ELEKTRİK ve PLANLAMA

21. YÜZYILDA PLANLAMAYI DÜŞÜNMEK

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi

Cengiz GÖLTAŞ

14 Mayıs 2011

TÜRKİYE’DE ELEKTRİK ENERJİSİ KURULU GÜCÜ (Nisan 2011)

TERMİK - LİNYİT %16,1 TERMİK -

DOĞALGAZ %32,3

TERMİK - İTHAL KÖMÜR

%6,5

TERMİK - DİĞER %9,4

JEOTERMAL %0,2

HİDROLİK - BARAJLI %26,7

HİDROLİK - AKARSU

%6,1 RÜZGAR

%2,7

94

1 377

3 073

3 281

4 749

8 140

13 440

16 269

JEOTERMAL

RÜZGAR

HİDROLİK - AKARSU

TERMİK - İTHAL KÖMÜR

TERMİK - DİĞER

TERMİK - LİNYİT

HİDROLİK - BARAJLI

TERMİK - DOĞALGAZ

TOPLAM KURULU GÜÇ: 50 423 MW

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

19

80

19

81

19

82

19

83

19

84

19

85

19

86

19

87

19

88

19

89

19

90

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

20

10

Ku

rulu

Gü

ç (M

W)

Yıl

TÜRKİYE KURULU GÜCÜNÜN GELİŞİMİ (1980-2010)

0,0

5000,0

10000,0

15000,0

20000,0

25000,0

30000,0

35000,0

40000,0

45000,0

50000,0

19

80

19

81

19

82

19

83

19

84

19

85

19

86

19

87

19

88

19

89

19

90

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

Ku

rulu

Gü

ç (M

W)

Yıl

TÜRKİYE KURULU GÜCÜNÜN KAYNAKLARA GÖRE GELİŞİMİ (1980-2009)

Rüzgar

Jeotermal

Hidrolik

Çok Yakıtlı

Diğer Termik

Doğal Gaz

Nafta

LPG

Motorin

Fuel-Oil

İthal Kömür

Taşkömürü

Linyit

TÜRKİYE’DE ELEKTRİK ÜRETİMİ (2009)

TERMİK - LİNYİT %20,1

TERMİK - DOĞALGAZ

%49,3

TERMİK - İTHAL KÖMÜR

%6,6

TERMİK - DİĞER %4,6

JEOTERMAL %0,2

HİDROLİK - BARAJLI %15,7

HİDROLİK - AKARSU

%2,7

RÜZGAR %0,8

436

1 495

5 355

8 926

12 813

30 603

39 089

96 095

JEOTERMAL

RÜZGAR

HİDROLİK - AKARSU

TERMİK - DİĞER

TERMİK - İTHAL KÖMÜR

HİDROLİK - BARAJLI

TERMİK - LİNYİT

TERMİK - DOĞALGAZ

TOPLAM ÜRETİM: 194 813 GWh

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

160.000

180.000

200.000

19

80

19

81

19

82

19

83

19

84

19

85

19

86

19

87

19

88

19

89

19

90

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

Üre

tim

i (G

Wh

)

Yıl

TÜRKİYE ELEKTRİK ÜRETİMİNİN GELİŞİMİ (1980-2009)

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

160.000

180.000

200.000

19

80

19

81

19

82

19

83

19

84

19

85

19

86

19

87

19

88

19

89

19

90

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

20

05

20

06

20

07

20

08

20

09

Üre

tim

(G

Wh

)

Yıl

TÜRKİYE ELEKTRİK ÜRETİMİNİN KAYNAKLARA GÖRE GELİŞİMİ (1980-2009)

Jeotermal+Rüzgar

Hidrolik

Termik-Diğer

Doğal Gaz

Fuel-Oil

Linyit

Taşkömürü+İthal Kömür+Asfaltit

TÜRKİYE’DE ELEKTRİK TÜKETİMİNİN SEKTÖRLERE DAĞILIMI (2009)

MESKEN %25,0

TİCARET %15,9

RESMİ DAİRE %4,5

SANAYİ %44,9 TARIMSAL SULAMA

%2,3

AYDINLATMA %2,5

DİĞER %4,9

7 761

3 662

3 845

6 990

25 019

39 148

70 470

DİĞER

TARIMSAL SULAMA

AYDINLATMA

RESMİ DAİRE

TİCARET

MESKEN

SANAYİ

TOPLAM NET TÜKETİM: 156 894 GWh

Enerji Politikaları

Enerji Politikası

Ulaştırma Politikası

Dış Politika

Tarım Politikası

Sanayi Politikası

Eğitim Politikası

Çevre Politikası

Ekonomi Politikası

Güvenlik Politikası

Türkiye 2010 Elektrik Üretiminin Kuruluşlara Göre Dağılımı

Kuruluş GWh %

EÜAŞ 95.366,62 45,39

Yap İşlet 45.219,61 21,52

Serbest Üretici 39.844,24 18,96

Yap İşlet Devret 13.557,84 6,45

Otoprodüktör 11.807,82 5,62

İşletme Devri Hakkı 4.323,63 2,06

Toplam 210.119,76 100,00

Fiyat Artışları

Konut Kullanıcısının Faturasına Yansıyan 1 kilovat saat Elektrik Fiyatındaki Artışlar (Fon, vergi, hizmet bedelleri dahil)

Tarife dönemleri Kuruş Yüzde

Aralık 2007 15,81

Ocak 2008 18,90 19,5

Temmuz 2008 22,87 21,0

Ekim 2008 24,69 7,9

Ocak 2009 24,93 1,0

Nisan 2009 24,53 -1,6

Ekim 2009 26,93 9,8

Ocak 2010 27,24 1,1

2 Yıllık Kümülatif Zam Oranı (%) 72,3

1987 - 2010 Doğal Gaz İthalatı

Yıl Miktar Yıl Miktar

1987 433 1999 12.358

1988 1.136 2000 14.822

1989 2.986 2001 16.368

1990 3.246 2002 17.624

1991 4.031 2003 21.188

1992 4.430 2004 22.174

1993 4.952 2005 27.028

1994 5.375 2006 30.741

1995 6.858 2007 36.450

1996 8.040 2008 37.793

1997 9.874 2009 35.856

1998 10.233 2010 33.247

Türkiye’de Kurulması Planlanan Nükleer Santral (Akkuyu) Hakkında Görüşler

Reaktörde Rusya 100% hisseye sahiptir. Arzu ettiğinde hissesinin 49%’nu istediğine devir edebilir. Santral inşa ve işletme safhasında T.C vatandaşlarına istihdam sağlanması sağlam koşullara bağlanmamıştır. Projede başarısızlık olursa, Rus tarafı projeyi istediğine devir edebileceği gibi, bundan dolayı herhangi bir yükümlülük almamaktadır. Rus şirketine elektrik üretim imtiyazına ilaveten, elektrik alım ve satım imtiyazı verilmektedir. Türkiye, kurulacak nükleer santral üzerinde yeterli söz hakkına sahip değildir.

Türkiye’de Kurulması Planlanan Nükleer Santral (Akkuyu) Hakkında Görüşler

Rusya‘nın Türkiye’de sahip olacağı nükleer santralin birim yatırım maliyeti (kilovat başına), açıklamalara göre 4 bin 166 dolardır.

Rusya’da inşa aşamasında olan Nizhegorod’un birim yatırım maliyeti 1958 dolar, 2008 ve 2009 yılında iki reaktör olarak inşasına başlanan Novovoronezh 2’nin birim yatırım maliyeti 2 bin 83 dolardır.

2008 yılında bir ünitesinin inşasına başlanmış olan ve ikinci ünitesinin inşasına da bu yıl başlanılan Leningrad 2’nin birim yatırım maliyeti ise 2 bin 417 dolardır

Türkiye’de Kurulması Planlanan Nükleer Santral (Akkuyu) Hakkında Görüşler

Rusya ile imzalanan nükleer santral anlaşması, Sayın Taner Yıldız’ın tanımıyla “paket anlaşmalar”ın içinde yer almaktadır.

Rusya ile Türkiye dış ticaret hacmi: 38 milyar $ (2008, ekonomik kriz öncesi)

Türkiye’nin ihracatı: 6,5 milyar $

Rusya’nın Türkiye’ye i,hracatı: 31,5 milyar $

Rusya’ya, doğal gazdaki bağımlılığımız % 63, petroldeki bağımlılığımız % 40

Buna bir de nükleer (yapım, işletme, yakıt tedariki, atık yönetimi) eklenmiş oldu

• “Türkiye’nin enerji kaynakları yetersizdir. Bu nedenle mutlaka nükleer enerjiye gidilmelidir”

iddiası

Değerlendirmeyi Bekleyen Yenilenebilir Enerji Potansiyeli

• Hidroelektrik: 90-100 Milyar kWs

• Rüzgar: 120 Milyar kWs

• Jeotermal: 5-16 Milyar kWs

• Güneş: 380 Milyar kWs

• Yerli Linyit: 108-116 Milyar kWs

• Biyogaz: 35 Milyar kWs

• Toplam 767 Milyar kWs

• Türkiye’nin yerli enerji kaynaklarının yetersiz olduğu iddiası temelsizdir.

• Kaynaklarımız, 2030’lu yılları, % 7 gibi bir ekonomik büyüme oranını karşılayabilecek yeterliliktedir.

• Bu nedenle de “Enerji kaynaklarımız yetersiz olduğu için nükleerden vazgeçilemez” tezinin de dayanağı yoktur.

JEOTERMAL

- Ülkemiz jeotermal kaynaklar açısından Avrupa da 1. Dünyada ise 7. sırada olmasına rağmen enerji üretimindeki payı halen % 4’ler seviyesindedir.

- Türkiye’nin jeotermal brüt teorik ısı potansiyelinin 31.500 MW, teknik ısı potansiyelinin 7.500 MW ve kullanılabilir ısı potansiyelinin de 2.843 MW olduğu belirtilmektedir

Kanıtlanmış jeotermal elektrik teknik potansiyeli 500 MW Kadardır.

RÜZGAR

EİEİ Tarafından yayınlanan Türkiye Rüzgar Atlasına göre 48.000 MW’lık Rüzgar potansiyeli mevcuttur.

Bugünkü teknik koşullarda yılda 2500 saat kullanma süresi ile kurulabilecek teknik kapasite (yararlanabilir potansiyel içerisinde)

20 bin MW’ın üzerindedir.

GÜNEŞ

Ülkemizde yıllık güneşlenme süresi 2640 saat.

Ancak bu potansiyelin 1/200’ü kullanılabiliyor.

Ülkemiz üzerine düşen güneş enerjisi miktarı 80

milyon ton petrole eşdeğerdir.

Türkiye’de güneş enerjisinden en fazla düzlemsel

kollektörlerle sıcak su elde etmekte yararlanılıyor.

BİOKÜTLE *Hammaddeleri bitkisel ve hayvansal kökenli (Enerji Ormanları, ağaç

atıkları, yağlı tohum bitkileri,patates, buğday vb.karbonhidrat bitkiler, elyaf, kentsel ve endüstriyel atıklar) olarak tanımlanır.

*Biokütle her yerde yetiştirilebilen, sosyo-ekonomik gelişme sağlayan,

çevre dostu, elektrik üretebilen, taşıtlar için yakıt elde edebilen stratejik bir enerji kaynağıdır.

*Biokütleden ısı ve elektrik üretiminde Avusturya, Finlandiya, Almanya ve

İngiltere başı çekmekte, Almanya’da yılda 2,2 milyon ton ucuz ve çevre sorunu yaratmayan biyo-motorin üretilmekte, ABD’de 8 bin MW’lık kapasite kullanımda, Fransa’da birincil enerji tüketiminin % 2’si odun yakılması ile sağlanıyor

KÖMÜR

Linyit rezervi 10 milyar ton

Taş Kömürü 1,12 milyar ton

Türkiye linyit rezervinin % 68’inin alt ısıl değeri 2000 kcal/kg olup kalorifik değeri oldukça düşüktür.

Bugün ülkemiz kömürlerinin enerji üretimindeki payı %20’lerin altına düşmüştür.

• Mevcut Linyit kaynaklarına göre elde edilecek elektrik enerjisi üretim potansiyelinin yılda 120 Milyar kwh düzeyinde olmasına karşın, halen bu potansiyelin % 35’ ine denk gelen yıllık 42 Milyar kwh’lik bölümü kullanılmaktadır

• Taşkömüründe ise 11 Milyar kwh’lik yıllık üretim potansiyeline karşın 3.1 Milyar kwh’lik üretimle potansiyelin % 32’si değerlendirilmektedir

ENERJİNİN ETKİN KULLANIMI-

VERİMLİLİK

• Enerji Tasarrufu; enerjinin akıllıca kullanışı ile kayıpların en aza indirilmesi, aynı enerji ile daha çok iş yapılması veya aynı iş için daha az enerji kullanılması anlamını taşımaktadır.

• Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından yapılan çalışmalar sonucu sanayi, bina ve ulaşım sektörlerinde yıllık enerji tasarrufu potansiyelinin yaklaşık 3 milyar dolar olduğu tespit edilmiştir.

• Bu çalışmalar ışığında ülkemizde % 30’lara varan enerji tasarrufu potansiyelinin % 10-15’lik bir bölümü hiçbir harcama gerektirmeyen, yalnızca bilinçlendirme, yönlendirme çalışmaları ile kazanılabilecek bir oran/büyüklük olarak önümüzde durmaktadır.