ensino do galego como lingua estranxeira e como ... - usc...adquisición de l1), así como as...
TRANSCRIPT
Ensino do galego como lingua estranxeira e
como segunda lingua
María Álvarez de la Granja
GUÍA DOCENTE E MATERIAL DIDÁCTICO
2019/2020
FACULTADE DE FILOLOXÍA DEPARTAMENTO DE FILOLOXÍA GALEGA
FACULTADE DE FILOLOXÍA. DEPARTAMENTO DE FILOLOXÍA GALEGA AUTORES: María Álvarez de la Granja Edición electrónica. 2019 ADVERTENCIA LEGAL: Reservados todos os dereitos. Queda prohibida a duplicación total ou parcial desta obra, en calquera forma ou por calquera medio (electrónico, mecánico, gravación, fotocopia ou outros) sen consentimento expreso por escrito da autora.
1
DATOS DESCRITIVOS DA MATERIA
Denominación: Ensino do galego como lingua estranxeira e como segunda lingua
Tipo de materia: Optativa (Maior Plus)
Código: G5051345
Titulacións: Grao en lingua e literatura galegas
Curso: 3º curso
Semestre: 2º semestre
Créditos: 6 créditos ECTS
Lingua da docencia: Galego
Profesora responsable: María Álvarez de la Granja
Horario da materia: Mércores de 13:00 a 15:00 e xoves de 10:00 a 11:00
Aula de docencia: B05
Datas de exame: 19 de maio de 2020, 9:30, aula D12 / 23 de xuño, 9:30, aula D12
2
SENTIDO DA MATERIA NA TITULACIÓN
A materia Ensino do galego como lingua estranxeira e como segunda lingua (3º curso,
2º semestre) forma parte do Módulo Optativo de especialización en Lingua e
Literatura Galegas, conformado tamén polas materias Onomástica galega (3º curso, 1º
semestre), Lectura e análise lingüística de textos galegos antigos (3º curso, 2º
semestre), Planificación e normalización lingüística do galego (4º curso, 1º semestre),
Lexicografía e terminografía galegas (4º curso, 2º semestre), Literatura infantil e
xuvenil galega (3º curso, 1º semestre), Seminario de literatura galega 1 (4º curso, 1º
semestre) e Seminario de literatura galega 2 (4º curso, 2º semestre), todas elas cunha
carga de 6 créditos. Estas materias, que unicamente se ofertan para os estudantes que
cursan a modalidade Maior Plus do Grao en Lingua e Literatura Galegas (GLLG), son
optativas, de tal xeito que o alumno ou alumna debe escoller catro de entre elas para
conseguir 24 créditos de entre os 48 que se ofrecen.
Segundo se indica na memoria da titulación1, o obxectivo do módulo é aprofondar
nunha serie de aspectos puntuais, tanto de lingüística como de literatura galegas, que no
Maior non foi posible abordar (ou non de maneira completa), debido ás súas limitacións
temporais. Na memoria do Grao tamén se indica que neste módulo optativo se estudan
aspectos que poden ser sumamente interesantes para alumnas e alumnos que desexen
aprofondar no coñecemento da filoloxía galega, sobre todo no caso de estudantes que
pretendan dedicarse á investigación en filoloxía galega ou a determinadas actividades
profesionais.
No caso da materia obxecto desta Guía, analízase nun campo que non foi
abordado nas disciplinas previas da titulación: o do ensino e aprendizaxe do galego
como segunda lingua e lingua estranxeira. O crecente interese dos estudantes
estranxeiros pola aprendizaxe de galego2, as demandas das persoas de orixe foránea
residentes en Galicia, así como os propios requirimentos do alumnado do GLLG,
1 http://www.usc.es/export9/sites/webinstitucional/gl/servizos/sxopra/memorias_graos_USC/Lingua_e_Lit_Galegas.pdf 2 Unha boa mostra son os Cursos de lingua e cultura galegas para persoas de fóra de Galicia, que todos os anos organiza a Real Academia Galega, o Instituto da Lingua Galega e a Xunta de Galicia, os cursos que ofrecen as universidades para alumnado de intercambio ou os lectorados de galego que existen en diferentes cidades españolas e en varios países do mundo.
3
puxeron de relevo a necesidade de incluír na oferta da nosa titulación algunha materia
que contribuíse a formar os estudantes na docencia do galego como lingua estranxeira.
Por tal motivo, a partir do curso 2016-2017 incorporuse no Maior Plus do GLLG a
materia Ensino do galego como lingua estranxeira e como segunda lingua, que non
estaba incluída inicialmente no módulo optativo arriba sinalado.
4
COMPETENCIAS E OBXECTIVOS
A seguir amosamos as competencias específicas do Grao en Lingua e Literatura Galegas
adaptadas á contribución particular que fai esta materia á súa consecución. As
competencias son entendidas aquí como saberes (coñecementos, capacidades ou
actitudes) de carácter complexo que se desenvolven ao longo da formación integral do
individuo. Así, a achega da nosa materia debe lerse no marco do proceso formativo
global do estudante.
CE1 - Dominar as bases teóricas, enfoques e recursos elementais de análise do ámbito
do ensino de linguas estranxeiras e segundas linguas
CE4 - Identificar e comprender aqueles elementos (obxecto de estudo, metodoloxía,
linguaxe e terminoloxía crítica especializada, etc.) que definen e articulan os estudos
sobre ensino e aprendizaxe de linguas como disciplina científica no ámbito das
Humanidades.
CE5 - Recoñecer o carácter interdisciplinar dos estudos sobre ensino e aprendizaxe de
linguas.
CE6 - Aplicar a metodoloxía científica que permita abarcar os distintos tipos de estudos
sobre ensino e aprendizaxe de linguas
CE17 - Manexar con habilidade as novas tecnoloxías que faciliten os procesos de ensino
e aprendizaxe do galego como segunda lingua e lingua estranxeira.
CE18 - Empregar ferramentas de procura de recursos bibliográficos para o ensino e
aprendizaxe de segundas linguas e linguas estranxeiras
CE19 - Desenvolver a competencia comunicativa.
CE20 - Ser capaz de realizar posteriores estudos especializados no ámbito do ensino e
aprendizaxe do galego como segunda lingua e lingua estranxeira.
Os obxectivos da materia poden resumirse nos seguintes:
5
1. Identificar e valorar a importancia dos diversos factores incidentes no proceso de
ensino e aprendizaxe dunha L2.
2. Vincular unha actividade ou manual con determinado método ou enfoque de ensino
de linguas.
3. Seleccionar actividades de ensino de galego para non galegofalantes adecuadas aos
diferentes niveis / contidos / destrezas / competencias e situacións de aula.
4. Valorar criticamente actividades, manuais e métodos de ensino.
4. Deseñar actividades de ensino de galego para non galegofalantes adecuadas aos
diferentes niveis / contidos / destrezas / competencias e situacións de aula.
5. Planificar unha clase de galego como lingua estranxeira.
6. Empregar adecuadamente os conceptos e a terminoloxía específica do ensino e
aprendizaxe de L2.
7. Utilizar os recursos dispoñibles para o ensino e aprendizaxe do galego como L2.
6
CONTIDOS, BIBLIOGRAFÍA E LECTURAS CONTIDOS
1 O ensino e aprendizaxe de linguas como disciplina da lingüística aplicada
2. Os procesos de adquisición das L1 e de aprendizaxe das L2
3. Métodos e enfoques no ensino e aprendizaxe dunha L2
4. Ensino e aprendizaxe de competencias
5. Ensino e aprendizaxe das destrezas lingüísticas
6. Deseño e programación de unidades didácticas
O último contido que figura na ficha da memoria, "O galego como LE e como L2:
recursos, necesidades, dinámicas, actividades", será tratado transversalmente a través
dos diferentes temas da programación, e moi especialmente a través dos temas 4, 5 e 6,
pois os contidos expostos neles serán abordados e ilustrados esencialmente desde a
perspectiva do galego.
A partir da páxina 8 desta Guía pode atoparse un desenvolvemento maior de cada un
dos temas, así como bibliografía complementaria para cada un deles.
BIBLIOGRAFÍA XERAL
Obras de referencia
Castrillo, José M. / María Condor (2003): Enfoques y métodos en la enseñanza de
idiomas. Cambride: Cambridge University Press, 2ª ed. actualizada.
Consello de Europa / Xunta de Galicia (2005): Marco común europeo de referencia
para as linguas: aprendizaxe, ensino, avaliación. Santiago de Compostela / Xunta
de Galicia.
http://www.cirp.es/pub/docs/ava/MarcoEuropeoComun.pdf
Cook, V. / D. M. Singleton (2014): Key topics in second language acquisition. Bristol:
Multilingual Matters.
García Santa-Cecilia, A. (2000): Cómo se diseña un curso de lengua extranjera.
Madrid: Arco Libros.
Gass, S. M. / A. Mackey (eds.) (2014): The Routledge handbook of second language
acquisition. London: Routledge.
7
González Piñeiro, M. / C. Guillén Díaz, / J. M. Vez (2010): Didáctica de las lenguas
modernas. Competencia plurilingüe e intercultural. Madrid: Síntesis.
Nussbaum, L. / M. Bernaus (eds.) (2001): Didáctica de las lenguas extranjeras en la
Educación Secundaria Obligatoria. Madrid: Síntesis.
Pastor Cesteros, S. (2004): Aprendizaje de segundas lenguas. Lingüística aplicada a la
enseñanza de idiomas. Alicante: Universidad.
Richards, J. C. / Th. S. Rodgers (1986): Approaches and Methods in Language
Teaching. Cambridge: Cambridge University Press. Trad. esp. de José M.
Castrillo / María Condor (2003): Enfoques y métodos en la enseñanza de idiomas.
Cambride: Cambridge University Press, 2ª ed. actualizada.
Ruiz Bikandi, U. (ed.) (2000): Didáctica de la segunda lengua en educación infantil y
primaria. Madrid: Síntesis.
Ruiz de Zarobe, L. / Y. Ruiz de Zarobe (eds.) (2013): Enseñar hoy una lengua
extranjera. Vitoria-Gasteiz: Portal Education.
Sánchez Lobato, J. / I. Santos Gargallo (dirs.) (2004): Vademécum para la formación de
profesores. Enseñar español como segunda lengua (L2) / lengua extranjera (LE).
Madrid: SGEL.
Xunta de Galicia (2006): Niveis de competencia en lingua galega. Descrición de
habilidades e de contidos adaptados ao Marco común europeo de referencia para
as linguas. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.
http://www.lingua.gal/c/document_library/get_file?folderId=1647069&name=DL
FE-10648.pdf
Dicionarios
Instituto Cervantes. Diccionario de términos clave de español como lengua extranjera.
http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/diccio_ele/default.htm
Palacios Martínez, I. M. (dir.) (2009): Dicionario de ensino e aprendizaxe de linguas.
Santiago de Compostela: Universidade, A Coruña: Universidade, Vigo:
Universidade.
Robinson P. (ed.) (2015): The Routledge encyclopedia of second language acquisition.
New York: Routledge.
Recursos na Rede
Aulaintercultural. Portal de la educación intercultural. http://www.aulaintercultural.org
8
DidactiRed: actividades de ensino do español e de reflexión.
http://cvc.cervantes.es/aula/didactired/
Portfolio Europeo das linguas (PEL). http://www.edu.xunta.gal/portal/portfolio
Materiais para a aprendizaxe do galego
Labraña Barreiro, S. (2008): Vencello: lingua e cultura galegas para estudantes de fóra
de Galicia. Cabrera del Mar: Galerada.
Curso é-galego
http://e-galego.cesga.es/inicio.htm
Loia. Guía aberta á lingua galega.
http://consellodacultura.gal/cdsg/loia/
En http://www.lingua.gal/recursos/para-aprender-o-galego pódese atopar:
• Manuais CELGA. Aula de galego (libro do alumno, do profesor e outros
materiais)
• Dicionario visual interactivo
• Curso de galego en Wikibooks
• Falamos! (guía de aprendizaxe a través da conversa)
• Aula de galego (actividades)
• Manuais proxecto Artello
• Curso de galego práctico
DESENVOLVEMENTO DO TEMARIO
Tema 1
Trátase dunha breve presentación que serve para dotar dun marco teórico os estudos
sobre o ensino e aprendizaxe das linguas, considerándoos no ámbito da lingüística
aplicada.
1 O ensino e aprendizaxe de linguas como disciplina da lingüística aplicada
Bibliografía complementaria
Marcos Marín, Francisco Adolfo (2004): "Aportaciones de la lingüística aplicada", en
Jesús Sánchez Lobato / Isabel Santos Gargallo (dirs.), Vademécum para la
formación de profesores. Enseñar español como segunda lengua (L2) / lengua
extranjera (LE). Madrid: SGEL, 25-41.
9
Tema 2
Con este tema preténdese que o alumnado coñeza os procesos, factores incidentes e
estratexias vinculados coa aprendizaxe de segundas linguas e linguas estranxeiras (vs. a
adquisición de L1), así como as principais teorías desenvolvidas ao redor desta cuestión.
O tema servirá tamén para introducir algúns conceptos clave no ámbito do ensino e
aprendizaxe de linguas.
2. Os procesos de adquisición das L1 e de aprendizaxe das L2
2.1 A adquisición das L1
2.1.1 L1, lingua materna e outros termos
2.1.2 Input, intake e output
2.1.3 Principais teorías sobre a adquisición das L1
2.2. A aprendizaxe das L2
2.2.1 L2, segunda lingua, lingua estranxeira e outros termos
2.2.2 Adquisición e aprendizaxe
2.2.3 Diferenzas entre o proceso de adquisición dunha L1 e o proceso de
aprendizaxe dunha L2
2.2.4 Principais teorías e modelos sobre a aprendizaxe dunha L2.
Relación coas teorías sobre a adquisición dunha L1
2.2.5 Interlingua e fosilización
2.2.6 Factores incidentes no proceso de aprendizaxe dunha L2
2.2.7 Estratexias de aprendizaxe
2.2.8 Tipos de ensino e de aprendizaxe. O papel do docente na
aprendizaxe dunha L2
Bibliografía complementaria
Arnold, J. (ed.) (1999): Affect in Language Learning. Cambridge: Cambridge
University Press. Trad. esp. de A. Valero, La dimensión afectiva en el aprendizaje
de idiomas. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
Atkinson, D. (ed.) (2011): Alternative Approaches to Second Language Acquisition.
London-New York: Routledge.
Balbino de Amorím Barbieri Durão, A. (2007): La interlengua. Madrid: Arco/Libros.
10
Baralo, M. (1999): La adquisición del español como lengua extranjera. Madrid:
Arco/Libros.
Herschensohn, J. / M. Young-Scholten (2013): The Cambridge Handbook of Second
Language Acquisition. Cambridge: Cambridge University Press.
Lorenzo, F. (2006): Motivación y segundas lenguas. Madrid: Arco/Libros.
Muñoz Liceras, J. (comp.) (1992): La adquisición de las lenguas extranjeras: hacia un
modelo de análisis de la interlengua. Madrid: Visor.
Muñoz, C. (ed.) (2000): Segundas lenguas. Adquisición en el aula. Barcelona: Ariel.
Palacios Martínez. I. M. (2006): “Aprendiendo a aprender en el aula de lenguas
extranjeras. Las estrategias de aprendizaje y su tratamiento en el aula”, en D.
Cassany (ed.), El Portfolio Europeo de las Lenguas y sus aplicaciones en el aula.
Madrid: Ministerio de Educación, Cultura y Deporte, 129-170.
Palacios Martínez. I. M. (2002): "A adquisición da primeira e da segunda lingua.
¿Procesos similares ou diferentes?", en Ramón Lorenzo (ed.), Homenaxe a
Fernando R. Tato Plaza. Santiago de Compostela: Universidade, 637-645.
Pujol Berché, M., L. Nussbaum y M. Llobera (dirs.) (1998): Adquisición de lenguas
extranjeras: perspectivas actuales en Europa. Madrid: Edelsa.
Sánchez Lobato, J. / I. Santos Gargallo (dirs.) (2004), Vademécum para la formación de
profesores. Enseñar español como segunda lengua (L2) / lengua extranjera (LE).
Madrid: SGEL, Segunda parte: El proceso de aprendizaje.
Tema 3
Preténdese presentar e analizar de maneira crítica os principais métodos e enfoques de
ensino e aprendizaxe de segundas linguas e linguas estranxeiras. Así mesmo, neste tema
o alumnado achegarase mediante unha lectura ao Marco común europeo de referencia
para as linguas e ao Portfolio europeo das linguas.
3. Métodos e enfoques no ensino e aprendizaxe dunha L2
3.1 Que son método e enfoque?
3.2 O método tradicional ou de gramática e tradución
3.3 O método directo
3.4 O método audiolingual, audiolingüístico ou audio-oral
3.5 O ensino comunicativo
11
3.5.1 Características fundamentais do ensino comunicativo
3.5.2 O ensino comunicativo mediante tarefas
3.5.3 Interculturalidade
Bibliografía complementaria
Cassany, D. (2002) "Usando el Portfolio europeo de las lenguas (PEL) en el aula", en
Mosaico 9, 18-24.
file:///C:/Documents%20and%20Settings/Usuario/Mis%20documentos/Downloads/1
3143_19.pdf
Cassany, D. (2006): El Portfolio Europeo de las Lenguas y sus aplicaciones en el aula,
Madrid: Ministerio de Educación, Cultura y Deporte.
Estaire, S. (2009): El aprendizaje de lenguas mediante tareas: de la programación al
aula. Madrid: Edinumen.
Estaire, S. (comp.): El enfoque por tareas: de la fundamentación teórica a la
organización de materiales didácticos. Centro Virtual Cervantes.
http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/antologia_didactica/enfoque01/defa
ult.htm.
Estaire, S. (comp.): El enfoque por tareas: aspectos metodológicos y
ejemplos de unidades didácticas. Centro Virtual Cervantes.
http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/antologia_didactica/enfoque02/defa
ult.htm
Fernández, S. (2003): Propuesta curricular y Marco común europeo de referencia.
Desarrollo por tareas. Madrid: Edinumen.
Fernández, S. (coord.) (2001): Tareas y proyectos en clase. Madrid: Edinumen.
Littlewood, W. (1981): Communicative Language Teaching. Cambridge: Cambridge
University Press. Trad. esp. de Fernando García Clemente, La enseñanza
comunicativa de idiomas. Introducción al enfoque comunicativo.Cambridge:
Cambridge University Press, 1996.
Llorián, S. (2007): Entender y utilizar el Marco común europeo de referencia desde el
punto de vista del profesor de lenguas. Madrid: Santillana Educación.
Melero Abadía, P. (2000): Métodos y enfoques en la enseñanza/aprendizaje del español
como lengua extranjera. Madrid: Edelsa.
12
Melero Abadía, P. (comp.): El enfoque comunicativo. Centro Virtual Cervantes.
http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/antologia_didactica/enfoque_comun
icativo/default.htm
Nunan, D. (2004): Task-Based Language Teaching. Cambridge: Cambridge University
Press. Trad. esp. de Rocío Blasco García, La enseñanza de la lengua basada en
tareas. Madrid: Edinumen, 2011.
Palacios Martínez. I. M. (2008): “O Portfolio europeo das linguas. Reflexións e ideas
para a súa posta en práctica na aula”, en Mª T. Díaz / I. Mas / L. Zas (coords.),
Integración lingüística e inmigración. Santiago de Compostela: Universidade, 117-
136.
Rosen E. / R.Varela (2009): Claves para comprender el Marco común Europeo.
Madrid: enClave/ELE.
Sánchez Pérez, A. (1993): Hacia un método integral en la enseñanza de idiomas.
Estudio analítico. Madrid: SGEL, 1999.
VV. AA. (2005): Marco común europeo de referencia para las lenguas: enseñanza,
aprendizaje y evaluación (Carabela 57). Madrid: SGEL.
VV. AA. (2007): El portfolio Europeo de la Lenguas (o PEL) y la enseñanza de lenguas
extranjeras/segundas lenguas (Carabela 60). Madrid: SGEL.
Tema 4
Neste tema abórdase a maneira de ensinar as diferentes competencias lingüísticas na
aula, con especial detemento no ensino da gramática de do léxico.
4. Ensino e aprendizaxe de competencias
4.1 Introdución
4.2 O modelo de lingua e a variación lingüística
4.3 Decálogo para o ensino de competencias
4.4 O ensino e aprendizaxe da gramática
4.4.1 Ensino centrado na forma e ensino centrado no significado
4.4.2 Actividades de aprendizaxe
4.4.3 Os sistemas de introdución da gramática na aula: modelo indutivo e
modelo dedutivo
4.4.4 As gramáticas pedagóxicas
13
4.5 O ensino e aprendizaxe do léxico
4.5.1 Algunhas características do léxico e a súa incidencia no proceso de
ensino / aprendizaxe
4.5.2 A selección do léxico
4.5.3 Actividades de aprendizaxe
4.5.4 Os dicionarios
4.6 O ensino e aprendizaxe dos contidos fonético-fonolóxicos
4.7 O ensino e aprendizaxe dos contidos socioculturais e sociolingüísticos
4.8 O ensino e aprendizaxe da competencia discursiva
4.9 O ensino e aprendizaxe dos contidos estratéxicos
Bibliografía complementaria
Alcón, E. / A. Martínez (eds.) (2008): Investigating Pragmatics in Foreign Language
Learning, Teaching and Testing. Bristol: Multilingual Matters.
Cervero, Mª J. / F. Pichardo Castro (2000): Aprender y enseñar vocabulario. Madrid:
Edelsa.
Gómez del Estal Villarino, M. (comp.): El aprendizaje y la enseñanza de la gramática
en el aula de ELE. Centro Virtual Cervantes.
http://cvc.cervantes.es/ENSENANZA/biblioteca_ele/antologia_didactica/gramatica/d
efault.htm
Gómez del Estal Villarino, M. (comp.): La descripción comunicativa de la lengua en el
aula de ELE. Centro Virtual Cervantes.
http://cvc.cervantes.es/ENSENANZA/biblioteca_ele/antologia_didactica/descripcion
_comunicativa/default.htm
Hinkel, E. / S. Fotos (eds.) (2002): New Perspectives on Grammar Teaching in Second
Language Classrooms. Mahwah, Nueva Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
Hirsh, D. (2012): Current perspectives in second language vocabulary research. Bern,
New York: Peter Lang.
Jasone, C. / J. Valencia (eds.) (1996): La competencia pragmática, elementos
lingüísticos y psicosociales. Bilbao: Universidad del País Vasco.
Pavičić Takač, V. (2008): Vocabulary learning strategies and foreign language
acquisition. Clevedon: Multilingual Matters.
14
Sánchez Lobato, J. / I. Santos Gargallo (dirs.) (2004): Vademécum para la formación de
profesores. Enseñar español como segunda lengua (L2) / lengua extranjera (LE).
Madrid: SGEL, Terceira parte: La competencia comunicativa; Quinta parte: Los
contenidos.
Tema 5
O tema 5 aborda as catro destrezas lingüísticas clásicas: expresión oral, expresión
escrita, comprensión oral e comprensión escrita. Para cada unha delas preséntase unha
tipoloxía de actividades e as características máis importantes que cómpre ter en conta no
proceso de ensino e aprendizaxe.
5. Ensino e aprendizaxe das destrezas lingüísticas
5.1 As destrezas lingüísticas e a súa integración
5.2 Algunhas características xerais das actividades comunicativas
5.3 A expresión escrita
5.3.1 Características
5.3.2 Tipoloxía de actividades
5.3.3 Aspectos que deben ser tidos en conta na avaliación
5.4 A expresión oral
5.4.1 Características
5.4.2 Tipoloxía de actividades
5.4.3 Aspectos que deben ser tidos en conta na avaliación
5.5 A comprensión escrita ou lectora
5.5.1 Características
5.5.2 Tipoloxía de actividades
5.5.3 Aspectos que deben ser tidos en conta na avaliación
5.6 A comprensión oral
5.6.1 Características
5.6.2 Tipoloxía de actividades
5.6.3 Aspectos que deben ser tidos en conta na avaliación
Bibliografía complementaria
Bordón Martínez, T. (2004)"La evaluación de la expresión oral y de la competencia
auditiva", en J. Sánchez Lobato / I. Santos Gargallo (dirs.), Vademécum para la
15
formación de profesores. Enseñar español como segunda lengua (L2) / lengua
extranjera (LE). Madrid: SGEL, 983-1001.
Cassany, D. (2005): Expresión escrita en L2 / ELE. Madrid: Arco/Libros.
Cestero Mancera, A. M. (2005): Conversación y enseñanza de lenguas extranjeras.
Madrid: Arco/Libros.
Díaz, L. / M. Aymerich (2003): La destreza escrita. Madrid: Edelsa.
Dosil López, B. (2015): Escrita doada. Consellos para redactar ben. Vigo: Xerais
Eguiluz Pacheco, J. / Á. Eguiluz Pacheco (2004): "La evaluación de la expresión
escrita", en J. Sánchez Lobato / I. Santos Gargallo (dirs.), Vademécum para la
formación de profesores. Enseñar español como segunda lengua (L2) / lengua
extranjera (LE). Madrid: SGEL, 1005-1024.
Eguiluz Pacheco, J. / Á. Eguiluz Pacheco (2004): "La evaluación de la comprensión
lectora", en J. Sánchez Lobato / I. Santos Gargallo (dirs.), Vademécum para la
formación de profesores. Enseñar español como segunda lengua (L2) / lengua
extranjera (LE). Madrid: SGEL, 1025-1041.
Hillocks, G. (1995): Teaching Writing as Reflective Practice. New York: Teachers
College Press.
Moreno Fernández, F. (2002): Producción, expresión e interacción oral. Madrid:
Arco/Libros.
Muñoz Saá, B. / M. X. Sarmiento Macías / S. Alonso Pintos (2004): Comprensión
escrita. Vigo: Xerais (Colección Claro e seguido 3).
Muñoz Saá, B. / M. X. Sarmiento Macías / S. Alonso Pintos (2004): Comprensión oral.
Vigo: Xerais (Colección Claro e seguido 1).
Muñoz Saá, B. / M. X. Sarmiento Macías / S. Alonso Pintos (2004): Expresión escrita.
Vigo: Xerais (Colección Claro e seguido 4).
Muñoz Saá, B. / M. X. Sarmiento Macías / S. Alonso Pintos (2004): Expresión oral.
Vigo: Xerais (Colección Claro e seguido 2).
Nuttall, C. (20002): Teaching Reading Skills in a Foreign Language. Oxford:
Macmillan Heinemann.
Sánchez Lobato, J. / I. Santos Gargallo (dirs.) (2004): Vademécum para la formación de
profesores. Enseñar español como segunda lengua (L2) / lengua extranjera (LE).
Madrid: SGEL, Sexta parte: Las habilidades lingüísticas y comunicativas.
16
Vázquez, G. (2000): La destreza oral. Madrid: Edelsa.
Tema 6
O tema 6 está pensado para que o alumnado se achegue á planificación da docencia.
Desde o marco xeral do currículum, pasando pola programación, o obxectivo é que os
estudantes se familiaricen coas características das unidades didácticas que se
implementan na aula.
6. Deseño e programación de unidades didácticas
6.1 Do currículo á aula
6.2 Deseño dun curso de lingua estranxeira: procesos implicados
6.2.1 Análise das necesidades e características do alumnado
6.2.2 Definición de obxectivos
6.2.3 Selección de contidos. Tipos de programa
6.2.4 Deseño / selección de actividades
6.2.5 Selección de materiais
6.2.6 Determinación dos procedementos de avaliación
6.3 Deseño dunha unidade didáctica (no marco do ensino e aprendizaxe
mediante tarefas)
6.3.1 Selección da tarefa final
6.3.2 Obxectivos
6.3.3 Contidos
6.3.4 Tarefas posibilitadoras
6.3.5 Avaliación
Bibliografía complementaria
Aguirre Beltrán B. (2004): “Análisis de necesidades y diseño curricular”, en J. Sánchez
Lobato e I. Santos Gargallo (dirs.), Vademécum para la formación de profesores.
Enseñar español como segunda lengua (L2) / lengua extranjera (LE). Madrid: SGEL
643-664.
Burns, A (2009): Doing Action Research in English language teaching. A Guide for
Practitioners. New York: Routledge.
Cerrolaza, M. / O. Cerrolaza (1999): Cómo trabajar con libros de texto. La
planificación de la clase. Madrid: Edelsa.
17
Estaire, S. (2009): El aprendizaje de lenguas mediante tareas: de la programación al
aula. Madrid: Edinumen.
Estaire, S. / S. Fernández (2012): Competencia docente en lenguas extranjeras y
formación de profesores. Un enfoque de acción. Madrid: Edinumen.
Farrell, Thomas S. C. (2015): Promoting Teacher Reflection in Second Language
Education. A Framework for TESOL Professionals. New York, London: Routledge.
Fernández, S. (2003): Propuesta curricular y Marco común europeo de referencia.
Desarrollo por tareas. Madrid: Edinumen.
Regueiro Rodríguez, M. L. (2014): La programación didáctica ELE. Pautas para el
diseño de la programación de un curso ELE. Madrid: Arco Libros.
Sánchez Pérez, A. (2004): Enseñanza y aprendizaje en la clase de idiomas. Madrid:
SGEL.
Woodward, T. (2001): Planning Lessons and Courses. Cambridge: Cambridge
University Press. Trad. esp. de Cristina Iborra, Planificación de clases y cursos.
Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
LECTURAS OBRIGATORIAS
Gutiérrez Rivilla, R. (2004): "Directrices del Consejo de Europa: el Marco Común
Europeo de referencia para las lenguas: aprendizaje, enseñanza, evaluación
(2002)", en J. Sánchez Lobato / I. Santos Gargallo (dirs.), Vademécum para la
formación de profesores. Enseñar español como segunda lengua (L2) / lengua
extranjera (LE). Madrid: SGEL, 619-641.
Miquel López, L. (2004): "La subcompetencia sociocultural", en J. Sánchez Lobato / I.
Santos Gargallo (dirs.), Vademécum para la formación de profesores. Enseñar
español como segunda lengua (L2) / lengua extranjera (LE). Madrid: SGEL, 511-
530.
Eventualmente, en función da marcha do curso, a profesora poderá encargar outras
lecturas obrigatorias, amais da lectura doutros textos ou fragmentos de textos necesarios
para a realización dalgunhas actividades.
18
METODOLOXÍA DO ENSINO
O proceso de ensino / aprendizaxe vehicularase a través das seguintes vías:
o Clases expositivas e interactivas: a profesora traballará de forma aplicada contidos
previamente expostos e introducirá a través dun método indutivo algúns conceptos do
programa. Así mesmo, as actividades desenvolvidas servirán para fixar coñecementos e
verificar a correcta comprensión dos contidos expostos. Na realización das actividades
empregaranse técnicas grupais, individuais e cooperativas.
o Actividades de curso: trátase de exposicións que se realizarán na clase ou ben de
exercicios, traballos ou comentarios que serán recollidos pola profesora. Algunhas
destas actividades terán carácter non presencial e deberán ser entregadas nas datas que
no seu momento se indique, mentres que outras se desenvolverán exclusivamente na
clase.
o Lecturas: ao longo do curso a profesora encargará unha serie de lecturas obrigatorias,
que se deberán preparar en horas non-presenciais. Estas lecturas poderán ser precisas
para a realización de traballos ou simplemente para a adquisición de contidos incluídos
no programa da materia.
Algúns dos materiais de traballo atoparanse dispoñibles nas aulas virtuais.
19
AVALIACIÓN DA APRENDIZAXE
A avaliación da consecución das competencias realizarase a partir dos seguintes ítems:
SISTEMA PRESENCIAL
PRIMEIRA OPORTUNIDADE
Asistencia e participación (10% da cualificación global): Farase unha valoración
cuantitativa e cualitativa da asistencia e da participación e intervencións dos alumnos e
alumnas nas clases (comentarios, dúbidas, preguntas, respostas...). Para optar a obter
puntuación neste apartado, o número de faltas sen xustificar non pode ser superior a
cinco.
Actividades de curso (50% da cualificación global): ao longo do curso, a profesora
cualificará diversos traballos, exposicións e exercicios, tanto de elaboración presencial
como non-presencial e ben individuais, ben feitos en grupo. Valorarase a calidade dos
contidos presentados e, no seu caso, a orixinalidade, así como o deseño, a corrección
lingüística e a presentación (formato, redacción ou claridade expositiva...). Os alumnos
e alumnas que non presenten ou realicen estas actividades no día ou prazo indicado pola
profesora serán cualificados cun 0, agás que documenten unha causa xustificada. Nesta
última circunstancia, indicarase no seu caso un novo prazo. Cómpre obter unha
cualificación igual ou superior a 4 (sobre 10) na media destas actividades para optar a
superar a materia. Se o número de alumnos/as e as circunstancias así o permiten, e con
carácter opcional, os/as estudantes que o desexen poderán realizar unha práctica nas
aulas da materia Lingua, literatura e cultura galegas I ou II, que se imparten na
Facultade durante o segundo cuadrimestre.
Probas escritas dos contidos da materia (40% da cualificación global): realizaranse
dúas probas escritas ao longo do curso sobre os contidos da materia. Valorarase o
dominio dos contidos teórico-prácticos, pero tamén do código normativo e da
coherencia e cohesión textual. Cómpre obter unha cualificación igual ou superior a 4
(sobre 10) na media destas probas para optar a superar a materia. Estas probas teñen
carácter opcional. Quen non se presente a elas ou quen as suspenda poderá relizar o
exame final que se menciona a seguir.
20
Exame final (40% da cualificación global): Realizarase na data oficial establecida.
Deberá presentarse a este exame o alumno ou alumna que obtivo unha cualificación
inferior a 4 na media das probas escritas da materia ou que optou por non realizalas (ou
por realizar só a primeira). Valorarase o dominio dos contidos teórico-prácticos, pero
tamén do código normativo e da coherencia e cohesión textual. Cómpre obter unha
cualificación igual ou superior a 4 (sobre 10) neste exame para optar a superar a
materia. Tamén se poderán presentar a este exame aqueles alumnos ou alumnas que
obtiveron máis dun 4 na media das probas escritas parciais, pero que desexen subir nota.
Neste caso, a nota que se computará será sempre a do exame final, independentemente
de que sexa inferior á media obtida nas probas escritas. O exame final versará sobre os
contidos de toda a materia (non se contempla a posibilidade de recuperacións parciais).
Os/as estudantes que realicen a práctica nas aulas de Lingua, literatura e cultura
galegas I ou II poderán beneficiarse dun incremento de como máximo o 10% da nota
obtida entre probas, actividades de curso e asistencia e participación.
Para poder superar a materia é imprescindible que a suma de Actividades +
Probas/Exame + Asistencia e participación (+ incremento por realización de
prácticas) sexa igual ou superior a 5. Non obstante, como xa se indicou, é
imprescindible obter un mínimo de 4 nas actividades e no exame (ou na media
das probas) para superar a materia.
SEGUNDA OPORTUNIDADE
Asistencia e participación (10%): é aplicable o indicado para a primeira oportunidade.
Actividades de curso (50% da cualificación global): o alumno/ alumna poderá decidir
que actividades vai repetir (ou realizar de novo, no caso de que non o fixera
previamente) de entre aquelas nas que obtivo unha cualificación inferior a 5 (ou non
obtivo cualificación ningunha). Todas as actividades terán que ser realizadas por escrito
e deberán ser entregadas, como moi tarde, o día do exame oficial. As actividades que
non se entreguen este día serán valoradas coa mesma nota obtida na primeira
oportunidade. Cómpre obter unha cualificación igual ou superior a 4 (sobre 10) na
media destas actividades para optar a superar a materia.
21
Exame escrito dos contidos da materia (40% da cualificación global): deberán
presentarse aqueles alumnos ou alumnas que non obtiveron un 4 (sobre 10) no exame
final e/ou na media das probas escritas da primeira oportunidade. De novo, é preciso
obter un mínimo de 4 (sobre 10) para poder alcanzar o aprobado global. Os/as
estudantes suspensos na materia que non se presenten a este exame serán cualificados
neste ítem coa mesma nota que alcanzaron na primeira oportunidade (no exame final ou
na media das probas escritas se non se presentaron a aquel). O exame versará sobre os
contidos de toda a materia (non se contemplan recuperacións parciais) e terá lugar na
data oficial establecida. Opcionalmente, tamén se poden presentar a este exame aqueles
alumnos ou alumnas que, alcanzando a nota mínima de 4 no exame ou na media das
probas escritas na primeira oportunidade, non superaron a materia por razón das baixas
cualificacións nas actividades de curso. Neste caso, a nota que se computará será
sempre a do exame da segunda oportunidade, independentemente de que sexa inferior á
obtida na primeira. Estes/estas estudantes poden optar tamén por entregar só os
traballos, conservándoselles a nota media das probas ou, no seu caso, do exame, obtida
na primeira oportunidade.
Mantense tamén o indicado con respecto á avaliación dos alumnos e alumnas que
realizan prácticas nas aulas de Lingua, literatura e cultura galegas I ou II.
Para poder superar a materia é imprescindible que a suma de Actividades +
Probas/Exame + Asistencia e participación (+ incremento por realización de prácticas)
sexa igual ou superior a 5. Non obstante, como xa se indicou, é imprescindible obter un
mínimo de 4 nas actividades e no exame ou na media das probas para superar a materia.
SISTEMA NON-PRESENCIAL
Os alumnos e alumnas que obteñan a dispensa de asistencia a clase por parte da xunta
do centro e a acrediten debidamente (tamén os alumnos e alumnas repetidores que así o
desexen ou aqueles que non poidan asistir a clase por razóns debidamente xustificadas
sobrevidas ao longo do curso) rexeranse polo seguinte sistema de avaliación, tanto na
primeira como na segunda oportunidade:
Exame escrito dos contidos da materia (70% da cualificación global): no exame escrito
os parámetros de valoración coinciden cos indicados para os alumnos e alumnas que
22
asisten ás clases. É imprescindible obter unha cualificación igual ou superior a 5 (sobre
10) para optar a superar a materia.
Actividades (30% da cualificación global): os estudantes que opten por este sistema
extraordinario deberán concertar unha cita coa profesora antes do comezo das clases
para que esta lles indique os traballos que deben realizar, así como os prazos de entrega.
Os parámetros xerais de valoración das actividades coinciden cos indicados para os
alumnos e alumnas que asisten ás clases. Cómpre obter unha cualificación igual ou
superior a 5 (sobre 10) na media destas actividades para optar a superar a materia.
Os alumnos e alumnas do sistema non-presencial que, tendo aprobado o exame na
primeira oportunidade, non superaron a materia por razón das baixas cualificacións nas
actividades de curso poderán optar na segunda oportunidade por repetir o exame ou por
entregar só os traballos en que obtiveron unha cualificación inferior a 5 (ou non
obtiveron cualificación ningunha), conservándoselles entón a nota do exame obtida na
primeira oportunidade. Os alumnos que aprobaron a parte de actividades na primeira
oportunidade só realizarán o exame na segunda, conservándoselles a nota daquelas para
a obtención da cualificación final.
OBSERVACIÓNS
1. Dado que se segue un sistema de avaliación continua, os alumnos e alumnas que
conten con dúas ou máis cualificacións non serán avaliados como Non-Presentados,
independentemente de que non asistan ao exame final. Isto tamén é aplicable aos
alumnos e alumnas que seguen un sistema nonpresencial e teñan entregados dous ou
máis traballos dos requiridos.
2. Para superar a materia é requisito imprescindible o dominio do galego, tanto no nivel
oral como no escrito, e moi particularmente, o dominio do código normativo. Daquela,
na cualificación tanto dos exames como dos traballos e exposicións repercutirán
negativamente as faltas cometidas (no nivel léxico, ortográfico, sintáctico...) (-0'2 por
falta).
3. No caso de que os alumnos que seguen un sistema presencial superen unha das partes
avaliables (actividades de curso ou exame/probas escritas) pero non outra, é posible que
o resultado numérico que se obteña ao sumar a cualificación das dúas partes sexa igual
23
ou superior a 5. Non obstante, dado que para superar a materia é requisito
imprescindible obter un mínimo de 4 en cada parte, o alumno estará suspenso. En tales
casos, a nota que se asignará na acta correspondente será 4,9.
CALENDARIO XERAL DE ACTIVIDADES (SESIÓNS
EXPOSITIVAS E INTERACTIVAS)
29 de xan.
2 horas
Presentación
Tema 1
30 de xan.
1 hora
Tema 2
5 de feb.
2 horas
Tema 2
6 de feb.
1 hora
Tema 2
12 de feb.
2 horas
Tema 2
13 de feb.
1 hora
Tema 2
19 de feb.
2 horas
Tema 2
20 de feb.
1 hora
Tema 2
26de febreiro
2 horas
Tema 3
27 de febreiro
1 hora
Tema 3
4 de marzo
2 horas
Tema 3
5 de marzo
1 hora
Tema 3
11 de marzo
2 horas
Tema 3
12 de marzo
1 hora
Tema 4
18 de marzo
2 horas
Tema 4
25 de marzo
2 horas
Tema 4
26 de marzo
1 hora
Tema 4
1 de abril
2 horas
Tema 4
2 de abril
1 hora
Tema 4
15 de abril
2 horas
Tema 4
16 de abril
1 hora
Tema 5
22 de abril
2 horas
Tema 5
23 de abril
1 hora
Tema 5
29 de abril
2 horas
Tema 5
30 de abril
1 hora
Tema 5
6 de maio
2 horas
Tema 6
7 de maio
1 hora
Tema 6
13 de maio
2 horas
Tema 6
14 de maio
1 hora
Tema 6
24
DISTRIBUCIÓN DO TEMPO DE ESTUDO E TRABALLO
PERSOAL
HORAS PRESENCIAIS
Sesións expositivas: 32
Sesións interactivas: 16
Titorías programadas: 3
Sesións de avaliación: 3
TOTAL HORAS PRESENCIAIS: 54
HORAS NON PRESENCIAIS
Estudo e preparación de actividades programadas na clase: 50
Realización de traballos de diverso tipo: 20
Lecturas: 16
Preparación de probas: 10
TOTAL HORAS: 150
25