endokrin bozucu kimyasal maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · doğal endokrin bozucular doğal...
TRANSCRIPT
![Page 1: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/1.jpg)
Endokrin Bozucu
Kimyasal Maddeler
Doç.Dr. Pınar Erkekoğlu, ERT
Hacettepe Üniversitesi
Eczacılık Fakültesi
Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı
![Page 2: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/2.jpg)
ENDOKRİN BOZUCULAR
✓ Endokrin Bozucular; endokrin sistemin gelişimi ve fonksiyonunu değiştiren, ekzojen madde veya madde karışımlarıdır.
✓ Bu maddeler, hormonların üretim, salınım, bağlanma, taşınma, aktivite, yıkım ve vücuttan atılımları üzerine etki etmektedirler.
✓ Doğada doğal olarak bulunabildiği gibi değişik sentetik ve endüstriyel ürünlerin içerisinde de yer alabilmektedirler.
EPA’NIN TANIMIan exogenous agent that interferes with synthesis, secretion, transport, metabolism, binding actıon, or elimination of natural blood-borne hormones that are present in the body and are responsible for homeostasis, reproduction, and developmental process.
![Page 3: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/3.jpg)
Ftalatlar
Pestisitler, aflatoksinler
Şampuanlar Oyuncak ayıcık Giysiler Biberon
Ojeler
Perflorokimyasallar ve ftalatlar
Pestisitler, ftalatlarPerflorokimyasallar Perflorokimyasallar Bisfenol A
Masalar
ParfümPerflorokimyasallar, bisfenoller
Ftalatlar
Saç spreyi
Halı
Ftalatlar
Perflorokimyasallar, ftalatlar ve pestisitler
Gıdalar
Bisphenol A, ftalatlar, dioksin, DDT, pestisitler, DES vb….
TV
Süt
Perflorokimyasallar, ftalatlar
Dioksin, ftalatlar, bisfenoller, mikotoksinler
Koltuk
Mutfak gereçleri (tencere, tava)
Perflorokimyasallar, ftalatlar
Perflorokimyasallar
Yer KaplamasıMeyva/Sebze Su Bilgisayar
OyuncaklarSpor
ayakkabılar
Ftalatlar, perflorokimyasallar, pestisitler
Ftalatlar, bisfenol A
Ftalatlar, diğer plastizerler
Ftalatlar
![Page 4: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/4.jpg)
ENDOKRİN BOZUCULARIN ETKİ MEKANİZMALARI
Hormonların yapımı üzerine arttırıcı veya azaltıcı etki
Hormonların taşınması üzerine arttırıcı veya azaltıcı etki
Hormonların metabolizması üzerine arttırıcı veya azaltıcı etki
Hormonların atılımı üzerine arttırıcı veya azaltıcı etki
Hormonların hedef hücredeki etkisine agonistik veya antagonistik etki
![Page 5: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/5.jpg)
Endokrin Bozucuların Sınıflandırılması-1
Doğal Endokrin Bozucular
Sentetik Endokrin Bozucular
![Page 6: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/6.jpg)
Endokrin Bozucuların Sınıflandırılması-2
Üreme sistemini etkileyenler Tiroid fonksiyonlarını etkileyenler
Pankreas fonksiyonlarını etkileyenler Santral etkili hormon salımını etkileyenler
Diğerleri
![Page 7: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/7.jpg)
Doğal Endokrin Bozucular
Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları vedokularda birikmeden kolaylıkla vücuttan atıldıkları içingenellikle önemli yan etki oluşturmazlar.
En iyi bilinenleri fitoöstrojenlerdir.
Fitoöstrojenler, vücutta üretilen östrojenlere göre dahazayıf etki gösterirler ve günlük hayatta sık olaraktüketilen besinlerde (soya fasulyesi, sarımsak, maydanoz,hububat, havuç, patates, vişne, elma ve kahve)bulunurlar.
Fitoöstrojenler, ancak yoğun ve çok miktarlarda alınmalarısonucunda belirgin etkiye neden olurlar.
![Page 9: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/9.jpg)
Sentetik Endokrin Bozucular
Sentetik Endokrin Bozucular; endüstride, tarımda ve evde kullanılan değişik ürünlerin ve gıda maddelerinin içinde bulunurlar. Ayrıca gıdalarla birlikte yoğun olarak maruz kalmak mümkündür.
Gıda ambalajlamada kullanılan plastik materyalin içinde bulunan bazı maddeler, temizlik malzemeleri, fungusitler, pestisitler, herbisitler ve çözücüler gibi organik kimyasalların endokrin bozucu olma potansiyeli vardır.
Bu maddelerin çoğunun yağda eriyerek yağ dokusunda birikerek vücutta uzun süre kalıp zararlı etkilerde bulunabilir.
![Page 10: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/10.jpg)
Başlıca Endokrin Bozucular
✓ Fitoöstrojenler: Daidzein, Genistein, Formononetin, Biokanin–A, Prunetin, Pratensein, Glisetein, Ekuol, Desmetilangolestin,
✓ Mikotoksinler: Zearalanon✓ Organohalojenler: Dioksinler, Furanlar, PCB’ler, Hekzaklorobenzen,
Pentaklorofenol✓ Pestisitler: DDT, DDE, BBDH (2,4-diklorofenoksi asetik asit [2,4-D], 4-
Klorometoksi asetik asit, Klormekuat), Alaklor, Aldikarb, Amitrol, Atrazin, Benomil, Karbaril, Klordan, diklorodifeniltrikloroetan ve metabolitleri, Endosulfan, Etilparation, Heptaklor, Kepon, Ketokonazol, Lindan, Malation, Trifluralin, Vinklozolin, Metoksiklor
✓ Ftalatlar: Di-(2-etilhekzil) ftalat, Butil benzil ftalat, Di-n-butil ftalat, Di-n-fenilftalat, Di-hekzil ftalat, Di-propil ftalat, Diklorohekzil ftalat, Dietil ftalat
✓ Ağır Metaller: Arsenik, Kadmiyum, Kurşun, Uranyum, Civa✓ İlaçlar: Doğum kontrol hapları, Dietilstilbestrol, Simetidin✓ Diğerleri: Bisfenoller (A, B, F, S, vb), Etan dimetan, Sulfonat, Metanol,
Benzofenol, N-butil benzen, 4-nitrotoluen, 2,4-diklorofenol
![Page 11: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/11.jpg)
SENTETİK ENDOKRİN BOZUCULAR
![Page 12: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/12.jpg)
SENTETİK ENDOKRİN BOZUCULAR
Ftalatlar
Bisfenol A
PCB’ler
Diğerleri
![Page 13: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/13.jpg)
Plastik Nedir?
2015 yılında dünyadaki plastik üretimi 297.5 milyon ton
Ham petrolün işlenmesi ile üretilir.
13
![Page 14: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/14.jpg)
PLASTİK
✓ Plastik, C, H, O, N ve diğer organik ya da inorganik elementler ile oluşturduğu monomer adı verilen, basit yapıdaki moleküllü gruplardaki bağın koparılarak, polimer adı verilen uzun ve zincirli bir yapıya dönüştürülmesi ile elde edilen malzemelere verilen isimdir. Örneğin; etilenbir monomerdir.
✓ Bu monomerden oluşturulan polimer olan polietilen ise polimerdir. En çok kullanılan plastiklerin başında gelir.
✓ Elde edilmesi belli bir sıcaklık ve basınç altında, katalizör kullanılarak monomerlerinreaksiyona sokulması ile olur.
✓ Plastik ilk üretildiğinde toz, reçine veya granül halde olabilir.
✓ Genelde plastikler petrol rafinerilerinde kullanılan ham petrolün işlenmesi sonucu arta kalan malzemelerden elde edilir.
✓ Yapılan araştırmalara göre yeryüzündeki petrolün sadece % 4 lük bir kısmı plastik üretimi için kullanılmaktadır.
![Page 15: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/15.jpg)
Plastikler Nerelerde Kullanılır? Nasıl
Maruz Kalınır ? Mutfak malzemeleri
• Isıtma
• Dondurma-Çözme
• Mekanik işlemler
(kesme-doğrama)
• Gıda ile doğrudan
temas sonucu bulaşma
15
![Page 16: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/16.jpg)
Plastikler Nerelerde Kullanılır? Nasıl
Maruz Kalınır ? Mutfak malzemeleri
• Isıtma
• Dondurma-Çözme
• Mekanik işlemler
(kesme-doğrama)
• Gıda ile doğrudan
temas sonucu bulaşma
16
![Page 17: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/17.jpg)
Medikal malzemeler
• Tedavi sırasında temas
17
![Page 18: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/18.jpg)
Tekstil Ürünleri
• Dermal temas
18
![Page 19: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/19.jpg)
Bebek bakım ürünleri ve oyuncaklar
• Ağız yoluyla maruz kalma• Biberonlara sıcak-soğuk
mama koyma
19
![Page 20: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/20.jpg)
İnşaat/Ev yapı malzemeleri, mobilya
• Ev ortamında dermal ve inhalasyon yoluyla
20
![Page 21: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/21.jpg)
21
![Page 22: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/22.jpg)
![Page 24: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/24.jpg)
Ftalatlar
✓ Ftalatlar plastiklere esnekliklerini artırmak için eklenir.
✓ Ftalatlar, PVC’yi esnek plastiğe dönüştürür.
✓ Ftalatlar plastiklere eklendiklerinde uzun polivinil moleküllerin birbirleri üzerinde kaymasına izin verirler.
![Page 25: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/25.jpg)
✓ Ftalatlar ftalik anhidrit ile uygun bir alkolün (genelde 6-13 karbonlu) reaksiyonu ile elde edilen renksiz ve oda ısısında sıvı olan maddelerdir ➔Ftalatlar 1,2-benzendikarboksilik asitin dialkil veya alkil/aril esterleridir.
✓ 1930’lardan bu yana katkı maddesi olarak çok yaygın kullanılırlar.
Ftalatlar
![Page 26: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/26.jpg)
TARİHÇE
İlk plastizer
1860 1930
Ftalatlar
1980’ler
DEHP kemiricilerde karsinojeniketkilerinin
belirlenmesi
2001
IARC DEHP sınıflandırması
Grup III Karsinojen
1998
Avrupa Parlemontosu’nunçocuk ürünlerinde
DEHP’iyasaklaması, alternatif arayışları
IARC DEHP sınıflandırması
Grup IIB Karsinojen
2011
![Page 27: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/27.jpg)
Ftalatlar
✓ Ftalatlar lipofilik maddelerdir, plastik matriksine kovalanolarak bağlanmadıklarından lipofilik maddelerle temastaplastik dışına sızarlar.
✓ Ayrıca, PVC’lerin ve diğer ftalat içeren ürünlerin üretimi vekullanımı esnasında veya kullanımı sonrasında doğrudançevreye salınırlar.
✓ Çok büyük hacimlerde üretilip tüketilmeleri nedeniyle enyaygın çevresel kirleticilerden biri olarak kabul edilirler.
![Page 28: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/28.jpg)
Ftalat Kısaltma Kullanımı
Dimetil ftalat DMP Repellent, plastizer
Dietil ftalat DEP Kozmetiklerde (şampuan, parfüm, sabun, losyon), endüstriyel solvan olarak, ilaçlarda(tablet kaplama, kapsül üretimi)
Dibutil ftalat DBP Adesiflerde, kozmetiklerde, endüstriyel solvan olarak, ilaçlarda (tablet kaplama, kapsülüretimi), yapıştırıcılarda
Diizobutil ftalat DIBP Adesiflerde, kozmetiklerde, endüstriyel solvan olarak, yapıştırıcılarda
Butil benzil ftalat BBP Vinil yer kaplamalarda, adesiflerde, endüstride solvan olarak, mühür üretiminde
Disiklohekzil ftalat DCHP Kauçuk ve polimer üretiminde stabilizer olarak
Di(2-tilhekzil)ftalat DEHP Yumuşak plastiklerde plastizer olarak (IV torbalar, oyuncaklar, ev ürünleri, gıdaendüstrisinde gıda paketleme torbalarnda), kağıt sanayinde, elektrik kapasitörlerinde,boyalar/pigmentlerde, reçinelerde, kaucuk sanayinde, tekstil ürünlerinde,kozmetiklerde
Dioktil Ftalat DOP Yumuşak plastiklerde plastizer olarak
Diizononil ftalat DINP Yumuşak plastiklerde plastizör olarak, DEHP yerine kullanımda
![Page 29: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/29.jpg)
✓ Yüksek molekül ağırlıklı ftalatlar => DEHP, DINP=> PLASTİZER
✓ Düşük molekül ağırlıklı ftalatlar =>DEP, DBP=> FİKSATÖR
✓ İstisna DEHP ucuzdur, fiksatör olarak tercih edilir.
Ftalatlar
![Page 30: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/30.jpg)
Ftalatlar
Çok yaygın kullanımları nedeniyle
insanların ftalatlaramaruziyeti
![Page 31: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/31.jpg)
Ftalatların Toksisitesi
Ana hedef➔ Erkek üreme sistemi
![Page 32: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/32.jpg)
Ftalatların Toksisitesi
Peroksizom proliferatörleri ➔ epigenetikkarsinojenler ➔ hepatokarsinojenik etki
Endokrin bozucu etki ➔ genelde anti-androjenik etkili olduklarından söz edilmektedir.
![Page 33: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/33.jpg)
Dİ-2-(ETİLHEKZİL)FTALAT (DEHP)
✓ DEHP plastizer olarak en yaygın kullanılan ftalat türevidir.
✓ DEHP, sıçanlarda her iki cinste de reprodüktif sisteme toksiktir.
✓ En duyarlı sistem gelişmekte olan erkek üreme sistemidir ve mekanizma karsinojenite mekanizmasından farklıdır.
![Page 34: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/34.jpg)
DEHP’in Biyotransformasyonu
Lipaz, Esteraz
DEHP
MEHP
Mono (2-etilhekzil)ftalat
![Page 35: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/35.jpg)
DEHP’in Biyotransformasyonu
![Page 36: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/36.jpg)
DEHP ve Erkek Üreme Sistemi
DEHP’e intrauterin maruziyetle kemicilerde erkek yavrularda
✓ testis ağırlığında azalma
✓ Sertoli hücrelerinde vakülizasyon
✓ Leydig hücrelerinde yapısal bozukluklar
✓ seminifer tübüllerde atrofi
✓ fertilite azalması
bildirilmiştir.
![Page 37: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/37.jpg)
Ftalatlar ve Erkek Üreme Sistemi
Hiposphadias
Kriptorşidizm
Anogenital açıklıkta azalma
Semen kalitesinde düşme
Erişkin hayvanlarda fertilitede
Kemiricilerde
Testiküler Disgenez Sendromu (TDS) = Ftalat Sendromu
İnsanlarda da görülür
TDS
![Page 38: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/38.jpg)
BİSFENOL A
✓ Bisfenol A (BPA, 2,2-bis(4-hidroksifenil)propan, BPA), plastik yapımında kullanılan bir kimyasal maddedir.
✓ Şeffaf ve katı bir plastik olan polikarbonat yapımında kullanılmaktadır.
✓ Polikarbonat, içecek şişeleri, biberon, saklama kapları gibi gıda/içecek kaplarının yapımında kullanılmaktadır.
![Page 39: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/39.jpg)
BİSFENOL A (BPA)
✓ BPA, Avrupa Birliği'nde gıda ile temasında Commission Directive2002/72/EC of 6 Ağustos 2002 isimli direktifle kullanımına izinverilmiştir.
✓ Bunun yanı sıra, ABD ve Japonya gibi ülkelerde de gıda ile temashalindeki malzemelerde kullanılabilmektedir.
✓ 2010 yılında Fransa ve Danimarka’da BPA’nın kullanımı hakkındaönlemler alınmaya başlanmış, 2011’de Avrupa Birliği’nde 2011/8/EUDirektifiyle biberonlarda kullanımı yasaklanmıştır.
BİSFENOL A (BPA)
![Page 40: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/40.jpg)
✓ Tip 7 (Alkollü içki şişeleri, biberonlar, elektronik plastik kasalar) ve Tip 3 (Meyve suyu şişeleri; filmler; PVC borular, biberonlar)
plastiklerden BPA sızıntısı olabilir.
✓ BPA bir endokrin bozucudur ➔ Östrojenik etkili olduğu belirtilmektedir.
✓ Ayrıca tiroid fonksiyonlarını etkilediği bildirilmiştir.
✓ BPA obezite, prostat CA, meme CA, ve nöroblastomalarlailişkilendirilmektedir.
✓ DNA metilasyonunu suprese ettiği ve epigenetik değişikliklere neden olduğu bildirilmiştir.
Bisfenol A (BPA)
![Page 41: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/41.jpg)
✓ BPA, insanlarda ve hayvanlarda oral yoldan iyi absorbe edilmektedir.
✓ BPA’nın oral absorpsiyonu takiben hızla CYP2C18, CYP2C19 ve CYP2C9 enzimleri metabolize edilir.
✓ Takiben, konjugasyona (glukuronidasyon veya sülfatasyon) uğrayarak biyolojik olarak inaktifmetabolitlerine dönüştüğü bilinmektedir.
BPA’nın Biyotransformasyonu
![Page 42: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/42.jpg)
BPA’nın Biyotransformasyonu
![Page 43: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/43.jpg)
İv vitro ve İn vivo Çalışmalar
![Page 44: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/44.jpg)
İv vitro ve İn vivo Çalışmalar
![Page 45: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/45.jpg)
İv vitro ve İn vivo Çalışmalar
![Page 46: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/46.jpg)
Çalışılan Hastalıklar/Patolojiler/Durumlar
✓ Jinekomasti✓ Puberte prekoks (santral, periferik)
✓ Prematür telarj✓ Otizm (tipik, atipik)
✓ Obezite✓ Diyabet
✓ Yoğun bakım, anogenital açıklık ve ftalatmaruziyeti✓ PKOS
![Page 47: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/47.jpg)
![Page 48: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/48.jpg)
JİNEKOMASTİ
✓ Jinekomasti, erkeklerde kadınsı meme büyümesi olarak tanımlanır.
✓ Genelde puberte dönemlerinde meme kanallarındaki hızlı proliferasyon nedeniyle oluşur.
✓ Geçici olabileceği gibi, kalıcı da olabilir.
✓ Erkek meme dokusunda hem östrojen, hem de androjenreseptörleri bulunmaktadır.
✓ Östrojenler meme büyümesi stimüle ederken, androjenlerbaskılar.
✓ Pubertal jinekomasti, genelde bu iki hormon arasındaki dengesizlik sonucu ortaya çıkar ➔ Aşırı östrojenik aktvite, androjenlerin
baskılanması veya anti-androjenik etki
![Page 49: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/49.jpg)
Gruplar ve Klinik Karakteristikleri
✓ 40 jinekomasti hastası erkek (13.2 ±0.9 yaş)
✓ 21 kontrol (13.2 ±1.1 yaş)
![Page 50: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/50.jpg)
PLAZMA DEHP DÜZEYLERİ
PLAZMA MEHP DÜZEYLERİ
![Page 51: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/51.jpg)
Jinekomastinin Karakterikleri Ve Antropometrik Değerlere Göre DEHP ve MEHP Değerleri
![Page 52: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/52.jpg)
Jinekomasti Grubunda Hormon Düzeyleri ve DEHP/MEHP Düzeyleri Arasındaki Korelasyon
![Page 53: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/53.jpg)
Sonuç
✓ Jinekomasti grubunda plazma DEHPve MEHP düzeyleri kontrol grubunagöre anlamlı derecede yüksekbulunmuştur.
✓ Jinekomasti grubunda DEHP ileDHEAS arasında anlamlı negatif birkorelasyon belirlenmiştir.
![Page 54: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/54.jpg)
![Page 55: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/55.jpg)
PUBERTE PREKOKS (PP)
❑ Kızlarda 8 yaşından, erkeklerde 9 yaşından önce sekonder seks karakterleriningelişmesidir.
✓ santral (gerçek) puberte prekoks (SPP)
✓ periferik (yalancı) puberte prekoks (PPP)
❑ Hem santral, hem de periferik puberte prekoksda seks steroidlerinde artma gözlenir.
❑ Bunun bir sonucu olarak da büyüme hızı, somatik gelişme ve iskelet matürasyonuartar.
❑ Tedavi edilmediği takdirde epifizlerin erken kapanması çocukluk döneminde yaşıtlarına göre uzun boylu olan bu vakaların erişkin boylarının kısa kalmasına yol açar.
❑ Erken yaşta puberteye girme, çocuk ve ailesi için önemli psikolojik sıkıntılar oluşturabilir.
![Page 56: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/56.jpg)
SANTRAL PUBERTE PREKOKS (SPP)❑ Hipotalamus- hipofiz-gonad(HHG) aksının erken aktivasyonu sonucunda gonadotropin
sekresyonunun artması ile oluşur (3/1-23/1 ➔ K/E).
❑ Nedenleri
1. İdiopatik (ailevi/ailevi olmayan) ➔ ICPP
2. SSS anormallikleri
Apse,ensefalit, menenjit, kemoterapi, inflamasyon, radyasyon, kafa travması,cerrahi
Konjenital (araknoid kist, hidrosefali, hipotalamik hama
3. Tümörler (LH salgılayan adenom, pineal tümörler, kraniofarenjiom, epandimoma, astrositom),
4. Seks steroidlerine uzun süreli maruz kalma (Periferik PP’ a sekonder),
5. Çevresel Faktörler (kozmetik ürünler,besinler,insektisitler)
6. Obezite
7. İntrauterin Gelişme Geriliği
![Page 57: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/57.jpg)
Kızlarda
✓ Meme gelişimi
✓ Pubik tüylenme
✓ Vajinal kanama
✓ Somatik gelişimde hızlanma
✓ Psikososyal problemler
✓ Menstrüal siklus düzensizliği, anovulatuar oluşu
SPP/Tanı✓ İlk hormanal değerlendirme gonodotropinleri, ilgili cinse göre seks steroidleri
✓ Mutlaka GnRH uyarı testi : GnRH uyarısına LH ve FSH yanıtları
✓ LH baskın yanıt
✓ LH/FSH >1 (gerçek erken puberte)
✓ LH/FSH<1 (prematur telarş)
✓ Tiroid fonksiyon testleri , 17 OHP, hCG
SANTRAL PUBERTE PREKOKS (SPP)
![Page 58: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/58.jpg)
Pulsatil LHRH salınımından bağımsız olarak seks steroidlerininartışına bağlı veya hipofiz dışında bir bölgeden gonadotropin sentezlenmesi sonucunda ortaya çıkmaktadır.
İzoseksüel olabileceği gibi, heteroseksüel veya kontraseksüel de olabilir.
Somatik gelişim hızlanır, kemik yaşında belirgin ilerleme vardır
PERİFERİK PUBERTE PREKOKS (PPP)
![Page 59: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/59.jpg)
PERİFERİK PUBERTE PREKOKS (PPP)
NEDENLERİ
A) Gonadal (McCune Albright sendromu, Familyaltestotoksikoz, ovarian tümörler, Leydig hücre tümörleri)
B) Sürrenal (Konjenital virilizan adrenal hiperplazi, sürrenal fonksiyon gösteren adenom/karsinom)
C) HCG salgılayan tümörler (koryoepitelyoma, disgerminom, teratom, hepatom,koryokarsinom)
D) Diğer (Primer hipotroidi, iyatrojenik)
![Page 60: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/60.jpg)
PERİFERİK PUBERTE PREKOKS (PPP)
BULGULAR
✓ Kızlarda izoseksüel erken puberte
✓ Meme gelişimi
✓ Pubik tüylenme
✓ Vajinal kanama
✓ Kızlarda heteroseksüel erken puberte
✓ Klitoromegali
✓ Akne
✓ Ses kalınlaşması
✓ Androjen duyarlı bölgelerde tüylenme
![Page 61: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/61.jpg)
Çalışmaya Katılan Hasta ve Kontrol Gruplarının Özellikleri
![Page 62: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/62.jpg)
İdrar BPA düzeylerinin ICPP ve Kontrol Gruplarında Dağılımı
![Page 63: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/63.jpg)
Sonuç
✓ ICPP grubunda idrar BPA düzeyleri kontrol grubunagöre anlamlı derecede yüksek bulunmuştur.
✓ ICPP grubunda bazal FSH, LH ve E2 düzeyleri veidrar BPA düzeyleri anlamlı bir korelasyonsaptanamamıştır.
![Page 64: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/64.jpg)
![Page 65: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/65.jpg)
OTİZM
✓ Otizm, üç yaşından önce başlayan ve ömür boyu süren, sosyal etkileşim veiletişimi etkileyen, sınırlı ve tekrarlanan davranışlara yol açan beynin gelişiminiengelleyen bir rahatsızlıktır.
✓ Stereotipi el çırpma, kafa ve vücut sallama gibi amaçsız hareketlerdir.
✓ Hastaların kompulsif davranışları ve nesneleri belirli bir düzende dizmek gibirutin kuralları izlerler.
✓ Değişikliğe karşı direnç gösterirler; örneğin mobilyaların yer değiştirilmesinekarşı çıkma ya da yaptığını yarıda kesmeye karşı çıkma gibi.
✓ Rutin davranışları günlük etkinlikleri her zaman aynı şekilde yapmaktır; örneğinaynı yemeklerin yenmesi ya da aynı giysilerin giyilmesi gibi.
✓ İlgi ve etkinliklerde sınırlı davranış sergilerler; örneğin tek bir televizyonprogramı ile ilgilenmek gibi.
✓ Kendini yaralayabilir veya başkasına zarar verebilirler.
![Page 66: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/66.jpg)
PDD-NOS: Yaygın Gelişimsel Bozuklukpervasive developmental disorder-not otherwise specified
✓ PDD-NOS terimi son 15 yıldır kullanılmaktadır.
✓ PDD-NOS atipik otizm olarak da adlandırılmaktadır.
✓ Bu hastaların %25’i Asperger sendromuna benzer belirtiler gösterir;ancak Asperger sendromunun aksine dil gelişimleri geç başlar ve kognitifgerilik gösterirler.
✓ %25’nin davranışları otizme benzer; ancak otizmin tüm tanısal belirti vesemptomlarını göstermezler.
✓ Kalan %50’sinin ise tanısal belirti ve semptomlarını otizme aynıdır; ancakstereotipik ve tekrarlayan davranışları daha hafiftir.
![Page 67: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/67.jpg)
67
✓ ABD’de insidansı is 10.000 çocukta
0.7-2.1’dir.
✓ Tüm dünyada her 68 çocuktan biri
otizmli doğmaktadır.
✓ Ülkemizde 600.000 otistik birey
olduğu tahmin edilmektedir.
✓ Ülkemizde 0-18 yaş arası 352.000
otistik çocuk bulunmakadır.
![Page 68: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/68.jpg)
Hasta ve Kontrol Grubu Karakteristikleri
![Page 69: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/69.jpg)
Anket Sonuçları: Çocukların EDClere Maruziyetin Olası Yolları
![Page 70: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/70.jpg)
Anket Sonuçları: EDClere Maruziyetin Olası Yolları
![Page 71: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/71.jpg)
Anket Sonuçları: Annelerin EDClere Maruziyetin Olası Yolları
![Page 72: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/72.jpg)
Anket Sonuçları: Annelerin EDClere Maruziyetin Olası Yolları
![Page 73: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/73.jpg)
Plazma DEHP, MEHP ve BPA Düzeyleri
![Page 74: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/74.jpg)
Plazma DEHP, MEHP ve BPA Düzeyleri
PDD-NOS: Pervasive Developmental Disorder-Not Otherwise Specified
![Page 75: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/75.jpg)
SONUÇ
✓ EDC’lere ve özellikle BPA’ya maruziyet PDD-NOS ileilişkilendirilebilir.
✓ Bu konuda daha çok sayıda hastayı içeren genişkapsamlı ve mekanistik çalışmalara ihtiyaçbulunmaktadır.
![Page 76: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/76.jpg)
![Page 77: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/77.jpg)
ÇALIŞMA GRUPLARINDA ANTROPOMETRİK PARAMETRELER
![Page 78: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/78.jpg)
ÇALIŞMA GRUPLARINDA HORMONLARIN KARŞILAŞTIRILMASI
![Page 79: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/79.jpg)
ÇALIŞMA GRUPLARINDA İDRAR BPA DÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI
![Page 80: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/80.jpg)
CPP VE PPP GRUPLARINDA İDRAR BPA DÜZEYLERİ VE HORMONLAR ARASINDAKİ KORELASYONLAR
![Page 81: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/81.jpg)
ÇALIŞMA GRUPLARINDA PLAZMA DEHP VE MEHP DÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI
![Page 82: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/82.jpg)
CPP VE PPP PLAZMA DEHP VE MEHP DÜZEYLERİ VE HORMONLAR ARASINDAKİ KORELASYONLAR
![Page 83: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/83.jpg)
SONUÇ
✓ Bir önceki çalışmanın aksine kontrol grubuna göre CPP ve PPP gruplarınınidrar BPA düzeyleri anlamlı derecede yüksek bulunmamıştır.
✓ Ancak, CPP grubunun idrar DEHP ve MEHP düzeyleri hem kontrol, hem dePPP grubuna göre anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur.
✓ Bu da ftalatların CPP’nin etyolojisindeki rolünün BPA’dan daha önemliolduğunu göstermektedir.
✓ CPP hastası kız çocuklarda ftalat düzeylerinin yüksek olması, ftalatlarınSSS’ni etkileyerek, ergenliğin başlamasıyla ilgili bir takım sinyal yolaklarınıaktive edebileceklerini ve gen ekspresyonlarını etkileyebileceklerinidüşündürmektedir.
✓ PP ile ftalatlar arasındaki ilişkiyi daha detaylı inceleyen mekanistikçalışmalar gerekmektedir.
![Page 84: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/84.jpg)
5-8 yaşları arasında Tip I diyabet tanısı almış 100 çocuk ve yaşları eşleştirilmiş 50
kontrol çalışmaya dahil edilmiştir.
![Page 85: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/85.jpg)
![Page 86: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/86.jpg)
![Page 87: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/87.jpg)
![Page 88: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/88.jpg)
![Page 89: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/89.jpg)
✓ PT tanısı almış 29 obez olmayan kız (4-8 yaş)
✓ Kontrol (n=25) (4-8 yaş)
Ftalat metabolitleri LC/MS/MS ile ölçüldü.
![Page 90: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/90.jpg)
![Page 91: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/91.jpg)
![Page 92: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/92.jpg)
![Page 93: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/93.jpg)
![Page 94: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/94.jpg)
![Page 95: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/95.jpg)
NASIL KORUNABİLİRİZ?
95
![Page 96: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/96.jpg)
1. ÜRÜNLERİN ETİKETLERİNE BAKMAYI ALIŞKANLIK HALİNE GETİRMEK
96
![Page 97: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/97.jpg)
1. ÜRÜNLERİN ETİKETLERİNE BAKMAYI ALIŞKANLIK HALİNE GETİRMEK
• Ftalat içeren yumuşak PVC yapısındaki gıdaambalajları kullanılmamalıdır. Plastik kaplar yerinecam kaplar tercih edilmelidir.
• Su satın alırken BPA içermeyen polikarbonatdamacanalar ya da cam damacanalar tercihedilmelidir.
97
![Page 98: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/98.jpg)
Ürün satın alırken paraben, ftalat gibi endokrinbozucu kimyasal maddeleri içermeyen ürünlertercih edilmelidir.
Mümkünse en az koruyucu renk/koku sabitleyiciiçeren kozmetik ürünler kullanılmalıdır.
1. ÜRÜNLERİN ETİKETLERİNE BAKMAYI ALIŞKANLIK HALİNE GETİRMEK
98
![Page 99: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/99.jpg)
2. PLASTİK MALZEMELER ÜZERİNDE MEKANİK İŞLEM UYGULAMAKTAN
KAÇINMAK Özellikle kesme doğrama işlemleri için plastik olmayan
ürünler tercih edilmelidir.
?
99
![Page 100: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/100.jpg)
3. PLASTİK KAPLARI UYGUN ŞEKİLDE KULLANMAK Yiyecek ve içecekler için tek kullanımlık olarak
hazırlanmış plastik kaplar tekrar kullanılmamalıdır.
Kaplaması bozulmuş, yüzeyi hasar görmüş plastikmalzemelerin kullanımından kaçınılmalıdır.
Plastik kaplara sıcak yiyecek ve içecekkonulmamalıdır. Böyle durumlarda cam kaplartercih edilmelidir.
Plastik kaplardaki yiyeceklere dondurma/çözmeişlemi yapılmamalıdır.
100
![Page 101: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/101.jpg)
Gebelik döneminde kozmetik kullanımı en azaindirilmelidir. Kullanılan kozmetikleriniçeriğine dikkat edilmelidir.
Plastik malzeme kullanımı konusunda dahahassas olunmalıdır.
Seçilen kıyafetler pamuk içeriği yüksek, azrenkli ve az baskılı olmalıdır.
Çok ucuz, kalitesiz olduğu düşünülenkıyafetlerin kullanımından kaçınılmalıdır.
4. GEBELİK DÖNEMİNDE DAHA ÖZENLİ DAVRANMAK
101
![Page 102: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/102.jpg)
5. BEBEKLER-ÇOCUKLAR İÇİN KULLANILAN ÜRÜNLER
Cam biberonlar tercih edilmelidir.
Kalitesiz plastik (diş kaşıyıcı-emzik-vb.)kullanımından kaçınılmalıdır.
Plastik suluk-biberonun sıcak mama-su iletemas etmesi engellenmelidir.
Mümkünse lisanslı ürünler tercih edilmelidir.
102
![Page 103: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/103.jpg)
Kullanılacak bebek bakım ürünlerinin paraben ve ftalat içermemesine özen gösterilmelidir.
5. BEBEKLER-ÇOCUKLAR İÇİN KULLANILAN ÜRÜNLER
103
![Page 104: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/104.jpg)
Baskılı giysiler ve plastik tabanlı ayakkabılarkullanılmamalıdır. Bu ürünler yerine pamuk oranıyüksek, renk ve baskı içeriği düşük sade ürünlertercih edilmelidir.
5. BEBEKLER-ÇOCUKLAR İÇİN KULLANILAN ÜRÜNLER
104
![Page 105: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/105.jpg)
Evlerde ftalat içeren PVC döşemeler varsadikkat edilmelidir. Bu döşemeleri kapatmakamacıyla üzerleri dokuma halılarla kaplanabilir.
Evlerde kullanılan, mobilya ve döşemeler PVCve ftalat içermeyen ürünlerden seçilmelidir.Özellikle çocukların ve bebeklerin teninintemas ettiği yerlere pamuklu dokuma örtülerserilmelidir.
5. BEBEKLER-ÇOCUKLAR İÇİN KULLANILAN ÜRÜNLER
105
![Page 106: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/106.jpg)
106
![Page 107: Endokrin Bozucu Kimyasal Maddeler - hisam.hacettepe.edu.tr · Doğal Endokrin Bozucular Doğal Endokrin Bozucular; yarı ömürleri kısa oldukları ve dokularda birikmeden kolaylıkla](https://reader031.vdocuments.pub/reader031/viewer/2022020115/5cea42bd88c993b5168daada/html5/thumbnails/107.jpg)
107