1

ENERJİ SEKTÖRÜNDE ENERJİ SEKTÖRÜNDE ANAHTAR TESLİMİANAHTAR TESLİMİELEKTRİK VE OTOMASYON ELEKTRİK VE OTOMASYON ÇÖZÜMLERİÇÖZÜMLERİ

2

INDEX

1. Enerji Sektörü ve KONELSİS2. HİDROELEKTRİK SANTRALLERİ2.1 HİDROELEKTRİK SANTRALLERİ (HES)2.2 Hidroelektrik Santrallerin Ana Bölümleri2.3 Türbin Çeşitleri2.3.1 Kaplan Tipi Türbinler2.3.2 Francis Tipi Türbinler2.3.3 Pelton Tipi Türbinler2.3.3.1 Dikey Eksenli Pelton Türbin2.3.3.2 Yatay Eksenli Pelton Türbin

3

INDEX

2.4 Governor (Hız Regülatörü)2.4 Governor (Hız Regülatörü)2.5 Jeneratör2.5 Jeneratör2.6 Jeneratörler ve Senkronizasyon 2.6 Jeneratörler ve Senkronizasyon 2.7 Enerji İletim Hatları 2.7 Enerji İletim Hatları 3. ELEKTRİK ÇÖZÜMLERİ 3. ELEKTRİK ÇÖZÜMLERİ 3.1 HES Tipik Tek hattı3.1 HES Tipik Tek hattı3.2 HES Tipik Elektrik Tesisatı3.2 HES Tipik Elektrik Tesisatı3.3 Hidroelektrik Santralleri ve KONELSİS Çözümleri3.3 Hidroelektrik Santralleri ve KONELSİS Çözümleri3.3.1 Orta Gerilim Hücreleri3.3.1 Orta Gerilim Hücreleri3.3.2 Alçak Gerilim Pano Çözümlerimiz3.3.2 Alçak Gerilim Pano Çözümlerimiz3.3.3 Kompanzasyon Pano Çözümlerimiz3.3.3 Kompanzasyon Pano Çözümlerimiz3.3.4 MCC Pano Çözümlerimiz3.3.4 MCC Pano Çözümlerimiz3.3.5 Lokal Pano Çözümlerimiz3.3.5 Lokal Pano Çözümlerimiz3.3.6 Trafolar3.3.6 Trafolar

4

INDEX

4. OTOMASYON ÇÖZÜMLERİ

4.1 Otomasyon Sisteminin Fonksiyonları

4.2 Otomasyon Sistem Elemanları

4.3 PLC Panoları

4.4 Tesis PLC Panosunun Özellikleri

4.5 Tesis PLC Panosunun Fonksiyonları

4.6 Ünite PLC Panosunun Fonksiyonları

4.6 Scada Sisteminin Fonksiyonları

4.7 Jeneratör ve Trafo Koruma

4.8 Şalt Tesisi İzleme ve Kontrol Referans Örnekleri

4.9 Enerji Kontrol Sistemi Referans Listesi

4.10 Hidroelektrik Santrallerinde Partner Firmamızın Referans Listesi

5

ENERJİENERJİ

6

Enerji Sektrörü ve KONELSİSEnerji Sektrörü ve KONELSİS

Hidroelektrik Santrallerinde, Termik Santrallerinde, Doğalgaz Santrallerinde, Jeotermik Santrallerde

Anahtar Teslimi Elektrik ve Otomasyon

Çözümleri Üretmektedir.

7

HİDROELEKTRİK SANTRALLERİ

8

HİDROELEKTRİK SANTRALLERİ (HES)HİDROELEKTRİK SANTRALLERİ (HES)

Doğal havzalarda biriktirilen yada kendiliğinden birikimi olan potansiyel enerjiye sahip sular ile belirli bir yükseklikten, belirli bir hızdadüşürülmesi ile kinetik enerji oluşur.

Ortaya çıkan bu kinetik enerji türbin kanatlarından geçer iken bir mekanik enerji oluşturarak jeneratörde ivmesel dönme hareketi meydana getirir.

Sonuçta Jeneratörün de hareket etmesiyle elektrik enerjisi elde edilmiş olur.

9

Hidroelektrik Santrallerin Ana BölümleriHidroelektrik Santrallerin Ana Bölümleri

Su kaynağı yapısı

Su alma ağzı yapısı

Cebri (basınçlı) Borular

Salyangoz (spiral)

Türbin

Jeneratör

Transformatörler

Şalt alanı

Diğer teçhizat

10

Hidroelektrik Santrallerin Ana BölümleriHidroelektrik Santrallerin Ana Bölümleri Su Kaynağı Yapısı : Rezervuarlı santrallerde baraj, kanal tipi santrallerde ise bir tünel ya da açık kanaldır.

Su alma ağzı yapısı: Cebri boruya suyun giriş kısmıdır.

Cebri (basınçlı) borular: Su alma ağzı ile santral arasında , ölçüleri debi ve düşü ye göre hesaplanan kalın etli büyük çaplı çelik borulardır.

Salyangoz (spiral) : Cebri boru sonuna monte edilen, salyangoz biçimindeki basınçlı su haznesi, suyun çarka çevresel olarak ve her bir noktadan eşit debide girmesini sağlar.

Türbin : Türbin çarkı, türbin şaftı, türbin kapağı, hız regülatör sistemi, basınçlı yağ sistemi, türbin yatağı, soğutma sistemi, kumanda panosu ve yardımcı teçhizattan oluşur.

Jeneratör:Jeneratör rotoru, statoru, yatağı, ikaz(uyartım), soğutma sistemi, koruma sistemi, kumanda ve işletim sistemi,doğru akım sistemi, kesici ve ayırıcılar ile yardımcı organlardan oluşur.

Transformatörler: Gerilimi yükseltme ya da alçaltma işlevini üstlenmişlerdir.

Şalt alanı :Transformatörlerden çıkan yüksek gerilim enerjinin iletim hatlarına bağlantı noktasıdır. Kesiciler, ayırıcılar,topraklama sistemi, koruma sistemi, basınç sistemi, ölçü sistemi, iletim hatları üzerinden haberleşme sistemi kısımları vardır.

Diğer teçhizat:

Ana teçhizatlardan ayrı olarak; ısıtma havalandırma sistemleri, aydınlatma sistemleri, doğru akım acil enerji, alternatif akım acil enerji (dizel jeneratör) sistemleri, sızıntı toplama havuzları, besleme pompaları, boşaltma pompaları, haberleşme sistemleri, kompresör ve tanklar gibi basınçlı hava sistemleri, yangın koruma ve söndürme sistemleri, bakım, onarım ve küçük imalat atölyeleri, montaj demontaj sahaları, vinçler,krenler gibi taşıma, kaldırma sistemleri, arıtma sistemleri, ilk yardım bölümü, batardo kapakları, laboratuarlar vb bölümlerdir.

11

Türbin ÇeşitleriTürbin Çeşitleri

Eskiden beri kullanılan hidrolik çarklar yıllarca

uğraşılarak yeniden düzenlenip geliştirilmiş ve bunlara

"Hidrolik Türbin" adı verilmiştir.

Hidrolik Türbin Çeşitleri: Kaplan Türbin Francis Türbin Pelton Türbin

12

Türbin ÇeşitleriTürbin Çeşitleri

13

Türbin ÇeşitleriTürbin Çeşitleri

Kaplan Tipi Türbinler Kaplan türbini, düşünün

az debinin yüksek olduğu yerlerde kullanılmaktadır. En uygun türbin tipi. 2 ile 40 metre düşme yükseklikleri arasında verimli olabilmektedir.

14

Türbin ÇeşitleriTürbin Çeşitleri

Francis Tipi Türbinler Francis türbini 50 m ile 350 m

arasındaki düşüler de

kullanılmaktadır. Francis tipi

türbinler ilk defa 1838 yılında

Amerikalı HOWD tarafından

keşfedilmiş ve 1848 yılında da

yine Amerikalı FRANCIS

tarafından geliştirilerek

denenmiştir.

15

Türbin ÇeşitleriTürbin Çeşitleri

Pelton Tipi Türbinler 1880 yılında Amerikalı PELTON tarafından keşfedilmiştir.Pelton tipi türbinler, 50m ile 1300 m aralığındakidüşülerde ve küçük su debilerinin olduğu noktalarda kullanılmaktadır.

16

Türbin ÇeşitleriTürbin Çeşitleri

Dikey Eksenli Pelton Türbin

Yüksek güçlü türbinler için dik eksenli model kabul edilir. Bazen birkaç çark üst üste konur ve her çarkın etrafına çok sayıda püskürtücü yerleştirilmiştir.

Yatay Eksenli Pelton Türbin

Jeneratörle türbin aynı mil üzerine kamalanmıştır. Çarklar rotorun sağına ve soluna yerleştirilmiştir.Pelton tip türbinler dakikada 500–750 devir/dak hızına dayanabildiklerinden, bu türbinlere 4’le 6 adet arasında çift Kutuplu jeneratör bağlanabilir.

17

Governor (Hız Regulatoru)Governor (Hız Regulatoru)

Governor yani hız regülatörü

suyun debisini türbin kanatları ile

kumanda ederek aktif gücü

(MWatt) dolayısıyla primer frekans

kontrolünü regüle eden bir

teçhizattır.

Mekanik Governor

Dijital Valf Governor

Step Motor Governor

18

JeneratorJenerator

Belirli bir yerde birikmiş yada biriktirilmiş olan suyun,belirli bir yükseklikten türbinlere düşerek meydana gelen mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürmek için kullanılır.

19

Jeneratorler ve Jeneratorler ve Senkronizasyon

Türbinlere düşen suyun oluşturduğu mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren jeneratörler, santralin güç ihtiyaçlarına göre santraldeki diğerjeneratörle paralel bağlandığı gibi, başka santrallerdeki jeneratörlerle de paralel bağlanabilir

Paralel bağlamada dikkat edilecek en

önemli faktör şebeke gerilim dalgalanması

oluşturmamaktır. Bu amacın yerine

getirilebilmesi için yapılacak işlemlere

“SENKRONİZASYON” veya

“SENKRONLAMA” adı verilir.

Jeneratörlerin paralel bağlanması sırasındayerine getirilmesi gereken senkronizasyon şartları,

1. Gerilim eşitliği,

2. Frekans eşitliği,

3. Aynı adlı uçların birbirine bağlanması,

4. Uçlarda faz farkının bulunmaması

20

Enerji İletim Hatları

Jeneratörlerin ürettikleri enerji, trafomerkezlerine enerji nakil hatları ile iletilir.

Jeneratör çıkışı doğrudan Orta Gerilim Hücrelerine (OG Panosu) oradan da yükseltici trafoya bağlanır.

Yükseltici trafodan, enerji nakil hatları yardımı ile enerji istenilen yerdeki trafo merkezlerine taşınır.

Bu şekilde Hidroelektrik santrallerinden üretilen enerji kullanıcılara iletilir.

21

ELEKTRİK ÇÖZÜMLERİ

22

Hidroelektrik Santralleri ve KONELSİS Çözümleri

OG (Orta Gerilim) hücrelerinin temini, AC, DC, UPS dağıtım panolarının imalatı, Kompanzasyon panolarının imalatı, MCC panolarının imalatı, Step-Up Trafolar, DC ihtiyaç trafolarının temini, Trafo ve Jeneratör nötr hücrelerinin imalatları, Dizel jeneratörler, UPS, akü, redröser gruplarının temini, Tüm ekipmana ait topraklamanın yapılması, Tüm güç ve kumanda kablolarının temini ve montajlarının yapılması, Otoprodüktör feederinin donatılması, Saha enstrümanlarının temini ve montajının yapılması (Basınçlı hava, yağ,

governor vs…), Mekanik ve elektrik montajların yapılması, 154 kV salt tesisinin yapılması işlerinin tamamında,

ANAHTAR TESLİMİ ÇÖZÜMLER SUNMAKTADIRANAHTAR TESLİMİ ÇÖZÜMLER SUNMAKTADIR

23

HES Tipik Tek hattı

Generatör 1fideri

Generatör 2fideri

İç ihtiyaç trafo fideri

Regulatorbesleme

Bara gerilimölçü

Tedaş ölçü Tedaş ölçü Tedaş fider çıkışı

HES tipik elektrik tesisatı (2 türbin)

24

HES Tipik Elektrik Tesisatı

25

Orta Gerilim Hücreleri

*Schneider, Merlin Gerin ürünleri olan

•Metal clad OG hücreleri,•Metal enclosed OG hücreleri,•Metal enclosed, çekmeceli OG hücreleri ile,

*Lokal İmalatlarda temin edilmektedir.

26

Alçak Gerilim Pano Çözümlerimiz

AG Panoları TSE, CE ve ISO 9001–14001 standartlarında üretilmektedir.

Panolarımızda kullanılan tüm şalt malzemeler SCHNEIDER, SIEMENS ve ABB markalarıdır

27

Kompanzasyon Pano Çözümlerimiz

Panolarımızda kullanılan tüm şalt malzemeler SCHNEIDER, SIEMENS ve ABB markalarıdır

28

MCC Pano Çözümlerimiz

MCC Panoları TSE, CE ve ISO 9001–14001 standartlarında üretilmektedir.

Panolarımızda kullanılan tüm şalt malzemeler

SCHNEIDER, SIEMENS ve ABB markalarıdır

29

Lokal Pano Çözümlerimiz

Lokal Panoları TSE, CE ve ISO 9001–14001 standartlarında üretilmektedir.

Panolarımızda kullanılan tüm şalt malzemeler

SCHNEIDER, SIEMENS ve ABB markalarıdır

30

Transformatörler

• 6,3/ 36 kVA ve 0,4/ 36,5 kV ve 6000 kVA’nın üzerinde

• İçeride veya dışarıda kullanılabilen,

• Porselen Busingli • IEC standartlarında,

• Bess, ABB, Transtek, Best markalarında hermetik veya genleşme depolu yağlı trafolar temin edilebilmekte ve devreye alınmaktadır.

31

Trafo ve Jeneratör Nötr Dirençleri

Orta gerilim şebekelerinde oluşan tek fazlı arıza akımlarını transformatörlere ve generatörlere zarar vermeyecek seviyelere indirilmesi,

Kısa devre arıza akımlarının kesilmesiyle oluşan geçici aşırı gerilimlerin sınırlanması,

Şalt cihazlarının uzun ömürlü olmasının sağlanması,

Adım gerilimlerinin personel için zararsız seviyelere indirilmesi

32

Nötr Toprakalama Direnci (Zn

Topraklama Trafosu ile)

Trafo ve Jeneratör Nötr Dirençleri

6,3 kV 2000 A Nötr Topraklama Direnci ile birlikte 6,3 kV 500 A

33

OTOMASYON ÇÖZÜMLERİ

34

Otomasyon Sisteminin Fonksiyonları

Start/Stop sıralı işlemleri, Elektronik türbin denetleyicisinin izlenmesi ve kontrolü, Hidrolik türbin denetleyicisinin izlenmesi ve kontrolü, Türbin soğutma sisteminin izlenmesi ve kontrolü, Türbin yataklarının yağlama sisteminin izlenmesi ve kontrolü(sıcaklık çok yükseldiği zaman stop sırasının açması ile birlikte), Jeneratör soğutma sisteminin izlenmesi ve kontrolü, Demir ve jeneratör bobin sıcaklığının izlenmesi (sıcaklık çok

yükseldiği zaman stop sırasının açması ile birlikte), Jeneratörün elektrik ölçümlerinin prosesi , Türbin, jeneratör, transformatör ünitesi ve makinenin tüm

yardımcı aletlerinin alarm prosesi, Güç yönetim sistemi , Merkez havuz su seviyesinin kontrolü , Güç metre değerlerinin kaydı,

35

36 kV şalt tesisinin kontrolü ve izlenmesi, 24 V DC beslemesi dahil olmak üzere 400 V AC ve 24 V DC

yardımcı dağıtımın izlenmesi, Transformatörlerin nötr noktası topraklama ayırıcılarının izlenmesi

ve kontrolü, Isıtma ve havalandırmanın izlenmesi ve kontrolü, Yangın algılamanın izlenmesi ve kontrolü, Güvenlik sisteminin izlenmesi ve kontrolü , Drenaj pompalarının izlenmesi ve kontrolü , Dağıtım sisteminin izlenmesi ve kontrolü, Tesisin İzlenmesi ve Kontrolü, Senkronizasyon Sistemi, Şalt Tesisinin (AG/ OG/ YG) İzlenmesi ve Kontrolü, Otomatik/ Manuel – Lokal/ Uzaktan Kumanda Fonksiyonları, Otomatik Devreye Giriş ve Çıkış Sıralı İşlemleri,

36

Otomasyon Sistem Elemanları

PLC Panoları, Schnedier; Modicon Quantum, Premium, M340 Çözümleri, Siemens; S7 400, S7 300 PLC Çözümleri, Scada Sistem Donanımı, Schnedier Vijeo Citect Scada Yazılımı, Siemens WinCC Scada Yazılımı, Santral’e Web üzerinden Uzaktan Erişim, GPS Sistem ile 1ms Hassasiyet, Fiber Optik Kablo, Bakır Kablo İle Haberleşme Altyapısı, Ethernet Switchler, 110VDC/ 24VDC Akü Redresör Grupları MGE/APC Kesintisiz Güç Kaynağı

37

PLC Panoları

Tesis (Common/ Plant) PLC Panosu,

Ünite PLC Panosu,

Yükleme Havuzu (Intake ) / Regülatör PLC Panosu,

38

Tesis PLC Panosunun Özellikleri

Bina İçi (Indoor) Kullanımına Uygun, Schneider ve Siemens PLC Modülleri, Endüstriyel PC, Dokunmatik Ekran, Bakır Toprak Barası, Voltmetre, %1 Hassasiyet, Frekansmetre, %1 Hassasiyet, Synchronoscope, Watt Transducer, 4-20mA Manual/Auto Switch, Alarm Horn, Alarm Susturma Anahtarı, Primery ve Secondory PLC modülleri,

39

Tesis PLC Panosunun Fonksiyonları

Yükleme Havuzu Seviyesi, Salt Panoları İzleme ve

Kontrolü, Dizel Jeneratör Kontrolü, İstasyon Servis Fonksiyonları, Regülatör Aydınlatma, Kapak Açma-Kapama

Pozisyon Takibi, Gelen Su Debisi Bilgi ve

Kayıtları,

40

Ünite PLC Panosunun Fonksiyonları

Start/Stop Sıralı İşlemler,

Generatör ve Türbin Kontrolü,

Senkronizasyon,

Koruma Fonksiyonları,

Excitation Kontrol,

Inlet Vana Sistemi Kontrolü,

Hidrolik Sistem Kontrolü,

Yağlama (Lubrication) Sistem Kontrolü,

Ünite MCC Kontrolleri,

41

SCADA Sisteminin Fonksiyonları

Kontrol Odasından Santralın İzlenmesi ve Kontrolü,

İnsan Makine Ara yüzü (HMI),

Santrale Ait Tüm Verilerin Mimik Ekranlardan İzlenmesi,

Santrale Ait Alarm ve Olay Yönetimi,

Gerçek Zamanlı ve Tarihsel Veri İzlenmesi,

Tarihsel Veri Kaydetme,

İstatistiksel Proses Kontrol,

Raporlama,

42

Jeneratör ve Trafo Koruma

43

Jeneratör Senkronizasyon ve Koruma Sistemleri

• Senkronizasyon• Senkron kontrol• Dead bus start

MFR 13 akıllı bir koruma birimidir. Entegre voltaj ve akım giriş ölçümlerini ölçer.

44

Jeneratör Senkronizasyon Sistemi

ESDR 4T blok bağlantılı jeneratörler, motorlar ve trafolar için akım differansiyel koruma rölesidir.

• Alçak/ Yüksek gerilim koruma,• Alçak/ Yüksek frekans koruma,• Şebeke elektriği kesilmesi durumunda jeneratörün çok hızlı devreye girmesi

MRN3

Mains Decoupling Relay

45

TİPİK SCADA ANA EKRAN TASARIMI

46

TİPİK SCADA ANA EKRAN TASARIMI

47

ALÇAK GERİLİM TEK HAT İZLEME EKRANI

48

ORTA GERİLİM TEK HAT İZLEME EKRANI

49

GENERATÖR RAPORLAMA EKRANI

50

Sıcaklık İzleme