energetska efikasnost i eu za web

ENERGETSKA EFIKASNOST

I EU

Energetska efikasnost i EU

Izdava: Fondacija Institut otvoreno op{testvo - Makedonija

Za izdava~ot: Vladimir Mil~in, izvr{en direktor

Avtor: Makedonski centar za evropsko obrazovanie

Lektura: Abakus

Likovno-grafi~ko oblikuvawe: Brigada dizajn

Pe~at: Bato i Divajn

Tira`: 2000 primeroci

CIP - Katalogizacija vo publikacija Nacionalna i univerzitetska biblioteka “Sv. Kliment Ohridski”, Skopje

620.92(497.7) : 341.171(4-672 EU)

ENERGETSKA efikasnost i EU. - Skopje : Fondacija Institut otvoreno

op{testvo - Makedonija, 2010. - 48 str. : 20sm.

ISBN 978-608-218-088-5

a) Energetika - Efikasnost - Makedonija - Evropska unija COBISS.MK- ID 83029770

Sodr`ina1. Voved 5

2. Energetska efikasnost 7

3. Energetskata efikasnost vo Evropskata unija 9 3.1 Bitni odluki i direktivi na EU 10

4. Energetska efikasnost vo Republika Makedonija 13 4.1 Zakoni i podzakonski akti 14

5. Realizirani proekti vo EU - pogodni za Makedonija 15 5.1 Zgrada Solar XXI 16 5.2 Od otpad do trkala - biogas za transport 17 5.3 Proekt NULA 19 5.4 Programa za osvetluvawe na u~ili{tata vo Ungarija 20 5.5 POLYCITY 21 5.6 Etik & Energi - promena vo koristeweto na energijata vo religioznite objekti 23 5.7 Biosire - kreirawe odr`liv transport vo turisti~kite regioni 24 5.8 New4Old - nova energija za starite gradbi 26 5.9 Winenvironment 27 5.10 CIVITAS RENAISSANCE 28 5.11 Proekt za podobruvawe na procesot i za promena na gorivoto vo pekarnica 30

6. Drugi finansiski instrumenti za podr{ka na energetskata efikasnost 31 6.1 Instrument za pretpristapna pomo{ (Instrument for Preaccession Assistance - IPA) 31 6.2 Sedma (7) ramkovna programa 32

7. Finansirawe na proekti za energetska efikasnost i obnovlivi izvori na energija vo Makedonija 33

8. Makedonska prikazna 37

9. „5 do 12” - soveti za za{teda 39

10. Kontakti 41 10.1 Evropska unija 42 10.2 Republika Makedonija 43 10.2.1 Banki vo RM 45

Reduciraweto na energetskata potro{uva~ka i eliminiraweto na energetskite zagubi se edni od glavnite celi na Evropskata unija (EU). Cel-ta na EU e do 2020 godina potro{uva~kata na primarna energija da se namali za 20%, odnosno t.n. „Inicijativa 20-20-20”.

Ovaa bro{ura gi prezentira informaciite za energetskata efikasnost i e nameneta za site u~esnici na energetskiot pazar, vklu~uvaj}i gi

malite i srednite pretprijatija, op{tinite i gra|anite. Vo bro{urata ima nekolku „uspe{ni prikazni”, odnosno se pretstaveni nekolku ve} e realizirani proekti za energetska efikasnost i obnovlivi izvori na energija vo EU, koi se pogodni za makedonskata realnost.

Na krajot od bro{urata ima kontakt-infor-macii za instituciite, finansiskite instru-menti i akciite za energetska efikasnost.

VoVed1

Energetskata efikasnost e na~in na odne-suvawe i ja poka`uva racionalnosta na ko-risnicite na energijata. Odbegnuvaweto na nesoodvetnata upotreba na energijata ili izborot na najsoodveten ured za namaluvawe na energetskite tro{oci pomaga vo namalu-

vaweto na individualnata potro{uva~ka na energija, bez pritoa da se namalat individu-alnite blagodeti.

Energetskata efikasnost pridonesuva za ekonom-ski i socijalen prosperitet i e re{enie za:

energetSka efikaSnoSt

2

8

Energetska efikasnost

za{teda na energija; �

namaluvawe na tro{ocite; �

pogolema konkurentnost; �

vrabotuvawe; �

podobruvawe na energetskata sigurnost; �

namaluvawe na zagaduvaweto; �

pozitivno vlijanie vrz klimatskite prome- �ni, i

postignuvawe na „Lisabonskite celi” � na EU.

Zemjite-~lenki na EU se obvrzaa da ja sprovedat „Inicijativata 20-20-20”, {to zna~i za{teda na 20% od potro{uva~kata na primarnata en-ergija i na emisiite na stakleni~ki gasovi, kako i vklu~uvawe na 20% obnovlivi izvori na energija vo energetskata potro{uva~ka do 2020 godina.

Evropskata komisija ima doneseno:

Akciski plan za energetska efikasnost �(2007- 2012) za da se postigne namaluvawe na energetskata potro{uva~ka za 20% do 2020 godina;

Zelena kniga: Evropska strategija za �odr`liva, konkurentna i sigurna energija;

Zelena kniga za energetska efikasnost: Da se �napravi pove}e so pomalku.

energetSkata efikaSnoStVo eVropSkata unija

3

10

Energetskata efikasnost vo Evropskata unija

3.1 Bitni odluki i direktivi na EU

Odlukite i direktivite navedeni podolu ve}e se primenuvaat vo EU i istite }e bidat tran-sponirani vo na{eto zakonodavstvo, kako {to Republika Makedonija }e napreduva kon ~len-stvoto vo EU. Poznavaweto na zakonskata regu-lativa e va`no za site koi sakaat da se zapoz-naat so politikata na energetskata efikasnost na EU.

Celosnata zakonska regulativa na EU vo vrska so energetskata efikasnost mo`e da se najde na internet stranata za Zakonskata regulativa za energetska efikasnost, navedena vo delot „Kon-takti”, na krajot od bro{urata.

1. Odluka na Evropskiot parlament i na Ev-ropskiot sovet broj 1639/2006/EC od 24 oktomvri 2006 godina za vospostavuvawe Ramkovna programa za konkurencija i ino-vativnost (2007- 2013) (Compe titi veness and Innovation Framework Programme - CIP - (2007- 2013));

2. Odluka na Evropskiot parlament i na Ev-ropskiot sovet broj 1230/2003/EC od 26 juni 2003 godina za usvojuvawe na pove- }egodi{na programa za akcija na poleto na energijata „Inteligentna energija - Evropa (2003- 2006) “Intelligent Energy - Europe” (2003- 2006)

3. Direktiva na Evropskiot parlament i Sovet broj 2006/32/EC od 5 april 2006 go-dina za krajnata energetska efikasnost na uslugite;

11

Energetskata efikasnost

4. Direktiva na Evropskiot parlament i Sovet broj 2004/8/EC od 11 fevruari 2004 godina za unapreduvawe na kogenerirawe-to vrz osnova na pobaruva~kata za korisna toplina na vnatre{niot pazar na energi-ja;

5. Direktiva na Evropskiot parlament i Sovet broj 2002/91/EC od 16 dekemvri 2002 godina za energetskite karakteristiki na zgradite;

6. Direktiva na Evropskiot parlament i Sovet broj 2009/33/EC od 23 april 2009 go-dina za promocija na ~isti i energetski efikasni transportni vozila;

7. Direktiva na Evropskiot parlament i Sovet broj 2005/32/EC od 6 juli 2005 godi-na za vospostavuvawe ramka za postavuvawe barawa za ekolo{ki dizajn na produktite koi koristat enegrija;

8. Direktiva na Sovetot broj 92/75/EEC od 22 septemvri 1992 godina za oznakite na etiketite i standardnite informacii za potro{uva~kata na energija i drugi resur-si na aparatite za doma{na upotreba;

9. Direktiva na Sovetot broj 2006/1005/EC od 18 dekemvri 2006 vo vrska so zaklu~okot od Dogovorot pome|u Vladata na SAD i EZ za koordinacija na programata za obele`uvawe na energetskata efikasnost na kancelariskata oprema;

10. Direktiva na Evropskiot parlament i Sovet broj 2000/55/EC od 18 septemvri 2000 godina za barawata za energetska

12

efikasnost na balastot na fluoroscent-nata svetlina;

11. Direktiva na Sovetot broj 92/42/EEC od 21 maj 1992 godina za barawata za efikasnost na novite vodogrejni kotli zatopluvani so te~ni ili so gasoviti goriva;

12. Direktiva na Evropskiot parlament i Sovet broj 96/57/EC od 3 septemvri 1996 godina za barawata za energetska efikas-nost za fri`iderite i ladilnicite i kombinacija od niv nameneti za doma{na upotreba, i

13. Direktiva na Komisijata broj C(2007)6376 od 18 dekemvri 2007 godina za usvojuvawe horizontalna programa - Finansiski instrument za energetska efikasnost vo Albanija, Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Crna Gora, Srbija vklu~uvaj}i go i Ko-sovo, Turcija i Republika Makedonija vo ramkite na IPA - Komponenta za pomo{ pri tranzicijata i zajaknuvaweto na in-stituciite za 2007 godina.

Energetskata efikasnost vo Evropskata unija

Vo Republika Makedonija ima dobar potencijal na obnovlivite izvori na energija, hidropotenci-jal, son~eva energija i energija od veter, no pokraj poddr{kata od strana na dr`avata treba da se koristat i pazarno orientiranite instrumenti i grantovi, so cel investiciite vo energetskata efikasnost da bidat pouspe{ni.

Energetski izvori vo Republika Makedonija se: jaglenot (45,5%), surovata nafta (35%), biomasa-ta (6%), hidroenergijata (5,1%), prirodniot gas (2,4%), geotermalnata energija (0,4%) i uvezenata elektri~na energija (5,6%).

Najgolemi energetski „bezdni” vo Republika Makedonija se: grade`nite objekti na doma}inst-

4energetSka efikaSnoStVo republika Makedonija

14

vata (so 29,5%), grade`nite objekti na komerci-jalno-uslu`nite dejnosti (so 13,1%) i grade`nite objekti vo industrijata (so 10%).

Vo Makedonija ima golemi zagubi pri ko-risteweto na energijata vo doma}instvata i vo javniot sektor, koi iznesuvaat do 40%. Zagubite vo grade`niot sektor }e se namaluvaat preku trigodi{en proekt za sozdavawe osnovni us-lovi za energetska efikasnost, dodeka Nacio-nalniot akcionen plan za energetska efikas-nost za periodot 2009- 2016 godina predviduva Republika Makedonija da postigne za{teda na energija od 9% od prose~nata potro{uva~ka na energija ostvarena vo periodot 2002- 2006, vo soglasnost so evropskite direktivi. Toa bi zna~elo za{teda na energija od - vo prosek - 1,16 %, odnosno okolu 820 TJ (teraxuli) godi{no.

4.1 Zakoni i podzakonski akti Zakon za energetika (Slu`ben vesnik na Re- �publika Makedonija br. 63/06, 106/08)

Strategija za razvoj na energetikata vo Re- �publika Makedonija do 2030 godina

Strategija za energetska efikasnost na Re- �publika Makedonija, Slu`ben vesnik na Re-publika Makedonija br. 63/06

Pravilnik za ozna~uvawe na energetskata �efikasnost na uredite za doma}instvo, Slu`ben vesnik na Republika Makedonija br.63/06 i 36/07 i 85/07

Pravilnik za energetska efikasnost na �grade`nite objekti Slu`ben vesnik na Repub-lika Makedonija br. 143/08

Pravilnik za obnovlivite izvori na en- �ergija za proizvodstvo na elektri~na energi-ja Slu`ben vesnik na Republika Makedonija br.127/08

Pravilnik za na~inot na steknuvawe sta- �tus povlasten proizvoditel na elektri~na energija proizvedena od obnovlivi izvori na energija, kako i za sodr`inata, formata i na~inot na vodewe registar na povlasten proizvoditel na elektri~na energija proiz-vedena od obnovlivi izvori na energija Slu`ben vesnik na Republika Makedonija br. 29/2009

Aktivnosti na poleto na energetskata efikasnost„Nedelata na energetikata” be{e organizirana od Istra`uva~kiot centar za energetika, in-formatika i materijali na MANU i Centarot za energetska efikasnost na Makedonija - MA-CEF, koga be{e organizirana i Regionalnata konferencija na tema „Finansirawe na proek-ti od energetskata efikasnost i obnovlivi iz-vori na energija” (oktomvri 2009).

Energetskata efikasnost vo Republika Makedonija

Podobruvaweto na energetskata efikasnost bara golemi po~etni investicii koi se is-platlivi duri po nekolku godini. Edni velat deka EU treba da obezbedi pove}e fondovi i dano~ni olesnuvawa za podobruvawe na ener-getskata efikasnost, drugi velat deka treba da ima pove}e privatno i javno-privatno finan-

sirawe, a treti deka najgolem potencijal leì vo promenata na navikite na potro{uva~ite.

Vo prodolènie se navedeni akcii na EU za en-ergetska efikasnost i obnovlivi izvori na en-ergija. Republika Makedonija moè da u~estvuva samo vo del od niv.

5realizirani proekti Vo eu - pogodni zaMakedonija

16

Vo 2009 godina Evropskata komisija ja vovede inicijativata “BUILD UP” za da ja zgolemi sves-nosta na site u~esnici vo grade`ni{tvoto za efektot od za{tedite. Preku interaktiven veb-portal inicijativata promovira vmreùvawe na grade`nicite, lokalnata administracija i gra|anite i efektivna implementacija na merki za za{teda na energija pri izgradbata, so upatstva, uspe{ni prikazni za za{teda na en-ergijata, kako i so informacii za zakonskite ramki, celite, prakti~nite vlijanija i idnite promeni.

„BUILD UP” inicijativata e poddràna od programata Inteligentna energija (Intelligent Energy Europe), a Makedonija sè u{te NE moè da u~estvuva vo nea.

Web: http://www.buildup.eu/

5.1 Zgrada Solar XXIZgradata Solar XXI e izgradena vo 2006 godina vo ramkite na kampusot na Nacionalnata labora-torija za energija i geologija (LNEG), Lisabon, Portugalija. Zgradata na tri kata, so povr{ina od 1.500 m², ima kancelarii i laboratorii, a e dizajnirana taka {to }e ima prirodna ven-tilacija i vo golema merka }e gi koristi i pasivnite i aktivnite solarni tehnologii. Koristeni se site glavni postoe~ki tehniki za pasivno razladuvawe: za{tita od sonceto, zemjeno razladuvawe, ventilira~ka fasada i

prirodna ventilacija, solarno pasivno greewe, pasivno ladewe i aktivni solarni termalni i fotovoltai~ni sistemi.

Slika 1: Zgradata Solar XXI

Zgradata ima nadvore{na za{tita od 5 sm polistiren na dvata yida i na pokrivot. Glav-nata fasada kon jug sodrì glazura i 100 m² fotovoltai~ni paneli koi proizveduvaat elektricitet. Paneli bile postaveni i nad parkingot i tie sluèle kako senka za parkiran-ite vozila. Dopolnitelno greewe e ovozmoèno so solarnite kolektori za zagrevawe voda, mon-tirani na pokrivot. Vodata se zatopluva i so pomo{ na gasen bojler.

Zgradata Solar XXI nema aktiven razladen sistem. „Venecijanerite” bile postaveni nad glazurata za da nema direktno vlijanie od son-ceto. Prirodna ventilacija ima i preku otvor-ite na fasadata i me|u vnatre{nite prostorii, kako i od otvorite na pokrivot, a ima i sistem ventilatori i zakopani cevki.

Realizirani proekti vo EU - pogodni za Makedonija

17

Mnogu se vnimavalo i na prirodnoto osvet-luvawe. Vo centarot na zgradata ima staklen pokriv {to ovozmoùva prirodna svetlina vo hodnicite i vo prostoriite svrteni kon sever.

Rezultati: Proektot pokaùva deka e mo`no edna de-lovna zgrada locirana vo Lisabon (medite-ranska klima) da postigne leten komfor bez koristewe na aktivni razladuva~ki sistemi.

Tro{oci: 1,3 milioni evra

Klient (korisnik na objektot): Nacionalen institut za inènerstvo, teh-nologija i inovacii (INETI - National Insti-tute for or Engineering, Technology and Inno-vation)

Arhitekti: Pedro Cabrito i Isabel Diniz

Koordinator na proektot: Dr. Hélder Gonçalves

Web: www.ineti.pt/

„Dogovorot na gradona~alnicite” (Covenant of Mayors) e voveden vo 2008 godina i dosega vo nego se vklu~eni re~isi 1.000 gradovi, vklu~uvaj}i go i Skopje (od 7 oktomvri 2009 godina). Gra-dovite i naselenite mesta se zaloìle da gi ostvarat celite na energetskata politika na EU za reducirawe na emisijata na CO

2 so pri-

mena na energetska efikasnost i proizvodstvo i koristewe na po~ista energija. „Dogovorot” bara od u~esnicite da vovedat Akciski plan za odr`liva energija za gradot ili naselenoto mesto. Akciskite planovi mora da bidat ope-ra tivni edna godina po potpi{uvaweto na Dogovorot i istite }e bidat nadgleduvani od Evropskata komisija. Sekoj grad {to nema da se pridrùva kon ovaa obvrska }e bide isklu~en od Dogovorot.

Republika Makedonija ve}e u~estvuva vo inici-jativata „Dogovorot na gradona~elnicite” (Covenant of Mayors).

Web: www.eumayors.eu

5.2 Od otpad do trkala - biogas za transport

Gotenburg (Gothenburg) e vtor grad po golemina vo [vedska, kade {to od otpadnite vodi od ka-nalizaciskiot sistem se produciraat okolu 65 GWh biogas, {to e ekvivalentno na 11 litri benzin po ~ovek priklu~en na sistemot. So ovoj proekt, od 2007 godina biogasot se pre~istuva, nadgraduva i se vklu~uva vo sistemot za priroden gas. Biogasot se prodava preku sistemot za pre-


18

nos na priroden gas i se prodava isklu~ivo za vozila i avtobusi vo celiot region na Geteborg. Proektot bil nagraden so eko-nagrada vo 2008 godina. So zamena na gorivoto so gas za{tedite vo emituvawe na CO2 iznesuvaat okolu 18.000 toni na godi{no nivo.

Vo proektot sorabotuvale i javni i privatni firmi koi u~estvuvale vo celiot proces - od tretmanot na otpadnata voda, pa sè do stanicite za polnewe na vozila i avtobusi

Gradot Gotenburg go promovira koristeweto na alternativnite goriva vo barawata za na-bavki, za besplatno parkirawe na ekolo{ki vozila i vo poseduvaweto ekolo{ki vozila vo op{tinskiot vozen park, koj se sostoi od 90% ekolo{ki vozila.

Kompanijata „Geteborg enerxi” (Göteborg En-ergi) momentalno raboti na proektot GoBiGas, pogon {to proizveduva biogas so gasifikacija na cvrsta biomasa (na primer, delovi od drva). Pogonot so proizvodna ja~ina od 100 MW }e proraboti do 2016 godina i }e proizveduva 800 GWh.

Rezultati: Upotreba na biogas i za{tedi na CO

2

Kontakt - Covenant koordinator: Katrina Folland

Telefon: +46 31 368 02 40

E-пошта: [email protected]

Slika 2 Proizvodstvo na biogas

[talsko |ubre

Organski otpadok

Anaeroben tretman

Elektri~na + termalna energija

Fotosinteza so son~eva svetlina

Zemjodelski kulturi

Organsko |ubre

Rastitelen otpad

H2O, 02i CO2


Kampawata „Odr`liva energija na Evropa” e vovedena vo 2005 godina i e so prodolèno traewe do 2011 godina. Kampawata ja promo-vira politikata na EU za odr`liva energija, promoviraj} i gi privatnoto investirawe vo tehnologiite za odr`liva energija i najdo-brite primeri i gradej}i mreì na u~esnicite na pazarot na odr`livata energija.

Po~nuvaj}i od 2005 godina, a kako del od kampa-wata, Evropskata komisija dodeluva nagradi za isklu~itelni proekti. Vo 2009 godina bea pri-javeni vkupno 272 proekta koi se vo tek, i tie se celosno finansirani i sprovedeni od strana na javni i/ili privatni akteri vo oblasta na energetskata efikasnost, obnovlivite izvori na energija, ~istiot transport i/ili biogo-rivata.

Od ovie 272 aplikacii se izbrani 22 proekti koi vo 2010 godina }e se borat za nagradite vo pet razli~ni kate gorii

Web: http://www.sustenergy.org/tpl/page.cfm? pageName=home

Sustainable Energy Europe Campaign: http://www.eusew.eu/

5.3 „Proekt NULA”Ovoj proekt ja koristi inicijativata Javno-privatno partnerstvo, a celta e do 2029 godina op{tinata Sonderborg da stane dinami~na op{tina/region {to }e promovira odr`liv raz-voj, konkurentni ~isti tehnologii i klasteri i }e kreira mnogu rabotni mesta. Vo ramkite na ovaa inicijativa e izrabotena detalna mapa, spored koja do 2029 godina op{tinata 100% }e go eliminira ispu{taweto na jagleroddioksidot vo atmosfera-ta, so {to }e stane prva takva op{tina vo svetot.

Krajbre`niot grad Sonderborg (Sonderborg) vo ju`na Danska, vo blizina na granicata so Germani-ja, go kreira proektot „Proekt Nula/Svetlozelen biznis” (ProjectZero/Bright Green Business), so koj se nastojuva regionot da stane samoodr`liv, da kreira novi „zeleni” rabotni mesta vo i so NULA emituvawe na CO2 (jagleroddioksid).

Proektot se sostoi od pove}e inicijativi: izgradba na pristani{te so ime „Svetlozeleno pristani{te”, vklu~uvawe na biznis zaednicata vo upravuvaweto so klimatskite promeni, kako i inicijativata „Ku}a na naukata”. Vo po~etokot u~esnicite mislele deka proektot ZERO e povr-zan so tehnologijata, no podocna utvrdile deka na-jgolema pridobivka od proektot e vmreùvaweto i vklu~uvaweto na gra|anite na site nivoa od samiot po~etok na proektot.

Vo inicijativata „Ku}a na naukata” se vklu~eni biznis zaednicata, istraùva~ite i obrazovniot sektor. Aktivnostite zapo~nale so „promena na misleweto” vo javnite u~ili{ta od pret{kolska vozrast i prodolìle sè do programite za doktor-ski studii. Organizatorite na proektot ZERO sfatile deka od golemo zna~ewe e da se angaìraat u~itelite, kako i da se pridobijat licata od naj-mala vozrast.

19


20

Slika 3 Ku}a izgradena spored proektot ZERO

Web: http://www.uk.brightgreenbusiness.com/

Kontakt: Peter Rathje, Managing director

Telefon: +45 4040 8636


5.4 Programa za osvetluvawe na u~ili{tata vo Ungarija

Budimpe{ta, glavniot grad na Ungarija, se ob-vrzala do 2010 godina da go namali emituvaweto na CO2 za 20%, a kako del od sli~na programa, ungarskoto Ministerstvo za obrazovanie na-javilo deka }e gi nadgradi sistemite za osvet-luvawe i greewe vo site obrazovni institucii. Proektot e implementiran od strana na GE (General Electric), po~nuvaj}i od 2006 godina. Celta na proektot bila da obezbedaat povi-soki standardi za sistemite za zatopluvawe i osvetluvawe vo u~ili{tata, BEZ finansir-awe od strana na dr`avata. Imeno, proektot e celosno samofinansira~ki preku za{tedite {to se pravat od potro{uva~kata na energi-jata. GE instaliral svetilki so namalena en-ergetska potro{uva~ka i pomali tro{oci za odr`uvawe. Po instaliraweto na novata opre-ma, potro{uva~kata na energija se namalila za 40%. Se o~ekuva deka, po celosnoto zavr{uvawe na ovoj proekt, za{tedite za ungarskoto Minis-terstvo za obrazovanie }e iznesuvaat okolu 210 milioni evra dodeka trae programata.

Za{tedite na energija od 40% za osvetluvawe vo ovie zgradi vo Budimpe{ta zna~itelno } e go namali emituvaweto na CO2 od zgradite i }e ima golema uloga vo prezemenata obvrska. Dopolnitelno, toa e samo mal del od vkupniot {kolski proekt vo koj GE sorabotuva so ungar-skata Vlada i koj }e rezultira so za{tedi vo en-ergija od nad 100 GWh, {to e ekvivalentno na emisija na 50.000 toni jagleroddioksid.


21

Slika 4: U~ili{te vo Ungarija

Web: http://www.eumayors.eu/benchmarks_of_excel-lence/benchmark_6/index_en.htm

Kontakt: Е- пошта: [email protected]

Inicijativata CONCERTO, vovedena od Ev-ropskata komisija, proaktivno se naso~uva kon predizvicite za kreirawe odr`liva idnina na evropskite energetski potrebi. Inicijativata gi poddrùva lokalnite zaednici vo razvojot na konkretni strategii i akcii koi se odr`livi i energetski efikasni i ovozmoùva razmena na idei i iskustva me|u 45 zaednici i drugi grado-vi koi se obvrzale da vovedat sli~ni strategii za energetska odr`livost.

Makedonija sè u{te NE moè da u~estvuva vo inicijativata CONCERTO.

Web: http://www.concertoplus.eu/

5.5 POLYCITYProektot POLYCITY promovira optimizacija na koristeweto na energijata od obnovlivi iz-vori na energija vo golemite urbani oblasti vo Germanija, [panija i vo Italija.

Germanskiot proekt e „[arnhauser park” (Scharnhauser Park) vo Ostfildern (Ostfildern), porane{niot armiski kompleks blisku do [tutgard. Vo taa naselba }e se izgradat ko-gene-rativna elektri~na centrala (kombinirano zatopluvawe i proizvodstvo na elektri~na ene-rgija). Edna od celite e preostanatata toplina da se koristi za ladewe na delovnite prostorii lete. Dopolnitelno, site zgradi }e bidat opre-meni so optimalna toplinska za{tita, so cel da se minimizira gubitokot na toplina vo tekot na zimata. Planiranite merki se sproveduvaat vo periodot od 2005 do 2010 godina.


22

Pokraj [arnhauser park, vo proektot se vklu~eni u{te dve drugi urbani oblasti: Cer-danyola del Vallès - razvojna oblast so planirani 50.000 ̀ iteli, severno od Barselona, [panija, i Arquata vo Torino, Italija, rabotni~ka oblast {to }e bide restavrirana spored ekolo{kite kriteriumi.

Vo Barselona se izgradeni eko-zgradi, a in-dustriskite, delovnite i uslu`nite zgradi se snabduvaat so inovativni energetski sistemi. Izgradeni se sistemi za greewe i ladewe koi koristat biomasa i gas vo kogenerativen pro-ces, a postaveni se i re~isi 2.000 m² solarni kolektori.

Vo Torino, proektot opfa}a obnova na 30 op{tinski zgradi i edna komercijalna zgrada. Me|u drugoto, postaveni se i solarni paneli na fasadite od komercijalnata zgrada i na pokriv-ite od op{tinskite zgradi.

]e bidat organizirani rabotilnici za obuka koi }e ovozmo`at neophodni informacii za zaednicite {to sakaat da gi preslikaat POLY-CITY proektite.

Gradovi u~esnici: Cerdanyola del Vallès, [pani-ja; Ostfildern, Germanija, Torino, Italija

Gradovi posmatra~i: Alba i Carmagnola, Ital-ija; Konstanz, Singen i Göppingen, Germanija; Basel, [vajcarija; Zhydachiv i Voru, Estonija; Lisov, Republika ^e{ka; Sosny/Minsk, Belorusi-ja; Bukarest, Romanija; Lidzbark Welski, Sopot, Lebork, Elblag i Opole Polska; Wien, Avstrija; Perpignan, Francija.

Rezultati: so proektot vo [tutgard e ostvarena za{teda od impresivni 30- 38%, vo sporedba so nacionalnite standardi za za{teda na energija.

Kontakt: Ursula EICKER

Adresa: Schellingstr. 24, DE-70174 Stuttgart, Germany

Telefon: + 49 711 8926 2831

Faks: + 49 711 8926 2698


Web: www.polycity.net

23

Inicijativata ManagEnergy e pokrenata vo 2002 godina i ja poddrùva rabotata na u~esnicite na regionalno nivo. Inicijativata ovozmoùva obuki i rabotilnici preku internet vo koi u~estvuvaat profesionalci i rakovoditeli vo agenciite za energija. Inicijativata nudi i besplaten Internet prenos na pove}e od 1.000 videoprezentacii, govori i intervjua na tema energija.

Inicijativata ManagEnergy e inicijativa za tehni~ka poddr{ka na programata Inteli-gentna energija, no Republika Makedonija sè u{te ne e del od taa programa.

Web: www.managenergy.net www.managenergy.tv

5.6 Etik & Energi - promena vo koristeweto na energijata vo religioznite objekti

Vo 2004 godina e formirana neprofitnata organizacija Etik & Energi (Etika i energija), so cel da im se pomogne na site religiozni zaednici vo [vedska da stanat energetski po-efikasni, so promovirawe na odr`liv ìvo-ten stil i odr`livo upravuvawe so crkovniot imot. Organizacijata raboti so crkovnite organizacii i so vernicite vo lokalnite zaednici, kreira nacionalna mreà na reli-giozni entiteti i vr{i obuka i promocija za obnovlivite izvori na energija, energetskata efikasnost i za~uvuvaweto na energijata. Orga-

nizacija Etik & Energi im dava {ansa na vernic-ite da ja stavat nivnata vera vo akcija i da gi namalat uni{tuva~kite efekti od globalnoto zatopluvawe.

Luteranskata crkva na [vedska ima okolu 20.000 objekti, a najgolem broj od niv (80%) koristat tradicionalni fosilni goriva ili struja, {to e i skapo, no i uni{tuva~ko za okolinata. Do-polnitelno, golem broj crkvi vo [vedska se kulturno nasledstvo i nesoodvetnoto zatoplu-vawe moè da gi o{teti i da gi uni{ti star-inite, {to od druga strana vodi kon ogromni tro{oci za restavrirawe. Zatoa, dobrata prak-tika za zatopluvawe na mnogu na~ini e pogodna za crkovnata okolina.

Organizacija Etik & Energi sorabotuva so najdo-brite konsultanti vo zemjata koi se eksperti za za~uvuvawe na energijata, za~uvuvawe i za-grevawe na istoriskite objekti, za bio, solarna i energija od veter, eksperti za obu~uvawe, te-ologija, itn.

Religioznite zaednici formirale asocijacija i pla}ale pretplata za ~lenstvo vo zavisnost od brojot na objektite {to gi poseduvaat. Od so-branite pari prvo napravile istraùvawe za potro{uva~kata na energija vo sekoj objekt, a potoa ekspert im prepora~al na~ini za za{teda na energijata vo sekoj objekt, na primer zamena na osvetluvaweto ili instalirawe nov sistem za greewe.

Rezultati: Del od religioznite objekti gi na-malile tro{ocite za energija do 30%.


24

Kontakt: Etik & Energi Stationsvägen 2 457 91 Tanumshede, Sweden

Telefon: +46 525 29880


Web: www.etikochenergi.se

Programata Inteligentna energija ovozmoùva dostignuvawe na celite na EU na poleto na ekonomskata konkurencija, istovremeno borej}i se so klimatskite promeni. Programata pokriva do 75% od proektnite tro{oci i dosega finan-siski poddràla re~isi 400 proekti vo koi bile/se vklu~eni pove}e od 3.000 organizacii vo Ev-ropa.

Republika Makedonija sè u{te ne e del od progra-mata Inteligentna energija.

Web: http://ec.europa.eu/intelligentenergy

5.7 Biosire - kreirawe odr`liv transport vo turisti~kite regioni

Cel na proektot e da se ovozmoì koristewe na alternativni goriva i ~isti tehnologii, biodizel i struja, od strana na transportnite vozila, brodovite, i drugite specijalni vozila vo turisti~kite regioni vo Avstrija, Hrvatska, Francija, Grcija, Italija i vo [panija.

Konzorciumot e sostaven od regionalnite vlasti na turisti~kite oblasti, energetskite agencii, istraùva~kite organizacii i konsultantite specijalizirani za energija, zemjodelstvo i transport.

Lokalnite akcii so proektot BIOSIRE se naso~eni kon transformacija na pazarot i promena na odnesuvaweto na transporterite, turistite, ìtelite na turisti~kite regioni, zemjodelcite


25

i potencijalnite snabduva~i na koristeno maslo za gotvewe.

U~estvuvale gradovite La Rochelle, Francija; Krit, Grcija; Majorka, [panija; cela Avstrija; Dubrovnik, Mqet i Lo{iw, Hrvatska; i Venecija, Italija. Prezemenite merki bile naso~eni kon promocija i upotreba na elektri~nite vozila i brodovi, sobirawe na upotrebenoto maslo za gotvewe i negova upotreba vo transportot, ko-ristewe na biodizelot od strana na lokalnata ad-ministracija, `itelite i turistite.

Rezultati: Zgolemena svesnost za pogodnostite na alternativnite goriva, vospostaveno proizvod-stvo, kako i pravna i pazarna ramka za koristewe na biodizelot, prenesuvawe na iskustvata vo drug-ite evropski turisti~ki regioni i vklu~uvawe na drugite regioni vo rabotilnici i obuki.

Proektot BIOSIRE sorabotuva i so drugi proekti za odr`liv turizam i formulira preporaki za drugi turisti~ki regioni, ovozmo`uvaj}i im direktno u~estvo vo proektnite aktivno- s ti. Nacionalni slu~uvawa se organizirani od stra-na na Polska i Hrvatska za da se soberat i drugi u~esnici od regionot.

Buxet: 1.685.020 evra (vlog od EU: 75%)

Kontakt: Maarten van Bemmelen, CINESI, [panija

Telefon: +34 971775296


Web: http://www.biosire.eu


26

5.8 New4Old - nova energija za starite gradbi

Proektot New4Old se obvrzuva da dade zna~itelen pridones kon takanare~enite Iz-vori na obnovliva energija i Racionalno ko-ristewe na energijata (Renewable Energy Sources (RES) & Rational Use of Energy (RUE)) kaj isto-riskite zgradi, i toa na dva na~ina: so krei-rawe mreà od ku}i koi upotrebuvaat obnovli-va energija (Renewable Energy Houses (REH)) i so zajaknuvawe na kapacitetite na arhitektite i planerite so obuki.

Pottiknat od uspehot na REH vo Brisel, proek-tot planira da vospostavi osnova za kreirawe javno dostapni REH proekti vo koi }e bidat prikaàni najnovite tehnologii za obnov-liva energija i energetska efikasnost i koi } e sluàt kako proekti za prikaz pri odredeni ko-munikaciski i marketing aktivnosti.

Istoriskite gradbi ne se energetski ekonomi~ni. Proektot ima za cel da ja promo-vira integracijata na obnovlivite izvori na energija i tehnologiite za energetska efikas-nost vo istoriskite gradbi i, voedno, da gi za{titi gradbite. Idejata e zdobienoto znaewe da se prenese vo u{te ~etiri zemji.

Rezultati: Bile opfateni pet ku}i vo razli~ni zemji-~lenki na EU i bile dadeni tehni~ki upatstva za integracija na tehnologiite vo istoriskite zgradi, a bile odràni i sood-vetni obuki. Odràni se pet rabotilnici i edna me|unarodna konferencija, na koi bile povikani investiciskite fondovi, kako i u~esnicite na pazarot na nedvi`nosti. Bila napravena i studija za proektite vo koi se upo-

trebeni obnovlivi izvori na energija i bila sprovedena marketing-kampawa za mo`nostite za integracija na tehnologiite za energetska efikasnost i obnovlivite izvori na energija.

Slika 5: Stari zgradi vo novo ruvo

Buxet: 823.682 evra (pridones od EU: 50%)

Vremetraewe na proektot: septemvri 2007 - septemvri 2010

Kontakt - Koordinator: Kim Vanguers, European Renewable Energy Council (Evropski sovet za obnovliva ene-rgija), Belgija

Telefon: +32 25461933


Web: http://www.erec.org/144.0.html


27

So fondovite na Eco-innovation, EU gi poddrùva inovativnite produkti, uslugi-te i tehnologiite koi ovozmoùvaat podobro iskoristuvawe na prirodnite resursi. Vo pe-riodot od 2008 do 2013 godina na raspolagawe se staveni re~isi 200 milioni evra za kofi-nansirawe na eco-innovation proektite. EU po-kriva 50% od proektnite tro{oci. Za parite od Eco-innovation fondot moàt da konkuriraat organizacii od site zemji-~lenki na EU, kako i Norve{ka, Lihten{tajn, Hrvatska, Makedonija, Crna Gora, Srbija, Izrael, Turcija i Albanija.

Makedonija e del od Eco-innovation.

Web: http://ec.europa.eu/ecoinnovation

5.9 Winenvironment Evropskiot proekt Winenvironment ima za cel da gi promovira ekolo{kite i inovativnite teh-niki koi pridonesuvaat za za{tita na okolinata vo lozarskiot i vinarskiot sektor. Winenviron-ment se odnesuva na dvata najva`ni problemi za za{tita na okolinata so koi se soo~uvaat vi-narite: golemata potro{uva~ka na voda i gole-mata upotreba na za{titni sredstva. Winenviron-ment proektot e koordiniran od French Institute of Vine and Wine (IFV).

Vinariite vo Francija, [panija i vo Ger-manija na{le na~in kako da se namali otpadot pri proizvodstvoto na vino so namaluvawe na potro{uva~kata na energija, voda i pesticidi. Statistikata pokaùva deka za eden litar proiz-vedeno vino se tro{at pet litri voda, a se ko-ristat i pesticidi i fitosanitarni produkti. Celta e da se namali upotrebata na pesticidi za 20%, na voda za 30% vo vinskite podrumi, a za 10% da se zgolemi recikliraweto na otpadocite.

Winenvironment proektot vklu~uva partneri od {est evropski zemji, nezavisni vinari, istraùva~ki centri, institucii i pretpri-jatija. Proektot e kofinansiran od Evropskata Komisija, kako del od programata za konkurent-nost i inovacii za pretpriema{tvo i inovaciii Eco-compatible (CIP-EIP Program (program for com-petitiveness and innovation for Entrepreneurship and Innovation Eco-compatible)).

]e se odràt tri prezentacii vo pet zemji so cel da im se pomogne na 56.000 vinarii kako da stanat pokonkurentni so za{tedite {to }e se ostvarat so voveduvawe na novi tehnologii i upravuva~ki sistemi.


28

Zaedni~ka politika i zaedni~ka pazarna organizacija

Buxet: 1.007.960 evra

Po~etok na proektot: 15 maj 2009 godina

Traewe: 36 meseci

Kontakt: g. Jean-Michel Desseigne, French Institute of vine and wine, Francija


Web: http://www.cevi-eciw.eu/actualites.php? page=2&LangueSite=en

CIVITAS - Inicijativa {to im pomaga na gra-dovite da postignat odr`liv, ~ist i energetski efikasen urban transporten sistem so vovedu-vawe na ambiciozni tehnologii.

Makedonija e del od CIVITAS Inicijativata.

Web: http://www.civitas-initiative.org/main.phtml?lan=en

5.10 CIVITAS RENAISSANCEGradovite Peruxa, Bat, Gorna Orahovica, [} e }in i Skopje se pet istoriski gradovi koi u~estvuvaat vo proektot CIVITAS RENAIS-SANCE i se avangarda vo odr`liviot razvoj. Toa se gradovi koi imaat silna zaedni~ka vr-ska so nasledstvoto i so turizmot, pri {to e sozdadena vrska me|u mobilnosta, ekonomskiot razvoj i gri`ata za za{tita na okolinata. Ovie

29

gradovi, isto taka, se soo~uvaat so isti lokalni i regionalni predizvici. Proektot trae 5 go-dini i, spored planiranoto, treba da zavr{i na 15 septemvri 2012 godina.

Civitas Renaissance project ima inovativen pri-stap vo slednive oblasti:

Inovacii vo energijata i za{tita na okoli- �nata

So pogolema upotreba na biodizelot vo -javnite i vo privatni vozni parkovi, proektot voveduva koristewe na loka-lno proizvedeno gorivo koe ne vlijae vrz efektot na stakleni~ki gasovi.

Tehni~ki inovacii �

RENAISSANCE - voveduva koristewe na „vtorata generacija”„~isti” vozila, vozi-la na biogorivo, biodizel, kompresiran priroden gas, metan i struja. Isto taka, }e bidat vovedeni i novi formi na infor-mativna i komunikaciska tehnologija, so vklu~uvawe informacii za zastojot na pati{tata, slobodni parking-mesta i rasporedot na javniot prevoz, vo realno vreme.

Organizaciski inovacii �

Voveduvawe integriran pristap za -re{avawe na problemite, vo ramkite na koj partneri koi nikoga{ ne sorabotu-vale iznao|aat novi na~ini i modeli na sorabotka za namaluvawe na emituvaweto na stakleni~kite gasovi.

Inovativni politiki i tehnologii za na- �plata

Preku - RENAISSANCE programata u~e-snicite }e imaat mo`nost da se zapoznaat so iskustvoto od gradot Bat, Obedinetoto Kralstvo, i so na~inot na naplata vo javniot prevoz i za parkirawe

Inovacii vo politi~kiot proces �

Proektot - RENAISSANCE gi prezentira efektite od politi~kite odluki za i oko-lu lokalniot transport vo istoriskite gradovi.

Inovacii vo upravuvaweto so transport- �niot sistem

So proektot - RENAISSANCE }e bidat vove-deni novi tehniki za sobirawe podatoci za razni soobra}ajni situacii i novi na~ini na prezentirawe na tie infor-macii.

Koordinator na proektot: Leonardo Naldini Rakovoditel na mobilno planirawe

Adresa: via Scarlatti 43, 06121 Perugia, Italy

Kontakt:

Tel: 00390755773809

Faks: 00390755773934


30

Evropska banka za obnova i razvoj (EBRD)

EBRD e me|unarodna finansiska institucija koja poddrùva proekti vo 29 zemji od Cen-tralna Evropa do Centralna Azija. Bankata go promovira pretpriemni{tvoto i ja pottiknu-va tranzicijata kon otvoreni i demokratski pazarni uslovi za rabota.

Bankata glavno investira vo privatni pret-prijatija, no raboti i so javni pretprijatija vo proces na privatizacija, restrukturirawe i podobruvawe na lokalnite/op{tinskite us-lugi.

Makedonija u~estvuva vo rabotata na EBRD preku guvernerot na EBRD od Makedonija, pot-pretsedatelot na Vladata na Republika Make-donija, g. Zoran Stavreski.

5.11 Proekt za podobruvawe na procesot i za promena na gorivoto vo pekarnica

Vo oktomvri 2004 godina edna golema sofiska pekarnica pobarala pomo{ od firmata EnCon Services za sproveduvawe proekt za energetska efikasnost poddràn od kreditnata linija za energetska efikasnost i obnovlivi izvori na energija za Bugarija, poddràna od Evropskata banka za obnova i razvoj. Prvo, bila izvr{ena revizija na iskoristuvaweto na energensite koja ja potvrdila golemata potro{uva~ka na

elektri~na energija vo pekarnicata, a so toa i golemite tro{oci za struja, pred sè poradi starata oprema. Vo dekemvri 2004 godina bila podgotvena delovna studija za proektot i pe- ka rnicata dobila pozajmica od lokalnata bu-garska banka za da go implementira proektot. EnCon Services obezbedila besplatna tehni~kata poddr{ka vo proektot.

So proektot bila predvidena zamena na starite ma{ini, upotreba na priroden gas namesto struja, avtomatizacija na procesot na pe~ewe na lebot i iskoristuvawe na celiot kapacitet na furnata i na pomo{nite uredi.

Rezultati: Za{teda na energija, za{teda vo plati i za{teda vo tro{oci. Neto efektot na godi{nite za{tedi na energija bil 68.141 evra (spored cenite vo 2004 godina). Tro{ocite za popravki, odrùvawe i rezervni delovi so no-vata proizvodna linija se namalile za 22.088 evra godi{no. So samo 8 vraboteni, koi rabo-tele na novata avtomatizirana proizvodna li-nija, godi{nite tro{oci za plati se namalile za 44.176 evra. Emituvaweto na CO2 }e se namali za 13.981 toni, po~nuvaj}i od 2005 pa sè do 2012 godina.

Kontakt: EnCon Services, Ltd., 135 Rakovski Street, En-trance 2, Floor 5, Sofia, 1000 Bulgaria

Telefon: 359-2-988-0052 Fax: 359-2-988-0053


Web: www.beerecl.com


6.1 Instrument za pretpristapna pomo{ (Instrument for Preaccession Assistance - IPA)

Instrumentot za pretpristapna pomo{ (IPA) e del od paketot za nadvore{ni odnosi. IPA, kako i drugite elementi od toj paket, pretstavuvaat golema mo`nost za racionalizirawe i poednos-tavuvawe na procedurite na Komisijata, za podobruvawe na koherentnosta i koordinacija na ak-tivnostite na Komisijata.

drugi finanSiSki inStruMentiza podr[ka na energetSkata efikaSnoSt

6

32

Drugi finansiski instrumenti za podr{ka na energetskata efikasnost

IPA go so~inuvaat slednive 5 komponenti:

Komponenta 1 - Tranziciska pomo{ i insti-tucionalna nadgradba

Komponenta 2 - Prekugrani~na sorabotka

Komponenta 3 - Regionalen razvoj

Komponenta 4 - Razvoj na ~ove~ki resursi

Komponenta 5 - Ruralen razvoj

Proektite za energetska efikasnost i promo-cija na koristeweto na obnovlivite energii moàt da se koristat i vo ramkite na Kompo-nentata 2 od IPA (Prekugrani~nata sorabotka). Web: www.sep.gov.mk

6.2 Sedma (7) ramkovna programa

Sedmata ramkovna programa e glaven instru-ment na EU za finansirawe na istraùvaweto i na tehnolo{kiot razvoj. Ovaa programa se foku-

sira na zaedni~kata sorabotka na akademijata (univerziteti, nau~no-istraùva~ki centri...) i biznis zaednicata za podobruvawe na efikas-nosta i efektivnosta i koristewe na nau~nite dostignuvawa vo industrijata. Vo delot na energetikata, celta e kreirawe i vospostavu-vawe tehnologii neophodni za adaptirawe na postojniot energetski sistem vo poodr`liv, pokonkurenten i posiguren.

[to }e bide finansirano so programata?

So 2,35 milijardi evra, me|u drugoto, }e se fina nsiraat slednive aktivnosti: struja od obnovlivi izvori, proizvodstvo na gorivo od obnovlivi izvori, inteligentni energetski mreì, mreì za energetska efikasnost, itn.

Republika Makedonija e del od Sedmata ram-kovna programa.

Web: http://cordis.europa.eu/home_en.html

finanSirawe na proekti za energetSka efikaSnoSt i obnoVliVi izVori na energija Vo MakedonijaSo odluka na Komisijata EC(2007)6376 od 18.12. 2007, Republika Makedonija mo`e da u~estvuva vo horizontalnata programa na EU preku fina n siskiot instrument za energetska efikas-nost (Energy Efficiency Finance Facility - EEFF). Celta na ovoj instrument e do 2016 godina da im se pomogne na zemjite opfateni so instru-mentot IPA za promocija na investicii vo en-ergetskata efikasnost i obnovlivite izvori na energija, so cel da se podobri energetskata efikasnost na grade`nite i na industrisk-

ite sektori koi nudat mo`nost za najgolemi za{tedi na energija i za namaluvawe na emisi-jata na SO

2.

Ovoj instrument }e se implementira preku Komponentata 1 na IPA, a }e koristi finansis-ka i tehni~ka poddr{ka od Evropskata investi-ciona banka (EIB), Evropskata banka za rekon-strukcija i razvoj (EBRD) i Bankata za razvoj na Sovetot na Evropa (CEB), vo sorabotka so KfW bankata. Pritoa, ovie finansiski institucii

7

34

}e obezbedat pove}e od 100 milioni evra, koi vo forma na kreditni linii preku lokalnite banki }e bidat nameneti za finansirawe na energetski efikasni proekti vo oblastite grade`ni{tvo i industrija.

Evropskata unija, pak, od svoja strana, }e obez-bedi donacii vo visina od okolu 35 milioni evra, koi imaat za cel da gi stimuliraat:

1) privatnite i javnite pretprijatija vo sektorite grade`ni{tvo i industrija za da implementiraat energetski efikasni proekti, i

2) lokalnite banki za da go zgolemat finan-siraweto na vakvite proekti.

Isto taka, so sredstvata na EU }e se pokrijat i konsultantskite tro{oci za tehni~kata pomo{ pri realizacijata na proektite.

Ovie sredstva }e moàt da gi koristat privat-ni pravni subjekti, zdruènija na gra|ani i javni subjekti (op{tini i/ili asocijacii na op{tini), a proektite treba da bidat vo delot na grade`ni{tvoto ili industrijata, kako i proekti povrzani so proizvodstvo na obnovli-vi energii (pr. hidrocentrali, veter, biomasa, geotermalna ili solarna energija).

Za gra|anite na RM postojat slednive mo`nosti za koristewe na finansii od EU proekti za en-ergetska efikasnost i obnovlivi izvori na en-ergija:

kreditni linii na Evropskata banka za �istraùvawe i razvoj (EBRD) i Evropskata investiciona banka (EIB), koi se dodeluvaat preku lokalnite banki vo RM (vidi lista na

banki podolu):

krediti za obnovlivi izvori na energija od �Makedonskata banka za poddr{ka na razvojot (MBPR) , i

vklu~uvawe vo mreàta na evropskite pret- �prijatija (Enterprise Europe Network - EEN)

Za da se iskoristat krediti od EBRD zain-teresiranite treba da go napravat sledno-to:

1. Za detali, treba da ja poglednat veb-strani-cata na EBRD www.ebrd.com

2. Da se javat vo kancelarijata na EBRD vo Makedonija, na Elena Urumovska, tel: 02/3297 800, faks: 02/3231-238, E-po{ta: [email protected]

3. Ili da se javat na odgovornite lica vo EBRD:

Jacquelin Ligot Direktor, Energy Efficiency Team, EBRD HQ: One Exchange Square London EC2A 2JN - UK, E-po{ta: [email protected] tel: + 44 207 338 7022 Faks: + 44 20 7 338 6942

Peter Hobson, Energy Efficiency Team, EBRD HQ: One Exchange Square London EC2A 2JN - UK, E-po{ta: [email protected] tel: + 44 207 338 6737 faks: + 44 20 7 338 6942

4. Da se raspra{aat za kreditnite linii vo koi moè da u~estvuva Makedonija, spom-nuvaj}i gi:

Finansirawe na proekti za energetska efikasnost i obnovlivi izvori na energija vo Makedonija

35

Western Balkans Sustainable Energy Direct �Funding Facility (WeBSEDFF)

- http://websedff.com/en/

Western Balkans Sustainable Energy Credit �Line Facility (WeBSECLF)

- http://www.webseclf.com/cms/

Kreditna linija od Evropskata investi-ciska banka

Proizvod 1: MSP investicioni krediti �

Proizvod 2: MSP krediti za trajni obrtni �sredstva od EIB

Delovni banki preku koi se realizira kred- �itnata linija:

- Invest banka AD Skopje - Komercijalna banka AD Skopje - NLB Tutunska banka AD Skopje - Ohridska banka AD Ohrid - Prokredit banka AD Skopje - Stopanska banka AD Skopje- Stopanska banka AD Bitola - Izvozna i kreditna banka AD Skopje - UNI banka AD Skopje

Za da iskoristat krediti od Makedonskata banka za poddr{ka na razvojot (MBPR,) zain-teresiranite treba da go napravat slednovo:

1. Za detali, treba da ja poglednat veb-strana-ta na MBPR: http://www.mbdp.com.mk/

2. Da se javat vo kancelarijata na MBPR na:

36

Adresa: „Veqko Vlahovi}” br. 26, Skopje

Telefoni: Centrala 02/3115-844 i 02/3114-840 Sektor za kreditirawe - lokali: 115, 224, 123, 219 Direktor na kreditirawe - lok. 105


3. Da se raspra{aat za kreditnite linii za en-ergetska efikasnost i obnovlivi izvori na energija, napomenuvaj}i gi:

Kreditite vo iznos od maksimum 500.000 -USD za proekti za energetska efikas-nost i kreditite vo iznos od maksimum 4.000.000 USD za obnovlivite izvori na energija. Proektite treba da se za mali (mini) postrojki na vodena energija (so kapacitet pomal od 10 MW); za proiz-vodstvo na struja i toplina vrz osnova na biomasa; proekti za greewe koi se ba-ziraat na vi{ok na industriska toplina ili obnovlivi toplinski izvori; i proekti za energija dobiena od sonce i veter.

Delovni banki preku koi se realizira kredit-nata linija od MBPR:

Izvozna i kreditna banka AD Skopje �

UNI banka AD Skopje �

NLB Tutunska banka AD Skopje �

Komercijalna banka AD Skopje �

Ohridska banka AD Ohrid �

Za vmre`uvawe ili za dopolnitelni infor-macii za proektite za energetska efikasnost i obnovlivi izvori na energija, zainteresiran-ite treba da go napravat slednovo:

1. Za detali, treba da ja poglednat veb-stranata na Enterprise Europe Network (EEN) www.en-terprise-europe-network.ec.europa.eu/

2. Da se raspra{aat vo Evropskiot informa-tiven i inovativen centar vo Makedonija (EIICM) - partner na Enterprise Europe Network

a. www.eiicm.com.mk, doc. d-r Viktor Stoj-manovski, proekten menaxer, tel: 02/3293 200, E-po{ta: [email protected]

b. Univerzitet „Sv. Kiril i Metodij”, kon-takt-lice: Gordana Boroeva - Gaceva, Ve-limir Stojkovski, tel: 02/3293 206, Faks: 02/3293 202, E-po{ta: [email protected] www.ukim.edu.mk

v. Fondacija za menaxment i industrisko istra`uvawe, kontakt-lice: Gabriela Kostovska-Bogoevska ul. „Orce Nikolov” 147A/6, tel: 02/3077 008, faks: 02/3092 814 E-po{ta: [email protected] www.mir.org.mk

g. Agencija za poddr{ka na pretpriemni{tvoto vo RM, kontakt-lice: Maja Taseva ul. „Nikola Vapcarov” 7, tel: 02/3120 132, faks: 02/3135 494, E-po{ta: [email protected] www.apprm.gov.mk

d. Stopanska komora na Makedonija, kon-takt-lice: Elena Milevska, tel: 02/3244 023, faks: 02/3244 088, E-po{ta: [email protected] www.mchamber.org.mk

Finansirawe na proekti za energetska efikasnost i obnovlivi izvori na energija vo Makedonija

Gradona~alnikot na Grad Skopje, koj e potpis-nik na „Dogovorot na gradona~alnicite” (Cov-enant of Mayors), gi sobral na iten sostanok site gradona~alnici na skopskite op{tini, rakovoditelite na javnite pretprijatija, direktorite na u~ili{tata i rakovoditelite na gradskata administracija. Na sostanokot bile razgleduvani iskustvata na poleto na en-ergetskata efikasnost od drugite evropski gradovi, pri {to prisutnite dobile po eden primerok od tri ve}e realizirani proekti vo gradovi od EU, i toa:

1. „Proekt NULA - da se napravi op{tinata Sonderborg (Danska) NULA-karbon”,

2. „Nova energija za starite gradbi - pro-mocija na integracijata na obnovlivite izvori na energija i tehnologiite za ener-getska efikasnost vo istoriskite gradbi - New4Old”, i

3. „Kreirawe odr`liv transport vo tu ri-sti~kite regioni - Biosire”.

Po diskusijata bile dogovoreni aktivnostite {to treba da gi prezemat gradona~alnicite

8MakedonSka prikazna

38

Makedonska prikazna

i drugite rakovodni lica od Gradot Skopje i op{tinite vo Gradot Skopje.

Bilo dogovoreno, stru~nite slu`bi vo op{tinite i Gradot Skopje da gi razgledaat proektite i vo rok od edna nedela da stapat vo kontakt so nositelite na tie proekti vo Dan-ska, [panija i vo Belgija i od niv da dobijat podetalni informacii za proektite.

Vo rok od eden mesec da se izrabotat predlog-planovi za primena na trite proekti vo na{i uslovi i planovite da se pretstavat pred sovet-nicite na Grad Skopje, so cel da se donese od-luka za izrabotka na studija za izvodlivost (fea-sibility study) za site tri proekti.

Gradona~alnikot na Skopje i gradona~alnicite na op{tinite vo Skopje vo rok od eden mesec da obezbedat informacii za u{te 5 uspe{no realizirani proekti za energetska efikasnost i primena na obnovlivite izvori na energija vo op{tini so golemina do 100.000 ìteli i istite da bidat razgledani od sovetite i od stru~nite slu`bi na Gradot i op{tinite za da se utvrdat mo`nostite za nivno replicirawe vo Grad Skopje.

Direktorot na JSP Skopje da go razgleda proek tot „Od otpad do trkala - biogas za transport” od Geteborg, [vedska, i vo rok od edna nedela da stapi vo kontakt so rakovoditelite na pro-ektot vo Geteborg i podetalno da se informira za proektot, a potoa vo rok od eden mesec da podgotvi predlog-plan za primena na proektot vo na{i uslovi i dopolnitelno da predloì predlog-proekti za energetska efikasnost i primena na obnovlivite izvori na energija vo gradskiot prevoz vo Grad Skopje.

Isto taka, site direktori na u~ili{tata vo Skopje dobile po eden primerok od dvata proek ta („Proekt za instalirawe fotovoltai~ni pan-eli vo 301 u~ili{te” vo Rim, Italija, i „Pro-grama za osvetluvawe na u~ili{tata vo Ungari-ja”) i bilo pobarano sekoe u~ili{te da izgotvi elaborati za zamena na postojnite svetilki so energetski efikasni svetilki. Nasokite za izrabotka na elaboratite }e bidat obezbedeni od strana na administracijata na Grad Skopje, so cel da se obezbedi unificiran pristap pri izrabotkata na elaboratite i dobivawe na {to porealni i poto~ni presmetki za za{tedata na energijata {to bi se postignala so zamena na postojnite (energetski neefikasni) u~ili{ni svetilki so energetski efikasni svetilki. Po izrabotkata na elaboratite od strana na site u~ili{ta, ekspertski tim koj }e bide angaìran od Grad Skopje }e izraboti Studija za izvodlivosta, koja }e vklu~i i finansisko-ekonomska analiza za slednite 15 godini. Vo za-visnost od rezultatite i preporakite na studi-jata, Grad Skopje }e se obvrze da planira sred-stva vo svojot buxet za sekoja naredna godina, koi }e gi iskoristi kako sopstveno u~estvo pri obezbeduvaweto sredstva od EU za finansirawe na proektot.

Zabele{ka: Makedonskata prikazna e izmislena

1. Namalete go termostatot za samo eden ste-pen i }e za{tedite do 10% na mese~nata smetka.

2. Isklu~uvajte gi televizorite, DVD pleer-ite i muzi~kite sistemi. Dokolku ostanat vo stand by, tie sè u{te koristat struja.

3. êsto odmrznuvajte go friìderot.

4. Vratata na friìderot zatvorajte ja brzo. Ako vratata na friìderot stoi otvorena edna minuta, potrebni se 3 minuti za da se postigne prethodnata temperatura.

5. Vozete go va{iot avtomobil so brzina do 90 km/~as, duri i na avtopati{tata.

6. Celosno napolnete ja ma{inata za miewe sadovi pred da ja pu{tite da raboti.

9„5 do 12”- SoVeti za za[teda

40

„5 do 12”- soveti za za{teda

7. Isklu~ete gi sijalicite koga ne ste vo prostorijata.

8. Greeweto vo stanot/ku}ata namalete go 30 minuti pred izleguvawe od doma.

9. Koga se bri~ite ili koga miete zabite, za-tvorete ja slavinata za da ne te~e voda nep-otrebno.

10. Zamenete gi klasi~nite sijalici so en-ergetski efikasni. Iako se poskapi, za{tedata na energijata }e bide pogolema, a smetkite za struja }e bidat pomali.

11. Zatvorete gi prozorcite i nadvore{nite vrati koga raboti klima-uredot,

12. Kupuvajte energetski efikasni aparati za doma}instvoto, duri i vo slu~aj koga se poskapi od drugite (za kratko vreme }e im ate pogolema korist od niv).

k o n t a k t i 10

42

10.1 Evropska unija

Energetska politika na EU http://europa.eu/legislation_summaries/en-ergy/european_energy_policy/l27067_en.htm

Zakonska regulativa za energetska efikasnost http://europa.eu/legislation_summaries/en-ergy/european_energy_policy/index_en.htm

Inicijativa Energy efficiency 2020 http://europa.eu/legislation_summaries/en-ergy/energy_efficiency/en0002_en.htm

Zelena kniga: Evropska strategija za odr`liva, konkurentna i sigurna energija http://europa.eu/legislation_summaries/en-ergy/european_energy_policy/l27062_en.htm

Generalen direktorat za energija i transport Climate action: http://ec.europa.eu/environ-ment/climat/climate_action.htm

Renewable energy sources: http://ec.europa.eu/energy/renewables/index_en.htm

Energy demand management: http://ec.europa.eu/energy/demand/index_en.htm

Competitiveness and Innovation Framework Programme (CIP) (2007-2013) http://europa.eu/legislation_summaries/en-ergy/european_energy_policy/n26104_en.htm

IPA (Instrument za pretpristapna pomo{) http://europa.eu/legislation_summaries/enlargement/ongoing_enlargement/e50020_en.htm

Sedma ramkovna programa (2007- 2013): http://europa.eu/legislation_summaries/en-ergy/european_energy_policy/i23022_en.htm

LIFE http://ec.europa.eu/environment/life/index.htm

Evropska investiciska banka (EIB) www.eib.org

Izvr{nata agencija za konkurencija i inovativnost (Executive Agency for Com-petitiveness & Innovation - EACI) http://ec.europa.eu/eaci/

Enterprise Europe Network (EEN) www.enterprise-europe-network.ec.europa.eu/

Kontakti

43

Me|unarodno zdru`enie za centralno greewe, centralno ladewe i klimatizacija www.euroheat.org

Zdru`enie na evropskata elektroener-getska industrija - Eurelectric www.eurelectric.org

10.2 Republika MakedonijaStrategija za razvoj na energetikata vo Republika Makedonija do 2030 godina

http://www.economy.gov.mk/WBStorage/Files/precisten_tekst_Strategija_za_energetika_na_RM.pdf

Sekretarijat za evropski pra{awa - Zgrada na Vlada na Republika Makedonija Ul. „Ilindenska” bb, 1000 Skopje, www.sep.org.mk

Tel: 02/3200-100, 02/3239-165

Faks: 02/311 37 10

Agencija za energetika na Republika Makedonija www.ea.gov.mk

bul. „Kliment Ohridski” 58 b-2/2, 1000 Skopje, Republika Makedonija,

Jordan Angelovski ,

tel/faks: 02/32 30 300,

E-po{ta: [email protected], [email protected]

Ministerstvo za ekonomija, www.economy.gov.mk

Nacionalen koordinator za Ramkovnata programa za konkurentnost i inovacii (CIP) Ardiana Abazi-Ramadani

tel: 02/3093 453

E-po{ta: [email protected]

Evropski informativen i inovativen centar vo Makedonija (EIICM) - part-ner na Enterprise Europe Network: www.eiicm.com.mk

Proekten menaxer doc. d-r Viktor Stoj-manovski

tel: 02/3293 200 E-po{ta: [email protected]


44

Чlenki na EIICM konzorciumot:

Univerzitet „Sv. Kiril i Metodij”

Kontakt-lice: �Gordana Boroeva - Gaceva, Velimir Stojk-ovski, tel: 02/3293 206 Faks. : 02/3293 202

� E-po{ta: [email protected] www.ukim.edu.mk

Fondacija za menaxment i industrisko istraùvawe

Kontakt-ice: Gabriela Kostovska-Bogo- �evska ul. „Orce Nikolov” 147A/6, tel: 02/3077 008, faks: 02/3092 814 E-po{ta: [email protected] www.mir.org.mk

Agencija za poddr{ka na pretpriemni{tvo na RM

Kontakt-lice: Maja Taseva ul. � „Nikola Vapcarov” 7, tel: 02/3120 132, Faks.: 02/3135 494

� E-po{ta: [email protected] www.apprm.gov.mk

Stopanska komora na Makedonija

Kontakt-lice: Elena Milevska, �tel: 02/ 3244 023, Faks : 02/3244 088 E-po{ta: [email protected] www.mchamber.org.mk

Ministerstvo za finansii,

www.finance.gov.mk

E-po{ta: [email protected]

Ministerstvo za ìvotna sredina i prostorno planirawe, www.moepp.gov.mk

Istraùva~ki centar za energetika, informatika i materijali na MANU http://www.manu.edu.mk/iceim/iceim.htm

Centar za energetska efikasnost na Makedonija - MACEF, www.macef.org.mk/

Ma{inski fakultet, Skopje www.mf.ukim.edu.mk

Kontakti

45

Fakultet za elektrotehnika i infor-maciski tehnologii, www.feit.ukim.edu.mk

Grade`en fakultet, Skopje www.gf.ukim.edu.mk

Arhitektonski fakultet, Skopje www.arh.ukim.edu.mk

AD Elektrani na Makedonija, www.elem.com.mk

AD MEPSO, www.mepso.com.mk

AD EVN Makedonija, www.evn.com.mk

10.2.1 Banki vo RM

Izvozna i kreditna banka AD Skopje Kreditirawe: 02/3240-830 Centrala: 02/3240-800 Internet stranica: www.ikbanka.com.mk E-po{ta: [email protected]

Uni banka AD Skopje Kreditirawe: 02/3286-025 Centrala: 02/3286-100, 02/3111-111 Internet stranica: www.unibank.com.mk E-po{ta: [email protected]

Komercijalna banka AD Skopje Kreditirawe: 02/3107-334 Centrala: 02/3107-107 Internet stranica: www.kb.com.mk E-po{ta:[email protected]

NLB Tutunska banka AD Skopje Kreditirawe: 02/5100-638 Centrala: 02/5100-610 Internet strana: www.nlbtb.com.mk E-po{ta: [email protected]


Ohridska banka AD Ohrid Kreditirawe: 02/3203-717 Centrala: 046/206-600 Internet stranica: www.ob.com.mk E-po{ta: [email protected]

INVESTBANKA AD Centrala: 02/3200 500 Internet stranica: http://www.investbanka.com.mk/ E-po{ta:[email protected]

Stopanska banka AD Skopje Centrala: 02/3295-295 Internet stranica: http://www.stb.com.mk/ E-po{ta: [email protected]

Stopanska banka AD Bitola Direktor na Sektorot za kreditirawe: 047/ 207 568 Internet stranica: http://www.stbbt.com.mk/ E-po{ta: [email protected]

Prokredit banka Kontakt: 02/321 99 00 Internet stranica: http://www.procreditbank.com.mk/ E-po{ta: [email protected]

Kontakti

46

energetska efikasnost i eu za web

Documents