Energjia, konservimi i saj, siguri për të

arrdhmen

Pergatitur nga

Biologet e Shqiperise

Objektivat e të mësuarit të gjelbërt

Të marrim pjesë në një debat të hapur për një çështje të nxehtë (energjia dhe konservimi i saj). Të kuptojmë se njerzit dhe qëniet e tjera të gjalla kanë nevoja dhe se ne njerzit kemi përgjegjësi që t’i plotësojmë ato. Të njohim disa nga rrugët e burimet, që dëmtojnë ose përmirësojnë mjedisin tonë lokal e natyral në të cilin jetojmë e punojmë. Të kuptojmë se cili është roli i njeriut në ruajtjen e ekujlibrave dhe përmirësimin e gjendjes.

gjatë ditës Dielli na ngroh dhe na fal dritë

Gjatë natës dhe muajve të ftohtë, ne duam ngrohtësi dhe dritë, të cilën duhet ta sigurojmë nga burime të tjera…

…. por ne kemi gjithashtu kemi nevojë për ngrohje që të gatuajmë.

Që nga kohë shumë të lashta, njerzit i kanë pasur këto nevoja

Ata kanë përdorur zjarrin për t’u ngrohur e ndriçuar….

…. Por zjarri bën tym, dhe nuk ngjan më i përshatshëm për shtëpitë tona moderne.

Clue 2 Clue 1

Çdo gjë që të ndodhë kërkon energji!

Energjia është shndëruar sot në një nga çështjet më thelbësore të egzistencës së racës njerzore dhe vetë jetës.

Sot në botë së bashku me zhvillimin dhe industrializimin është rritur dhe kërkesa për energji! Në qoftë se do të mendonim pak më thellë do e kuptonim se sa më shumë zhvillohemi e pasurohemi aq më shumë energji na nevojitet dhe jo më pak Na duhet energji që të rimë ngrohtë, na nevojitit energji që të ndriçojmë mjedisin ku jetojmë, na nevojitit energji që të përdorim makinën për të lëvizur, e kështu me rradhë, Duket se gjithshka që na rrethon kërkon energji!

Energjia, që vjen në shtëpitë tona nëpërmjet linjave elektrike, zakonisht prodhohet shumë larg nga vendi ku ne jetojmë dhe punojmë, e kjo e bën nganjëherë më të vështirë për të ndjerë vlerën dhe problemet,që ajo mbart

Pjesa më e madhe e energjisë, që përdoret sot e ka origjinën nga karburantet me origjinë fosilie, të cilat digjen në fabrika, mjete transporti, shtëpi, etj..

Edhe elektriciteti,që ne përdorim prodhohet kryesisht përmes djegies së karburanteve fosilë në nënstacione energjitike.

Karburante fosile

Këto karburante fosile janë formuar miliona vjet më parë.

Këto burime energjitike pasi përdoren nuk mund të zëvendësohen më.

Planeti dhe energjia

Për mijra vjet planeti ynë na ka dhuruar karburantet e tij fosile për të prodhuar energji Por gjatë këtij procesi ne e kemi futur planetin në stres dhe tashmë atij i nevojitet ndihma jonë Në qoftë se ne duam një planet të shëndetshëm, ne duhet të gjejmë rrugë të tjera më të mira për të prodhuar dhe përdorur energjinë që planeti ynë vazhdon të na e dhurojë edhe në forma të tjera shumë më miqësore

Çfarë është energjia

Energjia është aftësia për të bërë punë

Pa energji trupi juaj nuk mund të lëvizë, makina juaj nuk mund të ecë, dritat në shtëpinë tuaj nuk do të mund të punonin…

Energjia nevojitet per çdo gjë, që bëjmë në jetë dhe të jeni të bindur se jo vetëm duhet, por duhet shumë

Ku gjendet energjia

Energjia gjendet kudo ne botë rreth nesh ajo gjendet në dritën që ne shikojmë, në ushqimin që ne hamë, në tokën mbi të cilën ecim, në bimët që na rrethojnë, të cilat shndërojnë ndriçimin djellor në energji dhe e përdorin atë për t’u rritur… Ajo shfaqet në formën e dritës, nxehtësisë, elektriciteti, tingujve, lëvizjes, etj..

Ku gjendet energjia por pavarësisht bollëkut të energjisë, problemi është se ne nuk mund t’a përdorim atë gjithmonë me lehtësi ashtu si ajo është e depozituar që ta përdorim energjinë, duhet të bëjmë disa ndryshime Nga ana tjetër burimet e energjisë nuk janë të pashterëshme e për këtë arsye ne duhet t’i përdorim ato me shumë kujdes!

Energjia sot në planet është depozituar në dy lloj burimesh energjitike:

Burimet energjitike të parinovueshme

Burimet energjitike të rinovueshme

Burimet e parinovueshme të energjisë Burimet e parinovueshme të energjisë janë ato burime, të cilat e kanë origjinën nga burime të fundshme, që një ditë do të mbarojnë si kundër është nafta, qymyri, gazi natyror, uraniumi etj.. Nafta, qymyri, gazi natyror njihen ndryshe dhe si karburante fosile Ato e kanë origjinën nga materialet bimore e shtazore të dekompozuara gjatë miliona e miliona vitesh më parë

Burimet e parinovueshme të energjisë

MOS HARRONI SE:

Përdorimi i burimeve të parinovueshme për prodhimin e energjisë çon në rritjen e nivelit të ndotjes së mjedisit e po ashtu edhe në rritjen e ngrohjes globale

Burimet e rinovueshme të energjisë

Burimet e rinovueshme të energjisë janë të gjithë ato burime, të cilat janë në parim të pashtershme, të pafundme si energjia e ujit, erës, baticës e zbaticës, dritës, bimëve etj..

Të gjithë këto burime energjitike mund të përdoren e ripërdoren në vazhdim.

Burimet e rinovueshme të energjisë

MOS HARRONI SE:

Prodhimi i energjisë duke u nisur nga këto burime është shumë herë më i mirë pasi nuk ndot mjedisin.

Por energjia kushton

Energjia na lejon që të bëjmë shumë gjëra, të cilat e bëjnë jetën tonë më të mirë,

por energjia nuk është falas, për ta pasur atë duhet shpenzuar

Energjia kushton

Llogjikshëm mund të mendonim se sa më pak energji të përdorim aq më shumë do të kursenim

Energjia kushton

Llogjikshëm del përfundimi se sa më pak energji të përdorim, aq më shumë e mbrojmë mjedisin

Por realiteti është i ndryshëm nga ajo çfarë ne mund të mendojmë dhe dëshirojmë!

Realiteti flet ndryshe

Ne kërkojmë çdo ditë energji!

Çdo ditë, që kalon, ne kërkojmë më shumë energji, përdorim më shumë energji, duhet të prodhojmë më shumë energji,

Por nuk duhet harruar

se burimet energjitike të parinovueshme janë drejt përfundimit të tyre

por edhe po të mos ishim përpara këtij fakti, përdorimi i tyre ka treguar se • ata shërbejën si faktorët kryesorë të ndotjes së mjedisit

Natyrshëm lindin pyejtjet:

Çfarë mund të bëjmë?

Si të ndihmojmë për ruajtjen e këtij ekujlibri?

A mund ne, të bëjmë të njëjtat gjëra, por me më pak shpenzim energjie?

Ndryshimi fillon nga njohja!

Përgjigjet merren nga studimi i realitetit dhe të dhënave shkencore!

Zgjidhjet jepen nga inteligjenca njerzore dhe përkushtimi qytetar!

Njohja

Karburantet fosilë

Përdorimet e tyre

Karburantet fosilë, janë një përzjerje e komponimeve të ndryshme

Komponimet përbërëse ndahen nga njeri-tjetri përmes një procesi, që quhet distilim me fraksione ose i shkallëzuar.

Këto fraksione përfshijnë: petrolin, dizelin, karburantin e avionëve, etj..

Nga Karburantet fosilë mundet gjithashtu të prodhohet edhe plastikë, ilaçe, bojra, ngjyrues, dyllë etj.

Karburantet fosilë dhe Problemet

Djedia e karburanteve fosilë çon në prodhimin e sasive shumë të mëdha të dioksidit të karbonit, që lirohen në atmosferë

Dioksidi i karbonit në atmosferë është një nga shkaktarët e efektit serë

Çfarë është efekti serë? Dioksidi i karbonit në gjendje të gaztë, ka të njëjtin efekt si xhami i serave

Pa praninë e këtij efekti rrezet infra të kuqe të diellit reflektohen mbrapsht në hapësirë.

Por gazet, që shkaktojnë efektin serë e pëngojnë këtë dukuri të rëndësishme duke bërë që nxehtësia të reflektohet përsëri mbrapsht në sipërfaqen e Tokës

… duke ndikuar në ngrohjen e Tokës dhe ajrit rreth saj ose në atë që njihet si Ngrohja Globale.

Realiteti

Problemet e ngrohjes globale janë të shumta

Rritja e temperaturave po përshpejton e do të vazhdojë të ndikojë në shkrirjen e akujve në pole

Si rezultat i ngrohjës globale, akujt në artik po shkrijnë, habitatet gjithnjë e më tepër po vijnë duke u zvogëluar.

In some hot countries, there is less rain, and rivers are drying up.

Temperatura mesatare e tokës po vjen duke u rritur

Kjo po çon dhe do të çojë në thatësi

In places the land is becoming so dry that the farmers can no longer groë crops.

Ndryshimet klimatike ndikojnë në një mot ekstrem, i cili shoqërohet me stuhi dhe uragane

Ngrohja globale po çon e do të vazhdojë të çojë në rritjen e numrit të përmbytjeve dhe forcës së tyre

Janë pikërisht këto burime të energjisë të pa-rinovueshme përdorimi i të cilave duket se rrit cilësinë e jetëvs sv njerzve në Tokë, por në fakt ka bërë që planeti Tokë të vuajë nga një sërë problemesh mjedisore, të cilat shpesh herë janë të pariparueshme e të pakthyeshme!

Probleme të tjera me origjinë nga djegja e

karburanteve fosile, që përdoren si burime energjie

Ndotja nga plumbi ka treguar se është me pasoja mbi zhvillimin dhe progresin e fëmijve që jetëjnë pranë autostradave. Pluhuri dhe gazet ne ajër janë shkaku kryesor i smogut mbi qytetet e mëdha dhe industrializuara. Në shtresën e ozonit është krijuar dhe vazhdon të rritet një vrimë, e cila lejon kalimin e rrezeve të dëmshme ultravjollcë të diellit në atmosferën e Tokës.

TEC-et, që djegin qymyr janë burim i prodhimit të dioksidit të squfurit, që është shkaktar i shirave acide.

Problemet nga karburantet bërthamorë Stacionet energjitike bërthamore mund të prodhojnë një sasi shumë të madhe energjie duke u nisur nga sasi shumë të vogla lënde bërthamore (materialet radioaktive lëshojnë nxehtësi në mënyrë natyrale)

Rrezatimi bërthamor është teje i rrezikshëm

Për prodhimin e kësaj lloje energjie nevojiten standarde shumë të larta

Mbeturinat e këtyre proceseve mbeten radioaktive për më shumë se 1000 vjet

Aksidente të ndryshme kanë ndodhur në stacionet bërthamore të cilat kanë ndikuar jetën e të gjithë qënieve të gjalla në zona shumë të gjëra

Po çfarë mund të bëjmë ne për të ndaluar ngrohjen globale?

Të gjithëve na nevojiten karburantët me

origjinë fosilie. Ne duhet t’i ruajmë e

konservojmë ato për të arrdhmen

Elektriciteti, që ne përdorim mund të prodhohet edhe nga burime energjitike të rinovueshme Kjo do të ndihmonte qe duke ruajtur karburantet ato të përdoreshin për prodhimin e plastikës apo si burim energjie për transport Ne duhet të ndihmojmë në zvogëlimin e humbjeve si të burimeve, që përdoren për prodhimin e energjisë po ashtu edhe humbjet gjatë transportit e përdorimit të saj

burimet alternative të energjisë

Energjia nga era

Energjia hidrike

Energjia diellore

Energjia e baticave

Energjia gjeotermale

Energjia e biomasës

Rrugët që përdoren për të reduktuar humbjet e energjisë

Pramida e energjisë

A kanë ndikime negative burimet

e ripërtëritshme të energjisë?

Pavarësisht prej përparësive, burimet e ripërtëritshme të energjisë kanë ndikime negative mbi mjedisin. Në të ardhmen, shfrytëzimi i stacioneve të energjisë së ripërtëritshme do të kërkojë sipërfaqe të mëdha dhe do të ketë ndikim negativ në aspektin panoramik (gjeneratorët e energjisë së erës, panelet diellore etj.); do të jetë disi i zhurmshëm (gjeneratorët e energjisë së erës) ose i rrezikshëm për cilësinë e ajrit (energjia gjeotermike, djegia e biomasës).

Pavarësisht prej përparësive, burimet e ripërtëritshme të energjisë kanë ndikime negative mbi mjedisin. Në të ardhmen, shfrytëzimi i stacioneve të energjisë së ripërtëritshme do të kërkojë sipërfaqe të mëdha dhe do të ketë ndikim negativ në aspektin panoramik (gjeneratorët e energjisë së erës, panelet diellore etj.); do të jetë disi i zhurmshëm (gjeneratorët e energjisë së erës) ose i rrezikshëm për cilësinë e ajrit (energjia gjeotermike, djegia e biomasës).

Burimet e ripërtëritshme të

energjisë Energjia e erës është energji “mekanike”, që e ka burimin te energjia diellore. Ajo është përdorur qysh në mesjetë në mullinjtë e erës dhe në anijet e lundrimit. Në ditët e sotme, gjeneratorët e energjisë së erës kthejnë me lehtësi energjinë mekanike në energji elektrike. Energjia e prodhuar në këtë mënyrë është pak më e shtrenjtë sesa energjia e prodhuar në termocentrale.

Energjia diellore

Energjia diellore është burimi më i fuqishëm i energjisë. Shfrytëzimi i gjerë i saj kufizohet për shkak të sipërfaqes shumë të madhe që nevojitet për panelet diellore dhe varet prej ndryshimeve të mëdha të sasisë së ndriçimit diellor. Ka dy mënyra për të shfrytëzuar këtë burim energjie. I pari ka të bëjë më ndërtimin e bolierëve diellorë.Si rezultat i energjisë diellore të grumbulluar prej pasqyrave, uji vlon dhe prodhon avull, i cili vë në punë turbinat. Metoda e dytë ka të bëjë me përdorimin e paneleve diellore që e kthejnë energjinë diellore drjejtpërdrejt në energji elektrike. Këto panele nuk endotin mjedisin

Energjia gjeotermike

Energjia gjeotermike krijohet kur nxehtësia e ujit nëntokësor kthehet në energji elektrike nga gjeneratorët e vënë në punëprej turbinave.

Megjithatë, shfrytëzimi i energjisë gjeotermike

Shkakton “ndotje termike”.

Gjithashtu, përdorimi i ujit të nxehtë shkakton probleme të korrozionit të pajisjeve, arsye kjo, që e bën këtë mundësi më të kushtueshme.

Energjia e biomasës

Energjia e biomasës mund të prodhohet duke djegur pjesë dhe mbetje bimore, që dalin nga aktivitetet industriale dhe komunale. Kjo metodë nuk është e rrezikshme për mjedisin, sepse sasia e dioksidit të karbonit është shumë e vogël. Kjo, për arsye se sasia e dioksidit të karbonit e përthithur nga bimët në procesin e fotosintezës është e barabartë me sasinë e shkarkuar në atmosferë gjatë procesit të djegies së biomasës. Megjithatë, djegia e biomasës shoqërohet edhe me shkarkimin e monoksidit të karbonit dhe të blozës.

Energjia e biomasës

Efiçenca e turbinave për prodhimin e kësaj energjie nuk është e lartë, gjë që e bën këtë metodë shumë të shtrenjtë dhe konsumin e lartë të biomasës të pajustifikueshëm.

Një zgjidhje alternative është kthimi i masës bimore në gaz (si, për shembull, metan), i cili mund të digjet më pas në turbina gazi që punojnë me efiçencë më të lartë.

Por ju mund të ndihmoni edhe përmes disa veprimeve shumë të thjeshta por shumë të dobishme si:

Blini e përdorni sa më shumë produkte, që e respektojnë dhe kursejnë energjinë

Shuani dritat kur ato nuk ju nevojiten!

Blini llampa, të cilët kursejnë energji.

Detyra: Reklama ime

Vini nxënësit në punë të krijojnë reklama për llambat që kursejnë energji. Ndajeni klasën në grupe dhe kërkojini secilit grup të përgatisë një reklamë që u drejtohet klientëve ose grupeve të ndryshme të synuar (për shembull, për ata që janë më të kujdesshëm, kursimtarë, të painformuar, etj.). Këto reklama mund të përgatiten si objekte artistike apo pamore ose mund të luhen si role teatrale. Pasi secili grup të ketë bërë paraqitjen e vet, diskutoni se cila prej reklamave ishte më efektive dhe/ose më bindëse.

Mos e mbani ngrohjen hapur gjithë ditën e natën …

Kontrolloni kohën që e mbani hapur energjinë për ngrohje.

Mbani dyert e dritaret e mbyllura kur keni ngrohjen e hapur, që ngrohtësia të mos humbë e energjia të harxhohet kot.

Ne veshim rroba që të mbajmë trupin tonë ngrohtë.

Kuptoni nëse shtëpia dhe shkolla juaj është e ndërtuar me izolimin e nevojshëm, që ndihmon në ruajtjen e ngrohtë. A mbetet ngrohtësia brënda mjedisit apo del jashtë tij nga çatija, muret, dyert e dritaret.

Mendoni a ngrohni gjithmonë aq ujë sa ju nevojitet në ibrikun tuaj?

Po qe se ju e bëni një gjë të tillë, do të harxhonit më pak energji, për t’a vluar atë.

Kujdesni që t’u kujtoni të gjithë atyre që gatuajnë, që të përdorin kapakët e tenxhreve dhe tiganëve, në mënyrë që nxehtësia gjatë gatimit të mos shkojë kot.

Shuajini pajisjet! Mos i lini ato në pritje!

Në qoftë se ju shikoni dritën e ndezur në televizorin tuaj si në figurë, televizori juaj nuk është i shuar pavarësisht se ju nuk shikoni gjë në të. Në këtë gjendje TV juaj harxhon po aq energji sikundër të ishtë i hapur!

Po tjetër?

Fol me miqtë e shokët për kursimin e energjisë

Sa më shumë energji të kursejmë aq më i shëndetshëm do mtë jetë planeti ynë

Ricikloni letrën, plasikën, qelqin dhe aluminin.

Sa më shumë të ricikloni e ripërdorni gjërat aq më pak do e dëmtoni planetin.

Përdorni produkte me etiketa “ENERGY STAR”.

Këto produkte përdorin shumë më pak energji për të bërë të njëjtat funksione.

Ecni në këmbë ose me biçikletë në vend që të përdorni gjithmonë makinënë ose autobusin.

Mos harroni se mjetet e transportit përdorin karburante fosile, të cilët ndikojnë në mnëyrë shumë të ndjeshme në ndotjen e mjedisit dhe ngrohjen globale. Sa më pak ti përdorim aq më mirë është!

Po tjetër?

Mos e lini ujin hapur kur lani dhëmbët.

Uji është shumë i vyer, nevojitet shumë energji për t’a pastruar, mos e keqpërdorni atë!

Mos i lini dyert hapur për më shumë kohë se është e nevojshme.

Ajri i ngrohtë dhe i ftohtë lëviz shumë shpejt. Mos e lini atë të ikë!

Po tjetër?

Përdorni të dy anët e një faqe letre përpara se ta hidhni atë.

Nevojitet shumë energji për të prodhuar letrën, mos e shkoni dëm atë!

Mblidhini mbeturinat.

Ne, të gjithë duam ta ruajmë e kemi planetin tonë të gjelbërt e të pastër!

Po tjetër?

Veprimtari

Prodhimi i energjisë dhe mjedisi

Bëjini klasës pyetjet e mëposhtme:

Nga e merrni energjinë kur ecni, vraponi apo ngisni biçikletën?

Energjia vjen prej djegies së ushqimit brenda trupit tonë.

Çfarë burimesh energjie njihni ju?

Disa prej shembujve mund të jenë: qymyri, nafta, energjia elektrike, drutë, energjia e ujit, e diellit dhe e erës.

Cili është burimi i parë i të gjitha burimeve të tjera të energjisë?

Energjia diellore ose dielli.

Seksioni për shprehjen e lirë të mendimeve për ndikimet negative mbi mjedisin të aktiviteteve që prodhojnë energji

minierat e hapura (çojnë në ndryshimin dhe në shkatërrimin e peisazhit) djegia e burimeve fosile (shoqërohet me shkarkimin e gazeve acide, të hirit, të blozës dhe të ndotësve të tjerë) centralet e energjisë bërthamore (kanë rrezikun e aksidenteve dhe të përpunimit të mbetjeve radioaktive) digat dhe liqenet e hidrocentraleve të mëdhenj (shkaktojnë zhvendosjen dhe humbjen e mjedisit të banimit për shumë banorë, çojnë në humbjen e pyjeve dhe të tokave bujqësore që përmbyten, kanë ndikim negativ mbi peshqit dhe faunën e egër, si dhe ndryshojnë dhe shkatërrojnë peisazhin përreth).

Si të kursejmë energjinë

Pyetini nxënësit se ç’lloj energjie përdorin për ngrohje në shtëpi.

Bëni një listë të mënyrave të ndryshme të ngrohjes.

Organizoni një diskutim për

çështjet e mëposhtme:

Cilat janë përparësitë dhe mangësitë e mënyrave të ndryshme të ngrohjes?

A kushton shumë ngrohja e shtëpisë, e klasës apo e vendit të punës?

Cilat janë disa mënyra për të rregulluar temperaturën e dhomës? (për shembull hapja e dritareve)?

Diskutim

Kërkoni të shprehin lirshëm mendimet e tyre rreth materialeve më të zakonshme të ndërtimit të banesave.

Cilat materiale janë termoizoluese (druri, plastikat, veshjet prej tekstili, ajri që nuk qarkullon)?

Cilat materiale e shkëmbejnë nxehtësinë (betoni, tullat, qelqi, ajri i qarkullueshëm)?

Pyesni dhe diskutoni rreth:

Për çfarë qëllimi përdoren dritaret dyfishe, me një hapësirë ajri në mes?

Përse i përdorim perdet?

Në cilat zona të klasës suaj shkëmbimi i nxehtësisë është më i madh?

Si mund të përmirësohet termoizolimi?

Ndajeni klasën në katër grupe dhe jepini secilit grup informacionin rreth njërit prej burimeve të energjisë

Detyra e çdo grupi është të bindë qytetarët dhe qeverinë se është e domosdoshme të investohet në përdorimin e atij burimi energjie që është caktuar të mbrojë grupi, si dhe të ndikojë në strategjinë e ardhshme energjetike të vendit.

Nxitini ata të kërkojnë informacion dhe fakte të tjera, për të mbështetur qëndrimin e tyre gjatë diskutimit. Detyra e organizatave mjedisore është të paraqesin fakte që mbështesin zëvendësimin e burimeve tradicionale të energjisë me ato të ripërtëritshme. Nga ana tjetër, detyra e qeverisë është të përgatisë një strategji realiste dhe të qëndrueshme për energjinë.