elsevier 2011 kunst top 100

omslagartikel Kennis & cultuur


78 • elsevier 14 mei 2011 elsevier 14 mei 2011 • 79

met

toes

tem

min

g va

n m

arle

ne D

umas

en

Davi

d Zw

irner

, new

York

1 2 7.260 Marlene Dumas 1953 s 650 450 1500 1.350 2.500 810

2 17 5.255 Rineke Dijkstra 1959 F 400 500 650 1.700 500 350 800 355

3 5 5.230 Atelier Van Lieshout 1963 m 575 650 350 2.100 1.100 455

4 4 4.460 Fiona Tan 1966 v 250 700 2.400 850 260

5 1 3.585 Guido van der Werve 1977 v 250 300 650 450 900 275 500 260

6 9 3.445 Erik van Lieshout 1968 m 250 150 1.275 600 800 370

7 14 3.105 Jan Dibbets 1941 m 650 450 1.000 800 205

8 10 3.105 Marcel van Eeden 1965 t 250 150 650 600 900 200 355

9 7 3.005 Erwin Olaf 1959 F 1.200 500 1.000 305

10 31 2.965 Lily van der Stokker 1954 s 400 150 800 350 800 350 115

2011 2010 TOTAAL kunSTEnAAR geboortejaar

solo-exposities in

neDerlanDse galerie

solo-exposities in

neDerlanDs museum

aanKopen van werK Door

neDerlanDs museum

representaties op grote

internationale Kunstbeurs

solo-exposities in

buitenlanDs museum

nationale en internationale

Kunst-awarDs

solo-exposities in

buitenlanDse galerie

artiKelen oF reviews in

internationale KunstblaDen

veiling. punten naar prijsKlasse

vanaF Drie verKochte werKen

10% van gemiDDelDe voor De

eDitie 2008, 2009 en 2010

categorie

schilderkunst

tekeningen

fotografie

Video/film

mixed media

sculptuur

v

m

i

s

t

F

editie2011

de basis van de kunst-top-100 Puntenscores zijn berekend op basis van gegevens over het kalenderjaar 2010. De scores weerspiegelen de nationale en internationale zichtbaarheid van het werk van de kunstenaars, als de basis voor een

duurzame naamsbekendheid. Alle gegevens zijn te controleren, en ge-rangschikt naar tien criteria die het funda-ment bepalen van een duurzame loopbaan. De top-100 is gebaseerd op activiteiten in zowel musea en kunstinstellingen als de (particuliere) kunstmarkt, gewogen naar be-

kendheid en professionaliteit van locaties. Als Nederlandse kunstenaar gelden ook buitenlandse kunstenaars die minstens tien jaar in Nederland wonen.

e lk jaar in mei publiceert Elsevier de top-100 van Nederlandse beeldend kunste-naars. De zesde lijst vormt de weerslag

van de stand van zaken in 2010.Marlene Dumas is weer terug op de

hoogste plek. Een nieuwe topgalerie in New York en een geruchtmakende rechtszaak ver-dubbelden de aandacht die ze overal waar ze exposeert toch al genereert. Op veilingen werd weer stevig geboden op haar doeken.

De verrassende nummer 1 van vorig jaar, Guido van der Werve, die toen wereldwijd aandacht trok met zijn film Nummer acht: Everything is going to be allright, zakt terug naar plaats 5. Nog steeds een uitstekende score voor iemand met zo’n klein en jong oeuvre, te midden van zo veel zwaargewich-ten met zo veel dienstjaren.

Rineke Dijkstra, vorig jaar voor het eerst niet aanwezig in de top-10, is weer overtui-gend terug: op plaats 2. De bijdrage van Fio- na Tan aan de vorige Biënnale in Venetië reisde in 2010 de hele wereld over: zij is de Nederlandse kunstenaar met de meeste solo-

Riki Simons

Nederland telt duizenden beeldend kunstenaars. Slechts een kleine 250 zijn nationaal en internationaal echt zichtbaar. Wie zijn de echte toppers, die profiteren van het herstel van de kunstmarkt?

Voor zesde keer maakt elseVier een ranglijst Van de nederlandse beeldende kunst

Top-100 vanNederlandsekunstenaars

kuNstmarkt

tentoonstellingen in buitenlandse musea, zes in totaal. Alleen het team van Atelier Van Lieshout kwam hierbij in de buurt, met vijf buitenlandse museumsolo’s.

Jan Dibbets is de Nederlandse kunstenaar die het meest profiteert van de nieuwe golf aan belangstelling voor conceptkunst uit de jaren zestig en zeventig. Van de jonge con-ceptgeneratie werd Willem de Rooij de meest vooruitgeschoven Nederlandse vertegen-woordiger. Het werk van Lily van der Stokker blijft intussen allerlei soorten belangstelling trekken: van musea en kunstbeurzen tot gale-ries. De langzame-kunstfilms van Manon de Boer waren vorig jaar onder meer prominent aanwezig op de grote kunstbeurzen en in in-ternationale vakbladen.

Voor deze nieuwe top-100 is de metho-diek verfijnd. Punten worden toegekend op grond van tien helder toepasbare criteria. Sa-men laten die zien hoe zichtbaar kunstenaars zijn, voor liefhebbers, kunstwereld en groter publiek, en in welke mate zij hun naam weten te vestigen of te versterken.

Omdat de ervaring leert dat monografieën van hedendaagse kunstenaars wel steeds

meer worden geproduceerd, maar tegelijker-tijd steeds moeilijker te vinden zijn, vormen die niet langer een geschikt criterium voor ‘zichtbaarheid’. Alleen catalogi speciaal ge-maakt voor museumtentoonstellingen leve-ren nog punten op.

Nieuw is dit jaar het criterium ‘awards’. Internationale en nationale prijzen uitgereikt aan kunstenaars genereren wél de nodige

Meer over de kunst-top-100:www.elsevier.nl/top100-2011

the Wall (2009) van Marlene dumas

.

omslagartikel Kennis & cultuur Kennis & cultuur


met

toes

tem

min

g va

n m

arle

ne D

umas

en

Davi

d Zw

irner

, new

York

. Fot

o Du

mas

: nei

lson

bar

nard

/get

ty im

ages

met

toes

tem

min

g va

n he

ndrik

Ker

sten

s en

info

@nw

nc-c

onte

mpo

rary

.be.

Fot

o w

ahle

r: pa

trick

fras

e/co

rbis

out

line

11 38 2.770 Willem de Rooij 1969 v 300 650 350 500 850 120

12 57 2.725 Manon de Boer 1966 v 950 350 800 500 125

13 12 2.720 Ruud van Empel 1958 F 500 250 750 1.000 220

14 3 2.695 Michael Raedecker 1963 s 650 450 500 800 295

15 6 2.680 herman de vries 1931 m 250 600 1.600 230

16 22 2.590 Mark Manders 1969 i 650 450 800 275 200 215

17 28 2.500 Meschac Gaba 1961 m 250 650 350 800 350 100

18 16 2.455 Armando 1929 s 1.000 200 250 800 205

19 18 2.405 navid nuur 1976 m 175 250 300 550 850 200 80

20 35 2.370 Yael Bartana 1970 v 250 300 650 350 500 275 45

21 13 2.085 Pat Andrea 1942 s 750 300 800 235

22 - 1.935 Rezi van Lankveld 1973 s 975 700 200 60

23 36 1.930 Bram Bogart 1921 s 1800 130

24 29 1.750 Falke Pisano 1978 m 800 850 100

25 68 1.730 Marc Mulders 1958 s 250 250 350 800 80

26 61 1.690 Henk Visch 1950 i 600 800 200 90

27 96 1.660 Philip Akkerman 1957 s 750 300 500 110

28 45 1.645 Folkert de Jong 1972 i 150 475 350 350 200 120

29 - 1.605 Melvin Moti 1977 v 1500 105

30 15 1.580 Daan van Golden 1936 m 200 650 350 200 180

2011 2010 TOTAAL kunSTEnAAR geboortejaar 2011 2010 TOTAAL kunSTEnAAR geboortejaar

schilderkunst

tekeningen

fotografie

Video/film

mixed media

sculptuur

v

m

i

s

t

F

schilderkunst

tekeningen

fotografie

Video/film

mixed media

sculptuur

v

m

i

s

t

F

solo-exposities in

neDerlanDse galerie

solo-exposities in

neDerlanDs museum


neDerlanDs museum



solo-exposities in

buitenlanDs museum


Kunst-awarDs

solo-exposities in







eDitie 2008, 2009 en 2010

categorie

solo-exposities in

neDerlanDse galerie

solo-exposities in

neDerlanDs museum


neDerlanDs museum



solo-exposities in

buitenlanDs museum


Kunst-awarDs

solo-exposities in







eDitie 2008, 2009 en 2010

categorie

Prijs in dollars van het in 2010 duurst verkochte werk� bron:�artnet

1 Marlene dumas (1.082.500) 2 herman de vries (256.199) 3 Bram Bogart (207.855) 4 desiree dolron (91.820) 5 daan van Golden (79.560)

1 Bik van der Pol (op plaats 31) 2 sidi el karchi (op plaats 46) 3 cuny janssen (op plaats 52) 4 david Bade (op plaats 57) 5 Bas de wit (op plaats 67) 6 Pauline oltheten (op plaats 68) 7 hendrik kerstens (op plaats 77) 8 suzanne kriemann (op plaats 78) 9 wendelien oldenborgh (op plaats 82) 10 carolein smit (op plaats 89) 11 anne wenzel (op plaats 90) 12 jennifer tee (op plaats 95)

1 Philip akkerman (69 plaatsen) 2 robert Zandvliet (53 plaatsen) 3 Manon de Boer (45 plaatsen) 4 Marc Mulders (43 plaatsen) 5 Germaine kruip (40 plaatsen)

de snelste stijgers in de top-100

Voor het eerst in de top-100

top-5 in veilingsucces

1 rineke dijkstra 2 erwin olaf 3 ruud van empel 4 inez van lamsweerde 5 anton corbijn

top-5 fotografie

1 Marlene dumas 2 lily van der stokker 3 Michael raedecker 4 armando 5 Pat andrea

top-5 schilderkunst

Het nieuwe internationale panel voor de waardering van Nederlandse musea:Marc-olivier wahler, directeur Palais de Tokyo, Parijsdirk snauwaert, directeur centrum voor hedendaagse kunst Wiels, Brusselhervé chandès, algemeen directeur Fondation Cartier, Parijsalex logsdail, associate director Lisson Gallery, LondenManuela Mozo, co-director Metro Pictures Gallery, New York

Na vorig jaar als enige keer in zes jaar Elsevier top-100 niet op de hoogste plaats te hebben gestaan, maar op 2, is Marlene Dumas (57) terug op nummer 1.Dumas werd geboren in Zuid-Afrika, maar woont al meer dan dertig jaar in Nederland. Naar haar schilderijen, in die karakteris-tieke, direct-expressieve waterige olieverf op doek, met beladen beelden gebaseerd op actualitei-

ten en eigen foto’s, blijft de vraag groot. In Haus der Kunst in Mün-chen toonde ze in 2010 eigen werk met ‘tronies’ van Hollandse oude meesters: ‘typetjes’ geschil-derd voor de vrije markt, uit de collectie van dat museum. Museu Serralves in Porto, Portugal, toonde Against the Wall, een serie nieuwe werken naar nieuwsbeel-den van conflicten in het Midden-Oosten. Dumas maakte die voor

een solo-expositie in de topgalerie van David Zwirner in New York, haar nieuwe galerie. Een rechtszaak – aangespannen door verzamelaar Craig Robins tegen Dumas’ nieuwe galerie, waarin zij zelf het middelpunt was – zorgde voor veel stof in de (vak)media. Robins had een schil-derij van Dumas via de galerie ver-kocht en Zwirner had dat tegen de afspraak in aan Dumas verklapt.

marlene dumas ScHiLDERkunST 1

terug op de allerhoogste plek Zij toonde een onverwacht starre kant van haar non-conformistisch kunstenaarschap: een ‘zwarte lijst’ van verzamelaars die haar werk hebben doorverkocht en dus geen nieuw werk meer van haar mogen kopen. Robins verloor de zaak. Maar niet nadat de rechter zijn afkeer had geuit over een kunstwereld met ‘selfproclaimed royalties, full of blacklists’. Desondanks werden in 2010 twee doeken van Dumas voor 1 miljoen dollar geveild, en een voor 500.000 dollar.

aandacht van media en publiek. Omdat dit criterium minder punten (275) oplevert dan voorheen de monografieën (tot 500), zijn er dit jaar minder punten nodig om in de top-100 te komen dan vorige jaren.

Ook het criterium ‘internationale ran-kings’ is vervallen: omdat hier al jaren geen Nederlandse kunstenaar meer in is voorgeko-men. Aangepast ten slotte is het criterium ‘historische punten’. Dit was steeds 15 pro-cent van het gemiddelde van de top-100-pun-ten die kunstenaars behaalden in de voor-gaande drie jaren; dit is vanaf nu 10 procent, wat tot evenwichtiger uitkomsten leidt.

Voor de top-100 zijn onder meer de gege-vens verzameld van solo-exposities en aan-kopen van Nederlandse kunstenaars door 31 Nederlandse musea. Die musea zijn opnieuw gewogen door een nieuw internationaal panel van vijf kenners en onderverdeeld in drie ca-tegorieën: A voor een internationaal invloed-rijk museum (ook wat betreft de carrière van kunstenaars); B voor een ook in het buiten-land bekend museum; en C voor een (inter-nationaal) onbekend museum.

De maximumscore van 10 punten voor een museum dat door het hele panel als ‘in-ternationaal invloedrijk’ werd aangemerkt, behaalde alleen het Stedelijk in Amsterdam. Museum Boijmans in Rotterdam en het Bon-nefantenmuseum in Maastricht kregen 8 punten, het Van Abbemuseum in Eindhoven 7, De Pont in Tilburg 6, het Museum Kröller-Müller 5. Het Gemeentemuseum Den Haag, Huis Marseille in Amsterdam en Kunsthal Rotterdam scoorden 4 punten.

Overheidsorganisatie SICA, die fungeert als prikbord-archief voor Nederlandse cultu-rele activiteiten in het buitenland en die een van Elseviers bronnen is voor buitenlandse tentoonstellingen, noteerde in 2010 meer dan 2.000 activiteiten van Nederlandse beeldend kunstenaars. Het overgrote deel bleek om groepstentoonstellingen te gaan. Deelname hieraan levert geen punten op voor de top-100. De betekenis van een willekeurige plaats in een willekeurige groepsexpositie is daar-

voor te oncontroleerbaar (met uitzondering van de Biënnales van Venetië en Berlijn, en de Art Unlimited-expositie van kunstbeurs Art Basel). Maar iedere kunstenaar die artis-tiek opvalt in een achteraf belangrijk blij-kende groepsexpositie, ziet dit succes alsnog verzilverd in solo-exposities. Van die meer dan tweeduizend buitenlandactiviteiten ble-ven er maar iets meer dan tweehonderd over die punten opleverden voor de top-100.

Schattingen over het aantal beeldend

kunstenaars in Nederland lopen uiteen van elf- tot zeventienduizend. Het overgrote deel maakt niet meer dan één solo-expositie in de twee jaar. De punten die dit oplevert, zijn niet voldoende om in de Elsevier top-100 te ko-men. Dit lukt alleen als er in een jaar méér gebeurt; bijvoorbeeld een solo-expositie in een museum waarbij ook nog werk wordt aangekocht, of het winnen van een award.

In de afgelopen zes jaar blijkt het aantal Nederlandse kunstenaars dat door de jaren

heen breed zichtbaar is, nationaal en/of inter-nationaal, klein en stabiel. In totaal stonden er 244 Nederlandse kunstenaars een of meer keren in de top-100. Van de honderd kunste-naars in de nieuwe lijst van dit jaar stonden er 87 al één of meer keren eerder in de lijst. Met een vaste harde kern van 31 kunstenaars die elk jaar opnieuw zeer actief en zeer succesvol bleken, en daardoor alle zes de keren in de lijst terechtkwamen. Zij zijn de échte top van de Nederlandse kunst.

Wall Wailing (2009)

Bag (2007) van Hendrik Kerstens

Marc-Olivier Wahler

Foto

epa

/anp

Kennis & cultuuromslagartikel Kennis & cultuur


Foto

Dijk

stra

: hh,

foto

van

lie

shou

t: jo

rit a

ust

met

toes

tem

min

g va

n c.

bar

riqua

rd-tr

euill

e. F

oto

Dibb

ets:

val

erie

Kuy

pers

/anp

31 - 1.575 Bik van der Pol 1959/1961 m 800 275 500

32 32 1.555 Jan van der Ploeg 1959 s 650 250 500 155

33 25 1.510 Renzo Martens 1973 v 325 500 275 350 60

34 73 1.500 inez van Lamsweerde 1963 F 425 325 450 200 100

35 55 1.480 Anton corbijn 1955 F 350 1.000 130

36 20 1.475 René Daniëls 1950 s 500 800 175

37 77 1.465 Germaine kruip 1970 m 325 700 350 90

38 64 1.465 koos Breukel 1962 F 600 500 275 90

39 92 1.450 Robert Zandvliet 1970 s 200 650 500 100

40 56 1.440 Lara Schnitger 1969 m 650 350 300 140

41 - 1.425 kees Goudzwaard 1958 s 250 650 450 75

42 39 1.420 Marijke van Warmerdam 1959 v 1275 145

43 70 1.395 Berend Strik 1960 s 425 650 250 70

44 23 1.300 Reinier Lucassen 1939 s 250 150 800 100

45 - 1.300 kiki Lamers 1964 s 250 250 325 275 200

46 - 1.275 Sidi El karchi 1975 s 250 575 450

47 - 1.250 Jan Banning 1954 F 250 350 600 50

48 79 1.250 Desiree Dolron 1963 F 1.100 150

49 - 1.235 Jacco Olivier 1972 v 900 300 35

50 76 1.235 Auke de Vries 1937 i 475 500 200 60


schilderkunst

tekeningen

fotografie

Video/film

mixed media

sculptuur

v

m

i

s

t

F

schilderkunst

tekeningen

fotografie

Video/film

mixed media

sculptuur

v

m

i

s

t

F

solo-exposities in

neDerlanDse galerie

solo-exposities in

neDerlanDs museum


neDerlanDs museum



solo-exposities in

buitenlanDs museum


Kunst-awarDs

solo-exposities in







eDitie 2008, 2009 en 2010

categorie

solo-exposities in

neDerlanDse galerie

solo-exposities in

neDerlanDs museum


neDerlanDs museum



solo-exposities in

buitenlanDs museum


Kunst-awarDs

solo-exposities in







eDitie 2008, 2009 en 2010

categorie

Natuurlijk had Rineke Dijkstra (51) Nederland dit jaar moeten vertegenwoordigen op de Biënnale van Venetië. Althans: als die selectie was gemaakt vol-gens de traditionele keuze voor de internationaal invloedrijkste kunstenaar van een land.Dijkstra werd al eind jaren negen-tig langzaam een internationaal begrip, als een van de fotografen die de fotografie zo’n eigentijds

gezicht gaven dat musea er niet langer omheen konden. Haar werk ontbreekt in geen enkele eigentijdse (foto-)collectie van een zichzelf respecterend heden-daags museum. Voor Dijkstra was 2010 een prachtig jaar. Haar grote nieuwe video-installaties I See a Woman Crying en Ruth Drawing Picasso werden internationaal prominent getoond en besproken, De Hallen in Haarlem toonde haar video The Krazy House plus twee series foto’s. Tate Liverpool liet een solo-expositie zien, net als haar galeries in Parijs, New York en Berlijn. Op de internationale vei-lingen maakte de crisis een eind aan haar prijzen hoger dan 100.000 dollar. Dijkstra’s record in 2010 was bijna 30.000 dollar voor een tweeluikportret, met en zonder uniform, van de jonge Israëlische soldaat Evgenya.In 2012 komt er een overzichts-tentoonstelling in het Guggen-heim Museum in New York en SFMOMA in San Francisco.

Joep van Lieshout (47) geniet wereldwijd een unieke positie. Begonnen als beeldhouwer, cre-eerde hij in de loop der jaren met zijn Rotterdamse workshop Ate-lier Van Lieshout (AVL) zijn eigen grijze gebied tussen beeldende kunst, vormgeving en architec-tuur, dat de afgelopen jaren is uit-gebreid met ontwerpen voor de sociale planning voor allerlei soorten afwijkende communities – van universiteiten tot steden.AVL exposeert in musea en gale-

ting van het café van K20, mu-seum voor moderne kunst in Düsseldorf.Van Lieshout maakte afgelopen jaar museumsolo’s in Innsbruck, Indianapolis en Wenen, een gale-riesolo in Parijs, en de grootste museumsolo in Nederland ooit, Infernopolis, in de Onderzeeboot-loods in Rotterdam – de eerste van een reeks exposities aldaar door Museum Boijmans Van Beu-ningen. In Bochum verrees AVL’s Motel Bochum, in het kader van Europese Culturele Hoofdstad ‘Ruhr 2010’: een alternatief festi-valterrein met verschillende ge-bouwtjes. Van Lieshouts reputa-tie op veilingen groeide. Zijn werk haalt prijzen van ruim 50.000 dollar.

rineke dijkstraFOTOGRAFiE 2

atelier Van lieshoutMixED MEDiA 3

een uniek grijs gebied

een prachtig jaar

Jan Dibbets (70) is sinds de jaren zeventig een niet meer weg te denken deel van de internationale kunstwereld, experimenterend met de meest elementaire, ty-pisch Hollandse basiselementen van de waarneming: perspectief, ruimte, horizon, licht.De eerste in zijn serie Perspectief-correcties uit 1969, is een foto van zijn atelier. Op de glimmend houten vloer is een trapezium ge-tekend dat wordt gefotografeerd vanaf een uitgekiend punt, juist zo dat het, door het perspectief van de camera, op de foto een perfect

Perspectief, ruimte, horizon, lichtjan dibbetsMixED MEDiA 7

rechthoekig vierkant wordt dat boven de vloer lijkt te zweven. Ook op de horizon in landschaps-foto’s, een van de favoriete on-derwerpen van Dibbets, smelten diezelfde werkelijkheid en illusie zichtbaar samen: in een duide-lijke maar niet bestaande lijn waar de hemel de aarde raakt, en die de camera fotografisch exact vastlegt.Met zijn eenvoudige manipula-ties van perspectief, ruimte en camera maakt Dibbets intussen decennialang steeds nieuwe beelden in fotografie, tekenin-gen, sculpturen en film. En bleef hij al die tijd voor ken-ners een ‘figure majeure’, zoals het Parijse Musée d’Art Moderne

de la Ville de Paris hem om-schrijft naar aanleiding van een grote solotentoonstelling in 2010. Dibbets geldt als een van de meest rechtlijnige conceptkun-stenaars van het eerste uur en zijn werk beleeft hernieuwde in-ternationale aandacht door de nieuwe golf conceptkunst in het eerste decennium van de 21ste eeuw.Jan Dibbets heeft vooral fans en verzamelaars in Frankrijk, waar hij 33 prachtige ramen maakte voor de Cathédrale Saint-Louis in Blois, en in de Verenigde Staten. Daardoor is de Nederlander ook permanent aanwezig op de grote internationale veilingen.

ries, op de grote kunstbeurzen en op designbeurzen, maakt teke-ningen en sculpturen, ontwerpt kleine gebouwen en mobile homes (stacaravans), en ont-werpt complete interieurs, zoals in 2010 de ‘kubistische’ inrich-

Ruth drawing Picasso (2009)

tentoonstelling in de Onderzeebootloods

in Rotterdam

Raam van kathedraal St Louis van Blois

Kennis & cultuur omslagartikel

met

toes

tem

min

g va

n ga

lerie

Dan

iel b

uchh

olz,

colo

gne/

berli

n. F

oto

De r

ooij:

seb

astia

n pf

ütze


Kennis & cultuur

met

toes

tem

min

g va

n an

net g

elin

k ga

llery

, am

ster

dam

. Fot

o bo

gart:

Fre

derik

Del

bart

51 - 1.225 Viviane Sassen 1972 F 700 500 25

52 - 1.165 cuny Janssen 1975 F 725 150 250 40

53 - 1.150 Gé-karel van der Sterren 1969 s 425 150 325 200 50

54 82 1.110 co Westerik 1924 s 500 500 110

55 60 1.110 carla klein 1970 s 975 135

56 - 1.105 Peter Struycken 1939 m 250 800 55

57 - 1.100 David Bade 1970 m 425 200 275 200

58 8 1.090 Armen Eloyan 1966 s 325 500 265

59 65 1.090 Maaike Schoorel 1973 s 150 800 140

60 - 1.080 klaas Gubbels 1934 s 500 500 80

61 - 1.075 carel Visser 1928 i 1.000 75

62 26 1.055 Hellen van Meene 1972 F 325 300 200 230

63 - 1.050 Frank van der Salm 1964 F 500 500 50

64 47 980 Emo Verkerk 1955 s 300 300 140 200 40

65 11 965 Aernout Mik 1962 v 325 350 290

66 - 950 Andrei Roiter 1960 m 250 250 250 200

67 - 925 Bas de Wit 1982 m 575 350

68 - 900 Pauline Oltheten 1982 m 300 325 275

69 - 885 Ger Lataster 1920 s 800 85

70 43 865 Ger van Elk 1941 m 300 325 200 40


schilderkunst

tekeningen

fotografie

Video/film

mixed media

sculptuur

v

m

i

s

t

F

schilderkunst

tekeningen

fotografie

Video/film

mixed media

sculptuur

v

m

i

s

t

F

solo-exposities in

neDerlanDse galerie

solo-exposities in

neDerlanDs museum


neDerlanDs museum



solo-exposities in

buitenlanDs museum


Kunst-awarDs

solo-exposities in







eDitie 2008, 2009 en 2010

categorie

solo-exposities in

neDerlanDse galerie

solo-exposities in

neDerlanDs museum


neDerlanDs museum



solo-exposities in

buitenlanDs museum


Kunst-awarDs

solo-exposities in







eDitie 2008, 2009 en 2010

categorie

israël, Palestina, Polen

Yael Bartana (40), geboren in Tel Aviv, maar sinds 2000 wonend en werkend in Nederland, is een van de internationaal meest opval-lende videokunstenaars van nu. Museumexposities in Malmö en Tel Aviv, een galeriesolo in Am-sterdam, een Britse kunstprijs en een aankoop door het Van Abbe-museum in Eindhoven bezorgden haar een mooie plaats 20.

Yael bartanaMixED MEDiA 20

Willem de Rooij (41) was tot het overlijden van Jeroen de Rijke in 2006 deel van het kunstenaars-duo De Rijke/De Rooij en kent een snelle, maar solide stijgende carrière. Het eerste succes van De Rijke/De Rooij was de film Bantar Ge-bang uit 2000, waarvoor een vaste camera – geïnstalleerd bo-ven het gelijknamige, op een vuil-nisbelt gebouwde sloppendorp bij Jakarta – het langzaam op gang komende leven bij zonsop-gang registreerde.In 2010 kocht het Stedelijk Mu-seum in Amsterdam de 16mm film(installatie) Mandarin Ducks

exploiteren van bestaande beeldenWillem de rooijMixED MEDiA 11

– soms van andere kunstenaars – is nog steeds De Rooijs be-langrijkste gereedschap. Als lid van de ‘picture generation’, op-gegroeid met de eindeloze weelde van internetbeeld en het besef dat ‘alles al verbeeld ís’, zoekt hij vooral naar de juiste manier om totaal verschillende beelden zodanig aan elkaar te koppelen, dat ze nieuwe beteke-nissen krijgen.In 2010 kreeg Willem de Rooij een deel van de Berlijnse Neue Nationalgalerie ter beschikking voor zijn veelbesproken Intole-rance: een installatie van zeven-tiende-eeuwse vogelschilderijen van Melchior d’Hondecoeter en met veren bedekte achttiende-eeuwse Hawaïaanse processie-objecten en -kleding.

Bram Bogart (89) is, nadat vorig jaar Corneille overleed, de émi-nence grise van de top-100. Bogart werkt nog steeds, en nog altijd zonder assistenten. De le-vendige veilinghandel in zijn werk levert hem ononderbroken een plek op in de top-50. Bogart, geboren in Delft, werd in 1969 genaturaliseerd tot Belg en woont al decennia op zijn kas-teeltje in het Belgische Korten-hoef. Oorspronkelijk huisschil-der, werd hij de meest gepronon-ceerde schilder van de abstracte Nederlandse schilderkunst van de jaren vijftig en zestig. Bogart bedacht een eigen tech-

de éminence grise niek. Met een boormachine die is omgebouwd tot elektrische mixer mengt hij een dikke, kleurige pasta van kleurpigment(poeder), gips, olieverf en water, en smeert die in brede stroken direct in dikke plakken en eenvoudige composities op zware, met grof canvas beklede, panelen. Het ef-fect van deze karikaturaal bul-kende verfklodders in uitbundige kleuren – werken die in grote for-maten meer dan 100 kilo zwaar worden – is geliefd bij verzame-laars van pop-art tot minimal art. En in een tijd van sterk her-nieuwde belangstelling voor Nul/Zero- en conceptkunst uit de jaren zestig, is er ook weer een flink groeiende vraag naar de monochromen die Bram Bogart óók maakte.

bram bogartScHiLDERkunST 23

uit 2005, die De Rijke/De Rooij maakte voor het Nederlands pa-viljoen op de Biënnale van Vene-tië. De Rooij heeft nu twee pro-minente internationale galeries en is docent op de beroemde Städelschule in Frankfurt en bij De Ateliers in Amsterdam.Het exploiteren van bestaande beelden en objecten met een hoge visuele aantrekkingskracht

Bartana maakt zowel korte als langere films, tot nu toe zo’n twintig in totaal, altijd indruk- wekkend en van een vindingrijke variatie. Haar onderwerpen – werkelijke, fictieve of geënsce-neerde – hebben te maken met culturele identiteit en conflict. Centraal thema is vaak (de ge-schiedenis van) Israël en het Isra-elisch-Palestijnse conflict; in

krachtige beelden, geïnspireerd door sociale rituelen of ceremo-nies. Zoals in Kings of the Hill uit 2002, met opnames van Israëli-sche mannen die als weekend- recreatie bij Tel Aviv met hun fourwheeldrives de duinen van het Heilige Land in een maan-landschap veranderen.Bartana’s jongste project is de Poolse Trilogie: tot nu toe twee ‘propagandafilms’ van de fictieve Poolse ‘Jewish Renaissance Mo-vement’, waarin een jonge Poolse activist drie miljoen Joodse Israë-liërs oproept terug te keren naar hun ‘moederland’. Gemaakt in een beeldtaal geïnspireerd op so-cialistisch-zionistische films van de jaren dertig en veertig van de afgelopen eeuw. Deze zomer zal Bartana Polen vertegenwoordigen op de Biënnale van Venetië.

intolerance, installatie in die Neue Nationalgalerie

Kings of the Hill (2003)

Bram Bogart wordt op 12 juli van dit jaar 90



portr

ette

n ph

ilip

akke

rman

: met

toes

tem

min

g va

n De

Kun

stha

l rot

terd

am

met

toes

tem

min

g va

n m

ikol

tals

o: F

oto

bik

van

der p

ol: K

. tam

pere

71 - 860 Gabriël Lester 1972 m 300 475 85

72 49 840 charlotte Dumas 1977 F 150 250 300 140

73 - 835 Hadassah Emmerich 1974 s 500 300 35

74 - 835 Zeger Reijers 1966 i 300 500 35

75 46 830 cole Morgan 1950 s 250 500 80

76 81 830 Herman Gordijn 1932 s 800 30

77 - 825 Hendrik kerstens 1956 F 250 300 275

78 - 825 Suzanne kriemann 1972 m 250 300 275

79 - 820 ine van Zyl 1971 s 300 275 200 45

80 - 815 Barbara Visser 1966 m 150 325 275 65

81 - 780 Margriet Smulders 1955 F 250 500 30

82 - 775 Wendelien Oldenborgh 1962 m 250 250 275

83 - 740 Rob Voerman 1966 m 425 275 40

84 - 740 Hans Broek 1965 s 250 250 200 40

85 69 730 Van Brummelen/De Haan 1969/1966 m 400 300 30

86 74 730 Daniëlle kwaaitaal 1964 F 250 250 200 30

87 - 725 Steven Aalders 1959 s 475 250

88 62 720 Lidwien van de Ven 1963 F 650 70

89 - 700 carolein Smit 1960 i 250 250 200

90 - 675 Anne Wenzel 1972 i 400 275


schilderkunst

tekeningen

fotografie

Video/film

mixed media

sculptuur

v

m

i

s

t

F

schilderkunst

tekeningen

fotografie

Video/film

mixed media

sculptuur

v

m

i

s

t

F

solo-exposities in

neDerlanDse galerie

solo-exposities in

neDerlanDs museum


neDerlanDs museum



solo-exposities in

buitenlanDs museum


Kunst-awarDs

solo-exposities in







eDitie 2008, 2009 en 2010

categorie

solo-exposities in

neDerlanDse galerie

solo-exposities in

neDerlanDs museum


neDerlanDs museum



solo-exposities in

buitenlanDs museum


Kunst-awarDs

solo-exposities in







eDitie 2008, 2009 en 2010

categorie

Begin jaren negentig voerde Marc Mulders (52) meer dan eens de oerversie aan van deze kunste-naars top-100, toen gemaakt voor het maandblad Money. Hij was toen de enige jonge Neder-landse kunstenaar met een echte thuismarkt; bijna alle Neder-landse musea kochten zijn werk.Mulders is een ‘echte’ schilder, die verf gebruikt als een leven-dige en expressieve materie, in een persoonlijk schildershand-schrift. Hij schildert vooral na-

‘echte’ schilder met stabiele thuismarkt

Philip Akkerman (53) is de snelst gestegen kunstenaar in deze top-100: van plaats 96 vorig jaar naar 27 nu. Akkerman schildert sinds 1981 uitsluitend zelfpor-tretten op vierkant of bijna vier-kant formaat – en meestal niet meer dan zijn hoofd. Zijn oeuvre telt nu meer dan 2.500 werken.De eerste jaren legde hij zich toe op de technieken en stijlen van oude meesters. Daarna ging hij ‘rusteloos zoeken’, zoals hij dat noemt. Zijn hoofd is beginpunt voor experimenten in alle moge-lijke schilder- en tekenstijlen. Ak-kerman trekt zo in de loop der ja-ren in een schrikbarende hoe-veelheid vormen en stemmingen voorbij; soms nauwelijks herken-baar bizar, of bijna-abstract gemi-nimaliseerd.Akkermans eerste en trouwste verzamelaar Joop van Calden-borgh, die 250 werken bezit, kreeg steeds meer concurrentie. Vorig jaar maakte Akkerman solo-exposities in New York, Pa-rijs, Londen en in het Duitse Ahaus. Zes van zijn zelfportretten vonden kopers op veilingen vorig jaar. Akkermania, zijn solo-expo-sitie in de Kunsthal Rotterdam, is tot en met 26 juni te zien.

Snelst gestegen in de top-100

tuurstillevens, van onder meer bloemen en dode beesten, en meer recent ook landschappen, in een stijl die bijna abstract- impressionistisch is geworden.Hij staat intussen ook voor de vijfde keer (van de zes) in de

top-100 van Elsevier, dit jaar flink stijgend naar plaats 25. Interna- tionaal brak hij nooit door, maar zijn thuismarkt, net als zijn werk stevig verbonden met Brabant en het katholicisme, is stabieler dan ooit. Hij woont midden in het Bra-bantse landschap, op het Land-goed Baest, en werkt nu ook in andere materialen dan verf en doek en papier. Zoals met textiel en glas, met onder meer grote op-drachten voor kerkramen, waar-onder die voor de Sint-Janskathe-draal in Den Bosch. Het Noord- brabants Museum viert in 2012 de heropening met een overzicht van het werk van Mulders.

philip akkermanScHiLDERkunST 27

marc muldersScHiLDERkunST 25

Liesbeth Bik (51) en Jan van der Pol (50) werken sinds 1994 sa-men als Bik Van der Pol. Ze zijn geen traditioneel kunstenaarsduo met een gestage productie van werken in eigen stijl en met eigen onderwerpen. Ze werken bijna al-tijd in opdracht, voor organisaties, instellingen en (museum)institu-ten, aan tijdelijke projecten. Al meer dan vijftien jaar zetten ze op allerlei locaties de meest uiteen-lopende projecten op. Of maken ze een boekje, zoals over de ge-schiedenis van de ‘maansteen’, ooit een Amerikaans geschenk aan Willem Drees senior en nu in de collectie van het Rijksmu-seum.Vorig jaar kreeg Bik Van der Pol de Enel Contemporary Art Award, een prijs met illustere winnaars,

duo werkend in opdracht

van het Italiaanse energiebedrijf Enel. Beloond werd hun ontwerp voor Butterfly House, een indruk-wekkende constructie van glas en metaal, geïnspireerd op het beroemde Farnsworth House, een Amerikaans buitenhuis met maar één kamer, ontworpen door architect Mies van der Rohe. Butterfly House werd, met een interieur van exotische plan-ten en vlinders, geëxposeerd in de nieuwe vleugel van het Mu-seo d’Arte Contemporanea di Roma (MACRO).

bik Van der polMixED MEDiA 31

diverse zelfportretten van Philip Akkerman

Geheim Landschap iV (2010)

Butterfly House (2010)


88 • elsevier 1 mei 2010

91 97 675 Tom claassen 1964 i 150 200 300 25

92 - 660 Esther Tielemans 1976 s 250 350 60

93 - 650 charlotte Schleiffert 1967 t 250 350 50

94 - 625 Marco van Duyvendijk 1974 m 425 200

95 - 625 Jeniffer Tee 1973 m 325 300

96 48 610 Juul kraijer 1970 t 150 350 110

97 58 610 iris van Dongen 1975 s 250 325 35

98 89 590 Avery Preesman 1968 s 325 200 65

99 41 585 Henk Helmantel 1945 s 300 200 85

100 - 585 Saskia Olde Wolbers 1971 v 150 325 110

2011 2010 TOTAAL kunSTEnAAR geboortejaar

schilderkunst

tekeningen

fotografie

Video/film

mixed media

sculptuur

v

m

i

s

t

F

solo-exposities in

neDerlanDse galerie

solo-exposities in

neDerlanDs museum


neDerlanDs museum



solo-exposities in

buitenlanDs museum


Kunst-awarDs

solo-exposities in







eDitie 2008, 2009 en 2010

categorie

Sidi El Karchi (36) woont in Maas-tricht. Zijn ouders emigreerden begin jaren zeventig uit Marokko naar Zuid-Limburg, waar toen de laatste kolenmijnen nog open wa-ren. Hij is een van de hoogste nieuwkomers in deze top-100.El Karchi maakte met Bas de Wit twee contrasterende solo-exposi-ties in het Bonnefantenmuseum in Maastricht, dat daarbij een fraaie catalogus maakte en (op-nieuw) een werk van hem aan-

Gevoelsportretten

kocht. In hetzelfde jaar had hij ook een galeriesolo in Amster-dam.El Karchi schildert en tekent vooral portretten; veel zelfpor-tretten in verschillende kleding (vermomming soms) en stem-mingen; of portretten van men-sen uit zijn directe omgeving. Zijn schilderstijl is licht, met ner-gens een overdaad aan verf, en toch monumentaal; direct, zon-der persoonlijk handschrift en toch vol kleine nuances. Het is glashelder met een basis van harde lijnen, en toch ook ingeto-gen en kwetsbaar.‘Gevoelsportretten’ noemt hij dit vaak, waar in details allerlei au-tobiografische verhalen in zijn verweven. El Karchi publiceert dit jaar een boek samen met schrijver Abdelkader Benali, die hij ook portretteert voor het Let-terkundig Museum in Den Haag, en maakt een solotentoonstel-ling in Madrid. Steendrukkerij Amsterdam toont zijn werk van 11 tot en met 15 mei op kunstbeurs Art Amsterdam.

sidi el karchiScHiLDERkunST 46

Kunstmarkt krabbelt opVooral interesse voor topkunst groeit weer

Na de dramatische daling in 2009, vertoonde de kunstmarkt

afgelopen jaar wereldwijd weer een opgaande lijn. In 2009 daalden de verkoopprijzen van beeldende kunst, volgens www.artprice.com, met meer dan 40 procent ten op-zichte van 2007, in 2010 klommen ze weer – zo’n 14 procent. Vooral voor internationale topwerken wer-den zeer hoge prijzen geboden, met nieuwe records. Doordat de grote veilinghuizen zich meer gingen con-centreren op de topkunstenaars, daalde de omvang van het totale aan-bod drastisch – vooral het veilingaanbod van jonge kunst kromp.

De Elsevier top-100 van 2011 telt twee keer zoveel kunstenaars (50) met een veilingscore als in 2010. Vaak met maar één verkocht werk, maar toch. Populaire eenmalige veilingen van Nederlandse ver-zamelingen als de Peter Stuyvesant Collectie hielpen een handje.

Voor Nederlandse kunst van nu zijn veilingprijzen hoger dan 50.000 dollar zeldzaam. Meer dan 65.000 dollar werd geboden voor een groot doek van Daan van Golden. Na het spectaculaire veilingsuc-ces in 2009 van werk van Jan Schoonhoven, werd in 2010 de Oosten-rijkse Zero-collectie Lenz Schönberg met veel succes bij Sotheby’s in Londen geveild. Een werk van herman de vries uit 1970 bracht hierbij met 256.000 dollar ruim tien keer het getaxeerde bedrag op.

Meer dan een halve ton in dollars haalden verder alleen werk uit de Xteriors-serie van Desiree Dolron, monochroom werk van Bram Bo- gart uit de jaren zestig en zeventig, en werk van Atelier Van Lieshout. Plus natuurlijk Marlene Dumas. De hoogste veilingprijzen voor haar beste doeken, met eerdere records van ruim 3 miljoen dollar, herstel-den zich: van enkele tonnen in 2009 naar 1 miljoen dollar in 2010.

Opvallende daler was Michael Raedecker. De verkoopprijzen van zijn schilderijen daalden van rond de 100.000 dollar naar zo’n 30.000 dollar. Armando, Peter Struycken, René Daniëls, Ger Lataster en Carel Visser blijven intussen stevig gevestigde (oudere) namen met een ei-gen markt, net als – van een jongere generatie – Marc Mulders en langzaam maar zeker ook Erik van Lieshout.

De prijzen voor de top van de Nederlandse fotografie, in veilingen vooral vertegenwoordigd door Rineke Dijkstra, Erwin Olaf en Ruud van Empel, stabiliseerden tussen de 10.000 en 30.000 dollar.

the Maroccan (2011)

Lozenge (1992) van daan van Golden, geveild in 2010

elsevier 2011 kunst top 100

Documents