T.C.

ERZURUM VALİLİĞİ

İl Gıda ,Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü

ERZURUM İLİ

MEYVECİLİĞİ YAYMA VE GELİŞTİRME PROJESİ

PROJEYİ HAZIRLAYAN

KONTROL EDEN

Cevdet SUNAY

Ziraat Mühendisi

Mehmet KANTARKAYA

B.Ü.S Şube Müdürü

PROJEYİ ONAYLAYAN

Mustafa ALTUN

İl Müdürü

T.C.

ERZURUM VALİLİĞİ

İl Gıda,Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü

ERZURUM İLİ

MEYVECİLİĞİ YAYMA VE GELİŞTİRME PROJESİ

OCAK- 2012

T.C.

ERZURUM VALİLİĞİ

İl Gıda,Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü

1. PROJENİN ÖZETİ

1.1. PROJENİN ADI :

Erzurum İli Meyveciliği Yayma ve

Geliştirme Projesi

1.2.

PROJEYİ YÜRÜTECEK

KURULUŞLAR

:

İl ve İlçe Gıda,Tarım ve Hayvancılık

Müdürlükleri

1.3.

PROJEYİ DESTEKLEYEN

KURULUŞ

: Erzurum İl Özel İdaresi

1.4. PROJENİN CİNS VE

KAPASİTESİ

: Elma Bahçesi Tesisi: 112,5 da

Kiraz Bahçesi Tesisi: 75 da

Armut Bahçesi Tesisi: 25 da

Erik Bahçesi Tesisi: 25 da

Kaysı Bahçesi Tesisi: 13 da

Şeftali Bahçesi Tesisi: 13 da

Vişne Bahçesi Tesisi: 63 da

Ceviz Bahçesi Tesisi: 187,5 da

Dut Bahçesi tesisi: 83,5 da

1.5.

HİZMET GÖTÜRÜLECEK

ALAN

: 20 İlçe ve köyleri

1.6. PROJE TEKNİK DANIŞMANI : Erzurum İl ve İlçe Müdürlükleri

1.7. PROJE YATIRIM TUTARI : 100.000 TL.

1.8.

PROJE FİNANSMANI

İl Özel İdaresi

:

100.000 TL.

1.9. PROJE UYGULAMA TARİHİ : 2012

1. PROJE HAKKINDA ÖZET BİLGİLER

1.1. Projenin Uygulama Alanı : Erzurum İlinin 20 İlçesi

(Palandöken, Yakutiye, Aziziye, Horasan, Pasinler, Hınıs, Oltu, Aşkale, İspir,

Tortum, Çat, Karayazı, Narman, Tekman, Uzundere, Pazaryolu, Olur, Şenkaya,

Köprüköy, Karaçoban)’nde uygulanacaktır.

1.2. Projenin Kapasitesi : Projede yer alan meyve türleri elma,

kiraz, vişne, erik, armut, kaysı, şeftali , ceviz ve dut olup,

Bu meyve türleri için koleksiyon meyve bahçesi tesisi: 597,5 da olacaktır.

2. PROJENİN KONUSU

Erzurum İline bağlı 20 ilçede meyveciliğin yaygınlaştırılması amacıyla

elma, kiraz, vişne, erik, armut, kaysı, ceviz, dut ve şeftali fidanı temini ve

dağıtımı.

3. PROJE AMAÇ VE GEREKÇESİ

Ülkemizde tarım; hızla artan nüfusun yiyecek ve tarımsal ürün

ihtiyaçlarını karşılayacak, tarıma dayalı sanayimizin istediği özellikte

hammadde ihtiyacını devamlı karşılayacak, ihracatımızda önemli bir yeri olan

tarımsal ürünleri yetiştirecek ve sanayimizin gelişmesi için yıldan yıla artan

döviz ihtiyacını karşılayacak olan önemli bir kaynaktır.

Yörede yaşayan çiftçi ailelerini meyve yetiştiriciliği için teşvik ederek

geçim kaynağı teminine yardımcı olmak, ürün desenini çeşitlendirmek, kısıtlı

olan tarım alanlarından maksimum düzeyde fayda sağlayabilmektir. Bölgedeki

üreticilere örnek teşkil etmek, bölgede meyve yetiştiriciliği yönünden tarımsal

faaliyetlerin gelişmesini sağlayarak öncelikli olarak bölgenin ihtiyacını

karşılamak, aile ve yurt ekonomisine katkı sağlamak, kırsal kesimden göçü

önlemek, bilinçli üretimler sonucu yeni iş sahalarının oluşturulması ve işsizliği

azaltmak amaçlanmaktadır.

Erzurum İlinde tarımla geçimini sağlayan nüfusun yaş ortalaması 45-60

arasındadır. Bu proje ile ; Erzurum ilinin 20 İlçesi (Palandöken, Yakutiye,

Aziziye, Horasan, Pasinler, Hınıs, Oltu, Aşkale, İspir, Tortum, Çat, Karayazı,

Narman, Tekman, Uzundere, Pazaryolu, Olur, Şenkaya, Köprüköy,

Karaçoban)’ndeki toprak ve iklimsel özellikleri göz önünde bulundurularak ürün

gruplarında geç çiçek açan ve geç filizlenen çeşitlerin seçimi ile bahçeler tesis

edilerek; ilkbahar geç donlarından zarar görmeyen meyve türleri ile üretim

planlaması yapılarak, geçmişte yaşanan olumsuzluklardan dolayı İlimiz Daphan,

Pasinler ovası ve güney ilçelerinde meyve yetişmediği görüşünü bertaraf ederek

bu önyargılardan İlimiz çiftçilerini kurtarmaktır.

Özellikle Daphan, Pasinler ovası ve güney ilçelerinde kırsal kesimde

yaşayan nüfusun karbonhidrat ağırlıklı beslendiği, meyve-sebze tüketim

azlığından dolayı görülen vitamin eksikliğine bağlı sağlık sorunlarının da

giderilmesine katkıda bulunulacaktır.

4. PROJE ÖNCESİ MEVCUT DURUM

Erzurum İlinin işlenebilir tarım arazisi toplamı 460.252 ha’dır. Bu da

toplam İl arazisinin % 18,2’sini oluşturmaktadır.

Erzurum İli genel olarak yüksek arazilerden oluşur. Karasu-Aras

Dağlarının bazı dağ kütleleri, Erzurum İli arazisini güneyden sınırlamaktadır.

Bunların en önemlileri, Erzurum ovası (825 km2) güneyinde yer almakta olan

Palandöken Dağları (Büyük Ejder 3176 m) ve Pasinler Ovası (540 km2)

güneyinde yer alan Şahveled Dağları (Çakmak Dağı 3063 m) olup, Bingöl

Dağlarının kuzey yarısı da yine Erzurum İli sınırları içinde kalmaktadır.

İl topraklarını kuzeyden sınırlayan dağlar ise, İspir ve Erzurum arasında

yer alan Mescit Dağları (en yüksek nokta 3239 m), onların doğusundaki

Kargapazarı Dağları (Dumlu Dağı 3169 m) ve bir kısmı Kars İli sınırları içinde

kalan Allahuekber dağlarıdır. Söz konusu edilen bu kuzey ve güneydeki dağların

arasına, Daphan ovası ve Pasinler ovası bulunmakta olup, her iki ovayı

birbirinden, 2030 m yükseklikteki Deveboynu beli ayırır. Bunlardan Erzurum

ovasının en alçak kesimi 1850 m, Pasinler ovasının ise, 1650 m kadardır.

Karasal iklim karakterinde olan Erzurum’da yıllık yağış ortalama 425 mm

olup; % 35’i ilkbahar, % 20’si yaz, %25’i sonbahar ve %20’si kış

mevsimlerinde görülür. Kışlar uzun ve sert, yazlar kısa ve sıcak geçer. İl

topraklarının kuzey kesimlerinde yüksekliği yaklaşık 1000 ile 1500 metrelere

inen vadi içleriyle çukur sahalarda iklim, büyük ölçüde sertliğini yitirir. Erzurum

İl merkezindeki meteoroloji istasyonunda 1929’da bu yana yaklaşık 80 yıllık

gözlem sonuçlarına göre, ilde en soğuk ay ortalaması,-8,6°C, en sıcak ay

ortalaması 19,6°C, en düşük sıcaklık -45°C ve en yüksek sıcaklık ise, 39°C

olarak ölçülmüştür. En az yağış kış devresinde düşer. Bu devrenin yağışları kar

biçiminde olup, kar yağışlı gün sayısı 50 ve kar örtüsünün yerde kalış süresi ise

114 gün kadardır. En yağışlı devre ilkbahar ve yaz mevsimleridir.

İlde doğal göller azdır. Yapay göller ise, yeni yeni oluşmaktadır. İlin en

önemli doğal gölü, Tortum çayı üzerinde oluşmuş, bir heyelan-sed gölü olan,

Tortum gölüdür. Aslında bu göl, Uzundere ilçesi sınırları içinde yer almakta

olup; yüksekliği 48 metreyi bulan doğa harikası Tortum (Uzundere) Çağlayanı

oluşmuştur. Yapay göller arasında Serçeme çayı üzerinde yer alan Kuzgun

barajı (10.3 km2), Lezgi suyu üzerindeki Palandöken Göleti (22 km

2), Aras

ırmağı üzerinde Söylemez barajı (14.2 km2) başlıcaları olarak burada

hatırlanabilirler.

İlin toprak varlığı ( Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü İstatistikleri)

1.626.784 ha çayır mera alanı % 64,23

223.897 ha.orman-koru-fundalık alan % 8,84

42.650 ha.yerleşim alanı % 1,68

460.252 ha.tarıma elverişli alan %18,17

179.417 ha.tarıma elverişsiz araziler % 7,08

64,238,841,68

18,177,08

çayır-mera

orman-koru-

fundalık

yerleşim yeri

tarıma elverişli

alan

tarıma elverişsiz

arazi

Grafikte görüldüğü üzere Erzurum’da çayır-mera alanının oranı yüksek

(%64,23), orman alanlarının oranı (% 8,84) ise düşüktür. Türkiye genelinde ise

mera alanlarının oranı ile orman alanlarının oranı birbirine eşit olup % 26’dır.

Erzurum İlinde çayır-mera alanlarının fazlalığı hayvancılık için bir potansiyel

olmakta, ancak orman alanlarının azlığı yağış için kısıt teşkil etmektedir ve

erozyona neden olmaktadır.

İl arazisinde egemen doğal bitki örtüsü step formunda olup; orman örtüsü

pek yaygın değildir. Bu örtünün alt sınırı, 1900-2000 m ve üst sınırı 2400 m’de

son bulmaktadır. Doğal bitki örtüsü, yer yer keven topluluklarıyla verimsiz hale

gelse de, geniş alanlarda mera hayvancılığına uygun verimli çayırlıklar

durumundadır.

Erzurum İlinin mevcut meyve ve sebze alanlarına bakıldığında; 2009 yılı

verilerine göre İlimizde, 15.867 dekar meyve ve 17.792 dekar sebze alanının

bulunduğu görülmektedir. Bu meyve alanlarından 1.513 dekarlık kısmı kapama

meyve bahçesi olup; İl Müdürlüğümüz tarafından 2009 yılında yapılan Erzurum

İli Çoruh Havzası Meyvecilik Atılım Projesi kapsamında 2009 ve 2010

yıllarında Tortum, Narman, Şenkaya, Uzundere, İspir, Pazaryolu Olur ve Oltu

İlçelerindeki dut, kiraz ve ceviz türlerinden oluşan kapama meyve bahçeleri

şeklinde oluşturulmuştur. Ayrıca; 2010 yılında İl Özel İdaresi Desteğiyle İl

Tarım Müdürlüğü tarafından “Erzurum İli Meyveciliği Yayma ve Geliştirme

Projesi” 1. etabı yürütülmüş projenin amacına ve yöre iklimine uygun olacak

şekilde seçilen sertifikalı fidanlarla 280 da koleksiyon meyve bahçesi tesis

edilmiştir.

5. PROJEDE PLANLANAN ÜRÜN GRUPLARI VE PROJE ALANI

5.1. Projede Planlanan Ürünler : Elma, kiraz, vişne, erik, armut, kaysı,

şeftali olup,

Elma Bahçesi Tesisi: 112,5 da, 4500 adet

Kiraz Bahçesi Tesisi: 75 da, 3000 adet

Armut Bahçesi Tesisi: 25 da, 1000 adet

Erik Bahçesi Tesisi: 25 da, 1000 adet

Kaysı Bahçesi Tesisi: 13 da, 500 adet

Vişne Bahçesi Tesisi: 63 da, 2500 adet

Şeftali Bahçesi Tesisi: 13 da, 500 adet

Ceviz Bahçesi Tesisi: 187,5 da, 3000 adet

Dut Bahçesi Tesisi: 83,5 da, 1337 adet

olmak üzere 17.337 adet fidan ile toplamda 597,5 da meyve bahçesi tesisi

planlanmıştır.

5.2. Bölge Kaynaklarının Tasarruf Durumu:

Erzurum İlinde de ülkemiz genelinde olduğu gibi genellikle tarım

işletmeleri küçük aile işletmeleri şeklinde olduğundan proje kapsamına alınan

üreticilere 3-10 dekar koleksiyon meyve bahçesi tesisi planlanmıştır.

Bahçelerin tesis edileceği yerler vadi ve ovaların haricinde hafif eğimli,

hakim rüzgarlara kapalı ve sulama imkanları olan tarım arazileridir.

5.3 Üretim ve Pazarlama:

Erzurum İline bağlı Tortum, Uzundere, İspir, Olur ilçelerinin haricindeki

diğer yerlerde meyve bahçesi yok denecek kadar az olup, meyve fidanları

ikamet edilen evin bahçesinde ikişer-üçer adet olmak üzere dağınık şekilde

dikilmişlerdir. Bölgenin ağırlıklı üretiminin büyükbaş hayvan yetiştiriciliği

olması nedeniyle hali hazırdaki meyve bahçelerinde ara ziraat şeklinde yem

bitkileri ekimi yapılmaktadır. Bu şekilde üretimi yapılan meyvelerin genellikle

standart ve kalite yönüyle iç ve dış pazar isteklerine uygun olmayan ürünler

olması mevcut durumdur. Dolayısıyla yetiştirilmesi planlanan ürünler öncelikli

olarak kırsalda yaşayan halkın tüketimini karşılayacak olup, yöresel ilçe

pazarları ve satış yerlerinde de satışa sunularak değerlendirilebilecektir.

Bahçe tesisinde kullanılacak olan anaçlar özellikle yarı bodur, ayrıca çeşit

itibariyle bölgeye uyum sağlayacak orta geççi ve geççi çeşitlerle uygulama

yapılacaktır.

6. PROJENİN UYGULANMASI ESNASINDA YAPILMASI GEREKLİ İŞ

VE İŞLEMLER:

6.1. Üreticilerin Eğitimi:

Proje kapsamında tesis edilmesi planlanan bahçeler için, önder çiftçilerin

belirlenmesi ve bu çiftçilerin koleksiyon bahçe tesisi ile başlatılacak olan

eğitimlerinin yerinde uygulamalı olarak yapılması ve projenin devamlılığının

korunması için her yıl; Bakanlığımızın Araştırma Enstitülerince yapılan

araştırmalar sonucu ortaya konan yeniliklerin aktarılması için de tekrarlanması

gereklidir.

6.2. Fidanların Temini ve Dağıtımı:

Alınacak fidanlar için fiyat araştırması yapılacak, amaca uygun kaliteli

fidanlar için en uygun fiyatı veren firmalardan temin edilecektir. Fidanlar, İl

Müdürlüğümüze bağlı İlçe Müdürlüklerimiz aracılığıyla yetiştiricilere

ulaştırılacaktır.

7. PROJENİN MALİ VE EKONOMİK YÖNÜ

7.1. Proje Giderleri

7.1.1. Tesis Giderleri

Fidan sayısı;

Fidan Sayısı: 1000/a x b (a: sıra arası, b:sıra üzeri) formülü ile belirlendiğinde;

1 dekar elma bahçesi için;

Fidan Gideri (40 adet x 5TL) : 200 TL

Proje 112,5 da alanda uygulanacağı için; elma bahçelerine ait toplam

maliyet:

112,5 da x 200 TL = 22.500 TL

1 dekar kiraz bahçesi için;

Fidan Gideri (40 adet x 5TL) : 200 TL

Proje 75 da alanda uygulanacağı için; kiraz bahçelerine ait toplam

maliyet:

75 da x 200 TL = 15.000 TL

1 dekar vişne bahçesi için;

Fidan Gideri (40 adet x 5TL) : 200 TL

Proje 63 da alanda uygulanacağı için; vişne bahçelerine ait toplam

maliyet:

63 da x 200 TL = 12.600 TL

1 dekar armut bahçesi için;

Fidan Gideri (40 adet x 5TL) : 200 TL

Proje 25 da alanda uygulanacağı için; armut bahçelerine ait toplam

maliyet:

25 da x 200 TL = 5.000 TL

1 dekar erik bahçesi için;

Fidan Gideri (40 adet x 5TL) : 200 TL

Proje 25 da alanda uygulanacağı için; erik bahçelerine ait toplam maliyet:

25 da x 200 TL = 5.000 TL

1 dekar kaysı bahçesi için;

Fidan Gideri (40 adet x 5TL) : 200 TL

Proje 13 da alanda uygulanacağı için; kaysı bahçelerine ait toplam

maliyet:

13 da x 200 TL = 2.600TL

1 dekar şeftali bahçesi için;

Fidan Gideri (40 adet x 5TL) : 200TL

Proje 13 da alanda uygulanacağı için; kaysı bahçelerine ait toplam

maliyet:

13 da x 200 TL = 2.600TL

1 dekar ceviz bahçesi için;

Fidan Gideri (16 adet x 8TL) : 128TL

Proje 187,5 da alanda uygulanacağı için; kaysı bahçelerine ait toplam

maliyet:

187,5 da x 128 TL = 24.000TL

1 dekar dut bahçesi için;

Fidan Gideri (16 adet x 8TL) : 128TL

Proje 83,5 da alanda uygulanacağı için; kaysı bahçelerine ait toplam

maliyet:

83,5 da x 128 TL = 10.700

TOPLAM TESİS GİDERİ: 100.000 TL’dir.

Bahçe Tesisi Maliyet Tablosu:

Sıra

No

Tür Adı Alan (da) Fidan Adeti Maliyeti (TL)

1 Elma 112,5 4500 22.500

2 Kiraz 75 3000 15.000

3 Vişne 63 2500 12.600

4 Armut 25 1000 5.000

5 Erik 25 1000 5.000

6 Kaysı 13 500 2.600

7 Şeftali 13 500 2.600

8 Ceviz 187,5 3000 24.000

9 Dut 83,5 1337 10.700

TOPLAM: 597,5 17337 100.000

PROJENİN TOPLAM YATIRIM TUTARI: 100.000 TL

İL ÖZEL İDARE MÜDÜRLÜĞÜNDEN TALEP EDİLEN FİNANSMAN:

100.000 TL

PROJEYİ UYGULAYACAK BİRİM: Erzurum İl Gıda Tarım ve Hayvancılık

Müdürlüğü ve 20 İlçe Müdürlüğü

FAYDA SAHİPLERİ : Erzurum İli Örnek Çiftçileri

PROJE SÜRESİ VE UYGULAMA AŞAMALARI : Proje süresi 1 yıldır.

Ekonomik süresi 25 yıldır.

Ekim-Kasım 2011 : Ön çalışma; fidan ve fiyat tespit çalışmaları

Mart-Mayıs 2012 : Fidan temini ve dikimi

Mayıs-Ekim 2012:Tesis edilen bahçelerin kontrolü

7.2 Pazar İmkanları

Elde edilecek ürünler öncelikli olarak kırsalda yaşayan halkın tüketimini

karşılayacak olup, yöresel ilçe pazarları ve satış yerlerinde de satışa sunularak

değerlendirilmesi düşünülmektedir.

8. PROJENİN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİNE AİT DEĞERLENDİRME

Kurulan bahçeler örnek teşkil edeceğinden özellikle Daphan, Pasinler

ovası ve güney ilçelerindeki çiftçilerin bölgede meyve yetişmediği görüşü

bertaraf edilerek bu ön yargılardan çiftçiler kurtarılmış olacak, bu da yeni bahçe

tesislerinin kurulmasına vesile olacaktır.

Proje kapsamında önder çiftçiler ile kurulan koleksiyon meyve bahçelerinin

bakım ve işletmesi bahis çiftçiler tarafından yapılacaktır.

9. PROJENİN GELİR – GİDER ANALİZİ:

9.1.Giderler

Toplam gider 100.000 TL’dir.

9.2.Gelirler

Projenin uygulanması sonucunda; mevcut tarım alanlarında özellikle

Daphan, Pasinler ovası ve güney ilçelerindeki ağaçlandırmanın azlığından

dolayı oluşan erozyon önlenecektir.

Özellikle Daphan, Pasinler ovası ve güney ilçelerde kırsal kesimde

yaşayan nüfusun protein ve karbonhidrat ağırlıklı beslendiği, meyve-sebze

tüketim azlığından dolayı görülen vitamin eksikliğine bağlı sağlık sorunlarının

giderilmesine de katkıda bulunulacak, ayrıca buna bağlı olarak sağlık

harcamaları azalacak, yeni yetişen nesillere ağaç sevgisi aşılanacaktır. Ürün

deseninin de çeşitlilik kazanacağı göz önüne alındığında projenin

uygulanabilirliğin yüksektir.