အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား

wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;a&;&mpifwmEthnic Nationalities Affairs Center – ENAC

၂၀၁၈ ခႏစ ေမလ

ပႏပမတတမး

ပထမအႀကမ - ၂၀၁၈ ခႏစ ေမလ

အပေရ - ၅၀၀၀

Photo - ENAC

Design & Layout - Ying Tzarm

ထတေ၀သ - တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ျပညေထာငစ ျမနမာႏငင) Ethnic Nationalities Affairs Center (Union of Burma)

လပစာ - P.O. Box 5, Chang Puak, A. Mueang

Chiang Mai 50302, Thailand

wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;a&;&mpifwmEthnic Nationalities Affairs Center – ENAC

တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (Ethnic Nationalities Affairs Center - ENAC) သည ၂၀၁၃ ခႏစ ဇလငလတြင စတငတညေထာငခၿပး လြတလပေသာ သေတသနအဖြ႔အစညးျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင ေရရည တညတခငၿမေသာ ၿငမးခမးေရးႏင ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ ေပၚေပါကလာေရးက ေရးရႈလက ႏငငေရးအစအဖြ႔မား၊ အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမား၊ ႏငငတကာအသငးအဝနးမားႏင ပးေပါငးကာ အလပရ ေဆြးေႏြးပြႏင သငတနးမား ကငးပျပလပျခငး၊ မ၀ါဒဆငရာ သေတသနစာတမးမား ေရးသားျပစ ထတေဝျခငး တ႔က ေဆာငရြကလကရသည။ ထ႔အျပင ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥမားတြငလညး နညးပညာပငး ဆငရာ အေထာကအကမား ပပးေပးလကရသည။

အေသးစတ သရလပါက www.burmaenac.org တြင ၾကညရႈႏငပါသည။ (သ႔မဟတ) info@burmaenac.org သ႔ ဆကသြယႏငပါသည။

aus;Zl;wifv¸mျမနမာႏငငတြင ဆယစႏစေပါငးမားစြာ ျဖစပြားလကရေသာ ျပညတြငးစစႏင လကနကကင ပဋပကၡမား ခပၿငမးေရးႏင ျပညတြငးၿငမးခမးေရးရရေရးအတြက တငးရငးသားမားလလားသည ႏငငေရးတနးတညမမႈ၊ ကယပငျပ႒ာနးခြငႏင ကယပငအပခပခြငတ႔က အာမခခကေပးသည ဖကဒရယဒမကေရစစနစသည အဓကကေသာ အေျဖတစချဖစသညဟ တငးရငးသားလမးမား ေရးရာစငတာ (ENAC) က အခငအမာ ယၾကညသည။ ထ႔ေၾကာငျမနမာႏငငတြင တငးရငးသား ျပညသမား လလားေသာ ဖကဒရယစနစတစခ ပျပငစြာ ထြနးကားလာေရးက ေရးရႈလက ဤသေတသန စာတမးတြင ဖကဒရယစနစ၏ အေရးႀကးေသာ အစတအပငးတစချဖစသည ဘ႑ာေရးဖကဒရယ စနစက ေလလာတငျပထားပါသည။ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစသည ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြင အာဏာမားက အစးရအဖြ႔မားအၾကား ခြေဝကငသးျခငး ျဖစသည။

ဤစာတမးျပစရာတြင အႀကဥာဏႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈမား ေပးခၾကေသာ ပညာရငႏင လပဂၢလ အသးသးတ႔အား ENAC မ ေကးဇးတငရပါသည။ ဤစာတမးေရးသားရာတြင လမးညႊနမႈေပးခၿပး စာတမး (အၾကမး) က စစစသးသပေပးေသာ ENAC ၏ မဝါဒအႀကေပးအဖြ႔အားလညးေကာငး၊ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစဆငရာ ပညာရပပငး အသးအႏႈနးႏင သေဘာတရားတ႔က ရငးျပေပးသည အျပင ဤစာတမးပါ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစဆငရာ စဥးစားသးသပခကမားႏင မဝါဒအႀကျပခက မားက ေဝဖနေထာကျပၿပး အႀကဥာဏမားေပးခေသာ ပညာရင Prof. Dr. Paul A. R. Hobson အားလညးေကာငး အထးေကးဇးတငရပါသည။

ထ႔အျပင ဤစာတမးအတြက အမာစာေရးေပးေသာ ENAC မဝါဒအႀကေပးႏင ENAC ဒါရကတာ ဘတအဖြ႔ဝငတစဥးျဖစေသာ ေဒါကတာလာဂာအားလညးေကာငး၊ ဤစာတမး မထတေဝခင စစစ သးသပေပးသည UNFC မ သေတသနစာတမးသးသပေရးအဖြ႔အားလညးေကာငး၊ ဤစာတမးက အခနေပးၿပး စစေဆးဖတရႈေပးခေသာ ENAC မဝါဒအႀကေပးႏင SNLD အေထြေထြအတြငးေရးမး စငးညႊန႔လြငအားလညးေကာငး ေကးဇးတငရပါသည။

ဤစာတမးတြင ေရးသားတငျပထားေသာ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစသည ပညာရပပငးအားျဖင နကနေသာ အေၾကာငးအရာတစချဖစသျဖင ေရးသားေဖာျပခကမားမာ လအပခကမား ရႏငပါသည။ ဤစာတမးပါ အေၾကာငးအရာ မားႏင ပတသက၍ မားယြငးေဖာျပမႈတစစတစရာ ရခလင ENAC ႏငသာ သကဆငပါသည။

ဤသေတသနစာတမးသည ျမနမာႏငငတြင ျပညတြငးၿငမးခမးေရးႏင ဖကဒရယစနစ ေပၚထြနး လာေရးအတြက ေဖာေဆာငရာတြင အေထာကအကျပႏငမညဟ ေမာလငပါသည။ အထးသျဖင အမးသားအဆင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားႏင ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ - ၂၁ ရာစပငလ အစညးအေဝးတ႔တြင ပါဝငေဆြးေႏြးၾကမည အစအဖြ႔အသးသးတ႔အတြက အသးဝငမည စာတမး တစေစာငျဖစမညဟ ေမာလငပါသည။ ထ႔အျပင အစးရအဖြ႔မား၊ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး လႊတေတာမားႏင ျပညေထာငစလႊတေတာမား၊ ႏငငေရးပါတမားႏင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညး မားအတြက အားထားရေသာ အရငးအျမစတစချဖစမညဟလညး ေမာလငပါသည။

ဇသနးမႈန အမႈေဆာငဒါရကတာ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ျပညေထာငစျမနမာႏငင)

u

trSmpm“ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ - အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား” ဟ ေခါငးစဥတပထားေသာ ဤသေတသနစာတမးတြင ကမာၻ႔ဖကဒရယ ႏငငမား၌ ကငသးေနေသာ စးပြားေရးႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ ဖကဒရယစနစႏင ျမနမာ ႏငင၌ ကငသးေနေသာ ဘ႑ာေရးစနစတ႔က သေတသနျပတငျပထားသညက ေတြ႔ရမည ျဖစပါသည။ ဖကဒရယစနစ၏ ဝေသသတစချဖစသည လပပငခြငအာဏာမားခြေဝျခငး (division of powers) တြင ႏငငေရး၊ စးပြားေရးႏင လမႈေရးအပါအဝင ဘ႑ာေရး အာဏာမားလညး အကးဝငသည။ ႏငငေရးအာဏာသာရၿပး ဘ႑ာေရးအာဏာ ခ႕တ ေနလင တငးျပညဖြ႔ၿဖးတးတကေရးက အဟန႔အတား ျဖစႏငသညအျပင ဖကဒရယစနစ အရ ေပးထားေသာ ႏငငေရးအာဏာမား၏ ေရရညအကးသကေရာကမႈမာလညး စးရမဖြယ ျဖစႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ဘ႑ာေရးအာဏာမားက အစးရအဖြ႔မားအၾကား စနစတကႏင မတစြာ ခြေဝထားရန လအပပါသည။

ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစတညေဆာကရနအတြက လကရေဆာငရြကေနေသာ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအတြငး ျမနမာႏငငတြင ဘ႑ာေရးဆငရာ ဖကဒရယစနစက စတင ပေဖာသြားရန လအပပါသည။ လကရကငသးေနေသာ ဘ႑ာေရးဆငရာ ဖကဒရယ စနစသည ဗဟခပကငမႈ လြနကေနၿပး ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြင အာဏာမားက အကန႔အသတျဖငသာ ေပးအပထားသညက ေတြ႔ရသည။ ထ႔ျပင ျပညနယ မားအား ေပးအပထားေသာ အခြနအေကာကဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားမာလညး ကယပငျပ႒ာနးခြငႏင ကယပငအပခပခြငစသည ႏငငေရးအာဏာရႈေထာငအားျဖင ၾကညလင အလြနအားနညးေနသညက ေတြ႔ရသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရး ဆငရာ လပပငခြငမားက တးခ႕ၿပး ျပညတြငးၿငမးခမးေရးႏင တငးျပညဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက ျပညနယမား၏ အခနးက႑က ျမငတငေပးသြားရန အလြနအေရးႀကးပါသည။

ဤသေတသနစာတမးသည ျပညေထာငစအဆငအစးရႏင ျပညနယအဆငအစးရတ႔ အၾကား ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား ခြေဝႏငသည ပစမားႏင ထပစတစခစ၏ အားနညးခကႏင အားသာခကမားက ေဆြးေႏြးတငျပထားသညအျပင ျမနမာႏငငတြင ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ ကငသးႏငရနအတြက မဝါဒအႀကျပခကအခ႕ကလညး အဆျပထားေသာေၾကာင ဘ႑ာေရးဆငရာ ဖကဒရယစနစအေၾကာငး ေလလာလသမား၊ မဝါဒခမတသမားႏငသကဆငရာ အစးရ၊ လႊတေတာ၊ ႏငငေရးပါတ အစရသည အစအဖြ႔ အသးသးတ႔အတြက အကးရသည စာတမးတစေစာငျဖစလမမညဟ ထငျမငမပါသည။

သ႔ျဖစပါ၍ ဤသေတသနစာတမးႏငအလားတ သေတသနစာတမးမား ဆကလကေရးသား ျပစထတေဝသြားရနႏင ျမနမာႏငငတြင ျပညတြငးစစႏင လကနကကငပဋပကၡမား ခပၿငမးေရး၊ ေရရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရးရရေရးႏင စစမနေသာ ဖကဒရယ ျပညေထာငစစနစ ေပၚထြနးလာေရးတ႔အတြက သကဆငရာအစအဖြ႔အားလးက ဝငးဝနး ေဆာငရြကၾကရန တကတြနးလကပါသည။

ေဒါကတာလာဂာ မဝါဒအႀကေပး တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ျပညေထာငစျမနမာႏငင)

c

rmwdumစဥ အေၾကာငးအရာ စာမကႏာ

ေကးဇးတငလႊာ ........................................................................................................................ ကအမာစာ .................................................................................................................................... ခအတေကာကေဝါဟာရမား ....................................................................................................... ၁ေဝါဟာရဖြငဆခကမား ............................................................................................................ ၃စာစေသတာ၊ ဇယား၊ ပႏင ေနာကဆကတြမား ....................................................................... ၈

rl0g't}uHjyKcsufrsm; ..................................................................................................................... 11tESpfcsKyf ..................................................................................................................................... 15

အခနး(၁) ed'gef;.......................................................................................................................................... 17အခနး(၂) okawoe. &nf&G,fcsuf ................................................................................................................ 19အခနး(၃) okawoe enf;emESifh v$rf;_cHKr+ ........................................................................................................ 21အခနး(၄) jrefrmEkdifiH. vuf&Sd_idrf;csrf;a&;ESifh pD;yGm;a&;qkdif&m tcif;tusif;wkd@udk _cHKikHokH;oyfjcif; .......................... 23

၄.၁။ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ .......................................................................................... ၂၃

၄.၂။ ျမနမာႏငင၏ လကရစးပြားေရးအခငးအကငး ................................................................ ၂၄

၄.၃။ ျမနမာႏငင၏ လကရႏငငေရးအခငးအကငး ................................................................. ၂၅

အခနး(၅) qkdif&mzuf'&,fpepf. oabmw&m;rsm; ................................................................................ 33၅.၁။ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ ............................................................................................... ၃၃၅.၂။ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အေျခခအစတအပငးမား .................................................. ၃၄

၅.၂.၁။ အသးစရတတာဝနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား ............................................ ၃၄၅.၂.၂။ အခြနဘ႑ာဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား ...................................................... ၃၉၅.၂.၃။ ဘ႑ာေရး မညမမႈမား ...................................................................................... ၅၁၅.၂.၄။ အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးျခငး ................................................ ၅၃

အခနး(၆) zuf'&,fEkdifiHtcsKd@wGif usifhokH;vsuf&Sdaom zuf'&,fa&;pepfrsm; .............................................. 57၆.၁။ အေမရကနႏငင .............................................................................................................. ၅၈

၆.၁.၁။ အသးစရတတာဝနမား ....................................................................................... ၅၉၆.၁.၂။ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား .................................................................. ၆၂၆.၁.၃။ ဘ႑ာေရး မညမမႈမား ....................................................................................... ၆၄၆.၁.၄။ ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမား .................................................................................. ၆၄

၆.၂။ ကေနဒါႏငင .................................................................................................................... ၆၅၆.၂.၁။ အသးစရတတာဝနမား ....................................................................................... ၆၆၆.၂.၂။ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား .................................................................. ၆၉၆.၂.၃။ ဘ႑ာေရး မညမမႈမား ....................................................................................... ၇၀၆.၂.၄။ ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမား .................................................................................. ၇၁

၆.၃။ ဂာမဏႏငင .................................................................................................................... ၇၂၆.၃.၁။ အသးစရတတာဝနမား ....................................................................................... ၇၂၆.၃.၂။ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား .................................................................. ၇၇၆.၃.၃။ ဘ႑ာေရး မညမမႈမား ....................................................................................... ၇၇၆.၃.၄။ ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမား .................................................................................. ၇၈

၆.၄။ ဆြစဇာလနႏငင .............................................................................................................. ၇၉၆.၄.၁။ အသးစရတတာဝနမား ....................................................................................... ၈၁၆.၄.၂။ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား .................................................................. ၈၃၆.၄.၃။ ဘ႑ာေရး မညမမႈမား ....................................................................................... ၈၆၆.၄.၄။ ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမား .................................................................................. ၈၆

၆.၅။ ၾသစေၾတးလႏငင ............................................................................................................ ၈၇၆.၅.၁။ အသးစရတတာဝနမား ....................................................................................... ၈၇၆.၅.၂။ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား .................................................................. ၉၁၆.၅.၃။ ဘ႑ာေရး မညမမႈမား ....................................................................................... ၉၃၆.၅.၄။ ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမား .................................................................................. ၉၅

၆.၆။ အႏၵယႏငင ..................................................................................................................... ၉၇၆.၆.၁။ အသးစရတတာဝနမား ....................................................................................... ၉၉၆.၆.၂။ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား .................................................................. ၁၀၃၆.၆.၃။ ဘ႑ာေရး မညမမႈမား ....................................................................................... ၁၀၄၆.၆.၄။ ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမား .................................................................................. ၁၀၄

၆.၇။ တငျပထားေသာ ဖကဒရယႏငငမား၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစတ႔က ၿခငသးသပျခငး ...............................................................................................................

၁၀၈

၆.၇.၁။ တညေသာအခကမား ......................................................................................... ၁၀၈၆.၇.၂။ မတညေသာအခကမား ...................................................................................... ၁၀၉

အခနး(၇) jrefrmEkdifiH. pepfESifh qkdif&m A[kdcsKyfudkifr+rsm; ......................................................... 111၇.၁။ အသးစရတတာဝနမား ................................................................................................... ၁၁၂

၇.၂။ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား .............................................................................. ၁၂၁

၇.၃။ ဘ႑ာေရး မညမမႈမား ................................................................................................... ၁၂၄

၇.၄။ ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမား .............................................................................................. ၁၂၄

အခနး(၈) jrefrmEkdifiH. tcGefpepf ................................................................................................................. 131

အခနး(၉) pOf;pm;okH;oyfcsufrsm; = qkdif&mtm%mcGJa0r+ykHpHrsm; ............................................................... 153၉.၁။ ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရအဖြ႔မားအၾကား အခြနအာဏာခြေဝမႈပစမား .............. ၁၅၄၉.၂။ ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရအဖြ႔မားအၾကား အသးစရတအာဏာခြေဝမႈပစမား .... ၁၅၇၉.၃။ အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈ အစအစဥမား .......................................... ၁၆၀

အခနး(၁၀) ed*kH; ............................................................................................................................................ 163

ကးကားသည အရငးအျမစမား ................................................................................................ ၁၆၆

ေနာကဆကတြမား .................................................................................................................. ၁၆၈

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 1

twkdaumufa0g[m&rsm;ABSDF All Burma Students’ Democratic Front (ျမနမာႏငငလးဆငရာ ေကာငးသားမားဒမကရကတစတပဥး)

ALP Arakan Liberation Party (ရခငျပညလြတေျမာကေရးပါတ)

CNF Chin National Front (ခငးအမးသားတပဥး)

DKBA Democratic Karen Buddhist Army (တးတကေသာ ဗဒၶဘာသာကရငအမးသားတပဖြ႔)

FPD The Framework for Political Dialogue (ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈဆငရာ မေဘာင)

FPNCC Federal Political Negotiation and Consultative Committee (ျပညေထာငစႏငငေရး ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးေရးေကာမတ)

IRD Internal Revenue Department (ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာန)

KNU Karen National Union (ကရငအမးသားအစညးအရး)

KNU/KNLA PC Karen National Union/Karen National Liberation Army Peace Council ကရငၿငမးခမးေရးေကာငစ

KIO/KIA Kachin Independence Organization/Kachin Independence Army (ကခငလြတလပေရးအဖြ႔/ကခငလြတလပေရးတပမေတာ)

LDU Lahu Democratic Union လားဟဒမကရကတစအစညးအရး

MNTJP/MNDAA Myanmar National Truth and Justice Party/ Myanmar National Democratic Alliance Army (ျမနမာႏငငအမနတရားႏင တရားမတေသာ အမးသားပါတ)

MSDP Myanmar Sustainable Development Plan (ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမၿပး ဟနခကညေသာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈစမကနး)

NA-B Northern Alliance (Burma) (ေျမာကပငးမဟာမတအဖြ႔ - ျမနမာႏငင)

NCA Nationwide Ceasefire Agreement (တစႏငငလးပစခတတကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ)

NLD National League for Democracy (အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ)

NMSP New Mon State Party မြနျပညသစပါတ

PNLO Pa-Oh National Liberation Organization ပအ႔ဝအမးသားလြတေျမာကေရးအဖြ႔

PSC/NDAA Peace and Solidarity Committee/Shan State East National Democratic Alliance Association

(ရမးျပညနယအေရ႕ပငးၿငမးခမးေရးႏင စညးလးေရးေကာမတ)

2

PSLF/TNLA Palaung State Liberation Front/Ta’ang National Liberation Army (ပေလာင ျပညနယလြတေျမာကေရးတပဥး/တအနးအမးသားလြတေျမာကေရးတပမေတာ)

RCSS Restoration Council of Shan State ရမးျပညျပနလညထေထာငေရးေကာငစ

SMEs Small and Medium Enterprises (အေသးစားႏငအလတစားစးပြားေရးလပငနးမား)

SNLD Shan Nationalities League for Democracy (ရမးတငးရငးသားမား ဒမကေရစအဖြ႔ခပ)

SSPP/SSA Shan State Progress Party/Shan State Army (ရမးျပညတးတကေရးပါတ)

ULA/AA United League of Arakan/Arakan Army (ရကၡငအမးသားအဖြ႔ခပ/ရကၡငတပမေတာ)

UPDJC Union Peace Dialogue Joint Committee (ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးမႈပးတြေကာမတ)

UWSP/UWSA United Wa State Party/United Wa State Army (ဝျပညေသြးစညးညညြတေရးပါတ/ဝျပညတပမေတာ)

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 3

qkdif&m a0g[m&tokH;tE+ef;rsm;စမခန႔ခြမႈအသြငေဆာင ဖကဒရယစနစ (Administrative Federalism) - ဤဖကဒရယစနစတြင ဖကဒရယ (ႏငငေတာ) အဆငအစးရသည တရားေရးဆငရာ စခနစႏႈနးမားက ေရးဆြခမတၿပး အခ႕ေသာ က႑မားအတြက မဝါဒမား ခမတ သည။ ထဖကဒရယဥပေဒႏင ဖကဒရယမဝါဒမားက မားေသာအားျဖင ျပညေထာငစအဖြ႔ဝင ျပညနယမားက အေကာင အထညေဖာမႈႏင စမအပခပမႈတ႔ကေဆာငရြကသည။ ျပညေထာငစအဖြ႔ဝငျပညနယမား ကယတငကလညး ဖကဒရယ ဥပေဒမားႏငအည ဥပေဒႏငစညးမဥးစညးကမးမားကခမတႏငသည။ ဂာမဏႏငငတြင ဤစနစက ကငသးသည။

အခးမညဖကဒရယစနစ (Asymmetric Federalism) - ျပညေထာငစအဖြ႔ဝငျပညနယမားတြင တနးတညမမႈ မရေသာ အခြငအေရးမားႏင တာဝနဝတရားမားရသည ဖကဒရယစနစအမးအစားတစခ ျဖစသည။ အခ႕ေသာ ျပညနယမားက အျခားေသာ ျပညနယမားထက လပပငခြငအာဏာမား ပရျခငးက ရညညႊနးၿပး ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရေသာလညး ေကာငး (သ႔မဟတ) သာမနဥပေဒမားမ တစဆငေသာလညးေကာငး အစးရအဖြ႔မား၏ လပပငခြငအာဏာမား အခးမည မႈက ျဖစေပၚေစႏငသည။

ကယပငအပခပခြင (Autonomy) - ဖကဒရယႏငငမား၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအတြငး၌ အသအမတျပထားၿပး ကငသးေသာ ကယပငအပခပခြင ျဖစသည။

လးလးခခဘ႑ာေငြမား လႊေျပာငးျခငး (Block Transfers) - ျပညေထာငစအစးရမ ျပညေထာငစအဖြ႔ဝငျပညနယမား အား က႑တစခခ (ဥပမာ - ကနးမာေရး၊ ပညာေရး) အတြက ဖြ႔စညးပအရ သ႔မဟတ တရားဝငလပငနးတာဝနမားက ေဆာငရြကႏငရန ခေပးေသာ ဘ႑ာေငြမား ျဖစသည။ ထေငြမားက မညသ႔အသးျပရမညႏင စပလဥး၍ အေသးစတ သတမတခကမား (အေႏာငအဖြ႔မား) ထားရထားျခငး မရပါ။

အခြနအေျခခကယျပန႔ေသာ အခြန (Broad-based Tax) - အခြနအေျခခအမားအျပားက စညးၾကပႏငေသာ ဘ႑ာေငြ အရငးအျမစတစချဖစၿပး (မားေသာအားျဖင ႀကးမားေသာဘ႑ာေငြပမာဏက ေဆာငကဥးေပးႏငသည။) ဥပမာ - ဝငေငြ ခြနသည အခြနအေျခခကယျပန႔ၿပး အရကေသစာအေပၚစညးၾကပသည ယစမးခြနသည အခြနအေျခခ ကဥးေျမာငးသည။

စြမးရည သာတညမျဖစေစျခငး (Capacity Equalization) - တစခါတစရ၌ ျပညေထာငစဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈ အစအစဥ တစခ၏ ရညရြယခကတစချဖစၿပး ျပညေထာငစအဖြ႔ဝငျပညနယအားလးက ဘ႑ာေငြအားျဖင အနညးႏငအမား တည ေသာ စြမးရညရေရးအတြက ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးေပးျခငးျဖစသည။ ထသ႔လႊေျပာငးရာတြင ျပညနယမားက ၎တ႔ ကယပငအရငးအျမစမားမ ဘ႑ာေငြရာေဖြႏငစြမးက ထညသြငးစဥးစားသည။ စြမးရညသာတညမျဖစေစျခငးသည (ျပညနယမား၏) လအပခကမားက ထညသြငးစဥးစားျခငး မျပဘ (၎တ႔၏) ဝငေငြမားက ညတမတ (တစေျပးည) ျဖစေစသည။

ဗဟအစးရအာဏာခပကငေသာ ဖကဒရယစနစ (Coercive Federalism) - ဗဟအစးရ၏ လပပငခြငအာဏာမားသည (ျပညနယအစးရ၏ လပပငခြငအာဏာမားအေပၚ) လႊမးမးျခယလယမႈရၿပး ျပညေထာငစအစးရသည အမးသားစညးလး ညညႊတေရးအတြက အတငးအကပဆနေသာ လပပငခြငအာဏာမားက ဥပေဒအရ လကဝါးႀကးအပခပကငထားသည ဖကဒရယစနစ ျဖစသည။

ယဥၿပငဖကဒရယစနစ (Competitive Federalism) - ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညေထာငစအဖြ႔ဝငျပညနယတ႔သည ႏငငသားတ႔၏ သစၥာရမႈအတြက အားၿပငျခငး၊ ၎တ႔၏ အားသာခကႏင မကလးတ႔ျဖင ႏငငသားမားက ဆြေဆာငျခငး ႏင ၎တ႔၏ အခနးက႑ ပ၍ ႀကးထြားလာေရးအတြက ၿပငဆငၾကသည ဖကဒရယစနစ ျဖစသည။

ထပတျပအာဏာမား (Concurrent Powers) - ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒေအာကတြင ျပညေထာငစအစးရႏငျပညေထာငစ အဖြ႔ဝငျပညနယမားက မေဝကငသးေသာ အာဏာမားျဖစသည။ ထပတျပအာဏာႏငသကဆငေသာ ဥပေဒမား အခငးခငး ပဋပကၡျဖစလင ပမနအားျဖင ဖကဒရယဥပေဒကသာ ႀကးစးမႈ ရသည။ ဥပမာ - အႏၵယႏငင၏ ျပညေထာငစ အစးရႏင ျပညနယအစးရတ႔သည ပညာေရးႏင ကနးမာေရးက႑တြင ထပထျပအာဏာမား ကငသး ၾကသည။

4

သတမတခကပါေသာ ေထာကပေငြမား (Conditional Grants) - ျပညေထာငစအစးရသည အထးရညရြယခကမားျဖင ျပညေထာငစအဖြ႔ဝင ျပညနယမားထသ႔ လႊေျပာငးေပးေသာ ဘ႑ာေငြမားျဖစၿပး လႊေျပာငးေပးသည အစးရအဖြ႔က အဆျပသည ဘ႑ာေငြသးစြေရးဆငရာ ကန႔သတခကမား ပါရသည။

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင ညညႊတမႈရျခငး (Constitutionality) - ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏငအညျဖစျခငး ျဖစသည။ ဥပေဒ၊ ျပ႒ာနးဥပေဒ၊ အကဥပေဒ၊ စညးမဥးစညးကမးမား၊ လပထးလပနညးမား (သ႔မဟတ) စမအပခပေရး ေဆာငရြကခက မားက ဖြ႔စညးပပါ ျပ႒ာနးခကမားႏင ကကညမႈရမရအေပၚ မတညၿပး သတမတေသာ တရားေရးအဆင တစချဖစသည။

ပးေပါငးေဆာငရြကမႈအေလးထား ဖကဒရယစနစ (Cooperative Federalism) - ျပညေထာငစအဖြ႔ဝငျပညနယမားႏင ဗဟအစးရတ႔သည မဝါဒေရးဆြခမတျခငးႏင ဝနေဆာငမႈမား ေဆာငရြကေပးျခငးဆငရာ လပငနးတာဝနတ႔က မေဝရန သေဘာတ ထားသည ဖကဒရယစနစအမးအစားတစခ ျဖစသည။ ယဥၿပငဖကဒရယစနစ၏ ဆန႔ကငဘက ျဖစသည။

ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငး (Decentralization) - တစျပညေထာငစနစတြင ဗဟအစးရမ မမကယတင ကငသးပငခြင ရသည အာဏာမားက ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရတ႔က ကငသးေစျခငးက ဗဟခပကငမႈေလာချခငးဟေခၚသည။*

အာဏာဆငကအပႏငးျခငး (Devolution) - လကေအာကခအစးရအဆငဆငအား အခြငအာဏာမားက ကငသးေစျခငး က အာဏာဆငကအပႏငးျခငးဟ ေခၚသည။ အာဏာဆငကအပႏငးျခငးသည ဗဟခပကငခြငေလာချခငးႏင တေကာငး တႏငသည။ ေဒသႏရဆငရာ ကယပငအပခပခြင (သ႔မဟတ) အသးအႏႈနးမား ေလာရေနလင ဖကဒရယစနစႏငပင ဆငတႏငသည။*

အစးရႏစဆငအပခပေသာ ဖကဒရယစနစ (Dual Federalism) - ဖကဒရယႏငငတစခအတြငး တငးကပေသာ ဥပေဒျပေရး အာဏာခြေဝမႈရသည ဖကဒရယစနစတစခ ျဖစသည။ ဤအဆငတြင အစးရအဖြ႔ တစခစသည ဥပေဒျပျခငးႏင စမ အပခပျခငးတ႔က ၎တ႔၏ အပခပေရးနယေျမမား၌ သ႔မဟတ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ ေပးအပထားသည အာဏာ မားအတြက လြတလပစြာ (ကယပငအပခပခြင ရစြာ) ေဆာငရြကၾကသည။ လကေတြ႔တြင ေခတသစဖကဒရယႏငငမား၌ ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈ အေလးထားသည ဖကဒရယစနစ (Cooperative federalism) ႏင ေပါငးစပဖကဒရယစနစ (Integrative Federalism) တ႔ကေပါငးစညးထားသည။

စးပြားေရးေပါငးစညးမႈ (Economic Union) - ဖကဒရယႏငငတစခ၏ ျပညတြငးေစးကြကက ေပါငးစပသညမဝါဒတစခ ျဖစသည။ ကနစညႏင ဝနေဆာငမႈတ႔က ကနသြယမႈ၊ အလပသမားေျပာငးေရႊ႕မႈႏင ဘ႑ာေရးေဆာငရြကခကမားဆငရာ အဟန႔အတားတ႔က ေလာချခငး (သ႔မဟတ) ဖယရားျခငးျဖင ေပါငးစညးေပးသည မဝါဒျဖစသည။ စးပြားေရး ေပါငးစညးမႈ သည မဝါဒထနးခပမႈႏင ျပညနယတ႔၏ အစအစဥမားက သဟဇာတျဖစေစသည။

လပငနးႀကးျခငး၏ အကးေကးဇး (Economies of Scale) - ထြကကနပမာဏ တးလာသညႏငအမ ကနပစၥညးတစခ၏ ထတလပမႈကနကစရတ ေလာနညးသြားသည အေျခအေန ျဖစသည။

သာတညမျဖစေစျခငး (Equalization) - ဖကဒရယႏငငတစခအတြငး၌ ဘ႑ာေငြမားက ျပနလညမေဝျခငး ျဖစသည။ ျပညေထာငစ အဖြ႔ဝငျပညနယမားအတြက အနမဆးမတမႈရေသာ အရငးအျမစစႏႈနးတစခက ပပးေပးႏငရနႏင ႏငငသားမားသည မညသညေဒသတြင ေနထငသညျဖစေစ ႏႈငးယဥႏငေသာ အစးရဝနေဆာငမႈအဆငအတနးတစခ ရရေစရနအတြက မေဝျခငး ျဖစသည။ မားေသာအားျဖင ပေသနညးတစခအေပၚတြင အေျခခသည။ ထပေသနညးသည ဘ႑ာေငြလကခရရသည အစးရအဖြ႔မား၏ ကယပငအရငးအျမစဘ႑ာေငြေကာကခႏငစြမး ႏင/သ႔မဟတ ၎တ႔၏ အသးစရတလအပခကမား (မတကြျပားေသာ အပခပေရးနယေျမမား၏ လအပခကမား) ႏစခလးက ထညသြငး စဥးစားသည။ မညသည ပေသနညးတစခခက အသးျပသြားသညျဖစေစ ယငးညတမတအစအစဥမားသည ပ၍ ဆငးရေသာ ျပညနယမားက ႏငငေတာအဆငပမးမ သ႔မဟတ ႏငငေတာအဆငပမးမစႏႈနးတစခသ႔ ေရာကရရန စြမးေဆာငေပး ေလရသည။ ညတမတအစအစဥမားသည ပမခမးသာေသာ ဖကဒရယႏငငမားတြင ဖြ႔ၿဖးမႈအရဆးျဖစသည။

သာတညမေရးေပးေငြမား (Equalization Payments) - ဖကဒရယအစးရႏင ပခမးသာေသာျပညနယတ႔က ဝငေငြနညး ေသာ အျခားျပညနယတ႔၏ အသးစရတလအပခကက ျဖညဆညးေပးရနအတြက ခေပးေသာ ေထာကပေငြမားျဖစသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 5

အပခပေရးမ႑ငလႊမးမးသည ဖကဒရယစနစ (Executive Federalism) - အစးရအႀကးအကႏင အစးရအဖြ႔ဝငမား ကသ႔ေသာ အပခပေရးအဖြ႔က လႊမးမးတတသည ဖကဒရယစနစအမးအစားတစခ ျဖစသည။ ဤဖကဒရယစနစတြင ဥပေဒျပေရးအဖြ႔၏ အခနးက႑သည မထငမရား ျဖစေနသည။ အထးသျဖင ပါလမနစနစကငသးသည ဖကဒရယႏငငမား တြင (ဥပမာ - ကေနဒါ၊ ၾသစေၾတးလ၊ ဂာမဏႏင အႏၵယႏငငတ႔တြင) အလြနေပၚလြငသည။ ယငးဖကဒရယႏငငမားတြင အစးရအဆငတစခ၏ အပခပေရးအဖြ႔မားသည ၎တ႔၏ ဥပေဒျပအဖြ႔မား၏ အမားစေထာကခမႈက ရရၾကၿပး အပခပေရး အဖြ႔မားက သေဘာတထားသည ဆးျဖတခကမားက ဥပေဒျပေရးအဖြ႔မားက လကခသညကမားသည။

အသးစရတတာဝနမား (Expenditure Responsibilities) - ဗဟခပကငမႈေလာခသည အပခပေရးစနစတြင ကနစည ႏင ဝနေဆာငမႈမားက ပပးေပးရန၊ ဝနေဆာငမႈေပးျခငးက စမအပခပရန၊ ဝနေဆာငမႈတစခခက ေထာကပရနႏင အစးရ ဝနေဆာငမႈေပးျခငးက လမးညႊနေပးသည စႏႈနး၊ လပထးလပနညးမား သ႔မဟတ မဝါဒမားက သတမတေပးရနအတြက အစးရအဆငတစခခငးစ၏ တာဝနမားျဖစသည။ ဖကဒရယဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအမားစက ဥပေဒျပေရးတာဝနမား ရႈေထာငအားျဖင ေရးဆြထားၿပး အသးစရတတာဝနမားက ထဥပေဒျပတာဝနမားႏင သြယဝကေသာအားျဖင ခတဆက ထားသည။ သ႔ရာတြင အခ႕ေသာ ဖကဒရယႏငငမားသည မားေသာအားျဖင ထပတျပဥပေဒျပေရးအာဏာမားႏင စပလဥး၍ မညသညအစးရအဆငက စမအပခပမညက အတအလငးေဖာျပ ထားသည။

ဖကဒရယလပပငခြငအာဏာ (Federal Mandate) - ဖကဒရယအစးရက ခမတထားသည တရားဝငလအပခကတစခ ျဖစၿပး ထလအပခကသည ျပညေထာငစအဖြ႔ဝငျပညနယမားက စညးေႏာငထားသည။ ဂာမဏႏငငတြင ဗဟအစးရ၏ ဥပေဒသစတစခသည ျပညနယအစးရမားအား ေဆာငရြကေစသညပစမားက ေတြ႔ရေလရသည။ ထသ႔ေသာ လပပငခြင အာဏာမားသည ျပညနယမားတာဝနယရသညက႑တစခခတြင လႊမးၿခမႈရေသာ မဝါဒစႏႈနးမား သ႔မဟတ မေဘာင မားက ခမတေပးသည။ အေမရကနျပညေထာငစ၏ အစးရအဖြ႔မားသည ကနသြယေရးႏင ကးသနးေရာငးဝယေရး အာဏာ သ႔မဟတ ဖကဒရယႀကးစးမႈစကားစကအသးျပၿပး လပပငခြငအာဏာအခ႕ကကငသးသည။ ထ႔ျပင လပပငခြင အာဏာမားသည ဖကဒရယေထာကပေငြရသည ျပညနယအစအစဥမားအတြက သတမတခကမား ခမတႏငသည။

ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမး (Fiscal Capacity) - အပခပေရးနယေျမတစခသည ၎၏ အခြနအမးမးမ စအခြန ႏႈနးထားျဖင ဝငေငြရာေဖြႏငစြမး ျဖစသည။

ဘ႑ာေရးအကန႔အသတ (Fiscal Constraint) - တစဥးခငးဂဒပ၊ တစဥးခငးဝငေငြရာေဖြႏငမႈ အစရသည အညႊနးကနး မားက အေျခခၿပး ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမးက တငးတာျခငး ျဖစသည။

ဘ႑ာေရးဖြ႔စညးပ (Fiscal Constitution) - ဘ႑ာေငြရာေဖြျခငးတာဝနမားႏင အသးစရတအာဏာမားႏင အစးရအဖြ႔ မားအၾကား ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈႏင ဘ႑ာေရးစညးကမးတ႔က အပခပသည ျပ႒ာနးခကမားႏင ပတသက၍ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒအရ အာဏာမားက အစးရအဆငဆငအၾကား ခြေဝျခငး ျဖစသည။ ဖကဒရယႏငငမားသည ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒထတြင ခမတထားသည အဆပါကစၥရပမား၊ အထးသျဖင ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈမားႏင ပတသက၍ ကြျပားၾကသည။

ဘ႑ာေရးစညးကမး (Fiscal Discipline) - အလြနအကၽြ (သ႔မဟတ) ဆကရေနသည ဘတဂကလေငြ (သ႔မဟတ) ေကြးၿမ တ႔က အစးရက ေရာငရားႏငမႈႏင ဘ႑ာေရးတာဝနယမႈ (သ႔မဟတ) ေကာငးမြနေသာ ဘ႑ာေရးအေျခအေန ျဖစသည။

ဘ႑ာေရးကြာဟခက (Fiscal Disparity) - ဖကဒရယႏငငတစခတြင ျပညေထာငစအဖြ႔ဝငျပညနယမားအၾကား ဘ႑ာေငြရာေဖြႏငစြမး မတညမႈ ျဖစသည။ သဘာဝသယဇာတကြယဝမႈႏင ေဒသႏရစးပြားေရးအားသာခက မတညမႈ မားေၾကာင ျဖစေပၚသည။

ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ (Fiscal Federalism) - ဖကဒရယႏငငတစခ၏ အစးရအဖြ႔မားအၾကား အခြနေကာကချခငး၊ ဘ႑ာေငြသးစြျခငးႏင လပငနးမားက ထနးခပျခငးႏင အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးျခငးဆငရာ အစအမ မားႏင အေလအထမား ျဖစသည။

6

ဘ႑ာေရးမတမႈ မရျခငး (Fiscal Inequity) - အသားတငဘ႑ာေရးခစားခြင (NFB) မတညျခငးေၾကာင အဆငတနး တညေသာ အပခပေရးနယေျမမား (ျပညနယမား) အၾကား ဘ႑ာေရးအရ မတမႈမရျခငးက ဆလသည။

ဘ႑ာေရးအရ ထေရာကမႈမရျခငး (Fiscal Inefficiency) - (အသားတငဘ႑ာေရးခစားခြင (NFB) မတညျခငးေၾကာင (စးပြားေရးျဖစထြနးမႈရႈေထာငအရ) မထေရာကေသာ ေျပာငးေရႊ႕ေနထငမႈမား ျဖစသည။

ဘ႑ာေရးဆငရာ လထဆႏၵခယပြ (Fiscal Referendum) - ဆြစဇာလနႏငငတြင ေတြ႔႔ရေသာ တကရကဒမကေရစ စနစ၏ အစတအပငးတစခ ျဖစသည။ ႏငငသားမားက ျပညလးကြတလထဆႏၵခယပြမားကငးပကာ ဘ႑ာေရးကစၥမားက ဆးျဖတခကခၿပး ထဆးျဖတခကအတငး အစးရက လကနာေဆာငရြကရန တာဝနရသည။

စညးဝါးညေစျခငး (Harmonization) - ျပညေထာငစအဖြ႔ဝငျပညနယမားအၾကား စညးမဥးစညးကမးႏင ဥပေဒမား ႏႈငးယဥႏငစြမးကခမတျခငးျဖစသည။ တစသမတတညးျဖစျခငးမဟတသည ေရြးခယစရာတစခအျဖစ သတမတသည။

အလားလက မညမမႈမား (Horizontal Imbalance) - ျပညေထာငစအဖြ႔ဝငျပညနယအခ႕တ႔သည အျခားေသာ ျပညေထာငစအဖြ႔ဝငျပညနယမားထက တစဥးခငးဘ႑ာေငြေကာကခရမႈ ပမားၿပး ပမေကာငးမြနေသာ ဝနေဆာငမႈမား ေပးသည အေျခအေနတစရပ ျဖစသည။

အစးရအဖြ႔မားအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး / ခတဆကေဆာငရြကျခငး (Intergovernmental Cooperation/

Coordination) - အစးရႏစရပ (သ႔မဟတ) ႏစရပထကမက ဘရညမနးခကမားေရာကရရန၊ ဝနေဆာငမႈတစခခေပးရန သ႔မဟတ ဘျပနာတစခခက ေျဖရငးရနအတြက အစအမျဖစသည။ ထ႔ျပင ဖကဒရယႏငငတစခ၏ အစးရအဖြ႔မား အၾကား စမအပခပေရးႏင မဝါဒေရးဆြေရးတ႔တြင လကရ သြားေနေသာ လပငနးပငးဆငရာ ဆကဆေရးတ႔က ထနးသမး ရနအတြက အစအမျဖစၿပး ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒထမ ဆငးသကေလ မရေပ။

တရားေရး ျပနလညသးသပခက (Judicial Review) - ဥပေဒတစခ သ႔မဟတ အပခပေရးေဆာငရြကခကတစခသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင ညညႊတမႈ ရ၊ မရက ဆးျဖတသည တရားရးမား၏ လပပငခြငအာဏာမားျဖစၿပး ထဥပေဒ သ႔မဟတ အပခပေရး ေဆာငရြကခကသည ဖြစညးပအေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမား သ႔မဟတ မမားႏင ဆန႔ကငသည ဟ သတမတလင ၎တ႔သည တရားမဝငဟ သတမတႏငသည။

အသားတငဘ႑ာေရးခစားခြင (Net Fiscal Benefits) - တစဥးခငးခစားခြငႏင တစဥးခငးအခြနေပးေဆာငရမႈ ကြာဟခက ျဖစသည။

ဘ႑ာေငြမေဝျခငး/ခြေဝျခငး (Revenue Sharing) - အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြခြေဝျခငးဆငရာ အစအမမား ျဖစၿပး မားေသာအားျဖင ျပညေထာငစအစးရမ ျပညေထာငစအဖြ႔ဝငျပညနယမားသ႔ ခမတထားေသာ ပေသနညး သ႔မဟတ အေလအထႏငအည ခြေဝျခငး ျဖစသည။

ကယပငျပ႒ာနးခြင (Self-determination) - လအပစမား (သ႔မဟတ) ႏငငမားသည မားေသာအားျဖင အျခားသမား ႏင ပးေပါငး၍ ျပညေထာငစတညေဆာကရန (သ႔မဟတ) သးျခားႏငငေရးပစတစခက စစဥေဆာငရြကရန မမတ႔၏ ႏငငေရးအစအမမားက ကယပငဆးျဖတႏငသည အခြငအာဏာက ဆလသည။*

အာဏာပငးျခားျခငး (Separation of Powers) - (ျပညေထာငစ သ႔မဟတ ျပညနယ) အစးရအဖြ႔တစခ၏ မ႑ငမား အၾကား အာဏာခြေဝျခငးက ရညညႊနးသည။

အသးစရတအာဏာ (Spending Power) - ဖကဒရယစနစတြင ဗဟအစးရ၏ အပခပေရးနယနမတျပငပရ နယပယ မားတြင ကငသးေသာ ဘ႑ာေငြသးစြပငခြငက ဆလသည။ ျပညေထာငစအစးရသည ၎၏ လပပငခြငအာဏာျပငပရ ျပညနယမား၏ အစအစဥမားႏင ေဆာငရြကခကမားက လႊမးမးရာတြင မားေသာအားျဖင အသးစရတအာဏာက အသး ျပသြားသည။ ျပညနယတစခ၏ အပခပေရးနယနနမတအတြငးရ အမးသားအစအစဥမားက (ပညာေရး သ႔မဟတ

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 7

ကနးမာေရး ကသ႔ေသာ က႑မားတြင) ဘ႑ာေငြေထာကပျခငးျဖင ထအသးစရတအာဏာက ကငသးႏငသည။ ထေထာကပေငြမားသည ဖကဒရယႏငငတစဝနးစႏႈနးမားႏငကကညမႈရရမညဟ သတမတခကထားႏငသည။

ျပညသႏင ပနးစပေသာအစးရအဖြ႔အား အာဏာအပႏျခငး (Subsidiarity) - လပပငခြငအာဏာမားက ထေရာကစြာ ကငသးႏငရန အနမဆးအဆငအစးရအဖြ႔မားက ကငသးသငသညဟ ယဆသည အေျခခမ ျဖစသည။ အခ႕ေသာ ႏငငမားသည လပပငခြငအာဏာလႊေျပာငးျခငးျဖင ဤမက လကခကငသးသည။

အခြနဆငရာ ကယပငအပခပခြင (Tax autonomy) - အစးရအဖြ႔တစခက အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈ သ႔မဟတ အခြနေငြခြေဝျခငးအေပၚ မခအားထားျခငးထက ၎တ႔၏ အသးစရတလအပခကမားအတြက ၎တ႔၏ ကယပင အခြနအေျခခမားျဖင ၎တ႔၏ ကယပငအခြနေငြမားက ေကာကခပငခြငရသည အတငးအတာ ျဖစသည။

အခြနအေျခခ (Tax Base)- အခြနစညးၾကပသညအရာ (ဥပမာ- ဝငေငြခြနအတြက အခြနစညးၾကပခြငရေသာ တစဥးခငး ဝငေငြ၊ ေရာငးဝယခြနအတြက ေရာငးဝယမႈတစခ၏တနဖးႏင ယစမးခြနတစခအတြက ဓာတစလတာမားတ႔) ျဖစသည။

အခြနၿပငစနစ(Tax Competition)- ကနထတအရငးအျမစမားစးဝငမႈက အားေပးရန သ႔မဟတ ကနထတအရငးအျမစ မား စးထြကမႈက ေလာကေစရန အခြနႏႈနးထားမား ႏႈငးယဥေလာခထားျခငးျဖစသည။ ဖကဒရယႏငငတစခ၏ အစးရ အဖြ႔မားက မတညေသာ က႑မားတြင ကနထတအရငးအျမစမား ရငးႏးျမႇပႏမႈမားက အားေပးရာတြင (သ႔မဟတ) ဟန႔တားရာတြင လညးေကာငး၊ သတမတထားသည ေနရာမားတြင အလပအကငအခြငအလမးမား အသးျပသည။ ဤ အခြနႏႈနးထား ေလာခသညနညးဗဟာကလညး အသးျပၿပး ယငးစနစမားက အားေပးျခငးႏင ကန႔သတျခငးမားအတြက လညးေကာငး၊ အလပအကငအခြငအလမးမားက ေဖာေဆာငေပးရာတြငလညးေကာငး ဖကဒရယႏငငအတြငး အစးရ အဆငဆငတ႔က ကငသးေသာ အခြနေလာေပါသညစနစ ျဖစသည။

အခြနႏႈနးထား (Tax Rate) - တစဥးခငးဝငေငြခြန သ႔မဟတ ပငဆငမႈပစၥညးတစခ၏ အကျဖတတနဖးတ႔တြငကသ႔ သတမတထားေသာ ပမာဏတစခအေပၚ စညးၾကပသည ရာခငႏႈနးျဖစသည။ အခြနစညးၾကပေကာကခခြငရေသာ ပမာဏတးလာလင အခြနႏႈနးထားသည တးလာႏင (ႏႈနးတးခြန) ၊ ေလာကႏင (ႏႈနးေလာခြန) သ႔မဟတ ပေသအတငး ရေနႏင(အခးက)သည။

အသးစရတေထာကပမႈ မပါသည လပပငခြငအာဏာ (Unfunded Mandate) - ျပညေထာငစအဆငအစးရသည ေထာကပေငြမားခမေပးဘျပညေထာငစအဖြ႔ဝငျပညနယမားအားအသးစရတတာဝနမားကေဆာငရြကေစျခငးျဖစသည။

ေဒါငလကဘ႑ာေရးမညမမႈမား (Vertical Fiscal Imbalances) - ဖကဒရယႏငငတစခ၏ အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဝငေငြႏင အသးစရတတာဝနမား မညမမႈမား ျဖစသည။ အစးရအဖြ႔တစခက (မားေသာအားျဖင ျပညေထာငစအဆင အစးရက) ၎တ႔၏ အသးစရတလအပခကမားထက ဝငေငြမားေကာကခၿပး အျခားအစးရအဖြ႔က (ျပညနယအဆင အစးရက) ၎တ႔၏ အသးစရတတာဝနမားအတြက ဝငေငြလေလာကစြာ ေကာကခရရမႈ မရသည အေျခအေနျဖစသည။

မတခက ။ ။ ေဝါဟာရအမားစက ၁) Embassy of Switzerland in Myanmar ၏ ပပးမႈျဖင Pyidaungsu Institutte မ ၂၀၁၇ ခႏစတြင ထတေဝသည “အဂၤလပ-ျမနမာ ဖကဒရယမႏင သကဆငေသာ ေဝါဟာရအသးအႏႈနးမား (English-

Myanmar Glossary of Federalism Terms)” စာအပမ မျငမးကးကားထားၿပး အခ႕က ၂) ENAC မ ျပစထားသည “ျမနမာ ႏငင ဖကဒရယစနစဆငရာ အဓကကေသာ မဝါဒႏင လကၡဏာမား (မၾကမး) (Key Principles and Characteristics

for a Federal Union of Burma (Draft) စာအပ* ႏင ၃) အငတာနကဝကဆကမားမ ေကာကႏတထားသည။

8

pmpkaowWm/ Z,m;ESifh ykHrsm;စာစေသတာမားစာစေသတာ (၁) NCA တြင ပါရေသာ ႏငငေရးလမးျပေျမပစာစေသတာ (၂) FPD တြင ပါရေသာ ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားတြင ေဆြးေႏြးမည အေၾကာငးအရာမားစာစေသတာ (၃) ႏငငေတာအစးရ၏ အမးသားျပနလညသငျမတေရးႏင ျပညေထာငစလမးျပေျမပစာစေသတာ (၄) အခြနဖြ႔စညးပစာစေသတာ (၅) အစးရအဖြ႔မားအၾကား အခြနအာဏာမားခြေဝရာတြင ထညသြငးစဥးစားသငေသာ အခကမားစာစေသတာ (၆) အခြနအမးအစားအလကအခြနအာဏာ ခြေဝျခငးစာစေသတာ (၇) ဘ႑ာေရး သာတညမျဖစေစျခငး

ဇယားမားဇယား (၁) စးပြားေရးက႑သေဘာတညခကမားႏင ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြငပါရေသာ စးပြားေရးဆငရာ

ျပဌာနးခကမားက ႏႈငးယဥၾကညျခငးဇယား (၂) အစးရအဖြ႔မား (ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရ) ကယစားျပအသးစရတတာဝနမားဇယား (၃) အစးရအဖြ႔မား (ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရ) ကယစားျပအခြနအာဏာမားဇယား (၄) အေမရကနႏငငရ အစးရအဖြ႔မား၏ ဥပေဒျပတာဝနႏင လကေတြ႔ဝနေဆာငမႈေပးျခငးဇယား (၅) လပငနးအလက အေမရကနႏငငရ အစးရအဖြ႔မား၏ တကရကအသးစရတမား (ရာခငႏႈနး)ဇယား (၆) အေမရကနႏငငရ အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနအာဏာမားခြေဝထားမႈဇယား (၇) အေမရကနျပညေထာငစရ အစးရအဖြ႔မား စညးၾကပေကာကခသည အခြနအမးအစားမားဇယား (၈) ကေနဒါအစးရအဖြ႔အသးသး၏ ဥပေဒျပတာဝနႏင အမနတကယေဆာငရြကေပးေသာ ဝနေဆာငမႈမားဇယား (၉) ကေနဒါအစးရအဖြ႔အသးသးအၾကား အခြနအာဏာခြေဝမႈမား ဇယား (၁၀) ဂာမဏႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ ဥပေဒျပတာဝနႏင အမနတကယေဆာငရြကေပးေသာ ဝနေဆာငမႈမားဇယား (၁၁) ဂာမဏႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ တကရကအသးစရတတာဝနမားဇယား (၁၂) ဂာမဏႏငငရ အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနအာဏာမား ခြေဝထားမႈ ဇယား (၁၃) ဆြစဇာလနႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ ဥပေဒျပတာဝနႏင အမနတကယေဆာငရြကေပးေသာ

ဝနေဆာငမႈမားဇယား (၁၄) ဆြစဇာလနႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ တကရကအသးစရတတာဝနမားဇယား (၁၅) ဆြစဇာလနႏငငရ အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနအာဏာမား ခြေဝထားမႈ ဇယား (၁၆) ၾသစေၾတးႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ ဥပေဒျပတာဝနႏင အမနတကယေဆာငရြကေပးေသာ

ဝနေဆာငမႈမားဇယား (၁၇) ၾသစေၾတးလႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ တကရကအသးစရတတာဝနမားဇယား (၁၈) ၾသစေၾတးလႏငငရ အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနအာဏာမား ခြေဝထားမႈ ဇယား (၁၉) ၾသစေၾတးလႏငင၏ အစးရအဆငအလက အခြနဝငေငြအခးအစားဇယား (၂၀) အႏၵယႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ ဥပေဒျပတာဝနႏင အမနတကယေဆာငရြကေပးေသာ

ဝနေဆာငမႈမားဇယား (၂၁) အႏၵယႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ တကရကအသးစရတကခမႈမား*ဇယား (၂၂) အႏၵယႏငင၏ ျပညေထာငစအခြနဘ႑ာခြေဝရာတြင သတမတခကမားႏင အေလးေပးမႈမားဇယား (၂၃) အႏၵယျပညနယစမကနးေထာကပေငြအတြက ပေသနညးဇယား (၂၄) ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဥပေဒျပစာရငးမားက ႏႈငးယဥျခငး - ၂၀၀၈

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ ဇယား (၁) ႏင ဇယား (၂) (၂၀၁၅ ခႏစ၊ ဂလငလတြင ျပ႒ာနးလကသည ဖြ႔စညးပျပငဆငသည ဥပေဒပါ တးခ႕စာရငးမားအပါအဝင)

ဇယား (၂၅) ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားႏင ျပညေထာငစအခြနရေငြမား မေဝျခငး

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 9

ဇယား (၂၆) ျမနမာႏငငရ ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊေျပာငးေထာကပေငြမားဇယား (၂၇) ျမနမာႏငငရ ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊေျပာငးေထာကပေငြမားဇယား (၂၈) ျမနမာႏငင၏ ေထာကပေငြလႊေျပာငးမႈပေသနညး ျဖစေပၚတးတကလာပဇယား (၂၉) ၂၀၁၅-၂၀၁၆ ႏင ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစ၌ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးတ႔၏ ဝငေငြအရငးအျမစအလက

တစဥးခငးရေငြမား (ျမနမာကပသနး)ဇယား (၃၀) ျမနမာႏငငတြင ဘ႑ာႏစအလက ေကာကခရရေသာ အခြနရေငြ (စစေပါငးျပညသ႔ရေငြပမာဏ၏

ရာခငႏႈနး)ဇယား (၃၁) ျမနမာႏငင၏ ဝငေငြခြနႏႈနးထားမားဇယား (၃၂) ျမနမာႏငင၏ ဝငေငြခြနကငးလြတခြငမား (ဝငေငြခြနဥပေဒပဒမ ၃၁ (က) အရ)ဇယား (၃၃) ျမနမာႏငင၏ ဝငေငြခြနသကသာခြငမားဇယား (၃၄) ျမနမာႏငင၏ ကနသြယလပငနးခြနႏင ႏႈနးထားမားဇယား (၃၅) ျမနမာႏငင၏ တဆပေခါငးခြနႏႈနးထားမားဇယား (၃၆) ျမနမာႏငင၏ ဓာတသတခြန (royalty)

ဇယား (၃၇) ျမနမာႏငင၏ ရတနာခြန (royalty)

ဇယား (၃၈) ေကာကမကရတနာခြန အမးအစားႏင အခြနရာခငႏႈနးဇယား (၃၉) ျမနမာႏငင၏ ကနးတြငးလပကြက ေရနစမးခြေဝမႈအခးဇယား (၄၀) ျမနမာႏငင၏ ကနတြငးလပကြက သဘာဝဓာတေငြ႔ခြေဝမႈအခး ဇယား (၄၁) ျမနမာႏငင၏ ေရနစမးႏင သဘာဝဓာတေငြ႔ထတလပမႈအေပၚ ေပးေဆာငရေသာ လကမတေရးထးခ

(ကနေဒၚလာ)ဇယား (၄၂) ျမနမာႏငင၏ ေရန၊ သဘာဝဓာတေငြ႔ႏင သတတြငးက႑ အခြနေငြစးဝငမႈလမးေၾကာငးမားဇယား (၄၃) ဖကဒရယႏငငအခ႕တြငေတြ႔ရေသာ အစးရအဆငဆငမေကာကယေနသည ထြငးထြက/ဓာတသတခြနမား ဇယား (၄၄) ဖကဒရယႏငငအခ႕တြင ေတြ႔ရေသာ အစးရအဆငဆငမ ေကာကယေနသည ေရနအခြနမား

ပမားပ (၁) ၾသစေၾတးလႏငင၏ ေဒါငလကဘ႑ာေရးမညမမႈမား (ဖကဒရယႏငငထေထာငခနကတညးက)ပ (၂) ၾသစေၾတးလျပညနယ၏ ကယပငအရငးအျမစဝငေငြမား၊ ျပညနယအသးစရတႏင

ေဒါငလကဘ႑ာေရးမညမမႈ (၂၀၁၃-၂၀၁၄)ပ (၃) ၾသစေၾတးလျပညနယအလက တစဥခငးကနစညႏင ဝနေဆာငမႈအခြန လအပခကပ (၄) အႏၵယႏငင၏ အစးရအဆငအလက ဖြ႔စညးပပ (၅) ျမနမာႏငင၏ ေဒါငလကႏင အလားလကေပါငးစပထားေသာ ဘ႑ာေရးဖြ႔စညးပပ (၆) ျမနမာႏငငရ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ အခြနေကာကခမႈစနစပ (၇) ျမနမာႏငငရ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဝငေငြအရငးအျမစအလက တစဥးကရေငြမား

(၂၀၁၅-၂၀၁၆ ဘ႑ာႏစ)ပ (၈) ျမနမာႏငငရ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဝငေငြအရငးအျမစအလက တစဥးကရေငြမား (၂၀၁၅-၂၀၁၆ ဘ႑ာႏစ)ပ (၉) ျမနမာသယဇာတထတလပမႈအတြက အခြနႏငအခြနမဟတသည ဝငေငြမားဆငရာ ဥပေဒမေဘာငပ (၁၀) ျမနမာႏငင၏ ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႔ထတလပမႈက႑မ ဝငေငြစးဆငးမႈ

ေနာကဆကတြမားေနာကဆကတြ (၁) အခြနေကာကချခငးဆငရာ မဝါဒမား (မၾကမး)ေနာကဆကတြ (၂) “ႏငငေတာ၏ စးပြားေရးမဝါဒ”ေနာကဆကတြ (၃) စးပြားေရးက႑သေဘာတညခကမားေနာကဆကတြ (၄) ျပညေထာငစအစးရေကာကခေသာ အခြနမား၊ တာဝနခဝနႀကးဌာနမားႏင ေကာကခေပးေသာ

ဝနႀကးဌာနခြမား

10

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 11

rl0g't}uHjyKcsufrsm; အခြနအာဏာမား (Taxation Powers)

1 ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစတြင စတငကငသးခသည အခြနဘ႑ာေငြခြေဝျခငးအစအစဥတြင ပါရေသာ မေဝ အခြနဘ႑ာေငြ (the portion of shared tax revenue) အခးအစားက တးျမႇငသြားရမည။ ထမေဝအခြန မားက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားမ ေကာကခရရသျဖင ပႀကးမားေသာ မေဝအခြနခြေဝမႈေဝစက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားထသ႔ ျပနလညလႊေျပာငးေပးသငသည။ မေဝအခြနအမးအစားမားက ေကာကခရရမႈ ပမားေလေလ ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးမားသ႔ ျပနလညစးဝငမႈပမားေလေလ ျဖစမည။ ထ႔ေၾကာင ထသ႔ မေဝအခြနဘ႑ာေငြမား လႊေျပာငးေပးျခငးသည ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးမား၏ အခြန ေကာကခမႈႏင အခြနစမအပခပမႈတ႔က တးတကလာေအာင တြနးအားေပးႏငၿပး တစခနတညးတြင ၎တ႔၏ ဘ႑ာေရးတာဝနခမႈ ပရလာေအာင ေဆာငရြကေပးႏငသည။

2 ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစတြင စတငကငသးခသည အခြနဘ႑ာေငြခြေဝျခငး အစအစဥတြင သဘာဝ သယဇာတ ဝငေငြခြေဝမႈမားက ထညသြငးၿပး တးခ႕သြားရမည။ သဘာဝသယဇာတဝငေငြမား (natural

resources rents) သည ဝငေငြအရငးအျမစႀကးမားၿပး (ႏငငအတြငး) ျပနလညျဖန႔ေဝမႈျပရန သငေတာ သည။ သယဇာတဝငေငြမားအေပၚ အကးခစားခြငႏငပတသက၍ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ တရားဝင ေတာငးဆမႈမားက တန႔ျပနေသာအားျဖင သဘာဝသယဇာတဝငေငြမားက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားႏင မေဝသငပါသည။

3 သဘာဝသယဇာတဝငေငြ အခးအစားတစခက သဘာဝသယဇာတထတလပေသာ ျပညနယ/ တငးေဒသႀကး မားအား သယဇာတထြကရရာ ေဒသအေျခခၿပး (derivation-based) ခြေဝ သြားရနႏင သဘာဝသယဇာတ ထတလပျခငး မရေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား တညေသာ တစဥးကရေငြ (equal per capita) (သ႔မဟတ) ပေသနညး အေျခခၿပး (formula- based) ခြေဝရမည။ သယဇာတထတလပေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည သယဇာတ တးေဖာထတလပမႈမားေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ေနာကဆကတြ ဆးကးမားက ကစားရာတြင သယဇာတထတလပမႈ မရသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားထက ကနက စရတ ပကခရႏင ေသာေၾကာင သယဇာတထတလပေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားထသ႔ သယဇာတ ဝငေငြအခးအစား ပ၍ခြေဝေပးသငပါသည။

(မတခက။ ။ သယဇာတဝငေငြမား (resource rents) သည သယဇာတေရာငးခမႈရေငြမားမ ေယဘယ ဆနဆန အဓပၸါယဖြငထားသည ကနကစရတမား (သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈ ပတဝနးကငကနကစရတ၊ အလပသမားမားအတြက ေလာေၾကးေငြ စသညတ႔ အပါအဝင) က ခႏမထားၿပးေသာ အသားတင ဝငေငြ မားက ရညညႊနးသည။)

4 မေဝအခြနဘ႑ာေငြမားက အေထြေထြေထာကပေငြမ ခႏပထားသညပစျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး မားက လႊေျပာငးေပးမည မေဝအခြနဘ႑ာေငြမားက ထနးညႇသြားရမည။ ထသ႔ ထနးညႇေပးျခငးသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားမ တညေသာ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈအတြက ၎တ႔၏ အသးစရတတာဝနမားက ထမးေဆာငရာတြင လအပသည ၎တ႔၏ ဝငေငြအရငးအျမစျဖန႔ကကမႈ အဆမတနကြာဟေနမႈမားက ကာကြယတာဆးသြားႏငသည။

5 တြကခကမႈရညရြယခကအတြက မေဝအခြနဘ႑ာမားက ကယပငအရငးအျမစဝငေငြမားအျဖစ သတမတ ရမည။ ကယပငဝငေငြမားတြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ အခြနဘ႑ာေငြ၊ မေဝအခြနဘ႑ာေငြ (သယဇာတအခြနေငြမားအပါအဝင ျပညေထာငစအခြနမားမ စညးၾကပေကာကခရရေသာ အခြနေငြမား) တ႔ ပါဝငသည။ ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးမားသည ျပညေထာငစလႊေျပာငးေငြမားအေပၚ အလြနအကြမခ ေနရမႈ ရ၊မရ သရႏငရန ကယပငအရငးအျမစ ဝငေငြစစေပါငးႏင ျပညေထာငစအစးရ၏ (အေထြေထြ) ေထာကပေငြစစေပါငးအခးက အလြယတကအကျဖတႏငသည။

12

အသးစရတတာဝနမား (Expenditure Responsibilities)

1 (ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရအဆင) အစးရအဖြ႔မားအားလး၏ စြမးေဆာငႏငစြမးတ႔က ခငမာ အားေကာငးလာေအာင ေဆာငရြကေပးျခငးျဖင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားက တးတကေကာငးမြန လာေအာင ျပလပရမည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆငအစးရအဖြ႔မားသာမက ျပညေထာငစအဆင အစးရ အဖြ႔မား၏ စြမးေဆာင ရညပငးဆငရာ အခကအခမားမာ စးရမဖြယရာ ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင အစးရအဖြ႔ အားလး၏ ဝနထမးမားသည ၎တ႔၏ အခနးက႑မားႏင လပငနးတာဝနမားက ထေရာကစြာ ေဆာငရြက သြားႏငရန သကဆငရာ စြမးရညျမႇငတငေရး သငတနးအစအစဥမားက လေလာကစြာ ထားရသငပါသည။

2 ၎တ႔၏အပခပေရးနယေျမမားအတြငး ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားေဆာငရြကႏငရန ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးအစးရအဖြ႔တ႔၏ အသးစရတတာဝနမားက တးခ႕ၿပး ရငးလငးမႈရေအာင ေဖာျပထားရမည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရတ႔သည ၎တ႔၏ အခနးက႑မားႏင လပငနးတာဝနမားက ပ၍ ထေရာကစြာ ထမးေဆာငႏငရနအတြက ၎တ႔၏ စြမးရညမားက ျမႇငတငေပးရန လအပသည။ သ႔မသာ ၎တ႔၏ အပခပေရးနယေျမမားအတြငး ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားက ေဆာငရြကရာတြင ကယပင အပခပခြင ပ၍ ရလာႏငမည ျဖစသည။

3 ပညာေရး၊ ကနးမာေရးႏင လမႈေရးအကအညမားကသ႔ေသာ အဓကကေသာ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနး အခ႕က ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား လႊေျပာငးေပးရမည။ (တစနညးအားျဖင စမအပခပေရးဆငရာ တာဝနမားက လႊေျပာငးေပးရမည။) ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရတ႔သည ေဒသတြငးအေျခအေနမားက ျပညေထာငစအစးရထက ပ၍ သရနားလညၾကၿပး ျပညသလထႏင နးစပမႈရေသာေၾကာင ၎တ႔၏ ဥးစားေပး လပငနးမားက ေဒသတြငးလအပခကမားနငအည ထနးညႇေဆာငရြကေပးႏငရန ျဖစသည။ ျပညေထာငစ အစးရသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအၾကား ကြျပားမႈရေသာ အဆပါ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားအတြက ကနကစရတမားက မေဝကခႏငသည။ သ႔ရာတြင ျပညေထာငစအစးရ၏ ပါဝငပတသကမႈသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရတ႔၏ ကယပငအပခပခြငက ကးေကာထပါးလြနးသည ပစမး မျဖစသငေပ။

4 ပညာေရး၊ ကနးမာေရးႏင လမႈဖလေရး ကသ႔ေသာ အဓကကေသာ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမား ေဆာငရြကရနအတြက အသးစရတတာဝနမားက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား လႊေျပာငးေပးမႈသည ၎တ႔ထသ႔ အခြနအာဏာ လႊေျပာငးေပးမႈႏင ညညႊတမႈ (ညမမႈ သ႔မဟတ ကကညမႈ) ရရမည။ ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးမားအား လပပငခြငတာဝနမား အမားအျပားေပးထားၿပး အခြနေငြေကာကခရန အခြနအာဏာ မားက အနညးငယသာ ေပးထားျခငးသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၌ ကယပငအရငးအျမစဝငေငြ နညးၿပး ျပညေထာငစေထာကပေငြမားအေပၚ အလြနအကြ မခေနရသည အေျခအေနသ႔ ေရာကရသြားႏင ပါသည။ ျပညေထာငစေထာကပေငြမားသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရတ႔က လကနာရမည သတမတခကမား (အေႏာငအဖြ႔မား) ပါရတတသည။ အကယ၍ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည သတမတခကပါေသာ ျပညေထာငစေထာကပေငြမားက မယလင ၎တ႔သည ၎တ႔၏ အပခပမႈနယေျမ အတြငး လေလာကေသာ အရညအေသြးျပညမသည ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားက ေဆာငရြကေပး ႏငစြမး ရလမမညမဟတေပ။ ထသ႔မဟတဘ အကယ၍ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက ျပညေထာငစ အစးရထက အခြနအာဏာမား (သ႔မဟတ) အခြနဆငရာ ကယပငအပခပခြငမား ပမားေနလင ဘ႑ာေရး စြမးေဆာငႏငစြမးႏင သဘာဝသယဇာတ ကြယဝမႈတ႔ ကြာျခားႏငသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား အၾကား ဘ႑ာေရး မညမမႈမားက ျဖစေပၚေစႏငသည အႏရာယရသည။

5 အေျခခအေဆာကအအမား (ဥပမာ - ေကာငးႏင ေဆးရမား တးခ႕ေဆာကလပျခငးႏင ပ႔ေဆာငေရးႏင ဆကသြယေရး အေဆာကအအမား တညေဆာကျခငး) အတြက ပ၍ ရငးႏးျမႇပႏျခငး (သ႔မဟတ) ဘ႑ာ ေငြပ၍ အသးျပျခငးအားျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ အခြနဘ႑ာေငြမားအေပၚ သကေရာကႏင သည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆင စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးမႈက ႏႈးဆြေပးရမည။ ဤသ႔ျပလပျခငးသည အခြန ဘ႑ာအားျဖင စးပြားေရး လပငနးမားက ႏႈးဆြေပးျခငးထက အေမာအျမငရေသာ ေရြးခယမႈတစခ ျဖစႏငသည။ စးပြားေရးလပငနးမားက အခြန ဘ႑ာေငြျဖင ႏႈးဆြရာတြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 13

အခြနႏႈနးထားေလာချခငး (သ႔မဟတ) အခြန သကသာခြင (သ႔မဟတ) ကငးလြတခြငမားေပးျခငးတ႔ျဖင ၎တ႔၏ အပခပေရးနယေျမမားအတြငးသ႔ ႏငငျခားတကရကရငးႏးျမႇပႏမႈမား ဝငလာရန ဆြေဆာင ၾကသည။ အခြနႏႈနးထားမားသည ေကာပေရးရငးႀကးမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏရန တစခတညးေသာ အေၾကာငးရငးမဟတႏငသျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည အခြနႏႈနးထား ေလာေပးရျခငးမလြၿပး ဘာမ မရလကသည အေျခအေနတစခသ႔လညး ေရာကသြားႏငသည။ ဤအေျခအေနက လးပါးပါးေစေသာ အခြနယဥၿပငမႈ (wasteful tax competition) သ႔မဟတ ေအာကေျခဆကေရာကယဥၿပငမႈ (race-to-

the-bottom) ဟလညး ရညညႊနးၾကသည။

အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈမား(Intergovernmental Fiscal Transfers)

1 အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈစနစသည ပြငလငးျမငသာမႈရေအာင စစဥထားရမည။ ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးမား၏ ဘ႑ာေရးကယပငအပခပခြငက စစစအကျဖတႏငရန (မေဝအခြနဘ႑ာေငြႏင အေထြေထြ လႊေျပာငးေငြမားႏစခလး ပါဝငသည) ျပညေထာငစအစးရ၏ ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈမားသည ရငးလငးျပတသားမႈ ရသငပါသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည အခြနဘ႑ာမားအေပၚ တရားဝင ေတာငးဆမႈမား ရသကသ႔ အခြနဘ႑ာေငြမားႏငပတသက၍ သတငးအခကအလကရယပငခြငလညး ရသည။ အကယ၍ ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈ အစအစဥသည “မတမႈ” ရ၊ မရ သ႔မဟတ ျပညနယ/တငးေဒသ ႀကးမား၏ ကယပငအပခပခြငတ႔က အားနညးသြားေစမႈ ရမရတ႔ႏငပတသက၍ ျငငးခေဆြးေႏြးမႈမား (debate) ရသငပါသည။ (ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအၾကား ဘ႑ာေရးမတမႈႏင ၎တ႔၏ ကယပင အပခပခြင အေနအထားတ႔သည ခနခြငလာညမမႈ ရသငပါသည။)

2 ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊေျပာငးေငြမား (အထးသျဖင သတမတခကပါေသာ လႊေျပာငးေငြမား) အေပၚ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ မခေနရမႈက ေလာခရမညျဖစၿပး ၎တ႔၏ ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမး ေကာငးမြနလာေအာင အားေပးရမည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားႏင မေဝသည ျပညေထာငစအစးရ၏ အခြနဘ႑ာေငြမား (သဘာဝသယဇာတ အခြနေငြမား အပါအဝင) က ထပတးေပးျခငးျဖငလညးေကာငး (သ႔မဟတ) ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား လးလးခခေထာကပေငြမား (block grants) (သ႔မဟတ) ျဖညစြက ေထာကပေငြမား (matching grants) ခေပးျခငးျဖငလညးေကာငး ေဆာငရြကသြား ႏငသည။ လကရတြင ျမနမာႏငင၏အခြနစနစသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား အခြနအာဏာမား အားလးက လႊေျပာငးေပးရန ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအျပညအဝ မရေသးပါ။ ထ႔ေၾကာင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး မား၏ ကယစား ျပညေထာငစအစးရအား အခြနေကာကခခြငေပးၿပး ေကာကခရရေသာ ဘ႑ာေငြမားက ျပညနယ/တငးေဒသ ႀကးမားထသ႔ လႊေျပာငးခြငေပးထားလင ပ၍ အေျမာအျမငရရာ ေရာကမည ျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ လကရစမအပခပႏငစြမးျဖင အခြနအားလးက ေကာကခမညဆပါက အခြနေကာကခမႈကနကစရတသည အခြနဘ႑ာေငြရရမည အလားအလာထက ပမား ေနႏငသည။ လကရ ေကာကခရရေသာ အခြနဘ႑ာေငြမားက ရနကနႏင မႏေလးတငးကသ႔ေသာ ၿမ႕ျပ (သ႔မဟတ) စကမႈထြနးကားေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားမ အဓကေကာကခရရေနျခငးျဖစသည။ ယခအဆျပခကသည ကနကစရတ သကသာေရးဥးစားေပးခက (cost-effective consideration) အေပၚ အေျခခထားျခငး ျဖစသည။

3 စညးမဥး သ႔မဟတ ပေသနညးက အေျခခသည လးလးခခေထာကပေငြမား (block grants) သ႔မဟတ ျဖညစြကေထာကပေငြမား (matching grants) မားကသ႔ေသာ ထေရာကေသာ ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈ နညးလမးတစခခက ေရးဆြခမတထားရမည။ အကယ၍ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည လဥးေရ ဖြ႔စညးမႈဆငရာ ဖြ႔စညးပ (demographic structure) သ႔မဟတ ဖြ႔ၿဖးေရးအဆင (level of development) အားျဖင အလြနကြာဟေနလင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားေဆာငရြကမႈ ကနကစရတမားသည ယငး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားတြင ပ၍ ျမငမားႏငသည။ ထ႔ေၾကာင အခ႕ေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား

14

သည အျခားေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားထက တစဥးခငးအေထြေထြေထာကပေငြရရမႈ ပရသြား ႏငသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား လႊေျပာငးေပးမည ေထာကပေငြပမာဏက သတမတႏငရန ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈစနစတြင ဖြ႔ၿဖးေရးညႊနးကနး သ႔မဟတ အျခားေသာ သကဆငရာအညႊနးကနးမားက အသးျပ သြားႏငသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအတြက မတမႈရေသာ ေထာကပေငြေဝစက သတမတ ႏငေရးအတြက လကရအေထြေထြ ေထာကပေငြမားတြင အသးျပထားသကသ႔ လအပခကအေျခခသည လဥးေရ၊ ေျမဧရယာႏင ဆငးရမြေတမႈညႊနးကနး၊ ဘ႑ာေရး-ကန႔သတခက-အေျခခသည တစဥးခငးဂဒပ၊ တစဥးခငး ကယပငအရငးအျမစအခြနေငြႏင ၿမ႕ျပလဥးေရရာခငႏႈနးတ႔ ကသ႔ေသာ သတမတခကတ႔ကအသးျပႏငသည။

4 ခမးသာေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည ၎တ႔၏ အခြနဘ႑ာေငြအခ႕ (အထးသျဖင သဘာဝ သယဇာတ ဝငေငြမား) က ဆငးရေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားထသ႔ တကရကလႊေျပာငးေပးသည အလားလက ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈစနစတစခ ဖြ႔ၿဖးတးတကလာေရးအတြက ေဆာငရြကရမည။ ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးမားအား ဘ႑ာေရးအာဏာမား ပ၍ အပႏငးထားၿပး ျပညေထာငစအစးရတစခတညးက ဘ႑ာေငြခြေဝမႈမား ျပလပသြားပါက စနေခၚမႈမားရႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညေထာငစအစးရ တစခတညး သာ ဘ႑ာေငြခြေဝေပးျခငးထက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအခငးခငး ဝငေငြခြေဝေပးျခငးက အားေပး သြားရန လအပသည။ ဤခြေဝမႈပစသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ခတဆက ေဆာငရြကမား ပရလာႏငၿပး ၎တ႔အၾကား ျဖစပြားႏငသည ပဋပကၡမားက ေလာကမႈမား ရလာႏငသည။ ၎တ႔ကယစား ဘ႑ာေငြတကရကလႊေျပာငးမႈမားက ျပညေထာငစအစးရအား ေဆာငရြက ေစျခငးထက ၎တ႔ကယတင ေဆာငရြကရသျဖင ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမးျမငမားသည ခမးသာေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည ၎တ႔၏ ဘ႑ာေငြမားက ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမး နမကသည ဆငးရေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား မေဝေပးလသည ေစတနာပရႏငသည။

5 မတညေသာအစးရအဆင (ျပညေထာငစႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး) မားအၾကား ဘ႑ာေရး ဆကႏြယမႈ (ေဒါငလကဘ႑ာေရးဆကႏြယမႈ) ႏင တညေသာ အစးရအဆင (ျပညနယ/တငး ေဒသႀကး) မားအၾကား ဘ႑ာေရးဆကႏြယမႈ (အလားလကဘ႑ာေရးဆကႏြယမႈ) ႏစခလးအတြက သဟဇာတရေသာ ဘ႑ာေရး ဆကႏြယမႈတစခ ဖြ႔ၿဖးတးတကလာေအာင ေဆာငရြကရမည။ သငေလာေသာ ေဒါငလကဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈႏင အလားလကဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈ အစအစဥမားေပါငးစပမႈတစခက ကငသးသြားျခငးျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအၾကား ဘ႑ာေရးသာတညမေရး (fiscal equalization) အေနအထားတစခ ကရရႏငရန ျဖစသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရႏင ျပညေထာငစ အစးရအဖြ႔တ႔အၾကား သ႔မဟတ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအၾကား ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက (ပေပာကေအာင ေဆာငရြကႏငျခငးမရ သညတင) ေလာနညးသြားႏငေရးအတြက ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈပစ တစခတညးကသာ အသးျပျခငးသည မားေသာ အားျဖင လေလာကမႈ မရေပ။

ျမနမာႏငင၏ လကရဘ႑ာေရးစနစက တးတကေကာငးမြနလာေစရန သ႔မဟတ ျမနမာႏငင၏ အနာဂတ ဘ႑ာေရး ဖကဒရယစနစတြင ေပါငးစညးထညသြငးသြားႏငရနအတြက အထကပါမဝါဒအႀကျပခကမားက အသးျပသြားႏငသည။ ဘ႑ာေရးအာဏာမား (ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမား ေဆာငရြကရနအတြက အသးစရတ တာဝနမားႏင အခြနအာဏာ မား ႏစမးလး) က အစးရအဖြ႔မားအား အပႏငးရာတြင ႏငငေရးႏင ဘ႑ာေရးအာဏာမားအၾကား အေပးအယညႇႏႈငးမႈ တစခ (a compromise) မျဖစမေနလအပမည ျဖစသည။ လကရတြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား အၾကားရ လကရ ဖြ႔ၿဖးေရးအဆငအရ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးတ႔က ဘ႑ာေရးအာဏာအားလး အပႏငးထားျခငးသည လလားအပေသာ ကယပငအပခပခြငရျခငး၏ အကးတရားမားက ေဆာငကဥးေပးႏငလမမည မဟတေပ။ အဘယေၾကာငဆေသာ ျပည နယ/တငးေဒသႀကးမားသည (လသားအရငးအျမစ၊ ဘ႑ာေရးအရငးအျမစႏင အဖြ႔အစညးဖြ႔ၿဖးတးတကမႈစသညတ႔ အပါအဝင) အရငးအျမစအေနအထား မတညၾကျခငးႏင ၎တ႔၏ အပခပေရးနယေျမမားအတြငး ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ လပငနးမား ေဆာငရြကရာတြင ကနကစရတ မတညၾကျခငးတ႔ေၾကာင ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင လကရဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒက အလးစေျပာငးလျခငး မျပလပလင လလားအပေသာ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစတစခသ႔ တျဖညးျဖညး ကးေျပာငးမႈသည ျမနမာႏငငအတြငး ကာလတႏငငေရးႏင စးပြားေရး ျပျပငေျပာငးလမႈဆငရာ အစတအပငးတစခအျဖစ ပ၍ လလားဖြယေကာငးသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 15

tESpfcsKyfတငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ENAC) သည ျမနမာႏငငတြင ဖကဒရယျပညေထာငစစနစ ေပၚထြနးလာ ေရးက အေထာကအကျပႏငရနႏင ဖကဒရယစနစ၏ အေရးႀကးေသာ အစတအပငးတစချဖစသည ဘ႑ာေရး ဖကဒရယစနစက ေလလာႏငရန ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစဆငရာ ယခသေတသနစာတမးက ျပစေရးသားခ ပါသည။ ဤစာတမးတြင ဖကဒရယႏငငအခ႕က ကငသးလကရေသာ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစတ႔က ေလလာ တငျပထားၿပး ျမနမာႏငင၏ လကရဘ႑ာေရးစနစႏငစပလဥး၍ ဖကဒရယစနစႏငအည ဘ႑ာေရးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈမား ဆကလကျပလပသြားႏငရန အႀကျပခကမား တငျပထားသည။ ျမနမာႏငငႏင သငေလာႏငမည ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစက အမားျပညသႏင မဝါဒေရးဆြခမတသမားအၾကား ကယကယ ျပန႔ျပန႔ ေဆြးေႏြးမႈႏငရန ဤစာတမးသည အသးဝငသည အရငးအျမစတစချဖစရန ေမာလငပါသည။

လြပလပေရးရၿပးကတညးက ျမနမာႏငငတြင တငးရငးသားလမးအားလး ႏငငေရးတနးတညမမႈ၊ ကယပင ျပ႒ာနးခြငႏင ကယပငအပခပခြငတ႔က အာမခခကေပးသည ဖကဒရယစနစ ထေထာငရန ႀကးပမးမႈမား ရခသည။ သ႔ေသာလညး အာဏာရအစးရအဖြ႔၊ အထးသျဖင စစအစးရအဖြ႔တ႔ကသာ အသာစးရခၾကၿပး ဗဟ ခပကငမႈ ႀကးစးသည တျပညေထာငအပခပေရးစနစျဖင ျမနမာႏငငက ၂၀၁၁ ခႏစအထ အပခပလာခသည။ တငးရငးသားအဖြ႔အစညးမားသည ၎တ႔၏ ဖကဒရယရညမနးခကအတြက ႏငငေရးနညးျဖင ေျဖရငးရန ႀကးစားခေသာလညး အမးမးေသာ ဖႏပမႈမားေၾကာင စစအစးရက လကနကစြကငေတာလနသညနညးက မလႊမေရာငသာ ေရြးခယခရသည။ အကးဆကအေနျဖင ျပညတြငးစစႏင လကနကကငပဋပကၡမားသည လညး ဆယစႏစ (၇) ခနးပါး သကစးရညေနၿပး မခပၿငမးႏငေသးသျဖင ျပညတြငးၿငမးခမးေရး တညေဆာက ေရးအတြက ႀကးမားေသာ အဟန႔အတားတစခအျဖစ ရေနပါသည။

ထ႔ေၾကာင ဖကဒရယစနစသည ျပညတြငးစစခပၿငမးေရးႏင ျပညတြငးၿငမးခမးေရးအတြက အေရးႀကးေသာ ေသာခကတစခဟ ရႈျမငကာ ဖကဒရယစနစ၏ အဓကအစတအပငးတစချဖစသည ဘ႑ာေရးဖကဒရယ စနစက ေလလာႏငရန ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အေျခခသေဘာတရားမားႏင ဖကဒရယႏငငအခ႕၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစတ႔က တငျပထားသည။ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အေျခခသေဘာတရားအရ အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေရးအာဏာမားက ခြေဝရာတြင ခနခြငလာျဖစရန လပါသည။ ဆလသညမာ တစႏငငလး၏ အကးစးပြားမားက ေဖာေဆာငရန ျပညေထာငစအစးရအား ဘ႑ာေရးအာဏာမား အပႏ ထားမႈသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက ၎တ႔၏ အပခပမႈ နယေျမအတြငးရ အေရးကစၥမားက ကယပင ျပ႒ာနးခြငႏင ကယပငအပခပခြငတ႔က ကငသးႏငရန ဘ႑ာေရးအာဏာမား အပႏထားမႈတ႔သည သဟဇာတျဖစရန အေရးႀကးပါသည။ သ႔မသာလင အစးရအဖြ႔မားအၾကား ျဖစေပၚလာႏငမည ပဋပကၡမားက ေလာနညးေအာငႏင ၿငမးခမးေရးေရရညတညတေအာင အေထာကအကျပႏငမညျဖစသည။

ဖကဒရယႏငငမားသည ႏငငေရး၊ စးပြားေရးႏင လမႈေရးဆငရာ သမငးေၾကာငးမား မတညၾကသျဖင ၎တ႔၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစသည အေျခခတညခကမား ရသကသ႔ မတညေသာ အခကမားလညးရသည။ ဥပမာ - အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေရးအာဏာမား ခြေဝမႈက ႏငင၏ ဖြ႔စညးပထ၌ ထညသြငး ျပ႒ာနးထား ျခငး၊ အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ကစားသည အစအစဥမား ထားရျခငးတ႔က ေတြ႔ရၿပး ၎တ႔သည ဖကဒရယႏငငအလက ကြျပားသညအျပင ေခတကာလအလကလညး ေျပာငးလမႈ ရသညက ေတြ႔ရသည။ အေရးႀကးေသာ အခကတစခမာ အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေရးအာဏာအပါအဝင လပပငခြင အာဏာမားက ခြေဝရာတြင ကးေၾကာငးဆေလာေသာ အေျခခမမားအေပၚ အေျခခၿပး စနစတက ခြေဝထား

16

သညက ေတြ႔ရရသည။ ဥပမာ - ျပညသႏင အနးဆးအစးရအဖြ႔က လပပငခြငအာဏာအပႏသည (Subsidiarity

principle) မအရ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးႏင ေဒသႏရအစးရတ႔ ေဆာငရြကႏငျခငးမရသည ျပညသ႔ ဝနေဆာငမႈ လပငနးတာဝနမားကသာ ျပညေထာငစအစးရအား ေပးအပသည။ ဘ႑ာေရးအာဏာမား ခြေဝရာ တြငလညး ထေရာကမႈ (efficiency) နင မတမႈ (equity) မတ႔က အေျခခၿပး ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ လပငနးက ပ၍ ထေရာကစြာ ေဆာငရြကေပးႏငမႈ (တစနညးအားျဖင ကနကစရတ သကသာစြာျဖင ေဆာငရြက ႏငမႈ) ႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအၾကား ဘ႑ာေရးမတမႈက ပ၍ အာမခေပးႏငမႈတ႔အေပၚ မတညၿပး သကဆငရာ အစးရအဖြ႔က ဘ႑ာေရးအာဏာမား ေပးအပေလရသည။

ျမနမာႏငငတြင စစအစးရလကထက၂၀၀၈ ခႏစတြင အတညျပျပ႒ာနးလကသည ႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒျဖင ၂၀၁၀ ခႏစႏင ၂၀၁၅ ခႏစတ႔၌ “ဒမကေရစနညးက” ေရြးေကာကပြမား ကငးပကာ အပခပေရး စနစသစက စတငကငသးေနေသာလညး ဗဟခပကငမႈ လြနကေနဆျဖစသည။ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအရ ႏငင၏ အခပအျခာအာဏာမား (ဥပေဒျပေရး၊ အပခပေရးႏငတရားစရငေရး) က ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးအစးရအဖြ႔မားအၾကား ခြေဝကငသးထားသျဖင ယခငစစအပခပေရးႏင ႏႈငးယဥၾကညလင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည သးျခားလပပငခြငအာဏာအခ႕က ရရၾကေသာလညး ဖကဒရယစနစ အားျဖင ေလလာၾကညလင ဥပေဒျပေရးထက စမအပခပေရးအာဏာအခ႕က လႊေျပာငးေပးသည ဗဟ ခပကငမႈ ေျဖေလာမႈကသာ ပ၍မားေနၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ လပပငခြငအာဏာမားမာလညး ရငးလငးျပတသားမႈ သ႔မဟတ ေသခာေရရာမႈ မရသညက ေတြ႔ရသျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ကယပငျပ႒ာနးခြငႏင ကယပငအပခပခြငတ႔က အားေပးျမႇငတငမႈ အလြနနညးေနသညက ေတြ႔ရရသည။

ျမနမာႏငင၏ လကရဘ႑ာေရးစနစသည ဗဟခပကငမႈ ေျဖေလာမႈအခ႕ ျပလပလာသညက ေတြ႔ရသည။ ဥပမာ - သးစရတဆငရာလပပငခြငအခ႕က ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက လြတလပစြာစမခန႔ခြပငခြင ရၿပး အခ႕ေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအတြငး အသးစရတမားက ျပညေထာငစအစးရက တကရကထနးခပ ေနဆ ျဖစသည။ ထ႔ျပင ျပညေထာငစအခြနအခ႕မ ေကာကခရရေသာ အခြနဘ႑ာေငြအခ႕က ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးမားႏင ေကာကခရရရာေဒသအေပၚ အေျခခၿပး သတမတ အခးအစားတစချဖင ျပနလညမေဝ ေပးေနျခငးသည ႀကဆရမည ဘ႑ာေရးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈ တစချဖစသည။ သ႔ရာတြင ထမေဝ အခြနအခးအစားမားသည အလြနနညးေနၿပး ဆကလကတးျမငသြားရန လသည။ ထ႔ျပင သဘာဝသယဇာတ တးေဖာထတလပျခငးမ ရရေသာ ဝငေငြမားကလညး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားႏင မေဝေပးသငၿပး ပြငလငးျမငသာေသာ အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈ အစအစဥမား ထားရသငပါသည။

ဆယစႏစေပါငးမားစြာ တညၿငမေအးခမးမႈမရႏငေသးသည ျမနမာႏငင၌ ျပျပငေျပာငးလမႈဆငရာ စနေခၚမႈ မား ရေနေသာလညး အမားျပညသလလားသည ဖကဒရယစနစေပၚထြနးေရးအတြက ဆကလကေဖာေဆာင ရမညျဖစသည။ ဤစာတမးပါ မဝါဒအႀကျပခကမားသည အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ ျမနမာႏငင၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစက ေဖာေဆာငရာတြင အေထာကအကျပမညဟ ေမာလငပါသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 17

အခနး(၁)

ed'gef;၂၀၁၆ ခႏစတြင တကလာေသာ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ (NLD) ဥးေဆာငသည အစးရသစသည “ဒမကေရစ ဖကဒရယျပညေထာငစ”၁ တညေဆာကရန အားခထားလကရရာ ႏငငေတာဖြ႔ၿဖးတးတကေရး အတြက ဖကဒရယစနစႏငအည က႑အသးသးက အားတကသေရာ ျပျပငေျပာငးလမႈမား ျပလပသြားရန အေရးႀကးပါသည။ တျပညေထာငစနစျဖင ရာစႏစ (၇) ခနးပါးျဖတသနးလာခရေသာ ျမနမာႏငငသည အမား ျပညသလလားသည ဖကဒရယျပညေထာငစစနစသ႔ အသြငကးေျပာငးရာတြင မေရာငလႊႏငေသာ စနေခၚမႈ မားစြာ ရေနႏငေသာလညး ဖကဒရယစနစႏငအတ ရရလာႏငသည အမးသားတနးတညမမႈ၊ ကယပင ျပ႒ာနးခြငႏင တရားမတမႈတ႔သည ျပညတြငးလကနကကငပဋပကၡ ခပၿငမးေရးႏင ေရရညတညတေသာ ျပညတြငးၿငမးခမးေရး ေပၚထြနးလာေရးအတြက အေထာကအကျပႏငသညမာ သသယျဖစဖြယမရပါ။ ထေၾကာင တျပညေထာငစနစမ ဖကဒရယျပညေထာငစစနစသ႔ ကးေျပာငးမည ျမနမာႏငငသည အေျခခ အတျမစ ခငမာစြာျဖင ရပတညေနေသာ ဖကဒရယႏငငမား၏ ဖကဒရယစနစမားက ေလလာၿပး ျမနမာႏငင အေျခအေနႏင ကကညမႈရႏငမည အနာဂတဖကဒရယျပညေထာငစက ပေဖာသြားရန လပါသည။

ႏငငတကာတြင ကငသးေနေသာ ဖကဒရယစနစမား၏ အေျခခဝေသသလကၡဏာမားအရ ႏငငတစခ၏ အစးရအဖြ႔မား (ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရ) သည၂ လပပငခြငအာဏာမား (အခပအျခာ အာဏာ အပစႀကးသးရပ ျဖစေသာ အပခပေရးအာဏာ၊ ဥပေဒျပေရးအာဏာႏင တရားစရငေရးအာဏာ) က ခြေဝကငသး (division of powers) ၾကသည။ အစးရအဖြ႔မားအၾကား ခြေဝကငသးေသာ လပပငခြင အာဏာမားအနက ႏငငေရးအာဏာသည အဓကကေသာလညး ႏငငေရးခငမာအားေကာငးေရးအတြကမ စးပြားေရး၊ လမႈေရးႏင အျခားက႑မားႏငဆငေသာ လပပငခြင အာဏာမားကလညး စနစတက ခြေဝကငသး သြားရန အေရးႀကးပါသည။ သ႔မသာ အစးရအဖြ႔မားအၾကား ပဋပကၡ ေလာနညးၿပး အျပနအလနယၾကညမႈမား ႏင သဟဇာတရေသာ ဆကဆေရးက ေရရညတညေဆာကႏငမညျဖစၿပး ဖကဒရယစနစ ေရရညတညတေရးက အာမခခကေပးႏငမည ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ဖကဒရယျပညေထာငစစနစသ႔ ကးေျပာငးမည ျမနမာႏငငတြင လညး လပပငခြငအာဏာမားက အစးရအဖြ႔မားအၾကား စနစတကခြေဝကငသးသြားရန လအပပါသည။ ဤသေတသနစာတမးသည အနာဂတဖကဒရယျပညေထာငစ၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစက ပေဖာရာတြင အေထာကအကျပႏငရန ဖကဒရယႏငငအခ႕တြင ကငသးလကရသည ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစမားက ေလလာတငျပထားပါသည။

၁ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ (NLD) ၏ ၂၀၁၅ ခႏစ ေရြးေကာကပြေၾကျငာစာတမး (available at: http://nldyangon.

org/%E1%80%A1%/)၊ သမၼတဥးထငေကာ၏ မန႔ခြနး (available at: http://www.president-office.gov.mm/?q=

briefing-room/speeches-and-remarks/2016/03/30/id-10049), accessed on 5 May 2018

၂ ဤစာတမးတြင သးႏႈနးေသာ “အစးရအဖြမား” စကားရပသည ျပညေထာငစ/ဖကဒရယအဆငအစးရ၊ ျပညနယအဆင အစးရႏင ေဒသႏရအဆင အစးရ စသည အစးရအဖြ႔မား႔က ရညညႊနးပါသည။

18

ဤသေတသနစာတမးတြင အခနး (၁၀) ခနး ပါရသည။ အခနး (၁) တြင နဒါနး၊ အခနး (၂) တြင သေတသန စာတမး၏ ရညရြယခကႏင အခနး (၃) တြင သေတသနနညးနာႏင လႊမးၿခမႈတ႔က ေဖာျပထားပါသည။ အခနး (၄) တြင ျမနမာႏငင၏ လကရႏငငေရးႏင စးပြားေရးအခငးအကငးတ႔က ၿခငသးသပထားၿပး အခနး (၅) တြင ဘ႑ာေရး ဖကဒရယစနစ၏ အေျခခအစတအပငး (၄) ခႏင သကဆငေသာ အေျခခသေဘာတရားမား၊ အခနး (၆) တြင ေရြးခယထားေသာ ဖကဒရယႏငငအခ႕၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစမားႏင ထဖကဒရယ စနစမား၏ ဘတညခကမားႏင ဘျခားနားခကမား၊ အခနး (၇) တြင ျမနမာႏငင၏ လကရဘ႑ာေရးစနစႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးတ႔က တငျပထားသည။ အခနး (၈) တြင ျမနမာႏငင၏ အခြနမား အေၾကာငးက တငျပထားၿပး ျမနမာႏငငတြင ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရတ႔မ စညးၾကပေကာကခေသာ အဓကအခြနအမးအစားအခ႕ႏင အခြန ဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈအခ႕တ႔က ေဖာျပထားပါသည။ ထ႔ေနာက အခနး (၉) တြင ျမနမာဘ႑ာေရးစနစ၏ အားသာခကႏင အားနညးခကမားက ၿခငသးသပထားၿပး ႏငင တကာအေတြ႔အႀကမားမ ဘ႑ာေရးအာဏာ ခြေဝမႈပစမားႏင ထပစတစခစ၏ အားနညးခကမားႏင အားသာ ခကမားက တငျပထားပါသည။ အခနး (၁၀) တြင သေတသနစာတမးက နဂးခပတငျပထားပါသည။

ဤသေတသနစာတမးသည ျမနမာႏငငအတြငး ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစအေၾကာငးက ထထဝငဝင သရလာ ၾကၿပး ကယကယျပန႔ျပန႔ ေဆြးေႏြးသးသပမႈမား ျပလပသြားႏငရနႏင လာမည ျပညေထာငစၿငမးခမးေရး ညလာခ - (၂၁) ရာစပငလအစညးအေဝးမားတြင တကေရာကေဆြးေႏြးၾကမည သကဆငရာ အစအဖြ႔မားက လအပပါက ေလလာႏငရနႏင မဝါဒခမတသမားအတြက အသးဝငေသာ အရငးအျမစတစချဖစရနအတြက ရညရြယၿပး ေရးသားတငျပထားပါသည။ ျမနမာျပညသလထတ႔ လလားေသာ ဖကဒရယျပညေထာငစစနစက ပေဖာရာတြင တစေထာငတစေနရာအားျဖင အေထာကအကျပႏငရန အဓက ရညမနးထားျခငးျဖစသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 19

အခနး(၂)

okawoe &nf&G,fcsufျမနမာႏငငတြင တငးရငးသားမား လလားေသာ ဖကဒရယျပညေထာငစစနစ ပျပငစြာ ေပၚထြနးလာေရးအတြက ဖကဒရယစနစ၏ အစတအပငးတစချဖစေသာ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစက ျပညသမားအၾကား ကယကယ ျပန႔ျပန႔ နားလညသေဘာေပါကႏငရနႏင ျမနမာႏငငႏင သငေလာမည ဘ႑ာေရးဖကဒရယ စနစတစခက ပေဖာရာတြင အေထာကအကျပေစရနအလ႔ငာ ဤသေသတနစာတမးက ေရးသားျပစထားျခငးျဖစပါသည။ ယငးရညရြယခကႏင အည ေအာကပါသေတသနေမးခြနးမားက အေျခခၿပး ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစဆငရာ သမတဖြယရာမားက ရာေဖြေဖာထတၿပး ဤစာတမးတြင တငျပထားပါသည။

(က) ဖကဒရယႏငငမားတြင ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယအစးရမားအၾကား ဘ႑ာေရးအာဏာ (အသးစရတအာဏာ၊ အခြနအာဏာ၊ ဘ႑ာေရး ကြာဟခကမားႏင ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးျခငး အစအစဥ) မားက မညသ႔ ခြေဝကငသးၾကသနညး။

(ခ) ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစတြင မညသည အားသားခကႏင အာနညးခကမား ရပါသနညး။

(ဂ) ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစပေဖာရာတြင မညသညစႏႈနးမားက ထညသြငးစဥးစားသငပါသနညး။

(ဃ) ျမနမာႏငငတြင ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ ကငသးရန မညမ အေရးႀကးပါသနညး။

(င) ျမနမာႏငင၏ ျပညသ႔ဘ႑ာေငြစနစအရ အစးရအဖြ႔မား (အထးသျဖင ျပညေထာငစႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရ) ၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ ဘ႑ာေရးအာဏာခြေဝမႈႏင လကေတြ႔ကငသးမႈ အေျခအေနတ႔သည မညသ႔ ရပါသနညး။

(င) ျမနမာႏငငႏင သငေလာႏငမည ဘ႑ာေရးျပျပငေျပာငးလမႈမား (သ႔မဟတ) ဘ႑ာေရးဖကဒရယ စနစက မညသ႔ ပေဖာသြားႏငသနညး။

ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစသည ဖကဒရယစနစ၏ အေရးႀကးေသာ အစတအပငးတစချဖစသည အားေလာစြာ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစက ျမနမာႏငငသားတငးက နားလညသေဘာေပါကထားရန အေရးႀကးပါသည။ သ႔မသာ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစက လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာရာတြင ႏငငသားမား၏ အားေပး ေထာကခမႈႏင လအပပါက ဝငးဝနးတညမတေပးမႈတ႔က ထေရာကစြာ ျပလပသြားႏငမညျဖစသည။ ျပညေထာငစႏင ျပညနယမားအၾကား ဘ႑ာေရးအာဏာမားက စနစတကေရးဆြခမတထားေသာ ဘ႑ာေရး ဖကဒရယစနစတစခသည ျမနမာႏငင၌ ဖကဒရယစနစေပၚထြနးလာေရးအတြက တစစတစရာ အေထာကအက ျဖစေစႏငသညဟ ဤစာတမးက အခငအမာယဆထားပါသည။ ထေၾကာင အထကပါ ေမးခြနးမားက အေျခခၿပး ဖကဒရယႏငငမားတြငေတြ႔ရေသာ ဘ႑ာေရးစနစ၏ အေျခခသေဘာတရားမားက အမားနားလညႏင ေအာင အတတႏငဆး ႀကးစားၿပး ေရးသားေဖာျပထားပါသည။

20

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 21

အခနး(၃)

okawoe enf;emESifh v$rf;_cHKr+ဤသေတသနစာတမးက ေရးသားျပစရာတြင တစဆငခ အရငးအျမစမားျဖစေသာ ႏငငတကာပညာရငမား ေရးသားထတေဝထားသည ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစဆငရာ စာအပမား၊ ေဆာငးပါးမားႏင သေတသန စာတမးမား (အထးသျဖင ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစအေၾကာငး ထထဝငဝင သရနားလညသည ပညာရင Robin Boardway and Anwar Shah တ႔၏ စာအပမား)၊ ျမနမာႏငင၏ ျပညသ႔ဘ႑ာေငြစနစႏင ဘ႑ာေရး ဆငရာ ဗဟခပကငမႈေလာချခငး အေၾကာငးတ႔က ေရးသားထားသည သေတသနစာတမးအခ႕က မျငမး ကးကားထား ပါသည။ ထ႔ျပင ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစအေၾကာငးက ထထဝငဝင သကၽြမးနားလညသည ကၽြမးကငပညာရင တစဥးျဖစသည Prof. Dr. Paul A. R. Hobson၃ ႏငလညး တငပငေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပကာ စာတမးပါ အခနး အခ႕က သးသပေစခပါသည။ ဤစာတမးသည ENAC မ ထတေဝေသာ “အနာဂတဖကဒရယ ျပညေထာငစ တညေဆာကရာတြင အေျခခသငေသာ က႑အလက မဝါဒအႀကျပခကမား (မၾကမးမား)” စာအပမ အခြနေကာကချခငးဆငရာ မဝါဒမား (မၾကမး) က (ေနာကဆကတြ - ၁ ရႈ) အေျခခၿပး အခြနဘ႑ာ ဆငရာ အေသးစတေလလာမႈမား ျပလပထားသညစာတမးျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင ဘ႑ာေရးဆငရာ ဖကဒရယစနစ အေၾကာငးက ကယကယျပန႔ျပန႔ ေရးသားေျပာဆေဆြးေႏြးမႈမား မရသေလာက နညးပါးၿပး ၎အစား ဘ႑ာေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးအေၾကာငးကသာ ေရးသားထားသည စာတမးမား ကသာ ေတြ႔ရပါသည။

ယခသေတသနစာတမးသည ျမနမာႏငင၏ ဖကဒရယျပညေထာငစစနစအတြက အေထာကအကျပႏငသည ဖကဒရယ ႏငငအခ႕တ႔၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစမားက ေလလာတငျပထားပါသည။ “ဘ႑ာေရး ဖကဒရယစနစ” သည ပညာရပပငးအားျဖင နကနမႈရၿပး ျမနမာႏငငသားအမားစအတြက အကၽြမးတဝင မရလေသာ အေၾကာငးအရာတစခ ျဖစသည။ သ႔ရာတြင ဖကဒရယျပညေထာငစစနစတညေထာငမည ျမနမာ ႏငငတြင ႏငငအေျခအေနႏင သငေလာသည ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစတစခသည ဖကဒရယစနစ ပျပငစြာ ေပၚထြနးလာေရးႏင ေရရညတညတခငၿမေရးအတြက မရမျဖစလအပေနသည။ ဤစာတမးထတြင ထလအပ ခကအတြက တစေထာငတစေနရာ ျဖညဆညးေပးႏငရန ရညရြယၿပး ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အေျခခ သေဘာတရားမားႏင ႏငငတကာအေတြ႔အႀကတ႔က အမားနားလညႏငသည ေရးသားတငဆကမႈပစျဖင အတတႏငဆး ႀကးစားတငျပထားပါသည။

၃ Prof. Dr. Paul A.R. Hobson သည ကေနဒါႏငင၊ Nova Scotia ျပညနယရ အာေကးဒးယားတကသလ (Acadia

University) ၏ ေဘာဂေဗဒ ဌာန၏ ဂဏထးေဆာငပါေမာကၡတစဥးျဖစသညအျပင ဒါလဟစတကသလ (Dalhousie

University) ၏ ဘြလြနပညာေရးဌာန၏ တြဖကပါေမာကၡ တစဥးလညး ျဖစသည။ Prof. Paul Hobson သည ဘ႑ာေရး ဆငရာဖကဒရယစနစတြင ကၽြမးကငပညာရငတစဥးျဖစၿပး အစးရအဖြ႔မားအၾကား လပပငခြငအာဏာႏင တာဝနမား ခြေဝျခငးႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ ဆကႏႊယမႈမား၊ ေဒသႏရဘ႑ာေရးႏင အခြနမဝါဒမားအျပင ေျမယာႏင သဘာဝ သယဇာတပငဆငမႈဆငရာ အေၾကာငးအရာမားက ႏ႔ႏ႔စပစပသရနားလညသည ပညာရငတစဥးျဖစသည။ ကေနဒါ ႏငငအျပင စပန၊ ဂာမဏႏင ၾသစေၾတးလႏငငတ႔တြင ဖကဒရယစနစဆငရာ သေတသနမားျပလပခသည။ ထ႔အျပင အေမရကနျပညေထာငစ၊ တရတႏငငႏင ဂပနႏငငတ႔၏ ဗဟခပကငမႈေျဖေလာသည ဘ႑ာေရးဆကႏႊယမႈမားက လညး သေတသနျပလပခသည။ Prof. Paul Hobson သည ႏငငတကာဂာနယမားတြင ေဆာငပါးမားႏင အစရငခစာ ေပါငး (၅၀) ေကာက ေရးသားခသည။ Acadia University အျပင ကေနဒါႏငငရ University of Toronto, Western

University and Queen’s တ႔တြင သငၾကားပ႔ခမႈမား ျပလပခသည။ ၂၀၁၇ ခႏစတြင တရတႏငင Jinam ခရငရ Shandong University of Finance and Economics တြင Visiting Professor အျဖစ ေဘာဂေဗဒဘာသာရပမားက သငၾကားပ႔ခသည။

22

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 23

အခနး(၄)

jrefrmEkdifiH. vuf&SdEk difiHa&;ESifh pD;yGm;a&;qkdif&m tcif;tusif;wkd@udk _cHKikHokH;oyfjcif; ႏငငတစႏငင၏ ဘ႑ာေရးစနစသည ထႏငင၏ ႏငငေရး၊ စးပြားေရးႏင လမႈေရးဆငရာ အေျခအေနမားႏင တကရက သ႔မဟတ သြယဝကေသာအားျဖင ဆကႏႊယမႈရသည။ ႏငငေရးမတညၿငမမႈသည စးပြားေရးက ရကခတႏငသကသ႔ စးပြားေရးမတညၿငမလငလညး ႏငငတစခ၏ ဘ႑ာေရးက႑က ရကခတႏငပါသည။ ထနညးတပင ဘ႑ာေရးစနစ ခငမာအားေကာငးမႈ မရလင ထႏငင၏ စးပြားေရး၊ ႏငငေရးႏင လမႈေရးက႑ တ႔က ရကခတႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငတစခ၏ ဘ႑ာေရးစနစက ေလလာသးသပရာတြင ထႏငင၏ ႏငငေရး၊ စးပြားေရးႏင လမႈေရးဆငရာ အခငးအကငးမားက သရနားလညထားရန အလြနအေရးႀကးပါသည။ ဤအခနးတြင ျမနမာႏငင၏ ဘ႑ာေရးစနစက ရကခတႏငသည လကရႏငငေရးႏင စးပြားေရးဆငရာ အခငးအကငးတ႔က အပငး (၄) ပငး (၂၀၀၈ ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒ၊ ျမနမာႏငင၏ လကရစးပြားေရး အခငးအကငးႏင ျမနမာႏငင၏ လကရႏငငေရးအခငးအကငး မဝါဒမားတ႔က) ခြၿပး ၿခငသးသပထားပါသည။ ထအခငးအကငးမားသည ျမနမာႏငငတြင ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစကငသးရန ႏငင၏ အဆငသငျဖစမႈႏင ျမနမာႏငငတြင ကငသးလသည ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစအတြက အခြငအလမးမား သ႔မဟတ အတားအဆး မား ျဖစႏငမႈတ႔က ထငဟပျပေနသည။

4² 1? 2018 zGJ@pnf;tkyfcsKyfykH tajccHOay' ျမနမာႏငင၏ အဓကေကာရးျဖစေသာ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒတြင အစးရအဖြ႔အသးသး၏ လပပငခြငအာဏာမားက ခြေဝထားသည ျပ႒ာနးခကမား ပါရသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ ဇယား - ၁ ျပညေထာငစဥပေဒျပ စာရငးတြင ျပညေထာငစအစးရ၏ လပပငခြငအာဏာမားကလညးေကာငး၊ ဇယား - ၂ တငးေဒသႀကး/ျပညနယ ဥပေဒျပစာရငးႏင ဇယား - ၅ တငးေဒသႀကး/ျပညနယမားက ေကာကခခြငရေသာ အခြနအခစာရငးတ႔တြင တငးေဒသႀကး/ျပညနယအစးရတ႔၏ လပပငခြငအာဏာမားကလညးေကာငး ခြေဝ ေပးထားသည။၄ ထအာဏာခြေဝမႈမားသည ဖကဒရယစနစ (federalism) အသြငေဆာငေသာလညး ျပညေထာငစအစးရ၏ လပပငခြငအာဏာမားသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရမား၏ လပပငခြငအာဏာ မားထက ပမားေနသျဖင ထအာဏာခြေဝမႈမားသည ဖကဒရယျပျခငး (federalization) အသြငေဆာငျခငး သာ ျဖစသညဟ ရႈျမငႏငပါသည။ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒတစရပ

၄ ျမနမာႏငငတြင ျပညနယ (၇) ခႏင တငး (၇) တငးတ႔ျဖင ဖြ႔စညးထားသည။ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက အတညျပ ျပ႒ာနးၿပးေနာက တငးမားက “တငးေဒသႀကးမား” ဟ ေျပာငးလေခၚေဝၚၿပး ယခင “ျပညနယႏငတငး” က ယခ “တငး ေဒသႀကးႏင ျပညနယ” ဟ ေျပာငးလေခၚေဝၚလာျခငးသည ျပညနယမားက စကားလးျဖင ႏမထားသညသေဘာရ သည။ ၂၀၁၄ ခႏစ၊ ျမနမာႏငငလဥေရးႏင အမအေၾကာငးအရာ သနးေခါငးစာရငးအရ ျပညနယမားတြင ဗမာမဟတ ေသာ တငးရငးသားလမးမား အမားစေနထငၿပး တငးမားတြင ဗမာတငးရငးသားလမးမား အမားစ ေနထငၾကသည။ ဤစာတမးတြင အခ႕ေနရာကလြၿပး (ကးကားေသာ မရငးအရငးအျမစတြင ေခၚေဝၚသညအတငး ေခၚေဝၚျခငး) “ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား” ဟသာ သးႏႈနးသြားမည။ ထ႔ျပင ျပညနယႏင တငးႏစခလးက ရညညႊနးၿပး “ျပညနယ” ဟသာ သးႏႈနးသြားမည။

24

ထြကလာၿပး ထဥပေဒသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ လပပငခြငစာရငး (ဇယား - ၂ ႏင ဇယား - ၅) တ႔က တးခ႕ေပးထားသည။ အဆပါတးခ႕စာရငးမားသည ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးအစးရတ႔၏ လပပငခြငအာဏာမားမ အခ႕က ခြေပးထားျခငးသာ (ဥပမာ - ပညာေရးက႑တြင မလတနးအဆငကသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား ေပးထားၿပး အလယတနး၊ အထကတနးႏင အဆငျမင ပညာေရးတ႔က ျပညေထာငစအစးရအား အပႏငးထားသည) ျဖစၿပး “ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးထားသည ဥပေဒႏငအည” စကားရပႏငခကာ အဆပါ တးခ႕စာရငးမားက ျပညေထာငစ ႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရႏစခလးက ပးတြကငသးခြငရသည ျပညေထာငစအစးရ၏ အေရးပါမႈမားေသာ ထပတျပအာဏာစာရငးမား (concurrent powers with Union / federal paramountcy) အျဖစ ရႈျမငႏငပါသည။

ထတးခ႕စာရငးမားမတစဆင ျပညေထာငစအစးရ၏ လပပငခြငအာဏာမားက ျပညနယမားႏင မေဝျခငးသည ဗဟခပကငမႈ ေျဖေလာျခငး (decentralization) သာ ျဖစေနၿပး လပပငခြငအာဏာမား (အထးသျဖင အေရးႀကးေသာ လပပငခြငအာဏာမား) သည ျပညေထာငစအစးရ၏ လကထတြငသာ စပေနေသးသျဖင ဗဟခပကငမႈ ႀကးစးေနဆ ျဖစသည။ ဥပမာ - တငးေဒသႀကး/ျပညနယအစးရတ႔၏ စးပြားေရးဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားသည အကန႔အသတ ႏငသာ ရသည။ ဝငေငြအလးအရငးရႏငသည စးပြားေရးလပငနးမားက ျပညေထာငစအစးရကသာ စမေဆာငရြကခြင ရသည။ ထ႔ေၾကာင ဖကဒရယျပညေထာငစစနစသ႔ အသြငေျပာငးႏငရန ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ဆကလကျပငဆင သြားရန လပါသည။ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ (NLD) ဥးေဆာငသည လကရအာဏာရ အစးရအပါအဝင ႏငငေရး အစအဖြ႔အသးသးသည ဖြ႔စညးပ ျပငဆငေရးကစၥက နညးမးစ (ဆႏၵလကမတခယပြ၊ လထဆႏၵခယပြ၊ ဆႏၵျပပြ၊ ဖရမႏင အလပရေဆြးေႏြးပြမား ကငးပျခငး၊ လႊတေတာသ႔ အဆတငသြငးျခငးႏင ေဝဖနေထာကျပျခငး) ျဖင လႈပရားေဆာငရြကမႈ မား၅ ရေနေသာလညး အမားျပညသလလားေသာ ေျပာငးလတးတကမႈမားမာ အလမးေဝးေနဆ ျဖစသည။

၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငဆငျခငးျဖင ျမနမာႏငင၏ ႏငငေရး၊ စးပြားေရးႏင လမႈေရးျပနာမားက ေလာခ ႏငသညအျပင ဆယစႏစခ ျဖစပြားလကရေသာ ျပညတြငးလကနကကငပဋပကၡမား ခပၿငမးေရးအတြကလညး အေထာကကျပႏငသညဟ ယဆသမားရသည။ သ႔ရာတြင ဖြ႔စညးပျပငဆငေရးသည အလြနခကခေနသည။ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏ ပဒမ ၄၃၆ (က) အရ ဖြ႔စညးပပါ ျပ႒ာနးခကအခ႕က ျပငဆငလလင ျပညေထာငစ လႊတေတာ ကယစားလယအားလး၏ (၇၅) ရာခငႏႈနးေကာက ျပငဆငရန ေထာကခမႈအျပင ျပညလးကြတဆႏၵခယပြ ကငးပၿပး ဆႏၵမေပးပငခြင ရသအားလး၏ ထကဝကေကာ ဆႏၵမမားရရမသာလင ျပငဆငႏငသည။ ျပညေထာငစ လႊတေတာ ကယစားလယ၏ ၂၅ ရာခငႏႈနးသည ျပညသ လထေရြးေကာကခ ကယစားလယမားမဟတဘ တပမေတာမ တငေျမႇာက ထားေသာ တပမေတာသား ကယစားလယမားျဖစရာ တပမေတာသားကယစားလယမားသည တပမေတာ၏ လကရ အာဏာမားက ေလာခႏငသည သ႔မဟတ ရတသမးႏငသည ဖြ႔စညးပျပငဆငမႈက ေထာကခမညဟ ေမာလင၍မရႏငပါ။ ထ႔ေၾကာင လႊတေတာတြငး ဖြ႔စညးပျပငဆငျခငးထက လႊတေတာျပငပတြင ဖြ႔စညးပျပငဆငသည နညးလမးမားကလညး ရာေဖြေဖာထတသြားရန အေရးႀကးသည။ လကရသြားေနသည လႊတေတာျပငပလမးေၾကာငး (၄.၃ ရႈ) မာလညး အျငငးပြား စရာ ရေနသည။

4² 2? jrefrmEkdifiH. vuf&SdpD;yGm;a&;tcif;tusif;ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးသည ယခငအစးရအဆကဆကတ႔၏ ဗဟခပကငမႈစနစမားေၾကာင ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ ေႏာငေႏး ေနသည။ ေျပာငးလလာေသာ ႏငငေရးအေျခအေန (စစအာဏာရငအစးရမ အရပသားတစပငး အစးရ၊ ထ႔ေနာက အရပသားအစးရဥးေဆာငသည အပခပမႈစနစ) ႏငအည စးပြားေရးက႑အတြက ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒႏင စညးမဥး အသစမားျပ႒ာနးကာ စးပြားေရးဆငရာေျဖေလာမႈမားက ယခငဥးသနးစနအစးရ လကထကတြင စတငေဆာငရြက လာခသည။ သ႔ရာတြင စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားသည ျမနမာႏငင၏ နာတာရညစးပြားေရးျပနာအခ႕ (ဥပမာ-ဆငးရမြေတြမႈ၊ အလပလကမျဖစမႈႏင ကနေစးႏႈနးျမငမားမႈ) က ထေရာကစြာ ကငတြယေျဖရငးႏငျခငး မရခေပ။ ထ႔ေၾကာင

၅ http://archive-1.mizzimaburmese.com/news/inside-burma/14817-2013-10-13-16-50-04.html, https://burma.irrawaddy.com/news/2014/01/31/54204.html, http://www.m-mediagroup.com/news/24752, https://burmese.voanews.com/a/lower-house-approved-for-constitution-amedment/1622132.html, http://www.rfa.org/burmese/multimedia/constitution-amendment-ygn-03042014012218.html, http://www.rfa.org/burmese/news/unfc-federal-constitution-02122016093316.html, https://myanmar.mmtimes.com/news/105496.html , accessed on 5 May 2018

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 25

၂၀၁၆ ခႏစတြင သမၼတဥးထငေကာႏင၆ ႏငငေတာအတငပငခပဂၢလ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညတ႔ ဥးေဆာငသည အစးရ အဖြ႔သည ႏငငေရးႏင စးပြားေရးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈမားက ဆကလကေဖာေဆာငလကရသည။ သ႔ရာတြင ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ အခြငထးခအာဏာမား ရရထားေသာ တပမေတာသည ႏငင၏ ျပျပေျပာငးလေရးျဖစစဥမား တြင ဝငေရာက ျခယလယေနေသးသျဖင အမားျပညသ ေမာလငထားသေလာက ခရးမေပါကသညက ေတြ႔ရရပါသည။၇

ဥးထငေကာဥးေဆာငသည အရပသားအစးရတကလာၿပး (၄) လအၾကာတြင အေျခခမ (၁၂) ခကပါဝငေသာ ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးမဝါဒက ချပခသည။ (ေနာကဆကတြ - ၂ ရႈ) ယငးမဝါဒသည ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖးေရး၊ အမးသား ျပနလညသငျမတေရးႏင ဖကဒရယစမကရကတစျပညေထာငစ ေပၚထြနးေရးက ဥးတညၿပး စးပြားေရးက႑မားစြာက လႊမးၿခထားသည။ ထမဝါဒမားသည ေစးကြကစးပြားေရးႏင စးပြားေရးလြတလပမႈတ႔က အားေပးေသာ မဝါဒမားဟ အေကာငး ရႈျမငေပးသမား ရသကသ႔ ေယဘယဆနၿပး ေသခာေရရာမႈမရေသာ မဝါဒမားဟ ေဝဖနသမားလညးရသည။ အစးရသည ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈမားႏင ျပညတြငး အေသးစားႏင အလတစားစးပြားေရးလပငနးမား (SMEs) ျမႇငတငရန စးပြားေရးဆငရာေျဖေလာမႈမား ျပလပခသည။ သ႔ရာတြင စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားမာ ေႏးေကြးေနၿပး စးပြားေရး တးတကမႈအတြက စးရမပပနမႈမား ျဖစေစသည။ ထ႔ေနာက ႏစႏစခန႔အၾကာ၌ အခက (၂၃၈) ခကပါ စးပြားေရးျပျပင ေျပာငးလမႈအစအစဥ (အတအကဆေသာ ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမၿပး ဟနခကညေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ စမကနးႏင အေကာငအထညေဖာေရးအစအစဥ) က ထတျပနခသည။၈ ထအစအစဥက ၿခငၾကညလင ျမနမာႏငင ဖြ႔ၿဖး တးတကေရးအတြက ခမတထားေသာ လပငနးက႑အလက စမကနးမားႏင လပငနးအစအစဥမားသည တစႏငငလး ဖြ႔ၿဖးေရးကသာ ဥးတညထားၿပး ဖကဒရယစနစအားျဖင အစးရအဖြ႔မားအၾကား (ျပညေထာငစႏင ျပညနယမား) လပပင ခြငအာဏာ ခြေဝမႈမားက လးဝနးပါး ထညသြငးခမတထားျခငး မရသညက ေတြ႔ရသည။

4² 3? jrefrmEkdifiH. vuf&SdEk difiHa&; tcif;tusif;ျမနမာႏငငတြင ၂၀၁၆ ခႏစ၌ ဥးထငေကာဥးေဆာငသည အရပသားအစးရ တကလာသညတင ႏငငအတြငး ျပညတြငးစစ မား ဆကလကျဖစပြားေနၿပး ျပညတြငးၿငမးခမးေရးသည အခ႕ေသာ တငးရငးသားနယေျမမားအတြက အလမးေဝးေနဆ ျဖစသည။ ျပညတြငးၿငမးခမးေရးအတြက ႏငငေရးျပနာမားက စစေရးနညးလမးထက ႏငငေရးနညးလမးမား (ေတြ႔ဆ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးအေျဖရာသည နညးလမးမား) ျဖင အေျဖရာရန ယခငအစးရ လကထကကပင ႀကးပမးလာခ ေသာလညး တငးရငးသားမား လလားေသာ ရလဒေကာငးမား မရရေသးေပ။ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကေရး၏ ပထမအဆငအေနျဖင ႏငငတစဝနး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရးအတြက တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ သေဘာတစာခပ (NCA)၉က

၆ ဥးထငေကာသည ၂၀၁၆ ခႏစ၊ မတလ (၃၀) ရကေန႔တြင အာဏာရလာၿပး ၂၀၁၈ ခႏစ၊ မတလ (၂၁) ရကေန႔တြင သမၼတရာထးမ ႏတထြကသြားသည။ http://www.president-office.gov.mm/zg/?q=administration%2Fpresident%2Fid-11070, accessed on 5 May 2018

၇ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးအရ တပမေတာသည ျပညေထာငစလႊတေတာတြင လြတေတာကယစားလယအားလး၏ ၂၅ ရာခငႏႈနးက ရရထားၿပး တပမေတာသား လႊတေတာကယစားလယ အျခားလႊတေတာကယစားလယမားကသ႔ အမားျပညသေရြးေကာကတငေျမႇာကထား ျခငးမဟတဘ ကာကြယေရးဥးစးခပမ ခန႔အပတာဝနေပးထားသမား ျဖစသည။ ထ႔ျပင ဥးထငေကာအစးရလကထကတြင ျပနလညဖြ႔စညးထားေသာ ျပညေထာငစအဆငဝနႀကးဌာ (၂၁) ခ အနက အေရးႀကးေသာ ဝနႀကးဌာန (၃) ချဖစေသာ ကာကြယေရး၊ ျပညထေရးႏင နယစပေရးရာ စသည ဝနႀကးဌာနတ႔က တာဝနယထားသည။

၈ ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမၿပး ဟနခကညေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ စမကနးႏင အေကာငအထညေဖာေရး အစအစဥ (Myanmar Sustainable Development Plan – MSDP) သည မ႑င (၃) ရပ၊ ရညမနးခက (၅) ခ၊ မဟာဗဟာ (၂၈) ခႏင စမကနးအေကာငအထညေဖာေရးအစအစဥ (၂၃၈) ခ ပါဝငေသာ စးပြားေရးျပျပငေျပာငးလမႈ အစအစဥတစရပျဖစသည။ http://www.7daydaily.com/story/121749, accessed on 5 May 2018

၉ ဥးသနးစနဥးေဆာငသည အရပသားတစပငးအစးရ တကလာသည ၂၀၁၁ ခႏစမတငခငကတညးက ျမနမာႏငင၏ ျပညတြငးစစမား က အစးရတပမေတာႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔တစခခငးစႏင ထးသည အပစရပစာခပပစျဖင ႏစဥးႏစဖက ပစခတ တကခကမႈမားက ရပစေစခရာမ ၂၀၁၃ ခႏစတြင ႏငငတစဝနး အကးသကေရာကသည တစႏငငလးပစခတတကခကမႈသေဘာတစာခပ (စာခပတစခတညးျဖင အပစရပ သေဘာတညမႈ) ျဖင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မားႏင ခပဆရန အစးရဘကမ စတငကမးလမးလာခသည။ ဥးသနးစနအစးရ လကထက (၂၀၁၁-၂၀၁၅) ခႏစတြင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔ (၂၁) ဖြ႔အနက (၈) ဖြ႔ႏင ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ (၁၅) ရကေန႔တြင NCA ထးခၿပး လကရအစးရလကထက ယခစာတမးေရးေနခနတြင ေနာကထပ (၂) ဖြ႔ႏင ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလ (၁၃) ရကေန႔တြင လကမတ ေရးထးႏငခသျဖင လကရတြင NCA ထးထားသည အဖြ႔ (၁၀) ဖြ႔ရသည။

26

စာစေသတာ (၁) NCA တြင ပါရေသာ ႏငငေရးလမးျပေျမပ

တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတစာခပ

အခနး (၅) ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြဆငရာ အာမခခကမား

ႏငငေရးလမးျပေျမပခမတျခငး၂၀။ ျပညေထာငစအစးရႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမားသည ႏငငေရးလမးျပေျမပႏငစပလဥး၍

ေအာကပါ အခကမားက သေဘာတသည - (က) တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ လကမတေရးထးျခငး။(ခ) အစးရကယစားလယမားႏင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔ အစညးမားက “ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈ

ဆငရာမေဘာင” (The Framework for Political Dialogue) က ေရးဆြသေဘာတညမႈ ရယျခငး။(ဂ) ထမေဘာငက အေျခခ၍ အမးသားအဆငႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမား ကငးပျခငး၊ လၿခေရးဆငရာ ျပနလည

ေပါငးစညးျခငး ကစၥရပမား၊ လပငနးစဥမားက ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးျခငးႏင ႏစဖကသေဘာတညေသာ ႀကတငေဆာငရြကဖြယရာမားက လပေဆာငျခငး။

(ဃ) ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ ကငးပျခငး။(င) ျပညေထာငစသေဘာတစာခပ ခပဆျခငး။ (စ) ျပညေထာငစလႊတေတာသ႔တငသြငး၍ အတညျပခကရယျခငး။ (ဆ) “ျပညေထာငစသေဘာတစာခပ (Pyidaungsu Accord)” ပါ သေဘာတညခကမားက အေကာင

အထညေဖာျခငးႏင လၿခေရးဆငရာ ျပနလညေပါငးစညးျခငးလပငနးစဥမား အေကာငအထည ေဖာေဆာငရြကျခငး။

သကဆငရာအစအဖြ႔မားက လကမတေရးထးရမညျဖစသည။ ဒတယအဆငအေနျဖင ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈဆငရာ မေဘာင (FPD) ခမတကာ ထမေဘာငအတငး ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမား ကငးပသြားရန ျဖစသည။ ထ႔ေနာက တတယ အဆငအေနျဖင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြရလဒမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငသြားရန ျဖစသည။ သ႔ရာတြင လကေတြ႔ တြင ျမနမာၿငမးခမးေရးလပငနးစဥသည ထသ႔ တစဆငခငးသြားသည ပစႏင ေသြဖေနသညက ေတြ႔ရသည။

ျမနမာႏငငတြင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးေပါငး (၂၁) ခရသညအနက လကရတြင (၁၀) ဖြ႔သာ NCA

ထးထားသည။၁၀ လကရအစးရသည NCA မထးရေသးသည အဖြ႔မားႏင ဆကလကညႇႏႈငးမႈမားရေသာလညး တးတကမႈ အေျခအေနမာ ေရရာမႈမရသညအျပင NCA ထးထားၿပးေသာ အဖြ႔အခ႕ႏငလညး လကနကကငပဋပကၡမား ရဖနရခါ ျပနလညျဖစပြားေနသျဖင NCA သည ၿငမးခမးေရးအတြက အာမခခကရေသာ လမးေၾကာငးတစခဟ မတယရန ခကခ ေစသည။ ထ႔ေၾကာငလညး NCA မဟတသည အျခားေသာ လမးေၾကာငးမားက ရာေဖြေဖာထတသြားရန ၂၀၁၇ ခႏစတြင တငးရငးသားလကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႔အစညးအခ႕က ဖြ႔စညးလကသည ျပညေထာငစႏငငေရးေဆြးေႏြးညႇႏႈငးေရး ေကာမတ (FPNCC) က၁၁ အဆျပခသည။ NCA ျပငပလမးေၾကာငးမားသည မညသ႔ေသာ လမးေၾကာငးမား ျဖစသညမာ စတဝငစားစရာေကာငးၿပး ဆကလကေစာငၾကညေလလာရမည ျဖစသည။

လကရသြားေနေသာ NCA လမးေၾကာငးက အကဥးခးၿပး ေဖာျပသြားမည။ NCA ပါ ႏငငေရးလမးျပေျမပအရ (စာစ ေသတာ - ၁ ရႈ) NCA ထးၿပးလင FPD၁၂ ေရးဆြၿပး FPD ႏငအည ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားက ျပညနယအဆငႏင

၁၀ NCA ထးထားေသာ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မားမာ CNF, ABSDF, ALP, RCSS, KNU, KNU/KNLA PC, DKBA, PNLO,

NMSP and LDU တ႔ ျဖစသည။ ၁၁ FPNCC ၏ လကရ အဖြ႔ဝငအဖြ႔အစညးမားမာ ULA/AA, KIO/KIA, MNTJP/MNDAA, PSLF/TNLA, SSPP/SSA, PSC/NDAA

and UWSP/UWSA တ႔ ျဖစသည။ ၁၂ FPD က အစးရအဖြ႔၊ လႊတေတာႏင တပမေတာတ႔မ ကယစားလယမား၊ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမားမ ကယစားလယ

မားႏင တရားဝငႏငငေရးပါတကယစားလယမား ပါဝငသည ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးမႈပးတေကာမတ (UPDJC) က ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးၿပး ေရးဆြ ခသည။ FPD က လကရတြင ႏစႀကမ (၂၀၁၆ ခႏစတြင တစႀကမ၊ ၂၀၁၇ ခႏစတြင တစႀကမ) ေဆြးေႏြး ညႇႏႈငး အတညျပထားေသာလညး ျပညေထာငစလႊတေတာတြင တရားဝငအတညျပျခငး မျပရေသးပါ။ FPD က သကဆငရာ အစအဖြ႔မားက ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတစေလာက ဆကလကညႇႏႈငးသြားမည သေဘာျဖစသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 27

စာစေသတာ (၂) FPD တြင ပါရေသာ ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားတြင ေဆြးေႏြးမည အေၾကာငးအရာမား

ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈဆငရာမေဘာင

(မတခက။ ။ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလ (၂၇) ရကေန႔တြင ကငးပေသာ (၆) ႀကမေျမာက JICM အစညးအေဝးတြင အတညျပသည။)

အခနး (၅) ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားတြင ေဆြးေႏြးမည အေၾကာငးအရာမား

၅။ ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ - (၂၁) ရာစပငလတြင ေအာကေဖာျပပါ ေဆြးေႏြးမည အေၾကာငးအရာ အေသးစတက တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA) ႏင ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈ ဆငရာ မေဘာငတြင ပါဝငေသာ မမားေပၚတြင အေျခခ၍ ေဆာငရြကသြားရမည။ ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားတြင ေဆြးေႏြးရမည အေၾကာငးအရာမားမာ -

(က) ႏငငေရး(၁) ဒမကေရစႏင ဖကဒရယစနစက အေျခခသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ ကစၥရပမား၊(၂) တငးရငးသားလမးအလက ခစားသငခစားထကေသာ လမးေရးဆငရာ စေပါငး အခြငအေရး

ကစၥရပမား။

(ခ) လမႈေရး(၁) ကးကြယယၾကညမႈႏင ဘာသာေရးဆငရာ ကစၥရပမား။(၂) ျပနလညေနရာခထားေရး၊ ျပနလညထေထာငေရးႏင လမႈဖြ႔ၿဖးေရးဆငရာ ကစၥရပမား။

(ဂ) စးပြားေရး (၁) ဖကဒရယစနစဆငရာ စးပြားေရးႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ ကစၥရပမား၊ (၂) ေဒသႏရဆငရာ ကစၥရပမား။

(ဃ) လၿခေရး (၁) ႏငငေတာကာကြယေရးဆငရာ ကစၥရပမား။ (၂) လၿခေရးဆငရာ ေပါငးစညးေရး ကစၥရပမား။

(င) ေျမယာႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ မဝါဒကစၥရပမား (၁) ေျမယာႏင သဘာဝသယဇာတ စမခန႔ခြေရးႏင ခြေဝျခငးဆငရာ ကစၥရပမား၊ (၂) သဘာဝပတဝနးကငႏင သဘာဝေဘးအႏရာယ ကာကြယေရးဆငရာ ကစၥရပမား။

၆။ UPDJC သည ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြ အဆငဆငတြင ေဆြးေႏြးရမည အေၾကာငးအရာမားႏင စပလဥးသည ေခါငးစဥခြမားႏင အစအစဥမားက ညႇႏႈငးခမတေပးရမည။

ျပညေထာငစအဆင ကငးပသြားရနျဖစသည။ (စာစေသတာ - ၂ ရႈ) FPD ပါ အခနး (၅) ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမား (ျပညနယ ႏင ျပညေထာငစအဆင) တြင ေဆြးေႏြးမည အေၾကာငးအရာမားက ႏငငေရး၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊ လၿခေရး၊ ေျမယာႏင သဘာဝသယဇာတဆငရာ မဝါဒကစၥရပမားဟ၍ က႑ႀကး (၅) ရပအားျဖင ခြျခားထားသည။ ထက႑ႀကး (၅) ခႏင စပလဥးသည ေခါငးစဥခြမားက ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးမႈ ပးတြေကာမတ (UPDJC)၁၃ က ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးၿပး ခမတေပးသည။

၁၃ ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးမႈ ပးတြေကာမတ (UPDJC) တြင ႏငငေတာအတငပငခပဂၢလ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညက ဥက႒ အျဖစ တာဝနယၿပး အစးရ၊ လႊတေတာႏင တပမေတာအစအဖြ႔မ ကယစားလယ ၁၆ ဥး၊ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔မားမ ကယစားလယ (၁၆) ဥး၊ ႏငငေရးပါတမားမ ကယစားလယ (၁၆) ဥးတ႔ ပါဝငသည။ (available at: http://thevoicemyanmar.

com/it/13214-dak), accessed on 5 May 2018

28

စာစေသတာ (၃) ႏငငေတာအစးရ၏ အမးသားျပနလညသငျမတေရးႏင ျပညေထာငစလမးျပေျမပ

ႏငငေတာအစးရ၏ အမးသားျပနလညသငျမတေရးႏင ျပညေထာငစၿငမးခမးေရး လမးျပေျမပ

၁။ ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈမေဘာင ျပနလညသးသပျခငး။

၂။ ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈမေဘာင ျပနလညျပငဆငျခငး။

၃။ ျပငဆငအတညျပၿပးျဖစေသာ ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈမေဘာငႏငအည ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ (၂၁) ရာစပငလကငးပျခငး။

၄။ ၂၁ ရာစပငလညလာခရလဒမားအား စစညး၍ ျပညေထာငစသေဘာတညခက 21st Century Panglon

Conference Agreement လကမတေရးထးျခငး။

၅။ ျပညေထာငစသေဘာတညခကႏငအည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငေရးသားျခငး အတညျပျခငး။

၆။ ျပငဆငေရးသားအတညျပၿပးျဖစေသာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏငအည ပါတစဒမကေရစ အေထြေထြ ေရြးေကာကပြမား ကငးပျခငး။

၇။ ပါတစဒမကေရစအေထြေထြေရြးေကာကပြရလဒႏငအည ဒမကရကတစဖကဒရယျပညေထာငစ တညေဆာကျခငး။

(အရငးအျမစ။ ။ ျမနမာအလငးသတငးစာ၊ စာ-၆၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ (၁၆) ရက)

၂၀၁၆ ခႏစတြင ဥးထငေကာဥးေဆာငေသာ NLD အစးရတကလာေသာအခါ ၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငႏငရန “ႏငငေတာ အစးရ၏ အမးသားျပနလညသငျမတေရးႏင ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးလမးျပေျမပ” က ခမတခသည။ (စာစေသတာ - ၃ ရႈ)၁၄ ထလမးျပေျမပတြင အဆင (၇) ဆငပါၿပး အဆင (၃) တြင ဆကလကအတညျပၿပးေသာ ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈ မေဘာငႏငအည ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ - ၂၁ ရာစပငလ ကငးပျခငးပါဝငသည။ လကရတြင ျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရးညလာခက (၂) ႀကမ ကငးပၿပးစးခၿပးျဖစသည။ ကငးပၿပးစးခေသာ ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ၏ ပထမအႀကမႏင ဒတယအႀကမအစညးအေဝးတ႔က ေအာကတြင ၿခငတငျပထားသည။

၁၄ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ (၁၆) ရကေန႔ထတ ျမနမာအလငးသတငးစာ၌ “ႏငငေတာအစးရ၏အမးသားျပနလညသငျမတေရးႏငျပညေထာငစ ၿငမးခမးေရးလမးျပေျမပ” ဟ ေဖာျပခသည။ အဆပါေဖာျပခကႏင ပတသက၍ တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးေခါငးေဆာငအခ႕က ဇေဝဇဝါျဖစေစသည။ ထလမးျပေျမပသည NCA လမးျပေျမပႏငတ၊ မတႏင ေနာကထပ လမးျပ ေျမပတစခေလာ ေမးခြနးထတေနၾကၿပး၊ တပမေတာ ဘကမလညး NCA လမးျပေျမပအတငးသာ ေဆာငရြကဟဆကာ အျပငး အထနကန႔ကြကသျဖင ေအာကတလာလ (၁၈) ရကေန႔တြင အမား ျပငဆငခကအျဖစ “လမးျပေျမပ” အစား “အစးရမဝါဒမား” အျဖစသ႔ ေျပာငးလဖတရႈရန ေဖာျပေပးခရသည။ (Source: ထငးႏငင၊ ခငးမငၿမ႕၌ UNFC မ ႀကးမးကငးပေသာ Stakeholders’

Consultation စာတမးမား၊ စာမကႏာ ၂၄၊ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ)

ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ ပထမအႀကမအစညးအေဝးက ေနျပညေတာတြင ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ၾသဂတလ (၃၁) ရက ေန႔မ စကတငဘာလ (၃) ရကေန႔အထ (၄) ရက ၾကာကငးပခသည။ အစးရ၊ လႊတေတာ၊ တပမေတာ၊ တငးရငးသား လကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔မား၊ ႏငငေရးပါတမား၊ တငးရငးသားကယစားလယမားႏင ပါဝငသငပါဝငထကေသာ ပဂၢလမား တကေရာကခၾကၿပး အဆျပစာတမးစစေပါငး (၇၂) ေစာငက ဖတၾကား တငသြငးခသည။ စာတမး အမားစတြင ပငလစာခပသမငးေၾကာငး၊ ႏငငေရးတနးတေရးႏင ဖကဒရယစနစ ဆငရာအာဏာခြေဝမႈတ႔က တငျပေဆြးေႏြးထားသည။ စာတမးအခ႕၌သာ စးပြားေရးက႑ဆငရာ မဝါဒမား ပါရၿပး ေစးကြကစးပြားေရးစနစ ကငသးရန၊ မတၿပး ထေရာကမႈ ရေသာ အခြနစနစတစခ တညေဆာကရန၊ သဘာဝသယဇာတဝငေငြမားက ခြေဝရန၊ ဗဟခပကငမႈ ေျဖေလာရန စသည ေယဘယဆနေသာ စးပြားေရးဆငရာ အဆျပမဝါဒမား ပါဝငသည။ ပထမအႀကမအစညးအေဝးက စာတမးတငသြငး ဖတၾကားျခငးျဖငသာ ကငးပခၿပး အဆျပခကမားအေပၚ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈမရသျဖင ဖကဒရယမဝါဒဆငရာ ရလဒမား မထြကေပၚခေပ။ သ႔ရာတြင ညလာခက ရပျမငသၾကားမတစဆင တကရကထတလႊငျပသခသျဖင အစအဖြ႔ အသးသး၏ ဖကဒရယျပညေထာငစဆငရာ သေဘာထားဆႏၵမားက တစႏငငလးက သခြငရခသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 29

ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ ဒတယအႀကမအစညးအေဝးက ေနျပညေတာတြင ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေမလ (၂၄) ရကေန႔မ (၂၉) ရကေန႔အထ (၆) ရကၾကာ ကငးပခသည။ ဒတယအႀကမအစညးအေဝးထးျခားခကမာ ျပညေထာငစအဆင ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြကငးပျခငးမျပမ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအခ႕တြင လမးႏင ေဒသအလက ႏငငေရးေဆြးေႏြး ပြမား၁၅ ကငးပခၿပး ထြကရလာေသာ က႑အလက မဝါဒအႀကျပခကမားက UPDJC ၏ အလပအဖြ႔မားသ႔၁၆ တငသြငးခြငရခသည။ ထ႔ေနာက ထအလပအဖြ႔မား၏ စစစမႈမားမတစဆင ထြကေပၚလာေသာ မဝါဒအဆျပခကမားက ျပညေထာငစ အဆငတြင ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးၾကသည။ UPDJC အလပအဖြ႔သ႔ စစေပါငး စာတမး (၈) ေစာင တငးသြငးခ ေသာလညး စာတမးအခ႕၌သာ စးပြားေရးက႑အဆျပခကမား ပါဝငသည။၁၇ ဒတယအႀကမ အစညးအေဝးတြင တငသြငးခေသာ အဆျပခက (၄၅) ခက အနက (၃၇) ခကက ျပညေထာငစသေဘာတစာခပ၏ အစတအပငး (၁) အျဖစ ညလာခတကခေသာ အစအဖြ႔အသးသး၏ ကယစားလယမားက သေဘာတလကမတ ေရးထးခသည။ စးပြားေရး က႑တြင သေဘာတညခက (၁၁) ခက ရရခသည။ (ေနာကဆကတြ - ၃ ရႈ)

၁၅ ပထမအႀကမလမးအလကအမးသားအဆငႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားက ကရငျပညနယ၊ ခငးျပညနယႏင ရမးျပညနယတ႔တြင ကငးပျပလပခသည။ ပထမအႀကမ ေဒသအလကအမးသားအဆင ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြမားက ပခးတငးႏင တနသၤာရတငးတ႔တြင ကငးပျပလပခသည။

၁၆ တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ (NCA) အရ ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈမေဘာင (FPD) ၏ က႑ႀကး (၅) ရပ (ႏငငေရး၊ လၿခေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရး၊ ေျမယာႏင သယဇာတ) အတြက ဖြ႔စညးထားေသာ UPDJC အလပအဖြ႔မား ျဖစသည။

၁၇ UPDJC အလပအဖြ႔မားသည ကရင၊ ခငးႏင ရမးျပညနယတ႔တြင ကငးပခေသာ လမးအလက အမးသားအဆငႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားႏင ပခးႏင တနသၤာရတငးတ႔တြင ကငးပခေသာ ေဒသအလကအမးသားအဆငႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားမ ထြကလာေသာ က႑အလကမဝါဒအဆျပခကမား၊ ႏငငေရးပါတႏင တပမေတာသားအစအဖြ႔တ႔မတငသြငးလာေသာ က႑အလက အဆျပခက မားက စစညးစစစခသည။

၃။ ျပညေထာငစႏင တငးေဒသႀကး/ျပညနယမား၊ ကယပငအပခပခြငရတငး/ေဒသအသးသးတ႔တြင စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက တနးတညမေသာ အခြငအလမးမား ရရေရး ထေရာကစြာ ေဆာငရြကရန။

၄။ ျပညေထာငစအစးရႏင တငးေဒသႀကး/ျပညနယအစးရမားအၾကား ဘ႑ာေငြႏင အခြနေငြမားက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏငအည မတစြာ ခြေဝရန။

စးပြားေရးက႑မဝါဒသေဘာတညခက (၃) ႏင (၄)ျပညေထာငစသေဘာတစာခပ အစတအပငး (၁)၊ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေမလ ၂၉ ရက

ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ၏ ဒတယအႀကမအစညးအေဝးမ ရလဒမား (သေဘာတညခက ၃၇ ခက) ထြကေပၚ လာေသာလညး ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြျဖစစဥႏင ရလဒမားမာ အျငငးပြားစရာႏင ေဝဖနစရာမား ျဖစခသည။ ညလာခတြင ပါဝငသငပါဝငထကေသာ အစအဖြ႔မားအာလး ပါဝငခြင (ဥပမာ - NCA မထးရေသးေသာ တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႔မားႏင အရပဘကလမႈအဖြ႔အစညးမား ပါဝငခြင) မရခသျဖင သေဘာတညခကသည အားလးက ကယစားျပမႈမာ ေမးခြနးထတစရာ ျဖစေနသည။ ထးျခားခကတစခမာ ညလာခ (အထးသျဖင ႏငငေရးက႑ေဆြးေႏြးမႈ) အတြငး တငးမာမႈ မားရခသျဖင ညလာခကငးပသညရကက တစရကထပတးၿပး ကငးပခရသည။ ထ႔အျပင ရရလာေသာ က႑အလက သေဘာတညခကမားတြင “ဖြ႔စညးပႏင အည” စကားရပပါရၿပး ထစကားရပသည ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပ မေဘာငက ရညညႊနး ေနျခငးျဖစရာ ဖကဒရယ ျပညေထာငစက ဖြ႔စညးပေအာကတြင ပေဖာသြားမည သေဘာရသည။ ထ႔အျပင သေဘာတည ခကမားသည ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပပါ ျပ႒ာနးခကအခ႕ႏင မားစြာဆငတေနသညက ေတြ႔ရသျဖင ျပညနယမား၏ လပပငခြင အာဏာမား သသာထငရားစြာ တးလာျခငးမရသညက သးသပႏငပါသည။ (ဇယား-၁ ရႈ)

ဒတယအႀကမအစညးအေဝးရလဒက မၾကာေသးမက (၂၀၁၈ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလ ၂၈ ရကေန႔) ျပညေထာငစလႊတေတာ တြင အတညျပၿပး ျဖစေသာလညး ထသေဘာတညခကမားက မညသညအခနတြင အေကာငအထညေဖာသြားမညက မသရေသးေပ။ ထ႔ျပင ဆကလကကငးပမည ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခအစညးအေဝးမားမာလညး တငးရငးသား

30

ျပညသမား လလားေသာ ရလဒေကာငးမား ထြကေပၚလာရန စနေခၚမႈမားစြာ ရေနသည။ NCA ထးထားၿပးေသာ အဖြ႔ မားသည ေနာငလာမည အစညးအေဝးမားအတြက ျပညသလထႏငေတြ႔ဆၿပး ျပညနယအဆင ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားကငးပခြငႏငပတသက၍ အကန႔အသတမားရေနခန၌ လကမတထးထားေသာ တငးရငးသား လကနကကငတပဖြ႔အခ႕ ႏင တပမေတာၾကား တကပြမား မၾကာခဏ ျပနလညျဖစပြားေနသည။ ထ႔ေၾကာင NCA လမးေၾကာငးတြင ပါဝငေနသည အစအဖြ႔မား၏ ႏငငေရးဆႏၵျပညဝမႈမာ ေမးခြနးထတစရာ ျဖစေနသည။

ဇယား (၁) စးပြားေရးက႑သေဘာတညခကမားႏင ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြငပါရေသာ စးပြားေရးဆငရာ ျပဌာနးခကမားက ႏႈငးယဥၾကညျခငး

၂၁-ရာစပငလ ဒတယအႀကမ အစညးအေဝးမ ရရလာေသာ စးပြားေရးက႑သေဘာတညခကမားး

၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင ပါရေသာ စးပြားေရးဆငရာ ျပဌာနးခကမား

၁။ ဖကဒရယစနစစးပြားေရးဆငရာ အေျခခမမား ၁။ ေစးကြကစးပြားေရးစနစက ပျပငစြာ ေဖာေဆာငေရး ပဒမ (၃၅) ႏငငေတာ၏ စးပြားေရးစနစသည ေစးကြကစးပြားေရး စနစ ျဖစသည။

၂။ (က) ေစးကြကစးပြားေရးစနစ ပျပငစြာ ေဖာေဆာငႏငေရး အတြက ျပညေထာငစ၊ တငးေဒသႀကး/ ျပညနယ၊ ကယပင အပခပခြငရ တငး/ေဒသမားက ခငမာသည မဝါဒ၊ ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမားႏင လပထးလပနညးမားက ေရးဆြျပဌာနးရန။ (မတခက။ ကယပငအပခပခြငရတငး/ေဒသဥးစးအဖြ႔ မားက မဝါဒ၊ ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ၊ လပထးလပနညးမား ေရးဆြျပဌာနး ႏငသည ဥပေဒမား ေပၚေပါကလာပါက ေဆာငရြကရန ျဖစသည။

ပဒမ ၂၇၉ (က) ကယပငအပခပခြငရတငးဥးစးအဖြ႔ သ႔မဟတ ကယပငအပခပခြငရေဒသ ဥးစးအဖြ႔သည - (က) ျပညေထာငစအစးရ၏ မဝါဒႏင မဆန႔ကငေစဘ မမ နယေျမေဒသအတြငး ဘကစးဖြၿဖးတးတကေရးအတြက အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကႏငရန လပငနးအစအစဥ မားက ေရးဆြလက သကကဆငရာ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ အစးရႏင ညႇႏႈငးထားရရမည။

၃။ (ခ) အဆပါမဝါဒႏင ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒတ႔ႏငအည ပဂၢလက စးပြားေရးက႑က ျမႇငတငေဖာေဆာငရာတြင လေနမႈအဆင အတနး ျမႇငမားေရး၊ ဆငးရႏြမးပါးမႈ ေလာခေရး၊ လမႈစးပြား ဖြ႔ၿဖးမႈကြာဟခကမား ေလာခႏငေရး ႏင ေရရညတညတ ေသာ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး (sustainable Development) တ႔က ဥးတညေဆာငရြကရန။

ပဒမ ၃၆ (ဂ) ႏငငေတာသည အမားျပညသတ႔၏ ေနထငမႈအဆငအတနးျမႇငတငေရးႏင အေထြအေထြ အရငးအႏးမား တးတကဖြ႔ၿဖးေရးတ႔က ေရးရႈေဆာငရြကမည။

၄။ (ဂ) ျပညသတ႔၏ အကးစးပြားက ထခကနစနာေစသည စးပြားေရးလပေဆာငမႈမားက ဥပေဒႏငအည တားဆး ကာကြယရန။

ပဒမ ၃၆ (ခ) ႏငငေတာသည စးပြားေရးလပငနးမားတြင တရားသျဖင ယဥၿပငျခငးက ပကျပားေစရန တစဥး တစေယာကကျဖစေစ၊ အစအဖြ႔ကျဖစေစ လကဝါးႀကးအပ ေဆာငရြကမႈ သ႔မဟတ ေစးကစားမႈ ျပျခငးျဖင အမား ျပညသတ႔၏ အကးစးပြားက ထခကနစနာေစျခငးမ တားဆး ကာကြယမည။

၅။ ၂။ လတစဥးတစေယာကက ျဖစေစ၊ အစအဖြ႔တစခက ျဖစေစ၊ စးပြားေရး လကဝါးႀကးအပ ေဆာငရြကမႈမား မျဖစေပၚေစေရး အတြက ဥပေဒမား ျပဌာနးေပးရန။

ပဒမ ၃၆ (ခ)

၆။ ၃။ ျပညေထာငစႏင တငးေဒသႀကး/ျပညနယမား၊ ကယပင အပခပခြငရ တငး/ေဒသ အသးသးတ႔တြင စးပြားေရးဖြ႔ၿဖး တးတကမႈအတြက တနးတညမေသာ အခြငအလမးမား ရရေရး ထေရာကစြာ ေဆာငရြကရန။

ပဒမ ၂၂၅ ျပညေထာငစအစးရသည တငးေဒသႀကး အစးရ သ႔မဟတ ျပညနယအစးရတ႔ကလညးေကာငး၊ ကယပင အပခပခြငရတငး ဥးစးအဖြ႔ သ႔မဟတ ကယပငအပခပခြငရ ေဒသဥးစးအဖြ႔တ႔ကလညးေကာငး လပငနးမားက အေကာင အထညေဖာေဆာငရြကရာတြင ထေရာကေအာငျမငမႈ ရေစေရးအတြက ေပါငးစပညႇႏႈငးေပးသည။

ရ။ ၄။ ျပညေထာငစအစးရႏင တငးေဒသႀကး/ျပညနယ အစးရ မားအၾကား ဘ႑ေငြႏင အခြနေငြမားက ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒႏငအည မတစြာ ခြေဝရန။

ပဒမ ၂၃၁ (က) ျပညေထာငစသည ျပညေထာငစဘ႑ာ ရနပေငြက ဥပေဒႏငအည သးစြခြငရသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 31

၂၁-ရာစပငလ ဒတယအႀကမ အစညးအေဝးမ ရရလာေသာ စးပြားေရးက႑သေဘာတညခကမားး

၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင ပါရေသာ စးပြားေရးဆငရာ ျပဌာနးခကမား

၈။ ၅။ ျပညေထာငစအစးရ၊ တငးေဒသႀကး/ ျပညနယအစးရမား ႏင ကယပငအပခပခြငရ တငး/ေဒသ ဥးစးအဖြ႔မားအၾကား စးပြားေရးဆငရာ စမခန႔ခြခြငမားက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ မားႏငအည မတစြာ ခြေဝရန။

ပဒမ (၂၅၀) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအစးရသည ျပညေထာငစ အစးရက ခမတထားသည မဝါဒမားႏငေသာ လညးေကာငး၊ ျပညေထာငစ ဥပေဒမားႏငေသာလညးေကာငး မဆန႔ကငေစဘ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမညလပငနးမားႏင စပလဥးသည စမကနးမားက သကဆငရာ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယလႊတေတာ၏ သေဘာတညခကျဖင အေကာင အထညေဖာဆာငရြကရမည။

၉။ ၆။ ႏငငေတာ၏ ကာလတ၊ ကာလလတ၊ ကာလရည စးပြားေရး စမကနးမားက ပြငလငးျမငသာမႈ၊ တာဝနယမႈ၊ တာဝနခမႈရစြာျဖင ခမတေဆာငရြကရန။

၁၀။ ေဒသႏရဖြ႔ၿဖးေရးဆငရာ အေျခခမမား၁။ လသားအရငးအျမစ ဖြ႔ၿဖးေရးႏင လမႈေရး စးပြားတးတက ေရးတ႔အတြက ျပညေထာငစ၊ တငးေဒသႀကး/ျပညနယ၊ ကယပငအပခပခြငရတငး/ေဒသမားအၾကား ညႇႏႈငးပးေပါငး၍ ေဒသဆငရာ ဘကစဖြ႔ၿဖးေရး စမကနးမား (regional

Comprehensive Development Plans) ေရးဆြ အေကာင အထညေဖာရန။ (မတခက။ ျပညေထာငစအစးရကခမတေသာ မဝါဒမားႏင ေသာလညးေကာငး၊ ျပညေထာငစ ဥပေဒမားႏငေသာလညး ေကာငး မဆန႔ကငေစဘ ေဆာငရြကရန။

ပဒမ (၂၂) (ဂ) ႏငငေတာသည တးတကဖြ႔ၿဖးမႈနညးပါးသည တငးရငးသားမား၏ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ စးပြားေရး၊ လမးပနးဆကသြယေရး စသညတ႔ ပါဝငေသာ လမႈစးပြားေရး တးတကဖြ႔ၿဖးေရးအတြက ကညေဆာငရြကမည။

ပဒမ (၃၇၁) ႏငငေတာသည အမးသားစးပြားေရးဖြ႔ၿဖး တးတကေစေရးအတြက နညးပညာ၊ အရငးအႏး၊ စကမႈ ပစၥညး၊ ကနၾကမးအစရသညတ႔က ရရေစရန ကညမည။

၁၁။ ၂။ တငးေဒသႀကး/ျပညနယ၊ ကယပငအပခပခြငရတငး/ ေဒသမား၏ လမႈစးပြားဖြ႔ၿဖးတးတကရန၊ ျပညတြငးႏင ႏငင တကာ ရငးႏးျမႇပႏမႈလပငနးမား ျမႇငတငေရးအတြက ဥပေဒ မားႏငအည ဆေလာသငျမတသည ဆြေဆာငမႈရေသာ အစအစဥမား ေရဆြခမတအေကာငေဖာရန။

ဇယား ၂-၂။ စးပြားေရးက႑ (က) ျပညေထာငစက ျပဌာနးသည ဥပေဒႏငအည တငး ေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေဆာငရြကသည စးပြားေရးကစၥမား

32

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 33

အခနး(၅)

zuf'&,fpepf. oabmw&m;rsm;‘ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ’ သည ဖကဒရယႏငငမားတြင ကငသးလကရေသာ ဘ႑ာေရးစနစက ရညညႊနး ေလရၿပး ဖကဒရယမဟတေသာ တျပညေထာငစနစကငသးသည ႏငငမား၏ဘ႑ာေရးစနစက ေျပာဆရာ တြင ‘ဘ႑ာေရး ဆကႏႊယမႈ (fiscal relation)’ သ႔မဟတ ‘ဘ႑ေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငး (fiscal decentralization)’ စကားရပကသာ သးႏႈနးေျပာဆၾကသည။ တစခါတစရတြင ‘ဘ႑ာေရးဖကဒရယ စနစ’ ႏင ‘ဘ႑ာေရးဗဟခပကငမႈ ေလာချခငး’ စကားရပတ႔က အဓပၸါယတစမးတညးျဖင ေျပာဆေနမႈ မားလညး ရသည။ သ႔ရာတြင ဖကဒရယစနစ၏ အႏစသာရေပၚလြငေရးက ေရးရႈၿပး ‘ဘ႑ာေရး ဖကဒရယစနစ’ ဟသာ ဤစာတမးက သးႏႈနးသြားမည။ အေၾကာငးမာ တျပညေထာငစနစတြင ကငသးေသာ ဘ႑ာေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈေလာချခငးထက ဖကဒရယစနစတြင ကငသးေသာ ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရတ႔အၾကား ဘ႑ာေရးဆငရာလပပငခြငအာဏာမား စနစတကခြေဝထားရမႈက မးေမာငးထးျပလေသာေၾကာငျဖစသည။

“ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ’ စကားရပက ဂာမန-အေမရကနပညာရင ရစခာမာစဂေရ႕ (Richard Musgrave) က ၁၉၅၉ ခႏစတြင စတငသးႏႈနးခသည။၁၈ ဖကဒရယႏငငမားတြင ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရအဖြ႔မား အၾကား ဘ႑ာေရး အာဏာမား ခြေဝထားျခငးျဖင ေဒသတြငး စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက ေဆာငရြက ႏငသညဟ ယငးပညာရငက ဆသည။ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစသည ဖကဒရယႏငငအလက ကြျပားၿပး ေခတအလက ေျပာငးလတးတကမႈမား ရသည။ ဖကဒရယႏငငအခ႕တြင ဘ႑ာေရးအာဏာ အမားစက ျပညေထာငစအား အပႏငးထားၿပး အျခားေသာ ဖကဒရယႏငငမားတြငမ ထအာဏာမားက ျပညနယမားအား ပ၍ အပႏငးထားသည။ ထ႔ျပင အစပငးတြင ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားသည ျပညေထာငစ သ႔မဟတ ျပညနယမားတြင ပ၍ရေသာလညး ေနာကပငးတြင ထအာဏာအခ႕တ႔သည ျပညနယ သ႔မဟတ ျပညေထာငစထသ႔ အပႏငးမႈမားလညးရသည။ ဖကဒရယႏငငအလက ဘ႑ာေရးအာဏာကြျပားမႈႏင ေျပာငးလမႈတ႔က အခနး (၆) တြင တငျပထားသည။

5² 1? zuf'&,fpepfဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစက Richard Musgrave (1959) ႏင Wallace Oats (1972) တ႔က “ အစးရအဖြ႔ အဆငဆင တ႔၏ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားႏငျပညသ႔ဘ႑ာေရးဆငရာစနစတစခ” ဟလညးေကာငး၊ Anwar Shah က “ဖကဒရယစနစတစခအတြငးရ အစးရအဖြ႔အဆငဆငတ႔၏ ျပညသ႔ဘ႑ာေရးစနစမား” ဟ

"…… တျပညေထာငစနစတြင ကငသးေသာ ဘ႑ာေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာချခငးထက ဖကဒရယစနစတြင ကငသးေသာ ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရ တ႔႔႔အၾကား ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား စနစတက ခြေဝထားရမႈက မးေမာငးထးျပလျခငး……”

၁၈ https://www.britannica.com/topic/fiscal-federalism, accessed on 5 May 2018

၁၉ http://shodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/10603/11719/5/c-chapter-ii.docx, accessed on 5 May 2018

34

လညးေကာငး ရညညႊနးၾကသည။၂၀ ထ႔ျပင “ဖကဒရယႏငငတစခ၏ အစးရအဖြ႔မားအၾကား အခြနေကာကချခငး၊ ဘ႑ာေငြသးစြျခငးႏင လပငနးမားက ထနးခပျခငးႏင အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးျခငးဆငရာ အစအမမားႏင အေလအထမား” ဟလညးအဓပၸါယဖြငဆသည။၂၁ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစက အဓပၸါယအမးမး ဖြငဆၾကေသာလညး သေဘာတရားအားျဖင တညသည။ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစသည အစးရအဖြ႔မား (ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရ) အၾကား ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားက ခြေဝကငသးသည စနစဟ ေယဘယအားျဖင အဓပၸါယဖြငဆႏငပါသည။ ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားဟ ဆရာတြင ျပညသ႔အသးစရတဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား၊ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား၊ ျပညသ႔အသးစရတ အာဏာႏင အခြနအာဏာမညမမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ဘ႑ာေရး မညမမႈတ႔က ကစားေပးသည အစးရအဖြ႔ မားအၾကား (ျပညေထာငစမ ျပညနယမားသ႔ သ႔မဟတ ျပညနယမ ျပညနယသ႔) ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးျခငး အစအစဥမားက စမခြငအာဏာမား ပါဝငသည။

5² 2? zuf'&,fpepf. tajccHtpdwftykdif;rsm; ဖကဒရယႏငငမားတြင ကငသးေသာ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အေျခခအစတအပငး (၄) ခ မာ

၁) အသးစရတတာဝနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား (Expenditure Responsibilities)

၂) အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား (Revenue-raising or taxation powers)

၃) ဘ႑ာေရး မညမမႈမား (Fiscal Imbalances) ႏင ၄) အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈမား (Intergovernmental transfers) တ႔ ျဖစသည။

ေအာကတြင ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အေျခခသေဘာတရားမားက အစတပငးတစခခငးစအလက တငျပထားသည။

၅.၂.၁။ အသးစရတတာဝနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား (Expenditure Responsibilities)

ဖကဒရယႏငငတစခတြင အစးရအဖြ႔မား (ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရ) သည မမတ႔ အပခပမႈနယနမတ အတြငးရ ႏငငသားမား၏ အေျခခလေနမႈအဆငအတနးက ထနးသမးရနႏင လမႈစးပြားအေျခအေန ဖြ႔ၿဖးတးတကရန အတြက လအပေသာ အေျခချပညသ႔ကနစညႏငဝနေဆာငမႈမားက တာဝနယျဖညဆညး ေဆာငရြကေပးရသည။ ဥပမာ - အေျခခအေဆာကအမားျဖစေသာ လမးတတားမား ေဖာကလပျခငး၊ စာသငေကာငးႏင ေဆးရမား တည ေဆာကျခငး၊ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ လမႈေရးႏင လၿခေရးဆငရာ အေျခခဝနေဆာငမႈလပငနးမား ေဆာငရြကျခငး အပါအဝင လမႈစးပြားဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက စးပြားေရးအခြငအလမးမား ဖနတးေပးျခငး၊ ေငြေၾကးစနစႏင ေစးကြက တညၿငမေရးအတြက ထနးေၾကာငးေပးျခငးစသည လပငနးတာဝနမား မားစြာရသည။ ဖကဒရယႏငင မားတြင ယငးအသးစရတတာဝနမားက အစးရအဖြ႔တစခတညးကသာ (ဥပမာ ျပညေထာငစ အစးရကသာ) တာဝနယေဆာငရြကျခငးထက အစးရအဖြ႔မား (ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရ) အၾကား အသးစရတတာဝန မားက ခြေဝယၾကသည။

ျပညေထာငစအစးရသည အေျခချပညသ႔ကနစညႏငဝနေဆာငမႈလပငနးမားအတြက အသးစရတတာဝနမားက ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရမားအား ခြေဝေပးသငသညဟေသာ ယဆခကသည အေၾကာငးျပခကအခ႕အေပၚ

၂၀ “Comparative Conclusions on Fiscal Federalism” by Anwar Shah 2007 (available at: http://www.thomasfleiner.ch/

files/categories/FiscalFederalism/Compared.pdf), accessed on 5 May 2018

၂၁ Embassy of Switzerland in Myanmar ၏ ပပးမႈျဖင Pyidaungsu Institutte မ ၂၀၁၇ ခႏစတြင ထတေဝလကသည “အဂၤလပ-ျမနမာ ဖကဒရယမႏင သကဆငေသာ ေဝါဟာရအသးအႏႈနးမား (English-Myanmar Glossary of Federalism Terms)” စာအပ

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 35

အေျခခသည။ ပထမတစခကမာ ေအာကေျခအစးရအဖြ႔မား (ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရမား) သည ျပညသလထ ႏင ပနးစပသျဖင ေဒသတြငးႀကကႏစသကမႈႏင လအပခကမားက ျပညေထာငစအစးရထက ပသႏငၿပး တန႔ျပန ေဆာငရြကေပးမည အလားအလာ ပရသည။ ျပညနယမားသည ပထဝအေနအထား၊ လဥးေရးဖြ႔စညးပ၊ ကနေစး ႏႈနးႏင ကနကစရတမား မတကြျပားႏငသည။ ျပညေထာငစအစးရသည ျပညနယမားအၾကား မတမႈရေရးအတြက အသးစရတတာဝနမားက တစသမတတညးပစျဖင ေဆာငရြကေလရသျဖင တစခါတစရတြင ျပညနယမား၏ အႀကက (သ႔မဟတ) လအပခကမားႏင ကြလြႏငသည။ ထ႔ေၾကာင အသးစရတတာဝနမား ပထေရာကစြာ ေဆာငရြကႏငရန အတြက အသးစရတဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားက ေအာကေျခအစးရအဖြ႔မားအား ခြေဝသငသည။

ဒတယအခကမာ အစးရအဖြ႔မားအၾကား သတငးအခကအလကရရမႈ မတညျခငး ျဖစသည။ အခ႕ေသာ အေျခအေန မားတြင ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရတ႔သည ျပညေထာငစအစးရထက ေဒသအေျခအေနက ပသကၽြမးသျဖင ေဒသလအပခကမားႏငအည ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားက ျပညေထာငစအစးရထက ကနကစရတ သကသာစြာႏင ထေရာကစြာ ေဆာငရြကေပးႏငသည။ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈအစအစဥမားက အေကာငအထညေဖာ ရာတြင ေဒသအလက ကနကစရတမားက သရထားမသာလင အရငးအျမစေလလြငမႈနညးေအာင ေဆာငရြကႏင မည။ ျပညနယအစးရသည ျပညသလထႏင ပနးစပၿပး မမတ႔၏ အပခပမႈနယေျမ အတြငးရ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ ကနကစရတမားက ျပညေထာငစအစးရထက ပသႏငသျဖင အသးစရတ တာဝနမားက ခြေဝယသငသည။

တတယအခကမာ ျပညနယမားအား အသးစရတတာဝနခြေဝေပးျခငးအားျဖင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈအစအစဥမား သည ပမေကာငးမြနလာႏငျခငးႏင ကနကစရတသကသာႏငျခငး ျဖစသည။ ျပညနယမားသည ျပညသ႔ ဝနေဆာငမႈ အစအစဥမားႏငစပလဥး၍ အၿပငအဆငရလင ျပညသဝနေဆာငမႈအစအစဥမား ဆနးသစလာႏင သည အခြငအလမးႏင ကနကစရတသကသာႏငသည အလားအလာ ပရႏငသည။ စတတအခကမာ အစးရ၏ တာဝနယ/တာဝနခမႈ ရျခငးႏင သကဆငသည။ ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရတ႔သည ၎တ႔၏ မဆႏၵရင ျပညသ မားႏင ပနးသျဖင ၎တ႔၏ အသးစရတတာဝနမားအေပၚ တာဝနယ/တာဝနခမႈ ပရႏငသညဟ ယဆၾကသျဖင အသးစရတတာဝနမားက ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရမားအား ခြေဝသငသညဟ ဆၾကသည။ ျပညနယအစးရ သည ျပညသႏငနးစပသျဖင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမား ေဆာငရြကရန သငေတာသကသ႔ အျခားတစဖကတြင လညး ထနးစပမႈမားေၾကာင အဂတလကစားမႈအေလအထမား ျဖစေပၚေစနငသညဆသည အခကက အထး သတျပရန လသည။

အသးစရတတာဝနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား ခြေဝရာတြင အထကပါအခကမားအျပင အျခားေသာ ပကတ အေျခအေနမားကလညး ထညသြငးစဥးစားၾကသည။ ဥပမာ - ျပညနယမား၏ ဖြၿဖးေရးအဆင သ႔မဟတ စမ အပခပႏငစြမး (သ႔မဟတ) ႏငငေရးအေတြ႔အႀကမားသည ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားအတြက အသးစရတ တာဝနမား ထမးေဆာငရန ျပညနယမား၏ အဆငသငျဖစမႈက ထငဟပႏငပါသည။ ျပညနယမားသည ဖြ႔ၿဖးေရး အဆငနမေနလင သ႔မဟတ စမအပခပမႈစြမးရညမား နညးေနလင သ႔မဟတ ဘ႑ာေရးဆးျဖတခကမားခရန လအပေသာ ႏငငေရး အေတြ႔အႀကမား မရခလင အသးစရတတာဝနမားက ထေရာကစြာႏင ကယျပန႔စြာ ေဆာငရြကႏငမည မဟတေပ။ သ႔ရာတြင ဖကဒရယစနစအရ အသးစရတ တာဝနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားက မျဖစမေနခြေဝသြားရန လသျဖင ထစနေခၚမႈမားက ေကာလႊားႏငသည နညးလမးမားက ေဖာထတကာ ကငသး သြားရန အေရးႀကးသည။

ဖကဒရယစနစႏငအည အသးစရတတာဝနမားက အစးရအဖြ႔မားအၾကား ခြေဝရာတြင တစႏငငလး၏ အကးစးပြား ႏငဆငေသာ အသးစရတတာဝနမားက ျပညေထာငစအစးရအားလညးေကာငး၊ ျပညနယႏငသာ ပ၍သကဆင ေသာ အသးစရတတာဝနမားက ျပညနယအစးရမားအား လညးေကာငး၊ ေဒသႏရအစးရႏင ပသကဆငေသာ လပပငခြငတာဝနမားက ေဒသႏရအစးရအားလညးေကာငး၊ အစးရအဖြ႔ႏစခ သ႔မဟတ အားလးႏငဆငေသာ အသးစရတတာဝနမားက သကဆငရာ အစးရအဖြ႔ႏစခ (ျပညေထာငစႏငျပညနယ သ႔မဟတ ျပညနယႏင ေဒသႏရ သ႔မဟတ အစးရ အဖြ႔မားအားလး) အား အပႏငးေလရသည။ ထ႔အျပင အခ႕ေသာ အသးစရတတာဝနမား သည တစကမၻာလးႏင (ႏငငတစခထကမက) သကဆငႏငသည။ ဥပမာ - မးယစေဆးဝါးတကဖကေရးႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရး လပငနးမားသည ကယျပန႔ၿပး အရငးအျမစမားစြာ လအပႏငသျဖင ႏငင

36

အားလး၏ ပးေပါငးပါဝငမႈႏင ခတဆက ေဆာငရြကမႈတ႔ ရလင ပထေရာကႏငသည။ ထ႔ေၾကာင အကးခစားခြငႏင ကနကစရတမားက ထညသြငးစဥးစားၿပး ထေရာကမႈ အေျခခမျဖင အသးစရတတာဝနမားက အစးရအဖြ႔မားအား ခြေဝေလ ရသည။

အစးရအဖြ႔မား (ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရအဖြ႔မား) အၾကား အသးစရတတာဝနမား အပါအဝင လပငနးတာဝနမားခြေဝႏငပက ေလလာႏငရန ေအာကပါဇယား (ဇယား -၂ ရႈ) တြင ေဖာျပထားပါသည။

ပအေရးႀကးသညမာ အသးစရတတာဝနမားႏင စပလဥး၍ ဥပေဒျပခြငႏင အေကာငအထညေဖာခြင စသည လပပငခြင အာဏာမားက ခြျခားသျမငရန လပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ လကေတြ႔တြင အစးရအဖြ႔မားအား အသးစရတတာဝနမား အပႏငးရာတြင ထအာဏာႏစရပလးအကးဝငမႈသည ဖကဒရယႏငငအလကႏင အသး စရတတာဝန အမးအစားအလက ကြျပားမႈရသည။ ဥပမာ - ဂာမဏႏငငတြင ျပညေထာငစ အစးရသည အသး စရတတာဝန အမားစက ဥပေဒျပၿပး ျပညနယမားက ျပညေထာငစအစးရျပ႒ာနး လကသည ဥပေဒမားႏငအည ထအသးစရတ တာဝနမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကရသည။ သ႔ေသာ အေမရကန၊ ဆြစဇာလနႏင ကေနဒါႏငငတ႔တြင ျပညနယမားသည ၎တ႔၏ သးျခားအသးစရတ တာဝနမားက ဥပေဒျပခြငႏင အေကာင အထညေဖာခြင အာဏာ ႏစရပလး ရရၾကသည။ ဇယား (၁) အရ အသးစရတတာဝနအမားစအတြက မဝါဒ၊ စႏႈနးမားေရးဆြ သတမတျခငးႏင ထနးေကာငးမႈဆငရာ တာဝနမားက ျပညေထာငစအစးရလကထတြင ထားရၿပး အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမႈက ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရအဖြ႔အားလး၏ လကထတြင ထားရသည။ ထ႔ျပင အသးစရတတာဝနအခ႕အတြက ႏငငတကာႏင ပဂၢလကအဖြ႔အစညးမား၏ အခနးက႑မား ကလညး ထညသြငးထားသည။

အခပအားျဖငဆေသာ ဖကဒရယစနစအရ အသးစရတတာဝနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားက ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရမားအား ခြေဝေပးျခငးျဖင ျပညနယတ႔၏ ကယပငျပ႒ာနးခြငႏင ကယပငအပခပခြငတ႔ ပျပင အားေကာငးလာေရးက အေထာကအကျပႏငသည။ တစခနတညးတြင ထအာဏာခြေဝမႈမားေၾကာင ျပညနယမားက အသးစရတ တာဝနမားက ပစႏင အရညအေသြးအမးမးျဖင ေဆာငရြကသြားႏငျခငးေၾကာင ျပညတြငးစးပြားေရး ေပါငးစညးမႈ သ႔မဟတ ျပညနယမားအၾကား မတမႈတ႔က ထခကႏငသျဖင အစးရဖြ႔မား၏ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ လပငနးမား စညးဝါးညရန (harmonize) အေရးႀကးပါသည။ မားေသာအားျဖင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမား၏ အေျခခဝေသသ မားက ျပညေထာငစအစးရက ထနးညႇၿပး ျပညနယမားက ကနေသာ အေသးစတအစအစဥမားက ဆးျဖတပငခြင ေပးထားသည။ အစးရအဖြ႔မားသည ျပညသ႔ ဝနေဆာငမႈလပငနးမားက ေဆာငရြကရာတြင တစခါ တစရ၌ ထပတကႏငျခငး (overlap) သ႔မဟတ ဝနေဆာငမႈအစအစဥမား၏ အကးသကေရာကမႈသည ျပညနယ တစခထကမက ရႏငျခငး (Spillovers)၂၂ တ႔ေၾကာင ျပညေထာငစအစးရ၏ ပါဝငပတသကမႈမား လလာသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညေထာငစ အသးစရတအာဏာႏင ျပညနယအသးစရတအာဏာမားက သဟဇာတရစြာ ခြေဝ ကငသးသြားရန လသည။

၂၂ ျပညနယတစခ၏ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားသည ထျပညနယ၏ ျပညနယသားမားအျပင အျခားျပညနယမား (အထးသျဖင အမနးခငး ျပညနယမား) ၏ ျပညနယသားမားကလညး ရယခစားႏငသည။ ထ႔ေၾကာင အသးစရတတာဝနမားက ျပညနယ စတႀကက ေဆာငရြကခြငေပးထားပါက ျပညနယမားသည ၎တ႔၏ အသးစရတတာဝနမားက ေလာေပါေဆာငရြကျခငး သ႔မဟတ တးျမႇငေဆာငရြကျခငးမား ျပသြားႏငသည။

အနာဂတဖကဒရယ ဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 37

ဇယား (၂) အစးရအဖြ႔မား (ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရ) ကယစားျပအသးစရတတာဝနမား

လပငနးတာဝန (Functions)

မဝါဒ၊ စႏႈနးႏင ထနးေၾကာငးမႈ

(Policy, Standards

and Oversight)

ေဆာငရြကျခငးႏင စမအပခပျခငး(Provision and

Administration)

ထတလပျခငးႏင ျဖန႔ျဖးျခငး

(Production and

Distribution)

မတခက(Comments)

ေဒသတြငးႏင ႏငင တကာ ပဋပကၡမား ေျဖရငးျခငး(Interregional and International conflicts resolution)

U U N, Pအကးခစားခြငႏင ကနက စရတသည ႏငငတကာ အထ သကေရာကလႊမးၿခႏငျခငး။

အေျခခလအခြငအေရး မားက ကာကြယျခငး (Protection of

Fundamental Rights) U, N N N, P

ႏငငေတာႏင ႏငငတကာ ရႈေထာင

ျပညပကနသြယေရး (External Trade) U U, N, S P

အကးခစားခြငႏင ကနကစရတသည ႏငငတကာအထ သကေရာကလႊမးၿခႏငျခငး။

ဆကသြယေရး (Telecommunication) U, N P P ႏငငေတာႏင ႏငငတကာ ရႈေထာင

ေငြေၾကးလပငနး (Financial Transactions) U, N, S, L U, N, S, L N, S, L, P ႏငငေတာႏင ႏငငတကာ ရႈေထာင

ပတဝနးကင (Environment)N, L L P

ႏငငတကာ၊ ႏငငေတာ၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရ နယနမတ အတြငး (ေဆာငရြကခကမား၏) ျပငပအကးဆကမား

ႏငငျခား တကရကရငးႏးျမႇပႏမႈ (Foregin Direct Investment)

N, L L Pေဒသႏရအေျခခအေဆာကအဥးမား အေရးပါမႈ

ကာကြယေရး (Defense) N N N, P

အကးခစားခြငႏင ကနကစရတသည ႏငငတကာအထ သကေရာကလႊမးၿခႏငျခငး။

ႏငငျခားေရးရာ (Foreign Affairs) N N N

အကးခစားခြငႏင ကနကစရတသည ႏငငတကာအထ သကေရာကလႊမးၿခႏငျခငး။

ေငြေၾကးမဝါဒ၊ ေငြေၾကးႏင ဘဏလပငနး (Monetary Policy, Currency and Banking)

U, ICB ICB ICB, Pအစးရအဖြ႔အသးသး၏ အမအခကငးမႈ အေရးပါျခငး၊ ဘစညးမဥးစညးကမးအတြက ႏငငတကာအခနးက႑အခ႕

အျပညျပညဆငရာ ကးသနးေရာငးဝယေရး (Interstate Commerce) Constitution, N N P

ကနထတသြငးအားစမားႏင ကနစညမား စးဆငးမႈ (mobility) အတြက ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒ၏အကာအကြယေပးမႈသညအေရးပါျခငး။

လဝငမႈႀကးၾကပေရး(Immigration) U, N N N အတငးအဓမၼ ထြကခြာေစျခငး

38

လပငနးတာဝန (Functions)

မဝါဒ၊ စႏႈနးႏင ထနးေၾကာငးမႈ

(Policy, Standards

and Oversight)

ေဆာငရြကျခငးႏင စမအပခပျခငး(Provision and

Administration)

ထတလပျခငးႏင ျဖန႔ျဖးျခငး

(Production and

Distribution)

မတခက(Comments)

ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးျခငး (Transferred Payments) N N N ျပနလညခြေဝျခငး

ျပစမႈႏင တရားမမႈဆငရာ ဥပေဒ (Criminal and Civil Law) N, S N, S N, S တရားဥပေဒစးမးမႈ (တစႏငငလးႏငဆငေသာ စးရမပပနမႈတစခ)

စကမႈလကမႈလပငနးမဝါဒ(Industrial Policy) N N P

အဆးဘကေရာကသြားႏငသညၿပငဆငမႈဝါဒမား (beggar-

thy-neighbor policies) က တားဆး ကာကြယရနအတြက ရညရြယသည။

စညးမဥးစညးကမး ထနးသမးေရး (Regulation) N,S,L N,S,L N,S,L,P ျပညတြငးဘေစးကြကဘ႑ာေရးမဝါဒ (Fiscal Policy) N N,SL N,S,L,P ခတဆကေဆာငရြကမႈ ျဖစႏငေျခရျခငး။သဘာဝသယဇာတ (Natural Resources)

N N,S,L N,S,L,Pေဒသတြငးမတေရးႏင ႏငငတကာဘေစးကြကတ႔က ျမႇငတင ေပးသည။

ပညာေရး၊ ကနးမာေရးႏင လမႈဖလေရး (Educaiton,

Health and Social Welfare) N,S,L S,L S,L,P ပစၥညးလႊေျပာငးမႈ

လမးမႀကးမား (Highways)N,S,L N,S,L S,L,P

အကးခစားခြငႏင ကနကစရတသည ႏငငတကာအထ သကေရာကလႊမးၿခႏငျခငး။

ပနးၿခႏင အပနးေျဖစခနးမား (Parks and Recreations) N,S,L N,S,L N,S,L,P

အကးခစားခြငႏင ကနကစရတသည ႏငငတကာအထ သကေရာကလႊမးၿခႏငျခငး။

ရတပဖြ႔ (Poilce) S,L S,L S,L အဓကအားျဖင ေဒသႏရအကးခစားခြငရျခငး။ေရ၊ မလာ၊ အမႈကႏင မးေဘး ကာကြယေရး(Water, sewer, refuse and fire protection)

L L L,P အဓကအားျဖင ေဒသႏရအကးခစားခြငရျခငး။

U = ႏငငလြန တာဝနဝတရားမား (Supranational responsibility), ICB = လြတလပေသာဗဟဘဏ (Independent Central Bank), N = ႏငငေတာအစးရ/ျပညေထာငစအဆငအစးရ (National Government), S = ျပညနယအစးရ (State or provincial government), L = ေဒသႏရအစးရ (Local government), P = အစးရမဟတေသာအဖြ႔ သ႔မဟတ အရပဘကအဖြ႔အစညး (non-governmental sectors or civil society)

Source: A Global Dialogue on Federalism: The Practice of Fiscal Federalism: Comparative Perspectives, Volume-4, Forum of Federation, p14-15

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 39

၅.၂.၂။ အခြနဘ႑ာဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား (Revenue-raising or Taxation Powers)

အခြနဘ႑ာဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားက အစးရအဖြ႔မား၏ အေရးအႀကးဆးေသာ ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြငအာဏာအျဖစ ရႈျမငႏငသည။ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားအတြက အသးစရတတာဝနမားက အေကာငးဆးႏင အထေရာကဆး ျဖညဆညးေဆာငရြကႏငေရးသည အစးရ၏ ဘ႑ာေငြအေျခအေနႏင မားစြာ သကဆငပါသည။ အစးရအဖြ႔၏ အသးစရတတာဝနမား မားျပားေနလင ထအသးစရတမားက ကာမေစရန လေလာကေသာ ကယပငေငြ အရငးအျမစ (သ႔မဟတ) အခြနေကာကခခြငအာဏာရရန အေရးႀကးသည။ ျပညနယ အစးရသည အသးစရတတာဝနမားက ေဆာငရြကရာတြင ကယပငေငြအရငးအျမစ (အခြနႏင အခြနမဟတေသာ ဝငေငြမား) အျပင ျပညေထာငစ အစးရ၏ လႊေျပာငးေငြမားျဖင ေဆာငရြကႏငသည။ သ႔ရာတြင ျပညေထာငစ လႊေျပာငးေငြမားသည အေႏာငအဖြ႔မား/ သတမတခကမားပါလာႏငၿပး ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊမးမးျခယလယမႈ က ခရႏငဖြယရရာ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးဆငရာ ကယပငအပခပခြငက ထပါးလာႏငသည။ ထ႔ေၾကာင အစးရအဖြ႔မားအၾကား ခြေဝကငသးေသာ အသးစရတတာဝနမားႏင အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားသည ဟနခကညရန အေရးႀကးသည။

အစးရအဖြ႔မားအၾကား အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား ခြေဝကငသးရာတြင စးပြားေရးဆငရာ အေျခခမ အခ႕က ထညသြငးစဥးစားေလ ရသည။ ၎တ႔မာ ျပညတြငးဘေစးကြကျဖစထြနးမႈ (Efficiency of the Internal

Common Market)၊ တစမးသားလး သာတညမမႈ (national equity)၊ စမအပခပမႈႏင လကနာမႈ ကနကစရတ (Administrative and compliance costs) နင ဘ႑ာေရးတာဝနခမႈ (fiscal accountability) တ႔ျဖစသည။ ျပညတြငးဘေစးကြက ျဖစထြနးမႈမအရ အရငးအျမစအားလး (လပသား၊ အရငးအႏး၊ ကနစညႏင ဝနေဆာငမႈမား)သည ျပညနယတစခႏင တစခအၾကား လြတလပစြာ စးဆငးခြငရလင ျပညတြငးဘေစးကြက ျဖစထြနးမည ျဖစသည။ ျပညနယမားသည အခြနအေျခခ ဖြငဆခက သ႔မဟတ အခြနႏႈနးထား သတမတမႈ မတညေသာ အခြန စနစအမးမးက ကငသးလင အရငးအျမစမား၏ လြတလပစြာ စးဆငးမႈက အတားအဆးျဖစေစႏငၿပး အရငးအျမစ အခ႕၏ ေစးကြကျဖစထြနးမႈက ထခကေစႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ေရႊ႕ေျပာငးႏငေသာ အရငးအျမစမားအေပၚ အခြန စညးၾကပေကာကခမႈက ျပညေထာငစ အစးရအား တာဝနယေစျခငး (သ႔မဟတ) ျပညနယမား၏ အခြနစနစမားက စညးဝါးညေစျခငး (ဥပမာ - အခြနအေျခခမားက အဓပၸါယဖြငဆမႈ တညေစျခငး) ျဖင ျပညတြငးဘေစးကြက ျဖစထြနးမႈက ေဖာေဆာငႏငသည။

အခြနဆငရာလပပငခြငအာဏာခြေဝမႈအတြက အေရးႀကးေသာ ေနာကထပအေျခခမမာ တစမးသားလး သာတ ညမေရး ျဖစသည။ ဤမအရ ႏငငသားတငးသည အစးရ၏ “လမႈဖလေရးလပငနးမား (social welfare

functions)” က သာတညမ အကးခစားခြင ရသည။ ဆလသညမာ တညေသာ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားက အစးရက ပပးေပးရမည။ ထအတြက အစးရသည ေကာကခရရလာေသာ အခြနေငြမားက ျပနလညျဖန႔ေဝေပးရမည တာဝနရသည။ ျပညနယမားသည ျပညေထာငစထက အခြနအာဏာမား ပရေနလင ျပညေထာငစအစးရသည တစႏငငလးမတမႈအတြက တာဝနယရာတြင အခကအခ ရႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ျပနလညျဖန႔ေဝမႈအတြက သငေတာေသာ အခြနအေျခခ (အခြနအမးအစား) မားက ျပညေထာငစအစးရ သ႔မဟတ ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရႏစရပလးအား စညးၾကပေကာကခခြငေပးရန လပါသည။

ထ႔အျပင အခြနအာဏာမားက ခြေဝရာတြင စမအပခပမႈႏင လကနာမႈ ကနကစရတမားကလညး ထညသြငး စဥးစားရန အေရးႀကးသည။ အစးရအဖြ႔မားအၾကား အခြနအာဏာခြေဝကငသးလင အစးရအဖြ႔တစခထကမက အခြနစညးၾကပ ေကာကခၾကသျဖင အခြနစမအပခပမႈႏင လကနာမႈကနကစရတမား ျမငတကလာႏငသည။ ထ႔အျပင ျပညနယမားက အခြနစနစအမးမးကငသးႏငသျဖင အခြနေရာငသည အလားအလာမာလညး ပမား လာနငသည။ အထးသျဖင ေရႊ႕ေျပာငးႏငေသာ အခြနေျခခမားရသည အခြနမားက ျပညနယမားက စညးၾကပ ေကာကခလင အခြနေရာငျခငးအျပင အခြနထပျခငးႏင အခြနမေကာကမျခငးမား ရလာႏငသည။ ထစနေခၚမႈ မားက ေကာလႊားႏငရန ရးရငးေသာ အခြနဖြ႔စညးပထားရျခငး၊ အခြနအေျခခတးခ႔ျခငးႏင အခြနႏႈနးထား ေလာခ ျခငးတ႔က ေဆာငရြကႏငသည။

40

အထကပါအေျခခမမားအျပင ဘ႑ာေရးတာဝနခမႈသည အစးရအဖြ႔မားအၾကား အခြနအာဏာခြေဝရန ခငမာေသာ အေၾကာငးရငးတစခ ျဖစသည။ ျပညနယမားသည ၎တ႔၏ အသးစရတတာဝနမားက ၎တ႔၏ ကယပငဝငေငြ အရငးအျမစ (အခြနရေငြမား) ျဖင ေဆာငရြကရနလလင ဘ႑ာေရးတာဝနယမႈ ပရႏငသညဟ ရႈျမငၾကသည။ ျပညနယမားသည ၎တ႔၏ အသးစရတတာဝနမားအတြက ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊေျပာငးေငြမားက အလြန အကၽြ မခေနလင အသးစရတမားအေပၚတာဝနခမႈ အားနညးသြားႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညနယအစးရ စညးၾကပ ေကာကခခြငရေသာ အခြနမားသည ဝငေငြအရငးအျမစမားေသာ အခြနအမးအစားမား ျဖစရန အေရးႀကးသည။ သ႔မသာ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေငြလအပခကက ျဖညဆညးေပးႏငမညျဖစၿပး ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရး တာဝနခမႈက ခငမာအားေကာငးေစႏငမည ျဖစသည။

အခြနအာဏာခြေဝကငသးသငသည အထကပါစဥးစားခကမားအျပင အခြနတစခ၏ အေျခခအခြနဖြ႔စညးပ (အခြနအေျခခႏင အခြနႏႈနးထားမား) သေဘာတရား (စာစေသတာ - ၄ ရႈ) ဥးစြာ သရထားရနလၿပး ထ႔ေနာက စညးၾကပေကာကခမည အခြနမားက ခြေဝရာတြင ထညသြငးစဥးစားသငေသာ အခကမား/အေျခခမမား (စာစ ေသတာ - ၅ ရႈ) ျဖင ဆးျဖတႏငသည။ အေျခခမမားက အသးျပရန ဆေလာမႈသည အခြနအမးအစားအလက ကြျပားသြားႏငသည။ (စာစေသတာ - ၅ ရႈ) ထ႔အျပင တစခါတစရတြင ႏငငတစခ၏ ဖြ႔စညးပအရ အစးရအဖြ႔မား အား အပႏငးသည အာဏာမားအေပၚ၌လညး မတညသည။ ထမမားအားလးက ၿခငသးသပၾကညလင စးပြားေရး ထေရာကမႈ (efficiency)၊ တစႏငငလးမတမႈ (equity)၊ စမအပခပကြပကႏငမႈ (administrative feasibility) ႏင ဘ႑ာေရးလအပခက သ႔မဟတ ဝငေငြလေလာကမႈ (fiscal needs or revenue adequacy) စသည အေျခခမ (၄) ခအေပၚတြင အေျခခထားသည။၂၃ တစခါတစရ၌ ထမမားသည တစခႏငတစခ ပဋပကၡျဖစႏငသည။ ဥပမာ-သဘာဝသယဇာတအခြန၏ အခြနအေျခခသည ေရႊ႕ေျပာငးႏငမႈ နညးသျဖင ထေရာကမႈအားျဖင ျပညနယမားက စညးၾကပသငသည။ ထ႔အတ သယဇာတက႑သည ဝငေငြမားစြာေဆာငကဥးေပးႏငသျဖင မတမႈအားျဖင ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ေလာခႏငရန ျပညေထာငစအစးရက စညးၾကပသငသည။ အခြနဆငရာ လပပငခြင အာဏာခြေဝမႈအေျခခ သေဘာတရားအရ အစးရအဖြ႔မားအၾကား အခြနအာဏာမားခြေဝႏငပက ဇယား (၃) တြင (ဇယား - ၃ ရႈ) ေလလာႏငပါသည။

၂၃ စးပြားေရးထေရာကမႈသည ႏငငတစခ၏ ျပညနယမားအၾကား ကနစညမား လြတလပစြာစးဆငးႏငသည ျပညတြငးဘေစးကြက ျဖစထြနးမႈ (efficiency of internal common market) က ဆလသည။ တစမးသားလးမတမႈသည ေကာကခရရသည အခြန ဘ႑ာေငြမားက ျပညနယမားသ႔ အထးသျဖင ဘ႑ာေရးလအပခကရေသာ ျပညနယမားသ႔ ျပနလညျဖန႔ေဝေပးျခငးျဖစသည။ စမအပခပကြ႔ပကႏငမႈသည အခြနမားက စမအပခပကြပကမႈႏႈင (အခြနေဆာငရန) လကနာမႈ ကနကစရတသကသာျခငးက ဆလသည။ ဘ႑ာေရးလအပခက သ႔မဟတ ဝငေငြလေလာကမႈသည သးစရတလအပခကမားအတြက ကယပငအခြနရငးျမစ မားမ အခြနေငြလေလာကစြာရာေဖြႏငစြမးက ရညညႊနးသည။ (source: A Global Dialogue on Fedderalism, Volume 4, “

The Practice of Fiscal Federalism: Comparative Perspectives”, edited by Anwar Shah, 2006

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 41

စာစေသတာ (၄) အခြနဖြ႔စညးပ

အခြနဖြ႔စညးပ (Tax Structure)

အခြနတစခ၏ ဖြ႕စညးပတြင စညးၾကပႏငေသာ အခြနအေျခခ (Tax Base) ႏင အခြနႏႈနးထားဖြ႕စညးပ (Rate

Structure) ဟ၍ ႏစပငးရၿပး ၎တ႔ကအေျခခၿပး အခြနထမးတစဥး (tax payer) ေပးေဆာငရမည ကသင အခြနေငြပမာဏ (Tax Liability) က တြကခကယသည။

အခြနအေျခခသည ကယျပန႔ႏငသလ ကဥးေျမာငးေသာ အခြနအေျခခမားလညး ရသည။ ဥပမာ-ဝငေငြခြနအေျခခ တြင ဝငေငြအမးမး (ပငစင၊ လမႈဖလေရးပပးေငြႏင အလပလကမဝငေငြ စသညတ႔ အပါအဝင) ထညထားလင ကယျပန႕ေသာ အေျခခရေသာ အခြနတစခအျဖစ သတမတႏငသည။ ထသ႔မဟတဘ ဝငေငြအခ႕ကသာ စညးၾကပလင ကဥးေျမာငးေသာ အခြနအေျခခရသည ဝငေငြခြန အမးအစားအျဖစ သတမတ ၾကသည။

အခြနႏႈနးထားမားသည ပေသႏႈနးထားတစခ (a flat rate) သ႔မဟတ ႏႈနးတးႏႈနးထားမား (progressive rates) ႏင ႏႈနးေလာႏႈနးထားမား (regressive rates) ဟ၍ အမးမးရသည။ ပေသႏႈနးထားသည အခြနတစခက အခြန ႏႈနးထားတစခတညးျဖင ေကာကချခငးျဖစသည။ ႏႈနးတး ႏႈနးထားသည အခြနႏႈနးထားအမးမးက တးျမင သတမတျခငးျဖစၿပး ႏႈနးေလာႏႈနးထားသည အခြနႏႈနးထား အမးမး ေလာခသတမတျခငး ျဖစသည။

ဥပမာ - တစဥးခငးဝငေငြခြနက ဖြ႕စညးပႏင ေပးေဆာငရမည ဝငေငြခြနပမာဏတြကခကသည ပေသနညးက ေအာကတြင တြကျပထားပါသည။

• အခြနအေျခခ (M)

• ႏႈနးထားဖြ႕စညးပ (t)

ႏႈနးထ

ား အ

ပစမ

ား

(Tax

Bra

cket

s) ဝငေငြပမာဏ ႏႈနးထား

၀ - ၂၀,၀၀၀ ၁၀ %

၂၀,၀၀၁ - ၄၀,၀၀၀ ၂၀ %

၄၀,၀၀၀ အထက ၃၀ %

• အခြနထမးတစဥး (i) ေပးေဆာငရမည အခြနပမာဏ (Ti = ti Mi)

တစဥးခငးဝငေငြခြနတြကခကပ

ဝငေငြ ၄၅,၀၀၀ ကပရေသာ အခြနထမးတစဥး (i) က ေပးေဆာငရမည ကသငအခြနေငြပမာဏက ေအာကပါ အတငး တြကယႏငသည။ အခြနထမး (i) ၏ ဝငေငြ = Mi = ၄၅,၀၀၀ ကပ

အခြနထမး (i) ေပးေဆာငရမည အခြနပမာဏ

Ti = ၂၀,၀၀၀ x ၁၀% + (၄၀,၀၀၀-၂၀,၀၀၀) x ၂၀% + (၄၅,၀၀၀ - ၄၀,၀၀၀) x ၃၀%

= ၂,၀၀၀ + ၄,၀၀၀ +၁,၅၀၀

= ၇,၅၀၀ ကပ

42

စာစေသတာ (၅)

အစးရအဖြ႔မားအၾကား အခြနအာဏာမားခြေဝရာတြင ထညသြငးစဥးစားသငေသာ အခကမား

၁) အခြနအေျခခ ေရႊ႕ေျပာငးႏငမႈ (Mobility of the Tax Base)

အျခားအေျခအေနမားတညေနလင ေရႊ႕ေျပာငးႏငမႈမားေသာ အခြနအေျခခရသည အခြနမားသည ျပညေထာငစအစးရစညးၾကပေကာကခရန သငေတာၿပး ေရႊ႕ေျပာငးႏငမႈ နညးေသာ အခြနအေျခခမားရသည အခြနမားက ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရမားက စညးၾကပေကာကခရန သငေတာသည။ အေၾကာငးမာ ေရႊ႕ေျပာငးႏငေသာ အခြနအေျခခ ရသညအခြနမားက ျပညနယမားက စညးၾကပေကာကခလင ယဖတမႈမား (spillovers) မား ရလာႏငၿပး ထယဖတမႈမားသည ျပညနယမားအၾကား အရငးအျမစမား လြတလပစြာ စးဆငးမႈက အဟန႔အတားျဖစေစႏငေသာေၾကာင ျဖစသည။ (ယဖတမႈသည ျပညနယ တစခ၏ အခြနစနစက အျခားျပည၏ အခြနရေငြအေပၚ သကေရာကျခငးက ရညညႊနး သည။)

၂) ျပညလညျဖန႔ေဝရန သငေတာေသာ အခြနအေျခခ

(Suitability of the Tax Base for redistributive purposes)

အခ႕ေသာ အခြနအမးအစားမားသည မတမႈအေျခခ ျပနလညျဖန႔ေဝမႈအတြက သင ေတာေသာ အခြနအေျခခ မားရသည။ ဥပမာ - ဝငေငြခြနႏင ခမးသာကြယဝခြနမားသည အခြနထားတးျမငေကာကခသည အခြနမား ျဖစသညအျပင ထအခြနရေငြမားသည ျပနလညျဖန႔ေဝရန သငေတာေသာ အခြနအမးအစားမားအျဖစ သတမတၾကသည။ မတမႈအတြက အခြနဘ႑ာျပနလညျဖန႔ေဝမႈက ျပညေထာငစအစးရအျပင ျပညနယ အစးရမားလညး တာဝနယေဆာငရြကႏငသည။

၃) အခြနအေျခချဖန႔ကကမႈ မတညျခငး (Unequal Distribution of the Tax Bases) အခြနအေျခခမားျဖန႔ကကမႈသည ျပညနယအလက ကြျပားႏငေသာေၾကာင ျပညနယ အလက အခြနစညးၾကပ ေကာကခႏငစြမး မတညၾကေပ။ ျပညနယမားသည ၎တ႔၏ အသးစရတတာဝနမားအတြက ၎တ႔၏ အခြနဘ႑ာေငြမားျဖငေဆာငရြကရမညဆလင အခ႕ေသာ ျပညနယမားသည အျခားေသာ ျပညနယမားထက အခြနေကာကခရရမႈ ပမားႏငသည။ ဥပမာ - ႏငငအတြငး သဘာဝသယဇာတ ျဖန႔ကကတညရမႈ အလြန ကြာဟေနလင သယဇာတကြယဝေသာ ျပညနယမားသည သယဇာတ ခ႕တေသာ ျပညနယမားထက အခြနေကာကခရရႏငသည။ ထ႔ေၾကာင အခြနအေျခချဖန႔ကကမႈ အလြနကြာဟေသာ အခြနမားက ျပညေထာငစ အစးရက ေကာကခလင ပသငေတာ မညဟ ရႈျမငၾကသည။

၄) အခြနအေျခခ ကယျပန႔မႈ (Breadth of the Tax Bases)

ဝငေငြအမားအျပား ေဆာငကဥးေပးႏငေသာ အခြနမားသည အခြနအေျခခ ကယျပန႔ ေသာ အခြနမားျဖစၿပး ဝငေငြအနညးငယသာ ေဆာငကဥးေပးႏငေသာ အခြနမားသည အခြနအေျခခ ကဥးေျမာငးေသာ အခြနမား ျဖစသည။ ဥပမာ - ဝငေငြခြန၊ ေရာငးဝယခြနႏင

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 43

လပခလစာခြနတ႔သည အခြနစနစဖြ႔ၿဖးေသာ ဖြ႕ၿဖးၿပး ႏငငမားတြင အခြနအေျခခ ကယျပန႔ေသာ အခြနမားျဖစသည။ ဝငေငြမားစြာ ေဆာငကဥးေပးႏငသျဖင ဖကဒရယ ႏငငမားတြင အခြနေျခခကယျပန႔ေသာ အခြနမားက ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရ ႏစခလးအား စညးၾကပေကာကခခြငေပးထားသည။

၅) အခြနေျခခမား၏ တန႔ျပနႏငစြမး (Elasticity of the Tax Bases)

အခြနအေျခခအခ႕သည ျပညနယမားအၾကား ေရႊ႕ေျပာငးႏငမႈအျပင အခြနႏႈနးထားမား ေျပာငးလမႈအေပၚ တန႔ျပနႏငစြမးမာလညး မတညၾကေပ။ အခြနႏႈနးထား တးျမႇင ေကာကခလင (အခြနအေျခခေရႊ႕ေျပာငးႏငစြမးႏင တန႔ျပနႏငစြမးမားေၾကာင) အခြနအေျခခကဥးေျမာငးသြားႏငၿပး အခြနေငြဆးရႈးမႈမား ရလာႏငသျဖင တန႔ျပနႏငစြမး ျမငေသာ အခြနအေျခခမားအတြက အခြနႏႈနးထားသတမတရာတြင နညးႏငသမ နညး ေအာင သတမတသငသည။ အခြနအေျခခတေသာ ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရတ႔၏ ထပတျပအခြနမားက ျပညေထာငစ သ႔မဟတ ျပညနယမားက ႏႈနးထားတးျမႇငေကာကခ လင အခြနအေျခခကဥးသြားႏငၿပး အစးရႏစရပလး၏ အခြနရေငြမားက ေလာနညးသြား ေစႏငသည။

၆) အခႏင အကးခစားခြငဆငရာ အခြန (User Fees and Benefit Tax)

အစးရအဖြ႔မားအၾကား အခြနအာဏာ ခြေဝကငသးျခငးေၾကာင ထြကေပၚလာႏငေသာ ျပညတြငး ဘေစးကြကျဖစထြနးမႈႏင တစမးသားလးမတမႈဆငရာ ျပနာမားက ေလာခရနအလငာ အခ႕ေသာ အခြနမားက အကးခစားခြငအေျခခမ (benefit

principle) ျဖင စညးၾကပေကာကခသည။ ဤမအရ အစးရ၏ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ လပငနးမားက ရယခစားသမားသည ထလပငနးမားအတြက လအပေသာ ဘ႑ာေငြမား ပပးေပးႏငရန အခြနေဆာငသငသည။ ပစၥညးခြန၊ ယစမးခြနအခ႕ႏင အသးျပခတ႔သည အကးခစားခြငမျဖင ေကာကခေသာ အခြနအခမား ျဖစၿပး ျပညနယႏင ေဒသႏရအဆင အစးရမားက စညးၾကပေကာကခရန သငေတာေသာ အခြနအခမား ျဖစသည။

၇) စမအပခပေရးဆငရာ ကနကစရတ (administrative cost considerations)

အခြနဖြ႔စညးပသည အခြနအမးအစားအလက ကြျပားႏငသညအျပင ျပညနယမားသည အခြနစနစအမးမး ကငသးခြငရလင စမအပခပေရးဆငရာ ကနကစရတမားလညး ပမားလာႏငသည။ အခြနအေျခခရႈပေထြးေသာ အခြနမားက အစးရအဖြ႔ တစခတညးက သာ စညးၾကပေကာကခသညတင အခြနစနစ စမအပခပေရး ကနကစရတမားႏင သျဖင အစးရတစခထကမက ေကာကခလင ကနကစရတ အလြနမားသြားႏငသည။ ဥပမာ - တနးဖးျဖညခြန (VAT) သည ထတလပေရာငးဝယမႈ အဆငဆငက အခြန ေကာကခသျဖင အခြနအေျခခရႈပေထြးမႈရေသာ အခြနအမးအစားတစခ ျဖစသည။

Source: Fiscal Federalism: Principles and Practice of Multiorder Goverance by Robin Boardway and Anwar Shah, 2009

44

စာစေသတာ (၆)

အခြနအမးအစားအလက အခြနအာဏာခြေဝျခငး

တစဥးခငးဝငေငြခြန(Personal Income Taxes)

လပဂၢၢလတစဥးခငးအေပၚ ေကာကခေသာ တကရကအခြနအမးအစား ျဖစသည။ ဖြ႔ၿဖးၿပးႏငငမားအတြက အေရးႀကးေသာ ဝငေငြအရငးအျမစ တစချဖစေသာလညး အခြနစနစဖြ႔ၿဖးမႈမရေသးသည ဖြ႔ၿဖးဆႏငငမား အတြက အေရးႀကးေသာ ဝငေငြအရငးအျမစတစခ မဟတေပ။ တစဥးခငးဝငေငြခြနသည ျပနလညျဖန႕ေဝရန သငေတာေသာ အခြနအေျခခရသည အခြနအမးအစား ျဖစသည။ အျခားအခြနမားႏငမတေသာ အခကမာ အခြနႏႈနးထားဖြ႔စညးပအတြက တးျမႇငႏႈနးထားမားက လသလ သတမတႏငျခငးျဖစသည။ အခြနအေျခခ ကယျပန႔ေသာ တစဥးခငး ဝငေငြခြနတြင (အခြနအေျခခမားျဖစသည) ဝငေငြအရငးအျမစအမးမးအေပၚ အခြနစညးၾကပေကာကခသည။ တစဥးခငးဝငေငြခြန၏ အခြနအေျခခကယျပန႔မႈႏင အခြနႏႈနးထားဖြ႔စညးပ တးျမႇငသတမတမႈတ႔သည ႏငငအလက ကြျပားသြားသည။ ျပနလညျဖန႔ေဝရန သငေတာျခငးႏင အခြနအေျခခ ကယျပန႔မႈ အလားအလားရျခငးတ႔ေၾကာင ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရ ႏစရပလးက ေကာကခသငေသာ အခြနအမးအစားျဖစသည။ ျပညနယမားသာ စညးၾကပေကာကခလင (အခြနသကသာခြငႏင ကငးလြတခြင စသည) အၿပငအဆငမားေၾကာင တစမးသားလးမတမႈက ထခကႏငဖြယ ရသည။ ထ႔ေၾကာင တစမးသားလးသာတညမမႈရေရးအတြက ျပညေထာငစအစးရက ျပနလညျဖန႔ေဝမႈတာဝနမားက ေဆာငရြကႏငရနႏင ျပညနယမားက ၎တ႔၏ အသးစရတတာဝနမားအတြက လေလာကေသာ ကယပင ဝငေငြအရငးအျမစမား ရရနျဖစသည။

ေကာပေရးရငး ဝငေငြခြန(Corporation Income Taxes)

အပခပမႈနယနမတတစခအတြငး အရငးအႏးမရေသာ ဝငေငြမားအေပၚ စညးၾကပေကာကခသည တကရက အခြနအမးအစား ျဖစသည။ ေရႊြ႕ေျပာငးႏငေသာ အခြနအေျခခရသည အခြနအမးအစားလညးျဖစသည။ ျပညနယမားသည အရငးအႏးမား (ရငးႏးျမႇပႏမႈမား) က ဆြေဆာငရနၿပငဆငမႈမား ျပလပလာႏငၿပး ထၿပငဆငမႈသညအရငးအႏးေစးကြကျဖစထြနးမႈက ထခကသြားသညအထျဖစႏငသည။ ထ႔႔ျပင ေကာပေရးရငးမား သည ျပညနယတစခထတြငမက ရငးႏးျမႇပႏမႈမား ျပလပၾကသျဖင ျပညနယသးေလးခတြင ရငးႏးျမႇပႏေသာ ေကာပေရးရငးမားက စမအပခပသညစနစ ရႈပေထြးႏငသည။ ထ႔ေၾကာင အရငးအႏးေစးကြကျဖစထြနးရနႏင စမအပခပမႈစနစ ရးရငးရန ဖကဒရယႏငငအမားစတြင ေကာပေရးရငးဝငေငြခြန စညးၾကပခြငအာဏာက ျပညေထာငစအစးရအား အပႏငးေလရသည။ သ႔ရာတြင အေမရကနျပညေထာငစႏင ကေနဒါႏငငတ႔တြင ျပညေထာငစ အစးရအျပင ျပညနယအစးရမားကလညး ေကာပေရးရငး ဝငေငြခြန စညးၾကပေကာကခခြင ရသည။

အေထြေထြေရာငးဝယခြန(General Sales Taxes)

စားသးကနစညမားအေပၚ စညးၾကပေကာကခေသာ အခြနျဖစသည။ ေရာငးဝယခြနမားက ေရာငးဝယသည အဆင တစခတညးကသာ ေကာကခသည စနစျဖင (single-stage sale tax) လညးေကာင၊ အဆငတစခထကမက ေကာကခသညစနစျဖင (multi-stage sale tax) လညးေကာငး ေကာကခၾကသည။ ဖကဒရယႏငငအခ႕တြင ျပညနယမားေကာကခသည အေထြေထြေရာငးဝယခြနသည ေရာငးဝယသည အဆငတစခတညးကသာ ေကာကခသည ေရာငးဝယခြနအမးအစားျဖစသည။ ျပညနယမားက ေရာငးဝယခြနစညးၾကပေကာကခခြင ေပးလင တစႏငငလးမတမႈအေပၚ မထခကႏငေသာလညး နယစပျဖတေကာေစးဝယထြကသည အေျခအေန မား (ေရာငးဝယခြနျမငမားေသာ ျပညနယမားရ ျပညသမားသည ေရာငးဝယခြနနညးေသာ ျပညနယမားသ႔ သြားေရာကေစးဝယျခငး) ရလာႏငသည။ ဖကဒရယႏငငအခ႕တြင အဆငတစခထကမက ေကာကခသည

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 45

ေရာငးဝယခြန အမးအစားတစချဖစေသာ တနဖးျဖညခြန (VAT) က ျပညေထာငစအစးရကသာ စညးၾကပ ေကာကခေလရသည။ သ႔ရာတြင အခြနစနစမဖြ႔ၿဖးေသးသည ႏငငမားတြင VAT ေကာကခရန အဆငသင မရၾကေပ။

ယစမးခြန(Excises Taxes)

ကနပစၥညးအခ႕ ေရာငးဝယမႈအေပၚ စညးၾကပေကာကခေသာ သြယဝကအခြနအမးအစား ျဖစသည။ ေအာတ မဘငး (ေမာေတာကား)၊ ေလာငစာဆ၊ ေဆးလပႀကး၊ စးကရကႏင အရကေသစာ စသည ကနပစၥညးမားက ေရာငးဝယစားသးျခငးအေပၚ ေကာကခေလရသည။ ထ႔ျပင အေလာငးအစားႏင ေလာငးကစားျပလပျခငးစသည လပေဆာငခကမားအေပၚ၌လညး စညးၾကပေကာကခမႈမားရသည။ ယစမးခြန အခ႕သည အရငးအျမစ စးဆငးမႈက အဟန႔အတားျဖစေစမႈနညးသျဖင ျပညနယမားက ေကာကခရန သငေတာေသာ အခြနအမးအစား တစခ ျဖစသည။ အထးသျဖင ေရာကရရာေဒသအေျခခၿပး စညးၾကပလင စးပြားေရးျဖစထြနးမႈက မထခက ႏငေပ။ ထသ႔ မဟတဘ မလထတလပရာ ေဒသအေျခခၿပး စညးၾကပလင ယစမးထတလပသည စးပြားေရး လပငနးမားသည အခြနေရာငရန ေရႊ႕ေျပာငးႏငသျဖင စးပြားေရးျဖစထြနးမႈက ထခကႏငသည။ ထယစမး ခြနမားက ျပညေထာငစ အစးရတစခတညးသာ စညးၾကပေကာကချခငး သ႔မဟတ ျပညေထာငစအစးရက အခြနအေျခခႏင ႏႈနးထားသတမတၿပး ျပညနယမားအား ေကာကခေစျခငးတ႔ျဖင စးပြားေရးျဖစထြနးမႈ အတားအဆးမားက ေျဖေလာႏင သည။ ထ႔႔ျပင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးျခငးႏင မေတာတဆမႈမားႏင ရာဇဝတမႈမားက ႀကတငကာကြယျခငးတ႔သည ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရ ႏစရပလးႏင သကဆင သျဖင အခ႕ေသာ ယစမးခြနမား (ဥပမာ - အရကႏင ေဆးရြကႀကး) က ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရ ႏစရပလးက ေကာကခသငသည။

လပခလစာခြန(Payroll Taxes)

လပခလစာအေပၚ စညးၾကပေကာကခေသာ အခြနျဖစသည။ စကမႈထြနးကားေသာ ႏငငမားတြင ေကာကခ ေလရၿပး (အထးသျဖင အလပသမားမားအတြက) လမႈေရးအာမခ/လမႈဖလေရးအစအစဥမား (social

insurance schemes)က ပပးရနျဖစသည။ လပခလစာထမ ႏတယရသျဖင စမခန႔ခြရလြယကေစေသာ အခြန အမးအစား ျဖစသည။ ထ႔ျပင လမႈဖလေရးအကးခစားခြငအတြက ျပနလညအသးျပသျဖင ျပညနယမား အၾကား အခြနႏႈနးထား အလြနကြာဟမႈမရလင ျပညတြငးစးပြားေရးေပါငးစညးမႈက ထခကႏငသည အလား အလာနညးသည။ ထ႔ေၾကာင လပခလစာခြနသည ျပညနယမားက စညးၾကပေကာကခရန သငေတာေသာ အခြနျဖစသည။ သ႔ရာတြင စကမႈထြနးကားသည ဖကဒရယႏငငမားတြင (ဥပမာ - ၾသစေၾတးလ၊ ကေနဒါႏင အေမရကန) တ႔တြင လပခလစာခြနသည ျပညနယမားအတြက အေရးႀကးေသာ ဝငေငြအရငးအျမစတစခ ျဖစေသာလညး အခြနစနစ မဖြ႕ၿဖးေသးသည ဖြ႕ၿဖးဆ ဖကဒရယႏငငမားအတြက ႀကးမားေသာ ဝငေငြ အရငးအျမစတစခ မဟတေပ။

သယဇာတအခြန (Resource Taxes)

သဘာဝသယဇာတတးေဖာထတလပမႈအေပၚ စညးၾကပေကာကခေသာ အခြနျဖစသည။ စးပြားေရးအေျခခမ ႏစရပျဖစေသာ ထေရာကမႈႏင မတမႈတ႔႔ တကရကပဋပကၡျဖစသည အခြနအမးအစားျဖစသည။ တစဘကတြင သဘာဝသယဇာတ အခြနအေျခခသည ျပညနယမားအၾကား ေရႊ႕ေျပာငးႏငမႈ မရသျဖင စနစတကစမခန႔ခြလင ျပညတြငးစးပြားေရးေပါငးစညးမႈက မထခကႏငသျဖင ျပညနယမားက စညးၾကပသငသည။ အျခားတစဘကတြင ျပညနယမား၏ သယဇာတကြယဝမႈသည မားေသာအားျဖင မတညၾကသျဖင ျပညနယမား၏ အခြန ေကာကခ ႏငစြမး (tax capacities) ကြျပားႏငၿပး ဘ႑ာေရးမထေရာကမႈ (fiscal inefficiencies) ႏင ဘ႑ာေရးမညမမႈ

46

စာစေသတာ (၆) အဆက

(fiscal inequities) တ႔က ျဖစေပၚေစႏငသည။ ထ႔ေၾကာင သယဇာတခြနမားက အစးရတစဖြ႔တညးထက အစးရအဖြ႔မားအၾကား ခြေဝသငသညဟ ရႈျမငၾကသည။ ဥပမာ - သယဇာတ ငားရမးခ (အျမတႏင ဝငေငြခြနတ႔) (resource rent-profit and income taxes) က ျပညေထာငစအစးရက စညးၾကပေလရၿပး ထတလပမႈ/ ထြကရမႈအေပၚ စညးၾကပသည ခငေၾကး၊ အဖးအခႏင စာခပသကတမးမေစမ လပငနးရပတန႔ခြနတ႔သည ေဒသတြငးဝနေဆာငမႈ သ႔မဟတ အေျခခအေဆာကအဆငရာ ကနကစရတမား ကာမေစရန ၎တ႔က ျပညနယ သ႔မဟတ ေဒသႏအစးရက စညးၾကပသငသည။ ထ႔ျပင သဘာဝပတဝနးကင ပကဆးမႈက တားဆး ရန ပတဝနးကငထနးသမးေရးအခြနကလညး ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရမားက စညးၾကပႏငသည။

သယဇာတအခြနမားအခြနအေျခခ သတမတျခငး

အခြနႏႈနးထား သတမတျခငး

ေကာကချခငးႏင စမခန႔ခြျခငး

မတခက

သယဇာတ ငားရမးခ (အျမတႏင ဝငေငြ) ခြန

F F F, Iအခြနအေျခခ ျဖန႔ကကတညရမႈ အလြန ကြာျခားျခငး။

ခငေၾကး၊ အဖးအခႏင ထတလပမႈ၊ ထြကရမႈ ႏင ပစၥညးခြနမား

S, L S, L S, L, Iျပညနယ ေဒသႏရဝနေဆာငမႈ မားအတြက အကးခစားခြင အခြနႏင အခမား။

ပတဝနးကင ထနးသမးခမား

S, L S, L S, L, Iေဒသႏရ သဘာဝ ပတဝနးကင က ထနးသမးရန ရညရြယျခငး။

F = ျပညေထာငစ၊ S = ျပညနယ၊ L = ေဒသႏရ၊ I = လြတလပေသာ စမခန႔ခြမႈ အကးေဆာငအဖြ႔

ပစၥညးခြန (Property Taxes)

အမးၿခေျမပငဆငမႈ ပစၥညးမားအေပၚ ေကာကခေသာ အခြနျဖစသည။ ပစၥညးခြနအေျခခသည အပခပမႈ နယနမတမားအၾကား ေရႊ႕ေျပာငးႏငမႈ မရသျဖင ေဒသႏရအစးရေကာကခရန သငေတာေသာ အခြနျဖစသည။ ထ႔ျပင ေဒသႏရဝနေဆာငမႈမ အကးခစားခြငမားက ပစၥညးပငရငမားက ရရၾကသျဖင ပစၥညးခြနသည အခြန ေပးေဆာငသ အကးခစားခြငမားေသာ အကးခစားခြင အခြနတစချဖစသည။ ေဒသႏရအစးရမားသည ပစၥညး ခြနေကာကခရာတြင ပစၥညးခြနတနဖးက စတႀကကသတမတႏငသျဖင ပစၥညးခြနစမအပခပရာတြင ျပညနယ အစးရ၏ အခနးက႑တစခ ရသငသည ယဆၾကသည။ ဥပမာ - ကေနဒါႏငငတြင ျပညနယအတြငးရ ပစၥညး တနဖးမားက သကဆငရာ ျပညနယအကးေဆာင အဖြ႔တစခတညးကသာ အကျဖတသတမတၿပး ယငးျပညနယ အတြငးရ ေဒသႏရအစးရမားက ၎တ႔၏ ပစၥညးခြနႏႈနးထားမားက အသးအသး သတမတကာ ပစၥညးခြနက စညးၾကပေကာကခၾကသည။ အေမရကနျပညေထာငစတြင ပစၥညးခြနက ေဒသႏရအစးရက စညးၾကပ ေကာကခၿပး ပစၥညးတနဖးအလြနအကၽြ ျမငတကလာမသာ ျပညနယအစးရက ၾကားဝငေျဖရငးေပးသည။

ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမားအတြက အဖးအခသတမတျခငး (Princing for Public Services)

အသးျပသေပးေဆာငရေသာ အဖးအခ (user fees) ႏင လငစငေၾကး (licenses) တ႔က သတမတေကာကချခငး ျဖစသည။ ေရ၊ အမႈက၊ ေဒသႏရအသးအေဆာငႏင အပနးေျဖေနရာမား အစရသည ျပညနယႏင ေဒသႏရ ဝနေဆာငမႈမားအတြက ဝနေဆာငမႈအတြကအခေၾကးေငြ ေကာကခသညမ (fees-for-service principle) က အသးခထား သျဖင မားေသာအားျဖင ပဂၢလကဆနၿပး (အသးျပသသာ ေပးေဆာငရၿပး) စမခန႔႔ခြရန လြယက ေသာေၾကာင ျပညနယ သ႔မဟတ ေဒသႏရအစးရမားက ေကာကခရန သငေတာေသာ အဖးအခမား ျဖစသည။

Source: Fiscal Feeralism: Principles and Practice of Multiorder Goverance by Robin Boardway and Anwar Shah, 2009

အနာဂတဖကဒရယ ဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 47

ဇယား (၃) အစးရအဖြ႔မား (ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရ) ကယစားျပအခြနအာဏာမား သတမတျခငး

အခြနအမးအစား (Type of Tax) အေျခခ (Base)

ႏႈနးထား (Rate)

ေကာကချခငးႏင စမအပခပျခငး (Collection

and Administration)

မတခက (Comments)

အေကာကခြန (Customs) N N N, P နငငတကာကနသြယမႈအခြနမား

ေကာပရတဝငေငြ (Corporate income) N,U N,U N,U ေရႊ႕ေျပာငးႏငျခငး၊ တညၿငမေရးအတြက သးသည လကနကကရယာ

သဘာဝသယဇာတခြန (Resource taxes)

သယဇာတဝငေငြခြန (အျမတ၊ ဝငေငြ) Resources rent tax (profits, income)

N N N အလြနမညမစြာျဖန႔ကကတညရသည အခြနအေျခခမား

ခငေၾကး၊ အဖးအခ၊ အခ၊ စာခပ သကတမးမေစမ အလပရပနား ေစျခငးေၾကာင ေပးရေသာ ေလာေၾကး (Royalties, fees, charges, severance taxes ;)

S,L S,L S,L,Pအကးခစားခြငအခြနမား/ျပညနယ - ေဒသႏရ ဝနေဆာငမႈမားအတြက ေပးရေသာ အခေၾကးေငြမား

ပတဝနးကငထနးသမးေရးအခ (Conservation

charges)S,L S,L S,L,P ေဒသႏရ သဘာဝပတဝနးကငက ထနးသမးရန

တစဥးခငးဝငေငြခြန (Personal income) N N,S,L Nျပနလညျဖန႔ေဝႏငစြမးရၿပး ေရႊ႕ေျပာငးႏငျခငး၊ တညၿငမေရးအတြက သးသည လကနကကရယာ

ခမးသာကြယဝမႈအခြန (အေျခ ပစၥညး၊ ခမးသာကြယဝမႈ၊ ခမးသာ ကြယဝမႈ လြေျပာငးျခငး၊ အေမြ ဆကချခငးႏင အေမြပစၥညး)Wealth taxes (taxes on capital, wealth, Wealth

transfers, inheritances, and bequests)

N N,S N

လပခလစာ (payroll) N,S N,S N,S အကးခစားခြငအခေၾကးေငြ၊ ဥပမာ - လမႈဖလေရးအတြက ကာမေစရန

အဆငဆငေကာကခေသာ ေရာငးဝယခြနမား (တနဖးျဖညခြန) Multistage sales taxes (VAT)

N N,S N,Sဖကဒရယအစးရေအာကတြင နယစပအခြနက အလကသင ေကာကခ ႏငျခငး၊ တညၿငမေရးအတြက အသးျပႏငသည လကနကကရယာ

48

အခြနအမးအစား (Type of Tax) အေျခခ (Base)

ႏႈနးထား (Rate)

ေကာကချခငးႏင စမအပခပျခငး (Collection

and Administration)

မတခက (Comments)

ထတလပမႈအဆငတစခကသာ ေကာကခသည ေရာငးဝယ ခြနမား (ထတလပျခငး၊ လကကား၊ လကလ) Single-stage

sale taxes (manufacturing, wholesale, retail)

ေရြးခယမႈ (က) Option A S S,L S,L လကနာရမည ကနကစရတ ပျမႇငမားျခငး

ေရြးခယမႈ (ခ) Option B N S N လကနာရမည ကနကစရတ ပနညးျခငး

“ဒစရကျပစမႈ”ဆငရာ အခြနမား (“sin” Taxes)

အရကႏင ေဆးရြကႀကးယစမး (Excises on alcohol

and tobacco) N,S N,S N,S,P ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈသည မေဝတာဝနယမႈတစချဖစျခငး

အေလာငးအစားျပျခငး၊ ေလာငး ကစားျခငး (Betting,

gambling) S,L S,L S,L,P ျပညနယႏင ေဒသႏရတာဝနမား

ထမား (Lotteries) S,L S,L S,L,P ျပညနယႏင ေဒသႏရတာဝနမား

ျပငပြမား (Race tracks) S,L S,L S,L,P ျပညနယႏင ေဒသႏရတာဝနမား

“ဆးရြားမႈမား” အခြနမား Taxation of “bads”

ကာဗြန (Carbon) N,U N,U N,U ကမၻာလးဆငရာ/တစႏငငလးဆငရာ ေလထညစညမးမႈက တကဖကရန

ဇဝစြမးအငဆငရာ အခြန (BTU taxes) N,S,L N,S,L N,S,L,Pေလထညစညမးမႈအကးသကေရာကမႈသည ႏငငအတြငး၊ ေဒသတြငး သ႔မဟတ ေဒသႏရအတြငး ျဖစႏငျခငး။

ေမာေတာယာဥေလာငစာဆအခြန (Motor fuels) N,S,L N,S,L N,S,L,P ဖကဒရယ/ ျပညနယ / ေဒသႏရလမးမား

စကရစြန႔ပစပစၥညးအခြန (Effluent charges) N,S,L N,S,L N,S,L,P အသးျပျခငးအတြက ေပးရေသာ အေကာကခြနမားယာဥေၾကာပတဆ႔မႈေပးရေသာ အေကာက (Congession tolls)

N,S,L N,S,L N,S,L,P ႏငင၊ ျမနစညပယ သ႔မဟတ ေဒသႏရ အခြနမားက ကငတြယရႏ

ယာဥရပနားခ (Parking fees) L L L,P ေဒသႏရအတြငး ယာဥပတဆ႔မႈက ထနးခပရန

အနာဂတဖကဒရယ ဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 49

အခြနအမးအစား (Type of Tax) အေျခခ (Base)

ႏႈနးထား (Rate)

ေကာကချခငးႏင စမအပခပျခငး (Collection

and Administration)

မတခက (Comments)

ေမာေတာယာဥမား (Motor vehicles)

မတပတငျခငး၊ လႊေျပာငးျခငးအခြန ႏင ႏစစဥေၾကး (Registration, transfer taxes and annual fees)

S S S ျပညနယတာဝန

ဒရကဘာမးဖေခာငႏငအခေၾကးေငြ (Driver’s Kitchern and

fees) S S S ျပညနယတာဝန

စးပြားေရးလပငနးအခြန (Business Taxes) S S S အကးခစားခြငအခြန

ယစမး (Excises) S,L S,L S,L ေနထငရာ အေျခခေကာကသည အခြနမား

အမၿခေျမပငဆငမႈ (Property) S L L လးဝမေရႊ႕ေျပာငးႏငျခငး၊ အကးခစားခြငအခြန

ေျမယာ (Land) S L L လးဝမေရႊ႕ေျပာငးႏငျခငး၊ အကးခစားခြငအခြန

ၿခေရ၊ ပေကာငးေအာငျပလပျခငး (Frontage, betterment) S,L L L ကနကစရတျပညလညရရျခငး

မထညျခငး (Poll) N,S,L N,S,L N,S,L,P ဝနေဆာငမႈမားအတြက ေပးေခမႈမား

သးသအား ေကာကချခငး (User Charges) N,S,L N,S,L N,S,L,P လကခရရေသာ ဝနေဆာငမႈမားအတြက ေပးေခမႈမား

U = ႏငငလြန အကးေဆာငအဖြ႔ (Supranational agency), ICB = လြတလပေသာ ဗဟဘဏ (Independent Central Bank),

N = ဖကဒရယ/ျပညေထာငစအဆငအစးရ (National Government), S = ျပညနယအစးရ (State or provincial government), L = ေဒသႏရအစးရ (Municipal or local)

P = ပဂၢလက (Private)

Source: A Global Dialogue on Federalism: The Practice of Fiscal Federalism: Comparative Perspectives, Volume-4, Forum of Federation, p14-15

50

ဇယား (၃) အရ အခြနအာဏာမားက အမးမးခြေဝႏငပက ေတြ႔ရရမည ျဖစသည။ အစးရအဖြ႔မား၏ (ျပညေထာငစ သ႔မဟတ ျပညနယ သ႔မဟတ ေဒသႏရအစးရတ႔၏) သးျခားအခြနအာဏာ (အခြနအေျခခ ဖြငဆျခငး၊ အခြန ႏႈနးထား သတမတျခငးႏင အခြနေကာကချခငးႏင စမအပခပျခငး)ႏင ျပညေထာငစႏင ျပညနယတ႔၏ ထပထျပ အခြနအာဏာ (ျပညေထာငစက အခြနအေျခခဖြငဆၿပး ျပညနယမားက ႏႈနးထားသတမတျခငးႏင အခြနေကာကခ ျခငး သ႔မဟတ ျပညေထာငစက အခြနအေျခခဖြငဆၿပး ျပညေထာငစႏင ျပညနယမားသည မမတ႔၏ ႏႈနးထားမား က သတမတျခငးႏင အခြနေကာကချခငး) ဟ၍ အပစႀကး (၂) မးျဖင ခြျခားသးသပႏငသည။ ထေရာကမႈႏင မတမႈဆငရာ စးပြားေရးအေျခခမႏစရပက အသးျပၿပး အခြနအာဏာမားက အစးရအဖြ႔မားအား ခြေဝထားျခငး ျဖစသည။ ထမမားသည တစခါတစရတြင ႏငငေရးအေျခခမအခ႕ (ကယပငျပ႒ာနးခြငႏငကယပငအပခပခြင) ႏင ပဋပကၡထပတကျဖစႏငသည။ အထးသျဖင ႏငငတစခ၏ ဖြ႔စညးပအရ အခြနအာဏာမားက ျပညေထာငစ သ႔မဟတ ျပညနယအစးရအား ပေပးထားလင စးပြားေရးအေျခခမျဖင ခြေဝရန ခကခသြားႏငသည။ ဥပမာ - သဘာဝသယဇာတအခြနအားလးက ျပညနယမားကသာ အပႏငးထားလင ႏငငေရးအရ ျပညနယမား၏ လပပင ခြငသည အလြနျမငမားႏငသည။ သ႔ရာတြင စးပြားေရးအရ ျပညနယမားအၾကား မတမႈရေရးက ေဆာငရြကရာ တြင စနေခၚမႈမား ရလာႏငသည။ အထးသျဖင ျပညနယမားအၾကား သယဇာတၾကြယဝမႈအလြနျခားနားေနလင အခ႕ေသာျပညနယမားသည သယဇာတအခြနအာဏာ ရေသာလညး အခြနေကာကခႏငစြမးသည မတညႏငေပ။ ထ႔ေၾကာင သယဇာတအပါအဝင အခ႕ေသာ အခြနမားက ျပညေထာငစႏင ျပညနယတ႔၏ ထပတျပအခြန အာဏာအျဖစ သတမတၾကသည။

ထပတျပအခြနအာဏာမားႏင စပလဥး၍ အခြနထပျခငး (အခြနႏစခါ ေကာကမျခငး) ႏင အခြနေရာငသည ျပနာမားေၾကာင ႏငင၏ ရားပါးအရငးအျမစမား အေလအလြငနညးပါးသြားရနႏင ျပညနယမား၏ အခြနဆငရာ ကယပငအပခပခြငကလညး စနစတက ကငသးသြားႏငရနအလ႔ငာ ျပညေထာငစႏင ျပညနယတ႔၏ အခြနစနစ အမးမးက စညးဝါးညေစျခငး (tax harmonization) ျပလပသြားရန အေရးႀကးပါသည။ အခြနစနစ စညးဝါး ညေအာင ေဆာငရြကႏငသည နညးလမးအမးမး ရသည။၂၄ ပထမတစမးမာ ဝငေငြခြေဝျခငး (revenue

sharing) ျဖစၿပး ျပညနယမားအတြက ခြေဝေပးမည (အခြနတစခစ၏) အခြနရေငြ အခးအစားတစခက ႀကတင သတမတၿပး ခြေဝေပးျခငး ျဖစသည။ ထသ႔ခြေဝရာတြင ဆးျဖတရမညအခက (၂) ခကမာ ျပညနယအားလးတြက ခြေဝေပးမည အခြနေငြ အခးအစားႏင ထအခးအစားက ျပညနယတစခခငးစအတြက ခြေဝမည အခးအစားတ႔ ျဖစသည။ ဥပမာ - ဂာမဏ ႏငငတြင ျပညနယ (Landers) အားလးအတြက ဝငေငြခြနႏင ေကာပေရးရငးအခြနရေငြ၏ ၄၂.၅ ရာခငႏႈနးခြေဝၿပး ထေဝစက ျပညနယတစခခငးစအလက ျပနလညခြေဝရာတြင ျပညနယအလက ေကာကခ ရရသည ပမာဏအေပၚ မတညၿပး ခြေဝသည။ ထ႔အျပင တနးဖးျဖညခြန (VAT) ရေငြ၏ ၅၅ ရာခငႏႈနးက ျပညနယ အားလးအတြကႏင ထစေပါငး ရရသည အခြနေငြက ျပညနယတ႔အား အညအမ ျပနလညခြေဝေပးသည။ ဤပစ သည စမခန႔ခြမႈ ကနကစရတနညးေသာလညး ျပညနယမားတြင အခြနဆငရာ ကယပငအပခပခြငအာဏာ မရသေလာကနညးသည။ ထ႔ေၾကာင VAT ကသ႔ ျပညနယမားစညးၾကပေကာကခရန မသငေသာအခြနမားကသာ ဤပစသးသငသည။

ဒတယအခြနစနစစညးဝါးညေစသညပစမာ ျပညနယထပတးအခြန (state surtax) ျဖစၿပး ျပညနယမားသည မမတ႔ ျပညနယတြင တညရေသာ ျပညေထာငစ၏ အခြနမားအေပၚ စညးၾကပေကာကချခငး ျဖစသည။ ဤပစတြင အခြနတစခ၏ အခြနအေျခခႏင အခြနႏႈနးထားမားက ျပညေထာငစက သတမတၿပး ျပညနယမားက ၎တ႔၏ သးျခား အခြနႏႈနးထားမား သတမတကာ ျပညေထာငစအခြနရေငြမားအေပၚ ေကာကချခငးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညနယထပတး အခြနသည အခြနအေပၚအခြနေကာကသညစနစ (tax-on-tax sytem) တစခအျဖစ ရႈျမင ၾကသည။ ျပညေထာငစသည ျပညနယႏႈနးတးအခြနက ျပညနယကယစားေကာကခၿပး ရရလာေသာ အခြနေငြမား က ျပညနယမားသ႔ လႊေျပာငးေပးသည။ ဤပစသည ဝငေငြခြေဝျခငးပစ (revenue sharing) ႏင ႏႈငးယဥလင ျပညနယလပပငခြင ပရေနသလျဖစေသာလညး အားနညးခကမားလညး ရသည။ ၎တ႔မာ ျပညေထာငစအစးရက အခြနအေျခခႏင အခြနႏႈနးထားမားက ေျပာငးလကလင ျပညေထာငစ၏ အခြနရေငြအျပင ျပညနယမား၏ အခြန

၂၄ Fiscal Federalism: Principles and Practice of Multiorder Goverance by Robin Boardway and Anwar Shah, 2009

p192-204

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 51

ရေငြအေပၚ၌လညး သကေရာကႏငျခငးႏင ျပညနယမားသည အခြနအေျခခႏင အခြနႏႈနးထားမားက မဝါဒဆငရာ ရညရြယခကမားအတြက အသးျပခြင မရျခငးတ႔ ျဖစသည။

တတယနညးမာ တညေသာအခြနေျခခေပၚတြင မတညေသာ အခြနႏႈနးထားမားျဖင အခြနေကာကချခငး (Tax on

base sytem) ျဖစသည။ ျပညေထာငစႏင ျပညနယတ႔ေကာကခခြငရေသာ ထပထျပအခြနမားအတြက ဘအခြန အေျခခက ျပညေထာငစက အဓပၸါယဖြငဆၿပး မတကြျပားေသာ အခြနႏႈနးထားမားက ျပညေထာငစႏင ျပညနယ မားက အသးသး သတမတၾကသည။ သတမတအခြနႏႈနးထားအတငး အစးရတစခတညးက အခြနေကာကခ ေပးၿပး လြႊေျပာငးေပးသည။ ဥပမာ - ကေနဒါႏငငတြင အခြနေကာကခမႈ သေဘာတခကမား (Tax Collection

Agreements) အရ သေဘာတစာခပ ထးထားေသာ ျပညနယမားသည တစဥးခငးဝငေငြက စညးၾကပရာတြင ျပညေထာငစဖြငဆထားေသာ အခြနအေျခခမားအေပၚ ၎တ႔၏ သးျခားအခြနႏႈနးထားမားအတငး ျပညေထာငစ အစးရက ကယစားေကာကခၿပး ၎တ႔ထ လႊေျပာငးသည။ ဤပစသည အထကပါအခြနစနစ စညးဝါးညေစသည ပစႏစခႏင ႏႈငးယဥလင ျပညနယမားတြင လပပငခြငအာဏာ ပရသညဟ သးသပႏငသည။ အခြနအေျခခတညျခငး ေၾကာင စမခန႔ခြမႈႏင လကနာမႈ ကနကစရတ (administrative and compliance costs) သကသာႏငၿပး ႏႈနးထားမတညျခငးေၾကာင ျပညနယမား၏ အခြနကယပငအပခပခြငက အထကအေလာက အားေပးသည။ ထ႔ေၾကာင ဤပစသည အစးရအဖြ႔မားအၾကား အခြနအာဏာထနးညႇရာတြင အသငေလာဆးပစတစခအျဖစသတမတၾကသည။

အခြနစနစ စညးဝါးညေစသညစနစအျပင ျပညနယမားအား ျပညေထာငစထက အခြနအာဏာပေပးထားလင ဘ႑ာေရး မထေရာကမႈႏင ဘ႑ာေရးမညမမႈတ႔က ျဖစေစႏငေသာေၾကာင ၎တ႔က ကစားႏငသည အခြန ေကာကခႏငစြမးက ညတမတျဖစေစသညစနစတစခ (a system of equalization of revenue-raising

capacities) စစဥထားသငသည။ သ႔မသာ ႏႈငးယဥႏငေသာ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈအဆငက ႏႈငးယဥႏငေသာ အခြနႏႈနးထားမားျဖင ဘ႑ာေငြပပးႏငမည အလားအလာရမည ျဖစသည။၂၅ ညတမတစနစက ဤအခနး၏ အပငး (၂.၂.၄) တြင ေဖာျပထားသည။ အခြနစနစ စညးဝါးညေစျခငးႏင အခြနေကာကခႏငစြမး သာတညမ ျဖစေစသည စနစတ႔သည အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေရး ဆကႏႊယမႈ၏ အေရးႀကးေသာ အစတအပငးမား ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ဤအစအစဥ နစခလးက ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစတြင ထညသြငးထားေလရသည။

၅.၂.၃။ ဘ႑ာေရး မညမမႈမား (Fiscal Imbalances)

ဘ႑ာေရးမညမမႈသည ျပညသ႔အသးစရတႏင ျပညသ႔ဘ႑ာေငြ မညမသည အေျခအေနတစရပက ရညညႊနး သည။ ဆလသညမာ ဝငေငြ (အခြနအပါအဝင အျခားေသာ အစးရဝငေငြမားအားလး) ႏင ထြကေငြ (ျပညသ႔ ဝနေဆာငမႈ အသးစရတတာဝနမားအားလး) မညမျခငး၊ တစနညးအားျဖင ဝငေငြနညးၿပး ထြကေငြ မားေနသည အေျခအေနက ဆလသည။ ဖကဒရယႏငငအပါအဝင ႏငငအမားစတြင အစးရအဖြ႔မားအား အပႏငးေသာ ဘ႑ာေရးအာဏာမား (အသးစရတတာဝနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားႏင အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာ မား) သည မားေသာအားျဖင ဟနခကညမႈ သ႔မဟတ ညမမႈမရသညက ေတြ႔ရသည။ ျပညနယႏင ေဒသႏရ အစးရမားအား အပႏငးထားေသာ အသးစရတအာဏာ (တာဝနမား) သည ၎တ႔အား အပႏငးထားေသာ အခြန အာဏာမားထက ပမားေလရသျဖင ဘ႑ာေရးမညမမႈသည သဘာဝျဖစစဥတစခပမာ ရေနသည။ ထဘ႑ာေရး မညမမႈအတငးအတာသည ဘ႑ာေရး အာဏာခြေဝသည အတငးအတာေပၚ မတညၿပး ဖကဒရယႏငငအလက ကြျပားသြားသည။

ဘ႑ာေရးမညမမႈပစ (၂) မး ရသည။ ေဒါငလကဘ႑ာေရးမညမမႈ (vertical fiscal imbalance) ႏင အလား လကဘ႑ာေရးမညမမႈ (horizontal fiscal imbalance) တ႔ ျဖစသည။ ေဒါငလကဘ႑ာေရး မညမမႈသည

၂၅ ညတမတစနစသည ျပညနယ အားလး တစပစတညး ျဖစရန ဆလျခငးမဟတဘ အေျခခစႏႈနးတစရပ ထနးသမးထားႏငရန ျဖစသည။

52

ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရမားအား အပႏငးထားေသာ ဘ႑ာေရးအာဏာမား မညမသည အေျခအေန (ျပညေထာငစသည ျပညနယမားထက ဘ႑ာေရးအာဏာပရျခငး) က ရညညႊနးသည။ အလားလက ဘ႑ာေရး မညမမႈသည ျပညနယမားက တညေသာ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမားက မေပးႏငသည အေျခအေနက ရညညႊနးသည။ ေဒါငလကဘ႑ာေရးမညမမႈသည ျပညနယ၏ ဘ႑ာေရးအာဏာမား (အသးစရတတာဝနႏင အခြနအာဏာ) မညမျခငး သ႔မဟတ ဘ႑ာေရး စမအပခပမႈစနစ၏ အားနညးခကမားရျခငး (စြမးေဆာငႏငမႈႏငထေရာကမႈ မရျခငး) ေၾကာင ျဖစေပၚလာႏငသည။ အလားလကဘ႑ာေရးမညမမႈသည ျပညနယအလက သယဇာတ ကြယဝမႈအဆငမတညျခငး၊ ၿမ႕ျပအေျခစက စကမႈလပငနး ဖြ႔ၿဖးမႈအေနအထား မတညျခငး၊ ပထဝ အေနအထား ခကချခငး စသညတ႔ေၾကာင ျဖစေပၚလာႏငသည။

ဖကဒရယႏငငတစခ၏ ဘ႑ာေရးအာဏာခြေဝမႈပစေၾကာင ထြကေပၚလာႏငေသာ ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက နညးလမး အမးမးျဖင ေျဖေလာႏငသည။ မအရ ေဒါငလကဘ႑ာေရးမညမမႈမားက နညးလမး (၄) ခ ျဖင ေျဖေလာႏငသည။၂၆ ၎တ႔မာ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈဆငရာ အသးစရတတာဝနမားက အစးရအဖြ႔မားအၾကား လႊေျပာငးအပႏငးျခငး (ျပညနယ၏ တာဝနအခ႕က ျပညေထာငစက လႊေျပာငးယျခငး)၊ အခြနအာဏာမားက ျပနလညသတမတခြေဝျခငး (ျပညေထာငစ၏ အခြနအာဏာအခ႕က ျပညနယမားအား ခြေဝေပးျခငး)၊ အစးရအဖြ႔ မားအၾကား (ျပညေထာငစမ ျပညနယမားသ႔) ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးျခငး၊ (အခြန) ဝငေငြခြေဝမႈအစအစဥမားက ခငမာ စြာခမတထားျခငးတ႔ ျဖစသည။ အလားလကဘ႑ာေရး မညမမႈမားက အစးရအဖြ႔မားအၾကား (ျပညေထာငစမ ျပညနယမားသ႔ သ႔မဟတ ခမးသာေသာ ျပညနညမားမ ဆငးရေသာ ျပညနယမားသ႔) ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးျခငး၊ ျပညနယမား၏ အခြနအာဏာက တးေပးျခငးႏင အခြနစနစထြနကားေရးအတြက ျပညနယမား၏ စမအပခပ ႏငစြမးက ျမႇငတငေပးျခငး စသညနညးလမးတ႔ျဖင ကစားႏငသည။

၅.၂.၄။ အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးျခငး (Intergovernmental Transfers)

အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးျခငးသည အစးရအဖြ႔မား၏ ဘ႑ာေရးဆကႏႊယမႈက ထနးသမးရာတြင အေရးအႀကးဆးေသာ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အစတအပငးတစခ ျဖစသည။ ဖကဒရယႏငငအပါအဝင ႏငင အမားစတြင ဘ႑ာေရးမညမမႈမားသည အနညးႏငအမား ရၾကသည။ ထမညမမႈမားက ေျဖရငးသညအစအမမား (သ႔မဟတ) ဘ႑ာေရးညတမတျဖစေစသည အစအစဥမား (fiscal equalization) သည အမးမးရႏငသည။ (စာစအကြက - ၇ ရႈ) ထအစအစဥမားသည ဖကဒရယႏငငအလက ကြျပားမႈရၿပး ဘ႑ာေရးမညမမႈအားလးက ပေပာကသြားေအာင ေျဖရငးႏငျခငး မရသညတင ေလာနညးသြားေအာင ကစားေပးႏငသည။ ဘ႑ာေရး မညမမႈ မားက ကစားႏငသည နညးလမးမားသည ေယဘယအားျဖင (၃) မး ရသည။ ၎တ႔မာ ဝငေငြခြေဝျခငး (revenue sharing)၊ ေထာကပေငြခေပးျခငး (grants) ႏင အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးျခငး (intergovernmental transfers) တ႔ ျဖစသည။

ဝငေငြခြေဝသညနညးသည အခြနတစခခငးအလက အခြနဝငေငြခြေဝျခငး (tax-by-tax sharing) (သ႔မဟတ) အခြနဝငေငြအားလး စေပါငးထားသည စေပါငးဘ႑ာေငြမ ခြေဝျခငး (sharing from total pool) စသည ပစ တစခချဖင ျပညေထာငစႏင ျပညနယမားအား အခြနေငြခြေဝသည အစအစဥျဖစသည။ ထအစအစဥျဖင ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ေျဖရငးႏငသည။ ထနညးလမးအရ ခြေဝမညအခြနအခးအစား (ရာခငႏႈနး) က အေျခခမ (၂) ရပျဖင (ေကာကခရာေဒသ အေျခခမႏင ျပနလညျဖန႔ေဝမႈအေျခခမ - Derivation and Redistribution

principles) သတမတကာ အစးရအဖြ႔မားအၾကား အခြနေငြခြေဝသည။ ထအေျခခမမားအရ အခြနေကာကခ ရရသည ေဒသအတြက သးသန႔အခြန အခးအစားတစခ ႀကတငသတမတထားျခငးျဖင (သ႔မဟတ) စေပါငးအခြန ဘ႑ာေငြမ စညးမဥးအေျချပ ပေသနညးတစခချဖငလညးေကာငး အခြနေငြခြေဝၿပး ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ေျဖေလာႏငသည။

၂၆ Brian Dollery, “A Century of Vertical Fiscal Imbalance in Australian Federalism,” University of New England,

School of Economics, Working Paper Series in Economics, No. 2001-14, Sept 2001, p4

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 53

စာစေသတာ (၇) ဘ႑ာေရး သာတညမျဖစေစျခငး

ဘ႑ာေရးညတမတျဖစေစျခငးသည ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေငြရာေဖြႏငစြမး/အခြနေကာကခႏငစြမး (revenue-raising capacity) သ႔မဟတ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈကနကစရတ (public service cost) တ႔ မတညမႈမားက ေျဖေလာႏငရန ရညရြယခကျဖင ျပညနယ/အပခပမႈနယေျမမားအၾကား ဘ႑ာေရး အရငးအျမစမား လႊေျပာငးျခငးက ရညညႊနးသည။ ညတမတျဖစေစျခငးသည ျပညနယအားလး တေျပးညျဖစေစျခငး မဟတဘ စႏႈနးတစရပထမးထားႏငရန ဘ႑ာေရးလအပခကရေသာ ျပညနယ မားအတြက ဘ႑ာေငြလႊေပးျခငးျဖစသည။ ဘ႑ာေရးညတမတ ျဖစေစျခငးအစအစဥမားက လႊေငြ လားရာအားျဖငၾကညလင အလားလကညတမတျဖစေစျခငး (horizontal equalization) ႏင ေဒါငလကညတမတျဖစေစျခငး (vertical equalization) ဟ၍ ပစ (၂) မး ခြျခားႏငသကသ႔ မညမ အမးအစားအားျဖငၾကညလင ဝငေငြညတမတျဖစေစျခငး (revenue equalization) ႏင ကနကစရတ ညတမတျဖစေစျခငး (cost equalization) ဟ၍ ပစ (၂) မး ခြျခားႏငသည။

ပထမပစအရ အလားလကညတမတျဖစေစျခငး အစအစဥမားတြင ဘ႑ာေငြမားက ျပညနယအစးရ မားအၾကား လႊေျပာငးျခငးျဖစၿပး ေဒါငလကညတမတအစအစဥမားတြင ဘ႑ာေငြမားက ဗဟ/ ျပညေထာငစ/ဖကဒရယအစးရမ ျပညနယအစးရမားထသ႔ လႊေျပာငးသည။ ဒတယပစအရ ဝငေငြညတ မတျဖစေစျခငးအစအစဥမားသည ျပညနယ/အပအပမႈနယေျမမား၏ တစဥးခငးဝငေငြ ရာေဖြႏငစြမး/အခြနေငြ ေကာကခႏငစြမး (per capita revenue raising capaicity) မတညမႈမားက ေလာခရန ရညရႊယၿပး ကနကစရတညတမတျဖစေစသည အစအစဥမားသည ျပညသ႕ဝနေဆာငမႈစႏႈနးအခ႕ထနးညႇသည တစဥးခငးကနကစရတ မတညမႈမားက ေလာခရနရညရႊယသည။

ဘ႑ာေရးညတမတျဖစေစျခငးပစမားတြင အားသာခကႏင အားနညးခကမား ရၾကသည။ အားသာ ခကအေနျဖင ျပညနယမားအၾကား ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက အၿမတမးမဟတသညတင တစခါတစရ တြင တစဝက သ႔မဟတ သးပႏစပနးပါး ေလာခႏငၿပး တစခါတစရတြင ဘ႑ာေရးမညမမႈအားလးက ပေပာကလနးပါး ကစားႏငသည။ အားနညးခကမားမာ ဝငေငြ/အခြနေငြ ညတမတျဖစေစျခငးသည ျပညနယအားလး၏ အနမဆးဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမး (minimum fiscal capacity) တညေရး အတြက လအပေသာ ျပညနယမားအား ဘ႑ာေငြ လြေပးသျဖင ျပညနယ/အပခပမႈနယေျမတစခ၏ အခြနအားထတမႈ (tax effort) (ဂဒပတြင ကယစားျပအခြနအခး/ရာခငႏႈနး) က ေလာကေစႏငျခငးႏင အထးသျဖင ဆငးရေသာ ေဒသမားအတြက ဖြ႔ၿဖးေရးေထာငေခာကတစခ ျဖစေစႏငျခငး (အခြနေငြ ေကာကခရရမႈ မရသျဖင သ႔မဟတ နညးသျဖင လႊေျပာငးေငြမား ပလကခရရႏငျခငးေၾကာင ျပညနယ မားသည အခြနေငြရရလာနငသည စပြားေရးဖြ႔ၿဖး တးတကေရးအတြက အားမစကလျခငး)၊ ကနက စရတ ညတမတျဖစေစျခငးသည အသးစရတလအပခကမားက ေဖာငးပြေစႏငျခငး (လအပသည ထက ပေတာငးဆျခငးႏင စးပြားေရးအခြငအေရးရယျခငး (rent seeking) (သာတညမျဖစေစျခငး ပေသနညးႏင/သ႔မဟတ အကးခစားခြငရသႏငပတသကၿပး ဖအားေပးျခယလယျခငး) တ႔ ျဖစသည။

အထကတြင အကဥးခးေဖာျပထားသညအတငး ညတမတျဖစေစျခငးပစတငးတြင အားသာခကႏငအားနညးခကမားရသျဖင လကေတြ႔တြင ပစတစခတညးထက ပစမားကေရာေႏာအသးျပထားသည ဘ႑ာေရးညတမတအစအစဥမားကသာ ဖကဒရယႏငငအမား၌ ေတြ႔ရသည။

(Source: Fiscal Equalization by Hansjorg Blochlinger and Claire Charbit, OECD Economic

Studies No. 44, 2008/1, 2008, available at: https://www.oecd.org/eco/42506135.pdf )

54

ေထာကပေငြခေပးရာတြငလညး ပစအမးမးရသည။ ျပညေထာငစသည ျပညနယမားအား သတမတခကမပါ ေသာ အေထြေထြေထာကပေငြမား (unconditional grants) ေပးႏငသကသ႔ သတမတခကပါေသာ (ျပညနယမား လကနာရမည စညကမးခကမားပါရေသာ) အထးေထာကပေငြမား (special grants) လညး ျပညနယမားအား ခေပးႏငပါသည။ ဥပမာ - ျပညေထာငစအထးေထာကပေငြသည အေျခခအေဆာကအ ဖြ႔ၿဖးေရးအတြကသာ အသးခ ရမည သ႔မဟတ ျပညနယမားက ခြငျပထားေသာ အရကဝယယသးစြႏငသည အသကအရြယက တးျမႇငရမည အစ ရသည သတမတခကမား ပါရပါက ထသတမတခကမားက လကနာမသာလင ျပညနယမားသည ျပညေထာငစ၏ အထးအေထာကအပက ရယခစားပငခြငရမည ျဖစသည။ ျပညနယမားသည ၎တ႔၏ အသးစရတတာဝနမား အတြက ကယပငဝငေငြအရငးအျမစလေလာကမႈ မရလင ျပညေထာငစ၏ ေထာကပေငြမားက ရယေလရသည။

ဝငေငြခြေဝျခငးႏင ေထာကပေငြခေပးျခငး နညးလမးတ႔အျပင အစးရအဖြ႔တစခမတစခသ႔ (ျပညေထာငစမ ျပညနယမားသ႔ သမဟတ ျပညနယအခ႕မ အျခားျပညနယမားသ႔) ဘ႑ာေငြလႊေပးသည နညးလမး (inter-

governmental transfers) ျဖငလညး ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ေလာခႏငပါသည။ ဤနညးလမးတြင ျပညနယ မား၏ ဘတဂက လေငြမား (budget deficit) အတြက ဘ႑ာေငြလႊေပးျခငးႏင ေဒသႏရေခးေငြမားထတေပးျခငး တ႔ပါဝငသည။ ေခးေငြမားေၾကာင ေၾကြးၿမမား တးပြားလာႏငသျဖင ေၾကြးၿမပမာဏ ကန႔သတမႈမား ထားရလာၾက သည။ (စာစေသတာ - ၈ ရႈ) သ႔ရာတြင လကေတြ႔တြင ျပညေထာငစအစးရသည ျပညနယတစခခက ဘ႑ာေရး အခကအခႏင ရငဆငေနရလင အလကသင ကညေျဖရငးေပးသညက မားပါသည။ ထသ႔ ဘ႑ာေရး လအပခက မားက ကညေျဖရငး ေပးျခငးက ျပညေထာငစ အစးရ၏ ကညကယထတမႈမား (federal bailout) (တစနညး ခကစာအပထတေပးသည ဖကဒရယစနစ - cheque book federalism) ဟ ေခၚေဝၚၾကသည။ ထကညကယထတ မႈသည ျပညနယမားအေပၚ ျပညေထာငစအစးရ၏ ၾသဇာလြမးမးမႈက ျမငတကေစႏငသျဖင အကန႔အသတျဖင ခြငျပသငပါသည။ ဘ႑ာေငြလႊေပးျခငးသည ဘ႑ာေရးမညမမႈမား ကစားရနအတြက ရညရြယေသာလညး

စာစေသတာ (၈) ဘတဂကကန႔သတခကပစမား

ဘတဂကလေငြႏင ေၾကြးၿမကန႔သတခကစညးကမးမားက ေယဘယအားျဖင ပစ (၂) မးျဖင ေတြ႔ႏငသည။ ပထမတစမးမာ စညးကမး ေလာရေသာ ဘတဂက ကန႔႔သတခက (soft budget constraint) ျဖစၿပး ျပညနယမားက ဘတဂကႏင ေၾကြးၿမဆငရာ စညးကမးသတမတခကမားက လကနာမႈအားနညးသညတင ျပညေထာငစ အစးရသည ျပညနယမား၏ ဘတဂကလေငြမားအတြက ဘ႑ာ ေငြ လႊေျပာငးေပးသည။ ဒတယတစမးမာ စညးကမးတငးၾကပေသာ ဘတဂက သတခက (hard budget constraint) ျဖစၿပး ဘတဂကႏင ေကြးၿမဆငရာ စညးကမးသတမတခကမားက လကနာမႈအားနညးလင ျပညေထာငစအစးရ သည ျပညနယမား၏ ဘတဂကလေငြ အားလးအတြက တာဝနယေပးျခငး မရေပ။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 55

ထအေလအထသည တစခါတစရ၌ ျပညေထာငစအစးရအေပၚ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးအရ မခေနရမႈ (fiscal

dependency) ႏင ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးဆငရာ တာဝနခမႈ (fiscal accountability) တ႔အေပၚ သကေရာက ႏငသည။ ျပညနယမားသည ျပညေထာငစအေပၚ ဘ႑ာေရးအရ မခေနရမႈမားေလေလ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးလပပငခြငအာဏာ (fiscal autonomy) ထခကေလေလ ျဖစသည။ အထးသျဖင ျပညေထာငစ၏ အသး စရတဆငရာ ဥးစားေပးမႈမားသည ျပညနယ၏ အသးစရတဆငရာ ဥးစားေပးမႈမားႏင တစထပတညးမကသည အေျခအေနမးတြင ျပညနယမားသည သတမတခကပါေသာ ျပညေထာငစ ေထာကပေငြ ရရႏငေရးအတြက ျပညေထာငစ၏ သတမတခကမားက လကနာေပးရသညအခါ ျပညနယဘ႑ာေရးလပပငခြငက အားနညးသြား ေစသည။ ျပညေထာငစ၏ ကညမႈႏငအတ လႊမးမးျခယလယမႈမား ရလာႏငေသာေၾကာင ျပညေထာငစ ေထာကပ ေငြအေပၚ အလြနအကြအားထားမႈသည ေရရညအားျဖင ေကာငးေသာ အေလအထ မဟတေပ။ ထ႔ေၾကာင ျပညနယမားသည ၎တ႔၏ ေျခေထာကေပၚ ရပတညၿပး ကယပငဆးျဖတခကမား ခမတႏငေရးအတြက မမတ႔၏ ဘ႑ာေရး စြမးေဆာငႏငမႈ (fiscal capacity) ခငမာ အားေကာငးေအာင ေဆာငရြကသငပါသည။

အခပအားျဖငဆေသာ ဘ႑ာေရးဆငရာ ဆးျဖတခကမား (ဘ႑ာေရးမဝါဒမား ခမတျခငးႏင ဘ႑ာေရး အာဏာမား ခြေဝျခငး) ခမတရာတြင ႏငငေရးရႈေထာင (ကယပငအပခပခြင၊ တာဝနယ/တာဝနခမႈ စသည အေျခခမမား) ႏင စးပြားေရးရႈေထာင (ထေရာကမႈ၊ မတမႈစသည အေျခခမမား) ႏစခလးက ထညသြငးစဥးစားရန လအပၿပး ထရႈေထာငမားက ခနခြငလာထးကာ ဆးျဖတသြားရန လပါသည။ အစးရအဖြ႔ (ျပညေထာငစ သ႔မဟတ) တစခခက ဘ႑ာေရး အာဏာမား (အသးစရတအာဏာႏင အခြနအာဏာမား) က မညမစြာ အပႏငးထားလင (တနညးအားျဖင ျပညေထာငစ သ႔မဟတ ျပညနယအစးရအား ဘ႑ာေရး အာဏာတစရပ သ႔မဟတ ႏစရပလးက ပေပးထားလင) ထြကေပၚလာႏငေသာ ေနာကဆကတြအကးဆကမား (ဥပမာ - ႏငငေရးအရ ဘ႑ာေရး ကယပငအပခပခြင မရျခငးႏင ဘ႑ာေရး တာဝနခမႈ မရျခငး၊ စးပြားေရးအရ ထေရာကမႈမရျခငးႏင တစႏငငလးသာတညမမႈမရျခငး) က ကငတြယေျဖရငးႏငမည အစအမမား (ဘ႑ာေရးသာတညမမႈျဖစေစျခငးအစအစဥမား) က စနစတက ခမတသြားရန အေရးႀကးပါသည။ ႏငငေရးအာဏာခြေဝမႈႏင ဆကစပမႈရေသာ ဘ႑ာေရး အာဏာ ခြေဝမႈမားသည ႏငငအလက ကြျပားႏငၿပး မညမပင စနစတကခြေဝသြားသညတင ကမာၻေပၚတြင လးဝ ၿပးျပညေသာ ခြေဝမႈပစ မရပါ။ အားနညးခကမား မလႊမေရာငသာ ရေနႏငသျဖင ထအားနညးခကမားက ကစားႏင သည အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈအစအစဥမားသည ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အေရးႀကး ဆးေသာ အစတအပငးတစချဖစသည။

56

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 57

အခနး(၆)

zuf'&,fEkdifiHtcsKd@wGif usifhokH;vsuf&Sdaom zuf'&,fpepfrsm;

အခနး (၅) တြင ေဖာျပခေသာ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ အစတအပငးမား၏ အေျခခသေဘာတရားမားက လကေတြ႔ကငသးရာတြင ႏငငတစခ၏ သမငးေၾကာငးအစဥအလာႏင ေျပာငးလတးတကမႈမားေၾကာင ဖကဒရယ ႏငငအလက တညႏငေသာ အခကမားႏင မတညႏငေသာ အခကမားရမည ျဖစသည။ ဆလသညမာ ဖကဒရယႏငငမားတြင ကငသးလကရေသာ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစမားသည လးဝနးပါးတညႏငသညဟ ေမာလင၍ မရႏငသညအျပင ဖကဒရယႏငင တစခတြင အလပျဖစေသာ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစတစခသည အျခားဖကဒရယႏငငတစခတြင အလပျဖစမညဟ ေမာလင၍ မရႏငပါ။ သ႔ရာတြင ဖကဒရယႏငငအလက ကငသးေသာ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ မား၏ အားသာခကႏင အားနညးခကမားက ေလလာသးသပၿပး ေဆာငရနႏင ေရာငရနမားက သရနားလညထားပါက ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစဆငရာ အေျခခမဝါဒမား ခမတရာတြင အေထာကကျပႏငမည ျဖစသည။

ထ႔ေၾကာင ဤအခနးတြင ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစဆငရာ ႏငငတကာအေတြ႔အႀကမားက ေလလာသးသပ ႏငရနအတြက ဖကဒရယႏငင (၆) ခ က ေရြးခယထားပါသည။ ေလလာႏငရန ေရြးခယထားေသာ ဖကဒရယ ႏငငမားမာ အေမရကနျပညေထာငစ၊ ကေနဒါ၊ ဂာမဏ၊ ဆြစဇာလန၊ ၾသစေၾတးလႏင အႏၵယႏငငတ႔ျဖစသည။ ထႏငငမားသည ဖကဒရယစနစထြနးကားေသာ ႏငငမားျဖစသညအျပင ၎တ႔၏ ဘ႑ာေရး ဖကဒရယစနစ မားမာလညး ဖကဒရယရႈေထာငအားျဖင အထကအေလာက စနစတက ရေနေသာေၾကာင ေလလာရန ေရြးခယထားျခငး ျဖစသည။ ကနဥးရငးလငးစြာ ေဖာျပလသညအခကမာ ေရြးခယထားေသာ ဖကဒရယႏငင မား၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစမားက ပတကားခပ ကးယကငသးရနအတြက မဟတဘ ျမနမာႏငင၏ အနာဂတ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစတစခအတြက ဆငျခငသးသပႏငရနႏင ျမနမာႏငငႏင သငေလာႏငမည အစတအပငးမားက အေလးအနက ထညသြငးစဥးစားႏငရနအတြကသာ ျဖစသည။

ေရြးခယထားေသာ ဖကဒရယႏငငမား၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစမားက ေလလာတငျပရာတြင ဘ႑ာေရး ဖကဒရယစနစ၏ အေျခခအစတအပငး (၄) ခ (အစးရအဖြ႔မား၏ အသးစရတတာဝနမား၊ အခြနအာဏာမား၊ ဘ႑ာေရးမညမမႈမားႏင ထဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ကစားသည အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမား) အားျဖင ေဆြးေႏြးတငျပထားသည။ အတအကအားျဖင အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေရး အာဏာမား (အသးစရတအာဏာႏင အခြနအာဏာမား) ခြေဝပႏင ထအာဏာခြေဝမႈမားေၾကာင ထြကေပၚလာ ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ကစားသည အစအစဥမားက အဓကထားၿပး ေဖာျပထားသည။ ဘ႑ာေရး အာဏာ မား ခြေဝရာတြင ႏငငေရးႏင စးပြားေရးအေျခခမအခ႕တ႔၏ အားၿပငမႈမားက အလဥးသငသလ ထညသြငး ေဆြးေႏြးထားသည။ ထ႔ေနာကတြင ေရြးခယထားေသာ ဖကဒရယႏငငမား၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယမားမ မတသားဖြယရာ ဘတညခကႏင ဘျခားနားခကအခ႕က ေကာကႏတတငျပထားပါသည။

58

6² 1? tar&duefEkdifiH

အေမရကနျပညေထာငစသည သကတမးအရငဆးေသာ (ႏစေပါငး ၂၀၀ ေကာ) ဖကဒရယႏငငတစခ ျဖစသည။၂၇

ျပညနယစစေပါငး (၅၀) ခတ႔ျဖင ဖြ႔စညးထားေသာ အေမရကနျပညေထာငစတြင ဖကဒရယ အဆငႏင ျပညနယအဆင အစးရ (၂) ရပတ႔ျဖငစမအပခပေသာ ဖကဒရယစနစ (dual federalism) က ကငသးသည။ ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယအစးရတ႔၏ လပပငခြငအာဏာမားက ႏငင၏ဖြ႔စညးပထတြင ျပ႒ာနးထားသည။၂၈ ျပညနယမားတြင ဖကဒရယ အစးရ၏ ဝငေရာကစြကဖကခြငမရေသာ အာဏာမားရၿပး အာဏာအခ႕ကသာ ဖကဒရယအစးရအား လႊေျပာငးေပးထား သည။ ဖြ႔စညးပျပငဆငခက (၁၀) အရ ျပညနယမားသည ဖကဒရယအစးရအား လႊေျပာငးေပးထားျခငး မရသည လပပငခြငအာဏာမားအားလးက ကငသးပငခြငရသညဟ ေဖာျပထားသည။ ေဒသႏရအစးရတ႔ လပပငခြငအာဏာမားသည ျပညနယဖြ႔စညးပႏင ျပ႒ာနးဥပေဒမားမ ဆငးသကလာသျဖင ေဒသႏရအစးရမားအၾကား ႀကးမားေသာ ကြာျခားခကမား ရေနပါသည။၂၉

အေမရကနျပညေထာငစ၏ ဖကဒရယစနစကငသးေသာ အေစာပငးႏစမားတြင ျပညနယအစးရႏင ၎တ႔၏ ေဒသႏရ အစးရအဖြ႔တ႔သည ျပညနယ၏ အေရးကစၥမား (ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမား ေဆာငရြကျခငး၊ စညးကမးထနးသမးျခငးႏင

၂၇ အေမရကနျပညေထာငစ၏ လကရဖြ႔စညးပသည ၁၇၈၉ ခႏစတြင ျပဌာနးခၿပး ထအခနမစ၍ ယေန႔အထ ဖြ႔စညးပျပငဆငမႈ (၂၆) ခသာ ရသည။

၂၈ ဖကဒရယအဆငအစးရသည ျပညေထာငစအဆငအစးရက ရညညြနးသည။၂၉ ျပညနယတစခ၏ ေဒသႏရအစးရအဖြ႔က ေကာငးတး (county) အေျခခအပခပေရးယနစမားျဖင ဖြ႔စညးထားသည။ ေကာငးတး

ေအာကတြင ေကာငးတးခြအစးရအဖြ႔မား (subcounty governments) ရၿပး ၎တ႔က ၿမ႕ျပ၊ ၿမ႕ႏင ၿမ႕နယမားဟ ေခၚေဝၚသည။ ေကာငးတးခြအစးရအဖြ႔မားသည အေထြေထြျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားက ေဆာငရြကေသာ အစးရအဖြ႔မားျဖစသည။ ထ႔ အျပင အထးရညရြယထားေသာ ခရငမား (special-purpose districts) လညးရၿပး ထခရငမားသည ဝနေဆာငမႈလပငနးတာဝနတစခ သ႔မဟတ အခ႕ကသာ ေဆာငရြကရန ဖြ႔စညးထားေသာ ေဒသႏရ အစးရအဖြ႔မား ျဖစသည။ ပညာေရး၊ ေဆးရ၊ မးေဘးကာကြယေရး၊ အမရာ၊ ေရေပးေဝမႈ၊ ေရႏတေျမာငး၊ ဟငးေဝးလမး၊ ေျမဆလႊာထမးသမးေရး စသည ကစၥတစခခက တာဝနယေဆာငရြကေလရသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 59

အခြနေကာကချခငး စသညတ႔) က ကငတြယေျဖရငးၾကသည။ ဖကဒရယအစးရ၏ အခနးက႑သည ျပညတြငးစစႏင ပထမကမာၻစစကသ႔ေသာ အေရးႀကးစစပြႀကးမားျဖစပြားသည အခနမလြၿပး အကန႔အသတမားစြာ ရေနသည။ ဖကဒရယ အစးရ၏ အခနးက႑ႏငစပလဥး၍ တရားေရးႏင ႏငငေရးအဖြ႔တ႔၏ အဓပၸါယဖြငဆခကမားမာလညး ကဥးေျမာငး ေနသည။ သ႔ရာတြင ဒတယကမၻာစစႏင ကးရးယား စစပြၿပးေနာက မဟာစးပြားေရးပကကပ (The Great Depression)

ဆကေရာကသည ၁၉၃၀ ခႏစမစ၍ ႏစေပါငး ၄၀- ၄၅ ႏစအတြငး ဖကဒရယအစးရ၏ ဗဟခပကငသည အခနးက႑မာ စးမးခသည။ ထကာလအတြငး ဖြ႔စညးပအရ ဖကဒရယအစးရအားေပးအပထားေသာ လပငနးတာဝနမားႏငပတသက၍ တရားေရးအဖြ႔က ကယကယျပန႔ျပန႕ အဓပၸါယဖြငဆမႈမား ျပလပခသည။ ဖကဒရယအစးရသည (ဝငေငြနညးျပညသမား အတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ - Medicaid၊ သကႀကးရြယအမားအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ - Medicare၊ လမႈဖလေရး - Social Security ႏင အျခားျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရတ႔၏ ဝနေဆာငမႈ လပငနးအစအစဥမားအပါအဝင) ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ လပငနးမားစြာတ႔အတြက ဘ႑ာေငြပပးေပးရသည။

ထကာလေနာကပငးတြင ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယအစးရတ႔၏ အခနးက႑မားသည တျဖညးျဖညး ခနခြငလာ ျပညလညညလာသည။ သ႔ရာတြင ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရတ႔သည ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ လပငနးမားက အဓက ေဆာငရြကေပးသမားအျဖစ ဆကလကရေနေသာလညး ၎တ႔၏ လပပငခြငအာဏာ အခ႕အေပၚ ဖကဒရယအစးရ၏ လႊမးမးမႈမားမာ ဆကလကျမငမားေနဆျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင အေမရကန ျပညေထာငစ၏ အစးရအဖြ႔မားအၾကား အာဏာခြေဝမႈမားသည ဘနားလညမႈ၊ သမငးေၾကာငးအေလအထႏင တရားေရးအဖြ႔၏ အဓပၸါယ ဖြငဆခကမားႏင သကဆငေနၿပး ေခတကလအလက ပစေျပာငးလမႈမားရသည။ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစႏငပတသက၍ အေမရကန ျပညေထာငစ၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒထတြင ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယအစးရအဖြ႔တ႔၏ ဘ႑ာေရးအာဏာမား၊ ဘ႑ာေရးဆကႏႊယမႈႏင ဘ႑ာေရးစညးမဥးမားက အေသးစတေဖာျပထားသည ဘ႑ာေရးဖြ႔စညးပတစခ (a fiscal

constitution) မပါရေသာလညး ဖကဒရယႏင ျပညနယအစးရတ႔က ေပးအပထားသည ဘ႑ာေရးအာဏာမားမာ အထကအေလာက လႊမးၿခမႈရသည။ ဖကဒရယႏင ျပညနယအစးရမားအၾကား ဘ႑ာေရးအာဏာ ခြေဝမႈမားက ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အေျခခအစတအပငးမားအလကေအာကတြင ေဆြးေႏြးတငျပထားပါသည။

၆.၁.၁။ အသးစရတတာဝနမား

အသးစရတတာဝနမားႏင ပတသက၍ ဥပေဒျပတာဝန (legislative responsibitilies) ႏင လကေတြ႔ ဝနေဆာငမႈ ေပးျခငးတာဝန (responsibilities for actual provision of services) ဟ၍ ခြျခားသျမငထားရန အေရးႀကးသည။ အေမရကနျပညေထာငစတြင (ဖကဒရယ၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရအဆင) အစးရအဖြ႔မား၏ အသးစရတတာဝနမား၊ အထးသျဖင အသးစရတဆငရာ ဥပေဒျပတာဝနမားက ႏငင၏ ဖြ႔စညးပထတြင ျပ႒ာနးထားေသာလညး အသး စရတဆငရာ ဝနေဆာငမႈတာဝနအမားစကမ အေသးစတေဖာျပထားျခငး မရေပ။ အစးရအဖြ႔မား၏ အသးစရတ ဆငရာ ဥပေဒျပတာဝနမားႏင လကေတြ႔ဝနေဆာငမႈေပးျခငးတ႔က (ဇယား - ၄ ရႈ) ေလလာၾကညလင အစးရအဖြ႔ မားသည မၾကာမဏဆသလ ဝနေဆာငမႈအမားစက ေဆာငရြကရာတြင တာဝနမားက (အနညးဆး အတငးအတာ တစခအထ) မေဝယၾကသညက ေတြ႔ရသည။ အစးရအဖြ႔မား၏ က႑/လပငနးအလက တကရကအသးစရတမား (ဇယား - ၅ ရႈ) သည အစးရတစခတညးကသာ တာဝနယရသည သးျခားအသးစရတႏင အစးရအဖြ႔မားပးတြတာဝနယရသည မေဝအသးစရတမားရသည။ ဥပမာ - ႏငငေတာကာကြယေရးႏင စာတကလပငနးမားသည ဖကဒရယအစးရ၏ သးျခား အသးစရတတာဝနမားျဖစသည။ လမႈေရးအာမခလပငနးသည ဖကဒရယႏင ျပညနယ အစးရတ႔၏ မေဝအသးစရတ တာဝနမားျဖစသည။ ထ႔အျပင ေဒသႏရအစးရတ႔၏ အသးစရတတာဝနမားသည သကဆငရာ ျပညနယမား၏ ျပညနယအေျခခဥပေဒ ျပ႒ာနးခကမားေပၚ မတညၿပး ကြျပားသြားသည။ ေယဘယအားျဖင ဖကဒရယအစးရသည ျပညနယ၊ ေဒသႏရအစးရမားႏင ႏႈငးယဥလင ဝနေဆာငမႈမားက တကရကေပးသည အခနးက႑ အနညးငယသာ ယထားသည။ သ႔ရာတြင ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရတ႔၏ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ လပငနးမားအေပၚ မၾကာခဏ လႊမးမးမႈ ရသည။ ကန႔သတခကမားပါေသာ ဖကဒရယေထာကပ ေငြမား၊ ေခးေငြမားႏင ကနကစရတမေဝျခငးအစအစဥမားႏင ဖကဒရယဥပေဒႏင စညးမဥးစညးကမးမားက အသးခၿပး ဖကဒရယအစးရ၏ ဥးစားေပးလပငနးမားက ေဆာငရြကလာေအာင ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရမား

60

အား ဖအားေပးလႊမးမးႏငသည။ အထးသျဖင ဖကဒရယအစးရမ ဥေပေဒျပခြငမရေသာ ျပညနယအစးရ၏ ဥပေဒ ျပအာဏာေအာကရေသာ အသးစရတတာဝနမားက ႏငငေတာအကးစးပြားအတြက ဖကဒရယအစးရ၏ ဥးစားေပးခကမားႏငအည ေဆာငရြကလာေအာင ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရမားအား လႊမးမးႏငသည။ ဥပမာ - ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒျပငဆငခက (၂၁) အရ ျပညနယမားသည ျပညနယအတြငး အရကတငသြငးျခငးႏင ေသာကသးျခငးတ႔ႏငပတသက၍ အျပညအဝ ထနးခပပငခြငရသည။ သ႔ရာတြင ျပညနယမားသည ျပညနယ မားက ျဖတသြားေသာ အေဝးေျပးလမးမား ေဖာကလပရနအတြက လအပေသာ အေဝးေျပးလမးဆငရာ ဖကဒရယ ေထာကပေငြမားက ရယလပါက မမတ႔ျပညနယတြင ခြငျပထားေသာ အရကဝယယခြငရသည အသကအရြယ (၂၁ ႏစေအာက)က တးျမႇငေပးရမညဟ ျပညေထာငစက သတမတႏငသည။ ဤနညးျဖင ဖကဒရယအစးရသည ၎မ တကရကဥပေဒျပခြငမရသည အသးစရတတာဝနမားက သြယဝကေသာအားျဖင ရယႏငပါသည။

ထ႔ျပင ဖကဒရယအစးရသည ေထာကပေငြမပါေသာ အမန႔အာဏာမား (unfunded mandates)က အသးချခငး ျဖငလညး ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရတ႔အေပၚ ဖကဒရယဥးစားေပးခကမားက ေဆာငရြကေပးရန ဖအားေပး ႏငသည။ ဖကဒရယအစးရ၏ “မညသညကေလးမ ေနာကမကနရ ဥပေဒ (No Child Left Behind legislation)”

အရ ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရတ႔သည ဖကဒရယအစးရက ေထာကပေငြခေပးျခငး မရသညတင မသနစြမး ကေလးမားအပါအဝင ကေလးမားအားလး၏ ပညာေရးအတြက မျဖစမေန တာဝနယေပးရသည။ ေနာကထပ ဖကဒရယအမန႔အာဏာပစ တစခမာ ျပညနယတစခႏင တစခအၾကား ကးသနးေရာငးဝယမႈမားအေပၚ ဖကဒရယ အစးရ၏ ထနးခပမႈ (federal control over interstrate commerce) ျဖစသည။ ဖြ႔စညးပပါဖကဒရယအစးရ၏ ကနသြယေရးႏင ကးသနးေရာငး ဝယေရးလပပငခြင (Trade and Commerce Clause)အရ ျပညနယမားအၾကား ကနသြယေရးႏင ကးသနးေရာငးဝယေရးတ႔က အေႏာကယကျဖစေစႏငသည ျပညနယဥပေဒမားက ဖကဒရယ အစးရက ပယဖကပငခြငရသည။ ထ႔ေၾကာင ဖကဒရယအစးရ၏ လပပငခြငအာဏာအခ႕သည ျပညနယမား၏ အသးစရတ တာဝနမားအေပၚ သကေရာကမႈရသည။

အေမရကနျပညေထာငစ၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒထတြင ဖကဒရယအစးရ အသးစရတတာဝနမား (သ႔မဟတ) အသးစရတဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားက ကန႔သတခက (၄) ချဖင ထနးခပထားသည။ ဖကဒရယအစးရ၏ အသးစရတတာဝနမားသည ၁) အေထြေထြအကးစးပြားအတြက ျဖစရမည။ ၂) ဖကဒရယလြတေတာသည ျပညေထာငစမ ျပညနယမားအား ကန႔သတခကပါေသာ ေထာကပေငြမားေပးအပရာတြင ထေထာကပေငြမားက လကချခငးျဖင ႀကေတြ႔ရႏငေသာ အကးဆကမားက အသေပးရမည။ ၃) ျပညနယမားအတြက ဖကဒရယ ေထာကပေငြသည ျပညေထာငစအကးစးပြားႏင သကဆငမႈမရပါက ေထာကပေငြ သတမတခကမား၏ တရားဝင မႈက ပယဖကႏငသည။ ၄) ဖကဒရယအစးရ၏ အသးစရတသည အျခားေသာ ဖြ႔စညးပပါ ျပ႒ာနးခကမားက ခးေဖာကပါက ျပညေထာငစလြတေတာမ ခြငျပမညမဟတေပ။ ဖကဒရယအစးရသည အဆပါ ကန႔သတခက မားႏငအည အသးစရတဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားက ကငသးရသည။

ျပညနယမား၏ အသးစရတတာဝနမားႏငပတသက၍ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒထတြင ရငးလငးတကေသာ ကန႔သတခကမား ခမတထားျခငး မရပါ။ ျပညနယအမားစ၏ ျပညနယဖြ႔စညးပမားထတြင ျပညနယအစးရ၏ အသးစရတမားသည ျပညသလထအတြက ျဖစရမညဟသာ ျပ႒ာနးထားသည။ ထ႔အျပင ဖြ႔စညးပအရ ဖကဒရယ အစးရအား သးျခားအပႏငးထားသည အသးစရတတာဝနမား (ဝငေၾကးထတေဝျခငးနင ႏငငေတာကာကြယေရး အပါအဝင) က ျပညနယအစးရမားက ဥပေဒျပခြငႏင အေကာငထညေဖာေဆာငရြကခြင မရေပ။ သ႔ရာတြင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငခက - ၁၀ အရ ျပညနယမားသည ျပညေထာငစအစရအား အပႏငးထားျခငးမရသည အာဏာမားအားလးက ကငသးခြငရသညဟ ပါရသျဖင ျပညနယမား၏ အသးစရတဆငရာ လပပငခြငအာဏာ မားက တးခ႕ႏငသည အခြငအလမးက ဖြငထားေပးသညက ေတြ႔ရရပါသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 61

ဇယား (၄) အေမရကနႏငငရ အစးရအဖြ႔မား၏ ဥပေဒျပတာဝနႏင လကေတြ႔ဝနေဆာငမႈေပးျခငး

ဥပေဒျပတာဝန (တရားဝင)(Legislative Repsponsibility) De

jure

ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနး(Public service)

လကေတြ႔ ဝနေဆာငမႈေပးျခငး(Actual allocation of function)

De facto

ျပညနယ/ေဒသႏရ အဆငျမငပညာေရး (Higher education) ျပညနယ/ေဒသႏရ

ျပညနယ/ေဒသႏရ မလတနး/အလယတနးပညာေရး (Primary/

Secondary education)

ျပညနယ/ေဒသႏရ

ဖကဒရယ ကာကြယေရး (Defence) ဖကဒရယ

ဖကဒရယ/ျပညနယ/ေဒသႏရ ရလပငနး (Police) ဖကဒရယ/ျပညနယ/ေဒသႏရ

ျပညနယ/ေဒသႏရ မး (Fire) ေဒသႏရ

ဖကဒရယ/ျပညနယ/ေဒသႏရ (ဘဝ) ျပျပငေရး (Corrections) ဖကဒရယ/ျပညနယ/ေဒသႏရ

ဖကဒရယ/ျပညနယ/ေဒသႏရ ကနးမာေရး/ေဆးရ ဖကဒရယ/ျပညနယ/ေဒသႏရ

ျပညနယ/ေဒသႏရ အစငအခအညစအေၾကး (Solid waste) ေဒသႏရ

ျပညနယ/ေဒသႏရ ေရႏတေျမာငး (Sewerage) ေဒသႏရ

ျပညနယ/ေဒသႏရ ေရ (Water) ေဒသႏရ

ဖကဒရယ စာတကလပငနး (Postal service) ဖကဒရယ

ဖကဒရယ/ျပညနယ/ေဒသႏရ ပနးၿခႏင အပနးေျဖစခနးမား (Parks and Recereations)

ဖကဒရယ/ျပညနယ/ေဒသႏရ

ဖကဒရယ/ျပညနယ/ေဒသႏရ ဟငးေဝးလမးမႀကးမား (highways) ျပညနယ/ေဒသႏရ

Source: A Global Dialogue on Federalism, Volume 4, The Practice of Fisacl Federalism: Compartiave Perspectives, p351

ဇယား (၅) လပငနးအလက အေမရကနႏငငရ အစးရအဖြ႔မား၏ တကရကအသးစရတမား (ရာခငႏႈနး)

လပငနး (Function)

ဖကဒရယ (Federal)

ျပညနယ (သ႔) ခရင (State or Provincial)

ေဒသႏရ(Local)

အားလး(All)

ကာကြယေရး (Defence) ၁၀၀.၀ ၀ ၀ ၁၀၀

အတးႏႈနး (Interest) ၆၅.၇ ၁၃.၈ ၂၀.၅ ၁၀၀

အေထြေထြအပခပေရး (General administration) ၄၀.၀ ၂၅.၉ ၃၄.၁ ၁၀၀

ဥပေဒႏင အမန႔နာခမႈ (Law and order) ၁၀၀

စးပြားေရးဝနေဆာငမႈမား (Economic services) ၁၀၀

လမႈေရးဝနေဆာငမႈမား (Social Services) ၁၀၀

ကနးမာေရး (Health) ၆၆.၈ ၁၄.၅ ၁၈.၇ ၁၀၀

ပညာေရး (Education) ၄.၄ ၂၆.၄ ၆၉.၂ ၁၀၀

အမေတာေၾကး (Subsidies) ၁၀၀

စစေပါငး (Total) ၄၅.၇ ၂၄.၄ ၂၉.၉ ၁၀၀

ေဒသႏရျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမား (Local Public Services)* ၈.၇ ၂၇.၀ ၆၄.၂ ၁၀၀

“ေဒသႏရျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမား” တြင မလတနးႏင မႀကပညာေရး၊ ျပညသ႔ကနးမာေရး၊ ေဆးရ၊ ၿမ႕ျပဟငးေဝးလမးမား၊ ၿမ႕ျပပ႔ေဆာငေရး၊ ေသာကေရႏင ေရႏႈတေျမာငး၊ အမႈကသမးဆညးေရး၊ လစစစမးေပးေဝေရး၊ မးေဘးကာကြယေရး၊ ၿငမဝပေရးႏင လၿခေရး၊ ရလပငနးတ႔ ပါဝငသည။Source: A Global Dialogue on Federalism, Volume 4, The Practice of Fiscal Federalism: Comparative Perspectives, p352

62

၆.၁.၂။ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား

အစးရ၏ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားတြင အခြနစညးၾကပျခငး (အခြနအေျခခႏင အခြနႏႈနးထားမား သတမတျခငး) ၊ အခြနေကာကချခငးႏင စမအပခပျခငးတ႔အျပင အခြနဝငေငြခြေဝမႈမားကလညး ခြျခားသရ ထားရန အေရးႀကးသည။ အေမရကနျပညေထာငစတြင ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယအစးရတ႔သည ၎တ႔ ေကာကခခြငရေသာ အခြနမားအေပၚ စညးၾကပခြင ရၾကၿပး ေဒသႏရအစးရမား၏ အခြနစညးၾကပခြငသည သကဆငရာ ျပညနယဖြ႔စညးပ ျပ႒ာနးခကမားေပၚ မတညၿပးကြျပားသြားသည။ (ဇယား-၆ ရႈ) အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနအာဏာမား (ဇယား-၇ ရႈ) က သးျခားအခြနအာဏာမားႏင ထပထျပအခြနအာဏာမား ဟ၍ ခြျခားႏငသည။ ဖကဒရယအစးရ၏ သးျခားအခြနအာဏာ မားတြင အေကာကခြန၊ လကေဆာငခြနႏင လပခလစာခြနတ႔ ပါဝငၿပး ျပညနယအစးရတ႔၏ သးျခားအခြနအာဏာ မားတြင အေထြေထြေရာငးဝယခြန၊ ေမာေတာယာဥႏင လပငနးလငစငခြနတ႔ ပါဝငသည။ ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယအစးရတ႔၏ ထပတျပအခြနအာဏာမားတြင ဝငေငြခြန၊ ယစမးခြနႏင အမၿခေျမခြနတ႔ပါဝငၿပး ျပညနယ အစးရႏင ေဒသႏရအစးရတ႔၏ ထပတျပအခြန အာဏာမားတြင ဝငေငြခြန၊ ေရာငးဝယခြနႏင ယစမးခြနတ႔ ပါဝငသည။

ဇယား (၆) အေမရကနႏငငရ အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနအာဏာမား ခြေဝထားမႈ

သတမတျခငး အခြနေကာကချခငး ႏင စမအပခပျခငး

အခြနေငြေဝစ (ရာခငႏႈနး)

အခြနအေျခခ အခြနႏႈနးထား ဖကဒရယ ျပညနယ ေဒသႏရ အားလး

ဖကဒရယတစဥးခငးဝငေငြ ဖကဒရယ ဖကဒရယ ဖကဒရယ ၁၀၀ ၁၀၀ေကာပရတဝငေငြ ဖကဒရယ ဖကဒရယ ဖကဒရယ ၁၀၀ ၁၀၀ဓာတဆ၁ ဖကဒရယ ဖကဒရယ ဖကဒရယ ၁၀၀ ၁၀၀

ျပညနယ/ခရင၂

တစဥးခငးဝငေငြ ျပညနယ ျပညနယ ျပညနယ ၀ ၁၀၀ေရာငးဝယေရး ျပညနယ ျပညနယ ျပညနယ ၀ ၁၀၀ဓာတဆ ျပညနယ ျပညနယ ျပညနယ ၀ ၁၀၀အမၿခေျမပစၥညး ျပညနယ ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၁၀၀ေမာေတာယာဥလငစင ျပညနယ ျပညနယ ျပညနယ ၀ ၁၀၀အရက/ေဆးရြကႀကး ျပညနယ ျပညနယ ျပညနယ ၀ ၁၀၀အသးျပခ ျပညနယ ျပညနယ ျပညနယ ၀ ၁၀၀

ေဒသႏရ၃

အမၿခေျမပစၥညး ျပညနယ/ေဒသႏရ ေဒသႏရ ေဒသႏရ ၀ ၁၀၀ ၁၀၀ေရာငးဝယေရး ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၁၀၀ ၁၀၀တစဥးခငးဝငေငြ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၁၀၀ ၁၀၀ယစမး ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၁၀၀ ၁၀၀အသးျပခ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၁၀၀ ၁၀၀

၁။ ေထာကပေငြမားမတစဆင မေဝျခငး၂။ ျပညနယတစခခငးစ၏ ဥပေဒမားမတစဆင မေဝျခငး၃။ ျပညနယအလက ကငသးမႈ မတညျခငး

Source: A Global Dialogue on Federalism, Volume 4, The Practice of Fiscal Federalism: Comparative Perspectives, p354

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 63

ဇယား (၇) အေမရကနျပညေထာငစရ အစးရအဖြ႔မား စညးၾကပေကာကခသည အခြနအမးအစားမား

ဖကဒရယ ျပညနယ ေဒသႏရ

တစဥးခငးဝငေငြခြန တစဥးခငးဝငေငြခြန တစဥးခငးဝငေငြခြနေကာပရတဝငေငြခြန ေကာပရတဝငေငြခြန ေကာပရတဝငေငြခြနလမႈေရးအာမခ (လပခလစာခြန) အမၿခေျမခြန အမၿခေျမခြနယစမးခြန အေထြေထြေရာငးဝယခြန အေထြေထြေရာငးဝယခြနအမၿခေျမႏင လကေဆာငပဏၰာခြန ေမာေတာဓာတဆေရာငးရခြန ေမာတာဓာတဆေရာငးရခြနအေကာကခြနႏင အဖးအခမား ေဆးရြကႀကးထတကနေရာငးရခြန ေဆးရြကႀကးထတကနေရာငးရခြန

အရကေရာငးရခြန အရကေရာငးရခြနေမာေတာယာဥႏင လပငနးလငစငခြန ေမာေတာယဥႏင လပငနးလငစငခြနအျခား အျခား

Source: Gianluigi Bizioli, Claudiio Sacchetoo, “Tax Aspects of Fiscal Federalism, A Comparative Analysis”, Nov 2011, Ch2

အေမရကနျပညေထာငစတြင အခြနအေျခခကယျပန႔ေသာ (ဝငေငြမားစြာ ေဆာငကဥးေပးႏငေသာ) အခြနမား (ဥပမာ - ဝငေငြခြနမား) အေပၚ စညးၾကပေကာကခခြငက ဖကဒရယအစးရအျပင ျပညနယအစးရမားကလညး ေပးထားသည။ ဖကဒရယအစးရ၏ ဝငေငြအရငးအျမစသည ဝငေငြခြနအေပၚတြင အမားဆး မခေနရသည။ တစဥးခငးဝငေငြခြနသည ဖကဒရယအစးရအခြနရေငြ၏ (၈၀) ရာခငႏႈနးေကာကလညးေကာငး၊ တစႏငငလးစစေပါငးဝငေငြခြနရေငြ၏ (၈၀) ရာခငႏႈနးကလညးေကာငး ကယစားျပသည။ ျပညနယမားသည ဝငေငြခြနအျပင အေထြေထြေရာငးဝယခြနမားမလညး ဝငေငြမားစြာ ေကာကခရရသျဖင ျပညနယမား၏ ဝငေငြအရငးအျမစ ျဖန႔ကကမႈသည ဖကဒရယအစးရ၏ ဝငေငြအရငးအျမစျဖန႔ကကမႈမားထက ပမားသည။ ေဒသႏရအစးရ အခြနဝငေငြအားလး၏ ေလးပသးပနးပါးက ပစၥညးခြနမားမ ရရသျဖင ပစၥညးခြနသည ေဒသႏရအစးရမားအတြက ဝငေငြအျမငဆးရေစေသာ အခြနအရငးအျမစတစခ ျဖစသည။

အေမရကနျပညေထာငစ၏ အစးရအဖြ႔မားသည အခြနမားက စညးၾကပေကာကခရာတြင အခြနစနစအမးမး (အခြန အေျခခႏင အခြနႏႈနးထားသတမတမႈအမးမး) ကငသးၾကၿပး ထမတညေသာ အခြနစနစမားက စနစတက စညးဝါး ညေစသညအစအစဥ (formal tax harmonization) မရပါ။ သ႔ရာတြင အစးရအဖြ႔မား သည ဖြ႔စညးပအရ သးျခား လြတလပေသာ အခြနအာဏာမားရေသာလညး လကေတြ႔တြင အစးရအဖြမား၏ အခြနဖြ႔စညးပမားသည အျပနအလန ဆကႏႊယမႈရသည။ အခ႕ေသာ ျပညနယမားသည ၎တ႔၏ အခြနစနစက လြတလပစြာ ေရးဆြခမတ ၾကေသာလညး အခ႕ေသာ ျပညနယမားသည ၎တ႔၏ အခြနအခ႕က စညးၾကပေကာကခရာတြင ဖကဒရယအခြန အေျခခမားက ယထားသညအျပင တစခါတစရတြင ဖကဒရယအခြနႏႈနးထားမားအတငး ေကာကခၾကသည။ ဥပမာ - ျပညနယ (၃၇) ခ သည ၎တ႔၏ တစဥးခငးဝငေငြခြန အေျခခအတြက ဖကဒရယအစးရ၏ အဓပၸါယ ဖြငဆခကမားက အသးျပလာၾကသည။ ဖကဒရယဥပေဒသည ဖကဒရယဝငေငြခြနအေပၚ ျပညနယဝငေငြခြန ထပေကာကချခငး (တစနညးအားျဖင ဖကဒရယဝငေငြခြနစနစျဖင ေကာကခရရလာေသာ ဝငေငြခြနရေငြမားအေပၚ ရာခငႏႈနးတစချဖင ေကာကျခငး - piggybacking) က ခြငျပထားေသာလညး မညသည ျပညနယမ ထနညးက မေရြးခယၾကေပ။ ထ႔ျပင အခ႕ေသာ ျပညနယမားသည အခြနေကာကခရာတြင ပးေပါငးေဆာငရြကၾကသည။ အခြနဥပေဒလကနာမႈကသ႔ေသာ အခကအလကမားမေဝရန အျခားျပညနယမားႏင အခြနေကာကချခငးဆငရာ သေဘာတစာခပမား ခပဆၾကသည။

အခြနစညးၾကပေကာကခမႈႏငစပလဥး၍ ကန႔သတခကမားရသည။ ဖကဒရယအစးရ၏ အခြနအာဏာမားက ဖြ႔စညးပပါ ျပဌာနးခက (၅) ခႏင ညညႊတမႈ ရရမည။ ထျပ႒ာနးခကမားမာ ၁) ဖကဒရယအစးရသည အခြန၊ အေကာကခြန၊ သြငးကနခြနႏင ယစမးခြနတ႔က စညးၾကပေကာကခခြငအာဏာရသည။ ၂) ဖကဒရယ အစးရသည မညသညျပညနယ ပ႔ကနမားအေပၚ အခြနေကာကခခြင မရပါ။ ၃) ဖကဒရယအစးရ၏ အခြနမားသည အေမရကန ႏငငတစဝနးတြင တေျပးညျဖစရမည။ ၄) လဥးေရအရ ျပညနယမားႏငမေဝျခငး မျပေသာ မညသညတကရက ခြနမ စညးၾကပခြင မရပါ။ ၅) ဘ႑ာေရးမၾကမးမားအားလးသည ေအာကလႊတေတာ (House of Represen-

64

tatives) မ တစဆင ဆငးသကလာရမည။ ထ႔အျပင ပဒမ - ၅ အရ “ဥပေဒလပထးလပနညးႏငအည ေဆာငရြကရန လအပျခငး” ျပဌာနးခကျဖင ဖကဒရယအစးရ၏ အခြနအာဏာမားက ေလာရစြာ ကန႔သတထား သညက ေတြ႔ရသည။ ထနညးတ ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရမား၏ အခြနအာဏာမားကလညး ဖြ႔စညးပထပါ ျပ႒ာနးခက (၂) ချဖင ကန႔သတထားသည။ ထျပ႒ာနးခကမားမာ ၁) ျပညနယတစခႏငတစခအၾကား ကးသနး ေရာငးဝယမႈမား (interstate commerce) အေပၚ ျပညနယမားက ခြျခားဆကဆျခငး မျပရန တားျမစထားသညႏင ၂) ႏငင တကာကနသြယမႈမား (international trade) အေပၚ ျပညနယမားမ အခြနစညးၾကပေကာကချခငး မျပလပရန တားျမစထားသည။၃၀

၆.၁.၃။ ဘ႑ာေရး မညမမႈမားအေမရကနျပညေထာငစတြင ဘ႑ာေရးမညမမႈမားသည ပမနျဖစစဥတစခအျဖစ ရေနသည။ ျပညနယ တစခစ၏ ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမး (fiscal capacity)၊ သဘာဝသယဇာတၾကြယဝမႈ (natural resource endowment) ႏင စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးမႈအဆင (economic status) ေပၚမတညၿပး ဘ႑ာေရးမညမမႈမားသည ျပညနယအလက ကြျပားသြားသည။ ႏငငအတြငး ေဒါငလကႏင အလားလကဘ႑ာေရးမညမမႈမား ရေနၿပး အလားလကဘ႑ာေရး မညမမႈမားမာ အလြနျမငမားေနသည။ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမး (တစနညးအားျဖင အခြန ေကာကခႏငစြမး) မတညၾကသျဖင ျပညနယမားသည တစေျပးညအခြနႏႈနး တစချဖင အခြနေကာကခၿပး မတေသာ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမား ေဆာငရြကႏငျခငး မရေပ။ ထ႔ျပင ျပညနယမားသည ၎တ႔၏ အသးစရတတာဝနမား အတြက လအပေသာ ဘ႑ာေငြမားက ၎တ႔၏ အခြနအရငးအျမစ တစခတညး ျဖင ေျဖရငးႏငျခငး မရၾကသျဖင ဖကဒရယေထာကပေငြမားက မခအားထားရသည။ အခ႕ေသာ ျပညနယမားသည ဖကဒရယေထာကပေငြမားက အလြနအကြမခေနရၿပး အခ႕ေသာ ျပညနယမားသည ဖကဒရယေထာကပေငြ အနညးငယကသာ ရယၾကသည။ ျပညနယမားသည ၎တ႔၏ အခြနအာဏာမားက (အခြနႏႈနးတးျခငး သ႔မဟတ အခြနအေျခခခ႕ျခငးျဖင) အတး အေလာျပခြငရေသာလညး ကန႔သတခကမား ပါေလရေသာ ဖကဒရယေထာကပေငြအေပၚ အနညးႏငအမား မခ အားထားေနရဆ ျဖစသည။ ထသ႔ မခအားထားေနရမႈမားသည ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးကယပင အပခပခြငႏင ဘ႑ာေရးတာဝနခမႈမားက အားနညးေစႏငသညက ျပညနယအမားစက သရနားလညၾကေသာလညး လကေတြ႔ တြင ဘ႑ာေရးအရ အမအခကငးေသာ ျပညနယသည အလြနရားပါသည။

၆.၁.၄။ ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမားအေမရကနျပညေထာငစတြင တကရကဘ႑ာေရးညတမတအစအစဥမား (direct fiscal equalization scheme)

ခမတထားျခငး မရေပ။ ယငးအစား ဘ႑ာေငြလြေပးမႈအမားစမာ သတမတခကမားပါေသာ ေဒါငလက ေထာကပ ေငြ (ဖကဒရယအစးရမ ျပညနယမားသ႔ ခေပးသည ေထာကပေငြမား) (conditional vertical transfers) ျဖစၿပး ဖကဒရယအစးရ၏ အထးေထာကပေငြ အစအစဥအေပၚတြင အေျခခထားသည။ ဖကဒရယအစးရသည ျပညနယ မား၏ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ အမရာႏင ပ႔ေဆာငဆကသြယေရးစသည က႑မားက ျမႇငတငေပးရန ရညရြယ လက ျပညနယမားအား ဖကဒရယေထာကပေငြမား ခေပးေလရသည။ ဖကဒရယေထာကပေငြမားသည အဓက အားျဖင အမးအစား (၂) မး ရသည။ ပထမတစမးမာ စမကနးေထာကပေငြ (project grants) ျဖစၿပး သတမတ ကာလတစခအတြငး အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမည စမကနးတစခခအတြက ေငြေၾကးေထာကပေပးျခငး ျဖစသည။ ဒတယအမးအစားမာ ပေသနညးေထာကပေငြမား (formula grants) ျဖစၿပး ဝငေငြ၊ ဆငးရႏြမးပါးမႈ ႏႈနးႏင လဥးေရစသည အခကမားက ထညသြငးစဥးစားထားသည ဖကဒရယေထာကပမႈမားက ရညညြနးသည။ အခ႕ေသာ ဖကဒရယေထာကပေငြမားသည ျပညနယအသးစရတတစခခအတြက လအပေသာ ဘ႑ာေငြ အားလးထက စစေပါငးလေငြ၏ အခးအစား တစခကသာ ပပးေပးျခငးမးလညးရသည။ ေနာကပငးတြင ဖကဒရယ အစးရသည သတမတခကမား မပါသေလာက နညးေသာ ေထာကပေငြမား (block grants) ကလညး ျပညနယ မားအတြက ခေပးသည။

၃၀ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ ကနသြယေရးဆငရာ ထနးေၾကာငးမႈအာဏာက ဖကဒရယအစးရအား ေပးအပထားၿပး ျပညနယ မားအၾကား ကးသနးေရာငးဝယမႈအေပၚ အခြနေကာကချခငးႏင အခြနေကာကခႏငေသာ နယေျမမားက ကန႔သတထားျခငး ျဖင ျပညနယသားမဟတသမားအေပၚ ျပညနယမားမ ခြျခားဆကဆျခငးက တားျမစထားသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 65

6² 2? uae'gEkdifiH

၃၁ ကေနဒါႏငင၏ လကရဖြ႔စညးပသည ၁၈၆၇ ခႏစတြင ျပဌာနးခၿပး ၁၉၈၂ ခႏစတြင ဖြ႔စညးပျပငဆငမႈအခ႕ ရခသည။ ၃၂ ျပညနယႏင နယေျမမားတြင ျပညနယ သ႔မဟတ နယေျမဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမားမရပါ။ လႊတေတာႏစရပတ႔ျဖင ဖြ႔စညးထားေသာ

ဖကဒရယလႊတေတာ (a federal parliament) ႏင ျပညနယႏင နယေျမတစခစတ႔တြင ဥပေဒျပေရးအဖြ႔ (a legislature) တ႔ ရသည။၃၃ ကေနဒါႏငင၏ မလျပညနယ (၄) ခမာ Quebec, New Brunswick, (lllll) တ႔ျဖစသည။ Quebec သည ျပငသစစကားက ေျပာမား

ၿပး ကနရေသာ ျပညနယမားတြင အဂၤလပစကားေျပာၾကသည။ ျပငသစႏင အဂၤလပစာသည ကေနဒါႏငင၏ တရားဝငရးသးဘာသာ စကားျဖစသည။

၃၄ ကေနဒါႏငင၏ မလျပညနယ (၄) ခက British North America Act ထတျပနၿပး ဒမနယမကေနဒါက ၁၈၆၇ ခႏစတြင တညေထာငခသည။

ကေနဒါႏငငသည အေမရကနႏငငကသ႔ပင သကတမးရငေသာ (ႏစေပါငး ၁၃၀ ေကာ) ဖကဒရယႏငင တစချဖစသည။၃၁ ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရတ႔ပါဝငေသာ အပခပမႈအဆင (၃) ဆငတ႔ျဖင အပခပၿပး ျပညနယ(province) (၁၀) ခႏင နယေျမ (territories) (၃) ခတ႔ျဖင ဖြ႔စညးထားသည။၃၂ ေဒသႏရ အဆငအစးရသည ဖကဒရယႏင ျပညနယ အဆငအစးရမားကသ႔ ဖြ႔စညးပမ အပႏငးထားသည လပပငခြငအာဏာမား မရသျဖင ျပညနယမထပဆငလႊအပသည အာဏာမားကသာ ကငသးခြငရသည။ ကေနဒါႏငင၏ မလဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည ၿဗတနသပါလမာန၏ သာမာန ျပ႒ာနးဥပေဒတစခအျဖစ ၁၈၆၇ ခႏစတြင ျဖစတညလာခသည။ ၿဗတသ၏ ဒမနယမကေနဒါ (Dominion Canada) က မလအစတြင ကြနဖကဒေရးရငး (Confederation) အျဖစ စရငစ (၅) ခ (ကေနဒါႏငင၏ မလျပညနယ (၄) ခႏင ဖကဒရယအစးရ) တ႔ျဖင ဖြ႔စညးတညေထာငခသည။၃၃ အစပငးတြင ဖကဒရယအစးရလကထတြင လပပငခြငအာဏာ ပရၿပး ျပညနယအစးရလကထတြင လပပငခြငအာဏာနညးသည ဗဟခပကငမႈမားသည ဖကဒရယစနစက ပ၍ႏစသက ၾကေသာလညး ေနာကပငး၌ ဗဟခပကငမႈနညးသည ဖကဒရယစနစသ႔ တျဖညးျဖညး ကးေျပာငးလာခသည။၃၄

ကေနဒါႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည လပပငခြငအကန႔အသတရသည ဝကမငနငစတာ၏ ၁၉၃၁ ခႏစ ျပ႒ာနး ဥပေဒတစခမ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက အကန႔အသတျဖင ျပငဆငခြငရသည ၁၉၄၉ ခႏစမသည ျပညနယမားက ကယပငအပခပခြင အျပညအဝေပးထားသည ၁၉၈၂ ခႏစ ကေနဒါအကဥပေဒ (Canada Act) ျပ႒ာနးႏငခသညအထ ေျပာငးလတးတကလာခသည။ ၁၉၈၂ ခႏစတြင ျပလပခေသာ ကေနဒါႏငင၏ ဖြ႔စညးပျပငဆငမႈမားႏင စပလဥး၍ ထငရားေသာ ဖြ႔စညးပျပ႒ာနးခကအခ႕မာ ေအာကပါအတငး ျဖစသည။

66

၁) လြတလပမႈဆငရာ လ႔အခြငအေရးခာတာ (the Charter of Rights of Freedoms) - ႏငငသားမား၏ လ႔အခြငအေရးက လြတလပမႈဆငရာလအခြငအေရးခာတာျဖင ကာကြယေပးထားသည။ ဖကဒရယႏင ျပညနယဥပေဒ မားသည ခာတာက ေလးစားလကနာမႈ ရရမည။

၂) သဘာဝသယဇာတဆငရာ ျပညနယမား၏ ထပတးလပပငခြငမား (Additional provincial powers over

natural resources) - ျပညနယမားသည ျပညနယအပခပမႈနယေျမအတြငးရ သဘာဝသယဇာတမားက ပငဆငခြင၊ စမအပခပခြငႏင သယဇာတဝငေငြခြေဝခြငမားက ေပးအပထားသည။

၃) ဘ႑ာေရးညတမတအစအစဥမား (Fiscal Equalizations) - ဖကဒရယအစးရသည ျပညနယမားအၾကား အရငးအျမစမားျပနလညျဖန႔ျဖးေပးရန ျပညနယမားအတြက သာတညမေရးေပးေငြမား ခေပးသည။

၆.၂.၁။ အသးစရတတာဝနမား

ကေနဒါႏငငတြင အေမရကနႏငငကသ႔ပင ဖကဒရယအစးရ၏ အသးစရတဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားက ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒထတြင တကရငးလငးစြာ ေဖာျပထားျခငး မရေသာလညး တရားရးမားက ဖကဒရယအစးရ၏ ျပညသ႔ ဝနေဆာငမႈအသးစရတဆငရာ လပပငခြငအာဏာႏင အခြနအာဏာမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ရရေရးက အေလးေပးသည ဖြငဆခကမားက ထတျပနေပးေလ ရသည။ ဖြ႔စညးပအကဥပေဒ၏ ပဒမ ၃၆ (က) အရ ပညာေရး၊ ကနးမာေရးႏင လမႈဖလေရး ကသ႔ေသာ အေရးႀကးသည ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားက ႏငငတစဝနး လေလာကစြာ ရရေရးႏင အခြငအေရးတနးတ ရရေရးတ႔အတြက ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယ အစးရတ႔က ပးတြအသးစရတတာဝနမား အပႏငးထားသည။ ထတာဝနမားက ထမးေဆာငရာတြင ဖကဒရယ အစးရသည ဖကဒရယေထာကပေငြမားက ျပညနယမားအား ခေပးျခငးျဖင ျပညနယမားအၾကား ျပညသ႔ ဝနေဆာငမႈအဆငက ထနးညႇေပးသည။ ျပညနယမားသည ဖကဒရယေထာကပေငြမားအေပၚ မခေနရမႈ နညးလာေလေလ ဖကဒရယ အစးရကသာ ဆးျဖတသြားသည အသးစရတဆငရာ လပပငခြင တာဝနမား သည ႏငငေရးအရ အမားလကခႏငမႈ ေလာနညးလာေလေလ ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ေနာကပငးတြင အသးစရတတာဝနမားက ဖကဒရယႏင ျပညနယ ႏစခလး သေဘာတညမသာ ေဆာငရြက သြားရန အဆျပ ထားသည လမႈေရးေပါငးစညးမႈမေဘာငသေဘာတညခက (Social Union Framework Agreement) က ၁၉၉၉ ခႏစတြင ညႇႏႈငးခသည။ ျပညနယ (၁၀) ခအနက ျပညနယ (၉) ခက ျပညနယမား၏ သးသန႔ လပပငခြင နယေျမအတြငး ဖကဒရယအသးစရတတာဝနမားက သငေလာေသာ ကန႔သတခကျဖငသာ ေဆာငရြကသြားပါက ဖကဒရယအသးစရတအာဏာမားက ျပညနယမားက အသအမတျပသြားမညဟ ထသေဘာတညခကတြင ပါရသည။

ေယဘယအားျဖင ဖကဒရယအစးရသည “ၿငမးခမးေရး၊ တရားဥပေဒစးမးေရးႏင ေကာငးမြနေသာ အစးရ (peace,

order and good government)” အတြက လအပသလ ဥပေဒျပခြင ရသည။ ထ႔အျပင ျပညနယဥပေဒျပခြငကလညး တာဆးပငခြငရေသာလညး ထအာဏာက အသးျပခသည။ ၾကြငးကနအာဏာ (တစနညးအားျဖင မညသညအစးရ အဖြ႔ကမ ေပးအပထားျခငးမရေသာ အာဏာ) မားက ျပညနယမားအား ေပးအပထားသည။ ဖြ႔စညးပအရ အစးရအဖြ႔ မားအား ေပးအပထားေသာ လပပငခြငတာဝနမားက ေအာကပါဇယား (ဇယား - ၈) တြင ေဖာျပထားသည။ ကေနဒါ ႏငင၏ လပပငခြငအာဏာခြေဝမႈ (division of powers) သည အေကာငးဆး အေလအထအေျခခမမား (best-

practice principles) ႏင ကကညမႈရသည။ တစႏငငလးအေပၚ လႊမးၿခေသာ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမားက ဖကဒရယအစးရအားလညးေကာငး၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရအဆင လႊမးၿခေသာ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမားက ျပညနယမားအားလညးေကာငး တာဝနေပးထားသည။ ဖကဒရယအစးရ၏ သးျခားလပပငခြငအာဏာမားတြင လၿခေရး၊ ႏငငတကာကနသြယေရး၊ ရာဇဝတမႈဆငရာ တရားမတမႈ၊ ေငြေၾကးႏင ဘဏလပငနး၊ ႏငငတကာ ေရေၾကာငးလမးမား၊ အလပလကမ႔အာမခ၊ ေဒဝါလခရမႈႏင ကြာရငးမႈမား ပါဝငသည။ ျပညနယမား၏ သးျခား လပပငခြငမားတြင ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ လမႈေရးဝနေဆာငမႈမားႏင ႏငငသားအခြငအေရးမား စသညတ႔ ပါဝငသည။ ဖကဒရယႏင ျပညနယအစးရတ႔ မေဝ ယၾကသည ထပထျပအာဏာမားတြင စကပးေရး၊ လဝငမႈ ႀကးၾကပေရး၊ ပတဝနးကငထမးသမးေရးႏင အဆငျမင ပညာေရးတ႔ပါဝငသည။

အနာဂတဖကဒရယ ဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 67

ဇယား (၈) ကေနဒါအစးရအဖြ႔အသးသး၏ ဥပေဒျပတာဝနႏင အမနတကယေဆာငရြကေပးေသာ ဝနေဆာငမႈမား(Legislative Responsibility and actual provision of services by different orders of government)

ဥပေဒျပတာဝန(ဥပေဒအရ)Legislative responsibility (de jure)

ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးPublic service

အမနတကယလပငနးတာဝန ခြေဝျခငး (လကေတြ႔အရ) Actual allocation of function (de facto)

F ကနသြယေရးႏငကးသနးေရာငးဝယေရး (Trade and Commerce) F

F အလပလကမအာမခလပငနး (Unemployment insurance) F

F ဘဏလပငနးႏင ေငြေၾကးစနစ (Banking and currency) F

F စာတကလပငနး (Postal Service) F

F သနးေခါငစာရငးႏင စာရငးအငး (Census and statistics) F

F ကာကြယေရးႏင ႏငငျခားေရး (Defense and foreign affairs) F

F ေရေၾကာငးပ႔ေဆာငေရးႏင ကမးလြနလပငနး (Shipping and offshore) F

F ေဒဝါလချခငး (Bankruptcy) F

F ဒဇငးမပငခြငႏင ကးယျဖန႔ခခြင (Patents, copyrights) F

F အငဒယနးလမးမား (Indians) F

F ႏငငသားျဖစျခငး (Citizenships) F

F လကထပထမးျမားျခငးႏငလငမယားကြာရငးျခငး (Marriage and divorce) F

F ရာဇဝတမႈႏင တရားမမႈမား (Criminal Law and Penitentiaries) F

F and P ပငစငမား (Pensions) F and P

F and P လဝငမႈႀကးၾကပေရး (Immigration) F

F and P စကပးေရး (Agriculture) F and P

P တရားေရးက႑လပငနးမား (Administration of justice) P

P ႏငငသားႏင ပစၥညးပငဆငမႈအခြငအေရးမား (Civil and property rights) P

P ျပညသပငေျမႏငသဘာဝသယဇာတ (Public Lands and natural resources) P

P ကနးမာေရး (Health) P

P လငစငထတေပးျခငး (Licensing) P

P ျမနစပယ/စညပငသာယာေရးအဖြ႔အစညးမား (Municipal institutions) P

P ကမၸဏအသငးအဖြ႔ ဖြ႔စညးျခငး (Incorporation of companies) P

P ေဒသႏရဝနေဆာငမႈလပငနးမား (Local services) L

P ပညာေရး (Education) P and L

P လမႈဖလေရး (Social welfare) P and L

Source: The Practice of Fiscal Federalism: Comparative Perspectives, A Global Dialogue on Federalism, Volume IV, 2007, p103

68

ဇယား (၉) ကေနဒါအစးရအဖြ႔အသးသးအၾကား အခြနအာဏာခြေဝမႈမား (Tax assignment for various orders of government)

ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနး (Determination of) အခြနေကာကချခငးႏင စမအပခပျခငး (Tax collection and administration)အေျခခ (Base) ႏႈနးထား (Rate)

ဖကဒရယအစးရ (Federal)

ဝငေငြခြန (Income tax) F F F

စားသးခြန (Consumption tax) F F F

လပခလစာအခြန (Payroll tax) F F F

အသးျပသေပးရသည အခေၾကးေငြ (User fees) F F F

ျပညနယအစးရ (State or provincial)

ဝငေငြခြန (Income tax) F P F

စားသးခြန (Consumption tax) P P F and P

လပခလစာအခြန (Payroll tax) F P F

သဘာဝသယဇာတအခြန (Resource tax) P P P

ကနးမာေရး အာမခ (Health premium) P P P

အမၿခေျမပငဆငမႈ ပစၥညးအခြန (Property tax) P P P

အသးျပသေပးရသည အခေၾကးေငြ (User fees) P P P

ေဒသႏရအစးရ (Local)

အမၿခေျမပငဆငမႈ ပစၥညးအခြန (Property tax) P L P

အသးျပသေပးရသည အခေၾကးေငြ (User fees) L L L

F= ဖကဒရယ/ျပညေထာငစအစးရ (Federal), P = ျပညနယအစးရ (Provincial or State), L = ေဒသႏရအစးရ (Local) အရငးအျမစ။ ။ The Practice of Fiscal Federalism: Comparative Perspectives, A Global Dialogue on Federalism, Volume IV, 2007, p105

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 69

၆.၂.၂။ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား

ကေနဒါႏငငတြင ဖြ႔စညးပအရ ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယအစးရမားအား အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား ေပးအပထားသည။ ေဒသႏရအစးရမားတြငလညး အခြနအာဏာအခ႕ရၿပး ထအခြနအာဏာမားသည ျပညနယ ဥပေဒမားမ ဆငးသကလာသည။ ဖကဒရယအစးရသည ေယဘယအားျဖင အခြနအားလးနးပါးက စညးၾကပ ေကာကခခြင ရသည။ ျပညနယမားသည “တကရကခြန” က အဓကေကာကခၿပး “လငစငေၾကး” က အရအျဖစ ေကာကခသည။ အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနအာဏာမားက (ဇယား - ၉ ရႈ) ၾကညလင ဖကဒရယႏင ျပညနယအစးရ ႏစရပလးသည အဓက အခြနမား (ဥပမာ- ဝငေငြခြန၊ စားသးခြန၊ လပခလစာခြနႏင အသးျပခ) က ၎တ႔၏ ကယပငအခြနစနစ (အခြန ဖြ႔စညးပ) မားျဖင စညးၾကပေကာကခခြင ရၾကသျဖင အခြနဆငရာ ကယပငအပခပခြင ကယစရၾကသည။ ျပညနယမားသည ဖကဒရယအစးရစညးၾကပခြင မရသည အခြနအေျခခအခ႕အပါအဝင အခြန အေျခခ အားလးနးပါးက ရရထားသည။ ျပညနယအားလးသည တစဥးခငးဝငေငြခြန၊ ေကာပရတဝငေငြခြန၊ လပခ လစာခြန၊ အရကႏင ေဆးရြကႀကး ကသ႔ေသာ ယစမးခြနႏင ေရနထြကပစၥညးအေပၚ ေကာကခေသာ အခြနတ႔ အပါအဝင ျပညနယအတြငးရ သဘာဝသယဇာတႏင အျမတခြနတ႔က စညးၾကပေကာကခသည။ ဖကဒရယ အစးရသည သဘာဝသယဇာတႏင အမၿခေျမခြနကလြၿပး ျပညနယမား ေကာကခသည အခြနမားစြာကလညး ေကာကခသည။

အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနစညးၾကပေကာကခမႈႏငပတသက၍ ဖြ႔စညးပအရ ကန႔သတခကမားရသည။ ၎တ႔မာ ၁) ကယစားျပမႈရေသာ အခြနမားကသာ ေကာကခေရးအတြက ေကာကခမည အခြနမားက ဥပေဒျပျပ႒ာနးသြားရန (democratic taxation)၊ ၂) ကေနဒါႏငငအတြငး ကနစညမား လြတလပစြာစးဆငးႏငေရးအတြက ျပညတြငး အေကာကခြနမား ေကာကချခငး မျပရန (no internal custom duties) ၊ ၃) အစးရအဖြ႔မားအၾကား အမၿခေျမ ခြနမား ေကာကချခငး မျပရန (no inter-governmental taxation) ႏင ၄) အစးရအဖြ႔မားသည လပပငခြင အာဏာမားက လြအပရာတြင ၎တ႔၏ လပပငခြငအာဏာမားကသာ လြအပရန (delegation) တ႔ျဖစသည။ ထကန႔သတခကမားႏငအည ျပညနယမားသည ၎တ႔၏ အခြနစနစမားက စတႀကကကငသးခြငႏင ဖကဒရယ - ျပညနယအခြနစညးဝါးညေရး အစအစဥမားတြင လြတလပစြာပါဝငခြငရသည။ ထ႔ေၾကာငအခ႕ေသာ ျပညနယ မားသည အခြနအခ႕အတြက အခြနစညးဝါးညေရးအစအစဥမားတြင ပါဝငၾကေသာလညး အခ႕ေသာ ျပညနယ မားသည ထအစအစဥမားတြင မပါဝငဘ ၎တ႔အစအစဥ (ကယပငအခြနစနစမား) ျဖင အခြနမားက စညးၾကပ ေကာကခသည။ ဥပမာ - ေခးဘကျပညနယ (Quebec) သည တစဥးခငးဝငေငြခြနႏင ေကာပရတ ဝငေငြခြနမားက စညးဝါးညအစအစဥမားတြင မပါဝငေပ။ ေခးဘကျပညနယကသ႔ပင အယဘာတာျပညနယႏင အြနတာရယ ျပညနယတ႔သည ေကာပရတဝငေငြခြန ေကာကချခငးဆငရာ သေဘာတစာခပ (corporate tax collection

agreements) က၃၅ ခပဆျခငးမျပဘ ၎တ႔၏ အစအစဥျဖင ေကာပရတဝငေငြခြနက စညးၾကပေကာကခ ၾကသည။ ထ႔ျပင တနဖးျဖညခြန (VAT) ႏင ပတသက၍ ေခးဘကျပညနယသည ေခးဘကျပညနယအတြကအျပင ဖကဒရယအစးရအတြကလညး တနဖးျမငခြနေကာကခေပးသည။ အျခားျပညနယမားသညလညး ေခးဘက ျပညနယကသ႔ ေဆာငရြကခြင ရေသာလညး ထသ႔ေရြးခယျခငး မျပၾကေပ။ ေဒသႏရအစးရသည ၎တ႔၏ ေဒသႏရဆငရာ တာဝနမား (ေဒသႏရရလပငနး၊ ေရ၊ ေရႏတေျမာငးႏင အမႈက၊ လမးမားႏင အပနးေျဖစခနမား) အတြက လအပေသာ ဘ႑ာေငြမားအတြက ပစၥညးခြန(အမၿခေျမအပါအဝင) ႏင အသးျပခမားက အဓကအားထားၿပး ထအခြနအခႏႈနးထားမားက လြတလပစြာ သတမတပငခြငရသည။ ျပညနယအားလးသည ပစၥညးခြနမားက အခြနစညးဝါညေအာင ျပလပထားသည။ ဆလသညမာ ပစၥညးခြန အေျခခသည ပစၥညးမား၏ေစးကြက တနဖးျဖစၿပး စႏႈနးအကျဖတမတ႔က အသးျပၿပး သတမတသည။ ျပညနယ အမားစသည ေဒသႏရအစးရမား၏ ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမး (အထးသျဖင ပစၥညးခြနေကာကခႏငစြမး) က သာတညမေစသည စနစမား ရၾကသည။

၃၅ ထစာခပအရ သကဆငရာအခြနမားက ဖကဒရယအစးရအဖြ႔က ေကာကခေပးၿပး အခြနရေငြမားက စာခပတြင ပါဝငေသာ ျပညနယမားအား ျပနလညလႊေျပာငးေပးသည။ ပါဝငေသာ ျပညနယမား၏ တစဥးခငးဝငေငြခြနမားက ေကာကခရာတြင ဖကဒရယအစးရ၏ အခြနအေျခခက ယၿပး ျပညနယမား၏ အခြနႏႈနးထားမားျဖင ေကာကခေပးသည။

70

ကေနဒါႏငငတြင ေကာကခေသာ အခြနအခ႕ႏငပတသက၍ ထအခြနရေငြမားက ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ လပငနး အခ႕အတြက အသးျပရန ႀကတငလာထားသည/ သတမတထားသည။ ဥပမာ - လပခလစာခြနမားက တစခါ တစရတြင လမႈေရးအာမခအစအစဥအခ႕(ပငစင၊ အလပလကမအာမခ) တြင အသးျပရနလာထားၿပး တစခါတစရ တြင အေထြေထြဘ႑ာေငြမားက အားျဖညေပးရနအတြက အသးျပသည။ ထ႔ျပင ပစၥညးခြနအခးစားတစခက လညး ပညာေရးကသ႔ေသာ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမားက ပပးေပးရနအတြက လာထားေလရသည။ ကေနဒါႏငငတြင အခြန အခ႕က ယခငေကာကခခေသာလညး ေနာကပငးတြင ေကာကချခငးမျပေတာသည အခြနမားလညး ရသည။ ဥပမာ - အေမြခြနက ျပညနယမားက ယခငေကာကခခေသာလညး ျပညနယမားအၾကား (အခြနႏႈနးထား ေလာေပါ ေကာကခသည ) အခြနၿပငဆငမႈ အကးဆကမားေၾကာင ေနာကပငးတြင ေကာကချခငး မရေတာေပ။

၆.၂.၃။ ဘ႑ာေရးမညမမႈမား

ကေနဒါႏငင၏ ျပညနယမားသည အျခားေသာဖကဒရယႏငငမား၏ ျပညနယမားႏင ႏႈငးယဥၾကညလင လပပငခြင တာဝနႏင အခြနအာဏာမား ပရၾကေသာလညး ေဒါငလကဘ႑ာေရးမညမမႈႏင အလားလက ဘ႑ာေရးမညမမႈ စသည ဘ႑ာေရးျပနာႏစမးလးရသည။ ဖြ႔စညးပအရ ျပညနယမားတြင အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာ မားစြာ ရေသာလညး ထအာဏာမားသည ျပညနယမားအတြက လေလာကမႈမရေသးေၾကာငး ျပညနယအခ႕က ဆၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ေဒါငလကဘ႑ာေရးမညမမႈမား ရလာသည။ ထမညမမႈမားက ေယဘယအားျဖင နညးလမး (၂) မးျဖင ေျဖရငးႏငသည။ ဖကဒရယအခြနႏႈနးထားမားက ေလာၿပး ျပညနယအခြန ႏႈနးထားမားက တးျခငးျဖင ဖကဒရယ၏ အခြနအာဏာ (tax room) အခ႕က ျပညနယမားအား ေပးအပျခငး (သ႔မဟတ) ျပညနယမားအတြက ဖကဒရယ လႊေျပာငးေငြပမာဏာ တးျမႇငေပးျခငးျဖင ေျဖရငးႏငသည။ သ႔ရာတြင မညသည နညးလမးက ပသငေတာသညႏငစပလဥး၍ ျပညနယမားအၾကား သေဘာထားကြလြၾကသည။ အခ႕ေသာ ျပညနယမား (ဥပမာ - ေခးဘကႏင အာဘာတာ) က ဖကဒရယအခြနအာဏာအခ႕ ေပးအပျခငးနညးလမးက ပလလားၾကေသာလညး အခ႕ေသာျပညနယမား (ဥပမာ - အတလႏတေဒသ ျပညနယမား) က ဖကဒရယ လႊေျပာငးေငြပမာဏ တးေပးျခငးနညးလမးက ပလလားၾကသည။

ကေနဒါႏငင၏ ျပညနယမားသည ဗဟခပကငမႈေလာချခငး ျမငမားမႈအကးဆကမားေၾကာငလညးေကာငး၊ ျပညနယမား၏ စးပြားေရးကြာဟခကမားေၾကာငလညးေကာငး ျပညနယမားအၾကား အလားလကဘ႑ာေရး မညမမႈ အလြနမားလာသည။ ကနထတလပေရးလပငနးမား စပေနသည အြနတာရယျပညနယႏင သဘာဝ သယဇာတ ေပါၾကြယဝသည အာဘာတာျပညနယတ႔သည အျခားေသာ ျပညနယမားႏင စးပြားေရးအရ အလြန ကြာဟေနသည။ ကေနဒါဖြ႔စညးပအရ ျပညနယမားသည ျပညနယမားအတြငးရ သဘာဝသယဇာတမားက ပငဆငခြငရသျဖင ယငးပငဆငခြငသည အလားလကဘ႑ာေရးမညမမႈမား၏ အဓကအေၾကာငးရငးတစခ ျဖစသည။ ထဘ႑ာေရးျပနာက ဖကဒရယအစးရက သာတညမေရး ေပးေငြမား/လႊေျပာငးေငြမားျဖင ေျဖရငး ေလရသည။ သ႔ရာတြင ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ ေစးႏႈနးျမငတကမႈသည သာတညမေရးစနစအေပၚ ရကခတမႈ ရသျဖင (သာတညမေရးေပးေငြမား ထပတးေပးရသျဖင) ေနာကပငးတြင သာတညမေရး အစအစဥအတြက ပညာရငအဖြ႔ ဖြ႔စညးၿပး အစစဥအတြက အႀကဥာဏမား ရယခသည။

ေနာကပငးတြင ျပညနယမား၏ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားသည တျဖညးျဖညးတးပြားလာၿပး ေကာကခ ရရေသာ အခြနေငြမားသညလညး ျပညနယအသးစရတမားအတြက အခးအစားႀကးမားစြာ ကာမေစႏငသျဖင ေဒါငလကဘ႑ာေရးမညမမႈမားထက အလားလကဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ကေနဒါႏငင၏ အဓကဘ႑ာေရး ျပနာ ျဖစေနသည။ အျခားတစဘကတြင ထဘ႑ာေရးျပနာမား (ေဒါငလကႏင အလားလကဘ႑ာေရး မညမမႈမား) သည ဖကဒရယအစးရ၏ ဘ႑ာေရးအရၾကားဝငမႈက လအပေစသည။ ဖကဒရယစးရသည ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ေျဖရငးႏငရန အခြနအာဏာအခ႕က ဆကလကထနးသမးသြားရန၊ ျပညနယမားအၾကား ဘ႑ာေရးမတမႈရေရးအတြက ျပညနယမားအတြက သာတညမေရးေပးေငြမား လႊေပးရနႏင သတမတခကပါေသာ ေထာကပေငြမား ခေပးျခငးျဖင ျပညနယမား၏ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈအရညအေသြးက ထနးေပးရန လအပလာသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 71

၆.၂.၄။ ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမား

ကေနဒါႏငငတြင ဗဟခပကငမႈေလာခလာသညႏငအမ ျပညနယမားသည ၎တ႔အသးစရတမားအတြက လအပေသာ ဘ႑ာေငြမားက ကယပငအခြနအရငးအျမစမားျဖင အခးအစားႀကးမားစြာ တစျဖညးျဖညး ေဆာငရြကလာၾကသည။ ျပညနယအသးစရတအတြက ဖကဒရယအစးရအေပၚ အားထားမႈမာ တျဖညးျဖညး ေလာကလာေသာလညး ျပညနယမားသည ၎တ႔၏အသးစရတမားအတြက ဖကဒရယအစးရအား တစတ တေဒသအားျဖင အားထားေနရဆ ျဖစသည။ ဖကဒရယအစးရသည ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ကစားႏငရန ခငမာသည ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈအစအစဥမား (Fiscal Transfer Schemes) ခမတထားသည။ ဖကဒရယႏင ျပညနယအစးရတ႔ပါဝငေသာ ႏးေႏာဖလယပြမား (intergovernmental forums) ကငးပၿပး ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈကစၥမားက ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးၾက သည။ ႏးေႏာဖလယပြမားမထြကလာေသာ ဆးျဖတခက မားက ဖကဒရယလႊတေတာတြင အတညျပျပ႒ာနးၿပး ဖကဒရယဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာနက အေကာငအထည ေဖာေဆာငရြကေပးသည။

ကေနဒါႏငငတြင ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈအစအစဥ (၄) ခ ရသည။ ၎တ႔မာ ၁) ကေနဒါကနးမာေရးလႊအပေငြ (Canada Health Transfer)၊ ၂) ကေနဒါလမႈေရးလႊအပေငြ (Canada Social Transfer)၊ ၃) သာတညမေရး လႊအပေငြ (equalization) ႏင ၄) နယေျမအေျခခ ပေသနညးေပးအပေငြ (Territorial Formula Financing) တ႔ ျဖစသည။၃၆ ကနးမာေရးႏင လမႈေရးလႊအပေငြမားသည သတမတခကပါေသာ လႊေျပာငးေငြမား (conditional

transfers) ျဖစၿပး ျပညနယမား၏ စးပြားေရးလပေဆာငခကမားႏင ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမးတ႔အေပၚ မတညၿပး ခေပးျခငး မဟတဘ ျပညနယတစခစ၏ ဝငေငြမားအေပၚ မတညၿပး ခေပးသည။ ကေနဒါလမႈေရး လႊအပေငြသည ျပညနယမား၏ အထကတနးလြနပညာေရး၊ လမႈေရးေထာကပမႈႏင လမႈေရးဝနေဆာငမႈမား၊ ေရးဥးကေလးသငယ ဖြ႔ၿဖးေရးႏင ကေလးသငယေစာငေရာကေရးတ႔အတြက လအပေသာ အသးစရတမား အတြက ပပးေပးသည။ သာတညမေရးေရး လြအပေငြႏင နယေျမအေျခခ ပေသနညးေပးအပေငြတ႔သည ျပညနယ ႏင နယေျမတ႔က ခေပးသည သတမတခကမပါေသာ လႊအပေငြမား (unconditional transfers) ျဖစသည။ ညမေရးအစအစဥတြင၃၇ တနးတညမေရးေပးေငြမား (equalization payments)က ျပညနယတစခခငး၏ ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမးအေပၚ မတညၿပးခေပးသည။ တနးတ ညမေရးေပးေငြပမာဏက သတမတရာတြင ျပညနယအားလး၏ ေယဘယဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမးက ေဖာထတၿပး ၎က တစႏငငလး၏ အနမဆး စနႈနးအျဖစ သတမတသည။ ထ႔ေနာက ဖကဒရယအစးရသည ယငးစႏႈနးေအာက ေရာကေသာ ျပညနယမား အတြက စႏႈနးႏငနးစပမႈအလက တနးတညမေရးေပးေငြမားက ခေပးသည။ ထစႏႈနးတြင ျပညနယမား၏ သယဇာတဝငေငြက ထညတြကသျဖင ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ကသ႔ေသာ တနဖးျမငသယဇာတဝငေငြ ရသည ျပညနယမားက ခစားခြင မရပါ။

၃၆ Tuomo Virkola, “Fiscal Federalism in Four Federal Countries”, 31 Oct 2014. (available at: https://www.etla.fi/wp-content/uploads/ETLA-Raportit-Reports-38.pdf), accessed on 3 April 2018

၃၇ ၁၉၈၂ ခႏစ ဖြ႔စညးပဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈမားအရ ဖကဒရယအစးရသည “သငတငမတေသာ အခြနစနစမားႏင သငတငမတေသာ ျပညသ႔ ဝနေဆာငမႈလပငနးမား ျဖညဆညးေပးႏငရန” ရညရြကလက သာတညမေရးေပးေငြမား (equalization payments) က ျပညနယမားအတြက ခေပးရန ပါရသည။ (၁၉၈၂ ခႏစ ဖြ႔စညးပအကဥပေဒ၊ ပဒမခြ ၃၆.၂)

72

ဂာမဏႏငငသည အစးရအဆင (၃) ဆငျဖင ဖြ႔စညးထားေသာ ဖကဒရယႏငငျဖစသည။ ဖကဒရယအစးရ (Bund)၊ ျပညနယအအစးရ (Lander) ႏင ေဒသႏရအစးရ (Germinden) ဟ၍ အပခပေရး အဆင (၃) ဆင ရသည။ ေဒသႏရ အစးရသည ဖြ႔စညးပမ အပႏငးသည လပပငခြငအာဏာမား မရသည ျပညနယေအာကရ အပခပေရးယနစတစခသာ ျဖစသည။ ျပညနယေပါငး (၁၆) ခ ရေသာ ဂာမဏႏငင၏ ဖကဒရယစနစသည ဖကဒရယႏင ျပညနယအစးရတ႔၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက အေလးထားေသာ ပးေပါငးေရးဖကဒရယစနစ (cooperative federalism) ျဖစသည။ ဖကဒရယႏင ျပညနယအစးရတ႔၏ ဘ႑ာေရးအာဏာမား၊ ဘ႑ာေရး ဆကႏႊယမႈႏင ဘ႑ာေရးစညးမဥးမား ပါဝငေသာ ဘ႑ာေရးဖြ႔စညးပ (Finanzverfassung) က ဂာမဏဖြ႔စညးပ သ႔မဟတ ဂာမဏအေျခခဥပေဒ (German Constitution or the Basic Law)၃၈ ၏ အခနး (၁၀) တြင၃၉ သးျခား အခနးတစခအေနျဖင ျပ႒ာနးထားသည။ ထဘ႑ာေရးဖြ႔စညးပပါ ျပ႒ာနးခကမားက ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အေျခခအစတအပငးမားအားျဖင ေအာကတြင ေဖာျပထားသည။

၆.၃.၁။ အသးစရတတာဝနမား

ဂာမဏႏငင၏ ဥပေဒျပေရးအာဏာမားက ဖကဒရယအစးရက အဓကကငသးၿပး ျပညနယမားက ၎တ႔၏ ကယပင ျပ႒ာနးဥပေဒမားအျပင ဖကဒရယအစးရ၏ ျပ႒ာနးဥပေဒမားကလညး အေကာငထညေဖာေပးရသည။ ဖကဒရယအစးရသည ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးအခ႕ကသာ (ဥပမာ - ႏငငျခားေရး၊ ဖကဒရယ ဘ႑ာေရးႏင ဖကဒရယရလပငနး) တကရကစမအပခပသည။ ျပညနယမားသည မားေသာအားျဖင ဖကဒရယအစးရ၏ လပငနးတာဝနမားက ဖကဒရယအစးရကယစားလယအေနျဖင ေဆာငရြကေပးရသည။ ျပညနယအစးရႏင ေဒသႏရအစးရတ႔၏ ဥပေဒျပခြငအာဏာမားသည အနညးငယသာရသည။ ဂာမဏႏငင၏ ဖကဒရယစနစသည ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယအစးရတ႔၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ခတဆက ေဆာငရြကမႈတ႔က အေလးထား သျဖင ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယအစးရတ႔သည လပပငခြငတာဝနမားက ပးတြယၾကသည။ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈအသးစရတမားအတြက လအပေသာ ေငြေၾကးေထာကပမႈမားက မားေသာအားျဖင ဖကဒရယအစးရက ဥပေဒျပ ေပးၿပး ျပညနယမားက ထေငြမားက စမခန႔ခြေပးရသည။ သ႔ရာတြင ဖကဒရယေအာကလႊတေတာသည ျပညနယ ကယစားလယမားျဖင ဖြ႔စညးထားသျဖင ဥပေဒၾကမးမား ေဆြးေႏြးရာတြင ျပညနယမားသည ၎တ႔၏ သေဘာ ထားမားက တငျပခြငရသည။

ဂာမဏႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ လပပငခြငတာဝနမား (ဇယား - ၁၀ ရႈ) က ဥပေဒျပျခငး (legislation)၊ လကေတြ႔ေဆာငရြကျခငး (execution) ႏင ေငြေၾကးပပးျခငး (expenditure) တာဝန (၃) ရပအားျဖင ခြျခား ေလလာၾကညလင ဖကဒရယအစးရသည ျပညနယႏငေဒသႏရအစးရမားထက ဥပေဒျပတာဝနပရသညက လပပငခြငတာဝနမားကသာ ဥပေဒျပခြငရသည။ ဖကဒရယအစးရသည ထပးတြအာဏာမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ တးခ႕အသးျပလာသျဖင ျပညနယအစးရမား၏ လပပငခြငတာဝနမားသည အကန႔အသတမား ရေနသည။ ဥပေဒျပတာဝနမားႏင ဆန႔ကငဘကမာ ျပညနယအစးရမား၏ လကေတြ႔ေဆာငရြကျခငးတာဝနမားသည ဖကဒရယႏငေဒသႏအစးရတ႔၏ လကေတြ႔ေဆာငရြကျခငးတာဝနမားထက ပမားသည။ ျပညနယမားသည ျပညနယအစးရ၏ သးျခားလပပငခြငမားအျပင ဖကဒရယႏင ျပညနယအစးရတ႔၏ ပးတြတာဝနမားကလညး ေဆာငရြကရသည။ ထ႔ျပင လပပငခြငတာဝနမားအတြက

6² 3? *smr%DEkdifiH

၃၈ ဂာမဏႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည ၁၉၄၉ ခႏစတြင အာဏာတညလာၿပး အေရ႕ဂာမဏႏင အေနာကဂာမဏတ႔ ပးေပါငးကာ ဥေရာပသမဂၢ အဖြ႔ဝငႏငငတစခ ျဖစလာသညေနာကတြင ေတြ႔ရေသာ အဓကတးတကမႈတစခ ျဖစသည။

၃၉ အခနး (၁၀) တြင ေဖာျပထားေသာ ဘ႑ာေရးဖြ႔စညးပသည အခြနေကာကခခြငအာဏာ၊ ဖြ႔စညးပဆငရာ ဘတဂကဥပေဒ မားသာပါရၿပး အဖးအခ သ႔မဟတ လမႈလၿခေရး ထညဝငေငြမားကသ႔ေသာ အျခားေကာကခေငြမားသည ဖြ႔စညးပ၏ အျခားအခနးတြင ထညထားသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 73

74

ဇယား (၁၀) ဂာမဏႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ ဥပေဒျပတာဝနႏင အမနတကယ ေဆာငရြကေပးေသာ ဝနေဆာငမႈမား(Legislative Responsibility and actual provision of services by different orders of government)

ဥပေဒျပတာဝန (ဥပေဒအရ)Legislative responsibility (de jure)

ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးPublic service

အမနတကယလပငနးတာဝနခြေဝျခငး (လကေတြ႔အရ) Actual allocation of function (de facto)

ဖကဒရယ/ျပညနယ/ေဒသႏရ ဖကဒရယ/ျပညနယ/ေဒသႏရ

EU ေငြေၾကးမဝါဒ (Monetary policy) EU

EU အေကာကခြန (Customs) EU

F ကာကြယေရး (Defence) F

F ႏငငျခားေရး (Foreign affairs) F

F ႏငငသားျဖစျခငး (Citizenship) F

F အေကာကခြန (Customs) F

F မးရထားႏင ေလေၾကာငးပေဆာငေရး (Rail and air transport) F

F စာတကႏင ဆကသြယေရးလပငနး (Post and telecommunication) F

F လမႈလၿခေရး (Social security) F and S

F ကနးမာေရး (Health including health insurance and local health facilities) F , S and L

F လမႈေရးအေထာကအပ (Social assistance – supplementary welfare) F, S and L

F အညစအေၾကးစြန႔ပစျခငး (Waste Disposal) L

F, S and L joint task ေဒသတြငးစးပြားေရးမဝါဒ (Regional economic policy) S

F, S and L joint task ကမးရးတမးထနးသမးျခငး (Coastline preservation) S

F, S and L joint task စကပးေရးမဝါဒ (Agricultural policy) S

F, S and L joint task ျပညသ႔ဘ႑ာျဖင ျပလပသည သေတသန (Publicly funded research) F and S

F and S သဘာဝပတဝနးကငကာကြယေရး (Environmental protection) S

F and S ေရေပးေဝေရး (Water supply) L

F and S ေရႏတေျမာငးမား (Sewerage) L

S တရားဥပေဒစးမးေရး (Law and order) S

S ယဥေကးမႈ (Culture) S

S ေကာငးႏင ပညာေရး (Schools and education) S

S တကသလမား (Universities) S

L ေဒသႏရလမးမား (Local roads) L

L အားကစားႏင အပနးေျဖျခငး (Sports and recreation) L

L ေကာငးေဆာကလပေရး (School construction) L

L ျပညသ႔အမရာ (Public Housing) L

EU = ဥေရာပသမဂၢ၊ F = federal (ဖကဒရယအစးရ)၊ S = State or Lander (ျပညနယအစးရ)၊ L= Local (ေဒသႏရအစးရ) Source: The Practice of Fiscal Federalism: Comparative Perspectives, A Global Dialogue on Federalism, Volume IV, 2007, p136

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 75

ေငြေၾကးပပးျခငး တာဝနအမားစက အစးရအဖြ႔မားအၾကား အခးအစားမားျဖင ခြေဝယၾကသည (ဇယား - ၁၁ ရႈ)။ အစးရတစရပ၏ သးျခားတာဝနအနညးငယသာ ရသည။ ဥပမာ - လၿခေရးသည ဖကဒရယအစးရ၏ သးျခားအသး စရတ တာဝနျဖစၿပး ေဒသႏရ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးအခ႕ကလညး ဖကဒရယအစးရက ကခေပးျခငးမရေပ။ အလားတပင လပငနးတာဝနအခ႕ (ဥပမာ- တရားဥပေဒစးမးေရး၊ ေကာငးမားႏင တကသလမား) အတြက ျပညနယမား၏ ေငြေၾကးပပးမႈေဝစသည ဖကဒရယႏင ေဒသႏရအစးရတ႔၏ ေဝစထက ပ၍ မားေနသည။

ဇယား (၁၁) ဂာမဏႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ တကရကအသးစရတတာဝနမား(Direct Responsibilities by functions and sphere of government in Germany)

လပငနး (functions) ဖကဒရယ (%) ျပညနယ (%) ေဒသႏရ (%) အားလး (%)

ကာကြယေရး ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀

ေၾကြးၿမဆပျခငး ၇၇ ၁၉ ၄ ၁၀၀

အေထြေထြအပခပေရး ၁၉ ၂၉ ၅၂ ၁၀၀

တရားဥပေဒစးမးေရး ၁၁ ၆၀ ၂၉ ၁၀၀

ေကာငးမား ၀ ၈၀ ၂၀ ၁၀၀

တကသလမား ၁၀ ၉၀ ၀ ၁၀၀

အျခားပညာေရး ၂၀ ၅၆ ၂၄ ၁၀၀

သပၸႏင သေတသန ၇၂ ၂၆ ၂ ၁၀၀

လမႈလၿခေရး ၆၅ ၁၃ ၂၂ ၁၀၀

ကနးမာေရး၊ သဘာဝပတဝနးကင၊ အားကစားႏင အပနးေျဖစခနး

၇ ၄၀ ၅၃ ၁၀၀

အမရာ၊ ၿမ႕ျပဖြ႔ၿဖးေရး၊ ေဒသစမကနးေရးဆြျခငး ၁၆ ၄၇ ၃၇ ၁၀၀

ေဒသႏရလမႈေရးဝနေဆာငမႈမား (၁) ၀ ၄ ၉၆ ၁၀၀

အမေတာေၾကးမား ၃၉ ၅၁ ၁၀ ၁၀၀

ယာဥေၾကာႏင ဆကသြယေရး ၄၄ ၂၆ ၃၀ ၁၀၀

အစးရပငစးပြားေရးလပငနးမား ၆၃ ၁၃ ၂၃ ၁၀၀

စစေပါငး ၄၇ ၃၇ ၁၇ ၁၀၀

ေဒသႏရလမႈေရးဝနေဆာငမႈမား (၂) ၁၁ ၅၃ ၃၆

ေဒသႏရလမႈေရးဝနေဆာငမႈမား (၁) တြင လမးမး၊ ေရႏတေျမာငး၊ အမႈကသမးျခငးႏင လမးသန႔ရငးေရးတ႔ ပါဝငသည။

ေဒသႏရလမႈေရးဝနေဆာငမႈမား (၂) တြင တရားဥပေဒစးမးေရး၊ ေကာငးမား၊ အျခားပညာေရး၊ ကနးမာေရးဆငရာ သဘာဝ ပတဝနးကင၊ အားကစားႏင အပနးေျဖစခနး၊ အမရာ၊ ၿမ႕ျပဖြ႔ၿဖးေရးႏင ေဒသႏရစမကနးေရးဆြျခငးႏင ေဒသႏရလမႈေရး ဝနေဆာငမႈမား (၁) တ႔ ပါဝငသည။

Source: A Global Dialogue on Federalism, Volume 4, The Practice of Fiscal Federalism: Comparative

Perspectives, p137

76

ဇယား (၁၂) ဂာမဏႏငငရ အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနအာဏာမား ခြေဝထားမႈ (Tax assignment of various orders of governments)

သတမတျခငး အခြနေကာကချခငး ႏင စမအပခပျခငး

အခြနေငြေဝစ (ရာခငႏႈနး)အခြနအေျခခ အခြနႏႈနးထား ဖကဒရယ ျပညနယ ေဒသႏရ အားလး

ဖကဒရယေရနခြန (Mineral oil) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ဖကဒရယ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀ေဆးရြကႀကးခြန (Tobacco tax) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ဖကဒရယ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀အရကခြန (Spirits tax) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ဖကဒရယ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀ဝငခြန (Sparkling wine tax) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ဖကဒရယ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀ကနပစၥညးခြန (Intermediate good tax) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ဖကဒရယ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀ေကာဖခြန (Coffee tax) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ဖကဒရယ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀အာမခခြန (Insurance tax) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀လပစစမးခြန (Electricity tax) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀ေသြးစညးညညႊတေရးခြန (Solidarity levy) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀ျပညနယ/ခရငပစၥညး (ပငဆငမႈ) ခြန (Property/wealth tax) ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ၀ ၁၀၀ ၀ ၁၀၀အေမြခြန (Inheritance tax) ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ၀ ၁၀၀ ၀ ၁၀၀အမၿခေျမဝယခြန (Real estate purchase tax) ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ၀ ၁၀၀ ၀ ၁၀၀ေမာေတာယာဥအခြန (Motor vehicle tax) ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ၀ ၁၀၀ ၀ ၁၀၀အေလာငးအစားႏငထခြန(Betting and lottery tax) ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ၀ ၁၀၀ ၀ ၁၀၀မးေဘးကာကြယေရးခြန (Fire protection tax) ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ၀ ၁၀၀ ၀ ၁၀၀ဘယာခြန (Beer tax) ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ၀ ၁၀၀ ၀ ၁၀၀ေဒသႏရစးပြားေရးလပငနးခြန (Business tax) ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ေဒသႏရ ျပညနယႏင ေဒသႏရ ၄.၄ ၁၅.၄ ၈၀.၂ ၁၀၀အမၿခေျမခြန (Real estate taxes) ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ေဒသႏရ ျပညနယႏင ေဒသႏရ ၀ ၀ ၁၀၀ ၁၀၀မေဝအခြနမားတစဥးခငးဝငေငြခြန (Personal Income Tax) ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ျပညနယ ၄၂.၅၀ ၄၂.၅၀ ၁၅ ၁၀၀အတးသကသာခြင (Interest rebate) ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ျပညနယ ၄၄ ၄၄ ၁၂ ၁၀၀ေကာပရတဝငေငြခြန (Corporate tax) ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ျပညနယ ၅၀ ၅၀ ၀ ၁၀၀တနဖးျဖညခြန (VAT) ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြ ျပညနယ ၄၉.၅၀ ၄၈.၄၀ ၂.၁၀ ၁၀၀

Source: A Global Dialogue on Federalism, Volume 4, The Practice of Fisacl Federalism: Compartiave Perspectives, p141-142

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 77

၆.၃.၂။ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား

ဂာမဏႏငငရ အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား (ဇယား-၁၂ ရႈ) က အခြနအေျခခႏင အခြန ႏႈနးထားသတမတျခငး၊ အခြနေကာကချခငးအာဏာ (၃) ရပအားျဖင ေလလာၾကညလင ဖကဒရယအစးရသည အျခားအစးရ အဖြ႔မား (ျပညနယႏင ေဒသႏရ) ထက အဆမတန အခြနအာဏာမားေနသညက ေတြ႔ရသည။ ဖကဒရယအစးရသည ဖကဒရယအစးရ၏ သးျခားအခြနမား၊ ဖကဒရယႏငျပညနယတ႔၏ ပးတြ အခြနမားအတြက အခြနအေျခခႏင အခြနႏႈနးထားမား သတမတခြငအျပင ေဒသႏရအခြနမား၏ အခြနအေျခခမားကလညး သတမတေပးသည။ ဆလသညမာ ဖကဒရယအစးရသည ဂာမဏႏငငအတြငး စညးၾကပေကာကခသည အခြန အားလး၏ အခြနအေျခခမားက သတမတခြင ရေနသည။ သ႔ရာတြင အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနေကာကချခငး အာဏာက ႏႈငးယဥၾကညလင ျပညနယမားသည ဖကဒရယႏင ေဒသႏရအစးရတ႔၏ အခြနေကာကချခငး အာဏာမားထက ပမားေနသညက ေတြ႔ရသည။ ျပညနယမားသည ျပညနယအခြနအျပင ဖကဒရယအခြနအခ႕ ကလညး ေကာကခေပးရသည။ ထ႔အျပင ေဒသႏရအခြနမားကလညး ေဒသႏရအစးရမားႏင ပးတြေကာကခ ေပးရသည။ ပ၍ အေရးႀကးသညမာ ေကာကခရရလာေသာ အခြနေငြမားက ခြေဝျခငးျဖစသည။ ဖကဒရယ အခြနရေငြမားက ဖကဒရယအစးရကလညးေကာငး၊ ျပညနယအခြနရေငြမားက ျပညနယအစးရကလညးေကာငး အျပညအဝရရၾကသည။ ေဒသႏရအစးရသည ေဒသႏရအတြငးရ အမၿခေျမခြန ရေငြမားက အျပညအဝ ရရသည။ သ႔ရာတြင (ဖကဒရယႏင ျပညနယအစးရမားကသာ ခြေဝေပးသည ေကာပရတ ဝငေငြခြနမလြၿပး) မေဝအခြနမားမ ေကာကခရရလာေသာ အခြနရေငြမားက အစးရအဖြ႔ (၃) ခလးအတြက သတမတအခးအစားအလက ျပနလည ခြေဝသည။

ဂာမဏႏငင၏ အစးရအဖြ႔မားအၾကား အခြနအာဏာခြေဝမႈမားကၾကညလင ျပညနယမား၏ အခြနအေျခခႏင အခြနႏႈနးထားမားတစသမတတညးျဖစမႈ (tax-base and tax-rate uniformity) က အသားေပးထားသည။ ျပညနယအခြနမားအတြက အခြနအေျခခႏင အခြနႏႈနးထားသတမတမႈသည ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယအစးရ တ႔၏ ပးတြအာဏာမားျဖစေသာလညး လကေတြ႔တြင ဖကဒရယအစးရက သတမတသြားသျဖင ျပညနယမားတြင အခြနဆငရာ ကယပငအပခပခြင လးဝနးပါး မရပါ။ (ျပညနယမားသည ျပညနယကယစားလယမားျဖင ဖြ႔စညး ထားေသာ ဖကဒရယ ေအာကလႊတေတာ (Bundesrat) မ တစဆင ၎တ႔၏ သေဘာထားမားက တငျပေဆြးေႏြးၿပး အခြနဥပေဒမားက သြယဝကေသာအားျဖငသာ လႊမးမးႏငသည။) ထ႔ေၾကာင ဂာမဏႏငငတြင အခြနမားက စညးဝါးညေအာငျပမႈသည (tax harmonization) အလြနျမငမားေနသည။ ထအခကသည တစဘကတြင ျပညတြငးစးပြားေရး ေပါငးစညးမႈအတြက အေထာကအကျပေသာလညး အျခားတစဘကတြင ျပညနယမား၏ အခြနဆငရာ ကယပငအပခပခြငက ထခကေစသည။

ျပညနယမားတြင အခြနဆငရာ ကယပငအပခပခြငမရေသာလညး ေဒသႏရအစးရမားသည ေဒသႏရအဆင စးပြားေရးႏင အမၿခေျမခြနမား၏ ႏႈနးထားမားက သတမတခြငရသျဖင အခြနဆငရာ ကယပငအပခပခြင အတငး အတာတစခအထ ရသည။ အခြနယဥၿပငမႈမားက ေဒသႏရအဆငတြငသာ ျပလပခြင ရသညသေဘာျဖစသည။ သ႔ရာတြင အမၿခေျမခြနသည အေမရကနျပညေထာငစႏင ကေနဒါႏငငမားတြင အေရးပါသေလာက ဂာမဏႏငင တြင အေရးမပါေပ (အေရးပါမႈက ဝငေငြအရငးအျမစပမာဏျဖင တငးတာသည)။ ဆလသညမာ ထအခြနရေငြ မားသည ေဒသႏရအဆင အသးစရတတာဝနမားအတြက လေလာကမႈမရေပ။

၆.၃.၃။ ဘ႑ာေရး မညမမႈမား

အျခားေသာ ဖကဒရယႏငငမားကသ႔ပင ဂာမဏျပညနယမားအၾကားတြင ဘ႑ာေရးမညမမႈမား ရသည။ ျပညနယမားသည အခြနဆငရာ ကယပငအပခပခြငမရျခငး (ျပညနယအခြနမားအတြက အခြနအေျခခႏင အခြန ႏႈနးထားမားက သတမတခြငမရျခငး) ႏင ျပညနယအသးစရတတာဝနမားအေပၚ ကန႔သတခကမား ထားရျခငး (ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ အရညအေသြးဆငရာ အနမဆးအဆငတစခက ျပညနယမားက ျဖညဆညးေပးရျခငး) တ႔ ေၾကာင ၎တ႔၏ အသးစရတ လအပခကမားအတြက ဖကဒရယအစးရ၏ လႊေျပာငးေငြမားႏင ေခးေငြမားအေပၚ မခေနရသည။ ဖကဒရယအစးရသည ျပညနယမားအား အခြနေငြခြေဝမႈမား ျပလပသျဖင ဂာမဏႏငငတြင

78

ေဒါငလကဘ႑ာေရးမညမမႈ အနညးငယ သာ ရသည။ ျပညနယမားအၾကား အလားလက ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ဖကဒရယအစးရ၏ ဘ႑ာေရး ညတမတစနစ (fiscal equalization system) ျဖင ေျဖရငးေပးသည။ ထစနစ အေၾကာငးက အပငးခြ (၆.၃.၄) တြင ေဖာျပထားသည။ ျပညနယမားသည ျပညနယလေငြမားအတြက ဖကဒရယ လႊေျပာငးေငြမားျဖင ျဖညဆညးႏငသကသ႔ ေခးေငြမားျဖငလညး ေျဖရငးႏငသည။ ဖကဒရယအစးရသည ျပညနယမားအေပၚ ေၾကြးၿမဝနထပဝနပး အလြနအကၽြ မပေရးအတြက ေၾကြးၿမကန႔သတမႈ (debt break) ႏင ဘ႑ာေရးစညးမဥးမားက ခမတၿပး ျပညနယမား၏ ဘတဂကလေငြျပမႈ (fiscal deficit) က တားျမစထားသည။ သ႔ရာတြင ဖကဒရယအစးရသည ဘ႑ာေရးအကပအတညးႏင ရငဆငခရေသာ ျပညနယအခ႕က ကည ကယတငခသည။ ဖကဒရယအစးရ၏ ကညကယတငမႈ (bailout) သည ျပညနယမားအေပၚ စညးကမးေလာရ ေသာ ဘ႑ာေရးကန႔သတခကမား (soft budget constraits) ကသာ ကငသးေနသကသ႔ျဖစသည။ ဖကဒရယ အစးရ၏ ကညကယတငမႈရႏငသျဖင ျပညနယမားသည ဘ႑ာေငြမားက အလြနအကြသးရနႏင ဘတဂကလ ေငြျပရန တြနးအားေပးေနသကသ႔ ျဖစသညဟ သးသပၾကသည။

၆.၃.၄။ ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမား

ဂာမဏႏငငတြင အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈအစအစဥ (၃) ခ၄၀ ရသည။ ထအစအစဥမားသည ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမးက အတငးအတာတစခထ တနးညႇေပးသည (သာတညမ ျဖစေစသည)။ ဖကဒရယဘ႑ာေရးဝနႀကး၏ ေျပာၾကားခကအရ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေငြမားက တနးညႇေပးရသည ရညရႊယ ခကမားမာ ဂာမဏႏငငသားအားလးအတြက တညေသာ လေနမႈအဆငအတနးတစခ ဖနတးေပးႏငရနႏင ထမးသမးေပးႏငရနအတြက ျဖစသည။ ထအစအစဥ (၃) ခလးသည မအားျဖင သတမတခကမပါေသာ ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမား (unconditional transfers) ျဖစသည။ ဆလသညမာ ျပညနယမားသည ဖကဒရယအစးရထမ လကခရရေသာ ဖကဒရယလႊေျပာငးေငြမားက ၎တ႔၏ လပပငခြင တာဝနမားအတြက လြတလပစြာ အသးျပ ႏငသည။ သ႔ရာတြင လကေတြ႔တြင အခ႕ေသာ ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈသည ကန႔သတခကအခ႕ ပါရသည။ ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈအစအစဥ မားက ေအာကတြင ေဖာျပထားသည။

� တနဖးျမငကနစညခြနရေငြမားက ခြေဝျခငး (Revenue sharing of the value added tax)

တနဖးျမငကနစညခြန၏ ၂၅ ရာခငႏႈနးက (ကယပငအခြနေငြ ေကာကခရရမႈ) တစႏငငလးအဆငေအာက ေရာက ေနေသာ ျပညနယမားအတြက သးသန႔ခြေဝေပးၿပး ကန ၇၅ ရာခငႏႈနးက ျပညနယအားလးအတြက တစသးခငး ရေငြ တညမႈအေျခခ (equal per capita basis) ျဖင ခြေဝသည။ ပ၍ဆငးရေသာ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရး အေျခအေနက ျမႇငတငေပးရနအတြက ျဖစသည။

� အလားလကဘ႑ာေရးညမေရးအစအစဥ (Horizontal fiscal equalization)

ခမးသာေသာ ျပညနယမားက ဆငးရေသာ ျပညနယမားအတြက ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးေပးျခငးျဖစသည။ ျပညနယ မား၏ ဆငးရခမးသာမႈက အေျခခ အားျဖင ၎တ႔၏ ဘ႑ာေရး စြမးေဆာငႏငစြမး (fiscal capacity) ျဖင တငးတာသည။ ဘ႑ာေရးစြမးေဆာင ႏငစြမးျမငေသာ ျပညနယမားက ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမးနမေသာ ျပညနယမားသ႔ ဘ႑ာေရး သာတညမေရး ေပးေငြမား (equalization payments) လႊေျပာငးေပးသည။

� ျပညနယအခ႕အတြက ခေပးေသာ ဖကဒရယေထာကပေငြမား - (Federal grants to individual Lander)

ညမေရးေပးေငြမားလႊေျပာငးၿပးသညတင တစႏငငလးပမးမဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမး၏ ၉၉.၅ ရာခငႏႈနး ေအာက ေရာကေနေသာ ျပညနယမားအတြက ခေပးေသာ ဖကဒရယေထာကပေငြမား ျဖစသည။ ဖကဒရယ အစးရသည ထျပညနယမားအတြက အေထြေထြေထာကပေငြမား ခေပးသည။ ထ႔ျပင ဖကဒရယအစးရသည အေျခခအေဆာကအ ဖြ႔ၿဖးမႈနညးေသာ ဂာမဏအေရ႕ဘကျခမးျပညနယမားအတြက အထးေထာကပေငြမား (ဥပမာ - ေသြးစညးညညြတေရး ေထာကပေငြ - Solidarity Pact grants) ခေပးသည။

၄၀ Tuomo Virkola, “Fiscal Federalism in Four Federal Countries”, 31 Oct 2014. (available at: https://www.etla.fi/

wp-content/uploads/ETLA-Raportit-Reports-38.pdf) , accessed on 7 March 2018

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 79

ၿခငသးသပရေသာ ဂာမဏႏငင၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစသည ဗဟခပကငမႈမားေသာ ဘ႑ာေရး ဖကဒရယ စနစတစခ ျဖစသည။ ဆလသညမာ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးကယပငအပခပခြငသည အျခားေသာ ဖကဒရယ ႏငငမား၏ ျပညနယမားႏငႏႈငးယဥလင အကန႔အသတ ရေနသည။ ျပညနယအစးရသည ဖကဒရယဥပေဒျပ အာဏာမားႏင စပလဥး၍ မမတ႔၏အသမားက တကရကေဖာထတခြင ရေသာလညး ျပညနယအစးရအေပၚ ဖကဒရယအစးရ၏ လႊမးမးမႈမာ အလြနႀကးမားေနပါသည။ ဖကဒရယႏင ျပညနယအစးရတ႔၏ လပပငခြငအာဏာမားေရာေထြးမႈေၾကာင ရႈပေထြးမႈက ျဖစေစသျဖင ၂၀၀၆ ခႏစ ဖကဒရယစနစ ျပျပငေျပာငးလေရးအကဥပေဒ (Federal Reform Act) ျပ႒ာနးခသည။ ထဥပေဒအရ ဖကဒရယဥပေဒမား ျပ႒ာနးရာတြင ေအာကလႊတေတာ၏ သေဘာတညမႈ ရယရနလအပေသာ နယပယအခ႕က ကန႔သတၿပး ဖကဒရယဥပေဒမ ေသြဖခြငရေသာ ေျဖေလာမႈ မားက ခြငျပထားသည။ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးဆငရာ ကယပငအပခပခြငက ထနးသမးျမႇငတငလသည သေဘာလညး ျဖစႏငပါသည။ မညသ႔ပငဆေစ ဂာမဏႏငင၏ ဖကဒရယစနစသည တစျပညေထာငစနစဆနေသာ ဖကဒရယစနစပစ ေပါကေနသည။ ဥပေဒျပအာဏာမားထက အပခပေရးအာဏာမားကသာ ျပညနယမားအား မေဝထားသညသျဖင စမအပခပေရး အသြငေဆာငေသာ ဖကဒရယစနစ (an administrative or executive

federalism)က ကငသးေနသညဟသာ အမားက သးသပရႈျမငၾကသည။

6² 4? qGpfZmvefEkdifiHဆြစဇာလနႏငငသည ၁၈၄၈ ခႏစမတငမ၌ ကြနဖကဒေရးရငးပစ (Confederation) ျဖင ၁၃ ရာစကတညးက တညရ ခသည။၄၁ ဆြစဇာလနႏငငသည ၁၈၄၈ ခနစတြင ဖကဒရယစနစက စတငကငသးသည။ ႏငငက အစးရအဆင (၃) ဆင - ဖကဒရယ (confederation)၊ ျပညနယ (canton) ႏင ေဒသႏရ (Communnes) တ႔ျဖင အပခပသည။ ေဒသႏရအစးရတြင ဖကဒရယဖြ႔စညးပမ အပႏငးထားေသာ လပပငခြငအာဏာမား မရေသာလညး ျပညနယဖြ႔စညးပမ အပႏငးထားေသာ လပပငခြငအာဏာမား ရသည။ ျပညနယေပါငး (၂၆) ချဖင ဖြ႔စညးထားေသာ ဆြစဇာလနႏငငတြင လြတေတာႏစရပျဖင ဖြ႔စညးထားေသာ ဖကဒရယလႊတေတာ (the Federal Assembly)၊ ႏငငေတာအႀကးအက (၇) ဥးပါဝငေသာ ဖကဒရယ အစးရအဖြ႔ (the Federal Council) ႏင တရားေရးအာဏာအျမငဆးရေသာ ဖကဒရယ တရားလႊတေတာ (the Federal Court) တ႔ျဖင ႏငငေတာ၏ အခပအျခာအာဏာမားက ပငးျခားထားသည။ ျပညနယ တငးတြင ျပညနယဖြ႔စညးပ၊ ျပညနယလႊတေတာႏင ျပညနယတရားရးမား ရသည။

ဆြစဇာလနႏငင၏ ဖကဒရယစနစသည တစမထးျခားခကအခ႕ရသည။ ထးျခားခကတစခမာ ဖကဒရယတရားရးသည ဖကဒရယလႊတေတာမ ထတျပနလကေသာ ဖကဒရယအကဥပေဒမားသည ဖြ႔စညးပႏင ညညြတမႈ ရ၊ မရ တရားရး ျပနလညသးသပမႈ (judicial review) မရျခငး ျဖစသည။ ဖကဒရယတရားရးသည ဖကဒရယလႊတေတာမ ျပဌာနးလက ေသာ ဥပေဒအားလးသည ႏငင၏ ဖြ႔စညးပႏင ညညႊတမႈရသညဟ အလအေလာက ယဆၿပး ထဥပေဒအတငး လကနာေဆာငရြကရသည။ သ႔ရာတြင ျပညနယမား ျပ႒ာနးလကေသာ ဥပေဒမားသည ဖြ႔စညးပႏင ညညြတမႈ ရမရကမ ဖကဒရယတရားရးက ဆးျဖတေပးသည။ ေနာကထပထးျခားခကတစခမာ လထဆႏၵခယပြ (referendum)

ျဖစသည။ အစးရအဆင (၄) ခ လးတြင ဥပေဒတစချပတငး (ဘ႑ာေရးဆငရာ ဥပေဒမား အပါအဝင) လထဆႏၵ ခယပြက ကငးပလက ကငးပခြငရသည။ ထ႔ေၾကာင ဆြစဇာလနႏငငသားမားသည ဥေပဒတငးအတြက တကရက မေပးပငခြငရၾကသည။

ဆြစဇာလနႏငင၏ ဖြ႔စညးပထတြင ႏငင၏ ဘ႑ာေရးစနစက အခနးတစခအေနျဖင သးျခားထညသြငးထားသည။ ထဘ႑ာေရးစနစက ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အေျခခအစတအပငးအားျဖင တငျပသြားပါမည။

၄၁ ကြနဖကဒေရးရငးစနစတြင ျပညနယမားက ဖကဒရယ/ဗဟအစးရထက အာဏာပရသည။ ဖကဒရယစနစတြငမ ဗဟခပကငမႈ မားေသာ ဖကဒရယစနစႏင ဗဟခပကငမႈနညးေသာ ဖကဒရယစနစတစခချဖင ကငသးသည။

80

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 81

၆.၄.၁။ အသးစရတတာဝနမား

ဆြစဇာလနအစးရအဖြ႔မား၏ လပပငခြငတာဝနမားက ႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒထတြင ထညသြငးျပ႒ာနးထားသည။ ဆြစအစးရအဖြ႔မား၏ လပငနးတာဝနခြေဝမႈမားက ေအာကပါဇယား (ဇယား - ၁၃ ရႈ) တြင ေဖာျပထားပါသည။

ဇယား (၁၃) ဆြစဇာလနႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ ဥပေဒျပတာဝနႏင အမနတကယ ေဆာငရြကေပးေသာ ဝနေဆာငမႈမား(Legislative Responsibility and actual provision of services by different orders of government)

ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနး Public service

ဥပေဒျပတာဝန(Legislative

Responsibility)

အမနတကယ ေဆာငရြကျခငး

(Execution)

ႏငငတကာဆကဆေရး (International relations) ဖကဒရယ ဖကဒရယကာကြယေရး (Defence) ဖကဒရယ ဖကဒရယေငြေၾကးမဝါဒႏင အေကာကခြန (Monetary policy, customs) ဖကဒရယ ဖကဒရယစာတကလပငနး၊ တယလကြန၊ မဒယာ(Postal services, telecom, mass media)

ဖကဒရယ ဖကဒရယ

မးရထားလမး၊ ေလေၾကာငး (Railway, avaiation) ဖကဒရယ ဖကဒရယအဏျမ စြမးအင (Atomic power) ဖကဒရယ ဖကဒရယေရစြမးအင (Water power) ဖကဒရယ ဖကဒရယလမႈလၿခေရး (Social security) ဖကဒရယ ဖကဒရယႏငငေတာလမးမႀကးမား ( National roads) ဖကဒရယ ျပညနယကနသြယေရး၊ စကရ၊ အလပသမားမတပတငျခငး (Trade, industry, employee legislation)

ဖကဒရယ ျပညနယ

စကပးေရး (Agriculture) ဖကဒရယႏင ျပညနယ ဖကဒရယႏင ျပညနယႏငငသားႏင ရာဇဝတမႈဥပေဒ (civic and criminal law) ဖကဒရယႏင ျပညနယ ဖကဒရယႏင ျပညနယရလပငနး (Police) ျပညနယ ျပညနယဘရားေကာငး (Churches) ျပညနယ ျပညနယပညာေရး (Education) ျပညနယ ျပညနယအခြနမား (Taxes) ဖကဒရယႏင ျပညနယ ဖကဒရယႏင ျပညနယလမႈလၿခေရး (Social security) ဖကဒရယ ျပညနယသဘာဝပတဝနကငဆငရာ မဝါဒ (Environmental policy) ဖကဒရယ ျပညနယျပညနယလမးမား (Cantonal roads) ျပညနယ ျပညနယေဒသႏရလမးမား (Local roads) ေဒသႏရ ေဒသႏရေဒသႏရပ႔ေဆာငေရး (ၿမ႕ႀကးမားတြင) (Local transport in cities)

ေဒသႏရ ေဒသႏရ

ေဒသႏရသဘာဝဓာတေငြ၊ လပစစမးႏင ေရေပးေဝေရး၊ အမႈက) (Local gas, electricity and water supply, waste)

ေဒသႏရ ေဒသႏရ

မလတနးေကာငးမား (Primary schools) ေဒသႏရ ေဒသႏရအမားျပညသဆငရာ ေစာငေရာကမႈ (Public care) ေဒသႏရ ေဒသႏရ

Source: The Practice of Fiscal Federalism: Comparative Perspectives, A Global Dialogue on Federalism,

Volume IV, 2007, p323

82

ဆြစဇာလနအစးရအဖြ႔မား၏ လပပငခြငတာဝနမားက ဥပေဒျပျခငးႏင ေဆာငရြကျခငးတာဝနအားျဖင ၾကညလင ရငးလငးျပတသားမႈ ရသညက ေတြ႔ရသည။ ဆလသညမာ အစးရအဖြမားအား ေပးအပထားေသာ တာဝနအမားစ သည ဥပေဒျပခြငႏင ေဆာငရြကခြငအာဏာ ႏစခလး အကးဝငသညက ေတြ႔ရသည။ ဥပေဒျပျခငးႏင အေကာင အထညေဖာ ေဆာငရြကျခငးတာဝန ႏစရပလးပါဝငသည ဖကဒရယအစးရ၏ သးျခားတာဝနမား (ဥပမာ - ႏငင တကာဆကဆေရး၊ ကာကြယေရး၊ ေငြေၾကးမဝါဒႏင အေကာကခြန)၊ ျပညနယမား၏ သးျခားတာဝနမား (ဥပမာ - ရလပငနး၊ ဘရားေကာငး၊ အလယတနးပညာေရးႏင ျပညနယလမးမား)၊ ဖကဒရယအစးရက ဥပေဒျပၿပး ျပညနယ အစးရမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကသည ဖကဒရယ - ျပညနယပးတြတာဝနမား (ဥပမာ - ကနသြယ ေရး၊ စကရအလပရ၊ အလပသမားမတပတငျခငး၊ လမႈလၿခေရးႏင သဘာဝပတဝနးကငမဝါဒ)၊ ဖကဒရယႏင ျပညနယအစးရတ႔ ပးတြဥပေဒျပၿပး ပတြတာဝနယၾကသည ဖကဒရယ - ျပညနယပးတြတာဝနမား လညး (ဥပမာ - ထတာဝနမားတြင စကပးေရး၊ ႏငငသားႏင ရာဇဝတမႈဥပေဒ၊ အခြနမား) ႏင ေဒသႏရအစးရ၏ သးျခားတာဝနမား (ဥပမာ - ေဒသႏရလမး၊ ေဒသႏရပ႔ေဆာငေရး၊ ေဒသႏရ သဘာဝဓာတေငြ႔၊ လပစစမး၊ ေရေပး ေဝေရးႏင အမႈက၊ မလတနးပညာေရး) ဟ၍ အပစ (၄) ခအားျဖင ခြျခားႏငသည။ ထတာဝနအသးအသးက ေဆာငရြကရာတြင လအပေသာ ဘ႑ာေငြမား (အသးစရတမား) က အစးရအဖြ႔အသးသးက အခးအစားတစခချဖင ကခေပးရသည။ (ဇယား - ၁၄ ရႈ) အခ႕ေသာ အသးစရတမား (ကာကြယေရး၊ ေကြးမဆပျခငး၊ စးပြားေရး ဝနေဆာငမႈမား) က ဖကဒရယအစးရက အဓကကခေပးရၿပး အခ႕က (ဥပေဒစးမးေရး၊ လမႈေရးဝနေဆာငမႈမားႏင ပညာေရးႏင ကနးမာေရးတ႔က) ျပညနယမားက အဓကကခေပးရသညက ေတြ႔ရသည။

ဇယား (၁၄) ဆြစဇာလနႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ တကရကအသးစရတတာဝနမား(Direct Responsibilities by functions and level of government in Switzerland)

လပငနး (functions) ဖကဒရယ (%) ျပညနယ (%) ေဒသႏရ (%) အားလး (%)

ကာကြယေရး (Defence) ၉၀ ၄.၈ ၄.၄ ၁၀၀

ေကြးၿမဆပျခငး (Debt servicing) ၅၉.၆ ၂၃.၀ ၁၇.၄ ၁၀၀

အေထြေထြအပခပေရး (Gerneral

administration)၂၀.၇ ၃၈.၃ ၄၁.၀ ၁၀၀

တရားဥပေဒစးမးေရး (Law and order) ၉.၃ ၆၅.၇ ၂၅.၀ ၁၀၀

စးပြားေရးဝနေဆာငမႈမား (Economic services) ၄၁.၁ ၃၆.၁ ၂၂.၈ ၁၀၀

လမႈေရးဝနေဆာငမႈမား (Social services) ၂၀.၆ ၄၈.၃ ၃၁.၀ ၁၀၀

ကနးမာေရး (Health) ၁.၀ ၅၇.၈ ၄၁.၂ ၁၀၀

ပညာေရး (Education) ၁၃.၇ ၅၄.၃ ၃၂.၀ ၁၀၀

အမေတာေၾကး (Subsidies) ၄၁.၄ ၃၅.၄ ၂၂.၉ ၁၀၀

စစေပါငး (Total) ၃၁.၄ ၄၁.၆ ၂၇.၀ ၁၀၀

ေဒသႏရအဆင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမား (Local

public services)၅.၂ ၅၁.၅ ၄၃.၂ ၁၀၀

Source: A Global Dialogue on Federalism, Volume 4, The Practice of Fiscal Federalism: Comparative Perspectives, p137

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 83

၄၂ ကြနဖကဒေရးရႈငးစနစကငသးခစဥတြင ဖကဒရယအစးရ၏ တစခတညးေသာ ကယပငအရငးအျမစမာ အေကာကခြန ျဖစၿပး ၎က ျပညနယမားႏင ခြေဝရသည။

ဆြစအစးရအဖြ႔မား၏ လပငနးတာဝနမားႏင ပတသက၍ စတဝငစားစရာေကာငးေသာ အခကတစခမာ ဖကဒရယ အစးရက ဥပေဒျပၿပး ျပညနယမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကသည ပးတြတာဝနမားအတြက ဖကဒရယ အစးရသည ျပညနယမား၏ ပးေပါငေဆာငရြကရန အတငးအဓမၸဖအားေပး၍ မရျခငး ျဖစသည။ ဥပမာ - သဘာဝ ပတဝနးကငမဝါဒက ဖကဒရယအစးရက ဥပေဒျပသညအခါ ေလထညစညမးမႈ ပမာဏက ကန႔သတခက ခမတ ထားေသာလညး ျပညနယမားက ထဥပေဒက ခးေဖာကလင ဖကဒရယ အစးရသည ျပညနယမားက အေရးယခြင မရသေလာကနညးသည။ ျပညနယမားအတြက ခေပးသည ဖကဒရယေထာကပေငြမားႏင အခြနေငြ ခြေဝမႈမားက ျဖတေတာကျခငးျဖင အေရးယခြငမရပါ။ ထအေျခအေနသည ဆြစဖကဒရယစနစ၏ အားနညးခကတစခအျဖစ ရႈျမငၾကသည။ အျခားတစဘကတြင ျပညနယမားသည ဖကဒရယအစးရႏင ဖကဒရယလႊတေတာတ႔၏ ဆးျဖတ ခကမားအေပၚ ေျပာပငခြင မရသေလာကျဖစသည။ အကယ၍ ဖကဒရယအစးရက ဥပေဒသစတစခခက ျပရာတြင ျပညနယမား၏ အကးစးပြားက မားစြာ ထပါးလာလင ျပညနယမားသည (အနညးဆးျပညနယ ၈ ခသည) လထ ဆႏၵေခၚယပြက ေခၚယကငးပႏငသည။ (လထဆႏၵေခၚယရန ဆြစဇာလနႏငငသားမား၏ လကမတေပါငး ၅၀,၀၀၀ လအပသည။)

၆.၄.၂) အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား

ဆြစဇာလနႏငငတြင အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနအာဏာမားက စနစတကခြေဝထားသည (ဇယား-၁၅ ရႈ)။၄၂ အစးရ အဖြ႔မား၏ တာဝနခြေဝမႈမားကသ႔ပင ၎တ႔၏ အခြနအာဏာမားခြေဝရာတြငလညး တကရငးလငးမႈ ရသညက ေတြ႔ရသည။ အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနအာဏာမားက အခြနအေျခခႏင အခြနႏႈနးထားသတမတျခငး၊ အခြနေကာကခ ျခငးအားျဖင ေလလာၾကညလင ဖကဒရယအစးရသည ဖကဒရယအခြနအားလးအတြက အခြနအေျခခႏင အခြန ႏႈနးထားမားက သတမတၿပး ျပညနယႏငေဒသႏရအစးရတ႔က ဖကဒရယအခြနမားက ဖကဒရယအစးရကယစား ေကာကခၿပး ရရလာေသာ အခြနေငြမားက (တကရကဖကဒရယဝငေငြခြနႏင ပငရငးမ ျဖတေတာကေငြကလြၿပး) ဖကဒရယအစးရထ လႊေျပာငးေပးရသည။ ျပညနယမား၏ အခြနအာဏာမားက ၾကညလင ျပညနယမားသည ျပညနယအခြနအားလး နးပါး၏ (ေမာေတာယာဥအခြနကလြၿပး) အခြနအေျခခမားကသာ သတမတၿပး အခြနႏႈနးထား သတမတျခငးႏင အခြနေကာကချခငးတ႔က ေဒသႏရအစးရႏင ပးတြေဆာငရြကသည။ ျပညနယအခြနမားမ ေကာကခရရလာေသာ ဝငေငြမားက ျပညနယႏင ေဒသႏရ အစးရအဖြ႔မားအၾကားသာ ခြေဝၿပး ဖကဒရယအစးရအား ခြေဝေပးရန မလေပ။ ျပညနယအခြနရေငြမား ခြေဝရာတြင အခ႕ေသာ အခြနရေငြမားက ျပညနယႏင ေဒသႏရ အၾကား အညအမနးပါး ခြေဝၿပး အခ႕က ျပညနယ သ႔မဟတ ေဒသႏရအား အခးအစားမားစြာ ခြေပးသညက ေတြ႔ရသည။

ဆြစဇာလနႏငငတြင အခြနအခ႕က ႏစကာလသတမတၿပး ယာယစညးၾကပေကာကခမႈသာ ခြငျပထားသည။ ဥပမာ - တနဖးျမငကနစညခြနက ၂၀၂၀ ခႏစအထသာ ေကာကခခြငေပးထားသည။ အျခားႏငငႏင အခြနဆငရာ စာခပမား ခပဆခြငအာဏာသည ဖကဒရယအစးရလကထကတြငသာ ရသည။ ျပညနယမားတြင ၎တ႔၏ အပခပမႈနယေျမမား အတြငးအခြနအသစမားက ဖနတးၿပး စညးၾကပေကာကခခြငရသည။ ျပညနယမားတြင အခြနဆငရာ ကယပငအပခပခြငရၾကသျဖင ျပညနယမားအၾကား အခြနၿပငဆငမႈ ျမငမားသညက ေတြ႔ရသည။ ဆြစဇာလနျပညနယမား၏ ေကာပရတဝငေငြခြနမားသည အလြနကြာျခားၿပး ျပညနယမားသည ေကာပရငးႀကး မားက ဆြေဆာငႏငရန အခြနႏႈနးထားမားက နညးႏငသမနညးေအာင ေလာခၾကသည။ သ႔ရာတြင ျပညနယ မား၏ အခြနယဥၿပငမႈမားသည ႏငင၏ အခြနဘ႑ာေငြမားက အေလအလြငမားစြာျဖစေစသည ယဥၿပငမႈမား မဟတဟ သးသပၾကသည။

84

ဇယား (၁၅) ဆြစဇာလနႏငငရ အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနအာဏာမား ခြေဝထားမႈ

သတမတျခငး အခြနေကာကချခငးႏင စမအပခပျခငး

အခြနေငြေဝစ (ရာခငႏႈနး)

အခြနအေျခခ အခြနႏႈနးထား ဖကဒရယ ျပညနယ ေဒသႏရ အားလး

ဖကဒရယ

တကရကဖကဒရယဝငေငြခြန (Direct federal income tax) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၇၀ ၃၀ ၀ ၁၀၀

ပငရငးမ ျဖတေတာကေငြ (Withholding tax) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၉၀.၅ ၉.၅ ၀ ၁၀၀

အရငးအႏးလႊေျပာငးခြန (Capital transfer tax) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀

တနဖးျမငခြန (Value added tax) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀

ယစမးခြန (Excise taxes) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀

သြငးကနခြန (Import duties) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀

ယာဥေၾကာခြန (Traffic duties) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀

စကပးေရးခြန (Agriculture duties) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀

အျပမေျပာငးေရးအခြန (Steering tax) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀

ေလာငးကစားပြရခြန (Gambling house taxes) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀

မပငခြငႏင လပပငခြင အခြန (Patents and concessions) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀

ဥပေဒဆငရာ အခြနအခ (Fees for legal acts) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀

ေဆးရဆငရာ အခ (Hospital fees) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀

အသးျပခ (User fees, services) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀

အျခား (Other) ဖကဒရယ ဖကဒရယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၁၀၀ ၀ ၀ ၁၀၀

ျပညနယ

တစဥးခငးဝငေငြခြန (Personal income taxes) ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၅၄.၉ ၄၅.၁ ၁၀၀

ပစၥညးခြန (Property taxes) ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၅၅.၃ ၄၄.၇ ၁၀၀

ေကာပရတခြန (Corporate income taxes) ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၅၅.၆ ၄၄.၄ ၁၀၀

အနာဂတဖကဒရယ ဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 85

သတမတျခငး အခြနေကာကချခငးႏင စမအပခပျခငး

အခြနေငြေဝစ (ရာခငႏႈနး)

အခြနအေျခခ အခြနႏႈနးထား ဖကဒရယ ျပညနယ ေဒသႏရ အားလး

အရငးအႏးခြန (Capital taxes) ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၆၀.၆ ၃၉.၄ ၁၀၀

အမၿခေျမခြန (Real estate taxes) ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၂၆.၅ ၇၃.၅ ၁၀၀

ပစၥညးအျမတခြန (Property gain taxes) ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၅၃.၈ ၄၆.၂ ၁၀၀

ပစၥညးလႊေျပာငးမႈအခြန (Property transfer taxes) ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၇၂.၂ ၂၇.၈ ၁၀၀

အေမြႏင လကေဆာငခြန (Heritage and gift taxes) ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၉၁.၅ ၈.၅ ၁၀၀

ေမာေတာယာဥအခြန (Motor vehicle taxes) ျပညနယ ျပညနယ ျပညနယ ၀ ၁၀၀ ၀ ၁၀၀

အပနးေျဖကစားစရာေနရာ (Amusement taxes) ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၃၁.၈ ၆၈.၂ ၁၀၀

ေခြးခြန (dog taxes) ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၂၅.၆ ၇၄.၄ ၁၀၀

အျခားပစၥညးႏငကနကစရတခြန(otherproperty&expense taxes)

ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၇၆.၀ ၂၄ ၁၀၀

မပငခြငႏင လပပငခြင အခြန (Patents and concessions) ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၈၄.၅ ၁၅.၅ ၁၀၀

ဥပေဒဆငရာ အခြနအခ (Fees for legal acts) ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၇၆.၄ ၂၃.၆ ၁၀၀

ေဆးရဆငရာ အခ (Hospital fees) ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၄၄.၄ ၅၅.၆ ၁၀၀

အသးျပခ၊ ဝနေဆာငခ (User fees, services) ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၂၆.၅ ၇၃.၅ ၁၀၀

အျခား (Other) ျပညနယ ျပညနယ/ေဒသႏရ ျပညနယ/ေဒသႏရ ၀ ၄၉.၂ ၅၀.၈ ၁၀၀

Source: A Global Dialogue on Federalism, Volume 4, The Practice of Fisacl Federalism: Compartiave Perspectives, p330-331

86

ဆြစဇာလနႏငငတြင အဓကအခြနအခ႕က (ဥပမာ - တစဥးခငးဝငေငြခြန၊ ေကာပရတဝငေငြခြနႏင တနဖးျမငခြန) အစးရႏစရပလး (ဖကဒရယႏင ျပညနယ) မားက စညးၾကပေကာကခခြင ရၾကသျဖင အခြနစနစမားက စညးဝါး ညေအာင ျပလပမႈမား (tax harmonization) ရသည။ အခြနအားလးထက တကရကခြနမားျဖစသည ဝငေငြခြနႏင ေရာငးဝယခြနမား၏ အခြနအေျခခမားကသာ စညးဝါးညေစသည။ (တစနညးအားျဖင ဖကဒရယႏင ျပညနယမား သည ထအခြနမားက စညးၾကပေကာကခရာတြင ဘအေျခခမားက အသးျပ ၾကသည။) တကရက ခြနစညးဝါးည ေရးဥပေဒ (Law on Harmonization of Direct Taxes) အရ ျပညနယမားသည ဥပေဒမားက အေကာငအထည ေဖာရာတြင ဖကဒရယအစးရႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရနလသည။ ျပညနယမားသည ၎တ႔၏ အခြနဥပေဒမားက ဖကဒရယဖြ႔စညးပႏင တကရကခြန စညးဝါးညေရးဥပေဒတ႔ႏင ညညြတမႈရေနသ၍ လြတလပစြာ ျပ႒ာနးခြငရသည။ ထ႔ေၾကာင ဆြစဇာလနျပညနယမား၏ အခြနကယပငအပခပခြငအာဏာ (ျပညနယအခြနေျခခႏငအခြနႏႈနးထားတ႔က သတမတခြငရျခငး) သည အလြနျမငမားသညဟ သးသပရႈျမငၾကသည။

၆.၄.၃) ဘ႑ာေရး မညမမႈမား

ဆြစဇာလနႏငငတြင ျပညနယအစးရမားအား ဘ႑ာေရးအာဏာမားက လေလာကစြာ အပႏငးထားသျဖင ေဒါငလကဘ႑ာေရးမညမမႈမားသည ႀကးမားေသာ ဘ႑ာေရးျပနာတစခ မဟတေပ။ ျပညနယမားအၾကား ဘ႑ာေရး မညမမႈမား (သ႔မဟတ) အလားလကဘ႑ာေရးမညမမႈမားသညသာ ႏငင၏ ပမနဘ႑ာေရး ျပနာတစခအျဖစ ရေနသည။ အခ႕ေသာဖကဒရယႏငငမားနညးတ ဆြစဇာလနႏငငသည အလားလက ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ဖကဒရယအစးရ၏ ဘ႑ာေရး ညတမတအစအစဥျဖငလညးေကာငး၊ ေငြေခးယျခငးျဖင လညးေကာငး ကစားသည။ ညတမတအစအစဥက ေအာကတြင (၆.၄.၄) ေဖာျပထားသည။ ျပညနယမားအျပင ေဒသႏရအစးရမားကလညး ႏငငျခားဘဏမားမ ေငြေခးယပငခြင ရၾကသျဖင အခ႕ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရ မားသည ၎တ႔၏ ျပညသ႔ ဝနေဆာငမႈအသးစရတလေငြမားအတြက ေငြေခးယၾကသည။ ျပညနယမားသည ေၾကြးၿမအလြနအကြ မတငေစရန ဖကဒရယအစးရသည ဘ႑ာေရးဆငရာ စညးကမးမား (fiscal discipline) ခထားသည။ ထစညးကမးအရ ျပညနယမား၏ ဘတဂကလေငြျပမႈ (budget deficit) က တားျမစထားၿပး ေၾကြးၿမ ပမာဏကန႔သတမႈမားလညး ထားရသည။ ထစညးကမးမားက ျပညနယမား လကနာေစရန ဖကဒရယမကလး (၂) ခ ထားရသည။ ပထမတစခမာ ဘ႑ာေရးဆငရာ လထဆႏၵခယပြ (fiscal referendum) ျဖစၿပး ျပညသမားသည အစးရ၏ မညသည အစအစဥကမဆ မထညကန႔ကြကပငခြငရသည။ ဒတယတစခမာ ျပညနယအခ႕တြင ျပ႒ာနး ထားသည ဥပေဒတစချဖစၿပး ထဥပေဒအရ ျပညနယမားသည ဘ႑ာေရးအေျခအေန ေကာငးသညအခနတြင ပလေနသည ဘ႑ာေငြအခ႕က ဖယထတထားၿပး ဘ႑ာေရးအေျခအေနမေကာငးသည အခနတြင ျပနလည အသးျပႏငရန ျဖစသည။

၆.၄.၄) ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမား

ဆြစဇာလနႏငငတြင အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈအစအစဥ ထားရသည။ ႏငငအတြငး ၂၀၀၈ ခႏစတြင ျပလပခသည ဘ႑ာေရးျပျပငေျပာငးလမႈသည ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယအစးရတ႔၏ လပငနး တာဝနမားက ျပနလညဖြငဆထားၿပး ႏငင၏ ဘ႑ာေရးညတမတစနစက မားစြာေျပာငးလလကသည။ ၂၀၀၈ ခႏစတြင ျပ႒ာနးလကသည ဆြစဇာလနႏငင၏ ဘ႑ာေရး ညတမတစနစသစတြင ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးျခငး အစအစဥ (၃) ခ ပါရသည။ ၎တ႔မာ -

၁) အရငးအျမစသာတညမေရး (Resource Equalization)

ျပညနယမား၏ အရငးအျမစမားက ႏႈငးယဥ ေဖာျပထားသည အရငးအျမစအေျခခအညႊနးကနးမားက အေျခခၿပး ျပညနယမားထသ႔ သာတညမေရးေပးေငြမား (equalization payments) လႊေျပာငးေပးသည။ ထသာတညမေရး ေပးေငြမားက လအပခကရေသာ ျပညနယမားထသ႔ ဖကဒရယအစးရမလညးေကာငး၊ စြမးေဆာငႏငစြမးနမကေသာ ျပညနယမားထသ႔ ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမး ျမငမားေသာ ျပညနယမားမလညးေကာငး လႊေျပာငးေပးသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 87

၂) ဖကဒရယကနကစရတထတေပးေရး (Federal Cost Compensation)

ဖကဒရယအစးရမ ျပညနယ မားထသ႔ ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးေပးသည အစအစဥတစခ ျဖစသည။ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးလအပခက မတညမႈမားက ေလာခရန ရညရြယသည။ ျပညနယမား၏ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈကနကစရတမားအေပၚ သကေရာကႏငသည ျပညနယ မား၏ ပထဝတညေနရာႏင ေျမမကႏာသြငျပငအေနအထားတ႔က ထညသြငးစဥးစားထားၿပး ေတာငထထပၿပး ေကးလကဆနေသာ ျပညနယမားအတြက ရညရြယသည။ ထ႔အျပင ၿမ႕ျပေဒသမားအတြက အေရးႀကးေသာ လဥးေရ ဆငရာ အခကလကမားကလညး ထညသြငးစဥးစားသည။

၃) ေပါငးစညးညညြတေရး ရနပေငြ (Cohesion Fund)

ဘ႑ာေရးစနစသစတစခသ႔ ကးေျပာငးရာတြင ႀကေတြ႔ရႏငသည ဘ႑ာေရးလအပခကမားက ကညပပးေပးႏင ရနအတြက ျဖစသည။ ျပညနယမားသည ျပျပငေျပာငးလမႈျဖစစဥအတြငး ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမးတစခ႕ ေလာကသြားႏငသျဖင စနစသစႏင အဝငဂြငက ျဖစသြားသညအထ လအပေသာ အရငးအျမစမားက ကညေပးရန ျဖစသည။ ဤေပါငးစညး ညညြတေရးရနပေငြက ဖကဒရယႏင ဘ႑ာေရးအားေကာငးေသာ ျပညနယမားက မတညထညဝငေပးၿပး ဖကဒရယဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာနမ ဘ႑ာေရးအားနညးေသာ ျပညနယမားထသ႔ ျပနလည လႊေျပာငးသည။

အခပဆရေသာ ဆြစဇာလနႏငငသည ေသးငယေသာ ႏငငတစချဖစေသာလညး ႏငငေရးႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ ကယပငအပခပခြင အားေကာငးေသာ ဖကဒရယႏငငတစချဖစသည။ တစဘကတြင ျပညနယမား၏ အခြနဆငရာ ကယပငအပခပခြငက လေလာကစြာေပးထားၿပး အျခားတစဘကတြင ဘ႑ာေရးစြမးေဆာင ႏငစြမးနမကေသာ ျပညနယမားအတြက ဘ႑ာေရးသာတညမေရး အစအစဥမားက ထားရသည။ ျပညနယမားအၾကား ဘ႑ာေရး မတေရးအတြက ဖကဒရယအစးရအျပင ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမးျမငေသာ ျပညနယမားကလညး သာတညမေရး ေပးေငြမား လႊေျပာငးျခငးျခင ဝငးဝနးေျဖရငးေပးသည။ ထအခကသညႏငင၏ စညးလးညညြတမႈက ထနးသမးရာ လညး ေရာကသည။

6² 5? -opa-w;vsEkdifiHၾသစေၾတးလႏငငသည ျပညနယ (State) (၆) ခ ႏင နယေျမ (territory) (၂) ခတ႔ျဖင ဖြ႔စညးထားေသာ ႏစေပါငး (၁၀၀) ေကာ သကတမးရသည ဖကဒရယႏငငတစခ ျဖစသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ လပပငခြငအာဏာမားက အစးရ အဆင (၂) ဆင - ဖကဒရယ (the Commonwealth) ႏင ျပညနယ (States) ကသာ ခြေဝေပးသည။ ေဒသႏရ အစးရသည ဖြ႔စညးပမ အပႏငးထားသည လပပငခြငအာဏာမား မရေသာလညး ျပညနယမားမ ျပ႒ာနးဥပေဒမားမ တစဆင လပပငခြငအာဏာမား ရရၾကသည။ ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယအစးရတ႔သည ပါလမနဒမကေရစစနစက ကငသးၿပး ဖကဒရယလႊတေတာက လႊတေတာႏစရပ (အထကလႊတေတာ - Senate ႏင ေအာကလႊတေတာ - House of Representatives) ျဖင ဖြ႔စညးထားသည။ သ႔ရာတြင ဖကဒရယလႊတေတာသည ပညာေရး၊ ကနးမာေရးႏင လမႈေရးစသည အစးရ၏ အဓကကေသာ လပငနးတာဝနမားႏင ပတသက၍ လပပငခြငအာဏာမား မရေပ။ ျပညနယ မားကသာ ထလပငနးမားက အဓကတာဝနယေဆာငရြကသည။ ျပညနယမားသည ဖကဒရယအစးရမ ကန႔သတခက မထားသည မညသည ကစၥရပကမဆ ဥပေဒျပခြငရသည။

အခ႕ေသာ ဖကဒရယႏငငမားနညးတ ၾသစေၾတးလႏငင၏ ဘ႑ာေရးစနစက ႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒထတြင ထညသြငးျပ႒ာနးထားသည။ ၾသစေၾတးလဘ႑ာေရးစနစက ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အေျခခအစတအပငး အားျဖင ေဖာျပသြားပါမည။

88

၆.၅.၁) အသးစရတတာဝနမား

ၾသစေၾတးလႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒထတြင ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယအစးရတ႔၏ လပပငခြင တာဝန မားက ျပ႒ာနးေပးထားသည။ အစးရအဖြ႔မားအၾကား ခြေဝအပႏငးထားေသာ လပပငခြငတာဝနမားက (ဇယား - ၁၆ ရႈ) ဥပေဒျပျခငး၊ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကျခငးႏင ဘ႑ာေငြ (အသးစရတ) ကချခငးတ႔က ေလလာ သးသပ ၾကညလင အသးစရတတာဝနအမးမးက ခြျခားၾကညႏငသည။ ဥပေဒျပျခငးႏင ေဆာငရြကျခငး တာဝန ႏစခလး အကးဝငသည သးျခားဖကဒရယလပငနးတာဝနမား (ဥပမာ- ကာကြယေရး၊ လမႈလၿခေရးႏင ဖလေရး၊ ႏငငျခားေရးရာ၊ အေကာကခြနႏင လဝငမႈႀကးၾကပေရး၊ စာတကလပငနးႏင ဆကသြယေရး)၊ ျပညနယ/နယေျမ မား၏ သးျခားလပငနး တာဝနမား (ဥပမာ- ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ ျပညသ႔လၿခေရး)၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရမား ပးတြလပပငခြင တာဝနမား (ဥပမာ - အမရာႏင လမႈအေဆာကအအမား၊ အပနးေျခစခနးႏင ယဥေကးမႈ)၊ ဖကဒရယ ႏင ျပညနယတ႔၏ ပးတြလပပငခြငတာဝနမား (ဥပမာ - စကပးေရး၊ သစေတာ၊ ငါးဖမးလပငနး၊ သတတြငး လပငနး၊ ကနထတလပေရးႏင ေဆာကလပေရး) ႏင အစးရအဖြ႔သးခလး၏ ပးတြတာဝနမား (ဥပမာ - ပ႔ေဆာငေရး ႏင အေျခခအေဆာကအအ) ဟ၍ လပငနးတာဝနခြေဝမႈပစ (၅) မး ေတြ႔ရရသည။ ထလပငနးတာဝနမားအတြက ကနကစရတကခမႈကမ (ဖကဒရယ အစးရတစခတညးသာ အျပညအဝကခသည ကာကြယေရးတာဝနကလြၿပး ကနတာဝနမား၏ ကနကစရတမားက) အစးရအဖြ႔မားအၾကား အခးအစားအသးသးျဖင တာဝနယၾကသည (ဇယား - ၁၇ ရႈ)။ အသးစရတတာဝနမားက ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယအစးရမားက ေဒသႏရအစးရမားထက အခးအစားပမားစြာ ခြေဝယထားသညက ေတြ႔ရသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 89

ဇယား (၁၆) ၾသစေၾတးႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ ဥပေဒျပတာဝနႏင အမနတကယ ေဆာငရြကေပးေသာ ဝနေဆာငမႈမား(Legislative Responsibility and actual provision of services by different orders of government)

ဥပေဒျပတာဝန (ဥပေဒအရ)Legislative responsibility

(de jure)

ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ လပငနးPublic service

အမနတကယ လပငနးတာဝန ခြေဝျခငး (လကေတြ႔အရ)

Actual allocation of function

(de facto)

ဖကဒရယ ကာကြယေရး (Defence)

ဖကဒရယ လမႈလၿခေရးႏင ဖလေရး (Social security and welfare)

ဖကဒရယ

ဖကဒရယ ႏငငျခားေရး (Foreign affairs) ဖကဒရယဖကဒရယ အေကာကခြန (Customs) ဖကဒရယဖကဒရယ လဝငမႈႀကးၾကပေရး (Immigration) ဖကဒရယဖကဒရယ စာတကႏင ဆကသြယေရး လပငနး

(Post and telecommunication)

ဖကဒရယ

ျပညနယ/နယေျမ ပညာေရး (Education) ျပညနယ (အမးသား ရညမနးခက မားက ပပးေပးရန ဖကဒရယေငြေၾကး အကအညေပးျခငး)

ျပညနယ/နယေျမ ကနးမာေရး (Health) ျပညနယ (အမးသား ရညမနးခက မားက ပပးေပးရန ဖကဒရယေငြေၾကး အကအညေပးျခငး)

ျပညနယ/နယေျမ ျပညသ႔လၿခေရး (Public order and

safety)

ျပညနယ

ျပညနယ/ေဒသႏရ အမရာႏင လမႈအဖြ႔ပင အေဆာကအအမား (Housing and community amenities)

ျပညနယႏင ေဒသႏရ

ျပညနယ/ေဒသႏရ အပနးေျဖစခနးႏင ယဥေကးမႈ (Recreation and culture)

ျပညနယႏင ေဒသႏရ

ဖကဒရယ/ ျပညနယ (ျပညနယမားက စညးကမး ထနးသမးေရး တာဝနယျခငး)

စကပးေရး၊ သစေတာ၊ ငါးဖမးလပငနး၊ သတတြငး လပငနး၊ ကနထတလပေရး လပငနးႏင ေဆာကလပေရး လပငနး (Agriculture, forestry, fishing, mining

and manufacturing, construction)

ဖကဒရယ/ျပညနယ

ဖကဒရယ (ဥပမာ - ႏငငေတာ လမးမႀကး) ျပညနယ (ဥပမာ - ပငမလမး)၊ ေဒသႏရ (ဥပမာ - ေဒသႏရလမး)

ပ႔ေဆာငေရးႏင အေျခခအေဆာကအအ (Transport and infrasture)

ဖကဒရယ/ ျပညနယ/ ေဒသႏရ

Source: The Practice of Fiscal Federalism: Comparative Perspectives, A Global Dialogue on Federalism,

Volume IV, 2007, p51

90

ဇယား (၁၇) ၾသစေၾတးလႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ တကရကအသးစရတတာဝနမား(Direct Responsibilities by functions and level of government in Australia)

လပငနး (functions) ဖကဒရယ (%) ျပညနယ (%) ေဒသႏရ (%) အားလး (%)

ကာကြယေရး (Defence) ၁၀၀ ၁၀၀

ေကြးၿမဆပျခငး (Debt servicing) ၆၄ ၃၁ ၅ ၁၀၀

အေထြေထြအပခပေရး (Gerneral

administration)၅၈ ၂၇ ၁၅ ၁၀၀

တရားဥပေဒစးမးေရး (Law and order) ၁၇ ၈၀ ၃ ၁၀၀

စးပြားေရးဝနေဆာငမႈမား (Economic services) ၅၉ ၃၄ ၇ ၁၀၀

လမႈေရးဝနေဆာငမႈမား (Social services) ၉၂ ၇ ၃ ၁၀၀

ကနးမာေရး (Health) ၆၁ ၃၈ ၁ ၁၀၀

ပညာေရး (Education) ၃၀ ၇၀ ၁၀၀

အမေတာေၾကး (Subsidies) ၁၀၀

စစေပါငး (Total) ၁၀၀

ေဒသႏရအဆင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမား(Local public services)

၄၀ ၅၆ ၄ ၁၀၀

Source: A Global Dialogue on Federalism, Volume 4, The Practice of FiscalFederalism: Comparative Perspectives, p52

လပငနးတာဝနခြေဝမႈပစမားအနက ဖကဒရယ-ျပညနယပးတြတာဝနႏင ဖကဒရယ-ျပညနယ-ေဒသႏရ ပးတြ တာဝနမားသည တစခါတစရတြင အစးရအဖြ႔မားအၾကား ပးေပါငးပါဝငမႈႏင ခတဆကေဆာငရြကမႈအတြက အခြငအလမးမား ျဖစေစႏငသကသ႔ ဘ႑ာေရးတာဝနခမႈအတြက စနေခၚမႈမား ျဖစေစႏငသည။ ဖကဒရယ အစးရတြင ဖြ႔စညးပက အပႏငးထားသည ဖကဒရယအသးစရတအာဏာ (federal spending power) မားရသည။ ထအသးစရတအာဏာမားသည အလြနကယျပန႔ၿပး တစခါတစရတြင ျပညနယမား၏ လပငနးတာဝနမားအေပၚ ကးေကာမႈမား ရခသည။၄၃ ဥပမာ - ၁၉၄၅ ခႏစတြင ဖကဒရယလႊတေတာသည အခမေဆးဝါးထတေပးမည ဥပေဒတစရပျပရန ႀကးပမးေသာအခါ ထကစၥသည ဖကဒရယအစးရ၏ ဥပေဒျပအာဏာတြင မပါဝငဟ အေၾကာငးျပကာ ဖကဒရယတရားရးက ပယခခသည။ သ႔ရာတြင ၾသစေၾတးလ ျပညနယမားႏင ႏငငသားမားက ထကစၥႏင ပတသက၍ ဖကဒရယအစးရ၏ အခနးက႑က ပလလားၾက သျဖင လထဆႏၵခယပြတစခကငးပၿပး ဖကဒရယအစးရ၏ ဥပေဒျပခြငက တးခ႕ေပးခသည။ ထ႔ေၾကာင ယေန႔ေခတတြင ျပညသ႔ကနးမာေရးစနစကနကစရတအခ႕က ဖကဒရယအစးရက ကခေပးသည။

၄၃ Source: Gianluigi Bizioli and Claudio Sacchetoo, “Tax Aspects of Fiscal Federalism: A Comparative Study,”

Nov 2011, Chapter 4, p148

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 91

၆.၅.၂) အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား

ၾသစေတးလႏငင၏ ဖြ႔စညးပအရ အခြနအာဏာမားက အစးရအဖြ႔မားအၾကား (အထးသျဖင ဖကဒရယႏင ျပညနယမားအၾကား) ခြေဝထားသည (ဇယား - ၁၈ ရႈ)။ အခြနအာဏာမားခြေဝမႈမားက အခြနအေျခခႏင အခြန ႏႈနးထားသတမတျခငး၊ အခြနေကာကချခငးအားျဖင သးသပၾကညလင အခြနအေျခခမားက ဘတညမႈ မရ သေလာကျဖစသည။ စကပးေရးက႑ ထတလပမႈအေပၚ ေကာကခသည အခြနႏင လပခလစာခြနမား၏ အခြန အေျခခမားသာ ဘသတမတခကထားရသည။ ထ႔ျပင အခြနတစခအေပၚ အခြနထပေကာကသညစနစ (surtax or

piggybacking) က ကငသးျခငး မရပါ။ ဖကဒရယအခြနအမားစက ဖကဒရယအစးရကသာ စညးၾကပေကာကခၿပး ျပညနယအခြနအမားစက ျပညနယမားက စညးၾကပေကာကခသည။ ထနညးတ သကဆငရာ အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနမားမ ေကာကခရရလာေသာ အခြနရေငြမားက သကဆငရာအစးရအဖြ႔မားကသာ ရရၾကၿပး အျခားအစးရ အဖြ႔မားႏင ခြေဝျခငးမရသညက ေတြ႔ရသည။

ၾသစေၾတးလႏငငတြင အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနအာဏာမားအေပၚ ကန႔သတခကမား ထားရသည။ ဖကဒရယ အစးရ၏ အခြနအာဏာမားႏငပတသက၍ ဖြ႔စညးပပါျပ႒ာနးခကမားအရ ဖကဒရယလႊတေတာက ျပညနယမား၏ ပစၥညးမား (သ႔မဟတ) ျပညနယအစးရအေပၚ အခြနေကာကချခငးက တားျမစထားသည။ ဒတယ ကန႔သတခက တစခမာ အခြနမၾကမးမားသည ဖကဒရယေအာကလႊတေတာ၌ တငသြငးရမညျဖစၿပး ဖကဒရယ အထက လႊတေတာသည ထမၾကမးမားက ျပငဆငခြင မရပါ။ တတယကန႔သတခကတစခမာ ဖကဒရယအစးရ၏ အခြန စနစသည ျပညနယမားအၾကား တစေျပးညျဖစရမည။ ဆလသညမာ ဖကဒရယအခြနမား၏ အခြနအေျခခႏင အခြနႏႈနးထားမားသည ျပညနယအလက ကြျပားမႈမရရနလသည။ အလားတပင ျပညနယမားသည ျပညေထာငစ အစးရ၏ ပစၥညးမားအေပၚ အခြနေကာကခခြင မရေပ။

ၾသစေၾတးလႏငငတြင သကဆငရာျပညနယအတြငးရ သဘာဝသယဇာတမားက ယငးျပညနယမားက ပငဆငခြင ႏင အခြနေကာကခခြငရသည။ သဘာဝသယဇာတဆငရာအခြနမားသည ဝငေငြအရငးအျမစမားေသာ အခြန အမးအစားမား ျဖစေသာေၾကာင သဘာဝသယဇာတၾကြယဝေသာ ျပညနယမားအတြက အခြနဘ႑ာေငြမားစြာက ေဆာငကဥးေပးႏငသည။ ထ႔ျပင ၾသစေၾတးလႏငင၏ အစးရအဖြ႔မားအၾကား အခြနအာဏာခြေဝမႈသည ေခတ ကာလအေျပာငးလမႈမားႏငအည အေျပာငးအလမားရသည။ ျပညနယမားသည ဝငေငြခြနႏင ေရာငးဝယခြနတ႔က ယခငေကာကခခေသာလညး ယခတြငမ စညးၾကပေကာကချခငး မရေတာေပ။၄၄ ထ႔ျပင ခမးသာၾကြယဝခြန၊ အေမြခြနႏင လကေဆာငပစၥညးခြနတ႔ကလညး ဖကဒရယႏငျပညနယအဆင အစးရႏစခလးက ေကာကချခငး မရေတာေပ။၄၅

၄၄ ဒတယကမၻာစစမတငခငတြင ျပညနယအားလးသည ဝငေငြခြနေကာကခၾကၿပး ဖကဒရယအစးရသည ၁၉၁၅ ခႏစတြင ဝငေငြခြနဥပေဒက စတငျပဌာနးခသည။ ဒတယကမၻစစအတြငး စစအသးစရတ တးျမႇငႏငရနႏင အခြနေကာကခမႈႏင စညးကမးမားက ၾကပမတႏငေရးအတြက ဝငေငြခြနမားက ဖကဒရယအစးရကသာ ေကာကခခသည။ ဒတယကမာၻစစ ေနာကပငးတြင ျပညနယမားသည ဝငေငြခြနေကာကခခြငက ျပနရယခြငရေသာလညး ဖကဒရယအစးရတစခတညးသာ ဝငေငြခြနက ဆကလကေကာကခလာခသည။

၄၅ အေမြဆကခခြန (inheritance tax) က ျပညေထာငစႏင ျပညနယမားအားလးက ယခငေကာကခခေသာလညး ၁၉၇၇ ခႏစတြင Queensland ျပညနယအစးရက ဖကသမးလကသညေနာကပငးတြင အျခားေသာျပညနယမားလညး ေနာက ပငးႏစမားတြင ထနညးတ ဆးျဖတခၾကသည။ အေၾကာငးမာ ျပညသမားသည အခြနေရာငႏငရန ၎တ႔၏ ပငဆငမႈမားက Queensland ျပညနယသ႔ ေျပာငးေရႊ႕သြားမညက စးရမခေသာေၾကာင ျဖစသည။ (https://epublications.bond.edu.

au/cgi/viewcontent.cgi?referer=&httpsredir=1&article=1230&context=rlj)

92

ဇယား (၁၈) ၾသစေၾတးလႏငငရ အစးရအဖြ႔မား၏ အခြနအာဏာမား ခြေဝထားမႈ(Tax assignment for various orders of government)

သတမတျခငး အခြနေကာကချခငးႏင စမအပခပျခငး

အခြနေငြေဝစ (ရာခငႏႈနး)

အခြနအေျခခ အခြနႏႈနးထား ဖကဒရယ ျပညနယ ေဒသႏရ အားလး

ဖကဒရယ

ဝငေငြခြန (Income tax) ဖကဒရယ ၁၀၀ ၁၀၀

စးပြားေရးလပငနး (ကမၸဏ) ခြန (Enterprise (Company) tax) ဖကဒရယ ၁၀၀ ၁၀၀

ေရာငးဝယခြန (Sale tax) ဖကဒရယ ၁၀၀ ၁၀၀

ကနစညႏင ဝနေဆာငမႈခြန (Goods and Services tax) ဖကဒရယ ၁၀၀ ၁၀၀

ဖကဒရယယစမးခြန (Commonwealth excise tax) ဖကဒရယ ၁၀၀ ၁၀၀

စကပးေရးဆငရာ ထတလပမႈအခြနအခမား (Agricultural production excise) ဖကဒရယ/ျပညနယ ၉၉ ၁ ၁၀၀

ႏငငတကာကနသြယမႈအေပၚ ေကာကခေသာ အခြန (Taxes on international trade) ဖကဒရယ ၁၀၀ ၁၀၀

ျပညနယ

လပခလစာခြန (Payroll tax) ျပညနယ/ဖကဒရယ ၂၅ ၇၅ ၁၀၀

ေျမခြန (Land tax) ျပညနယ ၁၀၀ ၁၀၀

ေငြေၾကးႏင အရငးအႏးခြန (Financial and capital taxes) ျပညနယ ၁၀၀ ၁၀၀

အျခားပစၥညးအျမတခြန (Other property taxes) ျပညနယ ၀.၆ ၉၉.၄ ၁၀၀

ေလာငးကစားခြန (Real estate taxes) ျပညနယ ၁၀၀ ၁၀၀

ျပညသပငစးပြားေရးလပငနးအေပၚေကာကေသာအခြန(Taxes from public

enterprises)

ျပညနယ ၁၀၀ ၁၀၀

အာမခလပငနးအေပၚေကာကေသာအခြန (Taxes on insurance) ျပညနယ ၁၀၀ ၁၀၀

ကနပစၥညးေရာငးခခြငဆငရာ အခြနအခ (Franchise fees) ျပညနယ ၁၀၀ ၁၀၀

ေမာေတာယာဥအခြန (Mining revenue) ျပညနယ ၁၀၀

ေဒသႏရ

ျမနစပယအခြနအခ (Municipal rates) ေဒသႏရ ၁၀၀ ၁၀၀

Source: A Global Dialogue on Federalism, Volume 4, The Practice of Fisacl Federalism: Compartiave Perspectives, p54

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 93

Source: Australia National Commission of Audit (available at: http://www.ncoa.gov.au/report/appendix-vol-1/8-3-addressing-vertical-fiscal-imbalance.html)

1901-02

1909-10

1918-19

1928-29

1938-39

1948-49

1958-59

1969-70

1979-80

1989-90

1999-00

2000-01

2010-11

70

60

50

40

30

20

10

0

70

60

50

40

30

20

10

0

per cent per cent

Statessurrendercustoms

Statessurrenderincome tax

States receiveGST revenue

၄၆ Alan Fenna, “Commonwealth Fiscal Power and Australian Federalism”, UNSW Law Journal, Volume 31 (2), p501-529, 2008.

၄၇ Gianluigi Bizioli, Claudiio Sacchetoo, “Tax Aspects of Fiscal Federalism, A Comparative Analysis”, Nov 2011, ch4, p163

၆.၅.၃) ဘ႑ာေရးမညမမႈမား

ၾသစေတးလႏငငသည အျခားေသာ ဖကဒရယႏငငမားထက ဘ႑ာေရးမညမမႈမား အလြနျမငမားေနသည။ ျပညနယအစးရမားသည ဖကဒရယအစးရထက လပငနးတာဝနပမားေနၿပး ဖကဒရယအစးရ၏ အခြနဆငရာ လပပငခြင အာဏာမားမာ ျပညနယမားထက ပမားေနသျဖင ဖကဒရယႏငျပညနယမားအၾကား ေဒါငလက ဘ႑ာေရးမညမမားက ၾသစေၾတးလဖကဒရယစနစ စတငကငသးခနကတညးကပင ရၿပး ယခတင ရေန သည။ ထမညမမႈမားသည ႏစအလကကြျပားၿပး ေျပာငးလမႈရသည (ပ - ၁ ရႈ)။ ၾသစေၾတးလျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရ တ႔သည စစေပါငးအခြန ဘ႑ာေငြ၏ ၁၈ ရာခငႏႈနးကသာ ထနးခပထားၿပး ၾသစေၾတးလ ဖကဒရယအစးရသည ကနရေသာ အခြန (၈၂) ရာခငႏႈနးက ထနးခပထားသည (ဇယား - ၁၉ ရႈ)၄၆ ဝငေငြ အရငးအျမစမားေသာ အဓက အခြနအေျခခ (၃) ခ (ဝငေငြခြန၊ ကနစညႏင ဝနေဆာငမႈခြန၊ အေကာကခြန) က ဖကဒရယအစးရက လကဝါးႀကး အပထားသည။ ျပညနယမားက ေကာကခေသာ အခြနမားသည ဝငေငြအရငးအျမစနညးပါးသျဖင ျပညနယမား သည ၎တ႔၏ အသးစရတတာဝန အခ႕အတြက ဖကဒရယအစးရ၏ ေထာကပေငြမားအေပၚ မခအားထားေနရ သည (ပ - ၂ ရႈ)။ သ႔ရာတြင ေဒသႏရအစးရ အမားစသည ၎တ႔၏ အသးစရတအမားစ (ေယဘယအားျဖင ၈၃ ရာခငနႈနး) က ၎တ႔ ကယပငဝငေငြမားျဖင ေဆာငရြကၾကသျဖင ဘ႑ာေရးကြာဟခကအမားစမာ ျပညနယ အစးရႏငသာ သကဆငသည။၄၇

ပ (၁) ၾသစေၾတးလႏငင၏ ေဒါငလကဘ႑ာေရးမညမမႈမား (ဖကဒရယႏငငထေထာငခနကတညးက)

94

ဇယား (၁၉) ၾသစေၾတးလႏငင၏ အစးရအဆငအလက အခြနဝငေငြအခးအစား

အစးရအဆင ကယပငအခြနဝငေငြအခးအစား (%)

ဖကဒရယ (commonwealth) ၈၂ %

ျပညနယႏင နယေျမမား (States and Territories) ၁၅ %

ေဒသႏအစးရ (Local Government) ၃ %

Source: Bhajan S. Grewal, ‘Tax Sharing and Fiscal Equalization in Australia”, 1 Dec 2011

ပ (၂) ၾသစေၾတးလျပညနယ၏ ကယပငအရငးအျမစဝငေငြမား၊ ျပညနယအသးစရတႏင ေဒါငလကဘ႑ာေရးမညမမႈ (၂၀၁၃-၂၀၁၄)

250

200

150

100

50

0

250

200

150

100

50

0

$ billion $ billion

Vertical Fiscal Imbalance

Royalties

Other revenue

Own-source tax revenue

Health

State own-source revenueState Expense by function

Education

Transport and communications

Sales of Goods and Services

Other expenses

Public order and safety

Source: 2013-2014 State Budgets, Australian Government (available at: http://www.ncoa.gov.au/report/appendix-vol-1/8-3-addressing-vertical-fiscal-imbalance.html)

ထ႔အျပင ၾသစေတးလႏငင၏ ျပညနယမားသည လဥးေရ၊ ပထဝအေနအထားႏင သယဇာတၾကြယဝမႈ မတည သျဖင ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမးမာလညး မတကြျပားၾကၿပး ျပညနယမားအၾကား အလားလက ဘ႑ာေရး မညမမႈမားက ျဖစေပၚေစသည။ ေယဘယအားျဖင လဥးေရနညးၿပး စကပးေရး အေျခခေသာ ျပညနယမားသည ျပညနယအတြငး အေျခခအေဆာကအအႏင ဝနေဆာငမႈလအပခကမားအတြက လေလာက ေသာ ဘ႑ာေငြက ရာေဖြေပးႏငျခငး မရပါ။ ယငးအလားလကဘ႑ာေရးမညမမႈမားက အစပငးတြင ဖကဒရယ အစးရက ေငြေၾကးအခကအခရေသာ ျပညနယမားႏင ေဒသႏရအစးရမားအတြက အထးေထာကပေငြမား ခေပးကာ ကစားခရာမ ၁၉၃၃ ခႏစမ စ၍ ဖကဒရယအစးရသည ၎၏ ညမတမတ အစအစဥမားမ တစဆင ျပညနယမားအတြက ဘ႑ာေရးသာတညမေရး ေထာကပေငြမား (fiscal equalization grants) ခေပးသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 95

၆.၅.၄) ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမား

ၾသစေၾတးလဘ႑ာေရးစနစ၏ ဘ႑ာေရးညမေရးအေျခခမမာ “ၾသစေတးလႏငင၏ ျပညနယတစခစသည အေထြေထြ မဝါဒမားေအာကတြင အေျခခအေဆာကအႏင အေထြေထြဝနေဆာငမႈ အသးစရတမားအတြက တည ေသာ ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမး ရသည။”၄၈ ထအေျခခမသည ျပညနယမား၏ ကယပငဘ႑ာေငြ ရာေဖြႏငစြမး မတညမႈႏင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမား၏ ကနကစရတမတညမႈတ႔က အသအမတျပထားၿပး ျပညနယမား အၾကား ဘ႑ာေရးမတမႈ (fiscal equity) ရေရးက ေရးရႈထားသည။ ဖကဒရယအစးရသည ဝငေငြအရငးအျမစ ႀကးမားေသာ အခြနအေျခခမားက လကဝါးႀကးအပထားသျဖင ႏစတငးလလတြင ျပညနယဝငေငြသည ျပညနယ အသးစရတ တစဝကခန႔ကသာ ကာမသည။ ကနရေသာ ျပညနယအသးစရတမားက ဖကဒရယအစးရ၏ လႊေျပာငးေငြမားျဖင ေဆာငရြကရသည။

ျပညနယမားအား ခေပးသည ဖကဒရယေထာကပေငြ (၂) မး ရသည။ ၎တ႔မာ ၁) သတမတခကပါေသာ ေထာကပေငြ (Tied grants) ႏင ၂) သတမတခက မပါေသာ ေထာကပေငြ (untied grants) တ႔ ျဖစသည။၄၉ ျပညနယမားသည သတမတခကပါေသာ ဖကဒရယေထာကပေငြမားက ဖကဒရယအစးရ သတမတထားသည လပငနးႏင စမကနးမားအတြကသာ အသးျပရမည ျဖစၿပး သတမတခကမပါေသာ ဖကဒရယေထာကပေငြမားက ျပညနယမား၏ ဥးစားေပးလပငနးမားႏငအည လြတလပစြာ အသးျပသြားႏငသည။ ေယဘယအားျဖင သတမတ ခကပါေသာ ေထာကပေငြမား (သ႔မဟတ) အထးရညရြယခကအတြက ထတေပးေသာ ဘ႑ာေငြမား (specific

purpose payments-SPPs) က ႏငငေတာ၏ အထးဥးစားေပးလပငနး အခ႕က အေကာငအထညေဖာရနအတြက ရညရြယသည။ SPPs အမားစက ကနးမာေရး (၃၂%) ၊ ပညာေရး (၂၈%)၊ ပ႔ေဆာငေရး (၁၅%) ႏင အျခားက႑မား (၂၅%) တြင အသးျပေစသည။၅၀ အဓကအားျဖင သတမတခက မပါေသာ ေထာကပေငြမား (အေထြေထြေထာကပ ေငြမား) က ဖကဒရယအစးရသာ စညးၾကပေကာကခသည ကနစညႏင ဝနေဆာငမႈအခြန (GST)၅၁ တ႔မ ရေသာ အခြနဝငေငြမားျဖင ျပညနယမား အတြက ေထာကပေငြမား ထတေပးသည။

ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမး (တစနညးအားျဖင ၎တ႔၏ ဝနေဆာငမႈကနကစရတမားအတြက ဝငေငြရာေဖြႏငစြမး) သည ကြျပားလကရရာ ဖကဒရယအစးရ ေထာကပေငြမေပးလင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ အရည အေသြးမားသည ျပညနယအလက ကြျပားသြားႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ၁၉၃၃ ခႏစတြင ဖကဒရယအစးရသည အလားလကဘ႑ာေရးညမေရးအစအစဥ (horizontal fiscal equalization) တစခ ခမတခၿပး ဖကဒရယ ေထာကပေငြေကာမရင (the Commonweath Grants Commission - CGC) တစရပ ဖြ႔စညးၿပး ထအစအစဥက ႀကးၾကပေစခသည။ ဖကဒရယအစးရသည ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရး စြမးေဆာငႏငစြမး ျခားနားမႈက ေျဖေလာရန ကနစညႏင ဝနေဆာငမႈ အခြနဝငေငြက အလားလက ဘ႑ာေရးညမေရးမႏငအည ျပညနယမားအား ခြေဝေပး သည။ CGC ၏ အႀကျပခကႏင အည ဖကဒရယအစးရသည ကနစညႏင ဝနေဆာငမႈအခြနဝငေငြမားက ျပညနယ အားလးအတြက ခြေဝရာတြင ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမးနမေသာ ျပညနယမားက ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏင စြမးျမငေသာ ျပညနယမားထက ပ၍ ရရၾကသည။ (ပ-၃ ရႈ)

၄၈ https://theconversation.com/explainer-coag-and-the-gst-carve-up-40323, accessed on 5 May 2018၄၉ https://cgc.gov.au/index.php?option=com_docman&view=document&Itemid=524&layout=default&ali

as=949-introduction-to-fiscal-equalisation-in-australia-pdf&category_slug=about-fiscal-equalisation, accessed pm 5 May 2018

၅၀ Bhajan S. Grewal, “Tax Sharing and Fiscal Equalization in Australia”, 1 Dec 2011 (available at http://vises.org.au/documents/events/2011-Wshop-CUFE/GREWAL2011__Fiscal_Federalism.pdf) , accessed on 5 May

2018

၅၁ GST သည ၂၀၀၀ ခႏစတြင စတငေကာကခေသာ အေထြေထြစားသးခြန ျဖစသည။ ကနစညႏင ဝနေဆာငမႈ အားလးအေပၚ ေကာကချခငးမဟတဘ အမေထာငစမား ဝယယစားသးသည ကနစညႏင ဝနေဆာငမႈ တစဝကခန႔အေပၚတြငသာ ပေသ အခြနႏႈနး ၁၀ % ျဖင ေကာကခသည။ ကနစမး (fresh food)၊ ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ ကေလးသငယေစာငေရာကေရး၊ ေရႏင မလာလပငနး စသညတ႔က အခြနကငးလြတခြင ေပးထားသည။

96

ပ (၃) ၾသစေၾတးလျပညနယအလက တစဥခငးကနစညႏင ဝနေဆာငမႈအခြန လအပခက

25,000

20,000

15,000

10,000

5,000

NSW VIC QLD WA SA Tas ACT NT Total0

$ p

er p

erso

n

Expenditure

Own source revenue

Commonwealth payments

GST

Source: https://cgc.gov.au/index.php?option=com_docman&view=document&Itemid=524&layout=default&alias=949-introduction-to-fiscal-equalisation-in-australia-pdf&category_slug=about-fiscal-equalisation

အထကပါပအရ ျပညနယအားလး၏ အသးစရတ (အျပာ) သည ၎တ႔ကယပငဝငေငြ (လေမၼာ) ထက ပမားေန သျဖင ဖကဒရယေထာကပေငြ (ခရမး) ႏင ဖကဒရယမ ခြေဝေပးေသာ ကနစညႏငဝနေဆာငမႈခြနမား (အစမး)ျဖင ျပညနယ၏ အသးစရတလအပခကမားက ျဖညဆညးရ သည။ ျပညနယအလက အသးစရတ လအပခက မတညသျဖင ျပညနယအလက လကခရရေသာ GST ပမာဏမားလညး မတညၾကပါ။ ဖကဒရယေထာကပေငြႏင GST ခြေဝမႈမားသည ျပညနယ၏ အသးစရတလအပခကမားက ေျဖရငးေပးေသာလညး အျခားတစဖကတြင ျပညနယမား၏ ဖကဒရယအစးရအေပၚ ဘ႑ာေရးမခေနရမႈမာ နာတာရညေရာဂါပမာ ျဖစေနသည။ ဖကဒရယ အကအညမားသည ျပညနယအစးရ၏ အသးစရတမားအေပၚ တာဝနခမႈက အားနညးေစႏငသညအျပင ျပညနယ မားသည ဖကဒရယအစးရ၏ ၾသဇာခမားသဖြယ ျဖစသြားႏငသညဟ ပညာရင အခ႕က သးသပၾကသည။

ၿခငသးသပရေသာ ၾသစေၾတးလႏငင၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစသည ဗဟခပကငမႈဘကသ႔ ယမးေနသည။ ဖကဒရယႏငျပညနယတ႔သည သးျခားအခြနအာဏာမားအျပင ပးတြအခြနအာဏာမားက ရရထားၾကေသာလညး ဖကဒရယအစးရ၏ အခြနမားသည ျပညနယအစးရ၏ အခြနမားထက ဝငေငြအရငးအျမစအားျဖင ပႀကးမားေန သည။ ထ႔အျပင ဖကဒရယအစးရသည ပးတြအခြနအာဏာမားကလညး ျပညနယအစးရထက ပကငသးၿပး ျပညနယ အစးရက ထအာဏာအခ႕ (ဥပမာ - ျပညနယဝငေငြခြနႏင ျပညနယ ေရာငးဝယခြန) က လကလႊတေပးရသညအထ ျဖစခသည။ ထ႔အျပင ဖကဒရယအစးရသည ဖြ႔စညးပမ ေပးထားေသာ ဖကဒရယအသးစရတအာဏာမား (ဥပမာ- ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရအတြက ဖကဒရယေထာကပေငြႏင ေခးေငြမားခေပးျခငး) ျဖင ဖကဒရယ၏ ဥပေဒျပ ခြငစာရငးတြင မပါေသာ ျပညနယအစးရမား၏ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမား (ဥပမာ - ပညာေရး၊ ကနးမာေရး စသညတ႔) က ကညပပးေပးလကရရာ ျပညနယမား၏ လပပငခြငတာဝနမားအေပၚ လႊမးမးႏငသည။

ၾသစေၾတးလဘ႑ာေရးစနစသည ဗဟခပကငမႈဘကယမးေနေသာလညး အားသာခကမားရသည။ အခြနအခ႕ က ဖကဒရယအစးရကသာ ေကာကချခငးျဖင အခြနစနစက တစေျပးညျဖစေစျခငး (uniformity) ႏင အခြနစမ ခန႔ခြရန ရးရငးလြယကျခငး (simplicity) စသည အားသားခကမား ရရေစသည။ ထ႔အျပင ၾသစေၾတးလႏငင၏ အလားလက ဘ႑ာေရးညမေရးအစအစဥ (Horizontal fiscal equalization) သည ျပညနယမားအၾကားဘ႑ာေရးညမမႈအဆင ရာႏႈနးျပညနးပါးအထ ေဆာငရြကေပးႏငျခငး၊ သးျခားလြတလပ ေသာ ကၽြမးကငပညာရငမား ျဖင ဖြ႔စညးထားေသာ ဖကဒရယေထာကပေငြေကာမရင (FGC) က ဖကဒရယ အစးရကသာ ေကာကခေသာ GST အခြနမားက ျပညနယမားအၾကား စနစတကႏင မမတတခြေဝႏငရန အႀကျပေပးျခငး၅၂ စသညတ႔ေၾကာင ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရး အေျခအေနတညၿငမေရးက ကညေပးသည။

၅၂ Horizontal Fiscal Equalization, Productivity Commission Draft Report, Oct 2017 (available at: https://www.pc.gov.au/inquiries/current/horizontal-fiscal-equalisation/draft/horizontal-fiscal-equalisation-draft-overview.pdf) , accessed on 5 May 2018

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 97

6² 6? tdENd,EkdifiH

အႏၵယႏငငသည မတကြျပားမႈ (ဘာသာစကား၊ ကယကြယသညဘာသာ၊ ယဥေကးမႈႏင တငးရငးသား လမး ေပါငးစ) ရေသာ ႏငငတစချဖစၿပး ျပညနယ (၂၈) ခႏင ျပညေထာငစနယေျမ (၇) ခ တ႔ျဖင ဖြ႔စညးထားေသာ ဖကဒရယႏငငတစခ ျဖစသည။၅၃ ျပညေထာငစအဆငႏင ျပညနယအဆငႏစခလးတြင ပါလမန ဒမကေရစစနစ ကငသးသည။ ျပညေထာငစ လႊတေတာက လႊတေတာ (၂) ရပ (ျပညသ႔လႊတေတာႏင ျပညနယေကာငစ) တ႔ျဖင ဖြ႔စညးထားသည။၅၄ ျပညနယအမားစ၏ လႊတေတာမားက လႊတေတာတစရပျဖငသာ ဖြ႔စညးထားၿပး ျပညနယ လႊတေတာအမတမားက ျပညသတ႔က တကရကေရြးခယတငေျမႇာကသည။ ျပညေထာငစအဆင အပခပေရးက ဝနႀကးခပႏင ေကာငစဝနႀကးတ႔ကလညးေကာငး၊ ျပညနယအဆင အပခပေရးက ျပညနယဝနႀကးခပက လညးေကာငး တာဝနယထားၾကသည။ ထ႔ျပင ျပညေထာငစႏငျပညနယအဆင တရားေရးအာဏာမားကလညး ႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒထတြင ျပ႒ာနးထားသည။

အႏၵယႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒထတြင ျပညေထာငစ၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရတ႔၏ လပပငခြင အာဏာ မားက ျပ႒ာနးထားသည။ ဥပေဒျပေရး၊ အပခပေရး၊ တရားစရငေရးႏင ဘ႑ာေရးအာဏာတ႔ ပါဝငသည ျပညေထာငစစာရငး (Union List)၊ ျပညနယစာရငး (State List) ႏင ထပတျပစာရငး (Concurrent List) တ႔က ဖြ႔စညးပ၏ ဇယား (၇) တြင ျပ႒ာနးထားသည။၅၅ ထစာရငးမားတြင မပါေသာ ကြငးကနအာဏာ (residual

powers) မားက ျပညေထာငစအစးရထ အပႏငးထားသည။ ထပတျပအာဏာမတစဆင ျပ႒ာနးလကသည ျပညနယဥပေဒတစခသည ျပညေထာငစဥပေဒႏင ဆန႔ကငေနလင (သ႔မဟတ) ျပညေထာငစႏင ျပညနယမား အၾကား ပဋပကၡတစစတစရာျဖစလင ျပညေထာငစ ဥပေဒကသာ ႀကးစးခြင (supremacy) ရသည။ အႏၵယ ဖြ႔စညးပက စတငျပ႒ာနးခခန၌ ေဒသႏရအစးရ၏ လပပငခြင အာဏာမားက ဖြ႔စညးပထတြင ထညသြငးထားျခငး မရေသာလညး ၁၉၉၂ ခႏစတြင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငေသာအခါ (ေကးလကႏင ၿမ႕ျပ) ေဒသႏရ အစးရတ႔၏ လပပငခြငအာဏာမား (အထးသျဖင လပငနးတာဝနမား) က ထပထညထားေသာ ဇယား ၁၁ ႏင ၁၂ တ႔တြင ျပဌာနးထားသည။၅၆

အႏၵယႏငင၏ ဘ႑ာေရးစနစဖြ႔စညးပသည အစးရအဆငအလက ဖြ႔စညးပ (ပ - ၄ ရႈ) က အေျခခထားသည။ အႏၵယႏငင၏ ဘ႑ာေရးစနစက ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အစတအပငးမားအားျဖင ေအာကတြင ေလလာ တငျပထားသည။

၅၃ အႏၵယႏငင၏ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ ပဒမ ၂ အရ ဗဟ/ျပညေထာငစအစးရသည ျပညနယမား၏ နယနမတက ျပငဆငခြင သ႔မဟတ လကရျပညနယမားမ ျပညနယသစမား ဖြ႔စညးခြင ရသည။ ၁၉၄၇ ခႏစတြင ျပညနယ (၁၄) ခႏင ျပညေထာငစနယေျမ (၆) ခတ႔ျဖင ဖြ႔စညးထားေသာ အႏၵယႏငငသည လကရတြင ျပညနယ (၂၈) ခႏင ျပညေထာငစနယေျမ (၈) ခတ႔ျဖင ဖြ႔စညးထားေသာ ဖကဒရယႏငငတစခ ျဖစတညလာသည။

၅၄ အႏငရသအကနယစနစ - FPTP စနစျဖင ျပညသမားက တကရကေရြးေကာကတငေျမႇာကေသာ ျပညသ႔လႊတေတာ (the

Lok Sabha or people’s assembly) ႏင ျပညနယလႊတေတာမတစဆင သြယဝကၿပးေရြးေကာကတငေျမႇာကေသာ ျပညနယေကာငစ (the Rajya Sabha or States’ council)

၅၅ ျပညေထာငစစာရငးတြင ျပညေထာငစကသာ ျပ႒ာနးခြငရေသာ အစးရလပငနးတာဝနမားပါရၿပး ျပညနယစာရငးတြင ျပညနယမား ကသာ ဥပေဒျပခြငရေသာ အစးရလပငနးတာဝနမားပါရသည။ ထပတျပစာရငးတြင ျပညေထာငစႏငျပညနယအစးရတ႔ ဥပေဒျပ ခြငရေသာ အစးရလပငနး တာဝနမားပါရသည။

၅၆ ၁၉၉၂ ခႏစ၊ အႏၵယဖြ႔စညးပျပငဆငခက ၇၃ ႏင ၇၄ တြင (ေကးလကႏင ၿမ႕ျပ) ေဒသႏရအစးရတ႔၏ လပပငခြငတာဝနမားက ထညထားသည။

98

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 99

ပ (၄) အႏၵယႏငင၏ အစးရအဆငအလက ဖြ႔စညးပ

ဗဟအစးရ

ဗဟမ ထနးခပထားေသာ ျပညေထာငစနယေျမမား ျပညနယအစးရ

ခရင

တာလ/ဘေလာက

ေကးရြာ

ၿမ႕ျပေဒသႏရအစးရ ေကးလကေဒသႏရအစးရ

Source: M. Govinda Rao, “Chainging Contours in Fiscal Federalism in India”, P5, available at: http://www.econ.hit-u.ac.jp/~kokyo/APPPsympo04/PDF-papers-nov/Rao-Final2.pdf

၆.၆.၁။ အသးစရတတာဝနမား

အႏၵယႏငင၏ အစးရအဖြ႔မားအၾကား လပပငခြငတာဝနမားက ႏငင၏ ဖြ႔စညးပထတြင ျပ႒ာနးထားသည။ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒပါ ဇယား (၇) တြင ျပညေထာငစအစးရကသာ ဥပေဒျပခြငရေသာ ကစၥရပမားပါဝငသည ျပညေထာငစ စာရငး၊ ျပညနယမားကသာ ဥပေဒျပခြငရေသာ ကစၥရပမားပါဝငသည ျပညနယစာရငးႏင ျပညေထာငစႏင ျပညနယႏစခလး ပးတြဥပေဒျပခြငရေသာ ကစၥရပမားပါဝငသည ထပတျပစာရငးတ႔ ပါရသည။ ၾကြငးကန အာဏာမားက ျပညေထာငစအစးရထ အပႏထားသည။ ၁၉၉၂ ခႏစ ဖြ႔စညးပျပငဆငခက (၇၃) ႏင (၇၄) တ႔ႏင အတ ထပထညထားေသာ ဇယား (၁၁) ႏင (၁၂) တ႔တြင ေကးလကေဒသႏရအစးရႏင ၿမ႕ျပေဒသႏရအစးရတ႔၏ လပငနးတာဝနမားက ျပ႒ာနးထားသည။၅၇ သ႔ရာတြင ေဒသႏရအစးရမား၏ ဥပေဒျပစာရငးတြင ပါရေသာ လပပငခြငတာဝနမားမာ ျပညနယစာရငးတြငပါဝငေသာ လပပငခြငတာဝနမားႏင ထပတကေနေသာလညး ျပညနယအစးရက ေဒသႏရအစးရက အမနတကယ ခြေဝေပးသည ဝငေငြအရငးအျမစမားႏင အသးစရတတာဝန မားသည ျပညနယအစးရက ၎တ႔၏ လပပငခြငအာဏာမားက ေဒသႏရအစးရအား လႊေျပာငးေပးလသည အတငးအတာအေပၚတြင မတညေနပါသည။ ထသ႔ ျပညနယမ ေဒသႏရအစးရမားထသ႔ ဝငေငြအရငးအျမစ လႊေျပာငးမႈသည ျပညနယမား၏ ျပ႒ာနးဥေပေဒအလက ကြျပားမႈရေသာလညး ေယဘယအားျဖင ျပညနယအစးရ သည ေဒသႏအစးရ (အထးသျဖင ေကးလကအဆင) က ဝငေငြဆငရာ ကယပငအပခပခြငအာဏာ (revenue

autonomy) ေပးအပမႈ အလြနနညးေနသည။၅၈

၅၇ ျပညေထာငစစာရငးတြင အေၾကာငးအရာ (၉၇) ခ၊ ျပညနယစာရငးတြင (၆၇) ခႏင ျပညေထာငစႏင ျပညနယတ႔၏ ထပတျပစာရငးတြင (၄၇) ခ ပါဝငသည။ စာရငး (၁၁) ေကးလကေဒသႏရအစးရ၏ လပငနးတာဝနစာရငးတြင အေၾကာငး အရာ (၂၉) ခပါဝငၿပး စာရငး (၁၂) ၿမ႕ျပေဒသႏရ အစးရ၏ လပငနးတာဝနစာရငးတြင အေၾကာငးအရာ (၁၈) ခ ပါဝငသည။

၅၈ Nirvikar Signh, “Fiscal Federalism and Decentralization in India”, University of California, Santa Cruz, Jan

2007. P9

100

ဇယား (၂၀) အႏၵယႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ ဥပေဒျပတာဝနႏင အမနတကယေဆာငရြကေပးေသာ ဝနေဆာငမႈမား(Legislative Responsibility and actual provision of services by different orders of government)

ဥပေဒျပတာဝန(ဥပေဒအရ)Legislative responsibility (de jure)

ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးPublic service

အမနတကယလပငနးတာဝန ခြေဝျခငး (လကေတြ႔အရ) Actual allocation of function (de facto)

ျပညေထာငစ ႏငငတကာကနသြယေရးႏင ကးသနးေရာငးဝယေရး (International trade and

commerce)

ျပညေထာငစ

ျပညေထာငစ အဓကသတမား (Major minerals) ျပညေထာငစျပညေထာငစ ဘဏလပငနး၊ အာမခလပငနးႏင ေငြေၾကး (Banking, insurance, and currency) ျပညေထာငစျပညေထာငစ မးရထားလမးေၾကာငး (Railways) ျပညေထာငစျပညေထာငစ စာတကလပငနး (Postal service) ျပညေထာငစျပညေထာငစ သနးေခါငစာရငး (Census) ျပညေထာငစျပညေထာငစ ကာကြယေရးႏင ႏငငျခားေရး (Defence and foregin affairs) ျပညေထာငစျပညေထာငစ သေဘၤာျဖင ပစၥညးပ႔ျခငးႏင ကမးလြနရာေဖြေရး (Shipping and offshore

exploration) ျပညေထာငစ

ျပညေထာငစ ေလေၾကာငးလငးမား (Airways) ျပညေထာငစျပညေထာငစ မပငခြငမား (Patents and copyrights) ျပညေထာငစျပညေထာငစ ႏငငသားျဖစမႈ (Cititzenship) ျပညေထာငစျပညေထာငစ ျပညနယျဖတေကာကနသြယေရးႏငကးသနးေရာငးဝယေရး (Interstate trade &

commerce)

ျပညေထာငစ

ျပညေထာငစ ျပညနယျဖတေကာျမစမား (Interstate rivers) ျပညေထာငစျပညေထာငစ ဘဏလပငနး (Banking) ျပညေထာငစျပညေထာငစ ႏငငအတြငးသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ေနထငျခငး (Emigration) ျပညေထာငစျပညေထာငစႏင ျပညနယ ရာဇဝတမႈဥပေဒႏင လပထးလပနညးမား (Criminal law and procedures) ျပညေထာငစႏင ျပညနယျပညေထာငစႏင ျပညနယ ႏငငသားဥပေဒလပထးလပနညးမား (Civil procedure) ျပညေထာငစႏင ျပညနယျပညေထာငစႏင ျပညနယ လကထပထမးျမားျခငးႏင လငမယားကြာရငးျခငး (Marriage and divorce) ျပညေထာငစႏင ျပညနယျပညေထာငစႏင ျပညနယ ေဒဝါလချခငးႏင ေၾကြးၿမမဆပႏငျခငး (Bankruptcy and insolvency) ျပညေထာငစႏင ျပညနယျပညေထာငစႏင ျပညနယ ပညာေရး (Education) ျပညေထာငစႏင ျပညနယျပညေထာငစႏင ျပညနယ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ (Healthcare) ျပညေထာငစႏင ျပညနယ

အနာဂတဖကဒရယ ဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 101

ဥပေဒျပတာဝန(ဥပေဒအရ)Legislative responsibility (de jure)

ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးPublic service

အမနတကယလပငနးတာဝန ခြေဝျခငး (လကေတြ႔အရ) Actual allocation of function (de facto)

ျပညေထာငစႏင ျပညနယ စာခပမား (Contracts) ျပညေထာငစႏင ျပညနယျပညေထာငစႏင ျပညနယ သဘာဝပတဝနးကငႏင သစေတာ (Environment and forests) ျပညေထာငစႏင ျပညနယျပညေထာငစႏင ျပညနယ စးပြားေရးႏင လမႈေရးစမကနးေရးဆြျခငး (Economic and social planning) ျပညေထာငစႏင ျပညနယျပညေထာငစႏင ျပညနယ လမႈလၿခေရးႏင လမႈေရးအာမခ (Social security and insurance) ျပညေထာငစႏင ျပညနယျပညေထာငစႏင ျပညနယ လပစစမး (Electricity) ျပညေထာငစႏင ျပညနယျပညနယ ရလပငနးႏင တညၿငမေရး (Police and public order) ျပညနယျပညနယ တရားမတေရး စမအပခပေရး (Administration of justice) ျပညနယျပညနယ အကဥးေထာင၊ ျပျပငေရးဌာနမား စသည (Prisons, reformatories etc.) ျပညနယျပညနယ ျပညသ႔ကနးမာေရးႏင သန႔ရငးေရး (Public health and sanitation) ျပညနယႏင ေဒသႏရျပညနယ စကပးေရးႏင တရ စၦာနေမြးျမေရး (Agriculture and animal husbadary) ျပညနယႏင ေဒသႏရျပညနယ ေရ (Water) ျပညနယႏင ေဒသႏရျပညနယ သစေတာ (Forests) ျပညနယႏင ေဒသႏရျပညနယ အေသးစားသတတြငးမား (Minor minerals) ျပညနယႏင ေဒသႏရျပညနယ တရားေရး၊ အကဥးေထာငႏငရလပငနးအပခပေရး (Admninistation of justice,

jails, & police)

ျပညနယ

ျပညနယ ႏငငသားႏင ပစၥညးပငဆငမႈအခြငအေရးမား (Civil and property rights) ျပညနယျပညနယ အမားပငေျမႏင သဘာဝသယဇာတမား (Public lands and natural resources) ျပညနယႏင ေဒသႏရျပညနယ ေဒသႏရအဖြ႔အစညးမား - ၿမ႕ျပေဒသျမနစပယအဖြ႔မားႏင ေကးလကေဒသ

ပနခာရတအဖြ႔မား (Local body insittutions – municipal institutions in urban

areas and Panchayati Raj Institutions in rural areas)

ျပညနယႏင ေဒသႏရ

ျပညနယ ေရေပးေဝျခငးႏင သန႔ရငးေရး (Water supply and sanitation) ျပညနယႏင ေဒသႏရျပညနယ ကမၸဏမား ဖြ႔စညးတညေထာငျခငး (Incorportion of companies) ျပညနယျပညနယ ေဒသႏရ ဝနေဆာငမႈမား (Local serices) ေဒသႏရျပညနယ ပညာေရး (Education) ျပညနယႏင ေဒသႏရျပညနယ လမႈဖလေရး (Social welfare) ျပညနယႏင ေဒသႏရ

Source: The Practice of Fiscal Federalism: Comparative Perspectives, A Global Dialogue on Federalism, Volume IV, 2007, p158

102

အႏၵယႏငငရ အစးရအဖြ႔မား၏ လပငနးတာဝနမားက ပငးျခားထားျခငးအေျခခမ (the principle of separation)

ျဖင ခြေဝေပးထားသည (ဇယား -၂၀ ရႈ)။ အစးရအဖြ႔မား၏ လပငနးတာဝနမားက ဥပေဒျပျခငး၊ ေဆာငရြကျခငးႏင ကနကစရတကချခငးအားျဖင ေလလာၾကညလင ဥပေဒျပခြငႏင ေဆာငရြကခြငတာဝန ႏစရပလးအကးဝငသည သးျခားျပညေထာငစတာဝနမား (ဥပမာ - ႏငငတကာကနသြယမႈ၊ စာတကလပငနး၊ သနးေခါငစာရငး၊ ကာကြယေရး ႏင ႏငငျခားေရးရာ)၊ သးျခားျပညနယ တာဝနမား (ဥပမာ - ရလပငနး၊ ဥပေဒစးမးေရး၊ အေသးစားသတတြငး လပငနး၊ ႏငငသားႏင ပစၥညးပငဆငမႈ အခြငအေရး)၊ ျပညေထာငစႏင ျပညနယတ႔၏ ထပတျပတာဝနမား (ဥပမာ - ပညာေရး၊ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ သဘာဝပတဝနးကငႏင လပစစမး)၊ ျပညနယက ဥပေဒျပၿပး ျပညနယႏင ေဒသႏရ အစးရတ႔ ပးတြေဆာငရြကသည ပးတြတာဝနမား (ဥပမာ - ကနးမာေရး၊ စကပးေရးႏင တရစာၦနေမြးျမေရး၊ ေရ၊ သစေတာ၊ ငါးဖမးလပငနး၊ ပညာေရးႏင လမႈဖလေရး) ႏင ျပညနယက ဥပေဒျပၿပး ေဒသႏရအစးရက ေဆာငရြကသည ပးတြတာဝနမား (ဥပမာ - ေဒသႏရဝနေဆာငမႈမား) ဟ၍ လပငနးတာဝနခြေဝမႈ အမးအစား (၅) မး ခြျခားႏငသည။

လပငနးတာဝနမားအတြက အသးစရတကချခငးအားျဖငၾကညလင ျပညေထာငစအစးရသည ကာကြယေရး၊ မးရထားလမး၊ စာတကလပငနးႏင တယလဆကသြယေရးလပငနးႏင အာကာသႏင အဏျမစြမးအင (Atomic

power) သေတသနလပငနးတ႔တြင အဓကကခသည။ ကနလပငနးတာဝနမားက အစးရအဖြ႔အားလးက အသး စရတ ပးတြကခၾကသည (ဇယား - ၂၁ ရႈ)။ ျပညနယမားသည ျပညတြငးလၿခေရး၊ စကပးေရး၊ တရစၦာနေမြးျမေရး၊ သစေတာ၊ ငါးဖမးလပငနး၊ ဆညေရသြငးျခငးႏင စြမးအငကသ႔ေသာ လမႈေရးႏင စးပြားေရးဝနေဆာငမႈမားႏင အပခပေရးလပငနးတ႔တြင အျခားအစးရအဖြ႔မားထက အသးစရတကခမႈ ပမားသည။ ေဒသႏရအစးရမားသည လညး ျပညေထာငစႏင ျပညနယမားကသ႔ပင အသးစရတကခမႈမားရသည။ သ႔ရာတြင ေဒသႏရအစးရမား၏ အသးစရတဆငရာ အခကအလကမားက အကန႔အသတျဖငသာ ရႏငသျဖင ေဒသႏရအစးရ၏ အသးစရတ ကခမႈအနညးငယသာ ရသညဟ ခန႔မနးသးသပၾကသည။ ဥပမာ-ေဒသႏရအစး၏ ၂၀၀၂-၂၀၀၃ ခႏစ အသးစရတ ဆငရာ အခကအလကမားအရ ေဒသႏရအစးရ၏ အသးစရတသည တစႏငငလးစစေပါငးအသးစရတ၏ ၁၀ ရာခငႏႈနး (ဂဒပ၏ ၂ %) သာ ရသည။

ဇယား (၂၁) အႏၵယႏငငရ အစးရအဖြ႔အသးသး၏ တကရကအသးစရတကခမႈမား*(Shares of different levels of government in total expenditures)

အသးစရတအမးအစားမားျပညေထာငစ

(%)ျပညနယ

(%)အားလး

(%)

(က) အတးေပးေခမႈမား (Interest payment) ၅၃.၈ ၄၆.၂ ၁၀၀

(ခ) ကာကြယေရး (Defence) ၁၀၀ ၀.၀ ၁၀၀

(ဂ) အပခပေရး (Administrative service) ၅၁.၆ ၄၈.၄ ၁၀၀

(ဃ) လမႈေရးႏင လမႈအဖြ႔စညးဆငရာ ဝနေဆာငမႈမား (Social &

community services)၁၇.၃ ၈၂.၇ ၁၀၀

• ပညာေရး (Education) ၁၃.၀ ၈၇.၇ ၁၀၀

• ေဆးဘကဆငရာႏင ကနးမာေရး (Medical and health) ၁၁.၂ ၈၈.၈ ၁၀၀

• မသားစဖလေရး (Family welfare) ၂၀.၉ ၇၉.၁ ၁၀၀

• အျခား (Others) ၃၃.၃ ၆၆.၇ ၁၀၀

(င) စးပြားေရးဝနေဆာငမႈမား (Subsidies) ၄၂.၆ ၅၇.၄ ၁၀၀

• စကပးေရးဝနေဆာငမႈမား (Agri. And allied services) ၃၈.၈ ၆၁.၂ ၁၀၀

• စကရႏင ဓာတသတ (Industry and minerals) ၇၇.၉ ၂၂.၁ ၁၀၀

• စြမးအင၊ ဆညေရသြငးမႈႏင ေရေဘးကာကြယေရး (Power, irri. & flood control)

၁၂.၆ ၈၇.၄ ၁၀၀

• ဆကသြယေရး (Tpt. and communication) ၄၇.၄ ၅၂.၆ ၁၀၀

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 103

• အျခား (Others) ၆၉.၅ ၃၀.၅ ၁၀၀

(စ) အျခား (Others) ၄၁.၇ ၅၈.၃ ၁၀၀

(ဆ) ေခးေငြႏင ႀကတငေငြမား (Loans and advances) ၂.၁ ၉၇.၉ ၁၀၀

စစေပါငး (Total) ၄၂.၆ ၅၇.၄ ၁၀၀

*ေဒသႏရအစးရအဖြ႔မား၏ အသးစရတမားႏငပတသက၍ ယၾကညစတခရေသာ အခကအလကမား မရပါ။ Source: A Global Dialogue on Federalism, Volume 4, The Practice of Fiscal Federalism: Comparative

Perspectives, p52

၆.၆.၂) အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား

အႏၵယဖြ႔စညးပပါ အစးရအဖြ႔မား၏ ဥပေဒျပစာရငးမားတြင ပါရေသာ အခြနအာဏာမားက (ဇယား - ၂၀ ရႈ) အခြန အေျခခႏင အခြနႏႈနးထားသတမတျခငး၊ အခြနေကာကချခငးႏင အခြနဝငေငြခြေဝျခငးအားျဖင ေလလာၾကညလင ရငးလငးတကေသာ အခြနအာဏာခြေဝမႈမားက ေတြ႔ရမညျဖစသည။ ျပညေထာငစအခြနႏင ျပညနယအခြနမား သည အခြနအာဏာသးရပလး (အခြနအေျခခဖြငဆျခငး၊ အခြနႏႈနးထားသတမတျခငးႏင အခြနေငြေကာကချခငး) အကးဝငသည သးျခားအခြနအာဏာမား ျဖစသည။ ျပညေထာငစအခြနရေငြမားက ျပညနယႏင ခြေဝၿပး ျပညနယ အခြနရေငြ မားက ေဒသႏရအစးရမားႏင ခြေဝသည။၅၉ ေဒသႏရအစးရ၏ လပငနးတာဝနမားက ဖြ႔စညးပပါ ဇယား (၁၁) ႏင (၁၂) တ႔တြင ထညသြငးထားေသာလညး ထတာဝနမားက ေဆာငရြကရန လအပေသာ ဘ႑ာေငြ အရငးအျမစမားက ရငးလငးစြာ ထညထားျခငးမရေပ။ ေဒသႏရအစးရ၏ ဝငေငြသည ျပညနယအစးရမ ခြေဝေပး ေသာ အခြန ဘ႑ာ အရငးအျမစ၊ ေထာကပေငြႏင ေခးေငြမားအေပၚတြငသာ မတညသည။

အႏၵယအစးရအဖြ႔မားအား ေပးအပထားေသာ အခြနအာဏာမားက ဝငေငြေဆာငကဥးေပးႏငစြမးအားျဖင ႏႈငးယဥ ၾကညလင အခြနအေျခခ ႀကးမားကယျပန႔ၿပး ႏႈနးတးေကာကခႏငေသာ အခြနမား (ဥပမာ - ဝငေငြခြန) က ျပညေထာငစ အစးရအား ေပးအပထားသည။ ျပညနယမားကလညး အခြနအာဏာအခ႕ ေပးအပထားေသာလညး ေရာငးဝယခြန (sale tax) ကလြၿပး ကနအခြနမားစမာ ဝငေငြအရငးအျမစအားျဖင အေရးမပါလေပ။ ဆလသညမာ ျပညနယမား၏ ကယပငအခြနအရငးအျမစသည ျပညနယအသးစရတမားအတြက လေလာကမႈ မရသညက ေတြ႔ရသည။ ထ႔ျပင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ ဥပေဒျပစာရငးမားတြင မပါဝငသည ၾကြငးကနအခြနအာဏာမားက လညး ျပညေထာငစ အစးရက ေပးအပထားသျဖင ျပညေထာငစသည ျပညနယမားထက အခြန အာဏာပရေနသည သေဘာျဖစသည။

အခြနအာဏာခြေဝမႈႏင စပလဥး၍ ဖြ႔စညးပျပ႒ာနးခကအခ႕ ေရ႕ေနာကညညႊတမႈမရဟ ပညာရငအခ႕က ေထာကျပသည။၆၀ ဥပမာ - ကနစညေရာငးဝယခြနက ကနစညတငပ႔ေသာ ျပညနယမားအား ေကာကခခြင ေပးထားျခငး၊ ျပညနယမားအၾကား လြတလပစြာ ကနသြယႏငေရးအတြက ျပညနယမားအၾကား သြငးကနႏင ပ႔ကနခြန ေကာကချခငး က တားျမစထားျခငး (ပဒမ၂၈၆) ႏင ျပညနယစာရငးတြင ျပညနယအတြငး ဝငလာေသာ ကနစညမားအေပၚ အခြနေကာကခခြငရျခငး (ပဒမ ၅၂) စသည ျပ႒ာနးခကမားသည ညညြတမႈ မရသညက ေတြ႔ရသည။ ျပညေထာငစ လႊတေတာသည “ျပညသလထ၏ အကးစးပြား (public interest)” အေၾကာငးျပခက ျဖင ျပညနယအာဏာမားအေပၚ ကန႔သတခကမားႏင ေျဖေလာမႈမားက သငေတာသလ ေဆာငရြကခြင ေပးထား သည။ (ပဒမ ၃၀၂ အရ)

၅၉ ျပညေထာငစအခြနအခ႕၏ အခြနရေငြမားကသာ ျပညနယမားႏင ယခငခြေဝေသာလညး ၂၀၀၀ ခႏစတြင အႏၵယဖြ႔စညးပ ျပငဆငေသာအခါ ျပငဆငခက (၈၀) အရ ျပညေထာငစအခြနအားလး၏ ရေငြမားက ျပညနယမားႏင ခြေဝရန ျပ႒ာနး လကသျဖင လကရတြင ျပညေထာငစအစးရသည ျပညေဆာငစအခြနအားလးမ ရေငြမားက ျပညနယႏင ခြေဝယသည။

၆၀ Nirvikar Signh, “Fiscal Federalism and Decentralization in India”, University of California, Santa Cruz, Jan

2007. P9

104

၆.၆.၃) ဘ႑ာေရး မညမမႈမား

ဖြ႔စညးပမ အပႏငးထားေသာ အခြနအာဏာမားသည ျပညနယအသးစရတအတြက လေလာကမႈမရသျဖင ျပညေထာငစႏင ျပညနယအၾကား ေဒါငလကဘ႑ာေရးကြာဟခကမား ထြကေပၚလာသည။ ျပညနယမားမ ေကာကခရရေသာ အခြနဘ႑ာသည ေယဘယအားျဖင စစေပါငးအခြနဝငေငြ၏ သးပတစပေကာသာ ရေသာ လညး ျပညနယမား၏ အသးစရတသည စစေပါငးအသးစရတ၏ ထကဝကေကာရသည။ ထ႔ျပင အႏၵယျပညနယ မား၏ ဝငေငြရာေဖြနငစြမး သ႔မဟတ အခြနဘ႑ာေကာကခႏငစြမးတ႔သည မတညသျဖင အသးစရတမားမာ လညး ျပညနယအလက ကြာျခားမႈ ရေနသည။၆၁ တစဥးခငးဝငေငြႏင အခြန - ဂဒပအခးတ႔သည ျပညနယအလက မတညေသာေၾကာင ျပညနယမားအၾကား အလားလကဘ႑ာေရးမညမမႈမားလညးရသည။ ထအလားလက ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ထနးညႇေပးသည ျပညေထာငစေထာကပေငြ အစအစဥမားရေသာလညး ျပညနယမား အၾကား အလားလကဘ႑ာမညမမႈသည တျဖညးျဖညး ပ၍ ႀကးမားလာသညက ေတြ႔ရရပါသည။

၆.၆.၄) ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမား

အႏၵယႏငငတြင ေဒါငလကႏင အလားလကဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ေျဖေလာေပးသည အစးရအဖြ႔မားအၾကား (အထးသျဖင ျပညေထာငစမ ျပညနယမားသ႔၊ ျပညနယမားမ ေဒသႏရအစးရမားသ႔) ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးျခငး အစအစဥမား ထားရသည။ ဖြ႔စညးပအရ ျပညေထာငစအစးရသည ျပညနယမားအား အခြနေငြ ခြေဝေပးျခငး (tax

devolution) ႏင ေထာကပေငြေပးျခငး (grants in aid) အစအစဥမား ထားရရသည။ အလားတပင ျပညနယ မားသည ၎တ႔၏ အခြနေငြမားက ေဒသႏရအစးရမားႏင ခြေဝျခငး၊ ေထာကပေငြႏင ေခးေငြမား ေဒသႏရ အစးရမားအတြက ထတေပးျခငး တ႔က ျပလပရသည။ အႏၵယႏငငတြင ကငသးေသာ ဘ႑ာေငြမားခြေဝမႈ အစအစဥ မားက ေအာကပါအတငး (၄) မး ခြျခားႏငသည။၆၂

၁) ဘ႑ာေရးေကာမရင၏ လႊေျပာငးေငြ (Finance Commission Transfers)

အႏၵယႏငင၏ ဖြ႔စညးပအရ (ျပညေထာငစအဆင) ဘ႑ာေရးေကာမရငက သမၼတမ (၅) ႏစ တစႀကမ သ႔မဟတ ထထကေစာၿပး ခန႔အပသည။ ယငးေကာမရငသည ျပညေထာငစႏင ျပညနယတ႔၏ ဘ႑ာေရးအရငးအျမစႏင လအပခကမားက ျပနလညသးသပၿပး ျပညေထာငစမ ျပညနယသ႔ အခြနေငြခြေဝျခငးႏင ေထာကပေငြ ခေပးျခငး တ႔အတြက အႀကျပေပး ရသည။ အခြနဘ႑ာခြေဝရာတြင ထညသြငးစဥးစားသည သတမတခကမား (criteria) ႏင အေလးေပးမႈမား (weighting) သညဘ႑ာေရးေကာမရငအလက ကြျပားသည (ဇယား - ၂၂ ရႈ)။ အလားတပင ျပညနယမားသည ေဒသႏရအစးရမား၏ အသးစရတမားက စနစတက ေငြေၾကးပပးေပးႏငရန ျပညနယအဆင ဘ႑ာေရးေကာမရငက (၅) ႏစတစႀကမ ဖြ႔စညးသည။ ယငးေကာမရငသည ၁) ျပညနယ ႏငေဒသႏရအၾကားဘ႑ာေငြခြေဝမႈႏင ေဒသႏရ အစးရတစဖြ႔စအား ခြေပးမည ဘ႑ာေငြပမာဏက သတမတျခငး၊ ၂) ေကးလကႏင ၿမ႕ျပေဒသႏရအစးရတ႔၏ အခြနႏင အခြနမဟတေသာအာဏာမားက သတမတျခငးႏင ၃) ေဒသႏရအစးရက ေပးမည ျပညနယရနပေငြ ပမာဏက သတမတျခငးစသညတ႔က တာဝနယရသည။

၆၁ အႏၵယျပညနယမားက အေနအထားဆငတရေသာ “ေယဘယအပစျပညနယမား (homogenous general-category

states) (၁၇) ခႏင ေတာငထထပေသာ “အထးအပစျပညနယမား (Special category states) (၁၁) ခ ဟ၍ ခြျခားထားသည။ ၆၂ M. Govinda Rao, “Changing Contours in Fiscal Federalism in India,” New Delhi: National Institute of Public

Finance and Policy, 2004.

အနာဂတဖကဒရယ ဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 105

ဇယား (၂၂) အႏၵယႏငင၏ ျပညေထာငစအခြနဘ႑ာခြေဝရာတြင သတမတခကမားႏင အေလးေပးမႈမား

ဘ႑ာေရး ေကာမရင

သတမတခကႏင အေလးေပးမႈ (ရာခငႏႈနး)

လဥးေရ ထညဝငမႈတစဥးခငးဝငေငြ ဆငးရမြ

ေတမႈအခးအေျခခအေဆာက အအအညႊနးကနး

ေျမဧရယာဘ႑ာေရး စညးကမး

အခြန အားထတမႈ

လဥးေရးဖြ႔စညးပ ေျပာငးလမႈ

သစေတာ ဖးလြမးမႈေျပာငးျပန အကြာအေဝး

ပထမ ၈၀ ၂၀* - - - - - - - - -

ဒတယ ၉၀ ၁၀* - - - - - - - - -

တတယ ၈၀ ၂၀* - - - - - - - - -

စတတ ၈၀ ၂၀* - - - - - - - - -

ပဥၥမ ၉၀ ၁၀# - - - - - - - - -

ဆ႒မ ၉၀ ၁၀# - - - - - - - - -

သတမ ၉၀ ၁၀# - - - - - - - - -

အ႒မ ၂၂.၅ ၁၀# ၂၂.၅ ၄၅ - - - - - - -

နဝမ (၁) ၂၂.၅ ၁၀# ၁၁.၂၅ ၄၅ ၁၁.၂၅ - - - - - -

နဝမ (၂) ၂၂.၅ ၁၀# ၁၁.၂၅ ၄၅ ၁၁.၂၅** - - - - -

ဒသမ ၂၀ - - ၆၀ - ၅+ ၅ - - - -

ဧကဒသမ ၁၀ - - ၆၂.၅ - ၇.၅ ၇.၅ ၇.၅ ၁၀ - -

ဒြာဒသမ ၂၅ - - ၅၀ - - ၁၀ ၇.၅ ၅ - -

တေရသ ၂၅ - - ၄၇.၅ - - ၁၀ ၁၇.၅ - - -

စတဒသ ၁၇.၅ - - ၅၀ - - ၁၅ - - ၁၀ ၇.၅

* ေကာကခရရမႈ # အကျဖတမႈ **ေနာကျပနဆတမႈအညႊနးကနး +အေျခခအေဆာကအအညႊနး (စးပြားေရးႏငလမႈေရးဆငရာ အေျခခအေဆာကအမား ရေနမႈက ရညညႊနးသည။)

တစဥးခငးဝငေငြအကြာအေဝးသည တစဥးခငးအျမငဆးဝငေငြရေသာျပညနယမ ျပညနယတစခခ၏ တစဥးခငးဝငေငြအကြာအေဝးကရညညႊနးသည။ အခြနအားထတမႈသည ျပညနယ၏ တစဥးခငးကယပငအခြနႏင ၎၏ တစဥးခငးဝငေငြအခးက ရညညႊနးသည။ ဘ႑ာေရးစညးကမးသည ျပညနယ၏ ကယပငဝငေငြရရမႈႏင ၎၏ စစေပါငးဝငေငြအခးတးတကမႈက ရညရြယသည။သစေတာဖးလြမးမႈသည ေဂဟစနစ၊ သဘာဝပတဝနးကငႏင ရာသဥတေျပာငးလမႈအေပၚ စမခြန႔ခြမႈက ရညညႊနးသည။

Source: Fiscal Federalims in India, table 3.1, p60; various India’s Fianace Commison of Reports

106

၂) စမကနးေကာမရင၏ လႊေျပာငးေငြ (Planning Commission Transfers)

စမကနးေကာမရငသည ျပညေထာငစအစးရ၏ အစတအပငးတစခအျဖစ ဖြ႔စညးထားၿပး ဝနႀကးခပ၏ ထနးခပမႈ ေအာကတြင ထားရသည။ အႏၵယႏငင၏ (အမၿခေျမ) ပစၥညး၊ အေျခပစၥညးႏင လသားအရငးအျမစတ႔က ေလလာ ဆနးစစၿပး ထအရငးအျမစမားက ထေရာကစြာႏင ဟနခကညစြာ အသးခသြားႏငရန ျဖစသည။ စမကနး ေကာမရငသည ျပညနယမားအတြက အမးသားဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစ (National Development Council) မ၆၃ ေရးဆြ ခမတထားေသာ ပေသနညး (ဇယား-၂၃ ရႈ) အတငး ျပညနယမားက ေထာကပေငြႏင ေခးေငြမား ထတေပးသည။

ဇယား (၂၃) အႏၵယျပညနယစမကနးေထာကပေငြအတြက ပေသနညး

သတမတခကမား အေလးေပးမႈ (ရာခငႏႈနး)

၁။ လဥးေရ (၁၉၇၁) (Population) ၆၀.၀

၂။ တစဥးခငး ဝငေငြ (Per capita SDP) ၂၅.၀

၁) ျပညနယ၏ ေယဘယတစဥးခငးဝငေငြမ ေသြဖျခငး ၂၀.၀

၂) အေထြေထြစာရငးဝငျပညနယမားအားလး၏ အျမငဆးတစဥးခငးဝငေငြမ အကြာအေဝး

၅.၀

၃။ ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငမႈ (Fiscal Performance) ၇.၅

၁) အခြနဆငရာ အားထတမႈ ၂.၅

၂) ဘ႑ာေရးစမခန႔ခြမႈ ၂.၅

၃) ႏငငေတာရညရြယခကမား ၂.၅

၄။ အထးျပနာမား (Special Problems) ၇.၅

စစေပါငး (Total) ၁၀၀.၀

Source: M. Govinda Rao, “Fiscal Federalism in India: Emerging Challenges”

၃) ဗဟအစးရလပငနးႏင ဗဟမ ေထာကပေသာ စမကနးမားအတြက လႊေျပာငးေငြ(Transfers for central programs)

ျပညေထာငစစးရလပငနးအခ႕ႏင ျပညေထာငစအစးရက ေထာကပေသာ စမကနးမားအတြက ျပညေထာငစ အစးရမ ဘ႑ာေငြမား လႊေျပာငးေပးသည။ ျပညေထာငစအစးရ၏ အထးရညရြယထားေသာ စမကနးမားအတြက ဘ႑ာေငြမားက အျပညအဝ (သ႔မဟတ) တစခ႕တစဝက ခေပးသည။ ျပညေထာငစအစးရ၏ လပငနးတာဝန အခ႕က ျပညနယမားက အေကာငအထညေဖာေပးရပါက အစးရသည ထစမကနးအတြက ဘ႑ာေငြမားက ျပညေထာငစအစးရက အျပညအဝကခေပးသည။ သ႔ရာတြင ျပညေထာငစက ေထာကပေသာ စမကနးမားသည ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရတ႔မ ကနကစရတပးတြကခေပးရေသာ စမကနးမားျဖစၿပး ျပညေထာငစအစးရ သည ထစမကနးမားအတြက ေထာကပေငြ တစခ႕တစဝက ထတေပးသည။ ထ႔ျပင ျပညေထာငစအစးရ၏ လပငနးတာဝနအခ႕ႏင ျပညေထာငစ အစးရေထာကပေသာ စမကနးအခ႕က ေဒသႏရအစးရကလညး အေကာင

၆၃ အမးသားဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစတြင ျပညေထာငစအဆင အစးရအဖြ႔ဝနႀကးမား၊ ျပညနယဝနႀကးခပမားႏင စမကနးေကာမရင အဖြ႔ဝငမားပါဝငၿပး ဝနႀကးခပမ သဘာပတအျဖစ ပါဝငသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 107

အထညေဖာေပးရၿပး ထလပငနးစမကနးမားအတြက ရညရြယထားေသာ ျပညေထာငစေထာကပေငြမားက ျပညနယအစးရမားမ တစဆင ခေပးသည။ ျပညေထာငစ အစးရမ ေထာကပေသာ စမကနးမားတြင ဆငးရမြေတမႈ ေလာခေရး၊ မသားစစမကနး၊ ပညာေရးစမကနးမားႏင လမႈေရးဆငရာ ဝနေဆာငမႈလပငနးမား ပါဝငသည။

၄) ျပညနယအေျခခအေဆာကအအမားအတြက ေခးေငြ (Loans for State infrastructures)

ျပညနယ အေျခခအေဆာကအအလအပခကမားအတြက ေခးေငြမားသည ျပညနယမား၏ အဓကေငြေၾကးအရငး အျမစတစခ ျဖစသည။ ျပညနယမားသည ႏငငျခားမ ေငြေခးယပငခြင မရေသာလညး (ပဒမ ၂၉၃) ျပညနယမား သည ျပညေထာငစ အစးရထမလညးေကာငး၊ ဘြနးစာခပေစးကြက (market borrowing) မားမ လညးေကာငး၆၄ ေငြမားေခးယႏငပါသည။ သ႔ရာတြင ျပညနယသည ျပညေထာငစအစးရအေပၚ အေၾကြးတင ထားပါက ေငြေခးယ ျခငးမျပမ ျပညေထာငစအစးရ၏ ခြငျပခကရယရန လပါသည။ ထစညးကမးခကသည စညကမးတငးကပေသာ ဘတဂကကန႔သတမႈ (hard budget constraint) အတြက အႏၵယႏငငက ကငသးသည နညးလမးတစခဟ ဆႏငသည။ ျပညနယအဆင ေငြစေဆာငးမႈမားမာ တျဖညးျဖညးနညးလာသညႏငအမ ေခးေငြမားသည ျပညနယမား၏ အရငးအႏး အသးစရတမားအတြကသာမက လကရအသးစရတမားအတြကပါ အေရးပါေသာ အရငးအျမစတစခလ ျဖစလာသည။ ဘ႑ာေရးစညးကမး ရေရးအတြက အစးရ လေငြမားေလာခရန ဘ႑ာေရး တာဝနယမႈဥပေဒ (fiscal responsibility legislation) မားက ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရအခ႕က ထတျပန ၾကေသာလညး ထေရာကမႈအပငး၌ အားနညးေနေသးသည။

ၿခငသးသပရေသာ အႏၵယႏငင၏ ဘ႑ာေရးစနစသည ျပညနယမားက ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြင အာဏာမား ေပးထားေသာလညး ဗဟ/ျပညေထာငစအား အပႏငးထားေသာ ဘ႑ာေရးအာဏာမား (အထးသျဖင ဝငေငြအရငး အျမစႀကးမားေသာ အခြနမားက ေကာကခခြငႏင ျပညနယမားအား ဘ႑ာေငြခြေဝေပးခြငႏင ေခးေငြထတေပးခြင) က ပမားေနသျဖင ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးကယပငဆးျဖတခြင (fiscal autonomy) အေပၚ လႊမးမးမႈမား ရေန သညက ေတြ႔ရရသည။ ဖြ႔စညးပမ အပႏငးထားေသာ ျပညေထာငစႏင ျပညနယမားအၾကား အသးစရတႏင ဝငေငြဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား မညမျခငးႏင ျပညနယမားအၾကား ဘ႑ာေရး စြမးေဆာငႏငစြမး ကြျပား ျခငးေၾကာင ေဒါငလကႏင အလားလကဘ႑ေရးကြာဟခကမားက ျပညေထာငစ ေထာကပေငြႏင ေခးေငြမားျဖင ႏစစဥကစား ေနရေသာ ဘ႑ာေရးအားနညးခကမား ျဖစေနပါသည။ ျပညေထာငစ ေထာကပေငြမားသည ေယဘယအားျဖင ျပညနယ၏ ဘ႑ာေရးလအပခကမား (အစးရ၏ အေျခခဝနေဆာငမႈ လပငနးမားအတြက လေငြမား)က ျဖညစြက ေပးရသကသကသာ ရေနသညဟ ေဝဖနမႈမား ရေနသည။ ထ႔ေၾကာင ဘ႑ာေရး မညမမႈမားက ထေရာကစြာ ကစားႏငေရးအတြက ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးအာဏာ (အထးသျဖင ဝငေငြ အရငးအျမစ) မားက တးျမႇငေပးျခငး သ႔မဟတ ျပညနယဘ႑ာေရး စြမးေဆာငမႈ မကလးျဖစေစေရးအတြက ျပညေထာငစေထာကပေငြ အစအစဥမားက ျပနလညသးသပျပငဆင ျခငးျဖငလညးေကာငး ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးကယပငအပခပခြင၊ ဘ႑ာေရးတာဝနခမႈႏင ဘ႑ာေရး စြမးေဆာငႏငစြမးတ႔က ျမႇငတငေပးႏငသည။

၆၄ ေစးကြကေခးေငြ (market borrowings) မားသည ျပညနယမ ထတေပးေသာ ဘြနးစာခပမားျဖစၿပး ဘဏမား၊ အာမခ ကမၸဏမား၊ အစးရႏငမသကဆငေသာ ပငစငမားႏင တစဥးခငးဝငေငြ စေဆာငးမႈစနစတြငထားေသာ ေခးေငြမား ျဖစသည။

108

6² 7? wifjyxm;aom zuf'&,fEdkifiHrsm;. zuf'&,fpepfwkd@udk _cHKikHokH;oyfjcif;

၆.၇.၁) တညေသာအခကမား

၁) အစးရအဖြ႔မား (အထးသျဖင ဖကဒရယႏငျပညနယ) အၾကား သးျခားဘ႑ာေရးအာဏာမားက ႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒထတြင ထညသြငးျပ႒ာနးထားၾကသည။ ေယဘယအားျဖင ဖကဒရယအစးရက အသးစရတဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားထက အခြနဆငရာလပပငခြငအာဏာမားက ပေပးထားၿပး ျပညနယမားက အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားထက အသး စရတဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားက ပေပးထားၾကသည။ ထ႔ျပင အစးရ၏ ဘ႑ာေရး အာဏာမားအေပၚ၌လညး ကန႔သတခကမားရသည။ ဥပမာ - ဖကဒရယအခြနမားသည ျပညနယမားအၾကား တစေျပးညျဖစရန၊ အစးရအဖြ႔အခငးခငး အခြနေကာကျခငး မျပရနႏင အခြနမားက ဥပေဒျပျပ႒ာနးၿပး ေကာကခသြားရန စသည ကန႔သတခကမား ထားၾကသည။

၂) အသးစရတႏင အခြနအာဏာခြေဝမႈ မညမျခငးေၾကာင ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယအစးရ အၾကား ေဒါငလကဘ႑ာေရးမညမမႈမားႏင ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမး မတညမႈေသာေၾကာင ျပညနယမားအၾကား အလားလက ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ေလလာတငျပထားသည ဖကဒရယ ႏငငအားလးတြင ေတြ႔ရသည။ ထဘ႑ာေရး မညမမႈမားသည ျပညနယအစးရက တာဝနယ ေဆာငရြကရေသာ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမား၏ အရညအေသြးက ကြျပားေစသည။

၃) ဖကဒရယႏငငတငး (အေမရကနျပညေထာငစမ လြၿပး) တြင ဘ႑ာေရး မညမမႈမားက ကစား ေပးသည ဘ႑ာေရးအစအစဥမား (ဥပမာ - ဖကဒရယေထာကပေငြႏင ေခးေငြမား) ထားရ ၾကသည။ ထအစအစဥမားသည ဘ႑ာေရး စြမးေဆာငႏငစြမး နမေသာ ျပညနယမား၏ အသး စရတလအပခကမားက ျဖညဆညးေပးသလ ထအစအစဥမားႏငအတ အေႏာငအဖြ႔မား သ႔မဟတ သတမတခကမား (conditions) ပါလာႏငေသာေၾကာင ျပညနယအစးရမား၏ လပငနးတာဝနမားအေပၚ ျပညေထာငစအစးရက လႊမးမးေစႏငသည လမးေၾကာငးတစခဟ ရႈျမငၾကသည။ (ဖကဒရယ အစးရက တကရကဥပေဒျပခြငမရေသာ လပငနးတာဝနမားအတြက ဖကဒရယေထာကပေငြမား ခေပးျခငးျဖင ဖကဒရယအစးရ၏ အမးသားရညမနးခကမားက ေဖာေဆာငသြားသည နညးလမးျဖစသည။) ၾသစေၾတးလႏင အႏၵယႏငငတ႔တြင ဖြ႔စညးပအရ ဖကဒရယအစးရအား ၎တ႔၏ လပပငခြငအာဏာျပငပတြင ရေသာ မဝါဒမားတြင ပါဝငႏငခြင ေပးထားသည။ အေမရကန၊ ကေနဒါႏင ဆြစဇာလနႏငငတ႔၌လညး ထအာဏာမားက ဖြ႔စညးပ ထတြင အတအလငး ထညသြငးထားျခငး မရေသာလညး လကေတြ႔တြင ကငသးၾကသည။ ထသ႔ကငသးႏငရန အျမငဆး တရားေရးအာဏာရေသာ ဖကဒရယတရားရး၏ ဥပေဒအဓပၸါယ ဖြငဆေပးမႈသည အဓကအခနးက႑မ ပါဝငသည။

၄) ဖကဒရယအစးရမ ျပညနယမားအား ေထာကပေငြႏင ေခးေငြမား ခေပးျခငးႏင အခြနဘ႑ာ ခြေဝေပးျခငး အစအစဥတ႔က အဓကအားျဖင မတေရးအေျခခမအေပၚတြင အေကာငအထည ေဖာၾကသညက ေတြ႔ရရၿပး ထအစအစဥမားသည တစခါတစရတြင လကခရရေသာ ျပညနယ မား၏ ဘ႑ာေရးတာဝနခမႈ၊ ဘ႑ာေရး ကယပငအပခပမႈႏင ဘ႑ာေရးအားထတမႈအေပၚ သကေရာကသည။ (ဖကဒရယေထာကပေငြအေပၚ မခေနရမႈမားလင ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရး ဆငရာ တာဝနခမႈ၊ ကယပငအပခပခြငႏင အားထတမႈတ႔က အားနညးသြားေစႏငသည။)

၅) တငျပထားေသာ ဖကဒရယႏငငအားလး၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစသည ႏငင၏ သမငးေၾကာငး၊ လကရႏငငေရး၊ စးပြားေရးႏင လမႈေရးအခငးအကငးမားအေပၚ မတညၿပး ေျပာငးလမႈမား ရသည။ ယခင ဘ႑ာေရးအာဏာအခ႕က လကရမကငသးေတာျခငး (ဥပမာ - ၾသစေၾတးလ

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 109

ျပညနယမား၏ ဝငေငြခြနႏင အေရာငးခြနတ႔က ယခငစညးၾကပခေသာလညး ယခစညးၾကပမႈ မျပေတာျခငး)၊ အခြနအာဏာအခ႕သည ျပညနယလပပငခြငမ ျပညေထာငစလပပငခြငမားသ႔ ကးေျပာငးသြားျခငး (ဥပမာ - ၾသစေၾတးလႏငင၏ ကနစညႏငဝနေဆာငမႈအခြန) ႏင ဖကဒရယ ေထာကပေငြႏင ေခးေငြမားထတေပးရာတြင ထညသြငးစဥးစားေသာ သတမတခကမား ေျပာငးလသြားျခငး (ဥပမာ - အႏၵယႏငင၏ ျပညေထာငစအဆင ဘ႑ာေရးေကာမရင အဆက ဆကက ခမတေသာ ဖကဒရယေထာကပေငြ သတမတခကမားႏင ထသတမတခကတစခစ အတြက အေလးေပးမႈမား) စသည ဘ႑ာေရးဆငရာ အခးအေကြ႔မား ရခသည။

၆.၇.၂) မတညေသာ အခကမား

၁) ေဆြးေႏြးတငျပထားေသာ ဖကဒရယႏငငမား၏ ဘ႑ာေရးစနစသည ဗဟခပကငမႈႏင ဗဟ ေျဖေလာမႈအားျဖင မတညၾကေပ။ ဆလသညမာ ျပညနယမားက ေပးအပထားသည ဘ႑ာေရး အာဏာမားသည ျပညနယအစးရ၏ ကယပငအပခပခြငက အားေပးမႈအတငးအတာ မတညပါ။ အခ႕ေသာ ဖကဒရယႏငငမား (ဥပမာ - ဂာမဏ။ ၾသစေၾတးလ၊ အႏၵယ)၏ ဘ႑ာေရးစနစသည ဗဟ ခပကငမႈဘကသ႔ ပယမးေနၿပး အခ႕ေသာ ဖကဒရယႏငငမား (ဥပမာ - အေမရကန၊ ကေနဒါ) ၏ ဘ႑ာေရးစနစသည ဗဟေျဖေလာခမႈဘကသ႔ ပယမးေနသည။

၂) ဖကဒရယအစးရႏင ျပညနယအစးရအၾကား ေဒါငလကဘ႑ာေရးမညမမႈႏင ျပညနယမား အၾကား အလားလကဘ႑ာေရးမညမမႈမားက နညးလမးအမးမး (အခြနအာဏာခြေဝျခငး၊ ဘ႑ာေရးညတမတ အစအစဥမား ထားရျခငး၊ ေထာကပေငြႏင ေခးေငြမားခေပးျခငး) ျဖင ေျဖရငးၾကေသာလညး ထနညးလမးတစခခငးအေပၚ အဓက အေလးေပးမႈသည ဖကဒရယႏငင အလက ကြျပားသည။ ဥပမာ - ကေနဒါႏငငႏင ၾသစေၾတးလႏငငတ႔တြင ဖကဒရယအစးရ၏ ဘ႑ာေရးသာတညမေရး အစအစဥကလညးေကာငး၊ ဂာမဏႏငင၏ အခြနဘ႑ာခြေဝေရး အစအစဥကလညးေကာငး ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ကစားသည အဓကနညးလမးမားအျဖစ အသးျပသည။

၃) ဖကဒရယေထာကပေငြႏင ေခးေငြမားအေပၚ ျပညနယမား၏ မခေနရမႈက ထနးခပႏငရနႏင ဘ႑ာေရး စညးကမးမားရေစရန ခမတေသာ ဘတဂကကန႔သတခကမားႏငပတသက၍ အခ႕ေသာ ဖကဒရယႏငငမားတြင စညးကမးတငးကပေသာ ဘတဂကကန႔သတမႈမား (hard

budget constraint) ထားရေသာလညး အခ႕ေသာ ဖကဒရယႏငငမားတြင စညးကမးေလာရ ေသာ ဘတဂကကန႔သကခကမား (soft budget constrait) ကသာ ထားရၾကသည။ ဥပမာ - ဂာမဏႏငငတြင ဘ႑ာေရးအကပအတညးကေရာကေသာ ျပညနယမားက ဖကဒရယ အစးရက ကညကယထတမႈမား (federal bailout) ျပလပသျဖင ေပာေျပာငးေသာ ဘတဂက ကန႔သတခကမားကသာ ကငသးသြားသည သေဘာရသည။

၄) ေလလာတငျပထားေသာ ဖကဒရယႏငငတစခစတြင တမထးျခားခကမားရၾကသည။ ဥပမာ - အေမရကနႏငငတြင ျပညနယမားအၾကား ဘ႑ာေရးမညမမႈမားအတြက အထးခမတထား ေသာ ဘ႑ာေရး ညတမတအစအစဥမား (fiscal equalization) မထားရေသာလညး သတမတ ခကပါေသာ ဖကဒရယေထာကပေငြျဖငသာ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ လပငနးမားေဆာငရြကရာတြင ဘ႑ာေရး လအပခကရေသာ ျပညနယမားအတြက ခေပးသည။ ကေနဒါျပညနယအခ႕ (Quebec and Alberta) သည အျခားေသာ ျပညနယမားထက ဘ႑ာေရးအာဏာမား (ဥပမာ ျပညနယဝငေငြခြန) က ျပညနယလကထတြငသာ ထားၾကသည။ ဆြစဇာလနႏငငတြင ႏငငသား မားသည ဖကဒရယႏင ျပညေထာငစအဆင ႏစခလး၌ အခြနဥပေဒအပါအဝင ဥပေဒမားက လထဆႏၵခယပြမားမတစဆင တကရက မေပးပငခြငရသည။ ဂာမဏႏငငတြငလညး အခြန အမားစက ဖကဒရယလႊတေတာကသာ ျပ႒ာနးခြငရၿပး ျပညနယမားက ျပ႒ာနးလကေသာ အခြနဥပေဒမားက အေကာငအထညေဖာေပးရသည။ ၾသစေၾတးလႏငငတြင ဖကဒရယႏင ျပညနယအဆငႏစခလးတြင ခမးသာၾကြယဝမႈ၊ အေမြဆကခမႈႏင လကေဆာငပဏၰာမားအေပၚ

110

အခြနေကာကချခငး မရပါ။ အႏၵယႏငငတြင ျပညေထာငစႏငျပညနယတ႔၏ သးျခားအခြနအာဏာ မားက တစခႏင တစခ မထပေအာင ခြေဝထားသည။

၅) ဖကဒရယႏင ျပညနယမားအၾကား အျငငးပြားမႈမား ရလာပါက ၾကားဝငဆးျဖတေပးရသည တာဝနရေသာ အျမငဆးတရားရး၏ တရားေရးအာဏာမားသည ဖကဒရယႏငငအလက ကြျပားသည။ ဖကဒရယျဖစေစ၊ ျပညနယျဖစေစ ျပ႒ာနးလကေသာ ဥပေဒသည ဖြ႔စညးပႏင ညညြတမႈ (constitutionality) ရ၊ မရ ဆးျဖတေပးရသည။ ထသ႔ဆးျဖတရာတြင တစခါတစရ ျပညေထာငစဘက ပယမးၿပး တစခါတရတြင ျပညနယဘက ပယမးသည။ ထဆးျဖတခကမား သည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင ျပ႒ာနးထားေသာ ဥပေဒႀကးစးမႈ (supremacy) ႏငလညး သကဆငသည။ ဖကဒရယႏငျပညနယဥပေဒမား ၿငစြနးပါက ဖကဒရယဥပေဒ သ႔မဟတ ျပညနယဥပေဒကသာ ႀကးစးသညဟ ဖြ႔စညးပထတြင ထညသြငးထားႏငသည။ ဥပမာ - အေမရကန၊ ၾသစေၾတးလႏင အႏၵယႏငင၏ ဖြ႔စညးပထတြင ဖကဒရယဥပေဒက ႀကးစးခြင ေပးထားသည။ ကေနဒါႏငင၏ ဖြ႔စညးပထတြင ဖကဒရယဥပေဒႀကးစးခြင ပါရေသာလညး အကန႔အသတျဖငသာ ရသည။ ဆြစဇာလနႏငငတြင ဖကဒရယလႊတေတာမ ျပ႒ာနးလကေသာ ဥပေဒမားအေပၚ တရားေရးအာဏာအျမငဆးရေသာ ဖကဒရယတရားရးက ဖြ႔စညးပႏငညညြတမႈ ရ၊ မရအတြက တရားေရးသးသပခက (judicial review) ျပလပခြင မရဘ ထဥပေဒအတငး လကနာေဆာငရြကရသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 111

အခနး(၇)

jrefrmEkdifiH. zuf'&,fpepfESifh qkdif&m A[kdcsKyfudkifr+rsm;

ျမနမာႏငငသည လြတလပေရးရၿပးကတညး ဗဟခပကငမႈမားၿပး စစအစးရအဆကဆကအပခပလာခေသာ တျပညေထာငစနစမ ဗဟခပကငမႈ တျဖညးျဖညးေလာခသည အရပသားအစးရအပခပေသာ ဖကဒရယစနစ သ႔ ကးေျပာငးရန အားခေနသည။ စစအစးရလကထကတြင ေရးဆြၿပး အတညျပျပ႒ာနးခေသာ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒမေဘာငျဖင ေရြးေကာကပြမား ကငးပလာခၿပး ၂၀၁၁ ခႏစတြင ဥးသနးစနဥးေဆာငေသာ အရပသားတစပငးအစးရႏင ၂၀၁၆ ခႏစတြင ဥးထငေကာ ဥးေဆာငေသာ အရပသားအစးရ တကလာ သည။ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ ႏငငေတာ၏ အခပအျခာအာဏာ (၃) ရပ ျဖစေသာ အပခပေရး၊ ဥပေဒျပ ေရးႏင တရားစရငေရးအာဏာတ႔က အစးရအဖြ႔မား (ျပညေထာငစႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား) အၾကား ခြေဝ ထားသျဖင အေပၚယအားျဖင ဖကဒရယစနစႏင အလားသ႑ာန တေနေသာလညး ထအာဏာခြေဝမႈမား က အေသးစတ ေလလာၾကညလင ျပညေထာငစအစးရကသာ ႀကးစးေနၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ အခနးက႑မာ ေမးမနေနဆ ျဖစသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးတ႔၏ ကယပငျပ႒ာနးခြငႏင ကယပင အပခပခြငတ႔ရေသာ လပပငခြငအာဏာမား ဆငကခြေဝေပးျခငး (devolution) ထက ျပညေထာငစအစးရက ဝငေရာကျခယလယႏငသည လပပငခြငအာဏာမား ျဖန႔ကကျခငး (deconcentration) က ပမားေနသျဖင လကရျမနမာႏငင၏ အပခပေရးစနစသည တငးရငးသားမား လလားေသာ ဖကဒရယစနစထက စစအစးရ ေရးဆြပေဖာထားေသာ ဖကဒရယတစပငးအပခပေရးစနစ (quasi-federalism) တစခသာ ျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင ဖကဒရယျပညေထာငစစနစ ပျပငစြာ ေပၚထြနးလာေရးအတြက ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပျပငဆငေရးသည အဓကကသကသ႔ ျမနမာႏငငတြင ရာစႏစ (၇) ခ နးပါးျဖစပြားလကရေသာ ျပညတြငးစစမား ခပၿငမးႏငေရး အတြက လကရကငးပလကရေသာ ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြမားမ ရလဒေကာငးမား ထြကရရနလပါသည။ မၾကာေသးမကလညး လကရသမၼတဥးထငေကာက အနာဂတျမနမာႏငငႏင လကေလာညေထြမႈရေသာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတစရပ ေပၚေပါကလာေရးအတြက ဝငးဝနးႀကးပမး သြားရနႏင ႏငငေတာအတငပငခ ပဂၢလေဒၚေအာငဆနးစၾကညက “ဖကဒရယစနစသည မၿငမးခမးေသးေသာ ျပညေထာငစ၏ ထြကရပလမး” ဟ ထတေဖာေျပာဆခသည။၆၅ သ႔ရာတြင ဖြ႔စညးပျပငဆငေရးႏင ၿငမးခမးေရးတညေဆာကေရးဆငရာ ႀကးပမးမႈမားမာ စနေခၚမႈမားစြာရေနၿပး ေမာလငထားသေလာက ခရးမေပါကေသးပါ။ ဤစာတမးသည တငးရငးသားျပညသမား လလားေသာ ႏငငေရးတနးတညမမႈ၊ ကယပငျပ႒ာနးခြငႏင တရားမတမႈတ႔က အာမခခကေပးေသာ ဖကဒရယစနစသည ျပညတြငးၿငမးခမးေရး၏ အဓကေသာခကတစခအျဖစ ယဆထားၿပး ထဖကဒရယစနစ ေပၚထြနးလာႏငေရးအတြက ဖကဒရယစနစ၏ အစတအပငး တစချဖစေသာ ဘ႑ာေရး ဖကဒရယစနစက ေလလာတငျပထားပါသည။ ေရ႕အခနးမားတြင ဖကဒရယႏငငအခ႕၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယ စနစမားက ေဖာျပထားၿပးျဖစရာ ယခအခါ ျမနမာႏငင၏ ဘ႑ာေရးစနစက ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အစတအပငးအားျဖင အားနညးခကႏငအားသာခကမားက သးသပတငျပသြားပါမည။

၆၅ http://www.7daydaily.com/story/119860#, http://www.7daydaily.com/story/120296 (Accessed on 20

Feb 2018)

112

၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည ျမနမာဘ႑ာေရးစနစ၏ အဓကေကာရးျဖစသည။ ဖကဒရယႏငငအခ႕တြင ေတြ႔ရေသာ ဘ႑ာေရးဖြ႔စညးပ (fiscal constitution) က ႏငငေတာဖြ႔စညးပထတြင သးသန႔က႑တစခအေနျဖင ျပ႒ာနးထားျခငး မရေသာလညး အျခားေသာ လပပငခြငအာဏာမားႏငအတ ျပညေထာငစႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးတ႔၏ ဘ႑ာေရး အာဏာမားက ဖြ႔စညးပထတြင ထညသြငးျပ႒ာနးထားသည။ ဘ႑ာေရးအာဏာ (fiscal power) သည ဘ႑ာေရးဆငရာ ဥပေဒျပခြင၊ စမအပခပခြငႏင ထနးေၾကာငးခြင (legislative, administrative and regulatory rights) တ႔က ရညညႊနး ေလရေသာလညး ျမနမာႏငငတြင ေတြ႔ရေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြင အာဏာမား သည တစခါတစရတြင ထအာဏာ (၃) ရပလး အကးမဝငဘ စမအပခပေရး အာဏာမားသာ ရသည။ ဆလသညမာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးတ႔သည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားက ဥပေဒျပခြငႏင စမခန႔ခြပငခြငမား ရေသာလညး ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရမားကသာ ဥပေဒျပခြငရသညဟ အၿမတမး မတယ၍ မရပါ။ ျပညေထာငစအစးရမ ျပ႒ာနးထားသည အျခားဥပေဒမားကလညး ေလးစားလကနာရသည။

7² 1? tokH;p&dwfwm0efrsm;ျပညေထာငစႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရတ႔၏ လပပငခြငတာဝနမားက ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပပါ ဇယား (၁) ႏင (၂) တ႔တြင ျပ႒ာနးထားသည။ ဇယား (၁) ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငးႏင ဇယား (၂) ျပညနယ/တငးေဒသႀကး ဥပေဒျပစာရငးတ႔က ႏႈငးယဥၾကညလင ျပညေထာငစသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကး မားထက ဥပေဒျပအာဏာ ပမားသည။၆၆ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ျပညေထာငစလႊတေတာက ျပ႒ာနးလကသည ႏငငေတာဖြ႔စညးပက ျပငဆငသည ဥပေဒသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ လပပငခြင အာဏာမားက တးခ႕ထားသည (ဇယား -၂၄ ရႈ)။ ထဥပေဒအရ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏ ဇယား(၂) တြင ဥပေဒျပစာရငး (၃၅) ခတးလာၿပး ဇယား (၅) တြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက ေကာကခခြငရေသာ အခြနအခမားစာရငးတြင ဥပေဒျပစာရငး (၇၅) ခ တးလာသည။ တးခ႕စာရငးမားသည ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငးထမ လပပငခြငအာဏာအခ႕က ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား အား ခြေဝေပးျခငးျဖစရာ ဗဟခပကငမႈ ေလာခမႈမားဟ ရႈျမငၾကသည။ ထ႔ျပင တးခ႕စာရငးသည က႑တစခလးက ဥပေဒျပခြငထက သကဆငရာက႑၏ အစတအပငးအခ႕ကသာ ခြထားသျဖင ထစာရငးသစသည ျပညေထာငစ ႏင ျပညနည/တငးေဒသႀကးတ႔ ပးတြကငသးခြင ရေသာထပတျပအာဏာမားႏငဆငတသည။

သ႔ရာတြင ဇယား (၁) ႏင ဇယား (၂) တ႔သည ျပညေထာငစႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ “ဥပေဒျပစာရငး” မားျဖစေသာလညး ၿခငသးသပၾကညလင ရငးလငးျပညစမႈႏင ေရ႕ေနာကကကညမႈ မရသညက ေတြ႔ရမည ျဖစသည။ ျပညေထာငစအစးရသည ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငးပါ ၎၏ သးျခားလပပငခြင အာဏာမားက ဥပေဒျပျပ႒ာနးၿပး အျပညအဝတာဝနယေဆာငရြကေပးရမည ျဖစေသာလညး လကေတြ႔တြင ျပညေထာငစ၏ သးျခားလပပငခြငတာဝန အခ႕က ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက ျဖညဆညးေပးေနရသည။၆၇ ဥပမာ - တနသၤာရ တငးအတြငးရ ျပညေထာငစလမးမား ေဖာကလပရာတြင ကနကစရတအခ႕က တနသၤာရတငးေဒသႀကး အစးရက ကခေပးရသည။ ထ႔အျပင အသးစရတတာဝနအမားအျပားက ျပညေထာငစအဆင ဝနႀကးဌာနမား၏ ထနးခပမႈေအာကတြငသာ ထားရသျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆင ဝနႀကးဌာနမားသည ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးအဆင ဝနႀကးဌာနဆငရာ အသးစရတမားအတြက ကယပငဆးျဖတပငခြငမာ မရသေလာကပင နညးပါးေနပါသည။

၆၆ ဇယား (၁) တြင က႑ႀကး ၁၁ ခရၿပး အေၾကာငးအရာ (၁၂၂) ခ ရသည။ ဇယား (၂) က႑ႀကး ၈ ခႏင အေၾကာငးအရာ (၄၁) ခ ပါရသည။

၆၇ Roger Shotton, Zin WInt Yee and Khin Pwint Oo, State and Region Financing, Planning and Budgeting in

Myanmar: What are the Procedures and What are the Outcomes?, Renaissance Institute and The Asia

Foundation, December 2016 (available at: https://asiafoundation.org/wp-content/uploads/2017/02/State-

and-Region-Financing-Budgeting-and-Planning-in-Myanmar_ENG-version.pdf), accessed 20 Feb 2018

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 113

ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရမား၏ အသးစရတတာဝနမားက အဓကပစ(၂) မးျဖင ခြျခားၾကညႏငသည။ (ပ-၅ ရႈ) ပထမ အသးစရတပစမာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက တရားဝငအပႏငးထားၿပး ျပညနယ/ တငး ေဒသႀကးမား၏ ဘတဂကအတြငး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ကယပငဝငေငြမားျဖင ေဆာငရြကရေသာ လႊေျပာငး အသးစရတတာဝနမား (devolved expenditure responsibilities) ျဖစသည။ ဤအသးစရတ တာဝနမားသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ကယပငဆးျဖတခြငက အျပညအဝေပးအပထားေသာ အသး စရတမား ျဖစသည။ ဒတယအသးစရတပစမာ ျပညေထာငစဘ႑ာျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက တာဝနယ ေဆာငရြကရေသာ ဗဟေျဖေလာအသးစရတတာဝနမား (deconcentrated expenditure responsibilities) ျဖစသည။ ဤအသးစရတမားႏငပတသက၍ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆငအစးရႏင ဝနႀကးဌာနမားသည ၎တ႔၏ သေဘာထားမား ေပးႏငေသာလညး ေနာကဆးတြင ျပညေထာငစအစးရကသာ ဆးျဖတခြငရေသာ အသးစရတတာဝနမား ျဖစသည။

ပ (၅) ျမနမာႏငင၏ ေဒါငလကႏင အလားလကေပါငးစပထားေသာ ဘ႑ာေရးဖြ႔စညးပ

ဗဟေျဖေလာအသးစရတမား(Deconcentrated expenditure)

လႊေျပာငးအသးစရတမား (Devolved expenditure)

ျပညေထာငစရနပေငြ

ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာန ၁ (ကနးမာေရး)

ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆင

ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာန

(ကနးမာေရး)

ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆင

ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာန(ပညာေရး)

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး

ဇယား ၂ ဌာန ၁ (သစေတာ)

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး

ဇယား ၂ ဌာန ၂ (အးအမ)

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး

ေဆာကလပေရးဌာန

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး

ေကာကခရရသည အခြနေငြ

ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာန ၂ (ပညာေရး)

ျပညေထာငစဘ႑ာေငြလႊေျပာငးျခငး

ဘ႑ာေရးေကာမရင

ျပညနယ/တငးေဒသႀကးရနပေငြ

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး၀နႀကးမား

Source: Hamish Nixon and Cindy Joelene, “Fiscal Decentralization in Myanmar: Towards a Roadmap

for Reform”, MDRi and The Asia Foundation, June 2014, p12 (Accessed on ...)

114

ဇယား (၂၄) ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဥပေဒျပစာရငးမားက ႏႈငးယဥျခငး - ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ ဇယား (၁) ႏင ဇယား (၂)(၂၀၁၅ ခႏစ၊ ဂလငလတြင ျပ႒ာနးလကသည ဖြ႔စညးပျပငဆငသည ဥပေဒပါ တးခ႕စာရငးမားအပါအဝင)

ဇယား (၁) ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငး - ႏငငေတာကာကြယေရးႏင လၿခေရးက႑

ဇယား (၂) တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ) ျပညနယဥပေဒျပစာရငး

(က) ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာႏင ျပညေထာငစ ျမနမာႏငငေတာ၏ နယေျမ အစတအပငးမား ကာကြယေရး၊ ယငးသ႔ ကာကြယေရးအတြက စမ ျပငဆငျခငး။

(ခ) ကာကြယေရးႏင လၿခေရးဆငရာ စကမႈလကမႈ လပငနးမား၊

(ဂ) ဇဝဓာတစသည လကနကမားအပါအဝင လကနက ခယမးမးေကာကမားႏင ေပါကကြ ေစတတသည ပစၥညးမား၊

(ဃ) အဏျမစြမးအင၊ အဏျမေလာငစာ၊ အဏျမ ေရာငျခညႏင ယငးတ႔က ျဖစထြနးေစေသာ ဓာတ သတ ပငရငးအေျခအျမစမား၊

(င) စစေၾကညာျခငးႏင စစေျပၿငမးျခငး၊(စ) ႏငငေတာၿငမးခမးေရး၊ ေအးခမးသာယာေရးႏင

တရားဥပေဒစးမးေရး၊(ဆ) ရတပဖြ႔။

ဇယား (၁) ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငး - ႏငငျခားေရးက႑

ဇယား (၂) တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ) ျပညနယဥပေဒျပစာရငး

(က) သတမနေရးရာ၊ ေကာငစစေရးရာႏင အျခားေရးရာ ဆငရာ ကယစားလယမား၊

(ခ) ကလသမဂၢၢ၊(ဂ) အျပညျပညဆငရာ၊ ေဒသဆငရာႏင ႏစျပညေထာင

ဆငရာညလာခမား၊ ေဆြးေႏြးပြမား၊ အစညးအေဝး မား၊ အသငးမားႏင အျခားအဖြ႔အစညးမားတြင ပါဝငေဆာငရြကေရးႏင ယငးတ႔၏ ဆးျဖတခက မားက အထေျမာကေစေရး၊

(ဃ) အျပညျပညဆငရာႏင ေဒသဆငရာစာခပမား၊ သေဘာတညခကမား၊ ကြနဗငးရငးမား၊ ႏစျပည ေထာငဆငရာ သေဘာတစာခပမား၊ စာခပမားက ခပဆေရးႏင အထေျမာကေစေရး၊

(င) ႏငငကးလကမတမားႏင မညသမညဝါျဖစေၾကာငး သကေသခလကမတမား၊

(စ) ျပညဝငခြငဗဇာ၊ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြငးသ႔ ဝငခြငျပေရး၊ ေနထငခြငျပေရး၊ ႏငငမထြကခြာ ခြငျပ ေရး၊ လဝငမႈႀကးၾကပေရးႏင ျပညႏငဒဏေပးေရး၊

(ဆ) ျပစမႈကးလြနသအား သကဆငရာႏငငသ႔ ျပနလညလႊအပေပးေရးႏငသကဆငရာ ႏငငမ ေတာငးဆေရး။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 115

ဇယား (၁) ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငး - ဘ႑ာေရးႏင စမကနးက႑

ဇယား (၂) တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ) ျပညနယဥပေဒျပစာရငး

(က) ျပညေထာငစအရအသးခန႔မနးေျခစာရငး၊(ခ) ျပညေထာငစဘ႑ာရနပေငြ၊(ဂ) ေငြစကထတလပေရး၊ ဒဂၤါးထတလပေရး၊(ဃ) ျမနမာႏငငေတာဗဟဘဏႏင

ေငြေရးေၾကးေရးအဖြ႔အစညးမား၊(င) ႏငငျခားေငြ ထနးသမးႀကးၾကပေရး၊(စ) အရငးအႏးႏင ေငြေၾကးေစးကြက၊(ဆ) အာမခလပငနး၊(ဇ) ဝငေငြခြန၊(စ) ကနသြယလပငနးခြန၊(ည) တဆပေကာငးခြန၊(ဋ) အေကာကခြန၊(ဌ) ေအာငဘာေလထ၊(ဍ) အခြနအယချခငး၊(ဎ) ျပညေထာငစ၏ ဝနေဆာငမႈလပငနးမား၊(ဏ) ျပညေထာငစပငပစၥညးမား ေရာငးချခငး၊

ငားရမးျခငးႏင အျခားနညးျဖင ေဆာငရြကျခငး၊(တ) ျပညေထာငစဘ႑ာရနပေငြမား ထတေခးျခငး၊(ထ) ျပညေထာငစဘ႑ာရနပေငြမား ရငးႏးျမႇပႏျခငး၊(ဓ) ျပညေထာငစအတြက ပစၥညးရယျခငး၊(န) ျပညပမ ေငြေၾကးအကအညႏင အေထာကအပ။

(က) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအရအသးခန႔မနးေျခေငြစာရငး၊

(ခ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယဘ႑ာရနပေငြ၊(ဂ) ေျမယာခြန၊(ဃ) ယစမးခြန (မးယစေဆးဝါးႏင

စတကေျပာငးလေစတတသည ေဆးဝါးမားမပါ)၊(င) အေဆာကအအႏင ေျမခြန၊ ေရခြန၊ လမးမးခြန၊

ဘးခြန စသည စညပငသာယာေရးဆငရာ အခြနအခမား၊

(စ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယမား၏ ဝနေဆာငမႈလပငနးမား၊

(ဆ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယပငပစၥညးမား ေရာငးချခငး၊ ငားရမးျခငးႏင အျခားနညးျဖင ေဆာငရြကျခငး၊

(ဇ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ ဘ႑ာရနပေငြ မား ျပညတြငး၌ထတေခးျခငး၊

(ဈ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ ဘ႑ာရနပေငြ မား ျပညတြငး၌ ရငးႏးျမႇပႏျခငး၊

(ည) ေဒသႏရစမကနး၊(ဋ) အေသးစားေငြေခးလပငနး

ထပတးစာရငးမား(ဌ) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးလကသည ဥပေဒႏငအည

တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေဆာင ရြကခြငရသည အရငးအႏး၊

(ဍ) ျပညေထာငစျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည အာမခလပငနး၊

(ဎ) ျပညေထာငစျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ဝငေငြခြန၊

(ဏ) ျပညေထာငစျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ကနသြယလပငနးခြန၊

(တ) ျပညေထာငစျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ျပညတြငး ျပညပမ ေငြေခးယျခငး၊

(ထ) ျပညေထာငစျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ပစၥညးရယျခငး၊

(ဒ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ျပညပမ ေငြေၾကးအကအညႏင အေထာကအပရ

116

ဇယား (၁) ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငး - ဘ႑ာေရးႏင စမကနးက႑

ဇယား (၂) တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ) ျပညနယဥပေဒျပစာရငး

ယျခငး။“(ဌ) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးလကသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ က အတြငးေဆာငရြကခြငရသည အရငးအႏး၊

(ဍ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည အာမခလပငနး၊

(ဎ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ဝငေငြခြန၊

(ဏ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယကေဆာငရြကခြငရသည ကနသြယလပငနးခြန၊

(ဏ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယကေဆာငရြကခြငရသည ကနသြယလပငနးခြန၊

(တ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ျပညတြငးျပညပမ ေငြေခးယျခငး၊

(ထ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ပစၥညးရယျခငး၊

(ဒ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ျပညပ မ ေငြေၾကးအကအညႏင အေထာကအပရယျခငး။

ဇယား (၁) ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငး - စးပြားေရးက႑

ဇယား (၂) တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ) ျပညနယဥပေဒျပစာရငး

(က) စးပြားေရး၊(ခ) ကးသနးေရာငးဝယေရး၊(ဂ) သမဝါယမ၊(ဃ) ေကာပေရးရငး၊ ဘတအဖြ႔၊ လပငနး၊ ကမၸဏ၊

အစအစပ၊(င) သြငးကန၊ ထတကနႏင ယငးကနပစၥညးမား၏

အရညအေသြးသတမတျခငး၊(စ) ဟတယႏင တညးခခနး၊(ဆ) ခရးသြားလာေရးလပငနး။

(က) ျပညေထာငစျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေဆာငရြကသည စးပြားေရးကစၥမား၊

(ခ) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငး ေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေဆာငရြက သည ကးသနးေရာငးဝယေရးကစၥမား၊

(ဂ) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငး ေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေဆာငရြက သည သမဝါယမကစၥမား

ထပတးစာရငးမား(ဃ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ

ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ဟတယႏင တညးခးခနးလပငနး၊

(င) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ခရးသြားလာေရးလပငနး။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 117

ဇယား (၁) ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငး - စကပးေရးႏင ေမြးျမေရးက႑

ဇယား (၂) တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ) ျပညနယဥပေဒျပစာရငး

(က) ေျမယာစမခန႔ခြမႈ၊(ခ) ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမား ေဖာထတျခငး၊(ဂ) ေၾကးတငႏင ေျမစာရငး၊(ဃ) ေျမတငး၊(င) ျပညေထာငစက စမခန႔ခြသည ဆညေျမာငး၊

တာတမႏင စကပးေရရရေရး လပငနးမား၊(စ) မးေလဝသ၊ ဇလေဗဒႏင ေျမငလငတငးတာေရး၊(ဆ) စာခပစာတမးမတပတငေရး၊(ဇ) စကမႈလယယာ၊(ဈ) စကပးေရးသေတသန၊(ည) ဓာတေျမၾသဇာႏင ပးသတေဆးထတလပေရး၊(ဋ) ပငလယငါးလပငနး၊(ဌ) တရစၦာနမးပြားေရး၊ ေရာဂါကာကြယေရး၊

ကသေရးႏင သေတသနလပငနးမား။

(က) လယယာစကပးေရး၊(ခ) အပငႏင ဖကပးမႊားေရာဂါ ကာကြယေရးႏင

ႏမးနငးေရး၊(ဂ) ဓာတေျမၾသဇာ စနစတကသးစြေရးႏင

သဘာဝေျမၾသဇာမား စနစတကထတလပသးစြေရး၊(ဃ) စကပးေရး ေခးေငြႏင စေငြမား၊(င) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက

စမခန႔ခြခြငရေသာ ဆညေျမာငး၊ တာတမ၊ ေရကန၊ ေရႏတ ေျမာငးႏင စကပးေရရရေရးလပငနးမား၊

(စ) ေရခငါးလပငနး၊(ဆ) ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တစ

ၦာနေမြးျမေရးႏင စနစတက ထနးေကာငးေရး။

ထပတးစာရငးမား(ဇ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည

တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမား ေဖာထတျခငး၊

(စ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည စာခပစာတမးမတပတငျခငး။

(ည) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည စကပးေရးသေတသနလပငနး၊

(ဋ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ပငလယကမးနး ငါးလပငနး၊

(ဌ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည စကပးေရးႏင မးေလဝသလပငနး။

ဇယား (၁) ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငး - စြမးအင၊ လပစစ၊ သတႏင သစေတာက႑

ဇယား (၂) တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ) ျပညနယဥပေဒျပစာရငး

(က) ေရန၊ သဘာဝဓာတေငြ႕ႏင ျပညေထာငစဥပေဒအရ ေဘးအႏရာယ ျဖစေလာကေအာင ေလာငကၽြမးေစ တတသညဟ သတမတထားေသာ အျခားအရည အခ စသညမား၊

(ခ) ျပညေထာငစ လပစစဓာတအား ထတလပ ျဖန႔ျဖးေရး၊

(ဂ) သတမား၊ သတတြငးမား၊ သတတြငး အလပသမား ေဘးကငးေရး၊ သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရး ႏင ျပနလညျပျပငတညေဆာကေရး၊

(က) ျပညေထာငစက စမခန႔ခြခြငရသည အႀကးစားလပစစဓာတအားထတလပျဖန႔ျဖးေရးမအပ မဟာဓာတ အားလငးႏင ဆကသြယျခငးမရေသာ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြငရသည အလတ စားႏင အေသးစား လပစစဓာတအား ထတလပ ျဖန႔ျဖးေရး၊

(ခ) ဆားႏငဆားထြကပစၥညး၊(ဂ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး

ေကာကမကရတနာျဖတေတာကျခငး၊ ေသြးျခငး၊

118

(ဃ) ေကာကမကရတနာ၊(င) ပလ၊(စ) သစေတာ၊(ဆ) ေတာရငးတရစ ၦာနမား၊ သဘာဝအပငမားနင

သဘာဝနယေျမမား အပါအဝင ပတဝနးကငကာကြယေရး ႏင ထနးသမးေရး။

(ဃ) ေကးရြာထငးစကခငး၊(င) အပနးေျဖစခနးမား၊ တရစာၦနဥယာဥ၊

ရကၡေဗဒဥယာဥ။

ထပတးစာရငးမား(စ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ

ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည မမထတလပေသာသယဇာတမားက အခးအစား သတမတေပးေရး၊

(ဆ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည သတအေသးစားႏင လကလပလကစားလပငနး၊

(ဇ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည သတတြငးအလပသမား ေဘးကငးေရး၊ သဘာဝ ပတဝနကငထနးသမးေရးႏင ျပနလညျပျပင တညေဆာကေရး၊

(စ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ေကာကမကရတနာအေသးစားႏင လကလပ လကစားလပငနး၊

(ည) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ကၽြနးအပစ (၁) အမးအစားတြင ပါဝငေသာ သစယာ၊ အငၾကငး၊ ပဥးကတး၊ ပေတာက၊ သဃၤနးနက၊ တမလနးမ အပ ကနသစမား၊

(ဋ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး စမခန႔ခြခြငရသည ေတာရငးတရစာၦနမား၊ သဘာဝအပငမားႏင သဘာဝနယေျမမားအပါအဝင ပတဝနးကင ကာကြယေရးႏင ထနးသမးေရး။”

ဇယား (၁) ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငး - စကမႈလကမႈက႑

ဇယား (၂) တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ) ျပညနယဥပေဒျပစာရငး

(က) ျပညေထာငစအဆငက ေဆာငရြကမည စကမႈ လပငနးမား၊

(ခ) စကမႈဇနမား၊(ဂ) ထတလပသည ပစၥညးမားအတြက အေျခခစညႊနးမား၊(ဃ) သပၸႏင နညးပညာ၊ သပၸႏင နညးပညာဆငရာ

သေတသန၊(င) အေလးတငးေတာငး၊ အတငးအတာ စသညတ႔က

စျပျခငး၊(စ) မပငခြငမား၊ တထြငမႈမပငခြငမား၊ ကနအမတ

တဆပမား၊ စကမႈဆငရာဒဇငးမားစည အသဉာဏ ဆငရာပစၥညးမား။

(က) ျပညေထာငစအဆငက ေဆာငရြကရန သတမတထားသည စကမႈလပငနးမားမအပ အျခားစကမႈလပ ငနးမား။

(ခ) အမတြငးစကမႈလကမႈလပငနးမား။

ထပတးစာရငးမား(ဂ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည

တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည စကမႈဇနမား၊

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 119

ဇယား (၁) ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငး - ပ႔ေဆာငေရး၊ ဆကသြယေရးႏင ေဆာကလပေရးက႑

ဇယား (၂) တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ) ျပညနယဥပေဒျပစာရငး

(က) ျပညတြငးေရေၾကာငးသယယပ႔ေဆာငေရး၊(ခ) ေရေၾကာငးလမးမားျပျပငထနးသမးေရး၊(ဂ) ေရအရငးအျမစႏင ျမစေခာငးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး၊(ဃ) ပငလယေရေၾကာငးသယယပ႔ေဆာငေရး၊(င) ပငလယကးသေဘၤာဆပကမးႀကးမား၊(စ) မးျပတက၊ မးျပသေဘၤာႏင မးျပအစအမမား၊(ဆ) သေဘာၤတညေဆာကေရး၊ ျပငဆငထနးသမးေရး၊(ဇ) ေလေၾကာငးသယယပ႔ေဆာငေရး၊(ဈ) ေလေၾကာငးပသနးေရး၊ ထနးသမးေရးႏင ေလယာဥ

ကြငးတညေဆာကေရး၊(ည) ကနးလမးသယယပ႔ေဆာငေရး၊(ဋ) မးရထား၊(ဌ) ျပညေထာငစက စမခန႔ခြသည လမးမႀကးမား၊

တတားႀကးမား၊(ဍ) စာတက၊ ေၾကးနနး၊ တယလဖနး၊ ဖက(စ)၊

အးေမးလ၊ အငတာနက၊ အငထရာနကႏင အလား တ ဆကသြယေရးမား၊

(ဎ) ရပျမငသၾကား၊ ၿဂလတဆကသြယေရး၊ အသလႊင အသဖမးလပငနးႏင အလားတဆကသြယေရးမား၊ အမရာႏင အေဆာကအအမား၊

(က) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြငရ သည ဆပကမးမား၊ သေဘၤာဆပမား၊ ဆပခမား၊

(ခ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက စမခန႔ခြခြင ရသညလမမား၊ တတားမား၊

(ဂ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငးသာသြားလာသညပဂလကယာဥမား စနစတကေျပးဆြႏငေရး။

ထပတးစာရငးမား(ဃ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ

ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ေရအရငးအျမစႏငျမစေခာငးမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး၊

(င) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရေသာ စကေလႏင သေဘၤာငယမား တညေဆာကေရးႏင ျပငဆငထနးသမးေရး၊

(ဆ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ေလေၾကာငးသယယပ႔ေဆာငေရး၊

(ဇ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည အမရာႏင အေဆာကအအမား။”

ဇယား (၁) ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငး - လမႈေရးက႑ ဇယား (၂) တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ) ျပညနယဥပေဒျပစာရငး

(က) ပညာသငၾကားေရးဆငရာ သငရးညႊနးတမး၊ သငရးမာတကာ၊ သငျပနညးစနစ၊ သေတသန၊ စမကနး၊ စမခကႏငစမား၊

(ခ) တကသလ၊ ဒဂရေကာလပ၊ သပၸစသညသငတနးမားႏင အဆငျမငပညာ အျခားအဖြ႔အစညးမား၊

(ဂ) ျပညေထာငစကသတမတသည စာေမးပြမား၊(ဃ) ကယပငေကာငးမားႏင သငတနးမား၊(င) အမးသားအားကစား၊(စ) အမးသားကနးမာေရး၊(ဆ) တငးရငးေဆးပညာႏင တငးရငးေဆးဝါး ဖြ႔ၿဖး

တးတကေရး၊(ဇ) ကသလျဖစေဆးရမားႏင ေဆးခနးမား၊

ပဂၢလကေဆးရမားႏင ေဆးခနးမား၊(ဈ) မခငႏငကေလးေစာငေရာကေရး၊(ည) ၾကကေျခနအသငး၊(ဋ) အစားအေသာက၊ ေဆးဝါး၊ ေဆးပစၥညးႏင အလကန

စသညတ႔ တပေရာေႏာထတလပေရာငးချခငးမ ကာကြယေရး၊

(က) ျပညေထာငစက ခမတထားသည တငးရငးေဆးဆငရာ မဝါဒမားႏင မဆန႔ကငေသာ တငးရငးေဆးဆငရာကစၥမား၊

(ခ) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး လမႈဝနထမးလပငနးမား၊

(ဂ) မးေဘးႏင သဘာဝေဘးအႏရာယမား ႀကတငကာကြယေရး၊

(ဃ) ကနတငကနခလပငနး၊(င) တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက

စမခန႔ခြခြငရသည -(၁) ယဥေကးမႈအေမြအႏစမားထနးသမးေရး၊(၂) ျပတကႏင စာၾကညတကမား။

(စ) ဇာတရ၊ ရပရငရႏင ဗဒယရ၊(ဆ) ဓာတပ၊ ပနးခ၊ ပနးပ စသညျပပြမား။

ထပတးစာရငးမား(ဇ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသ

ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည အေျခခပညာေကာငးမား စမေရးကစၥရပမား၊

120

(ဌ) ကေလးသငယမား၊ လငယမား၊ အမးသမးမား၊ မသနစြမးသမား၊ သကႀကးရြယအမား၊ အေျခအေန မမားအား ေစာငေရာကေရး၊

(ဍ) ကယဆယေရးႏင ျပညလညထေထာငေရးကစၥရပမား၊

(ဎ) မးသတတပဖြ႔၊(ဏ) အလပလပခန၊ နားခန၊ အလပပတရကမားႏင

လပငနးခြငဆငရာ ေဘးအႏၦရာယ ကငးရငးေရး၊(တ) ဝါဏဇၨပဋပကၡ၊(ထ) လမႈဖလေရး၊(ဒ) အလပသမားအဖြ႔အစညးမား၊(ဓ) ျပညေထာငစက စမခန႔ခြသည

(၁) ေရးေဟာငးယဥေကးမႈ သ႔မဟတ သမငးဝငေဒသမား၊ အေဆာကအအမား၊ အထမးအမတမား၊ မတတမးမား၊ ေကာကစာမား၊ မငစာမား၊ ေပပရပကမား၊ လက ေရးစာမား၊ လကရာမား၊ ရပဝတပစၥညးမား၊ေရးေဟာငးသေတသနလပငနးမား၊

(၂) ျပတကမား၊ စာၾကညတကမား။(န) စာေပ၊ သဘင၊ ဂတ၊ ရးရာပနး၊ ရပရင၊ ဗဒယ၊(ပ) ေမြးဖြားျခငးႏင ေသဆးျခငးဆငရာ မတပတငေရး။

(စ) ျပညေထာငစျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ကသလျဖစ ေဆးရမားႏင ေဆးခနးမား၊ ပဂၢလက ေဆးရးမားႏင ေဆးခနးမား၊

(ည) ျပညေထာငစျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည အစားအေသာက၊ ေဆးဝါး၊ ေဆးပစၥညးႏင အလကန စသညတ႔ တပေရာေႏာ ထတလပေရာငးချခငးမ ကာကြယေရး၊

(ဋ) ျပညေထာငစျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ကေလးသငယမား၊ လငယမား၊ အမးသမးမား၊ မသနစြမးသမား၊ သကႀကးရြယအမား၊ အေျခအေန မမားအား ေစာငေရာကေရး၊

(ဌ) ျပညေထာငစျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ကယဆယေရးႏင ျပနလညထေထာငေရး ကစၥရပမား၊

(ဍ) ျပညေထာငစျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည စာေပ၊ သဘင၊ ဂတ၊ ရးရာပနး၊ ရပရငႏင ဗဒယ လပငနးမား။”

ဇယား (၁) ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငး - စမခန႔ခြေရးက႑

ဇယား (၂) တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ) ျပညနယဥပေဒျပစာရငး

(က) အေထြေထြအပခပေရး၊(ခ) ရြာေျမ၊ ၿမ႕ေျမစမခန႔ခြေရး၊(ဂ) အမငား၊ ေျမငား၊(ဃ) မးယစေဆးဝါးနင

စတကေျပာငးလေစတတေသာေဆးဝါး၊(င) ႏငငေတာလ႕ဝကခက

ထနးသမးေရးဆငရာကစၥမား၊(စ) အသငးအဖြ႔မား၊ (ဆ) အကဥးေထာင၊(ဇ) နယစပေဒသဖြ႕ၿဖးတးတကေရး၊(ဈ) သနးေခါငစာရငး၊(ည) ႏငငသားျဖစျခငး၊ ႏငငသားျပျခငး၊

ႏငငသားအျဖစမရပစျခငး၊ ရပသမးျခငး၊ ႏငငသားစစစေရးႏင မတပတငေရးလပငနး၊

(ဋ) ဘြ႕ထး၊ ဂဏထး။

(က) စညပငသာယာေရး၊(ခ) ၿမ႕ရြာႏင အးအမဖြ႔ၿဖးတးတကေရး၊(ဂ) ဂဏထးေဆာငလကမတမားႏင

ဂဏထးေဆာငဆပစၥညးမား။

ထပတးစာရငးမား(ဃ) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည

တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည ယစမးစမခန႔ခြခြငဆငရာကစၥရပမား။

(င) ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယက ေဆာငရြကခြငရသည နယစပေဒသဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးႏင ေကးလကေဒသဖြ႔ၿဖးေရး လပငနးမား။

ဇယား (၁) ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငး - တရားစရငေရးက႑

ဇယား (၂) တငးေဒသႀကး (သ႔မဟတ) ျပညနယဥပေဒျပစာရငး

(က) တရားစရငေရး၊(ခ) ေရ႕ေနမား၊(ဂ) ျပစမႈဆငရာ ဥပေဒမား၊ ကငထးမား၊

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 121

(ဃ) တရားမ ဥပေဒမား၊ ကငထးမားအပါအဝင၊ ပဋညာဥ၊ အႏညာတ စရငဆးျဖတေရး၊ တရားစြဆ ပငခြငရ ေသာ နစနာခကမား၊ လမြအျဖစ ခယျခငး၊ ယမတ အပႏထားသျဖင စမခန႔ခြခြငရသမား၊ အေမြထနးႏင ပစၥညးထနး၊ မသားစဆငရာဥပေဒမား၊ အပထနးသ မားႏင အပထနးခရသမား၊ ပစၥညးလႊေျပာငးျခငး၊ အေမြဆကခေရး၊

(င) သကေသခဥပေဒ၊(စ) ကာလစညးကမးသတ၊(ဆ) အမႈတနဖးသတမတျခငး၊(ဇ) သးျခားသကသာခြင၊(ဈ) ႏငငျခားစရငပငခြငအာဏာ၊(ည) ပငလယေရေၾကာငးစရငပငခြင၊(ဋ) ပငလယဓာျပမႈမား၊ ႏငငတကာပငလယျပင

သ႔မဟတ ေကာငးကငယ၌ ကးလြနေသာျပစမႈမား၊ အျပညျပညဆငရာဥပေဒက ေဖာကဖက၍ ေျမျပင သ႔မဟတ ႏငငတကာပငလယျပင သ႔မဟတ ေကာငးကငယ၌ ကးလြနေသာ ျပစမႈမား။

7² 2? tcGefqkdif&m vkyfykdifcGif htm%mrsm; (Revenue Raising Power)

၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပပါ ဇယား (၁) တြင ျပညေထာငစအစးရ၏ ဥပေဒျပစာရငးတြင အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာ မားလညး ပါဝငသည။ ျပညေထာငစအစးရကသာ ေကာကခခြငရေသာ အခြနမားတြင ဝငေငြအရငးအျမစမားေသာ ကနသြယ လပငနးခြန၊ ဝငေငြခြနႏင သဘာဝသယဇာတႏငဆငေသာ အခြနမား ပါဝငသည။ ျမနမာႏငငတဝနး ေကာကခရရေသာ အခြနဘ႑ာအမားစက ျပညေထာငစအစရက ေကာကခၿပး တစႏငငလး အခြနဘ႑ာေငြ အားလး၏ (၉၆) ရာခငႏႈနးသည ကနသြယလပငနးခြနႏင ဝငေငြခြနတ႔မ ေကာကခရရေသာ အခြနဝငေငြမား ျဖစသည။၆၈ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကး ရနပေငြအတြက ေကာကခခြငရေသာ အခြနအခမားက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ ဇယား (၅) တြင ျပ႒ာနးထားသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက ေကာကခေသာ အခြနမား (ပ - ၆ ရႈ) တြင ေျမခြနႏင ယစမးခြနမလြၿပး ကနအခြနမားသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကး မားအတြက ဝငေငြအနညးငယကသာ ေဆာငကဥးေပးႏငသည။ ဥပမာ - ၂၀၁၃-၂၀၁၄ ဘ႑ာႏစတြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ အခြနဝငေငြသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးဝငေငြ၏ (၅) ရာခငႏႈနးကသာ ကယစားျပသည။၆၉

ထ႔ေၾကာင ျပညေထာငစ အစးရသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရမားထက အခြနဝငေငြ ပေကာကခရရျခငး သည မဆနးကယေပ။

၆၈ Jared Bissinger and Linn Maung Maung, Subnational Governments and Businesses in Myanmar, MDRi and The

Asia Foundation, Feb 2014, p24 (https://asiafoundation.org/resources/pdfs/SubnationalGovernmentsandBus

inessinMyanmarEnglish.pdf) (Accessed on 20 Feb 2018)

၆၉ Giles Dickenson-Jones, S Kanay De, and Andrea Smurra, “State and Region Public Finances in Myanmar”, MDRi,

ICG, The Asia Foundation, p12, Sept 2015 (available at: https://asiafoundation.org/resources/pdfs/

SRPublicFinancesENG.pdf) (Accessed on 20 Feb 2018)

122

ပ (၆) ျမနမာႏငငရ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ အခြနေကာကခမႈစနစ

Source: Giles Dickenson-Jones, S Kanay De, and Andrea Smurra, “State and Region Public Finances in Myanmar”, MDRi, ICG, The Asia Foundation, p12, Sept 2015 (available at: https://asiafoundation.org/resources/pdfs/SRPublicFinancesENG.pdf)

ပ (၆) တြင ျပထားသညအတငး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက ေကာကခခြငရေသာ အခြနမားက စညပငသာယာ ေရးအဖြ႔ (DAO) က လညးေကာငး၊ ၿမ႕နယအေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာန (Township GAD) က လညးေကာငး၊ ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာန (IRD) ကလညးေကာငး ေကာကခၿပး ေကာကခရရေသာ အခြနဘ႑ာေငြမားက ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးအစးရအဖြ႔သ႔ ေပးအပသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည ဖြ႔စညးပပါ ဇယား (၅) တြင ျပ႒ာနး ထားေသာ အခြနအခမားက ေကာကခခြငရေသာလညး ဇယား (၂) တြငလညး ထညထားေသာ ေျမခြန၊ ယစမးခြန ႏင စညပငသာယာခြနက လြၿပး ကနအခြနမားအတြက အခြနႏႈနးထားမားက ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးမားက သတမတပငခြင ရ၊ မရက ရငးလငးစြာ ေဖာျပထားျခငး မရေပ။ ဇယား (၅) က “တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယ မားက ေကာကခရမည အခြနအခမား” ဟ ေဖာျပထားသျဖင ထအခြနအခမားက ေကာကခခြငအျပင ဥပေဒျပ႒ာနး ခြင ရ၊ မရမာ မေသခာေပ။

၂၀၁၅ ခႏစတြင ျပ႒ာနးလကသည ဖြ႔စညးပျပငဆငသည ဥပေဒႏငအတ ဖြ႔စညးပပါဇယား (၂) တြင ဥပေဒျပ စာရငးတးလာသကသ႔ ဇယား (၅) တြငလညး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးတ႔က ေကာကခခြငရေသာ အခြနအခ သည ယခင (၁၆) မးမ ယခ (၃၉) မးအထ အခ (၂၀) တးလာသည။ တးခ႕စာရငးတြင ယခင ျပညေထာငစ လကထတြငသာရခေသာ အခြနအာဏာအခ႕က ဗဟခပကငမႈေလာခသညပစျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရမားအား ခြေဝေပးျခငးျဖစသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည ထအခြနေကာကခခြငအာဏာတ႔က မညသညအတငးအတာထ အသးခသြားႏငမညက ေစာငၾကညရမည ျဖစသည။ ထ႔အတ တးခ႕စာရငးသည ျပညေထာငစ ဥပေဒျပစာရငးမ မေဝေပးထားေသာ အခြနဆငရာ ဥပေဒျပစာရငးမားျဖစသညအားေလာစြာ ထစာရငးသည ျပညေထာငစႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရတ႔ ပးတြကငသးခြငရေသာ ထပထျပအခြန အာဏာမား (concurrent taxation power)ႏင ဆငတသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညနယ /တငးေဒသႀကးမားသည တးခ႕စာရငးပါ အခြနအာဏာမားက လကေတြ႔အသးခရာတြင ျပညေထာငစ၏ လႊမးမးမႈ ရမရက ေစာငၾကည ေလလာရမည ျဖစသည။

၂၀၁၅ ခႏစတြင ျပညေထာငစမ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား အခြနေကာကခခြငအာဏာအခ႕ ခြေဝေပး ၿပးေနာက ေတြ႔ရေသာ ေနာကထပဗဟ ေျဖေလာမႈပစတစခမာ ျပညေထာငစအခြနေငြအခ႕၏ အခးအစား

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရ

ျပညေထာငစအစးရ

စညးပငသာယာေရးအဖြ႕

ငါးလပငနးဥးစးဌာန

အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာနၿမ႕နယအေထြေထြ

အပခပေရးဥးစးဌာန

ရပကြကႏင ေကးရြာအပခပေရးမးမား

သစေတာဌာန

ပစၥညးခြန

ဘးခြန

အငးအငခြန

သစေတာခြန

ေျမခြန

ေျမခြန

တာတမခြန

ဓာတသတခြန

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 123

တစခက ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးမားအား ခြေဝေပးျခငးျဖစသည။ ျပညေထာငစကသာ ေကာကခခြင ရေသာ အခြနမားျဖစသည ကနသြယလပငနးခြန၊ အထးကနစညခြန၊ တစဥးခငးဝငေငြခြနႏင တဆပေခါငးခြနတ႔မ ေကာကခရရေသာ အခြနဝငေငြအခ႕ (ဇယား-၂၅ ရႈ) က ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာခႏစမစ၍ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး မားႏင မေဝသည။ ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာန (IRD) သည ထအခြနမားက ျပညေထာငစအစးရအတြက ေကာကခ ေပးၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကး ရနပေငြစာရငးထသ႔ သတမတအခးအစား (ရာခငႏႈနး) အတငး တကရကလႊေျပာငး ေပးသည။၇၀ ထလႊေျပာငးေပးသည မေငြအခြနဝငေငြမားသည လကရတြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက လကခရရေသာ ျပညေထာငစေထာကပေငြမားႏင ႏႈငးယဥၾကညလင အလြနနညးေနၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကး မား၏ ဝငေငြပစ (revenue patterns) က အနညးငယသာ ေျပာငးလေစသည။၇၁ ဥပမာ - ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ခႏစ အတြငး ျပညနည/ တငး ေဒသႀကးမားႏင မေဝေသာ ကနသြယလပငနးခြနႏင အထးကနစညခြန မေဝပမာဏသည ျမနမာကပေငြ (၂၁၃) ဘလယသာ ရၿပး ျပညေထာငစေထာကပေငြစစေပါငး (ျမနမာကပေငြ ၁၇၀၀ ဘလယ)၏ ၁၂ ရာခငႏႈနးမသာ ရသည။ တစဥးကဝငေငြခြနႏင တဆပေခါငးခြန မေဝပမာဏသညလညး ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးမား၏ စစေပါငးဝငေငြ၏ ေသးငယေသာ အစတအပငးတစခကသာ ကယစားျပသည။

ဇယား (၂၅) ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားႏင ျပညေထာငစအခြနရေငြမား မေဝျခငး

ျပညေထာငစအခြနမားမေဝေသာ

အခးအစား (%)မတခက

ကနသြယလပငနးခြန (သြငးကနမ အပ) (၂၀၁၆-၁၇ ဘ႑ာႏစတြင စတငသည။)

၁၅ %ေကာကခရရေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအား

အထးကနစညခြန (သြငးကနအေပၚ ေကာကခသည အသားတငရရေသာ အခြန) (၂၀၁၆-၁၇ ဘ႑ာႏစတြင စတငသည။)

၁၅ %ေကာကခရရေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအား

တစဥးခငးဝငေငြခြန (၂၀၁၆ ခႏစ စကတငဘာလတြင စတငသည။)

၅ %ေကာကခရရေသာ ၿမ႕နယမားအား

တဆပေခါငးခြန (၃) ရပ* (၂၀၁၇-၁၈ ဘ႑ာႏစတြင မေဝသည။)

၂ %ေကာကခရရေသာ ၿမ႕နယမားအား

*တဆပေခါငးခြနက ပစၥညးလႊေျပာငးစာခပ၊ အစရယယာလႊေျပာငးစာခပႏင ခဝနခပမားမ ေကာကခသည။

Source: Roger Shotton, Zin WInt Yee and Khin Pwint Oo, State and Region Financing, Planning and Budgeting in Myanmar: What are the Procedures and What are the Outcomes?, Renaissance Institute and The Asia Foundation, December 2016, p24 (available at: https://asiafoundation.org/wp-content/uploads/2017/02/State-and-Region-Financing-Budgeting-and-Planning-in-Myanmar_ENG-version.pdf)

ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာန (IRD) မတစဆင ျပညေထာငစအစးရေကာကခရရေသာ အခြနေငြမားက ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးတ႔ႏင မေဝရာတြင ရယသည အရငးခ (derivation) ေပၚ အေျခခၿပး (တစနညးအားျဖင အခြန ေကာကခရရေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ၿမ႕နယအေပၚ အေျခခၿပး) သတမတအခးအစား (ရာခငႏႈနး)

၇၀ ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစတြင ကနသြယလပငနးခြနႏင အထးကနစညခြနတ႔၏ မေဝအခြနပမာဏက ျပညနယ/တငးေဒသ ႀကး ရနပေငြစာရငးထသ႔ လႊေပးၿပး တစဥးခငးဝငေငြခြနႏင တဆပေခါငးခြနမား၏ မေဝအခြနမားက ျပညနယ/တငးေဒသ ႀကးအတြငးရ စညပငသာယာေရးအဖြ႔မားအား လႊေပးသည။ သ႔ရာတြင ၂၀၁၇ - ၂၀၁၈ ဘ႑ာႏစမစ၍ တစဥးခငးဝငေငြခြနႏင တဆပေခါငးခြနတ႔၏ မေဝအခြနပမာဏက စညပငသာယာေရးအဖြ႔အစညးအတြက လာထားမႈအျဖစ မသတမတေတာဘ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးရနပေငြစာရငးထသ႔ တကရကလႊေျပာငးသြားမညျဖစသည။

၇၁ Roger Shotton, Zin WInt Yee and Khin Pwint Oo, State and Region Financing, Planning and Budgeting in Myanmar: What are the Procedures and What are the Outcomes?, Renaissance Institute and The Asia Foundation, December 2016, p25 (available at: https://asiafoundation.org/wp-content/uploads/2017/02/State-and-Region-Financing-Budgeting-and-Planning-in-Myanmar_ENG-version.pdf)

124

အလက မေဝသည။၇၂ ထသတမတအခးအစားက ျပညေထာငစအစးရကသာ ဆးျဖတသြားသျဖင ထအခးအစား ႏငပတသက၍ အေျပာငးအလ ႀကးႀကးမားမားရလင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဝငေငြပမာဏအေပၚ အကး သကေရာကႏငသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရသည ထမေဝအခြနမားက စတႀကကသငေတာသလ အသးျပခြငရေသာလညး ခြေဝမညအခးအစားသတမတခကက ဥပေဒျပခြင သ႔မဟတ ဆးျဖတခြင မရသျဖင ဖကဒရယစနစ၏ ဝေသသတစချဖစေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဘ႑ာေငြဆငရာ ကယပငအပခပခြင (Fiscal autonomy) က အားေပးျခငး မရသညက ေတြ႔ရသည။

သ႔ရာတြင ျပညေထာငစအခြနေငြမားက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားႏင အခးအစားမတၿပး ထသ႔မေဝလကျခငး သည ယခငအစးရအဆကဆက မရခဘးေသာ အခြနရေငြခြေဝမႈဆငရာ ပြငလငးျမငသာမႈ တစချဖစသည။ ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးမားသည ၎တ႔ေဒသမ ေကာကခရရေသာ ျပညေထာငစအခြန အခ႕မ အခြနရေငြမားႏင မေဝ အခြနရေငြအခးအစားတ႔က သရခြငရသျဖင ဖကဒရယစနစအတြက ေကာငးမြနေသာ ေျခလမးတစခအျဖစ ရႈျမင ႏငပါသည။ ျပညေထာငစအခြန ရေငြမေဝမႈႏငပတသက၍ ထထကမက ပြငလငးျမငသာမႈရေရးႏင မေဝအခး အစားသတမတရာတြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ အခနးက႑တစခခ ပါဝငႏငေရးအတြကလညး တြနးအား ေပးသြားရန လပါသည။

7² 3? rnDrSsr+rsm; (Fiscal Imbalance)

ႏငငအမားစကသ႔ပင ျမနမာႏငငတြင ဖြ႔စညးပအရ ျပညေထာငစ၏ အသးစရတတာဝနမားႏင အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ အသးစရတႏင အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား ထက ပမားေနသည။ ထ႔အျပင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက လကရအပႏငးထားေသာ အခြနဆငရာ လပပငခြင အာဏာမားသည ၎တ႔၏ အသးစရတတာဝနမားအတြက လေလာကေသာ အခြနဝငေငြမားက ေဆာငကဥးေပး ႏငျခငး မရပါ။ ထသ႔ အေျခခအခးမညမႈ (basic asymmetry) သည ေဒါငလကဘ႑ာေရးကြာဟမႈ (vertical

fiscal gap) က ျဖစေပၚေစသည။ ထဘ႑ာေရးကြာဟမႈက ျဖညဆညးႏငရန ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊေျပာငးေငြမားက မခအားထား ေနရသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးတ႔သည ၎တ႔၏ ဘတဂကလေငြမားအတြက ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊေျပာငးေငြမားအေပၚ အလြနအကြမခအားထားေနရပါက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ လပပငခြငနယပယမားအေပၚ ျပညေထာငစအစးရက လႊမးမးျခယလယႏငေသာ ေၾကာင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဝငေငြအရငးအျမစမားက တးခ႕သြားရန လပါသည။

7² 4? aiG v ¸ Jajymif;r+rsm; (Fiscal Transfers)

ျပညေထာငစအစးရသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား ႀကေတြ႔ရေသာ ေဒါငလကဘ႑ာေရး ကြာဟမႈမားက ေျဖရငးရာတြင ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈနညးလမးအမးမးက အသးျပသည။ ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈ အစအမမားသည ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရမားအၾကား ဘ႑ာေရးဆငရာ ဆကဆေရး (fiscal

relation) အတြက အလြနအေရးႀကးသည။ ျမနမာႏငငတြင လကရအသးျပလကရေသာ ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈ နညးလမးမားက ေထာကပေငြလႊေျပာငးမႈမား (grant transfers) ႏင ျပညေထာငစ အခြနရေငြ မေဝျခငး (sharing

of Union tax revenues) ဟ၍ ပစ (၂) မးျဖင ခြျခားႏငသည။ ျပညေထာငစ အခြနရေငြ မေဝျခငးအေၾကာငးက ေရ႕ပငးတြင တငျပထားၿပးျဖစရာ ယခအခါတြင ျပညေထာငစမ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအတြက ျပညေထာငစ ရနပေငြမ ခေပးေသာ ေထာကပေငြလႊေျပာငးမႈမား (ဇယား-၂၇ ရႈ) က တစခခငးစ သးသပတငျပသြားပါမည။

၇၂ ထသတမတအခးအစားက ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာန (IRD) က အဆျပၿပး ျပညေထာငစရ သးခန႔မနးေျခေငြစာရငး ဥးစးဌာန ထသ႔ အဆျပတငသြငးသည။ ထအဆျပခကက ျပညေထာငစရသး ခန႔မနးေျခေငြစာရငးဥးစးဌာနက အတညျပၿပးလင IRD သည အတညျပထားေသာ သတမတအခြနေငြ အခးအစားက ျပညနယ/တငးေဒသႀကး ရနပေငြစာရငးသ႔ ေလးလ တစႀကမ လႊေျပာငးေပးသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 125

ဇယား (၂၇) ျမနမာႏငငရ ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊေျပာငးေထာကပေငြမား

လႊေျပာငးသည ေထာကပေငြမားျပညနယ/တငးေသသႀကးမားအၾကား

လာထားမႈ အေျခခမား

ေယဘယရညရြယထားေသာ ‘လေငြ’ ေထာကပေငြ (ကာလ ရညၾကာ တညရထားသည ပစ)

စညးမဥးအေျခခၿပး လာထားသည။ ယခငက ျပညေထာငစအစးရ၏ လးဝလပပငခြင (သ႔မဟတ) ညႇႏႈငးမႈက အေျခခသည။

မဆႏၵနယဖြၿဖးေရး ရနပေငြ (ကာလ ရညၾကာ တညရထားသည ပစ)

တစၿမ႕နယအတြက ျမနမာကပေငြ သနး (၁၀၀) ခေပးသည။

အေျခအေနအရ ေထာကပေငြ (သဘာဝေဘး အစရသည အေျခအေနမား)

အေျခအေနအေပၚ မတညသည။

Source: Roger Shotton, Zin WInt Yee and Khin Pwint Oo, State and Region Financing, Planning and Budgeting in Myanmar: What are the Procedures and What are the Outcomes?, Renaissance Institute and The Asia Foundation, December 2016, p24

၁) ေယဘယရညရြယထားေသာ ‘လေငြေထာကပေငြ’ (General purpose ‘deficit grant’)

အေထြေထြ ‘လေငြေထာကပမႈ’ က ယခငျပညေထာငစအစးရ၏ လးဝလပပငခြင သ႔မဟတ ညႇႏႈႈငးမႈပစမးျဖင ခေပးခရာမ ယခတြင စညးမဥးအေျခခၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအတြက ထတေပးသည။ စညးမဥး အေျခခ ခေပးရာတြင စေပါငးထညဝငမႈသတမတျခငး (determining the total pool) ႏင လာထားခြေဝမႈ ပေသနညး (the allocation formula) ဟ၍ (၂) ပငး ရသည။ ဆလသညမာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား အတြကခေပးမည စေပါငးထညဝငမႈ (အေထြေထြေထာကပေငြႏင မေဝကနသြယလပငနးခြန) က သတမတၿပးေနာက ခမတထားေသာ ပေသနညး(ဇယား - ၂၈ ရႈ) အတငး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက ထတေပးသည။

ဇယား (၂၈) ျမနမာႏငင၏ ေထာကပေငြလႊေျပာငးမႈပေသနညး ျဖစေပၚတးတကလာပ

၂၀၁၅-၂၀၁၆ ဘ႑ာႏစတြင အသးျပခေသာ သတမတစႏႈနးမားမာ

• ျပညနယ/တငးေဒသႀကး၏ စစေပါငး လဥးေရ (Total Population)

- ၂၀၁၄ ခႏစ အမးသားလဥးေရ သနးေခါငစာရငးက အေျချပထားသည။ (ဖြ႔ၿဖးေရးလအပခကမား)

• ျပညနယ/တငးေဒသႀကး၏ ဆငးရမႈညႊနကနး (Poverty Index)

- ၂၀၀၉ - ၁၀ တစအမေထာငခငးလမႈဘဝစစတမးက အေျချပထားသည။ (ဖြ႔ၿဖးေရးလအပခကမား)

• ျပညနယ/တငးေဒသႀကး၏ တစဥးက ပမးမအသားတငထတလပမႈႏင ဝနေဆာငမႈတနဖး (Per Capita GDP)

- စမကနးေရးဆြေရးဥးစးဌာန၏ ခန႔မနးေျခအေပၚ အေျချပထားသည။ (ဘ႑ာေငြအကန႔အသတ)

၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစ တြင သတမတစႏႈနး (၃) ခ ထပတးထားသည။

• ျပညနယ/တငးေဒသႀကး၏ ေျမဧရယာ အကယအဝနး (Area)

- ၂၀၁၄ ခႏစ အမးသားလဥးေရ သနးေခါငစာရငးက အေျချပထားသည။ (ဖြ႔ၿဖးေရးလအပခကမား)

• ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအလက စစေပါငး လဥးေရတြင ၿမ႕ျပလဥးေရ ပါဝငမႈအခး (Urban Population as Percent of Total State/Region population)

- ၂၀၁၄ ခႏစ အမးသားလဥးေရသနးေခါငစာရငးက အေျချပထားသည။ (ဘ႑ာေငြအကန႔အသတမား)

• တစဥးကအခြနေကာကခမႈ (Per Capita Tax Collection)

- ဘ႑ာႏစ N-1 ၌ ေကာကယရရသည အမနအခြနရေငြက အေျချပထားသည။ (ဘ႑ာေငြအကန႔အသတ)

၂၀၁၆ - ၂၀၁၇ ခ၊ ဘ႑ာေရးႏစ၊ ရသးခန႔မနးေျခေငြစာရငးဆငရာအခကအလကမား (Citizen’s Budget)၊ စမကနးႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန၊ ရသးမနေျခေငြစာရငးဥးစးဌာန

Source: Roger Shotton, Zin WInt Yee and Khin Pwint Oo, State and Region Financing, Planning and Budgeting in Myanmar: What are the Procedures and What are the Outcomes?, Renaissance Institute and The Asia Foundation, December 2016, p29

126

၂) မဆႏၵနယဖြ႔ၿဖးေရး ရနပေငြ (Constituency Development Fund)

မဆႏၵနယဖြ႔ၿဖးေရး ရနပေငြသည ၂၀၁၃-၂၀၁၄ ဘ႑ာႏစတြင စတငအသးျပေသာ ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈ နညးလမး တစခ ျဖစသည။ ျပညေထာငစလႊတေတာ၏ လပပငခြငေအာကတြငရၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကး လႊတေတာမားမ တစဆင ၿမ႕နယမားသ႔ လႊေျပာငးေပးေသာ ေထာကပေငြမား ျဖစသည။ မဆႏၵနယဖြ႔ၿဖးေရး ေထာကပေငြမားသည သးသန႔လာထားေငြမား ျဖစၿပး အေျခခအေဆာကအအႏင အျခားရငးႏးျမႇပႏမႈမားအတြက ၿမ႕နယေပါငး (၃၃၀) အတြက တစၿမ႕နယလင ျမနမာကပေငြ ၁၀၀ မလယစ ညတညမထတေပးသည။ ၿမ႕နယလဥးေရသည ၂၀၀၀ မ ၄၀၀၀၀၀ ေကာအထ ရၿပး ၿမ႕နယလဥးေရမတသျဖင တစဥးခငးရေငြ အေနျဖင တြကၾကညလင လဥးေရနညးေသာ ၿမ႕နယသည လဥးေရမားေသာ ၿမ႕နယမားထက ေထာကပေငြ ပရရၾကသည။ လဥးေရထထပသပသညးေသာ ၿမ႕နယမားအတြက ျမနမာကပေငြ ၂၅၀ မ ေတာငတနးေဒသရ ၿမ႕နယငယမားက ျမနမာကပေငြ ၅၀၀၀၀ အထ ၁း၂၀၀ အခးအစားထ ကြာဟသညက ေတြ႔ရသည။ ထ႔ေၾကာင မဆႏၵနယဖြ႔ၿဖးေရးရနပေငြသည သာတညမမႈ/မတမႈ (equity) စႏႈနးျဖငတငးတာလင ကြာဟမႈမားရေနမည။

၃) အေျခအေနအမးမးအရ ေထာကပေငြမား (Various ad hoc grants)

အေျခအေနအမးမးအရ ေထာကပေငြမားက သဘာဝေဘးအႏရယ အစရသည အေရးေပၚအေျခအေနမားတြင ျပညေထာငစအစးရက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအတြက ခေပးေသာ ေထာကပေငြမားျဖစသည။

ျမနမာႏငငတြင လကရ ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈအစအစဥ (ေထာကပေငြလႊေျပာငးျခငးႏင ျပညေထာငစအခြန ေငြမေဝျခငး) က ဆနးစစႏငရန ေအာကပါဇယား (ဇယား-၂၉ ရႈ) ႏင ပမား (ပ-၇-၈ ရႈ) က အသးျပသြားမည။

ဇယား (၂၉) ၂၀၁၅-၂၀၁၆ ႏင ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစ၌ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးတ႔၏ ဝငေငြအရငးအျမစအလက တစဥးခငးရေငြမား (ျမနမာကပသနး)

ျပညနယ/ တငး ေဒသႀကး

လဥးေရ၂၀၁၅-၂၀၁၆ ဘ႑ာႏစ ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစ

ကယပင ရေငြ

ေထာကပေငြ လႊေျပာငးမႈ စစေပါငး ကယပင

ရေငြမေဝ

အခြနရေငြေထာကပေငြလႊေျပာငးမႈ စစေပါငး

ဧရာဝတ ၆,၁၈၄,၈၂၉ ၄,၃၈၈ ၁၇,၈၄၇ ၂၂,၂၃၅ ၃,၃၂၂ ၃၂၀ ၁၈,၇၈၈ ၂၂,၄၃၀ပခး ၄,၈၆၇,၃၇၃ ၇,၄၅၅ ၂၄,၈၄၇ ၃၂,၃၀၂ ၄,၅၇၂ ၃၃၃ ၂၅,၉၆၂ ၃၀,၈၆၆ခငး ၄၇၈,၈၀၁ ၁၄,၉၇၄ ၂၅၆,၅၅၇ ၂၇၁,၅၃၂ ၃,၅၇၇ ၂,၁၉၇ ၂၇၃,၀၅၅ ၂၇၈,၈၂၉

ကခင ၁,၆၄၂,၈၄၁ ၉,၁၂၈ ၉၈,၃၃၅ ၉၈,၄၆၃ ၇,၁၃၄ ၇၇၇ ၉၂,၆၉၉ ၁၀၀,၆၁၀ကယား ၂၈၆,၆၂၇ ၂၄,၈၉၂ ၁၆၃,၆၈၈ ၁၈၈,၅၈၀ ၇,၆၅၆ ၄၂၂ ၁၇၅,၉၇၁ ၁၈၄,၀၄၈ကရင ၁,၅၀၄,၃၂၆ ၅,၄၆၃ ၄၅,၅၁၀ ၅၀,၉၇၄ ၃,၁၃၆ ၃၀၄ ၄၉,၁၂၄ ၅၂,၅၆၄မေကြး ၃,၉၁၇,၀၅၅ ၅,၁၀၂ ၃၄,၈၁၃ ၃၉,၉၁၆ ၃,၆၀၃ ၇၈၂ ၃၆,၁၃၀ ၄၀,၅၁၅မႏေလး ၆,၁၆၅,၇၂၃ ၂၂,၂၁၇ ၁၇,၅၇၅ ၃၉,၇၉၂ ၁၈,၂၅၇ ၂,၀၃၄ ၁၇,၃၉၀ ၃၇,၆၈၂

မြန ၂,၀၅၄,၃၉၃ ၆,၂၄၆ ၃၄,၂၄၄ ၄၀,၄၉၀ ၄,၀၄၃ ၃၇၃ ၃၄,၅၄၄ ၃၈,၉၆၀ရခင ၂,၀၉၈,၈၀၇ ၅,၆၀၃ ၆၃,၈၂၆ ၆၉,၄၂၉ ၃,၂၆၇ ၄၉၉ ၆၆,၈၉၉ ၇၀,၆၆၅

စစကငး ၅,၃၂၅,၃၄၇ ၄,၉၇၀ ၃၂,၀၀၀ ၃၆,၉၇၀ ၄,၁၀၂ ၇၂၁ ၃၂,၉၅၇ ၃၇,၇၇၉ရမး ၅,၈၂၄,၄၃၂ ၇,၄၈၄ ၃၅,၇၁၅ ၄၃,၂၀၀ ၅,၇၁၆ ၆၆၉ ၃၇,၁၅၅ ၄၃,၅၄၀

တနသၤာရ ၁,၄၀၈,၄၀၁ ၆,၄၀၅ ၁၀၀,၈၇၇ ၁၀၇,၂၈၂ ၄,၂၈၄ ၈၈၁ ၁၀၃,၂၃၁ ၁၀၈,၃၉၆ရနကန ၇,၃၆၀,၇၀၃ ၅၆,၅၅၆ ၁၆,၃၉၄ ၇၂,၉၅၀ ၄၀,၁၂၇ ၂၉,၆၀၀ ၅,၅၅၁ ၇၅,၂၇၈

ပမးမ ၁၅,၈၃၆ ၃၄,၇၄၂ ၅၀,၅၇၈ ၁၁,၄၃၂ ၅,၁၀၆ ၃၄,၃၇၀ ၅၀,၉၀၇

၂၀၁၆ - ၂၀၁၇ ခ၊ ဘ႑ာေရးႏစ၊ ရသးခန႔မနးေျခေငြစာရငးဆငရာ အခကအလကမား (Citizen’s Budget)၊ စမကနးႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန၊ ရသးမနေျခေငြစာရငးဥးစးဌာန (စာမကႏာ ၃၁)

Source: Roger Shotton, Zin WInt Yee and Khin Pwint Oo, State and Region Financing, Planning and Budgeting in Myanmar: What are the Procedures and What are the Outcomes?, Renaissance Institute and The Asia Foundation, December 2016, p39

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 127

ပ (၇) ျမနမာႏငငရ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဝငေငြအရငးအျမစအလက တစဥးကရေငြမား (၂၀၁၅-၂၀၁၆ ဘ႑ာႏစ)

Source: Roger Shotton, Zin WInt Yee and Khin Pwint Oo, State and Region Financing, Planning and Budgeting in Myanmar: What are the Procedures and What are the Outcomes?, Renaissance Institute and The Asia Foundation, December 2016, p55

ပ (၈) ျမနမာႏငငရ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဝငေငြအရငးအျမစအလက တစဥးကရေငြမား (၂၀၁၅-၂၀၁၆ ဘ႑ာႏစ)

Grant transfer

Own revenue

300,000

250,000

200,000

150,000

100,000

50,000

-

Rev

enue

per

cap

ita

- MM

K

Ayeya

rwady

BagoChin

Kachin

Kayah

KayinM

agwayM

andalayM

onRakhin

eSagain

gShan

Taninth

aryi

Yangon

Grant transfer

Shared revenue

Own revenue

300,000

250,000

200,000

150,000

100,000

50,000

-

Rev

enue

per

cap

ita

- MM

K

Ayeya

rwady

BagoChin

Kachin

KayahKayin

Magway

Mandalay

Mon

Rakhine

Sagaing

ShanTanin

thary

iYangon

Source: Roger Shotton, Zin WInt Yee and Khin Pwint Oo, State and Region Financing, Planning and Budgeting in Myanmar: What are the Procedures and What are the Outcomes?, Renaissance Institute and The Asia Foundation, December 2016, p55

128

အထကပါဇယားႏင ပမားပါ အခကအလကမားမ ေတြ႔ရခကမားက ေအာကတြင အကဥးခးေဖာျပ ထားသည။

တစဥးကကယပငအခြနရေငြ (per capita own tax revenue)

ဘ႑ာႏစ (၂) ႏစလးတြင ၿမ႕ျပဆနေသာ ရနကနတငးႏင မႏေလးတငးတ႔တြင တစဥးက ကယပငအခြန ရေငြ ေကာကခရရမႈအမားဆးျဖစသည။ ဆလသည မာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးမႈ အဆငကြာဟမႈသည ကယပငအခြနေကာကခရရမႈအေပၚ သကေရာကသည အေၾကာငးရငးတစခ ျဖစႏင သည။

တစဥးကေထာကပေငြလႊေျပာငးမႈ (per capita transfer)

ဘ႑ာႏစႏစခလးတြင ၿမ႕ျပဆနေသာ ရနကနတငးႏင မႏေလးတငးထသ႔ လႊေျပာငးေပးေသာ တစဥးက ေထာကပေငြမားသည အျခားေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားထသ႔ လႊေျပာငးေပးေသာ ေထာကပေငြ မားေအာက ေလာနညးေနသည။ ထတငးႏစခ၏ တစဥးခငးကယပငအခြနရေငြသည အျခားေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား ထကပမားေသာေၾကာင ျပညေထာငစ၏ လႊေျပာငးေထာကပေငြမားက ေလာထားျခငး လညး ျဖစႏငသည။

တစဥးကမေဝအခြနရေငြ (per capita shared tax revenue)

၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစမစ၍ ျပညေထာငစအခြနအခ႕ (တစဥးခငးဝငေငြခြန၊ ကနသြယလပငနးခြန၊ အထးကနစညခြနႏင တဆပေခါငးခြန) မ ေကာကခရရေသာ အခြနဘ႑ာ အခ႕က ျပညနယ/တငးေဒသ ႀကးမားအား ခြေဝေပးသည။ ေကာကခရရရာေဒသ (ျပညနယ/တငးေဒသႀကး/ ၿမ႕နယ) က အေျခခၿပး သတမတအခးအစားတစခ (ရာခငႏႈနး) ျဖင ျပညေထာငစအစးရ၏ အခြနဘ႑ာအခ႕က ခြေဝျခငးျဖစရာ အခြနေငြေကာကခရရမႈ မားေလေလ ခြေဝေပးမည အခြနေငြပမာဏမားေလေလ ျဖစသည။ ေမာလငထား သညအတငး ၿမ႕ျပဆနေသာ ရနကနတငးႏင မႏေလးတငးတ႔၏ တစဥးက မေဝအခြနရေငြသည အျခား ေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ တစဥးက အခြနရေငြမားထက ပမားသည။ ျခြငးခကတစခမာ ျမနမာ ႏငင၏ ဖြ႔ၿဖးမႈအနမဆး ျပညနယတစခအျဖစ သတမတခထားရေသာ ခငးျပညနယ၏ တစဥးကမေဝအခြန ရေငြသည မႏေလးတငးထက ပမားေနသည။

စစေပါငးတစဥးကရေငြ (total per capita revenue)

၂၀၁၅-၂၀၁၆ ဘ႑ာႏစႏင ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစတ႔တြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကမား၏ စစေပါငး တစဥးက ရေငြမားသည စးပြားေရးလပငနးပမားၿပး လဥးေရထထပေသာ ရနကနတငးႏင မႏေလးတငးတ႔၏ စစေပါငး တစဥးကရေငြမားသည စးပြားေရးလပငနးနညးၿပး လဥးေရနညးေသာ ခငးျပညနယႏင ကယား ျပညနယတ႔၏ စစေပါငး တစဥးကရေငြမားေအာက နညးေနသည။

ဇယားပါအခကအလကမားမ ေတြ႔ရခကမားက အေျခခၿပး ျမနမာႏငင၏ဘ႑ာေရးစနစက ေအာကပါ ဘ႑ာေရး ဖကဒရယစနစ၏ စႏႈနးအခ႕ျဖင သးသပသြားပါမည။

ဘ႑ာေရးမတမႈ (fiscal equity)

တစဥးကမေဝအခြနမားက အခြနေကာကခရရရာေဒသ အေျခခၿပး သတမတအခးအစားျဖင ျပနလညခြေဝ သျဖင မတမႈက အေျခခထားသည။ အခြနမားမားေကာကခရရလင မေဝအခြနရေငြမားမား ျပနလည ရရမည ျဖစသည။ ထ႔ျပင ေထာကပေငြလႊေျပာငးမႈမားက ျပညေထာငစအစးရက သငေလာသလ ဆးျဖတ သြားျခငးထက စညးမဥးအေျခခပေသနညးမားက အသးျပၿပး ထတေပးသျဖင မတမႈက အေျခခထားသည။ အသးစရတလအပခက ပရႏငေသာ ျပညနယမားက အျခားျပညနယမားထက ေထာကပေငြ ပေပးသည သေဘာျဖစသည။ သ႔ရာတြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ အသးစရတ တာဝနမားအတြက လအပေသာ

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 129

ဘ႑ာေငြအရငးအျမစ (revenue sources) ညမေရးအတြက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဝငေငြ အရငးအျမစမား (ကယပငအခြနရေငြ၊ မေဝအခြနရေငြႏင အေထြေထြေထာကပ ေငြ) က ထနးညႇထားမႈ မရသညက ေတြ႔ရသည။ ၂၀၁၅-၂၀၁၆ ဘ႑ာႏစတြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ တစဥးကရေငြသည ပမးမ ကပ (၅၀,၅၇၈) သနး၊ အနမဆး ကပ (၂၂,၂၃၅) သနး ႏင အျမငဆး ကပ (၂၇၁,၅၃၂) သနးရရာ အျမငဆးႏင အနမဆးအခးမာ (၁၂.၂) ျဖစသည။ ထနညးတ ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစတြငလညး တစဥးကရေငြသည ပမးမ ကပ (၅၀,၉၀၇) သနး၊ အနမဆး ကပ (၂၂,၄၃၀) သနးႏင အျမငဆး ကပ (၂၇၈,၈၂၉) သနးရရာ အျမငဆးႏင အနမဆးအခးမာ (၁၂.၄) ျဖစေနသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးမား၏ ဘ႑ာေငြအရငးအျမစမားသည အလြနကြာဟမႈရေနေသာေၾကာင ျပညနယ/တငးေဒသ ႀကးမားအၾကား ဘ႑ာေရးမတမႈ မရဟ ေယဘယအားျဖင သးသပႏငသည။

ဘ႑ာေရးသာတညမမႈ ျဖစေစျခငး (Fiscal Equalization)

လကရျမနမာႏငင၏ ျပညေထာငစ ေထာကပေငြ လႊေျပာငးမႈသည သာတညမျဖစေစျခငး မရေသးသညက ေတြ႔ရသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားထသ႔ လႊေျပာငးေပးေသာ ပမးမတစဥးကေထာကပေငြ (average per capita grant transfer) သည ၂၀၁၅-၁၆ ဘ႑ာႏစတြင ျမနမာကပ ၃၄,၇၄၂ သနးရၿပးႏင ၂၀၁၆-၁၇ ဘ႑ာႏစ တြင ျမနမာကပ ၃၄,၃၇၀ သနးရသည။ ထပမးမ ပမာဏေအာက ရရေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အေရအတြက မာ ၂၀၁၅-၁၆ ဘ႑ာႏစ တြင (၆) ခႏင ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစတြင (၅) ခ ရသည။ ျပညေထာငစအစးရသည ေထာကပေငြမားျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ကယပငရေငြ ကြာဟမႈက ညေအာငညႇေပးရမညအစား ကယပငရေငြနညးသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသ႔ လႊေပးေသာ ေထာကပေငြမားမာ အလြနမားေနၿပး ကယပငရေငြနညးသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ စစေပါငးတစဥးကရေငြသည ကယပငရေငြမားေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ စစေပါငးတစဥးက ရေငြမားထက ပမားေနသည။ ဥပမာ - ၂၀၁၆-၁၇ ဘ႑ာႏစတြင ကယပငရေငြနညးေသာ ခငးျပညနယ၏ တစဥးကရေငြသည ျမနမာကပ ၂၇၈,၈၂၉ သနးရၿပး ကယပငရေငြမားေသာ ရနကနတငး၏ တစဥးက ရေငြသည ျမနမာကပေငြ ၇၅,၂၇၈ သနးသာ ရသည။

ဘ႑ာေရးဆငရာ ကယပငအပခပခြင (Fiscal Autonomy)

ျမနမာႏငငရ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ အခြနအရငးအျမစ (ကယပငရေငြ၊ မေဝအခြနဘ႑ာႏင ျပညေထာငစေထာကပေငြ) အခးအစားမားက ႏႈငးယဥၾကညလင အခးအစားညမမႈ မရသညက ေတြ႔ရ သည။ ၂၀၁၅-၂၀၁၆ ဘ႑ာႏစတြင ျပညနယ/ တငးေဒသႀကး အမားစ၏ ကယပငရေငြမားသည (ရနကန တငးႏင မႏေလးတငးကလြၿပး) ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊေျပာငးေငြ (အေထြေထြေထာကပေငြ) မား ေအာက ေလာနညးေနသည။ ထနညးတ မေဝအခြနေငြ စတငခြေဝသည ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစတြငလညး ျပညေထာငစအစးရ၏ ေထာကပေငြသည (ရနကနတငးႏင မႏေလးတငးမ လြၿပး) ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အမားစ၏ ကယပငရေငြႏင မေဝအခြနေငြ စစေပါငးထက ပမားေနသည။ ဆလသညမာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည ဘ႑ာေရးအရ ျပညေထာငစအစးရအေပၚ ပမနမခေနရသညသေဘာ ရသည။ ထ႔ျပင ျပညေထာငစအခြနအခ႕ (တစဥးခငးဝငေငြခြန၊ ကနသြယလပငနးခြန၊ အထးကနစညခြနႏင တဆပ ေခါငးခြန) တ႔မ ရရေသာ အခြနဘ႑ာအခ႕က ျပညနယ/တငးေဒသႀကမားႏင ခြေဝရာတြင ခြေဝမည အခးအစား (ရာခငႏႈနး) မားက ျပညေထာငစအစးရကသာ သငေတာသလ ဆးျဖတသြားသည သေဘာရ သျဖင ျပညနယမားသည မမတ႔ ေဒသမ ေကာကခရရေသာ အခြနေငြမားအေပၚ မညမခစားခြငရသညႏင ပတသက၍ ဆးျဖတပငခြင မရသည သေဘာျဖစသည။

ဘ႑ာေရးပြငလငးျမငသာမႈ (Fiscal Transparency)

ျမနမာႏငင၏ လကရဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈအစအစဥ သည ဝငေငြအရငးအျမစမားက ေဖာျပထားမႈအားျဖင ပြငလငးျမငသာမႈ အနညးငယရလာသည။ ယခင ဘ႑ာႏစမားတြင ဘ႑ာအရငးအျမစမားက ကယပင ရေငြႏင ျပညေထာငစအစးရလႊေျပာငးေငြ (ေထာကပေငြ) ဟ၍ ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးမား၏ ဝငေငြ အရငးအျမစမားက ေဖာျပထားသည။ ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစမစ၍ “မေဝအခြန” ေခါငးစဥျဖင ျပညနယ/

130

တငးေဒသႀကးတ႔၏ အခြနအရငးအျမစ တစခတးလာသည။ အမနတကယတြင ထမေဝအခြနသည ျပညေထာငစအစးရ၏ အေထြေထြ ေထာကပေငြ အခြနက ေခါငးစဥခြတစခ တးခ႕ေပးထားသညသေဘာသာ ရသည။ (ထအခြနေငြမားက အျခားဝငေငြမားႏင ေရာထားသည ျပညေထာငစအစးရ၏ အေထြေထြ ေထာကပေငြမားသာ ျဖစသည။) သ႔ရာတြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအလက ေကာကခရရေသာ သကဆငရာ ျပညေထာငစ အခြနေငြမားသည ေကာကခရရေသာ ေဒသမားႏင ျပနလညေဝမထားသညက (ေဝမ ေပးသည အခးအစား နညးေနေသးသညတင) သရရသျဖင ဘ႑ာေရးပြငလငးျမငသာမႈသည ယခင ထကစာလင အနညးငယရလာသညဟ ရႈျမငၾကသည။

ျမနမာႏငင၏ လကရ ဘ႑ာေရးစနစသည ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အေျခခသေဘာတရားမားအရ ဘ႑ာေရး အာဏာမားက အစးရအဖြ႔မားအၾကား ခြေဝထားမႈရသည။ သ႔ရာတြင လကရဘ႑ာေရးအာဏာ ခြေဝမႈအေနအထားသည ျပညေထာငစအစးရ၏ လကထတြင ပ၍ စပေနၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဘ႑ာေရး ကယပငအပခပခြငက အေပၚယအားျဖငသာ ေပးအပထားသညသေဘာ ရသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည ၎တ႔၏ အသးစရတတာဝနမားအတြက လအပေသာ ဘ႑ာေငြမားက ၎တ႔၏ ကယပငဘ႑ာေငြ အရငးအျမစ တစခတညးျဖင မလေလာကသျဖင ျပညေထာငစအစးရအေပၚ ဘ႑ာေရး အရ မခအားထားေနရဆျဖစသည။ ျပညေထာငစအစးရသည ျပညနယမားအၾကား ဘ႑ာေရးမတမႈ (အလားတ ဘ႑ာေငြအရငးအျမစမား) ရေရးအတြက ဘ႑ာေငြေထာကပမႈ အစအစဥမားမတစဆင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအတြက ျပညေထာငစအခြနဘ႑ာ အခ႕ႏင ျပညေထာငစေထာကပေငြမား ခေပးသည။ ထအစအစဥမားသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဘတဂကလေငြမားက အတငးတာ တစခထ တညၿငမေစေသာလညး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမမား၏ ဘ႑ာေရး ကယပငအပခပခြငက အားနညးေစသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဘ႑ာေရးအာဏာမား ခငမာအားေကာငး သည ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစတစခ ေပၚထြနးလာေရးအတြက လကရဘ႑ာေရးစနစက စနစတက ျပျပငေျပာငးလသြားရန လပါသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 131

အခနး(၈)

jrefrmEkdifiH. tcGefpepf

8² 1? tcGefaumufcHjcif;ESifh tcGeftrsKd;tpm;rsm;ႏငငအမားစတြင ျပညသ႔အသးစရတ (အစးရအသးစရတ) မားက အဓကအားျဖင အခြနဝငေငြမားျဖင ျဖညဆညးၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ႏငငတငးတြင အထးသျဖင ဖြ႔ၿဖးဆႏငငမားတြင ေကာငးမြနထေရာကေသာ အခြနစနစတစခရရန လအပသည။ မၾကာေသးမႏစမားအတြငး ျမနမာႏငငတြင ေတြ႔ရေသာ ႏငငေရး၊ စမ အပခပေရးႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ ဗဟခပကငမႈ ေျဖေလာျခငးမားႏငအတ အစးရသည အစးရအသးစရတ မားက (အထးသျဖင လမႈေရးက႑ေအာကရ ပညာေရးႏင ကနးမာေရးဆငရာ အသးစရတမားက) အခြန ဘ႑ာေငြမားျဖင ကာမေစရနႏင အစးရ၏ အခြနဝငေငြမား တးပြားလာေစရန အလငာ အခြနမဝါဒဆငရာ ျပျပင ေျပာငးလမႈမား ျပလပလာသည။ သ႔ရာတြင မၾကာေသးမက ျပ႒ာနးလကေသာ ဥပေဒအခ႕သည အစးရ၏ အခြနဘ႑ာေငြတးပြားမႈက ထခကႏငသညသေဘာ ရသည။ ထဥပေဒမားမာ အထးစးပြားေရးဇနဥပေဒ (၂၀၁၄ ခႏစ၊ ဇႏၷဝါရလ)၇၃ ႏင ျမနမာႏငငရငးႏးျမႇပႏမႈဥပေဒ (၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ)၇၄ တ႔သည စးပြားေရး လပငနးမားအတြက အခြနကငးလြတခြငႏငသကသာခြင (tax exemptions and reliefs) ခစားခြင ေပးထားသျဖင အစးရေကာကခရရႏငမည အခြနေငြပမာဏက ေလာနညးသြားေစႏငသည သေဘာရသည။၇၅

၇၃ အထးစးပြားေရးဇနတြင ကငးလြတဇနႏင လပငနးျမႇငတငေရးဇနဟ၍ သးသန႔ဇနမား ခြျခားသတမတထားၿပး ထဇနမား အတြငး ရငးႏးျမႇပႏမႈ လပငနးမားက ဝငေငြခြနကငးလြတခြငႏင သကသာခြငတ႔က ေပးထားသည။ ကငးလြတဇန အတြငး ရငးႏးျမႇပႏမႈလပငနးမားက စတငလညပတသညေန႔မ ပထမခနစနစအတြက ဝငေငြခြနကငးလြတခြငႏင လပငနးျမႇငတငေရးဇနအတြငး ရငးႏးျမႇပႏမႈလပငနးမားက စတငလညပတသညေန႔မ ပထမ (၅) ႏစအတြငး ဝငေငြ ခြနကငးလြတခြငတ႔က ေပးထားသည။ ထ႔အျပင ဇနႏစခလးအတြငး ရငးႏးျမႇပႏမႈလပငနးမားတြင ဒတယ (၅) ႏစ အတြက တညဆဝငေငြခြနႏႈနးထား၏ ၅၀ % သကသာခြင၊ တတယ (၅) ႏစအတြက အျမတေငြက ျပနလညရငးႏး ျမႇပႏလင တညဆဝငေငြခြနႏႈနး ထား၏ ၅၀% သကသာခြငတ႔က ေပးထားသည။

၇၄ ျမနမာႏငငရငးႏးျမႇပႏမႈဥပေဒတြင ျမနမာႏငင၏ ေဒသမားက ဖြ႔ၿဖးမႈအေျခအေနအလက ဇနမား သတမတထားၿပး ထဇနမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ ဝငေငြခြနကငးလြတခြငႏင သကသာခြငမားက ေပးထားသည။ ဖြ႔ၿဖးမႈ နညးပါး ေသာ ေဒသမား (ဇန-၁) အတြငး ရငးႏးျမႇပႏမႈမားအတြက စတငသညႏစမ (၇) ႏစအထလညးေကာငး၊ ဖြ႔ၿဖးမႈအသင အတငရေသာ ေဒသမား (ဇန-၂) အတြငး ရငးႏးျမႇပႏမႈမားအတြက စတငသညႏစမ (၅) ႏစအထ လညးေကာငး၊ ဖြ႔ၿဖးမႈရေသာ ေဒသမား (ဇန-၃) အတြငး ရငးႏးျမႇပႏမႈမားအတြက စတငသညေန႔မ (၃) ႏစအထလညးေကာငး ဝငေငြခြန ကငးလြတခြငမား ေပးထားသည။ ထ႔အျပင အျခားသကသာခြငမားလညး ေပးထားသည။

၇၅ http://burmese.dvb.no/archives/256807 (Accessed on 5 Mar 2018)

ႏငငသားတငးသည ဥပေဒအရ ေပးေဆာငရမည အခြနအေကာကမားက ေပးေဆာငရန တာဝနရသည။

ပဒမ (၃၈၉)၊ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၊ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ

132

ဘ႑ာႏစအလက အစးရ၏ အခြနေကာကခရရသည ပမာဏသည ျပညသ႔ရေငြ၏ အခးအစား (ရာခငႏႈနး) အားျဖင တးပြားလာေသာလညး (ဇယား - ၃၀ ရႈ) ျပညသ႔အသးစရတမား၏ ေသးငယေသာ အခးအစားတစခကသာ ကာမ ေစသည။ ထ႔ေၾကာင အစးရသည အခြနဘ႑ာတးလာေစရန အခြနစနစျပျပငေျပာငးလမႈမား ဆကလက ေဆာငရြကလကရသည။ ဥပမာ - ျမနမာႏငငအစးရသည ၂၀၁၂ ခႏစမ စ၍ ျပညေထာငစ၏ ဘ႑ာေငြအရ အသး ဆငရာဥပေဒ (Union Budget Law) က အမားျပညသအားချပျခငး၊ ၂၀၁၄ ခႏစမ စ၍ အခြနထမးမားဆငရာရးမား (Taxpayer Office) ထားရျခငးႏင အခြနအခ႕၏ ႏႈနးထားမား ေလာခေပးျခငးတ႔က ျပလပလာခသည။ လကရ ဥးထငေကာအစးရ လကထကတြငလညး ၂၀၁ရ ခႏစ၊ အခြနအေကာကဥပေဒျဖင အခြနႏႈနးထားမား ေလာချခငး ႏင အခြနကငးလြတကနစညႏင ဝနေဆာငမႈမား စာရငးက တးခ႕ေပးျခငးတ႔က ေဆာငရြကခသည။ ထ႔အျပင အခြနရေငြတးလာေရးအတြက မၾကာေသးမက ျပညေထာငစလႊတေတာတြင တငသြငးခေသာ “၂၀၁၈ ခႏစ၊ အခြန အေကာကဥပေဒၾကမး” တြင၇၆ “ဝငေငြရလမး မျပႏငသည စညးၾကပမႈ လြတကငးေနေသာ ဝငေငြအေပၚ ဝငေငြခြန (၁၅) ရာခငႏႈနးမ ရာခငႏႈနး (၃၀) အထ ေကာကခမႈ ပယဖကလကၿပး အခြနမေဆာငခေသာ ဝငေငြႏင ပငဆငမႈ မားအတြက အခြနသးရာခငႏႈနးႏင ငါးရာခငႏႈနးသာ ထမးေဆာငရန ျပငဆငေလာခ” ထားသည။ ထေလာခမႈ သည ႏငငေတာ၏ အခြနရေငြက တးေစႏငေသာလညး ေငြမက ေငြျဖျဖစေအာင တရားဝင ခြငျပလကသကသ႔ ျဖစသြားေစႏငသညဟ ေဝဖနရႈပခမႈမား ရေနသည။၇၇ ႏငငေတာ၏ အခြနဘ႑ာတးေရးသည အေရးႀကးေသာ လညး ေရတအခြနရေငြ တစခတညးထက ေရရညအကးဆကမားကလညး ထညသြငးစဥးစားရန လအပသည။

ဇယား (၃၀) ျမနမာႏငငတြင ဘ႑ာႏစအလက ေကာကခရရေသာ အခြနရေငြ (စစေပါငးျပညသ႔ရေငြပမာဏ၏ ရာခငႏႈနး)

ဘ႑ာႏစ ရာခငႏႈနး

၂၀၁၂-၂၀၁၃ ၂၇ %

၂၀၁၃-၂၀၁၄ ၂၅ %၂၀၁၄-၂၀၁၅ ၂၉ %၂၀၁၅-၂၀၁၆ ၃၅ %

အရငးအျမစ ။ ။ ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ - ၂၁ ရာစပငလတြင တပမေတာသားအစအဖြ႔မ တငသြငး ဖတၾကားေသာ တပမေတာသားအစအဖြ႔၏ “အခြနေကာကယျခငးႏင ျပနလညခြေဝျခငး” စာတမး (၂၀၁၆ ခႏစ၊ စကတငဘာလ၊ (၃) ရက)

ႏငငတစခလး၏ အခြနဝငေငြတးပြားေရးအတြက အခြနေကာကခမႈစနစႏင မဝါဒမားက ျပျပငေျပာငးလျခငးမားႏင အတ အခြနဆငရာလပပငခြငအာဏာမားကလညး ျပညေထာငစႏင ျပညနယမားအၾကား စနစတက ခြေဝကငသး သြားရန လပါသည။ ျမနမာႏငင၏ အခြနစနစသည ၂၀၁၁ ခႏစမတငမအခနထတြင ျပညေထာငစ အစးရ၏ ထနးခပမႈ ေအာကတြငသာ ရခရာမ ၂၀၁၁ ခႏစမစ၍ ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရတ႔ သည ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင ျပ႒ာနးေပးထားေသာ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားျဖင အခြန ေကာကခခြငကယစ ရၾကသည။၂၀၁၅ ခႏစတြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက ေကာကခခြငရေသာ အခြနစာရငး က တးခ႕ေပးခေသာလညး၇၈ အခြနအာဏာမားျဖစသည ဥပေဒျပခြင၊ အခြနႏႈနးထားသတမတခြငအားျဖငၾကညလင ျပညေထာငစအစးရ လကထတြငသာ စပေနေသးသည။၇၉ ထ႔ေၾကာင ဖကဒရယစနစႏငအည အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား (ဥပေဒျပခြင၊ စညးၾကပခြင၊ ထနးေၾကာငးခြင) က ျပညေထာငစႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး

၇၆ https://pyidaungsu.hluttaw.mm/uploads/pdf/37gJia_5-2-2018%20Draft%20of%202018%20Union%20Taxation%20Law%20version%201.2.pdf (Accessed on 5 Mar 2018)

၇၇ http://news-eleven.com/features/38965, http://news-eleven.com/features/40126 (accessed on 5 Mar 2018)

၇၈ https://pyidaungsu.hluttaw.mm/uploads/pdf/PnzhcH_45._constitution_law_436_b_10-7-2015.pdf

(Accessed on 5 Mar 2018)

၇၉ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက ေကာကခခြငရေသာ အခြနအခစာရငးက တးခ႕ေပးထားေသာလညး ထအခြနမားႏင ပတသက၍ ဥပေဒျပခြင၊ စညးၾကပခြငႏင ထနးေၾကာငးခြငစသည အခြနအာဏာမားသည ရငးလငးမႈ မရေပ။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 133

အစးရမားအၾကား ခြေဝအပႏငးႏငေရးအတြက လကရျပညေထာငစႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရတ႔ ေကာကခခြငရေသာ အခြနမားႏင မညသညအခြနမားက မညသညအစးရ (ျပညေထာငစ သ႔မဟတ ျပညနယ) အား အပႏငးသငသညတ႔က ျပနလညသးသပသြားရန လသည။

ျမနမာႏငငတြင ေကာကခေသာ အခြနမားသည အပစအားျဖင (၄) မး ရသည။ ၎တ႔မာ (၁) ျပညတြငး ထြကကနႏင ျပညသျပညသားမား သးစြမႈအေပၚ ေကာကခေသာ အခြနအေကာက၊ (၂) ပငဆငမႈအေပၚ ေကာကခသည အခြန အေကာက၊ (၃) အေကာကအခြနႏင (၄) ႏငငပငသယဇာတမား ထတယသးစြမႈအေပၚ ေကာကခသည အခြန အေကာကတ႔ ျဖစသည။ ထအခြနအပစမားေအာကရ အခြနမားက ျပညေထာငစ အစးရက ေကာကခေသာ အခြနမား (၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပ၊ ဇယား - ၁) ႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရမားက ေကာကခေသာအခြနမား (၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပ၊ ဇယား - ၅) ဟ၍ ခြျခားထားၿပး ထအခြနမားက အခြနရးတစခတညးကသာ ေကာကချခငးထက သကဆငရာ ဝနႀကးဌာနမားအား ေကာကခခြငေပးထားသည။ (ေနာကဆကတြ - ၄ ရႈ) ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒပါ ဇယား (၁) ႏင ဇယား (၅) တြင ပါရေသာ ျပညေထာငစအခြနႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအခြနမားမ အဓကကေသာ အခြန အခ႕က ေအာကတြင အကဥးခးေဖာျပထားသည။ ထ႔ေနာက ျပညေထာငစႏင ျပညနယမားအၾကား ခြေဝကငသး ေသာ အခြနအခ႕က သးသပတငျပထားသည။

၁။ ဝငေငြခြန (Income Tax)

ျမနမာႏငငတြင ဝငေငြခြနက ၁၉၇၄ ခႏစတြင စတငေကာကခခသည။၈၀ ဝငေငြခြနသည တကရကခြန ျဖစၿပး ျမနမာ ႏငငတစဝနးလးတြငေနထငေသာ ႏငငသားႏင ႏငငျခားသားအားလးႏင ျမနမာႏငငျပငပတြင ေနထငေသာ ျမနမာႏငငသားမားအားလးအေပၚ စညးၾကပသည။၈၁ လစာ၊ အသကေမြးဝမးေကာငးပညာလပငနး၊ စးပြားေရး လပငနး၊ ပစၥညးငားရမးခ၊ အေျခပစၥညးမ ျမတစြနးေငြ၊ စညးၾကပမႈမလြတကငးေသာ ဝငေငြႏငအျခား ရလမးမားမ ရေသာ ဝငေငြစသည ဝငေငြအပစ (၇) ခ အေပၚ စညးၾကပသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဝငေငြခြနဥပေဒအရ လကရ ေကာကခေနေသာ ဝငေငြခြနႏႈနးထားသည အခြနထမးအမးအစား/ဝငေငြအလက ကြျပားသည။ (ဇယား - ၃၁ ရႈ) ထ႔ျပင ဝငေငြခြန ကငးလြတခြင (ဇယား - ၃၂) ႏင သကသာခြင (ဇယား - ၃၃) တ႔ကလညး ေပးထားသည။

ဇယား (၃၁) ျမနမာႏငင၏ ဝငေငြခြနႏႈနးထားမား

စဥ အခြနထမးအမးအစား/ဝငေငြ အခြနႏႈနး (%)(၁) ျပညပေနႏငငသား ကငးလြတခြငရေငြမအပ သကသာခြငမား ႏတၿပး ကနေငြအေပၚ ၁၀ %

(၂) ႏငငပငစးပြားေရးလပငနး၊ ျပညတြငးရ ကမၸဏမားႏင သမဝါယမအသငး ၂၅ %

(၃) ျပညပေန ပဂၢလ သ႔မဟတ ကမၸဏ ၃၅ %

(၄) စညးၾကပမႈမ လြတကငးေနေသာ ဝငေငြ

(၅) လစာ၊ စးပြားေရးလပငနးဝငေငြႏင အသကေမြးဝမးေကာငးပညာလပငနးဝငေငြ (ႏႈနးတး)

၀ % - ၂၅ %

(၆) အေျခပစၥညးမ ျမတစြနးေငြမား

• ျပညတြငးေနႏငငသား• ျပညပေနႏငငျခားသား• ျမတစြနးေငြ (ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႔)

- ညမကပသနးေပါငး (၁၀၀,၀၀၀) အထ - ညမကပသနးေပါငး (၁၀၀,၀၀၁) မ (၁၅၀,၀၀၀) အထ - ညမကပသနးေပါငး (၁၅၀,၀၀၁) ႏင အထက

၁၀ %၄၀ %

၄၀ %၄၅ %၅၀ %

အရငးအျမစ ။ ။ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ျမနမာႏငငဝငေငြခြနဥပေဒ

၈၀ ၁၉၇၄ ခႏစ၊ ဝငေငြခြနဥပေဒက ၁၉၈၉၊ ၂၀၀၆၊ ၂၀၁၁ ႏင ၂၀၁၆ ခႏစတ႔တြင ျပငဆငခသည။ ၈၁ ႏငငသားဆသညမာ ဧညႏငငသားႏင ႏငငသားျပခြငရသမားလညး ပါဝငသည။

134

ဇယား (၃၂) ျမနမာႏငင၏ ဝငေငြခြနကငးလြတခြငမား (ဝငေငြခြနဥပေဒပဒမ ၃၁ (က) အရ)

စဥ ကငးလြတခြငမား

(၁) မးယစေဆးဝါးႏင စတက ေျပာငးလေစတတေသာ ေဆးဝါးမား ဥပေဒအရ ဖမးဆးရမႈအေပၚ ဆေငြ ခးျမႇငျခငး အစအစဥအရ ဝငေငြႏစအတြငး ဆေငြက တစႀကမတညးျဖစေစ၊ အႀကမႀကမရရျခငး ျဖစေစရရသည စစေပါငးဝငေငြ၏ ကပသနး ၁၀၀ အထ၊

(၂) တရားမဝငပစၥညးမား ဖမးဆးရမႈအေပၚ ဆေငြခးျမႇငျခငး အစအစဥအရ ဝငေငြႏစအတြငး ဆေငြက တစႀကမတညးျဖစေစ၊ အႀကမႀကမရရျခငး ျဖစေစရရသည စစေပါငးဝငေငြ၏ ကပသနး ၁၀၀ အထ၊

(၃) ႏငငေတာမ ခးျမႇငေသာ ဘြ႔ထးဂဏထး တဆပမားႏငအတ ရရသည ခးျမႇငေငြမား၊

(၄) ျပညပေနႏငငသား၏ ျပညပတြင ႏငငျခားေငြျဖင ရရေသာ လစာေခါငးစဥမ ဝငေငြ၊

(၅) အစးရေအာငဘာေလသနးဆမမ ထတယရရေငြ၊

(၆) ႏငငဝနထမး အၿငမးစားယသညအခါ ရရသည ပငစငႏင ဂရဏာေၾကး၊

(၇) ျပညတြငး/ျပညပအဖြ႔အစညးမားက ႏငငေတာသ႔ လဒါနးေငြ၊ ေထာကပေငြျဖငေဆာငရြကသည လပငနးမားႏင စပလဥးသည ဝငေငြခြနကစၥရပမား

(၈) စေတာရယယာေစးကြကဖြ႔ၿဖးေရးအတြက ရနကနစေတာအတခနးစာရငးဝင အမားပင ကမၸဏမားႏင စပလဥးသည ဝငေငြခြနကစၥရပမား၊

အရငးအျမစ ။ ။ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ျမနမာႏငငဝငေငြခြနဥပေဒ

ဇယား (၃၃) ျမနမာႏငင၏ ဝငေငြခြနသကသာခြငမား

စဥ အေၾကာငးအရာ

၁။ တစဥးခငးပဂၢလလပငနးမားအတြက

• အေျခခခြငျပေငြ ဝငေငြ၏ ၂၀% ကပ သနး ၁၀၀ ထက မပရ• အတေနမဘ (ဝငေငြမရ) ေယာကၡမ တစဥးလင ကပ ၁၀ သနးစ• အမေထာငဖက (အတေန/ေထာကပ၊ ဝငေငြမရ) တစဥးတညးအတြက ကပ ၁၀ သနး• သားသမး (အရငး/လငပါမယားပါ/ဥပေဒႏငအည ေမြးစား)သည အမေထာငမရ၊ ဝငေငြမရ၊ ၁၈

ႏစေအာက၊ ၁၈ ႏစေကာေသာလညး ပညာသငၾကားေနပါက တစဥး ကပ ၅ သနးစ

၂။ ကမၸဏမားအတြက သကသာခြငမရ၊ ႏတပယခြငမရေသာ စရတမား

- မတညစရတ- ကယေရးကယတာစရတ- မဆေလာသညစရတ၊ လပငနးပမာဏႏင မမေအာငမားသည စရတ

အရငးအျမစ ။ ။ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ျမနမာႏငငဝငေငြခြနဥပေဒ

၂။ ကနသြယလပငနးခြန (Commercial Tax)

ျမနမာႏငငတြင ကနသြယလပငနးခြနက ၁၉၉၀ ခႏစတြင စတငစညးၾကပခသည။ ကနသြယလပငနးခြနသည သြယဝကခြနျဖစၿပး ျပညတြငး၌ ကနစညထတလပေရာငးချခငး၊ ျပညပမ ကနစညတငသြငးျခငး၊ ကနသြယမႈ ေဆာငရြကျခငးႏင ဝနေဆာငမႈေဆာငရြကျခငးတ႔အေပၚ စညးၾကပသည။၈၂ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ျပညေထာငစ၏ အခြန အေကာကဥပေဒအရ ကနစည (၈ရ) မးႏင ဝနေဆာငမႈ (၂၉) မးမအပ ကနကနစညထတလပျခငး၊ ျပညပမ တငသြငးျခငး၊ ကနသြယမႈေဆာငရြကျခငးတ႔အတြက ၅ ရာခငႏႈနးျဖင ကနသြယလပငနးခြန ကသငေစသည။ ထ႔အတ ႏႈနးထားကြျပားမႈရေသာ ကနစညႏင ဝနေဆာငမႈမား (ဇယား - ၃၄ ရႈ) ရၿပး အခြန ဥေပဒႏငအည

၈၂ ကနစညထတလပေရာငးချခငး၊ ကနသြယမႈေဆာငရြကျခငးႏင ဝနေဆာငမႈေဆာငရြကျခငးတ႔အတြက ဝယသထမ တပါတညး ေကာကခၿပး ႏငငေတာသ႔ ေပးေဆာငရသည။ သ႔ရာတြင ကနစညတငသြငးျခငးအတြက တငသြငးသက ေပးေဆာငရသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 135

ကနစညလပငနးခြန ခႏမခြငကလညး ေပးထားသည။ သ႔ရာတြင ကနသြယလပငနးခြန စညးၾကပျခငးမျပသည ေရာငးရေငြမားလညး ရသည။ ျပညတြငး၌ ထတလပျခငး၊ ဝနေဆာငမႈေဆာငရြကျခငးႏင ကနသြယမႈေဆာငရြက ျခငးတ႔အတြက ေရာငးရေငြ ကပသနး ၅၀၀ မေကာလင စညးၾကပျခငးမျပေပ။

ဇယား (၃၄) ျမနမာႏငင၏ ကနသြယလပငနးခြနႏင ႏႈနးထားမား

ကနစည/ဝနေဆာငမႈ ႏႈနးထား

• ကနစည (၈ရ) မးႏင ဝနေဆာငမႈ (၂၉) မး ၅%

• ေရႊထညလကဝတရတနာမား ေရာငးချခငး ၁ %

• ျပညတြငးေလေၾကာငးခရး ပ႔ေဆာငျခငးလပငနး ၃ %

• အေဆာကအအ ေဆာကလပျခငး ၃ %

• လပစစဓာတအား ျပညပသ႔ တငပ႔ျခငး ၈ %

• ေရနစမးျပညပသ႔ တငပ႔ျခငး ၅ %

• ကနကနစညမား ျပညပသ႔ တငပ႔ျခငး ၀ %

အရငးအျမစ ။ ။ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ျပညေထာငစ၏ အခြနအေကာကဥပေဒ

၃။ တဆပေခါငးခြန (Stamp Duties)

တဆပေခါငးခြနက စာခပစာတမးမား မခပဆမႏင ခပဆေနခနတ႔တြင ေပးေဆာငရေသာ အခြနျဖစသည။ တဆပေခါငးခြနက တရားရးသးတဆပေခါငးႏင တရားရးသးမဟတေသာ တဆပေခါငးမားက ေရာငးခ ျခငးျဖင ေကာကခရရသည။ တဆပေခါငးခြနဆသညစကားရပတြင ရးခြန (judicial stamp duties) ႏင တဆပခြန (non-

judicial stamp duties) ဟ၍ ႏစမးပါဝငသည။ ရးခြန က ရးခြနအကဥပေဒ (Court Fees Act) ျဖငလညးေကာငး၊ တဆပေခါငးခြနက ျမနမာႏငငတဆပေခါငးအကဥပေဒ (Myanmar Stamp Act) ျဖင လညးေကာငး အသးသး ေကာကခသည။ တဆပေခါငးခြန လေလာကစြာကပႏပထားျခငးမရပါက ကသင တဆပေခါငးခြနအျပင ယငး ကသငတဆပေခါငးခြန၏ (၁၀) ဆ က ဒဏေငြအျဖစ ေပးေဆာငရသည။ တဆပေခါငးခြနႏႈနးထားသည စာခပ အမးအစားေပၚမတညၿပး ကြျပားသြားသည။ (ဇယား - ၃၅ ရႈ)

ဇယား (၃၅) ျမနမာႏငင၏ တဆပေခါငးခြနႏႈနးထားမား

စဥ စာခပအမးအစား ႏႈနးထား (%)

၁။ သေဘာတစာခပ (အျခားနညးျဖင ျပ႒ာနးမထားလင) ၃၀၀ ကပ

၂။ ကမၸဏသငးဖြ႔စညးမဥး- မတညေငြရငးမရလင/သနး ၁၀၀၀ ထကမပ - သနး ၁၀၀၀ ထကပလင

၅၀,၀၀၀ ကပ၁၅,၀၀၀ ကပ

၃။ ကမၸဏသငးဖြ႔မတတမး- သငးဖြ႔စညးမဥး ပးတြပါလင- သငးဖြ႔စညးမဥး မပါလင

၁၅,၀၀၀ ကပ၁၅၀,၀၀၀ ကပ

၄။ ပစၥညးလႊစာခပ တနဘးအေပၚ ၂ %

၅။ ေမတာသကသကေပးကမးစာခပ (gift deed) တနဘးအေပၚ ၂%

၆။ အငားစာခပ - (ငားရမးခ ၁ ႏစထကမပ) ငားရမးခရေငြ၏- (ငားရမးခ ၃ ႏစထကမပ) တစႏစပမးမငားရမးခရေငြ၏- (ငားရမးခ ၃ ႏစထကပ) တစႏစပမးမငားရမးခရေငြ၏

၀.၅% ၀.၅% ၂%

အရငးအျမစ ။ ။ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ျပညေထာငစ၏ အခြနအေကာကဥပေဒ

136

၄။ ျမနမာႏငငေအာငဘာေလသနးဆခြန (State Lottery Tax)

ျမနမာႏငငေအာငဘာေလသနးဆသည ၁၉၃၈ ခႏစကတညးက ျမနမာႏငငတြင တညရေသာ တစခတညး ေသာ တရားဝငထလပငနး ျဖစသည။ ေအာငဘာေလထဖြငပြက ႏစလ တစႀကမ ကငးပခရာမ ၁၉၈၉ ခႏစ၊ မတလ ေနာကပငးမစ၍ လစဥကငးပၿပး ထလကမတေရာငးရေငြ၏ ၆၀ ရာခငႏႈနးက ဆေၾကးေငြအျဖစ ဖြငလစေပးကာ ထေပါကသမားအား ေပးအပသည။ ကန ၄၀ ရာခငႏႈနးက အခြနအျဖစ ေကာကခၿပး၈၃ ထအခြနႏငအတ လာေရာကထတယျခငး မရသည ထေပါကမမားက ႏငငေတာအစးရ၏ အခြနဘ႑ာေငြ (ျမနမာႏငငေအာငဘာ ေလသနးဆခြန) အျဖစ ႏငငေတာ၏ ဘ႑ာေငြအရအသးစာရငးတြင ထညသြငးသည။

၅။ အထးကနစညခြန (Special Good Tax)

အထးကနစညခြနသည ကနသြယလပငနးခြနတြင မလကတညးက ပါဝငခေသာ အခြနျဖစၿပး ကနးမာေရး ထခက ေစေသာ ကနစည (၁၀) မး၊ သယဇာတ (၅) မးႏင တနဖးျမငေမာေတာကားတ႔အေပၚ စညးၾကပသည။ အထး ကနစညခြနသည ကနသြယလပငနးခြနတစမးအျဖစသာ ေကာကခခရာမ ၂၀၁၆ ခႏစတြင ျပ႒ာနးလကေသာ အထးကနစညခြန ဥပေဒအရ ၂၀၁၆-၁၇ ဘ႑ာႏစမစ၍ ကနသြယလပငနးခြနအျပင ထပမေပးေဆာငရေသာ အခြနတစခအျဖစ စညးၾကပသည။ အထးကနစညခြနက လစဥ စညးၾကပၿပး ထတလပသ၊ ျပညပမတငသြငးသႏင ျပညပသ႔တငပ႔သမားက မတပတငရန လသည။ သ႔ရာတြင ျပညတြငးေရာငးဝယမႈမားအတြက အထးကနစညခြန ေဆာငရန မလေပ။ အထးကနစညခြနကသငသည ကနစည အမးအစားႏင ျပညပသ႔တငပ႔ရာတြင အထးကနစည ကသငသည ကနစညအမးအစားမားက ႏစစဥျပ႒ာနး သတမတသည ျပညေထာငစ၏ အခြနအေကာက ဥပေဒ တြင ထညသြငးထားသည။ သ႔ရာတြင ျပညတြငး၌ ထတလပသည ေဆးရြကၿပး၊ ေဆးေပါလပႏင ေဆးျပငးလပ ထတလပေရာငးချခငးမားအတြက ဘ႑ာႏစ တစႏစအတြငး ေရာငးရေငြစစေပါငးကပသနး ၂၀၀ တတသာရလင အထးကနစညခြနစညးၾကပျခငး မျပေပ။

၆။ အေကာကခြန (Custom Duties)

ျမနမာႏငငတြင အေကာကခြနမားက ၁၈၇၈ ခႏစ၊ပငလယေၾကာငးအေကာကခြနအကဥပေဒႏင ၁၉၂၄ ခႏစ၊ ကနးလမး အေကာကခြနအကဥပေဒတ႔ျဖင ေရလမးႏငကနလမးတ႔မတစဆင ျပညတြငးသ႔ဝငေရာကလာေသာ ကနပစၥညးမားက ေကာကခလာခၿပး ၂၀၁၅ ခႏစတြင ထဥပေဒႏစခက ျပငဆငသည ဥပေဒႏစခက ျပ႒ာနးခသည။ ျမနမာႏငငသည အာဆယအဖြ႔ဝငႏငင တစႏငငျဖစသညအားေလာစြာ၂၀၀၀ ခႏစမစ၍ အာဆယမ (၁၀) ႏငင အတြငး ျဖတသနးသြားေသာ ကနစညမားအတြက ျဖတသနးခေၾကးေငြ (transit fees) ေကာကချခငးက ဖကသမး ခသည။ ျမနမာအေကာကခြနႏႈနးက ၂၀၁၂ ခႏစ၌ စတငကငသးခၿပး ကမၻာအေကာကခြနအဖြ႔ႏင အာဆယ စညးဝါးည အေကာကခြနႏႈနး အမညေပးစနစက ျမနမာႏငငတြင မၾကာမ အသးျပႏငရန ေဆာငရႊကလက ရသည။ ထ႔ျပင ျမနမာႏငင၏ အေကာကခြနစနစ ဖြ႔ၿဖးတးတကလာေရးအတြက ဂပနႏငငတြင အသးျပလကရ ေသာ NACCS ႏင CIS စနစတ႔က အေျခခၿပး ဂပနႏငငအစးရ၏ ဘ႑ာေရး အကအညႏင ဂပနအေကာကခြနတ႔၏ အကအညျဖင ျမနမာအေကာကခြနအတြက MACCS ႏင MCIS စနစတ႔က ေရးဆြတပဆငအေကာငထညေဖာ လကရသည။

၇။ ယစမးခြန (Excise Tax)

ယစမးခြနက အရက၊ ဘယာ၊ ကေဇာႏင ဝငစသည အေျခခယစမး (၄) မးအတြက ထတေပးသည ယစမး လငစငမားအေပၚ ေကာကခေသာ အခြန ျဖစသည။ ၿဗတသကလနေခတကတညးကရခသည ယစမး လငစင (၄၁) မးက ယခငအစးရအဆကဆကက ထတေပးခၿပး ယခအခါတြင ယစမးလငစင(၂၈) မးကသာ အေထြေထြ အပခပေရးဥးစးဌာနက ထတေပးလကရသည။ ယစမးခြနမားက စမခန႔ခြရာတြင ၁၉၁၇ ခနစ၊ ယစမးအက ဥပေဒက အေျခခထားသည။ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအရ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက ယစမးခြနက ဥပေဒျပခြငႏင ေကာကခခြငရသျဖင ယခအခါတြင သကဆငရာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးလႊတေတာမားမ ယစမးလငစငႏင

၈၃ ထတစေစာငေရာငးရေငြတြင အခြနေငြ ၄၀ ရာခငႏႈနးပါဝငၿပး ကနသည ၆၀ ရာခငႏႈနးက ဆမအျဖစ အခးက ျပနလည ခးျမႇငသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 137

ဥပေဒမားက သးျခားျပ႒ာနးေပးလကရသည။ လငစငအသစမား ခေပးျခငးက ခရငအပခပေရးမးကလညးေကာငး၊ လငစင သကတမးတးေပးျခငးက ၿမ႕နယအပခပေရးမးကလညးေကာငး ဆးျဖတေပးၿပး ကသငေသာ ယစမးခြန မားက ျမနမာစးပြားေရးဘဏ (Myanmar Economic Bank) သ႔ ေပးသြငးေစသည။

၈။ ေျမခြန (Land Tax)

ေျမခြနသည စကပးေျမႏင ၿမ႕ျပေဒသရ ေျမယာအခ႕အေပၚ အသးျပျခငးအတြက အသးျပခ ေကာကချခငး ျဖစသည။ ေျမခြနသည ေျမယာအမးအစား (ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငး)၈၄ ႏင သကဆငရာ ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးမား၏ ေျမယာဥပေဒအရ ေရးဆြထတျပနထားေသာ ေျမယာနညးဥပေဒပါ အခြနႏႈနးထားမားအေပၚ အေျခခၿပး ကြျပားသြားသည။ ေျမခြနမားက အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာနေအာကရ ေကးရြာ/ရပကြက အပခပ ေရးမးရးမားမ ေကာကခၿပး ေကာကခရရေသာ ေျမခြနမားက ၿမ႕နယအပခပေရးမးရးသ႔ ေပးသြငးသည။

၉။ ေရႏင တာတမခြန (Water and Embarkment Tax)

ေရႏင တာတမခြနသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရမ စမခန႔ခြေသာ ဆညႏင ေရေလာငတမမားမ ေရက သးစြ သျဖင ေပးရေသာအခြနျဖစသည။ တာတမခြနက ဆညေရသြငးစကပးေသာ စကပးေျမဧကအေပၚ အေျခခၿပး အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာနက ေကာကခသည။ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေရခြနႏင တာတမခြနဥပေဒတြင ေရခြနႏင တာတမခြနႏႈနးထားမားအျပင ကငးလြတခြငႏင သကသာခြငမားကလညး ထညထားသည။

၁၀။ ဓာတသတခြန (Mineral Tax)

ဓာတသတခြနက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား ပငဆငေသာ နယေျမမားအတြငး ဓာတသတပစၥညးမား ထတယျခငး အေပၚေကာကယျခငးျဖစၿပး ေကာကတြငးလပငနးမား၊ သထတယျခငး၊ အတလပငနးစသညတ႔ ပါဝငသည။ ဓာတသတခြနက ၿမ႕နယအပခပေရးမးမားက ေကာကခသည။

၁၁။ မတေကာငဝတဆသြငးျခငးအခြန (Tax on nucleus insertion of oysters)

မတေကာင၏ ခႏၶကယအတြငး ျဖစေပၚေသာ ပလမားက သဘာဝပလႏင ေမြးပလဟ၍ ႏစမးခြျခားႏငသည။ သဘာဝပလသည မတေကာင၏ခႏၶာကယအတြငးတြင သဘာဝအေလာကျဖစေပၚၿပး ေမြးပလသည သဘာဝ ပလ ျဖစေပၚမႈျဖစစဥက လတ႔က ျပျပငဖနတးရာမ ျဖစေပၚလာသည။၈၅ မတေကာငဝတဆသြငးျခငးအခြနသည ေမြးပလမားအေပၚ ေကာကခေသာအခြန ျဖစသည။ မတေကာငဝတဆသြငးသည အခြနက လကရတြင သယဇာတ ႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနေအာကရ ျမနမာပလလပငနးက ေကာကခၿပး တညဆ ျမနမာ ပလလပငနးဥပေဒအရ၈၆ မတေကာငတစေကာငအား တစႀကမဝတဆသြငးလင ကပ ၂၀၀၀ ႏႈနးျဖင ႏငငေတာ အစးရသ႔ အခြနအျဖစ ေပးေဆာငရသည။

၈၄ ေျမလြတ၊ ေျမလပဆသညမာ ယခငက သးစားခယလပကငလာခၿပး အေၾကာငးအမးမးေၾကာင စြန႔လႊတထားသည သးစား ခယလပကငသ မရေသာ စကပးေရး သ႔မဟတ ေမြးျမေရးလပငနး လပကငႏငသည ေျမႏင ႏငငေတာက သးသန႔လာထား သတမတသည ေျမမားက ဆသည။ ေျမရငးဆသညမာ သစပင၊ ဝါးပင သ႔မဟတ ခႏြယမား ေပါကေရာကလက ရသည ျဖစေစ၊ မရသညျဖစေစ ပထဝအေနအထားအရ ေျမမကႏာ သြငျပငညညာမႈ ရသညျဖစေစ၊ မရသညျဖစေစ တစႀကမတစခါမ စကပးလပကငချခငးမရေသာ ေျမသစျဖစသည ေျမရငးႏင ေတာရငးေျမမားက ဆသည။ ယငးစကားရပတြင စကပးေရး လပငနး၊ ေမြးေျမေရးလပငနး၊ ဓာတသတထတလပျခငးလပငနး၊ အစးရက ခြငျပထားေသာ ဥပေဒႏင ညညြတသည အျခားလပငနးမားလပကငရနအလ႔ငာ တရားဝငပယဖကၿပးျဖစသည ႀကးဝငးသစေတာေျမ၊ စားကကေျမႏင အငးအငေျမမား လညး ပါဝငသည။ (၂၀၁၂ ခႏစ၊ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမား စမခန႔ခြေရးဥပေဒ)

၈၅ ပလသား၏ သပသညးျခငးႏင တညေသာ ဝတဆလး (nucleus) က ဆကသားစ (mantle) ႏငအတ မတေကာင၏ ခႏၶာကယအတြငးသ႔ ထညသြငးေပးရာတြင ဝတဆနလးအလြယတကျပနထြကမသြားေစရနႏင လးဝနးႀကးမားေသာ ပလရရေစရနအတြက မတေကာင၏ ခႏၶာကယအား ခြစတ၍ သတမတေနရာသ႔ ေရာကရေအာင ကၽြမးကငသမားက ဝတဆသြငးယရျခငး ျဖစသည။

၈၆ ျမနမာပလလပငနးဥပေဒက ၁၉၉၅ ခႏစတြင ျပ႒ာနးခၿပး ထဥပေဒကျပငဆငသညဥပေဒက ၂၀၁၄ ႏင ၂၀၁၇ ခႏစတ႔တြင ထပမျပ႒ာနးခသည။

138

၁၂။ သစေတာထြကပစၥညးခြန (Tax for extraction from forests)

သစေတာထြကပစၥညးခြနက တားျမစကန႔သတထားေသာ ကြနးသစႏငသစမာမားမအပ ကနသစေတာထြက ပစၥညးမား အားလးအေပၚ ေကာကခေသာအခြန ျဖစသည။ ထငး၊ မးေသြး၊ ႀကမ၊ ဝါး၊ ငကသက၊ ရားေစး၊ သနပခါး၊ ထငးရးဆ၊ သစေမႊး၊ ပားထြကပစၥညးစသညတ႔က တညဆသစေတာဥပေဒႏငအည၈၇ သယဇာတႏင သဘာဝ ပတဝနးကင ထနးသမးေရးဝနႀကးဌာနေအာကရ သစေတာဥးစးဌာနမ ေကာကခလကရသည။

၁၃။ ဓာတသတခြနႏင ရတနာခြန (Royalty)

ဓာတသတခြနသည ဓာတသတထတလပရန ခြငျပမန႔ရရသမ ထတလပရရေသာ ဓာတသတမား ေရာငးခသည အခါ ေရာငးခသည ဓာတသတတနဖးအေပၚ ေကာကခသည အခြန ျဖစၿပး ရတာနာခြနသည ေကာကမကရတနာ ထတလပျခငးမ ထြကရလာေသာ ေကာကမကရတနာအရငးမားအေပၚ ေကာကခသည အခြနျဖစသည။၈၈ တညဆ ျမနမာသတတြငးဥပေဒႏငအည ဓာတသတခြနကလညးေကာငး၊ တညဆျမနမာ ေကာကမကရတနာ ဥပေဒႏငအည ရတနာခြနကလညးေကာငး သတဝနႀကးဌာနမ ေကာကခသည။၈၉ (ဇယား - ၃၆ ႏင ၃၇ ရႈ) ဓာတသတႏင ေကာကမက ရတနာမားသည အထးကနစညခြနအမးအစားတြင ပါဝငသျဖင ၎တ႔က ေရာငးခ ျခငးျပလင ဓာတသတအခြန (သ႔မဟတ) ေကာကမကရတနာခြနအျပင အထးကနစညခြနႏင အျခားေသာ အခြနမားကလညး ေပးေဆာငရသည။ (ဇယား - ၃၈ ရႈ)

ဇယား (၃၆) ျမနမာႏငင၏ ဓာတသတခြန (royalty)

စဥ ဓာတသတအမးအစား ႏႈနးထားမား (%)

(က) ေရႊ၊ ပလကတနမ၊ ယေရနယမႏငဝနႀကးဌာနက ျပညေထာငစအစးရ အဖြ႔၏ သေဘာတညခကျဖင အခါအားေလာစြာ အမန႔ေၾကာျငာစာ ထတျပန၍ သတမတသည အဖးတနသတမား

၅

(ခ) ေငြ၊ ေၾကးန၊ ခမျဖ၊ အၿဖကနက၊ နကယ၊ အေလးစးသ၊ ေမာလစဒနမ၊ အရဒယမ၊ ေအာစမယမ၊ ပလကဒယမ၊ ရသာနယမ၊ ရဒယမ၊ တနလလန၊ ကလဘယမ၊ ႏငအဘယမ၊ သရယမ၊ ကကဒမယမ၊ ေျမရားသတ၊ ဗယရယ လယမ၊ တကေတနယမ ႏင ဝနႀကးဌာနက ျပညေထာငစ အစးရအဖြ႔၏ သေဘာတညခကျဖင အခါအားေလာစြာ အမန႔ေၾကာျငာစာထတျပန၍ သတမတသည သတမား

၄

(ဂ) သ၊ သြပ၊ ခ၊ ခေနာကစမး၊ အလမနယမ၊ အာဆငးနစ၊ ဘစမတ၊ ခရမ ယမ၊ ကေဘာလ၊ မငးဂနးစ၊ မဂၢနဆယမႏငဝနႀကးဌာနက ျပညေထာငစအစးရ အဖြ႔၏ သေဘာတညခကျဖင အခါအားေလာစြာ အမန႔ေၾကာျငာစာ ထတျပန၍သတမတသည သတမား

၃

(ဃ) စကမႈတြငးထြကကနၾကမးပစၥညး သ႔မဟတ ေကာက ၂

အရငးအျမစ။ ။ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ျမနမာသတတြငးဥပေဒက ျပငဆငသညဥပေဒ

၈၇ ျမနမာသစေတာဥပေဒက ၁၉၉၂ ခႏစတြင စတငျပ႒ာနးခသည။ ထဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒမၾကမးက ၂၀၁၇ ခႏစတြင ထြကလာေသာလညး ဥပေဒတစရပအေနျဖင ထြကေပၚလာျခငး မရေသးေပ။ ထ႔ေၾကာငလကရတညဆသစေတာဥပေဒသည ၁၉၉၂ ခႏစ သစေတာဥပေဒ ျဖစသည။

၈၈ ဓာတသတခြနႏင ရတနာခြနႏစခလးက အဂၤလပဘာသာစကားတြင Royalty ဟသာ သးႏႈနးေခၚေဝၚသည။ ၈၉ ျမနမာသတတြငးဥပေဒက ၁၉၉၄ ခႏစတြင ျပ႒ာနးခၿပး ထဥပေဒက ျပငဆငသညဥပေဒက ၂၀၁၅ ခႏစတြင ျပဌာနးခသည။

ျမနမာေကာကမက ရတနာဥပေဒက ၁၉၉၅ ခႏစတြင ျပ႒ာနးခၿပးထဥပေဒက ျပငဆငသညဥပေဒက ၂၀၀၃ ခႏစႏင ၂၀၁၆ ခႏစတ႔တြင အသးသးျပ႒ာနးခသည။ လကရတြင ၂၀၁၇ ခႏစ ျမနမာေကာကမကရတနာဥပေဒမၾကမးက အမးသား လႊတေတာ (အထကလႊတေတာ)တြင ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးေနသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 139

ဇယား (၃၇) ျမနမာႏငင၏ ရတနာခြန (royalty)

စဥ ရတနာအမးအစား ႏႈနးထားမား (%)

၁။ ေကာကမကရတနာအရငးက ေရာငးခပါက အမနတကယေရာငးခသညတနဖး၏ ၃

၂။ ေကာကမကရတနာအရငးက ျဖတေတာကျခငး၊ ေသြးျခငးျပလပ ၿပးေသာ ေကာကမက ရတနာအေခာထညကျဖစေစ၊ လကဝတ ရတနာကျဖစေစ၊ ေကာကမကရတနာျဖင ျပလပေသာပစၥညးက ျဖစေစ ေရာငးခပါက အမနတကယေရာငးခသညတနဖး၏

၁

အရငးအျမစ ။ ။ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ျမနမာေကာကမကရတနာဥပေဒက ဒတယအႀကမျပငဆငသညဥပေဒ

ဇယား (၃၈) ေကာကမကရတနာခြန အမးအစားႏင အခြနရာခငႏႈနး

စဥအခြန

အမးအစား ပဒမ တြကခကမႈအခြန

ရာခငႏႈနး၁။ ရတနာခြန

(တြငးဝခြန)၁၉၉၅ ခႏစ ေကာကမက ရတနာ ဥပေဒ ပဒမ - ၂၇ (က) (၁)

ထတလပသညပစၥညး၏ ရာျဖတ တနဖးအေပၚ ၂၀%

၂။အထး

ကနစညခြန

၂၀၁၆ ခႏစ ျပညေထာငစ၏ အခြန အေကာက ဆငရာ ဥပေဒ ပဒမ ၁၁ (က) ေနာကဆကတြ ဇယားအရ

(က) ေကာကစမး၊ ပတျမား၊ နလာ၊ ျမ၊ စနႏင အျခားအဖးတန ေကာက မကရတနာမား (အရငးမား) (ျပညပမတငသြငးျခငး)

၁၅%

(ခ) ေကာကစမး၊ ပတျမား၊ နလာ၊ ျမ၊ စနႏင အျခားအဖးတန ေကာက မကရတနာ (အေခာထညမား၊ လကဝတရတနာမား) (ျပညပမ တငသြငးျခငး)

၅%

၂၀၁၆ ခႏစ ျပညေထာငစ၏ အခြန အေကာကဆငရာ ဥပေဒပဒမ ၁၁ (ခ) ေနာကဆကတြ ဇယားအရ

(က) ေကာကစမး၊ ပတျမား၊ နလာ၊ ျမ၊ စနႏင အျခားအဖးတန ေကာက မကရတနာ (အရငးမား) (ျပညပသ႔တငပ႔ျခငး)

၂၀%

(ခ) ေကာကစမး၊ ပတျမား၊ နလာ၊ ျမ၊ စနႏင အျခားအဖးတန ေကာက မကရတနာ (အေခာထညႏင လကဝတရတနာမား) (ျပညပသ႔ တငပ႔ျခငး)

၅%

၃။ကနသြယ လပငနးခြန

၂၀၁၆ ခႏစ ျပညေထာငစ ၏ အခြနအေကာကဆငရာ ဥပေဒ ပဒမ ၃၆ (က) (၂)၊ ၁၄ (ဂ)

ျပညပမတငသြငးျခငး၊ ထတလပ ေရာငးချခငး ႏင ကနသြယမႈလပငနး ေဆာငရြကျခငးအေပၚ

၅%

၄။ ဝငေငြခြန၂၀၁၆ ခႏစ ျပညေထာငစ ၏ အခြနအေကာက ဆငရာ ဥပေဒ ပဒမ ၂၁

လပငနးရငကမၸဏ၏ အသားတငအျမတ အေပၚတြင

၂၅%

၅။ ဝနေဆာငခဒတယ အႀကမ ျပငဆင သည ျမနမာေကာကမက ရတနာ ဥပေဒ ပဒမ ၂၈

ေရာငးခမႈအေပၚတြင ၃%

အရငးအျမစ။ ။ ENAC မ ထတေဝေသာ “ျမနမာႏငင၏ သဘာဝသယဇာတ - ပငဆငမႈ၊ စမခန႔ခြမႈ၊ ဝငေငြခြေဝမႈႏင သကေရာကမႈ၊” သေတသနစာတမး

140

၁၄။ ေရအားအရငးအျမစမ လပစစဓာတအားထတယသညအတြက အခမရရသည ဓာတအားခ (Tax on Hydro-Electric Power Extraction)

ျမနမာႏငငတြင လပစစဓာတအားခႏင ဝနေဆာငမႈစရတမားက လပစစဓာတအား သးစြသထမ တညဆ လပစစ ဥပေဒႏငအည လပစစႏင စြမးအငဝနႀကးဌာနမတစဆင ျပညေထာငစအစးရက ေကာကခလကရသည။ ထ႔အျပင ထဥပေဒအရ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးႏင ကယပငအပခပခြငရတငး/ေဒသတ႔သည မမတ႔ေဒသအတြငး မမတ႔အစအစဥျဖငျဖန႔ျဖးေသာ ေဒသဆငရာလပစစဓာတအားစနစမ လပစစဓာတအား ႏႈနးထားႏင ဝနေဆာငမႈ စရတမားက ေဒသအလက သငေလာေသာ ႏႈနးထားမားက ဝနႀကးဌာနႏင ညႇႏႈငးသတမတခြငရသည။ ထႏႈနးထားမားကလညး အခါအားေလာစြာ ေျပာငးလသတမတႏငသည။

၁၅။ ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႔ ထတယသညအတြက ေကာကခသည အခြန (Oil and Gas Tax)

ျမနမာႏငငတြင ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႔လပငနးမားက ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ဆငရာ တညဆဥပေဒမားႏင အည၉၀ ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးတစချဖစသည ျမနမာေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႔လပငနး (MOGE) ႏင ပဂၢလက လပငနးရငမားအၾကား စာခပမား ခပဆျခငးျဖင ေဆာငရြကၾကသည။ ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႔ ထတယျခငး အတြက ခပဆေလရေသာ စာခပပစမားမာ ထတလပမႈအေပၚ ခြေဝခစားသည စာခပမား (Production Sharing

Contracts-PSCs) ႏင ေရနတြငးေဟာငးမား ျပနလညျပျပငေရးစာခပ (Improved Petroleum Recovery

Contracts - IPRCs) တ႔ျဖစသည။၉၁ PSCs အရ အစးရရေသာ ခြတမးမားသည ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႔ ထတယ သည ပမာဏေပၚ ကြျပားသြားသည။ (ဇယား - ၃၉ ႏင ဇယား - ၄၀ ရႈ)

ဇယား (၃၉) ျမနမာႏငင၏ ကနးတြငးလပကြက ေရနစမးခြေဝမႈအခး

တစရကအတြငး ေရနထတလပမႈ (စညေပါငး) MOGE ခြေဝမႈႏႈနး (%) ကနထရက ရာခငႏႈနး

၀ - ၁၀,၀၀၀ ၆၀% ၄၀%

၁၀,၀၀၁ - ၂၀,၀၀၀ ၆၅% ၃၅%

၂၀၀,၀၁ - ၅၀,၀၀၀ ၇၀% ၃၀%

၅၀,၀၀၁ - ၁၀၀,၀၀၀ ၈၀% ၂၀%

၁၀၀,၀၀၁ - ၁၅၀,၀၀၀ ၈၅% ၁၅%

>၁၅၀,၀၀၀ ၉၀% ၁၀%

Source: Institutional and regulatory Assessment of the Extractive Industries in Myanmar, Adam Smith

International and MDRI

ဇယား (၄၀) ျမနမာႏငင၏ ကနတြငးလပကြက သဘာဝဓာတေငြ႔ခြေဝမႈအခး

တစရကအတြငးသဘာဝဓာတေငြ႔ထတလပမႈ (မလယကဗေပ)

MOGE ခြေဝမႈႏႈနး (%) ကနထရကရာခငႏႈနး

၆၀ ၆၀% ၄၀%

၆၁ - ၁၂၀ ၆၅% ၃၅%

၉၀ ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔က႑အေပၚ လႊမးၿခအကးသကေရာကေသာ တညဆဥပေဒမားမာ Oil-Field Act 1918, Oil-

Fields Rules 1918, Notitifcations under the Oil-Fields Act 1918, Petroleum Act 1934, and Petroleum Rules

1934 တ႔ျဖစသည။ ၉၁ PSCs သည ကနးတြငးႏင ကမးလြနလပကြကမားအတြက တငဒါတငသြငးသမားက အဓကခပဆရသည စာခပျဖစၿပး

IPRCs အရ ေရနကမၸဏသည ေရနစစမးရာေဖြမႈအဆငမ ထတလပမႈအဆငအထ အစးရအတြက နညးပညာ၊ ေငြေၾကးႏငစမခန႔ခြမႈဆငရာ ဝနေဆာငမႈမား ေပးၿပး ထအတြက အစးရထမ တကေသာ ဝနေဆာငခတစခက ျပနေပးရသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 141

၁၂၁ - ၃၀၀ ၇၀% ၃၀%

၃၀၁ - ၆၀၀ ၈၀% ၂၀%

၆၀၁ - ၉၀၀ ၈၅% ၁၅%

>၉၀၀ ၉၀% ၁၀%

အရငးအျမစ။ Institutional and regulatory Assessment of the Extractive Industries in Myanmar, Adam

Smith International and MDRI

ႏငငေတာအစးရသည ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႔ ထတလပျခငးအတြက ခပဆေသာ စာခပမားမ ခြတမးမားႏင လကမတေရးထးခ (ဇယား - ၄၁ ရႈ) အပါအဝင အခြနႏင အခြနမဟတေသာ ဝငေငြမားကလညး (ပ - ၉ ရႈ) ရရ သည။ အခြနဝငေငြ အတြက ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာနက ေကာကခၿပး အခြနမဟတေသာ ဝငေငြမားက လပစစႏင စြမးအငဝနႀကးဌာန ေအာာကရ MOGE က ေကာကခသညဟ ယဆရသည။ (ပ-၁၀ ရႈ)

ဇယား (၄၁) ျမနမာႏငင၏ ေရနစမးႏင သဘာဝဓာတေငြ႔ထတလပမႈအေပၚေပးေဆာငရေသာ လကမတေရးထးခ (ကနေဒၚလာ)

အခနကာလႏင ထပလပမႈမမာဏ ေဒၚလာ

ေရနစ

မး

ခြငျပမန႔ကၿပး ရကေပါငး (၃၀) အတြငး ၅ သနး

ရကေပါငး (၉၀) ၾကာ တစေန႔လင ပမးမေရနစမးစညေပါငး (၁၀,၀၀၀) ထြကရသညေန႔မစ၍ ရကေပါငး (၃၀) အတြငး

၁.၅ သနး

ရကေပါငး (၉၀) ၾကာ တစေန႔လင ပမးမေရနစမးစညေပါငး (၂၀,၀၀၀) ထြကရသညေန႔မစ၍ ရကေပါငး (၃၀) အတြငး

၂ သနး

ရကေပါငး (၉၀) ၾကာ တစေန႔လင ပမးမေရနစမးစညေပါငး (၅၀,၀၀၀၀) ထြကရသညေန႔မစ၍ ရကေပါငး (၃၀) အတြငး

၃ သနး

ရကေပါငး (၉၀) ၾကာ တစေန႔လင ပမးမေရနစမးစညေပါငး (၁၀၀,၀၀၀) ထြကရသညေန႔မစ၍ ရကေပါငး (၃၀) အတြငး

၄ သနး

ရကေပါငး (၉၀) ၾကာ တစေန႔လင ပမးမေရနစမးစညေပါငး (၁၅၀,၀၀၀) ထြကရသညေန႔မစ၍ ရကေပါငး (၃၀) အတြငး

၆ သနး

သဘ

ာဝဓာ

တေင

ြ႔

ခြငျပမန႔ကၿပး ရကေပါငး (၃၀) အတြငး ၅ သနး

ရကေပါငး(၉၀) ၾကာ တစေန႔လင ပမးမသဘာဝဓာတေငြ႔ထတလပမႈကဗေပ (၆)သနး ထြကရသညေန႔မစ၍ ရကေပါငး (၃၀) အတြငး

၁.၅ သနး

ရကေပါငး (၉၀) ၾကာ တစေန႔လင ပမးမသဘာဝဓာတေငြ႔ထတလပမႈ ကဗေပ (၁၂၀)သနးထြကရသညေန႔မစ၍ ရကေပါငး (၃၀) အတြငး

၂ သနး

ရကေပါငး (၉၀) ၾကာ တစေန႔လင ပမးမသဘာဝဓာတေငြ႔ထတလပမႈ ကဗေပ (၃၀၀)သနးထြကရသညေန႔မစ၍ ရကေပါငး (၃၀) အတြငး

၃ သနး

ရကေပါငး (၉၀) ၾကာ တစေန႔လင ပမးမသဘာဝဓာတေငြ႔ထတလပမႈ ကဗေပ (၆၀၀)သနးထြကရသညေန႔မစ၍ ရကေပါငး (၃၀) အတြငး

၄ သနး

ရကေပါငး (၉၀) ၾကာ တစေန႔လင ပမးမသဘာဝဓာတေငြ႔ထတလပမႈ ကဗေပ (၉၀၀)သနးထြကရသညေန႔မစ၍ ရကေပါငး (၃၀) အတြငး

၆ သနး

အရငးအျမစ။။ Institutional and regulatory Assessment of the Extractive Industries in Myanmar, Adam

Smith International and MDRI

142

ပ (၉) ျမနမာသယဇာတထတလပမႈအတြက အခြနႏငအခြနမဟတသည ဝငေငြမားဆငရာ ဥပေဒမေဘာင

*ၿမ႕နယစညပငသာယာေရးနယနမတတြင တညရသည မေရြ႕ေျပာငးႏငေသာ ပစၥညးမားအေပၚ ေကာကခေသာ အခြနျဖစသည။ Source: Institutional and regulatory Assessment of the Extractive Industries in Myanmar, Adam Smith International and MDR

၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ

သယဇာတႏင အခြနဆငရာ ဥပေဒႏင စညးမဥးစညးကမးမား

သယဇာတႏင အခြနဆငရာ ဥပေဒႏင တရားဝငအမန႔႔မား

ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔၊ ေရအားလပစစဆငရာ စာခပမား

ပဂၢၢၢလကစးပြားေရးလပငနးႏင ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမား

ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန - ျပညတြငးအခြနဦးစးဌာန

အခြနမဟတေသာ ဝငေငြမား - စြမးအငဝနႀကးဌာန + သတတြငးဝနႀကးဌာန+လစစစစြမးအားဝနႀကးဌာန

ခငေၾကး (Royalties)

ထတလပမႈက မေဝျခငး (Production Split)

ေျမငားရမးခ (Land Rent)

လကမတထးခ (Signature Bonuses)

အခကအလကဆငရာ အခေၾကးေငြ (Data Fee)

ေလကငေရးသငတနးရနပေငြ (Training Fund)

သေတသနႏငဖြ႔ၿဖးေရးရနပေငြ (Research & Devt Fund)

အစးရရယယာမ ျမတစြနးေငြ (State Participation)

ကမၸဏဝငေငြခြန (Corporate Income Tax)

ပငရငးမ ျဖတေတာကေငြ (Withholding Taxes)

ကနသြယလပငနးခြန (Commercial Tax)

အေျခပစၥညးမ ျမတစြနးေငြ (Capital Gains Tax)

အေကာကခြန (Customs Duties)

တဆပေခါငးခြန (Stamp Duties)

ပစၥညးခြန (Property Tax)*

အနာဂတဖကဒရယ ဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 143

ပ (၁၀) ျမနမာႏငင၏ ေရနႏင သဘာ၀ဓာတေငြ႕က႑မ ၀ငေငြမားစး၀ငမႈ

အရငးအျမစ။ ။ Institutional and regulatory Assessment of the Extractive Industries in Myanmar, Adam Smith International and MDRI

အမးသားဗဟဘဏ ေငြစာရငးထနးခပမႈ

ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈဥပေဒ

ျမနမာႏငငျခားကနသြယမႈဘဏ(ရနကန)

ျမနမာစးပြားေရးဘဏ(MEB- ျပညနယပငစးပြားျဖစဘဏ)

စြမးအင၀နႀကးဌာန (ျမနမာႏငင)

စြမးအငစမေရးဥးစးဌာန (EPD) ျမနမာေရနႏင သဘာ၀ဓာတေငြ႔လပငနး(MOGE)ျမစညာက႑

ျမနမာေရနဓာတေဗဒလပငနး (MPE)ေရစနက႑

တြငးထြကသယဇာတလပငနး၀ငေငြ(ျမနမာေငြ)

တြငးထြကသယဇာတလပငနး၀ငေငြ(ျမနမာေငြ)

တြငးထြကသယဇာတလပငနး၀ငေငြ(ႏငငျခားေငြ)

တြငးထြကသယဇာတလပငနး၀ငေငြ(ႏငငျခားေငြ)

အေလအလြန႔ျဖစႏငသည အလားအလာ

ႏငငျခားအေကာငမ ဘတဂကသ႕ ျပနေပးေသာ အခြနရာခငႏႈနး

ျမနမာေရနထြက ပစၥညးေရာငး၀ယေရးလပငနး (MPPE)

လကလ/လကား ျဖန႔ျဖးေရး)

ခငေၾကးထတလပမႈက မေ၀ျခငးေျမငားရမးခလကမတထးခထတလပမႈ ဆေၾကးေငြေဒတာအခေၾကးေငြေလကငေရးရနပေငြသေတသနႏင ဖြ႔ၿဖးေရးရပေငြအစးရရယယာမ ျမတစြနးေငြ

အေကာကအခြန

ေကာပရတ၀ငေငြခြနကနသြယလပငနးခြနအေျခပစၥညးမ ျမတစြနးေငြတဆပေခါငးခြနယစမးခြန

ဘ႑ာေရး၀နႀကးဌာန

ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာန

အေကာကအခြန

ျမနမာေရနႏင သဘာ၀ဓာတေငြ႔ထတလပမႈအေပၚ ခြေ၀ခစားသည စာခပ

144

၁၆။ ငါးလပငနးဆငရာ အခြနအခ (Fisheries Tax)

ငါးလပငနးဆငရာ အခြနအခက ငါးလပငနးလပကငခြငရသက ႏငငေတာအစးရအား ေပးေဆာငရေသာ အခြနအခ ျဖစၿပး ငါးလပငနးလငစငေၾကး၊ မတပတငေၾကးႏင အျခားေသာ အခြနအခမား ပါဝငသည။ ငါးလပငနးဆငရာ အခြန အခက စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာနေအာကရ ငါးလပငနးဥးစးဌာနက တညဆငါးလပငနး ဥပေဒႏင နညးဥပေဒမားႏငအည ေကာကခလက ရသည။

၁၇။ ေမာေတာယဥ၊ ယာဥေမာငးလငစင၊ လပငနးလငစငဆငရာ အခေငြမား (Fees for Vehicles, driver-license, and businesses licenses)

ေမာေတာယဥ၊ ယာဥေမာငးလငစင၊ လပငနးလငစငဆငရာ အခေငြမားက တညဆေမာေတာယာဥဥပေဒႏင အည ပ႔ေဆာငေရးႏင ဆကသြယေရးဝနႀကးဌာနမ ေကာကခသည။၉၂

၁၈။ ဆကသြယေရးဝနေဆာငမႈလပငနးလပကငျခငးေၾကာင ေကာကခသည အခြနအခ(Tax on Telecommunication Services)

ဆကသြယေရးဝနေဆာငမႈလပငနးလပကငျခငးဆငရာ အခြနအခမားက တညဆဆကသြယေရးဥပေဒႏင အည ပ႔ေဆာငေရးႏင ဆကသြယေရးဝနႀကးဌာနမ ေကာကခသည။၉၃

၁၉။ သြငးကနအတြက လငစငေၾကး၊ ပါမစေၾကးမား (License Fees for Imports)

သြငးကနလငစငႏင ပါမစေၾကးမားသည တညဆသြငးကနပ႔ကနဥပေဒႏငအည စးပြားေရးႏင ကးသနးေရာငးဝယ ေရး ဝနႀကးဌာနမ ေကာကခေသာ အခြနမား ျဖစသည။၉၄

၂၀။ ခရးလညလညေရးလငစင/ဟတယႏင တညးခရပသာလငစင/ခရးသြားလာသမား ပ႔ေဆာငေရး လငစင/ ဧညလမးညႊနလပငနးလငစငမားအတြက လငစငေၾကး (Fees from tour, hotel, motel,

inn licenses; tourist transportation licenses)

ျမနမာႏငင၏ တညဆဟတယႏင ခရးသြားလပငနးဆငရာ ဥပေဒႏင နညးဥပေဒမားႏငအည ဟတယႏင ခရးသြားလာေရးလပငနးဝနႀကးဌာနမ ေကာကခေသာ အခြနမား ျဖစသည။၉၅

၂၁။ အငးအငခြန (Lake and Stream tax)

အငးအငခြနက ေရခေခာငးမားမ ငါးဖမးျခငးကသ႔ေသာ အမားျပညသပင အရငးအျမစမားက အသးျပသည အတြက ေကာကခသည အခြနေငြ ျဖစသည။ ထအခြနမားက ေရျပငအကယအဝနးႏင လပငနးပမာဏ အႀကးအေသး အေပၚမတညၿပး ေကာကခသည။ ေရခငါးလပငနးအတြက ေလလေၾကးမားက မားေသာအားျဖင တငဒါၿပငေစၿပး ဆးျဖတေလရသည။ ထ႔အျပင ငါးဖမးေလအမးအစားႏင ငါးဖမးနညးလမးမားအေပၚ အေျခခ၍လညး ေကာကခ သည။

၉၂ ျမနမာႏငင၏ ေမာေတာယဥဥပေဒက ၁၉၆၄ ခႏစ စတငျပ႒ာနးခၿပး ထဥပေဒက ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေမာေတာယာဥဥပေဒက ဖကသမးလကသည။

၉၃ ျမနမာႏငင၏ ဆကသြယေရးအကဥပေဒမား

ထဥပေဒမားက ဖကသမးၿပး ၂၀၁၃ ခႏစ၊ ဆကသြယေရးဥပေဒႏင ၂၀၁၇ ခႏစတြင ထဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒတ႔က ျပ႒ာနးခသည။

၉၄ ယခငသြငးကနပ႔ကနဆငရာ အကဥပေဒ (The Control of Imports and Exports (Temporary) Act, 1947) က ၂၀၁၂ ခႏစတြင ရပသမးၿပး ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ပ႔ကနသြငးကနဥပေဒက ျပ႒ာနးခသည။ လကရတညဆဥပေဒသည ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ပ႔ကနသြငးကနဥပေဒျဖစသည။

၉၅ ျမနမာဟတယႏငခရးသြားလပငနးဥပေဒက ၁၉၉၀ ႏင ၁၉၉၃ ခႏစတြင ျပ႒ာနးခသည။ ၂၀၁၁ ခႏစတြင ခရးလညလညေရး ႏင ခရးသည ပ႔ေဆာငေရးလပငနးလငစငဆငရာ အမန႔မားႏင ျပညပခရးစဥဆငရာ စညးမဥးစညးကမးမားက ထတျပနခ သည။ ၂၀၁၇ ခႏစတြင ျမနမာႏငငခရးသြားလာေရးဥပေဒမၾကမးတစခက တငသြငးခေသာလညး ဥပေဒတစရပအေနျဖင မထြကေပၚလာေသးပါ။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 145

၂၂။ ပစၥညးခြန (Property Tax)

ပစၥညးခြနသည စညပငသာယာေရးအဖြ႔မားမ ေကာကခေသာ ေနအမပငဆငမႈအခြန၊ ေရခြန၊ လမးမးႏင အမႈက သမးဆညးျခငး လပငနးမားအတြကအခြန စသညတ႔က ရညညႊနးပါသည။ ပစၥညးခြနႏႈနးထားမား သတမတျခငးသည စညပငသာယာေရးအဖြ႔၏ လပပငခြငျဖစၿပး စညပငသာယာေရးနယနမတအတြငးရ ပစၥညးခြနႏႈနးထားမားက သကဆငရာ စညပငသာသယာေရးအဖြ႔က လေနအမအေဆာကအအႏင လပငနးအမးအစားအလက ခြျခား သတမတသည။

၂၃။ ဘးခြန (Wheel Tax)

ဘးခြနသည ေမာေတာယဥမားႏင ကနးတြငးေရေၾကာငး သြားလာေရးယာဥမားအပါအဝင ယာဥအမးမးက စညပငသာယာေရးအဖြ႔ (သ႔မဟတ ၎တ႔ လပပငခြငလႊအပထားေသာ အဖြ႔) မားက သကဆငရာ ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးအတြငး တညဆေမာေတာယာဥဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမားႏငအည ေကာကခေသာ အခြနျဖစသည။ ဘးခြန က ေမာေတာယာဥမတပတငေသာ ေဒသတြင ေကာကခသညအျပင ၿမ႕ဝငေၾကးအျဖစလညး ေကာကခသည။ ထ႔ေၾကာင ဘးခြနသည ႏစထပကြမးေကာကခေသာ အခြနျဖစၿပး ယာဥမတပတငေသာ ေဒသတြင တစႀကမ၊ မတပတငထားေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားမ အထြကယာဥ ျဖတသနးခ ေကာကခေရးစခနးမားတြင တစႀကမေပးေဆာငရသည။ အခြနႏႈနးထားသည လမးအမးအစားႏင ယာဥအမးအစား/တနခနေပၚတြင မတည သည။

8² 2? jrefrmEkdifiH. vuf&SdtcGefpepfudkzuf'&,fpepftoGifajymif;jcif;

ျမနမာႏငင၏ အခြနစနစသည တစမထးျခားေနၿပး လကရအေျခအေနအရ အခြနယဥေကးမႈထြနးကားလာေရး အတြက အခြနစနစျပျပငေျပာငးလမႈမားက ျပလပေနဆကာလ ျဖစသည။ စးပြားေရးက႑အသးသးမ ရေသာ အခြနေငြမားသည အခးမညျဖစေနၿပး ႏငငေတာအစးရသည ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈအသးစရတမားအတြက ဝငေငြ အလးအရငးရႏငသည သယဇာတဆငရာ အခြနေငြမားအေပၚ အဓကမခအားထားေနရဆ ျဖစသည။ အကးဆက အားျဖင သယဇာတက႑မ ရေသာ ဝငေငြပမာဏအေျပာငးလသည အစရ၏ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ အသးစရတအေပၚ သကေရာကမႈႀကးမားႏငသည။ ထ႔အေျခအေနမ ရနးထြကႏငရန အျခားအခြနရေငြမားက သငေလာသလ တးခ႕ သြားရနလသည။ ျမနမာႏငငတြင လကရစညးၾကပလကရေသာ အခြနအမားစသည ေဒသတြငးစးပြားေရးဖြ႔ၿဖးမႈအေနအထားအရ ဝငေငြေဆာငကဥးေပးႏငမႈ နညးေနသညအျပင စညးၾကပေသာ အခြနအခ႕၏ အခြနအေျခခမား ကလညး ကန႔သတထားသျဖင အစးရ၏ အခြနရေငြပမာဏက ေလာနညး သြားေစႏငပါသည။၉၆

ထ႔အျပင ျမနမာႏငင၏အခြနစနစ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ နမပါးေနရေသးျခငး၏ အေၾကာငးရငးေနာကတစခမာ စမခန႔ခြမႈ ဆငရာ အခကအခမား ျဖစသည။ လပထးလပနညးမားႏင လအပေသာ အခကအလကမား မရႏငျခငး၊ လပငနး တာဝနမား ရငးလငးမႈ မရျခငးႏင အစးရဌာနမားအၾကား ဆကသြယေရးႏင ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈ အားနညးျခငး တ႔သည အခြနစနစဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက အဟန႔အတားမားဖြယ ျဖစေနသည။ ၎တ႔က တျဖညးျဖညး ျပျပင ေျပာငးလသြားရနလသည။ ထ႔အျပင ႏငငအတြငး စးပြားေရးစြမးေဆာငႏငစြမး ညဖငးျခငး (economic

inefficiency) ႏင ကနသြယေရးဆငရာ သကေရာကမႈ (trade effects) မားေၾကာငလညး အခြနေငြေကာကခ

၉၆ အခြနအခ႕၏ အခြနအေျခခအကန႔အသတမားမာ သြယလပငနးခြနအတြက သတမတထားေသာ ကနပစၥညးအမးအစားမား ကသာ ေကာကခခြငရျခငး၊ တစဥးခငးဝငေငြခြနအမားစသည ဖြ႔ၿဖးတးတကေသာ က႑အခ႕ရ အလပသမား၏ လပခ လစာမားမသာ ရရေနျခငး၊ ကမၸဏဝငေငြခြနသည ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ အခြနမကလးမားေၾကာင ဝငငေြရႏငေသာ အခြနအေျခခကဥးေျမာငးသြားျခငးႏင သြငးကနခြနမားသည လာဒစားမႈမားေၾကာင တရားဝငေကာကခရရမႈနညးျခငး စသညတ႔ ျဖစသည။

146

ရရမႈက ထခကႏငသည။ အခြနေကာကခမႈေၾကာင ျပညတြငးစားသးမႈႏင ဝငေငြစေဆာငးမႈပစမားက ေျပာငးလ ေစႏငသညအျပင ကနထတလပငနးျဖစထြနးေသာ က႑မားတြငလညး အရငးအႏးျမႇပႏမႈလႊေခာျခငး (misallocation of capital) မား ျဖစေစႏငသည။ အလားတပင သြငးကနခြန မဝါဒမားေၾကာင အခြနေရာငလသ မားႏင ဥပေဒကလကတစလးျခားလပသမား၏ အကငပကျခစားမႈမား (corruption) ႏင လာဒထးမႈမား (rent

seeking) ျဖစေစႏငသည။

အထကပါအားနညးခကမားအျပင ျမနမာႏငင၏ လကရအခြနမဝါႏင စမအပခပမႈသည အခြနျဖန႔ႏ႔မႈအားျဖင ေဒါငလကႏင အလားလကမညမမႈမားက ျဖစေပၚေစသည။ လကရအခြနစနစ (အထးသျဖင ဝငေငြခြနစနစ) တြင ႏႈနးတးခြနစနစ (progressive rate structure) က ကငသးေသာလညး လကေတြ႔တြင ႏႈနးေလာေစသည အစတ အပငး မားလညး ပါဝငသည။ ဥပမာ - ဝငေငြခြနျမငမားသမား၏ ဝငေငြအခ႕ႏင အတးမ ရေသာဝငေငြမားက စညးၾကပမႈ မျပျခငးေၾကာင ဝငေငြျမငမားသမားက ထမးေဆာငရေသာ အခြနဝနထတ ဝနပးႏင ဝငေငြနညးပါးသ မားက ထမးေဆာငရေသာ အခြနဝနထတဝနပးတ႔ ညမမႈ မရသညက ေတြ႔ရသည။ ေဒါငလကမညမမားသည ဆငတေသာ စးပြားေရးအေျခအေနတစခ၌ အခြနထမးမား ေပးေဆာငရသည အခြနပမာဏ မတညျခငးက ရညညႊနးသည။ ဥပမာ - အခြနကငးလြတခြငႏင သကသာခြငမား၊ အခြနေရာငမႈမားက ကငတြယႏငျခငး မရသည အခြနစမခန႔ခြမႈမားႏင ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈအတြက က႑တစခခက မကႏာသာေပးသည အခြနမဝါဒမားေၾကာင အလားလက မညမမႈမားက ျဖစေပၚေစသည။

ျမနမာႏငင၏ အခြနဘ႑ာေငြမား တးပြားလာေရးအတြက ႏငင၏ လကရအခြနစနစက ဖြ႔ၿဖးတးတကေအာင ေဆာငရြကရာတြင ျပညေထာငစအစးရတစခတညးကသာ တာဝနယေဆာငရြကျခငးထက ျပညနယ/တငးေဒသ ႀကးအစးရႏင ေဒသႏရအစးရမား၏ တာဝနယေဆာငရြကမႈမားက အေလးထားၿပး အခြနဆငရာ လပပငခြင အာဏာမားက အစးရအဆငမားအၾကား ရငးလငးတကစြာ ခြေဝသြားရနအေရးႀကးသည။ သ႔မသာ ျမနမာႏငငသား မား ပေဖာလေသာ ဖကဒရယ ျပညေထာငစေပၚေပါကလာေရးအတြက အေထာကအကျပႏငမည ျဖစသည။ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအရ ျမနမာႏငင၏ အခြနအာဏာမားက ျပညေထာငစႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအၾကား ခြေဝအပႏငးထားေသာလညး အခြနအာဏာအမားစသည ျပညေထာငစအစးရ၌သာ စပေနသည။ ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးအစးရမားက ေကာကခခြငရေသာ အခြနမားႏင ပတသက၍ အခြနအာဏာမားျဖစေသာ ဥပေဒျပခြင၊ စမခန႔ခြခြငႏင ထနးေၾကာငးခြငမားက အျပညအဝေပးထားျခငးမရေပ။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအခြနမားသည ျပညေထာငစအခြနမားႏင ႏႈငးယဥလင ဝငေငြအရငးအျမစ နညပါးျခငးႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအတြငး ကငသးလေသာ အခြနအာဏာမားအတြက ဆးျဖတပငခြင မရျခငးတ႔ေၾကာင ကယပငအခြနအရငးအျမစရေငြမားမာ နညးပါးေနၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈအသး စရတမားအတြက လေလာကမႈမရေပ။ ထ႔ေၾကာင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည မမတ႔၏ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ အသးစရတမား ကာမေစရန ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊေျပာငးေငြမားအား မခအားထားေနရ သည။

ဖကဒရယႏငငမားအပါအဝင ႏငငတငးလလတြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆင အစးရမား၏ ျပညသ႔ ဝနေဆာငမႈ အသးစရတမားအတြက ျပညေထာငစအဆငအစးရ၏ ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈမား ရေနသည။ ထ႔သ႔ ျပညေထာငစမ ျပညနယမားသ႔ ဘ႑ာေငြလြေျပာငးမႈမားသည အစးရအဆငမားအၾကား ဘ႑ာေရးဆငရာ ဆကႏြယမႈအေနအထားတစခ ျဖစသည။ ထဘ႑ာေရးဆကႏြယမႈသည ျပညနယ၏ အေရးကစၥမားတြင ျပညေထာငစအစးရ၏ ကညမႈ ျဖစႏငသလ ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊမးမျခယလယမႈလညး ျဖစသြားႏငသျဖင ျပညနယမား၏ ကယပငျပ႒ာနးခြငႏင ကယပငအပခပခြငမားက အားေကာငးေစႏငသလ ထခကမႈလညး ျဖစေစ ႏငသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးမားသည ၎၏ အသးစရတတာဝနမား ကာမရနႏင ဘ႑ာေရး အမအခကငးမႈ (fiscal independence) ရရနအတြက အနညးဆး လေလာကေသာ ကယပငအခြနဘ႑ာေငြ အရငးအျမစမားႏင အခြနအာဏာမား ရရန အေရးႀကးပါသည။

ႏငငတစႏငငတြင ျပညနယမားက အခြနစနစ အမးမးကငသးေနလင ႏငင၏ စးပြားေရးေပါငးစညးမႈ (economic

union) အတြက အဟန႔အတားျဖစေစႏငသည။ ထ႔ေၾကာင အခြနအားလးမဟတသညတင အခြနအခ႕က (အထး သျဖင ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရႏစရပလးက ဥပေဒျပေကာကခခြငရေသာ အခြနမားအတြက) စညးဝါး

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 147

ညေအာင (harmonization) ေဆာငရြကသငသည။ ဥပမာ - တစႏငငလးတြင သကဆငရာအခြနမား၏ အခြန အေျခခမား တသမတတညးျဖစေရးအတြက ျပညေထာငစအစးရက အခြနအေျခခမားက အဓပၸါယဖြငဆၿပး ထအခြနမား၏ ႏႈနးထားမားအတြက သကဆငရာ ျပညနယမားက မမတ႔ ေဒသႏင သငေလာေသာ အခြနႏႈနးထား မားက သတမတႏငသည။ ထ႔အျပင အခြနေကာကချခငးဆငရာ သေဘာတညခက (Tax Collection Agreement) မတစဆင တစခတညးေသာ အခြနေကာကသည ရးဌာန (Tax Collection Department) ထားရကာ အခြန အခ႕က စညးဝါးညေအာင ေဆာငရြကႏငသည။ ျပညေထာငစအစးရသည ျပညနယအခြနမား၏ အခြန အေျခခ မားက အဓပၸါယဖြငဆေပးသညအျပင ထအခြနမားက ျပညနယအစးရက သတမတသည အခြနႏႈနးထားျဖင ေကာကခေပးၿပး ရရလာေသာ ျပညနယ အခြနရေငြမားက ျပညနယအစးရထ လႊေျပာငးေပးသည။

ဖကဒရယစနစအရ အခြနအာဏာမားက ျပညနယမားက ကငသးခြငရေသာလညး အခ႕ျပညနယမားသည အေၾကာငးအမးမးေၾကာင အခြနဘ႑ာေငြရရမႈသည အျခားျပညနယမားထက နညးႏငသျဖင ျပညနယမား အၾကား ဘ႑ေရးမညမမား (fiscal inequities) မား ထြကေပၚလာႏငသည။ ဖကဒရယႏငငတြင ထအေျခအေနက ဘ႑ာေရးသာတညမျဖစေစျခငး (fiscal equalization) အစအစဥမားျဖင ကစားေလရသည။ အေျခချပညသ႔ ဝနေဆာငမႈလပငနးမားအတြက လအပေသာဘ႑ာေငြမားက ျပညေထာငစအစးရမ လညးေကာငး၊ ခမးသာေသာ ျပညနယမားမလညးေကာငး ဆငးရေသာ ျပညနယမားအတြက ဘ႑ာေငြမား လႊေျပာငးေပးျခငး ျဖစသည။ ျပညနယအားလး ဘ႑ာေငြတညေရးအတြက မဟတဘ ပမးမအသးစရတ လအပခကက ျဖညဆညးေပးႏငသည ဘ႑ာေငြအေနအထား ရရေရးအတြကသာ လႊေျပာငးေပးျခငးျဖစရာ စညးမဥးအေျခခဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈပစ ျဖင ေဆာငရြကေလရသည။ ဘ႑ာေရးသာတညမျဖစေစျခငး အစအစဥက (အေမရကနျပညေထာငစမလြၿပး) ဖကဒရယႏငငအမားစတြင ေတြ႔ရသည။

ဖကဒရယျပညေထာငစစနစသ႔ ကးေျပာငးမည ျမနမာႏငငတြငလညး ျပညနယမားအား အခြနအာဏာခြေဝမႈမား ႏငအတ အခြနဆငရာ စညးဝါးညေရး (tax harmonization) ႏင ဘ႑ာေရးသာတညမျဖစေစျခငး (fiscal

equalization) တ႔က ေဆာငရြကသြားရန လသည။ အခြနအာဏာခြေဝရာတြင စးပြားေရးရႈေဆာငအားျဖင ထေရာက မႈ (efficiency) ႏင မတမႈ (equity) စႏႈနးနစခက အဓကအေျခခသြားရနလသည။ အခ႕ေသာ အခြနမားသည သတငးအခကအလကရရမႈအားျဖင ျပညနယ သ႔မဟတ ေဒသႏရအဆင အစးရမားက ေကာကခလင ပမထေရာက ႏငၿပး အခ႕ေသာ အခြနမားသည ျပညနယမားအၾကား ဘ႑ာေရးကြာဟမႈက ႀကးႀကးမားမား ျဖစေစနငသျဖင ျပညေထာငစအစးရကလညးေကာငး သ႔မဟတ ျပညေထာငစႏငျပညနယ အစးရနစခလးကလညးေကာငး စညးၾကပ ေကာကခသငသည။ ျပညနယမားအၾကား ဘ႑ာေရးမတမႈရေရးအတြက ျပညေထာငစ အစးရ၏ အခနးက႑ ကလညး အသအမတျပသြားရန အေရးႀကးသည။ ဆလသညမာ အခြနစးဝါးညေရးအတြက လပေဆာငရာတြင ႏငငေတာ အကးစးပြားအလ႔ငာ ျပညနယအစးရ၏ လပပငခြင အခ႕က ျပညေထာငစအား ေပးအပရႏငသည။

ျမနမာႏငငတြင ေကာကခလကရေသာ အခြနမားက ေလလာၾကညလင အခြနအခ႕ကလြၿပး ကနအခြနအမားစမာ အထးသျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား ေကာကခေသာ အခြနမား၏ ဝငေငြအရငးအျမစမားမာ နညးေနသည။ ဝငေငြအရငးအျမစမားေသာ အခြနအခ႕မာ သဘာဝသယဇာတႏငဆငေသာ အခြန၊ ဝငေငြခြန၊ ကနသြယလပငနး ခြနတ႔ ျဖစသည။ ထအခြနမားက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရတ႔အား ခြေဝေပးျခငးျဖင သ႔မဟတ ထအခြနရ ေငြမားက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား မေဝေပးျခငးျဖငလညးေကာငး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ေဒသ တြငး ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ အသးစရတမားအတြက အခြနဘ႑ာေငြ အရငးအျမစမားက တးခ႕ႏငသည။ ထနညးလမးႏစသြယသည အားနညးခကႏငအားသာခကမားရသည။ ပထမနညးလမး သည ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရး ကယပငအပခပခြင (fiscal autonomy) ႏင ဘ႑ာေရး အမအခကငးမႈ(fiscal independence) က အားေကာငးေစၿပး အျခာတစဘကတြင ျပညေထာငစတစခလး၏ အခြနစညးဝါးညမႈႏင ဘ႑ာေရး ညတမတ ျဖစေစမႈက အားနညးသြားေစႏငသည။ ဒတယနညးလမးသည ပထမနညးလမး၏ ဆန႔ကငဘကသေဘာတရား မားရသည။ ျပညေထာငစက ျပညနယႏငမေဝမည အခြနႏငပတသက၍ ျပညနယမားက ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးခြငႏင ဆးျဖတပငခြငမား မရလင ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရး ကယပငအပခပခြငႏင ဘ႑ာေရးအမအခကငးမႈက ထပါးသြားႏငသည။ ထ႔ေၾကာင အားနညးခကႏင အားသာခကမားက ခနဆၿပး အခြနအာဏာခြေဝမႈမား ျပလပ သြားသငသည။

148

ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားႏင ခြေဝကငသးႏငေသာ အခြနအခ႕က အဆျပေဆြးေႏြးတငျပထားသည။

0ifaiGcGefဝငေငြခြနသည ဝငေငြအရငးအျမစမားေသာ အခြနအမးအစားတစခ ျဖစသည။ ဝငေငြခြနသည အမားဆး ျပနလည ျဖန႔ေဝသးစြႏငေသာ အခြနတစခ (the most redistributive tax) ျဖစသည အားေလာစြာ ဝငေငြခြန စညးၾကပ ေကာကခခြငက ျပညေထာငစအျပင ျပညနယမားကပါ ရရသငသညဟ အခ႕က ရႈျမငၾကသည။ အထးသျဖင ျပညနယမားသည ျပညနယ၏ ပညာေရး၊ ကနးမာေရးစသည လမႈေရးက႑အစအစဥမားက တာဝနယ ေဆာင ရြကလင ဝငေငြခြနစညးၾကပေကာကခခြင ရသငပါသည။ အခြနစနစဖြ႔ၿဖးမႈ အေနအထားအရ ဝငေငြခြန အားလးက ျပညနယမားက စညးၾကပေကာကခရန မသငေလာသညတင ျပညနယအသးစရတ၏ တစစတ တစေဒသက ျပညနယကယပင အခြနအရငးအျမစမားျဖင ကာမေစရန ဝငေငြခြနအခ႕စညးၾကပ ေကာကခခြငက ျပညနယမား အား အပႏငးသငပါသည။ ျမနမာႏငငတြင ဝငေငြခြနအားလးနးပါးက ျပညေထာငစအစးရမ စညးၾကပေကာကခ လကရသည။၉၇ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ဖြ႔စညးပျပငဆငသည ဥပေဒအရ ျပညနယမားသည “ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးထား သည ဥပေဒႏငအည” ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအတြငး ေဆာငရြကခြငရေသာ ဝငေငြခြနမား စညးၾကပေကာကခခြင ရေသာလညး လကေတြ႔တြင မညသညအတငးအတာရ ေဆာငရြကခြငရသညႏငပတသက၍ ရငးလငးမႈမရေပ။

ထးျခားေသာ အေျပာငးအလတစခမာ ၂၀၁၆ - ၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစမစ၍ ျပညေထာငစအစးရသည ေကာကခရရေသာ ျပညေထာငစဝငေငြခြနမားက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားႏင မေဝျခငး ျဖစသည။ ဝငေငြခြနတြင ကမၸဏဝငေငြခြန ႏင တစဥးခငးဝငေငြခြနဟ၍ ႏစမးရရာ လကရမေဝေနေသာ ဝငေငြခြနမာ တစဥးခငး ဝငေငြခြနျဖစသည။ တစဥးခငး ဝငေငြခြနေကာကခရရေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား ေကာကခရရေသာ ဝငေငြခြနရေငြ၏ ၁၅ ရာခငႏႈနး က ျပညေထာငစအစးရက ျပညလညမေဝေပးသည။ ျပညေထာငစ ဝငေငြခြနရေငြမားပါဝငေသာ ျပညေထာငစ ဘ႑ာေငြ စာရငးမ ဘ႑ာေငြမားက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား အေထြေထြလႊေျပာငးေငြပစျဖငသာ ယခင ကငသးလာခ ေသာလညး ယခအခါတြင ျပညေထာငစ လႊေျပာငးေငြမားက မေဝအခြနႏင အေထြေထြ ေထာကပ ေငြဟ၍ ပစႏစမးျဖင ဘ႑ာမားက လႊေျပာငးလက ရသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည မမတ႔ေဒသအတြငး ေကာကခရရေသာ ဝငေငြခြနရေငြမားက အားလးမဟတသညတင အမားစက ခစားပငခြင ရသငသည။ တစဥးခငး ဝငေငြခြနအျပင ကမၸဏဝငေငြခြန မားက စညးၾကပခြင သ႔မဟတ ထအခြနႏစရပလးမ ရေငြမားအေပၚ ခစားခြင ရသငသည။

ျမနမာႏငင၏ လကရအေနအထားအရ ဝငေငြခြနအပါအဝင အခြနအမားစ၏ အခြနေျခခမာ အကန႔အသတမားျဖင ကဥးေျမာငးေနၿပး ဝငေငြခြနအမားစကလညး ၿမ႕ျပေဒသမားမသာ ေကာကခရရသျဖင ဝငေငြခြနသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအားလးအတြက ဝငေငြအရငးအျမစမားေသာ သ႔မဟတ ဝငေငြအရငးအျမစ တညၿငမမႈ ရေသာ အခြနတစခ အျဖစ သတမတ၍ မရႏငေသးပါ။ ထ႔ေၾကာင တစဘကတြင ဝငေငြအေျခခက တျဖညးျဖညးတးခ႕သြားၿပး တစခနထတြင ျပညေထာငစ၏ မေဝအခြနေငြ အခးအစား (ရာခငႏႈနး) က တးျမငျခငး သ႔မဟတ ဝငေငြခြန တစရပရပ သ႔မဟတ ႏစရပလးစညးၾကပေကာကခခြငက ျပညနယမားအား အျပညအဝေပးျခငးျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားက တးခ႕ေပးသငသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား အား အခြနဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားတးခ႕ေပးမႈေၾကာင ထြကေပၚလာႏငသည ဘ႑ာေရးျပနာမားက ေျဖရငးႏငသည နညးလမး မားကလညး ရာေဖြခမတထားရမည။

၉၇ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပပါ ဇယား (၁) ျပညေထာငစဥပေဒျပစာရငးတြင ဝငေငြခြန ပါရသျဖင ဝငေငြခြနသည ျပညေထာငစကသာ ေကာကခခြငရေသာ ျပညေထာငစအခြနမားမ တစချဖစသည။ သ႔ရာတြင ၂၀၁၅ ခႏစတြင ျပ႒ာနးလကသည ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒက ျပငဆငသညဥပေဒတြင ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပပါ ဇယား (၂) ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးဥပေဒျပစာရငးႏင ဇယား (၅) ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက ေကာကခခြငရေသာ အခြနအခစာရငး တ႔က ထပမတးခ႕ထားသည။ တးခ႕စာရငးတြင “ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးသညဥပေဒႏငအည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေဆာငရြကခြငရသည ဝငေငြခြန” (ဇယား - ၂) ႏင “ျပညေထာငစက ျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေဆာငရြကခြင ရသည ဝငေငြခြနဆငရာ အခြနအခမား၊” (ဇယား - ၅) ပါရသျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက မမတ႔ေဒသတြငးရ ဝငေငြ ခြနမားက စညးၾကပခြင ေပးထားသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 149

a&mif;0,fcGef (ukefoG,fvkyfief;cGef)ေရာငးဝယခြနသည အစးရအတြက ဝငေငြအေတာအသင ေဆာငကဥးေပးႏငေသာ သြယဝကအခြနတစချဖစသည။ ေရာငးဝယခြနက ကနစည/ဝနေဆာငမႈတစခခ ေရာငးဝယမႈျပတငး စညးၾကပေကာကခသျဖင တကရကခြန တစချဖစေသာ ဝငေငြခြနက ေရာငသမားပင ေရာငလႊရခကေစသည အခြနျဖစသည။ ထ႔အျပင ေရာငးဝယခြနသည ကနစည/ဝနေဆာငမႈစာသးျခငးအေပၚ ေကာကချခငးျဖစရာ မလကပင ဝငေငြခြနထက ပတညၿမသညသေဘာရၿပး ႏငငေတာဝငေငြအတြက တညၿငမေသာ ဝငေငြအရငးအျမစတစချဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ဖြ႔ၿဖးတးတကေသာ ဖကဒရယႏငငအခ႔တြင တစႏငငလးအကးသကေရာကသည ျပညေထာငစ ေရာငးဝယခြနမားအျပင ျပညနယ အဆင အကးသကေရာကသည ျပညနယေရာငးဝယခြနမားကလညး သကဆငရာအစးရအဆငက စညးၾကပ ေကာကခသည။

ျမနမာႏငငတြင ျပညေထာငစအစးရ စညးၾကပေကာကခလကရေသာ ကနသြယလပငနးခြနသည စားသးမႈအေပၚ ေကာကခသည ေရာငးဝယခြနအမးအစားတစခ ျဖစသည။ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ျပညေထာငစအခြနအေကာက ဥပေဒအရ ကနစညအခ႕မလြၿပး ကနစညအမားစအေပၚ ကနသြယလပငနးခြန ၅ ရာခငႏႈနးက စညးၾကပေကာကခသျဖင ကနစညထတလပသႏင ကနစညျဖန႔ျဖးေရာငးခသမားအတြက သြငးအားစ ကနကစရတခႏပခြင မရသလ ျဖစေနသည။ ကနစညလပငနးခြနသည ဝငေငြအရငးအျမစတညၿငမေသာ အခြနတစခ ျဖစေသာလညး ျမနမာႏငင တြင လကရအခြနစနစ တးတကမႈအေနအထားအရ ကနသြယလပငနးခြနမားက ၿမ႕ျပႏင ေခတမက႑မား၌သာ စညးၾကပေကာကခႏငေသးသည။ ထ႔အျပင ကနစညအခ႕အေပၚ ကနစညလပငနးခြန ကငးလြတခြငမားလညး ေပးထားသျဖင ျမနမာႏငင၏ လကရကနစညလပငနးခြနစနစသည အစးရဘ႑ာေငြအတြက လအပေသာ ဝငေငြ မားက ထကသငသေလာကသာ ေဆာငကဥးေပးႏငသည။၉၈

ျမနမာႏငင၏ ကနသြယလပငနးခြနက ျပညေထာငစအစးရက ေကာကခၿပး ၂၀၁၆-၂၀၁၇ ဘ႑ာႏစမစ၍ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးတစခအတြငးေကာကခရရလာေသာ ကနသြယလပငနးခြနရေငြမားက ေကာကခရရေသာ ၎ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအတြက ၁၅ ရာခငႏႈနးက ျပညေထာငစအစးရက ၎ျပညနယ/တငး ေဒသႀကး မားႏင ျပနလညမေဝသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအတြငး ေကာကခရရျခငးျဖစသျဖင ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးမားက အျပညအဝ မဟတသညတင လကရအခးအစား (ရာခငႏႈနး) ထကမားေသာ အခးအစားတစချဖင ကနသြယ လပငနးခြနရေငြမားက မေဝသငသည။ အခြနစနစဖြ႔႔ၿဖးတးတကမႈျမငမားလာသညအခါ ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးမားသည ျပညနယအဆငကနသြယလပငနးခြနမားက ေကာကခသြား သငပါသည။ အခြနေကာကခမႈ သည ျပညနယ၏ အေရးကစၥတစချဖစသျဖင ျပညနယမားက ဆးျဖတပငခြင ရသညျပညနယအဆင ကနသြယ လပငနးခြနမားက စညးၾကပေကာကခကာတာဝနခယ/တာဝနခသငသည။

obm0o,HZmwtcGefသဘာဝသယဇာတအခြနသည (အထးသျဖင တနဖးႀကးသယဇာတထတထမႈမာအေပၚ ေကာကခသည သဘာဝ သယဇာတအခြနသည) ႏငငေတာဘ႑ာေငြအတြက ဝငေငြအလးအရငးေဆာငကဥးေပးႏငေသာ အခြနအမးအစား တစချဖစသည။ သဘာဝသယဇာတက႑မ ရရေသာ အခြနႏင အခြနမဟတေသာ ဝငေငြ မားသည တစခါတစရ တြင အစးရ၏ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားအတြက လအပေသာ အသးစရတမားက ရာေဖြေပးႏငသည။ ထ႔ေၾကာင သဘာဝသယဇာတပငဆငခြင၊ စမခန႔ခြခြငႏင သယဇာတဝငေငြခြေဝမႈတ႔က ဖကဒရယႏငငအခ႕တြင ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရႏစခလးအားလညးေကာငး၊ ျပညေထာငစ သ႔မဟတ ျပညနယ အစးရတစခတညး အားလညးေကာငး အပႏငးထားသည။ ေရန၊ သဘာဝဓာတေငြ႔ႏင ေကာကစမးတ႔ကသ႔ေသာ တနဖးႀကး

၉၈ ျမနမာႏငငတြင လကရသြယဝကခြနစနစ ပမထေရာကေကာငးမြနေစရန တညဆကနသြယလပငနးခြနဥပေဒက တနဖး ျဖညခြန (VAT) သ႔မဟတ ကနစညႏငဝနေဆာငမႈခြန (GST) အျဖစ ျပငဆငျပ႒ာနးႏငရန ေဆာငရြကေနသည။ လကရကနသြယ လပငနးခြနႏႈနးထားမားက ကနစညအခ႕က လြ၍ ၅ % တေျပးညသတမတျခငးႏင ခႏမခြငရရခစားႏငရန လပငနးစနစမားသတမတ ေျဖေလာ ေပးျခငးမား ရသည။

150

သယဇာတမား ထတယေရာငးချခငးအေပၚ အခြနအခမားစညးၾကပေကာကချခငးက ျပညေထာငစအစးရအျပင ျပညနယအစးရမားကလညး ေဆာငရြကသငသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ သဘာဝသယဇာတမားသည ျပညနယမား၏ အခပအျခာအာဏာနယနမတ အတြငး၌တညရသျဖင သကဆငရာ ျပညနယမားသည မမတ႔ ေဒသတြငး သယဇာတထတယမႈမားက ဆးျဖတပငခြငႏင တကရကအခြနေကာကခပငခြငတ႔ ရသငပါသည။ ထလပပငခြငမားျဖင ျပညနယအတြငး သယဇာတတးေဖာမႈေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ဆးကးမားအတြက ေဒသခ မားအား ေလာေၾကးေငြမား ေပးႏငျခငး၊ ပဋပကၡမားက ေလာခႏငျခငးႏင ႀကတငကာကြယႏငျခငး၊ သယဇာတ မားက ေဒသခမား ပငဆငျခငးအဆက တန႔ျပနသည နညးလမးတစချဖစျခငး စသည သယဇာတဆငရာ စးရမ ပပနမႈမားက ေျဖေလာႏငသည။၉၉

သဘာဝသယဇာတအခြနသည သဘာဝသယဇာတအမးအစားေပၚ မတညၿပး စညးၾကပေကာကခသည အခြန စနစ (ပစႏငႏႈနးထား) မား ကြျပားႏငသည။ ထ႔ေၾကာင သယဇာတဆငရာအခြနအာဏာမားက ျပညေထာငစႏင ျပညနယ မားအၾကား ခြေဝလပါက သယဇာတအမးအစားအလက ေကာကခေလရေသာ အခြနအခမားသည စးပြားေရးအရ ထေရာကမႈ (efficiency) ႏင မတမႈ (equity) ရႈေထာငျဖင ဆးျဖတသြားရန လပါသည။ ျမနမာ ႏငငတြင တနဖးႀကး သယဇာတႏငဆငေသာ အခြနအခမားက ျပညေထာငစ အစးရကသာ စညးၾကပေကာကခၿပး ေကာကခရရေသာ သယဇာတအခြနေငြမားက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား ျပညလညခြေဝေပးသညဟ ယဆရေသာလညး မညသညပစ၊ မညသညအတငးအတာထ ခြေဝေပးသညကမသရေပ။ သယဇာတအခြနမားက တကရကေကာကခခြငက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးႏင ေဒသႏရအဆငအစးရမားအား ခြေဝေပးျခငးျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးႏင ေဒသအဆင အစးရလကထသ႔ အခြနေငြမား ေရာကရမႈ ပမထေရာကႏငသည။ ထ႔ေၾကာင သယဇာတက႑အတြက သယဇာတဆငရာ လပပငခြငမား ခြေဝသည သယဇာတဖကဒရယစနစတစခက အနာဂတဖကဒရယျပညေထာငစ ျမနမာႏငငအတြက ပေဖာသြားရနလသည။

ျမနမာႏငင၏ လကရဘ႑ာေရးမေဘာငအရ ျမနမာႏငငအတြငးရ တြငးထြကသယဇာတ တးေဖာထတလပေရး လပငနးမားအားလးမ ဝငေငြအမားစက ျပညေထာငစ အစးရႏင ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမားက ေကာကခသည။ တြငးထြက သယဇာတတးေဖာထတလပမႈအေပၚ ေကာကခသည သယဇာတဆငရာ အခြနမားအနက အေရးႀကး ေသာ အခြနအခ႕က ေအာကပါဇယား (ဇယား-၄၂ ရႈ) တြင ေဖာျပထားသည။ ထအခြနမားသည အစးရဘ႑ာေငြ အတြက ဝငေငြ တစလးတစခေဆာငကဥးေပးႏငသျဖင ဖကဒရယ ႏငငအခ႕တြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအား အျပညအဝ သ႔မဟတ တစစတတစေဒသအားျဖင ခြေဝေပးေသာ အခြနမားျဖစသည။ (ဇယား-၄၃ ႏင ၄၄ ရႈ) ျမနမာႏငငတြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား ေကာကခခြငရေသာ သယဇာတဆငရာ အခြနအနညးငယသာ ရၿပး ထအခြနမားသည လကေတြ႔တြင အခြနစမအပခပမႈ စနစအားနညးခကမားေၾကာင ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးမား အတြက ဝငေငြေဆာငကဥးေပးႏငမႈ နညးေနႏင ေသးသည။ ထ႔ေၾကာင ယငးလပပငခြငမားႏင ပတသက၍ ရငးလငး တကေရးႏင ျပညေထာငစအစးရ၏ သယဇာတအခြနမားအျပင အခြနမဟတေသာ သယဇာတဝငေငြမား ကလညး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား ခြေဝေပးေရးတ႔က ဖကဒရယျပညေထာငစနစ ေရးရႈကာ ေဆာငရြက သြားသငပါသည။

သယဇာတဝငဆငရာ အခြနေငြႏင အခြနမဟတေသာ ဝငေငြမားက ျပညေထာငစႏင ျပညနယ/တငးေဒသ ႀကးမားအၾကား ခြေဝေရးအျပင ေကာကခရရလာေသာ အခြနႏင အခြနမဟတေသာ သယဇာတက႑မ ဝငေငြမား ကလညး ေရရညခစားခြငအကးငာ စနစတကစမခန႔ခြသြားရနလသည။ တြငးထြကသယဇာတမားသည အခနတ အတြငး ျပနလညျဖညတငးႏငေသာ သယဇာတမား မဟတသျဖင သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈပတဝနးကငတ႔က ထခကပကစးေစႏငသည အလြနအကြထတယသးစြမား၊ သယဇာဝငေငြအေပၚ အလြနအကြမခေနမႈမားႏင စညးကမးမ သးစြမႈမားက ျပညေထာငစအစရႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရမားပါ ေရာငၾကဥသြားရန အေရးႀကးသည။

၉၉ “Natural Resource Federalism: Consideration for Myanmar,” NGRI

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 151

ဇယား (၄၂) ျမနမာႏငင၏ ေရန၊ သဘာဝဓာတေငြ႔ႏင သတတြငးက႑ အခြနေငြစးဝငမႈလမးေၾကာငးမား

စဥ အခြနစးဝငမႈလမးေၾကာငး ေဖာျပခက

၁။ လငစငေၾကးလငစငသစရရရန ကမၸဏမားမ တစႀကမတညး ေပးေဆာငရေသာ အခြနေငြ

၂။ အစးရပါဝငမႈသယဇာတတးေဖာေရးစမကနးမားတြင အစးရပငဆငမႈ အစရယယာမားအေပၚ အျမတမား။

၃။ အစးရေဝစသယဇာတတးေဖာထတလပေရးစမကနးမားတြင ႏငငေတာမ ပါဝင ေဆာငရြကသညအတြက ေရန သ႔မဟတ သတတြငးထြကပစၥညးအခးတစရပက တကရကလကခရရျခငး။

၄။ တြငးဝခြနသယဇာတတးေဖာမႈတြင ပမာဏႏငတနဖးေပၚမတည၍ အခးက ေပးေဆာငျခငး။

၅။ ေကာပရတဝငေငြခြန (ကမၸဏဝငေငြခြန)

ေရန၊ သဘာဝဓာတေငြ႔ႏင သတတြငးကမၸဏမား၏ ဝငေငြေပၚတြင ေကာကခေသာ အခြနမား

၆။ ကနသြယလပငနးခြနေရန၊ သဘာဝဓာတေငြ႔ႏင သတတြငးထတကနမား ေရာငးခမႈအေပၚ တြင ေကာကခေသာ အခြနမား

၇။ ျပညတြငးအေကာကခြနေရန၊သဘာဝဓာတေငြ႔ႏင သတတြငး ထတကနမား တငပ႔ေရာငးခတြင ေကာကခေသာ အခြနမား

Source: “Natural Resource Federalism: Consideration for Myanmar,” NGRI

ဇယား (၄၃) ဖကဒရယႏငငအခ႕တြင ေတြ႔ရေသာ အစးရအဆငဆငမ ေကာကယေနသည ထြငးထြက/ဓာတသတအခြနမား

ႏငငေကာပရတဝငေငြခြန တြငးဝခြနမား

ပစၥညးဥစၥာ၊ အမရာ၊ အေဆာက အအ/ေျမယာခြနမား

ျပညေထာငစ ျပညနယ ျပညေထာငစ ျပညနယ ျပညေထာငစ ျပညနယ

အာဂငတးနား X X x

ၾသစေၾတးလ X X* X X* X

ဘရာဇး X X X

ကေနဒါ X X X* X X* X

အႏၵယ X X X

မေလးရား X X X X

မကဆက x X X

ရရား X X X X

ယေအအး X X X

ယအကစ X X X* X X

X* ဖကဒရယစနစကငသးေသာ နယေျမေဒသမားတြငသာ အသးျပႏငသည။ Source: “Natural Resource Federalism: Consideration for Myanmar,” NGRI

152

ဇယား (၄၄) ဖကဒရယႏငငအခ႕တြင ေတြ႔ရေသာ အစးရအဆငဆငမ ေကာကယေနသည ေရနအခြနမား

ႏငငေကာပရတဝငေငြခြန တြငးဝခြနမား

ပစၥညးဥစၥာ၊ အမရာ၊ အေဆာက အအ/ေျမယာခြနမား

ျပညေထာငစ ျပညနယ ျပညေထာငစ ျပညနယ ျပညေထာငစ ျပညနယ

ၾသစေၾတးလ X X* X X

ဘရာဇး X X X

ကေနဒါ X X X* X X

အႏၵယ X X** X X

မေလးရား X X X

ယေအအး X X X

ယအကစ X X X* X X

X* ဖကဒရယစနစကငသးေသာ နယေျမေဒသမားတြငသာ အသးျပႏငသည။ X** ကမးလြနလပငနးမားအတြကသာအရငးအျမစ။ ။ “Natural Resource Federalism: Consideration for Myanmar,” NGRI

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 153

အခနး(၉)

pOf;pm;okH;oyfcsufrsm; = tm%mcGJa0r+ykHpHrsm;

ျမနမာႏငင၏ လကရဘ႑ာေရးစနစက ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစအားျဖင သးသပၾကညလင အားသာခကႏင အားနညးခကမားရသည။ အားသာခကမားက အကဥးခးေဖာျပရလင ျပညသ႔ ဝနေဆာငမႈ အသးစရတတာဝနမားႏင အခြနဆငရာလပပငခြငအာဏာမားက ျပညေထာငစႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရအဖြ႔မားအၾကား ခြေဝထားရျခငး၊ ျပညေထာငစအစးရသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား ဘ႑ာေငြလအပခကမားအတြက ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးေပးျခငးစသည ဖကဒရယ ႏငငမားတြငေတြ႔ရေသာ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အေျခခအဂၤါရပမားက ျမနမာႏငင၏ ဘ႑ာေရး စနစတြင ေတြ႔ရသည။ ထ႔အျပင ျမနမာႏငငတြင လကရအခြနစနစက ေခတမေသာ အခြနစနစသ႔ ေျပာငးလႏငေရးအတြက ျပျပငေျပာငးလမႈမား (ဥပမာ - အခြနႏႈနးထား ေလာျခငး၊ အခြနထမးရးမားဖြငလစျခငး၊ အခြနထမးရးမ ေခၚယစညးၾကပသညစနစမ ကယတငအခြန စညးၾကပမႈစနစသ႔ ေျပာငးလ ကငသးျခငး၊ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ အသးစရတမားအတြက သယဇာတအခြနရေငြအေပၚ အဓက မခ အားထားေနျခငးမ အျခားအခြနရေငြမားကလညး အားထားႏငရန ေဆာငရြကျခငး၊ ကနသြယ လပငနး ခြနက တနဖးျဖညခြန - VAT (သ႔မဟတ) ကနစညႏင ဝနေဆာငမႈခြန - GST စနစသ႔ ကးေျပာငးႏငရန တညဆအခြနဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ၊ စညးမဥးမားက ျပငဆငျပ႒ာနးျခငးစသညတ႔က) ေဆာငရြကေနၿပး တစခနတညးတြင ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားႏငအတ ဖြ႔စညးပအရ ျပညေထာငစအစးရအား အပႏငးထားေသာ အသးစရတတာဝနႏင အခြနအာဏာမားက ျပ႒ာနးဥပေဒမားမတစဆင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား တျဖညးျဖညး မေဝေပးျခငး (ဥပမာ -၂၀၁၅ ခႏစ၊ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒတြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဥပေဒျပစာရငးႏင ေကာကခခြငရေသာ အခြန အခစာရငးတ႔က တးခ႕ေပးျခငး)၊ ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊေျပာငးေငြမားတြင ျပညေထာငစအစးရ၏ အခြနအမးအစားအခ႕ (ကနသြယလပငနးခြန၊ အထးကနစညခြန၊ တစဥးခငးဝငေငြခြနႏင တဆပ ေခါငးခြန) က အခးအစားတစချဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးတ႔ႏင မေဝျခငးတ႔က ေဆာငရြကလက ရသည။ အျခားတစဘကတြင ျမနမာႏငင၏ ဘ႑ာေရးစနစသည ဖကဒရယအႏစသာရမား ခ႕တၿပး ဗဟ ခပကငမႈ လြနကေနမႈသည အဓကအားနညးခကတစခ ျဖစသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားသည အကန႔အသတမားစြာရေနၿပး ဘ႑ာေရးဆငရာ ကယပင အပခပခြင (fiscal autonomy) ႏင ဘ႑ာေရးဆငရာ အမအခကငးမႈ (fiscal independence) တ႔သည အားနညးေနဆ ျဖစသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ သးျခားအသးစရတတာဝနႏင အခြနအာဏာမား၊ ျပညေထာငစႏင ပးတြတာဝနယရသည ထပထျပအသးစရတႏငအခြနအာဏာမားရေသာလညး လကေတြ႔တြင ထအာဏာမားက အျပညအဝကငသးခြင မရသညက ေတြ႔ရသည။ ဥပမာ - ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးက ေကာကခခြငရေသာ အခြနအခစာရငးပါ အခြနအခ အခ႕က သကဆငရာျပညေထာငစအခြန ဥပေဒျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားမ စညးၾကပေကာကခေနသည။ ဆလသညမာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည မမတ႔ ေကာကခခြင ရေသာ အခြနတငးအတြက ဥပေဒျပခြငက မရရၾကေပ။ ထ႔ျပင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက ေကာကခခြငရေသာ အခြနအခမားသည ဝငေငြအနညးငယသာ ေဆာငကဥးေပးႏငေသာ အခြနမား ျဖစသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ အသးစရတမား လေလာကမႈ မရသျဖင

154

ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊေျပာငးေငြမားက ႏစစဥမခအားထားေနရသည။ ထသ႔ လႊေျပာငးေငြအေပၚ မခမႈသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငႏငစြမး (fiscal capacity) အေပၚ ထခကၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ အသးစရတအာဏာမားအေပၚ ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊမးမး မႈမား ရလာႏငသည။ မၾကာေသးမႏစက ခမတလကေသာ ဘ႑ာေရးမဝါဒသစအရ ျပညေထာငစ အခြနအခ႕ (ကနသြယလပငနးခြန၊ အထးကနစညခြန၊ တစဥးခငးဝငေငြခြနႏင တဆပေခါငးခြန) မ ေကာကခရရေသာ အခြနရေငြမားက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားႏင သတမတအခးအစားတစချဖင ေကာကခရရေသာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား ျပညလညမေဝမႈမားရေသာလညး မေဝအခး အစားမား (၁၅ ရာခငႏႈနး၊ ၅ ရာခငႏႈနးႏင ၂ ရာခငႏႈနး) သည အလြနနညးေနၿပး ထမေဝအခးအစား မားႏင ပတသက၍ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဆးျဖတပငခြငလညး မရသညက ေတြ႔ရသည။

9² 1? jynfaxmifpkESif h jynfe,ftpkd;&tzGJ@rsm;t-um; tcGeftm%mcGJa0r+ykHpHrsm;ျမနမာႏငငတြင အမားျပညသလလားေသာ အနာဂတဖကဒရယျပညေထာငစစနစ ေပၚထြနးလာေရးအတြက ပေဖာရာတြင အေထာကအကျပေစရနအလ႔ငာ ေအာကပါ အသးစရတအာဏာႏင အခြနအာဏာခြေဝမႈပစမားက ေဖာျပထားၿပး ပစတစခစ၏ အားနညးခကႏင အားသာခကမားက ေဆြးေႏြးတငျပထားပါသည။

ykHpH (1) jynfe,fESifh a'oEœ&tpkd;&vufxufwGif tcGeftm%mtm;vkH;&Sdjcif; (Exclusive taxation powers of the State and Local government)

ျပညနယႏငေဒသႏရအစးရတ႔သည အခြနအားလးက စညးၾကပေကာကခၿပး ရရလာေသာ အခြနေငြမား က ျပညေထာငစအစးရ၏ အသးစရတမားအတြက သေဘာတသတမတထားေသာ အခးအစားတစခ အားျဖင ထညဝငၾကသည။ ဆလသညမာ ျပညနယအစးရသည ျပညနယအတြငး ကငသးမည အခြန စနစဆငရာ ဆးျဖတခကမားက ျပညေထာငစက ဝငေရာကစြကဖကခြငမရဘ ျပညနယကယတင (ျပညနယလႊတေတာမ တစဆင) ခမတသြားၿပး အေကာငအထညေဖာသြားသည။

tm;omcsufrsm; ျပညနယမားတြင အခြနဆငရာ ဥပေဒျပခြင၊ စမခန႔ခြခြငႏင ထနးေၾကာငးခြငစသည အခြနအာဏာမားက အျပညအဝကငသးခြင ရသည။

tm;enf;csufrsm;ျပညနယမား၏ မတညေသာ အခြနစနစအမးမးေၾကာင (အခြနအေျခခႏင အခြနႏႈနးထားအမးမး သတမတျခငးေၾကာင) ျပညတြငးစးပြားေရးေပါငးစညးမႈ (internal economic union) ကလညးေကာငး၊ အခြနေကာကခႏငစြမး မတညျခငးေၾကာင အခြနစနစမတမႈႏင အေျခချပညသ႔ဝနေဆာငမႈ တာဝနမား အတြက အသးစရတမတမႈကလညေကာငး ထခကႏငသည။ ဆလသညမာျပညနယတစခ၏ အခြနစနစ သည အျခားျပညနယတစခ၏ အခြနစနစကလညးေကာငး၊ တစႏငငလး၏ စးပြားေရးေပါငးစညးမႈက လညးေကာငး ထခကႏငသည။ ထ႔ျပင ေကာကခရရေသာ အခြနပမာဏသည ျပညနယအလက အလြန ကြာျခားသြားႏငသျဖင ဘ႑ာေရးမညမမႈမား ျဖစေပၚလာႏငသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 155

ykHpH (2) jynfaxmifpktpkd;&vufxJwGif tcGeftm%mtm;vkH;&Sdjcif; (Exclusive taxation powers of Union or Federal government)

ျပညေထာငစအစးရသည အခြနအားလးက စညးၾကပေကာကခၿပး ရရလာေသာ အခြနေငြအခ႕ (သေဘာ တ/ သတမတထားေသာ အခးအစားတစခ) က ျပညနယႏင ေဒသႏရအစးရတ႔၏ အသးစရတမားအတြက လႊေျပာငးေပးသည။ ဤပစသည ပစ - ၁ ႏင ဆန႔ကငဘက ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင အခြနစနစဆငရာ ဆးျဖတခကမားက ျပညေထာငစ အစးရကသာ (ျပညေထာငစလႊတေတာမတစဆင) ဆးျဖတခကခၿပး အေကာငထညေဖာ ေဆာငရြကသြားသည။

tm;omcsufrsm; ျပညေထာငစအစးရတစခတညးသာ တစႏငငလး၏ အခြနစနစက ခမတအေကာငအထညေဖာသြား သျဖင အခြနစနစ၏ အကးသကေရာကမႈသည ႏငငတစဝနး တစသမတတညး ျဖစျခငး၊ ျပညနယမား၏ စးပြားေရးႏင ဘ႑ာေရးအေနအထား မတညမႈမားက ထနးညႇေပးႏငျခငး (တစနညးအားျဖင ျပညနယ မားသည ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈစရတ တာဝနမားအတြက အထကအေလာက တညၿမေသာ ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမားက ျပညေထာငစထမ ရရျခငး) စသည အားသာခကမား ရႏငသည။

tm;enf;csufrsm;ျပညနယမားသည အခြနစနစႏင ပတသက၍ ဆးျဖတခကခပငခြင မရျခငး၊ ျပညေထာငစ အခြနရေငြ သည အေျပာငးအလရႏငၿပး ထေျပာငးလမႈသည ျပညနယမားအတြက လႊေျပာငးေပးမည ဘ႑ာေငြ ပမာဏက သကေရာကႏငျခငး၊ ျပညနယမားသည အသးစရတမားအတြက ျပညေထာငစ လႊေျပာငး ေငြျဖင သးစြျခငးျဖစရာ ထအသးစရတအေပၚ ျပညနယမား၏ တာဝနခမႈအားနညးႏငျခငးစသညတ႔က ႀကေတြ႔ရႏငသည။ ထ႔ျပင ျပညနယမ ေကာကခရရေသာ အခြနေငြမားက ျပညေထာငစမ သးစြရာတြင ျပညနယမား၏ လအပခကႏင ကြလြႏငသည။ ဥပမာ - အခြနရေငြမားက ပညာေရး၊ ကနးမာေရးႏင လမႈေရးက႑ အသးစရတမားထက စစအသးစရတမားအတြက ပမသးစြေနျခငးႏင ျပညေထာငစ လႊေျပာငးေငြမားသည ျပညနယလအပခကႏင ကြလြေသာ သတမတခကမားပါေနျခငးတ႔ ျဖစသည။

ျပညေထာငစအစးရသည အခြနေငြမားက ျပညနယမားအား ခြေဝရာတြင ပစ (၃) မးျဖင ခြေဝႏငသည။ ပထမပစမာ ျပညေထာငစအစးရသည အခြနေငြမားက သကဆငရာ ျပညနယမားထမ ေကာကခရရသည ပမာဏေပၚ မတညၿပး ခြေဝေပးသည အခြနေကာကခရရသည ေဒသအေျခခ အခြနေငြခြေဝျခငး (Derivation-based revenue sharing) သည။ ဒတယပစမာ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးဆငရာ လအပခကမားက ျပညေထာငစအစးရက ဆးျဖတသြားသည လအပခကအေျခခ အခြနေငြခြေဝျခငး (Need-based revenue sharing) ျဖစသည။ တတယပစမာ တစဥးခငး အခြနရေငြတညေသာ အခြန ေငြခြေဝျခငး (equal per capita revenue sharing) ျဖစၿပး ျပညနယမားသည အခြနမညမ ေကာကခ ရရသညျဖစေစ၊ မညသညဘ႑ာေရး လအပခကမားရသညျဖစေစ တညေသာ တစဥးခငး အခြနရေငြ မားကသာ ရရၾကသည။ ပစသးခလးသည မတမႈမက အေျခခေသာလညး ျပညေထာငစအစးရ၏ ဆးျဖတခကမားသည ျပညနယမား၏ စးရမမႈမားႏင တစထပတညးကႏငမည မဟတေပ။

ykHpH (3) tcGeftajccHus,fjyef@aom tcGefrsm;udk jynfaxmifpk pnf;-uyfaumufcHjcif;ESifh cG Ja0jcif; (Taxation assigning broad-based taxes to the Union or Federal government)

ျပညေထာငစအစးရသည အခြနအေျခခကယျပန႔ေသာ အခြနအခ႕က စညးၾကပေကာကခၿပး ကနအခြန အခ႕က ျပညနယမားက စညးၾကပေကာကခသည။ ဤပစတြင ျပညနယမားသည အခြနအာဏာအခ႕ ရၿပး ထအခြန အာဏာမားသည မမတ႔၏ အသးစရတတာဝနမားအတြက မလေလာကပါက ျပညေထာငစ ၏ ေထာကပေငြမားျဖင ျဖညဆညး ေဆာငရြကၾကသည။

156

tm;omcsufrsm;ျပညနယမားတြင သးျခားအခြနအာဏာအခ႕ ရသည။ ျပညေထာငစအစးရက အခြနအခ႕က ထနးခပ ထားသျဖင ျပညတြငးစးပြားေရးေပါငးစညးမႈႏင ျပညနယမားအၾကား ဘ႑ာေရးမတမႈမားအတြက ထအခြနအာဏမားက အသးျပသြားႏငသည။

tm;enf;csufrsm;ျပညနယအစးသည သးျခားအခြနအာဏာအခ႕ရေသာလညး ထအခြနမားသည ဝငေငြအနညးငယသာ ေဆာငကဥးေပးႏငပါက ျပညနယအသးစရတမားအတြက ျပညေထာငစ၏ လႊေျပာငးေငြမားအေပၚ မခေနရမႈမာ မားသြားႏငသည။ အကးဆကအားျဖင ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊမးမးျခယလယလာႏငၿပး ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးကယပငအပခပခြငမားလညး တျဖညးျဖညးယတေလာသြားႏငသည။

ykHpH (4) bkHtcGeftajccHrsm;ay:wGif rwlnDaom tcGefE+ef;xm;jzifh tcGefaumufcHjcif; (Taxation usining common bases but different rates by the Union and State

governments)

ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရတ႔သည တညေသာ အခြနအေျခခမားထားရၿပး ထအခြနအေျခခမား အေပၚ မတညေသာ အခြနႏႈနးထားမားျဖင အခြနမားက စညးၾကပေကာကခၾကသည။

tm;omcsufrsm;အစးရႏစရပလးတြင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ အသးစရတအတြက အခြနအာဏာမားရသည။ အခြနအေျခခမား တညသျဖငအစးရမ အခြနစညးၾကပေကာကခမႈႏင အခြနထမးမား၏ လကနာေဆာငရြကမႈမားအတြက လြယကေခာေမြ႔ေစႏငျခငး၊ ျပညနယအစးရမားသည မမတ႔ေဒသႏင သငေလာႏငမည အခြနႏႈနးထား မားက ဆးျဖတပငခြငရျခငးႏင ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးတာဝနခမႈႏင ဘ႑ာေရး စြမးေဆာငႏငစြမး တးတကေရးအတြက အခြငအလမးရျခငးတ႔ ျဖစသည။

tm;enf;csufrsm;အစးရႏစရပလးက မတညေသာ အခြနႏႈနးထားမားျဖင အခြနမားက စညးၾကပေနသျဖင စမခန႔ခြ ေရးတာဝနမား ထပနငၿပး (overlap) ရားပါးအရငးအျမစမား အေလအလြငျဖစကာ အခြနထမးမားအတြက မတမႈမရျခငးႏင အခြနေရာငလသမားအတြက အခြငအလမးမားဖနးတးေပးျခငး စသညအေျခအေနမား ျဖစေပၚလာ ႏငသည။

ykHpH (5) tcGefpepfwpfckvkH;ukd jynfaxmifpktpkd;&u csrSwf_yD; jynfe,frsm;u taumiftxnfazmfjcif; (Taxation with Union/federal government having the legislative role and the

States the implementation role)

ျပညေထာငစအစးရ၏ အခြနဆငရာ ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒႏင စညးမဥးမားက ျပ႒ာနးၿပး ျပညနယမားက ထဥပေဒ၊ နညးဥပေဒႏင စညးမဥးမားႏငအည အခြနမားက စညးၾကပေကာကခၿပး ရရလာေသာ အခြန ေငြမားက သတမတထားေသာ အခးအစားအတငး ျပညေထာငစႏင ျပညနယမားက မေဝၾကသည။

tm;omcsufrsm;ျပညတြငးစးပြားေရးေပါငးစညးမႈႏင ျပညနယမားအၾကား ဘ႑ာေရးမတမႈအတြက ျပညေထာငစ၏ အခြနအာဏာမားျဖင သငေလာေသာ ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒႏင စညးမဥးမားက ခမတႏငျခငး၊ ျပညနယ မားတြင ဆးျဖတပငခြငမရေသာလညး အခြနဥပေဒမားက လလလားလားနင ထေရာကစြာ အေကာင အထညေဖာေပး ႏငေရးအတြက ၎တ႔ႏင ညႇႏႈငးတငပငသြားရန လအပျခငးေၾကာင ျပညနယမားသည ျပညေထာငစမခမတသြားမည အခြနစနစအေပၚ လႊမးမးႏငသည အခြငအလမးရျခငးစသည အားသာ ခကမားရသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 157

tm;enf;csufrsm;ျပညေထာငစက ခမတျပ႒ာနးလကသည အခြနဥပေဒမားျဖစသျဖင (အထးသျဖင ျပညနယမား၏ သေဘာထားမားရယမႈႏင ျပညနယမားႏင ညႇႏႈငးတငပငမႈ မရပါက) ျပညနယမားသည ျပညေထာငစ အစးရ၏ ယႏရားအဆငသာ ရေနမည။ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးကယပငအပခပခြငက ျပညေထာငစ အား ေပးအပလကသကသ႔ ျဖစေနသည။

အထကပါ ျပညေထာငစႏင ျပညနယအၾကား အခြနအာဏာ ခြေဝမႈပစမားသည ဖကဒရယႏငငမားတြင ကငသး ခေသာ ပစမားႏင ကငသးေနေသာ ပစမားက အေျခခၿပး ထတႏတထားျခငး ျဖစသည။ မကေမာကေခတတြင ဖကဒရယႏငင တငးလလသည ထအခြနအာဏာခြေဝမႈပစမားက သးျခားကငသးျခငးထက ေရာေႏာကငသး လာၾကသည။ ဆလသညမာ အခြနအမးအစားအလက ကငသးသည အခြနစနစကြျပားသြားသည။ အခ႕အခြန မားက ပစတစမးျဖင ကငသးၿပး အခ႕က အျခားပစျဖင ကငသးသည။ ဥပမာ - ဝငေငြခြနက ပစ - ၄ ျဖင ကငသးၿပး ပစၥညးခြနက ပစ - ၁ သ႔မဟတ ပစ - ၅ ျဖင ကငသးသည။ ျမနမာႏငင၏ ျပညေထာငစႏင ျပညနယ မားအၾကား အခြနအာဏာ ခြေဝမႈစနစသည ပစ - ၃ အမးအစား ျဖစသညဟ သးသပႏငပါသည။ ပစ - ၃ တြငကသ႔ ျမနမာႏငငရ ျပညနယအစးရမား၏ အခြနအာဏာသည အလြနေသးငယၿပး ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊေျပာငးေငြမား အေပၚ မခေနရမႈမ ရနးထြကႏငျခငး မရေသးပါ။ ဖကဒရယစနစသ႔ ကးေျပာငမညဆပါက ထအခြနအာဏာခြေဝမႈ ပစက ဗဟခပကငမႈမားေသာ ခြေဝမႈ ပစမ ျပညနယလပပငခြငမားေသာ ဗဟထနးခပမႈနညးေသာ ခြေဝမႈပစသ႔ ေျပာငးလသြားရနလပါသည။

9² 2? jynfaxmifpkESif h jynfe,ftpkd;&tzGJ@rsm;t-um; tokH;p&dwftm%mcGJa0r+ykHpHrsm;ျပညေထာငစႏငျပညနယမားအၾကား အခြနခြေဝမႈစနစသည အလြနအေရးႀကးသည။ ပၿပးအေရးႀကးေသာ အခက မာ အခြနအာဏာခြေဝမႈမားသည အသးစရတအာဏာခြေဝမႈမားႏင သဟဇာတျဖစရန လသည။ “ဘ႑ာေရးသည အသးစရတေနာကလကသည။ (Finance follows functions)” ဆသည အေျခခမျဖင အသးစရတအာဏာမားက ခြေဝသြားရန လပါသည။ ထ႔ေၾကာင ေရ႕တြင တငျပေဆြးေႏြးခေသာ အခြနခြေဝမႈ ပစမားသည အသးစရတအာဏာ ခြေဝမႈပစမားအေပၚ မတညၿပး ဆးျဖတသြားရနလပါသည။ သ႔မသာ အသးစရတႏင အခြနအာဏာမားက မတစြာ (သ႔မဟတ) သဟဇာတရစြာျဖင ေရရညကငသးသြားႏငမည ျဖစသည။ ဆလသညမာ အသးစရတတာဝန ႀကးမား လင ထအသးစရတတာဝနအတြက လအပေသာ ဘ႑ာေငြမားက ေဆာငကဥးေပးႏငသည အခြနဘ႑ာ ခြေဝမႈ စနစက ကငသးသြားရနလသည။ အသးစရတတာဝနမားၿပး အခြနအာဏာနညးလင (သ႔မဟတ) အသးစရတ တာဝနနညးၿပး အခြနအာဏာမားေနလင ျပညေထာငစႏင ျပညနယအၾကား သ႔မဟတ ျပညနယမားအၾကား မလလားအပေသာ ျပသနာမား ေပၚထြကလာႏငသည။ ထ႔ေၾကာင အနာဂတဖကဒရယျပညေထာငစတြင ခြေဝ ကငသးမညအသးစရတ တာဝနမား ခမတရာတြင အေထာကကျပႏငရနအလ႔ငာ အသးစရတပစတ႔က ေအာကတြင ေဆြးေႏြးတငျပထားသည။

ykHpH (1) jynfe,frsm;. oD;jcm;tokH;p&dwfwm0efrsm; (Exclusive expenditure responsibilities of States with or

without federal oversight)

ျပညနယမားက လြတလပစြာ ဥပေဒျပျပ႒ာနးၿပး အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကခြငရေသာ ျပညနယ မား၏ သးျခားအသးစရတတာဝနမားသည ျပညေထာငစအစးရ၏ ႀကးၾကပထနးေၾကာငးမႈ (federal

oversight) ႏငအတ သ႔မဟတ ျပညေထာငစအစးရ၏ ႀကးၾကပထနးေၾကာငးမႈ မပါဘ (without

federal oversight) ထမးေဆာငခြငရေသာ သးျခား အသးစရတတာဝနမား ျဖစသည။

158

tm;omcsufrsm;ျပညနယမား၏ ကယပငျပ႒ာနးခြငႏင ကယပငအပခပခြငတ႔က အျပညအဝနးပါး ကငသးခြင ရသည။ ျပညနယအလက တထြငဆနးသစမႈမားျပလပႏငသည။

tm;enf;csufrsm;ျပညနယမား၏ အေျခခ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ လပငနးမားသည အရညအေသြး မတညျခငးႏင အျခား ျပညနယသားမား၏ ခစားခြငက ပတပငသည အသးစရတမဝါဒမား ခမတႏငျခငးတ႔ေၾကာင ႏငငသား မား၏ အေျခခလ႔အခြငအေရးက ထပါးသြားႏငသည။

ykHpH (2) jynfaxmifpkkESif h jynfe,frsm;. r#a0tokH;p&dwfwm0efrsm; ပစ (၂) ျပညေထာငစႏင ျပညနယမား၏ မေဝအသးစရတတာဝနမား (Shared expenditure responsibilities by Federal and States with either federal or

State paramountcy)

ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရႏစခလးက တာဝနယေဆာငရြကေသာ အသးစရတတာဝနမား ျဖစၿပး ထအသးစရတ တာဝနမားႏငပတသက၍ ျပညေထာငစ၏ အေရးပါမႈအဓကကျခငး (federal para-

mountcy) (သ႔မဟတ) ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ အေရးပါမႈအဓကကျခငး(state paramountcy)

ဟ၍ ပစ (၂) မးျဖင ထပမခြျခားႏငသည။ မေဝအသးစရတတာဝနမားက ျပညေထာငစအစးရကသာ ဥပေဒျပခြငႏင ထနးေၾကာငးခြငရလင ျပညေထာငစအစးရ၏ အေရးပါမႈ အဓကျခငးသေဘာ ေဆာငပါ သည။ ထသ႔မဟတဘ ျပညနယမားက မေဝအသးစရတတာဝနမားက အေကာငထညေဖာေဆာငရြက ခြငအျပင ဥပေဒျပခြငႏင ထနးေၾကာငးခြငတ႔ရၿပး ျပညေထာငစအစးရထက ပမားေနလင ျပညနယ မား၏ အေရးပါမႈအဓကကျခငး သေဘာက ေဆာငသည။

tm;omcsufrsm;ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရတ႔သည အသးစရတတာဝနမားအတြက တာဝနခြေဝမႈႏငအတ ခတ ဆကေဆာငရြကမႈႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ျပလပရသည အခြငအလမးမားရသည။ ျပညေထာငစ၏ အေရးပါမႈမားလင တစႏငငလး၏ အသးစရတတာဝနဆငရာ ဘစႏႈနးမားက ခမတရ လြယကေစႏငၿပး ျပညနယမား၏ အေရးပါမႈမားေနလင ျပညနယမားအတြက ကယပငအပခပခြငႏင ဆနးသစတထြငမႈ မားက ျပလပႏငမည။

tm;enf;csufrsm;ျပညေထာငစ၏ အေရးပါမႈမားေနလင ျပညနယမားသည ျပညေထာငစ၏ လႊမးမး ျခယလယမႈက ခရႏငသည။ ျပညနယမား၏ အေရးပါမႈမားလင တစႏငငလး၏ အသးစရတတာဝနဆငရာ ဘစႏႈနးမား က ထနးညႇရန ခကခသြားႏငသည။

ykHpH (3) jynfaxmifpkku Oya'jyK_yD; jynfe,frsm;tm; pDrHtkyfcsKyfcGif hay;xm;aom tokH;p&dwfwm0efrsm; (Expenditure responsibilities with federal legislative power and state

administrative power)

ျပညေထာငစအစးရက ဥပေဒျပျပ႒ာနးၿပး ျပညနယအစးရမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကေသာ အသးစရတ တာဝနမား ျဖစသည။

tm;omcsufrsm;တစႏငငလး၏ အသးစရတတာဝနဆငရာစႏႈနးမားက ထနးညႇရလြယကေစသည။ ျပညနယမားကလညး ျပညနယအသးစရတတာဝနမားအတြက ျပညေထာငစအစးရမ ခမတထားေသာ ဥပေဒမားႏငအည စမအပခပပငခြင ရသည။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 159

tm;enf;csufrsm; ျပညနယမားသည အသးစရတတာဝနမားအတြက ဥပေဒျပအာဏာမား မရသျဖင ကယပငျပ႒ာနးခြင အခြငအေရးမား ဆးရႈးေနသည။ အကးဆကမာ ျပညနယမားသည အသးစရတတာဝနမားက ထေရာကစြာ အေကာငအထညေဖာေပးလသည ဆႏၵႏင ေဆာငရြကေပးပမားသည ေလာရမႈမား ရႏငသည။

ykHpH (4) jynfaxmifpkk tpkd;&. oD;jcm;tokH;p&dwfwm0efrsm; (Exclusive expenditure responsibilities of Federal governments)

ျပညေထာငစအစးရကသာ အျပညအဝလပပငခြငရၿပး ျပညနယမား၏ အခနးက႑က လးဝမေပးထားေသာ ျပညေထာငစ၏ သးျခားအသးစရတတာဝနမားျဖစသည။ ျပညေထာငစအစးရက ဥပေဒျပျပ႒ာနးၿပး ျပညေထာငစ အစးရကသာ အေကာငထညေဖာ ေဆာငရြကသြားသည ျပညေထာငစ၏ သးျခားအသး စရတတာဝနမား ျဖစသည။

tm;omcsufrsm;တစႏငငလး၏ အသးစရတတာဝနဆငရာ စႏႈနးမားက အလအေလာက ထနးညႇေပးႏငသည။ အသး စရတစႏႈနး တစေျပးညျဖစသျဖင ျပညနယမားအၾကား အသးစရတမတမႈက ရရေစသည။

tm;enf;csufrsm;ျပညနယအစးရမားတြင ကယပငျပ႒ာနးခြငႏင ကယပငအပခပခြငတ႔ မရျခငး၊ ျပညေထာငစအစးရ၏ လႊမးမးျခယလယျခငးႏင ျပညနယမား၏ ဆနးသစတထြငမႈ အခြငအလမးမား ေလာနညးသြားျခငး စသညတ႔က ေတြ႔ရႏငသည။

ဖကဒရယႏငငအပါအဝင ႏငငအမားစတြင အထကပါအသးစရတပစမားက အသးစရတတာဝန အားလး အတြက သးျခားအသးျပျခငးထက အသးစရတတာဝန အမးအစားေပၚမတညၿပး ေရာေႏာအသးျပ ၾကသည။ ဥပမာ - ကေနဒါ ႏငငတြင ကနးမာေရးအသးစရတ တာဝနမားအားလးနးပါးက ျပညနယအစးရ ကသာ တာဝနယေဆာငရြက သြားသျဖင ထအသးစရတတာဝနအတြက ပစ (၄) က ကငသးသြားသည။ သ႔ရာတြင ကနးမာေရးႏင လမႈဖလးေရး ကစၥမားက ျပညေထာငစႏင ျပညနယအစးရတ႔က မေဝတာဝန ယၾကသျဖင ပစ (၂) ျဖင ေဆာငရြက ေနသည။ ထသ႔ ေရာေႏာ ကငသးျခငးသည ေကာငးေသာလညး သငေလာစြာ ေရာေႏာကငသးသြားရနလသည။ သ႔မသာ ျပညနယမား၏ ကယပငအပခပခြငႏင ျပညေထာငစအစးရ၏ စႏႈနးထနးညႇခြငတ႔က ဟနခကညည ထနးထားႏငမညျဖစသည။ ျမနမာႏငင တြငလညး အသးစရတပစမား ေရာေႏာကငသးသည။ ႏငင၏ ဖြ႔စညးပအရ ျပညေထာငစႏင ျပညနယ မား၏ အသးစရတတာဝနမားက ခြေဝေပးထားေသာလညး ျပညနယမားရရေသာ အခ႕ အသးစရတ တာဝနမားသည က႑တစခလး (ဥပမာ - ပညာေရး၊ ကနးမာေရး) အတြက မဟတဘ က႑တစခ၏ အစတအပငးတစခကသာ ေပးထားသည။ ထ႔အျပင ျပညေထာငစ၏ အသးစရတတာဝနအခ႕က ျပညနယမားက အေကာငအထညေဖာေပးရသျဖင အသးစရတတာဝနခြေဝမႈမားက ၿခငၾကညလင ပစ ေလးခလးက ေရာေႏာကငသးေနသည။ ထေရာေႏာ ကငသးမႈသည ျပညေထာငစအစးရကသာ အာဏာပေပးထားသျဖင ျပညနယမား၏ ကယပငျပ႒ာနးခြငႏင ကယပငအပခပခြငမားသည အလမး ေဝးေနဆျဖစသည။

160

9² 3? tpkd;&tzGJ@rsm;t-um; aiGv ¸ Jajymif;r+ tpDtpOfrsm;ဖကဒရယႏငငအပါအဝင ႏငငတငးလလတြင အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေရးအာဏာမားက မညမပင စနစ တက ခြေဝထားသညျဖစေစ ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ျပညေထာငစႏင ျပညနယမားအၾကား သ႔မဟတ/ႏင ျပညနယ အခငးခငးအၾကားတြင အနညးႏငအမား ရေနသည။ ထဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ကစားရန ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈ အစအစဥမားက ႏငငတစခ၏ ဖြ႔စညးပထတြငလညးေကာငး၊ ျပညေထာငစအစးရ၏ ျပ႒ာနး ဥပေဒမားတြငလညးေကာငး၊ ျပညနယမား၏ ျပ႒ာနးဥပေဒမားတြငလညးေကာငး ျပ႒ာနးထားႏငသည။ ထသ႔ မဟတဘ ျပညေထာငစႏင ျပညနယမားအၾကား (သ႔မဟတ) ျပညနယအခငးခငးအၾကား နားလညမႈျဖင ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈဆငရာ သေဘာတညမႈမား ရယထားျခငးျဖငလညး အေကာငထညေဖာ ေဆာငရြကသြားႏငသည။ ဖကဒရယႏငငအမားစတြင ဖြ႔စညးပမားမတစဆင သ႔မဟတ ညႇႏႈငးသေဘာတညမႈမားမတစဆင ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈအစအစဥ (အထးသျဖင ဘ႑ာေရး သာတညမေရးအစအစဥ) မားက ခမတထားၾကၿပး အခ႕ေသာ ႏငငမားတြငမ စနစတကခမတထားေသာ အစအစဥမားမရဘ သြယဝကေသာအားျဖင ျပညနယမားထသ႔ ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈမား ျပၾကသည။ ဖကဒရယႏငငမားတြင ေတြ႔ရေသာ ေယဘယဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈပစအခ႕ႏင ၎တ႔၏ အားသားခကႏင အားနညးခကမားက ေအာကတြင ေဖာျပထားသည။

ykHpH (1) a'gifvkduftcGef aiG v ¸ Jajymif;jcif; (Vertical fiscal transfers)

ျပညေထာငစအစးရသည ျပညေထာငစအစးရရနပေငြမားမ ဘ႑ာေရးလအပခကရေသာ ျပညနယမား ထသ႔ ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးျခငး အစအစဥျဖစသည။ ထလႊေျပာငးေငြမားသည သတမတခကပါေသာ လႊေျပာငးေငြ သ႔မဟတ သတမတခကမပါေသာ လႊေျပာငးေငြမား ျဖစႏငသည။

tm;omcsufrsm;ျပညနယမားသည အသးစရတလေငြမားက ျပညေထာငစအစးရထမ ရယႏငျခငး၊ ျပညေထာငစအစးရ သည အမးသားရညမနးခကအတြက တကရကေဆာငရြကခြငမရေသာ အသးစရတ တာဝနမားအတြက ျပညေထာငစေထာကပေငြမား ခေပးျခငးျဖင (အထးသျဖင သတမတခကပါေသာ ေထာကပေငြမား ခေပးျခငးျဖင) ျပညနယမားက ေဖာေဆာငေပးရန တြနးအားေပးနငသည။

tm;enf;csufrsm;ျပညေထာငစလႊေျပာငးေငြမားသည ျပညနယမား၏ ကယပငအရငးအျမစမား မဟတသျဖင ျပညနယ မား၏ ျပညေထာငစအစးရအေပၚ ဘ႑ာေရးအရ မခေနရမႈက ျဖစေစသည။ အထးသျဖင သတမတခက ပါေသာ ေထာကပေငြမားသည ျပညနယမား ရယလလင ျပညနယ၏ သေဘာထားႏင တစထပတညး မကႏငသည ျပညေထာငစအစးရ၏ ေတာငးဆမႈမားက လကေလာေပးရႏငသျဖင ျပညနယမားသည ျပညေထာငစ အစးရ၏ လႊမးမးမႈက ခရႏငဖြယရသည။

ykHpH (2) tvsm;vkduf aiG v ¸ Jajymif;jcif; (Horizontal fiscal transfers)

ျပညနယအခငးခငး ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးေပးသည အစအစဥျဖစသည။ ခမးသာေသာ (သ႔မဟတ) ဘ႑ာေရး စြမးေဆာငႏငစြမး (အခြနေကာကခႏငစြမး) ျမငမားေသာ ျပညနယမားက ဆငးရေသာ (သ႔မဟတ) ဘ႑ာေရး စြမးေဆာငႏငစြမး နမကေသာ ျပညနယမားထသ႔ ဘ႑ာေငြမား လႊေျပာငး ေပးသည။ လႊေျပာငးေပးမည ဘ႑ာေငြ ပမာဏက ဆးျဖတရာတြင ျပညနယမား၏ စးပြားေရး (သ႔မဟတ) ဖြ႕ၿဖးေရးအညႊနးကနးမားက အသးျပမႈမားရေသာလညး ထေငြမားသည သတမတခကမား ပါေလ မရပါ။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 161

tm;omcsufrsm;ျပညနယမားအၾကား ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ေလာခေပးသည။ ျပညနယမားအၾကား ေသြးစညး ညညႊတမႈကလညး အားေကာငးေစသည။

tm;enf;csufrsm;ဆငးရေသာ ျပညနယမားက ခမးသာေသာ ျပညနယမားအေပၚ ဘ႑ာေရးမခေနရမႈက ျဖစေစၿပး ထအေနအထားေၾကာင လႊတေတာတြငး ဥပေဒျပရာတြင ဆငးရေသာ ျပညနယမား၏ ဆႏၵမမားက လႊမးမးေစႏငသည။

ykHpH (3) a'gifvkdufESifh tvsm;vkduf aiG v ¸ Jajymif;jcif; (Vertical and Horizontal fiscal transfers)

ေဒါငလကႏင အလားလကဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈ ပစ (၂) မးလးက ေရာေႏာထားသည။ ျပညနယမား အၾကား ဘ႑ာေရးညတမတျဖစေရးအတြက သကဆငရာအစးရအဖြ႔မားက ဘ႑ာေရးစြမးေဆာငမႈ နမေသာ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးအေနအထားက ဝငးဝနးကညၾကသည။

tm;omcsufrsm;ေဒါငလကႏင အလားလကဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ေျဖေလာေပးႏငသည။ ႏငငတစခ၏ အစးရအဖြ႔ အားလးက ေသြးစညးညညႊတေစသည။ ထ႔ျပင အစးရအဖြ႔မား၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင ခတဆက ေဆာငရြကမႈတ႔က အားေကာငးေစႏငသည။

tm;enf;csufrsm; ျပညေထာငစအစးရႏင ခမးသာေသာ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရး အကအညမားက ရယႏငသျဖင အခ႕ေသာ ျပညနယမား (အထးသျဖင ဆငးရေသာ ျပညနယမား) သည ဘ႑ာေရး အားထတမႈက ေလာခေစႏငသည။

အထကပါ ဘ႑ာေငြလႊေျပာငးမႈ ပစမားသည အစးရအဖြ႔မားအၾကား အာဏာခြေဝမႈမားအေပၚ မတညၿပး လႊေျပာငးေပးရသည ဘ႑ာေငြပမာဏမာလညး အေျပာငးအလရႏငသည။ ျပညေထာငစအစးရက အာဏာပေပးထားလင ေဒါငလကလႊေျပာငးမႈပမာဏလညး မားသြားႏငသည။ ျပညနယမားက အာဏာ ပေပးထားလင ဘ႑ာေငြအရငးအျမစမားသည ျပညနယလကထတြင ပရသျဖင ေဒါငလကလႊေျပာငးမႈ ထက အလားလက လႊေျပာငးမႈမားက ဆငးရေသာ ျပညနယမား၏ ဘ႑ာေရးလအပခကမားက ျဖညဆညးေပးႏငမည အလားအလာ ပရႏငသည။ သ႔ရာတြင အခြနစနစ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈနညးေသာ ဖြ႔ၿဖးဆႏငငမားတြင အလားလကဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈထက ေဒါငလကဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈမားက သာ ေတြ႔ရမညျဖစသည။

162

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 163

အခနး(၁၀)

ed*kH;

ဖကဒရယစနစသည ျမနမာႏငငအတြငးရ လကနကကငပဋပကၡမား ခပၿငမးေရးအတြက အဓက ေသာခက တစခအျဖစ ရႈျမငမႈမား ပမားလာသညႏငအမ ျမနမာႏငငႏငသငေလာႏငမည ဖကဒရယ စနစတစခက ျပညသလထ၏ ဆႏၵႏငအည ပေဖာသြားရန အေရးႀကးပါသည။ ထသ႔ပေဖာရာတြင ဖကဒရယစနစထြနးကားေသာ ႏငငမား၏ အေတြ႔အႀက မားက ပတကးခရနမဟတဘ ျမနမာႏငင၏ အေနအထားႏင သငေလာႏငမည ေကာငးႏးရာရာႏင သငခနးစာယစရာ ေရာငရနႏင ေဆာငရနမားက ေလလာႏငသည အခြငအလမးမားလညး ရပါသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာႏငင၏ လကရအာဏာရ အစးရ သည ႏငင၏ ႏငငေရး၊ စးပြားေရးႏင လမႈေရးအစရသည က႑အသးသးတ႔က ျပျပငေျပာငးလမႈ ျပလပရာတြင ႏငငသားအမားစ လလားသည ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစစနစတစခ ေပၚထြနး လာေရးက ေရးရႈသြားရန လသည။ သ႔မသာလင ဆယစႏစ (၇) ခနးပါး ျဖစပြားေနေသာ ျပညတြငး စစမးမား ေလာနညးခပၿငမးကာ ျပညတြငးၿငမးခမးေရးအတြက ေမာလငခကတစစတစရာ ယေဆာင ေပးႏငမည ျဖစသည။

ဖကဒရယစနစ၏ အဓက အစတအပငးတစချဖစေသာ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစအေၾကာငးက ဤသေတသနစာတမးထတြင ေဆြးေႏြးတငျပထားပါသည။ ျမနမာႏငင၏ အေျခအေနႏင လကေလာ ညေထြျဖစႏငမည ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစတစခက ေရးဆြခမတျခငးမျပမ ႏငင၏ ပကတ အေျခ အေနမား၊ အထးသျဖင ႏငငေရးႏင စးပြားေရးဆငရာအခငးအကငးတ႔က ေယဘယအားျဖင လႊမးၿခ သရနားလညထားႏငရန အကဥးခးေဖာျပထားသည။ ႏငငေရး အခငးအကငးအရ လကရတညဆ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက လပပငခြင အာဏာအခ႕ အပႏငး ထားေသာလညး ဗဟခပကငမႈ လြနကေနဆျဖစၿပး ဖကဒရယမႈျပထားသည သေဘာမားေတြ႔ရသည။ ထ႔အျပင ျပညတြငး ၿငမးခမးေရးတညေဆာကရာတြင တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA) မ တစဆငသြားေနၿပး ထခဥးကပမႈလမးေၾကာငးႏင ပတသက၍ ပေဖာ ေဆာငရြကမႈ ျဖစစဥ (ဥပမာ- ႏငငေရး အစအဖြ႔အားလးက ကယစားျပမႈ) ႏင လားရာ (ဥပမာ - ဖကဒရယျပညေထာငစ တညေဆာကမည ပနးတင) တ႔မာ ေသခာေရရာမႈႏင ရငးလငးျပတသားမႈ မရသညက ေတြ႔ရသည။ ထ႔သ႔ ဖကဒရယျပညေထာငစ ေပၚထြနးေရးအတြက အာမခခက မရသည ပစ ေပၚေနသည NCA လမးေၾကာငးက အယအၾကညမရသည တငးရငးသား လကနကကင ေတာလနေရး အဖြ႔ အစညးအခ႕က NCA ျပငပလမးေၾကာငး (ဥပမာ - FPNCC ) က ရာေဖြေနခနတြင လကရအစးရက NCA လမးေၾကာငးကသာ အဓကေရြးခယၿပး ၿငမးခမးေရး ေဖာေဆာငေနသညက ေတြ႔ရသည။

စးပြားေရးအခငးအကငးအရ စးပြားေရးမဝါဒသစမားႏင ေရရညတညတခငၿမသည ဖြ႔ၿဖးေရးအစအစဥ တ႔က ခမတထားသညက ေတြ႔ရသည။ စးပြားေရးဥးေမာလာေရး သ႔မဟတ စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကလာေရးအတြက မဝါဒေကာငးမား ခမတကာ အခနကာလတစခ ေပးရမည ျဖစေသာလညး စးပြားေရး ဖြ႔ၿဖးမႈ ေႏးေကြးေနဆဟ သးသပေဝဖနမႈမား ရေနၿပး ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးအတြက စးရမေနၾကသည။ လကရအစးရ၏ စးပြားေရးမဝါဒမားသည ၿငမးခမးေရးႏင အမးသားျပနလညသငျမတေရးတ႔က အဓကထားသညဟ ေဖာျပထားၿပး အခက (၂၃၈) ခကပါ ေရရညတညတခငၿမသည ဖြ႔ၿဖးေရးအစ အစဥတြင ႏငင၏ အခြနစနစဖြ႔ၿဖးတးတကေရးက အေလးထားေသာလညး ျပညေထာငစအစးရႏင

164

ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးမားအၾကား အခြနဆငရာ အာဏာခြေဝမႈအပငးအား ထညသြငးေဖာျပထားျခငး မရသညက ေတြ႔ရသည။ ဖကဒရယစနစႏငအည စးပြားေရးႏင ဘ႑ာေရးဆငရာလပပငခြငအာဏာမားက ျပညနယမားအား ထပမတးခ႕အပႏငးေပးသြားရန လပါသည။

အထကပါ ႏငငေရးႏင စးပြားေရးအခငးအကဥးဆငရာ စနေခၚမႈမားႏငအတ ဘ႑ာေရးဖကဒရယ စနစ၏ အေျခခသေဘာတရားမား၊ ဖကဒရယႏငငအခ႕၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစတ႔ကလညး တငျပထားပါသည။ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ၏ အေျခခအစတအပငးမားျဖစေသာ အသးစရတ တာဝနမား၊ အခြနအာဏာမား၊ ဘ႑ာေရးမညမမႈမားႏင အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေငြ လႊေျပာငးမႈ မားက ေလလာရန ေရြးခယထားေသာ ဖကဒရယႏငငအလက ေဆြးေႏြးတငျပထားသည။ အခ႕ေသာ ဖကဒရယႏငငမား၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစသည ဖကဒရယ/ျပညေထာငစ အဆငအစးရအား ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား ပ၍အပႏထားသည ဗဟခပကငမႈဘက ယမးသည ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစက ကငသးၿပး (ဥပမာ- ၾသစေၾတးလႏင ဂာမဏႏငင) အခ႕ဖကဒရယ ႏငငမားတြင ျပညနယမားအား ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြင အာဏာမားပ၍ ေပးထားသည ဗဟ ခပကငမႈနညးသည ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစက ကငသးၾကသညက ေတြ႔ရသည (ဥပမာ- ကေနဒါႏင အေမရကနျပညေထာငစ)။ ထ႔အျပင ဖကဒရယႏငငမား၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစတ႔သည တညေသာ အခကမားရသကသ႔ မတညေသာ အခကမားလညး ရသညက ေတြ႔ရသည။ ဥပမာ- ေလလာတငျပထားသည ဖကဒရယႏငငတငးတြင အစးရအဖြ႔မား၏ ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြင အာဏာမားက ႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒထတြင ျပ႒ာနးထားသည။ အစးရအဖြ႔မားအၾကား ဘ႑ာေရးမညမမႈမားက ကစားရာတြင ဘ႑ာေရးလႊေျပာငးမႈစနစ အမးမးက ကငသးၾကသည။

ထ႔ေနာက ျမနမာႏငငတြင လကရကငသးေနေသာ ဘ႑ာေရးစနစက ေလလာတငျပထားသည။ လကရ ဘ႑ာေရးစနစတြင ျပျပငေျပာငးလမႈအခ႕က (ဥပမာ - ၂၀၁၅ ခႏစမစ၍ ယခင ျပညေထာငစ အစးရ၏ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈ လပငနးအခ႕က ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား ခြေဝေပးျခငး၊ ျပညေထာငစအခြန အခ႕ (ကနသြယလပငနးခြန၊ အထးကနစညခြန၊ တစဥးခငးဝငေငြခြနႏင တဆပ ေခါငးခြန) မ ေကာကခရရေသာ အခြနဘ႑ာေငြမားက အခးအစားတစချဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး မားႏင မေဝျခငး) ေဆာငရြကလကရေသာလညး ထျပျပငေျပာငးလမႈမားသည ဗဟခပကငမႈေလာချခငးအသြငသာေဆာငၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအတြက ဘ႑ာေရးဆငရာ ကယပငအပခပ ခြငက အားေပးျမႇငတငမႈ အားနညးေနသည။ ျမနမာႏငင၏ ဘ႑ာေရးစနစက ဘ႑ာေရးဖကဒရယ စနစရႈေထာငျဖင ၾကညလင ျမနမာႏငင၏ ဖြ႔စညးပထတြင ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြငအာဏာမားက ျပညေထာငစ အစးရႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအၾကား ခြေဝေပးထားေသာလညး လကေတြ႔တြင ျပညနယမား၏ လပပငခြငသည အကန႔အသတမားစြာ ရေနဆျဖစသည။ ဥပမာ - ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးမား ေကာကခခြငရေသာ အခြနမားအားလးက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက ဥပေဒျပခြင ရ၊မရမာ ေသခာေရရာမႈ မရသညက ေတြ႔ရသည။ ဆလသညမာ ျပညနယမား၏ သးျခားအခြနအာဏာ မားသည အခြနေကာကခခြငႏင ရယပငခြငသေဘာသာေဆာငၿပး ထအခြနအားလးအတြက ဥပေဒျပ အာဏာကငသးခြင မရသည သေဘာျဖစသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည ၎တ႔၏ ျပညသ႔ ဝနေဆာငမႈ အသးစရတမားအတြက လေလာကေသာ ဘ႑ာေငြ အရငးအျမစမား မရၾကသျဖင ျပညေထာငစအစးရ၏ ေထာကပေငြလႊေျပာငးမႈအေပၚ ႏစစဥလလ မခအားထား ေနရသညက ေတြ႔ရ ပါသည။ အဆပါအခကမားသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ဘ႑ာေရးဆငရာ ကယပငအပခပ ခြငႏင ဘ႑ာေရး စြမးေဆာငႏငစြမးတ႔ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက အဟန႔အတားမား ျဖစေနသည။

ထ႔ျပင ျမနမာႏငငတြင ႏငင၏ ပကတအေျခအေနမားႏင သဟဇာတျဖစႏငမည ဘ႑ာေရး ဖကဒရယ စနစတစခက ပေဖာရာတြင အေထာကအကျပႏငရန ဖကဒရယႏငငမား၏ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ မားက အေျခခထားသည ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစ ပစအခ႕ႏင ၎တ႔၏ အားသာခကႏင အားနညး ခကမားက တငျပထားသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရတ႔က ျပညေထာငစအစးရထက ဘ႑ာေရးအာဏာ ပ၍ ေပးထားေသာ ပစမားမ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးႏင ျပညေထာငစအစးရတ႔၏

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 165

ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက အေလးထားသည ပစႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားထက ျပညေထာငစအစးရက ဘ႑ာေရးအာဏာ ပေပးအပထားသည ပစမားအစရသည ဘ႑ာေရးစနစပစအမးမးက ေဆြးေႏြးတငျပထား သည။ ထ႔ေနာက ျမနမာႏငင၏ လကရဘ႑ာေရးစနစႏင အနာဂတ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစအတြက ဘ႑ာေရး ဆငရာ မဝါဒအႀကျပခကအခ႕တ႔က အဆျပတငျပထားပါသည။ ဗဟခပကငမႈမားေနဆျဖစသည ဘ႑ာေရး အာဏာခြေဝမႈပစမ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားက ဘ႑ာေရးဆငရာ လပပငခြငအာဏာမား တးခ႕ေပးထား သည ဘ႑ာေရးစနစသ႔ ကးေျပာငးသြားရန ေဆာငရြကသြားႏငသည ဘ႑ာေရးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈ အခ႕ (ဥပမာ - ျပညေထာငစ အစးရ၏ မေဝအခြနဘ႑ာေငြမားက တးျမႇငေပးျခငး၊ အခ႕ေသာ ဘ႑ာေရးဆငရာ ဥပေဒျပအာဏာမားက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားအား ေပးအပသြားရနႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ၎တ႔၏ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈဆငရာ အသးစရတတာဝနမားအတြက လေလာကေသာ ကယပငအရငးအျမစ ဝငေငြမား ေပးအပရန အစရသညတ႔) ပါဝငသည မဝါဒအႀကျပခကမားက အဆျပထားသည။

အခပအားျဖငဆေသာ ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစသည ဘ႑ာေရးစနစႏင အကၽြမးဝငမႈမရေသာ သမားအတြက ခကခနကနႏငေသာ အေၾကာငးအရာတစခ ျဖစေသာလညး ဖကဒရယစနစ၏ အဓကကေသာ အစတအပငးတစခ ျဖစသျဖင ဖကဒရယျပညေထာငစစနစသ႔ အသြငကးေျပာငးမည ျမနမာႏငငအတြက မျဖစမေနေလလာထားသင ေသာ အေၾကာငးအရာတစခ ျဖစသည။ ထ႔ျပင ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစက ျပညသမားအၾကား ကယကယျပန႔ျပန႔ ေဆြးေႏြးေျပာဆမႈမား ျပလပသြားႏငရန သေတသနမား ဆကလကျပလပသြားရန အေရးႀကးသည။ ယခ သေတသနစာတမးသည ဘ႑ာေရးဖကဒရယစနစဆငရာ ဗဟသတမားက ရရေစၿပး ျပညသလထနင မဝါဒ ေရးဆြခမတသမားအၾကား ေဆြးေႏြးျငငးခမႈမား ျပလပလာရန ႏႈးဆြေပးလမမညဟ ေမာလငပါသည။

166

ukd;um;onfh t&if;tjrpfrsm; (References)

တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ENAC) မ ထတေဝေသာ “အနာဂတဖကဒရယ ဒမကေရစ ျပညေထာငစတညေဆာကရာတြင အေျခခသငေသာ က႑အလက မဝါဒအႀကျပခကမား (မၾကမး)”၊ ဒတယအႀကမ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ (Avaialble at: http://www.burmaenac.org/wp-content/uploads/2017/12/Sectoral-Policy-Recommendations-for-Building-Future-Federal-Democratic-Union-Draft-2nd-Edition-.pdf) (Accessed on 16 May 2018)

တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ ENAC မ ျပစထားသည “ျမနမာႏငငဖကဒရယစနစဆငရာ အဓကကေသာ မဝါဒႏင လကၡဏာမား (မၾကမး)” စာအပ

တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ENAC) မ ထတေဝေသာ “ျမနမာႏငင၏ သဘာဝသယဇာတ- ပငဆငမႈ၊ စမခန႔ခြမႈႏင ဝငေငြခြေဝမႈ၊ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလ (Avaialble at: http://www.burmaenac.org/wp-content/uploads/2017/08/ENAC_NaturalResourceofMyanmarBurma_Burmese-version.pdf) (Accessed on 16 May 2018)

ျပညေထာငစသေဘာတစာခပ အစတအပငး (၁)၊ ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခ -( ၂၁) ရာစ ပငလ၊ ဒတယအႀကမvအစညးအေဝး - (၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေမလ ၂၉ ရက)

ထငးႏငင၊ ခငးမငၿမ႕၌ UNFC မ ႀကးမးကငးပေသာ Stakeholders’s Consultation စာတမးမား၊ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ (၂၀၀၈ ခႏစ)၊ ျပညေထာငစျမနမာႏငငျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ

ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ (၂၀၁၅ ခႏစ၊ ျပညေထာငစ လႊတေတာအမတ ၄၅)၊ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ဇလငလ ၂၂ ရက

ျမနမာႏငင၏ေရရညတညတခငၿမၿပးဟနခကညေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ စမကနးႏင အေကာငအထညေဖာ ေရးအစအစဥ (Myanmar Sustainable Development Plan) ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလ

ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာ၏ စးပြားေရးမဝါဒ၊ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဇလငလ (၁၉) ရက

ျပညေထာငစအခြနေကာကဥပေဒ (၂၀၁၇ ခႏစ)၊ ျပညေထာငစျမနမာႏငင

၂၀၁၆-၂၀၁၇ ခ၊ ဘ႑ာေရးႏစ၊ ရသးခန႔မနးေျခေငြစာရငးဆငရာ အခကအလကမား (Citizen’s Budget)၊ စမကနးႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန၊ ရသးမနေျခေငြစာရငးဥးစးဌာန

Alan Fenna, “Commonwealth Fiscal Power and Australian Fedealism”, UNSW Law Journal, Volume 31 (2), p501-529, 2008.

Bhajan S. Grewal, “Tax Sharing and Fiscal Equalization in Australia”, 1 Dec 2011 (Available at http://vises.org.au/documents/events/2011-Wshop CUFE/GREWAL2011__Fiscal_Federalism.pdf)

Forum of Federations and the International Association of Centers for Federal Studies, A Global Dialogue on Federalism, Volume 4, “The Practice of Fiscal Federalism: Comparative Perspectives”, edited by Anwar Shah and John Kincaid

UNSW Law Journal, Volume 31 No 2

Gianluigi Bizioli, Claudiio Sacchetoo, “Tax Aspects of Fiscal Federalism, A Compartive Analysis”, Nov 2011

Hansjorg Blochlinger and Claire Charbit, “Fiscal Equalization”, OECD Economic Studies No. 44, 2008/1, 2008, available at: https://www.oecd.org/eco/42506135.pdf )

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 167

Hamish Nixon and Cindy Joelene, “Fiscal Decentralization in Myanmar”, MDRI and The Asia Foundation, June 2014. (Available at: https://asiafoundation.org/resources/pdfs/FiscalDecentralizationinMyanmarTowardsARoadmaptoReform.pdf) (Accessed on 16 May 2018)

Hamish Nixon, Cindy Joelene, Kyi Pyar Chit Saw, Thet Aung Lynn, and Matthew Arnold, “State and Region Governments in Myanmar”, MDRi and The Asia Foundation, Sept 2013. (Available at: https://asiafoundation.org/resources/pdfs/StateandRegionGovernmentsinMyanmarCESDTAF.PDF) (Accessed on 16 May 2018)

Jared Bissinger and Linn Maung Maung, “Subnational Governments and Business in Myanmar,” MDRi and The Asia Foundation, Feb 2014. (available at: https://www.asiafoundation.org/resources/pdfs/SubnationalGovernmentsandBusinessinMyanmarEnglish.pdf) (Accessed on 16 May 2018)

Nirvikar Signh, “Fiscal Federalism and Decentralization in India”, University of California, Santa Cruz, Jan 2007 (available at: https://mpra.ub.uni-muenchen.de/1447/1/MPRA_paper_1447.pdf) (Accessed on 16 May 2018)

Presidential Addresss by Y, V Reddy at National Seminar on Challenges and Issues in the Fiscal Federalism iof India (An Economietric and Quatitative Approach), 30-31 Mar 2016. (Available at http://www.yvreddy.com/wp-content/uploads/2017/01/Fiscal-Federalism-in-India-Emerging-Issues-Presidential-Address-at-SoE-UoH.pdf ) (Accessed on 16 May 2018)

Productivity Commission Draft Report, “Horizontal Fiscal Equalization” Oct 2017 (available at: https://www.pc.gov.au/inquiries/current/horizontal-fiscal-equalisation/draft/horizontal-fiscal-equalisation-draft-overview.pdf) (Accessed on 16 May 2018)

Pyidaungsu Institute and Embassy of Switzerland in Myanmar, “English-Myanmar Glossary of Federalism Terms”, 2017

Andrew Bauer, Natalie Kirk and Sebastian Sahla (with contributions from Khin Saw Htay, Ko Ko Lwin and Paul Shortell, “Natural Resource Federalism Considerations for Myanmar”, Natural Resource Governance Institute, January 2018 (Avaialbel at: https://resourcegovernance.org/sites/default/files/documents/federalism-considerations-form-myanmar.pdf) (Accessed on 16 May 2018)

Robin Boadway and Anwar Shah, “Fiscal Federalism: Principles and Practice of Multiorder Governance”, Cambridge University Press, 2009

Roger Shotton, Zin Wint Yee and Khin Pwint Oo, “State and Region Financing, Planning and Budgeting in Myanmar: What are the Procedures and What are the Outcomes?”, Renaissance Institute and The Asia Foundation, Dec 2016. (Available at: https://asiafoundation.org/wp-content/uploads/2017/02/State-and-Region-Financing-Budgeting-and-Planning-in-Myanmar_ENG-version.pdf) (Accessed on 16 May 2018)

Tuomo Virkola, “Fiscal Federalism in Four Federal Countries”, 31 Oct 2014. (Available at: https://www.etla.fi/wp-content/uploads/ETLA-Raportit-Reports-38.pdf) (Accessed on 16 May 2018)

168

aemufqufwGJ (1) tcGefaumufcHjcif;qkdif&m rl0g'rsm; (rl-urf;) အရငးအျမစ - တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ENAC) မ ဒတယအႀကမ ထတေဝေသာ

“အနာဂတဖကဒရယ ဒမကေရစ ျပညေထာငစ တညေဆာကရာတြင အေျခခသငေသာ က႑အလက မဝါဒအႀကျပခကမား (မၾကမး)”

စာအပ၊ (၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ) စာမကႏာ ၅၉ - ၆၁

ဥးတညခကဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငရ တငးရငးသားျပညသလထတစရပလး၏ လမႈဘဝလၿခေရးႏင ဖြ႔ၿဖး တးတကေရးအတြက စနစကသည အခြနစညးၾကပမႈစနစ တစရပက ေဖာေဆာငရနအတြက ဖကဒရယျပညေထာငစ အစးရ၊ ျပညနယအစးရႏင ေဒသႏရအစးရမားအၾကား အခြနေကာကခမႈဆငရာ လပပငခြငႏင ခြေဝသးစြပငခြငအာဏာက ရငးရငးလငးလငး ခြျခားထားသညစနစ ျဖစေပၚလာေစရန။

အေျခခလမးညႊနမမား၁။ အခြနဆငရာစညးၾကပခြငက ဖကဒရယျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယအစးရမားၾကားတြင ဖကဒရယမက

အေျခခၿပး ဥပေဒမားက သးျခားျပ႒ာနးရမည။

၂။ အခြနဥပေဒမၾကမးက တငသြငးသမားသည တငးရငးသားျပညသလထမ ေရြးေကာကတငေျမာက လကသမား ျဖစရမည။

၃။ ေကာကခရရသည အခြနေငြမားက ျပညသလထ၏ ဘဝလၿခေရးႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက အသးျပရမည။

၄။ အခြနစညးၾကပရာတြင အဂတလကစားမႈမားမရေစရ။

၅။ ဝငေငြအနညးအမားအေပၚအေျခခေသာ အခြနေကာကခမႈ (Progressive Taxation) ေပၚ အေျခခၿပး အခြန ဆငရာ ဥပေဒေရးဆြရမည။

၆။ အခြနေကာကခမႈအေပၚ တာဝနယမႈ၊ တာဝနခမႈႏင ပြငလငးျမငသာမႈရရမည။

၇။ အခြနဘ႑ာေငြမားအား သးစြရာတြင မတ၍ မနကနထေရာကစြာ သးစြရမည။

မဝါဒအႀကျပခကမား၁။ ျပညနယအစးရမားႏင ဖကဒရယျပညေထာငစအစးရအၾကားတြင မတမႈရေသာ အခြနေကာကချခငးႏင ျပနလည

ခြေဝျခငးဆငရာ စညးမဥးစညးကမးဥပေဒမားက ေရးဆြသတမတရမည။

၂။ အခြနစညးၾကပရာတြင အဂတလကစားမႈမားက ထေရာကစြာ တကဖကမည ဥပေဒႏငယႏရား ထားရရမည။

၃။ ျပညနယအစးရေအာကတြငရေသာ အခြနဆငရာအစးရဌာနက ဥပေဒအရထေရာကစြာ ေစာငၾကညအေရးယ ႏငသည အဖြ႔အစညးက အခြနဆငရာအစးရဌာနေအာကတြင မဟတပ လြတလပစြာထားရရမည။

၄။ ဖကဒရယျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယအစးရတ႔အေနျဖင ေကာကခရရသည အခြနပမာဏႏင ထအခြနမား အား က႑အလကသးစြသည ပမာဏက တငးရငးသားျပညသလထက သပငခြငရရမည။

၅။ အခြနႏငပတသကေသာ စညးမဥးစညးကမး၊ အခြငအေရးႏင ရပငခြငမားက လထအလြယတက သရႏငမည နညးလမးက အသးျပရမည။

၆။ ျပညနယအလက သးျခားအခြနစညးၾကပရနဌာနႏင အခြနေငြထနးသမးရန ဘဏ(စာရငး) မားဖြင လစထားရ ရမည။

၇။ ျပညနယအဆငတြင ျပညနယအစးရမ ျပညနယတြငးတနဖးရေသာ စြမးအင၊ တြငးထြကသယဇာတ၊ ေရန၊ သဘာဝ ဓာတေငြ႔၊ ကၽြနးသစအပါအဝင အဖးတနသစမားအေပၚ လြတလပစြာအခြနမား သတမတခြငႏင တကရက ေကာကခခြငရရရမည။ ေကာကခရရသည အခြနေငြမားက ျပညသလထ၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက သးစြရာတြင ပြငလငးျမငသာမႈရစြာျဖင စနစတက သးစြရမည။

၈။ ထသ႔အခြနဥပေဒမားက ျပဌာနးရာတြင အတညျပျပဌာနးျခငးမျပမ သကဆငရာတငးရငးသားျပညသ လထႏင

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 169

အခြနဆငရာကၽြမးကငသပညာရငမားႏင ေဆြးေႏြးညႏႈငးကာ သေဘာထားရယၿပး အခြနဥပေဒၾကမးက ေရးဆြရ မည။ ျဖညစြကပငဆငမႈက ထတျပနေၾကညာျခငးဆငရာ အခကအလကမားက ဥပေဒတြင ထညသြငးေရးဆြရန လအပပါသည။

၉။ စးပြားေရးရငးႏးျမႇပႏမႈလပငနးမားႏင သကဆငေသာ စညးမဥးစညးကမးမားႏင ဥပေဒမားက စနစတကခမတ ၿပး ရငးႏးျမႇပႏမႈႏင တကရကသကဆငေသာ ဝငေငြခြနႏင အျမတခြနက သငေတာေသာ ရာခငႏႈနးျဖင ေကာကခ ရမည။

၁၀။ ေျမခြနမားက ေျမပငဆငမႈအနညးအမားအလက စဥးမဥးတကစြာ သတမတၿပး တကျမႇငေကာကခရမည။

၁၁။ ရးရာဓေလပငေျမမားက ေျမခြနကငးလြတခြငျပမညျဖစၿပး ၎ေျမအသးျပၿပးရရေသာ ဝငေငြေပၚ အေျခခၿပး အခြနေကာကရမည။

၁၂။ စးပြားေရးလပငနးမားအတြက ေျမယာခြနႏင သးႏခြနမားအျပင အမနတကယ မလပကင၊ အသးမခေသာ (ပလပ ထားေသာ) ေျမယာမားအေပၚ သးျခားစညးၾကပခြန ေကာကခရမည။

၁၃။ ေျမယာမနကနစြာ ပငဆငမႈအေပၚ အစးရမ ေျမယာအငားခထားမ (ေျမဂရမ) မားက အခမေပးအပရမည။

၁၄။ ဖကဒရယျပညေထာငစအစးရမ ေကာကခရရသညအခြနမားက ျပညနယမား၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ လအပခက အေပၚအေျခခ၍ မတစြာခြေဝသးစြရမည။ (Equalization Payment ကရညညႊနးသည)

၁၅။ ျပညနယစညးၾကပခြန၊ ဗဟစညးၾကပခြန ျခားနားခကမားအေရးႀကးမႈ၊ အခြနေကာကချခငးႏငပတသက၍ ျပညသ လထသရၿပး ပးေပါငးပါဝငမႈရလာေစရန ထေရာကစြာ အသပညာေပးရမည။

၁၆။ ျပညနယဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက အခ႕လပငနးရငမားအား အခြနကငးလြတခြင/အခြနသကသာခြငက ကာလ အတငးအတာတစခ သတမတေပးရမည။

၁၇။ လတငး ပငဆငမႈႏင ဝငေငြမားက မနကနစြာ တငျပႏငေအာင လပေဆာငရမည။

အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလမဝါဒအႀကျပခက (မၾကမး) မား၁၈။ အသြငကးေျပာငးေရးၾကားကာလတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမားသည မမတ႔

သကဆငရာနယေျမတြင အခြနစညးၾကပျခငးမားက စညးမဥးစညးကမးမားႏငအည လပေဆာငရမည။

၁၉။ ျပနလညထေထာငေရးကာလတစခသတမတၿပး ျပညနယမေကာကခရရသညအခြနေငြ၏ ၆၀% မ ၈၀% ရာခငႏႈနး က သကဆငရာျပညနယတြငရေသာ ျပနလညထေထာငမည ေဒသအတြက သးစြမည။

၂၀။ ယခငစမကနးမားမရရသည အခြနမားထမ အနညးဆး (၆၀%) က သကဆငရာျပညနယမ ခစားပငခြငရရမည။

၂၁။ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမားမ မမတ႔သကဆငရာနယေျမတြင အခြနစညးၾကပျခငးက စညးမဥး စညးကမးမားႏငအည လပေဆာငရမည။

aemufqufwGJ (2) EkdifiHawmf. pD;yGm;a&;rl0g'မတခက။ ။ NLD အစးရတကလာၿပး (၄) လအၾကာ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဇလငလ (၁၉) ရကေန႔တြင ထတျပနေသာ အစးရ၏ စးပြားေရးမဝါဒ ျဖစသည။

ႏငငေတာ၏ စးပြားေရးမဝါဒေမာမနးခကႏငငေတာ၏စးပြားေရးမဝါဒသည ျပညသကဗဟျပ၍ အားလးပါဝငႏငေသာ အစဥအဆကမျပတ တးတကမႈ ရရေစရန ရညရြယပါသည။ အမးသားျပနလညသငျမတေရးက အေထာကအကရရေစရန ဥးတည၍ သဘာဝသယဇာတ အရငး အျမစမားက ေရရညထနးသမးလက ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားအၾကား မတမနကနစြာ ခြေဝအသးခႏငမည စးပြားေရးမေဘာင ခမတေဆာငရြကရန ေမာမနးပါသည။

170

ႏငငေတာ၏ ရညမနးခကမား၁။ အမးသားျပနလညသငျမတေရးက ဥးတညၿပး စညးလညညြတေသာ ဖကဒရယဒမကရကတစ ျပညေထာငစႀကး

ျဖစတညလာေစေရးက အေထာကအပျဖစေစသည မဝါဒအျဖစ ကငသးရန၊

၂။ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားအၾကား ဘကညမတစြာ ဖြ႔ၿဖးတးတကလာေစသည စးပြားေရးအေျခအေန ေကာငးမား ရရေရး ေဆာငရြကရန၊

၃။ ႏငငေတာအတြက အဖကဖကမ စြမးရညျပညဝေသာ လငယမးဆကသစမား ေပၚေပါကလာေစေရးအတြက အခြငအလမးမားဖနတးေပးႏငေသာ စးပြားေရးမဝါဒအျဖစ ကငသးရန၊

၄။ ႏငငသားအားလး ပးေပါငးပါဝငႏငၿပး၊ တထြငဆနးသစမႈႏင ႀကးပမးအားထတမႈမားျဖင တးတကမႈ ရလဒေကာငး မားက အစဥအဆက ရယထနးသမးႏငမည စးပြားေရးစနစတစခအျဖစ ထေထာငရန။

ႏငငေတာ စးပြားေရးမဝါဒမား(၁) ပြငလငးျမငသာၿပး ေကာငးမြနေတာငတငးသည ျပညသ႔ဘ႑ာေရး စမခန႔ခြမႈစနစျဖင ဘ႑ာေရးအရငးအျမစမား

တးတကပြားမားလာေအာင ေဆာငရြကရန၊

(၂) ႏငငပငစးပြားေရးလပငနးမား ပမေအာငျမငေစရန ေဆာငရြကျခငး၊ ျပျပငေျပာငးလ လပကငႏငေျခရေသာ လပငနးမားက ပဂၢလကပငအျဖစ ေျပာငးလလပေဆာငျခငးတ႔အျပင လပအကငရရေရးႏင စးပြားေရးတးတကမႈက အေထာကအကျပသည အေသးစားႏင အလတစားစးပြားေရးလပငနးမားက ပပးကညေပးရန၊

(၃) ေခတမဖြ႔ၿဖးေသာ စးပြားေရးက ျဖစထြနးႏငေစသည လ႔အရငးအျမစမား ေမြးထတေပးႏငရနႏင ပညာရပပငး ဆငရာ အသကေမြးဝမးေကာငး ပညာရပမားက ဖြ႔ၿဖးတးတကေအာင ေဆာငရြကရန၊

(၄) လပစစဓာတအား၊ လမးမား၊ ဆပကမးမားစသည အေျခခစးပြားေရးအေဆာကအအမား လငျမနစြာ တးတကလာ ေစေရးက ဥးစားေပးေဆာငရြကရနႏင Data ID Card System၊ Digital Government Strategy ႏင e-Government System တ႔က ထေထာငသြားရန၊

(၅) ျပညတြငးေန ႏငငသားမားႏင ႏငငရပျခားမ ျပနလညေရာကရလာေသာ ျမနမာႏငငသားမားအားလးအတြက အလပအကငအခြငအလမးမား ေဖာထတေပးရနႏင အလပအကငအခြငအလမး ျမငမားေသာ စးပြားေရး လပငနးမားက ကာလတအတြငး ပမဥးစားေပးေဆာငရြကရန၊

(၆) ဘကစဖြ႔ၿဖးတးတကေရး၊ စားနပရကၡာဖလေရးႏင ပ႔ကနျမႇငတငႏငေရးတ႔အတြက လယယာက႑၊ ေမြးျမေရး က႑ႏင စကမႈက႑မား ဘကညစြာ တးတကလာေစရနႏင လယယာစကမႈက႑ ခနခြငလာညသည စးပြားေရးပစ ေဖာထတရန၊

(၇) ေစးကြကစးပြားစနစႏငအည ပဂၢလကက႑ တးတကေရးအတြက ႏငငသားတငး မမတ႔လပကငလသည စးပြားေရးလပငနးမားက လြတလပစြာ လပကငခြငရရေစရနႏင ျပညပရငးႏးျမႇပႏမႈမား တးျမႇငရနအတြက မဝါဒမား သးျခားေရးဆြေဆာငရြကရန၊ မပငခြငမားႏင တရားဥပေဒစးမးမႈရေစေရး အတြက တးျမႇငေဆာငရြကရန၊

(၈) အမေထာငစမား၊ ေတာငသလယသမားမားႏင စးပြားေရးလပငနးမားက ေရရညဖြ႔ၿဖးတးတကေစေရး အေထာက အကျပႏငမည ေငြေရးေၾကးေရးစနစျဖင ဘ႑ာေရးတညၿငမမႈရရေစေရး ေဆာငရြကရန၊

(၉) သဘာဝပတဝနးကငမားက ေရရညထနးသမးႏငရနအတြက လကေလာညေထြျဖစေစမည ၿမ႕ျပမား တညေထာင ရန၊ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမား အဆငျမႇငတငရနတ႔အျပင အမားျပညသႏင သကဆငသညေနရာမား တးခ႕ ေဖာထတရနႏင ယဥေကးမႈအေမြအႏစမားက ပမေစာငေရာကထနးသမးေရးတ႔အတြက ေဆာငရြကရန၊

(၁၀) ႏငငေတာ၏ ဝငေငြတးတကရရရန အကးသကေရာကမႈရၿပး မတေသာအခြနစနစ ထေထာင၍ ျပညသမား၏ အခြငအေရးႏငပစၥညးဥစၥာပငဆငခြငက ဥပေဒမား၊ လပထးလပနညးမား ျပ႒ာနးလက အကာအကြယေပးရန၊

(၁၁) တထြငဖနတးမႈစြမးရညမားႏင အဆငျမငနညးပညာတးတကမႈမားက အားထတႀကးပမးျဖစေပၚေစႏငသည အသ ဉာဏပစၥညးပငဆငမႈအတြက အေထာကအပျဖစေစေသာ နညးစနစမား၊ လပထးလပနညးမား ျပ႒ာနးေဆာငရြကရန၊

(၁၂) စးပြားေရးလပငနးမားက ေဆာငရြကရာတြင အာဆယေဒသအတြငးသာမက အျခားေဒသမားအတြငး၌လညး တးတကေျပာငးလလာႏငဖြယရေသာ အေျခအေနမားက ေဖာထတ၍ မမတ႔၏ စးပြားေရးလပငနးမားက အေျမာအျမငေကာငးမားျဖင အေျခတညထေထာငရန။

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 171

aemufqufwGJ (3) pD;yGm;a&;u oabmwlnDcsufrsm;ျပညေထာငစသေဘာတစာခပ အစတအပငး (၁)၊ (၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေမလ ၂၉ ရက)

(အရငးအျမစ ။ ။ http://www.statecounsellor.gov.mm/nrpczg/node/199)

ဖကဒရယစနစစးပြားေရးဆငရာ အေျခခမမား

၁။ ေစးကြကစးပြားေရးစနစက ပျပငစြာ ေဖာေဆာငေရး(က) ေစးကြကစးပြားေရးစနစ ပျပငစြာ ေဖာေဆာငႏငေရးအတြက ျပညေထာငစ၊ တငးေဒသႀကး/ျပညနယ၊

ကယပငအပခပခြငရ တငးေဒသမားက ခငမာသညမဝါဒ၊ ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမားႏငလပထးလပနညးမားက ေရးဆြျပ႒ာနးရန။

မတခက။ ။ ကယပငအပခပခြငရတငး/ေဒသ ဥးစးအဖြ႔မားက မဝါဒ၊ ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒ၊ လပထးလပနညးမား ေရးဆြျပ႒ာနးႏငသည ဥပေဒမား ေပၚေပါကလာပါက ေဆာငရြကရန ျဖစသည။

(ခ) အဆပါမဝါဒႏင နညးဥပေဒတ႔ႏငအည ပဂၢလကစးပြားေရးက႑က ျမႇငတငေဖာေဆာငရာတြင လေနမႈ အဆငအတနးျမငမားေရး၊ ဆငးရႏြမးပါးမႈ ေလာခေရး၊ လမႈစးပြားဖြ႔ၿဖးမႈ ကြာဟခကမား ေလာခႏငေရးႏင ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး (Sustainable Development) တ႔က ဥးတညေဆာငရြကရန။

(ဂ) ျပညသတ႔၏ အကးစးပြားက ထခကနစနာေစမည စးပြားေရးလပေဆာငမႈမားက ဥပေဒႏငအည တားဆး ကာကြယရန။

၂။ လတစဥးတစေယာကကျဖစေစ၊ အစအဖြ႔တစခကျဖစေစ စးပြားေရးလကဝါးႀကးအပေဆာငရြကမႈမား မျဖစေပၚ ေစေရးအတြက ဥပေဒမား ျပ႒ာနးေပးရန။

၃။ ျပညေထာငစႏင တငးေဒသႀကး/ျပညနယမား၊ ကယပငအပခပခြငရ တငး/ေဒသအသးသးတ႔တြင စးပြားေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက တနးတညမေသာ အခြငအလမးမားရရေရး ထေရာကစြာ ေဆာငရြကရန

၄။ ျပညေထာငစအစးရႏင တငးေဒသႀကး/ျပညနယမား၊ ကယပငအပခပခြငရ တငး/ေဒသအသးသးတ႔တြင စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက တနးတညမေသာ အခြငအလမးမား ရရေရး ထေရာကစြာ ေဆာငရြကရန။

၅။ ျပညေထာငစအစးရႏင တငးေဒသႀကး/ျပညနယအစးရမားအၾကား ဘ႑ာေငြႏင အခြနေငြမားက ဖြ႔စညးပမား အၾကား စးပြားေရးဆငရာ စမခန႔ခြပငခြငမားက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏငအည မတစြာ ခြေဝရန။

၆။ ႏငငေတာ၏ ကာလတ၊ ကာလလတ၊ ကာလရည စးပြားေရးစးမကနးမားက ပြငလငးျမငသာမႈ၊ တာဝနယမႈ၊ တာဝနခမႈ ရစြာျဖင ခမတေဆာငရြကရန။

ေဒသႏရဖြ႔ၿဖးေရးဆငရာ အေျခခမမား

၁။ လသားအရငးအျမစဖြ႔ၿဖးေရးႏင လမႈစးပြားဖြ႔ၿဖးတးတကေရးတ႔အတြက ျပညေထာငစ၊တငးေဒသႀကး/ျပညနယ၊ ကယပငအပခပခြငရတငး/ေဒသမားအၾကား ညႏႈငးပးေပါငး၍ ေဒသဆငရာ ဘကစဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးမား (Regional Comprehensive Development Plans) ေရးဆြအေကာငအထညေဖာရန။

မတခက။ ။ ျပညေထာငစအစးရက ခမတေသာ မဝါဒမားႏငေသာလညးေကာငး၊ ျပညေထာငစဥပေဒမားႏငေသာ လညးေကာငး မဆန႔ကငေစဘ ေဆာငရြကရန။

၂။ တငးေဒသႀကး/ျပညနယ၊ ကယပငအပခပခြငရတငး/ေဒသမား၏ လမႈစးပြားဖြ႔ၿဖးတးတကရန ျပညတြငးႏင ႏငငတကာရငးႏးျမပႏမႈလပငနးမား ျမႇငတငေရးအတြက ဥပေဒမားႏငအည ဆေလာသငျမတသည ဆြေဆာငမႈ ရေသာ အစအစဥမား ေရးဆြခမတအေကာငအထညေဖာရန။

172

aemufqufwGJ (4) jynfaxmifpktpkd;&aumufcHaom tcGefrsm;/ wm0efcH0ef}uD;Xmersm;ESifh aumufcHay;aom 0ef}uD;XmecGJrsm;

စဥျပညေထာငစ အစးရအဖြ႔၏ တာဝနခ ဝနႀကးဌာနမား

အခြနေကာကခေပးသည ဝနႀကးဌာနခြမား

အခြနမား

၁ ျပညထေရးဝနႀကးဌာန အေထြအပခပေရး ဥးစးဌာန (GAD)

၁။ ယစမးခြန၊၂။ ေျမယာေပၚတြင ေကာကခသညအခြန၃။ တာတမခြန၄။ ဓာတသတပစၥညးမား ထတယသညအတြက

ေကာကခသည အခြန (စကမႈ ကနၾကမး တြငးထြကႏင အလဆငေကာက မားမပါ)

၂ စမကနးႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန

ျပညတြငးအခြနဥးစးဌာန (IRD)

၁။ ဝငေငြခြန

၂။ ကနသြယလပငနးခြန၊

၃။ အထးကနစညခြနဝငေငြခြန၊

၄။ တဆပေခါငးခြန၊

၅။ ျမနမာႏငငေအာငဘာေလသနးဆ၊

အေကာကခြနဥးစးဌာန (MCD) ၆။ အေကာကအခြန၊

၃ ပ႔ေဆာငေရးႏင ဆကသြယေရး ဝနႀကးဌာန

ပ႔ေဆာငေရးဥးစးဌာန (DOT) ၁။ ေမာေတာယဥ၊ ယာဥေမာငးလငစင၊ လပငနး လငစငဆငရာ အခေငြမား၊ ဆကသြယေရး ဝနေဆာငမႈလပငနး

၂။ လပကငျခငးေၾကာင ေကာကခသည အခြနအခ၊

၄ လပစစႏင စြမးအငဝနႀကးဌာန

လပစစစြမးအား ဝနႀကးဌာန (MOEP)

၁။ ေရအားအရငအျမစမ လပစစဓာတအား ထတယသညအတြက အခမရရသည ဓာတအားခ

ျမနမာေရနႏင သဘာဝ ဓာတေငြ႔လပငနး (MOGE)

၂။ ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ ထတယသည အတြက ေကာကခသညအခြန၊

၅ စးပြားေရးႏငကးသနးေရာငးဝယေရးဝနႀကးဌာန

ကနသြယေရးဥးစးဌာန ၁။ သြငးကနအတြကလငစငေၾကး၊ ပါမစေၾကးမား၊

၆ ဟတယႏင ခရးသြားလာေရး ဝနႀကးဌာန

၁။ ခရးလညလညေရးလငစင၊ ဟတယႏင တညးခရပသာလငစင၊ ခရးသြား လာသမား ပ႔ေဆာငေရးလငစင၊ ဧညလမးညႊန လပငနး လငစငမားအတြက လငစငေၾကး၊

၇ စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာန

၁။ ငါးလပငနးဆငရာ အခြနအခ၊

၈ သယဇာတႏငသဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရး ဝနႀကးဌာန

ျမနမာပလထတလပေရးႏင ေရာငးဝယေရးလပငနး (MPE)

၁။ မတေကာငဝတဆသြငးအခြန၊

သတတြငးဥးစးဌာန (DoM) ၂။ ဓာတသတခြနႏင ရတနာခြန၊

အရငးအျမစ။ ။ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ျပညေထာငစအခြနေကာကဥပေဒ၊ ေနာကဆကတြ ဇယား (၁) ၊ ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ

အနာဂတဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြက စဥးစားခကမား 173