e&r masterclass: facilitair & gebouwbeheer 2025 van idee …€¦ · deelname als student:...

32
E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee naar nieuwe praktijk toepassingen Versie 2.2

Upload: others

Post on 16-Oct-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025

Van idee naar nieuwe praktijk toepassingen

Versie 2.2

Page 2: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

2

INHOUDSOPGAVE

FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025 3

Achtergrond 3

VOOR WIE 4

Doelgroep 4

Kennis 4

Vaardigheden 5

Denk- en werknivau 5

DOELSTELLING 6

PRAKTISCHE INFORMATIE 8

Inlichtingen 11

VORMEN VAN KENNISOVERDRACHT EN BEGELEIDING 12

PARTNERS 13

Programmaleiding en experts 14

Experts 15

MASTERCLASS PROGRAMMA 17

Introductie 17

Blok 1: Ambitie en concurrentieanalyse 18

Blok 2: Design thinking 20

Blok 3: Innovaties kan je kopen 21

Blok 4: Crossovers 23

Project: ‘Field lab’ 24

FACILITAIR EN GEBOUWBEHEER 2025, EEN EERSTE SCHETS 25

Integrale visie 27

Fieldlabs 28

BIJLAGE 1: PLATFORM ECONOMIE & RUIMTE 30

Page 3: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

3

FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

Achtergrond

De uitdagingen voor facilitaire organisaties en gebouwbeheerders van bedrijfshuisvesting:

• Werknemers wegen naast het werk de bereikbaarheid en de kwaliteit van huisvesting inbeleving en gezondheid steeds meer mee in hun werkplekkeuze. Vooral nu deconcurrentie in het aantrekken van medewerkers groot is.

• Werkgevers en HR-managers weten dat in het werven en behouden een aantrekkelijkewerkplek voor haar werknemers belangrijk is naast het feit dat een goede werkplek totmeer productiviteit leidt. Moderne werkgevers die de ‘p’ van people hoog hebben staanweten dat gezonde gebouwen het er toe doen en laten dat zien door hun gebouwen telaten certificeren met het WELL-certificaat

• Facility manager en gebouwbeheerders nu hun kansen zien om met inzet van nieuwe‘sleutel technologieën’ op een goedkopere wijze betere service te bieden en gebouwen tebeheren

• De druk van de overheid en van vastgoedfinanciers om de CO2 uitstoot te verlagen doorvastgoed te verduurzamen waarbij vooruitstrevenden bedrijven direct door pakken doorde uitgangspunten van de circulaire economie toe te passen

We zien dat facility- en gebouwmanagers weinig financiële armslag hebben om de laatste technischesnufjes aan te schaffen. Ook constateren we dat het voor facility- en gebouwmanagers steedsmoeilijker is geworden om met de tijd mee te gaan.

KortomOp welke manier kunnen facility- en gebouwmanagers en de daaraan gelieerde profit- ennonprofitorganisaties de toegevoegde waarde voor ondernemers, HR-medewerers en medewerkersdie facility- en gebouwdiensten afnemen en voor hun eigen organisatie vergroten, meer service voorfacility- en gebouwbeheer waarbij het financiële bedrijfsresultaat voor de facility- engebouwmanagers vergroten? Het is zaak hierbij belanghebbenden aan te spreken en samen methen het financiële perspectief en de waarde-opbrengsten voor ondernemers, HR-medewerers enmedewerkers die facility- en gebouwdiensten afnemen en allen in de waardeketen te verkennen ente bepalen.

Deze stakeholders zijn ondernemers, HR-medewerers en medewerkers die facility- engebouwdiensten en hun dienstverleners zoals notarissen, juristen, makelaars, aannemers, adviseurs,software leveranciers, verzekeraars, taxateurs, financiers en medewerkers en die werken bij deoverheid.

We vertalen dit stakeholdersproject in een ‘Starshot’ (Aim for the stars, land on the moon)– de stipop de horizon in ander woordgebruik – voor 2025: Kom vóór 2025 met een betere manier vanfacility- en gebouwbeheer zoals deze nog niet binnen de Benelux is te zien in dienst ‘die leiden tottevreden ondernemers, HR-medewerers en medewerkers die facility- en gebouwdiensten afnemen.

Op initiatief van Paul Duijn (Duijn Vastgoedmanagement & Huisvesting), Jeroen Gras (JC), RaymondLescrauwaet, Averell van den Bos, Ruud van Wezel (Haagse Hogeschool - Faculty Management &Organis) en Cees van Beukering is dit project ontworpen.

Page 4: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

4

VOOR WIE

Doelgroep

Allen die op een of andere manier te maken heeft met facilitaire zaken en gebouwbeheer werkzaamin de sector:

• Overheid

• Zorg

• Onderwijs

• Cultuur

• Sport

• Bank en verzekering

• Industrie

• Distributie en handel

Dan wel werkzaam (willen) zijn bij:

• Projectontwikkelaars

• Vastgoedbeleggers

• Zorginstellingen

• Adviesbureaus

• Management bureaus

• Gemeenten en instellingen

• Onderwijs instellingen

• Culturele instellingen

• Sport organisatie

• Advocaten en notaris kantoren

• Vastgoedbeleggers

• Banken

• Makelaars

• Financiers

• Architectenbureaus

• Stedenbouwkundige adviesbureaus

• Rijksoverheid

• Provincie

• Gemeenten

Kennis

De kennis die u wordt aangedragen is globaal als volgt in kernbegrippen weer te geven:

• Vergroten van proceskenniso Omgevingsbewustzijn, organisatie-sensiviteit en bestuurssensiviteito Organiseren van draagvlako Organiseren van besluitvormingo Leiderschap

• Vergroten van de toegepaste kenniso Innovatievermogeno Nieuwe business weten te generereno Markteting en promotie

Page 5: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

5

Vaardigheden

• De vaardigheid om proactief en innovatief handelen op strategisch, tactisch enoperationeel niveau

• Zowel mondeling als schriftelijk adequaat communiceren met stakeholders, vaneindgebruikers tot bestuur en toezichthoudende organen.

Denk- en werknivau

Na afloop van dit traject moet u in staat zijn als ondernemer nieuwe business zelfstandig teontwikkelen en succesvol te introduceren in de eigen organisatie als naar de markt.

Page 6: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

6

DOELSTELLINGKom vóór 2025 met vernieuwende manier van facilitair en gebouwbeheer waar ondernemers, HR-medewerkers en medewerkers die facility- en gebouwdiensten afnemen zich gesteund voelen inhun geluksgevoel waarbij de facilitaire en gebouwbeheer diensten lager zijn dan we gewend zijn.Door slim gerbuik te maken van de nieuwe 'sleuteltechnologieën' dienend voor een doeltreffende,doelmatige, effectieve en mensgerichte business.

Figuur 1: De tien nieuwe sleuteltechnologieen

Dit leidt tot een meerwaarde voor:

• Ondernemers, HR-medewerers en medewerkers die facility- en gebouwdiensten afnemen

• Facility- en gebouwbeheers

• Omgeving

Het Platforum Economie & Ruimte biedt projecten aan die zeer vernieuwend en op de praktijkgericht zijn. De E&R Projectgroep ‘Facilitair en gebouwbeheer 2025’ helpt de projectdeelnemers omuit onverwachte hoeken hun kennis te vergroten en door coaching hun gewaagde ambities terealiseren. Het project is onmisbaar voor iedere professional die het beste uit zichzelf wilt halen enis bijzonders wilt realiseren.

Page 7: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

7

Figuur 2: Toegevoegde waarde, van idee tot trendsetter in nieuwe praktijk toepassingen

Het Platforum Economie & Ruimte helpt deelnememers van de masterclasses om door samen tewerken sneller met inzet van innovaties tot betere en goedkopere oplossingen te komen vooreindgebruikers en helpt daardoor ook een hogere bedrijfsmarge te bewerkstelligen (blauwe enlangere streepjeslijn in figuur 2) dan als men op eigen kracht in de eigen werkomgeving tot (ver-)nieuwende oplossingen ontwikkeld (rode en kortere streepjeslijn in figuur 2).

Figuur 3: Eerder meer toegevoegde waarde/bedrijfsmarge doordat samen slimmer werken eerder totresultaten kan leiden dan wanneer men alles alleen doet.

Page 8: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

8

PRAKTISCHE INFORMATIE

Locatie: Bijeenkomsten vinden plaats op inspirerende locaties binnende BeneluxAanvang: U kunt op elk gewenst moment instappen.

zie https://www.economie-ruimte.com/projecten/facilitair-gebouwbeheer/

E&R Rondetafelbijeenkomsten: Inspireerde bijeenkomsten met een beperkt aantaldeelnemers, maximaal 25 personen uit verschillendesectoren en expertise op bijzondere locaties die passen deagenda van de bijeenkomst.

Aantal: 6 tot 4 E&R Rondetafelbijeenkomsten en afhankelijk van hetgekozen masterclass programma traject nog 2 tot 4 coachingbijeenkomsten

Tijden: In de regel van 15:00 uur tot 18:30 uur (inclusief bescheidenhapje en drankje na afloop)

Duur van het programma: Afhankelijk van uw deelname aan het programma alsgeïnteresseerde of als projectlid of als expert moet urekenen op een doorlooptijd van 1 tot 3 jaar

Deelname als geïnteresseerden: Geïnteresseerde kunnen deelnemen aan de E&R

Rondetafelbijeenkomsten door per bijeenkomst in te

schrijven tegen een bedrag van € 125,-- excl. btw:

• U ontmoet interessante personen en u krijgt een unieke

inkijk bij vooraanstaande bedrijven.

• U bent als een van de eersten op de hoogte van de

allerlaatste ontwikkelingen en innovatieve oplossingen

die u voordeel kunnen opleveren.

• U kunt uw eigen ideeën toetsen met anderen en u

wordt de mogelijkheid goden uw kennis met experts te

delen.

• U krijgt persoonlijke aandacht, daar wij tot de groep

maximaal 25 deelnemers toelaten.

Deelname aan masterclass: Deelname aan het masterclass programma:

• Basis. De gevraagde investering bedraagt € 2.950,-- excl.

btw per jaar per field lab die u met meerdere personen

uit een organisatie mag worden ingevuld. Men verbindt

zich minimaal 3 jaar aan deze masterclass. Hiervoor

krijgt u naast wat geïnteresseerde krijgen nog als extra:

o Masterclass programma, inspiratiemap en ex-

ante en ex-post rapporten.

o Inbrengen van eigen project als ’field lab’ en u

wordt in de gelegenheid gebracht uw project

eenmaal per jaar te presenteren en krijgt

hierop reflectie waarvan een schriftelijke ‘ex

ante of ex- post’ verslag van wordt gemaakt

door een van de experts.

Page 9: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

9

o Persoonlijke coaching over het jaar gespreid

van 10 uur.

o Vrij toegang tot de website

www.InnovationSpotter.com.

• Plus. De gevraagde investering bedraagt € 4.950,-- excl.

btw per jaar per field lab die u met meerdere personen

uit een organisatie mag worden ingevuld. Men verbindt

zich minimaal 3 jaar aan deze masterclass. Hiervoor

krijgt u naast wat geïnteresseerde krijgen nog als extra:

o Masterclass programma, inspiratiemap en ex-

ante en ex-post rapporten.

o Open masterclass traject. Inbreng van eigen

project als ’field lab’ en u wordt in de

gelegenheid gebracht uw project een maal per

jaar te presenteren en krijgt hierop reflectie.

Experts staan tussen de bijeenkomsten door

klaar om masterclass deelnemers te coachen

in een specifieke vraag om uiteindelijk een

nog beter in hun werkveld te presteren.

Inclusief 4 masterclass bijeenkomsten per jaar

van 4 uur waar minimaal 6 en maximaal 10

personen aan deelnemen.

o Persoonlijke coaching over het jaar gespreid

van 10 uur.

o Vrij toegang tot de website

www.InnovationSpotter.com.

Deelname als expert: Naast de mogelijkheden die geïnteresseerden gebodenworden krijgen experts de mogelijkheid hun kennis in tebrengen als inleider of als coach

Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de

vraag van een van de masterclass deelnemers.

Kenmerken van de projectgroep: Gedrag en attitude:

• Een positief krachtenveld te ontketenen

• Échte samenwerking te organiseren

• Leervermogen te vergroten

• Creativiteit aan te wenden

• Doorzettingsvermogen te tonen

Prijs: Als:

• Deelnemer van E&R Rondetafelbijeenkomst € 125,--(excl. Btw) per keer.

• Masterclass programma: Basis van € 2.950,-- of Plus, €4.950,-- per persoon per jaar excl. BTW.

Page 10: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

10

• Lid van Platform Economie & Ruimte,

lidmaatschapsvormen https://www.economie-ruimte.com/aanmelden/

Page 11: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

11

Inlichtingen

Paul Duijn, Duijn Vastgoedmanagement & Huisvesting | Programma manager

a.i. | [email protected] | +316- 0611901140

Platform Economie & RuimteE-mail: [email protected]: www.economie-ruimte.com

Page 12: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

12

VORMEN VAN KENNISOVERDRACHT EN BEGELEIDING

Afhankelijk van uw keuze van deelname aan dit project kennen we de volgende vormen:

• E&R Rondetafelbijeenkomsteno Deelnemers aan de bijeenkomsten worden geïnformeerd over de voortang van

het project en de stand van zaken met betrekking tot de ’Roadmap’ en de standvan zaken van de ‘Fieldlabs’.

o Inspirerende inleiding over een topic c.q. actualiteit over circulair bouwen.o Onder ‘werk in uitvoering’ presenteert een van de projectgroepleden zijn project

om feedback te krijgen waarna de bijeenkomst wordt afgesloten met een kortepitch over een innovatie die is gevonden op de websitewww.InnovationSpotter.com

• Masterclass programma ‘werk in uitvoering’o Masterclass bijeenkomsten om de eigen praktijkcasus te bespreken. Zie hiervoor

verder onder ‘Masterclass programma’

• Mini-congreso Enkele keren per jaar worden er mini-congressen georganiseerd waar drie

projectgroepen hun resultaten aan een breed publiek presenteren voorpubliciteit en om nieuwe deelnemers voor de projectgroepen aan te trekkenzodat nieuwe inzichten en zakelijke relaties de projecten op een hoger niveaugebracht kunnen worden

Page 13: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

13

PARTNERS

Page 14: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

14

Programmaleiding en experts

Programmaleiding

Paul Duijn, Duijn Vastgoedmanagement & Huisvesting | Programma

manager masterclass a.i. | [email protected] | +316- 11901140

Paul Duijn, Duijn Vastgoedmanagement & Huisvesting | Programma

manager innovatie challenge | [email protected] | +316-

11901140

Averell van den Bos, The Service Concept (InnovationSspotter)

Rian Hermans – Teklenburg, Secretariaat, +3106-42248405,

[email protected]

Secretariaat | +316-51228420 | [email protected] |

Page 15: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

15

Experts

Matthijs Brandt | Afvalwijzer.com | Topic: Afval-(inzamel) efficiency

Hilda Feenstra | localworks | Auteur van het boek ‘Duurzaam zijn moet je

Durven’ | Topic: Duurzaamheid en assetmanagement

Averell van den Bos. Topic: Augmented-Mixed Reality

Raymond Lescrauwaet. Topic: Huisvestingskwaliteit en Binnenmilieumetingen

Dennis Verschoor, RD Groep. Topic: Smart Buildings

Kos Fourkiotis, CSU. Topic: Innovatie

Ellen-Jane van Straten, HEMM. Topic: Big data driven gemeentelijk en

maatschappelijk vastgoed exploiteren

Steffen de With, Markant. Topic: Smart workplace – gezonde & productieve

werkomgeving

Page 16: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

16

Johan Duut, Procap. Topic: Energie efficiënt

Evert van Harn, Vitens | Topic: Afstoten van vastgoed op een duurzame wijze

(o.a.)

Jan Veuger, Lectoraat Maatschappelijk Vastgoed, Hanzehogeschool

Groningen | Topic: Benchmarking (o.a.)

Emil Root, Carrier | Topic: Smart energy

Ted van Loosbroek, Senior-Adviseur | Deerns | Duurzaam & circulair –

assetmanagement

Page 17: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

17

MASTERCLASS PROGRAMMA

Introductie

U start deze masterclass met een introductiegesprek waarin het project wordt toegelicht en u kennismaakt met een van de moderator van dit project. Dit introductiegesprek vindt plaats voorafgaandaan een van de E&R Rondetafelbijeenkomsten en zal met u persoonlijk worden afgestemd.

Als startdocument krijgt met mee de ‘inspiratiemap’ van de masterclass waarin naast algemeneinformatie over het project ‘Facilitair en gebouwbeheer 2025’ is opgenomen naast specifiekeinformatie van experts die op een van de E&R Rondetafelbijeenkomsten hun expertise met onshebben gedeeld als beschrijvingen over een aantal projecten ‘fieldlabs’ van de projectgroepleden.Zie ook onder ‘Facilitair en gebouwbeheer 2025, een eerste schets’

Heeft u gekozen voor coaching dan komen tijdens de coachingsbijeenkomsten nog de navolgendeonderwerpen aan bod:

• Blok 1: Ambitie en concurrentieanalyse

• Blok 2: Design thinking

• Blok 3: Slim innovaties inkopen

• Blok 4: Leren van andere sectoren

• Project: uw ‘Field lab’

Page 18: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

18

Blok 1: Ambitie en concurrentieanalyse

Zicht op uw ambitie in twee stappen:

1. Het nu van de infra- en bouwmarkt met betrekking tot facilitair en gebouwbeheer

- Bewustwording (A) en huidige realiteit (B)

2. De toekomst van de infra- en bouwmarkt met betrekking tot facilitair en gebouwbeheer

- Creatieve oplossingen (C) en Prioriteiten (D)

Figuur 4: Ambitie in twee stappen (Bron: Natural Step. Berend Aanraad)

Concurrentieanalyse

Voor het bepalen van de positie van facility- en gebouwmanagers maken we gebruik van deconcurrentieanalyse, het vijfkrachtenmodel van Porter. Deze analyse biedt inzicht welke van de vijfexterne krachten van invloed zijn op de positie van facility- en gebouwmanagers. In combinatie metDESTEP levert dit de transformatieruimte op voor facility- en gebouwmanagers het besluit om defacility- en gebouwmanagement vanuit een andere sector te laten invullen (denk Uber die met inzetvan een digitaal platforum een belangrijke positie heeft weten te verwerven in de taxiwereld. Ofdenk aan Arib als alternatief van hotels en woningverhuur voor vakantiegangers). De vijf krachtenbetreffen de eigen markt, maar ook concurrerende krachten van (potentiële) leveranciers (denk aanaannemers, architecten, bouwmaterialenleveranciers, bankiers, notarissen, verzekeraars), afnemers(B2B en vooral B2C), substituten (werkvervanging door robots, maar ook 3d printen van bouwdelenof gehele woningen) en nieuwe toetreders (denk aan Ikea en woningen die geheel uit de fabriekkomen).

Page 19: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

19

Figuur 5: vijfkrachtenmodel van Porter1

Doel

De deelnemer nadrukkelijker laten nadenken over marktontwikkelingen.

Opdracht

Stel een situatieschets op over het nu en de toekomst van de markt zover relevant voor de eigen

business

Werklast

Een masterclass bijeenkomst van 3 uur en 9 uur voor uitwerking van de opdracht.

Om te raadplegen

Boek: Briljante businessmodellen - Jeroen Kemperman, Jeroen Geelhoed, Jennifer op ’t Hoog

Boek: De nieuwe economie – Hoe gaat de technologie de wereld veranderen en wat betekent dit

voor jou?

Boek: Duurzaam zijn moet je durven - Hilde Feenstra

Recent verschenen boeken: zie 9 topboeken over facilitair en gebouwbeheer 2025

1 http://www.marketing4results.eu/blog/vijfkrachtenmodel-van-porter

Page 20: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

20

Blok 2: Design thinking

De moderator zal met de inzet van design thinking tools de deelnemers tot creatieve oplossingen

aan zetten.

Figuur 6: Principe van design thinking

Doel

De deelnemer van de masterclass aanzetten tot creativiteit en buiten de vertrouwde werkomgeving

te gaan.

Opdracht

Kom tot een creatief haalbaar prototype die past in de eigen werkomgeving.

Werklast

Een masterclass bijeenkomst van 3 uur en 9 uur voor uitwerking van de opdracht.

Om te raadplegen

Boek: Design Denken & Doen - Nieuwe mindset, vaardigheden en tools voor het ontwerpen van de

toekomst Patrick van der Pijl, Erik Prins

Recent verschenen boeken: zie 9 top boeken over economie, innovatie en nieuwe business

Page 21: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

21

Blok 3: Innovaties kan je kopen

Het Platform Economie & Ruimte onderhoudt de website www.InnovationSpotter.com met

innovatieve producten en diensten waarmee uw eigen project beter en goedkoper te realiseren zijn.

De innovaties zijn op een zeer toegankelijke manier beschreven en naar sector, soort project,

toepasbaarheid en land van herkomst te sorteren. De innovaties zijn kort en kernachtig beschreven

en per innovatie is aangegeven wat het de gebruikers brengt, inclusief een inschatting van de

terugverdientijd en contactinformatie van de leveranciers (zonder hinderlijke reclames). De

InnovationSpotter wordt niet gesponsord om zo de onafhankelijkheid in de berichtgeving te

waarborgen. Projectgroepleden hebben gratis toegang tot InnovationSpotter en experts wordt de

mogelijkheid geboden hun innovatieve producten en diensten op de website te publiceren voor

wereldwijd bereik2.

Figuur 7: www.InnovationSpotter.com

Doel

De deelnemer van de masterclass krijgt de opdracht op zoek te gaan naar innovaties die helpen om

het prototype sneller en goedkoper te realiseren.

Opdracht

Vind een innovatie die helpt de prototype sneller en goedkoper te realiseren.

2 De redactieraad van InnovationSpotter bepaalt of aangeboden innovaties worden gepubliceerd.

Page 22: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

22

Werklast

Een masterclass bijeenkomst van 3 uur en 9 uur voor uitwerking van de opdracht.

Om te raadplegen

Website: www.Innovationspotter.comTwitter: @EconomieRuimte

Page 23: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

23

Blok 4: Crossovers

Op het grensvlak met andere E&R Projectgroepen kunnen we het verschil maken in het vinden van

een veelbelovende nieuwe oplossing die in het eigen werkveld nog niet bekend zijn.

Doel

De deelnemer van de masterclass toetst zijn prototype hoe deze in andere sectoren als zijn weg heft

gevonden.

Opdracht

Toets prototype aan toepassingen in andere sectoren.

Werklast

Een masterclass bijeenkomst van 3 uur en 9 uur voor uitwerking van de opdracht.

Om te raadplegen

Ideeën opdoen uit andere sectoren. Neem deel aan een van de E&R Rondetafelbijeenkomsten van

de andere E&R Kopgroepen. Zie https://www.economie-ruimte.com/projecten/

Neem deel aan E&R Boekencafé. Zie E&R Boekencafe

Bezoek een vakbeurs van een sector waar u niets van doen heeft.

Page 24: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

24

Project: ‘Field lab’

De masterclass deelnemers bouwen hun prototype in een test omgeving als ‘field lab’.

Doel

Realiseren van het prototype tot een werkbare en haalbare toepassing.

Opdracht

Opstellen business case, realiseren en opleveren van prototype in de eigen werkomgeving met zelf

gekozen zakelijke partners.

In samenspraak met Platform Economie & Ruimte de ex-ante en ex-post evaluaties organiseren.

Werklast

Afhankelijk van omvang field lab.

Publiciteit en kennisoverdracht

De negen meest aansprekende ‘field labs’ krijgen extra aandacht op de website van Platform

Economie & Ruimte om belangstellende te inspireren en om de markt op de hoogte te brengen van

de ontwikkelingen.

Page 25: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

25

FACILITAIR EN GEBOUWBEHEER 2025, EEN EERSTE SCHETS

Goed facilitair & gebouwbeheer is belangrijk voor:

• Werknemers wegen naast het werk de bereikbaarheid en de kwaliteit van huisvesting inbeleving en gezondheid steeds meer mee in hun werkplekkeuze. Vooral nu deconcurrentie in het aantrekken van medewerkers groot is.

• Werkgevers en HR-managers weten dat in het werven en behouden een aantrekkelijkewerkplek voor haar werknemers belangrijk is naast het feit dat een goede werkplek totmeer productiviteit leidt. Moderne werkgevers die de ‘p’ van people hoog hebben staanweten dat gezonde gebouwen het ertoe doen en laten dat zien door hun gebouwen telaten certificeren met het WELL-certificaat

• Facility manager en gebouwbeheerders nu hun kansen zien om met inzet van nieuwe‘sleutel technologieën’ op een goedkopere wijze betere service te bieden en gebouwen tebeheren

• De druk van de overheid en van vastgoedfinanciers om de CO2-uitstoot te verlagen doorvastgoed te verduurzamen waarbij vooruitstrevenden bedrijven direct door pakken doorde uitgangspunten van de circulaire economie toe te passen.

Met koplopers bespreken we wat mogelijk is en gewenst om facilitaire werkzaamheden en

gebouwbeheer slimmer en goedkopers te organiseren. De agenda van de projectgroep ‘Facilitair en

gebouwbeheer 2025’ wordt gevoed uit drie richtingen:

1. Maatschappelijke ontwikkelingen die van invloed zijn op de stad en haar bewoners

2. Technologische ontwikkelingen die van invloed zijn op de stad en haar bewoners

3. De ambitie van de deelnemers van het project

Figuur 8: Maatschappelijke en technolgische ontwikkelingen die veel invloed hebben op facilitaire

werkzaamheden en gebouwbeheer

Page 26: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

26

Op tijd beginnen

Gezien bovenstaande is dit het moment te werken aan ‘facilitair en gebouwbeheer 2025’ die een

win-win situatie opleveren voor werknemer en werkgever voor geluk op de werkplek met aandacht

voor: talentontwikkelig, focus op beleving, van data naar informatie, duurzaamheid en circulaire

economie als belangrijke onderwerpen.

Werkgeverschap talentenjacht

Door de aantrekkende economie wordt de arbeidsmarkt krapper en kan de medewerker hogere

eisen stellen aan de functie en faciliteiten. Om als organisatie voor medewerkers aantrekkelijk te

blijven, moet men een werkomgeving bieden waar de medewerker graag wil zijn. Naast primaire

arbeidsvoorwaarden is dat een aanbod wat onderscheidend is. Daar spelen de ondersteunende

diensten (HR, FM, IT) een belangrijke rol in om voldoende onderscheidend te zijn waarbij

persoonlijke beleving als eerste op de agenda komt te staan.

Focus op beleving

De beleving in de werkomgeving wordt door de strijd om talent belangrijker. Om een beleving in

optima forma te creëren zal de werkomgeving veel meer dan voorheen vanuit het standpunt van de

werknemer en bezoeker bezien worden door de werkprocessen, faciliteiten en het aanzicht plus

inrichting van het gebouw te bezien vanuit de customer en employee journey.

Van data naar informatie

De technologie maakt het mogelijk om faciliteiten en gebouwen efficiënter en duurzamer te

gebruiken. Via mobiele apparaten kan de medewerker zelf instellingen voor o.a. licht, ventilatie en

temperatuur aanpassen. De activiteiten van medewerkers levert een stroom van data en big data,

op waardoor de facilitair manager en de gebouwmanager beter in staat is te reageren en te sturen,

zo ook de customer en employee te volgen en te ondersteunen. Problemen zijn snel zichtbaar en

kunnen direct aangepakt worden, blijkt uit een in de opvolging van klachten en service verzoeken.

De volgende stap in de evolutie van de ontwikkeling van gebouwsystemen is dat de medewerker via

Internet of Things connected is aan het gebouw. Hierdoor kan de integratie van systemen verder

worden uitgebreid met meer facilitaire- en gebouwbeheersystemen.

Duurzaamheid en circulariteit

Duurzame gebouwen renderen beter omdat: kopers en huurders het steeds belangrijker vinden om

gehuisvest te zijn in duurzame gebouwen vanwege lagere Total Cost of Ownership, een beter

comfort en omdat het de gezondheid van de gebruikers verbetert t.o.v. conventionele gebouwen.

Zoals ook aangetoond in een onderzoek van de World Green Building Council (WGBC), met tevens

een Nederlandse tak (DGBC).

1. Duurzame gebouwen zijn meer waard en daardoor ook beter te verkopen en te verhuren

dan gebouwen die niet duurzaam zijn. In gebouwen met een comfortabel- en gezond

binnenklimaat scoren werknemers beter op cognitieve taken dan in gebouwen waar het

binnenklimaat als onaangenaam wordt ervaren. Daglichtintreding en de kwaliteit van

verlichting hebben een effect op de productiviteit, zo ook de binnenluchtkwaliteit.

Afleiding door lawaai op de werkvloer doet de productiviteit dalen. Een werkomgeving

waarin natuurlijke elementen en -beleving zijn verwerkt, verbetert veelal de productiviteit.

Page 27: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

27

Thermisch comfort, bi voorkeur op persoonlijke basis, beïnvloedt de productiviteit van

werknemers, vooral wanneer gebouwen te warm of te koud zijn. Ook zijn er nog andere

binnenmilieufactoren zoals radioactieve straling, elektromagnetische straling en

akoestische eigenschappen. De uiterlijke kenmerken van een gebouw draagt ook bij aan

de tevredenheid van werknemers.

2. Duurzame gebouwen zijn goedkoper te financieren. Banken kunnen eigenaren van

duurzame gebouwen tegemoet komen met een rentekorting van maximaal 1% ten

opzichte van reguliere financieringen. Bereikbaarheid van de werkplek stimuleert

werknemers om op de fiets naar het werk te komen en dat kan leiden tot een

kostenbesparing als gevolg van een vermindering van het ziekteverzuim.

Integrale visie3

De integrale visie op de ‘Facilitair & Gebouwbeheer 2025’ kent negen uitdagende topics die door co-

creatie vertaald worden in een vernieuwde roadmap ‘facilitair & gebouwbeheer 2025’ die in meer of

mindeere maten een antwoord zijn op de in de vorige paragraaf genmoende items zoals:

werkgeverschap talentenjacht, focus op beleving, van data naar informatie en duurzaamheid en

circulariteit. Daarnaast haken we in op een of meer van de 27 sustainable development goals (SDG)

van de Verenigden Naties (VN) aan. Met betrekking tot facilitair & Gebouwbeheer zijn de drie

sustainble development goals 7 ‘Betaalbare, betrouwbare en duurzame energie voor iedeereen’, 8

‘Duurzame, inclusieve en bestendige economische groei en volledige productieve werkgelegenheid

en fatsoenlijk werk voor iedereen’ en 9 ‘Hoogwaardige, duurzame en inclusieve infrastructuur,

industrie en innovatie’ het meest relevant. Voor de concrete invulling van de businesscase circulair

bouwen zoemen we in 9 topics. Door deze topics als kralen aan een draad te rijgen ontstaat

samenhang. Samenhang vanuit een visie voor facilitair & gebouwbeheer anno 20254, zie

onderstaand figuur.

3 Punt van aandacht. Integrale visie afstemmen op actuele de International Integrated Reporting

Council. Van enkelvoudige naar meervoudige waarde creatie. Zie OK-model voor invoering

meervoudige waarde creatie als tool van samen zien & samen veranderen.4 Mocht in de loop van de initiatieffase blijken dat deze bouwstenen nadere aanscherping behoeven

of dat andere bouwstenen nog relevanter zijn, dan is dit aan de Raad van Advies om hierover een

besluit te nemen.

Page 28: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

28

Figuur 9: facilitair & gebouwbeheer 2025 kader

Wat ons betreft, zijn over de gehele levenscyclus alle topics even belangrijk, omdat de onbekende

toekomst ervoor zorgt dat we nu nog niet kunnen weten wat over 3, 5 of 9 jaar het belangrijkst is.

Fieldlabs

De gewaagde visie zoals gestut op 9 uitdagende topics heeft tijd nodig om het in de praktijk te

brengen. Hiervoor stimuleren wij ‘fieldlabs’.

Fieldlab zijn ‘proefprojecten' van innovatieve diensten of producten die helpen om de ambitie van

de projectgroep ‘Facilitair en gebouwbeheer 2025’ te realiseren.

Steeds staat een van de negen ‘fieldlabs’ op een van de E&R Rondetaflebijeenkomsten in de

spotlight en wordt de besproken ‘fieldlab’ getoetst op de 3B’s (Behoeften, Belofte en Bewijs).

De negen meest aansprekende fieldlabs op dit moment zijn:

Fieldlab 1: Smart workplace - gezonde & productieve

werkomgeving

Steffen de With – Markant

Fieldlab 2: Gezonde en duurzame werkplekken – Tako Werts – OfficeVitae

Page 29: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

29

verbeteren van vitaliteit kunnen verbeteren.

Fieldlab 3: Verticaal transport als dienst – slimmer in

onderhoud en service met inzet van big data en IoT –

OTIS

Fieldlab 4: Gebouwinspectie met drones, AI en IoT Dirk Huibers - Octo

Fieldlab 5: Sloop en recyclen - dynamische

afvalinzameling

Matthijs Brandt -

Afvalwijzer.com.

Fieldlab 6: Locatiekeuze Ellen Jane van Straten –

HEMM

Fieldlab 7: CO2 reductie en Smart enenergy Emil Root – Carrier

Fieldlab 8: Smart building - Jeroen Gras – JC

Fieldlab 9: Gilde 2.0 - ontwikkeling van vakmanschap

nieuwe stijl

Averell van den Bos

Zie voor actuele info https://www.economie-ruimte.com/projecten/facilitair-gebouwbeheer/

De resultaten van de ‘filedlabs’ zijn in de roadmap nader beschreven. De inspiratiemap stellen wij

ter beschikking aan de deelnemers van de masterclass.

De kennis de wij opdoen tijdens onze E&R Rondetafelbijeenkometen verwerken wij in de

inspiratiemap zodat de inspiratiemap actueel blijft.

Page 30: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

30

BIJLAGE 1: PLATFORM ECONOMIE & RUIMTEDe wereld om ons heen verandert in een razend tempo. Nieuwe sleuteltechnologieën, zoals

nanotechnologie, big data, robotica en het Internet of Things, zullen steeds meer impact krijgen op

de ondernemer. Wij durven de stelling wel aan dat er in ondernemersland de komende jaren meer

gaat veranderen dan in de afgelopen twintig jaar. Afwachten is geen optie meer.

Ondernemers willen altijd maximaal rendement halen uit de nieuwste ontwikkelingen. Het Platform

Economie & Ruimte biedt de mogelijkheid om dit samen te doen. Omdat we dit samen sneller

slimmer kunnen doen.

Het unieke zakelijke netwerk van Platform Economie & Ruimte is niet alleen hét podium voor de

promotie van uw product of dienst, het is ook de plek voor snellere en goedkopere ontwikkeling

ervan. Dat bereiken we door sectoroverstijgend te acteren in de Gouden Driehoek van bedrijfsleven,

kennisinstellingen en overheid.

In onze fieldlabs zijn we al lang voorbij alleen maar praten.

Hoe werkt het?

De kracht van Platform Economie & Ruimte zit in de woorden ‘samen’ en ‘sectoroverstijgend’. De

fieldlabs van de E&R Projectgroepen zoeken daarom actief verbinding met andere sectoren. Soms

zijn die keuzes verrassend. Maar kennis is overal en uiteindelijk gaat het erom nieuwe business te

genereren.

Deelname aan een E&R Projectgroep is overigens niet vrijblijvend. Het is echt niet praten maar

doen. Zodra we het idee hebben dat er een markt is voor een idee, product of dienst – en de

urgentie ervan duidelijk is – gaan we denken aan een nieuwe E&R Projectgroep. De ambitie is fors:

een product of dienst moet echt meerwaarde hebben voor mens en maatschappij en volstrekt

nieuw zijn.

Het klinkt misschien gek, maar deelname aan een E&R Projectgroep – doorgaans zo’n 15 tot 20

specialisten op allerlei gebieden, ondersteund door design thinkers – is ook niet voor iedereen

weggelegd. Deelnemers zullen echt iets moeten toevoegen. Ze krijgen er ook onbetaalbare kennis

voor terug.

Wie zoeken we?

Doeners met een bijzonder idee, product of een innovatieve dienst. Experts met kennis die schaars

is. In ruil voor kennis die schaars is. Wij beloven onder meer dit:

• een uniek eigen netwerk

• altijd op de hoogte van de laatste ontwikkelingen

• kritisch publiek voor uw ideeën, producten en diensten

• gratis deelname aan de E&R Rondetafelbijeenkomsten

• vermelding in het E&R Partnerregister

• toegang tot innovationspotter.com

Page 31: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

31

Wat bieden we?

Deelnemer worden van Platform Economie & Ruimte kan op allerlei manieren. Op onze website

www.economie-ruimte.com leest u meer over de voordelen en de voorwaarden:

• individueel

• bedrijf

• projectgroeplid

• expert, ambassadeur of innovationspotter

Meer informatie nodig? Neem dan contact met ons op.

• www.economie-ruimte.com

• www.InnovationSpotter.com

Page 32: E&R Masterclass: Facilitair & Gebouwbeheer 2025 Van idee …€¦ · Deelname als student: Een student kan zijn studieopdracht combineren met de vraag van een van de masterclass deelnemers

E&R MASTERCLASS: FACILITAIR & GEBOUWBEHEER 2025

VAN IDEE NAAR NIEUWE PRAKTIJK TOEPASSINGEN

DD 2019-08-01

32

Wilt u meer informatie over dit project bel dan naar 06-51228420 of stuur een mail naar

[email protected]

Samen Seller Slimmer DoenPlatform Economie & Ruimte

www.economie-ruimte.com

InnovationSpotter

www.InnovationSpotter.com