elektrİk ve otomasyon sİstemlerİ - 6 kontrolmatİk enerji üretim ve İletiminde elektrik ve...

Enerji Üretim ve İletiminde Elektrik ve Otomasyon Sistemleri KONTROLMATİK 1

ENERJİ ÜRETİM VE İLETİMİNDE

ELEKTRİK VE OTOMASYON SİSTEMLERİ

2 KONTROLMATİK Enerji Üretim ve İletiminde Elektrik ve Otomasyon Sistemleri Enerji Üretim ve İletiminde Elektrik ve Otomasyon Sistemleri KONTROLMATİK 3

Enerji üretim ve iletiminde elektrik ve otomasyon sistemleri

Günümüzün en büyük ihtiyaçlarından birisi olan elektrik enerjisi, gerek fosil yakıtların giderek tükenmesi gerekse küresel ısınma problemi nedeniyle üretiminden tüketim aşamasına kadar dikkatle izlenmesi gereken bir değer haline gelmiştir. Enerjinin en uygun maliyetle üretilmesi, üretim aşamasında çevreye verilen zararın asgariye indirilmesi, kullanıcılara kaliteli enerjnin en az kayıpla iletilmesi kritik önem taşıyan konulardır.

Eski teknolojilerle yapılan üretimlerde modern

teknolojinin nimetlerinden faydalanılamamakla birlikte

üretimden tüketime büyük kayıplar oluşmakta ve çevreye

verilen zarar da yüksek olmaktadır. Modern enerji, enerji

üretim ve iletim sistemlerinde ise otomasyonun ve akıllı

dediğimiz gelişmiş elektrik altyapılarının kullanılmasının

üretkenlik ve kalitenin iyileştirilmesine ve kayıpların

azaltılmasına olan katkısı oldukça büyüktür.

Enerji, enerji üretim ve iletim sistemlerinde minimum

maliyet ile maksimum enerji üretimi dikkat gerektiren

diğer önemli konulardan birisidir. Enerji, enerji üretim ve

iletim sistemlerinde optimizasyon giderek tükenmekte

olan kaynakları korumak adına da önem kazanmaktadır.

Ayrıca enerji üretim ve iletim sistemleri verilerinin

yönetimini kapsayan bilgi yönetim sistemleri de hataların

önlenmesi, kısa zamanda giderilmesi ve raporlama gibi

konularda büyük avantajlar sağlar.

Kontrolmatik olarak bizler, enerji sektöründe faaliyet

gösteren müşterilerimizin sistem ihtiyaçlarını en iyi

biçimde karşılamak üzere belirlediğimiz ve uygulamasını

gerçekleştirdiğimiz otomasyon sistemleri ve elektrik

altyapısı ile enerji santrallerinin performanslarının ve

üretkenliklerinin artırılmasına, şalt sahalarının

kontrolü ve güvenliğine katkıda bulunmakta ve

elektriğin en az kayıpla tüketicilere iletilmesine

yardımcı olmaktayız.

Türkiye’nin lider mühendislik firmalarından biri olan

Kontrolmatik, enerji dolu, tecrübeli ve dinamik kadrosu

ile kısa zamanda yurtiçi ve yurtdışında birçok projeyi

başarı ile tamamlamıştır.

Sunduğu çözümler için gerekli tesisat ve panoların

imalatını kendi bünyesinde gerçekleştirmekte ve anahtar

teslim hizmet politikası ile müşterilerine maksimum

kalitede çözümler sunmaktadır.

Günümüz teknoloji koşullarına bağlı olarak ürün ve

sistem yelpazesini sürekli geliştiren Kontrolmatik, hızla

gelişen yapısı ile dünya markası olma hedefine emin

adımlarla ilerlemektedir.

Kontrolmatik, İstanbul merkezli olup yurtiçi ve yurt

dışındaki müşterilerine enerji kaynaklarını verimli

kullanmak için farklı projeler ve hizmetler sunmaktadır.

Bunun için, ölçtüğümüz verilerin niteliği çok önemlidir.

Gerçek veriye ulaşmak için geniş bir test ve ölçü aleti

techizatımız bulunmaktadır.

Şirketimiz, TÜV tarafından yapılan denetimler

sonucunda, kalite yönetim sisteminin iso 9001:2000

standardının tüm gereklerini yerine getirmiş ve ISO

9001:2000 kalite sistem belgesini almaya hak kazanmış

olup, 10/11/2008 tarihi itibariyle onaylanmış sertifika

tarafımıza teslim edilmiştir.

HAKKIMIZDA


Güç santrali temel mühendislik ve danışmanlık hizmetlerin Enerji santrali performans değerlendirmeleri,

inceleme ve gözden geçirmen Elektrik tek hat şemaların Saha yerleşimin Akış diyagramları inceleme ve gözden geçirmen P & I diyagramları inceleme ve gözden geçirmen İhale şartnamesi inceleme ve gözden geçirmen Güç santrali performans test prosedürü, inceleme ve

gözden geçirme

Güç santrali detay mühendislik ve danışmanlık hizmetlerin P & ID ekipman kodlaması (ISA/KKS) ve I & C

incelemesin Elektrik yük listesin MCC kontrol devre şemaların Enstrüman, sinyal, kablo listeleri ve bağlantıların Enstrüman montaj dokümantasyonun Enstrüman tasarım ve şartnamelerin Fonksiyon açıklamaları ve mantık diyagramların Kontrol paneli tasarımın İlgili ekipman ve sistemler için müşteri teklif

değerlendirmesi

Enerji iletim sistemleri için verdiğimiz hizmetlern Kısa devre hesapları

- IEC60909 standardına göre baralarda oluşabilecek

maksimum ve minimum 1 faz, faz-faz ve 3 faz

kısa devre akımlarının program ile otomatik olarak

hesaplanması,n Kısa devre analizi sonucuna göre sistemde

kullanılacak rölelerin selektiviteye uygun

parametrelerinin hesaplanması,n Trafoların kısa devre ve termal dayanma eğrilerinin

milimetrik kağıtta çizilmesi,n OG kabloların kısa devre ve termal dayanma

eğrilerinin milimetrik kağıtta çizilmesi,n Sistemde oluşacak minimum kısa devre akımlarının

milimetrik kağıt üzerinde işaretlenmesi,n Gelişmiş ve detaylı raporlama,n Arızalar simule edilerek rölelerin açma sürelerinin

otomatik olarak izlenmesi,n OG güç kablolarının seçimi (gerilim düşümü, akım

taşıma ve kısa devre bakımından inceleme)

n Yük akışı çalışmasın Transient stabilite çalışmasın Motor korum rölelerinin ayar değerlerinin

hesaplanmasın Generatör koruma rölelerinin ayar değerlerinin

hesaplanmasın Büyük güçlü motorların çalışması esnasında sistemin

davranışının incelenmesin Trafo güç hesapları

- Aydınlatma gerilim düşümü hesapları

- Paratoner (yıldırımdan korunma) hesapları

- Nötr direnci boyutlandırma

- İletken kesit hesabı

- Topraklama hesapları

- Akım trafosu boyutlandırma

- Akü-redresör seçimi

- Röle koordinasyonu ve röle ayar değerlerinin

belirlenmesi

Genel hizmetlern Güç sistemleri dizaynı ve analizi

- Kısa devre analizi

- Yük akış analizi, yük atma

- Stabilite analizi, geçiş stabilitesi, gerilim

stabilitesi

- Röle koordinasyonu, selektivite analizi

- Harmonik analizi, elektromanyetik geçiş analizi

- Güç sistemleri dizaynı

- Şebeke kalitesi, interkoneksiyon çalışmalar

- Frekans regülasyonu

- Güç sistemi strabilizesi

- Enerji santrali matematiksel modelin Enerji SCADA çözümlerin Balance of Plant (termik, doğalgaz, hidroelektik)n IEC 61850 ve haberleşme uygulamaların Endüstriyel proses (DCS, Dağınık Kontrol Sistemi)

uygulamaların Güç kalitesi analizi ve modellemesin Enerji santralleri TEİAŞ RTU ve haberleşme çözümlerin Enerji santralleri TEİAŞ yan hizmetler çözümleri

(Primer ve sekonder frekans kontrol, reaktif güç

kontrolü)n Şalt merkezleri; sekonder proje, röle, pano ve SCADA

çözümlerin Ulaşım ve raylı sistemler elektrifikasyon çözümlerin Pano çözümleri

Enerji üretim santralleri için verdiğimiz hizmetler n Kontrol sistemleri tasarımı ve tedarik

- Kontrol sistemi mimari tasarımı

- Kontrol sistemi ekipman seçimi

- Kontrol paneli tasarım ve imalatı

- Donanım, yazılım panel tedariği n Kontrol sistemi uygulaması

- PLC/DCS programlama

- Donanım/yazılım yapılandırması

- HMI/yonsol mühendisliği

- FAT (fabrika kabul testleri) n Kontrol sistemi, start-up ve devreye alma

- SAT (saha kabul testleri)

- Devreye alma

- Saha hizmetleri n Proses kontrol mühendisliği

- Fonksiyonel mantık tanımlamaları ve mantık

diyagramları

- Kontrol sistemi şartnamesi

- Enstrüman tasarımı ve enstrüman şartnameleri ve

datasheetleri

- Enstrüman bağlantı diyagramları

- Enstrüman listesi, kablo listesi, sinyal listesi,

alarm listesi

- Döngü kablolama diyagramları

HİZMETLERİMİZ


Enerji üretim santrallerinde elektrik ve otomasyon sistemleri

Enerji üretim santrallerinde üretim prosesine ait tüm bileşenlerin izlenmesi, kontrolü ve raporlanması kaliteli enerjinin

en düşük kayıp ve maliyetle üretilmesi için esastır.

Enerji üretim santralinin çeşidine ve kapasitesine uygun kurulumunu gerçekleştirdiğimiz kontrol sistemleri ve elektrik

altyapısı ile yatırım maliyetinizi kısa zamanda geri kazanmanıza yardımcı oluyoruz.

Enerji üretim santrallerinde kurulumunu gerçekleştirdiğimiz altyapı ve vermiş olduğumuz hizmetleri otomasyon

sistemleri ve elektrik sistemleri olarak iki ayrı başlıkta topluyoruz.

Bu sistemlere ait detayları kataloğumuzun ilerleyen sayfalarında bulabilirsiniz.

Otomasyon sistemleri

n Balance of plantn Kontrol sistemlerin PLC sistemlerin Kompakt DCS sistemlerin İleri seviyeli DCS sistemlerin SCADA sistemlerin Türbin kontrolü ve koruma sistemleri

Elektrik sistemleri

n Senkronizasyonn Koruma sistemleri (Jeneratör, türbin ve trafo)n İkaz ve uyartım sistemleri, otomatik gerilim

regülatörleri (AVR)n Statik starter sistemin Ölçüm


IEC

61

85

0

Mod

bus

Mod

uleb

us

PR

OFI

BU

S /

Foun

dati

on F

ield

bus

/ M

odul

ebus

PR

OFI

BU

S /

PR

OFI

NET

/ M

odul

ebus

/ D

evic

eNet

EmniyetProses Enstrümantasyon Cihazları PLC ve DCS BağlantılarıProses ElektrifikasyonuGüç Otomasyonu

Tesis Ağı

Ana Sistem Sunucuları

Saha Ağı

Koruma ve Kontrol LED

Sistem Ağı Panel 800İş İstasyonu

Kablosuz HART Ağ Geçidi AC800M

High Integrity Kontrolör

AC800MKontrolör

MotorKontrolörü

Değişken Hız Kontrol Sürücüleri

Orta Gerilim Pano

S900/IO

S800/IO Yangın ve Gaz

Kapatma

S800, S100...

Kablosuz HART

Advant, MOD, Harmony...

ENERJİ SANTRALLERİNDE OTOMASYON SİSTEMLERİ

Otomasyon sistemlerinin enerji santrallerine sağladıkları katkı

n Sistemin herhangi bir yerinden tüm kontrol

parametrelerine erişim imkanın Tek bir kontrol platformu ile tüm sistemin yönetilmesi

ve izlenmesin Hızlı komut verme imkanı n Elektrik altyapısı ve otomasyon sistemlerinin birbirine

entegre edilebilmesin Oluşabilecek arızaların önceden tespiti, plansız

arızaların engellenmesi ve bakım zamanının

azaltılmasın Güvenilir veri toplama ve hızlı veri akışı

Otomasyon ve kontrol sistemleri işletmelerde riskleri en aza indirerek verimli ve güvenli çalışma sağlar. İzleme, raporlama, sistemin herhangi bir noktasından tüm kontrol noktalarına erişebilme imkanı esneklik, hız ve hataları en aza indirme avantajı sağlar. Kontrolmatik olarak tesisinize özel sunduğumuz balance of plant entegrasyonu, kontrol sistemleri, türbin kontrol sistemleri ile otomasyonu en üst düzeye taşıyoruz.

Sistem mimarisi


Kontrolör

Sunucular

PROFINET Saha Veriyolu Ağı

İş İstasyonları

Kontrol Ağı

Alçak Gerilim Panosu

Orta Gerilim Panosu

Güç Trafosu

Web HMI

IEC 61850

GIS

AIS

HV

İkaz Kontrol

Saha Veriyolu Yapısı

Enstrümantasyon Cihazları

Valf

Alçak Gerilim Ürünleri

Uzak BağlantılarSürücü

Profibus ve diğer buslar için proxy’ler

Güç Dağıtımı Proses Elektrifikasyonu Proses Kontrolü

BALANCE OF PLANT

Sahip olduğumuz deneyim ve mühendislik altyapımız ile

farklı türdeki enerji santrallerinde, tesisinize özel

“Balance of Plant” entegrasyonu ve anahtar teslim

sistem entegrasyonu sunmaktayız.

Balance of Plant, bir enerji santralinde enerji üreten ana

sistem ve atık ısı geri kazanım sistemi (örn. gaz

türbinleri, buhar türbinleri...) dışındaki tüm diğer

sistemleri, bileşen ve yapıları içermektedir ve bu

birbirinden bağımsız farklı kontrol sistemlerinin tek bir

platformda birleştirilmesini hedefler.

Bu sistemlerin birbirine uygun bir şekilde entegrasyonu,

sistemler arası veri paylaşım yeteneği ve bu sistemin

getireceği esneklik, bir enerji santralinin verimliliğini ve

üretkenliğini etkileyen en önemli parametrelerden

birisidir.

Balance of Plant ile sunduğumuz hizmetlern Modülasyon kontrolün Ardışık kontroln Kazan yakma kontrolün Besleme suyu pompa kontrolün Kazan emniyet denetimin Veri toplaman Elektrik sistem kontrolün “Balance of Plant” ekipman kontrolü

n Baca gazı kükürt giderme kontrolün Türbin kontrolün Türbin denetim enstrümantasyon cihazların Kombine çevrim kontrolün Acil durdurman ERP sistemine veri aktarman Kazan optimizasyonun Sistem verimlilik haritası


İleri Seviyeli DCS Sistemleri

Enerji santralinin herhangi bir noktasında yer alan

herhangi bir iş istasyonundan çoklu uygulamalara ve

çoklu verilere ulaşmak için ileri seviyeli DCS sistemleri

kullanılmaktadır. ABB System 800xA ileri seviyeli DCS

sistemleri, üretkenliği artırmanın yanı sıra riskleri ve

maliyetleri de azaltır.

System 800xA’nın tümleşik mühendislik alt yapısı,

planlamadan yapılandırmaya, kütüphane yönetiminden

devreye alma ve operasyona kadar sistemi en aza

indirger ve otomasyon projelerinin yaşam sürelerini

verimli biçimde destekleyerek tasarruf sağlar. IEC 61508

ve IEC61511’e uyumlu olan System 800xA her türlü

emniyeti sağlar ve sistem için risk oranını en aza indirir.

Güçlü raporlama özelliği, prosese ait her türlü bilgiyi

işleyerek raporlama yapmaya olanak tanır. System

800xA’nın ileri seviyeli planlama özelliği sayesinde

üretimi artırmak için gereken ihtiyaçlar da önceden

belirlenebilir. Ayrıca, bir enerji santralinde System 800xA

ile donanımın durumu sürekli izlenerek, önleyici bakım

yapmak ve yatırım optimizasyonu sağlamak da

mümkündür.

System 800xA’nın enerji üretiminde sağladığı avantajlarn Proses ve elektriksel sistemler için gelecekteki

ihtiyaçları karşılayabilecek plantforma sahiptirn IEC 61850 gereksinimlerini karşılayabilirn Kullanımı kolay kullanıcı arabirimin Her noktadan, tesis dışından bilgilere erişim imkanın Hızlı hata analiz yeteneğin Üstün mühendislik yeteneği ve kalitesin Düşük bütçeli çalışma ve yönetimn Basit sistem mimarisin Eşsiz teknolojisi ve mevcut sisteme entegrasyon

KONTROL SİSTEMLERİ

PLC Sistemleri

Yüksek performans, düşük maliyet ve esneklik

gerektiren, basitten karmaşığa farklı otomasyon

ihtiyaçları için en ideal çözüm olan PLC’ler üretim

proseslerinde maksimum hız ve verimlilik sunmaktadır.

PLC uygulamaları için tercih ettiğimiz ABB AC500

otomasyon platformu, ölçeklenebilir yapısı sayesinde

gün geçtikçe artan müşteri ihtiyaçlarını da

karşılayabilecek kapasitededir ve bu sayede yatırımınızı

da güvence altına alır. Tek bir kontrol sistemi ile birden

fazla saha veriyolunun (fieldbus) eşzamanlı olarak

yönetilmesi, kullanıcı dostu yapı, kolay yapılandırma ve

geniş haberleşme olanağı AC500 PLC’lerin

müşterilerimize sunduğu diğer büyük avantajlardır.

Kompakt DCS Sistemleri

Kompakt ve ölçeklenebilir DCS sistemleri, güçlü

otomasyon fonksiyonları yanı sıra donanım ve yazılım

açısından düşük maliyet avantajı sunmaktadır. Minimum

mühendislik ve maksimum otomasyon olanağı sağlayan

ABB Freelance kompakt DCS sistemleri, açık ve modern

bir sistem mimarisine sahiptir ve kontrolörlerin sahaya

yerleştirebildiği dağınık mimarisi sayesinde kablolama

maliyetini azaltmak mümkündür. Uygulama mühendisliği,

devreye alma ve arıza teşhisi için tek bir yazılım

gerektiren Freelance ile saha veriyolu yönetimi bütünüyle

kontrol sistemine entegre edilebilir. Operatör seviyesinde

ön mühendisliği yapılmış görsel bileşenler, kullanıcılara

sağladığı sayısız kolaylıklardan sadece biridir.

DCS, PLC gibi kontrol sistemleri yanı sıra standart bilgisayar

donanımı üzerinde çalışan ve tüm kontrol parametrelerini

görsel kontrol araçlarına dönüştüren SCADA yazılımları

sahip oldukları açık protokol sayesinde sistemin gelecekte

karşılaşılabilecek ihtiyaçlar doğrultusunda

genişletilebilmesi ve üreticiden bağımsız donanımların

sisteme dahil edilmesine imkan tanır. Raporlama ve detaylı

analizler, arızaların minimuma indirilmesi, enerji tasarrufu

ve sistem performansının değerlendirilmesi ve iyileştirme

yapılmasına katkıda bulunur.


SCADA SİSTEMLERİ

SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition)

sistemi temel olarak insan-makine arayüzleri (HMI),

sunucu ve istemci bilgisayar sistemleri, uzak terminal

birimleri (RTU), DCS ve PLC’ler, çeşitli haberleşme yapıları

ve çeşitli enstrümanlardan oluşur.

HMI, operatöre proses verilerini sunan ve bu sayede

operatörün prosesi izlemesini ve kontrol etmesini

sağlayan arayüzdür. RTU, prosesteki sensörler ile

bağlantı sağlayan, sensör sinyallerini sayısal sinyallere

dönüştüren ve bu sinyalleri üst sisteme gönderen

birimdir. PLC ise, yerel olarak benzer işleri yapan,

yapılandırılabilir ve daha esnek bir saha aygıtıdır.

Her türlü denetim, kontrol ve izlemeye yönelik görsel bir

kontrol platformu oluşturan SCADA, içerdiği yukarıda

bahsedilen alt-sistemlerle birlikte bir veya daha fazla ağ

üzerinde bulunur. Bu yapı ile proses bilgilerine kolay ve

çabuk erişim sağlar ve meydana gelebilecek arızalara

karşı önlem alınmasına da yardımcı olur.

Bir enerji santralinde, türbin ve kazan kontrolünden,

soğutma sistemi kontrolüne, kömür taşıma hattından,

şalt sahası ve MCC panolarının izlenmesine, kondenser

kontrolünden gaz analizine kadar pek çok sistemi içeren

tüm kontrol mimarisi DCS’ler üzerinden SCADA’ya

aktarılır.

SCADA, kontrol fonksiyonu dışında olay ve alarmların

izlenmesi, geriye dönük bilgilerin incelenmesi ve

raporlama, uzakta bulunan operatörlerin GSM üzerinden

bilgilendirilmesi gibi pek çok olanak sunar. Raporlama

fonksiyonları ile elektrik kurumlarınca belirlenmiş üretim

rapor taslakları önceden hazırlanıp, istenen aralıklarda

(günlük, haftalık, aylık, vb.), otomatik olarak

oluşturulabilir. Ayrıca, sahada yer alan kesici, motor,

pompa, vana gibi çeşitli aktüatörlerin çalışma süreleri ve

alarmları izlenerek “kestirimci bakım” yapılabilir. Bu

sayede, oluşabilecek hatalar ön görülebilir ve duruş

süreleri kısaltılabilir. Thin Client ya da Web Client’lar ile

sistem durumu, santral dışında, herhangi uzak bir

noktadan da izlenebilir.


TÜRBİN KONTROLÜ VE KORUMA SİSTEMLERİ

Elektrik üretiminin kalbinde yer alan türbinler mekanik

enerjinin elektrik enerjisine dönüşümünde etkin rol

oynarlar. Enerji kaynaklarına göre türbinler buhar, gaz,

hidro ve rüzgar türbinleri olarak sınıflandırılırlar. Bir

türbin kontrol sisteminde kontrol edilen parametreler

enerji kaynağının cinsine göre değişmektedir. Örneğin,

termik santrallerde kesintisiz ve kaliteli enerjinin

üretilmesi için yakıtın yanmasından buharın elde

edilmesine ve türbinlerin döndürülmesi aşamasına kadar

su miktarı ve su çevrimi, besleme suyu kontrolü, kazan

su sıcaklığı, yakıt miktarı, basınç, ateşleyici kontrol

sistemi, su soğutma sistemi gibi parametrelerin kontrol

edilmesi ve izlenmesi gerekmektedir.

Türbin kontrolü, PLC ya da adanmış bir kontrol cihazı ile

yapılabilir. Bu sistemler hız ve yük kontrolü gibi kritik

kapalı çevrim algoritmalarını gerçekleştirmektedir.

Kontrol ve izleme için genel SCADA arayüzünden ayrı

olarak, yerel ve adanmış bir arayüz ile alarm ve raporlama

fonksiyonları sunulabilir. Sistem ile elde edilen veriler

SCADA sistemine taşınabilir.

Faydaların Düşük çalışma ömrü maliyetin Optimize edilmiş operasyonn Mükemmel güvenilirlikn Hassas kontrol sayesinde artırılmış türbin çalışma

ömrün Kısa devreye alma süresi n Arıza giderlerinin ve süresinin azaltılması n Operatör hatalarını engelleyen tamamen otomatik

çalışman Hızlı bilgi erişimi

Türbin kontrolünde ABB AC800M ve AC870P çözümlerini

ve Woodward türbin kontrol çözümlerini kullanmaktayız.

Türbin koruma sistemleri ve valf pozisyonlayıcı ürünler

sistemi tamamlayan diğer unsurlardır. Dönen parçalar

için en kritik parametre olan hız, sürekli olarak kontrol

altında tutulmaktadır. Koruma sistemleri, türbin

alanındaki hız ölçüm cihazları gibi diğer saha cihazları ve

servovalfler ile bağlantılıdır ve aşırı hız koruma ve valf

pozisyonlama kontrollerini ana kontrolden bağımsız

olarak gerçekleştirirler. Hız, yağ basıncı, sıcaklık ve daha

birçok kritik parametrenin izlenmesiyle türbin korunur ve

ömrü uzatılmış olur. Sonuç olarak, daha hızlı, esnek ve

fonksiyonel olarak zenginleştirilmiş bir türbin kontrol

sistemi elde edilir.


ENERJİ SANTRALLERİNDE ELEKTRİK SİSTEMLERİ

İşletmelerin artan enerji taleplerini karşılamaları için yetişmiş insan gücüne, büyük yatırım maliyetlerine ve teknolojiye ihtiyaçları vardır. Bu noktada otomasyon ve akıllı elektrik alt yapısı da artık vazgeçilmez niteliktedir.

Jeneratör senkronizasyon sistemleri genel olarak enerji

üretim tesisleri, kojenerasyon tesisleri gibi endüstriyel

tesislerde, denizcilik sektöründe, hastaneler, alışveriş

merkezleri, tatil köyleri gibi yaşam alanlarında kullanılan,

şebeke ve jeneratör güvenliğini ve emniyeti sağlayan

cihazlardır. Jeneratör kullanımının genel amacı enerji

kesinti süresinin minimumda tutulması ve şebeke

bağlantısının bulunduğu yerlerde kesintisiz biçimde

enerji akışının devam ettirilmesidir.

Jeneratör senkronizasyon sistemlerinin en önemli görevi

şebekeden jeneratöre aktarım ya da tersi durumda

tedarik edilen enerjinin genliğinin, faz açısının,

frekansının senkron biçimde geçişinin sağlanmasıdır. Aksi

halde şebekede ya da jeneratörde aşırı yüklenme

görülebilir, şebekede düzensizlikler oluşabilir, kesicileri

açabilir ya da jeneratör zarar görebilir.

Otomatik ya da manuel olarak gerçekleştirilecek olan

senkronizasyon işleminde esas olan şebeke ve jeneratör

emniyetini sağlamaktır.

Senkronizasyon işleminde “çift kanal” uygulamasında

birbirine seri bağlanan kanallardan birinde hata oluşması

durumunda diğer kanal da engellenmektedir. Bu

konfigürasyon emniyeti artırır. “Yedeklemeli” uygulamada

paralel bağlanan cihazlardan birisinde hata olması

durumunda diğeri fonksiyonu üzerine alır ve kesintisiz

çalışma sağlanır.

ABB’nin SYNCHROTACT ürün ailesi, gerilim ve faz açısı

arasında çok yüksek farkların olduğu asenkron modda

anahtarlamayı engelleyen bir cihazdır. Her iki sistemi

birbirine bağlamadan önce gerilim, frekans, faz açısı ve

kesici anahtarlama zamanını gözönüne alarak jeneratörün

gerilimini ve hızını otomatik olarak ayarlanan tolerans

aralığına getirir. Dijital çiftli kanal ve yedeklemeli

senkronizasyon sistemleri yüksek derecede güvenilirlik

sağlar.

SENKRONİZASYON

Kontrolmatik ikaz ve uyartım sistemleri, jenerator

koruma, senkronizasyon sistemleri, enerji

faturalandırma/ otomatik sayaç okuma gibi konularda

anahtar teslim sistemler kurmaktadır.

Ayrıca yan hizmetlerimiz arasında primer ve sekonder

frekans kontrolü, reaktif güç kontrolü gibi uygulamaları

da gerçekleştirmekteyiz.

Başlıca uygulamalar n Senkronizasyonn Koruma sistemleri

- Jeneratör

- Türbin

- Trafon İkaz ve uyartım sistemleri, otomatik gerilim

regülatörleri (AVR)n Statik starter sistemin Ölçümn Şebeke bağlantısı ve güç kalitesin MCC pano sistemleri

Enerji Üretim ve İletiminde Elektrik ve Otomasyon Sistemleri KONTROLMATİK 2120 KONTROLMATİK Enerji Üretim ve İletiminde Elektrik ve Otomasyon Sistemleri

KORUMA SİSTEMLERİ

Bir enerji santralinde jeneratörler ve trafolar arıza

olasılığının bulunduğu ve korunması gereken ünitelerin

başında gelir. Jeneratör koruması jeneratörün kendisi

dışında trafolar ve yardımcı trafoları da kapsamaktadır.

Esas olarak jenaratör koruması hataların ve normal

olmayan durumların mümkün olan en kısa süre içerisinde

tespit edilmesi ve oluşabilecek arızalarda zararın

minimuma indirilmesidir.

Jeneratörün tipi ne olursa olsun jeneratörün güvenli ve

verimli çalışabileceği kriterleri belirleyerek size en uygun

elektrik altyapısını ve güvenlilir, doğru ve ekonomik

sistem entegrasyonunu sizlere sunmaktayız.

Kullandığımız ABB’nin koruma üniteleri, modüler

donanıma, esnek yapıya ve mikroişlemci tabanlı

teknolojiye sahiptir ve uygun yedekleme göz önüne

alınarak koruma fonksiyonları seçilir. Bu da güvenilir,

emniyetli ve ekonomik jeneratör çalışması sağlar.

ABB’nin jeneratör koruma için dizayn ettiği Relion ürün

ailesi koruma, kontrol, ölçüm ve jeneratörlerin, trafoların,

güç hatlarının süpervizyonu için oldukça geniş bir ürün

yelpazesi sunmaktadır. Relion ürün ailesi IEC 61850

standardı gereksinimlerini karşılamaktadır.

Kullandığımız cihazların sahip olduğu 24 adet analog

giriş sayesinde tek bir ürünle ana ve yedeklemeli koruma

sağlanabilmekte, alternatif olarak trafo gibi ek

elemanların koruması jeneratör koruma kapsamına dahil

edilebilmektedir. Daha az ürünün kullanılması maliyet

tasarrufu yanısıra kurulum ve bakım işlemlerini de

kolaylaştırır.

Cihazlar enjeksiyon tabanlı %100 stator ve rotor

topraklama hatası koruması ve 3. derece harmonik

tabanlı %100 stator topraklama hatası koruması sunar,

düşük yüklerde dahi emniyetli çalışma sağlanır.

İKAZ VE UYARTIM SİSTEMLERİ

İkaz ve uyartım sistemlerinin, jeneratörün dinamik

performansı üzerindeki etkisi çok büyüktür. Jeneratör

gerilimi ve reaktif gücün kalitesini, kısacası tüm elektrik

kullanıcılarına dağıtılan enerjinin kalitesini ikaz ve

uyartım sistemleri belirler.

Farklı uyartım sistemleri bulunmaktadır:n Fırçasız uyartım sistemleri n Döner uyartım makinesi ve otomatik gerilim

regülatörü (AVR) ya dan Rotoru direkt olarak, fırçalar üzerinden tristör köprü

ile besleyen statik uyartım sistemleri (SES)

İkaz ve uyartım sistemlerinin ana fonksiyonu kısa süreli

aşırı yük kapasitesine sahip değişken DC akımı sağlamak,

uygun doğrulukla çıkış gerilimini kontrol etmek, durağan

çalışmayı garantilemek, enerji santrali kontrol sistemi ile

haberleşmek ve jeneratörün çalışma sınırları içerisinde

çalışmasını sağlamaktır.

Kurulumunu gerçekleştirdiğimiz sistemlerde, her türlü

senkron makina (motor ve jeneratör) kontrolü için

ABB’nin UNITROL serisi döner uyartım ve statik uyartım

sistemli, mikroişlemci tabanlı gerilim regülatörlerini

kullanmaktayız.

UNITROL® her büyüklükteki senkron jeneratör ve motor

için kullanılabilen otomatik gerilim regülatörleri (AVR) ve

statik uyartım sistemlerini (SES) kapsamaktadır.

Sağladığı avantajlarn Müşteri odaklı standardizasyonn Müşteriye özel sistem çözümlerin ISO 9001/ISO 14001 kalite yönetim sistemlerine

uygunn Dünya çapında devreye alma ve bakım servislerin Kullanımı kolay yazılım gereci sayesinde kısa dereye

alma ve bakım süresi.


STATİK STARTER SİSTEMİ (GAZ TÜRBİNLERİ İÇİN)

ÖLÇME

Enerji santrallerinde yüksek hassasiyet derecesine sahip

ölçme ekipmanları üretim sahasından tüketicilere ne

kadar enerji sağlandığını tespit eder. Akım, gerilim, aktif

ve reaktif güç ölçülen değerlerdir. Bu değerler tüketilen

enerjinin fiyatlandırılmasında ve istatistik bilgilerin elde

edilmesinde kullanılır.

ŞEBEKE BAĞLANTISI VE GÜÇ KALİTESİ

Üretilen enerjinin güvenli ve kaliteli olması şüphesiz çok

önemlidir. Enerjinin kalitesini basit olarak tanımlamak

gerekirse şebekenin herhangi bir noktasında, gerilimin

genlik ve frekansının anma değerlerini koruması ve dalga

şeklinin sinüzoidal olmasıdır.

Tüketici tarafında elektrik enerjisi süreklilik gerektirdiği

ve depolanamadığı için kullanımdan önce herhangi bir

kalite güvencesi ve denetimi sağlanamamaktadır. Bu

sebeple üretilen enerjinin kaliteli ve güvenilir olması

gerekmektedir. Ne yazık ki jeneratörlerle sorunsuz bir

şekilde üretilen enerji, tüketiciye üretildiği kalitede

iletilememektedir. Üretim aşamasından sonra elektrik

enerjisinin şebeke bağlantısının da üretim kalitesini

maksimum düzeyde koruyacak biçimde gerçekleştirilmesi

gerekmektedir.

Primer frekans kontrolü

Gaz türbinlerinde ateşleme noktasına (nominal hızın

%60’ı) gelebilmesi için desteğe ihtiyaç vardır. 40MW’ın

üzerindeki gaz türbinlerinde iki farklı metodla bu

gerçekleştirilebilir.

n Ana şaft üzerinde dişliye sahip pony motorn Jeneratör terminallerine direkt olarak bağlanan ve

fazın başlangıcında jeneratörün motor gibi çalışmasını

sağlayan statik frekans konvertörü (SFC)

Statik starter, jeneratörü herhangi bir vibrasyon ya da

gerilim düşmesi olmadan yumuşak olarak hızlanmasını

sağlar. Ayrıca aynı şekilde jeneratörün yumuşak olarak

yavaşlamasına da yardımcı olur. Tek bir SFC birkaç

jeneratörü birden sıralı biçimde çalıştırabilir.

Primer frekans kontrol (PFK) hizmeti, sistem frekansının

düşmesine veya yükselmesine tepki olarak ünite aktif

çıkış gücünün hız regülatörü ile otomatik artırılması veya

azaltılması yoluyla sistem frekansının yeni bir denge

noktasına getirilmesini sağlar. Yani sistem frekansı 50

Hz‘in altına düşünce türbinlerde bulunan hız regülatörü

aracılığı ile aktif güç üretimi arttırılır ve frekans 50 Hz‘in

altında bir değerde durdurulur. Örneğin 49.70 Hz. Bu

değerde durdurulan frekansın tekrar eski haline (50 Hz)

gelmesi ise sekonder frekans kontrolü (SFK) ile olur.

Bunun için santrallerin üretim yedekleri vardır.

Primer Frekans Kontrol Performans TestiPrimer frekans kontrol performans testleri ile ilgili teknik

prosedür elektrik piyasası şebeke yönetmeliğinde Ek.4.A

kısmında anlatılır.

Performans testi başlamadan önce üretim tesisi

görevlileri primer frekans kontrol fonksiyonlarının

gösterimi amacıyla ünite kontrol sistemlerinin, özellikle

de türbin hız regülatörü ile kazan kontrol sistemi

arasındaki işleyişin, basitleştirilmiş blok şemalarını test

ekibine vermesi beklenir.


Sekonder frekans kontrolü

Sekonder frekans kontrol hizmeti, sistem frekansının

nominal değerine ve komşu elektrik şebekeleriyle olan

toplam elektrik enerjisi alış verişinin programlanan

değerine getirilmesi amacıyla arttırmaları veya

azaltmaları yolu ile sağlanır.

Sekonder Frekans Kontrol Performans TestiSekonder frekans kontrol performans testleri iki

aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar, üretim birimlerinde

gerçekleştirilecek sekonder frekans kontrol ön yeterlilik

performans testi ve Milli Yük Tevzi Merkezi’nde Otomatik

Üretim Kontrol (AGC) sistemi üzerinden gerçekleştirilecek

sekonder frekans kontrol performans testidir. Milli Yük

Tevzi Merkezinde bulunan Otomatik Üretim Kontrol (AGC)

programı tarafından gönderilen ayar değerlerine göre

sekonder kontroluna katılacak olan üretim birimindeki

AGC Sistemi/Arabiriminin fonksiyonları kontrol

edilecektir.

AGC programının üretim birimine SCADA Sistemi ile

periyodik olarak gönderdiği “PD Validity” sinyalinin doğru

bir şekilde kullanıldığı, bu sinyalin belli bir zaman-aşımı

süresi (60 saniye) boyunca alınamaması durumunda,

santralda LRPD alarmının üretildiği ve Otomatik Üretim

Kontrol Sistemi/Arabirimi konumunun UZAK (REMOTE)

konumdan LOKAL konuma geçtiği, tekrar UZAK konuma

geçişin “PD Validity” sinyali alınmasından sonra ancak

operatör müdahalesi ile mümkün olabildiği kontrol

edilecektir.

Üretim biriminde kurulan Otomatik Üretim Kontrolu

Sistemi/Arabirimi İnsan Makine Arayüzünde (HMI –

Human Machine Interface) aşağıdakilerin görüntülendiği

kontrol edilecektir:n AGC kontrol blok diagramın AGC sisteminin çalışma modun Ayar değeri ve ünitelere dağılımın Lokal ayar değeri (Operatörler müdahalesi mümkün

olacaktır)n Ünite bazında sekonder frekans kontrol limitleri

(Operatörler müdahalesi mümkün olacaktır)n Üretim birimi sekonder frekans kontrol maksimum ve

minimum kapasite değerleri (MAXC ve MINC) - Üretim

birimi sekonder frekans kontrol bandın “PV Validity” sinyalinin durumun AGC Sistemine/Arabirimine ilişkin alarmlarn Ayrılan toplam primer rezervn Ünitelerin primer frekans kontrolüne katılım durumu

sinyalleri (PFCO)n Ünite yük alma /atma hızların Hız regülatörleri eğim ayar değerleri (governor droop

setting) - Toplam santral üretimin Kontrol hatası (Ayar değeri ile santral üretimi

arasındaki fark)

Primer frekans kontrol performans testleri sırasında

aşağıdaki değerler ile beraber, test ekibinin gerekli

gördüğü değerlerin de ölçümü yapılarak kayıtları alınır;n Aktif Güç Çıkışı (MW)n Şebeke Frekansın Simüle Frekansn Vana Pozisyonların Buhar Basıncın Buhar Sıcaklığı

Primer frekans kontrol performans testleri sırasında

yapılan ölçümün her bir değer için örnekleme oranı

saniyede en az 10 veri (minimum 10 Hz) olmalıdır.

Primer frekans kontrol performans testleri üç aşamadan

oluşur:

1- Primer Frekans Kontrol Rezerv Testi

2- Primer Frekans Kontrol Hassasiyet Testi

3- Primer Frekans Kontrol 24 Saat Doğrulama Testi


Reaktif güç kontrolü

Reaktif enerji manyetik alan etkisine ihtiyaç duyan tüm

elektrikli cihazların çalışabilmeleri için gerekli bir

enerjidir. Manyetik alan etkisiyle çalışan; başta trafolar

olmak üzere tüm elektrik motorları vb. cihazlar için

reaktif enerjiye ihtiyaç vardır. Ancak reaktif enerjinin

üretim tesislerinde üretilerek enerji hatları ile taşınması,

reaktif enerjinin de enerji hattında aktif enerji gibi yer

işgal edeceğinden dolayı hattın taşıyabileceği aktif

enerjinin kısıtlanmasına, dolayısıyla hat kapasitesinin

düşmesine neden olur. Dolayısıyla reaktif güç faktörünün

yönetmeliklerce belirlenen düzeyde tutulması

gerekmektedir.

Reaktif Güç Kontrolü ve Senkron Kompansatör Performans TestiAşırı ikazlı çalışma: Generatörün sisteme reaktif güç

vermesini tanımlar.

Düşük ikazlı çalışma: Generatörün sistemden reaktif güç

çekmesini tanımlar.

Güç kalitesi analizi

Santralde üretilen elektrik tüketiciye ulaşıncaya kadar

kayıplara uğrar ve kalitesinden ödün verir. Üretim

alanından tüketim noktasına kadar farklı trafo ve

kabloların kullanılması, kaçak elektrik kullanımı kalite ve

güvenirliği olumsuz etkileyen sebeplerdir ve

kaçınılmazdır. Dolayısıyla santralden dağıtılan elektriğin

mümkün olan en üst kalitede olması önem

kazanmaktadır.

Güç kalitesini basit olarak tanımlamak gerekirse

şebekenin herhangi bir noktasında, gerilimin genlik ve

frekansının anma değerlerini koruması ve dalga şeklinin

sinüzoidal olmasıdır. Gerilim genliğinin dalgalanması,

kesintiler, darbe şeklinde değişimler, harmonikler,

frekans değişimi, kırpışma, üç faz dengesizlikleri başlıca

güç kalitesi problemleri olarak görülmektedir.

Şebekeden sinüzoidal olmayan akım çeken yükler, iletim

ve dağıtım sistemlerinde ciddi bir harmonik kirliliğine

sebep olmakta ve hatlarda, gerilim dalga formunu

bozacak şekilde gerilim düşümleri oluşturmaktadırlar.

Şebeke tasarımında problem yaratabilecek noktaların

oluşmasını önlenmeli veya risk tahmini yaparak riskli

noktalar tespit edilmelidir.

Üretilen enerjinin kalitesinin artırılması ve bu yönde

çözüm üretilebilmesi için, öncelikle oluşan

kalitesizliklerin sebepleri bulunmalı, bunların oluşma

zamanları belirlenmeli ve elde edilen bu veriler

doğrultusunda çeşitli sınıflandırmalar yapılmalıdır. Güç

kalitesinin ölçümü ile gerilim ve akım değişimleri gibi

parametreler kayıt altına alınarak, bu ölçüm sonuçlarına

göre gerekli önlemler hazırlanabilir, sistemin sürekliliği

sağlanabilir ve program dışı kesintilerin önlenmesi ile

ticari açıdan büyük kazançlar sağlanabilir. Şebekenin

sürekli izlenmesi, güç sistemlerinde meydana gelen

problemlerin istatistiksel analizi için gerekli verilerin elde

edilmesini sağlar ve bu şekilde gelecekte ne tür önlemler

alınabileceği belirlenebilir.

Uygun olduğu standartlarn IEC 61000-4-30: Güç kalitesi ölçüm metodları, Sınıf An IEC EN 61000-4-7: Harmonik ölçüm kılavuzun IEC EN 61000-4-15: Flickermetern EN 50160: Voltage Characteristics of Electricity

Supplied by Public Distribution Systems

Yazılımın özelliklerin FFT analizin Vectorscope, oscilloscopen Güç ve enerji izlemen EN 50160 Flickermetre ile gerilim izlemen 3 faz sistemler için simetrik komponent analizörün Güç şebekesi empedans analizörü -Yarım periyod RMS

izlemen Geçişli kayıt cihazı ve hata kayıt cihazın Gerilim telegramı ve alarmlar -Dijital girişler

Üretim birimi sekonder frekans kontrol testleri sırasında

santralde alınacak kayıtlara ek olarak, TEİAŞ Milli Yük

Tevzi Merkezi tarafından SCADA sisteminden aşağıda

belirtilen değerler kaydedilecek:

n Milli Yük Tevzi Merkezi‘nden gönderilecek ayar değerin Sistem frekans değerin Santral/blok/ünitenin aktif güç üretimin Ünitelerin aktif güç üretimleri (gerekli durumlarda)

Sekonder frekans kontrol hizmeti sunan üretim biriminin

çıkış gücündeki değişimin başlaması için maksimum tepki

süresi 30 saniye olmalı ve testler sonucunda belirlenen

yüklenme hızına uygun olarak istenen üretim düzeyine

erişilmelidir. Sekonder frekans kontrol hizmeti

sağlayacak ünitelerin yüklenme hızı yakıt tipine bağlı

olarak aşağıdaki şekilde olmalıdır:

n Motorin, fuel oil ve doğal gaz yakıtlı üretim tesisleri

için nominal gücün dakikada en az %6’sı kadar, n Rezervuarlı hidroelektrik üretim tesisleri için nominal

gücün saniyede %1.5 ile %2.5’u arasında,n Yakıt olarak taş kömürü kullanan üretim tesisleri için

nominal gücün dakikada %2 ile %4’ü arasında,n Yakıt olarak linyit kullanan üretim tesisleri için

nominal gücün dakikada %1 ile %2’si arasında.


MCC panolar motorlar ana besleme ünitelerinin ve kontrol

cihazlarının yeraldığı pano sistemleridir.

PLC, DCS gibi kontrol cihazları, SCADA ve haberleşme alt

yapısı için gereken cihazlar MCC panosunun kumanda

bölümünde yeralırlar.

Uyguladığımız projelerde panolar tamamlayıcı bir unsur

olup, aynı zamanda sistemin de önemli bir parçasını

oluşturur. Kontrolmatik olarak kurduğumuz tüm

sistemlerde form 4-B dahil tip testli dağıtım panolarını,

MCC Panolarını (Motor Kumanda Panoları) ve 400 KW’ye

kadar Motor Sürücü Panolarını kendi bünyemizde

yapabilmekteyiz.

IEC 60439-1 standartına uygun olarak form uygulamalı

AG Dağıtım ve MCC panolarını ile personel ve tesis

güvenliğini arttırarak fonksiyonel bölümleri pano

içerisinde birbirinden ayırmaktayız.

Özel uygulamalar için IP66 koruma sınıfına sahip pano

uygulamaları ile Amerikan standartlarına uygun UL50

sertifikalı pano uygulamaları gerçekleştirebilmekteyiz.

Standart olarak RAL7035 ve RAL7032 renklerini

kullanmaktayız.

Güç dağıtım sistemleri ve özellikle MCC panoları için özel

tasarlanmış bara sistemleri kullanmaktayız.

MCC PANO ÇÖZÜMLERİ


Enerji iletim ve dağıtımında elektrik ve otomasyon sistemleri

Şalt sahaları, kaliteli elektrik altyapısı ve otomasyon ile üretilen enerjinin güvenli ve kesintisiz biçimde, en az kayıpla iletilmesini sağlar. Dağıtım sistemine ait tüm ana ve alt istasyonlarda AG şalter ve güç kaynaklarının, tüm OG kesici ve ayırıcıların durumlarının izlenmesi ve kontrolü, tüm şalt sahasının bir ana merkezden izlenmesi ve SCADA üzerinden kumandası, sistemin güvenilirliği ve kesintisiz çalışması için gereklidir.

Sistemlerimizde kullanmakta olduğumuz koruma ve

kontrol çözümleri, güvenilir enerji iletim ve dağıtımı için

tercih ettiğimiz ürünlerdir. ABB’nin Relion ürün ailesi, güç

sistemlerinde IEC ve ANSI uygulamaları için koruma,

kontrol, ölçüm ve denetimi için en geniş ürün yelpazesi

sunmaktadır. Trafo koruma, hat koruma, kesici koruma

gibi farklı uygulamalar için farklı çözümler

kullanılmaktadır.

Sistemi oluşturan başlıca elemanlar Trafolar

Yüksek gerilim panolar

Orta gerilim panolar

Orta gerilim röleler

Orta gerilim kesiciler

Başlıca uygulamalar Trafo koruma

Hat koruma

Kesici koruma

Güç sistem otomasyonu

Sistem mimarisi

1

1


Şalt sahaları otomasyonu trafo merkezlerindeki güç

kontrol sistemlerini, sinyal ölçüm, koruma ve uzaktan

yönetim cihazlarını ve saha verilerinin merkez istasyona

aktarılması fonksiyonlarını kapsamaktadır. Kontrol

işlemlerinin sağlıklı biçimde gerçekleştirilebilmesi için

şalt sahasının durumunun sürekli izlenmesi gerekir ki bu

güvenilir ürünler ve kontrol merkezi ile güvenilir

haberleşme demektir.

Gelişen teknoloji ile birlikte artık şalt sahalarında

merkezi kontrol yerine dağıtılmış kontrol sistemleri

kullanılmaktadır ve bu sistemin en önemli elemanları

akıllı elektronik cihazlar (IED) olarak adlandırılan röle

sistemleridir. Akıllı elektronik cihazlar ile koruma,

kontrol, izleme ve haberleşme gibi temel ihtiyaçlar

karşılanabilir.

Fonksiyonlarn Dağıtım sistemine ait tüm ana ve alt istasyonlarda

tüm AG şalter ve güç kaynaklarının, tüm OG kesici ve

ayırıcıların durumlarının izlenmesi ve kontrolün Tüm istasyonların ana merkezden izlenmesi ve

kontrolü için SCADA yazılımlarının konfigürasyonun Ölçülen değerleri (aktif, reaktif enerji, akım, gerilim,

frekans vb.) olayları, alarmları izleme, olay tarihlerini

kaydetme ve gösterme, raporlama ve enerji yönetimi

Sistem mimarisin Kontrol sistemlerin SCADA‘lar n RTU‘larn IEC

500KV’A KADAR ŞALT SAHASI OTOMASYONU

SCADA’lar enerji iletim ve dağıtım sisteminizi istediğiniz

zamanda istediğiniz noktadan kontrolünü

gerçekleştirmenizi sağlar. Gerçek zamanlı izleme, enerji

iletim ve dağıtım sahalarında primer ve sekonder

ekipmanların kontrolü ve izlenmesinde yardımcı olur.

Akıllı elektronik cihazların operatör paneli vasıtasıyla

kolayca ve emniyetli biçimde koruma ve kontrolünü

sağlar.

Doğru ve emniyetli çalışma için doğru ve güvenilir bilgi

esastır. Sistemlerimizde kullanılan ABB SCADA’lar

yedeklemeli sistem sunucuları, tüm altyapı ile

haberleşme aracılığıyla bilgi erişimini en üst düzeye

çıkartır. SCADA’lar birçok açıdan personel emniyetini

sağlamaktadırlar. Örneğin şalt sahasında kesici ve

ayırıcılar personel yaralanmalarına karşı ayrı bir kontrol

odasında yer almaktadırlar. Söz konusu odada herhangi

bir bakım olduğunda bu durum SCADA üzerinden

izlenebilir ve operatörler bu yönde bilgilendirilebilir.

Farklı erişim yetki seviyeleri tanımlanarak istenmeyen

müdahaleleri de önlemek mümkündür.

SCADA, primer ekipmanların anlık operasyonun engeller

ve verilen komutun yerine getirilmeden önce seçilen

ekipmanın çalışmasının güvenli olup olmayacağını test

eder ve böylece tehlikeli operasyonlar engellenir.

Dinamik busbar renklendirme fonksiyonu operatörün

busbar’ın enerjili, enerjisiz ve topraklanmış parçalarına

ait bilgiye anında erişebilmesini sağlar.

SCADA’ların özellik ve fonksiyonların Primer proseslerin kontrol ve izlenmesin Busbar renklendirme ile tek hat şemasın Olay ve alarm listelerin Trend ve grafiklern Bloklama listesin Sistem süpervizyonun Röle parametrelerinin ayarın Hata kayıt dosyalarının yüklenmesi ve

değerlendirilmesin Güç kalitesi izlemen Veri konsantrasyonu ve sinyal gruplaman 3. parti akıllı elektronik cihazların entegrasyonu için

standart çözümler, açık arabirimler ve protokollern Müşteriye özel ihtiyaçların adaptasyonu: ekranlar,

sinyal işleme vs.n Entegre edilmiş online konfigürasyon gereçlerin GPS zaman senkronizasyonun Farklı dil desteğin Çoklu seviyeli kullanıcı yetkilendirmen Yüksek performansn Uzak iş istasyonları ve web üzerinden çalışman Standart PC donanımı ve Microsoft Windows çalışma

sistemin Master protokoller: LON, SPA, IEC 61850-8-1, IEC

60870-5-101, IEC 60870-5-103, IEC 60870-5-104,

RP 570/571, DNP 3.0 Serial/LAN, Modbus RTU,

Modbus TCP/IP, ANSI X3.28 FD/HD, Modbus TCP/IP,

I35/P214, ADLP 180, RCOMn Slave protokoller: IEC 60870-5-101, IEC 60870-5-

104, DNP 3.0 Serial/LAN, RP 570/571, F4F

(Westinghouse)n Açık arabirimler: OPC DA client & server, ODBC client,

DDE client,n Uygulama ve haberleşme ekleri için programlama

arabirimlerin OPC

ŞALT MERKEZLERİ İÇİN SCADA SİSTEMLERİENERJİ İLETİMİNDE OTOMASYON SİSTEMLERİ


IEC61850, SCADA sistemlerinin, RTU ve koruma

rölelerinin aynı ortamda entegre edilmesini sağlayan

uluslararası bir standarttır. Gelecekte karşılaşılabilecek

ihtiyaçları karşılayabilmesi ve güvenli çalışma için

kullanılan sistemin güç sistemleri haberleşmesi için

kullanılan uluslararası IEC61850 standartlarına uygun

olması gerekmektedir.

IEC 61850’ye uyumlu cihazlardan oluşan sistemler, en

zorlu ortamlarda performanslarından ödün vermeden

güvenli çalışma sağlar ve sistemdeki enerjiyi kaliteli ve

sürekli kılmayı garantiler.

IEC61850, telekontrol kumanda merkezi ve istasyon RTU

arasında tanımlı IEC60870-5-101 haberleşme protokolü

ve RTU ile koruma röleleri arasında tanımlı IEC60870-5-

103 haberleşme protokolünü birleştirmektedir. Ucuz,

hızlı ve yaygın olarak kullanılmakta olan Ethernet

haberleşme altyapısını temel almaktadır. IEC6180’ye

uygun sistemler kolay entegrasyon, etkinve hızlı veri

paylaşımı ve uygun maliyet imkanı sunarak tüm

haberleşme ihtiyaçlarına cevap verir.

Kontrolmatik olarak kurulumunu gerçekleştirdiğimiz tüm

sistemler IEC6185’ye uygun biçimde yapılandırılmaktadır.

IEC61850 UYGULAMALARI

Güç sisteminin uzaktan kontrolü esnek ve modüler

dizayna sahip RTU (uzak terminal birimleri) aracılığı ile

gerçekleştirilmektedir. Sistemlerimizde ABB’nin DIN

rayına monte edilebilen RTU560 serisini kullanmaktayız.

Güç sistemindeki ölçeklenebilirliğe mükemmel uyum

sağlayan RTU’nun açık mimarisi farklı uygulamalarda her

türlü genişletme imkanı sunar.

RTU, entegre seri ve Ethernet haberleşmesini destekler.

RTU, farklı protokoller aracılığı ile, 16 adete kadar host

sistem ile haberleşmeye izin verir. RTU’lar tarafından

desteklenen standart protokoller IEC 60870-5-101/-

104– DNP3, serial and TCP/IP– Modbus serial and TCP/IP,

Indactic 33/35, RP570/71 gibi diğer özel protokoller ve

üçüncü parti özel protokoller Telegyr TG800, Sinaut 8FW,

Conitel 300, Estel, Harris5000/6000, Hitachi vs.

mevcuttur.

RTU’nun sisteme sağladığı avantajlarn Esnek ve modüler yapıya sahip RTU’lar pek çok

entegre fonksiyon için tam kontrol sağlar. n Ölçeklenebilir yapısı, istasyon takviyesi,

güçlendirilmesi ve güncellemeye izin verir.n Gelişmiş tanı araçları sayesinde işletme ve bakım

maliyetlerini azaltır. n Entegre İnsan Makina Arabirimi (HMI) fonksiyonu ile,

tek bir RTU sistemi ile PLC ve ağ bileşenleri

fonksiyonları gerçekleştirilebilir. n Karmaşıktan basite, tüm sistem için tek bir RTU

çözümüdür. n RTU’nun açık mimarisi sayesinde birçok uygulamaya

uyarlanabilir. Birçok uygulama için donanımsal ya da

yazılımsal ekler gerektiğinde kolaylıkla

gerçekleştirilebilir.n Yedeklemeli yapıyı destekler.

UZAKTAN İZLEME VE KONTROL TEKNOLOJİSİ (RTU)


İletim hatlarında koruma uygulamaları

ENERJİ İLETİM VE DAĞITIM HATLARINDA KORUMA

Enerji iletim ve dağıtım hatlarının herhangi bir noktasında meydana gelebilecek bir hatanın derhal algılanması ve sistem güvenilirliğinin sağlanması önemlidir. Kullanılan sistemler en ufak hata akımını dahi algılayabilecek hassasiyette olmalı, zorlu dış ortam koşullarında dahi güvenli çalışma sunmalı ve IEC61850 standartlarına uygun olmalıdır. Kurduğumuz sistemlerde kullanılan ABB’nin Relion koruma ve kontrol cihazları hassas çalışma karakteristikleri ile maksimum emniyet sağlar.

ENERJİ İLETİM VE DAĞITIMINDA ELEKTRİK SİSTEMLERİ

Bay ControlDevre kesicilerin, ayırıcıların, farklı anahtar

konfigürasyonlarında topraklama anahtarlarının kontrolü,

izlenmesi ve koruması sağlanır. Kullanılan ürünler geniş

uygulama alanına sahiptir ve IEC 61850 gereksinimlerini

sağlar.

Busbar Protection - Busbar KorumaOrta gerilimden çok yüksek gerilim seviyelerine kadar

busbar, fileli köşe ve T-bağlantıların korunma ve

izlenmesi sağlanır. Geniş I/O kapasitesi ile transfer bus’ı

ile birlikte ya da transfer bus’u olmaksızın tek veya çiftli

busbarlar, devre kesiciler korunur.

Line Differential Protection - Hat diferansiyel koruma Havai hatların ve beş hatta kadar terminalle kadar olan

kabloların koruması, izlenmesi ve kontrolü sağlanır.

Kullanılan ürünlerin fazlara ayrılmış hat diferansiyel

koruma fonksiyonu ile güvenilir tek/çift/üç fazlı açma/

kapama ve senkronize ve senkronize kontrollü otomatik

kapama yapılabilir. Ek olarak trafo besleyicileri, jeneratör

ve trafo blokları da kontrol edilebilir.

Transformer Protection - Trafo korumaHer türlü trafo (örneğin iki ve üç sarımlı trafolar,

yükseltici trafolar, güç istasyonları ve özel demiryolu

trafoları ) için hızlı seçici koruma, izleme ve kontrol

sağlanır. Ek olarak oto trafolar, faz kaydıran trafolar ve

şönt reaktörler için de anahtarlama ile birlikte koruma da

gerçekleştirilebilir. Diferansiyel koruma dahilinde

bulunan, altı adete kadar üç fazlı akım kısıtlayıcı girişler

ile, çoklu kesici trafo düzeneği sağlanabilir. Haberleşme

kapasitesi sayesinde sistemdeki diğer cihazlarla entegre

edilebilir ya da tek başına kullanılabilir.


Raylı taşıma sistemlerine özel olarak geliştirilen koruma

röleleri ve kontrol panelleri ile her türlü koruma, kontrol

ve izleme fonksiyonları gerçekleştirilmektedir.

Son numerik teknolojisi kullanılarak dizayn edilen

koruma panelleri trafolar için koruma rölesi olduğu kadar

besletici koruma fonksiyonu da taşımaktadır. Büyük LCD

ekrana ve haberleşme portuna sahip olan röleler akım/

gerilim/güç faktörü gibi önemli değerlerin izlenmesi ve

kontrolünü sağlar.

Fonksiyonlarn Dijital mesafe koruma n Anlık aşırı akım koruman Yanlış faz sırası koruma n EMI/EMC gürültü analizin Sigorta arızası algılaman Otomatik kapaman Devre arızası algılaman Kesici arızası algılaman Trafo koruman Dengesiz akım koruma

Raylı ulaşım sistemlerinde elektriksel koruma

Breaker Protection - Kesici korumaKesici hatası korumasının ya da otomatik yeniden

kapama fonksiyonunun ana hat koruması dahilinde yer

alması uygun olmayan ya da tercih edilmeyen alanlarda

kesiciler bağımsız olarak korunabilir. Ayrıca lokal

yedekleme koruması, senkronizasyon, senkronizasyon

kontrolü ve enerjilenme kontrolü özellikleri sayesinde

birçok uygulama için güvenli koruma sağlanır.

Line Distance Protection - Hat mesafe korumasıHavai hatlar ve kablolar ya da havai hatlar ile kablo

kombinasyonları için geniş koruma imkanı sağlanır.

Seçici tek faz ve üç faz açma/kapama, senkronize ve

senkronize kontrollü otomatik kapama, güç dalgalanması

algılaması ve geniş haberleşme mantığı ile tam bir

mesafe koruması sağlanır. Faz-faz ve faz-toprak hataları

için beş bölgeli mesafe koruması sayesinde iletim

hatlarını, kabloları ya da topraklanmış ağlar korunabilir.

Kullanılan ürünlerin ayrıca aşırı akım koruma ve

haberleşme özelliği de bulunmaktadır.

Wide Area Protection Geniş bir alana yayılmış güç sistemlerinin verimli ve

gerçek zamanlı kontrol, izlenme ve koruması sağlanır.

Kullanılan ürünler fazör olarak güç sistemine AC gerilim

ve akım sağlar (pozitif, negatif, sıfır geçişli ya da hepsi

olabilecek biçimde 8 analog fazöre kadar). Gerilim ve

akımların yüksek doğrulukla ölçülmesi harici ölçüm

transducer ihtiyacını ortadan kaldırır. IEEE C37.118, IEC

61850-8-1 and DNP3.0 haberleşme kapasitesi mevcut

altyapı sistemine entegrasyonu kolaylaştırır. Fazör veri

ölçüm fonksiyonu ile çeşitli koruma ve kontrol

fonksiyonları gerçekleştirilebilir. Akıllı şebeke

uygulamaları için mükemmel çözüm sağlar.


IEC 61850 standartlarına sahip koruma ve kontrol

ürünleri ile, ikincil alt yapı seviyesinden NCC seviyesine

kadar dağıtım sistemlerinin her türlü koruma, kontrol,

izleme ve haberleşme ihtiyacını karşılayabilecek alt

yapıyı sağlıyoruz. Koruma ve kontrol cihazları sayesinde

ayrıca güç sistemine ve yatırım yönetimi sistemini

destekleyen akıllı şebeke elemanlarına ait verilerin

toplanması, ölçülmesi ve raporlanması mümkündür.

Uygulamalarn Alarm Bildirmen Kesici Koruman Disturbance Kayıt Cihazların Şebeke hattı koruma ve kontroln Hat diferansiyel koruman Ark koruman Şebeke otomasyonun Motor koruman Trafo koruma

Şalt sahalarının kalite standartlarına uygunluğunu tespit

etmek amacıyla gerçekleştirdiğimiz performans testleri

aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

Sekonder Koruma Röleleri Testleri1- Aşırı akım rölesi testleri

2- Gerilim rölesi testleri

3- Hat mesafe koruma rölesi testleri

4- Hat diferansiyel koruma rölesi testleri

5- Trafo & bara diferansiyel koruma rölesi testleri

6- Motor koruma rölesi testleri

7- Jeneratör koruma röleleri testleri

8- Kesici arıza koruma rölesi testleri

Güç Trafosu Testleri1- Oran testi

2- Sargı direnci ölçümü testi

3- İzolasyon testi

4- Sıfır sıra (zero sequence) empedans testi

5- Kısa devre gerilim testi

6- Bakır/demir kayıpları testi

Yüksek Gerilim Hat Fiderlerinin Testleri1- Hat parametreleri testleri

2- Sıfır sıra (zero sequence) empedans testleri

3- Pozitif sıra (positive sequence) empedans testleri

Akım Trafosu Testleri1- Oran testi Yük testi

2- Sargı direnci ölçümü testi Doyma testi

3- İzolasyon testi

4- Polarite testleri

Gerilim Trafosu Testleri1- Oran testi

2- İzolasyon testi

3- Polarite testi

Kesici Testleri1- Açma-kapama zamanı ölçümü testi

2- Temas direnci ölçümü testi

3- İzolasyon testi

Ayırıcı Testleri1- Temas direnci ölçümü testi

2- İzolasyon testi

Primer / Sekonder Saha Performans Testleri

Dağıtım hatlarında koruma uygulamaları - OG


ENERJİ SANTRALLERİNDE TEİAŞ RTU HABERLEŞMESİ

TEİAŞ Milli Yük Tevzi SCADA / EMS Sistemi Projesi

kapsamında enerji üretim santralleri ve otoprodüktör

lisanslı enerji tesisleri (Hidro Elektrik Santraller, Rüzgar

Enerji Santrali, Termik Santral) ile TEİAŞ SCADA sistemi

arasında haberleşme sistemi kurulması gerekliliği

bulunmaktadır. Firmamızın bu alanda sunmakta olduğu

çözümler arasında OPGW Haberleşmesi, PAX

Haberleşmesi, Kiralık Hat haberleşmesi, PLC

haberleşmesi, RTU sistemi yer almaktadır.

Milli Kontrol Merkezi, Acil Durum Kontrol Merkezi ve

Bölgesel Kontrol Merkezleri arasındaki iletişim Türk

Telekom Şirketinden kiralanan kanallar, uydu kanalları

(VSAT) ve TEDAŞ’ın kendi fiber optik kanalları üzerinden

gerçekleştirilmektedir.

Veri iletişiminin güvenilirliğinin artırılması amacıyla MKM

ile BKM’ler arasında ve BKM’ler ile RTU’lar arasında

yedekli iletişim kanalları kullanılmaktadır. Bölgesel

Kontrol Merkezleri ile RTU’lar arasındaki veri iletişimi,

enerji nakil hatları üzerinden kuranportör (PLC) kanalları,

TEDAŞ’ın fiber optik kanalları ve Türk Telekom A.Ş.’den

kiralanan kanallar üzerinden yapılmaktadır.

BKM’ler ve RTU’lar arasında 200, 600, 1200, 2400, 9600

ve 19200 bps veri iletişim hızları kullanılmaktadır.

Kontrol Merkezlerinde RTU linkleri Telekontrol

Arabirimleri (Telecontrol Interface, TCI) üzerinden

noktadan-noktaya (point-to-point) veya multidrop (party-

line) yapıda çalışacak şekilde bağlanmaktadır.

Kontrol Merkezleri arasında kullanılan veri iletişim

protokolü IEC 60870–6 (Inter Control Center Protocol)

iletişim protokolüdür. RTU’lar ile kontrol merkezleri

arasında ise, yeni tip RTU’lar için IEC 60870-5-101

iletişim protokolü, eski RTU’lar için de F4F iletişim

protokolü kullanılmaktadır.

Trafo merkezi ve santrallarda bulunan RTU’lar vasıtasıyla

toplanan bilgiler işlenerek Bölgesel Kontrol Merkezlerine,

oradan da Milli Yük Tevzi ve Acil Durum Merkezine

gönderilmektedir. Kontrol merkezlerinden gönderilen

kontrol sinyalleri de RTU’lar vasıtasıyla santral ve trafo

merkezlerine iletilmektedir.

RTU’lar vasıtasıyla santral ve trafo merkezlerinden,

generatör üniteleri, hat ve trafoların aktif ve reaktif güç

değerleri, bara gerilim değerleri, trafo kademe değiştirici

pozisyon bilgileri, bazı merkezlerden akım, frekans gibi

ölçümler, santrallara ilişkin bazı ilave veriler, topoloji

belirleyen kesici, ayırıcı, toprak ayırıcısı bilgileri ve alarm

bilgileri ile enerji ölçümleri gibi Ulusal Enterkonnekte

Elektrik Şebekesi‘nin izlenmesi ve işletilmesi için ihtiyaç

duyulan veriler toplanmaktadır.

Genel olarak, analog ölçümler 10 saniyede bir belirli bir

eşik değerinin (threshold) aşılması durumunda kontrol

merkezine gönderilirken, durum ve alarm bilgileri ise

durum değişikliği olduğunda gönderilmektedir. Durum ve

alarm bilgileri için zaman- etiketi (time-tag) bilgileri de

kontrol merkezine gönderilmektedir.

RTU’lar durum değişikliklerinin oluş zamanını “zaman-

etiketi” olarak ilgili Bölgesel Kontrol Merkezine

göndermektedir. Yeni RTU’lar durum ve alarm bilgilerini

zaman etiketlemek için 1 milisaniye çözünürlüğe ve

uzaktan kumanda özelliğine sahiptir. Kurmakta olduğumuz

sistemlerde ABB’nin RTU560 cihazlarını kullanmaktayız.

TEİAŞ OPGW kabloları üzerinde istenen tüm iletişim

gereksinimini sağlayabilen çözümleri sunmaktayız.

SDH ve PDH’i tek bir şasi içinde sunabilen UMUX ve XMP

ürünleri yüksek fiyat performans oranları ve geniş

referansları ile TEİAŞ OPGW projelerinde tercih edilen

çözümlerdir.

44 KONTROLMATİK Enerji Üretim ve İletiminde Elektrik ve Otomasyon Sistemleri

Merkez:Koza Plaza A Blok K: 15 No: 58Tekstilkent Esenler - İstanbulT: +90 212 659 24 41 - 438 24 41F: +90 212 659 24 81www.kontrolmatik.com

Fabrika:İstiklal Mah. Fevzi Çakmak Cad.No: 13/1 Esenyurt - İstanbulT: +90 212 886 55 26F: +90 212 659 24 81

elektrİk ve otomasyon sİstemlerİ - 6 kontrolmatİk enerji üretim ve İletiminde elektrik ve...

Documents