endokrİn sİstem hİstolojİsİ - dicle.edu.tr · 3-tİroİd bezİ gelİŞİmİ •tiroid bezi...
TRANSCRIPT
ENDOKRİN SİSTEM
HİSTOLOJİSİYrd.Doç.Dr.Ayfer AKTAŞ
AMAÇ:• ENDOKRİN SİSTEM HİSTOLOJİSİ• Endokrin Sistem Hakkında Genel Bilgi• Hipofiz Bezi Histolojisi• Epifiz Bezi Histolojisi• Tiroid Bezi Histolojisi• Paratiroid Bezi Histolojisi• Böbreküstü Bezi Histolojisi
• ENDOKRİN ORGANLARIN GELİŞİMİ• Hipofiz Bezi Gelişimi• Epifiz Bezi Gelişimi • Tiroid Bezi Gelişimi • Paratiroid Bezi Gelişimi• Böbreküstü Bezi Gelişimi
• Endokrin sistem, endokrin organlar ile endokrin hücre gruplarından oluşmuştur.
Endokrin Organların Başlıca Özellikleri
• Kanal sistemleri yoktur.• Salgılarını kan damarları sistemine
boşaltırlar.• Sinüzoidlerden zengindir.• Hücreleri kutuplaşma göstermezler
(Troid hariç).
• İç salgı organlarının salgılarına hormon denir
• Hormonlar üç grupta toplanır1-Aminoasitler (Troksin, adrenalin)2-Proteinler (İnsülin, glukagon, FSH)3-Steroidler (Progesteron, testesteron)
Hormonlar üç şekilde etki gösterirler:1-Otokrin Etki 2-Parakrin Etki 3-Endokrin Etki
Hormon Reseptörleri
Endokrin Organlar
• Hipofiz• Epifiz• Tiroid• Paratiroid• Böbrek üstü bezleri
1- HİPOFİZ BEZİ
Diensefalona bir sapla bağlı olup, sfenoid kemiğin sella tursikası içine yerleşmiş, yaklaşık 0.5 gr. ağırlığında bir bezdir.
Hipofizin BölümleriA) Adenohipofiz
– Pars distalis– Pars intermedia– Pars tuberalis
B) Nörohipofiz– Eminensia media– İnfindibulum– Pars nervoza
A) Adenohipofiz
a)Pars Distalis (ön lob)Hücreleri
• Kromofob Hücreler• Kromofil Hücreler
– Asidofil Hücreler• Somatotrop• Mammotrop
– Bazofil Hücreler• Kortikotrop• Tirotrop• Gonadotrop
Somatotrop Hücreler• Asidofil boyanırlar.• Parankimal hücrelerin
%50’sini oluşturur.• Salgı granülleri 300-400
nm. çapındadır.• Somatotropin (Growth
hormon) salgılar.• Somatotropin releazing
hormonu tarafından stimüle edilir.
Mammotrop (Laktotrop) Hücreler
• Asidofilik boyanırlar.• Parankimal hücrelerin
%15-20’sini oluştururlar.• 600 nm çapında granüllere
sahiptir.• Prolaktin salgılarlar.• Prolaktin releazing hormon
ve emzirme döneminde oksitosin tarafından stimüle edilir.
Kortikotrop Hücreler• Bazofilik boyanırlar.• Parankimal hücrelerin
%15-20’sini oluştururlar.• PAS + boyanırlar.• Salgı granülleri 200-400
nm. çapındadır.• Adrenokortikotrop hormon
(ACTH) ve lipotropik hormon (LPH) salgılarlar.
• Kortikotrop releazing hormonu (CRH) tarafından uyarılırlar.
Tirotrop Hücreler
• Parankimal hücrelerin %5’ini teşkil eder.
• PAS+ boyanır.• Salgı granülleri 150 nm
çapındadır.• Tiroid stimülan hormon
(TSH) salgılar.• Tiroid releazing hormonu
(TRH) tarafından uyarılır.
Gonadotrop Hücreler• Bazofilik boyanır.• Parankimal hücrelerin
%10’nunu oluşturur.• PAS+ boyanır.• Salgı granülleri 200-400
nm çapındadır.• Folikül stimülan hormon
(FSH) ve lüteinizan hormon (LH) salgılar.
• Gonadotropin releazing hormonu (GnRH) tarafından stimüle edilir.
Pars İntermedia
• Pars distalis ile pars nervoza arasında yer alır.
• Kolloid içeren folliküllere sahiptir.
• MSH sentezler !!!
Pars Tuberalis
Hipofiz sapını çevreler, ancak arka yüzünde yer almaz.
B) Nörohipofiz (Arka Lob) • Hipotalamusun nükleus supraoptikus ve
paraventrikülarisindeki nöronların myelinsiz aksonları biraraya gelerek nörohipofize girer ve kılcal damarların yakınında sonlanırlar.
• Bu oluşuma Hipotalamohipofizial Traktus adı verilir.
• Nörohipofizden antidiüretik hormon (ADH) ve oksitosin adı ile bilinen iki hormon depolanır ve kana verilir.
Pars Nervoza• Hipotalamusun nükleus
supraoptikus ve paraventrikülaris’teki nöronların miyelinsiz aksonları,
• Pitüsit hücreleri, • Herring
cisimciklerinden oluşmuştur.
Hipofiz Kan Dolaşımı• A. karotis interna’nın dalı
olan üst hipofizyal arterler eminensia media ve infindibulumda primer kapiller ağ oluşturur.
• Hipofizin portal venleri pars distalisteki sekonder kapiller ağa açılır.
• Bu dolaşıma hipofizin portal sistemi adı verilir.
2-EPİFİZ BEZİ• Diensefalon tavanının bir uzantısı
olup, koni şekilli bir bezdir.• Yaklaşık 120 mg. ağırlığındadır.
• Epifizin parankimal hücreleri iki başlık altında toplanır:1-Pinealositler2-İnterstisyel hücreler.
Pinealositler:
Hafifçe bazofilik boyanan uzun uzantılarıyla kapiller ve öbür parankimal hücreler üzerinde sonlanan hücrelerdir.
Çekirdekleri yuvarlağımsı olup, belirgin çekirdekçiğe sahiptirler.
Melatonin salgılar.Melatonin salınımı gece-
gündüz peryodu ile ilişkilidir.
İnterstisyel hücreler
• Astrositlere benzeyen, koyu boyanan uzun stoplazmik uzantılara sahiptir.
• Beyin kumları (aservulus serebri)içerir.
3.TiROİD BEZİ• Larenksin hemen önünde
yerleşik olup, ortada isthmus ile birleşmiş sağ ve sol loblardan meydana gelmiştir.
• %50 oranında isthmusdan yukarıya doğru kama şeklinde piramidal lob denilen bir çıkıntı bulunur.
• Yapı birimi folliküldür.
• Tiroid follikülü; bazal lamina üzerinde tek sıra halinde yerleşmİş folikül hücreleri ve lümeni kolloid ile dolu bir yapıdır.
• Kolloid; inaktif tiroid hormonları(Tiroglobulin) bulundurur ve PAS+boyanır.
Follikül Hücreleri
• Kübik ya da prizmatik şekillidirler.
• Tetraiyodotironin (T4) ve Triiodotironin (T3)hormonlarını salgılar.
Parafolliküler Hücreler
• Rutin boyalarla stoplazmaları soluk boyanır.
• Salgı granülleri 0.1-0.4 µm.
• Kalsitonin salgılarlar.
KLİNİKLE İLİŞKİSİ• Hipertiroidizm
–Graves Hastalığı–Basit Guatr
• Hipotiroidizm–Miksödem–Kreatinizm
4-PARATİROİD BEZİ• Troid kapsülası
içerisinde yerleşik ve ağırlıkları 25-50 mg. olan dört adet bezden oluşmuştur.
• Parankimasında esas hücreler ve oksifil hücreler adı verilen iki farklı hücre yer alır.
A- Esas Hücreler• Çapları 5-8 µm.dir.• Rutin boyamalarda
hafifçe eozinofilik boyanır.
• Salgı granülleri küçük ve yoğun olup 200-400 nm. çapındadır.
• Paratiroid hormonu (PTH) salgılar.
B-Oksifil Hücreler• Hücre çapları 6-10
µm. dir.• Rutin boyamalarda
eozin ile yoğun boyanır
• Tekli veya gruplar halinde bulunurlar
Paratiroid’in Histofizyolojisi
• Kemik, böbrek ve barsaklara etki eder.• Paratiroid hormon, kalsitonin ile zıt etki
gösterir.• Paratiroid hormonu kan kalsiyum düzeyini
yükseltirken, kalsitonin düşürür.
KLİNİKLE İLİŞKİSİ• Hiperparatiroidizm
–Primer Hiperparatiroidizm–Sekonder Hiperparatiroidizm
• Hipoparatiroidizm
5-BÖBREKÜSTÜ BEZLERİ (Adrenal, Sürrenal,
Suprarenal)• Herbirisi 7-10 gr.
ağırlığında olan bir çift bezdir.
• Parankiması; dışta korteks, içte medulla olmak üzere iki farklı bölgeye ayrılır.
A) Korteks
• Dıştan içe doğru • Konsentrik
tertiplenmiş üç bölgeden oluşmuştur. Bunlar;a) Zona glomeruloza,b) Zona fasikülata,c) Zona retikülaris.
Zona Glomeruloza
• Korteks hacminin %13’ünü teşkil eder.
• Hücreleri yumak tarzında tertiplenmiştir.
• Mineralokortikoid (aldesteron,..) hormonlar salgılar.
Renin-anjiotensin-aldosteronAnjiotensinojen
Anjiotensin-I
Anjiotensin-II
Aldosteron
Renin
ACF
Z.Glomeruloza
Böbrek
Zona Fasikülata• Adrenal korteksin %80’nını
oluşturur.• Bir veya iki sıra hücre
kordonlarından oluşmuştur.• Hücre kordonları arasında
radier yerleşimli sinüzoidler bulunur.
• Glukokortikoid (kortizol ve kortikosteron,..) hormonlar salgılar.
• ACTH’ın kontrolü altında çalışır.
Spongiosit !!!
ZONA RETİKÜLARİS• Adrenal korteksin %7’sini
oluşturur.• Hücre kordonları
anastomoz yapar.• Bol miktarda lipofusin
pigmenti içerir.• Androjenler
(dehidroepiandrosteron) ve az miktarda glukokortikoid salgılar.
• ACTH’ın kontrolü altında çalışır.
KLİNİKLE İLİŞKİSİ
• Hipoadrenokortikizm– Addison Hastalığı
• Hiperadrenokortikizm– Kuşing Hastalığı
ADRENAL MEDULLAParankimal hücreleri iki
alt gruba ayrılır:1-Simpatik ganglion hücreleri,2-Kromaffin hücreler.
Katekolamin adı ile bilinen iki hormon salgılar.
Epinefrin (adrenalin)
Norepinefrin (noradrenalin)
• Parankimal hücreleri iki alt gruba ayrılır
1-Simpatik ganglion hücreleri2-Kromaffin hücreler• Katekolamin adı ile bilinen iki
hormon salgılar.Epinefrin (adrenalin), norepinefrin (noradrenalin).
BÖBREK ÜSTÜ BEZİ KANDOLAŞIMI
A. suprarenales süperior,
A. suprarenales medius,
A. suprarenales inferior.
ENDOKRİN ORGANLARIN GELİŞİMİ
1-HİPOFİZ BEZİ GELİŞİMİ:• Ektodermal kökenli olup, iki farklı
kaynaktan gelişir.• Adenohipofiz 4. haftanın ortasında oral
ektodermin Rathke kesesi olarak bilinen bir divertikülumundan,
• Nörohipofiz nöroektodermal orjinli olup, diensefalondan gelişir.
2-EPİFİZ BEZİ GELİŞİMİ
• Diensefalon tavanının kaudal bölümünde median bir divertikül olarak gelişir.
3-TİROİD BEZİ GELİŞİMİ• Tiroid bezi fertilizasyondan sonra
yaklaşık 24. günde, primitif farenks tabanında, median bir endoderm kalınlaşmasından oluşmaya başlar.
• Follikül hücreleri endodermal orjinli olmasına karşın, parafolliküler hücreler nöral krista hücrelerinden farklılanır.
• Ağız boşluğu ile bağlantısını duktus tiroglossus sağlar.
• Bu kanal daha sonra kapanır. Bu kanalın erişkindeki artığı foremen çekum dur.
Tiroid Bezi Anomalileri• Doğuştan hipotiroidizm.• Tiroglossal kanal kistleri ve sinüsleri.• Ektopik tiroid bezi. • Aksesuar tiroid bezi dokusu.• Tiroid bezi agenezisi.
4-PARATİROİD BEZİ GELİŞİMİ
• Gelişimin 6. haftasında 3. farengeal cebin endoderminden alt paratiroidler, 4. farengeal cebin endoderminden ise üst paratiroidler gelişir.
• Oksifil hücreleri doğumdan sonra 5-7. yıllarda farklanırlar.
5-BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ GELİŞİMİ
• Böbrek üstü bezlerinin korteks ve medulla bölgeleri farklı kökene sahiptir.
• Korteks mezodermden, medulla ise nöral krista hücrelerinden gelişir.
• Başlıca anomalisi konjenital adrenal hiperplazi’dir.