energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 2020)€¦ · energoefeqturobis erovnuli...
TRANSCRIPT
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019–2020)
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
1
sarCevi
sarCevi ....................................................................................................................................................................................................................................................... 1
akronimebi .............................................................................................................................................................................................................................................. 2
ganzomilebebi da koeficientebi.................................................................................................................................................................................. 4
mokle mimoxilva ............................................................................................................................................................................................................................ 6
saqarTvelos energetikuli seqtoris mimoxilva ................................................................................................................................. 7
energoefeqturobis erovnuli samizne maCveneblebis mimoxilva ....................................................................................... 9
evrokavSiris energoefeqturobis direqtivis implementaciis RonisZiebebi ............................................................... 14
1 horizontaluri RonisZiebebi ....................................................................................................................................................................... 14
2 energoefeqturi RonisZiebebi SenobebSi ........................................................................................................................................... 19
3 energoefeqturi RonisZiebebi saxelmwifo sajaro dawesebulebebSi ............................................................... 24
4 energoefeqturi RonisZiebebi mrewvelobaSi ............................................................................................................................... 26
5 energoefeqturi RonisZiebebi satransporto seqtorSi................................................................................................... 30
6 gaTbobisa da gagrilebis energoefeqturi sistemebis danergvis xelSewyoba...................................... 31
7 energiis gardaqmnis, gadacemis, ganawilebisa da moTxovnis regulireba ................................................... 32
danarTi 2: gamoyenebuli masala .................................................................................................. Error! Bookmark not defined.
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
2
akronimebi BAU biznesis tradiciuli gziT ganviTareba
BP briTiS petroliumi
CCGT kombinirebuli ciklis gazturbina
CO naxSirJangi
CO2 naxSirorJangi
CO2eq /
CO2eqv
naxSirorJangis eqvivalenti
CoM merebis SeTanxmeba
CNG CaWirxnuli bunebrivi gazi
EBRD evropiს rekonstruqciisa da ganviTarebis banki
EE energoefeqturoba
EED energoefeqturobis direqtiva
EEO energoefeqturobis valdebuleba
EaPGREEN evrokavSiris programa aRmosavleT evropis partniorobis qveynebSi mwvane
ekonomikis xelSewyoba
EnPC energouzrunvelyofis kontraqti
EPBD Senobebis energomaxasiaTeblebis direqtiva
ESCO eleqtrosistemis komerciuli operatori saqarTveloSi
EU evrokavSiri
EUR evro
E5P aRmosavleT evropis energoefeqturobisa da garemosdacviTi
TanamSromlobis formati
GDP mTliani Sida produqti
GHG saTburis gazebi
GNERC saqarTvelos energetikisa da wyalmomaragebis erovnuli maregulirebeli
komisia (sewmeki)
GSE saqarTvelos saxelmwifo eleqtrosistema (sse)
HPP hidroeleqtrosadguri
HID maRal intensiuri airganmuxtvadi naTurebi
IFC saerTaSoriso safinanso korporacia
IFI saerTaSoriso safinanso instituti
IRR amogebis Sida norma
INDC mosalodneli erovnulad gansazRvruli wvlili
LED Suq-diodi
LEDS dabalemisiebiani ganviTarebis strategia
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
3
LFI adgilobrivi safinanso dawesebuleba
NAMA erovnul doneze misaRebi Semarbilebeli RonisZiebebi
NEFCO nordikuli garesmodacviTi safinanso korporacia
NEEAP energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma
NGO arasamTavrobo organizacia
NO2 azotis orJangi
MOESD ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis saministro
MENRP garemosa da bunebrivi resurebis dacvis saministro
MESD ekonomikis da mdgradi ganviTarebis saministro
PPP msyidvelobiTi unaris pariteti
RECP resursefeqturi da sufTa warmoeba
SEAP mdgradi energetikuli samoqmedo gegma
SME mcire da saSualo sawarmo
SON natriumis maRli wnevis naTurebis
TPP Tboeleqtrosadguri
UNIDO gaeros samrewvelo ganviTarebis organizacia
UNFCCC gaeros klimatis cvlilebis CarCo konvencia
USD / aSS aSS. dolari
WPP qaris eleqtrosadguri
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
4
ganzomilebebi da koeficientebi
kV / kv. Kilovolt/kilovolti kv.
kWh /kvt.sT. kilowatt-hour/kilovatsaaTi
kvt.sT.
MWh /
mgvt.sT.
megawatt-
hour/megavatsaaTi
=1000 kWh
mgvt.sT. =1000 kvt.sT
GWh/gvt.sT. gigawatt-
hour/gigavatsaaTi
=1 000 000 kWh
gvt.sT. =1000 000
kvt.sT
TWh /
tvt.sT.
terawatt-
hour/teravatsaaTi
=1000000000 kWh tvt.sT. =1000000000
kvt.sT
Mtoe / mtne. million tonnes of oil equivalent
mln.t. navTobis
eqvivalenti
W / vt watt/ vati vt.
kW / kvt. kilowatt / kilovati =1000 W
kvt. =1000 vt.
MW / mgvt. megawatt/ megavati =1000000 W
mgvt. =1000000 vt.
Kg / kg. kilogram /kilogrami kg.
t / t. tonne/ tona =1000 kg t. =1000 kg.
Kt / kt. kiloton/ kiloton =1000000 kg kt. =1000000 kg.
Mt / mg.t. megaton / megaton =1 000000000kg mgt. =1 000000000 kg.
km / km. kilometer/
kilometri
km.
tkm / t.km. tonne-kilometer/tona-kilometri
t.km.
pkm / m.km. passenger-
kilometer/mgzavri-
kilometri
mgzavr.km.
TOE per
MWh
0,085984523
t.n.eqviv. mgvt.sT-Si
TOE per GJ: 0,02388459 t.n.eqviv. gigaj-Si
MWh per GJ 0,277777778 mgvt.sT-Si giga j-Si
Gcal per MWh 0,859845228 giga kal.mgvt.sT-Si
GEL per EUR 2,7206 lari evroSi
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
5
USD per EUR 1,092 aSS. dolari evroSi
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
6
mokle mimoxilva
winamdebare dokumenti warmoadgens saqarTvelos energoefeqturobis pirvel erovnul
samoqmedo gegmas (eesg), romelSic asaxulia momdevno 2019-2020 wlis ganmavlobaSi gasatarebeli
energoefeqturobis ganviTarebis xelSewyobis sainvesticio da politikis RonisZiebebi, romelTa
ganxorcileba SesaZloa gagrZeldes 2022 wlamde. eesgs mizania energiis moxmarebis optimizacia da
Semcireba biznesis tradiciuli gziT ganviTarebis (BAU) scenarTan SedarebiT. eesg SemuSavda im
mizniT, rom xeli Seewyos saqarTvelos rigi strategiuli miznebis ganxorcilebas, maT Soris:
ganisazRvros energiis dazogvis miznebi momdevno sami wlis da Semdgomi periodisTvis
im mizniT rom:L
o gaumjobesdes konkurentunarianoba;
o Semcirdes energoresursebis importi;
o Semcirdes saTburis gazebis gafrqveva saqarTvelos iseTi saerTaSoriso
valdebulebebis Tanaxmad, rogorica 2015 wels gaeroSi, klimatis cvlilebis CarCo
konvenciis mimarT wardgenili erovnul doneze gansazRvruli wvlili; uzrunvelyos saerTaSoriso da adgilobrivi organizaciebisa da sazogadoebis
informirebuloba qveyanaSi energoefeqturobis prioritetulobisa da misi ganviTarebis
gegmebis Sesaxeb; Camoayalibos gzamkvlevi prioritetuli RonisZiebebis implementaciisTvis; uzrunvelyos evrokavSiris energoefeqturobis direqtivis (EED - 2012/27/EU)
implementaciis gegmebis Sesaxeb angariSgeba, rac savaldebuloa evrokavSirsa da
saqarTvelos Soris arsebuli asocirebis SeTanxmebiT da energetikul gaerTianebaSi
gawevrianebiT. winamdebare dokumenti aris eesgs sruli dოkumentis mokle mimoxilva. aRniSnuli dokumenti
asaxavs miznebs pirveladi energiis wyaros moxmarebis dazogvisTvis1 da agreTve, am miznebis
miRwevisaTvis gansaxorcielebel politikasa da sainvesticio tipis RonisZiebebs. dokumentSi
aRwerili RonisZiebebi moicavs:
a) RonisZiebebs, romelic ukve ganxorcilebis etapzea;
b) RonisZiebebs, romelTa ganxorcieleba ganpirobebulia sxvadasxva saerTaSoriso SeTanxmebebiT;
g) RonisZiebebs, romelTa ganxorcielebac igegmeba uaxloesi wlebis ganmavlobaSi da
TanxvedraSia erovnul prioritetebTan. aRniSnuli RonisZiebebi dayofilia Semdeg kategoriebad:
horizontaluri tipis cxra RonisZieba, romelsac gavlena eqneba erTze met seqtorze
(mag. sajaro da kerZo seqtori) an/da TanxvedraSia horizontaluri tipis RonisZiebebTan,
rogorc es gawerilia evrokavSiris eesgs saxelmZRvanelSi;
erTi RonisZieba Senobebis, kerZo (komerciuli) da sacxovrebeli Senobebis seqtorisTvis;
sajaro seqtoris cxra RonisZieba, romelic gansaxorcielebeli iqneba centraluri da
adgilobrivi xelisuflebis mier;
mrewvelobis seqtoris eqvsi RonisZieba, romelic moicavs informaciis Segrovebis erT da
sxvadasxva sainvesticio tipis RonisZiebas, romelic aseve dakavSirebulia horizontalur
RonisZiebebTan;
satransporto seqtoris RonisZiebebi;
energetikis seqtoris rva RonisZieba, romelic dakavSirebulia energiis gardaqmnis,
gadacemisa da ganawilebis qveseqtorebTan.
1 RonisZiebebi pirveladi energiis wyaros moxmarebisa da qveyanaSi energiis saerTo moTxovnis Sesaxeb moicavs energetikis seqtoris moxmarebas, energiis gardaqmnisa (mag. navTobidan an bunebrivi gazidan eleqtroenergiis miRebis procesSi warmoqmnili danakagebi) da energiis ganawilebis dros arsebul danakargebs, aseve, saboloo momxmareblebis mier energiis moxmarebas.
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
7
eesgs momzadebis dros warmoebuli gamoTvlebis mixedviT, zemoaRniSnuli RonisZiebebis
ganxorcielebiT SesaZlebelia energiis dazogvis maCvenebelma 2020 wels Seadginos 9% pirveladi
energiis wyaroSi da 4% energiis saboloo moxmarebaSi.
2025 wels Seadginos 13% - pirveladi energiis wyaroSi da 9% energiis saboloo moxmarebaSi;
2030 wels ki, - 14%, pirveladi energiis wyaroSi da 11% energiis saboloo moxmarebaSi BAU-s scenaris prognozebTan SedarebiT.
energiis dazogvis am maCveneblebs mniSvnelovani wvlilis Setana SeuZlia saqarTvelos
,,erovnul doneze gansazRvruli wvlilis2” miznebSi, romlis Sesrulebis valdebuleba saqarTvelom
ganisazRvra 2015 wlis dekemberSi, gaeros klimatis cvlilebis CarCo konveნciis mxareTa parizis -
COP21 konferenciaze3. aseve, mniSvnelovani da aRsaniSnavia, rom eesgs zemoxsenebuli RonisZiebidan: xuTi RonisZieba, romelic iTvaliswinebs sajaro da kerZo seqtorSi msxvili
investiciebis ganxorcielebas, implementacia ukve dagegmilia mTavrobis/kerZo seqtoris
mier;
ganxorcielebis etapzea sami RonisZieba, romelic iTvaliswinebs politikis danergvas
sxvadasxva mimarTulebiT;
cxra RonisZieba iTvaliswinebs politikis im mimarTulebebis danergvas, romlis
ganxorcielebis valdebulebac qveyაnam aiRo energetikul gaerTianebaSi
gawevrianebiT/evrokavSirTan asocirebis SeTanxmebis gaformebiT;
ocdaerTi RonisZiebis implementacia, romelic iTvaliswinebs municipalur doneze
politikis danergvas da Sesabamisi investiciebis ganxorcielebas, jer dagegmili ar aris;
eqvsi RonisZieba iTvaliswinebs kerZo seqtorze orientirebuli politikis gatarebas.
eesgs Seqmnis procesi mimdinareobda sxvadasxva mniSnvelovan uwyebebTan konsultaciebis
paralelurad da moicavda:
aqtiur komunikaciasa da konsultacias asze met dainteresebul mxaresTan, centraluri
mTavrobis da municipalitetebis warmomadgenlebTan, adgilobriv da saerTaSoriso
eqspertebTan, romelTa umravlesobam mniSnvelovani wvlili Seitana eesgs CamoyalibebaSi;
eesgs proeqtis gansaxilvelad Catarda Bori samuSao Sexvedra (,,vorkSopi”), ToToeulSi
monawileoba miiRo ormocdaaTze metma dainteresebulma pirma;
eesgs proeqtze werilobiTi komentarebi warmoadgina ocdaxuTma sxvadasxva
dainteresebulma mxarem/uwyebam.
saqarTvelos energetikuli seqtoris mimoxilva
amJamad, saqarTvelos energetikis seqtori, energetikuli politika da maregulirebeli
sakanonmdeblo garemo aqtiuri reformisa da ganviTarebis fazaSia.AamasTan aRsaniSnavia, rom
energoefeqturobis sferos regulirebis mizniT momzadebulia kanonproeqtebi, energoefeqturobis
Sesaxeb kanonis proeqti, Senobebis energoefeqtianobis Sesaxeb kanonis proeqti da energo-
etiketirebis Sesaxeb kanonis proeqti, (Senobebis energoefeqtianobis Sesaxeb da energo-etiketirebis
Sesaxeb kanonis proeqtebi gansaxilvelad wardgenilia saqarTvelos parlamentSi), romelTa
amoqmedebiს Semdeg Seiqmneba samarTlebriv baza eesg-Ti dasaxuli miznobrivi RonisZiebebis
savaldebulod ganxorcielebisTvis. reformebze gansakuTrebul gavlenas axdens 2014 wlis 27 ivniss evrokavSirTan gaformebuli
asocirebis SeTanxmeba. aRniSnuli SeTanxmebis Tanaxmad, saqarTvelom aiRo valdebuleba Seasrulos
2saqarTvelos mTavroba (2015) - saqarTvelos ,,erovnul doneze gansazRvruli wvlili” UNFCCC - sadmi wardgenili dokumenti. xelmisawvdomia bmulze: http://www4.unfccc.int/submissions/INDC/Published%20Documents/Georgia/1/INDC_of_Georgia.pdf
3aRniSnuli dokumentis Tanaxmad saqarTvelo 2030 wlisTvis gegmavs upirobod 15%-iT saTburis gazebis emisiebis Semcirebas, BAU-s scenarTan SedarebiT. 15%-iani Semcirebis savaldebulo miznis gazrda SesaZlebelia 25%-mde, Tu saerTaSoriso xelSekrulebaSi asaxuli iqneba iseTi
mniSvnelovani aspeqtebi, rogoricaa: teqnikuri mxardaWera, iaf finansuri resursebze wvdoma da teqnologiebis gadacema.
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
8
evrokavSiris direqtivebi energetikis seqtorSi da ,,mesame energopaketiT4 gaTvaliswinebuli
moTxovnebi. aRsaniSnavia, rom 2017 wlis ivlisSi saqarTvelo energetikuli gaerTianebis
sruluflebiani wevri gaxda.
2017 wlis energetikuli balansis5 mixedviT, saqarTveloSi energiis moxmarebis დაახლოებით 73% modioda wiaRiseul sawvavze. wiaRiseuli sawvavis Sida miwodebis TiTqmis mTlianad, 98%
importirebulia mezobeli qveynebidan, rac niSnavs, rom energousafrTxoeba da
energodamoukidebloba qveynisTvis mniSvnelovan gamowvevas warmoadgens _ gansakuTrebiT იმ fonze, rom regioni xasiTdeba garkveuli sirTuleebiT. situacias aseve amZafrebs bolo wlebSi wiaRi-
seuli sawvavis moxmarebis zrdis tendencia (ixile naxazi 1 da naxazi 2), rac ganapirobebs importis
moculobis zrdas. yvelaze didi mateba SeiniSneba bunebrivi gazis importSi.
nax. 1: energiis saboloo moxmarebis grafikuli monacemebi sawvavis saxeobebis mixedviT 2013 -2017 wlebSi
nax. 2: ekonomikis seqtorebis wili energiis moxmarebaSi
4evrokavSirTan (30 agvisto 2014 w) asocirebis Sesaxeb SeTanxmeba ,,erTis mxriv, evrokavSirs da evropis atomuri energiis gaerTianebas da maT wevr saxelmwifoebsa da meores mxriv, saqarTvelos Soris asocirebis Sesaxeb”. evrokavSiris oficialuri Jurnali L261/4 xelmisawvdomia: http://eeas.europa.eu/georgia/pdf/eu-ge_aa-dcfta_en.pdf 52013 wlamde ar arsebobda srulyofili energetikuli balansi. saqarTvelos erovnuli statistikis departamentma 2013 wels
gamoqveynebuli energetikuli balansi daakoreqtira da srulyofili balansi gamoica 2014 wels. Sesabamisad, 2014 wlis
agregirebuli energetikuli balansis monacemebi gamoyenebulia rogorc sabaziso monacemebi da aTvlis periodi, romlis
mimarTac ganisazRvra dazogvebis potenciali.
-
500.00
1,000.00
1,500.00
2,000.00
2013 2014 2015 2016 2017
ენერგიის მოხმარება საწვავის მიხედვით 2013-2017 წწ, ტნე
ქვანახშირი ნავთობპროდუქტები ბუნებრივი გაზი
გეოთერმული, მზის და ა.შ. ბიოსაწვავი და ნარჩენები ელექტრო ენერგია
16%
32%
10%
30%
1%4%7%
ეკონომიკის სექტორების წილის ენერგეტიკის 2017 წლის ბალანსში მრეწველობა
ტრანსპორტი
კერძო და სახელმწიფო მომსახურებაშინამეურნეობები
სოფლის, სატყეო და თევზის მეურნეობასხვა
არაენერგეტიკული მიზნებისათვის
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
9
wyaro: saqstati (2018) saqarTvelos energobalansi, 2017
miuxedavad imisa, rom saqarTvelos ekonomika sxva qveynebTan ASedarebiT ar xasiaTdeba
energointensiuri mrewvelobis dargebiT, misi mTliani Sida produqtis energointensiuroba kvlav
bevrad ufro maRalia, vidre magaliTad TurqeTis, romlis ekonomikuri struqtura (samrewvelo
seqtori) xasiaTdeba maRali kuTri energomoxmarebiT. aRniSnuli faqtori miuTiTebs, rom
saqarTveloSi energoefeqturobis gaumjobesebis potenciali arsebobs.
energoefeqturobis erovnuli samizne maCveneblebis mimoxilva
saqarTvelos energoefeqturobis erovnuli samizne maCveneblebi 2020, wlisTvis mocemulia 1
cxrilSi. A
aRniSnuli cxrili aseve mocemulia dagemili RonisZiebebis ganxorcielebiT gamowveuli
mosalodneli Sedegebi 2025 da 2030 wlebisTvis, rogorc damatebiTi indikatoruli samizne periodi. aRniSnuli mizanis miiRweva SesaZlebelia eesg-s yvela RonisZiebis ganxorcielebis SemTxvevaSi.
mocemuli miznebi aris simboluri da ar warmoadgens iuridiulad savaldebulo miznebs.
cxrili 1: saqarTvelos energoefeqturobis indikatoruli miznebi, 2020, 2025 da 2030 wlebisTvis, biznesis tradiciuli gziT ganviTarebis (BAU) scenarTan SedarebiT
weli 2014 2020 2025 2030
dasaxeleba pirveladi
energiaP (gvt.sT.)
sabolo
energia
(gvt.
sT.)
pirveladi
energia
(gvt.sT.)
saboloo
energia
(gvt.sT.)
pirveladi
energia
(gvt.sT.)
saboloo
energia
(gvt.
sT.)
pirveli
energia
(gvt.sT.)
saboloo
energia
(gvt.
sT.)
BAU-s scenari 54 894 46 758 63 185 57 426 85 542 70 201 101 810 83 710
dazogvebi
RonisZiebebida
n
- - 5 455 2 588 10 856 6 167 14 584 9 253
dazogvebis
RonisZiebebis
Semdeg
54 894 46 758 57 729 54 838 74 687 64 034 87 226 74 457
% dazogili
energia BAU-s SedarebiT
0% 0% 9% 4% 13% 9% 14% 11%
SeniSvna: energiis moxmarebis cifrebi aRebulia saqstatis 2014 wlis energetikuli balansidan (gamoqveynebulia 2015 w.). 2014 wlis energomoxmarebis saboloo cifrebi ar asaxavs energetikul seqtorSi navTobproduqtebis araenergetikuli daniSnulebiT moxmarebas _ 27 gvt.sT.
rogorc 1 cxrilidan Cans eesgSi aRweril RonisZiebebs mniSvnelovani zegavlenis moxdena
SeuZlia qveynis energomoxmarebaze.
BAU-s scenari damuSavda MARKAL-is kompiuteruli programis saSulebiT, dabalemisiebiani
ganviTarebis strategiis (LEDS) proeqtis farglebSi arsebuli informaciis gamoyenebiT. BAU-s ganviTarebis scenaris modelirebisas gamoyenebulia Semdegi daSvebebi:
mosaxleobis raodenoba amJamad aris 3 720 4006 da ar Aicvleba modelirebis periodSi;
2030 wlisaTvis mTliani Sida produqtis 5,6%-iT zrda; erT sul mosaxleze mTliani Sida produqti 2015 wels 3450 evrodan gaizrdeba 7660
evromde 2030 wlisTvis;
6ixileT: http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=152&lang=eng
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
10
ojaxebis raodenoba 2030 wlisTvis darCeba igive - 955 000; 2030 wlisTvis eleqtroenergiis moxmareba mrewvelobaSi gaizrdeba 5,6%-iT weliwadSi.
energomoxmarebaze gavlena gaangariSebuli iqna TiToeuli RonisZiebisTvis individualurad,
sadac BAU-s scenariT ganviTarda saboloo energiisa da pirveladi energiis moxmareba da Semdeg
gaTvaliswinebuli iqna energoefeqturi RonisZiebebi, romelic moicavs mTel rig potenciur
cvlilebebs, rogoricaa: ganaxlebad energiaze momuSave teqnologiebis gamoyeneba, tradiciuli, pirvelad energiis
wyaroebze, energomatareblebze momuSave teqnologiebis nacvlad - mag.: wylis ga-
cxelebisaTvis qselidan miRebuli eleqtroenergiis sruli an nawilobrivi Canacvleba
mzis energiiT miRebuli elqtroenergiiT an siTbos saSualebiT. Sedegad, ar icvleba
moTxovnili saboloo energiis odenoba, xdeba pirveladi energiis wyaros (romelic
gamoiyeneba eleqtroenergiis misaRebad) dazogva; energiis gadacemis/ganawilebis/transformaciis efeqturobis gaumjobeseba _ mag.:
eleqtroenergiis an bunebrivi gazis danakargebis Semcireba qselebSi, an bunebriv gazze
momuSave eleqtrosadgurebis efeqturobis gaumjobeseba Tanamedrove teqnologiebze
momuSave eleqtrosadgurze gadarTvis gziT;
saboloo momxmareblebis mowyobilobebis efeqturobis gaumjobeseba -mag.: efeqturi
ganaTebis, SeSis efeqturi Rumelebis SeTavazeba, avtomobilebis efeqturobis
gaumjobeseba, efeqturi tumboebis, qvabebis da sxva efeqturi teqnologiebis gamoyeneba
mrewvelobaSi da sxva seqtorebSi;
efeqtur satransporto saSualebebze gadasvla _ rogoricaa avtobusebi an metro,
personaluri avtosatransporto saSualebebis nacvlad. aRniSnuli agreTve
iTvaliswinebs satvirTo gadazidvebis gadatanas mZime satvirTo avtosatransporto
saSualebebidan rkinigzaze;
saboloo momxmareblebis energiis wyaroebze moTxovnis Semcireba _ rogoricaa siTbos
danakargebis Semcireba SenobebSi, Sigawvis Zraviani avtosatransporto saSualebebis
gamoyenebis Semcireba, samrewvelo kompaniebis momsaxurebis gaumjobeseba da a.S.
RonisZiebebis miznebi gaangariSebuli iqna energoefeqturobis sabazro potencialis
maqsimaluri gaTvaliswinebiT. aseve, bazris gajerebisa da investirebis donis SesaZleblobebis
garkveuli daSvebebidan gamomdinare. es yovelive detaluradaa aRwerili TiToeuli RonisZiebisTvis
eesgs srul versiaSi. 2020, 2025 da 2030 wlebi, rogorc samizne periodi, SeirCa evrokavSiris da
energetikuli gaerTianebis samizne TariRebisa da INDC-Si saTburis gazis SemcirebisTvis
dadgenili periodis gaTvaliswinebiT.
eesgSi dasaxuli miznebis miRweva damokidebulia sam ZiriTad faqtorze:
1. energoefeqtorobis ganviTarebis ambiciuri dRis wesrigis Sesrulebaze:
a) proeqtebis identificirebis, teqnikuri daxmarebisa da grantis ganawilebis sqemis
amoqmedeba ekonomikisa da mdgradi gaviTarebis saministros mier. (H-1); b) energoefeqturobis waxaliseba mrewvelobaSi (H-2); g) SenobebSi energetikuli maxasiaTeblebis Sesaxeb direqtivis moTxovnebis (EPBD) Sesruleba, energoauditis sistemis (H-9) da energoauditorTa kvalifikaciis
amaRlebis (H-5) CaTvliT;
d) samrewvelo seqtorSi gadawyvetilebis mimRebTa codnisa da unarebis gaZliereba
energoefeqturobis mimarulebiT (H-3), energoauditis wesebis damtkiceba da
energoauditorTa kvalifikaciis amaRlebis xelSewyoba (H- 6); e) energoefeqturi Sesyidvebis magaliTebis, arsebuli praqtikebis gacnoba/danergva. (P-8) v) maregulirebeli meqanizmebis daweseba/amoqmedeba, raTa daCqardes energoefeqturi
naTurebis bazris segmentis gazrda (B-1, P-3 da investiciebi mrewvelobaSi ); da z) avtomobilebis teqnikuri inspeqtirebis programa (T-2).
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
11
2. teqnikuri daxmarebis xelmisawvdomoba: bevri RonisZiebis ganxorcieleba damokidebulia
teqnikuri daxmarebis xelmisawvdomobaze, sxvadasxva qveseqtorSi eneრgoefeqturi RonisZiebebis
ganxorcielebisaTvis investiciebis dasagegmavad;
3. sainvevsticio fondebTan xelmisawvdomoba proeqtebis ganxorcielebisTvis: grantebsa da
xelmisawvdomi/gonivruli saprocento ganakveTis mqone sasesxo finansur instrumentebze
xelmisawvdomoba RonisZiebebis Sesasruleblad;
naxazi 3 gviCvenebs energიis dazogvebis ganawilebas seqtorebis mixedviT. xolo, naxazze 4
mocemulia energiis seqtorebSi energiis dazogva procentuli maCveneblebiT. unda aRiniSnos, rom
dazogva logikuradaa ganawilebuli seqtorebs Soris. mniSvnelovani dazogvebi modis energetikisa
da transportis seqtorebze. horizontaluri RonisZiebebis garkveuli nawilisTvis dazogvebi ar
aris daangariSebuli, radgan maTi Sedegi ZiriTadad dakavSirebulia sxva seqtorebSi
energoefeqturobis ganviTarebis stimulirebasa da invensticiebis ganxorcielebasTan.
nax. 3: pirveladi energiis dazogva seqtorebis mixedviT 2020, 2025 da 2030 wlebisTvis (gvt.sT.)
nax. 4: pirveladi energiis dazogvis procentuli samizne maCveneblebi 2020, 2025 da 2030 wlebisTvis
qvemoT mocemuli cxrili 2 asaxavs eesg-Si dagegmili prioritetuli tipis RonisZiebebs,
romlebic pirdapir aris davakSirebuli energoefeqturobaSi investiciebis mozidvis
1% 8% 13%4%3% 1%
2%3% 3%13%13%
18%36% 32%
31%
43% 42% 35%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2020 2025 2030
pirveladi energiis dazogvis samizne maCveneblebi 2020-2030 ww. (%)
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
12
xelSewyobasTan da aseve DCFTA-is 3-wlian samoqmedo gegmaSi asaxuli RonisZiebebis SesrulebasTa.
gansakuTrebiT mniSvnelovani RonisZiebebi, romelic ukavSirdeba energiis dazogvas an/da
investiciebis xelSewyobas aRniSnulia Ria cisferi foniT.
cxrili 2
No. energodamzogi RonisZiebis dasaxeleba 2019 2020 2021 2022
saministros mier gansaxorcielebeli horizontaluri RonisZiebebi
H-1 alternatiuli politikis RonisZieba: energoefeqturi RonisZiebebis dafinansebis sqemebi
H-3 alternatiuli politikis RonisZieba: satreningo da saganmanaTleblo programebi, energosakonsultacio programebis CaTvliT
H-8 momxmarebelTa sainformacio programebi da treningi
T-2 sazogadoebis cnobiereba – sainformacio kampania satransporto seqtorisTvis
H-2 alternatiuli politikis RonisZieba: energoefeqturobis stimulireba /xelSewyoba mrewvelobaSi
H-7 mrewvelobis seqtorSi energoauditis, menejmentis sistemebis da boilerebis inspeqtirebis danergva*
sajaro da saSeneblo seqtorebSi gasatarebeli politikis RonisZiebebi
H-4 standartebi da normebi da sayofacxovrebo teqnikis energoefeqturi etiketirebis sqemebi*
H-5 kvalifikaciis, akreditaciis da sertificirebis sqemebi _ Senobebi*
H-9 Senobebis energomaxasiaTeblebis Sesaxeb direqtivis kanonmdeblobaSi asaxva da ganxorcieleba: standartebi, normebi da SenobebSi energomaxasiaTeblebissertificirebis sqemebi*
B-1 regulaciebi sacxovrebel da komerciul SenobebSi ganaTebis sistemebis efeqturobis gasaumjobeseblad
P-1 sajaro SenobebisTvis energoefeqturi erovnuli sainformacio sistemis SemuSaveba
P-8 energoefeqturi sajaro Sesyidvebi**
transportis seqtorSi gasatarebeli politikis RonisZiebebi
T-1 satransporto saSualebebis gaumjobeseba - avtosatransporto saSualebebis perioduli teqnikuri inspeqtireba
T-8 avtomobilebis gaumjobeseba: hibriduli avtomobilebisa da eleqtromobilebis raodenobis gazrda**
pirveladi energiis seqtorSi gasatarebeli politikis RonisZiebebi
E-2 hidroeleqtrosadgurebis reabilitacia da investiciebi
E-3 simZlavris rezervebis da sezonuri reJimebis optimizacia
E-5 normatiuli moTxovnebi eleqtroenergiis normatiuli danakargebis gaangariSebis wesebis mimarT - investiciebis stimulireba**
E-6 milsadenebSi bunebrivi gazis normatiuli danargebis gaangariSebis wesebi- investirebis stimulireba**
politikis miReba da ganviTareba
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
13
politikis ganxorcieleba
prioritetuli RonisZiebebi energiis dazogvis misaRwevad /bazris ganviTarebis xelSewyoba
* politika, rogorc energetikul gaerTianebisa da evrokavSiris asociaciaSi wevrobis moTxovna
** ukve arsebuli politika
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
14
evrokavSiris energoefeqturobis direqtivis implementaciis
RonisZiebebi
eesg-s mocemul nawilSi warmodgenilia informacia yvela mniSvnelovani energoefeqturi
RonisZiebis Sesaxeb, romlis ganxorcieleba dagegmilia evrokavSiris energoefeqturobis
direqtivis (EED 2012/27/EU) implementaciis mizniT. aRniSnuli RonisZiebebis analizi da Sesabamisi
prezentaciebi momzadebulia saqarTvelos ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis saministros mier,
saerTaSoriso da adgilobrivi eqspertebis konsorciumis daxmarebiT. garda amisa, eesg-Si asaxulia
centraluri mTavrobis da sxvadasxva municipalitetebis warmomadgenlebis mier mowodebuli
mniSvnelovani informacia. eesgs gaxorcielebasa da monitoringze pasuximgebelia saqarTvelos
mTavaroba. amasTanave, eesgs ganxorcielebasa da monitoringSi mniSvnelovani roli eniWeba
centraluri mTavrobis qvesauwyebo organizaciebsa da municipalitetebs, rac detalurad aris
aRwerili eesg-s vrcel dokumentSi asaxul RonisZiebebSi.
qvemoT mocemul TavSi aRwerilia sxvadasxva seqtorSi dagegmili RonisZiebebi, rac
SesabamisobaSia evrokavSiris mier eesgsTvis damtkicebul saxelmZRvanelo dokumentTan.
1 horizontaluri RonisZiebebi
1.1 energoefeqturobis valdebulebis sqema/alternatiuli RonisZiebebi
energoefeqturobis direqtivis me-7 muxli evrokavSiris wevr qveynebs avaldebulebs daaweson
energoefeqturobis valdebulebis (Energy Efficiency Obligation Scheme -EEOS) sqema an miaRwion energiis dazogvis igive moculobebs alternatuli RonisZiebebis saSulebiT. energoefeqturobis
valdebulebis sqema energiis gamanawilebel kompaniebs avaldebulebs saboloo momxmarebelTaTvis
miwodebuli energiis sul mcire 1,5%-is dazogvas. energetikuli gaerTianebis wevri qveynebisTvis
energoefeqturobis valdebulebis sqemiT gansazRvrulia saboloo momxmarebelTaTvis
yovelwliurad miwodebuli energiis 0,7%-is dazogva, 2019 wlis 1 ianvridan 2022 wlis 31 dekembramde.
Tumca, energetikuli gaerTianebis wevr qveynebs SeuZlia dazogvis zemoaRniSnuli maCvenebelis -
0,7%-is TandaTanobiT Sesruleba. anu 2019 da 2020 wlebSi 0,5%-is dazogva, xolo 2021 da 2022 wlebSi
0,7%-is dazogva. aRniSnuli an/da sxva alternatiuli RonisZiebebis danergvis Sesaxeb qveyanam unda
acnobos energetikuli gaerTianebis samdivnos 2019 wlis ბოლომდე. zemoaRniSnuli miznis misaRwevad
saqarTvelos mTavrobam konsultaciebis Sedegad gadawyvita alternatuli politikis RonisZiebebis
ganxorcieleba, romlis misaRwevad saWiro iqneba ekonomikis sxvadasxva seqtorSi
kapitaldabandebisa da rigi teqnikuri RonisZiebebis ganxorcieleba. aqedan gamomdinare, eesg-Si
energoefeqturobis savaldebulo sqemiT gansazRvruli mizani ganxiluli ar aris.
energoefeqturobis valdebulebis sqemis Sesrulebis nacvlad, saqarTvelo gegmavs
Sesruldes alternatiuli politikis RonisZiebebi, romlebic dakavSirebulia teqnikur da finansur
RonisZiebebTan da amcirebs saboloo energiis moxmarebas.
saboloo momxmareblis mier moxmarebuli energiis dazogvisTvis energoefeqturobis
direqtivis me-7 muxli qmnis alternatiuli RonisZiebebis gatarebis SesaZleblobas, rac miCneulia
energoefeqturi valdebulebis sqemis alternativad (an damatebiTi RonisZiebad).
saqarTvelos eesgSi mocemulia Semdegi alternatuli RonisZiebebi:
energoefeqturi RonisZiebebis dafinansebis sqemebis Seqmna (H-1); energoefeqturobis stimulireba/xelSewyoba mrewvelobaSi ( H-2); saganamanaTleblo (treningebi) da sakonsultacio (energetikuli mimarTulebiT)
programebis Catareba (H-3);
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
15
standartebis, normebis da energomarkirebis sqemebis SemuSaveba (H-4).7
zemoaRniSnuli alternatiuli RonisZiebebi damoukideblad ar ganapirobeben energiis
dazogvebs, Tumca qmnian SesaZleblobas miRweul iqnas energoefeqturobis valdebulebis sqemiT
miRebuli dazogvebis Sesabamisi odenobis dazogvebi, konkretuli teqnikuri da finansuri saxis
RonisZiebebis gatarebiT. konkretuli dargobrivi RonisZiebebis gatarebis Sedegad SesaZlebelia
meti energodazogvis miReba vidre energoefeqturobis valdebulebis sqemis amoqmedebiT.
sxva horizontaluri RonisZiebebi moicavs:
kvalifikaciis, akreditaciis da sertificirebis sqemebi SenobebSi (H-5), rac gavlenas
iqoniebs Senobebsa da sajaro seqtorze;
kvalifikaciis, akreditaciis da sertificirebis sqemebi mrewvelobaSi (H-6); msxvili samrewvelo obieqtebisTvis energoauditis, energomenejmentis sistemebis da
boilerebis inspeqtirebis danergva (H-7); momxmarebelTa sainformacio programebi da treningi (H-8); Senobebis energomaxasiaTeblebis direqtivis kanonmdeblobaSi asaxva da ganxorcieleba:
standartebi, normebi da SenobebSi energiis moxmarebis sertificirebis sqemebi (H-9), rac gavlenas iqoniebs Senobebsa da sajaro seqtorze;
cxrili 3 aRwers savaraudo daSvebebs RonisZiebebis ganxorcielebis Rirebulebebis Sesaxeb
# energiis dazogvis
RonisZiebebis
dasaxeleba
ganmaxorcielebeli organo wyaro dafinansebi
s tipi
saWiro finansuri resursi
uaxloes periodSi (2019-2020)
2019 2020 jami 2019 – 2020
H-1
alternatiuli
politikis
RonisZiebebi:
energoefeqturi
RonisZiebebis
dafinansebis
sqemebi
sawyis etapze ekonomikis
da mdgradi ganviTarebis
saministro
centralur
i
xelisufle
ba
arafinans
uri dasazus
tebelia dasazusteb
elia dasazustebelia
saerTaSor
iso
safinanso
institucie
bi / bankebis investicieb
i
grante
bi
dasazus
tebelia
dasazusteb
elia dasazustebelia
jami
H-2
alternatiuli
politikis
RonisZiebebi:
energoefeqturobi
s stimulireba /
xelSewyoba
mrewvelobaSi
ekonomikisa da mdgradi
ganviTarebis saministro
centralur
i
xelisufle
ba
arafinans
uri € 0 € 79 000 € 79 000
kerZo
samrewvelo
kompaniebi
Aაrafinansuri da
investicie
bi
€ 0 € 9 361 000 € 9 361 000
jami € 0 € 9 440 000 € 9 440 000
7es moTxovna gamomdinareobs evrokavSiris 2010/30/EU direqtividan. miuxedavad imisa, rom saqarTvelo jer evrokavSiris wevri qveyana ar aris, saqarTvelo aris energetikuli gaerTianebis sruluflebiani wevri, amitom, es RonisiZeba eesg-Si klasificirebulia rogorc “alternatiuli politikis RonisZieba”
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
16
# energiis dazogvis
RonisZiebebis
dasaxeleba
ganmaxorcielebeli organo wyaro dafinansebi
s tipi
saWiro finansuri resursi
uaxloes periodSi (2019-2020)
2019 2020 jami 2019 – 2020
H-3
alternatiuli
politikis
RonisZiebebi:
satreningo da
saganmanaTleblo¬
programebi,
energosakonsult
acio programebis
CaTvliT
ekonomikisa da mdgradi
ganviTarebis saministro,
sxva Sesabamiss
uwyebebTan da
saerTaSoriso safinanso
institubTan TanamSromlobiT
centralur
i mTavroba
ara
finansuri € 0 € 0 € 158 000
jami € 0 € 0 € 158 000
H-4
standartebi da
normebi da
sayofacxovrebo
teqnikis
energoefeqturi
markirebis sqemebi
ekonomikisa da mdgradi
ganviTarebis saministro,
Sesabamiss uwyebebTan
TanamSromobiT
centralur
i mTavroba
ara
finansuri € 13000 € 91000 € 183000
kerZo
seqtori investori € 0 € 0 € 0
jami € 13 000 € 91 000 € 104 000
H-5
kvalifikaciis,
akreditaciis da
sertificirebis
sqemebi _ Senobebi
ekonomikisa da mdgradi
ganviTarebis saministro
treining centrebTan
Sesabamiis uwyebebTa
mWidro TanamSromlobiT
centralur
i
xelisufle
ba
ara
finansuri € 138000 € 133000 € 374000
jami € 138 000 € 133 000 € 271 000
H-6
kvalifikaciis,
akreditaciis da
sertificirebis
sqemebi _
mrewveloba
ekonomikisa da mdgradi
ganviTarebis saministro,
treining centrebTan da
Sesabamiss uwyebebTan
mWidro TanamSromlobiT
centralur
i
xelisufle
ba
arafinans
uri € 138 000 € 133 000 € 271 000
jami € 138 000 € 133 000 € 271 000
H-7
mrewvelobis
seqtorSi
energoauditis,
menejmentis
sistemebisa da
boilerebis
inspeqtirebis
danergva
ekonomikisa da mdgradi
ganviTarebis saministro
Sesabamiss uwyebebTan
TanamSromlobiT
centralur
i
xelisufle
-ba
arafinans
uri € 38 000 € 39 000 € 77 000
mrewveloba
/kerZo
kompaniebi
investire
ba € 83 000 € 413 000 € 496 000
jami € 121 000 € 452 000 € 582 000
H-8
momxmareblis
sainformacio
programebi da
treningi
ekonomikisa da mdgradi
ganviTarebis saministro
Sesabamiss uwyebebTan
(SesaZloa
municipalitebTan),
donorebTan/
saerTaSoriso safinanso
instituciebTan TanamSromlobiT
centralur
i
xelisufle
ba
arafinans
uri
€ 0 € 756 000 € 756 000
municipali
tetebi
arafinans
uri
€ 0 € 200 000 € 200 000
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
17
# energiis dazogvis
RonisZiebebis
dasaxeleba
ganmaxorcielebeli organo wyaro dafinansebi
s tipi
saWiro finansuri resursi
uaxloes periodSi (2019-2020)
2019 2020 jami 2019 – 2020
jami € 0 € 956 000 € 956 000
H-9
Senobebis
energoefeqturobi
s direqtivis
kanonmdeblobaSi
asaxva da
ganxorcieleba:
standartebi,
normebi da
SenobebSi
energiis
moxmarebis
sertificirebis
sqemebi
ekonomikisa da mdgradi
ganviTarebis saministro
Sesabamiss uwyebebTan
TanamSromlobiT
centralur
i xelisu-
fleba
arafinans
uri € 25 000 € 130 000 € 38 000
uZravi
qonebis
developer
ebi /
Senobebis
mepatronee
bi
investire
ba € 0 € 7 377 000 € 7 377 000
municipali
tetebi
arafinans
uri € 25 000 € 25 000 € 100 000
jami € 50 000 € 7 532 000 € 7 582 000 jami € 460 000 € 18 907 000 € 4 758 5000
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
18
1.2 energetikuli servisebi
energouzrunvelyofis kontraqtis (EnPC)8 an/da energodazogvis momsaxurebis RonisZiebebze
informacia eesgSi asaxuli ar aris, radganac am etაpze aRiSnuli momsaxurebis funqcionirebisTvis
bazari jer mzad ar aris _ aseve, ar arsebobs zemoxsenebuli momsaxurebis xelSewyobis konkretuli
gegmebi.
winamdebare eesg-s momzadebis dros Catarebul analizze dayrdnobiT, energouzrunvelyofis
kontraqtebis potenciuri bazris areali ukavSirdeba qvemoT mocemul konkretul seqtorebs, sadac
energouzrunvelyofis kontraqtebi gavrcelebuli praqtikaa: mrewveloba: mrewvelobis seqtorSi energouzrunvelyofis kontraqtebis danergvis didi
potencialia _ daaxloebiT 200 milion evroze meti investiciis ganxorcielebis
potencialiT da 30%-ze maRali rentabelobis Sida normiT (IRR). Tumca, bazarze arsebobs
mniSvnelovani barierebi, romelic aferxebs am tipis momsaxurebaze moTxovnilebis
zrdas. aRniSnuli barierebidan gansakuTrebiT aRsaniSnavia dazogvis potencialis
Sesaxeb cnobierebis dabali done da seqtoris arastabiluroba, rac ganapirobebs
kapitaluri investiciebis ganuxorcieleblobas (e.i. sawarmoebs ar aqvT survili
investiciebi Cadon an danergon energoefeqturi RonisZiebebi biznesSi arsebuli
mdgomareobis gamo);
sajaro seqtoris Senobebi: aRniSnuli seqtori SezRuduli arealia
energouzrunvelyofis kontraqtebis funqcionirebisTvis, ZiriTadad saxelmwifo
seqtorSi arsebuli dabali IRR-is gamo, romelic dakavSirebulia Senobebis
TbomomaragebasTan (rogorc wesi 1-10% maqsimumi). upirveles yovlisa, aRniSnuli
ganpirobebulia arsebul SenobebSi dabali energomoxmarebiT da energiis dabali fasiT
– gansakuTrebiT bunebriv gazze;
sajaro seqtoris ganaTeba: energouzrunvelyofis kontraqtebis danergvisTvis farTo
potencialia sajaro seqtoris ganaTebaSi 90 milion evroze meti investiciis
ganxorcielebis potencialia, 30%-ze maRali IRR-iT.
kompaniebis jgufSi, romlebic uzrunvelyofen am momsaxurebas, Sedis erovnuli sainJinro da
samSeneblo firmebi, romlebic kavSirSi arian saerTaSoriso firmebTan. isini dainteresebuli arian
saqarTvelos bazriT. aseve, energomomsaxurebis kompaniis roli SeiZleba Seasrulos
energogamanawilebelma kompaniebma, romelTac SeuZliaT daarson damoukidebeli kompaniebi energo-
efeqturi RonisZiebebis dasanergad EnPC-is meTodiT.
aqtivobebi, romelic unda/SeiZleba gatardes saqarTveloSi energomomsaxurebis moTxovnilebis
srulyofisaTvis, moicavs:
8energouzrunvelyofis kontraqti aris TanamSomlobis formati organiazaciasa (klienti) da energomomsaxurebis kompanias Soris (Eneergy Service Company-ESCO). ESCO atarebs obieqtis detalur energoaudits da axdens energiis dazogvis xelSemwyobi RonisZiebebis identificirebas. Semdeg ESCO amzadebs proeqts da atarebs proeqtiT gaTvaliswinebul RonisZiebebs, romelic uzrunvveloyofs klientis saWiroebebis dakmayofilebas. amas garda, ESCO uzrunvelyofs saWiro finansuri resursis mopovebas. ESCO pasuximgebelia da garantias iZleva, rom mis mier gatarebuli RonisZiebebi uzrunvelyofs moxmarebuli energiis safasuris dazogvas, imgvarad, rom dazogili finansebi sakmarisi iqneba proeqtis Rirebulebis anazRaurebisTvis, kontraqtiT gaTvaliswinebul vadebSi. Semdeg klienti, garkveuli periodiT, ganagrZos energiis moxmarebis safasuris gadaxdas igive (an eqvivalenti) ganakveTiT ESCO-sTvis, romelic mogebas iRebs gadaxdili energiis safasurisa da klientisgan miRebuli Semosavals (minus sainvesticio xarjebi) Soris arsebuli sxvaobisgan. kontraqtis dasrulebis Semdeg, yvela damatebiT finansur danazogs aiRebs klienti.
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
19
konkretuli sakanonmdeblo-maregulirebeli da arasakanonmdeblo barierebis daZlevas.
kerZod, saxelmwifo Sesyidvebis kanondeblobis sakiTxebis gadaxedva (ix. P-8 _
energoefeqturi sajaro Sesyidvebi);
energomomsaxurebis provaiderebis da energouzrunvelyofis kontraqtis damuSaveba da
gamoqveyneba saukeTeso praqtikis gaTvaliswinebiT;
erovnuli sainformacio centris Seqmna energomomsaxurebis Sesaxeb informaciis uzrun-
velsayofad;
energomomsaxurebis kontraqtebis farglebSi warmoqmnili uTanxmoebis gansaxilvelad
damoukidebeli meqanizmis damuSaveba, mag.: rogoricaa ombudsmeni;
nabijebi, romelic uflebas aZlevs damoukidebeli bazris monawileebs (Suamavlebs)
iTamaSon bazris ganviTarebis mastimulirebeli roli moTxovnisa da momaragebis mxridan;
iseTi RonisZiebebis gatareba, romlebic SesaZleblobas miscems damoukidebeli bazris
Suamavlebs, SeZlon moTxovna-miwodebis bazris ganviTarebis stimulireba. zemoT aRweril horizontalur RonisZiebebTan erTad dagegmilia energoefeqturobis
wamaxalisebeli Semdegi RonisZiebebis gatareba:
arsebul regulaciebSi clilebebis gansazRvra mravalbinian SenobebSi investicebis
ganxorcielebis gamartivebis mizniT;
saxelmwifo Sesyidvebis regulaciebis srulyofa (ix. RonisZieba P-8: energoefeqturi sajaro Sesyidvebi);
evrokavSiris `Senobebis energomaxasiaTeblebis direqtivis~ erovnul kanonmdeblobaSi
asaxva (ixile H-9 ).
2 energoefeqturi RonisZiebebi SenobebSi
sainvesticio da politikis RonisZiebebi, mWidro kavSirSia erTmaneTTan da aseve ukavSirdeba
Senobebs da saxelmwifo dawesebulebebs. aRniSnuli ganpirobebulia Semdegi faqtorebiT:
saxelmwifo seqtoris RonisZiebebi xSirad dakavSirebulia Senobebis energoefeqturobasTan. kerZo sakuTrebaSi arsebul SenobebSi investiciebis ganxorcielebas ganapirobebs politika, romelic
TavisTavad mWidrod aris dakavSirebuli sajaro seqtorTan.
2.1 Senobebis energomaxasiaTeblebis direqtivis (EPBD - 2010/31/EU) moTxovnebi
2014 wels saqarTvelom xeli moawera evrokavSirTan asocirebis Sesaxeb SeTanxmebas.
SeTanxmeba aRiarebs saqarTvelos valdebulebas, danergos da xeli Seuwyos energoefeqturobis
ganviTarebas Senobebis seqtorSi, Senobebis energomaxiasiTeblebis Sesaxeb direqtivis Sesabamisad.
saqarTvelo valdebulebas iRebs erovnuli kanonebi SesabamisobaSi moiyvanos evrokavSiris
kanonmdeblobasTan da daiwyos Senobebis energomaxasiaTeblebis Sesaxeb direqtivis erovnul
kanomdeblobaSi asaxvis procesi. reformebis mxardaWera energoseqtorSi xazgasmiT aRniSnulia
saqarTvelo-evrokavSiris asocirebis SeTanxmebaSi. evrokavSirTan saqarTvelos asocirebis
xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli, Senobebis energetikuli maxasiaTeblebis sakanonmdeblo-
maregulirebeli bazis reforma mimdinareobs, daniis sagareo saqmeTa saministrosa da saqarTvelos
ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis saministros SeTanxmebis safuZvelze amoqmedebul daniis
mTavrobis samezoblo programis farglebSi da aseve, energetikuli gaerTianebis mier mxardaWerili
„EU4Energy“-is teqnikuri daxmarebis programis proeqtiT - „SenobebSi energomoxmarebis
maregulirebeli saqarTvelos sakanonmdeblo aqtebis analizi da „Senobebis energoefeqtianobis
Sesaxeb kanonproeqtis momzadeba“.
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
20
2.2 Senobebis ganaxlebis strategia
energoefeqturobis direqtivis mixedviT eesg-Si asaxuli unda iyos Senobebis ganaxlebis
grZelvadiani strategia, investiciebis mobilizebis mizniT. miuxedavad amisa, amJamad ar arsebobs
Senobebis ganaxlebis erovnuli strategia da seqtoris Sesaxeb informacia Zalzed SezRudulia
(kerZod, informacia Senobebis saerTo fondis Sesaxeb).
Senobebi sajaro seqtorSi
saqarTveloSi ar arsebobs sajaro Senobebis inventarizaciis dokumentacia. Sesabamisad,
SeuZlebelia sajaro Senobebis Sesaxeb srulyofili da sarwmuno informaciis am dokumentSi asaxva.
rac Seexeba SenobebSi gamoyenebul sawvavs, eleqtroenergia gamoiyeneba ganaTebisTvis, teqnika-
danadgarebisTvis da gagrilebis sistemebisTvis. centraluri xelisuflebis Senobebis gasaTbobad
ZiriTadad gamoiyeneba bunebrivi gazi da sxvadasxva tipis eleqtrogamaTboblebi. centraluri,
raionuli gaTboba ar funqcionirebs. sajaro Senobebis udides nawils warmoadgenეn Senobebi, romlebic ar ganekuTvnebian centralur
mTavrobas. saqarTveloSi jer-jerobiTYar arsebobs sajaro Senobebis inventarizaciis dokumentacia
da arc maTi energouzrunvelyofis moTxovnebia dawesebuli. informacia sajaro Senobebis Sesaxeb,
romlebic ar ganekuTvnebian an ar gamoiyeneba centraluri mTavrobis mier, mxolod nawilobriv
aris xelmisawvdomi da emyareba mdgrad energetikul samoqmedo gegmebs (SEAPs), romlebic
SemuSavebulia konkretuli municipalitetebis mier _ TbilisSi, quTaisSi, baTumSi, rusTavSi,
zugdidSi, gorsa da TelavSi. garda amisa, skolebis Sesaxeb informaciis miReba SesaZlebelia
ganaTlebisa da mecnierebis, kulturisa da sportis saministrodan. aRsaniSnavia, rom sajaro
Senobebis did nawils warmoadgenen skolebi, sabavSo baRebi da administraciuli Senobebi,
romelebic ar ekuTvnis an ar gamoiyeneba centraluri mTavrobis mier. skolebSi iyeneben sxvadasxva saxis sawvavs, ZiriTadad bunebriv gazs da SeSas, iSviaTad
eleqtroenergias. skolebis saerTo raodenoba _ 2200;
skolebis saerTo raodenoba centraluri gaTbobiT - el.energiiT _ 72;
skolebis saerTo raodenoba gaTbobiT _ bunebrivi gaziT _ 536;
skolebis saerTo raodenoba gaTbobiT _ SeSiT- 377;
skolebis saerTo raodenoba gaTbobis gaurkveveli wyaroTi _ 1215;
teqnologiebi, romlebic rogorc wesi gamoiyeneba sxva tipis sajaro SenobebSi, aris bunebriv
gazze momuSave qvabebi da gamaTboblebi mcire sivrceebisTvis, eleqtroenergiaze momuSave haeris
kondicionerebi/gamaTboblebi da Zalzed araefeqturi SeSis Rumelebi.
arsebobs mTeli rigi barierebi, romlebic arTuleben energoefeqturobis farTod danergvas
qveseqtorSi. maTgan yvelaze ufro mniSvnelovania: kargi enerგoefeqturi proeqtebis nakleboba;
minimaluri energouzrunvelyofis Sesaxeb kanoniT dadgenili moTxovnის არარსებობა; ganmaxorcielebelTa (administratorebis) materialuri waxalisebis ararseboba;
cnobierebis dabali done.
komerciuli seqtoris Senobebi _ kerZo
kerZo komerciuli Senobebis raodenobis Sesaxeb ar arsebobs oficialuri informacia.
yuradsaRebia, rom saavadmyofoebis da samedicino centrebis didi nawili kerZo mflobelobaSia.
SenobebSi gasaTbobad gamoiyeneba sxvadasxva tipis sawvavi, magram umetesad, qalaqში gaTbobisTvis
gamoiyeneba bunebrivi gazi, maSin rodesac, SeSa (zogjer eleqtroenergia) gamoiyeneba raionebSi. am
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
21
tipis Senobebis energomoxmareba cnobili ar aris, Tumca ramdenime energoauditi Catarda sxvadasxva
saavadmyofosa/samedicino centrsa da did supermarketSi, Sedegad dadginda, rom isini xasiaTdebian
energomoxmarebis maRali maCveneblebiT (mag. gaTbobisa da cxeli wyliT momaragebisTvis
saavadmyofoSi moTxovna aris 250 kvt.sT./m2–dan). am seqtorSi monacemebi ukiduresad SezRudulia,
amitom Senobebis fondis ganviTareba iqneba pirveli, mniSvnelovani nabiji strategiis
SemuSavebisTvis.
kerZo, komerciuli Senobebis seqtorisTvis energomoxmarebis specifiuri ganmasxvavebeli
niSnebia: Senobebis mniSvnelovani raodenoba aradamakmayofilebeli gaTbobiT;
Senobis gare SemomzRudi konstruqciebis aradamakmayofilebeli energomaCveneblebi;
araefeqturi SeSis an eleqtroenergiaze momuSave gamaTboblebi, romlebic aTboben
Senobebis mxolod nawils.
investirebis mTavari barieri ZiriTadad dakavSirebulia finansebTan da potenciuri
energodazogvebis Sesaxeb informaciis naklebobasTan.
sacxovrebeli seqtoris Senobebi
sacxovrebeli saxlebis farTobTan, binebis an Senobebis raodenobasTan dakavSirebiT
oficialuri informacia ar arsebobs.MTumca, mosaxleobis bolo aRweraSi garkveul wilad
mocemulia informacia sacxovrebel seqtorze. aRsaniSnavia, rom sacxovrebeli Senobebis didi
raodenoba im pirebis/ojaxebis kerZo mflobelobaSia, romlebic am SenobebSi cxovroben.
aRniSnul SenobebSi gamoyenebuli sawvavis tipi განსხვავებულია, magram rogorc wesi, qalaqSi
gaTbobisTvis gamoiyeneba bunebrivi gazi, xolo soflebSi ZiriTadad - SeSa. am SenobebSi
energomoxmarebis monacemebi cnobili ar aris, Tumca warsulSi Catarda ramdenime energoauditi,
rac aCvenebs, rom zogadad energomoxmareba maRalia (mag., gaTbobis moTxovna saxlebSi aris 200
kvt.sT./m2, xolo binebSi 170 kvt.sT./m2). Senobebis monacemebi aRniSnul seqtorSi ukiduresad
SezRudulia, amitom Senobebis fondis ganviTareba iqneba pirveli, mniSvnelovani nabiji strategiis
SemuSavebisTvis.
sacxovrebel seqtorSi energomoxmarebis specifiuri ganmasxvavebuli niSnebia:9
Senobebis mniSvnelovani raodenoba aradamakmayofilebeli gaTbobiT, es gansakuTrebiT
SesamCnevia kerZo saxlebis SemTxvevaSi;
Senobis gare SemomzRudi konstruqciis aradamakmayofilebeli energomaCveneblebi;
9 saqarTvelos sxvadasxva regionSi Catarda ramdenime kvleva am TemasTan dakavSirebiT, maT Soris:
mdgradi ganviTarebis da politikis centri (2013) teqnikuri angariSi 21: qveda alazan-ivris sapilote
wyalSemkrebi auზis energoanalizi (dedofliswyaros municipaliteti, kaxeTis regioni);
mdgradi ganviTarebis da politikis centri (2013) teqnikuri angariSi 22: qveda rionis sapilote wyalSemkrebi auzis energoanalizi (xobisa da senakis municipalitetebi, samegrelo-zemo svaneTis regioni);
mdgradi ganviTarebis da politikis centri (2013) teqnikuri angariSi 23: zeda alaznis sapilote wyalSemkrebi auzis energoanalizi (axmetisa da Telavis municipalitetebi, kaxeTis regioni;)
mdgradi ganviTarebis da politikis centri (2013) teqnikuri angariSi 24: zeda rionis sapilote wyalSemkrebi auzis energoanalizi (ambrolaurisa da onis municipalitetebi, raWa-leCxumi da qvemo svaneTis regioni) da
VTT (2016) saqarTvelos sacxovrebeli seqtoris bazris Sefaseba: politikuri, samarTlebrivi, regulirebis, institucionaluri, teqnikuri da finansuri ganxilvebi (faza 1);
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
22
xSir SemTxvevaSi araefeqturi SeSis, eleqtro an bunebrivi gazis sivrcis gamaTboblebis
gamoyeneba, romlebic aTboben Senobis mxolod nawils.
investirebisTvis mTavari barieri ZiriTadad dakavSirebulia finansebTan da potenciuri
energodazogvebis Sesaxeb informaciis naklebobasTan. aqve unda aRiniSnos, rom 2017 wels saqarTvelos statistikis erovnulma samsaxurma, xorvatiis
energetikis insitუtis meTodologiuri mxardaWeriT ganaxorciela SinameurneobebSi
energoresursebis moxmarebis gamokvleva. aRniSნuli gamokvleva iZleva detalur suraTs,
SinameurneobebSi energoefeqturobis TvalsazrisiT. dagegmilia, rom igive gamokvleva unda
Catardes yovel 5 weliwadSi erTxel.
momdevno sami wlis ganmavlobaSi strategiis SesamuSaveblad gansaxorcielebeli nabijebi
momdevno sami wlis ganmavlobaSi samSeneblo seqtorSi energoefeqturobis gaumjobesebis
mizniT erTiani strategiis dasamuSaveblad unda gadaidgas Semdegi nabijebi:
1. sakanonmdeblo bazis miReba da evropul direqtivebTan harmonizacia;
2. ganisazRvros samagaliTo Senobebis tipebi;
3. Senobis inventarizaciis dakvirvebis sawarmoeblad sistemis Camoyalibeba. aRniSnuli
dakavSirebuli unda iyos P-1 RonisZiebasTan - energoefeqturobis erovnuli sainformacio
sistemis SemuSaveba sajaro SenobebisTvis;
4. Catardes energoauditi da Senobebis inventarizacia sxvadasxva qveseqtorebisTvis mTeli qveynis
masStabiT _ upirveles yovlisa aqcenti gakeTdes qalaqebze (gansakuTrebiT municipalitetebze,
romlebic arian merebis SeTanxmebis xelmomweri mxareebi). energoauditebi SeiZleba Catardes,
rogorc trening-programis nawili (H-5 RonisZieba: Senobebis kvalifikaciis, akrediticiis da
sertificirebis sqemebi). energoauditis, rogorc treningis kursis nawilis, ganxorcielebis
Semdeg miRebuli SedegebiT SesaZloa Seivsos energiis moxmarebis erovnuli sainformacio
sistema.
am nabijebis paralelurad, sxvadasxva qveseqtorSi, investiciebis stimulirebisTvis, unda
Seiqmnas energoefeqturobis programa. energoauditebidan da investiciebis praqtikidan miRebuli
gamocdilebiT SesaZloa Seivsos Senobebis energomoxmarebis statistikis erovnuli sainformacio
sistema. calkeuli RonisZiebebi, romlebic unda Sesruldes monacemebis Segrovebis paralelurad,
gaTvaliswinebulia sxvadasxva seqtorSi da moicavs:
B-1: regulaciebi sacxovrebel da komerciul SenobebSi ganaTebis sistemebis efeqturobis
gasaumjobeseblad;
P-2: sapilote proeqti sajaro SenobebSi energiis dabali moxmarebis Sesaxeb;
P-3: energoefeqturi ganaTebis sistemebi sajaro SenobebSi;
P-5: energoefeqturobis gaumjobeseba skolebSi;
P-6: energoefeqturobis gaumjobeseba municipalur sajaro SenobebSi - sabavSvo baRebSi;
damatebiTi RonisZiebebi, romlebic ar aris gaTvaliswinebuli eesg-Si, magram SesaZlebelia
Seswavlili iqnas, iTvaliswinebs:
energoefeqturobis gaumjobesebas arsebul kerZo saxlebSi;
energoefeqturobis gaumjobesebas arsebul mravalsarTulian sacxovrebel SenobebSi;
energoefeqturobis gaumjobesebas arsebul komerciul SenobebSi;
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
23
B -1 RonisZieba iTvaliswinebs energodanazogebs, ganaTebis sistemis araefeqturi varvara an
halogenis naTurebis Secvlas ufro efeqturi modelebiT, rogoricaa fluorescenturi an LED naTurebi. aRniSnulis ganxorcieleba SesaZlebelia Sesabamisi regulaciebis miRebiT.
cxrili 4 aRwers savaraudo daSvebebs RonisZiebebis ganxorcielebis Rirebulebebis Sesaxeb
# energiis dazogvis
RonisZiebebis
dasaxeleba
Semsrulebeli organo wyaro finansirebis
tipi
saWiro finansuri resursi
uaxloes periodSi
2019 2020 jami
2019 - 2020
B-1
regulaciebi
sacxovrebel da
komerciul SenobebSi
ganaTebis sistemebis
efeqturobis
gasaumjobeseblad
ekonomikisa da mdgradi
ganviTarebissaministro
centraluri
mTavroba arafinansuri € 13000 € 6000 € 19000
sayofacxovrebo
seqtori investiciebi € 0 € 3382000 € 3382000
komerciuli
seqtori investiciebi € 0 € 753000 € 753000
jami € 13000 € 4141000 € 4 154 000
jami € 13000 € 4141000 € 4 154 000
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
24
3 energoefeqturi RonisZiebebi saxelmwifo sajaro dawesebulebebSi
sajaro seqtorisTvis gansazRvruli rigi RonisZiebebi savaldebuloa EED-is mixedviT da
rekomendebulia rogor EED-is ganxorcielebis meqanizmi.
energetikuli gaerTianebis wevri qveynebisTvis adaptirebuli EED-is versiis Tanaxmad,
energetikuli gaerTianebis mxareebma unda uzrunvelyon, saxelmwifo dawesebulebebis
mflobelobaSi da sargeblobaSi arsebuli Senobebis saerTo farTobis (romelic unda gaTbes an
gagrildes) 1%-is ganaxleba 2017 wlis 1 dekembridan yovelwliurad, im mizniT, rom aRniSnuli tipis
Senobebi SesabamisobaSi movides, sul mcire, energoefeqturobis minimaluri moTxovnebTan, romelic
dadgenilia Senobebis energomaxasiaTeblebis direqtivis ganaxlebuli variantiT. saqarTvelo
valdebulia sajaro Senobebis fondis 1%-is yovelwlurad ganaxleba uzrunelyos 2019 wlidan.
miuxedavad amisa, am mimarTulebiT investiciebis ganxorcieleba mosalodnelia aRniSnul
TariRamde. Tumca, Senobebis ricxvi da maTSi gamoyenebuli saerTo farTobi saqarTveloSi jer
kidev dadgenili ar aris. aseve, dawesebuli ar aris erovnuli minimaluri energomaxasiaTeblebis
moTxovnebi.
zogierT arsebul Sefasebebze dayrdnobiT eesg-ze momuSave eqspertTa jgufma daaskvna, rom
zemoxsenebuli farTis 1%, romelic yovelwlurad unda ganaxldes, SesaZlebelia iyos 6 446 m2.
miuxedavad imisa, rom es maCveneblebi saorientacioa, is warmoaCens Senobebis ganaxlebis saWiroebis
aucileblobas da saTanado masStabebs, imisaTvis rom Seesabamebodes energetikuli gaerTianebis
samdivnos moTxovnebs.
eesg moicavs RonisZiebebs, romlebic dakavSirebulia centraluri mTavrobis sakuTrebaSi arsebul
SenobebTan:
sajaro SenobebisTvis energoefeqturi erovnuli sainformacio sistemis SemuSaveba/ energiis
moxmarebis da energiis dazogvis potencialis Sefaseba (P-1); sapilote proeqtis ganxorcieleba (P-2); energoefeqturi ganaTebis sistemebis danergva yvela sajaro SenobebSi, radgan naTurebis
Secvla aucilebeli gaxdeba (P-3); energoefeqturobis gaumjobeseba sajaro SenobebSi (P-4).
EED-is mixedviT municipalitetis mflobelobaSi arsebuli Senobebs, romlebic ar aris
centraluri mTavrobis mflobelobaSi an ar gamoiyeneba centraluri mTavrobis mier, stimuli unda
mieces aqtiurad CaerTon Senobebis energoefeqturobis ganviTarebaSi da maT mier ganxorcielebuli
RonisZiebebi warmodgenil iyos samagaliTo aqtivobad. aRniSnul qveseqtorSi gansaxorcielebeli
RonisZiebebi moicavs energoefeqturi RonisZiebebis gatarebas skolebSi (P-5), sabavSo baRebSi (P-6) da SenobebSi, romlebic ar iricxeba centraluri mTavrobis balansze (P-7).
garda amisa, energoefeqturobis direqtiva awesebs valdebulebas, rom centraluri mTavrobis
struqturuli organoebis mier Sesyiduli produqcia, miRebuli momsaxureba da mflobelobaSi
arsebuli Senobebi xasiaTdebodes maRali energoefeqturobiT - yvela sajaro uwyeba unda
waxalisdes analogiuri midgomiT. sajaro seqtoris mier warmoebuli energoefeqturi sajaro
Sesyidvebi warmarTavs da uzrunvelyofs bazris formirebas samagaliTo aqtivobiT, kerZod qmnis
moTxovnas energoefeqtur produqtze, amcirebs bazarze arsebul fasebs da amavdroulad
uzrunelyofs bazris mdgradobas mravalferovani energoefeqturi produqtisa da energoefeqturi
momsaxurebis zrdiT. aRniSnulis ganxorcielebas iTvaliswinebs eesgs P-8 RonisZieba sajaro
Sesyidvebis Sesaxeb.
sajaro seqtorisTvis eesg-Si aRwerilia kidev erTi, damatebiTi RonisZieba, romelic exeba
quCis ganaTebis/gare ganaTebis gaumjobesebas. RonisZiebis implementacia dagegmilia TbilisSi,
QquTaisSi, baTumSi, rusTavSi, zugdidSi, gorSi, TelavSi da potenciurad sxva qalaqebSi. rig
municipalitetebSi RonisZieba ukve ganxorcielebis etapzea, dagegmilia mimdinare procesis
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
25
masStabebis zrda. zemoxsenebulis garda, ganaTebis sistemis gaumjobeseba unda moxdes
saerTaSoriso da Sedasaxelmwifoebrivi gzebze.
cxrili 5 aRwers savaraudo daSvebebs RonisZiebebis ganxorcielebis Rirebulebebis Sesaxeb
# energiis dazogvis
RonisZiebebis
dasaxeleba
ganmaxorcielebeli organo wyaro finansirebis
tipi
saWiro finansuri resursi
uaxloes periodSi
2019 2020 jami
2019 - 2020
P-1
sajaro
SenobebisTvis
energoefeqturi
erovnuli
sainformacio
sistemis
SemuSaveba
ekonomikisa da mdgrdi
ganviTarebis saministro,
sistemis SemuSavebisTvis;
regionaluri ganviTarebisa
da infrastruqturis
saministro
koordinirebisaTvis da
municipalitetebidan
informaciis
mosapovebisTvis
central
uri mTav-
roba
arafinansu
ri € 13000 € 6000
€19 000
municipa
litetebi
arafinansu
ri
€ 48 000 € 122 000
€ 170 000
jami € 61 000 € 128 000
€ 189,000
P-2
sapilote proeqti
sajaro SenobebSi
energiis dabali
moxmarebis Sesaxeb
municipaluri
administracia –Sedegebze
informacia Semdeg
vrceldeba sxvadasxva
municipalitetSi da
saxelmwifo
dawesebulebebSi
(ekonomikisa da mdgradi
ganviTarebis saministro)
central
uri
mTavroba
arafinansu
ri € 12 000 € 0
€ 12 000
donorebi
-
grantebi
grantebi € 35 000 € 0
€ 35 000
jami € 47000 € 0 € 47000
P-3
energoefeqturi
ganaTebis
sistemebi sajaro
SenobebSi
ekonomikisa da mdgradi
ganviTarebis saministro _
saxelmwifo dawesebulebis
mflobelobaSi arsebuli
Senobebi;
central
uri
mTavroba
investireba € 25 000 € 78 000
€ 103,000
municipa
litetebi investireba € 13 000 € 41 000
€ 54 000
jami € 38 000 € 119 000 € 157 000
P-4
energoefeqturobi
s gaumjobeseba
sajaro SenobebSi
mier
gamoyenebulSenobe
bSi
saministroebi, romlebic
iyeneben specifikur
Senobebs –ekonomikisa da
mdgradi ganviTarebis
saministrosTan
central
uri mTav-
roba
arafinansu
ri € 13000 € 13000
€26 000
NEFCO investireba € 1 500 000 00 € 1500 000 00 € 300,000,000
E5P grantebi € 1 000 000 € 1 000 000 € 2,000,000
jami € 2 513 000 € 2 513 000 € 5,026,000
P-5
energoefeqturobi
s gaumjobeseba
sajaro skolebSi
ganaTlebisa da
mecnierebis, kulturisa da
sportis saministro
regionuli ganviTarebisa da infrastruqturis
saministro
central
uri mTav-
roba
arafinansu
ri € 19 000 € 20 000
€ 39 000
E5P grantebi € 1 207 000 € 1 231 000
€2,438,000
IFIs/bankebi
investireba € 0 € 0
jami € 1226000 € 1251000 € 2,477,000
P-6
energoefeqturobi
s gaumjobeseba
municipalur
sajaro SenobebSi
- sabavSvo baRebSi
municipalitetebi
saerTaSoriso
organizaciebis daxmarebiT
municipa
litetebi
arafinansu
ri € 62000 € 63 000
€ 125 000
IFI/bankebi -
investire
ba
investireba € 0 € 490 000
490000
jami € 62000 € 553000 €
615000
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
26
# energiis dazogvis
RonisZiebebis
dasaxeleba
ganmaxorcielebeli organo wyaro finansirebis
tipi
saWiro finansuri resursi
uaxloes periodSi
2019 2020 jami
2019 - 2020
P-7
energoefqturobis
gaumjobeseba
municipalur
sajaro SenobebSi
– sabavSo baRebis
garda sxva
sajaro SenobebSi
municipalitetebi
regionaluri ganviTarebis
da infrastruqturis
saministros daxmarebiT
central
uri mTav-
roba
arafinansu
ri € 6000 € 6000
€ 120 000
municipa
litetebi
arafinansu
ri € 62000 € 63000
€ 125 000
jami € 68000 € 69000
€ 137 000
P-8
energoefeqturi
sajaro Sesyidvebi
ssip saxelmwifo
Sesyidvebis saagento
ekonomikisa da mdgradi
ganviTarvbis
saministrosTan erTad
SesyidvebTan
dakavSirebuli
procedurebis
SesamuSaveblad; agreTve,
implementaciisTvis
CaerTveba regionaluri
ganviTarebisa da infra-
struqturis saministro
adgilobriv
xelisuflebasTan erTad
central
uri mTav-
roba
arafinasur
i € 25000 € 496000
€ 521,000
municipa
litetebi
arafinansu
ri € 0 € 26000
€ 26000
jami € 25000 € 522000
€547,000
P-9
quCis ganaTebis /
gare ganaTebis
efeqturobis
gaumjobeseba
municipalitetebi da
regionaluri ganviTarebis
da infrastruqturis
saministro donorebis /IFI daxmarebiT
ganmaxorcielebeli
uwyebebis kompetenturobis
gazrdisa da RonisZiebis
implemetaciaSi
xelSewyobisTvis
central
uri
mTavroba
arafinansu
ri € 6000 € 6000
€ 120 000
municipa
litetebi
arafinansu
ri € 102 000 € 35000
€ 137,000
IFI/bankebi -
investire
ba
investireba € 0 € 9 145 000
€ 9 145 000
jami € 108 000 € 9 186 000
€ 9,294,000
jami € 4148000 € 14341000 € 18,489,000
4 energoefeqturi RonisZiebebi mrewvelobaSi
4.1 saqarTvelos samrewvelo seqtoris maxasiaTeblebi
saqarTvelos mrewvelobis seqtori energiis didi momxmarebeli ar aris. Tumca, 2014 wels
mrewvelobis seqtorSi moxmarebuli 10,5 tvt.sT.. (rogorc energetikuli, aseve, araenergetikuli
gamoyenebisTvis) amave wels, qveynis mTliani energomoxmarebis 22%-s Seadgenda.
istoriulad, saqarTvelo gacilebiT meti energiis momxmarebeli iyo. 1990 wels mrewvlobis
seqtori moixmarda daaxloebiT 3-jer met energias, vidre 2013 da 2014 wels. 1990 wlidan, Zalian
male sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg moxda mrewvelobis (da sxva seqtorebis) ganviTarebis mkveTri Semcireba.
saqarTvelos ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis saministros mier damuSavebuli MARKAL-is modeliT, dagegmilia energomoxmarebis yovelwliuri zrda, 2016- 2030 wlebSi, 4, 94%-iT weliwadSi. rac pirdapir aris dakavSirebuliMmTliani Sida produqtis zrdasTan. eesgs momzadebis dros gamoyenebuli iqna MARKAL-is saproeqto zrdis mrudebi, zrdis donem unda gamoiwvios produqciis gaormageba 2016 wlidan 2030 wlamde.
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
27
mrewvelobis mTavari qveseqtorebi da maTi energomoxmarebis statistika aseTia:
araliTonuri mineraluri nakeTobebi _ energiis mTliani moxmarebis 26%;
qimiuri warmoebis produqti (navTobqimiuris CaTvliT) - mTliani moxmarebis 26%, im
SemTxvevaSic, Tu gaTvaliswinebuli iqneba bunebrivi gazis araefeqturi gamoyeneba;
Tujis da foladis warmoeba – energiis mTliani moxmarebis 25%.
amasTanave, savaraudoa rom energetikuli balansi srulad ar asaxavs energiis moxmarebas
sursaT-produqtebis, sasmelebis da Tambaqos qveseqtorSi.
msxvili, saSualo da mcire sawarmoebis raodenoba
saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuris monacemebiT saqarTveloSi registrirebulia
170019 samrewvelo sawarmo. 421 _ msxvili, 1851 _ saSualo da 162452_ mcire, agreTve arsebobs 5295
sawarmo romelTa, zoma saqstatis informaciiT am etapze daudgenelia. energointensiurobis Sedareba (energiis moxmareba 1 tona warmoebul produqciaze)
evrokavSirSi mimdinare samrewvelo procesebTan rTulia, radganac saqarTveloSi ar arsebobs
disagregirebuli/detalizebuli monacemebi produqciaze da procesebze da informacia maTi
energomoxmarebis Sesaxeb dazustebuli ar aris. am mizniT, RonisZieba `I-1: mrewvelobis monacemebis
detalizeba (monacemTa CaSla)” aucilebelia, raTa gaumjobesdes informaciis xarisxi da
SesaZlebeli gaxdes monacemTa Sedareba.
energiis moxmarebis Taviseburebebi
arsebuli energoauditebis angariSebze dayrdnobiT da eesg-is momzadebis dros samrewvelo
obieqtebis daTvalierebis Sedegad SemuSavebuli angariSebiT gamovlinda, rom energiis dazogvis
miReba SesaZlebelia 4 ZiriTadi mimarTulebiT:
energodazogvebis ufaso/iafi RonisZiebebi, kargi energomenejmentis da kontrolis danergviT,
mavne Cvevebis identificirebis da aRmofxvris saSualebas iZleva. aRniSnuli iTvaliswinebs:
samrewvelo obieqtis energomoxmarebis sqemebis codnas saTanado damatebiTi gazomvebiT
da programuli uzrunvelyofiT;
cudi praqtikis, mavne Cvevebis identificirebas da aRmofxvras ̀ kargi saSinao meurneobis~
da qcevis cvlilebebis danergvas;
optimaluri efeqturobis misaRwevad gegmis da grafikis yuradRebiT SemuSaveba;
dabalfasiani teqnikuri SesaZleblobebis identificirebas da Sefasebas.
dabal fasiani teqnikuri SesaZleblobebi, romelsac bunebrivad axlavs kargi
energomenejmenti, romelTaganac mTavaria Semdegi RonisZiebebis gatareba:
orTqlis/cxeli wylis/gazis/gamacivebeli milebis Tburi izolacia;
yuradReba unda mieqces: orTqlis gaJonvas, orTqlis damWerebs kondensatis CaWeras da
xelaxla gamoyenebas a.S.;
SekumSuli haeris da wylis gaJonvis gamovlenas;
Senobis struqturis srulyofa: minebis Casma, Weris da kedlebis izolacia;
ganaTeba: maRali intensiobis naTurebis (HID ) gamocvla, varvara an Zveli tipis T8 milebis
energoefeqturi Suq-dioduri (LED)sanaTebiT Canაcvleba.
seqtoris konkretuli teqnikuri investirebis SesaZleblobebi, tradiciulad, es aris is
mimarTuleba razec fokusirebulia gardamavali ekonomikis mqone qveynebi. saqarTveloSi ramodenime
konkretuli seqtorisTvis arsebobs SesaniSnavi SesaZleblobebi. ori aseTi seqtoris, cementisa da
foladis sferoSi ganxorcielebadi teqnikuri SesaZleblobebis Sesaxeb detalebi
gaTvaliswinebulia eesg-Si, samrewvelo seqtoris RonisZiebebSi.
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
28
dargTaSorisi investirebis SesaZleblobebi, romelic saerToa ramdenime samrewvelo
seqtorisTvis: oTxi maTgani aseve, mocemulia RonisZiebebis CamonaTvalSi.
boilerebi da orTqlis/cxeli wylis sistemebi: ufaso/mcire xanjiani energoefeqturi
qmedebebi kombinirebulia Zveli boilerebis SecvlasTan, (araefeqturi, didi zomis) axali,
Semcirebuli zomis energoefeqturi boilerebiT;
gamaciebeli kompresorebi da gamanawilebeli sistemebi _ igive midgoma, Zvelebis Secvla
(araefeqturi, didi zomis danadgarebi) axali, optimaluri zomis danadgarebiT;
Zravebi: Zvelis Secvla (araefeqturi, didi zomis) axali,Semcirebuli zomis ZravebiT, IE3-standartis mqone an ukeTesi ZravebiT, cvalebadi siCqaris kontrolis meqanizmiT, sadac
aseTi meqanizmis dayeneba SesaZlebelia;
ganaTeba: SeTanxmebuli Zalisxmevis mimarTva, kerZod, varvara naTurebis Suq-dioduri
(LED) naTurebiT Secvlisken.
investirebis mTavari barierebi da mastimulirebeli faqtorebi
samrwvelo seqtorSi investiciebis ganxorcielebas aferxebs ramodenime mTavari faqtori.
aRniSnuli faqtorebia:
teqnologia da mowyobiloba: istoriulad, energoefeqturi mowyobilobisTvis
damontaJebisTvis gaTvaliwinebuli iyo mxolod mcire investicia an saerTod ar iyo
gaTvaliswinebuli. zogierT samrewvelo obieqtSi es aTwleulobiT ukan gadadgmuli nabijia.
mentaliteti da cnobiereba: mrewvelobis sეqtoris warmomadgenlebis azrovnebis tipi
produqciis kvlav warmoebazea orientirebuli, rac ganpirobebulia istoriulad arsebuli
azrovnebiT da ara ekonomikis mZime mdgomareobiT. sawarmos warmomagenlebSi dabalia
informirebuloba Tanamedrove enerგოmenejmentze da energoეfeqtur teqnologiebze.
energiis marTva: samrewvelo obieqtis TiToeul saamqroSi moxmarebuli energiis, kerZod,
eleqtroenergiis da energiis meoradi (orTqli, cxeli wyali an SekumSuli haeri) moxmarebis Sesaxeb
informaciis/monacemebis mopoveba SezRudulia. mag.Bboileris mier energiis moxmarebis monacemebis
SeiZleba cnobili iyos, magram ucnobia sad gamoiyeneba boileris mier gamoyofili siTbo.
mxardaWera da profesiuli unarebi/eqspertiza: evrokavSiris wevri qveynebisgan gansxvavebiT
saqarTveloSi, damoukidebeli, samrewvelo seqtoris energoefeqturobis sakiTxebSi garkveuli
eqspertebis raodenoba Zalian mcirea, im raodenobasTan SedarebiT, rac saqarTvelos საmrewvelo
seqtors sWirdeba. igive mdgomareobaa dargTSorisi teqnologiebis da seqtoris konkretuli teqno-
logiebis arsebobis mxriv.
SezRuduli fondebi da sesxis aRebis SesaZlebloba: saqarTvelos samrewvelo seqtors aqvs
mniSvnelovani sabazro problemebi. aRsaniSnavia bolo ori wlis ganmavlobaSi arsebuli
problemebi. bevri, mravalwliani eqsportis bazari, rogoric aris ruseTis, ukrainis da sxva
regionuli qveynebis bazari, konfliqtebis an embargos gamo pirdapir Tu iribad ganicdian uaryofiT
zemoqmedebas, ramac Seamcira eqsportze da Sesabamisad, produqciaze moTxovna. amitom, rigi
sakiTxebi, iseTi rogoricaa energoefeqturoba, prioritetebis siaSi ar Sedis. maSinac ki, rodesac
sawarmos menejerebis an ucxoeli konsultatebis mier enegoefeqturi investirebis xelsayreli
SemTxvevebi identificirebulia, investirebis SesaZlebloba Zalian SezRudulia.
energiis dabali Rirebuleba: miuxedavad imisa, rom energiis erTeulis fasi bolo wlebSi
mniSvnelovnad gaizarda da amJamad, eleqtroenergiisTvis Seadgens daaxloebiT 50-70 evro/mgvt.sT-s
da bunebrivi gazisTvis 20-25 evro/mgvt.sT-s, jer kidev, evrokavSiris qveynebSi mrewvelobaSi
arsebuli energiis erTeulis fasis mxolod 50%-s Seadgens eleqtroenergis da 70%-s bunebrivi
gazis SemTxvevaSi.
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
29
maRali fasebi energoefeqtur teqnologiebSi investirebisTvis: saqarTvelo ar awarმoebs enerogefeqtur mowyobilobebs: boilerebi, Zravebi da a.S. Sesabamisad, saqarTveloSi nebismieri
energoefeqturi mowyobilobis damontaJebis msurvelma unda gadaixados saerTaSoriso fass dama-
tebuli transportis da sxva xarjebi.
wamaxalisebeli meqanizmebis nakleboba, romelic mraval sferos exeba: amJamad ar arsebobs
waxalisebis meqanizmi, romelic xels Seuwyobda mrewvelobaSi energoefeqturi an ganaxlebad
energiis wyaroze momuSave teqnologiebis danergvas.
4.2 politikis mTavari RonisZiebebi mrewvelobaSi, energodazogvebi da
dafinanseba
mrewvelobis seqtorSi SeiZleba gatardes rigi RonisZiebebi, romelic pirdapir
dakavSirebulia Semdeg RonisZiebebTan H-2: „alternatiuli politikis RonisZiebebi: energoefeqturobis stimulireba/
xelSewyoba mrewvelobaSi“, romelic investiciebis ganxorcielebis mastimulirebeli
iqneba, gamoiwvevs dainteresebas da gaaumjobesebs finansur mdgomareobas, im SemTxvevaSic ki, Tu mkacri finansuri parametrebi aris warmodgenili;
H-3: „alternatiuli politikis RonisZiebebi: satreningo da saganmanaTleblo programebi,
energosakonsultacio programebis CaTvliT“, romelic uzrunvelyofs sawarmos pasu-
xismgebeli pirebis cnobierebis amaRlebas/ganaTlebas investirebis damatebiT
SesaZleblobebis Sesaxeb;
H-6: „kvalifikaciis, akreditaciis da sertificirebis sqemebi _ mrewvelobaSi“, romelic
gaaumjobesebs sertificirebuli eqspertizis dones mrewvelobis seqtorSi, raTa
SesaZlebeli iyos investirebis ukeT dagegmva da ganxorcieleba;
H-7: „mrewvelobis seqtorSi energoauditis, menejmentis sistemebisa da boilerebis
inspeqtirebis danergva“, rac moiTxovs msxvil sawarmoebSi energoaudits/energomenejments
Catarebas/danergvas da maT xelSewyobas mcire da saSualo sawarmoebSi.
aRniSnuli RonisZiebebis danergva moicavs Semdeg mTavar aspeqtebs:
mrewvelobaSi warmoebisa da energiis moxmarebis Sesaxeb statistikuri monacemebis
gaumjobeseba;
teqnikuri daxmarebis programis ganxorcieleba;
horizontaluri RonisZiebiT H-7-iT gaTvaliswinebuli energoauditebi dakavSirebuli
iqneba seqtorSi investiciebis ganxorcielebasTan, rac saWiroebs teqnikuri daxmarebis
programis ganxorcielebas;
mrewvelobis dargSi, kreditis, sabanko dafinansebis an sxva finansuri wyaros
saSualebiT, ganxorcielebuli investiciebi _ 2019-2020 wlebSi. cxrili 6 aRwers savaraudo daSvebebs RonisZiebebis ganxorcielebis Rirebulebebis Sesaxeb
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
30
# energiis dazogvis
RonisZiebebis
dasaxeleba
Gganmaxorcielebeli
organo wyaro finansirebis tipi
saWiro finansuri resursi
uaxloes periodSi
2019 2020 sul
2019-2020
I-1
mrewvelobis
monacemebis
detalizeba
(monacemTa
CaSla)
saqstati
centraluri mTavroba arafinansuri € 6000 € 0 € 6000
jami € 6 000 € 0 € 6000
I-2
cementis sveli
meTodiT
warmoebis
mSrali
meTodiT
Canacvleba
cementi da wiaRiseulis
gadammuSavebeli
mrewveloba
mrewveloba/kerZo
kompaniebi investireba € 39616000 € 0 € 39616000
jami € 39616000 € 0 € 39616000
jami € 39622000 € 0 € 39 622 000
5 energoefeqturi RonisZiebebi satransporto seqtorSi
5.1 saqarTvelos satransporto seqtoris maxasiaTeblebi
saqarTveloSi transporti energiis moxmarebis kuTxiT mniSvnelovan seqtors warmoadgens
da aRsaniSnavia, rom seqtorSi energiis momxmareba izrdeba. 2014 wels mTliani energomoxmarebis
33% transportis seqtorze modioda, 2013 wels ki, 26%. satransporto seqtorSi gamoyenebuli
sawvavis didi nawili aris an navTobis produqti (dizeli da benzini) an bunebrivi gazi. sawvavis
yvela saxeoba importirebulia. satransporto seqtorSi energomoxmarebis 91,8%-s (14 175 gvt.sT.)
dizeli, benzini da bunebrivi gazi Seadgens, ramac 2014 wels mTliani energomoxmarebis 30% Seadgina.
aqedan gamomdinare, energoefeqturoba am seqtorSi sul ufro da ufro mniSvnelovani xdeba.
saqarTveloSi transportis mTavari saxeobebia:
samgzavro transporti - sazogadoebrivi satransporto sistema, sadac did avtobusebTan
erTad gamoiyeneba mikroavtobusebi. amasTan, sul ufro da ufro matulobs kerZo msubuqi
samgzavro avtosatransporto saSualebebi, romlebsac didi raodenobis mgzavri
gadahyavs kilometrobiT manZilze;
satvirTo transporti, romelsac mniSvnelovani raodenobis tvirTi gadaaqvs rkinigziT.
aqve aRsaniSnavia, rom საtvirTო DSiga wvis Zraviani avtomobilebiT tvirTis gadazidva
Sefasebuli ar aris.
ar arsebobs oficialuri monacemebi saavtomobilo parkis sawvavis efeqturobis Sesaxeb, Tumca,
SeiZleba imis daSveba, rom es maCvenebeli ufro dabalia, vidre evrokavSiris Sesabamisi maCvenebeli,
Tu mxedvelobaSi miviRebT, rom avtomobilebis umetesi raodenoba (91%) saqarTveloSi 10 welze
ufro meti xnis aris.10
aRsaniSnavia, rom saqarTveloSi balonebSi CaWirxnuli bunebrivi gazi (CNG) popularuli
sawvavia da misi moxmareba mzardia, _ qveynis masStabiT funqcioniebs saavtomobilo gazgasamarTi
sadgurebi da am tipis sawvavze momuSave avtomobilebis raodenoba sakmaod didia. Tumca, ar
arsebobs am tipis avtomobilebis gavrcelebis saimedo statistika. aseve, aRsaniSnavia, rom bolo
periodSi SeiniSneba gaTxevadebul airze (LPG ) momuSave avtomobilebis raodenobis zrdac, hibrudili avtomobilebis raodenobis zrdasTan erTad.
mTavari barierebi da investirebis mamoZravebeli faqtorebi:
10saqstati (2015) saqarTvelos 2014 wlis statistikis wlis wigni saqarTvelos statistikisaTvis
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
31
arasakmarisi cnobiereba avtoparkis Sesaxeb da avtosatransporto saSualebebTan
dakavSirebuli regulaciebis მოთხოვნების აღსრულებასთან დაკავშირებული პრობლემები, garemos dabinZurebis prevenciisTvis;
umetesi qalaqebis sivrceSi _ kerZod, dedaqalaqSi qveiTTa/velosipedebis
infrastruqturis ukmarisoba;
komfortuli da saimedo sazogadoebrivi transportis ukmarisoba;
personaluri avtomobilebis aRWurvis kultura, rac iwvevs moZraobis da dabinZurebis
problemebs dedaqalaqSi da mis gareT.
5.2 politikis mTavari RonisZiebebi, romlebic mimarTulia transportis
energoefeqturobisken
qvemoT mocemuli RonisZiebebi moicavs Semdeg mTavar aspeqtebs:
avtomobilebis gaumjobesebis RonisZiebebs _ sawvavis Canacvleba bunebrivi gaziT
(potenciurad eleqtroenergiiT) da arsebuli parkis ukeTesi marTva, teqnikuri
inspeqtirebis SemoRebis CaTvliT, romelic daiwyo 2018 da momavalSi ganxorcieldeba (T-1);
sazogadoebis cnobierebis amaRlebis kampaniebs _ eko-marTva, efeqtiani satransporto
reJimebis xelSewyoba, rac gazrdis marTvis Cvevebis efeqturobas (T-2); investiciebs Sida saqalaqo mobilobaSi, rac gamoiwvevs mgzavrTa nakadebis gadanacvlebas
msubuqi avtosatransporto saSualebebidan sazogadoebriv transportze, fexiT siarulze
da velosipedebze. damatebiT, sagzao infrastruqturis gaumjobeseba gazrdis moZraobis
efeqturobas.
aRniSnuli RonisZiebebis gasatareblad aucilebelia teqnikuri daxmareba programis ganxorcieleba,
romelic dadebiTi efeqtis misaRebad sasurvelia daiyos or programad:
1. programa, romelic daexmareba municipalitetebs qalaqis infrastruqturisa da transportis
seqtoris dagegmvaSi, infrastruqturuli mTavari proeqtebis teqnikur-ekonomikuri Seswavlis
CaTvliT, magaliTad: velosipedis bilikebis da a.S. infrastruqturis dagegmva/mowyoba,
romlis ganxorcieleba qalaq TbilisSi etapobrivad mimdinareobs.
2. programa, romelic daexareba mTavrobas avtosatransporto saSualebebis teqnikuri
inspeqtirebis srulyofilad ganxorcielebaSi. aseve, erovnuli infrastruqturis mTavari
proeqtebis dagegmvasa da SefasebaSi - Tu ra gavlena SeiZleba ჰqondes aRniSnul programas,
sxva aspeqtebTan erTad, seqtorSi energomoxmarebaze.
am tipis RonirsZiebebis xarjebis Sefaseba SesaZlebelis iqneba uSualod programis dagmvis
dros.
6 gaTbobisa da gagrilebis energoefeqturi sistemebis
danergvis xelSewyoba energoefeqturobis dirეqtivis Tanaxmad, gaTbobis da gagrilebis procesSi energoefeqturobis
xelSewyobisTvis, aucilebelia nebismieri msxvili kogeneraciuli sainstalacio obieqtis xarj-
sargeblianobis analizis Catareba, im SemTxvevaSi Tu, samrewvelo procesebis da eleqtroenergiis
gamomuSavebis dros xdeba 20 mgvt.-ze meti simZlavris siTbos generacia. saqarTveloSi xarj-
sargeblianobis analizis meTodologiis damuSaveba, samontaJo samuSaoebis doneze da am
mimarTulebiT kompetenturi saxelmwifo organoebisa da kerZo aqtorebis identifikacia jer kidev
ar ganxorcielebula. Sesabamisad, mocemuli RonisZieba xelaxla iqneba ganxiluli momaval eesg-Si.
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
32
7 energiis gardaqmnis, gadacemis, ganawilebisa da moTxovnis
regulireba
7.1 energiis gardaqmnis, gadacemis, ganawilebis Taviseburebebi saqarTvelos
energetikul seqtorSi
sistemis jamuri dadgmuli simZlavre
saqarTveloSi eleqtrosadgurebis jamuri dadgmuli simZlavre, axali 13,2 mgvt.-iani
qvanaxSiris eleqtrosadguris CaTvliT, Seadgens 4225 mgvt.-s. MmaT Soris yvelaze mniSvnelovania
axal teqnologiebze momuSave kombinirebuli ciklis 231.2 mgvt-iani Tboeleqtrosadguri, romelic
eqspluataciaSi Sevida 2015 wels. aRniSnuli jamuri simZlavridan TiTqmis 78%
hidroeleqtrosadgurebidan aris warmoebuli, danarCeni ki Tboeleqtrosadgurebidan, romlebic
bunebriv gazze muSaoben.
energiis gardaqmna calkeuli saxeobebis mixedviT
saqarTveloSi yvelaze mniSvnelovani energiis gardaqmna xdeba TboeleqtrosadgurebSi,
bunebrivi gazis (garkveuli raodenobis naxSirTan erTad) eleqtroenergiad gardaqmnis dros. 2014
wels 5,59 tvt.sT bunebrivi gazi miewoda Tboeleqtrosadgurebs da Sedegad gamoimuSaves 2,04 tvt.sT.
eleqtroenergia, saidanac 0,103 tvt.sT. gamoyenebul iqna sadgurebis sakuTari moxmarebisTvis. 2015
wels mosalodneli iyo gardaqmnis ufro maRali margi qmedebiს koeficienti, 231 mgvt. kombinirebuli
ciklis gazoturbinuli eleqtrosadguris amoqmedebis gamo. aRniSnuli sadguris efeqturoba – 54%-
ia11.
dankargebi gadamcem qselSi
2014 wels maRali Zabvis gadamcemi qselis saerTo danakargebi daaxloebiT 2% iyo, rac maRali
standartis maCvenebelia.12 savaraudod, damatebiTi simZlavreebis eqspluataciaSi SeyvaniT gadacemis
danakargebi gaizrdeba. Tumca, eleqtrogadamcemi qselis aTwliani ganviTarebis gegmis Sesabamisad,
zogierTi proeqtis investirebas, qselis konkretuli reJimebisTvis danakargebis Semcirebis
lokaluri efeqti aqvs.13
jamuri danakargebi gadacemasa da ganawilebaSi
danakargebis done SeiZleba CaiTvalos saSualod, evrokavSiris iseT qveynebTan SedarebiT,
rogoricaa bulgareTi (9%) da rumineTi (12%), Tumca, maRalia germaniasTan (4%) da safrangeTTan
(7%) SedarebiT. aRsaniSnavia, rom 2015 wels ss „Telasis” da ss „energo-pro jorjias” danakargebi
10%-ze naklebi iyo.
seqtoris ganviTarebis gegmebi
11eesg-s damuSavebis dros aRniSnuli sadguris efeqturoba ver Sefasdeboda, radgan 2015 wlis energetikuli balansis Sedgena dasrulebuli ar iyo.
12gadacemis sistemis operatori ss`saqarTvelos saxelmwifo eleqtrosistema” (2015). saqarTvelos gadamcemi qselis ganviTarebis 10-wliani gegma 2015-2025, cxrili 10.1, gv. 140. evrokavSiris wevr qveynebSi, saSualo danakargebi gadacemis qselSi 1-2,6%-ia. (Ecofys 2013 “Incentives to improve energy efficiency in EU Grids”). 13gadacemis sistemis operatori ss `saqarTvelos saxelmwifo eleqtrosistema” (2015).Eeleqtrogadamcemi qselis ganviTarebis 10-wliani gegma 2015-2025, nax. 1.11.
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
33
gadamcemi qselis aTwliani ganviTarebis gegma moicavs eleqtroenergiis warmoebis da
eqsportis optimistur gegmebs, generaciis simZlavreebis mniSvnelovani gazrdiT. dokumentSi
gaTvaliswinebulia eleqtroenergiaze moTxovnilebis gazrdis sami scenari 3%, 5% da 7% wliuri
matebiT. potenciur investorebTan gaformebuli memorandumebiT 120-ze meti hidroeleqtrosadguris
proeqti ganviTarebis procesSia. hidroeleqtrosadgurebTan erTad, qselis aTwliani
ganviTarebis gegma iTvaliswinebs ori kombinirebuli ciklis 230 mgvt. simZlavris Tanamedrove
teqnologiebze momuSave Tboeleqtrosadguris aSenebas (dagegmilia bunebriv gazze momuSave
kombinirebuli ciklis eleqtrosadgurebi) 2019 da 2026 wlebisTvis. aseve dagegmilia erTi,
qvanaxSirze momuSave 150 mgvt. eleqtrosadgurიs aSeneba 2020 wels.
garda amisa, 2016 wels pirvelad saqarTveloSi eqspluataciaSi Sevida 20,7 mgvt. simZlavris
qaris eleqtrosadguri, wliuri gamomuSavebiT 88 gvt.sT.
mosalodnelia, rom jamuri generaciis simZlavre dRevandeli donidan gaizrdeba Semdeg
sidideebamde:
4820 mgvt. - 2020 wlisTvis;
6663 mgvt. - 2025 wlisTvis;
7365 mgvt. - 2030 wlisTvis;
garda amisa, energiis mcire mwarmoeblebis (mikro mwarmoeblebi) qselSi integrirebis mizniT
SemuSavebulia axali regulaciebi. Tumca, aRniSnuli eesg-Si ar ganxilula. SeiZleba ganxiluli
iyos, rogorc energodazogvis RonisZieba.
eleqtroenergetikul seqtorSi mosalodnel mniSvnelovan ganviTarebasTan erTad,
Tanmimdevrulad viTardeba navTobisa da gazis seqtorebi. samxreT kavkasiis milsadenis gafarToeba
(SPX) saqarTvelos energetikul balanss 2019-2020 wlebisTvis, savaraudod, daaxloebiT 0.8 miliard
m3 bunebriv gazs Sematebs. aseve, mimdinareobs miwisqveSa gazis sacavis ganviTareba, romelic unda
damTavrdes im droisTvis, rodesac samxreT kavkasiis milsadenis axali simZlavre Seva
eqspluataciaSi.
rac Seexeba ganawilebis seqtors, eleqtroenergiis individualuri mricxvelebis montaJis
dasruleba da gazis magistraluri da gamanawilelebi qselis ganviTareba/gafarToeba aris
ganawilebis seqtorSi mTavari mosalodneli gaumjobesebebi. TbilisSi eleqtroenergiis
individualuri gamricxvelianeba dasrulebulia, aseve regionebSi dasrulda 40 000 momxmarebelis
individualuri gamricxvelianeba.
energiis warmoebis, ganawilebis, moxmarebisa da moTxovnilebis regulirebis
Taviseburebebi
eleqtroenergiis warmoebasa da moxmarebaSi arsebul konkretul Taviseburebebs Soris
aRsaniSnavia saqarTveloSi hidroenergiaze, rogorc eleqtroenergiis mTavar wyaroze,
mniSvnelovani sezonuri damokidebuleba. rac balansdeba Tbosadgurebis mier warmoebuli el.
energiiTa da importiT. aRsaniSanvia, rom zafxulisa da zamTris moxmarebis pikebi xasiaTdeba
zrdis tendenciiT da amavdroulad, adgili aqvs aRniSnuli pikebis daaxloebas. amრiგad, rTulia
hidroenergetikis ganviTareba mezobel qveynebTan sezonuri vaWrobis (an gacvlis) ganviTarebis
gareSe. magaliTad, hidroeleqtrosadgurebis proeqtebis ganviTarebaSi Zlieri mastimulirebeli
roli iTamaSa TurqeTTan damakavSirebeli axali eleqtrogadamcemi xazis aSenebam.
sxva maxasiaTebel Taviseburebas warmoadgens saqarTvelos okupirebul teritoriaze
(afxazeTi) eleqtroenergiis dauregუlirebeli moxmareba, rac Seadgens qveynis mTliani moxmarebis
daaxloebiT 18%.
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
34
unda aRiniSnos, rom energomoxmarebaSi kvlav didia SeSis wili, romelic moixmareba
araefeqtur RumelebSi da cudad izolirebul saxlebSi. ZiriTadad, mosaxleoba saTbobad moixmars
axlad moWril SeSas14.
eleqtroenergiis danakargebis arsebuli mdgomarebis Sedareba evrokavSirTan,
komenatarebi arsebul tendenciebze da zogad mimarTulebebze
evrokavSirTan SedarebiT saqarTvelos ganaxlebadi energiis bevrad ufro maRali wili aqvs
eleqtroenergiis warmoebaSi. 2013 wels evrokavSiris qveynebSi eleqtroenergiis 25,4% miRebuli iyo
ganaxlebadi energiis wyaroebidan.15 2014 wels saqarTvelos eleqtroenergiis mTliani gamomuSavebis
80.4% hidroeleqtrosadgurebidan iwarmoeboda.16
rac Seexeba eleqtroenergiis danakargebs, saqarTvelos energetikul sistemaSi danakargebis
done ufro maRalia, vidre evrokavSiris zogierT qveyanaSi, magram amave dros ufro dabalia, vidre
sxva qveynebSi. zogadad SesaZlebelia danakargebis done miviCnioT saSualod, misi Semcirebis
SesaZleblobebiT.
investirebis mTavari barierebi da mamoZravebeli faqtorebi
energetikul seqtorSi, kerZod, generaciis obieqtebis ganviTarebaSi investorebi investiciebis
ganxorcielebisgan Tavs ikaveben, arsebuli maRali riskis gamo, Tu uzrunvelyofili ar iqnebian
warmoebuli generaciis realizaciis garantirebuli pirobebiT. aRniSnulis gaTvaliswinebiT, investirebis zogierTi mTavari mastimulirebeli faqtoria:
TurqeTis bazari, sadac SesaZlebelia eleqtoenergiis eqsporti;
eleqtroenergiis garantirebuli Sesyidvis myari garantiebi, romelsac gascems esko
mTavrobis mxardaWeriT;
warmoebis ganviTareba - saqarTveloSi ramdenime kompania mxolod sakuTari warmoebis
ganviTarebis mizniT awarmoebs eleqtroenergias; USAID-is G4G proeqti, romlis mizania Seqmnas savaWro meqanizmi, rac saSualebas miscems
qarTvel mwarmoeblebs ivaWron TurqeTis bazarze.
amasTanave aRsaniSnაvia, rom eleqtroenergiisa da gazis ganawilebis Sesaxeb regulaciebi
energoefeqturobis ganviTarebis mniSnvelovani xelSemwyobi meqanizmebia.
bunebrivi gazis seqtorSi investirebas xels uwyobs mTavrobis mier Catarebuli RonisZiebebi
regionebSi bunebrivi gazis qseliს infrastruqturis ganviTarebis da dasaxlebuli punqtebis
gazificirebis mizniT. sadistribucio kompania SOCAR-jorjia axorcielebs investicias da
momxmreblebis qselze daerTebas arsebuli sakanonmdeბlo normativebis Sesabamisad.17
14 politikis kvlevisa da treningebis centri (2014), publikacia- saqarTvelos SinameorneobaTa mdgradi energomxmarebis waxalisebis politika https://tenders.procurement.gov.ge/public/lib/files.php?mode=app&file=866803&code=1408364354
15 evrostati (2015) ganaxlebadi energiis statistika. xelmisawvdomia bmulze: http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Renewable_energy_statistics 16 saqstati (2015) saqarTvelos energobalansi, 2014. xelmisawvdomia bmulze: http://geostat.ge/?action=page&&p_id=2084&lang=eng 17 dabali wnevis momxmarebelTa mierTebis safasuri (0-6 m3/sT.) aris 400 lari (erTjeradi gadaxda). sewmekis (2009 wlis 9 ivlisi) gadawyvetileba #12 http://gnerc.org/files/untitled%20folder2/mierTeba.pdf). 2008 wlis Semdeg mierTebuli e.w. `axali momxmareblebi” deregulirebuli arian, rac imas niSnavs, rom maTTvis sewmeki tarifs ar adgens. ix. energetikis ministris grZaneba #69, 2007 wlis 25 seqtemberi `bunebrivi gazis momaragebis deregulacia da nawilobrivi deregulacia” (https://matsne.gov.ge/ka/document/view/73006) da Semdgomi Sesworeba – 2008 wlis 24 ivlisis (energetikis ministris brZenaba # 73.https://matsne.gov.ge/ka/document/view/78880).
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
35
7.2 pirveladi energiis seqtoris ganviTarebis politika
pirveladi energiis seqtoris ganviTarebis politika moicavs Semdeg Ziritad aspeqtebs:
farTomasStabian investirebas, raTa gaumjobesdes:
o bunebriv gazze momuSave eleqtrosadgurebis efeqturoba (2 x 230 mgvt. E-1); o gadamcemi qselis efeqturoba (E-3); o sayofacxovrebo seqtorSi energiis efeqturi warmoeba mzis cxeli wylis
gamacxeleblebidan da biomasis Rumelebidan – iTvaliswinebs sagranto
dafinansebas (E-7 da E-8); arsebuli energetikuli politika (E-5 da E-6) da dagegmili (samomavlo) politika (E-2),
romelis mizania seqtorSi investiciebis mozidvis xelSewyoba (E-5 da E-6); sasistemo reJimebis oprimizacias pirveladi energiis wyaros moxmarebisa da finansuri
xarjebis Sesamcireblad;18
teqnikuri daxmarebis programas 2017_2020 wlebisaTvis, Semdegi mimarTulebebiT:
o hidroeleqtrosadgurebisa da sadispetCero sistemebis ganviTareba; o gamanawilebeli sistemebis gaumjobeseba; o sacxovrebeli seqtorSi mzis wyalgamacxeleblebisa da biomasaze momuSave efeq-
turi Rumelebis danergva. cxrili 7 aRwers savaraudo daSvebebs RonisZiebebis ganxorcielebis Rirebulebebis Sesaxeb
d energiis dazogvis
RonisZiebebis dasaxeleba
ganmaxorcielebeli
organo wyaro
finansirebis
tipi
saWiro finansuri resursi
uaxloes periodSi
2019 2020 sul
2019-2020
E-1
bunebrivi gazis
dazogva - Zveli
Tboeleqtrosadgurebis
Canacvleba axali
teqnologiebiT
ss saqarTvelos
navTobisa da gazis
korporacia
centralur
i xelisuf-
leba
arafinansu
ri € 0
€ 0 € 0
navTobis da
gazis
korporacia
investireba € 50 000
€ 0
€ 50 000
jami € 50 000
€ 50 000
E-2
hidroeleqtrosadgureb
is reabilitacia da
investiciebi
hidroeleqtroenergi
is generaciis
kompaniebi _
saerTaSoriso
safinanso
instituciebis teqnikuri
daxmarebiT da finan-
sebiT da ekonomikisa
da mdgradi
ganviTarebis
saministros da
sewmekis mxardaWeriT
centralur
i
xelisufle
ba
arafinansu
ri € 32 000 € 6000 € 38 000
mrewveloba
_ kerZo
kompaniebi
investireba € 0 € 1 732 000 € 1 732 000
jami € 32 000 € 1 738000 € 5 310 000
E-3
simZlavris rezervebis
da sezonuri reJimebis
optimizacia
sewmeki, ekonomikisa da mdgradi
ganviTarebis
saministro
centralur
i xelisuf-
leba
arafinansu
ri € 32 000 € 32 000 € 64 000
jami € 32 000 € 32 000 € 64 000
E-4
eleqtrogadamcemi
qselis gafarToeba,
generaciis axali
simZlavreebis qselSi
saqarTvelo
saxelmwifo
eleqtrosistema
kerZo
kompaniebi investireba € 5 800 € 172 918 000 € 178 718 000
jami € 58 000 € 1 729 18 € 178 718 000
18 RonisZiebis ZiriTadi mizani SesaZloa iyos sistemuri xarjebis Semcireba, Tumca sistemis dabalansebis saaTobrivi da dReRamuri xarjebis Semcirebam SesaZloa aseve ganapirobos pirveladi energiis moxmarebis Semcireba.
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
36
d energiis dazogvis
RonisZiebebis dasaxeleba
ganmaxorcielebeli
organo wyaro
finansirebis
tipi
saWiro finansuri resursi
uaxloes periodSi
2019 2020 sul
2019-2020
integrireba da
danakargebis Semcireba
E-5
normatiuli moTxovnebi
eleqtroenergiis
normatiuli
danakargebis
gaangariSebis wesebis
mimarT - investiciebis
stimulireba
Ss energo-pro
jorjia, ss Telasi,
mrewveloba / kerZo kompaniebi
investireba € 9 945 000 € 10 143 000 € 20 088 000
jami € 9 945 000 € 10 143 000 € 20 0388 000
E-6
milsadenebSi bunebrivi
gazis normatiuli
danakargebis
gaangariSebis wesebi -
investirebis
stimulireba
ganawilebis
licenziantebi
centraluri xelisufleba
arafinansuri € 13 000 € 13 000 € 26 000
mrewveloba / kerZo kompaniebi
investireba € 4 410 000 € 4 410 000 € 8 820 000
jami € 4 423 000 € 4 423 000 € 8 846 000
E-7
energofeqturi
Rumelebis danergva
arasamTavrobo
organizacia WECF – Sesabamis uwyebebTan
TanamSromlobiT
centraluri xelisufleba
arafinansuri € 25 000 € 26 000 € 51 000
donorebi / grantebi
grantebi € 0 € 300 000 € 300 000
momxmareblebi
investireba € 0 € 649000 € 649000
jami € 25 000 € 975 000 € 1 000 000
E-8
mzis
wyalgamacxeleblebi
arasamTavrobo
organizacia WECF – Sesabamis uwyebebTan
TanamSromlobiT
centraluri xelisufleba
arafinansuri € 12000 € 12000 € 24000
donorebi / grantebi
grantebi € 0 € 246 000 € 246 000
ojaxebi investireba € 0 € 369 000 € 369 000
jami € 12 000 € 627 000 € 639 000
jami € 70269000 € 190856000 € 264 665 000
energoefeqturobis erovnuli samoqmedo gegma (eesg) (2019 – 2020)
37