energia 6b1
TRANSCRIPT
![Page 1: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/1.jpg)
ENERGIA
![Page 2: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/2.jpg)
Energia da aldaketa sortzeko gaitasuna duen guztia. Hortaz, aldaketak energiaren eraginez gertatzen direla esan dezakegu.
ADIBIDEZ: tostadak erre egiten dira txigorgailuan eta bonbilak piztu eta gelak argitzen dituzte.
![Page 4: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/4.jpg)
• Berriztagarriak: Ez dira agortzen. Naturan sortzen dira.
• Adibideak:
Egurra
Ura
EguzkiaMateria organikoa Haizea
![Page 5: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/5.jpg)
ENERGIA BERRIZTAGARRIAK
![Page 6: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/6.jpg)
BERRIZTAGARRIAK
• Eguzki-energia
• Energia-eolikoa
![Page 7: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/7.jpg)
• Energia-hidraulikoa
• Energia- termikoa
![Page 9: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/9.jpg)
• Energia elektrikoa
![Page 10: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/10.jpg)
• Berriztaezinak: Energia-iturri berriztaezinen kantitatea mugatua da
• naturan, eta, energia aurreztu ezean, agortu, egin daitezke.
• Adibideak:
BERRIZTAEZINAK
Petroleoa Gas naturala Ikatsa Mineral erradiaktiboak
![Page 11: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/11.jpg)
![Page 12: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/12.jpg)
BERRIZTAEZINAK
• Petroleoa
• Gas-naturala
![Page 14: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/14.jpg)
![Page 15: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/15.jpg)
Energia elektrikoa
• Zer da?
• Zirkuitu batean zehar korronte elektrikoa garraiatzen duen energia da.
• Energia horri esker funtzionatzen dute etxetresna elektrikoek.
![Page 16: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/16.jpg)
![Page 17: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/17.jpg)
Uraren energia mekanikoa erabiltzen dute, turbina bat biraratzeko.
![Page 18: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/18.jpg)
Haizearen energia mekanikoa erabiltzen dute. Turbinak helize handiak dira, eta haizearen bidez egiten dute bira.
![Page 19: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/19.jpg)
Erregai baten energia kimikoa erabiltzen dute lurruan sortzeko ; besteak beste , Ikatzaren,petroleoaren eta gas naturalaren energia.Lurrun horrek turbina biratzendu.
![Page 20: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/20.jpg)
•Energia nuklearra sortzen duen beroa erabiltzen dute,ur-lurruna sortzeko.•Ur-lurrun horrek turbina biratzen du .
![Page 21: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/21.jpg)
Eguzkiaren beroa erabiltzen du,ur-lurruna sortzeko.
![Page 22: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/22.jpg)
Zentral horiek ez dituzte turbinak eta sorgailuak erabiltzen, baizik eta eguzki – plakak. Plaka horietara argia iristean, korronte elektrikoa sortzen dute.
![Page 23: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/23.jpg)
7. Zentral elektrikoak• Zer dira?• Etxetan erabilten den energia gehiena eta
industrian erabiltzen den energiaren zati handi bat energia elektrikoa da. Elektrizitate hori guztia zentral elektrikoetan sortzen da. Adibidez:Bizikleta baten dinamoa.
• Zentral elektriko gehienek sorgailu baten bidez sortzen dute korronte elektrikoak.Sorgailuak makinak dira.
• Sorgailua birarazteko, turbinak erabilten dira. Turbinak ,helizeak edo gurpilak dira . Ur – lasterrean edo presiopeko ur-lerrunaren sorrota da baten energia mekanikoa erabiltzen dute bira egiteko
![Page 24: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/24.jpg)
Nola garraiatzen da E.Elektrikoa?
• Zentral elektrikotan ekoitziteko energia ezin daiteke gorde. Zentral elektrikoetatik kontzumitzen den tokietara garraiatzen da linea elektrikoen bidez.
• Hirien kanpoaldean, korronte elektrikoa eramaten duten kableak dorre garaietan lotuta egoten dira.
• Dorre horiei goitentsioko dorre deritze. Korronte kableetan zehar igitzen da, ia energiarik galdu gabe.
![Page 25: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/25.jpg)
Dinamo hau sorgailu mota bat da
![Page 26: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/26.jpg)
![Page 27: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/27.jpg)
Zer da?Argiaren energia da.Besteak beste,eguzki-kalkulagailuak funtzionatzeko erabiltzen da.Landareek argi-energia erabiltzen dute bere elikagaiak sortzeko.
![Page 28: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/28.jpg)
• Gorputz argidunak:• Berezko argia dute, eta naturalak edo artifizialak izan daitezke
• Gorputz argiztatuak (gardenak,zehargitzuak, opakoak)• Ez dute berezko argirik;aitzitik,gorputz argidunen argia jasotzen du.
• Gardenak:argi guztiari pasatzen uzte diote.Horregatik,ederto ikus daiteke haietan zehar.
• Opakuak:ez diote pasatzen uzten argiari;ondorioz,haietan zehar ez da ezer ikusten.
• Zeharrargitsuak:ez diote argi guztiai pasatzen uzten.Horregatik,haietan zehar ikusten diren gauzak lauso ageri dira.
![Page 29: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/29.jpg)
![Page 30: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/30.jpg)
![Page 31: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/31.jpg)
• Zer da?• Bero modura transmititzen den energia
da.esaterako, txigorgailu batek bero-energia transmititzen dio ogi txigortuari.
• Zerekin neurtzen da?• Termometro batekin.
BERO ENERGIA
![Page 32: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/32.jpg)
Bero energia
Beroa
![Page 33: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/33.jpg)
Bero transmizioa
• Zertan datza?• Janaria prestatzen, sukaldeak sortutako beroa
otzira eta ontxitik elikagaietara pasatzen da, beroa materialetan zehar transmititzen baita.
Beroa eraman duten materialak:• Metalezko material asko.• Adibidez:sukaldeko ontzi asko.
• Beroa eramaten ez duten materialak:• Artelazkia,beira,artilea, sura eta plastikoak
egindako material askok.
![Page 34: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/34.jpg)
![Page 35: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/35.jpg)
Egoera aldaketak
• Solidoa:materia solidoan beroa kondukzioz transmititzen da. Objetu baten muturra bero –iturri batera hurbiltzean ,beroa objetuaren beste muturreraino transmititzen da. Era horretara, beroa materia solido osoan zehar transmititzen da.
• Likidoa:Likidoa forma likido du.Partikulak hotzenak behera jaizten dira eta beroenak igotzen dira
• Gaseosoa:Partikulak hotzenak behera jaizten dira eta beroenak igotzen dira.
![Page 36: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/36.jpg)
![Page 37: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/37.jpg)
Dilatazioa eta kontrakzioa
• Dilatazioa:Gorputz bat berotzen denean, tamaina handitzen zaio:dilatatu egiten da.hosten denean,berriz,gurputzaren tamaina txikitu egiten da;hau da, uzkurtu egiten da.
![Page 38: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/38.jpg)
• Zulo hau dauka eguzkia dagoenean dilatatzeko bestela trena trenbidetik aterako zen.
![Page 39: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/39.jpg)
• Kontrakzioa:Gorputz bat berotzen denean, tamaina handitzen zaio:dilatatu egiten da.
• Hosten denean,berriz,gorputzaren tamaina txikitu egiten da;hau da, uzkurtu egiten da.
![Page 40: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/40.jpg)
●Besoa mugitzen dugunean gure besoko giharrak uzkurtzen dira.
![Page 41: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/41.jpg)
• Zer da? Energia mekanikoa mugitzen ari diren
gorputzen energia da
• Adibideak: Ibaiko urek, itsasoko urek, oinez dabilen pertsonek, haizeek edota zuhaitzetik erortzen ari diren fruituek energia hori dute .
![Page 42: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/42.jpg)
Maratoi batean energia sortzen da.
![Page 43: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/43.jpg)
• Energia hidraulikoa: Energia hidraulikoa urtegien ura
behar ditu energia sortzeko. Adibidez urtegi batean ur-jausi bat
sortzen da eta uraren indar probokatuarekin energia sortzen da.
![Page 44: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/44.jpg)
![Page 45: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/45.jpg)
• Energia eolikoa: Haizearen mugimenduaren bidez
sortzen den energia da.
Adibidez haize errota energia eolikoa sortzen dute.
![Page 46: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/46.jpg)
![Page 47: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/47.jpg)
• Olatuen energia: Olatuen energia olatuek egiten duten
mugimenduari esker lortzen da.
Adibidez hondartzan olatuak daudenean energia sortzen da.
![Page 48: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/48.jpg)
![Page 49: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/49.jpg)
• Zer da? Energia kimikoa materialek beren osagaientzatik daukaten energia da.Ikatsa erretzen denean energia kimikoa sortzen da.
• Motak: Azukreak eta egurra energia hori dute erretzen direnean.
![Page 50: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/50.jpg)
![Page 51: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/51.jpg)
• Zentral nuklear baten alboan bizi bazara eta zentral nuklearra explotatzen bada, hil egin al zara zuk eta herria edo hiri osoa.
• Japonen zentral nuklear bat dago eta terremotoarekin kaltetuko lirateke.
![Page 52: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/52.jpg)
• Zer dira zentral nuklearrak? Zentral nuklearrak energia nuklearretatik elektrizitatea sortzen den instalazio industriala da.
• Alde onak:Oso eraginkorra da:erregai gutxik energia asko ematen du.Ez du gas kutsatzailerik isurtzen.
• Alde txarrak:Hondakin erradiaktiboa sortzen ditu.Istripua gertatuz gero,eremu handiak kaltetuko lirateke.
![Page 53: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/53.jpg)
![Page 54: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/54.jpg)
![Page 55: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/55.jpg)
![Page 56: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/56.jpg)
• Lemoizko zentral nuklearra Bizkaian dago.Lemoizen 1970eko hamarkadan Iberduerok eraiki nahi izan zuen zentral nuklearra. Proiektua 1972ko apirilaren 18an hasi zen martxan jartzen.Itzi zenuten ze beztela kontaminatzen zuen hiri besteari.
![Page 57: Energia 6B1](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022013111/55957b471a28ab6d6a8b45a5/html5/thumbnails/57.jpg)
Amaiera
6B1