LƏTİFƏ NURAN

“EŞQİN RƏNGİ”

ROMAN

Bakı -2008

Êèòàáûí èøûã öçö ýþðìÿñèíäÿ îüëóì Åëäàðà àíà ñàéqûñûéëà ñåâýèìè âÿ òÿøÿêêöðöìö áèëäèðèðÿì Redaktor: Rəşad Bəydəmirli Bəddi redaktor: Hənifə Əlihəsən qızı Karrektor: Aygün Bayramova Texniki redaktor: Valeh Mayılov Dizayn və komputer : Aygün Muradova

LƏTİFƏ NURAN “Eşqin Rəngi” Roman, povest və hekayələr. Bakı 2008, “MSV NƏŞR” 228 səh.

Həyati reallıqları əks etdirən, psixoloji gerçəkliyi zamanla uzlaşmayan düşüncə tərzi bu əsərdə obrazlı şəkildə özünü əks etdirmişdir. Yalnız “İlahi eşq” məhfumu, əslində hər bir fərdin qəlbində özünü əks etdirən ilahi eşqin sevgi adlı təzahür formasıdır… Müəllifin mistikası isə, bilavasitə bu ilahi eşqin cazibəsini və dünyaya baxış bucağının sirrlərindən söz açır.

Jj jjj© Hacıyеvа Lətifə Əlihəsən qızı, 2008.

2

REDAKTORDAN

Uzun illərdir ki, Lətifə Nuran xanımın yaradıcılığı ilə tanışlığım, onun haqqında kifayət qədər söz deməyə mənə imkan verir.

Lətifə Nuran xanımın mövzu dairəsi çox genişdir. Ana vətən məhəbbəti dostluq, sevgi və bu kimi əbədi mövzular onun yaradıcılığının əsas ideya məzmununu əhatə edir. Həyatda elə anlar olur ki, bəzən insan qəlbinmin qapılarını bütün insanların üzünə bağlayır. Lakin, o, an heç də özü hiss etmədən ruh kimi kiminsə qəlbinə dolur. Çünki, ruh üçün heç bir bağlı qapı yoxdur. Ruh qalın-qalın divarlardan belə sızıb keçə bilir. Lətifə Nuranın zamana və məkana sığmayan ruhu, poeziya və ətirli hissləridə belədir.

Bəs şairə Lətifə Nurandan fərqli olaraq, nasir Lətifə Nuran necə?...

Lətifə Nuranın yaradıcılığı onun özünə çox bənzəyir. Onun həyatı görünməz daxili dünyası, arzu vədüşüncələri, qələmə aldığı əsərlərində müəllif dili ilə özünü təcəssüm edir.

O, psixoloji əsərləri ilə müasir oxucunun qəlbinə yol tapır və bu da nəticədə oxucu ilə onun səmimi münasibətindən yaranır.

Lətifə Nuranın təxəyyülünün və ruhunun əksi olan “Tənha kolgələr” romanından sonra qələmə aldığı real həyatı özündə əks etdirən “Eşqin Rəngi” romanında əsər boyu sujet xətti ilə biri-birindən kəskin şəkildə fərqlənir. Mən bir redaktor və oxucu kimi kitaba daxil olan povest və hekayələri maraqla mütaliə etdim. Və bu qənaətə gəldim ki, nasir bu yardıcılığında da istəyinə nail ola bilmişdir.

Müəllifin yaratdığı marqalı obrazlar, oxucunu zaman-zaman düşündürür və onun uzun müddət yaddaşından çıxmır.

“Eşqin Rəngi” romanının mövzusu müasir həyatdan götürülmüşdür. Bu əsərdə Qarabağ dərdi də, biganəlikdə, məhəbbətdə, faciədə göz yaşıda, ayrılıq həsrətdə var.

Romanın maraqlı obrazlarından biri də Süsənbər obrazıdır. O, vətəni böyük məhəbbətlə sevir. Vətən məhəbbəti onu Qarabağ müharibəsi cəbhəsində aparıb çıxarır. Lakin kənd

3

camatının bəzi nadan adamların dedi qodusu onun həyatının faciəsinə çevrilir. Süsənbərin anasınin bu hadisələrə mənfi münasibəti bilavasitə cəbhədə vuruşan oğlunu cinayətə təhrik etməyə sövq edir.

Və bir günsə Süsənbərin anasının fitvası ilə qardaşı Cəlilin bacısını qətlə yetirməsinə gətirib çıxarır.

Burda vətənpərvər müasir bir gəncin faciəsini yazıçı ustalıqla, bədii detallarla qələmə almışdır.

Süsənbərin vətəninə qarşı olan eşqi, sevdası qara rəngə boyanmışdır.

Bu hadisə müasir insanların psixologoyasında dəhşətli fəsadlar yaradır və onları düşündürür.

“Eşqin Rəngi” romanının baş qəhrəmanı Nailədir. O, əsərin başlanğıcında qəflətən yoxa çıxması əsərin qəhrəmanlarının qəlbində düşüncələrində dərin psixoloji iz buraxır və illərlə Nailənin həyat yoldaşı Təbrizin həm də onun Qarabağ müharibəsində əlil qayıtmış oğlu Teymuru ürəyində dərdə çevrilir, illərlə düşündürür.

Romanın son fəslində Türkiyədə çalışan Təbriz, təsadüfən Nailə ilə bir məclisdə üz-üzə gəlir. Nailə (Nelli) özünü tanımamazlığa vurur. O, düşdüyü ağır, faciəli çirkin həyatını doğmalarından gizlətməyə məcbur olur. Lakin bu baş tutmur.

Bu fəsil romanın kulliminasiya nöqtəsidir. Lətifə Nuran əsərinin qəhrəmanlarını uzaq-yaxın Türkiyədə baş verən hadisələrdən və o insanların həyat tərzindən götürmüşdür.

Son illərdə vətənimizdə baş verən ictimai, siyasi hadisələr, reformasiya bütün ailələrin idarə etmə sistemini köklü surətdə dəyişmişdi.

Ölkələrin birdən-birə bir quruluşdan digər quruluşa keçməsi, insanların həyatında faciəli fəsadlar törədir.

Onların bir parça çörək üçün uzaq-uzaq ellərə üz tutmuşdular. Həmçinin çirkli pullar, insanlar üzə çıxmış, ailə-məişət , vətən torpaq çəkişməsi zəminində hər şey çılpaqlığı ilə burda öz rəngində görünür.

4

Bəzi gənclərin yüngül həyat-tərzi keçirməsini qələmə alan müəllif, sonda onların faciəsini də əks etdirir.

Bütün bu hadisələri müşahidə edən Lətifə Nuarn intellekttual yazıçıdır. O, yaradıcılıqda asan tapdanmış sadə yolla getmək istəmir.

Dünya ədəbiyyatında özünəməxsus yer tutan, Çingiz Aytmatov, Ernest Hemenquyey, Edqar Po,Viktor Hüqo, Drayzer Bayron. Rus yazıçılarından Rasputti Bellov və ən əsası isə müasir ədəbiyyatda hələ də özünün əvəz olunmaz əsərləri ilə yadda qalan Əli Kərimin, klassiklərimizin M. Füzulinin, Mirzə Ələkbər Sabirin və digər şair və yazıçıların ruhunu Lətifə Nuran yaradıcılığı boyu qüdrəti ilə bir daha əks etdirmişdir.

Bu romanın fərdiliyi bir də ondan ibarətdir ki, hər fəslin öz qəhrəmanları vardır, bu da müəllifin fitri istedadından xəbər verir.

“Eşqin Rəngi” kitabında Lətifə Nuranın hekayələri və povestləri də fərqliliyi ilə biri-birindən fərqlənir və oxucunun bütün ruhuma hakim kəsilir.

Müasir ruhlu yazıçı kimi əsərdən əsərə inkişaf edən yazıçı beləliklə də bədii sənətin sirlərinə vaqif olur.

Lətifə Nuranın əsərlərinin dili poetikdir, bu da onun şair olmasından irəli gəlir. Şair-nasirin yaratdığı əsərin bir gözəlliyi də ondan ibarətdir ki, bütün əsər boyu poetik incə ruh oxucunu sonadək müşayət edir.

Digər yazıçılardan fərqli olaraq, Lətifə Nuran roman, hekayə və povestlərin ruhunu ilk olaraq şer dili ilə əks edir bu da onun özünəməxsusluğundan irəli gəlir. Bu şerlərin ruhu isə əsərlərin proloqu və epiloqu kimi özünü əks etdirir.

Bu halda nasirin sərrastlığından uzaqgörənliyindən və insanların psixologiyasını bilməsindən irəli gəlir.

Kitaba daxil olan, “Məhkum”, “Mələk” povestləri və “Duvaq”, “Qisas”, “Sirr” adlı hekayələrinin dili də səlistir. Burda əsərin qəhrəmanları xaraktercə biri-birindən kəskin fərqlənir.

Lətifə Nuran bu kitabda da çap olunan “Mələk”, “Sirr” adlı mistik povesti maraqlı dialoq üzərində

5

qurulmuşdur. Bu povestdə heyvanların, quşların dilindən verilmiş sözlər, əsərin girişində verilmiş şer kimi oxucunun qəlbinə yol tapır.

Lətifə Nuran romantik insandır şair və nasir qadınlar arasında ən maraqlı qələm sahibidir. Mən “Eşqin Rəngi” kitabını bir redaktor və yazıçı kimi oxuduqdan sonra bu qənaətə gəldim, kitabda yalnız romandan kiçik bir hissəsi haqda dediyim sözlər oxucuda bu fikri bir daha yaratmasına əminlə deyə bilərəm ki, əsərlər haqda çox sözlər demək olar.

Onu da deyim ki, bədii yaradıcılıqda səmimiyyət başlıca şərtlərdən biridir. Səmimi olmayan insan yaxşı yazıçı ola bilmədiyi kimi, yaxşı yazıçı da qeyri səmimi ola bilməz. Bu mənada Lətifə xanım oxucuların ruhu ilə söhbət edə bilir. Və hər bir oxucusunun üzünə qəlbinin qapılarını açır və eşqinin rənginə qərq edir. Rəşad Bəydəmirli

Azərbaycan Azad Qələmlər Cəmiyyətinin sədri şair, yazıçı.

Åøãèí ðÿíýè

Áèð áàõ...ãÿëáèìèí ÿêñèíè ÷ÿêèðÿìñÿíèí ÿëèíëÿ....

Áÿñ ñÿí? Ñÿí äÿ ãÿëáèíèí ÿêñèíè÷ÿêÿ áèëèðñÿíìè?

Ùÿ... áàõ áåëÿ...Àììà áó ìÿí äåéèëÿì

ÿçèçèì.Áèð áàõ, ñåâýèìèí ÿêñèíè ÷ÿêèðÿì

ñÿíèí ÿëèíëÿ...Áÿñ ñÿí...

ùÿ... áàõ áåëÿÀìà áó ìÿí äåéèëÿì

ÿçèçèì...Áèð áàõ.. êÿäÿðèìèí ÿêñèíè ÷ÿêèðÿì

ñÿíèí ÿëèíëÿ...Bÿñ ñÿí.. íeúÿ, êÿäÿðèíèí ÿêñèíè

÷ÿêÿ áèëèðñÿíìè..?Ùÿ.. áàõ áåëÿ...Àììà áó ìÿíÿ áÿíçÿìèð

ÿçèçèì...Äöíéàìûí ÿêñèíè ÷ÿêèðÿì

ñÿíèí ÿëèíëÿ…áÿñ ñÿí… íåúÿ, ÷ÿêÿ áèëèðñÿíìè

Eşqin rəngi

7

ùÿ áàõ áåëÿ…Àììà áó ìÿíèì äöíéàìà

áÿíçÿìèð ÿçèçèì…Åøãèìèí ðÿñìèíè ÷ÿêèðÿì

ñÿíèí ÿëèíëÿ…Áÿñ ñÿí… íåúÿ, åøãèíèí ðÿñìèíè

÷ÿêÿ áèëèðñÿíìè..?ùÿ áàõ áåëÿ…

Àììà áó ìÿí äåéèëÿìÿçèçèì…

Áèëèðÿì, àõû ñÿí ìÿíèìîëäóüóí êèìè, ìÿí êè,ñÿíèí äåéèëÿìÿçèçèì…

Åøãèìèí ðÿíýèíè ÷ÿêèðÿìñÿíèí ÿëèíëÿ

áÿñ ñÿí…àììà ìÿí…

Ëÿòèôÿ Íóðàí

8

Tanrû þzönön øaù ÿsÿrini yaratmûødû. Tÿbiÿt nÿfÿs aldûqcarözýar rÿqs etmÿkdÿn yorulmurdu. Xÿyali, mÿnÿvi, cismani nÿvardûsa yaøayûr, döøönördö. ×i÷ÿklÿrin ÿl-ÿlÿ tutub, baø-baøapû÷ûldaømasûna kÿpÿnÿklÿr paxûllûq edirmiø kimi buüumcuqayaqlarû vÿ burunlarûyla onlara toxunub qûcûqlandûrûrdû.

Sÿùÿrin ýþzö a÷ûlandan kölÿklÿr elÿ ùey danûøûrdû. Èstÿdiyiqapûnû uøaq kimi dþyöb qa÷ûr, istÿdiyi ýölö, ÷i÷ÿyi toxunubsilkÿlÿyirdi.

Eşqin rəngi

9

 Û FßSÈL 

 Bayaqdan eyvanûn qarøûsûnda îòóðàí Õanûm arvad ÿlini

qaøûnûn östönÿ tutub, niýaranlûqla ýþzlÿrini qûyaraq kiminsÿ yolunu ýþzlÿyir vÿ kþks þtörördö...

Uøaqlarûn sÿsi evi baøûna ýþtörmöødö. Qarû ýaù ÿsÿbi, ýaù da ki, ùÿyÿcanlû ùalda deyirdi:

—A balam bunlarûn anasû ùarda qaldû, ýÿlib ÷ûxmadû, belÿ dÿ saymamazlûq olar? — deyib yerindÿn ùþvsÿlÿsiz ùalda qalxûb evÿ ýirdi vÿ uøaqlarû sÿslÿdi:

—A bala, a Temir, barû sakitlÿøin, anan niyÿ ýÿlib ÷ûxmadû axû, bu qûz ùara ýedÿr?

Sÿbri tökÿnmiø Xanûm arvad uøaqlarû sakitlÿødirÿrÿk telefonun dÿstÿyini ýþtördö vÿ ÿllÿri titrÿyÿ-titrÿyÿ nþmrÿni yûğdû.

—Sÿlimÿ sÿnsÿn, bu qûz sizÿ ýÿlib ÷ûxmayûb ki? Gön-ýönorta oldu ki, a bala ÷þrÿy almaüa ýåòìèøäè.

Xanûm arvad sþzönö qurtarûb dÿstÿyi yerinÿ asdû.

* * * Gön qöruba dþnördö ùava sÿrtlÿødikcÿ, ýþyön özö

bozarûrdû. Guruldayan buludlarûn sÿsi yaüûøûn yaüacaüûndan xÿbÿr verirdi. Dÿcÿl quølarûn sÿsi ÿtrafû börömöødö. Yol boyu biri-birinin ardûnca su kimi axan avtomobillÿrin ardû-arasû kÿsilmÿk bilmirdi.

Bir tÿrÿfdÿn tÿcili yardûm maøûnûn, diýÿr tÿrÿfdÿn isə yanüûnsþndörÿn avtomobillÿrin sÿsi ara vermidin sÿslÿnirdi.

Yetmiø yaølû Söleyman kiøi ÿsaya sþykÿnÿrÿk: —Gþrÿsÿn indi ùansû bÿdbÿxtin evidir yanan, - deyib 

 

ùÿéÿòèí ãàïûñûíäàí kö÷ÿyÿ boylandû. Elÿ bu vaxt þzönÿ mÿxsusÿdasûyla mÿùlÿdÿ nakolka Vidadi lÿqÿbiylÿ tanûnan, boz dama-dama øalvarû vÿ baøûnda aü kepêasû olan bir ýÿnc kiøiyÿ cavabolaraq ÿlindÿki tÿsbeùi ÷evirÿ-÷evirÿ:

–Bÿdbÿxt o adamdûr ki, saymazdûr, ay Söleyman kiøi, ÿýÿrbelÿ olmasa ýöl kimè evini odun aüzûna verÿr? - dedi.

Söleyman kiøi duruxmuø ùalda:–Sÿn nÿ deyirsÿn, ay oüul, bu qÿzavö-qÿdÿrdi, ondan

qa÷maq olmur ey.Nakolka Vidadi:–O nÿ deyilÿn øeydi axû, Söleyman kiøi?Söleyman kiøi:–Alûn yazûsû! – doüulduüu ýöndÿn ta þlÿn ýönönÿ qÿdÿr

insanûn taleéi onun ÿlindÿ olur.Nakolka Vidadi:–Pÿù, mÿn dÿ deyirÿm indi tÿzÿ bir sþz deyÿcÿk.

Kþùnÿlmiø fikirdi indiki zÿmaney÷ön, Söleyman kiøi.Söleyman kiøi:–A ýÿdÿ sÿn niyÿ bu qÿdÿr qanmaz oldun, sÿnin dÿdÿn

yaxøû kiøilÿrdÿn biri idi. Sÿn ýedib kimÿ oxøadûn axû?Nakolka Vidadi:–Nþøön, xoøuva ýÿlmÿdisÿ, demÿk mÿn pis oülan oldum?

Bu belÿ dÿ baxsan elÿdi, elÿ dÿ baxsan belÿdi dÿ. Bax kiøi sÿnincanûn÷ön demirÿm, þz canûm÷ön problem en qÿdÿrdi, baødanaøûr. Kiøi qoyub ýedÿn pullarû xÿrclÿmiøÿm, yÿni iø ýþrmöøÿm.Èndi tutmayûbsa mÿn vinavatam? Yaøayûram þlmÿmiøÿm ki,demey ùÿr øeyi þz yerinÿ qoyacaüam. Nÿ yolla olursa olsun. Sÿndÿ deyirsÿn ki, nÿ bilim baü belÿ bostan belÿ, neysÿ sÿnin oynunolsun a kiøi.

Söleyman kiøi:–Sÿniynÿn aüûz-aüûza vermÿyÿ dÿymÿz, a bala nÿsiùÿt zad

Eşqin rəngi

11

qanmûrsan, bþyök ki÷ik yeri bilmirsÿn. Zÿmanÿnin özönö qaraelÿmisöz.

Nakolka Vidadi:–Pÿù, elÿ bunu bayaqdan de biley dÿ. Yaxøû, bÿs

zÿmanÿnin özönö mÿn qara elÿmiøÿmsÿ bayaq qÿzaâö-qÿdÿriøidi deyirdin. Bÿlkÿ elÿ mÿn þzöm qÿzavö-qÿdÿrin þzöyÿm.Ùÿÿ, ùi-ùi-ùi .

Söleyman kiøi ùþvsÿlÿsi tökÿnmiø ùalda:–ßstaüförullaù. A bala, ÿl ÷ÿk yaxamdan, peøman olduü ki,

aüzuvuza sþz salduü. Yeri þz iøivön, ýöcövön dalûycan. Baøûmûaürûtma.

Nakolka Vidadi:Elÿ isÿ qudbay, da nþøön ÿsÿblÿøirsÿn, – deyib þzönÿ mÿx-

sus øÿkildÿ øapkasûnû yana ÿyib lovüa-lovüa addûmlayaraq ordanuzaqlaødû. Uzaqdan ýÿlÿn fit sÿsi ýetdikcÿ yaxûnlaøûrdû bu sÿsmÿùÿllÿni bir andaca baøûna ýþtördö.

–Nÿbinin oülunu tutdular.Söleyman kiøi yenicÿ evÿ ýirmiødi ki, ùÿyÿtÿ döøöb kö÷ÿ

qapûsûndan sÿs ýÿlÿn tÿrÿfÿ boylandû.Ùÿrÿ bir sþz deyirdi.Qonøu arvad:–Bunun axûrû belÿ olmalûydû dÿ. Su sÿùÿnýi suda sûnar.Bir baøqa qadûn:–Yaxøû oüul neylir ata malûn, pis oüul neylir ata malûn.

Bilmirdi ki, tutduüu ÿmÿlin toruna döøÿcÿk.Bir baøqasû:–Elÿ tutóëmaüû yaxøûdû, yoxsa Allaù bilir daùa kimlÿrin

evini yûxacaüdû. Þzö cÿùÿnnÿmÿ, o qûzû äà áÿäáÿõò åëÿäè.Xalxûn balasûnû ýÿtirib bÿlaya saldû.

Söleyman kiøi bir anda eøitdiyi sþzlÿri döøönÿrÿk dÿrindÿnkþks þtöröb baøûnû buladû, sonra

Ëÿòèôÿ Íóðàí

12

–Ùÿ, a bala bu doürudan da sÿnin þz baøûna ýÿtirdiyinqÿzavö-qÿdÿr oldu. Èndi sÿnin dÿdÿnin qÿbri dÿ od tutub yanûr,– deyib aüûr àääûìëàðëà ýeri dþndö.

* * *×oxdan èäè ki, belÿ ýöclö leysan yaümamûødû, sanki yeri-

yurdu sel yuyub aparacaqdû. Hava qaraldûqca itlÿrin ùöröømÿsikÿndi baøûna ýþtördö.

Belÿ vaxtlarda kÿndin sþzÿ baxmayan dÿlÿduz uøaqlarû ÿl-ayaüû pal÷ûq i÷indÿ tezcÿ qa÷ûb evlÿrinÿ ÷ÿkilÿrdilÿr vÿpÿncÿrÿdÿn yaüûøûn yaümasûna tamaøa edÿrdilÿr. Ùÿyÿt-bacadavar-ýÿl edÿn dikbaø xoruzlarsa toyuqlarû yanlayûb ùinin köncönÿyûüardû. Mÿryÿm xala ùÿmiøÿ yaüûøûn yaümasûnû ýþzlÿyirdi ki,özö qiblÿyÿ dayanûb ÿllÿrini ýþyÿ a÷araq dua eòñèí. Soruøandada, – A bala, dÿrýaù qapûsû a÷ûq olur bu vaxtlar, ùÿr kim Allaùadua eòñÿ, duasû qÿbul olar, deyÿrdi. Onun ÿri Söleyman kiøi isÿpencÿyi ÷iyninÿ salûb, tÿsbeùi ÷ÿkÿ-÷ÿkÿ fikrÿ dalûrdû. Yaüûø ýet-dikcÿ sÿnýiyirdi. Bayaqdan tutqunlaøan ýþyön özö rÿnýini dÿy-iøirdi.

Mÿryÿm arvad duasûnûn möstÿcÿb olduüuna sevinÿn adamkimi, mÿmnun ùalda ýÿlib divanda oturdu.

Söleyman kiøi ona ýþzaltû baxaraq:–Örÿyin toxtadû ay arvad? – Deyib dodaqaltû þz-þzönÿ

qûmûødû.Mÿryÿm arvad:–Ta demÿ à kiøi, ona inanmayana lÿnÿt. Örÿyim elÿ tox-

tadû, ta nÿtÿùÿr – deyib qocalmûø sömöklö barmaqlarûyla øalsûxmasûn deyÿ boüazûnûn altûnû boøaltdû, sonra isÿ yerini raùat-layûb:

–Sÿnin xÿbÿrin oldu, Veysÿlin qûzûnûn tþrÿtdiyi oyundan?– deyib baøûnû yûrüaladû.

Eşqin rəngi

13

Söleyman kiøi qûyûlmûø ýþzlÿrini bir az da qûyûb qaølarûnûdartaraq:

–Nÿ oyun? – dedi.Mÿryÿm arvad:–O biyabûr÷ûlûüû deyirÿm daynÿ, uøaqlarûnû da ýþtöröb

ýÿlib dÿdÿsinin þyönÿ. Bir deyÿn dÿ yoxdu ki, a maüìóíóíqûzû, ma�mun sÿnin daùa burda yerin yoxdð ey. ×ûx ýet ýÿldiyinyerÿ, nÿ mösibÿtdi a÷ûrsan bu yazûülarûn baøûna.

Kiøi onun sþzönö aüzûnda qoyub acûqla:–Ay arvad, sÿn ÷ox uzaüa ýetdin, dur bir stÿkan ÷ay ýÿtir,

boüazûm qurudu. Sonra da ki, camaatûn dÿrdi–sÿri sÿnÿ qal-mayûb dur televizoru yandûr, – dedi.

Arvad ýileyli-ýileyli :–Ta bir nÿfÿsÿ niyÿ danûøûrsan, a kiøi – deyib yerindÿn

ýöclÿ qalxaraq televizorun döymÿsin sûxdû. Sonra isÿ mÿtbÿxÿke÷ÿrÿk ÷ay sözöb ÿrinin qabaüûna qoydu, mÿzÿmmÿtedicinÿzÿrlÿrlÿ baxûb:

–Bÿxtÿvÿr sÿni doüan arvadûn baøûna, cavanlûüûnda da elÿbeleydin.

Söleyman kiøi ÷aydan bir qurtum i÷ib dedi:–Þzön döz danûømûrsan, ùÿlÿ bir mÿni dÿ pis adam ùesab

edirsÿn.Mÿryÿm arvad:–Nÿyi döz demirÿm a kiøi?Söleyman kiøi:–He÷ bilirsÿn o bÿdbÿxtin balalarûnûí baølarûna nÿ mösi-

bÿtlÿr ýÿtiriblÿr? Yoxsa ki, kim isti ocaüûna soyuq su calûyar.Mÿsÿlÿn, mÿn sÿnin ýönövö qara, ÿppÿyövi dÿ para eleseydim,ýöndÿ-ýöndÿ aüacûn altûna salûb þlöncÿ vurseydim oturardûnmûmÿndÿ? Ay ùay elÿ ùÿmin ýön dÿdÿnin evinÿ ýedÿrdin. Nÿdi,döz demirÿm yoxsa? – Deyib sÿsinin tonunu qaldûrdû, sonra äà

Ëÿòèôÿ Íóðàí

14

òåç al÷aldaraq aüzûnû mar÷ûldada-mar÷ûldada ÷ayû i÷mÿyÿbaøladû.

Mÿryÿm arvad qaø-qabaüûnû tþköb öz-ýþzönö turøudaraq:–Sÿniynÿn sþùbÿt elÿmÿyÿ dÿymÿz ey – deyÿrÿk eyùam-

la dillÿndi. Mÿryÿm arvad lap ùþvsÿlÿdÿn ÷ûxmûø ùalda:–ßstÿüôörullaù kiøi, mÿnim sÿn deyÿn ùalûm yoxdu. ßl ÷ÿk

mÿndÿn sÿn Allaù.Elÿ sþz aüzûnda qurtarmamûødû ki, qonøu ùÿyÿtdÿn à÷ûëàí

ýöllÿ sÿsinÿ Mÿryÿm arvad yerindÿn dik atûldû.Kiøi diksinmiø tÿrzdÿ.–O nÿ idi ay arvad, elÿ bil töfÿný atdûlar?Mÿryÿm arvadûn ayaqlarû yerÿ yapûømûødû, sanki dili-dodaüû

qurumuø ùalda:–Allaù, þzön saxla, – deyib qorxu vÿ ùÿyÿcan i÷indÿ

ÿrinin özönÿ baxdû. Qara xÿbÿrin atû yöyrÿy olur deyiblÿr. Elÿ oandaca kÿndÿ bir xÿbÿr yayûldû.

–Cÿlil bacûsûnû vurub þldördö. Þzö dÿ ýedib þzönö ïîëèñÿtÿslim etdi.

Ùamû bu ùadisÿnin nÿdÿn baø verdiyini bilmÿk istÿyiräè. Buqanûn niyÿ tþköëdöyönö ùÿrÿ bir yerÿ yozurdu.

–Aüamusanûn evi daüûldû, balalarû bÿdbÿxt oldu, Allaù bunÿ mösibÿtdi ýÿtirdin baøûmûza?

Mÿryÿm arvad bu sþzlÿri eøitcÿk þzöndÿn asûlû olmayaraqqÿflÿtÿn qapûnû þrtöb cÿfdÿsini vurdu.

Bu ùadisÿdÿn ö÷ ýön ke÷miødi ki, Mÿryÿm arvad toyuq-cöcÿyÿ dÿn sÿpÿ-sÿpÿ dedi:

–Ay Söleyman, bu ýön o qûzûn ö÷ödö iraùlan ýedÿy, - deyibÿlini bir-birinÿ sörtÿrÿk Söleyman kiøiyÿ sarû baxdû.

Söleyman kiøi:–Mÿn elÿ raùlanmûø kimiyÿm. Bir elÿ ayaqqabûlarûmû dÿy-

iøÿcÿm, vÿssalam.

Eşqin rəngi

15

Mÿryÿm arvad ùikkÿylÿ:–Kiøi, mÿni danûødûrma yenÿ, ýet ÿynövi dÿyiø dedim. El

i÷inÿ ÷ûxûrsan, xalxûn aüzûna sþz elÿmÿ bizi - Sonra ÿli ilÿ iøarÿedÿrÿk:

–Qÿsdumunu ýeyin, ÿyniídÿki nimdaø paltarla bayûra÷ûxmazlar.

Söleyman kiøi ÿsÿbi ùalda pilëÿkÿnlÿrè ÷ûxa-÷ûxa:–Èøimiz var da, bizi bÿy qoyacaqlar, – deyib evÿ ýirdi.

Sonra þz-þzönÿ:–Kiøi qeyrÿt saùibiymiø sÿn demÿ, belÿ adam þldörÿn idin

ýedib Qarabaüda döømÿni þldörÿydin dÿ.Mÿryÿm arvad ÿllÿrini silÿ-silÿ þz-þzönÿ danûøan ÿrinÿ

mÿzÿmmÿtlÿ:–Nÿ deyirsÿn, abûrsûzlûq baø alûb ýetsin? O äà döømanlarû

qûrûrdû da, yetim oyun oynamûrdû ki?Söleyman kiøi pencÿyini ýeyinÿ-ýeyinÿ:–Gÿdÿni deyirsÿn? – deyib sÿsini uzatdû.Mÿryÿm arvad ÷ûmxûraraq ýþzlÿrini iri a÷ûb:–Gÿdÿni yox, kiøini, kiøi oülunu deyirÿm.–Þzön dÿ dindarsan ay arvad, adam þldörmÿê nÿ vaxtdan

kiøi iøi olub ki?Arvad ÿlini þl÷ÿ-þl÷ÿ:–Bunun dinÿ zada qarûøacaüû yoxdu. ßýÿr varsa da Allaù

þzö namussuzluüu lÿnÿtlÿyib. Quranda belÿ buyrulub ki,Söleyman kiøi sÿbri tökÿnmiø ùalda:–Yaxøû-yaxøû indi dÿ danûøûb þzövö tÿzÿdÿn ýönaùa batûr-

ma. Èraùlandûm, di ýedÿy deyib onun sþzönö àüçûíäà qoydu.Arvad karûxmûø ùalda nÿ deyÿcÿyini bilmÿyib:–Gÿl di daynÿ, – deyÿrÿk qapûdan ùikkÿylÿ ÷ûxdû.

***

Ëÿòèôÿ Íóðàí

16

Yas yerindÿ ùamû kimi Söleyman kiøinin dÿ Cÿlilÿ bÿraÿtqazàndûrmamaüa ùaqqû ÷atûrdû. ×önki o bacûsûnû anasûnûn onaverdiyi fitvasûndan sonra þldörmÿyi qÿrara almûødû. Cÿlil iki ilÿyaxûn idi ki, Qarabaü uürunda ýedÿn dþyöølÿrdÿ iøtirak edirdi.Ùÿtta bir ne÷ÿ dÿfÿ yaralansada yenidÿn dþyöø bþlýÿsinÿ qayû-daraq son damla qanûíà qÿdÿr ermÿnilÿrlÿ möbarizÿ aparacaüû-na and i÷miødi. Bacûsûnûn qÿtlinÿsÿ elÿ þzlöyöndÿ o ýöndÿnãÿðàð vermiødi.

***Sösÿnbÿrin on doqquz yaøû var idi. Mÿrdlikdÿ, möbarizlikdÿ

qardaøûndan ýeri qalmazdû. Lakin bir sþz dÿ vardûr ki, sÿn say-dûüûnû say, ýþr fÿlÿk nÿ sayûr.

Sösÿnbÿr qardaøûna ÷ox yalvarmûødû ki, onunla birlikdÿmöùaribÿyÿ ýetsin. Cÿlil isÿ ùÿmiøÿ bunun mömkön olabilmÿyÿcÿyini ona dÿfÿlÿrlÿ bildirmiødi.

–Ora kiøi yeridið, - demiødi - otur oturduüun yerdÿ, bir dÿbu sþzö ÷evirmÿ . Sösÿnbÿrin isÿ odlu-alovlu tÿbiÿti îíó raùatolmaüa qoymurdu. Vÿ bir ýönsÿ o, qÿlbiídÿ döømÿnÿ qarøû olankinini, nifrÿtini, qÿzÿbini cilovlaya bilmÿyÿrÿk, ata anasûna ùe÷nÿ demÿdÿn, bir ýecÿ evdÿn ÷ûxaraq dþyöø bþlgÿsinÿ ýetmiødi.

O ýöndÿn dÿ kÿnddÿ ùÿr kÿs onun qarasûnca bir sþz danûøûr,onu yerli-yersiz qûnayûrdû.

–ßøi bu ùe÷ kiøilikdÿn deyil, kiøilÿr dura-dura qûz uøaüûmöùaribÿyÿ ýetsin?! Þzö dÿ dÿdÿni-ananû saymadan. Ùÿlÿ qar-daøûnû demirÿm. Paù atonnan qûz yiyÿsi. Bir o qÿdÿr ÿsýÿrini÷indÿ. Bu ùe÷ qeyrÿtdÿn deyil Úÿëèë – eøitdiyi sþzlÿri ùÿzmedÿ bilmirdi. Elÿ buna ýþrÿ dÿ bir ýön anasû Sÿmayÿ arvadûnqurduüu oyunun qurbanû onun þz balasû oldu.

O Sösÿnbÿrin ýÿlÿcÿyi ýönö oülu Cÿlilÿ dedikdÿn sonra þzödÿ onun necÿ þldörölÿcÿyinin tÿdarökönö qabaqcadan ýþr-

Eşqin rəngi

17

möødö vÿ oüluna demiødi.–Sÿn onu þldörmÿsÿn, kiøi deyilsÿn! Onun þlömöndÿn

sonra bÿlkÿ biz dÿ alnû a÷ûq, özö aü yaøayaq.Sösÿnbÿr anasûnûn yalvarûølarûna ýþrÿ mövÿqqÿti ýeri dþnsÿ

dÿ, onu nÿ ýþzlÿyÿcÿyini sanki ùiss etmiødi. Ona ýþrÿ dÿ eùtiy-atûnû ÿlindÿn qoymamûødû. Elÿ ùÿmin ýön qardaøû ilÿ qarøû-qarøûya ýÿlÿndÿ þzönö mödafiÿ etmÿk ö÷ön silaùa ÿl atsa da,qardaøûnû þldörmÿyÿ ÿli ýÿlmÿmiødi.

Ùözör baøa ÷atmaq özrÿydi. Kÿndin aüsaqqallarû,aübir÷ÿklÿri, ýaù ýileyli, ýaù da bu ùadisÿdÿn razû ùalda bir-biryas yerini tÿrk edirdilÿr.

Yas yerindÿ ÷ox az sayda ýþzÿ ýþrönÿn cavanlar vardû ki,onlar da iki-bir, ö÷-bir ÷ûxûðäûëàð, sanki bu elÿ belÿ dÿ olmalûymûøkimi öz-ýþzlÿrindÿn razûlûq ÿlamÿti olaðàã qeyri-adi tÿbÿssömsözölördö.

Kÿndin cavanlarûnû sanki sörýön etmiødilÿr. Evindÿn-eøiyindÿn birdÿfÿlik baø ýþtöröb ýedÿn kim, øÿùÿrin ab-ùavasûnûýþrdökdÿn sonra ýeri dþnmÿyÿn kim, Rusiyaya öz tutubýåäÿðÿê, ýön ke÷irib zþvq alan kim. Qazanc dalûycan ýedÿn-lÿrsÿ, ailÿlÿrinÿ tez-tez baø ÷ÿkÿr vÿ bir möddÿtdÿn sonra ýeridþnÿrdèlÿr.

Buna baxmayaraq bu balaca kÿnddÿ ùÿrdÿn elÿ bþyökùadisÿlÿr baø verirdi ki, elÿ oturub fikirlÿømÿkdÿn baøqa ÿlindÿnùe÷ bir øey ýÿlmirdi.

Göndözlÿr kÿndin tÿnùalûüû, yurdsuz, yuvasûz kölÿklÿrtÿrÿfindÿn söprölmöø kö÷ÿlÿrin sÿssiz ýþrönöøö ýþz aürûdûrdûsa,ýecÿlÿr saùibsiz itlÿrin ùöröømÿsi, aüûz a÷ûb ulaømasû örÿkaürûdûrdû.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

18

ÛÛ FßSÈL

Son ýönlÿr ùavanûn börkölö ke÷mÿsi ùamûnû ùþvsÿlÿdÿn÷ûxarûrdû. Ùe÷ olmasa, axøam ÷aüû bir az sÿnýiyÿn isti-ilûq havadÿyiøÿrÿk kölÿklÿ ÿvÿz olurdu. Belÿ vaxtlarda, dÿniz kÿnarûndainsan ÿlindÿn tÿrpÿnmÿk olmurdu. Èki-bir, ö÷-bir ýÿziøÿnadamlarûn qayüûsûz ýþrkÿmi sanki insana ruù verirdi.

Dÿnizin özÿrindÿ dþvrÿ vurub u÷uøan qaüayûlar, möqÿddÿsbir dönya yaøadûqlarûna iøarÿ edirmiø kimi þzlÿrini ýaù sulara÷ûrpûr, ýaù da ki, øûüûyûb havaya qalxûrdûlar.

Bu anlarda ùÿr bir kÿs qayüûsûz anlarûnû yaøayûrdûlar. Tÿkcÿsarûøûn sa÷larû ÷iyènlÿrinÿ pÿriøan ùalda tþkölÿn qûçäàí baøqa.

O, skamyada oturub o tÿrÿf bu tÿrÿfÿ ýedÿn insanlara baxûr,þz-þzönÿ nÿ isÿ danûøûrdû. Bunu ýþrÿn, kÿnardan þtöb ke÷ÿnadamlar onu ýaù dÿli, ýaù da ki, kimsÿsiz bir qadûn kimi baøadöøördölÿr.

Ùÿrdÿn ona söz atanlar da olurdu. O isÿ, ona qarøû olan ùÿrùansû bir mönasibÿtin cavabûna qarøûlûq olaraq tÿbÿssömlÿ vÿqorxaq baxûølarla cavab verirdi. Ordan uzaqlaødûqda isÿ, qarøûsû-na ÷ûxan ùÿr bir kÿsÿ bu sþzlÿri deyirdi:

–Sÿn ùe÷ ýönÿøin rÿnýini ýþrmösÿn?Solüun özö, kÿdÿrli baxûølarû daüûnûq tellÿri vÿ ÿynindÿki

nimdaø paltarûndan bilinirdi ki, o ùÿm baxûmsûz, ùÿm dÿ ki,kimsÿsizdið.

–Sÿn nÿ dedin, ay qûz, bÿs sÿn þzön ýþrmösÿn? – deyÿþzöndÿí ÷ox razû yekÿpÿr, son dÿrÿcÿ sÿliqÿ-sÿùmanla ýeyin-miø qarabuüdayû bir kiøi ona yaxûnlaøûá ãûçûë diølÿrini parûl-dadaraq onun ýþzÿlliyinÿ acýþzlöklÿ baxdû. Onun özönöncizýilÿri þzönö ÿks etdirdikcÿ, yanaqlarûnda allanan mÿsum bir

Eşqin rəngi

19

ùÿyanûn özöntösönö duymamaq olmurdu. Onun örÿyi dÿnizin lÿpÿlÿri kimi tÿlatöm i÷indÿ çûrpûnûrdû.

- Ùÿ qûz, sÿninlÿyÿm, ýedÿk mÿnimlÿ sÿnÿ ýönÿøin rÿnýini ýþstÿrÿcÿyÿm, — deyib onun qolundan tutaraq, kÿnarda dayanan pejo markalû avtomomobilÿ sarû ÷ÿkdi. Qûz nÿ qÿdÿr möqavimÿt ýþstÿrsÿ dÿ ona qarøû aciz qaldûüûnû bilib susdu.

—Adûn nÿdir? — deyÿ yekÿpÿr kiøi maøûnû xoda salaraq baøûnûn östöndÿn asûlan ýözýödÿn qûza diqqÿtlÿ baxdû. Ondan sÿs ÷ûxmadûüûnû ýþröb:

—Sÿninlÿyÿm, mÿn pis adam deyilÿm, sÿni ýþrdöm yazûüûm ýÿldi. Yÿqin sÿnin dÿ örÿyindÿn oldu, ona ýþrÿ mÿnimlÿ ýÿldin. Elÿdi ya yox? Deyib qûzûn özönÿ baxdû, sonra onun aülû ÷atûømadûüûnû zÿnn edib duruxmuø ùalda susdu.

Bayaqdan lal dinmÿz otóran qûz diksinÿn adamlar kimi: —Mÿni ùara aparûrsûz? — deyÿ qorxaq nÿzÿrlÿrlÿ yekÿpÿr kiøinin özönÿ baxdû. —Sÿn ÿmÿlli—baølû danûøa bilirsÿnmiø ki, bayaqdan adûnû

soruøuram cavab da vermirsÿn. Sÿni ùara apardûüûmla maraqlanûrsan. Ùÿ, ya yox? — deyib yekÿpÿr kiøi yerini bir az da raùatlayaraq, ÷ûlüûn baxûølarla yola, ýözýödÿnsÿ eùtirasla qûçà baxaraq qûmûødû.

Qûz titrÿk sÿslÿ: —Ùÿ, — dedi. —Onda adûnû de mÿnÿ. —Adûm Milana. —Nÿ ýþzÿl adûn var, þzön dÿ ýþzÿlsÿn ùeyif ki, qÿdrini

bilÿn yoxdur — deyib susdu.

* * *

Avtomobil ildûrûm sörÿti ilÿ øÿùÿrin kö÷ÿlÿrini arxada qoyub, ordan ÷ox kÿnarda yerlÿøÿn baü evinin qarøûsûnda

dayandû. Yekÿpÿr kiøi maøûndan döøöb qûzûn oturduüu sÿmtdÿn qapûnû a÷araq onun ÿlindÿn tutub, maøûndan döøördö vÿ ùÿyÿtin qapûsûnû a÷araq qûzû i÷ÿri ke÷irdikdÿn sonra, ÿtrafa ýþz ýÿzdirdi vÿ ùÿyÿtÿ ýirib doqqazın qapısını arxadan bağladı.

Sÿliqÿ-sÿùmanla bÿzÿdilmiø baü evi þzönön raùatlûüû ilÿ insanda xoø tÿÿssörat yaradûrdû. Elÿ bil ki, bu ùÿyÿt-baca bu dÿqiqÿ tÿmizlÿnmiødi. Kiminsÿ ýÿliøini ýþzlÿyÿn adamlar kimi otaqlarûn bir anda canlanmasûnû ùiss edÿn qûz þzönö bir anlûq xþøbÿxt ùiss etdisÿ dÿ, bunu birözÿ vermÿdi. Baøûnû aøaüû dikÿrÿk, sanki kiøinin ona nÿ deyÿcÿyini ýþzlÿyirdi.

Yekÿpÿr kiøi divanda oturaraq qollarûnû yana a÷ûb örÿkdÿn ýÿrnÿødi vÿ sonda ÿmiranÿ tÿrzdÿ qıza dedi:

—Di tez ol ýet, sol tÿrÿfdÿ ùamam var, yuyun sonra sþùbÿt edÿrik.

Qûz daùa bir sþz belÿ demÿyin lözumsuz olduüunu baøa döøöb onun ýþstÿrdiyi sÿmtÿ ýetdi.

Artûq ö÷ ay idi ki, Milana bu evdÿ yaøayûrdû. Yekÿpÿr kiøi onó istÿdiyi kimi ÿyin-baøla, yemÿk-i÷mÿklÿ tÿmin edib, istÿdiyi kimi saxlayûrdû. Deyÿsÿn Milana da ùÿyatûndan razû idi.

O, on yaøûndan kimsÿsizliyin nÿ olduüunu yaxøû bilirdi. Tÿsÿââörönÿ ýÿtirÿ bilmÿzdi ki, ÷ÿkdiyi uzun sÿfalÿtdÿn

sonra kimsÿ ona ùÿyan duracaq. ßn azû qarnûnû doyuracaq, insan kimi yaøamaüa yer verÿcÿk. Þýey anasûnûn qorxusundan sÿfil ùÿyat tÿrzi ke÷irmÿyi qÿrara alan Milana ö÷ön bundan ýþzÿl qismÿt ola bilmÿzdi.

O, evi silib-söpörÿr, yemÿk biøirÿrdi. Bir sþzlÿ ÿsil ev qadûnû kimi ùÿyat yaøayûrdû. Yekÿpÿr kiøinin ùÿftÿdÿ ö÷ ýön ýÿlib ýetmÿsi dÿ elÿ onun örÿyindÿn idi. Ona ýþrÿ ki, yekÿpÿr kiøi ùÿr dÿfÿ ýÿlib ýetdiyi ýöndÿn ñîíðà Milana bir ýön axøama qÿdÿr yataqdan qalxa bilmirdi.

Milana bu aürûnû ùiss etdikcÿ þýey anasûnûn onu dþydökdÿn

sonra bÿdÿninin aürûsûndan dÿbÿrÿ bilmÿdiyi ýönlÿri ani olaraq yadûna döøördö. Lakin bunun bir fÿrqi vardû. O, deyÿsÿn ùÿrdÿn xþøbÿxtlik ùaqqûnda döøönmÿkdÿn belÿ qorxurdu. Qorxurdu ki? onun bu xþøbÿxtliyini ÿlindÿn alar vÿ onu yenidÿn bÿdbÿxt edÿrlÿr. Bir ýönsÿ, onun örÿyinÿ ýÿlÿnlÿr baøûna ýÿldi. Yekÿpÿr kiøi onu ýþòördöyö yerÿ dÿ ýÿtirib qoydu vÿ bir dÿ onu yada salmamasûnû sþylÿyib ãûçû ùÿdÿlÿéÿðÿê oradan uzaqlaødû.

* * *

Artûq Milana daùa tÿk deyildi. Boynunda altû aylûq

kþrpÿsi ilÿ birlikdÿ bu sÿfil ùÿéàò yaøamaüa mÿùkum olmuødu.

Milana nÿ deyÿcÿyini, ùara ýedÿcÿyini bilmirdi. O, bir möddÿt ayaqöstÿ keyimiø ùalda dayandûqdan sonra ùuøunu itirÿrÿk yerÿ sÿrildi vÿ bir ne÷ÿ saatdan sonra ýþzönö a÷dûqda þzönö xÿstÿxanada uzanmûø vÿziyyÿtdÿ ýþrdö.

O, ÷oxlu qan itirdiyinÿ ýþrÿ tanûnmaz ùala döømöødö. ßtrafû dumanlû øÿkildÿ yarû qaranlûq, yarû alatoran ýþrdöyö otaüa, diqqÿtlÿ baxmaq, nÿ baø verdiyini bilmÿk istÿyirdi. Keyimiø ÿllÿrini qarnûna aparûnca, sanki qaranlûq bir quyunun dibinÿ döødöyönö ùiss etdi vÿ zarûncû bir sÿslÿ:

—Mÿnim, mÿnim uøaüûm ùanû?! — deyib Baøûnûn östöndÿ dayanan tibb bacûsûna yalvarûcû baxûølarla ýþzlÿrini zillÿdi. Aü xalatlû tibb bacûsû isÿ onun titrÿyÿn ÿllÿrini ovuclarû arasûna alûb ovuødura-ovuødura dedi:

—Ùÿr øey yaxøû qurtardû. Allaù özönÿ baxdû ki, þzönÿ bir øey olmadû.

O, ùeyrÿt i÷indÿ: —Axû mÿnÿ nÿ olmuødu ki? —Qanûnûzûn zÿùÿrlÿnmÿsindÿn uøaüûnûz vaxtûndan tez

doüuldu vÿ yaøamadû. Yaxøû ki, qanûnûz tez yuyuldu, yoxsa bundan da pis olardû.

Milana bir anda eøitdiklÿrini dÿrk edincÿ, yekÿpÿr kiøinin onu evdÿn ÷ûxarmazdan ÿvvÿl øirin dilnÿn ona acû bir suyu i÷irdiyini xatûrladû vÿ o an bir lent kimi ýþzlÿrinin þnöndÿn ýÿlib ke÷di. Sonra dedi:

—Sÿn bilirÿm ki, mþùkÿm qûzsan, buna da dþzÿrsÿn deyib dÿrindÿn nÿfÿs aldûüûnû yadûna salaraq ùþnkörtö ilÿ aülaäû:

—Axû mÿn sÿndÿn nÿ istÿyirdim ki? Mÿnim kþrpÿmÿ niyÿ qûydûn? Ùe÷ olmasa onunla bÿrabÿr yaøayardûm, tÿk qalmazdûm. Mÿnim ki, ondan baøqa bir kimsÿm yox idi — deyib tibb bacûsûnûn ÿlindÿn bÿrk-bÿrk tutaraq sinÿsinÿ sûxdû. Tibb bacûsû doluxñóímuø ùalda:

—Aülama, ùÿr øey þz yoluna döøÿr, yeni bir ùÿyat qurarsan uøaüûn da olar, cavansan, sÿnin ùÿlÿ nÿ yaøûn var ki, — dedi:

O isÿ mÿsum baxûølarûnû pÿncÿrÿdÿn sözölÿn ýönÿøin solüun øöasûna zillÿyÿrÿk, ýþz yaøû i÷indÿ aù ÷ÿkÿrÿk acû-acû ýölömsöndö.

* * *

Yanvar kölÿyi donmuø aüaclarû siëkÿlÿyÿrÿk, aüaclarûn

östöndÿki qarû ÿtrafa sÿpÿlÿyirdi. Ùavada u÷uøan qar dÿnÿciklÿri, ýönÿøin soyuq tÿbÿssömönÿ bÿnzÿyirdi.

—ßlini mÿnÿ ver, - dedim. —Getmirÿm mÿn bir az da oynamaq istÿyirÿm. —Qûzûm bÿsdi dedim ki, ÿlini mÿnÿ ver, ýedÿk sabaù

ýÿlÿrik. Ëÿìàí, mÿni incitmÿ mÿnim iøim ýöcöm var, axû. Sÿlimÿ qûzûnûn ÿlindÿn tutub yaxûnlûqda dayanan

avtobusa minmÿyÿ tÿlÿsirdi. Ùÿr tÿrÿf bÿmbÿyaz qar þrtöyönÿ börönmöødö. Sÿlimÿ

øÿùÿrÿ qardaøûýilÿ ýÿlmiødi. Anasûnûí þlömöndÿn sonra þzönÿ qapanûb qalan Sÿlimÿnií evdÿn ÷ûxmaüûíà Esmiranûn ýiley ýözarû sÿbÿb olmuødu.

—Ènan ki, þzömÿ ùe÷ yerdÿ yer tapa bilmirÿm. Esmira, elÿ bilirÿm ki, Teymurýili bir ýön ýþrmÿsÿm dönya baøûma dar olar. Bilirÿm ki, onlarûn mÿnÿ nÿ qÿdÿr eùtiyacû var.

—Gÿlÿndÿ onlarû da þzönlÿ ýÿtirsÿydin nÿ olardû ki? —Atasûnûn xasiyyÿtini bilmirsÿn, onun qaø-qabaüûnû ýþrÿn

bir dÿ onóí öçöíÿ baxmaz. Bir dÿ ki, nÿ qÿdÿr olmasa ÿmanÿtdir, yolda baølarûna bir iø ýÿlÿr, sonra nÿ cavab verÿrÿm. Kÿndÿ baxma, aramûzda iki mÿùlÿ var. Î áÿdbÿxtin dÿ nÿ oldösö bilindi, nÿ dÿ qaldûsû. Yazûq uøaqlar soruøanda da, ýÿlÿcÿk mÿnim balam, ananûz xÿstÿdir, Bakûda xÿstÿxanada yatûr deyirÿm. He÷ bilirsÿn nÿ qÿdÿr ýönaù qazanûram âerdiyim, ömidÿ ýþrÿ?

—Axû niyÿ elÿ fikirlÿøirsÿn Sÿlimÿ? Baøqa nÿ deyÿ bilÿrsÿn ki, mÿn dÿ olsaydûm elÿ belÿ

deyÿrdim kaø êè, elÿ olaydû, itkin damüasûnû bizim ailÿnin adûna vurmayaydû.

—Ètkin damüa deyil Esmira mÿn ondan da dÿùøÿtlisini fikirlÿøirÿm.

—Bundan da dÿùøÿtli nÿ ola bilÿr ki? —Ùaràdasa saü—salamat olub pis yola döømÿsiíi. —Ay qûz, yÿni belÿ bir øey ola bilÿrmi? —Nÿ bilim Esmira, ùÿrdÿn elÿ sþzlÿr eøidirÿm ki,

kÿnddÿn baø ýþtöröb qa÷maq istÿyirÿm. Adam xÿcalÿt ÷ÿkir, þz-þzöndÿn xoflanûr.

—Ùÿ bu da dözdör, yaxøû ki, biz orda qalmûrûq. Allaù bilir Saleù daùa nÿ oyun ÷ûõàðàðäû. —Nÿ etmÿliydi ki, durub xalxûn aüzûnû baülamayacaqdû ki,

bu sþùbÿt qurtaran deyil ey..., ta ki, bir xÿbÿr ÷ûxmayûnca. —Bÿlkÿ o xÿbÿri elÿ þzömöz ÷ûxaraq Sÿlimÿ, nÿ

deyirsÿn,ùÿ? —Nÿ xÿbÿri, ay qûz? Ëÿòèôÿ Íóðàí

—Þlöm xÿbÿrini. —Ùÿ deyÿk ki, þlöb vÿssalam. Elÿ ýönö bu ýön.

Qardaøûnû da baøa salarûq ki, bÿs belÿ eøitmiøik. —Ay qûz, sÿn lap naüûl danûødûn ki, þldö sþzönön dalûnda 

bilirsÿn nÿlÿr durur? Lap beøi inandû, bÿs sonra. Bunun þlösö  özÿ ÷ûxmalûdû ya-yox? ßýÿr belÿ olsaydû anasû deyÿrdi dÿ. Ad bizim olsa da lÿkÿ onlarûndû.

—Aman Allaù, þlöm nÿ ýþzÿl øeymiø. —Ùÿ, belÿ yerdÿ doürudan da ýþzÿl øeymiø. —Nÿ isÿ, qapû dþyölör, yÿqin ýÿlÿn Saleùdir.  

* * *  

Qûøûn nÿfÿsi tÿbiÿti þzönÿ ÿsir etmiødi. Ènsanlarûn damarlarûnda  qanûnû dondurmuødu. Onlarûn özlÿrindÿki donuq ifadÿ sanki qara bir xÿbÿrin yayûlmasûnûn qorxusunu ÿks etdirirdi.

Bayquø kimi ulayan kölÿk, ùirs ùikkÿ ilÿ yol boyu apardûüû şaxtanın buz nəfəsini insanlarûn özönÿ ÷ûrpûrdû.

Øÿùidlÿrin il dþnömönö qarøûlayûrmûø kimi ÿllÿrini ýþyÿ a÷an aüaclar øÿùid analarû kimè þzlÿrini fÿlÿyin ùþkmönÿ tÿslim etmiødilÿr. Kölÿklÿrÿ qoøulub baølarûna dþyördö aüaclar.

Ùÿr il olduüu kimi Øÿùidlÿr Xiyabanûna tÿrÿf addûmlayan insanlarûn ardû-arasû kÿsilmirdi. Mÿzarlarûn daøûnû þpöb oxøayaraq  yana-éàíà aülayan ana-bacûlarûn, qûz ýÿlinlÿrin acûsûna dþzmördö. Ðöçýàð ziyarÿtÿ ýÿlÿn ùÿr bir kÿsi þz þlömönÿ tamaøa etmÿsini qam÷ûlayûrmûø kimi, tezliklÿ oràdan uzaqlaødûrmaüa ÷alûøûrdû ñàíêè.

Bir az kÿnarda ayaüûnû itirmiø ýÿnc sÿkinin östöndÿ oturub baøûnû ÿsaya sþykÿyÿrÿk tÿÿssöf i÷indÿ özö kölÿyÿ dayanmûødû:

—Gÿrÿk belÿ olmayaydû! — deyib Yumruüunu daøa ÷ûrparaq, qÿzÿb vÿ kin dolu qÿùÿr i÷indÿ boüulurdu. Ona yaxûnlaøan qoca kiøi:

—Ay oüul, dur a bala, yazûqsan soyuq kÿsÿr sÿni burda. Dÿdÿ nÿnÿnÿ yazûüûn ýÿlsin, þzönö özmÿ, oílarûn

qismÿti belÿymiø neylÿmÿk olar axû. Gÿnc ÿsÿbindÿí tir-tir ÿsÿrÿk: —Sÿn ùansû qismÿtdÿn danûøûrsan, bizim bu torpaüûn 

östöndÿ ýÿzmÿyÿ ùaqqûmûz yoxdur. Nÿ qÿdÿr ki, torpaqlarûmûz  o ÿclaflarûn ayaqlarû altûnda qalacaq, ùe÷ yaøamaüa da ùaqqûmûz yoxdur, bildin?!

—Þzönö ÿlÿ al ay oüul, bu dönyadû, belÿ ýÿlib, belÿ dÿ ýedÿcÿk .Biz yarandûüûmûz ýöndÿn o kiøi belÿ qanun—qayda qoyub eé, Ùabilnÿn, Qabili deyirÿm.

—Deyirsÿn ki, o murdarlar bizim qardaøûmûz olub? —Yox a bala, ßstÿüförullaù, elÿ demirÿm onlar

kafirdirlÿr,  ùaqqû danûrlar Allaùdan qorxu ùörkölÿri dÿ yoxdu. ßýÿr belÿ  olmasaydû yatdûüû yerdÿ millÿti qûrmazdûlar ki.

—Onlarû biz þzömöz ÷ûxartdûq baøûmûza kiøi, þzömöz. Onlar elÿ yarandûüû ýöndÿn bizÿ döømÿn doüulublar.

—A bala, olar ýavurlardûr, dinsiz, imansûzlardûr. Onlarûn nÿ yeri, nÿ dÿ ki, yurdu olub. Qara÷û tayfasû kimi, bir øey olublar.

Tarix boyu belÿ olub. Onun - bunun yerinÿ ýþz tikiblÿr, ÷þrÿyinÿ  nÿfès salûblar. O murdarlar yer mÿnim, yurd mÿnim deyÿdeyÿ ermÿni adû alûblar. Bizim millÿtèísÿ, örÿyi yumøaqdû, dur—dur a bala.

Qoca onun ayaüûnûn birini itirdiyini ýþröb soruødu. —Àéàüûíû ùarda itirmisÿn? —Daøaltûda . —Orda yaman qûrüûn oldu. — deyib ãîúà cavanûn qolundan 

tutub qÿbirlÿri ýþstÿrÿrÿk: —Gþr necÿ oüullar yatûr burda. Azÿrbaycan millÿtinin 

yaralû örÿyidir bura, ay oğul. —Øÿùidlÿrin anûm ýönöydö. Bu ýöndÿ o qÿdÿr aüûðëûã var

idi ki, tökÿnmÿk bilmirdi sanki. Qoca duruxub qalmûø ýÿncin özönÿ qÿribÿ bir nÿzÿr

yetirib: —Evlisÿnmi? — deyÿ soruødu. Gÿncin özönö boüuq bir 

ifadÿ aldû, dodaqlarû titrÿdi. Yarû kþvrÿk, yarû qÿzÿbi ùalda dedi:

—Möùaribÿdÿn qayûtdûqdan sonra onu bir daùa ýþrmÿdim. — deyib susdu.

Qoca þzönö saxlaya bilmÿyib dillÿndi: —Fikir elÿmÿ, ay oğul. Zÿmanÿmiz yaman pis ýÿtirdi. Ènsanlar pis ýön ýþrdöycÿn özö dþnök oldu. Eùtiyac

adamû pis ýönÿ salûr . Gÿnc þzönö daùa saxlaya bilmÿyib dedi: —Axû onun nÿyÿ eùtiyacû var idi ki, biz ùÿlÿ

evlÿnmÿmiødik,  niøanlûydûq, bir-birimizi sevirdik, ÿùd-peyman baülamûødûq. Evin tÿk oüluydum, nÿyim vardû onun idi.

—Bÿs onda niyÿ belÿ öçö dþnöê ÷ûxdû axû? Ayaüûmû itirdiyim ö÷ön. Qospitaldaydûm, yatûrdûm, gÿldi, 

mÿni bu vÿziyyÿtdÿ ýþrdö vÿ mÿn sÿninlÿ yaøaya bilmÿrÿm deyib ýetdi. O ýöndÿn sevýinin adûna belÿ nifrÿt edirÿm — dedi sonra qoltuq aüacûna sþykÿnÿrÿk dÿrindÿn kþks þtöröb, cibindÿn bir papiros ÷ûxararaq yandûrdû.

Øaxtanûn tÿsirindÿn aüaclar yerindÿcÿ donub qalmûødû. Gönön solüun øöasû ÷ÿkildikcÿ xiyabandan ÿl-ayaq kÿsilirdi.

Ùÿr kÿs evinÿ tÿlÿsir, sanki bu ýönön aüûrlûüûndan qurtóëmaüa ÷alûøûrdû.

ÛÛÛ FßSÈL  

Èlaùi yaratdûüû dönya adlû ÿsÿrÿ tamaøa etdikcÿ ýölömsönör vÿ onlarû dinlÿyirdi. Gþzlÿri sevýidÿn qamaødûqda bu ÿsÿrin  özÿrindÿ qara þrtöyö ÷ÿkir, darûxdûqda isÿ mavi þrtöyö ÷ÿkirdi îíóí özÿrindÿn.

 * * * 

 —Sÿn ùe÷ bilirsÿn mÿn nÿ döøönörÿm? —Nÿ döøönörsÿn? —Èstÿyirdim ki, sÿn mÿnim olasan. —Bizim döøöncÿlÿrimiz eynidir, amma. —Nÿ amma? —Mÿn dÿ ÷ox istiyÿrdim ki, sevdiyim insan mÿnim olsun. —Mÿyÿr sÿn kimisÿ sevirsÿn? —Yÿni bunu ùiss etmirsÿn? —Sÿn mÿni sevsÿydin bunu ùiss edÿrdim. —Bÿxtiyar, bilirsÿn mÿn sÿni áèð ãàðäàø êèìè ÷ox

istÿyirÿm, bir bax ýþr necÿ donmuøam. Artûq ýecdir ýedÿk, anam niýarandûr axû. O karûxmûø ùalda: —Dayan bir ýþröm, o da sÿni sevir? —Dözönö desÿm bilmirÿm. Onunla aramûzda isti

mönasibÿt var. —Sÿn deyÿsÿn mÿni dÿli etmÿk fikrindÿsÿn? —Niyÿ ki? —Necÿ niyÿ? Qûz ýölömsÿyÿrÿk ÿli ilÿ özönÿ döøÿn telini yana edib

ciddi ýþrkÿm aldû.

—Gedÿk xaùiø edirÿm, bu ùaqda ùÿlÿ ùe÷ bir sþz demÿk istÿmirÿm.

—Lalÿ, bir az dayan, bir dÿ ki, mÿni ùþvsÿlÿdÿn ÷ûxarma, — deyib sÿsinin tonunu qaldûraraq:

—Sÿn onu tanûyûrsan? —Demÿk olar ki, bir az. —Sÿn þz ùÿyatûnla oynadûüûnû baøa döøörsÿn? —Yox ÿzizim, qismÿt nÿdir o da olacaq. —Ananýilin bundan xÿbÿrè varmû? —Necÿ bÿyÿm? —Bu nÿ cavabdûr mÿnÿ verirsÿn? —Axû mÿnim ùÿyatûma kim qarûøa bilÿr ki? —Mÿn. —Mÿni ýöldörmÿ, sÿn Allaù. —Lalÿ o sÿni sevmir. —Axû sÿn ùardan bilirsÿn? —Mÿn ÷ox øeyi bilirÿm, ñÿíñÿ bilmÿk istÿmirsÿn. —Nÿyi? —Onun sÿnin ùisslÿrinlÿ oynadûüûnû. —Mÿni tÿùqir etmÿyÿ sÿnÿ kim icazÿ verib? Oülan sÿsini al÷aldaraq: —Yox Lalÿ, mÿn sÿnin qÿlbinÿ toxunmaq istÿmirÿm.

Sÿnÿ onu demÿk istÿyirÿm ki, insan sevÿndÿ yox, sevilÿndÿ daha  xþøbÿxt olur. Mÿn dÿ sÿnin xþøbÿxt olmaüûnû istÿyirÿm,  eøèdirsÿnmi? Qaldû ki, o, buna ýþrÿ cavab vermÿli olacaq.

—Sÿn onu tanûmûrsan, tanûsan belÿ sÿnin onunla nÿ iøin ola bilÿr àõû?

—Mÿnim örÿyimi partlatma Lalÿ, qoy ùe÷ olmasa raùat nÿfÿs alûm.

—Gÿlib ÷atdûq. Ìÿnÿ ýþrÿ naraùat olma, — deyib Lalÿ kö÷ÿ qapûsûnû bÿrk-bÿrk dþyÿclÿdi. Qapûnû anasû a÷dû.

—Ay qûz, bu nÿ vaxtûn ýÿlmÿyidi. Cûzûüûndan ÷ûxmûsan deyÿsÿn? Yoxsa elÿ bilrsÿn ki, bþyömösÿn?

Lalÿ ýölÿ-ýölÿ: —Elÿ ùÿr ikisindÿndir, - deyib anasûnû qucaqlayûb

özöndÿn þpöðäö. - Anama quráan olum. Bir bax qonøunun, oüludur adû

Bÿxtiyrdûr. Òÿk deyildim, onunlaydûm - äåäè. Øÿùidlÿr Xiyabanûnû ziyarÿt edib sþùbÿt edÿ-edÿ ýÿlirdik. — dedi. Onun ardûnca anasû tÿlaø i÷indÿ:

—A qûzûm, baøûna ùavamû ýÿlib, bÿs sÿnin istÿdiyin oülan ýþrsÿydi nÿ cavab verÿrdin? Bu ýön sabaù el÷i ýÿlir, niøan taxûlûr, bu nÿ oyundu ÷ûõàðäûðñàí?

—Axû burda nÿ var ki, ùay—köy qaldûrûrsan? Qonøunun oüludur da, ýÿlÿndÿ rastlaødûq, birýÿ ýÿldik.

—Gÿl indi onlarû baøa sal, — deyib ÿsÿbi ùalda: —Döz deyirsÿn, ÿýÿr mÿni sÿn baøa döømÿk

istÿmirsÿnsÿ, onlarû necÿ inandûra bilÿrÿm. Nÿ isÿ, yemÿyÿ nÿ biøirmisÿn, acûndan þlörÿm.

—Toyuq, bir dÿ dovüa . Qûz yenÿ ýölÿrÿk anasûnûí özöndÿn þpäö. —Bax bu baøqa mÿsÿlÿ. Sÿn dÿ baølamûsan ki, o burdan 

niyÿ ke÷di, bu îrdan niyÿ ýÿldi? Fikir elÿmÿ. Sÿnin qûzûn elÿ qûzlardan deyil ki, sþzö aüûzlarda ýÿzsin — deyib qaøûnû þzönÿ mÿxsus ÿdayla dartdû.

Lalÿ evin tÿk, ùÿm dÿ sevimli qûzû idi. Anasû onu oülan kimi  bþyötmöødö. Ùe÷ bir kÿs ona ýöldÿn aüûr sþz deyÿ bilmÿzdi. O,  zÿùmÿtin nÿ olduüunu ÷ox yaxøû bilirdi. Gþzönö a÷andan ata,  anasûnûn ÷ÿkdiyi ÿziyyÿti þzönÿ baüûølaya bilmirdi. Nÿ olursa  olsun èøëÿéèá ata, anama kþmÿk edib onlarû ÿziyyÿt ÷ÿkmÿyÿ  qoymayacaüam—deyirdi. Lalÿ sexdÿ ýön ÷ûxandan, ýön batana  qÿdÿr iølÿyirdi. Ùÿr axøam iødÿn qayûtdûqdasa onu sevýilisi Niùad evÿ þtörördö.

Nihad — Bu ýön èøäÿí niyÿ belÿ ýec ÷ûxdûí Lalÿ? Lalÿ — Ayûn axûrû olduüundan iøi tÿùvil vermÿli idik. Niùad, ÷oxdan ýþzlÿyirsÿn? Nihad — Döz bir saatdûr. Lalÿ — Bu sÿnií ö÷ön ÷oxdur? Nihad — Sÿnÿ ýþrÿ ÷oxdur ÿzizim, þzömÿ ýþrÿ yox. Lalÿ — Yoxsa xÿtrinÿ dÿydim. Nihad — Burda nÿ var ki, xÿtrÿ dÿyÿsi? Lalÿ — Ùe÷, elÿ belÿ deäim. Nihad— Sþzlö adama oxøayûrsan. Lalÿ — Nÿ sþzöm ola bilÿr ki, sÿndÿn niýaran idim. Nihad — Bÿs niyÿ keyfin yoxdur? Lalÿ — Ùe÷. Nihad — Yoxsa mÿni qûsqanûrsan? Lalÿ — Sÿn belÿ fikirlÿøirsÿn? Nihad — Bu belÿ deyil? Lalÿ — Biz ki, niøanlû deyilik, mÿn ùÿr øey fikirlÿøÿ 

bilÿrÿm. Nihad— Ùûmm, belÿ de, demÿk belÿ baøa döødöm. Bizimkilÿr yaxûn ýönlÿrdÿ sizÿ ýÿlÿcÿklÿr. Amma bir

mÿsÿlÿ var ki, bunu sÿn bilmirsÿn. Lalÿ — Nÿ mÿsÿlÿdir ki, elÿ? Nihad— Ata, anaíûn razûlûüûndan sonra ev problemi. Lalÿ —Bilirsÿnmi Niùad mÿnÿ ýþrÿ bir problem

yaranarsa,  bundan sonra bu sþùbÿt olmayacaq. Qaldû ki, sÿninlÿ mÿnim  mönasibÿtimizÿ, el-alÿm bilir ki, biz bir-birimizÿ yaxûnûq. ßýÿr  nÿsÿ bir øey olmuø olsa problem ondan sonra yaranacaq. Bilirsÿn dÿ ad mÿsÿlÿsi var burda. Bir dÿ ki, mÿn sevýimÿ ýþrÿ ùÿr øeydÿn  ke÷ÿrÿm, tÿkcÿ adûmûn lÿkÿlÿnmÿsindÿn savayû.

—Sÿn nÿlÿr danûøûrsan Lalÿ, mÿýÿr mÿn sÿnÿ nÿ deyirdim  ki? Bizimkilÿr sizÿ yaxûn ýönlÿrdÿ el÷i ýÿlÿcÿklÿr. Bÿs sÿn

ùansû lÿkÿdÿn danûøûrsan? —Ùe÷ Niùad áir sþzdör dedim. Ola bilsin sÿni þzöm kimi tanûmadûüûmdan irÿli ýÿlir, bu fikir aülûma... —Sÿnin aülûn olseydi doüurdan da belÿ øeylÿr

danûømazdûn,—deyib onun qolundan tutaraq þzönÿ sarû ÷ÿkdi vÿ sa÷larûndan þpÿrÿk:

—Ùe÷ bilirsÿn sÿni nÿ qÿdÿr istÿyirÿm? — dedi. Qûz mÿnalû—mÿnalû soruødu: —Nÿ qÿdÿr? Oülan qollarûnû ýþyÿ qaldûraraq: —Bax bu dönya boyda — deyib onu kþksönÿ sûxdû. Lalÿ: —Niùad ýÿlÿn olar, sÿn neynirsÿn? — deyib onu þzöndÿn 

kÿnara itÿlÿdi. Lalÿ bir ýön Bÿxtiyarla rastlaøacaüûnû aülûndan ke÷irsÿ

dÿ  bunu elÿ dÿ ciddi ùal ùesab etmirdi. Bir ýön Bÿxtiyar onlarû birlikdÿ ýþrmöødö, ùÿlÿ yaxûnlaøûb salamlaømûødû da. Sonra  qûsqanclûq özöndÿn þzönö saxlaya bilmÿyib onlarûn ardûnca da ýetmiødi.

—Lalÿ, dayan. Qûz tÿÿccöb vÿ tÿlaø i÷indÿ: —Bÿxtiyar sÿnsÿí, xeyir olsun. —Dediyin oülan î idi? —Bunu niyÿ soruøursan axû? Bÿxtiyar, eøidirsÿn ÷ûx ýet, 

mÿni bÿlaya salma, anam ýþrsÿ ùÿr ikimiz ö÷ön pis olacaq. —ßýÿr ýizlin deyilsÿ, nÿdÿn qorxursan ùÿ? —Bÿxtiyar, xaùiø edirÿm ÷ûx ýet. —Elÿ bu vaxt Lalÿnin atasû ùÿyÿtÿ äàõèë îëdu ÷ûxaraq, 

oülanûn onun qûzûndan nÿ istÿdiyini soruøanda Lalÿ þzönö itirmÿdÿn:

—Ata qonøumuzun oüludur, Bÿxtiyardûr. - dedi. Bilèrsÿn

anam da tanûyûr. O elÿ belÿ sþz soruøurdu. —Nÿ sþz? Làlÿ áîüàçû ãóðóìóø êèìè óäãóíàðàã: —Anam ùanû? Anamdan… O tez-tez pilëÿkÿnlÿri ÷ûxaraq mÿtbÿxÿ ke÷ib tÿlaø i÷indÿ 

anasûna dedi: —Ana, qurban olum ýÿl sÿn þzön atamû baøa sal, baøqa bir 

sþùbÿt olmasûn. Bu oülan deyÿsÿn dÿli olub. Arvad nÿ deyÿcÿyini bilmÿyib, bayaqdan ùikkÿ i÷indÿ 

dayanan oülanû ýþröb. —Xeyir olsun, ay oüul — deyÿ soruødu. —Sevda xala mÿni baüûølayûn. Bÿlkÿ mÿn yårsiz ùÿrÿkÿt 

edirÿm. Mÿn Lalÿnin xþøbÿxt olmasûnû istÿyirÿm. —Nÿ olub ki, a bala? — deyÿ Sevda xala qorxu i÷indÿ 

ÿrinin özönÿ baxdû. Bÿxtiyar dili-dodaüû qurumuø ùalda: —ßýÿr, o, Ëàëÿíè aldatsa mÿnim ÿlimdÿn qurtarmayacaq— 

deyib ýeri dþndö. Lalÿnin atasû nÿ baø verdiyini baøa döømÿyÿ ÷alûøûrdû. O, 

qûzûnû nÿ qÿdÿr ÷ox istÿsÿ dÿ onun ùaqqûnda olan bu sþz—sovu aydûnlaødûrmaq istÿyirdi. Bu sþz-sþùbÿt isÿ Lalÿyÿ elÿ dÿ ucuz baøa ýÿlmÿdi.

O ýöndÿn Lalÿ ev dustaüû oldu. Onun belÿ bir cÿzaya mÿùkum olmaüûna naraùat olan Niùad telefonla ÿlaqÿ saxlayûr, nÿdÿn belÿ olduüunu bilmÿk istÿyirdi.

Belÿëèêëÿ Lalÿnin iki aylûq mÿùbus ùÿyatûna Niùad son qoydu vÿ bir ýön ata, anasûnû onalara el÷i ýþndÿrdi. Lalÿ ilÿ Niùadûn niøanlandûüû ýöndÿn ö÷ il ke÷irdi.

Niùadûn ailÿsindÿ yaranmûø anlaøûlmazlûğûn ucbatûndan Lalÿnin ùÿyatûnda ÷ox cansûxûcû ýönlÿr yaøanmûødû. Áóíà áàõìàéàðàã, bötön bunlar Lalÿ ö÷ön elÿ dÿ ÿùÿmiyyÿt kÿsb

etmirdi. Ona ÿzab verÿn Niùadûn yerli-yersiz qûsqanclûüû vÿ ona  qarøû ùaqlû-ùaqsûz dediyi acû sþzlÿr èäè. Áöòöí áóíëàð Lalÿni özördö. Nihad hÿr bir xûrda øeyÿ ýþrÿ ondan icazÿ almasûnû tÿlÿb edir, áÿçÿí dÿ dþyördö.

Î, áötön bu olanlarû onu sevdiyinÿ ýþrÿ Íèùàäûí anasûna bildirmirdi. Lalÿyÿ yeýanÿ tÿsÿlli verÿn qaynanasû idi. O, ùÿr dÿfÿ deyirdi:

—Qûzûm, ùÿr øey þz yoluna döøÿcÿk, uzaüû evlÿnÿnÿ qÿdÿrdir. Belÿ kösöb-barûømaq kimdÿ olmayûb ki, — deyÿ ona  toxtaq verÿrdi. O, anlarda Lalÿ qûrûlmûø ömidlÿrÿ sûüûnaraq ýþzlÿrini nÿùayÿtsiz sÿmaya dikirdi.

 * * * 

 Yayûn istisi yeri, yurdu yandûrûrdû. Torpaüûn altûnda elÿ

bil ocaq qalanmûødû. Tÿndir kimi buxarlanûrdû torpaq. Èstinin tÿsirindÿn ùamû ÷imÿrliyÿ öz tutmuødu. Saùildÿ ayaq qoymaüa  yer yoxuydu. Kimè þzönö ýönÿ verir, kimi isÿ þzönö ãóìà basdûrûb  yayûn lÿzzÿtini ÷ûxararaq aürû-acûsûnû unudurdu. Pÿrvin  rÿfiqÿlÿri ilÿ suya baø vurub özÿrÿk saùildÿn uzaqlaømaüa ÷alûøûrdû.

—Eùeeey — mÿn burdayam.... — deyÿ qÿù-qÿùÿ ÷ÿkÿrÿk qûøqûrûrdû.

—Geri dþn Pÿrvin, dÿniz zarafatû sevmir. —Mÿn ki, sevirÿm, þzö dÿ dÿlicÿsinÿ. Ùa-ùa-ùa dÿnizlÿ 

seviømÿyin ayrû lÿzzÿti var. Gþrmörsöz o mÿni necÿ qucaqlayûr?

Selcan ýÿl ardûmca. —Pÿrvin, bÿsdir ýeri dþn. Milana ýþzömÿ dÿymir. —Gÿlirÿm. Qûzlar saùilÿ ÷ûxûb ÿtrafa ýþz ýÿzdirÿrÿk: —Þzöndÿn ÷ox razû olanlarûn axûrû olmur. Deyÿsÿn onun

da axûrû ÷atûb.

—Pÿrvin bÿlkÿ dÿnizdÿ batûb. —Aüÿz ýic-ýic danûømaýinÿn, batanda bu qÿdÿr millÿtdÿn 

biri ýþrmÿdi onu. Gþrÿsÿn kimiynÿnsÿ o sþz. —Elÿ burda. —Ay manqol, sÿni yûxûb yerÿ baøa salmaq lazûmdûr. O da

ki, mÿnlik deyil. Bir ýþz ýÿzdir, bÿlkÿ elÿ buralarda sölÿnir. —Odur eee bax Pÿrvin, yanûnda da bir oülan sþùbÿt edÿ-

edÿ ýÿlirlÿr. —Gþrdön aüÿz, onu mÿndÿn yaxøû tanûyacaqsan?

Gþrörsÿn dÿ onun fÿrasÿtini. Sÿn dÿ deyirsÿn ki, boüulub. O, qumun östdÿ ùÿrÿkÿtsiz uzanaraq, eynÿyi ýþzönÿ ke÷irdi vÿ sþzönÿ ÿlavÿ etdi

—Où bÿ, törklÿr demiøkÿn bundan sonra yaøamaüa deyÿr kardeøim.

—Ùansû kardeøindÿn beùs ediyorsun? —Pÿù sÿn dÿ yaman xod ýedirsÿn axûr vaxtlar. —Belÿ olmasaydû mÿnim burda nÿ þlömöm var idi axû. —Nÿdi peømansan? —Kim deyir ki, elÿ dÿ yox. —Ney÷ön elÿ dÿ yox ? Beyÿm az qazanûrsan? —Min bÿrÿkÿt. —Aüÿz elÿ demÿzlÿr bÿrÿkÿti murdarlama. —Bÿs nÿ deyim? —Min ùÿrÿkÿt. Ùÿ-ùÿ-ùÿ-ùÿ —Milana ýÿlir þzö dÿ tÿk. —Aüÿz.. danûøûb dÿ ùÿlÿ ýþrÿy aüzûndan nÿ iy ýÿlir. Milana bu vaxt onlara yaxûnlaøaraq ÿlini belinÿ qoyub 

ýþzlÿrini qûyaraq: —Neylirsiz? Mÿn ÷immÿk istÿyirÿm, — dedi. Pÿrvin onun 

sþzönö aüzûnda qoyub. —Nÿ olub denizi ÿlindÿn almûøûq bÿyÿm, — deyÿ cavab

verÿrÿk dodaqlarûnû bözdö.Milana dÿnizÿ sarû ýetmÿk istÿyÿndÿ

Pÿrvin onun ardûnca fit ÷alaraq. —Yaman þzbaøûna olmusan, xeyir ola? Gizlin iølÿr 

ýþrörsÿn, sþùbÿtlÿr aparûrsan. Bizi dÿ burda balqabaü ùesab eliyirsÿn. Nÿdi balam, yoxsa töklÿømisÿn. — deyib qÿzÿbli ùalda Pÿrvin qumun östöndÿn qalxaraq oturdu. Sonra ÿllÿrini yerÿ sþykÿyÿrÿk baøû ilÿ iøarÿ edib.

—Yanûndakû o ýÿdÿ kimiydi, ùÿ? - soruødu. Milana addûm-addûm ýeri dþnÿrÿk, ýÿlib onun yanûnda

oturub baøûnû aøaüû saldû. —Nedi beyÿm kþùnÿ ýönaùlarûndû? —Yox elÿ deyil Pÿrvin. —Bÿs kimdö? —O, mÿnim uøaüûmûn atasûdû. —Ùansû uøaüûvûn aüÿz? —Bu ùaqda sizÿ ùe÷ bir sþz demÿmiøÿm. ×önki, 

istÿmÿmiøÿm ki, kimsÿ mÿnim ke÷miø ùÿyatûmû bilsin. —Aüÿz ýic, - demiødim dalûsûnû. Sÿnin ýÿlÿceyön var ki, 

ke÷miøin dÿ olsun?! —Elÿ deyil qûzûmûn ýÿlÿcÿyi ö÷ön. —Nÿdi qorxursan o da onnan olar. Milana ÿsÿbi ùalda: —Pÿrvin onu bil ki, mÿnim qûzûmûn adûnû tutanû bax bu 

ÿllÿrimlÿ þldörÿrÿm, doürayûb qanûnû i÷ÿrÿm. Bunu yaddan ÷ûxarma, bildin!

Onu ilk dÿfÿ belÿ ÿsÿbi ùalda ýþrÿn Pÿrvinûn bir anda boüazû qurudu vÿ ýeri ÷ÿkilÿrÿk.

—Aüÿz sÿnÿ bir sþz deyÿn oldu beyÿm? Sþzdör dÿ soruødum

- Sonra ÷ÿkinÿ-÷ÿkinÿ, — bir dÿ ki, sÿnin qûzûn bizim qûzûmûz, fÿrqi nÿdir ki? Allaù elÿmÿsin örÿyivÿ dÿ bir øey ýÿtirib elÿmÿýinÿn.

Milananûn ýþzlÿri bir anda yaøla doldu, þzönö saxlaya bilmÿyib ùþnkördö:

—Mÿnim ilk uøaüûmûn baøûna ýÿtirilÿn oyunu þzönöz bilirsiz.

O, mÿnim örÿyimÿ vurulan saüalmaz bir yara oldu. Pÿrvin,  mÿn ana olmaq ùÿsrÿti ilÿ yaøayûrdûm. Uøaüûmûn vaxtsûz doüulub  mÿùv olmasûna dþzÿ bilmirdim. Qÿrara aldûm ki, tanûmadûüûm bir adamdan da olsa bir uøaüûm olsun vÿ sakitlÿøim.  Kimsÿsiz qalmayûm. Mÿnÿ doüma ùayan olan bir kÿsÿ ÷ox eùtiyacûm var Pÿrvin. Tÿsadöfi tanûølûqdan sonra bu oülanla bir  möddÿt ýþröømÿli oldum, sonra bilÿndÿ ki, mÿn ùamilÿyÿm ondan uzaqlaødûm, daùa doürusu ýizlÿndim. Uøaq olandan sonra kþmÿksiz olduüum ö÷ön onu uøaq evinÿ verdim.. Èølÿyib þzömÿ ev-eøik alana qÿdÿr. Èndi onun iki yaøû var. Bundan sonra mÿn ùÿyatûmû yalnûz ona ùÿsr edÿcÿyÿm. Nÿ etsÿm onun xþøbÿxtliyi ö÷ön ÷alûøacaüam. Bax belÿ — deyib dÿrindÿn kþks þtördö.

—Aüÿz bÿs bu oülandan yenÿ dÿ bir sþz demÿdön axû. —Ùÿ bununla yenidÿn avtobusda rastlaødûq. Mÿnim

birdÿn  niyÿ yox olduüumu soruøanda, mÿn ona ùÿr øeyi olduüu kimi, danûødûm. Vÿ o da mÿni baøa döødö. Èndi dÿ ùÿrdÿn ýþröøörÿm onunla.

—Qûzûnû necÿ, ýþrmey isteyir? —Ùÿ ÿlbÿttÿ ki, bir ne÷ÿ dÿfÿ mÿnimlÿ bÿrabÿr ýedib

ýþröb dÿ. —Aüÿz iø varmûø ki, sÿndÿ. Bir sþznÿn ùÿnýamÿsÿnmiø

ki,  örÿyivÿ baøqa øey ýÿlmÿsön, dözö örÿyim xÿrÿb oldu sÿnin÷ön. Bes yaxøû sÿnin quø olduüuvu bilmir o ýÿdÿ.

—Ùÿ, bilir. —Onun qeyrÿti yoxmuø ki, ÿmÿlli-baølû mÿn þlöm. —Ney÷ön? —Sonra da deyirlÿr ki, mÿn pis adamam, pis yol

ýþstÿrirÿm. Qeyrÿti olseydi sÿnin ÿl-ayaüuvu yûüardû, saxlayardû.

Yÿni eks

arvadû kimi. Kiøinin ÿmÿlli-baølû uøaüû da var sÿnnÿn. —Tÿklif elÿdi, mÿn razû olmadûm. —Nþøön balam? —Kiøilÿrÿ nifrÿt edirÿm. —Aüÿz, ÷þrÿyin onlardan ÷ûxûr. —Onlarûn canûnû istÿdiyi yerdÿn almaq lazûmdû vÿssalam, — deyib Milana dÿnizÿ sarû öz tutdu. Pÿrvin: —Yenÿ sÿnÿ ùalaldû. — deyib ÿllÿrinin qumunu 

silkÿlÿyÿrÿk: —Selcan, mÿnÿ kþmey elÿ durum ayaüa, fÿrasÿtin olsun.— 

deyib Milanaya iøarÿ edÿrÿk ýþz vurdu.  

* * *  

Saatûn ÿqrÿblÿri bir-birini elÿ qovurdu ki, ùardan ýÿlib ùara ýetdiyini bilmÿk olmurdu. Axøamûn döømÿsi ùavanûn sÿrinlÿømÿsindÿn  ùiss olunurdu. Qaranlûq döøÿnÿ qÿdÿr kö÷ÿdÿn sÿsköy  kÿsilmirdi. Belÿ vaxtlarûn þzönÿ mÿxsus ýþzÿlliyi olur.

Cûrcûramalarûn sÿsi ýecÿnin ùÿnirtisinÿ qarûødûqca, ÿtrafa yayûlan  qeyri-adi bir aùÿný insana naüûllar alÿmini xatûrladûrdû.  Aüaclarûn budaqlarûnda mörýö vuran sÿr÷ÿlÿr ùÿrdÿn,  qanadlarûnû a÷araq þzlÿrini yûxûlmaqdan ýöclÿ saxlayûrdûlar.

Tÿbiÿtin sökut nÿümÿsini dinlÿdikcÿ ruùunun dincÿldiyini  ùiss edir, döøöncÿlÿrinin qanadûnda u÷urdu insan. Þzönÿ  ýövÿnÿn bötön canlûlar, tÿbiÿtin ÿsiri olduülarûnû yaxøû dÿrk edirdilÿr.

* * *

 Söbùön a÷ûlmasûnû xÿbÿr vermÿk ö÷ön kÿndÿ sÿs salan

÷il xoruz qanadlarûnû øappûldadaraq banlayûr, þzöndÿn razû ùalda ùÿyÿtdÿ var-ýÿl edir, toyuq, cöcÿni qoqquldayaraq baøûna

yûüûrdû. Sÿlimÿ toyuq cöcÿyÿ dÿn sÿpÿ-sÿpÿ zömzömÿ edirdi.

ßzizim soldu baüûm, Yel vurdu soldu baüûm, Cavan þmröm pu÷ oldu Sinÿmdÿ yandû daüûm.

O qûzûnû sÿslÿyÿrÿk: —Qûzûm bir qab su ýÿtir. —Anacan nÿ olar mÿn sularûnû tþköm dÿ... —Lÿman, mÿni incitmÿ, tez ol, istÿyirsÿn xoruz sÿni yenÿ 

diølÿsin? —Eey ana, nolar..? Elÿ bu vaxt ayaüû daøa iliøÿn Lÿman su qabû ilÿ birlikde

yerÿ  sÿrildi. Öst-baøû pal÷ûüa batan Lÿmanûn sÿsi ilÿ ÷il xoruzun sÿsi  o anda ùÿyÿti baøûna ýþtördö. Sÿlimÿ yöyörÿrÿk qûzûnû yerdÿn qaldûrûb:

—Gþrdön neylÿdin? Mÿnÿ kþmÿk elÿyÿnÿ bax — deyib ùirslÿ onun ÿlindÿn tutaraq, ùamama aparib öst-baøûnû dÿyiøÿrÿk, ÿl-ayaüûnûn pal÷ûüûnû yudu.

Gönortanûn qûzmar istisindÿ nÿfÿs belÿ dÿrmÿk olmurdu. Kimi baüda aüaclarûn kþlýÿsindÿ sÿrinlÿnir, kimi dÿ evdÿn bayûra ÷ûxmayaraq bu vaxtlarda yatûrdû.

* * *

 Èllÿr bir-birini belÿcÿ adlayûb þtördö. Lÿman artûq

þmrönön on beøinci baùarûnû yaøayûrdû. Qûzlar bulaüûndan su i÷miødi.  Onun ýþzÿlliyinÿ ùeyran qalmamaq olmurdu. O, anasû ilÿ yanaøû  duranda, eyni bir insanû möxtÿlif yaølarda ýþrdöyönö zÿnn edirdin.

—Ana, Tÿrlan nÿ vaxt yola döøör? —On beø ýönÿ qûzûm.

—Gþrÿsÿn dayûm bir adam tapûbmû? —Nÿyÿ ýþrÿ? —Möùaribÿ bþlýÿsinÿ döømÿsin. —Qûzûm, qismÿtinÿ nÿ yazûlûbsa o da olacaq. Bötön 

valideynlÿr istÿyÿr ki, þvladû ýþzönön qabaüûnda olsun. Amma  bu vÿtÿn borcudur, bu borcu vermÿlisÿn. Ondan qa÷maq olmaz.

Ananû necÿ sevirsÿnsÿ, vÿtÿni dÿ elÿ sevib qorumalûsan. —Gölay Teymurla nÿfÿs alûrdû, onun÷ön ÷ox ÷ÿtin olacaq. —Yox qûzûm, onlar ÷ÿtinliyi o qÿdÿr ýþröb ki, buna da 

dþzÿrlÿr. Bir dÿ il yarûm nÿdir ki, ýÿlib bir ýþz qûrpûmûnda ke÷ÿcÿk.

—Ana, sÿn doürudan da elÿ fikirlÿøirsÿn? —ßlbÿttÿ ki. —Yÿni sÿn Teymur ö÷ön ùe÷ darûxmayacaqsan? —Ay qûzûm, bibi olarsan ýþrÿrsÿn ki, qardaø balasû necÿ 

istÿkli olur. Onda da ki, anasûz ola. Bir dÿ nÿ etmÿliyik ki, ÿýÿr  ÿmÿlli-baølû möùaribÿ baølamûø olsa mÿn þzöm dÿ ýedÿrÿm,  tÿki millÿtimiz bu xÿstÿlikdÿn qurtarsûn. O, murdarlar cözam  xÿstÿliyi kimi bir øeydi. Onlarû tÿmizlÿyincÿ ÷ox itkilÿr verÿcÿyik.

—Ana, nÿyÿ ýþrÿ möùaribÿ edib birdÿfÿlik ùÿr øeyÿ son qoymurlar.

—Eù qûzûm, bu bizlik deyil, ÿýÿr belÿ olsaydû nÿ vardû ki, bu ÷ÿtin mÿsÿlÿdi.

—Axû nÿyÿ ýþrÿ torpaqlarûmûzûn yarûdan ÷oxunu mÿnimsÿyÿn  ermÿnilÿr oüurluqdan utanmadûüû ùalda bizimkilÿr nÿyi ýþzlÿyir?

—Nÿyi ýþzlÿyirik? ßvvÿla onu sÿnÿ deyim ki, evin yiyÿsi baøûsoyuq olanda evÿ oüru da ýÿlÿr, östÿlik ùÿr øeyÿ dÿ yiyÿlÿnÿr, saùib dÿ ÷ûxar. Ona ýþrÿ ýönaùkar þzömözök. Qaldû  ki, bizimkilÿrin torpaüû ýeri almaq davasûna, bu da yaz xÿyalûdû

ay qûzûm. —Axû niyÿ ýþrÿ? —Mÿsÿl var deyiblÿr su baødan bulanar. Dönya yarandûüû 

ýöndÿn þz ùavasûnû ÷alûb, durduqca da ÷alacaq. —Belÿ ÷ûxûr ki, biz ùÿlÿ dÿ kiminsÿ ÿsarÿti altûndayûq. —Elÿ deyil, elÿ olmasa da belÿdir. Amerika kimi

ùeýemon dþvlÿtin apardûüû siyasÿtdir bu. Bötön dþvlÿtlÿr dÿ onun qoyduüu rejimÿ tabedir. ×önki belÿ olmasa dönya bir—birinÿ qarûøar. Dönya möùaribÿsi baø verÿr. Sonra da bötön xûrda dþvlÿtlÿr mil÷ÿk kimi qûrûlûb mÿùv olar.

Yenÿ dÿ sölù yolu ilÿ nÿ isÿ etmÿk olar. Qûrüûnsûz, davasûz.

—Ana, bÿs qûrüûn, dava yoxdursa bu qÿdÿr þlömÿ, itimÿ nÿ  ad vermÿk olar. Elÿ bizim kÿnddÿn ÿn azû otuz ÿsýÿrimiz øÿùid olub.

—Qûzûm, örÿyim aürûyûr qurtar bu sþùbÿti sÿn Allaù. Sÿn dÿ  bir tÿrÿfdÿn örÿyimi sûxma. Bu bizlik deyil ey, bildin. Dur, indi  atanûn iødÿn ýÿlÿn vaxtûdûr. Xþrÿk biøirmÿk lazûmdûr.

Elÿ bu vaxt hÿyÿtin qapûsû a÷ûldû. —Buy Gulay, sÿndÿn nÿ ÿcÿb bizi yad elÿmisÿn, — deyib Lÿman oturduüu yerdÿn dik atûlûb onunla þpöøöb,

ýþröødö. Sÿlimÿ Gölayû baürûna basaraq: —Bibi qurban niyÿ belÿ sûxûlmûsan? Evdÿ nÿ var, nÿ yox? —Salamat÷ûlûqdûr bibi, elÿ anam da dedi ki, ýet bir az

kþnlön a÷ûlsûn. —Atan necÿdir? —Yaxøûdûr, sÿùÿr ýedib, axøam ýÿlir. Ùe÷ özönö dÿ

ýþrmÿk olmur. —Yazûq qardaøûm neylÿsin, bir belÿ kölfÿti neylÿ 

dolandûrsûn. Èki uøaüûn variydi, bÿsiydi dÿ. Elÿsini ýedib aldû ki,  sonradan dþrd uøaq dönyaya gÿldi. Èlin, ýönön bu vaxtûnda nÿyinÿ lazûm idi axû. Èndi dÿ zölöm ÷ÿkir.

Gölay ýölömsÿyÿrÿk: —Lÿman, bÿlkÿ bir iøin var kþmÿk edim. —Ùÿ Gölay, ýÿl kþmÿkli dolmanû bökÿk sonra da

baü÷ada oturaq bir az sþùbÿt elÿyÿk. Artûq on ýön olardû ki, Teymur ùÿrbi xidmÿtÿ yola 

döømöødö. Sÿlimÿ þzönÿ yer tapa bilmirdi. Gaù aülayûr, ýaù da þzönÿ toxtaqlûq verÿrÿk:

—Yetimin nÿyi dÿ olmasa Allaùû olar. Allaù þzö nÿzÿrindÿ saxlasûn, qayûtsûn evinÿ-eøiyinÿ — deyirdi.

Gölayla, Teymur analûüûnûn þýeyliyini he÷ vaxt ùiss etmÿmiødi, kþrpÿlikdÿn meùrini mÿùÿbbÿtini salmûødû ona. 

Balaca bacû vÿ qardaølarûnûn sevimlisi olan Teymurun ýediøi onlarû da özördö. Ùÿr dÿfÿ Gölaydan:

—Bacû qardaøûm nÿ vaxt qayûdacaq? — deyÿ soruøurdu.  

* * *  Ö÷ ýön olardû ki, aramsûz yaüan yaüûølar sÿnýimÿk

bilmirdi. Ne÷ÿ vaxtdûr ki, yorüan-dþøÿk xÿstÿsi olan Söleyman kiøi arvadûnû zarûncû bir sÿslÿ ÷aüûraraq dedi:

—A Mÿryÿm, ýÿl aynabÿndi baüla, þldöm axû soyuqdan. Mÿryÿm arvad hþvlÿnÿk dillÿndi: —A kiøi, bu nÿ vaxtûn öøömÿyidi axû. Pÿncÿrÿni niyÿ

þrtöm,  yaüûø ÷þlön istisini doldurub evÿ börködÿn adam boüulur .

—Ay arvad, adam boüular da, mÿn axû insanam, þzö dÿ xÿstÿsindÿn.

—Sÿn dÿ adam oleydûn, ancaq saülamûndan oleydûn. —Nÿ tez yadinan ÷ûxartdin ay arvad, mÿn elÿ ilin on iki

ayû sÿnin dalûncan xÿstÿxanalarda qalmûødûm. —Nÿ vaxt?

—Elÿ cavan vaxtlarda. —Allaù elÿmÿsin, mÿn nÿ vaxt xÿstÿ olmuøam ki? Bir 

uøaqlarûm doüulandan-doüulana. Allaùa øökör baøqa xÿstÿliyin nÿ olduüunu bilmÿmiøÿm.

—Östömÿ niyÿ mucqurursan, elÿ uøaqlarûn da sÿnÿ oxøayûb. Allaù elÿmÿsin bir sûnûq barmaüa da iø....

Arvad onun sþzönö aüzûnda qoyub: —Qoca vaxtûnda pinti-pinti danûøma. Baülûyaram, tÿki

sÿnin aüzûn baülansûn. Elÿ ùÿmin ýönön sÿùÿri Söleyman kiøi ùaqq dönyasûna 

qovuødu.  Ùÿrÿsi bir diyarda yaøayan oülanlarû isÿ onun dÿfninin yeddinci ýönöndÿ ýÿlib ÷ûxdûlar.

Mÿryÿm arvad uøaq kimi dodaüûnû bözÿrÿk aülayûr, — ay kiøi, mÿni bu vaxtûmda niyÿ yetim qoyub ýetdin, — deyirdi.

Gön iøûğû ara sûra gþröndökcÿ, yaüûøûn ÿtri ÷ÿmÿnlikdÿki ÷i÷ÿklÿrin, otlarûn qoxusuna qarûøûb ÿtrafa qeyri-adi ÿtir yayûrdû.

Yarpaqlarûn östöndÿ øeù dÿnÿlÿri nur kimi parlayûb bir anda da ýþzdÿn itirdi.

Daüûn dþøöndÿ qa÷ûøan uøaqlarûn sÿs-köyö ÿtrafû baøûna ýþtörmöødö. Þröødÿn qayûdan mal-qaranûn, qoyun-quzunun sÿsini eøidÿn saùiblÿri kö÷ÿyÿ ÿli aüaclû ÷ûxaraq ùeyvanlarû qarøûlayûr vÿ ùÿrÿ þz mal ùeyvanûnû bir birindÿn ayûraraq qapûlarûna ùaylayûrdûlar. Kÿnd bir baøqa alÿm olurdu belÿ vaxtlarda.

Dþrd ay olardû ki, Teymurdan bir xÿbÿr ÷ûxmûrdû. Son mÿktubunda  ermÿnilÿrin atÿøkÿsi tez—tez pozmasûndan vÿ ö÷ ýön arasû kÿsilmÿdÿn qûzüûn dþyöøön davan etmÿsindÿn yazûrdû.

Birdÿn-birÿ mÿktubun arasû kÿsilmÿsi atasûnû, Gölayû vÿ Sÿlimÿni ùþvsÿlÿdÿn ÷ûxarmûødû. İnsanlara ùavanûn get-gedÿ sÿrinlÿømÿsi yayûn son ýönlÿrini bir daùa xatûrladûrdû.

Pillÿkÿnin östöndÿ fikirli, ùÿm dÿ yorüun ùalda oturan Teymurun atasû þzönÿ yer tapa bilmir, nÿfÿsi tÿnýiøirdi. O, tezliklÿ  ùÿrbi komissarlûüa ýedib Teymurdan bir xÿbÿr ÷ûxmadûüûnû vÿ  nÿ baø verdiyini bilmÿk ö÷ön ýþtör-qoy edirdi.

 

ÛV FßSÈL  

Tÿbiÿt nÿfÿsini dÿrdikcÿ, payûzûn rözýarû ýÿziøÿn buludlarla oynayûr, qayüûsûz uøaqlar kimi o tÿrÿf bu tÿrÿfÿ yöyörÿrÿk doluxsunmuø buludlarû itÿlÿyib bir-birilÿ toqquødurur vÿ yaüûøûn qÿribÿ ÿtrini yer özönÿ ÷ilÿyirdilÿr.

Fikirli ùalda oturan Lalÿ ýþzlÿrini ýþy özöndÿ oynaøan buludlara dikmiødi. Gec dÿ olsa, Niùad ùÿrbi xidmÿtÿ yola döøördö.

—Darûxma ÿzizim, xidmÿtimi baøa vurub tezliklÿ ýÿlÿrÿm vÿ toyumuzu edÿrik.

—Niùad, mÿn dÿ sÿninlÿ ýetmÿk istÿyirÿm. —Sÿn nÿ danûøûrsan ay qûz, ùe÷ mÿn sÿnin iølÿmÿyini 

istÿmirÿm, onda qalmûø ki, muùaribÿyÿ ýedÿsÿn. Þzö dÿ mÿnimlÿ,  lap ýölmÿlidir — deyib onun ýþzönön yaøûnû silÿ-silÿ:

—Aülamalû vÿ ýölmÿli. —Nÿ olsun ki, orda sÿninlÿ bir yerdÿ qalmaüûmû 

istÿmÿzsÿn? —Bu nÿ sualdû verirsÿn, sÿnÿ olan sevýimzÿ belÿ qiymÿt 

verirsÿn? —Sÿn mÿni, mÿn sÿni sevdiyim qÿdÿr sevÿ bilmÿzsÿn. —Yaxøû, sÿn deyÿn olsun, sÿn burda qal mÿn dÿ orda

ýþrÿk kim sevýidÿn þlör, kimi yaøûya bilmÿdiyindÿn. —Sÿni baøa döøÿ bilmirÿm Niùad, bu nÿ sþzdö? —Mÿn sÿni sevdiyimÿ ýþrÿ yaøayûram Lalÿ, ÿýÿr sÿn dÿ 

mÿni sevdiyinÿ ýþrÿ yaøayûrsansa dþzÿcÿksÿn vÿ ýþzlÿyÿcÿksÿn,  — deyib onun daüûnûq döøÿn sa÷larûnû sûüalladû.

Onunla ýþröødöyö son ýön Lalÿnin ýþzlÿrinin qarøûsûndan bir an da olsun ýetmirdi.

* * *  

Teymurla Niùad bir batalyonda xidmÿt edirdilÿr. Atÿøkÿsin  pozulmasûnû ùe÷ cör qÿbul edÿ bilmÿyÿn Azÿrbaycan ordusunun ÿsýÿrlÿri döømÿni istÿdiyi kimi, yerinÿ otuzdurmasûna baxmayaraq bununla kifayÿtlÿnmir, zÿbt olunmuø torpaqlarûmûzû qanûcanû baùasûna tezliklÿ ýeri almaüa can atûrdûlar. Ali baø komandanûn ÿmrini, möùaribÿ olacaüû ýönö sÿbirsizliklÿ ýþzlÿyirdilÿr.

Axøam döøördö. ßsýÿrlÿrin bÿzisi sÿnýÿrdÿ ayûq —sayûq dayanaraq ÿtrafa nÿzarÿt edir, bÿzisi dincÿlmÿk ö÷ön sakit bir yerÿ ÷ÿkilib papiros ÷ÿkir, øirin döøöncÿlÿrÿ dalûrdû.

Niùad ÿsýÿrlÿrÿ xösusi tapøûrûq verdikdÿn sonra ýÿlib Teymurun yanûnda oturaraq dÿrindÿn nÿfÿs aldû. —Vÿziyyÿt necÿdir? —Pis deyil. —Mÿktublaøûb eliyirsÿn? —ßlbÿttÿ ki, bacûmla, bibimlÿ. —Sevdiyin qûz var? —Ùÿlÿ bilmirÿm. —ßcÿb oülansan, sevýini dÿ bilmirsÿnsÿ bÿs bildiyin

nÿdir? —Bildiyim odur ki, sevdiyim insanûn ÿzab ÷ÿkmÿyini, ýþzönön yolda qalmamaüûnû istÿyirÿm. —Bÿs sÿn xidmÿtini baøa vurduqdan sonra onun

olmadûüûnû ýþrÿndÿ nÿ edÿcÿksÿn? —Bilirsÿn Niùad, bu qismÿtdir. Ùÿr an þlömlÿ öz-özÿ dayanûrûq. Bÿlkÿ mÿn ùe÷ qayûtmadûm, niyÿ ýþrÿ

sevdiyim insan mÿnÿ ýþrÿ bÿdbÿxt olmalûdûr axû. Qaldû ki, onun qalûb

qalmamaüûna, mÿnim onu sevmÿyimi ùiss etmÿsi dÿ mÿnÿ bÿsdir. ßýÿr onun da mÿnÿ qarøû sevýisi olmuø olsa yÿqin ki,

ýþzlÿyÿr. Ùe÷ kimÿ ýetmÿz. —Sÿn daùisÿnmiø ki, dözönö desÿm sÿn döz fikirlÿøirsÿn.

Ëÿòèôÿ Íóðàí 46 Amma belÿ ÷ûxûr ki, mÿn sevdiyim qûza ÿzab verirÿm?

ßvvÿl institut, sonra da ÿsýÿrlik, — deyib Niùad papirosa bir

qullab vurub töstösönö ciyÿrlÿrinÿ ÷ÿkdi. —Sÿn baøqa, mÿn baøqa. —ınsanlar möxtÿlif olsa belÿ sevýi ÿzabû eyni olur. —Niùad Teymurun anasûnûn adûnû bir dÿfÿ dÿ olsa ÷ÿkmÿdiyindÿn eùtiyat edÿrÿk ondan bir kÿlmÿ dÿ olsun

sþz soruømurdu. Gecÿydi, saat on ikiyÿ qalûrdû. ßsýÿrlÿr yenicÿ

yatmûødûlar ki, ardû-arasû kÿsilmÿdÿn a÷ûlan atÿø sÿslÿri ýecÿnin

sakitliyini pozdu. ßsýÿrlÿr bir anda ÿmrÿ ùazûr olaraq silaùa sarûlûb

sÿnýÿrlÿrÿ öz tutdular. Sÿùÿrÿ qÿdÿr davam edÿn qarøûdurma iki nÿfÿrin yaralanmasû vÿ bir ÿsýÿrin øÿùid olmasû ilÿ sona

yetdi. Ermÿnilÿr bu vuruøda bir ne÷ÿ ÿsýÿrini itirÿrÿk ýeri

÷ÿkilmÿyÿ mÿcbur oldular. Gönÿø daülarûn ardûndan solüun øÿfÿqlÿrini ara-sûra ýþstÿrÿrÿk ýeri ÷ÿkilir, þzönön soyuqluüu ilÿ insanû

öøödördö. ßsýÿrlÿr stol arxasûnda yemÿyin ýÿlmÿsini ýþzlÿyirdilÿr. Onlarûn sûrasûnda Teymur yox idi... * * * Aramsûz yaüan yaüûølar sÿnýimÿk bilmirdi. Aüaclardan qopub döøÿn yarpaqlar torpaüa ýþmölördö. Ùavalû

kölÿklÿr ùiddÿtlÿnÿrÿk yaüûøûn aramûnû pozaraq ÿtrafa sÿpÿlÿyir, ýÿlÿnýedÿnin özönÿ vuraraq þz soyuq dili ilÿ yalayûrdû.

Bayaqdan yolu tÿnýnÿfÿs axûr ki, baøa vuran Bÿxtiyar darvazaya

÷ataraq bir anlûq özönö ýþyÿ tutub ýþzlÿrini yumaraq yaüûøûn onu islatmasûndan ùÿzz alûrmûø kimi, sinÿ dolu

nÿfÿs alaraq Lalÿýilin qapûsûna baxûb kþks þtördö. Sonra

qapûlarûnû a÷ûb i÷ÿri ke÷mÿk istÿyÿndÿ anasû ilÿ qarøûlaødû. —Ay bala, bu nÿ vaxtûn ýÿlmÿyidir? Ev-eøikdÿn qa÷aq

döømösÿn? Atan da niýarandû. Bÿxtiyar anasûnû qucaqlayûb özýþzöndÿn þpdö: –Anacan mÿn dÿ sizin ö÷ön ÷ox darûxmûøam.

–Gÿl-ýÿl su i÷indÿsÿn, soyuq su ciyÿrlÿrinÿ ùopub ýet tezdÿyiø paltarûnû.

–Bÿs sÿn ùara ýedirdin?Elÿ bil örÿyimÿ dammûødû ki, nÿsÿ xeyirli bir xÿbÿr olacaq.–Atam evdÿdir?–Bu yaüûøda ùarda ola bilÿr ki?O, atasû ilÿ ýþröødökdÿn sonra ùamama ýirib isti duø qÿbul

etdi, xalatûnû ýeyinib, divanda oturdu. Atasû ilÿ ùal-ÿùval tutduq-dan sonra yan otaüa ke÷di.

–Ana mÿnim aü kþynÿyimi ùara qoymusan, tapa bilmirÿm.Tamella xala ùÿmiøÿ olduüu kimi ýileyli-ýileyli:–Mÿn nÿ vaxta qÿdÿr sÿnin÷ön kþynÿk dÿrdi ÷ÿkÿcÿyÿm.

Yaøûn otuzu ùaqladû, ùÿlÿ dÿ evlÿnmÿk fikrin yoxdur, a bala.–Ùÿlÿ tezdir ana – deyÿrÿk Bÿxtiyar qaølarûnû dartûb

baøûnû buladû.–Yoxsa döz demirÿm, bir qûzûn qapûsûnû ýþstÿr ýedim,

sÿnin dÿ canûn qurtarsûn, mÿnim dÿ.Bÿxtiyar ýölÿ-ýölÿ:–Belÿ olsaydû ùÿr ikimizin canû ÷oxdan qurtarmûødû. Tutaq

ki, qapûnû ýþstÿrdim sonra?–Sÿn o qapûnû ýþstÿr dalûsûycan iøin yoxdur.–ßýÿr belÿ asan baøa ýÿlsÿydi nÿ dÿrdim vardû ki, ay ana.–Buy elÿ niyÿ deyirsÿn, ay oüul? Allaù dÿrdi döømÿnÿ

versin.Sonra maraüûnû ýizlÿdÿ bilmÿyÿrÿk:–O qûz kimdi ki?–Qonøumuz Lalÿ.–Buy baøûma xeyir, o qûz ki, niøanlûdû.–Nÿ olsun?

Ëÿòèôÿ Íóðàí

48

–Elÿ bu biyabûr÷ûlûüûmûz ÷atmûr el i÷indÿ.–Qûz sevmÿk nÿ vaxtdan biyabûr÷ûlûq olub ki?–Qûz sevmÿk yox, niøanlû qûzû istÿmÿk biyabûr÷ûlûqdan da

beø–betÿrdi. Ay oülum, bu fikri ÷ûxart baøûndan. Yiyÿsi eøidÿrbilÿr, adama nÿ deyÿrlÿr axû. Kÿnd i÷indÿ döømÿn olaqdeyirsÿn. Qûzûn dÿdÿ, nÿnÿsi ýÿlÿr durar qapûda, aülûn olsun, abala.

Bÿxtiyar kefini pozmadan:–Ata, anasû bilir ana.Tamella arvad ùeyrÿt i÷indÿ:–Bu ýÿdÿ nÿ danûøûr. Allaù, sÿn þzön kþmÿk ol. Nÿ

vaxtdan, ùa÷andan?–Ùÿlÿ niøanlû olmamûødan.–Bÿs onda niyÿ belÿ oldu axû.–Qûz bir baøqasûnû sevirdi.–Kimi?–Niøanlûsûnû.–Bÿs sÿn nÿ deyirsÿn. Þzönö bundan sonra niyÿ al÷aldûr-

san? Nÿ iøin var xalxnan.–Mÿnim ùe÷ bir iøim yoxdur ana. Sadÿcÿ olaraq mÿn

Lalÿni sevirÿm vÿ ondan sonra ùe÷ kim mÿnim örÿyimÿ yatmûr.–ßstÿföröllaù. Bu nÿ deyir axû.–Oülan onu sevmir ana.–Nÿ bilirsÿn axû bu ýön, sabaù xalq toy elÿyir, ýÿlin aparûr.–Onu ýÿlÿcÿk ýþstÿrÿr.–Ana qurban, bu fikri baøûndan ÷ûxart. Oülum, o qûz sÿnlik

deyil. Nÿ ÷oxdur qoùum-ÿqrÿbada qûz. Kimÿ ÿl uzatsandÿrdindÿn þlÿr.

–Ana bu sþùbÿti qurtar, xaùiø edirÿm.–Yox ay bala, sÿn ùe÷ bilirsÿn mÿnim örÿyimÿ nÿ boyda

dÿrd qoydun?

Eşqin rəngi

49

–Bunun nÿyi dÿrddi ki, ay ana?–Baüûøla mÿni, ay ana. Sÿbrim daødû, sÿninlÿ a÷ûq sþùbÿt

etdim. Ùe÷ þzöm dÿ ýþzlÿmÿzdim deyÿrÿk ýölÿ-ýölÿ anasûnûnboynunu qucaqlayûb sa÷larûndan þpdö, – sonra bir dÿ ki, sþzoldu qurtadû. Bir dÿ bu ùaqda sþùbÿt etmÿyÿcÿyik. Sÿn dediyinkimi ùÿr øeyi yaddan ÷ûxaracaüam, vÿssalam.

–Yox ay oüul... deyÿTamella xala dÿrindÿn aù ÷ÿkib.–Sÿnin örÿyin istÿyÿn bir qûzla ailÿ qurduüun ýönö ýþr-

mÿyincÿ raùat olmaram.

***Bir ay olardû ki, Lalÿ Niùaddan mÿktub almûrdû. Þzönÿ yer

tapa bilmirdi Lalÿ. Èødÿn yenicÿ ÷ûxmûødû, ayaqlarûnû ardûncaýöclÿ ÷ÿkib aparûrdû. Sanki onun ayaqlarûna daøba�lamûødûlar.O, ùÿyÿtÿ ýirÿndÿ, Sevda xala niýaran÷ûlûqla:

–Ay qûz, rÿnýin ruùun niyÿ saralûb. Nÿ olub, a bala.Lalÿ yorüun sÿslÿ:–Yorulmuøam ana.–Get-ýet ÷ay dÿmli, ÷þrÿk ùazûr ye i÷, ýir yerinÿ yat.–Atam ýÿlib?–Ùÿ elÿ o da indi ýÿlib iødÿn. Lalÿ evÿ ýirib, þz otaüûna

ke÷di. Televizorun döymÿsini sûxdû, kanallarû bir-bir dÿyiøibyenidÿn sþndördö. Paltarûnû dÿyiødikdÿn sonra mÿtbÿxÿ ke÷ibÿlini yuya-yuya:

–Ana yemÿyi sÿn ÷ÿk mÿndÿ ùÿvÿs yoxdur..–Bÿlkÿ yemÿyÿ dÿ ùÿvÿsin yoxdur deyÿsÿn.–Ènan ki, yemÿyÿ dÿ ùÿvÿsim yoxdur.–Nÿ olub, nÿ baø verib. Þlöb itÿn var? Yemÿyini ye,

þzöndÿn iø durüuzma.–Niùaddan xÿbÿr yoxdur. Þzömÿ yer tapa bilmirÿm.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

50

–O, sÿnin þmrönö ýönönö qara ýÿtirdi. Ùardan olacaq axûraùatlûüûn? Onun bizÿ rast ýÿldiyi ýönÿ bir daø döøÿydi, daø, –deyib Sevda xala ÿsÿbi ùalda xþrÿyi isidib söfrÿyÿ ýÿtirdi.

–Ana, örÿyin necÿ ýÿlir ona belÿ sþzlÿr deyirsÿn?–Necÿ demÿyim ay qûz, indi ÿsýÿrlikdÿdir, bÿs ÿvvÿlki

illÿrÿ nÿ deyirsÿn ùûy. Þzö olanda ýönövö qara, ÿppÿyivö paraeliyib, olmuyanda da þzön ýönövö qara ýÿtirirsÿn. Nÿdi dözdemirÿm?! Xÿbÿr yoxdu, ýuya xÿbÿr ÷ûxanda nolacaüdû ki?!

–Ana niyÿ ýþrÿ ona qarøû bu qÿdÿr amansûzsan?Sevda xala yenÿ kinayÿ ilÿ.–Odur ee xalxûn qûzlarû burdan niøanlanûr, ordan da toyu

olur. Camaat oüul, uøaq, nÿvÿ, nÿticÿ saùibidi. Biz ùÿlÿýþzlÿyirik ki, bu Xasmÿmmÿdin oülu nÿ vaxt bÿy olacaq. Bax,qonøu ßsmÿrin qûzûna, sÿninlÿ birýÿ niøanlanmûødû. Sabaù birisiýön uøaüû mÿktÿbÿ ýedÿcÿy. Sÿn Allaù mÿni az danûødûr.Göcnÿn yadûmdan ÷ûxarmûødûm.

–Ana, ùÿr øeydÿn ÿvvÿl indi o ÿsýÿrlikdÿdir. Döømÿnlÿöz-özÿ dayanûb. Allaù bilir ýÿlÿnÿ qÿdÿr baøûna nÿlÿr ýÿlÿcÿk.Onun ùaqqûnda ùe÷ olmasa yaxøû øeylÿr döøön.

–Paù atonnan, mÿn ýedib vuruømalûyam döømÿnlÿ. Onlarýetmÿyÿndÿ, kim ýedÿcÿk? Allaù elÿmÿsin ki, onun Vÿtÿnÿolan sevýisi dÿ belÿ olsun. Vay onda bizimkilÿrin ùalûna.

–Yaxøû ana, ýþrörÿm, sÿnin örÿyin doludu, qurtar busþùbÿti ùÿr øeyin þz vaxtû var.

–Elÿ demÿ ey, de ki, ùamûnûn baxtû var.Lalÿ yemÿyini yeyib qurtardûqdan sonra ÷ay i÷ib ayaüa

qalxdû vÿ anasûnûn özöndÿn þpöb þz otaüûna ke÷di.Gecÿnin qaranlûüûnda aramsûz yaüan yaüûø ÿtrafa qeyri-adi

bir sÿs yayaraq parlayûb sþnördö. Lalÿ isÿ pÿncÿrÿnin þnöndÿÿlini ÷ÿnÿsinÿ sþykÿyib, yaüûøûn yaümasûna tamaøa edirdi. Buyaüan yaüûø onun ruhuna bir lÿtif layla ÷alûrdû.

Eşqin rəngi

51

***Aüamusa kiøinin oülu Cÿlili vaxtûndan doqquz il qabaq

azadlûüa buraxmûødûlar. Soruøanda, anasûnûn dili aüzûna sûü-mayûrdû.

–Balam ùansû taxsûrûn yiyÿsidir ki, Allaù mÿrdimazaranÿùlÿt elÿsin. Þldörÿndÿ mÿnim idi, þlÿn dÿ. Qaldû ki, Cÿlilinburaxûlmasûna, icbari iø veriblÿr onu da ÷ÿkÿcÿy tifilim deyirdi.

�vvÿlki payûzlar kimi bu ili dÿ kÿnddÿ bir canlanma var idi.Kÿnd camaatû ÿkdiyini bi÷ir, zÿùmÿtinin bÿùrÿsinin sevinciniyaøayûrdû. Kimi oüul toyu edir, kimi qûz kþ÷örördö. Allaùûnverdiyi nemÿtinÿ min øökör edÿn aüsaqqallarûn, aübir÷ÿklÿrinduasûnû eøitdikcÿ dönyanûn elÿ bu insanlarûn özönÿ daüûlmadûüûnûýþröb dÿrk edirdin.

Cÿlil ùÿbsxanadan ÷ûxdûüû ilk ýöndÿn iølÿyir, ùe÷ nÿolmamûø kimi, danûøûb-ýölör, sþùbÿt edirdi.

Cÿlilin ke÷miø ùÿyatû kÿnd arvadlarûnûn sþùbÿtininmþvzusuna ÷evrilmiødi . Ùÿr dÿfÿ bulaq baøûnda bu sþùbÿt ÿsasmþvzulardan biri olurdu.

–Deyirÿm ay Telli, day Cÿlilÿ kim qûz verÿr ki?–Sÿn döz deyirsÿn xalx balasûndan bezmÿyib. Naüadÿ

yaxøû olsa da adam þldöröb, yatûb ÷ûxûb, þzö dÿ kimi, dost doü-maca bacûsûnû. Bacûsûnû þldörmÿyÿ ÿli ýÿlÿn adam, ýþr þzarvadûnû neylÿyÿr.

–Ay Sÿnÿm adamû tikÿ-tikÿ doürayarlar lap oyana dake÷ÿrlÿr. Cÿlil þzö ÷ox qeyrÿtli oülandûr. Taxsûr þlÿndÿ olubdeyiblÿr.

–Ay qûz, indi onun baøû pozulub eyy. Þzönö nÿ qÿdÿr aüûl-lû ýþstÿrsÿ dÿ xeyri yoxdur.

–Ùÿlÿ baxûn ýþrön o, qûz almaq istÿyÿr.–Necÿ yÿni o indi bötön qûzlara, ýÿlinlÿrÿ inamûnû itirib.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

52

Elÿ adamûn örÿyindÿ istÿy nÿdi, ùe÷ mÿrùÿmÿt, hissi dÿ olmaz.–Sÿn nÿ deyirsÿn ay qûz, insan deyil, niyÿ istÿmir ki, onun

bacûsû pis olub deyÿ ùamûya o ýþznÿn baxacaq?–Yaxøû, ay Sÿnÿm, sÿn ki, belÿ deyirsÿn. o belÿ qeyrÿt

saùibidi. Sÿnin qûzûvu istÿsÿ, yaxud da qoùumunuzun qûzûnûistÿsÿ ona vermÿyÿ razû olarsan?

–Niyÿ razû olmuram ki? . Bir dÿ bilirsÿn nÿ var, iøivö eùtiy-atlû tut qonøuvu ýönaùkar bilmÿ.

–Axû kim ýþrmöødö onun bacûsûnûn ýönaùkar olduüunu?Úamaatûn fitvasûna ýetdi yazûq uøaq.

–Camaatûn yox, anasûnûn. Anasûndan yaxøû tanûyacaqsûnûzqûzûnû, baøûma xeyir.

–Sÿni qoyan olsa ùamûya pis ýþznÿn baxarsan, ay Sÿnÿm.–Sÿnÿ niyÿ pis ýþznÿn baxmûram az? Dÿli olub elÿmiøÿm

ki. Birdÿ ki, qurbanû olduüum Allaù, ùÿr kÿsin ýönaùûna ýþrÿcÿzasûnû da verÿcÿk.

–Day bÿsdi, ýön axøam oldu ýedÿk.Qadûnlar su sÿùÿnýini ÷iyninÿ aøûraraq addûm-addûm bulaq

baøûndan uzaqlaødûlar. Ùÿrdÿn sþùbÿt arasû:–Ay Telli, xÿbÿrin var o bÿdbÿxtin balasûndan? Bir xÿbÿr

÷ûxmadû axû.–Sÿlimÿnin qardaøû oülunu deyirsÿn?–Ùÿ.–Ètkin döøöb dÿ, anasû þlmöø. Dÿdÿsinin dÿymÿdiyi, yer

qalmayûb. Ne÷ÿ ýön idi ki, televizorda da øÿklini ýþstÿrirdilÿr.–Guya nolacaü ki, onuynan. Getdi bÿdbÿxt balasû, ýetdi

qurtardû, vÿssalam. Bÿdbÿxt anasûnû qismÿtinÿ oxøadû buyetimin dÿ qismÿti.

–Onu bilmÿy olmaz ay qûz, bu ùþkumÿt iøidi. Gþr necÿxÿbÿr cûxacaq.

– O da bilirsÿn nÿyin baùasûna?

Eşqin rəngi

53

–Nÿyin?–Guya ki, bilmir. Beø ermÿni dûüasûnûn ÿvÿzinÿ.–Ermÿni dûüasû ùardadû ki burda?–Aüûz möùaribÿ ola, quldur olmaya. O qÿdÿr bizdÿ onlarûn

adamlarû var ki, bÿs bu xÿbÿrlÿrÿ baxûb elÿmirsÿn? Ùÿlÿ adfamiliyasûnû, dÿdÿsinin-nÿnÿsinin, nÿ bilim dÿdÿ-babasûnûnadûnû dÿyiødirib yaøayanlarû demirÿm.

–Bÿxtÿvÿrin qûzû ùÿlÿ bir xÿbÿrlÿrÿ dÿ baxûrsan.Þzömdÿki xÿbÿri demirÿm ùÿlÿ. Mÿn yetimin bir dinc vaxtû olurki, ev-eøik, mal-qara, toyuq-cöcÿ. Axøamdakû, oüul, uøaq, pal-paltar. Sonra da kiøinin zurnasû, di ýÿl qulaq as.

–Guya bizim iøimiz-ýöcömöz yoxdur da, de ki, maraüûmazdû, deyim ùÿ.

–Nÿyÿ maraüûm olacaq az ùÿ, ýþzömöz-qulaüûmûz mazololub ki, tay qa÷qûn-qu÷qun, dava-qûrüûn, þlöm-itim eøidib ýþr-mÿydÿn. Gþr ne÷ÿ ildi ey, "÷þvör tatû, vur tatû". Yaxøû, saü ol,mÿn ÷atdûm.

–Eù, aüûldan baøqa sÿndÿ nÿ desÿn var, ay qûz. Sÿnÿ arvaddeyib saxlayan kiøiyÿ bÿrÿkallaù.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

54

V FßSÈL

Payûz aylarû yaydan fÿrqli olaraq, øÿùÿrÿ bir baøqa ýþzÿllikbÿxø edirdi. Øûltaq kölÿklÿr toz basmûø aüaclarû yaüûøûn suyuylayuyundurduqca ùisini-pasûnû tþkörmöø kimi aüaclar budaqlarûnûbir-birinÿ ÷ûrparaq ýþyÿ ÿl a÷ûb sanki Allaùa dua edirdilÿr. Yerÿtþkölÿn sarû yarpaqlar yaüûøûn damcûlarû altûnda yöyöröb canûnûqurtarmaüa ÷alûøûrmûø kimi yenidÿn özö östÿ sÿrilÿrÿk canverirdilÿr.

Yaüûøûn ÿlindÿn qa÷ûb canûnû ýöclÿ qurtarmaüa ÷alûøanPÿrvin can verÿn yarpaqlarû dikdaban ayaqqabûlarû ilÿ tapdalayûböstöndÿn ke÷ÿrÿk þzönö ýöclÿ qadûn salonuna salûb nÿfÿsitþvøöyÿ–tþvøöyÿ dedi:

–Qûzlar ýþrön yaüûø mÿni nÿ ùala saldû, – deyib þzönökreslonun östönÿ atdû.

Qûzlardan biri ona sataøaraq:–Yaüûø sÿnin ýönaùlarûnû yuyub tÿmizlÿyir, nÿdÿn qorxur-

san.–Aüÿz mÿnim ýönaùlarûm dÿryaya döøsÿ balûqlar o sþz,

dÿryada murdarlanar.–Su, þzöndÿ ÷irkabû saxlamûr, onu qûraüa tullayûr. Elÿ sÿni

tÿmizlÿsÿ-tÿmizlÿsÿ yaüûø tÿmizlÿyÿcÿk. Onda durum yöyörömbayûra. Ùa-ùa-ùa. Qûzlar demÿk belÿ, yÿni ÿvvÿl sa÷ûmû yuyur-suz, uklatka eliyörsöz, sonra manikör, pedikör, dûrnaq qoyursuz,kirpiy vÿ sonra da makiyaj edirsiz. Ùÿ vaxtûm qalsa qolumarisunka ÷ÿkdirib sizinlÿ xudafislÿøirÿm. Yÿni u÷uram. Ùa-ùa-ùa.

Dþrd saat yarûma Pÿrvinin bötön arzularûnû qûzlar ùÿyatake÷irdikdÿn sonra ùÿmiøÿ olduüu kimi onun xoruz banû eøit-mÿyÿn sþzlÿrini þz aralarûnda danûøûb ýölöøördölÿr.

Eşqin rəngi

55

–Necÿyÿm? – deyÿ tovuzquøuna bÿnzÿyÿn Pÿrvin yenicÿsalona ýÿlÿn rÿfiqÿsi Milanaya iøarÿ edÿrÿk.

–Gþrön, mÿn bu ýecÿ necÿ qanlar salacaüam. Mÿnimöstömdÿ qûrüûn döøÿcÿk, kim bilir ne÷ÿsinin adamûnû ÿlindÿnalacam. Ùa-ùa-ùa. Axû mÿn bomba qûzam elÿ deyil? Ùa-ùa-ùa.Sonra o divar saatûna baxûb: – Aüÿz vaxt necÿ u÷ur eyy..÷atmaq olmur dalûycan. Mejdupro÷em Mila, bu ýediønÿn nÿvaxta ýÿlib ÷ûxarsan aüÿz.

–Uzaüû iki saatlûq iøim var. Sÿn ýet, mÿn þzöm ýÿlÿrÿm.–Bratiøkada orda olacaü?–Ùansûnû deyirsÿn?–Aüÿ, sÿninkiynÿn iøim yoxdu, yoluüun biridi, o birisi,

yekÿ qarûnû deyirÿm.–O sÿni prinimat elÿmÿz.–Padumaeø, ney÷ön?–Onu þzöndÿn soruøarsan.–Ùÿlÿlik qûzlar, mÿn ýetdim. Dalûmca baxûn ýþrön indi

yolda necÿ probka yaradacaüam. Pÿrvin qollarûnû ùavada yel-lÿyÿrÿk ýÿlÿn maøûnlarûn arasû ilÿ ke÷ib xösusi olaraq onun ö÷önýþndÿrilmiø nol-6-ya oturaraq bir anda ýþzdÿn itdi.

* * *Ö÷ ay olardû ki, baøû iø-ýöcönÿ qarûøan Milana qûzûnû ýþr-

mördö. O, dostunun mobil telefonunu yûüaraq:–Camal, ýÿl mÿnimlÿ ýedÿk qûzûmû ýþrmÿk istÿyirÿm.

Uzaüû bir saata oldu, davay, paka – deyib yûr-yûüûø edÿrÿkevdÿn ÷ûxdû. Ùÿmin axøam da elÿ Milana qÿzaya uüradû. Onuaüûr vÿziyyÿtdÿ tÿcili tibbi yardûm maøûnû ilÿ Musa Naüûyevadûna xÿstÿxanaya ÷atdûrdûlar.

Gecÿnin sakitliyini maøûnlarûn sÿsi pozurdu.O ýön belÿ olmuødu. Milana dostu Camal ilÿ birlikdÿ uøaq

Ëÿòèôÿ Íóðàí

56

evinÿ ýedÿrÿk qûzûnû ýþtöröb bötön ýönö ýÿzdirdi. Qûzûna“ýÿlincik” aldû. Sonra onu yenidÿn uøaq evinÿ aparûb qoydu.Geri dþndökdÿ sevincinin ùÿddi-ùödudu olmayan Milana maøûnûsörÿtlÿ sörör sanki, ýþzö yeri-ýþyö ýþrmördö.

Yenicÿ baølanmûø ÷iskinli yaüûø pÿncÿrÿnin øöøÿsinÿ toxun-duqca Milana öøöyör, ýþzlÿri ùÿdÿqÿdÿn ÷ûxmûø ùalda, vaùimÿi÷indÿ qÿza nÿticÿsindÿ sûnan ayaqlarûna baxaraq titrÿyirdi.

Milananûn rÿfiqÿlÿri onu tÿk qoymur, tez-tez ona baø÷ÿkirdilÿr. Bu ùadisÿnin östöndÿn bir ay olardû ki, ke÷irdi.Milananûn vÿziyyÿti ýetdikcÿ yaxøûlûüa doüru dÿyiøsÿ dÿ demÿkolar ki, tam saüalmamûødû. Onun ayaüû ùÿlÿ bir ne÷ÿ ay belÿcÿýipsdÿ qalmalû idi.

* * *Kÿndin sakitliyinÿ þyrÿøÿn Sÿlimÿ øÿùÿrin sÿs-köyönÿ ùe÷

cör alûøa bilmirdi. Bir ne÷ÿ ýön olardû ki, qardaøû Saleùýildÿqonaq qalan Sÿlimÿ Teymurdan bir xÿbÿr ÷ûxmadûüûna ýþrÿþzönÿ yer tapa bilmirdi. O, Esmiraya özönö tutub:

–Sÿbrim tökÿndi Esmira, ýetmÿk istÿyirÿm kÿndÿ– deyibdÿrindÿn kþks þtörÿrÿk: – Gþrÿsÿn uøaqlar neylÿyir indi, –deyÿ susdu.

–Sÿlimÿ, bilirÿm sÿnin ö÷ön ÷ox ÷ÿtindi. Sÿni baøadöøörÿm, amma sÿn ýedÿndÿn sonra mÿn darûxacaüam. Bÿlkÿbu ýön ÷ûxaq øÿùÿrÿ bir az dincÿlÿk, ùÿm dÿ uøaqlar ö÷ön bir-ikiøey almaq istÿyirÿm.

Elÿ ùÿmÿn ýön dÿ Sÿlimÿ ilÿ Esmira bir az dincÿlmÿk ö÷önevdÿn ÷ûxdûlar. Dayanacaüa ÷atûb bir qÿdÿr ýþzlÿdikdÿn sonraavtobusa minÿrÿk oradan uzaqlaødûlar. Avtobusda i÷ÿri basûrûqolduüundan kimsÿ kiminsÿ ayaüûnû tapdalayûr, kimisÿ, - bu nÿbiyabûr÷ûlûqdû deyib, söröcönö ùþvsÿlÿdÿn ÷ûxarûrdû. Arxa sûradaoturub raùatlûqla onlarû seyr edib dodaqaltû ýölömsönÿn kim,

Eşqin rəngi

57

sÿbirsizliklÿ mÿnzilbaøûna tÿlÿsÿn kim. Sÿlimÿ ilÿ Esmiranûnoturacaüû ilÿ özbÿöz oturan orta yaølû ÿr-arvadûn yerlÿrinin raùatolmasû ùÿr birinÿ xoø tÿsir baüûølayûrdû.

Sÿlimÿ ilÿ Esmira ÿr-arvadûn etdiyi sþùbÿtÿ qulaq asmaqmÿcburiyyÿtindÿ qalûrdûlar.

Kiøi:–Sÿn ýþrdön dÿ Cavidin bicliyini. Bir fûrûldaqnan aradan

÷ûxdû sonra da o boyda yeri ÿlinÿ aldû.Qadûn:–Anasûnûn balasûdûr da, ýÿrÿk onda ×imnazûn oülu

olmiyeydi.Kiøi:–Baax, o qabaüda tikilÿn bina onunkuduQadûn:–O boyda idarÿnin pulu onun cibinÿ axanda onun olacaq

da, mÿnimki olmayacaq ki.Kiøi:–Mÿn bilmirÿm bu boyda binalarû tikÿ-tikÿ bunlar ýedib ùara

÷ûxacaqlar?Qadûn:–Avropaya, beyÿm bilmirsÿn. Ayaqlaømalûyûq dÿ.Kiøi:–Paù Avropaya bax ee, bir aydan bir bu tikilÿnlÿr baøûnû

yerÿ qoyur sÿn dÿ deyirsÿn ki, belÿ.Qadûn::–Sÿn dÿ day aü elÿmÿýinÿn.Kiøi:–Nþøön, odey bizim bþyrömözdÿki, bina ÿyilib, qozbel

adama oxøayûr. Bÿs ona nÿ deyirsÿn? Tikintisi dayandûrûlûb.Qadûn:–Zemanûn nÿvÿsindÿn xÿbÿrin var?

Ëÿòèôÿ Íóðàí

58

Kiøi:–Narkomanû deyirsÿn?Qadûn:–Narkoman olduüunu neynirsÿn. Altûndakû mersedesÿ bax,

yaüû axûr. O qara ýönlönön puluynan aldû dÿ, dayûsûnû deyirÿm.Sabaù aparûb vuracey divara ceùÿnnÿmÿ ki, mal þzýÿnin, pulþzýÿnin. Kiøi elÿ bu vaxt – elÿ demirlÿr eyy – deyib ÿyilÿrÿkarvadûn qulaüûna pû÷ûldadû. Arvad ÷iyinlÿrini ÷ÿkÿrÿk bÿrkdÿnýölöb, – day demÿýinÿn, – deyib ÿlini ÿlinin östönÿ qoyaraqpÿncÿrÿdÿn ÷þlÿ baxdû.

Avtobusun qapûsû aüzûndan ýÿlÿn sÿs sanki bayaqdanyaranan ÷axnaømanû sakitlÿødirdi.

–Adÿ,bir az o tÿrÿfÿ dur.Oülan:–Yer var bÿyÿm, ùara soxulursan.Qadûn onun östönÿ ùöcum ÷ÿkÿrÿk bir az arxaya dþødÿdi:–Bax indi ýþr necÿ ayaq yeri oldu. Biz adam deyilik

bÿyÿm. ×ÿkil o tÿrÿfÿ, deyib ayaüûnû yerÿ mþùkÿm dirÿyÿrÿkkörÿyini dÿmir tutacaüa sþykÿdi.

Yol boyu Sÿlimÿnin darûxmasûnû yadûndan ÷ûxaran avtobusÿùvalatû deyÿsÿn ona yaxøû tÿsir baüûølamûødû. O ýön Sÿlimÿýilbir qÿdÿr dincÿldikdÿn sonra pay-puø alûb evÿ dþndölÿr.

* * *Tÿsÿlli almaq ö÷ön demÿk olar ki, Lalÿnin bir ömid yeri qal-

mamûødû. Naùidÿ yazdûüû mÿktublarûn cavabsûz qalmasû, qay-nanasûnûn vÿ þz ailÿsinin belÿ ona qarøû laqeyd olmasû onuùþvsÿlÿdÿn ÷ûxarûrdû. Buýönsÿ tÿsadöfÿn Bÿxtiyarla rastlaømasûbirÿ-iki qat onun örÿyini yaralamûødû.

–Salam Lalÿ.–Salam Bÿxtiyar.–Piyada ney÷ön ýedirsÿn ýÿl mÿnimlÿ ýedÿk.

Eşqin rəngi

59

–Yox, Bÿxtiyar, saü ol, þzöm belÿ istÿyirÿm.–Niùaddan nÿ xÿbÿr var?–Èki ay olar ki, mÿktub yazmûr, ÷ox darûxûram.–Bunu eøitmÿk istÿmÿzdim, dözö mÿn dÿ ÷ox naraùat

oldum sÿnÿ ýþrÿ. Bÿlkÿ nÿsÿ bir ùadisÿ baø verib?–Bilmirÿm anasûýil dÿ bir sþz demir.–Èstÿsÿn mÿn onlarûn xidmÿt etdiyi ùÿrbi ùissÿdÿn þyrÿnÿ

bilÿrÿm.–Yox–yox lazûm deyil, bunu þzö eøidÿr. sonra yaxøû

döømÿz.–Lalÿ, mÿn sÿnin xþøbÿxt olmaüûnû istÿyirÿm. Çox, �eyi

sÿn bilmirsÿn, bilsÿydin belÿ rÿftar etmÿzdin.–Mÿn sÿninlÿ necÿ rÿftar etmÿliyÿm ki?–Mÿni þzönÿ ùe÷ olmasa yaxûn bir insan kimi qÿbul et.–Sÿninlÿ mÿnim yaxûnlûüûmûn nÿ bir mÿnasû var ki?–Sÿnin÷ön olmaya bilÿr. Mÿnÿ ýÿldikdÿsÿ ÿn azû mÿnim

ùÿyatûmûn ùe÷ olmasa bir mÿnasûna ÷evrilÿ bilÿr.–Yÿni sÿnin ùÿyatûnûn mÿnasû yoxdur ki?–Mÿni danûødûrmaqdan xoøun ýÿlirsÿ danûøaram. Ancaq

xeyri, yoxdur...–Mÿnimsÿ ùe÷ nÿdÿn xoøum ýÿlmir Bÿxtiyar, eøitdin,

indisÿ ÷ÿkil yolumdan mÿni incitmÿ.

* **Kölÿk pÿncÿrÿni dþydökcÿ aramsûz gÿlÿn sÿs Lalÿnin elÿ

bil ki, bötön sinirlÿrinÿ toxunurdu.Lalÿ otaüûna ÷atsa da, onun ÿli ùe÷ bir iøÿ yatmûr, ùe÷ bir øey

ùaqqûnda döøönmÿk istÿmirdi. O, ÷arpayûya uzanaraq ÿl telefo-nuna kþ÷ördöyö Naùidlÿ olan øÿkillÿrÿ baxûr, musiqiyÿ qulaqasûrdû. Bötön bunlarû sanki ani olaraq döøönörmöø kimi aülûndabir baøqa fikirlÿr dolaøûrdû.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

60

–Naùid sÿn niyÿ bu qÿdÿr vÿfasûz oldun, zÿný etmirsÿn, birsþz belÿ yazûb ýþndÿrmirsÿn, sÿnÿ nÿ olub axû? Bÿlkÿ baøûndabir iø var. Mÿn nÿ edim, aman Allaù. ßýÿr elÿdirsÿ bÿs ananýilnÿ ö÷ön belÿ raùat oturublar? Sÿn mÿnÿ qarøû bu qÿdÿr laqeydidinsÿ, buna nÿ ad vermÿk olar? Amma sÿnin mÿnÿ ÿzab ver-mÿyÿ ùaqqûn yoxdur. Axû mÿn buna layiq deyilÿm.

Lalÿni fikirlÿrindÿn Sevda xalanûn sÿsi ayûrdû.–Gþzön aydûn sÿnin yaraøûqlû niøanlûndan mÿktub ýÿlib.Elÿ bu an Lalÿ ÷arpayûdan necÿ sû÷rayûb qalxdûüûnû ùe÷ þzö

dÿ ùiss etmÿdÿn ùÿyÿcanla:–Ana, bÿs bunu mÿnÿ indi niyÿ deyirsÿn axû? O, mÿktubu

anasûndan dÿrhal alaraq bir ýþz qûrpûmûnda oxumaüa baøladû.Salam ÿzizim, yÿqin mÿni gönaùlandûracaqsan ki, nÿ ö÷ön

sÿnÿ bir mÿktub yazmûram, zÿný etmirÿm. Lalÿ telefonumu sat-mûøam pul lazûm idi. Èøimin ÷oxluüundan sÿnÿ mÿktub yazabilmirdim. Bilirsÿn, bu elÿ bir ciddi bir øey deyil. Anamýil sÿninùaqqûnda mÿnÿ yazûr. Bilirÿm ki, sÿnin ö÷ön nÿ qÿdÿr ÷ÿtin olsada, mÿni baøa döøÿrsÿn. Bir dÿ ki, bilirsÿnmi Lalÿ, ÿýÿr sÿn razûolsan biz evlÿndikdÿn sonra mÿn yenidÿn ÷asta qayûdûb xidmÿti-mi davam etdirmÿk istÿyirÿm. Burada da mÿni rotaya komandirvûzvod tÿyin ediblÿr. Bu möùaribÿ mÿsÿlÿsi aradan ýþtörölÿndÿnsonra, yÿqin ki, bir yerdÿ þmörlök qalacaüûq.

ßzizim darûxma... Hÿr øey yaxøû olacaq... Sÿni sevrirÿm...Þpörÿm...

Niùad

Lalÿ mÿktubu oxuyub qurtardûqdan sonra ÿllÿrini özönÿqapayaraq ùÿrÿkÿtsiz ùalda döøöncÿlÿrÿ daldû.

* * *

Eşqin rəngi

61

Teymurdan xÿbÿr ÷ûxmadûüûndan Sÿlimÿnin sÿbri tökÿn-miødi. Qardaøû isÿ ona deyirdi:

–Yerdÿn, ýþydÿn ÿlim özölöb nÿ edÿcÿyimi bilmirÿm.Bÿlkÿ Qûrmûzû Aypara Cÿmiyyÿti tÿrÿfindÿn aparûlan araødûr-malar bir nÿticÿ verdi. Son ömidim onlaradûr, sþz veriblÿr.

Bu doürudan da belÿ oldu. Ö÷ ay axtarûødan sonra, Teymuruyaralanmûø vÿziyyÿtdÿ ermÿni ÿsirliyindÿ olduüunu, televiziya-da verilÿn xÿbÿrlÿrdÿ eøidÿndÿ, Sÿlimÿ ýþz yaøû i÷indÿ olsa daqardaøûna ýþz aydûnlûüû verdikdÿn sonra sakitlÿødi.

Qarlû ÷ovüunlu yanvar ayû atûnû saüa-sola ÷apûrdû.Ùÿr axøam qûzlar bulaq baøûna yûüûlar, dÿrdlÿrini

bþlöøÿrdilÿr. Amma ùe÷ kimÿ bÿnzÿmÿyÿn, ùÿmiøÿ qÿm, kÿdÿri÷indÿ olan Gölaydan baøqa. O þzönÿmÿxsus øÿkildÿ onlarû din-lÿyÿr vÿ sþùbÿtÿ qarûømazdû.

Qûzlar.–Øÿùla toyun nÿ vaxta qaldû?–Tezliklÿ olacaq Vösalÿ.–Bÿs sÿn nÿ vaxt dÿbÿrirsÿn?–Ùÿlÿ bizimki, sual altûndadû, oülanûn anasû razû deyil.–Niyÿ ýþrÿ?–Bilmirÿm, bacûsû qûzûnû almaq istÿyir. Mÿn þzöm dÿ belÿ

øeyÿ razû deyilÿm.–Baøa döømÿdim.–Ùe÷ ýþrmösÿn valideynlÿrin razûlûüû olmadan evlÿnÿn-

lÿrin axûrû yaxøû olsun? Nÿyin baùasûna olursa olsun, o ev daüûl-malûdûr.

–Bÿs oülan nÿ deyir?–O deyir ki, anamû yola ýÿtirÿrÿm.–Gÿl ondan sonrakû ùÿnýamÿyÿ bax.–Mÿn dÿ elÿ ondan qorxuram. Mÿn nÿ edim, Øÿùla.–Dözö bir sþz deyÿ bilmÿrÿm. Bu ailÿ iøidi, þzön ýÿrÿk

Ëÿòèôÿ Íóðàí

62

fikirlÿøÿsÿn.–Gölay, sÿs-sÿmirin ÷ûxmûr ay qûz, at bu qara-dinmÿzliyin

daøûnû. Sevdiyin oülan var? – deyÿ Øÿùla onu mÿnalû nÿzÿrlÿr-lÿ sözdö.

Gölay yanaqlarû pþrtmöø ùalda:–Yox, Allaù elÿmÿsin, yazûq deyilÿm.–Niyÿ, ay qûz, bÿyÿm sevÿnlÿr yazûq olurlar?–Az dÿrdim yoxdur ki, o ùaqda fikirlÿømÿk belÿ istÿmi-

rÿm. Tÿki qardaøûm saü-salamat qayûdûb ýÿlsin. Baøqa dÿrdimolmaz.

–O, þz yerindÿ, amma onun sÿnin kimisÿ sevmÿyinÿ nÿdÿlalÿti. Bu lap dþndö, "Beyrÿyin xÿbÿrini eøitmÿyincÿ mÿn biroülana kþnöl versÿm ýÿlinlik paltarû mÿnÿ qismÿt olmasûn" –deyib örÿkdÿn qÿù-qÿùÿ ÷ÿkib ýöldö.

–Day sÿnÿ sþzöm qalmadû, ay Gölay – sonra o Vösalÿninqûrûmûnû ýþröb þzönö yûüûødûrdû. Vÿ bir ne÷ÿ ýöndÿn sonrakÿndÿ bir xÿbÿr yayûldû. Cÿlil Gölayû sudan ýÿlÿn vaxt bir ne÷ÿoülanûn kþmÿkliyi ilÿ qa÷ûrûb.

* * *Ermÿni ÿsirliyindÿ olan Teymur minaya döødöyöndÿn bir

ayaüûnû itirmiødi. O ermÿnilÿrin tÿùqirlÿrinÿ, iøýÿncÿlÿrinÿ bax-mayaraq, bötön ÿzablara dþzör, sÿbr edirdi.

Ermÿni zabitinin tÿkidlÿ soruøduüu bötön suallarû cavabsûzqoyurdu. Mÿcburÿn cÿza verildikdÿ nifrÿtini boüa bilmÿyib:

–Sizlÿr ùamûnûz it kimi ýÿbÿrÿcÿksiz. Etdiyiniz cinayÿtlÿrÿýþrÿ cavab verÿcÿksiz, – deyirdi.

Ermÿnilÿr Teymurun kÿøfiyyat÷û olduüunu yaxøû bilirdilÿr.Ona ýþrÿ dÿ nÿyin baùasûna olursa-olsun bundan istifadÿ edibbir ÷ox mÿqsÿdlÿrini ùÿyata ke÷irmÿyÿ vÿ bir ÷ox sirrlÿri þyrÿn-mÿk ö÷ön dÿridÿn-qabûqdan ÷ûxûrdûlar.

Azÿrbaycan milli ordusunun sûravi ÿsýÿri sonra isÿ kÿø-

Eşqin rəngi

63

fiyyat÷û kimi ýþstÿrdiyi xidmÿtlÿrÿ ýþrÿ ùÿrbi rötbÿyÿ, mökafa-ta layiq ýþrölÿn Teymur ùaqqûnda ermÿnilÿrin kifayÿt qÿdÿrmÿlumatû var idi. Onun yenilmÿz bir törk ÿsýÿri olduüunu dayaxøû bilirdilÿr. Buna baxmayaraq, onlarûn arzularûnûn örÿyindÿqalacaüûnû da Teymur ona verilÿn iøýÿncÿlÿr zamanû dÿfÿlÿrlÿonlara demiødi.

Qûrmûzû Aypara Cÿmiyyÿti tÿrÿfindÿn aparûlan uüurluÿmÿliyyat nÿticÿsindÿ Teymurun ÿsirlikdÿn ýeri dþnmÿsinÿýþrÿ qÿrar imzalanmûødû. Bu qÿrar bir ne÷ÿ ay yubadûldûqdansonra ùÿyata ke÷irilmiødi.

Teymur ermÿni ÿsirliyindÿn ýeri dþndö. Birinci qrup ÿlilolduüundan iø qabiliyyÿtini itirsÿ dÿ o evdÿ otura bilmir, atasûnaonun ö÷ön bir iø tapmaüini istÿyirdi. Elÿ buna ýþrÿ dÿ Teymurunatasû kÿnd sovetliyinÿ möraciÿt etdikdÿn sonra, elÿ orada da onaiø almûødû.

Teymur ùÿr ýön iøÿ ýedib ýÿlir, boø vaxtlarûndasa kitaboxuyurdu. Èki ilÿ yaxûn olardû ki, Teymur belÿ bir ùÿyat yaøa-yûrdû. Örÿyindÿki qÿrib sevýisi ilÿ baø-baøa qaldûqda isÿ onunqÿlbindÿn qara qanlar axûrdû.

* * *�am aüacûnûn budaqlarû östönÿ yaüan qarûn aüûrlûüûndan

budaqlarû az qalûrdû qûrûlsûn. Yaøûl donunu soyunmuø aüaclarsasanki aü ýÿlinlik paltarûnû ýeyinmiø kimi, nurunu ùÿr yanayayûrdû. Øaxtanûn tÿsirindÿn evin qarøûsûnda diø-diø sallanan buzpar÷alarû uøaqlarûn canûna, ÿlÿlxösusda axøamlar vaùimÿ salûrdû.

Uøaqlar sÿùÿrin a÷ûlmasûnû sÿbirsizliklÿ ýþzlÿyir, ýöna÷ûlandan, ta ýön batanadÿk qartopu oynayûr, söröøör-dölÿr.

Sÿlimÿýilin ùÿyÿti ùÿmiøÿ olduüu kimi sÿsli-köylö idi.Bir ýönsÿ Sÿlimÿ Gölayû qonaq ÷aüûrmûødû. Lÿmanûn

sevincinin ùÿddi-ùödudu yox idi. Axû Gölay doürudan da

Ëÿòèôÿ Íóðàí

64

xþøbÿxt idi. Gölay altû ay olardû ki, ùamilÿlik dþvrönö yaøayûrdû.O, Cÿlilin onu necÿ sevdiyindÿn, qaynanasûnûn, qaynatasûnûn onanecÿ qayüûyla yanaømasûndan danûøûr, sevincini bþlöøördö.Teymurun burda olmasû isÿ Gölayûn örÿyincÿ idi. ×önki, onunlasakit bir ýuøÿyÿ ÷ÿkilmÿyin ÷oxdan idi ki, arzusu ilÿ yaøayûrdû.Bötön ailÿ söfrÿ arxa-sûnda øirin-øirin sþùbÿt etdiyi vaxt Sÿlimÿ:

–Allaù xeyir elÿsin ýþrÿsÿn kimdi bu vaxt ýÿlÿn – deyibqapûya sarû ýetdi vÿ tanûmadûüû adamlarû ýþrdökdÿ:

–Kimi istÿyirsiniz? soruødu.Gÿlÿn yad adamlar:–Baüûølayûn xanûm, bura Tÿbrizýilin evidir?–Bÿli.–È÷ÿri ke÷mÿk olar?–Buyurun, ýÿlin, mÿn bu dÿqiqÿ Tÿbrizi ÷aüûraram. –

dedi elÿ bu vaxt Tÿbrizin onlarû qarøûladûüûnû vÿ tanûmadûüûnûýþröncÿ tÿÿccöblÿ susaraq örÿyinÿ daman bir ùissdÿn diksinir-miø kimi bir sþz demÿyib yan otaüa ke÷di.

O, bir qÿdÿr sonra ÷ay sözöb söfrÿyÿ ýÿtirÿndÿ, onlarûnmÿqsÿdini baøa döøÿrÿk sakitcÿ Tÿbrizin özönÿ baxûb ÷iyinlÿri-ni ÷ÿkdi.

Lÿman nÿ baø verdiyini bilmÿk belÿ istÿmirdi. ×önki bu yadadamlarûn ona el÷i ýÿldiyini aülûna sûüûødûrmaq belÿ istÿmirdi,özönö Gölaya tutub:

–Yox Gölay bu ola bilmÿz. Mÿnim sevdiyim var – deyibotaüûn pÿncÿrÿsindÿn baxanda Teymurun ÷ûxûb ýetdiyiniýþröncÿ, o, ùþnkörtö ilÿ aüladû.

Qonøu kÿnddÿn ýÿlÿn qonaqlar sþùbÿt ÿsnasûnda, ne÷ÿ ildirki, ona el÷i döøÿn oülanûn onlarûn qûzlarûna ýþz qoyduüunu vÿondan baøqa bir qûzla evlÿnmÿyÿcÿyini deyirdi: Sÿlimÿ: -

–Mÿn qûzûmûn da fikrini bilmÿliyÿm. Bir dÿ ki, sizinailÿylÿ yaxûndan tanûø olandan sonra bir sþz deyÿ bilÿrik. Axû

Eşqin rəngi

65

biz sizi tanûmûrûq. Adÿt var, qayda-qanun var, – deyÿ fikrinibildirdi.

***Son ýönlÿr Teymurun ÿli iøÿ yatmûr, ÿsÿblÿrini cilovlaya

bilmirdi. Þzönÿ ùe÷ bir yerdÿ raùatlûq tapa bilmÿyÿn Teymur biraylûq mÿzuniyyÿt ýþtörÿrÿk istiraùÿt mÿrkÿzindÿ dincÿlmÿkistÿyirdi. Bu möddÿt ÿrzindÿ o, i÷ dönyasûnda baø verÿn bötönanlaøûlmazlûüa son qoymaq vÿ þzönö ÿlÿ almaüa ÷alûøûrdû.

Ona baø ÷ÿkmÿyÿ ýÿlÿn qoùuma, dosta, tanûøa olduqcanaraùat tÿsir baüûølayan Teymuru baøa döømÿyÿ ÷alûøan bibisiSÿlimÿ:

–Teymur, oülum, axû nÿ olub sÿnÿ? Nÿ dÿrdin var ki, evin-eøiyin, iøin-ýöcön. Bÿlkÿ mÿndÿn saxladûüûn bir sþz var. Bibiqurban, sÿnin belÿ fikir etmÿyin mÿni ÷ox özör axû.

Teymur:–Ùe÷ bir naraùat÷ûlûüûm yoxdur bibi, ùÿr øey þz qaydasûn-

dadûr.Sÿlimÿ nÿsÿ fikirlÿøib:–Olmaya kimisÿ istÿyib elÿyirsÿn? De dÿrdin örÿyimÿ,

mÿndÿn utanma. Axû mÿnÿ dÿ demÿyib kimÿ deyÿcÿksÿn ki.Þzöm ýedÿrÿm qapûsûna. Allaùa øökör sÿnÿ nÿ olub ki, aüûlsÿndÿ, boy-buxun sÿndÿ, yaraøûq sÿndÿ, ýöl kimi iøin.

Teymurun elÿ bil ki, yarasûnûn qaysaüûnû qopartdûn. O,dÿrindÿn kþks þtöröb ýþzlÿrini ÿtrafa dolandûraraq:

–Yox bibi, elÿ bir øey yoxdur, – deyib susdu.–Teymur, de ýþröm örÿyin nÿ istÿyir biøirim, ýÿtirim? Sÿn

burda yatandan Lÿman þzöndÿ-sþzöndÿ deyil. Xþrÿk biøirmÿyÿtÿnbÿllik elÿyÿn qûz sÿnin÷ön xþrÿk biøirmÿk adû ýÿlÿndÿ mÿt-bÿxdÿn ÷ûxmûr. Bax bu buülamanû da o biøirib. Sÿlimÿ ýÿtirdiyinÿ vardûsa sumkadan ÷ûxarûb økafûn östönÿ qoydu..

Ëÿòèôÿ Íóðàí

66

VÛ FßSÈL

Ne÷ÿ il olar ki, Bakûya belÿ qar yaümamûødû. Ùÿrdÿn irimaøûnlar ara-sûra ýþzÿ dÿyirdi. Èki ýön øÿùÿr ÿùalisinin bötön iørejiminin iflic vÿziyyÿtÿ döømÿsi, dökan bazarlûüûn, ÷þrÿyinvaxtûnda alûnmamasû adamû ùþvsÿlÿdÿn ÷ûxarûrdû. Lakin buýþzÿlliyi bir dÿ ýþrÿ bilmÿyÿcÿyindÿn bötön ýönö ÷þldÿ qar-topu oynayan uøaqlarla bÿrabÿr bþyöklÿrin dÿ sevincinin ùÿddi-ùödudu yox idi.

Ne÷ÿ ýön idi ki, Milana þzönö yaxøû ùiss etmirdi. Gaùmÿdÿsi bulanûr, ýaù da ki, baøû ýicÿllÿnirdi.

Belÿ vaxtlarda o qorxudan ùe÷ bir yerÿ ÷ûxmazdû. Ayaüûa÷ûldûüû ýöndÿn ùÿtta maøûna minmÿyÿ eùtiyat edÿn Milanadostlarûnûn tÿkidi ilÿ onlarla birlikdÿ ýÿzintiyÿ ÷ûxmûødû.

–Mila kef elÿ al bunu ÷ÿk ùÿr øeyi ÷ûxar yadûndan . Sÿn÷ûxarmasan da bu kþpÿyoülunun malû elÿ øeydi ki, þzön qarûøûqsÿni yadûndan ÷ûxaracaq .

–Þzömö pis ùiss edirÿm Pÿrvin, örÿyim aüzûma ýÿlir.–Bÿlkÿ iølÿri xÿrÿblÿmisÿn ùÿÿ?–Aü el�m�, ay qûz, soyuqlamûøam, ýÿrÿk ùÿkimÿ ýedÿm.–Day-daynan aran necÿdir? Bu d�f� d� bir oülan,...–Necÿ bÿyÿm.–Nþø acûüun ýÿlir, deyirÿm ki, neynÿn dolanûrsan?–Onu demÿzlÿr.–Sÿn þlmöyÿsÿn nÿ bularû baøa döømÿy olur, nÿ dÿ ki, baøa

salmaq. Aüÿ Zulya o zÿùrimarû bÿri ver. Onun, bunun dÿrdini÷ÿkmeydÿnsÿ o zÿùrimardan ÷ÿkmey yaxøûdû – deyib yenicÿdoldurulmuø kazbeki selikon dodaqlarûna yaxûnlaødûraraq birqullab vurdu, sinÿisinÿ ÷ÿkib töstönö Milananûn özönÿ pilÿdi.

Eşqin rəngi

67

–Da bularûn da dadû qalmayûb, beø dayüalûüdû, ùamûsûndanyaxøûsû iynedi, bir dÿfÿ vur, bir ùeftÿ besöndö– deyib qÿù-qÿùÿ÷ÿkÿrÿk öz-ýþzönö turøutdu. Sonra

–Ùÿ, yeri ýÿlmiøkÿn ö÷ zakazûm var. Èki nÿfÿr qûz tapmaqlazûmdûr. Zulya bu iøÿ sÿn baxaceysÿn – deyib bir qullab davurub ciyÿrlÿrinÿ ÷ÿkÿrÿk töstösönö gþy� öfl�di:

–Biri var jûrnû o mÿnimdi... Gþrey belkÿ aülûnû yedim olduÿrim. Ùÿ-ùÿ-ùÿ.

–Aüÿz ùþvsÿlþn ÷atacey?–Dözönö bilmÿk istÿsþn yox. Belÿ dÿ ki, bezmiøÿm belÿ

ùÿyatdan. Naüÿdÿ pulu ÷ox olsa bir o qÿdÿr razû olaram.–Bÿs bizim iøimiz necÿ olacey sÿnsiz Mamulya?–Aüÿ, þlmÿyin, razû olmadûm ki bu daüa sþzdö dÿ deyirÿm.

Fikirlÿøÿndÿ ki, tek-tenùa ýþzlÿ ki, nedö-nedö molla-mþùöb kiøiýÿlecey, keyfini ýþrÿcey ùÿ-ùÿ-ùÿ. Mÿn dÿ dustaq qalaceyÿm.Allaù vurmuødu onu, elÿ mÿnniy dþyöl ey.

–Xÿbÿrön var, Pÿrvin?–Nedÿn?–Bu ýecÿ Avropa, otelin qabaüûnda olan ùÿnýamÿdÿn.–Nÿ olub beyÿm?–Aüÿz qoluboylarû basûblar maøûna aparûblar.–Kimlÿr?–Ètlÿr.–Èndi nolecey?–Ùe÷ nÿ olacey, saüûb buraxaceylÿr–Aüÿ o bÿdbÿxtlÿrdÿ nÿ var ki, saüsûnlar da. Sûraüaýön

ýecÿ birinÿ yazûüûm ýÿldi ÿlli dollar pul verdim, möcÿlmiøinbiriydi.

–Berekalla.–Aüÿ neylÿyim baxûb ýþrörÿm ki, bÿdbÿxtin biridö dÿ.–Bir ýön dÿ bizi aparaceylÿr onda nÿ verÿceysiz?

Ëÿòèôÿ Íóðàí

68

–Onun bir ÷arÿsi var, o da bizdÿ.–Aüÿ sÿni neynirlÿr onlar, canlarûndan beziblÿr beyÿm.–Ùÿmrÿy olmaq elÿ bötön xÿstÿliklÿrin dÿrmanûdur dÿ.Gecÿnin özöndÿ qarûn bÿyaz rÿnýi ÿks olunduqca sakitliyin

sÿsi ayaq altûnda qalan qarûn xûøûltûsûna qarûøaraq qulaq batûrûrdû.Uzaqdan ýÿlÿn polis maøûnûnûn iøûüû Pÿrvinýilin ýþzönö

qamaødûrûrdû. Bir ne÷ÿ dÿqiqÿdÿn sonra, bayaqdan qarûn östöndÿo tÿrÿf bu tÿrÿfÿ ýedib-ýÿlÿn insanlar i÷ÿrisindÿ, iki nÿfÿr milismaøûndan döøöb kö÷ÿdÿ veyllÿnÿn qûzlarûn qoluna ýirÿrÿk: –Siqaret ÷ÿkmÿk saülamlûüûnûz ö÷ön zÿrÿrlidir – deyib onlarûnùay-köyönÿ ÿùÿmiyyÿt vermÿyÿrÿk maøûna otuzdurub oradanuzaqlaødûlar.

* * *Ne÷ÿ ýön olardû ki, Saleù örÿyinin aürûsûndan yata bilmirdi.

Qardaøûnûn niýaran÷ûlûüû da ki, bir tÿrÿfdÿn. Tÿbrizin bu qÿdÿrýecikmÿyini ýþzlÿmirdi. Törkiyÿdÿ yaøayan dayûsûnûn tÿkidi ilÿiø dalûycan on beø ýönlöyÿ ýetmÿyinÿ baxmayaraq ùÿlÿ dÿ ýeriqayûtmamûødû.

O, teleqram vurmuødu. Orda yazûrdû.–Saleù mÿn bir möddÿt burada dayûmûn øirkÿtindÿ qalûb

iølÿmÿli olacaüam. Bu ciddi bir mÿsÿlÿdir. Sonra ÿtraflû sþùbÿtedÿrik. Bu ýediølÿ Tÿbriz Tökiyÿdÿ altû ay qalûb iølÿdikdÿnsonra mövÿqqÿti olaraq ýeri dþndö. Tÿbrizin ailÿsi bþyökolduüundan vÿ eùtiyac i÷indÿ yaøadûüûndan Törkiyÿdÿ qalûbiølÿmÿk istÿyirdi. Teymurun aldûüû maaøla demÿk olar ki, yemÿkxÿrclÿrini ýöclÿ þdÿyirdi. Ùÿr dÿfÿ analûüû deyirdi:

–Ay bala sÿnin ta evlÿnÿn vaxtûndû, nÿ bir adûna paltar alûbata bilmiøÿm, nÿ dÿ ki, bir qûzûl. Dÿdÿnin maaøûnûn da ki, adûnûtutasû deyil, qapûdan ýirib, bacadan ÷ûxûr – deyirdi. Èndi isÿonun sevincinin ùÿddi-ùödudu yox idi. ßrinin evdÿn ayrû

Eşqin rəngi

69

döømÿsini istÿmÿsÿ dÿ o buna mÿcbur idi. ßn azû ona ýþrÿ ki,balalarûnû istÿdiyi kimi bþyödöb boya-baøa ÷atdûrmaq vÿ dost-döømÿn i÷indÿ xar olmaq istÿmirdi. Teymurun da arzularû varidi.

–Oülum sÿnin ayaüûna protez qoydursaydûm dÿrdimolmazdû. Qoltuq aüacûnû atardûn. Sÿn tÿkcÿ darûxma. Allaùkÿrimdi.– Atasûnûnûn dediyi bu sþzlÿr Teymuru sa-kitlÿødirsÿdÿ, örÿyinin yarasû qþvr edirdi.

Artûq bir ilÿ yaxûn olardû ki, Tÿbriz Törkiyÿdÿ iølÿdiyi möd-dÿtdÿ onlarûn vÿziyyÿti ýetdikcÿ yaxøûlaøûrdû. Analûüû isÿ þz alÿ-mindÿ Teymurun toy tÿdarökönö ýþrördö.

–Ay bala, bir qûzû ýþz altû elÿmisÿn ya-yox? Allaùa øökör-lÿr olsun ta nÿyimiz yoxdur ki, kimdÿn ÿskiyik. Ùansû qûzûnqapûsûna durub ýetsÿm ÿldÿn-ayaüdan ýedÿr. Þzö dÿ ki, sÿninkimi bir oüul÷ön – deyirdi.

×imnaz Tÿbrizÿ ýÿldiyi ilk ýöndÿn uøaqlarla qaynayûbqarûømûødû. O, ÿvvÿl ýöndÿn Tÿbrizÿ sþz vermiødi ki,uøaqlarûnûn onunla þýey bir ana kimi narazû÷ûlûüû olsa, elÿ o ýönödÿ þzö ÷ûxûb atasûnûn evinÿ ýedÿcÿk. Doürudan da belÿ idi.×imnaz Teymuru, Gölayû þz doüma balasû kimi istÿyirdi.Kþrpÿlikdÿn doüma ana nÿvaziøini ýþrÿn Teymurla, Gölay da oýÿldiyi ýöndÿn anasûzlûüû bir an belÿ ùiss etmÿmiødilÿr. Teymuranalûüû ×imnazla dost kimi davranûr, onunla bþlöøördö. Ammaevlÿnmÿk adû ýÿlÿndÿ ùÿr dÿfÿ bÿùanÿ ýÿtirib:

–Yox sþùbÿt mÿnlik deyil. Sevdiyim qûz yoxdur, olsa belÿmÿn þzömö ona rÿva bilmÿrÿm – deyirdi.

Onun kimi sevdiyini soruøanda da sþùbÿtdÿn yayûnar:–Bu sþùbÿt bir dÿ tÿkrar olunmasûn,– deyib sÿrt cavab

verÿrdi.

* * *

Ëÿòèôÿ Íóðàí

70

Yaz ýÿlmiødi, yen� d� tÿbiÿt ýöllö-÷i÷ÿkli donunu ÿyni-nÿýeyinmiødi. Aüaclar bÿzÿkli ýÿlinÿ oxøayûrdûlar. Rözýarûnnÿfÿsinin tÿmasûndan bir-birinÿ toxunan ÷i÷ÿklÿr ùÿr tÿrÿfÿ xoøraùiyyÿsini yayûrdû. Bu ýþzÿlliyi ýþröb duyunca, þzönön biranlûq mÿlÿk olduüunu ùiss edirdi insan, u÷maüa qanadû olmurdu.Quølarûn nÿümÿsini eøitdikcÿ qÿlbindÿn min bir sþz ke÷irdi.Èlaùi eøqi tÿzaùör etdikcÿ, bötön canlûlar dönyanû ùiss edir, qÿl-binin ýþzöylÿ bu ýþzÿlliyi seyr edirdi, ruùÿn bu eøqin rÿnýinÿboyanûrdûlar.

Qaynatasûnûn ýÿliøi mönasibÿtilÿ Cÿlil ilÿ Gölay kþrpÿsiylÿbirlikdÿ onlara ýÿlmiødi. Gölayûn sevincinin ùÿddi-ùödudu yoxidi. O, ýaù balaca bacû, qardaøû ilÿ deyib ýölör, ýaù da analûüû ilÿdÿrd-sÿrini bþlöøördö. Teymurdan sþz döøÿndÿsÿ:

–Teymurun evlÿndiyi ýönö ýþrsÿydim dÿrdim olmazdû, –deyirdi.

Analûüû:–Ay qûzûm, onun ùe÷ fikrini bilmÿk olmur. Allaù elÿmÿsin,

elÿ bil ùe÷ evlÿnmÿk istÿmir ey, deyirdi. Gölay atasû ilÿ yoldaøûCÿlilin vÿ Teymurun øirin-øirin sþùbÿt etdiyini ýþröb:

–Eybi yox, bir ýön axûr þzö dillÿnÿr – deyib ýölÿ-ýölÿsþzönu baøûyla tÿsdiq edirdi.

Tÿbrizin ùÿyatûnda yaxøûlûüa doüru baø verÿn nÿ var idisÿdayûsû Meùdiyÿ borcluydu. Tÿkcÿ ona ýþrÿ ki, dayûsû Meùdionun ö÷ön istÿdiyi ýeniø imkanlarû yaratmûødû. O, yaøamaüûn nÿolduüunu indi baøa döøördö. Raùatlûüûni uøaqlarûnûn özöndÿkisevincdÿ, sûxûntûsûz ùÿyatda tapûrdû. Teymur isÿ qÿlbinin dÿrin-liyindÿ ýizlÿdiyi sevýisini ùe÷ kimÿ, ùe÷ cörÿ deyÿ bilmirdi.

Teymur Lÿmanû sevirdi. Lakin Lÿmana layiq olmadûüûnû,ÿýÿr olsa da ona yalnûz ÿzab verÿcÿyini döøönördö. O, tÿkiLÿman xþøbÿxt olsun, kimÿ ýetsÿ belÿ onun xþøbÿxtliyi mÿnimxþøbÿxtliyimdir. – deyÿ þzönÿ sþz vermiødi. Lÿman is�

Eşqin rəngi

71

þzlöyöndÿ: –ßýÿr o mÿni sevsÿydi ÿn azû ùiss etdirÿrdi ya, daGölaynan bir sþz ýþndÿrÿrdi. Bÿs nÿ ö÷ön bötön bunlarûmÿndÿn ýizlÿyir – deyÿ fikirlÿøirdi. Ona ýÿlÿn bötön el÷ilÿrirÿdd edir. Sevmÿdiyim olmayûnca mÿn þmröm boyu ÿrÿ ýet-mÿyÿcÿyÿm – deyirdi. Sÿlimÿ son vaxtlar qûzûndan nÿ isÿ ùissetdiyini ýizlÿtmÿyÿ ÷alûøsa da, el÷ilÿri ýeri qaytardûüû ýönöLÿmana bu sþzö demiødi:

–Qûzûm, bÿlkÿ bir istÿdiyin var, bunu de bilÿk? Niyÿ belÿedirsÿn? Qûzûn da bir vaxtû var, elÿ bilmÿ ki, el÷ilÿr ùÿmiøÿýÿlÿcÿk. Sonra –Bÿlkÿ deyÿsÿn biz ýedÿk sÿnÿ ýþrÿ el÷i. Dayaz qalûb, sizin zÿmanÿyÿ nÿ deyim.

Lÿmanûn aülamaqdan baøqa ÿlindÿn bir øey ýÿlmirdi. O nÿdöøönÿcÿyini belÿ bilmirdi.

Tÿbrizin imkanlarû ýeniølÿndikcÿ, dayûsûnûn mÿslÿùÿtinÿýþrÿ ailÿsini Törkiyÿyÿ aparmaq qÿrarûna ýÿlmiødi vÿ bir ýönýeri dþndökdÿ:

–Teymur, oülum, burda qalmaüûn daùa bir mÿnasû yoxdur.Èøimi qoyub ýÿlÿ bilmirÿm, sizdÿn dÿ niýaran qalûram, bir sþzlÿyûüûøûb ýedirik. Ùÿrdÿn kþnlömöz istÿyÿndÿ qoùum-ÿqrÿbanûýþrmÿk ö÷ön ýÿlÿrik. Yaøamaq lazûmdûr oülum, þzö dÿ insankimi. Øirkÿtdÿ ÿsas iølÿrdÿn birini dÿ sÿn aparacaqsan, –deyÿndÿ Teymur, – Ata mÿnim ùÿlÿki ýetmÿk fikrim yoxdur,– deyÿ cavab verdi.

–Sÿn ùe÷ bilirsÿn øansûnû ÿldÿn verirsÿn. Sÿnin burdaýÿlÿcÿyin yoxdur. Ordasa yaøadûüûn þmrön ùÿdÿr ýetmÿdiyinibilÿcÿksÿn – demiødi.

Teymur atasûnûn inadkar bir insan olduüunu bilirdi. Tÿbrizciddi cÿùdlÿ sÿnÿdlÿrin ùazûrlanmasûna ýþrÿ bötön ýönö÷alûøûrdû. Teymur vaxtûn sörÿtlÿ ke÷diyinin fÿrqinÿ varmadanyenÿ dÿ þzönÿ qapanûr, örÿyinin sirrini demÿyÿ bir adam tapmûr,ÿzab ÷ÿkirdi. Bir ýönsÿ atasû sevincÿk:

Ëÿòèôÿ Íóðàí

72

–Bötön sÿnÿdlÿr qaydasûndadûr, biletlÿri almûøam, ùazûr-laøûn. Bir ùÿftÿdÿn sonra Törkiyÿyÿ yola döøörök – þzö dÿùÿmiøÿlik, – dedi.

Teymur:–Ata, axû mÿn dedim ki, ýetmÿk fikrim yoxdur. Mÿn uøaq

deyilÿm, istÿdiyin vaxt þzönlÿ aparasan.–Sÿni burda qalmaüa mÿcbur edÿn nÿdir axû oülum? Belÿ

olmaz. Sÿn doürudan da uøaq deyilsÿn. Bÿli! Amma bilmÿlisÿnki, sÿnin ýÿlÿcÿyin var. Qal! Mÿn razû oldum, ùansû mÿqsÿdinÿ,ùansû istÿyinÿ ýþrÿ o ùÿyatdan imtina edirsÿn?

Teymur daùa bir sþz deyÿ bilmÿyib yumruqlarûnû divaravuraraq sarsûlmûø vÿziyyÿtdÿ stula ÷þkdö.

* * *Milananûn ö÷ illik ùÿbsxana ùÿyatû baøa ÷atmûødû. O ùÿbs-

xanadan ÷ûxdûüû ýöndÿ qûzûnû ýþrmÿk ö÷ön birbaø uøaq evinÿýÿlmiødi. Uøaq evindÿ iølÿyÿn iø÷ilÿr onun beø yaølû qûzû ilÿýþröødöyö anû seyr edikcÿ ýþz yaøûnû saxlaya bilmirdilÿr.

Rÿfiqÿlÿrindÿn fÿrqli olaraq Milananûn ùÿyata baxûøû onutanûyanlarûn qÿlbindÿ ona qarøû mÿrùÿmÿt ùissi yaradûr vÿ ùar-dasa onu baøa döømÿyÿ ÷alûøûrdûlar.

Milana qûzûnû baürûna basaraq:–Qûzûm, canûm mÿnim, daùa ùe÷ vaxt sÿni tÿk qoymaya-

caüam. Mÿni baüûøla qûzûm, bundan sonra sÿnin ö÷ön yaøaya-caüûma sþz verirÿm, and i÷irÿm qûzûm. Sÿn daùa ùÿsrÿtin nÿolduüunu bilmÿyÿcÿksÿn, kþrpÿm mÿnim– deyÿrÿk ýþz yaøûnûqoynuna tþkördö.

Yazûn þz rÿnýi, þz tÿbiÿti vardû. Gecÿ yaüan yaz yaüûøûnûnÿtri, torpaqdan buxarlandûqca, otlarûn, ýöl-÷i÷ÿyin ÿtrinÿ qarûøûbinsanû biùuø edir, ruùÿn cavanlaødûrûrdû.

Ö÷ ýön idi ki, Milana ÷ÿkdiyi bötön sûxûntûlarû qûzû ilÿ bir-

Eşqin rəngi

73

likdÿ unutmaq ö÷ön uzaq daü rayonunda tÿbiÿtin qoynundadincÿlirdi, ke÷miø acûlarûnû unutmaüa ÷alûøaraq bu ýþzÿlliyindadûnû ÷ûxarûrdû. Tÿbiÿtin ÿsrarÿnýiz ýþzÿlliyi ona ùÿr øeyi unut-dururdu, daxilÿn saflaødûrûrdû. O daüûn dþøöndÿn kökrÿyib daøanøÿlalÿni qûzûna ýþstÿrÿrÿk:

–Qûzûm bir bax, ýþr necÿ ýþzÿldir.–Ana, mÿn burda qalmaq istÿyirÿm nolar ýetmÿyÿy dÿ, ùÿ.–Yaxøû qûzûm, mÿn sÿnin bötön arzularûnû ùÿyata

ke÷irÿcÿyÿm, mÿnim balam – deyirdi. Milananûn örÿyi ùÿr ansaülam ùÿyat tÿrzi ke÷irib yaøamaüûn ùÿsrÿti ilÿ vururdu. Onunÿn möqÿddÿs ùisslÿrindÿn biri elÿ ailÿ ùÿyatû idi ki, hansûki onaqismÿt olmamûødû. O, ùÿmiøÿ rÿfiqÿlÿri ilÿ sþùbÿt zamanû deyir-di.

–Èstÿmiøÿm ki, ailÿm olsun, mÿni sevib yaøatsûn, bir qadûnkimi dÿyÿr verib qayüûma qalanûm olsun. Nÿ edim ki, bunuAllaù mÿnÿ ÷ox ýþrdö – deyirdi. Rÿfiqÿlÿri isÿ:

–Milana, ÿýÿr sÿn istÿsÿn ùÿr øey ola bilÿr, cavansan,ýþzÿlsÿn kim sÿninlÿ ailÿ qurmaq istÿmÿz ki. Amma bir øey varki, biz yaxøû yolda deyilik vÿ bizi ùansû kiøi istÿsÿ belÿ inanmaz,– deyÿ cavab verirdilÿr.

Milana:–Dözdör mÿnim taleyimdÿn dolayû bötön kiøilÿrÿ inamûm

itdi, ÿvÿzindÿ isÿ qÿlbimdÿ onlara qarøû sonsuz nifrÿt yarandû.Buna baxmayaraq yenÿ dÿ ÷ox istÿmiøÿm ki, ailÿm olsun –deyirdi. Vÿ bir ýön Milana arzusunda olduüu ùÿyata qÿdÿmqoydu. O qûzûnûn atasû ilÿ ailÿ qurub sevdiyi ùÿyatû, xþøbÿxtliyidaddû.

Pÿrvin dostlarûyla birlikdÿ azadlûüa buraxûlmûødû. O, ùÿrdÿnMilanaya baø ÷ÿkir, ùÿyatû ilÿ maraqlanûrdû. Pÿrvin.

–Mila, de ýþröm ÿrinlÿ necÿ dolanûrsan?–Pis deyil, ÷ox øökör ùÿr øeydÿn ÿvvÿl qûzûm atasûz deyil.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

74

Ondan aldûüûm mÿnÿvi raùatlûüû ùe÷ bir sþzlÿ izaù edÿbilmÿrÿm. Pÿrvin, ÷alûø sÿn dÿ birini tap ÿrÿ ýet, ailÿn olsun. Nÿvaxta qÿdÿr belÿ yaøayacaqsan axû. Sonrakû peøman÷ûlûqsa faydavermir deyiblÿr.

–Yox, aüÿz, mÿnniy dþyöl. Belÿ ùÿyat lomka÷ûlûüdu. Oturevdÿ bötön ýönö nÿdi-nÿdi ÿrim var. Èøivön-ýöcövön adû datuman yumaq.

–Bÿs uøaq, sÿn istÿyirsÿn ki, tÿk qalasan? Qocalanda sÿnÿkim baxacaq?

–Boø øeydi uzaq baøû detdomnan bir uøaq ýþtöröb deyÿrÿmki, sÿnin anan mÿnÿm. Paù atonnan, biz ata-anamûza neylÿmiøikki, bizdÿn olan neyliyÿcÿk bizÿ – deyib siqareti yandûrûb yenicÿtatuaj olunmuø qaølarûnû dartaraq – of, bu zibil dÿ mÿnÿ aürûverir – deyib – selikonunun tÿsirindÿn øiømiø dodaüûna tox-unurdu.

–Bÿs indi neylirsÿn, Pÿrvin?–Ùe÷ nÿ kef eliyirÿm. Elÿ bu vaxt ÿl telefonuna ýÿlÿn zÿný

onu sþùbÿtdÿn yayûndûrdû.–Alo Zulya, hÿ nedi? Saat ne÷ÿdÿ ýÿlÿceyÿm. Dediyim

qiymÿtÿ razûlaødû ya-yox? hÿri oldu. davay.–Mila, yarûm saata ýetmÿliyÿm, mÿnÿ ýþrÿ qulluq, nÿ

problemin olsa mÿnÿ xÿbÿr ver. Bir dÿ ki, yadûndan ÷ûxartma itlÿdostluüu elÿ, ÷omaüûvu elöndÿn yerÿ qoyma. Tak øto bu kiøilÿrÿinam, etibar elÿmÿ. Tak, mÿn salona ýetmÿliyÿm tÿlÿsirÿm,paka.

Pÿrvin Milanayla ýþröøöb ayrûldû. Milana onun ardûncabaxdû v� kþks þtöröb:

–Eù Pÿrvin, bir vaxt ýÿlÿr sÿn dÿ ùÿyatû baøa döøÿrsÿn nÿvaxtsa yoluna qayûdarsan. Onda da ÷ox ýec olacaq. ×önki,indidÿn xÿstÿliyini möalicÿ etdirmÿsÿn sÿni nÿ ýþzlÿdiyiniþzöndÿ yaxøû bilirsÿn, – dedi.

Eşqin rəngi

75

Ëÿòèôÿ Íóðàí

76

VÛ FßSÈL

Tamella xala Bÿxtiyarû inadûndan dþndÿrÿ bilmirdi.–Oülum, yaøûn þtör kimi ýþzlÿyirsÿn axû. Buna dÿymÿz

oülum. Bibinin dÿ kþnlö var ki, qûzûnû versin. QonøumuzMÿlaùÿtin qûzûnû demirÿm ùÿlÿ, su sonasû kimi bir qûzdû. Aülû,savadû, iøi, nÿ vaxta qÿdÿr dþzÿcÿyik sÿnin yersiz inadûna.

–Ana, sevmirÿm axû yÿqin ki, sÿn dÿ bunu istÿmÿzsÿn.–Sonra sevÿrsÿn axû o qûzda sÿn nÿ ýþrmösÿn? deyÿ

Tamella xala þzönÿ yer tapa bilmirdi.Niùadûn son mÿktubundan sonra Lalÿýilin evindÿ bir can-

lanma yaranmûødû. "Ùazûrlaø Lalÿ, uzaüû bir aydan sonraýÿlirÿm, toy tÿdarökönö elÿ, sÿnin÷ön ÷ox darûxmûøam, sÿnisevirÿm. Þpörÿm. Niùad".

Bÿli, belÿ dÿ oldu. Niùadla Lalÿnin toyu oldu vÿ toydan birne÷ÿ ay sonra xidmÿtini davam etdirmÿk ö÷ön Niùad ùÿrbikomissarlûüûn ÷aüûrûøûyla ùÿrbi ùissÿyÿ qayûtmalû oldu. Gönlÿrùÿftÿlÿri, ùÿftÿlÿr isÿ aylarû qovurdu. Yeddi ay idi ki, Lalÿ bÿt-nindÿki kþrpÿsiylÿ birlikdÿ Niùadûn yolunu ýþzlÿyirdi. Lalÿninanasû Sevda xala isÿ ùÿmiøÿ olduüu kimi ýiley dolu sþzlÿri ilÿLalÿni qûnayûr, onu qurduüu bu ùÿyatûna ýþrÿ danlayûrdû.

* * *Ne÷ÿ ýön idi ki, Esmiranûn ýþzönÿ yuxu ýetmirdi. Saleù qar-

daøû Tÿbrizin yanûna Törkiyÿyÿ ýetdiyi ýöndÿn, þzönÿ yer tapabilmirdi. Þz-þzönÿ:

–Yox, bu Tÿbriz deyil, mÿn dÿ Çimnaz þz yurdumu,yuvamû tÿrk elÿyib ýedÿm dönyanûn o baøûna. Elÿ øey yoxdur.Mÿnÿ ýþrÿ burada pis deyil. Gþrÿsÿn indi orda onun beyninÿ

Eşqin rəngi

77

nÿlÿr doldurulur. Yemÿyÿ ÷þrÿyim, yaøamaüa evim. Allaùaøökörlÿr olsun kimdÿn ÿskiyik ki, ÿvvÿl axûr ýeri dþndöyömözýön olacaq deyÿ aülûndan yöz cör fikirlÿr ke÷irirdi.

Saleù Törkiyÿdÿ bir ay qaldûqdan sonra ýeri dþndö. Esmirafikrindÿ yanûlmamûødû. O, ailÿsini dÿ ýþtöröb möÿyyÿn bir vax-tadÿk Tÿbrizin yanûnda qalûb iølÿmÿk vÿ bötön problemlÿriniùÿll etdikdÿn sonra ýeri dþnmÿk istÿyirdi. Esmira:

–Yox, Saleù, iki dönya bir olsa biri dÿ ùe÷, mÿn ev-eøiymiqoyub ùe÷ yerÿ ýedÿn deyilÿm. Bilmirÿm axû sÿn nÿ ýþrmösÿnorada?

Saleù:–Esmira, sþzÿ qulaq as, bu försÿt bir dÿ ÿlÿ döømÿyÿcÿk.

Uøaqlarûmûzûn ýÿlÿcÿyi ö÷ön lazûmdûr. ßýÿr sÿn ýetmÿsÿn mÿntÿk dÿ olsa ýedÿcÿyÿm. Teymur iøi ÷atdûra bilmir

–Elÿ isÿ yol a÷ûqdûr, nÿ durmusan? O qardaøûn, o da sÿn.Yaøayûn ýþrÿk nÿ vaxtadÿk yaøayacaqsûnûz yad eldÿ.

Saleù:–Esmira, sÿn niyÿ bu qÿdÿr dar döøöncÿlisÿn? Törkiyÿ

bizim vÿtÿnimizdir, dþyönÿn örÿyimiz, arxamûz, kþmÿyimizdir.Sÿn bötön bunlarû bilÿ-bilÿ mÿni ùþvsÿlÿdÿn ÷ûxardûrsan.

Esmira:–Yox ÿzizim, mÿn evimdÿn ùe÷ yerÿ bir addûm belÿ atan

deyilÿm, vÿssalam.

* * *Yayûn istisi yeri-ýþyö yandûrûrdû. Sÿlimÿ Lÿmana niøan

ýþtördöyö ýöndÿn, demÿk olar ki, ÿsÿb xÿstÿliyi tapmûødû.Lÿman ùÿr ýön aülayûrdû.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

78

–Baø ýþtöröb evdÿn ýedÿcÿyÿm, mÿni bÿdbÿxt etmÿyinizÿýþrÿ ùamûnûzû peøman edÿcÿyÿm, þzömö þldörÿcÿyÿm– deyir-di.

Sÿlimÿ:–Qûzû þz baøûna qoysan ya ùalva÷ûya ÿrÿ ýedÿr, ya da

zurna÷ûya. Axû sÿn nÿ istÿyirsÿn, mÿn baøa döøÿ bilmirÿm.Sÿnin bu sþzlÿrini atan eøitsÿ, elÿ ùÿmin ýön sÿni þldörÿr.Aülûnû baøûna yûü. Ùe÷ nÿ danûødûüûnû bilirsÿn?

–Ùÿ, ana, onsuz da þlöm belÿ yaøamaqdan daùa yaxøûdûr.–Axû sÿni nÿdir buna vadar elÿyÿn? Mÿktÿbi qurtardûn.

Atan onsuz da sÿni oxumaüa qoymayacaqdû. Kimdi sÿni baødan÷ûxardan?!

–Ùe÷ kim ana, tÿkcÿ onu bilirÿm ki, mÿn onu sevmirÿm vÿonunla bir ýön dÿ olsa belÿ yaøaya bilmÿrÿm.

–Bundan sonra ýecdir qûzûm. O qÿdÿr sÿnin kimi deyibsonradan xþøbÿxt olanlar var ki. Þyrÿøÿrsÿn, mÿnim balam.Geriyÿ yol yoxdur. ßýÿr olsa belÿ ýÿrÿk el-alÿm i÷indÿ rösvayolaq. Dayûn arvadûnûn adûmûza vuduüu lÿkÿ ùÿlÿ östömözdÿnýetmÿyib. Onu nÿ qanla yumaq oldu, nÿ dÿ þlömlÿ. Allaùa bax,bizi biyabûr elÿmÿ? Onlar ÷ox yaxøû adamlardûr, axû niøanlûn dapis oülan deyil. Èøi, ýöcö, evi-eøiyi, aülû, pulu, maøûnû. Bundanartûq nÿ istÿyirsÿn axû. Bir dÿ ki, þzö sÿni istÿyib. ßýÿr ata-anasûnûn istÿyi ilÿ olsaydû, sÿn deyÿn idi. ßsas oülanûn sevýi-sidir, qûzûn istÿyi olmasa da olar. Vay o ýönÿ ki, oülan istÿmÿsin.Bax bÿdbÿxt÷ilik onda baølayûr. Ùÿr øey yaxøû olacaq qûzûm,þyrÿøÿcÿksÿn.

–Ana, mÿn sevmÿdiyim insana necÿ þyrÿøÿ bilÿrÿm? Bumömkön deyil.

–ßýÿr atan bilsÿ ki, sÿn o sþzö dilinÿ ýÿtirirsÿn.–Bÿsdi, ana, mÿni atamla az ùÿdÿlÿ. Mÿnim arzularûm var.

Onsuz da bilirÿm ki, bötön bunlarûn daha he÷ bir mÿnasû yoxdur.

Eşqin rəngi

79

–Axû nÿyin mÿnasû yoxdur, ùansû arzularûn daøa dÿyibqûzûm? Yalvarûram, nÿ dÿrdin var mÿnÿ de. Mÿn anayam, sÿnibaøa döøÿrÿm. Mÿnÿ yazûüûn ýÿlsin. Ana olarsan bilÿrsÿn ki,þvlad sevýisinin ÿzabû nÿ demÿkdir. Kimdir axû sÿnin örÿyindÿqûzûm..?

–Ana bunun daùa ùe÷ bir ÿùÿmiyyÿti yoxdur.–Axû, ney÷ön?–Olsa belÿ qeyri-mömköndör.–Øökör Allaùa ki, bunu þz dilindÿn eøitdim. Ùÿ, qeyri-

mömköndör, sÿn bunu bilmÿlisÿn. Bir dÿ ki, ana qurban sÿniistÿsÿyÿn bir dÿfÿ dÿ olsa durub ýÿlÿrdi, adûnû tutardû. Yoxsa buda bir biyabûr÷ûlûqdûr ki, sÿn bunu deyirsÿn.Bunu bir baøqa adameøitsÿ bizi daøa qalaq edÿr. Bir daø altdan, bir daø östdÿn. Buýöndÿn qaø-qabaüûnû tþkmÿ, bir eynin a÷ûlsûn. Daøû tþkÿtÿyindÿn þzönÿ dÿ, mÿnÿ dÿ yazûüûn ýÿlsin. Dayûnýil dÿýÿlÿcÿk toyuna. Gþr nÿ ùÿnýamÿ olacaq. Bircÿ Teymurun datoyunu etsÿydik ùe÷ dÿrdim olmazdû. Ènadkarlûqda o da sÿndÿnýeri qalmaz.

–Yÿqin ki, onun da istÿdiyi yoxdur, yoxsa Törkiyÿ kimi biryerdÿ ÷oxdan evlÿnmiødi.

–Yox, ay qûzûm, onun da dÿrdi ayrû dÿrddi–Onun nÿ dÿrdi var ki ana?–Bir ýön ùÿlÿ Törkiyÿyÿ ýetmÿmiødÿn qabaq onunla

sþùbÿt etdim. Dedim bir qûzû ad elÿ, ùe÷ olmasa bilÿk. Èølÿ ýÿltoyunu edÿk. Bir sþzlÿ evlÿn. Mÿnÿ nÿ desÿ yaxøûdûr bibisiþlmöø.

–Yox bibi, mÿn ùe÷ vaxt evlÿnmÿyÿcÿm– soruødum niyÿelÿ deyirsÿn axû?

Dedi ki, mÿn möùaribÿdÿ ayaüûmû itirdiyim ýöndÿnxþøbÿxtliyimi dÿ itirmiøÿm.

Dedim ki, o qÿdÿr sÿnin kimi oülanlar var ki, þzönö asûb

Ëÿòèôÿ Íóðàí

80

þldörmÿyib ki, ùamûsû da evli, ailÿsi, uøaüû. Tÿki sÿnin istÿdiyinolsun.

–Yox, mÿnÿ ùansû qûz ýÿlÿr ki, – ýöldö. Sonra da soruø-dum, bÿlkÿ örÿyindÿ kim isÿ var?. dedi:

–O mÿnim örÿyimdÿ sirrdi. Elÿ örÿyimdÿ dÿ qÿbir evimÿýedÿcÿk. Mÿn sevdiyim qûza ùe÷ vaxt þzömö rÿva bilib ona ÿzabvermÿrÿm, – dedi.

Elÿ bu vaxt Lÿman daxilindÿ baø verÿn ùÿyÿcan dolu ùiss-lÿrini istÿr-istÿmÿz biruzÿ verdi, bu da Sÿlimÿnin ýþzöndÿnyayûnmadû.

* * *Sÿlimÿýil Lÿmanûn toyuna ùazûrlûq ýþrördölÿr. Lÿmanûn

qaynanasûnûn yenicÿ alûb ýÿtirdiyi paltarû o tÿrÿf bu tÿrÿfÿ÷evirib qûzûnûn ÿyninÿ tutaraq:

–Elÿ bil yöz dÿfÿ ÿyninÿ þl÷ölöb-bi÷ilib qûzûm, ýet ùÿlÿ birýeyin, ýþr rÿnýinÿ necÿ döøör. Rÿnýi bÿnþvøÿ ýölönönrÿnýindÿdir. Bax bu rÿný sÿnÿ ÷ox yaraøûr. O donu Lÿmanaverÿrÿk ýþz-qaøla:

–Di ýet, tez ol qaynanan da baxsûn, – dedi. Elÿ bu vaxtGölay kþrpÿsi ilÿ i÷ÿri daxil olub bibisi vÿ Lÿmanûn qaynanasûilÿ þpöøöb ýþröøÿrÿk bÿs Lÿman ùanû, – deyÿ soruødu.

Sÿlimÿ kþrpÿni qucaüûna alûb, - ýet, Lÿman yataq otaüûndapaltarûnû dÿyiøir – dedi. Gölay otaüa ke÷dikdÿ Lÿmanû keyimiøùalda kresloda oturaraq ÿlindÿki bÿnþvøÿ rÿnýli donuylaýþzönön yaøûnû sildiyini ýþröb ùÿyÿcanla:

–Sÿn nÿ edirsÿn Lÿman? Bu nÿdir, qaynanan ýþrÿr yaxøûdöømÿz. Niøanlûn eøidÿr bilÿr, nÿ deyÿr.

–Mÿnim ö÷ön ùe÷ bir fÿrqi yoxdur Gölay, mÿn elÿ budÿqiqÿ þlmÿk istÿyirÿm.

–Dÿlilik etmÿ Lÿman, dur ýþzönön yaøûnû sil, tez ol. Bir dÿ

Eşqin rəngi

81

ýþrdön bibim ÷aüûrdû. Bax elÿ bu dÿqiqÿ dur ýeyin, ÿl-özönö yu.Sÿni bu vÿziyyÿtdÿ ýþrÿn olmasûn, bildin. Gölay Lÿmanûn buevlilikdÿ kþnlö olmadûüûnû bilsÿ dÿ qÿlbindÿ kiminsÿ olduünubilmirdi.

–Lÿman, atamýil bir ùÿftÿdÿn sonra ýÿlir. Camaat toyaùazûrlaøûr. Sÿndÿn baøqa ùamû sevinir. Toyun olacaq, ùÿr øeyyaddan ÷ûxacaq. Bir uøaüûn olanda bilÿcÿksÿn sevýinin nÿolduüunu. Bilirsÿn Lÿman, bir möqÿddÿs sevýi var, o da þvladsevýisidir. Sÿn sonra baøa döøÿcÿksÿn ki, ÷ÿkdiyin bötön ÿzablarÿziyyÿtdÿn, özöntödÿn baøqa bir øey deyilmiø.

–Eù Gölay, axû sÿn ùardan bilÿsÿn ki, mÿn nÿlÿr ÷ÿkirÿm.–Axû nÿlÿr döøönörsÿn, Lÿman? Kimdir sÿnin sevdiyin

axû? Sevdiyin niøanlûndan artûqdûr, mÿyÿr?–Artûqdûr, Gölay artûqdûr. Mÿn sÿni qûnamûram. Sÿn

sevýinin nÿ olduüunu bilmirsÿn. Sÿn ÷ox sadÿlþvùsÿn, Gölay.Amma nÿ yaxøû ki, bilmirsÿn yoxsa mÿnim kimi ÿzablar i÷indÿyaøayardûn.

–Mÿnim ailÿ xþøbÿxtliyim sevýi deyil? Lÿman, sÿn sevýideyÿndÿ nÿyi nÿzÿrdÿ tutursan ki? Cÿlil mÿni ÷ox istÿyir,þvladûm var, mÿn ùÿyatûn nÿ olduüunu onunla ailÿ qurduqdansonra bilmiøÿm. Xþøbÿxt olduüumu ùÿr ýön ýþrörÿm. Bu azdûrmÿyÿr?

–Ùÿ Gölay, döz deyirsÿn kim sevýini necÿ qÿbul edirsÿùÿyatû da belÿ dÿrk edir. Dönyasûnû da o eøqin rÿnýindÿ ýþrör.Sÿn buna layiqsÿn, Gölay.

–Bÿs sÿn Lÿman, sÿn buna layiq deyilsÿn? Bununla nÿdemÿk istÿyirsÿn axû. Bir dÿ ki, mÿni yayûndûrma, onsuz da ùÿrøey þtöb ke÷ib. Sevdiyinin kim olduüu da mÿnim ö÷ön ÷oxmaraqlûdûr.

–Bunu ùe÷ þzömÿ deyÿ bilmirÿm Gölay, baøa döøörsÿn?–Yox ùe÷ bir øey baøa döøÿ bilmirÿm. Sÿn þzönÿ deyÿ

Ëÿòèôÿ Íóðàí

82

bilmÿdiyin insanû necÿ sevÿ bilÿrsÿn axû?–Bu ilaùi sevýidir, buna qÿlbin sevýisi deyirlÿr, Gölay. Ùe÷

vaxt, ùe÷ zaman bu dönyada qovuøa bimÿyÿn sevýi. Bilirsÿnonun rÿnýi necÿdir? O, rÿnýsizdir, Gölay, rÿnýsiz. Ona baxan-da ùe÷ nÿyi ýþrÿ bilmirsÿn.

–Ùe÷ rÿnýsiz dÿ rÿný olar, Lÿman? O necÿdir ki, bÿyÿm?–O rÿnýin adû nurdur, Gölay, insanû insanda yox edÿn

rÿnýdir.–Aülama Lÿman, sÿn Teymurun canû. Bilirÿm ki, sÿn onu

÷ox istÿyirsÿn, nÿ olar aülama. Bir ýözýönön qarøûsûna ýÿl. Gþrnecÿ sÿnÿ yaraøûr. Bÿnþvøÿ rÿnýi, bÿnþvøÿ ýölönÿ oxøadûn sÿnay qûz.

–Ùÿ Gölay, mÿnim qismÿtim dÿ elÿ bÿnþvøÿ ýölönönþmrö, qismÿti kimidir.

–Qurtar bu sþùbÿti sÿn Allaù, örÿyimin yaüû ÿridi. Gÿlir,qaynanandû, özöndÿ bir tÿbÿssöm olsun, ay qûz.

* * *Toya iki ýön qalûrdû. Tÿbriz ailÿsi ilÿ birlikdÿ Törkiyÿdÿn

Lÿmanûn toyuna ýÿlmiødi. Saleùin arvadû, uøaqlarû ilÿ birlikdÿburadaydûlar. Sÿlimÿ Saleùin iølÿ ÿlaqÿdar olaraq ýÿlmÿdiyiniTÿbrizýilin toydan bir ne÷ÿ ýön sonra ÷ûxûb ýedÿcÿyini deyirdi.Elÿ ona ýþrÿ dÿ ÿl-ayaüa döøÿrÿk qardaøû Tÿbrizÿ:

–Ay qardaø, ýÿlmiøkÿn Teymuru da evlÿndir. Nÿ vaxtadÿksubay ýÿzÿcÿk, – deyirdi.

Analûüû isÿ:–Ay qûz, sÿn kefdÿn danûøûrsan. Kimin nÿ ùÿddi var ki,

Teymurun yanûnda elÿ sþùbÿt elÿsin. Kim onuynan döømÿnolmaq istiyirsÿ, onu deyÿ bilmÿrÿm, – deyirdi. Ùe÷ buraýÿlmÿyÿ fikri dÿ yoxiydi, sonra bilmirÿm necÿ oldusa durdu ki,ýedirÿm. Bilmÿk dÿ olmur ki, bu nÿ fikirlÿøir. Dinmir, danûømûr,elÿ bil bötön dönyanûn dÿrdi-sÿri buna qalûb.

Eşqin rəngi

83

* * *O ýön, toy ýönö ýÿlib ÷atdû. Bötön qoùum-ÿqrÿba bu toyda

iøtirak edir, øÿnlÿnir, sevinirdilÿr. Tÿkcÿ Teymurdan savayû. Obir qÿdÿr oturub sakitcÿ tamaøa etdikdÿn sonra toyun yarûsûndaduraraq ùe÷ kÿsÿ bir sþz demÿdÿn ÷ûxûb ýetdi. Ö÷ ýön sonra,Lÿmanû ÿr evinÿ ýÿlin kþ÷örtdölÿr.

* * *Fÿsillÿr bir-birini ÿvÿz etdikcÿ, insan þzö dÿ tÿbiÿtÿn dÿy-

iøirdi. Mÿùsul yûüûmû baølamûødû. Kÿnd camaatû bu vaxtlardadaùa fÿal olur, qûø azuqÿsi ö÷ön tÿdarök ýþrördölÿr.

Gön qöruba dþnördö axøama az qalırdı. Özöm yûüûmû baøa÷atmûødû, ùÿmiøÿ olduüu kimi iødÿn yorüun-arüûn qayûdan iøadamlarû yol boyu yorüunluüu ÷ûxsûn deyÿ ýölöb danûøûrdûlar.

Ùÿmiøÿ þzöndÿn razû olan Tellinin bu ýön dÿ dili boüazûnasûümûrdû.

–Aüûz xÿbÿrön var Sÿlimÿnin qûzûndan?Sÿnÿm arvad:–Ùindi nolub ki, bÿyÿm?Telli:–Zaùûlûüda deyillÿr diksinib, uøaüû alûblar ÿlindÿn þzönö dÿ

bismillaù olsun nÿdi onun adû, deyÿ dÿ bilmirÿm, pisix balnisÿs-inÿ qoyublar.

–Dÿlixanaya?–Yox, ay qûz ey, psixlÿr yatan balnisiyÿyÿ.–Ya Ùÿsÿn ke÷ÿl, yÿ ke÷ÿl Ùÿsÿn, psix balnisÿsi dÿ dÿlix-

anadû dÿ!–Qulaüûvu ÷ÿk.–Aüûz elÿ olacaüdû dÿ. Adam naüÿdÿ dþyölöb-sþyölÿr.

Dÿdÿsi evinÿ acûq eliyib ýedÿndÿ dÿ dÿdÿsi bir yannan yetimin

Ëÿòèôÿ Íóðàí

84

ýönönö qara eliyirdi.–Belÿ ýetsÿ qalmaz.–Gþrÿsÿn uøaüûna kim baxûr.–Qaynanasû.–Aüûz ùa÷andan qaynana oülun balasûna baxûb ey,

rÿùmÿtliyin qûzû, elÿ yenÿ dÿ yök Sÿlimÿ yazûüûn östönÿdöøÿcÿk.

–Elÿ anasû baxsa yaxøûdû, anadan baøqa boø øeydi, ey.–Deyÿndÿ deyÿrdim ki, rÿùmÿtliy Aüamusanûn oülu arvad

saxlaya bilmÿz. Ancaq ki, ýþrdön, oüul ey, bax buna deyÿrÿm.Bir qûzû oldu, rÿùmÿtlik Xanûm arvadûn adûnû ona verdilÿr. Sonrada ki, ýÿtirdi Allaù bir oüul da östÿliy verdi. Yaü bal kimidolanûrlar.

–Aüûz day olar da yaü-bal kimi, olmuyanda mÿn olmuya-caüam k2i, qûzûn dÿdÿsinin bir ÿli olarûn östöndÿdi. Ùÿlÿ, östÿliyoülanûn altûna nÿdi o qara maøûnnan alûb atûb, ùÿ mersedes. Belÿqudadan kim inciyÿr.

–Vaxt vardû ki, ÷þrÿy pulun ýöclÿ tapûrdûlar. Èndi pula puldemirlÿr. Kiminin ÿvvÿli, kiminin axûrû.

–Allaù þzö bilÿn mÿslÿùÿtdi. Bÿdbÿxtin elÿ dÿrdi var ki,milyonlarû versÿ dÿ saüalmaz. Oülunu deyirÿm, yarû yaøa ÷atûbevlÿnmÿyib, baø ýþzö dÿ aüarûb.

–Kimdi ona ýÿlÿn, mÿsÿlÿn, kim saülam oülanû qoyubøikÿstÿ ÿrÿ ýedÿr.

–Aüûz ÿstÿüförullaù de. Bir dÿ ki, niyÿ ýetmir axû? Varûvar, dþvlÿti dþvlÿt. O qÿdÿr ýþzÿl-ýþy÷ÿk oülanlar var ki, ÿsýÿr-liyÿ dÿ ýetmÿyib, töfeylinin biridi. Dÿdÿ, ana øotuna yaøayûr. Yada ki, kö÷ÿlÿrdÿ iøsiz-ýöcsöz veyillÿnirlÿr.

Avtobus kÿndin i÷iylÿ ke÷dikcÿ, bir-bir fÿùlÿlÿri döøörÿrÿkýetdikcÿ ýþzdÿn itirdi...

Eşqin rəngi

85

Ëÿòèôÿ Íóðàí

86

VÛÛ FßSÈL

Ö÷ ýön idi ki, ara vermÿdÿn yaüan yaüûø axûr ki, sÿnýidi.Øimal kölÿyinin tÿsirindÿn öøöyÿn aüaclar titrÿødikcÿ,yarpaqlarûn östöndÿn sözölÿn yaüûøûn son damcûlarû, øeùÿdþnÿrÿk donub qalûrdû. Payûzûn ýÿliøini xÿbÿr verirmiø kimiquølarûn cinýiltili sÿsi ÿtrafû baøûna ýþtörmöødö. Kö÷ÿdÿ o tÿrÿf,bu tÿrÿfÿ qa÷ûøan uøaqlarûn sÿsi sanki quølarûn sÿsinÿ sÿs verir-di.

–Atam ýÿldi, atam ýÿldi – deyÿ sevinclÿ qûøqûran balacaØÿms atasûnûn qucaüûna qa÷araq, qollarûnû a÷ûb onun boynunasarûldû.

Saleù qûzûnû baürûna basûb öz-ýþzöndÿn þpdö:–Qûzûm ùe÷ bilirsÿn sizdÿn þtrö necÿ darûxmûøam – dedi

sonra da onun balaca toppuø ÿlindÿn tutub evÿ tÿlÿsdi.Esmiranûn inadkarlûüû özöndÿn oülunun atasûna dediyi ýiley

dolu sþzlÿrini Esmira ùe÷ cörÿ qÿbul edÿ bilmirdi. Acûqla.–Saleù, ùe÷ bilirsÿn oülunun iddiasû nÿdir? Tanûmadûüûmûz,

bilmÿdiyimiz bir ýÿdÿnin qûzûna vurulub. Ayaüûnû yerÿ diriyibki, oldu odu, olmadû ùe÷ kÿs. Mÿn baø ýþtöröb ýedÿcÿyÿm. Buda bunun qeyrÿti.

Saleù fikirli-fikirli:–Ènadkar÷ûlûqda anasûna oxøayûb.Esmira þzönö saxlaya bilmÿyib:–×ûxûb ýetmÿyindÿ dÿ sÿnÿ – dedi.Saleù:–Esmira, Amidin az yaøû yoxdur. O þzö qÿrar verÿ bilir nÿ

olar nÿ olmaz. Kimi istÿyir onu da alacaq.Esmira:

Eşqin rəngi

87

–O ýön þzömÿ od vurub, odduyaram. Bu da sÿn deyilsÿnki, baøûnû ÿtÿyinÿ qoyub ÷ûxûb ýedÿsÿn. Ya mÿn deyÿn olacaq,ya da ùara ýedir ÷ûxûb ýetsin! Mÿn onun anasûyam. ßziyyÿt÷ÿkib bþyötmöøÿm ÿýÿr mÿnim sþzömö þvladûm eøitmirsÿ niyÿýþrÿ yaøayûram. Göl kimi bacûmûn qûzû var onu alacaq. Sabaù dabilÿcÿyÿm ki, mÿnim evimdÿ mÿnÿ canû yanan var. Yoxsa ki,nÿdir–nÿdir ýÿlin ýÿtirmiøÿm. Yad qûzûnû baøûvun aüasû elÿ,sonra da yan tþköl.

Saleù:–Esmira sÿn ÷ox danûøûrsan, amma az bilirsÿn. Sÿn onun

taleyi ilÿ oynaya bilmÿzsÿn. ×ox da ki, þvladûndûr.Esmira:–Sÿni baøa döømÿdim. - deyib ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi.–Onda sÿsini ÷ûxartma, artûq sþz-sþùbÿt dÿ lazûm deyil,

vÿssalam.Esmira ÿlini ùavada yellÿyÿrÿk:–Baxarûq ýþrÿrik!Saleù bir ne÷ÿ ay evdÿ qaldûqdan sonra yenidÿn Törkiyÿyÿ

qayûtdû.Èllÿr þtdö, Esmiranûn tÿqibinÿ-tÿkidinÿ tab ýÿtirÿ bilmÿyÿn

oülu anasû ilÿ qarøû-qarøûya ýÿlÿrÿk:–Ana, bÿsdir, mÿnim ùÿyatûmla oynadûn. Mÿn xalamûn

qûzûnû bacû kim istÿyirÿm. Sevdiyim qûzdan baøqa ùe÷ kim mÿnixþøbÿxt edÿ bilmÿz. Ana, mÿni baøa döø, yalvarûram. Aida ilÿbir-birimizi sevirik. Mÿn onsuz yaøûya bilmÿrÿm.

–Mÿni nÿylÿ qorxudursan, sÿn dÿ mÿnim ö÷ön Saleùolmayacaqsan. Ya o qûz, ya da mÿn, ikisindÿn birini tut. Ya daki, yol a÷ûqdûr. Get þl qal, þzön bilÿrsÿn!

Elÿ ùÿmÿn ýönön sÿùÿri bu xÿbÿri eøidÿn ùÿr bir kÿssarsûlmûø vÿziyyÿtdÿ yerindÿcÿ donub qaldû. Amid vida mÿk-tubu yazaraq, sevdiyi qûzûn yaøadûüû binanûn qarøûsûnda aüacûn

Ëÿòèôÿ Íóðàí

88

gþvdÿsindÿn þzönö asmûødû.Saleù þvladûnûn baøûna ýÿlÿn bu mösibÿtÿ ýþrÿ Esmiranûn

ýönaùkar olduüunu bilÿrÿk oülunun dÿfnindÿn sonra baøýþtöröb ÷ûxûb ýetdi. Qardaøû Tÿbrizin iradûna baxmayaraq, oülu-mun þlömöndÿ mÿn dÿ ýönaùkaram – deyib, baøûnû ÿllÿriarasûnda tutub ùþnkörördö.

* * *Tÿbriz Törkiyÿdÿki ùÿyatûndan ÷ox razûydû. O, ×imnazdan

olan oülunu vÿ qûzûnû oxudaraq demÿk olar ki, arzusuna÷atmûødû.

Meùdi bÿyin øirkÿti uzun illÿr idi ki, Törkiyÿdÿ þzönönfÿaliyyÿtinÿ ýþrÿ birincilÿr sûrasûnda ad qazanmûødû. Yöksÿkÿmÿk ùaqqû ilÿ tÿmin olunmuø iø÷ilÿr, Meùdi bÿyin onlara qayüûilÿ yanaømasûndan sþùbÿt a÷ûr vÿ iøin ÿsas tÿøkilat÷ûsû olanTÿbrizin ýþstÿrdiyi xidmÿtÿ ýþrÿ razûlûq edirdilÿr. Meùdi bÿyinfÿaliyyÿti ùaqda qÿzetlÿr yazûr, radio vÿ televiziya möxtÿlifýþröølÿrdÿn fraqmentlÿr verir vÿ uüurlarû yayûmlayûrdû. Meùdibÿyin øirkÿti ilÿ rÿqabÿt aparan yeýanÿ øirkÿt Nelli øirkÿti idi ki,onun da rÿùbÿri Törxan bÿy idi. Hÿmin bu øirkÿtin isteùsaletdiyi bötön mallarû dönyada øþùrÿt qazanmûødû.

Möasir aparaturalarla tÿcùiz olunmuø øirkÿtin iø÷ilÿri yorul-maq bilmir, ruù yöksÿkliyi ilÿ iø fÿaliyyÿtini davam etdirirdilÿr.Buna baxmayaraq Törxan bÿylÿ Meùdi bÿyin arasûnda dostluqmönasibÿtlÿri dÿ var idi. Belÿ ki, ziyafÿtlÿrdÿ birlikdÿ iøtirakedir, ýþrölÿcÿk iølÿr ùaqûnda möÿyyÿn sþùbÿtlÿr aparardûlar,ùansûsa problemlÿrini ÷þzÿr, mözakirÿlÿr edÿrdilÿr.

Bir ýön dÿ belÿ bir ziyafÿti Törxan bÿy ona mÿxsus olanmalikanÿsindÿ ke÷irirdi. Meùdi bÿyi vÿ onun qoùumlarûnû dadÿvÿt etmiødi.

Törxan bÿyin oülunun niøan mÿrasimiydi. Mÿrasimdÿ möx-

Eşqin rəngi

89

tÿlif tÿbÿqÿlÿrdÿn olan iø adamlarû iøtirak edir. Törxan bÿyinoüluna xþøbÿxtlik arzulaydûlar.

Nelli xanûm da burdaydû, Törxan bÿyin mÿøuqÿsi Nellixanûm, hÿmiøÿ olduüu kimi ùamûnûn diqqÿtini cÿlb etmÿyÿ÷alûøûr, ýþzÿlliyini nömayiø etdirÿrÿk ziyafÿtdÿ olan qonaqlarqarøûsûnda ÿdayla ýþz sözdörÿrÿk onlarû nÿzÿrdÿn ke÷irirdi.Xanûm Nelli Törxan bÿyin ilk vÿ ÿvÿzolunmaz mÿøuqÿsi idi.Nelli ùÿm dÿ ciddi iø adamû idi. Törkiyÿdÿ fÿaliyyÿt ýþstÿrÿnqadûn ùÿrÿmxanasûnûn rÿùbÿri idi. Xösusi davranûøû ilÿ ùamûnûndiqqÿtini cÿlb edÿn Nelli xanûmûn ýþzö deyÿsÿn bu dÿfÿ Meùdibÿyi tutmuødu.

O, ùisslÿrini biruzÿ vermÿdÿn ýþzlÿrini Meùdi bÿyinýþzlÿrinÿ zillÿyÿrÿk, onun fikrini yayûndûrmaüa ÷alûøûrdû. BunuTörxan bÿy ùiss etmÿsÿ dÿ Meùdi bÿy yaxøû baøa döøördö. Nellixanûm ona yaxûnlaødû vÿ gölömsöndö:

–Törxan bÿy sizin øirkÿt ùaqqûnda ÷ox øeylÿr danûøûr, ùÿttasizin þzönöz ùaqda belÿ – deyÿ ýþzlÿrini sözdörÿrÿk ÿlindÿtutduüu bakalû boyalû dodaüûna yaxûnlaødûraraq ýþz vurubýölömsöndö.

Meùdi bÿy bu ÿdadan ÷aømûø ùalda, þzönö toparlayûb mÿm-nun, eyni zamanda ciddi tÿrzdÿ:

–Bÿli, biz uzun zamandû ki, dostuq Törxan bÿylÿ – dedi.Nelli xanûm qaølarûnû dartaraq:–Uzun zamanmû, ooo... bu daùa ýþzÿl. Bÿs ney÷ön sizi

mÿnlÿ tanûødûrmayûb?O, bir qÿdÿr mÿnalû baxûølarla duruxduqdan sonra yenidÿn.–Siz azerisiz, deyilmi, – soruødu .–Bÿli, mÿn Azÿrbaycanlûyam vÿ burda ÷alûøûram.

Bildiyiniz kimi Törxan bÿylÿ dÿ iø birliyimizi uüurla yapûrûq!Nelli xanûm qÿù-qÿùÿ ÷ÿkÿrÿk:–Siz törk lÿùcÿsiylÿ konuøuyorsunuz?

Ëÿòèôÿ Íóðàí

90

–ßlbÿttÿ, axû biz törkök.Nelli xanûm dÿrindÿn kþks þtörÿrÿk, øÿrabû baøûna ÷ÿkib:–Evet ùÿ demÿkdir. Siz azÿri törkösöz. Aynû zamanda ben

de sizinle iø birliyi kurmak istiyorum. Elbÿtde ki, Törxan beyinùaberi olmamaq øartû ilÿ, anlaøtûkmû?

Meùdi bÿy ÷aøqûn ùalda razûlûüûnû bildirÿrÿk:–ßlbÿttÿ, niyÿ dÿ olmasûn, ùÿr ùalda bu ùaqda baøqa vaxt

sþùbet edÿrik – deyib Nelli xanûmû fikrindÿn yayûndûrmaüa÷alûødû. Elÿ bu vaxt Törxan bÿy Nelli xanûma yaxûnlaødû vÿ onunÿlindÿn tutub centlemen sayaüû dodaüûna yaxûnlaødûraraq þpdövÿ Meùdi bÿyi ona ýþstÿrÿrÿk.

–Tanûø ol, bu mÿnim ÿn yaxûn dostum Meùdi bÿydir.Azeridir – deyib ýölömsöndö.

Nelli xanûm:–×ok ýþzel, ÷ox øadam. Törxan bÿy – deyib mÿmnun

ùalda onun qoluna ýirib bir ÿdayla onun qulaüûna nÿsÿ deyÿrÿkordan uzaqlaømaüa ÷alûødû.

Mÿrasimin ÿn ýþzÿl anlarûydû. Özök taxûldûqdan sonra tortunkÿsilmÿsini bötön qonaqlar alqûø sÿdalarûyla möøayÿt edirdilÿr.Mÿrasimin xösusi ilÿ qeyd olunduüu bu anlarda Nelli xanûmTÿbrizlÿ rastlaødûüû an bakalûn ÿlindÿn döøöb sûnmasû bir ani÷indÿ olsa da bu ùal ùe÷ kÿsi tÿÿccöblÿndirmÿdi. Ona ýþrÿ ki,Nelli xanûm incÿ bir xanûm olduüundan tÿsadöfÿn kiminsÿ onatoxunuøundan belÿ bir ùadisÿnin labödlöyönö ùesab edirdilÿr!

* * *Mÿrasim bir ne÷ÿ saat ÿvvÿl baøa ÷atmasûna baxmayaraq,

Tÿbriz þzönÿ yer tapa bilmirdi. O, beynindÿ yaranmûø qarma-qarûøûq suallara cavab tapmaüa ÷alûøûr, nÿ döøönÿcÿyini belÿunudurdu.

Eşqin rəngi

91

–Bu odur, yox, bu ola bilmÿz. Bu necÿ ola bilÿr axû?Tÿbriz dÿli kimi ùþvsÿlÿdÿn ÷ûxmûø ùalda evdÿ o tÿrÿf, bu

tÿrÿfÿ vurnuxur, þzlöyöndÿ var-ýÿl edirdi. Onun adû nÿ idi bÿs?O þzöndÿn asûlû olmayaraq telefonun dÿstÿyini qaldûrûb

ùÿyÿcanûnû ýizlÿtmÿyÿ ÷alûøaraq:–Xanûm, mÿni Meùdi bÿylÿ calaødûrûn – dedi:–Salam dayû. Mÿn bu ùaqda sizÿ sonra danûøaram. Èndi

deyin.. Törxan bÿylÿ birýÿ sizinlÿ sþùbÿt edÿn o qadûn kim idivÿ adû nÿ idi? Xaiø edirÿm mÿnÿ bu ùaqda bildiyiniz bir øeyvarsa deyin.

Meùdi bÿy ani olaraq:–Olmaya o qadûn sÿnin dÿ qÿlbini ovladû. Onun adû Nelli

xanûmdûr. Törxan bÿyin mÿøuqÿsidir. Dediyinÿ ýþrÿ Azÿriqûzûdûr. Baøqa bildiyim elÿ bir øey yoxdur onun ùaqda. Nÿ olubki, Tÿbriz? Sÿn sÿbÿbsiz yerÿ ùe÷ bir øey soruømazsan. Bÿlkÿsÿnÿ bir sþz deyib, mÿndÿn saxlama

Tÿbrizin örÿyi yerindÿn oynadi.–Nÿ dediniz – Azÿrbaycanlûdûr? Yox-yox dayû, o mÿnÿ

ùe÷ bir sþz demÿyib. Mÿn elÿ-belÿ sonra danûøarûq, – dedi.Meùdi bÿy:–Sÿn ÿbÿs yerÿ belÿ naraùat olmazsan dözönö de, nÿ olub?–Dayû sizdÿn ÷ox xaùiø edirÿm, onun ùaqda necÿ olursa-

olsun bir mÿlumat toplayin. Onun kimliyi ùaqda, mÿnÿ dÿqiq birsþz lazûmdûr. Baøûmû itirmiøÿm, sonra danûøaraûq, indisÿ mÿnibaüûøla – deyib dÿstÿyi yerinÿ qoydu.

Meùdi bÿyi fikir ýþtörmöødö. Axû burda nÿ ola bilÿr ki.Sonra mÿrasimdÿ Tÿbrizlÿ Nelli xanûmûn ÿlindÿn döøÿn øÿrabbakalûnûn döøöb sûnmasû, ýþzlÿrinin þnöndÿn bir an lent kimiýÿlib ke÷di. Bunun bir tÿsadöf olmadûüûnû döøönÿrÿk örÿyinÿøöbùÿ toxumlarû sÿpildi.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

92

* * *Soyuq, øaxtalû bir qûø axøamû idi. Tÿbrizlÿ Teymur soba

ÿtrafûnda øirin-øirin sþùbÿt edirdi.–Oülum, nÿ fikirlÿøirsÿn yaøûn þtör, evlÿnmÿk ùaqqûnda nÿ

vaxt bir sþz deyÿcÿksÿn? Nÿ vaxta qÿdÿr, kimi ýþzlÿyirsÿn axû?–Bilmirÿm ata, dözö bu ùaqda fikrim belÿ yoxdur.Telefona ýÿlÿn zÿný Tÿbrizi sþùbÿtdÿn yayûndûrdû.–Bÿli, dayû oldu, ýþröøÿrik.

* * *Nelli xanûmûn dÿvÿt etdiyi ýþröøÿ Meùdi bÿy Tÿbrizlÿ

bÿrabÿr ýÿlmiødi. Nelli xanûm bu ýþröøö ýþzlÿmÿsÿ dÿ bu ýþröøbaø tutmuødu.

Meùdi bÿy adÿti özrÿ Nelli xanûmla mÿmnunluqla ýþröøöb.–Nelli xanûm, yÿqin ki, bu dÿfÿ ki, ýÿliøimiz dÿ sÿnin

örÿyindÿn olar – deyib:–Bacûmûn oüludur – deyÿ Tÿbrizlÿ onu tanûø etmÿk

istÿdikdÿ Nelli xanûm ÿsÿbi ýþrkÿm alaraq:–Mÿni baüûølayûn, bir iø ÷ûxdû mÿn ýetmÿliyÿm, – deyib

ýþzlÿrini Tÿbrizin iti baxûølarûndan yayûndûrmaüa ÷alûødû. Tÿbrizisÿ þzöndÿn qeyri-ixtiyari asûlû olmayaraq onun qolundantutaraq:

–Bu, sÿnsÿn, Nÿrmin! – deyib onu stula sarû ÷ÿkib otuz-durmaq istÿyÿndÿ dili-dodaüû ÿsÿ-ÿsÿ Nelli xanûmûn sÿsirestoranû baøûna ýþtördö.

–Möùafizÿ÷ilÿr qoymayûn, beni takib ediyorlar. Benimadûm Nellidir. Bunlar kimdirler. Beni taùkir ediyorlar.Möùafizÿ÷ilÿrin kþmÿkliyi ilÿ Nelli xanûmû Tÿbrizin ÿlindÿnaldûqdan sonra, þzönö dÿ ordan kÿnarlaødûrdûlar. Onun sonsþzlÿri Meùdi bÿyin qulaqlarûnda cinýiltiylÿ sÿslÿndikcÿ, özö

Eşqin rəngi

93

donuq ifadÿ alûr, keyimiø kimi yerindÿn dÿbÿrmirdi.–Bu sizÿ baùa baøa ýÿlÿcÿk Meùdi bÿy. Bana tuzak kur-

duüunuza ýþre cevap verÿcÿksiniz.Bu ùadisÿdÿn xÿbÿr tutan Teymur nÿyin baùasûna olursa

olsun onunla ýþröømÿk vÿ bu mÿsÿlÿnin nÿ yerdÿ olduüunuaydûnlaødûrmaq istÿyirdi. Elÿ bu fikirlÿ dÿ Nelli xanûmûn iø yer-inÿ, qadûn ùÿrÿmxanasûna ýetmÿyi qÿrara aldû. Onu qapûdan birmöøtÿri kimi qÿbul etdilÿr vÿ kimi istÿdiyini tÿklif etdikdÿ O:

–Mÿnÿ Nelli xanûm lazûmdûr, øÿxsi sþùbÿtdir – deyÿbildirdi.

Nelli xanûmûn adûnû ÷ÿkdiyinÿ ýþrÿ möùafizÿ÷ilÿr onun kim-liyini bilmÿk ö÷ön sorüu – sual etdikdÿ:

–Mÿn Azÿrbaycandan ýÿlmiøÿm. Onu ýþrmÿk istÿyirÿm– deyÿrkÿn Nelli xanûmûn ýþstÿriøi ilÿ möùafizÿ÷ilÿr birýönaùkar kimi mÿsuliyyÿtÿ cÿlb olunmasûna iddia÷û olaraqTeymuru karakola ýþtörÿrÿk ùÿbs etdirdilÿr.

Teymurun ùÿbs olunmasûndan yeddi ay idi ki, þtördö.Nelli xanûmûn ùÿmiøÿ olduüu kimi keyfi kþk vaxtlarûndan

biri idi. Onu tÿqib edÿnlÿrdÿn birinin Teymurun ùÿbsxanayaatûlmasûndan nÿ qÿdÿr xoølansa da bir o qÿdÿr dÿ naraùat olur-du. Onu Teymurun kimliyi bir anda raùat buraxmûrdû. Vÿ bir ýönqÿlbinin sÿsinÿ qarûøan maraüû Teymurla ùÿbsxanada ýþröøalmasûna sÿbÿb oldu.

O, tamam baøqa bir ýþrkÿm alaraq, sadÿ ýeyimdÿ karakolaýÿlÿrÿk Teymurla ýþröømÿk istÿdiyini bildirdi.

O Teymurla ýþröødöyö an, özönön cizýisini bir anlûq dÿy-iøÿrÿk – dedi:

–Oülum, mÿn sÿnin uzaq qoùumlarûndanam... Eøitdim ki,burda yaøayûrsan. Axû bu nÿ mÿsÿlÿdir? Bÿlkÿ sÿnÿ bir kþmÿk-liyim dÿydi.

Teymur:

Ëÿòèôÿ Íóðàí

94

Yox, xala, siz mÿnÿ ùe÷ cör kþmÿklik edÿ bilmÿzsiz. ×önkibu mömkön deyil, mÿni øÿrlÿdilÿr. Qoy belÿ olsun. Dözö mÿnþzöm dÿ burdan ÷ûxmaq istÿmÿzdim. Onsuz da mÿnim ö÷önyaøamaüûn mÿnasû yoxdur, – deyib susdu. Nelli xanûmûnýþzlÿri bir anda parlayûb i÷indÿki ýölöølÿ ÿvÿz olundu. Yazûq birtÿbÿssömlÿ özönön ifadÿsini dÿyiøÿrÿk:

–Bÿs sÿn þzön ney÷ön ÷ûxmaq istÿmÿzdin, yÿni sÿninö÷ön bura belÿ raùatdûr? Cavansan, ùÿyatdan zþvq almaq ùaqdaùe÷ döøönmörsÿn?

–Döøönmÿk belÿ istÿmirÿm.–Axû niyÿ ýþrÿ?–Anamûn yoxluüu, sevdiyim qûzûn uüursuz taleyi mÿni ùe÷

bir vaxt raùat qoymayacaq.–Sÿn ananû ÷oxdan itirmisÿn?–Bu ùaqda soruømayûn, xaùiø edirÿm.–Allaù rÿùmÿt elÿsin, qÿlbinÿ dÿymÿk istÿmÿzdim.O yenÿ bir maraqla:–Nÿ ö÷ön bura döødöyönö demÿdin.–Bilmirÿm, ùe÷ bir øey ùaqda bilmirÿm, uzun sþùbÿtdir.

Mÿni baüûølayûn bu sizlik deyil. Bir dÿ ki, mÿnim anamûn nÿþlmÿsi, nÿ dÿ qalmasû ùaqda dÿqiq bir øey bilmirÿm.

Nelli ÷aømûø vÿziyyÿtdÿ:–Sÿn, nÿ dedin – sanki onun örÿyini ÿllÿ tutub sûxûrdûlar.

O bir qÿdÿr duruxduqdan sonra ozunu toplayib:–Amma bir øey var ki, mÿn dÿ anayam vÿ istÿmÿzdim ki,

kimsÿ ùÿsrÿt acûsû ÷ÿksin. Mÿn ùÿsrÿtin nÿ olduüunu yaxøûbilirÿm. - Bir an qÿùÿr i÷indÿ susdu. O ýþzlÿrini ÿtrafadolandûrdûqdan sonra – xaùiø edirÿm þzön ùaqda danûø, – dedi:

–Möùaribÿdÿ ayaüûmûn birini itirdiyim ö÷ön ùÿyata köskönoldum. Sevdiyim qûzûn xþøbÿxt olmasûnû istÿdiyim ùalda onunda qismÿtinÿ acû bir tale yazûldû. Bura döømÿyimin sÿbÿbi isÿ

Eşqin rəngi

95

atamûn son ýönlÿr þzönö pis ùiss etmÿsi oldu. Onun dediyinÿýþrÿ anamûn saü olmasû vÿ ÿn dÿùøÿtlisi isÿ ÿxlaqsûzlûqla mÿøüulolduüunu bilmÿsi idi. Bunu eøitdikdÿn sonra dþzÿ bilmÿdim,nÿyin baùasûna olursa olsun dediyi qadûnû ýþrmÿk istÿsÿm dÿbuna nail ola bilmÿdim. O qadûnsa mÿni ùÿbs etdirdi. ×ox ýöclö,imkanlû adam olduüunu deyirlÿr. Nÿ isÿ ÷ûxmaüa bir imkan yeriyoxdur. Xanûm, mÿni baüûølayûn vaxt bitir, mÿn ýedim. Ammakim olduüunuzu mÿnÿ demÿdiniz.

O, nÿ deyÿcÿyinin fÿrqinÿ varmadan Teymuru baødan ayaüasözÿrÿk, qeyri ixtiyari ùû÷qûrtû ilÿ:

–Mÿni baüûøla oülum, mÿn ýedim, – deyib ÿllÿrini özönÿqapayaraq ýþröø otaüûndan ÷ûxdû.

* * *

Xanûm Nelli þzönÿ yer tapa bilmir, qapûnû arxadan baüla-yaraq ùe÷ kÿsin onu naraùat etmÿsini istÿmirdi..

–Bu ola bilmÿz, aman Allaù, bu ki, mÿnim oülumdur. Mÿnindi ona necÿ deyÿ bilÿrÿm ki, sÿnin anan mÿnÿm. Yox bu olabilmÿz, bu qeyri-mömköndör. Oülum, ÿziz balam. Sonra o qÿfilsû÷rayûøla termonun siyirtmÿsini ÷ÿkib Teymurla Gölayûn øÿkliniýþtörÿrÿk dodaqlarûna sûxûb titrÿk bir sÿslÿ:

–Mÿnim balam, ýþr sÿnin baøûna nÿlÿr ýÿlib. Aman Allaù,mÿn nÿ edim axû? ßýÿr o mÿnim ùaqqûmda bilsÿ ki, mÿn, onunanasû pis yoldadûr, onda necÿ? O mÿnÿ nifrÿt edÿcÿk. Yox mÿnbunu istÿmirÿm... Bu belÿ olmalû idi. Bÿs Tÿbriz, o mÿndÿn ÿl÷ÿkÿrmi? Mÿni tanûmaqda øöbùÿlÿrinÿ inanûrmû? Oülum,mÿnim balam, Èlaùi, bÿs mÿnim balamûn ýönaùû nÿydi axû.. Bÿsonu niyÿ bÿdbÿxt etdin ... Allaùûm...

Nelli xanûm özöqoyulu döøÿrÿk aülayûr, sÿsini boüaraqÿllÿrini aüzûna qapayûrdû. Sonra isÿ durduüu yerdÿ ùÿrÿkÿtsiz

Ëÿòèôÿ Íóðàí

96

oturaraq þz-þzönö ittiùam edirdi. Teymurum, ÿýÿr desÿm ki,sÿnin ananam bÿs onda? Sonra Tÿbriz, Meùdi bÿy Törxan bÿy,bÿs onlara nÿ deyÿcÿyÿm. Þzömÿ necÿ ùaqq qazandûracaüam.Oülum, yox, sÿn bötön bunlarû bilmÿmÿlisÿn. Bÿlkÿ baøqaþlkÿyÿ ýedim, ùÿ? Teymuru ora ýÿtizdirim vÿ ùÿr øeyi ona baøasalûm ki, bu döz deyil, mÿnim adûmû lÿkÿlÿyiblÿr. Bu da sÿninatanûn ýönaùû ucundan olub. Bÿlkÿ bu yolla mÿni baøa döøÿr,bÿs sonra... O mÿni ýönaùlandûrsa necÿ. Bötön bu illÿr boyuonlarû axtarmadûüûma ýþrÿ. Yox mÿn ana adûndan mÿùrumolmuøam. Bu ùiss mÿnim örÿyimi ùÿmiøÿ yandûrûb yaxûb.Balaca Gölayûm vÿ Teymuruma bÿnzÿr bir uøaü ýþrÿndÿ onlarûnÿtrini almaq ö÷ön o uøaqlarû qoxumuøam, qoxumuøam...

Èndi mÿn nÿ edim, bÿlkÿ ýedib ùÿr øeyi olduüu kimiTeymura danûøûm. ßziz balam, sÿn ayaüûnû itirmisÿn, mÿn isÿþzömö, dönyamû, sÿni, Gölayû ùÿr øeyi, ùÿr øeyi... Bÿli bu illÿruzunu bir baøqa insanûn ùÿyatûnû yaøamûøam. ßslindÿ isÿ o mÿnolmamûøam. ßxlaqsûz, riyakar, yalan÷û bir qadûn olmuøam. Mÿnibu ÷irkaba Törxan bÿy bulaødûrdû. O þz istÿdiyini ùÿyatake÷irmÿk ö÷ön mÿni cinayÿtÿ söröklÿdi. Mÿn buna layiq dey-ildim, oülum. Kaø sÿn bilÿydin ki, sizi ýþrmÿk vÿ baürûma basûboxøamaq ö÷ön necÿ ùÿsrÿt ÷ÿkmiøÿm. Mÿn nÿ edim Èlaùi, mÿnqatilÿm, cinayÿtkaram ne÷ÿ-ne÷ÿ ýönaùsûz insanûn þlömönÿsÿbÿbkar olmuøam. Èndi mÿn ÿn dÿùøÿtli cÿzaya layiqÿm. Mÿnbunu bilirÿm. Bundan sonra yaøamaüûmûn bir mÿnasû yoxdur,oülum, bezdirib mÿni belÿ ùÿyatû yaøamaq. Oülum, sÿnin ö÷önnÿlÿr etmÿzdim. Lakin bu ÷ox ýecdir. Bÿlkÿ yaxøûsû budur ki,ýedim ýönaùsûz olduüumu deyim vÿ bötön ýönaùlarûmû etirafedib Törxan bÿyin iølÿtdiyi cinayÿtlÿri a÷ûb tþköm, qoy cÿzasûnû÷ÿksin, it kimi ýÿbÿrsin.

Oülum, mÿn indi nÿ edim ki, sÿni baürûma basûm, sÿninananam deyim? Sÿn dÿ mÿnÿ ùe÷ olmasa bir kÿrÿ ana dediyini

Eşqin rəngi

97

eøidim, oülum.Nelli xanûm yaralû quø kimi ÷ûrpûnib, þzönö ittiùam etdikdÿn

sonra dediyi kimi dÿ etdi. Kþnöllö olaraq þzönö mÿsuliyyÿtÿcÿlb olunmaq ö÷un karakola tÿslim etdi.

* * *

Èstintaq baøa ÷atdûqdan sonra Teymur ùÿbsdÿn azadlûüaburaxûldû. Törxan bÿy þzönön bir ne÷ÿ mÿslÿkdaøû ilÿ cinayÿtÿcÿlb olundu. Aparûlan istintaq ÿmÿliyyatû nÿticÿsindÿ mÿlumoldu ki, uzun möddÿt fÿaliyyÿt ýþstÿrÿn mötÿøÿkkil cinayÿtkardÿstÿ qadûn vÿ uøaq alveri ilÿ mÿøüul olduüu ö÷ön saysûz–ùesabsûz belÿ cinayÿtlÿrÿ ÿl atmûø, ýönaùsûz insanlarûn istÿdik-lÿri kimi ùöquqlarûndan istifadÿ edÿrÿk istÿdiyi vaxt onlarûnorqanlarûnû alûb satmaqla mÿøüul olurmuølar. Nelli xanûm dayÿni Nÿrminin dÿ belÿ qurbanlardan biri olmuødu. LakinNÿrminin ýþzÿlliyi qarøûsûnda aciz qalan Törxan bÿy ona toxun-mayaraq mÿøuqÿsi etdikdÿn sonra qorxudaraq øÿxsiyyÿtini,adûnû belÿ dÿyiødirÿrÿk qadûn ùÿrÿmxanasûna baø÷û tÿyin etmiø-di. ßrinin mÿnÿ verÿcÿyi ùesabû sÿn þdÿmÿlisÿn deyÿrÿk bu adaltûnda onu islaù etmiødi. Nÿrmin þzönö bu oyunun qurbanûùesab edÿrÿk bir qadûnûn ÿli ilÿ qa÷ûrûldûüû ilk ýöndÿn ùÿyatûnûnöstöndÿn qara bir xÿtt ÷ÿkmiødi. O bir daùa ýeri dþnmÿyÿcÿyinÿÿmin olaraq belÿ bir rolu oynamaüa mÿcbur olmuødu.

* * *Èndi onun bir istÿyi qalmûødû, oülunu ýþrmÿk vÿ onun

ýþzlÿrindÿ þzönö axtarmaq arzusu. Bu baø tutacaqdûmû?Nelli xanûmûn xaùiøini nÿzÿrÿ alaraq, ùÿbs olunduüu ýöndÿn

bir ay sonra Teymurla ýþröømÿyÿ izin verdilÿr. O, indi dÿmir

Ëÿòèôÿ Íóðàí

98

barmaqlar arxasûndan ÿvvÿlki kimi, oülunun ýþzlÿrinÿ, rÿnýsiz-boyaqsûz olan Nÿrmin adlû ýönaùkar, bÿdbÿxt bir qadûn kimibaxûrdû.

Onlar bir-birinÿ bir möddÿt belÿcÿ baxdûqdan sonra vaxtbitdi deyÿn möùafizÿ÷inin sÿsi onlarû bir anlûq þz dönyalarûndanayûrdû. Teymur ýþröø otaüûndan ÷ûxdûüû an baxûølarûndakû ÿzabladolu sevýinin, ùÿsrÿtin, ùû÷qûrûüûn sÿsi Nÿrminin beynindÿ uüul-dayûr, qulaqlarûnda cinýildÿyirdi. O, ÿllÿrini qulaüûna bÿrk-bÿrkqapayaraq ùþnkördö.

* * *Þvladûnûn baxûølarûnûn ÿzabûna dþzÿ bilmÿyÿn Nÿrmin bir

sÿùÿr yuxudan oyanmadû. Möùafizÿ÷ilÿr kameraya daxil olduü-da onun ÷arpayûsûnûn altûnûn al qûrmûzû qanla bir olduüunu ýþröbonun intiùar etdiyini bildilÿr.

O,Venasûnû kÿsdikdÿn sonra, ùÿbsxananûn divarûna qanû ilÿyazdûüû "Teymur, Gölay mÿni baüûølamayûn" sþzlÿrini vÿ Nellixanûmûn Nÿrmin olduüunu o ýön bötön qÿzetlÿr yazdû. Vÿ buxÿbÿr televiziya vÿ radio vasitÿsilÿ bötön dönyaya yayûmlandû.

2007

Eşqin rəngi

99

Ìÿëÿê

Sәn... o qәdәr müqәddәs idinkiSevgi mәlәyi...

kim sәni günaha batırdı...Sәn zamana bәnzәyirdin

Ağıla sığmaz sonsuzbir zamana

sәni niyә öldürdülәrsevgi mәlәyi...

bu dәrdsiz adamlar..bu vecsiz adamlar..

bu üzsüz adamlar.... Görә bilsәydin

ölümünün dәnecә gözәl olduğunu...

Ëÿòèôÿ Íóðàí

100

Üzündә әzab rәngi var...dodaqlarında hәsrәt...

gözlәrindәaclıq...

Ahh ... Sevgi mәlәyi...Mәn indi sәnin

gözlәrinә dolaramvә sәni yenidәn yaşadaram...Al mәni al ... iç gözlәrinlә

vә sәni öz bildiyim kimiqoruyum...

Dur qalx ayağa“Sevgi mәlәyi”...

Bax itirdiyn zamanayaddaşımdan tanı...

qәlbinin әliylәsәni mәhf edәn

tiranları...Qaldır әllәrini, oxşa bәdәnini,

saçlarını, dodaqlarınıqaldır kipriklәrini

göy üzünün aynasına bax...özünü görürsәnmi...

.... hә indi gedәkSevgi mәlәyi...

yalnız mәnimlә danış...Sevgi mәlәyi...

Qanadların hanı...Ahh... sevgi mәlәyi

Yaddaşını öldürmәyә

Eşqin rəngi

101

onların gücü çatmayıbİlahi... Sәnә şükürlәr olsun...

Qanadlarınmı ...baxışlarımda vә xәyalımda

gәl uçaq-uçaq,Sevgi mәlәyi...

Bәs әzab çәkәn insanlar...Ah onlarmı,

Mәn onların әzablarını,çәkmәk üçün yaradılmışam...Mәn dә sәnin әzablarını, çәkmәk üçün

Sevgi mәlәyi

Ëÿòèôÿ Íóðàí

102

Sazaqlû, øaxtalû qûø ýecÿlÿrindÿn biri idi. Ùÿr tÿrÿf daø, tor-paq buz baülamûødû. Söbùön doüuluøunu ùiss edirdi qoca tÿbiÿt.Sÿmadan ùörkÿk-ùörkÿk boylanan paralanmûø ay yavaø-yavaøýeri ÷ÿkildikcÿ, dönyanû ÷ÿùrayû rÿnýli ýönÿøin buz kimi itiøöalarûna qûsqanûr vÿ tamaøa edirdi. Èlaùinin eøqi þzönö tÿzaùöretdikcÿ, buzlar øöøÿ kimi sûnûr, qar ÿriyirdi. Daü-daø canlandûq-ca sÿùÿr söbù yuxusundan oyanûrdû. Ènsan qÿlbinÿ doüan ilaùieøqi dÿrk edincÿ o iøûüa can atûr vÿ nura, möqÿddÿsliyÿ qovuø-maq istÿyirdi.

Eşqin rəngi

103

***Ne÷ÿ ýön idi ki, þzömö yaxøû ùiss etmirdim. Uzun bir

zamanûn yorüunluüunun acûsûnû ÷ûxarûrmûø kimi bÿdÿnimin keyia÷ûldûqca qanûmûn istilÿndiyini ùiss edirdim. Qonøumunýÿlÿcÿyini þzöndÿn qabaq bilsÿm dÿ dözö ýþzlÿmirdim. ×önkidincÿlmÿk istÿyirdim. Qapûnû, pÿncÿrÿni taybatay a÷ûb, baùarûnÿtrini ciyÿrlÿrimÿ ÷ÿkÿrÿk nÿfÿs alûrdûm. Bÿdÿnimin örpÿndiyi-ni duyunca qÿribÿ döøöncÿlÿrÿ dalûrdûm. Gþrÿsÿn kim idi axûmÿni naraùat etmÿk istÿyÿn, fÿrqinÿ varmasam da onsuz dabununla ÿvvÿl-axûr barûømalû olurdum.

Dözönö desÿm bunsuz þzömön ùe÷ kim olduüumu dÿrkedirdim. ßllÿrimin i÷i ýizildÿyirdi. Dodaqlarûm sÿyriyirdi, yenÿdÿ ÿsÿblÿødikdÿn sonra doyunca ýölÿcÿyimi bilirdim.

Kö÷ÿdÿn ýÿlÿn ayaq sÿslÿri sinirlÿrimi qûcûqlandûrûr, sanki,beynim ufuldayûrdû. Eù, bu ùardan ýÿlib ÷ûxdû axû, sÿn ýÿlmÿyÿdÿ bilÿrdin. Bÿsdir mÿni qanmaz yerinÿ qoydun. Dözönö deyimki, sÿnÿ ÷ox yazûüûm ýÿlir, nÿ etmÿk olar axû, sÿn þzömönkösÿn.Bu kÿndiri dÿ ùara qoymusan, bilmirÿm. Yaz ýÿldi belÿdir dÿ,quyunun suyu ÷ÿkilir yerin yeddinci qatûna. Torpaüûn östöndÿayaqyalûn ýÿzmÿyi xoøladûüûm kimi ùe÷ nÿyi xoølamûram.Þzömö canlû aüac kimi ùiss edirÿm. O anda damarûmda qanûmqaynayûr, fikirlÿrim ÷i÷ÿk a÷ûr. Tÿbiÿt necÿ döøönör nÿfÿs alûrsamÿn dÿ elÿcÿ o ùisslÿrlÿ yaøayûram. Ùÿrdÿn dÿ torpaüa diz÷þköb sonra isÿ özöqoyulu uzanûb onu dinlÿmÿyin lÿzzÿtinidadûnca þzömö dÿ torpaüûn bir par÷asû bilib, ùisslÿrimin baøûmûnözÿrindÿ dþvrÿ vuraraq mÿndÿn danûødûüûnû eøidirdim.

Yenÿ dÿ onun sÿsi ùÿyÿti baøûna ýþtörmöødö.–Ay qûz, ÷ûx bayûra bir özönö ýþrÿy. Yenÿ ýirmisÿn evin

ýþrönmÿz yerinÿ.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

104

105

MßLßK(mistik povest)

Mÿn yuxudan oyanmûø adamlar kimi ýþzömö a÷anda qonøuSÿidÿnin ùÿyÿtdÿki stulu ÷ÿkib oturduüunu ýþrÿndÿ ayûldûm.

–Nÿ var, nÿ yox sÿsin yenÿ ýþtöröb alÿmi?–Salamat÷ûlûqdûr, kiøini þtördöm, iøimi bitirdim. Dedim bir

az oturub dincÿlim, sþùbÿt edib dÿrdlÿøÿk.Mÿsÿlÿ burasûndaydû ki, mÿn nÿ sþùbÿt edÿ, nÿ dÿ dÿrdlÿøÿ

bilirdim. Sadÿcÿ olaraq yaxøû dinlÿyici idim. ×önki onlarûn dÿrdidÿ mÿnÿ yaxûn idi, sþùbÿti dÿ. Elÿ baøûmû tÿrpÿtmÿyim bÿsdi ki,o þzönö tam raùat ùiss elÿsin.

–Nÿ olub ki, ay Sÿidÿ, sÿnin nÿ dÿrd-sÿrin var ki?Sÿidÿ:–Kimin ki, kiøisi var demÿk dÿrdin ÿn bþyöyö elÿ ondadû

da. Yoxsa ki, mÿnÿ bÿxtÿvÿrlik verÿni ýþröm ki, mÿnim kimibÿxtÿvÿr olsun. Kiøi sÿùÿr ýedir, axøam ýÿlir. Nÿdi-nÿdi birpar÷a ÷þrÿk ýÿtirÿcÿk. Sÿn dÿ ki, quleybani kimi evdÿ tÿk qalýþröm neylÿyirsÿn. Gÿlÿndÿ dÿ ki, bir ùay-köy qaldûrûr ki, ýÿlýþrÿsÿn. Sþzönö deyir, ÷þrÿyini yeyir, iøini ýþröb baøûnû atûbyatûr. Mÿn bÿxtÿvÿrin dÿ sÿsi elÿ batûr ki, elÿ bil qurbaüa ýþlönÿdaø atûlûr.

–Baøqa necÿ olmalûdûr ki?–Xalxûn arvadlarû kimi mÿn dÿ ýön ýþrmÿy istiyirÿm.

Mÿni vursun qoltuüuna bir ýön vaya aparsûn, bir ýön toyaaparsûn. Yoxsa ki, mûxmÿmmÿd ki, mûxmÿmmÿd.

–O ÿziyyÿt ÷ÿkir, sÿni eùtiyac i÷indÿ saxlamûr, daùa nÿistÿyirsÿn. Bir dÿ ki, o qarûøqadû, sÿnsÿ toyuq. Ùara ýÿldiýedirsÿn. Bax buna deyÿrlÿr naøökör. Allaùa acûü ýedÿr.

–Bilmirÿm mÿnim fikrim Allaùa acûü ýedir, xoø ýedir,amma onu bilirÿm ki, baøû batmûø ÿrimin ùÿr ùÿrÿkÿti mÿnÿ acûqýÿlir.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

106

Mÿn:–Nÿ isÿ.Sÿidÿ:–Ùÿ, onu deyirdim axû, az qala nÿ öcön ýÿldiyim dÿ yadûm-

dan ÷ûxmûødû. Sÿndÿn xÿcalÿtdi qalmûøam verdiyin pulu ùÿlÿqaytara bilmÿyÿcÿyÿm.

–Mÿn ki, sÿndÿn ùe÷ istÿmirÿm dÿ.–Yox yenÿ dÿ. Mÿn dÿ ÿrim kimi, qanmaz deyilÿm axû.Qadûn öst-baøûnû ÷ûrpûrmûø kimi, ÿllÿrini paltarûna dþyÿc-

lÿyib,: – mÿn ýedim – dedi vÿ ùÿyÿtdÿn ÷ûxdû.O ýetdikdÿn sonra, toyuqlarûn elÿ toyuq þmrönö yaøamasûnû

döøöndöm. Amma belÿ insan kimi dÿ zÿrÿrverici olmadûüûnûýþröncÿ, i÷ÿrimdÿn bir ýölöø sÿsi mÿni diksindirdi. Sonra isÿmÿni Zemfiranûn sÿsi bu fikirlÿrdÿn ayrûlmaüa mÿcbur etdi.

Sÿs:–Sÿndÿn nÿ istÿyirÿm axû? Ùe÷ ýömanûna da ýÿlmÿyÿn bir

yerdÿn iøi sÿnin ö÷ön dözöb-qoøacaüam, tÿki sÿn istÿ.Zemfira yol ýÿlirdi, sörönördö ilan kimi. Nÿfÿs dÿrmÿdÿn

belÿ danûødûüûnda nÿfÿs ala bilmirdi.Sÿs:–Eù! Bu yayûn da istisi lap cÿùÿnnÿmdir elÿ bil.Sÿs:–Bir yaxøû ýþröcö insan olsaydû, qabaqcadan, ùÿr øeyi

ÿtraflû deyÿrdi mÿnÿ. Bu zalûmûn qûzû istÿsÿ þlönö dÿ danûødûrar,amma bir kÿlmÿ belÿ adama bir sþz demir. Örÿyim lap aüzûmaýÿlir.

O þzönö ýöclÿ ùÿyÿtÿ salûb mÿnÿ mÿzÿmmÿtlÿ:–Sÿn dÿ dost deyilsÿn, baø bÿlasûsan.Mÿn:–Ùÿ, eøidirdim ùamûsûnû.

Eşqin rəngi

107

Zemfira:–Èndi deyÿcÿksÿn ki, sÿndÿn danûøûrdûm, a tþvbÿ.–Yox, þzöndÿn danûøûrdûn, ýÿl ke÷ i÷ÿri þzöndÿn nÿ

istÿyirsÿn axû.–Þzömdÿn ÷ox øey. ßlimdÿn ùe÷ nÿ ýÿlmir, maymaüûn

biriyÿm.–Sÿn aüûllû adamsan, necÿ ola bilÿr ki, þzönÿ maymaq

deyirsÿn.–Yaøaya bilmirÿm.Mÿn:–Ènsan kimi?Zemfira:–Ùÿ elÿ insan kimi.–Sÿn ilan olduüunu bilirsÿn?–Dözö bunu sÿn deyirsÿn. Gþrÿsÿn mÿn ilan olanda necÿ

yaøamûøam.–Sÿn onda daùa mödrik olmusan. Ùÿtta sÿnin balanûn biri-

ni þldördökdÿn sonra belÿ, onu þldörÿnÿ qarøû qÿzÿbin olmayûb.Amma ki, indi sÿbrin tökÿnir.

–Tökÿnir dÿ sþzdör, ùamûnû ÷ox ýþzÿl eøidirÿm, dÿrkedirÿm. Sonra isÿ qÿzÿbimi boüa bilmirÿm. Dözö insan olmaqùe÷ xoøuma ýÿlmir.

Mÿn:–Geriyÿ yol yoxdur. Sÿn aüûllû olduüun ö÷ön sÿnÿ bu ùÿyat

yenidÿn qismÿt olub.

Zemfira:–Niyÿ ýÿldiyim belÿ yadûmdan ÷ûxdû. Durum ÷ûxûm ýedim.Ùÿyÿtin qapûsû a÷ûldû vÿ elÿ o andaca mþùkÿm ÷ûrpûldû. Mÿn

onun ùÿnirtisini eøidirdim. O tÿrÿf-bu tÿrÿfÿ qa÷ûr, kiminsÿ

Ëÿòèôÿ Íóðàí

108

ÿlindÿn yaxasûnû qurtarûrmûø kimi tþvøöyördö.Zemfira:–Fikrin ùara ýetdi sÿnin?Mÿn:–Yox, yox sÿnlik deyil.Zemfira:–Sÿn mÿnim sonrakû ùÿyatûmda nÿ olacaüûmû deyÿ

bilÿrsÿn?Mÿn:–Gÿl bu ùaqda ùe÷ danûømayaq. Ancaq Allaùa dua et ki,

sÿni yenidÿn dönyaya ýÿtirdikdÿn sonra ùe÷ olmasa niyÿýÿldiyini vÿ nÿ ö÷ön yaøadûüûnû bilÿsÿn. ßn ÿsasû isÿ kimolduüunu bilÿsÿn.

Zemfira:–Sÿndÿn baø a÷maq olmur vallaù, nÿ olar bir kÿlmÿ desÿn.–Mÿn ki, fal÷û deyilÿm.–Yaxøû ýþröcö ol.–Ùe÷ ýþröcö dÿ deyilÿm.–Bÿs sÿn kimsÿn axû.–Dur ÷ûx ýet canûm, mÿni naraùat etmÿ, mÿnÿ ÿziyyÿt

verirsÿn.

* * *Bayaqdan þzönö ora-bura vuran kþlýÿ sakitlÿøÿrÿk ýÿlib

eyvanûn qarøûsûnda ikiqat oturdu. Mÿnsÿ o qadûnûn ÿlindÿn yax-amû ýöclÿ qurtardûüûmdan dÿrindÿn nÿfÿs alûrdûm. Mösafirimiýþröncÿ bir az þzömÿ ýÿlib ona yaxûnlaødûm vÿ onun pÿriøan-lûüûnû ùiss edÿrÿk soruødum:

–Niyÿ bu qÿdÿr naraùatsan? Þzönÿ yazûüûn ýÿlmir?Aü kþlýÿ:

Eşqin rəngi

109

–Mÿn ùe÷ kÿsi tanûmûrmûøam indi ùÿr øeyi ýþrdökcÿùÿqiqÿtin nÿ olduüunu baøa döøörÿm. Onlara da, þzömÿ dÿnifrÿt edirÿm.

Mÿn:–Bir az sakitlÿø, dönya daüûlmayûb ki, ÿùÿmiyyÿt vermÿ.Aü kþlýÿ:–Necÿ ÿùÿmiyyÿt vermÿ, o mÿnim qadûnûm olub!Mÿn:–Þzön dÿ bilirsÿn ki, ikinci ùÿyatûnûzda bir-birinizÿ tamam

yad olan adamlarûydûz.Aü kþlýÿ:–�ki aüacûn barû kimi.Bir qÿdÿr duruxduqdan sonra–Mÿnÿ elÿ bir sþz de ki, sakitlÿøim.Mÿn:–Mÿnimlÿ sþùbÿt edÿrkÿn sakitlÿødiyini ùiss etmirsÿn?Aü kþlýÿ:–Ùÿ, elÿ olmasaydû mÿn bura ýÿlmÿzdim ki. Bu nÿdir elÿ

bil ki, öøötmÿ ýÿldi bÿdÿnimÿ.Mÿn:–Ùe÷ dÿ yaxøû adama oxøamûr indi ýÿlÿn adam.Aü kþlýÿ:–Yaxøû olar ki, mÿn ýedim.Mÿn:–Get dincÿl, bötön bu fikirlÿri dÿ at baøûndan.Aü kþlýÿ:–ßlini mÿnÿ ver bir az raùatlaøûm.Mÿn:–Gÿl sÿni baürûma basûm, dözö mÿn dÿ ÷ox raùatsûzam.

Bilmirÿm insanlarla sþùbÿt edÿndÿ onlarû dinlÿyim yoxsa ki,

Ëÿòèôÿ Íóðàí

110

onlarûn örÿklÿrini.Aü kþlýÿ:–Aù, sÿn mÿnÿ necÿ dÿ raùatlûq verirsÿn. Qucaqla mÿni,

oxøa mÿni, ÿzablarûmû unudum, ùe÷ olmasa... bir.. anlûq...Mÿn:–Ùÿ, belÿ ÿziz dostum. Sÿn ÿzab ÷ÿkmÿ, bilirsÿn niyÿ?

Sÿnin qadûnûn sÿnÿ baülû insan deyildi. Bir dÿ ki, o örÿyini øey-tana satûb. O buna ýþrÿ ÿzab ÷ÿksÿ dÿ buna mÿùkumdu.

Aü kþlýÿ:–Sÿn niyÿ belÿ naraùatsan axû?Mÿn:–Dözö bunu bir azdan mÿn dÿ bilÿcÿyÿm. Èndisÿ ýet

canûm, ÷alûø ÿzab ÷ÿkmÿ.Baøûmûn aürûsûndan þzömö ùara ýÿldi ÷ûrpûrdûm.Mÿxluq:–Salamun ÿleyköm.Mÿn:–ßleyköm salam, siz kimsiz?Mÿxluq:–Qonaq, Allaù qonaüû.Mÿn:–Sizi nÿ adnan qÿbul edim?

Mÿxluq:–Sÿn necÿ istÿyirsÿn, elÿ .Mÿn–Èncimÿsÿn deyÿ bilÿrÿm ki, sÿn insan deyilsÿn.Mÿxluq:–Èncimirÿm, amma demÿk lazûm deyil.Mÿn:

Eşqin rəngi

111

–Ùardan ýÿlmisÿn?Mÿxluq:–Mÿn Urmiyadan, ordan ÷oxdan yol ýÿlirÿm. Ùamû mÿnÿ

dilÿn÷i deyir. Dözö bu ad mÿnim xoøuma ýÿlir. Ona ýþrÿ ki,mÿni yaxøû qarøûlayûrlar.

Mÿn:–Yaxøû dilÿn÷i, al bu pulu ÷ûx ýet, daùa az danûø.Mÿxluq:–Þzön dÿ bilirsÿn ki, ýetmÿyÿ fikrim yoxdur.Mÿn:–Onda mÿnim ýþzömÿ ýþrönmÿ.Mÿxluq:–Yalvarûram mÿnÿ belÿ demÿ, ýÿl mÿni apar bir ýizlin

yerÿ, sÿnÿ ùe÷ bir øey etmÿyÿcÿyÿm. Sÿnin körÿyindÿkiniøanÿni ýþrmÿk istÿyirÿm. Kÿnardan baxacaüam, lap kÿnardan.Sÿnÿ toxunsa nÿfÿsim toxunacaq.

Ènsana bÿnzÿr kiøi qiyafÿli bu mÿxluq ùÿr dÿfÿ nÿfÿs aldûq-ca ýþzlÿri ýeniølÿnib a÷ûlûr. Bir ýþzöndÿn þlmöø varlûüû, o biriýþzöndÿsÿ ÿcaib bir mÿxluqun baxdûüûnû ýþrördöm. O, qarma-qarûøûq cömlÿlÿr iølÿdir, boüuq bir sÿslÿ danûøûr, sinÿsi enibqalxûnca töklÿri qabarûrdû.

Mÿn:–Yaxøû bura niyÿ ýÿlmisÿn?Onu mÿndÿn soruøma mÿni ýþndÿriblÿr.Mÿn:–Sÿnin ùansû mÿssÿbÿ qulluq etdiyini bilmÿk belÿ

istÿmirÿm.Mÿxluq:–Sÿn bilirsÿn, þzönö bilmÿmÿzliyÿ vurma. Di dur ýedÿk.Mÿn:

Ëÿòèôÿ Íóðàí

112

–Axmaq! Mÿn sÿni incitmÿk istÿmirdim, þzön mÿcburedirsÿn.

Mÿxluq:–And olsun inandûüûma ki, sÿn ùÿmiøÿ mÿnim ùaqqûmda

fikirlÿøÿcÿksÿn.Mÿn:–Sÿn mÿndÿn nÿ istÿyirsÿn axû?Mÿxluq:–Sÿnin niøanÿlÿrini bildikdÿn sonra bÿdÿninÿ ýirib orada

yaøamaq istÿyirÿm.Mÿn:–Þzönÿ yaøamaüa yer tapmûrsan?Þzön dÿ bilirsÿn ki, insan ÷ox azdû. Sÿnin kimisi isÿ demÿk

olar ki, yoxluq tÿøkil edir. Sÿn ùamûya lazûm olursan, istÿdiyinadamla istÿdiyin kimi davranûb sevýisini qazanûrsan. Mÿnsÿbötön bunlardan xaliyÿm. Mÿn sÿnin bÿdÿnindÿ ona ýþrÿ yaøa-maq istÿyirÿm ki, ýþröm sevilmÿk necÿ olur vÿ onlara mÿn necÿtÿsir edirÿm.

Mÿn:–Mÿn sÿnÿ necÿ tÿsir edirÿm.Mÿxluq:–Sÿn se÷ilmiø insansan?Mÿn:–Ona ýþrÿ?Mÿxluq:–Ùÿm ùÿ, ùÿm dÿ yox.Mÿn:–Ùÿ niyÿ ýþrÿ, yox niyÿ ýþrÿ.Mÿxluq:–Ùÿ ona ýþrÿ ki, Allaùûn sÿni niyÿ sevdiyini bilim. Yox

Eşqin rəngi

113

ona ýþrÿ ki, mÿni daøqalaq edÿrlÿr.Mÿn:–Kim edÿr ki? Axû sÿni mÿnim kimi tanûyan az tapûlar.Mÿxluq:–Ùÿr ùalda bunu mÿn þzöm yaradaram. Sÿnin onda mÿnÿ

ýöcön ÷atmaz.Mÿn:–Sÿn yarada bilmÿzsÿn, sÿn yalnûz þzönö ýþstÿrÿ bilÿrsÿn.Mÿxluq:–Mÿnÿ imkan ver sÿni ýþröm.Mÿn:–Yox ol, ýþzömdÿn.Mÿxluq:–Onda mÿnÿ bir stÿkan su ver.Ona bir stÿkan su verdim. O suyu acýþzlöklÿ baøûna ÷ÿkib,

i÷dikdÿn sonra ýeri boylana-boylana addûmlayaraq ùÿyÿtinqapûsûndan ÷ûxdû. Doürudan da o bir anda olsa belÿ yadmdan÷ûxmûrdû. Bu da mÿni ÿsÿbilÿødirirdi. Elÿ bil iy bilirmiø kimiqonøunun piøiyi bizim ùÿyÿtÿ ýÿlmiødi.

Mÿn:–Necÿsÿn Sim?Sim:–O murdar sÿni incidirdi?Mÿn:–Yox elÿ niyÿ fikirlÿøirsÿn?Sim:–Þzön bilirsÿn ki, mÿni ùissiyatûm aldatmûr.Mÿn:–Mÿn ondan aciz olsaydûm yÿqin ki, incidÿrdi, qalib ýÿlÿr-

di mÿnÿ.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

114

Sim:–Bircÿ bu bÿdÿnimdÿn ÷ûxsaydûm.Mÿn:–×ûxûb nÿ edÿcÿksÿn ki?Sim:–Canûm qurtarardû ùÿr øeydÿn.Mÿn:–Bÿs sonra?Sim:–Sonra isÿ yÿqin Allaùûn mÿnÿ yazûüû ýÿlÿr vÿ yenidÿn

mÿni insan olaraq yaradar.Mÿn:–Sÿn onda da darûxacaqsan.Sim:–Niyÿ?Mÿn:–×önki mÿn onda olmayacaüam.Sim:–Ùÿ, dözö bu ùaqda fikirlÿømÿmiødim. Yÿqin bu da ùey-

van instinktindÿn irÿli ýÿlir.O bir az xoruldayandan sonra þzönö ÿlimÿ, ayaüûma sörtöb:–Mÿni qucaüûna al bir az sûüalla, sÿnÿ eùtiyacûm var.Mÿn:–Ay, sÿni Sim.Mÿn onu qucaüûma ýþtöröb sûüallayûrdûm.Sim:–Aù, nÿ yaxøûsan, yuxum ýÿldi, ùe÷ olmasa barmaqlarûnû

aüzûma sört, tÿmizÿm. Mÿndÿn iyrÿnmÿ. Þzön bilirsÿn ki, mÿninsanam, ùissiyatûm da, istÿyim dÿ insani ùissiyyatdûr. ßtdÿn,söddÿn baøqa ùe÷ nÿ yeyÿn deyilÿm. Mÿsÿlÿn si÷anû ÿsla

Eşqin rəngi

115

yemirÿm. Amma yaxøû ki, erkÿk bÿdÿnindÿ yerlÿømiøÿm.Mÿn:–Yoxsa nÿ olardû ki?Sim:–Doüub, tþrÿyÿrdim. Bilirsÿn dÿ bu piøik xeylaülarûnû,

ùarda ýÿldi...Mÿn:–Axû indi sÿn dÿ piøiksÿn þzö dÿ erkÿyindÿn. Sÿnin ùe÷ bir

yaxûnlûq etmÿk istÿdiyin piøik yoxdur bÿyÿm?Sim:–Yox, mÿn onlardan iyrÿnirÿm, bir dÿ ki, nÿslimin ruùunu

incitmÿk istÿmirÿm.Mÿn:–Sÿn ùissiyatsûz necÿ yaøayûrsan axû, yoxsa mÿni aldat-

dûüûnû zÿnn edirsÿn?Sim:–Gþrmörsÿn qocalmûøam? Sûüalla mÿni, sûüalla.Mÿn:–Sÿnin nÿdÿn xoøun ýÿlir bÿs?Sim:–Sÿndÿn, sÿnin tumarûndan.Mÿn:–Di bÿsdir döø yerÿ, yoxsa ÷ox danûøacaqsanSim:–Saü ol, mÿn ýetdim, amma fikrim sÿnin yanûndadûr.

* * *Èstiraùÿt etmÿk ö÷ön ÿlveriøli vaxt idi. Sakitlik ùÿr tÿrÿfi

sarmûødû. Lakin mÿni ÷ox øeylÿr naraùat edirdi. Bu adamlar, uf,lap baøûm xarab olub. Dözö mÿnim insanlarla mönasibÿtimi kim

Ëÿòèôÿ Íóðàí

116

ýþrsÿydi ÿn azû mÿnÿ yazûüû ýÿlÿrdi. Ùeyvanla insanûn, doüruy-la yalanûn sÿsi beynimi didib par÷alayûrdû. Telefon zÿnýi dÿ ki,bir tÿrÿfdÿn.

–Alo kimdir? Ùÿ tanûdûm. Dost döømÿni necÿ tanûmamaqolar ki, – Mÿn onunla danûøa bilmirdim. Bilmirdim sþzönÿqulaq asûm, yoxsa ki, i÷indÿki azman qurdun sÿsinÿ. Odarûxdûüûnû deyir ýölömsönör. Azman qurdun sÿsi isÿ, nifrÿtlÿdiølÿrini qûcayûr, sanki ýþzlÿrindÿn qan sûzûrmûø kimi qûsqan-clûqla xûrûldayûrdû.

–Saü ol ýþröøÿrik.Èlaùi, bu nÿdir belÿ?! Bir az mÿnÿ sakitlik bÿxø elÿ.

Damarûmda qanûm donur, elÿ bil öøöyörÿm. Bÿlkÿ bir ùovuruzanûb raùatlanûm, kimdi axû mÿni ÷aüûran?

Mÿn ÷arpayûda uzandûqdan sonra adyalû östömÿ ÷ÿkdim.Ruùum ýþrdöklÿrinÿ ýþrÿ cavab vermÿliydi. Mÿnim ruùumuaparûrdûlar. Bu dÿfÿ qayûdacaüûma ýömanûm qalmamûødû. Dözöbu ùaqda ùe÷ bir bilýi almamûødûm. Bilmirÿm, bu ùaqda ùe÷ birsþz deyÿ bilmÿrÿm. Axû bu onun iøiydi. Yaradanûn. Mÿn sþzÿbaxan adam idim, necÿ istÿsÿydilÿr elÿ dÿ olmalû idi.

Uzaq sûx bir meøÿnin ÿtrafûna ýÿlib ÷ûxmûødûm. Mÿnimlÿözbÿöz dayanmûø özö röbÿndli insanûn nÿfÿsini ùiss etdikcÿ,sakitlÿøirdim. Gönaùûmûn olmadûüûnû zÿnn edirdim.

Mÿn:–Mÿni bura niyÿ ýÿtirmisiz?Röbÿndli adam:–Sÿnÿ ùe÷ kimlÿ danûømaq olmaz! Bu nÿ demÿkdir?Mÿn:–Mÿn nÿ etmiøÿm ki?Röbÿndli adam:–Onlara tÿsir edirsÿn vÿ onlarûn beynini þzönÿ kþ÷örörsÿn.

Eşqin rəngi

117

Sonra qarmaqarûøûqlûq yaranûr.Mÿn:–Özr istÿyirÿm.Röbÿndli adam:–Bizi incidirsÿn, sÿnÿ nÿ qÿdÿr demÿk olar axû?Mÿn:–Bÿs nÿ edim, bunu mÿn istÿmirÿm ùÿrdÿn bu þzö alûnûr.Röbÿndli adam:–Sÿn þzlöyöndÿ qalmalûsan, yalnûz dinlÿmÿlisÿn. Onlarû

dinlÿdikdÿ sÿn ÿzab ÷ÿkmÿmÿlisÿn yoxsa ki, sÿn..Mÿn:–Bu nÿdÿn irÿli ýÿlir ki?Röbÿndli adam:–Þzön bunu yaxøû bilirsÿn. Soruømamalûsan. Tam kamil-

lÿømÿlisÿn.Mÿn:–Ona ýþrÿ nÿ etmÿliyÿm ki?

Röbÿndli adam:–Ùissÿ qapûlmamalûsan. Onlarû dÿqiqliklÿ dinlÿmÿlisÿn.Mÿn:–Bu mÿnÿ kþmÿk edÿcÿk?Röbÿndli adam:–Ùÿ, di ýet ýir bÿdÿninÿ.Mÿn:–Bura necÿ ýþzÿldir. Burada þzömö raùat ùiss edirÿm.

Beynim aü vÿrÿq kimi tÿrtÿmiz olur.Röbÿndli adam:–Sÿn ýetmÿlisÿn. Sÿnÿ verilÿn þmrö yaøamalûsan. Bu

Allaùûn buyruüudur.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

118

Gþzömö a÷anda ùÿr yerin qaranlûq olduüunu ýþrdöm.Nÿfÿsim tÿnýiøirdi, boüulurdum. Adyalû özömdÿn ÷ÿkdim.Gþzömö a÷anda ýön iøûüû ýþzömö deøirdi.

Ètlÿrin ùöröømÿsi ùÿyÿti baøûna ýþtörmöødö. Bötön tÿri÷indÿydim. Özömÿ su vurub mavi sÿmanû seyr edirdim. Mÿni÷aüûrûrdûlar. Kö÷ÿyÿ ÷ûxdûqda iki qadûnûn mÿnÿ yaxûnlaødûüûnûýþröncÿ yerimdÿ donub qaldûm.

–Sÿndÿn mÿslÿùÿt almaüa ýÿlmiøik.Mÿn:–Nÿ ùaqda?Qadûn:–Bu mÿnim yaxûn qoùumumdu, qûzûmû oüluna almaq

istÿyir, mÿnimsÿ kþnlöm yoxdur.Mÿn:–Sizin bir ÿsasûnûz varmû?–Mÿn oülumu ùÿlÿ evlÿndirmÿk istÿmirÿm.Mÿn:–Bÿs sÿn?Qadûn:Mÿnim qûzûm kimi istÿsÿ ona da verÿcÿyÿm. Amma bu

arvadûn oülundan baøqa.�kinci qadûn:–Sÿnin minnÿtin olsun.Mÿn:–Bÿs uøaqlarûnûz nÿ deyir buna?Qadûn:–Onlarû axtarûrûq tapa bilmirik.Mÿn:–Sizin ùe÷ birinizin fikri ÿsas deyil vÿ buna ýþrÿ mÿni

naraùat etmÿyin.

Eşqin rəngi

119

* * *Kölÿyin soyuq nÿfÿsi bÿdÿnimÿ sarûldûqca ruùumu

oxøayûrdû. Tÿbiÿti daùa yaxûndan ùiss edirdim. Tÿbiÿt sevýilimidi sanki, mÿnim ùissimi, duyüumu alûb aparûrdû þzöylÿ. Gaùýþyön yeddinci qatûna ýaù da ki, bötön dönyanû ýÿzibdolaødûrûrdû. Göllÿrÿ, ÷i÷ÿklÿrÿ toxunduqca var ýöcömlÿ qûøqûrûbdemÿk istÿyirdim. Eùey insanlar mÿni eøidirsiz? Gÿlin siz dÿmÿnimlÿ bÿrabÿr sÿmanû, torpaüû, ýölö, ÷ö÷ÿyi ùiss edÿrÿk u÷aq.Mÿnm qanadlarûm var idi sevýi adlû bu qanadlarûmsa, dönya,kainat adlû mÿùÿbbÿtimi ùiss etmÿk ö÷ön mÿni apardûqcaaparûrdû.

Bötön yorüunluüum ÷ûxmûødû bÿdÿnimdÿn. Amma örÿy-imdÿ sûxûcû bir darûxma mÿnÿ özöntö verirdi. Sevmÿk ùÿm dÿsevilmÿk istÿyirdim. Dözö þzömö aldatmaqdan bezmiødim. Aximÿnÿ yaxin olmaq istÿyÿnlÿr ùe÷ dÿ mÿni sevmirdilÿr. Mÿndÿn÷ÿkinirdilÿr, qorxurdular. Bir dÿ ki, ÿýÿr sevsÿydi belÿ ùÿr biribir ÿzabla qarøûlaøûrdûlar. Xÿstÿliklÿ, itkiylÿ, þlömlÿ belÿ.Mÿnim onlara yazûüûm ýÿlirdi. Bir ýön bir kþrpÿ sevýilim varidi. Onu mÿn kÿøf etmiødim. O sevirdi, sevýisini yaøaya bilmir-di. O mÿnÿ sûüûnûrdû, qovuøduüumuz an isÿ bÿlaya dö÷ar olurdu.O ÷ox aülayûrdû. Onu sakitlÿødirÿ bilmirdim. O, danûøa bilmirdimÿn onu baøa döøördöm, ùiss edirdim. Onun þlÿcÿyini dÿbilirdim. O, þzö bunu bilmirdi. Vÿ bir ýön isÿ uzun illÿrdÿnsonra sevýimÿ qovuøacaüûmû bilmirdim. O, ýÿlmiødi. Onunýÿlÿcÿyini bilirdim. Mÿn örÿyimin tÿlatömönö dinlÿyirdim. Osevýimin adû mÿlÿk idi. Mÿnim mÿlÿyim idi. Onunlaqarøûlaødûüûm an bötön vöcödumla Allaùûn mÿnÿ olan mÿrùÿmÿ-tini ùiss edirdim. O mÿnÿ yaxûnlaødûqca mÿn insan olduüumuunudurdum.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

120

Mÿlÿk insan:–ßllÿrini mÿnÿ, mÿnim mÿlÿyim.Mÿn:–Sÿni tanrûmû ýþndÿrdi, indi mÿn nÿ edim?Mÿlÿk insan:–Mÿnim sevýilim. - Bötön vöcödum titrÿyirdi, onu ùiss

etdikcÿ. O, mÿnsiz yaøaya bilmÿyÿcÿyini deyirdi. Mÿni isÿ indiyaøadûüûmû deyirdim ona vÿ ona dustaq olduüumu duyurdum. Oisÿ mÿni tÿrk etmÿ deyÿ yalvarûrdû.

Mÿn:–Ey mÿlÿk sevýilim. Sÿn mÿnim ruùuma dþnÿn sevýim-

sÿn, mÿn sÿnsiz bir an belÿ yaøamamûøam. Èndi mÿn nÿ edim axû.Èlaùi biz ayrû-ayrû bÿdÿnlÿrÿ mÿùkum olmuøuq.

Mÿlÿk insan:–Mÿnÿ yaxûn ýÿl, mÿnim mÿlÿyim, al mÿni qoynuna. Mÿn

sÿninlÿ yaøamaq vÿ sÿndÿ yox olmaq istÿyirÿm.Mÿn:–Mÿlÿyim, sevýilim.Mÿlÿk insan:–Sevýilim, mÿlÿyimMÿn:–Èlaùi bu necÿ øirin ÿzabdûr, nÿfÿs ala bilmirÿm.Onun sevýisinin dadûnû ùiss edincÿ, baø alûb qa÷maq, yöyör-

mÿk istÿyirdim. Mÿnim mÿlÿk sevýilim deyib dönyanû dolaø-maq. Sonrasa Tanrûnûn kþlýÿsi döøÿn bir yerdÿ onunla bir yerdÿýþz-ýþzÿ nÿfÿs-nÿfÿsÿ dayanaraq belÿcÿ ÿbÿdi olaraq ayûlmaqistÿmirdim. Mÿnim mÿlÿk sevýilim, mÿnÿ niyÿ bu qÿdÿr ÿzabverirsÿn axû? - deyÿrÿk aülayûrdûm. -Gþzömön yaøû axdûqca ùÿrbir tÿrÿfin mÿnim sevýimdÿn od tutub yandûüûnû ýþrördöm. Vÿmÿn dÿ mÿlÿk sevýilimlÿ birlikdÿ yandûüûmû ýþrördöm. O buna

Eşqin rəngi

121

dþzÿ bilmirdi. ×önki o bir mÿlÿk ruùlu idi, mÿnsÿ insan. Onundodaqlarûndakû ùÿrarÿti ùiss edincÿ, mÿn dÿ þzömö bir mÿlÿkkimi ùiss edirdim. Èlaùi mÿnÿ bu ÿzabû, ùÿm dÿ ÷ox øirin ÿzabû÷ox ýþrmÿ.

* * *Bötön vicudum titrÿyirdi ùe÷ bir øey ùaqqûnda döøönÿ

bilmirdim. Onu sevmÿkdÿn savayû. Mÿn bu ÿzabdan nÿ doyur,nÿ dÿ tökÿnirdim.

Qapûlarû taybatay a÷dûm, insan olduüumu unutmuødum.Qarøûmda bir dovøanûn dayandûüûnû ýþrdöm.

Dovøan qûz:–Anam sizdÿdir?Mÿn:–Yox mÿnim balam.Dovøan qûz:–Bÿs o demiødi ki, sizÿ ýÿlÿcÿk.Anasûnûn onu aldadacaüûndan xÿbÿrsiz idi dovøan qûz. O

dodaüûnû bözöb mÿsum baxûølarla mÿni sözdökdÿn sonra ÷arÿsizýeri dþndö.

Kölÿk budaqlarû silkÿlÿdikcÿ a÷ûlûb tþkölÿn yarpaqlar ýaù otÿrÿfÿ, ýaù da bu tÿrÿfÿ yöyörördölÿr. Kölÿyin ardûndan yaüanyaüûølarsa onlarû dþyÿclÿyib yerÿ sÿrirdi. Damarû ÷ûxmûøyarpaqlar torpaüûn östönÿ qapanaraq can verirdi. Mÿnöøöyördöm. Mÿlÿk sevýilim mÿndÿn ÷ox-÷ox uzaqlardaydû.

Gecÿ idi, sanki ruùuma bir qaranlûq ÷þkmöødö. Yeýanÿ bir÷ûxûø yolum var idi. O yol isÿ aydan ke÷irdi. Mÿn ýetmÿliydim.Ay iøûüû mÿnÿ aid olan bir yolu ýþstÿrirdi. Ruùlarûn ùÿnirtisiÿtrafû baøûna ýþtörmöødö. Onlar mÿni sakitlÿødirmÿyÿ÷alûøûrdûlar. Mÿnisÿ sakitlÿøÿ bilmirdim. Qaranlûqdan iøûüa bir

Ëÿòèôÿ Íóðàí

122

addûm idi ki, ke÷ÿsÿn. Gþzlÿrim qamaøûrdû. Ùÿr tÿrÿf söd iøûüû-na bÿlÿnmiødi. Burda sÿslÿr eøidilirdi. Ruùlar, mÿlÿklÿr belÿýþzÿ ýþrsÿnmirdi. Gÿzdiyimi ùiss etmirdim. Amma þzömö ÷oxraùat ùiss edirdim, ùÿm dÿ ki, ÷ÿkisiz. Baøûmû qaldûrûb yuxarûbaxdûqda sonsuzluüu ýþrördöm. Qurtarmûrdû bu sonsuzluq. Mÿnbu dönyaya ýÿldikdÿn sonra tÿkliyin yalnûz Allaùa mÿxsusolduüunu anlayûr vÿ þz i÷imdÿ bu tÿnùalûüû daøûya bilmÿkistÿdiyim ö÷ön xÿcalÿt ÷ÿkirdim. Mÿn mÿlÿk sevýilimidöøönördöm. Allaù-taala yaratdûüû bötön kainatû vÿ bötönyaradûlûølarû, sonsuzluüu sevirdi. Mÿn onu ùÿr yerdÿ ùissedirdim.

–Sevýilim, sÿn indi ùardasan? Ùÿ, sÿn mÿnim örÿy-imdÿsÿn, bÿlkÿ dÿ örÿyimin sÿn þzösÿn. Mÿn sÿnsiz yaøayabilmirÿm. Aü ýömöøö parûltûlarûn i÷ÿrisindÿ ýÿzib dolaødûqdansonra qayûtmaq istÿyirdim yer özönÿ.

Sÿs:–Sÿn ýetmÿk istÿyirsÿn?Mÿn:–Mÿn nÿ etmÿk istÿdiyimi indi, ùe÷ þzöm dÿ bilmirÿm.Sÿs:–Nÿ döøönörsÿn sevýi ÿzabûndan savayû.Mÿn:–Èlaùi mÿn insan deyilÿm, bÿs mÿn kimÿm?Sÿs:–Sÿn burda kim olduüunu bilsÿydin ýeri dþnmÿk

istÿmÿzdin.Mÿn:–Ùe÷ kÿsi ýþrmörÿm, þzömön belÿ tÿkcÿ ùÿnirti sÿsini

eøidirÿm.Sÿs:

Eşqin rəngi

123

–Sÿni burda ÿùatÿyÿ alûblar, sÿnÿ tamaøa edirlÿr.Mÿn:–Ùÿ, mÿn onlarûn nÿfÿslÿrini ùiss edirÿm. Bÿs mÿn onlarû

nÿ vaxtsa ýþrÿ bilÿcÿyÿmmi?Sÿs:–Ùÿ ýþrÿcÿksÿn, indisÿ ýet. Sÿni orda ýþzlÿyÿn var. Sÿn

onlara lazûmsan.Mÿn ùe÷ nÿ ùiss etmÿdÿn ýeri dþnördöm. Orda u÷uøan

nÿfÿslÿr mÿni möøayÿt etdikdÿn sonra ýeri dþnördölÿr. Gÿlib÷atmûødûm yer özönÿ. Qara kþlýÿlÿri ýetdikcÿ insan øÿklindÿýþröncÿ ayûlûrdûm.

* * *–Rÿnýin niyÿ belÿ qa÷ûb? Gþzlÿrin baxûr, amma, ùe÷ nÿyi

ýþrmör elÿ bil.Mÿn:–Ana, qucaqla mÿni, bÿrk-bÿrk qucaqla.Ana:–ßziz balam sÿnÿ nÿ olub axû?Mÿn:–Ana ùe÷ nÿ deyÿ bilmÿrÿm sÿnÿ. Mÿn ùe÷ þzömö baøa

döøÿ bilmirÿm. Anacan axû mÿn kimÿm..?Ana:–Bir az sakitlÿø qûzûm, bu nÿ sþzdör? Sÿn mÿnim balam-

san, ÿn ÿziz balam. Balaca balam. Yadûndadû atan sÿni ÿzi-zlÿyÿndÿ ùÿmiøÿ nÿ deyirdi?

Mÿn:

Ëÿòèôÿ Íóðàí

124

–Nÿ deyirdi, ana?Ana:–Deyirdi ki, bu qûzûmû Allaù þzö bizÿ pay ýþndÿrib. Onun

xÿtrinÿ kim dÿysÿ cÿzalana bilÿr.Mÿn:–Ana, axû mÿni sevÿnlÿr belÿ cÿzalanûr.Ana:–Bu nÿ sþzdö?Mÿn:–Ùÿ, ana bu mÿnÿ ÷ox ÿzab verir vÿ onlara yazûüûm ýÿlir.Ana:–Qûzûm belÿ danûøma. Allaù þzö ùÿr øeyi bilir, sÿnin nÿ

tÿqsirin var axû? Þzönö ÿlÿ al, baøûndakû bötön fikirlÿri dÿ atýetsin.

Mÿn:–Ana, anacan...Ana:–Aülama, mÿnim balam.

* * *Payûzla mÿnim dönyam arasûnda bir oxøarlûq var idi. O da

mÿnim kimi ùÿsrÿtdÿn saralûb solurdu. Otlarûn, ÷i÷ÿklÿrin,sevýilÿrinÿ vida deyÿrÿk torpaüa qarûømasû mÿni pÿriøan edirdi.

Mÿn:–Nÿ deyirsÿn ÷i÷ÿk?×i÷ÿk:–Mÿni sevmÿdilÿr.Mÿn:–Nÿ ö÷ön?×i÷ÿk:

Eşqin rəngi

125

–Mÿni dÿrmÿdilÿr.Mÿn:–Nÿ deyirsÿn kölÿk?Kölÿk:–Sÿni þpmÿk istÿyirÿm.Mÿn:–Ney÷ön?Kölÿk:–×önki sÿnin nÿfÿsin mÿnim nÿfÿsimÿ qarûøanda þzömö

raùat ùiss edirÿm.Mÿn:–Nÿ deyirsÿn yaüûø.Yaüûø:–Sÿnÿ sarûlmaq istÿyirÿm.Mÿn:–Ney÷ön?Yaüûø:–×önki mÿni isindirirsÿn.Mÿn:–Bÿs sÿn nÿ deyirsÿn ýþyÿr÷in, ay ýþyÿr÷in.Gþyÿr÷in:–Mÿni sûüalla, dimdiyimdÿn þp, ruùum dincÿlsin.Mÿn:–Sÿnin sevýilin varmû ýþyÿr÷in?Gþyÿr÷in:–ßlbÿttÿ, biz bÿrabÿr u÷uruq, bötön sÿmanû dþvrÿ vurub

dolaøûrûq, mÿn ÷ox xþøbÿxtÿm. Bÿs sÿn?Mÿn:–Mÿn dÿ sevirÿm ýþyÿr÷in, amma qovuøa bilmirÿm.Gþyÿr÷in:

Ëÿòèôÿ Íóðàí

126

–Axû ney÷ön?Mÿn:–×önki o bir mÿlÿkdir.Gþyÿr÷in:–Sakitlÿø.Mÿn:–Sakitlÿøÿ bilmirÿm.Gþyÿr÷in:–Onda ýÿl ardûmcaMÿn:–Ùara?Gþyÿr÷in:–Soruøma.Mÿn onun ardûnca yöyörördöm. O isÿ u÷duqca u÷urdu.

Birdÿn onunla bÿrabÿr bir baøqa ýþyÿr÷in ona tÿrÿf u÷duüunu vÿsonra isÿ bir-birini þtÿrÿk qanad-qanada verÿrÿk sÿmada dþvrÿvurduüunu ýþröncÿ örÿyim sanki bþyöyördö.

Yaüûøla kölÿk mÿni qûsqanûrmûø kimi öøödÿrÿk ýeri dþn-mÿyÿ mÿcbur edirdi.

Yaüûøla kölÿyin sÿsi bir–birinÿ qarûøûb, ùÿzin bir øÿrqipû÷ûldayûrdû sanki, mÿnimlÿ birýÿ.

Mÿlÿyim...Sÿn yaüûøa bÿnzÿyirsÿn.

Nÿfÿsin kölÿklÿrÿbÿnzÿyir..Vÿ sÿn mÿnim ö÷ön

yaranmûsan - ...M�nim sevgi

Eşqin rəngi

127

Mÿlÿyim...

* * *Sÿs:–Dur mÿnÿ bir stÿkan su ver, sinÿm yanûr.Ènsan:–Onu bir tÿùÿr baøa salarûq.Ruù:–Mÿnim ýÿliøimdÿn onsuz da xÿbÿrdardûr.Yalquzaq:–O mÿnimlÿ ýetmÿlidir.

1-ci insan:–Onunla danûømaq mömkön deyil.2-ci insan:–Dözö mÿn þzöm dÿ ùansû ùeyvan instinktini daøûdûüûmû

bilmÿk istÿrdim. Bu mÿnim ö÷ön ÷ox maraqlûdûr.Øeytan insan:–Mÿn elÿ insanlara nifrÿt edirÿm. Yaøamaüa imkan vermir.

Belÿsi az olsa daùa yaxøûdûr. Raùat nÿfÿs almaq olmur.ßsÿblÿrimÿ toxunur.

Kirpi insan:–O ÷ox yaxøû adamdûr. Toxunmur insan qÿlbinÿ, döømÿnlÿ

dÿ dost kimi davranûr.Èt:–Bir azdan zÿlzÿlÿ olacaq.Sÿr÷ÿ:–Budaqlar imkan versÿydi yarpaqlardan ÷ÿtir tutardûm

* * *

Ëÿòèôÿ Íóðàí

128

Mÿn eøidirdim... Bötön canlûlar danûøûrdûlar. Ruù dilindÿ,insan dilindÿ, ùeyvan dilindÿ. Tÿbiÿt onlarû dinlÿyirdi. Mÿn dÿonlarû eøidirdim. Tÿkcÿ mÿlÿyimdÿn baøqa...

O mÿnim örÿyimin i÷indÿydi. Mÿni o yaøadûrdû. Sevýimÿlÿyim.

Yaradanûí íÿôÿñèíè ùèññ åäèðäèì î ýöëöìñöíöðäö.

25-30 iyul 2007-ci il

Eşqin rəngi

129

Mәhkum

Hәr yerdә sәn varsan...Pәrişan külәklәrSәrxoş dumanları

İçdikcә, payız qoxusunaqәrq olur sәnsizlik...Qara yelәr oynayır

tәlatümlü baxışında...Hәr yerdә sәn varsan...

Ayaq üstә güclә dayananağaclar,

başlarını yırğaladıqca,od püskürür dodaqlarınnәfәsinin arxasından...Hәr yerdә sәn varsan...

Mәftillәrә hörülübSәnin әllәrin,

qançur-qançur olub bәdәnin,gözlәrin dil açır...

Hәr yerdә sәn varsan...

Ayaqlarının altındakıbu mәnasız dünyanı

tәpiklәrinlә döyәclәdikcә,Ayaqlarının altında

Ëÿòèôÿ Íóðàí

130

әzilirsәn...

Dünya sәndәn niyә qaçır...Hәr yerdә sәn varsan..

Arzuların sәndәn danışır,Heç yerdә sәn yoxsan...

Sәn özün özünә kölә olmusanKölgә adam...

Eşqin rəngi

131

Ëÿòèôÿ Íóðàí

132

Ne÷ÿ ýön idi ki, Narûn arvad, ùe÷ yerdÿ þzönÿ raùatlûq tapabilmirdi. Oülunun eyùamlarû da ki, onu bir tÿrÿfdÿn cana doy-durmuødu. Oülu Sÿdyarûn amansûz xasiyyÿti ona bir an raùatlûqvermirdi. Qÿddar, bir az da aüûzdan yava olmasûna ýþrÿ ùe÷ birkÿsin ona qarøû ola bilmÿyÿcÿyi iqtidarûnda olduüunu bilÿnSÿdyarûn sÿsi yenÿ dÿ ùÿyÿti baøûna ýþtörmöødö.

–Sÿn qancûqlarûnû pis þyrÿtdin ana, yoxsa bizim adûmûza÷þp sûndûranûn anasûnû aülar qoyardûm. Ùeyf. - Sonra isÿ ùirslÿ:

–Tfu, bu ýözÿranûn i÷ini, – deyÿndÿ Narûn arvad tÿlÿm-tÿlÿsik ÿlindÿki dÿsmalû sirkÿlÿyÿ-sirkÿlÿyÿ onun sþzönö aüzûn-da qoydu:

–Nÿùlÿt øeytana de ay oüul, nÿ var Allaùa øökör. Sÿninbacûn qeyrÿtsizlik elÿmÿyib ùa. Qismÿti belÿ ýÿtirib, neylÿsinki, bÿxti indi a÷ûlûb.

Sÿdyar vÿùøicÿsinÿ qûøqûrdû:–Kimÿ, ýÿdÿnin birinÿ, bÿs sÿn onun arvadû olduüunu

bilmirdin?–Ay bala, mÿn dÿ sÿnin kimi, ùardan bilÿydim axû. Onun

evi yûxûlsûn deyim, yoxsa ki, yûxûlmasûn. Necÿ ki, evi yûxûlûb. Èndiiø olandan sonra, bacûnûn uøaüû var bu ýön, sabaù yatacaq.Qurbanûn olum ÷ûxart bu fikirlÿri baøûndan. Yazûya pozu yoxdu,bala.

Sÿdyar ùamama ke÷ib, sonra bir ùikkÿ ilÿ:–Paraøoku ver bura. Bu zÿùrimarû ýÿrÿy paraøoknan

aparasan– deyib ÿlininin mazutunun yuduqdan sonra evÿ ÷ûxdû.Narûn arvad oülunu mÿzÿmmÿt elÿsÿ dÿ örÿyindÿ qûzûnûqûnayûrdû.

–Döz deyir, oturmuødu, oturduüu yerdÿ. Yoxsa ki, altû uøaq

133

östönÿ ýetmÿyin, adûmûzû biabûr elÿmÿyin bundan sonra adû nÿidi. Buna biyabûr÷ûlûqdan baøqa nÿ ad vermÿk olar axû? Bala,sÿni nÿ qûnayûm, amma ki, Allaùûn mÿnÿ yazûüû ýÿlsin, qûzûmûnqismÿtini pu÷ elÿmÿsin.

Kÿnddÿ yaøayûrdû Narûn arvad. ßrini ýÿnc vaxtlarûnda itir-miødi. Èki oülunu, iki qûzûnû min bir ÿziyyÿtlÿ bþyödöb boya-baøa ÷atdûrmûødû. Bþyök oülu Èskÿndÿri erkÿn evlÿndirdiyindÿnnÿvÿ-nÿticÿ saùibi olmuødu. Dÿli-doluluqda qardaøûndan beø÷þm÷ÿ yuxarû olan Èskÿndÿr Sÿdyardan ýeri qalmûrdû. Qÿzÿbinibirtÿùÿr boüaraq, bir sþz demir, ÿn azû bacûsûnû el adÿti ilÿkþ÷ördöyönÿ ýþrÿ þzönö sakitlÿødirmÿyÿ ÷alûøûrdû. Yeri ýÿlÿndÿùirsini- acûüûnû arvadûnûn östönÿ tþkör, sonra dinib danûømûrdû.

Narûn arvadûn ikinci qûzû Sÿnubÿrin dÿ az yaøû yox idi. Bÿlkÿdÿ elÿ o qûzlarûnûn adûnûn ÷ÿkilmÿdiyini qardaølarûnûn xasiyyÿtiilÿ baülayûrdû. Qûrx yaøû vardû Sÿnubÿrin. Arûq, sarûøûn, sondÿrÿcÿ iøli, ýöclö qûz idi Sÿnubÿr. Ùÿrdÿn tÿklikdÿ anasûyladÿrdlÿøirdi:

–Yaxøû ki, ÷ûxûb ýetdi bacûm,- deyirdi. Sonra da anasûnûmÿzÿmmÿt edÿrÿk,:–Sÿnin dilsizliyin ucbatûndan olub bunlarûnqudurüanlûüû. Þmrömözö, ýönömözö ÷örödöblÿr. Dÿdÿm saüolsaydû baøûmûz bu mösibÿti ÷ÿkmÿzdi.

Narûn arvad:–Aüûz, sÿsini ÷ûxartma, arvadû eøidÿr. Qardaøûndû da, þzýÿ

deyil ùa. Bir yannan baxanda döz deyir dÿ maümunun balasû.Axû niyÿ ýþrÿ bacûn oturub-oturub altû uøaq östönÿ ýetdi. Nÿolmuødu, arvadû þlmöø olsaydû dÿrd yarûydû. O kiøinin qeyrÿtiolsaydû elÿ þz arvad-uøaüûna yiyÿ durardû da. Yoxsa tÿzÿdÿnqûzûb kÿndi basa-basa ýÿlib qûz eøqinÿ döømÿzdi ki. Dinmÿ ey,dilimiz qûsadû.

* * *

Ëÿòèôÿ Íóðàí

134

Sevmiødi Sÿnubÿr, onda onun on sÿkkiz yaøû olardû. O sevýi

Eşqin rəngi

135

Mÿùkum(povest)

isÿ ùÿlÿ dÿ onun qÿlbini yandûrûb yaxûrdû. Qonøunun oülu Fateùonu ölvi bir mÿùÿbbÿtlÿ sevirdi. Lakin bir-birinÿ qÿlblÿrinia÷maq qorxusu, bu sevýini yarûm÷ûq qoymuødu.

Bir ýön bulaqdan ýÿlÿn vaxt, Fateùin ona yaxûnlaøûb sþzdemÿk istÿdiyi vaxt qardaøû Sÿdyarla rastlaømasû ùÿr øeyi alt-östetmiødi. Fateùÿ ýþz qoyub addûmba-addûm izlÿyÿn Sÿdyar, elÿbacûsû Sÿnubÿrin ýþzö qarøûsûnda onu al-qanûna qÿrq olana qÿdÿrdþydökdÿn sonra bir dÿ bacûsûnûn qarøûsûna ÷ûxmayacaüûna sþzdÿ verdirmiødi. Elÿ o vaxtdan Fateù ailÿsindÿ baø verÿn sþz-sþùbÿtdÿn sonra birdÿfÿlik ÷ûxûb bir baøqa øÿùÿrÿ ýetmiødi.

* * *Mÿùsul yûüûmûydû. Ùÿlÿ ÿrinin saülûüûndan Narûn arvad baü-

baü÷asûnûn nazûnû ÷ÿkir, bÿùÿrdÿn baøûnû yerÿ qoyan aüaclarûnbaøûna pÿrvanÿ kimi dolanûrdû. Qûzlarûnûn kþmÿkliyi ilÿ omeyvÿlÿri yûüaraq bazara ÷ûxardûb satûrdû. Kÿnd camaatû dabecÿrdiyi mÿùsulu satûr, mal-qara saxlayûr, dolanûøûüûnû tÿminedirdi.

* * *Mÿùsul yûüûmû ÷oxdan baøa ÷atmûødû. Sÿnubÿr ùÿyÿti

söpöröb sÿliqÿ-sÿùmana saldûqdan sonra, qardaøû arvadûnû sÿslÿ-di:

–Gölýÿz, ay Gölýÿz, sÿn Allaù, dur ùÿlÿ sÿn bura ýÿl –deyib yenicÿ bala ÷ûxarmûø ÷il toyuüa tamaøa edÿ-edÿ yerdÿn÷ûnqûl ýþtöröb onlara sarû ýÿlÿn piøiyÿ tÿrÿf tulladû.

–Rÿdd ol, mÿrdimazar – deyib yenicÿ ýþzönö a÷maüa÷alûøan cöcÿlÿrÿ sarû baxdû.

Gölýÿz baøûndakû lÿ÷ÿyi a÷ûb, yenidÿn baülaya-baülaya:–Nolub az, cöcÿ-zad ýþröb elÿmÿmisÿn? Bir bu yana dur

ýþröm, – deyib maraqla yumurtadan yenicÿ ÷ûxmûø cöcÿlÿrÿ

Ëÿòèôÿ Íóðàí

136

baxdû.Gölýÿz Èskÿndÿrlÿ ailÿ qurduüu ilk ýöndÿn bu ailÿnin bötön

xösusiyyÿtlÿrini bilib þyrÿndikdÿn sonra, ÿrinin bir sþzönö ikielÿmir, onun sÿsi ýÿldikdÿ belÿ rÿnýi-ruùu saralûrdû. Bir qûzû, biroülu vardû. Oülunu evlÿndirib qûzûnû da tezkÿn ÿrÿ vermiødi.Oüul nÿvÿsinin on, qûz nÿvÿsininsÿ beø yaøû vardû. Bu kÿndcamaatûnûn qayda-qanunu belÿydi. Oxuyub tÿùsil almaüû elÿ dÿÿsas bilmirdilÿr. Uøaüû elÿ uøaqlûqdan iølÿ biøirmÿk lazûmdûrdeyirdilÿr. Elÿ buna ýþrÿ dÿ kÿnddÿ ÷ox az adam uøaüûnû oxut-durardû.

Ö÷ ýön olardû ki, Narûn arvad diøinin aürûsûndan baøûnû ora-bura ÷ûrpûrdû. Sÿdyar anasûnû bu ùalda ýþröb:

–Ana, ýönö sabah sÿni aparacaüam ùÿkimÿ, nÿ lazûmdûr,möalicÿ elÿsin. Nÿyi ýþzlÿyirsÿn bilmirÿm, – dedi.

Narûn arvad:–Nÿ bilim ay bala, ýedÿy deyirsÿn ýedÿy dÿ, bÿs sÿnin iøin

necÿ olsun, özönÿ sþz ýÿlÿr, mÿn cÿùÿnnÿm olum.Sÿdyar:–Sþz danûødû da, – deyib dodaqaltû mûzûldandû vÿ sonra

ÿlavÿ etdi:–Sÿùÿr doqquzda ÷ûxûr avtobus. Ertÿykÿn ýedib ýÿlÿrik –

dedi.Belÿ dÿ oldu. Sÿdyar elÿ ùÿmin ýönön sÿùÿri, anasûnû rayon

xÿstÿxanasûna apararaq, diøini möalicÿ etdirmÿk ö÷ön ùÿkimlÿdanûødû. Narûn arvad bir-iki ýön oülu ilÿ xÿstÿxanaya ýedib-ýÿldikdÿn sonra oülunun iødÿn avara olmamasûna ýþrÿ:

–Ay bala, sÿn iøini qoyub ýÿlmÿ. Bacûnla ýedib ýÿlÿrÿm–deyib oülunun razûlûüûnû aldû.

* * *–Daüûn dþøöylÿ sörönÿn duman ýetdikcÿ qar dÿnÿcik-

Eşqin rəngi

137

lÿrinÿ qarûøûb ýþzdÿn itirdi. Øaxtadan sinÿsi ÷at-÷at olduqca,sanki yarasûna duz basûlmûø kimi ýþz oxøayûrdû. Sazaüûnnÿfÿsindÿn daüûn dþøöndÿ bitÿn payûz ÷i÷ÿklÿri donaraq, iøûm-iøûm iøûldayûrdûlar.

Sÿnubÿr yol boyu bu mÿnzÿrÿyÿ tamaøa edir, ùÿrdÿn baøûnûqaldûrûb ýþy özönön ýetdikcÿ bozardûüûnû seyr edirdi. Vÿ nÿdÿn-sÿ bu yollarûn bitib tökÿnmÿsini istÿmirdi.

Qar dÿnÿciklÿri ýetdikcÿ yaüûø damlalarûna ÷evrildikcÿ, yolboyu boy-boya dözölÿn aüaclar, rözýarûn nÿfÿsi ilÿ oynayûrdûlar.Dÿqiqÿlÿr saata dþnöncÿ, Sÿnubÿr xÿstÿxanaya ÷atdûüûnû ùissedirdi.

–Salam ay Narûn, nÿtÿrsÿn az, xeyir olsun.Narûn arvad baøûnû yuxarû qaldûrdûqda, kÿnd÷isi Tamam

arvadû ýþröb:–Bûy, sabaùûn xeyir, aqibÿtin dÿ östÿliy, ay Tamam. Uøaq-

lardû da, diøimi dözÿltdirirlÿr nÿ bilim. Bÿs sÿn xeyir ola.Xÿstÿxananûn ùÿyÿtindÿn yenicÿ ÷ûxmaq istÿyÿn Tamam

arvad:–Ay Narûn arvad, mÿsÿl var deyÿrlÿr borclu–borclunun

saülûüûn istiyÿr. Baldûzûmûn qûzû yatmûødû, ona dÿymÿyÿýÿlmiødim.

–Nÿyi olub az?–Oülu, balan÷ön olsun.–Saü ol, ay Tamam, sÿninkilÿrin dÿ baøûna ýÿlsin. Èndi bÿs

ùarûya ýedirsÿn?–Kÿndÿ, ùaraya olacaq, saü ol mÿn ýetdim.–Ùÿ saü ol. Sÿnÿ yaxøû yol.Sÿnubÿr anasûnûn qoluna ýirÿrÿk addûm-addûm diø kabinet-

inÿ ýedirdi ki, elÿ bu vaxt onlara yaxûnlaøan ýÿlinin:–Sizin adûnûz Narûn xala deyil ki?–Ùÿ, ay qûzûm, bÿs sÿn kimsÿn ay bala? – deyÿ soruødu.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

138

–Mÿn Qafurun qûzûyam, adûm Sörmÿdir. Sizi ýþrdömsevindim.

–Allaù sizi ùÿmiøÿ sevindirsin, ay qûzûm. Mÿn sizi ýþrÿndÿuøaüûydûz, maøøallaù namxuda bþyömösÿn. Tanûmadûm, anannecÿdir?

–Yaxøûdûr, Narûn xala – deyib naraùat ùalda Sÿnubÿrinözönÿ baxdû.

–Sþzlö adama oxøayûrsan, qûzûm, xeyir olsun.–Buy Narûn xala, mÿn dÿ elÿ bilirdim ki, siz bilirsiniz.Narûn arvad, ùþvsÿlÿsi daralmûø ùalda:–Nÿyi qadan alûm? Bir mÿni baøa sal ýþröm.–Qûzûnûzûn uøaüû olduüunu.Narûn arvad yerindÿ sÿndÿlÿdi. Sÿnubÿrin ÿlindÿn tutub

dÿùlizdÿ qoyulan kreslonun östöndÿ oturaraq ÷aømûø ùaldasoruødu.

–Nÿ vaxt, a qûzûm, bu nÿ danûøûr Sÿnubÿr.–Ùÿ Narûn xala, Rÿùimÿ yatûb, bir qûzû olub. Þzö dÿ ùÿr

ýön aülayûr. Demÿk pis ÷ûxmasûn anamla ne÷ÿ ýöndör ki, yanûnaýedib ýÿlirik. Baldûzûýilin onu itirib axtarmamasû, bir yandan daÿrinin elÿ ùÿmin ýönö ýÿlib o ýedÿn olmasû adamû yandûrûbyaxûr. Rÿùimÿ deyir ki, ÿri deyib bir dÿ özö bÿri dþnmÿ. Gÿrÿkoülun olaydû. Qûza qalsa arvadûmû altû qûza ýþrÿ kö÷öklÿri qarûøûqatmazdûm. Ùÿ Narûn xala, odu-budu biz dÿ nÿ qÿdÿr deyirikRÿùimÿ bizim sþzömözÿ baxmûr ki, baxmûr. Dedik ki, sizÿ birxÿbÿr verÿk, razû olmadû ki, qardaøûmdan qorxuram, þlÿrÿm ýeridþnmÿrÿm.

–Bir dÿ ki, ay Narûn xala, xÿstÿxanada yatmaüûn vaxtû qur-tarûr, ÷ûxmalûdû. Bÿs indi o ùara ýedÿcÿk? Ona ýþrÿ sizi ýþr-mÿyimÿ sevinirdim.

Narûn arvadla Sÿnubÿr bir-birinin özönÿ baxaraq, bir anûni÷indÿ eøitdiyi sþzlÿri aüllarûna sûüûødûra bilmir, yerlÿrindÿ

Eşqin rəngi

139

donub qalmûødûlar. Sÿnubÿrin ùþnkörtösönÿ ayûlûrmûø kimi:–Èndi biz neylÿyÿcÿyik, Sÿnubÿr? – deyib qoøa ÿllÿrini

dizlÿrinÿ ÷ûrpan Narûn arvad Sörmÿylÿ Sÿnubÿrin kþmÿyliyi ilÿayaüa qalxûb doüum evinÿ yollandû. Rÿnýi avazûmûø, bir dÿri birsömök olan qûzûnû ýþröncÿ Narûn arvad sÿsini baøûna atdû.

–Bu nÿ mösibÿtdi bizim baøûmûza ýÿtirdin az...Doüulduüun ýönÿ daø döøeydi, daø. Bu nÿ oyundu, ay qûz.

Rÿùimÿ anasûnû vÿ Sÿnubÿri ýþröb ÿsim-ÿsim ÿsir, kþrpÿsi-ni itirmÿyin qorxusundan sinÿsinÿ sûxaraq bir sþz belÿ deyÿbilmirdi:

–ßrin þlmöø ùanû, sÿni yiyÿsiz ýþröb o qoduüun oülu. Niyÿonu boynuna mindirdin ùÿ... Qardaølarûnûn xasiyyÿtini bilmirdin.Narûn arvad bir qÿdÿr duruxduqdan sonra

–Qana döøÿcÿk qardaølarûn. Èskÿndÿr eøitsÿ, Sÿdyar eøitsÿsÿni dÿ þldörÿcÿk, o biqeyrÿti dÿ. Bax, budu sÿnÿ deyirÿm, onunuøaüûnû elÿ burda ùþkumÿtin ÿliynÿn ÷aüûrtdûrûb þzönÿverÿcÿyÿm. Sonra:

–Mÿnim balamûn nÿ taxsûrû varûydû ay Allaù, bu nÿ bÿladûbiz döødök – deyib ÷arpayûnûn östönÿ ÷þkÿrÿk baøûnû ÿllÿriarasûna aldû.

* * *Gönÿø solüun-solüun qöruba dþnördu, Sabir kiøi mal-qaranû

yerbÿyer edib, soyuüun ÿlindÿn þzönö evÿ salaraq sobanûnyanûnda oturdu. Ùÿmiøÿ olduüu kimi isinÿ-isinÿ þz-þzönÿdeyinirdi:

–Ètin qûzû it, kö÷ök balalayûb mÿnim÷ön, vur baøuva. Az idi

Ëÿòèôÿ Íóðàí

140

arûq-uruq, biri dÿ ÷ûxdû dabanû cûrûq. Gþzöm aydûn ki, sÿnin bir-inci qarnundû. Ay belÿ mÿnim bÿbÿyimin ikisi birdÿn aydûn. Birolar, iki olar, ö÷ olar, beø. Di ýet kþpÿyin qûzû.. Dedim ki, mÿnÿlazûm deyil sÿnin qûz uøaüûn, mÿn oülan istiyirÿm. Eøitmÿdön ýetþz cÿzandû, ÷ÿk. Vÿssalam – øöttÿmam. Get dÿdÿ nÿnÿn yiyÿdursun, zûndûüûn qûzû zûndûü. Sabir kiøi þz-þzönÿ danûøa-danûøaÿsnÿyir, sonra da ýetdikcÿ mörýölÿyirdi. Elÿ bir qÿdÿr ke÷miødiki, pÿncÿrÿnin øöøÿlÿri sûnûb onun baøûna tþkölmÿsinÿ Sabir kiøiyerindÿn dik atûldû. O ýþzlÿrini yarûyuxulu yumub a÷araq ÿtrafabaxmaüa macal tapmamûø, elÿ o anda kÿnd arvadlarû ilÿ birlikdÿNarûn arvad evÿ ýirib bÿrk-bÿrk sinÿsinÿ sûxûb saxladûüû kþrpÿniSabir kiøinin qucaüûna bir ùikkÿylÿ verÿrÿk, ona qarüadû.

–Sÿnin evin baøûna yûxûlsûn mÿnim balamû bÿdbÿxt etdiyinyerdÿ onu bilki bu sÿnÿ baùa baøa ýÿlÿcÿk. Gÿdÿ oülu ýÿdÿ –deyib tezdÿ ýeri dþndö. Sabir kiøi isÿ yuxulu ýþzlÿrinibÿrÿldÿrÿk daùa bir sþz demÿyib, qucaüûndakû usaüa baxa-baxayerindÿcÿ donub qalmûødû.

Eşqin rəngi

141

ÛÛ FßS�L

Rözýarûn ùÿnirtisinÿ qoøulan yurdsuz-yuvasûz dolaøankölÿklÿr, baø alûb ýetdikcÿ ýaù aüaclara dolaøûr, ýaù dayarpaqlarûnû oynadaraq qa÷ûrdûlar.

Øÿùÿrin sakitliyni pozan maøûnlarûn nÿrilti vÿ qulaq batûransÿslÿrindÿn qapû-pÿncÿrÿni mþùkÿm-mþùkÿm þrtÿn Maùirÿxanûm divanûn östöndÿ oturub kitab oxuyur, ùÿrdÿn dÿ divarsaatûna baxûb ùÿyat yoldaøûnûn ýÿlÿcÿyi dÿqiqÿni sÿbirsizliklÿýþzlÿyirdi. Saat sÿkkizÿ iølÿyirdi. Qapûnûn zÿnýi ÷alûndû, Maùirÿxanûm kitabûn sÿùifÿsini qatlayûb jurnal masasûnûn östönÿqoyaraq qapûnû a÷dû.

–Natiq niyÿ belÿ ýec ýÿldin?–Èdarÿdÿn ýec ÷ûxasû oldum, ÿzizim – deyib onun

özöndÿn þpdö vÿ nÿ biøirmisÿn, – deyÿ soruødu.–Döøbÿrÿ, axû iki ýön bundan qabaq demiødin, vaxt tapûb

biøirÿ bilmirdim. Mÿn söfrÿni ùazûrlayûm sÿn dÿ paltarûnû dÿyiø,ÿlini yu ýÿl.

Natiq mÿnalû tÿbÿssömlÿ:–Maùirÿ elÿ deyirsÿn ki, elÿ bil mÿn sÿnin uøaüûnam.Maùirÿ bu sþzdÿn ýþzlÿri doluxsundu. Sonra:–Natiq sÿn elÿ mÿnim uøaüûmsan da nazûnû ÷ÿkirÿm, qayüû-

na da qalûram. Ùÿm atam, ùÿm dÿ anamsan, bir sþzlÿ saùibim-sÿn. Sÿndÿn baøqa kimim var axû mÿnim, – deyib onun sinÿs-inÿ baøûnû sþykÿyÿrÿk kþks þtördö.

Natiq:–Sÿn dÿ mÿnim ùÿyatûmsan Maùirÿ. Sÿnsiz mÿnim bir

dÿyÿrim yoxdur – deyÿ onun baøûnû sûüallayaraq tellÿrindÿnþpdö.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

142

On beø il olardû ki, Natiqlÿ Maùirÿ ailÿ ùÿyatû qurmuødular.Uzun möddÿt möalicÿdÿn sonra ùÿkimlÿr qan-qoùumluüu ilÿÿlaqÿdar olaraq bu evliliyin sonsuzluqla nÿticÿlÿnÿcÿyinidemiødilÿr. Onlar bu sþzlÿri eøitdikdÿn sonra qismÿtlÿri ilÿbarûøaraq bir-birini sevdiklÿrinÿ ýþrÿ ayrûlmayacaqlarûna sþzvermiødilÿr.

Maùirÿ Poliklinkanûn ýenekologiya øþbÿsindÿ ùÿkimiølÿyirdi. Natiq isÿ möùÿndis vÿzifÿsindÿ ÷alûøûrdû. Buna bax-mayaraq onlar ÷ox xoøbÿxt ailÿ ùÿyatû yaøayûrdûlar.

* * *Èø vaxtûna az qalûrdû Maùirÿ ÿrini yola saldûqdan sonra þzö

dÿ evdÿn ÷ûxmaq istÿyirdi ki, telefonun sÿsi onu ayaq saxlamaüamÿcbur etdi. O, ýeri dþnÿrÿk dÿstÿyi ýþtöröb:

–Bÿli, ýÿlirÿm, bu dÿqiqÿ – deyib ÷ûxdû.Maùirÿ xanûm artûq iøÿ ýÿlib ÷atmûødû. Xÿstÿxanaya tÿcili

÷atdûrûlan, vaxtûndan ÿvvÿl doüuø sancûlarû ilÿ daxil olan ondoqquz yaølû xÿstÿnin vÿziyyÿti aüûr idi. Aüûr vÿ ÷ox ýÿrýinÿmÿliyyatdan sonra xÿstÿnin ùÿyatûnû xilas etmÿyÿ mövÿffÿqolan Maùirÿ xanûm yorüun ùalda iø otaüûndan ÷ûxûb, xÿstÿnipalataya yerlÿødirmÿyi tapøûrdûqdan sonra ÿllÿrini yuyaraq kabi-netinÿ ke÷di.

Kþrpÿnin ùÿyatûnû xilas edÿ bilmÿdiyinÿ ýþrÿ fikirli ùaldaqeydiyyat dÿftÿrini nÿzÿrdÿn ke÷irÿn Maùirÿ xanûm sanki,÷iyinlÿrindÿ bir dönya yök olduüunu ùiss edirmiø kimi, baøûnûÿllÿri arasûna sþykÿyib döøöncÿlÿrÿ dalmûødû. Onu bu fikir-lÿrdÿn i÷ÿri daxil olan qadûnûn sÿsi ayûrdû.

–Salam, ùÿkim.–Salam, eøidirÿm sizi.Orta yaølû bir qadûn elÿ buna bÿnd imiø kimi:–Mÿn þlmöøÿm, mÿni yerdÿn ýþtörön ùÿkim. Gÿlinimi

Eşqin rəngi

143

ýÿtirmiøÿm ùamilÿdir, beø aylûqdûr. Evdÿ bir qûzû var, bu daqûzdû. Oülumun xasiyyÿti pisdi. Deyir þldö var, dþndö yoxdur.Get ýþtözdör, vÿssalam. Èndi mÿn neylÿyim baøûna dþnöm, ayùÿkim, ýömanûm sizÿdir, bunu bir yolluq edin.

–Gÿlin burdadûrmû?Qadûn:–Ùÿ baøûna dþnöm burdadûr, mÿn bu dÿqiqÿ ýedim ýÿtirim

– deyib qapûdan ÷ûxdû.Maùirÿ xanûm bir anûn i÷indÿ eøitdiyi sþzlÿri vÿ qadûnûn rol-

unu döøöncÿsindÿ ùÿzm edÿ bilmirdi. O sþzö qurtarûrmûø kimibayaqkû ùadisÿnin tÿsirindÿn ùÿlÿ dÿ þzönÿ ýÿlmÿyÿrÿk nitqitutulmuø halda danûømaq istÿmirdi.

Bir azdan qadûn i÷ÿri daxil olaraq :–Gÿlin þzö ùÿr øeyi yaxøû bilir, daùa nÿ deyim.Aülamaqdan ýþzlÿri qûp-qûrmûzû olan ýÿlin, tir-tir titrÿyÿrÿk

bir sþz demir, qaynanasûnûn qorxusundan baøûnû qaldûrûb ÿtrafabelÿ baxmûrdû.

Maùirÿ xanûm donuq bir ifadÿ ilÿ:–Siz ÷ûxûn ÷þldÿ ýþzlÿyin, – dedi:Sonra ýÿlinÿ yer ýþstÿrÿrÿk:–ßylÿøin, buna siz dÿ razûsûnûzmû – deyÿ soruødu:–Yox, yox mÿn istÿmirÿm, yoldaøûm deyir. Dözö o da

demirdi qaynanam deyir oülan deyilsÿ lazûm deyil – deyibsusdu.

Maùirÿ xanûm daùa bir sþz demÿyib kaüûz özÿrindÿ nÿsÿqeyd edÿrÿk ýÿlinÿ verib dedi.

–×ox ýecdir qûzûm, ÷ox ýec. Canlû uøaüû þldörmÿksÿcinayÿtdir, bildinmi. Get yoldaøûna da belÿ de. Qaynananla mÿnþzöm danûøaram. Gÿlin otaqdan ÷ûxdûqdan sonra qadûnûn bir anûni÷indÿ i÷ÿri daxil olub tÿlÿm-tÿlÿsik:

–Ay ùÿkim, nÿ olub ki? – deyÿ soruømasû elÿ Maùirÿ

Ëÿòèôÿ Íóðàí

144

xanûmûn örÿyindÿn idi.–Bilirsÿnmi xala, sizin ýÿlinin uøaüû dþrd aydan sonra

dönyaya ýÿlÿcÿk canlû bir insandûr. Buna ùansû qanun yol verÿrki, biz bu cinayÿtÿ qol qoyaq. Siz ùe÷ bilirsiniz nÿ danûøûrsûnûz?O an ýÿlinin dÿ ùÿyatû tÿùlökÿ altûnda olacaqdûr. Bu qÿti yolver-ilmÿzdir. Sonra o bir soyuqqanlûlûqla:

–Èndi ýedÿ bilÿrsiniz – deyib ayaüa durub otaqdan ÷ûxmaqistÿdikdÿ:

–Qadûnûn yenidÿn onun ÿl-yaüûna döøöb yalvararaq dediyisþzlÿri dinlÿmÿk mÿcburiyyÿtindÿ olduüunu anladû.

–Ay ùÿkim, qurbanûn olum ýÿl daøû tþk ÿtÿyindÿn. Xeyiridÿ sÿnÿ qalsûn. Sûraüa ýön qonøum þz qûzûnûn altû aylûq uøaüûnûsaldûrdû. Burda nÿ var ki, sÿn elÿmÿyÿcÿksÿn bir baøqasûnadeyÿcÿm. Èndi þzön bil deyib, qadûn tÿnÿli baxûølarla ona acûqlabaxan Maùirÿ xanûma baxûb otaqdan ÷ûxdû.

* * *Maùirÿ xanûm xÿstÿlÿri bir-bir yoxladûqdan sonra otaüûna

ýÿlÿrÿk, qol saatûna baxûb iø vaxtû baøa ÷atdûüûna ýþrÿ evÿ ýet-mÿyÿ ùazûrlaøûrdû.

O, xÿstÿxananûn ùÿyÿt ilÿ ýedÿrkÿn, bayaqkû qadûnûn qolu-na ýirib apardûüû, bÿnizi saralmûø, iki qat olaraq ayaqlarûnû ýöclÿsöröyÿn ýÿlini ýþröncÿ ýþzlÿrindÿn iki damla yaø özönÿsözöldö. O bötön ýönö ýÿlinin ona baxan yalvarûølû baxûølarûnûunuda bilmirdi.

* * *Söbù øÿfÿqinin ilûq øöalarû øaxtanûn buz dilinÿ toxunduqca

tÿbiÿtin ýömöøö rÿnýi yorüunlaøûb solüunlaøûrdû.Bu ýön Natiq ùÿmiøÿ olduüu kimi iødÿn vaxtûnda ýÿlmiødi.–Gþzömÿ bir tÿùÿr dÿyirsÿn Maùirÿ, nÿ olub?

Eşqin rəngi

145

Maùirÿ köskön tÿbÿssömlÿ:–Ùe÷ elÿ belÿ Natiq, amma ÷ox darûxûram.Natiq:–Èki ýöndÿn sonra sÿnin ad ýönöndö.Maùirÿ:–Ùÿm dÿ evliliyimizin on beøinci il dþnömö.Natiq:–Elÿ dedin ki, elÿ bil yözillik yubiley kimi sÿslÿndi.–Nÿ ö÷ön?–Bilirsÿn Maùirÿ mÿn elÿ bilirÿm ki, biz dönÿn evlÿn-

miøik. Sÿn mÿnÿ ùÿr ýön yeni bir dönya bÿxø edirsÿn.–Nÿ olsun Natiq, sÿnÿ bir kþrpÿ sevinci yaøada

bilmÿmiøÿm. Bu mÿni ÷ox özör.–Maùirÿ, Maùirÿ o qÿdÿr uøaüû olub xþøbÿxt olmayanlar

var ki. Bilirsÿn ailÿ sÿadÿti baøqa øeydir.Sonra o nÿ isÿ fikirlÿøirmiø kimi, özö tutqun ifadÿ alaraq:–Sÿn bu ùissi ke÷irmisÿn, Maùirÿ, dözönö de.Maùirÿ onun qÿlbinÿ toxunduüunu zÿnn edib.–Natiq sÿn nÿ danûøûrsan. Mÿyÿr mÿn bu ùissi ke÷irdiyimi

sÿn ùiss etmirsÿnmi? Mÿni yaøadan yalnûz sÿnin mÿnÿ olansevýindir. Bilirsÿnmi Natiq örÿyimdÿ bir nisýil var, ÷ox istÿrdimki, sÿni doürudan da xþøbÿxt edim. Þvladûmûz olsun. Nÿ edimki, bunu da Allaù mÿnÿ ÷ox ýþrör.

–Maùirÿ, bir dÿ belÿ sþz danûøma, eøidirsÿn. Bu Allaùûnqûsmÿtidir. Allaùa øökörlÿr olsun nÿyimiz ÿskikdir ki, evimiz-eøiyimiz, iøimiz, östÿlik dÿ sevýimiz. Mÿyÿr bu azdûr. Qaldû ki,uøaüa, bu da bir qismÿtdir, nÿ olsun ki. Bir az sÿbrin olsun. ßýÿrevdÿ sÿnin ö÷ön tÿk qalmaq daùa cansûxûcûdûrsa, mÿn razûyam,ýedÿk kþrpÿlÿr evindÿn bir uøaq ýþtörÿk. Bþyödÿrik, o da biziyÿqin ki, doüma ata-anasû kimi sevÿr, daùa nÿ istÿyirsÿn.

–Natiq sÿn doürudan deyirsÿn?

Ëÿòèôÿ Íóðàí

146

–Ùÿ, ÿlbÿttÿ, burda nÿ var ki, o qÿdÿr ata-anaya eùtiyacûolan kþrpÿlÿr var ki. Bilirsÿn øÿrt o deyil ki, dönyaya uøaqýÿtirÿsÿn. ßsas odur ki, onu bþyödöb boya-baøa ÷atdûrûb,xþøbÿxt bir ùÿyat verÿsÿn.

–Bilmirÿm Natiq, bu ùaqda fikirlÿøÿrÿm – dedi Mahirÿ.Onun özö qeyri iradi olaraq ýöldö, ýþzlÿrindÿ ùÿyat eøqi par-ladû...

* * *Qûø atûnû saüa-sola ÷apdûrûr, cþvlan edirdi. Øÿùÿrÿ nisbÿtÿn

kÿnddÿ daùa sÿrt ke÷ÿn qûø axøamlarû daüû, daøû dondurmaüû ilÿþz ùþkmönö bildirirdi.

Son ýönlÿr baø verÿn qarmaqarûøûqlûqlardan sonra Narûnarvadûn ùalû pislÿømiødi. Tÿzyiqi qalxmûødû. Sÿnubÿr sÿùÿrÿqÿdÿr anasûnûn baøû özÿrindÿ oturub, onun vÿziyyÿtinin nÿ vaxtyaxøûlaøacaüûnû ýþzlÿyirdi. Gölýÿzlÿ, Rÿùimÿ isÿ sobanûn yanûn-da oturub, þtÿnlÿrdÿn, ke÷ÿnlÿrdÿn sþùbÿt edirdilÿr.

Ùÿrdÿn Narûn arvadûn zarûltûsûna Rÿùimÿ yerindÿn diksinir.–Ana, qurban olum, tþk ÿtÿyindÿn bu daøû, ýedÿk ùÿkimÿ

nÿ vaxta qÿdÿr belÿ olacaq axû, – deyirdi.Narûn arvadsa:–Gedin, ay bala, ýedin yatûn. Mÿnÿ ùe÷ nÿ olmaz – deyib

ýþzlÿrini imkansûzcasûna tavana zillÿyirdi.Narûn arvadûn bu ùala döømÿsinÿ elÿ qûzlarûna ýþrÿ ÷ÿkdiyi

dÿrdi sÿbÿb olmuødu. O qûzûnûn kþrpÿsinin dÿrdindÿn øam kimiýöndÿn-ýönÿ ÿridiyini ýþrör, örÿyi i÷indÿ qöbar baülayûrdû.Qûzlarûnûn ýÿlÿcÿyi onu ÷ox naraùat edir, þzlöyöndÿ – mÿnþlÿndÿn sonra bunlarûn ýönö necÿ olacaq – deyÿ döøönördö.

Rÿùimÿnin ýÿliøini ùe÷ cörÿ qÿbul edÿ bilmÿyÿn qar-daølarûnûn fironluüuna dþzÿ bilmirdi Narûn arvad. Bötön kÿndcamaatûnûn minnÿtindÿn sonra bacûsûnûn evÿ ýÿlmÿsinÿ razû

Eşqin rəngi

147

olan Sÿdyarla, Èskÿndÿrin qÿzÿbi soyumaq bilmir, qulaüû eøidÿ-eøidÿ bacûsûnû sþyöb yamanlayûrdûlar.

Belÿ mÿnÿvi iøýÿncÿlÿrÿ dolu olan ùÿyat bu evdÿ ùÿr birkÿsi özör, raùatlûüûnû ÿlindÿn alûrdû.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

148

ÛÛÛ FßSÈL

Sÿnubÿr bulaqdan yenicÿ qayûtmûødû. O ÿllÿrini ùovxura-ùovxura evÿ ke÷ib, ýöyömön aürûsûndan ÷iynini ovuøduraraqsobanûn yanûnda oturdu.

Gölýÿz ùÿmiøÿ olduüu kimi pûqqûldaya-pûqqûldaya eyùamla:–Qardaøuva deyirÿm ki, bir su ÷ÿni baülatdûr. Qulaq ardûna

vurur. Deyir ki, az yeyin, qudurarsuz. Di ýÿl bunun qabaüûndasþz de. Ay Sÿnubÿr, mÿn neynÿyim axû? Sÿnubÿr ýþzlÿrinisözdörÿrÿk.

–Nþkÿr nÿdi, bekar nÿdi. Cÿùÿnnÿmÿ olsun. Bizimalnûmûza yazûlûb ki, þmrömözön axûrûna qÿdÿr eøøÿk kimi, iødiy-ib þlÿcþy – dedi.

Gölýÿz höndör bÿdÿn quruluølu, qarayanûz ÷ox aüûr xas-iyyÿtli, bununla belÿ sþzö tÿrsinÿ baøa döøöb ùÿr yerÿ yozan birqadûn idi. Elÿ bir sþz ýÿzirdi ki, onu saatlarla mözakirÿ elÿyibùÿr kÿsi þzöndÿn asûlû vÿziyyÿtdÿ saxlasûn. Xasiyyÿti kimikobud ýþrkÿmi vÿ davranûøû, ÿdasû yerÿ-ýþyÿ sûümûr, ùþkmran-lûq edirdi. Elÿ buna bÿnd imiø qaølarûnû dartaraq bir ÿdayla:

–Nÿdi, biz tum i÷i arûtlayûrûq? Hÿrÿ bir iø ýþrör dÿ bu þydÿ.Bÿlkÿ utanmûyasan deyÿsÿn ki, mÿn ýedim ùay?!

Sÿnubÿr onun ùÿyasûzlûüûna bÿlÿd idi. Bir dÿqiqÿnin i÷indÿalÿmi bir-birinÿ vurub qatmaüûnû bildiyindÿn baøûnû qolununöstönÿ qoyub:

–Þzön yazûrsan, þzöndÿ pozursan. Sÿn Allaù sÿnÿ bir sþzdeyÿn yoxdu – deyib sonra durub anasû yatan otaüa ke÷di.

Narûn arvad dÿrman i÷ib yenicÿ yuxuya ýetmiødi. Raùimÿisÿ corab toxuya-toxuya ýþzlÿrindÿn sözölÿn yaøû ÷iynilÿ silir,i÷ini ÷ÿkÿ-÷ÿkÿ bir anasûna, bir dÿ qardaøûnûn beø yaølû nÿvÿsinÿ

Eşqin rəngi

149

þtÿri nÿzÿr yetirirdi.Sÿnubÿr bacûsûnûn yanûnda ýÿlib oturaraq:–Nÿ var, yenÿ indi ýÿlib ýþrÿcÿy, sonra da baølayacaq

ùÿnýamÿ.–Baølansûn da, bezmiøÿm ùÿr øeydÿn. Yaøamaq istÿmirÿm,

Sÿnubÿr.–Yaxøû, yaxøû di bÿsdi qurtar. Anam durar ýþrÿr yenÿ

aülamûsan. Þzövö fikirlÿømirsÿn barû o yazûüû fikirlÿø. Oistÿmÿzdi ki, belÿ olsun. Allaù bilir sÿn uøaüûnnan ýÿlseydönnÿlÿr olacaüdû..

–Dþzÿ bilmirÿm Sÿnubÿr, baøa döøörsÿn, dþzÿ bilmirÿm.Uøaüûmû istÿyirÿm. Örÿyim partlayûr. Yÿni bunlarûn örÿyi yox-dur. Axû mÿnim kþrpÿmin ýönaùû nÿydi. Èndi onun baøûna nÿmösibÿtlÿr ýÿlir, Allaù bilir.

–Rÿùimÿ, þzönö toxtaq, tut sÿni baøa döøörÿm. Anam dasÿnin dÿrdövÿ döøöb. Sÿnin kþrpÿn, orda daùa xoøbÿxt olacaq.Bir dÿ ki, bura ýÿtirsÿn, þzömöz kimi qaraýönlök olacaq.Qardaølarûmûzûn necÿ ÿzazil olduüunu ýþrmörsÿn? Daùa nÿistÿyirsÿn axû, þzövö ÿlÿ al. Qismÿtinlÿ barûø, bacû.

–Sÿnubÿr, dildÿ demÿk asandû. Dþzÿ bilmirÿm, baøýþtöröb ýedÿcÿm, inan ki, ýedÿcÿyÿm. O ýön onlarûnkÿnd÷ilÿrini ýþrdöm, qonøuya ýÿlmiødi. Deyirdi ki, ÿclaf arvaduøaüûnû ýÿtirib, mÿnim yetimimisÿ verib bacûsûna saxlamaüa.Yox Sÿnubÿr, mÿn saü ola-ola qoymaram ki, mÿnim uøaüûmqapûlarda qalsûn. Bir Allaù bilir ki, xÿstÿdi, yoxsa ki, necÿdibilmirÿm.

–Bacû nÿùlÿt øeytana de. Sÿnin aüzûndan qan iyi ýÿlir.Þzön ýþrmÿdön, sÿni Sÿdyarûn ÿlindÿn ýöclÿ aldûlar. Uøaüûnûtÿpiyinin altûna salardû.

–Gþrsÿ salar tÿpiyinin altûna. Onsuz da dediyimi eliyÿ-cÿyÿm. Þlöm olsa belÿ. Ya Sÿdyara verÿn Allaù ya da mÿnÿ –

Ëÿòèôÿ Íóðàí

150

deyib ÿlindÿki corabû qatlayûb, oturduüu dþøÿkcÿnin altûnaqoyub özöndÿ quruyan yaøû silib ayaüa durdu.

* * *Qûø qûlûncûnû qûnûna qoyaraq, yazûn sevýi dolu nÿfÿsinÿ tÿs-

lim olurdu. Tÿbiÿt baùarûn fösönkar ýþzÿlliyinÿ vurulmuødu.Ùÿr an ona bir don bi÷ir, nÿfÿsi ilÿ daüû daøûn isindirir, aüaclarûsûüallayûb þpöb, oxøayûrdû. Kölÿk sevindikcÿ oynayûr, yenicÿcöcÿrÿn otlarûn ÷i÷ÿklÿri baøûna fûrlandûqca baùarûn xoøruùiyyÿsi ÿtrafa yayûlûrdû.

Yaz ÿtirli ÷i÷ÿklÿrÿ bÿnzÿyÿn kÿnd qûzlarû evdÿn ÷ûxmaüabÿùanÿ edÿrÿk vedrÿlÿri, ýöyömlÿri ýþtörÿrÿk bulaüa tÿlÿsir vÿbulaq baøûnda dayanûb saatlarla sþùbÿt edirdilÿr.

Rÿùimÿ evdÿ qÿrar tuta bilmÿdiyindÿn, ýöyömö ÷iyninÿsalaraq bulaüa yollandû. O øÿn, qayüûsûz, sþùbÿt edÿn qûz-ýÿlinÿbaxûr, onu didib par÷alayan fikirlÿrlÿ ùesablaøûr, ýþtör-qoy edir-di. O ùÿr kÿsin baxûøûnda, þzönÿ qarøû eyùam ýþrör, bunu tÿnÿkimi qÿbul edÿrÿk, þz-þzöndÿn xoflanûrdû. Bu ýönsÿ qonøusuy-la rastlaømasû, onun örÿyindÿn xÿbÿr vermiødi.

–Naùidÿ nÿ yaxøû ki, sÿni ýþrdöm. De ýþröm oradan tÿzÿnÿ xÿbÿr var.

Naùidÿ elÿ buna bÿnd imiø kimi:–Ay qûz, sÿnin o ÿclaf ÿrön, bir dam altû balasûnû da atûb

urusyÿtÿ ÷ûxûb ýedib deyillÿr.–Bÿs mÿnim uøaüûm?–Sÿnin uøaüûvu da ki, bibisi saxlayûr. Bir dÿ ki, bibi qardaø

balasûnû ÷ox istiyÿr deyiblÿr. Örÿyivö sûxma. Yaxøû ki, qalûborda, ýÿlib burda nÿ ýön ýþrÿcÿydi ki. O kÿndin camaatû biz-imkilÿr kimi ýeridÿ qalmûø deyil ùa. Oxuyar, ùe÷ olmasa bir yana÷ûxar. Bir vaxt ýÿlÿr tapûøarsuz, ÷ûxûb ýedÿr. Birdÿn ýÿtirmÿkfikrinÿ döøÿrsÿn, nÿ badÿ, yox-yox.

Eşqin rəngi

151

Naùidÿ, ýþrÿsÿn adû nÿdir, indi nÿ boyda olub?Naùidÿ:–Ne÷ÿ vaxt olar ayrûlmaüûnûz?–Dayan ýþröm, on aylûqdû, bir yaøûna bir øey qalmayûb.–Èndi ÿsil yemÿli vaxtûdû. Yazûq uøaq indi nÿ bilir ki, anasû

kimdi. Özönÿ kim yaxøû baxsa, ona da ana deyib yapûøacaq.–Sÿn Allaù örÿyimi yandûrma onsuz da axûrûm ùe÷di,

uøaüûmsûz.–Sÿnin qardaøûna nÿ deyim ay qûz. Allaù insaf versin. Bir

dÿ ki, bilmÿy olmaz o qÿdÿr dul kiøi var ki, bÿxtin a÷ûlar, birinÿýedÿrsÿn uøaüûn olar, onu da ýÿtirÿrsÿn yanuva.

Sÿn nÿ danûøûrsan, Naùidÿ. Allaù o ýönö mÿnÿ þlöm versin.Bir dÿfÿ sÿùv addûm atdûm bÿsdi. Qaldû ki, uøaüûma, onsuz daqûzûmû nÿyin baùasûna olursa-olsun alacaüam onlardan.

–Ùÿ, indi mÿnim nþvbÿmdi, fikir elÿmÿ ay qûz ùÿr øeydözÿlÿr, tÿki saülûq olsun – Naùidÿ vedrÿlÿrini bulaüûnýþzönön altûna qoyaraq doldurub ýþtördö vÿ özönö Rÿhimÿyÿtutaraq sþzönÿ ÿlavÿ etdi:

–Di tez ol, Rÿùimÿ sÿn dÿ qabûnû doldur ýedÿk – dedi.

* * *

Vÿ bir ýönsÿ. Þvlad ùÿsrÿtinÿ dþzÿ bilmÿyÿn Rÿùimÿ sirri-ni ùe÷ kimÿ demÿdÿn qonøu kÿndÿ ýedÿrÿk baldûzûyla ýþröøöbkþrpÿsini almaq ö÷ön ýÿldiyini bildirdi. ×ox sþz sovdan sonrabaldûzûnûn örÿyinin yumøaldûüûnû ýþröb:

–Qardaølarûm da razûdûr. Ènanûn uøaüa xÿtÿr yetirmÿyÿcÿk-lÿr, sþz verirÿm – dedikdÿn sonra, ùÿsrÿtiylÿ ýecÿ-ýöndözyaøadûüû kþrpÿ balasûnû baürûna basûb þpöb oxøayaraq oradanbirdÿfÿlik ÷ûxdû.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

152

* * *Bu ýön xÿstÿxanada bir canlanma vardû. Maùirÿ xanûmûn

möalicÿsindÿn sonra on yeddi il þvladû olmayan bir ýÿlinin ÿkizuøaüû olmuødu. Onun sevincinin ùÿddi-ùödudu yox idi. Bir-biri-ni tÿbrik elÿyÿn kim, Maùirÿ xanûma ýöl-÷i÷ÿk verÿn kim. Belÿanlarda Maùirÿ xanûm sanki þzö dÿ ana olmaüûn sevinciniyaøayûrdû. O, bu ýönön sevincini Natiqlÿ paylaøûrdû.

Èødÿn yenicÿ ýÿlÿn Natiq Maùirÿnin ùÿmiøÿkindÿn fÿrqliolaraq sevindiyini ýþröb:

–Xeyir olsun nÿ olub ki, – deyÿ soruødu.–Natiq tÿsÿvvör edirsÿnmi ne÷ÿ illÿrdi möalicÿ olunan

sonra da sonsuzluq adûyla sÿnÿdi tÿsdiq olunan bir xÿstÿminmÿnim möalicÿmdÿn sonra ÿkiz uøaüû olmasû nÿ demÿkdir.Sevindiyimdÿn þzömÿ yer tapa bilmirÿm Natiq, ÷ox øökörlÿrolsun. Allaù bþyökdör.

–Ùÿ ÿlbÿtdÿ ki, Maùirÿ, saü ÿli bizim baøûmûza.–Amin, amin, Natiq, amin.

* * *Bu ýön Maùirÿ xÿstÿnin vÿziyyÿti ilÿ ÿlaqÿdar olaraq iøÿ

bir qÿdÿr tez ýÿlmiødi. O kþrpÿnin ömumi vÿziyyÿtini yoxlayûr,örÿk dþyöntösönÿ qulaq asûr, anaya qÿbul edÿcÿyi dÿrmanlarûtÿyin edirdi. Sonra o iø otaüûna ýÿlÿrÿk yeni ýÿlÿn xÿstÿlÿrinqeydiyyat kitab÷asûnda qeydlÿr aparûrdû.

Elÿ bu vaxt tibb bacûsû otaüa daxil olaraq dedi.–Maùirÿ xanûm, qucaüûnda kþrpÿsi olan bir qadûn sizi

istÿyir.–Deyin ýÿlsin.Bir az ke÷miø otaüa daxil olan ýÿlini ýþrdökdÿ Maùirÿ

xanûm.

Eşqin rəngi

153

–Buyurun, ÿylÿøin, eøidirÿm sizi – deyÿ ona yer ýþstÿrdi.Gÿlin ýþz yaølarû i÷indÿ boüula-boüula:–Ùÿkim, qurbanûn olum, mÿni dözýön baøa döøön. Bir

ne÷ÿ ýönlöyÿ mÿnÿ yer versÿydiniz, uøaüûmû bir yerÿ qoyanaqÿdÿr, burda qalardûm. Qalmaüa yerim yoxdur.

Maùirÿ xanûm eøitdiyi sþzlÿrdÿn ÷aømûø vÿziyyÿtdÿ ÿvvÿlnÿ deyÿcÿyini bilmÿdi. Sonra:

–Ùÿ, ÿlbÿttÿ ki, siz uøaüûnûzû ùara aparmaq istÿyirsiniz ki?– deyÿ Maùirÿ xanûm qayüû dolu naraùat÷ûlûqla soruødu.

Gÿlin tez cavabûnda:–Uøaq evinÿ, baøqa ÿlacûm yoxdur. Xanûm yalvarûram,

mÿnÿ kþmÿk edin.Maùirÿ xanûm tÿmkinini pozmadan:–Gÿl belÿ danûøaq, uøaüûnûzû verin tibb bacûsûna.

Tapøûracaüam nÿ lazûmdûr uøaq ö÷ön etsin. Sizi isÿ palataya yer-lÿødirsinlÿr,– deyib tibb bacûsûna bÿzi tapøûrûqlar verdikdÿnsonra, qadûnûn kim olduüunu vÿ nÿ ö÷ön belÿ etdiyini soruødu.

Rÿùimÿ baøûna ýÿlÿn ùadisÿni tÿfÿrröatûyla danûødûqdansonra qardaølarûndan þmrönön sonuna qÿdÿr ýizlin yaøayacaüûnûda bildirdi.

–Artûq iki aya yaxûn olardû ki, Rÿùimÿ þzö dediyi kimixÿstÿxanada qalûb xadimÿ iølÿyir, eyni zamanda kþrpÿsininqayüûsûna qalûr, qÿlbinin ùÿsrÿtini ovundururdu. Maùirÿ xanûmûnvÿ þzönön dÿ razûlûüû ilÿ, kþrpÿsini uøaq evinÿ vermÿyÿrÿk elÿýþzö qarøûsûnda bþyödöb boya-baøa ÷atmasûnû istÿyirdi. Elÿ bunaýþrÿ dÿ Maùirÿ xanûm:

–Rÿùimÿ, sÿnin ö÷ön kirayÿ ev danûømûøam. Tÿùlökÿsizbir yerdi. Pulunu da þzöm þdÿyÿcÿyÿm. Èølÿ, sonrasû yaxøû olar.Natiqlÿ dÿ danûømûøam. Sÿnin ev almaüûna kþmÿklik edÿcÿyik.Bir sþzlÿ sÿn þz balanla xþøbÿxt ùÿyat sörÿcÿksÿn. Ùÿ, yeriýÿlmiøkÿn, mÿnim yadûmdan ÷ûxmayûb. Bu axøam bizÿ

Ëÿòèôÿ Íóðàí

154

ýedÿcÿyik. Eøidirsÿn, dovøanûn ad ýönönö birýÿ ke÷irÿcÿyik.Rÿùimÿ sevinc vÿ tÿrÿddöd i÷indÿ nÿ deyÿcÿyini bilmÿyÿrÿksusdu.

Maùirÿ xanûm Raùimÿ ilÿ tanûø olduüu ilk ýöndÿn ondan þzqayüû vÿ kþmÿliyini ÿsirýÿmirdi, bötön eùtiyaclarûnû þdÿyirdi.Elÿ ùÿmin ýöndÿn onu þz ùimayÿsinÿ alaraq kþrpÿsinin dÿ þzbalasû kimi qayüûsûnû ÷ÿkirdi.

Buýönsÿ Raùimÿnin ùÿyatûnda bÿlkÿdÿ ÿn xoøbÿxt anlarûn-dan biriydi. Qûzûnûn bir yaøû tamam olurdu. Vÿ o bu anû kþr-pÿsiylÿ birýÿ yaøayûrdû.

Belÿ dÿ oldu, Maùirÿ xanûm, Rÿùimÿni tutduüu kirayÿ evÿkþ÷örÿrÿk, lazûmi tÿlÿbatlarûnû þdÿdi. Rÿùimÿ nÿ qÿdÿr sakitùÿyat ke÷irirdisÿ dÿ, i÷indÿki qorxu onu bir an raùat buraxmûr,ùÿr an nÿ edÿcÿyini ýþtör-qoy edirdi. Onun ö÷ön ùÿyatû nÿqÿdÿr raùat olsa belÿ, anasûnûn, bacûsûnûn vÿ qardaølarûnûndönyasûnû alt-öst etdiyini yaxøû bilirdi.

* * *Narûn arvad nÿ döøönÿcÿyini bilmir, ùÿrdÿn Sÿnubÿrlÿ

dÿrd-sÿrini bþlöøördö. Rÿùimÿnin axtarûøûnda olan Sÿdyarla,Èskÿndÿr qÿzÿbindÿn zÿncir ÷eynÿyir, ùÿr ýön evdÿ onun ardûn-ca sþyöb-sþylÿnirdilÿr. Onu ùarada ýþrsÿm, tikÿ-tikÿ doüraya-caüam ana – deyirdilÿr. Narûn arvadsa bir sþz deyÿ bilmiracizanÿ tÿrzdÿ susurdu.

Sÿdyar:–Baøqa ÷ûxûø yolumuz qalmadû. Rösvay÷ûlûqdan ke÷ib, ùÿr

yeri axtarmûøam. Gþrdöm deyÿn yoxdur. O itin øÿklini vermÿnÿ. Axtarûøa verÿk ýþrÿk sonra baøûmûza nÿ ýÿlir – deyibSÿnubÿrin östönÿ ÷ûmxûrdû.

–Belÿ dÿ oldu. Axtarûødan bir ay sonra Rÿùimÿ kþrpÿsiniMaùirÿ xanûma tapøûrûb kþnöllö surÿtdÿ milis iø÷ilÿri ilÿ birýÿ

Eşqin rəngi

155

ýeri dþndö.Kÿnd camaatû onun ÿxlaqsûz olduüunu deyirdi sonra Narûn

arvadûn qulaüû eøidÿ-eøidÿ:–Qûzûna vaxtûnda þyöd-nÿsiùÿt versÿydin belÿ olmazdû

deyir vÿ tÿnÿ vururdular.Bu rösvay÷ûlûüû ùe÷ cörÿ ùÿzm edÿ bilmÿyÿn Èskÿndÿr,

Rÿùimÿni elÿ ýÿldiyi ýön aüûz-burnunun qanû qarûøana qÿdÿrdþysÿ dÿ, örÿyi soyumaq bilmirdi.

–Qancûq, sÿn bizim papaüûmûzû yerÿ soxdun, – deyib onaolmazûn cismani vÿ mÿnÿvi iøýÿncÿlÿr verirdi. Rÿùimÿ ýÿldiyiýöndÿn, evÿ qoymayaraq ùÿyÿtdÿ tikilÿn mal tþvlÿsindÿsaxlayûrdûlar.

Sÿnubÿrlÿ, Gölýÿz onun yerdÿ yatmamasûna ýþrÿ dÿmir÷arpayû ýÿtirmiødilÿr Rÿùimÿnin raùatlanmasû Sÿdyarûnýþzöndÿn yayûnmamûødû. Elÿ ona ýþrÿ dÿ o qardaøûnû ÷aüûrûb:

–Sÿn þz itinÿ yiyÿ durmaüû bacarmûrsan deyÿsÿn. Buýöndÿn Sÿnubÿr dÿ tþvlÿdÿ yatacaq. Sonra onu kÿnara ÷ÿkibastadan dedi:

–Sÿn onu bilirsÿn ki, papaüû baøûmûza qoyub ýÿzmÿk bizÿyaraømûr. El-oba i÷inÿ ÷ûxa bilmirik. Özömözÿ demÿsÿlÿr dÿýþzlÿrindÿn oxuyuram deyirlÿrki: –bu oüraølar da adlarûnû kiøiqoyublar. Sabaù biriynÿn sþzömöz ÷ÿplÿøÿndÿ baøûmûza vura-caqlar ey. Bax qiyamÿt o ýönö qopacaq.

Èskÿndÿr diølÿrini bir-birinÿ sûxaraq:–Nÿ demÿk istÿyirsÿn qanûmûn qara vaxtûnda.O sÿsini al÷aldaraq Èskÿndÿrÿ yaxûnlaøûb:–Bÿri dur, deyib astadan onun qulaüûna pû÷ûldadû. Vÿ qaø-

qabaüûnû döyönlÿyÿrÿk sonrasû mÿnliydi, – deyib ÿllÿrini ùirslÿciblÿrinÿ salaraq kö÷ÿyÿ ÷ûxdû.

* * *Gönÿø yeri-yurdu yandûrdûqca, daülarûn dþøöndÿn qalxan

Ëÿòèôÿ Íóðàí

156

buxar sanki alov sa÷ûrdû. Èstinin ùÿrarÿtindÿn, mal-qara, toyuqcöcÿ lÿùlÿyir, þzönö ýönÿ verÿn boz kþpÿk isÿ qulaüûna qonanmil÷ÿklÿri qovalayaraq baøûnû yûrüalayûr, sonra ÿsnÿyÿrÿkýþzlÿrini mÿcùul bir nþqtÿyÿ zillÿyir vÿ ùÿrdÿn dÿ duyuqdöøörmöø kimi sÿksÿnirdi. Gönön istisi bir az sÿnýidikcÿ,axøamûn döødöyö ùiss olunurdu. Gön yerini dÿyiødikcÿ evinqarøûsûna döøÿn kþlýÿliyÿ sarû yöyörÿn toyuq-cöcÿyÿ paxûllûqedÿn alabaø, ýaù onlara ùörör, ýaù da ayaqlarûnû yerÿ dirÿyibýþzlÿrini dþyördö.

Gölýÿz eyvanda oturmuø Narûn arvadûn körÿyini ovxalayûrvÿ nÿvÿlÿri ilÿ ùovuzda o tÿrÿf bu tÿrÿfÿ özÿn balûqlara tamaøaedirdi. Sÿnubÿrlÿ, Rÿùimÿ isÿ, yenicÿ salûnmûø xananûn östöndÿxal÷a toxuyurdular. Ùÿrdÿn dÿ örÿklÿri sÿrinlÿøsin deyÿ sui÷irdilÿr. Ùe÷ kÿs dinib danûømûr. Bu ùÿyÿtdÿ lal sökut ùþkmsörördö.

Gölýÿz ÿrinin yolunu sÿbirsizliklÿ ýþzlÿsÿ dÿ, SÿnubÿrlÿRÿùimÿ qorxu i÷indÿ örÿklÿrini yeyib qurtarûrdûlar.

* * *Söbù yenicÿ a÷ûlmûødû. Narûn arvad Sÿnubÿri sÿslÿyÿrÿk:–Ay qûz, ýön ýönorta olmamûø ÷þrÿyinizi yeyin, xananû

ortalûqda qoymayûn – deyÿndÿ onlardan bir sÿs ÷ûxmadûüûnûýþröb tþvlÿyÿ yaxûnlaøûb qapûsûnû a÷an Narûn arvad ùeyrÿtdÿnyerindÿcÿ donub qaldû. O, qûzlarûnûn baø-baøa kÿndirlÿ dÿmir÷arpayûya sarûldûüûnû ýþröb acû bir nalÿ ÷ÿkÿrÿk qûøqûrdû.

–Sÿnubÿr, Rÿùimÿ, mÿnim yazûq balalarûm, – dedi vÿùuøunu itirÿrÿk yerÿ yûxûldû.

Hÿmin ýön bötön kÿnd ÿùli ýecÿ baø verÿn dÿùøÿtli, örÿkaürûdan ùadisÿ barÿdÿ danûøûrdû. Èskÿndÿrlÿ, Sÿdyar amansû-zlûqla Rÿùimÿ ilÿ Sÿnubÿri qÿtlÿ yetirmiødilÿr. Øaùid olmadûüûö÷ön bu qÿtli Sÿdyar tÿk etdiyini deyib kþnöllö olaraq, þzönöpolisÿ tÿslim etmiødi. Èstintaq zamanû onlarûn ÿxlaqsûz olduüu vÿ

Eşqin rəngi

157

evdÿn qa÷ûb ýetmÿsi iddiasû ilÿ bu cinayÿti tþrÿtdiyini bildirmiø-di.

* * *Yurdsuz-yuvasûz kölÿklÿr þzönö ùara ýÿldi vurur, ùavada

tozu oynadaraq ÿtrafa sÿpÿlÿyirdi. Bulaq baøûnda olan qûz vÿýÿlinlÿri ùÿmiøÿkindÿn fÿrqli olaraq sanki danûømaüa qoymur,özlÿrinÿ, ýþzlÿrinÿ ÷ûrpûlaraq sa÷larûnû qarûødûrûr, raùat dayan-maüa belÿ imkan vermirdi.

* **Bu ùadisÿnin östöndÿn iki il idi ki, ke÷irdi.Ùamû Sÿdyarûn icbari iø aldûüûna ýþrÿ azadlûqda olduüunu

desÿ dÿ onun cÿzasûz cinayÿtkar olduüunu ùÿr kÿs bilirdi.

1 oktyabr 2007

Ëÿòèôÿ Íóðàí

158

Äóâàã

Äàùà ñÿíñèç éàøàéà áèëìèðÿì…áó äà þëöì…áó äà àõûðû…

Íÿ ýþçÿëìèø ùÿñðÿòèíëÿúàí âåðìÿê…

Ðöçýàðûí íÿôÿñèíÿ ãîøóëóáñöðöíìÿê…

Àùùù…Áó äà, ñîí íÿôÿñ…

âÿ þëìÿê…Áó äàø ýþçÿëäèð…áàøûìû öñòöíÿ ãîéóáäèíúÿëèì áèð àç…

Î, ñÿíèí ùÿðàðÿòèíè âåðèð ìÿíÿ…äöøöíúÿëÿðèìè äèíëÿéèðÿì…îéàäûð ìÿíè, ñÿññèçëèêäÿí…

õàòèðÿìèí áóç öçö…Söðöêëÿéèð ùÿñðÿòèìè

ðóçèýàð -×èëèêëÿíèð ðóùóì…Íÿ ýþçÿëìèø, ñÿíñèç éàøàéà

áèëìÿìÿêíÿ ýþçÿë -

Åøãèíäÿí ðöçýàðà äþíìÿê…ùèññ åäèðñÿíìè?

äîëàøûðàì ÿòðàôûíäà

159

Ëÿòèôÿ Íóðàí

160

Ñÿí àäëû êàèíàòäà…Äöíéà àäëû ÿêñèì òàìàøà åäèðäöøöíöðÿì…

âÿ òöêÿíèðÿì…Íÿ ýþçÿëäèð ùÿñðÿòèíëÿ òöêÿíìÿê…Ñÿíèí ãîõóíó âåðèð ìÿíÿ

ùÿñðÿòèí -Íÿ ýþçÿëìèø ñÿíëè äöíéàìû

äîëàøìàã…Íÿ ýþçÿëìèø ñÿíñèç éàøàéà

áèëìÿìÿê…Âÿ ñÿíñèçëèéèí ðÿñìèíèýþçëÿðèìÿ ÷ÿêèá

ñÿíè äèíëÿìÿê.

Eşqin rəngi

161

Baü evinÿ kþ÷döyö ùe÷ bir ay deyildi ki, Tomanûn canûsûxûlûrdû. Vÿ o, yenicÿ aldûüû qûrmûzû koftanû, ÿyninÿ yapûømaqalan qara cins øalvarûna uyüunlaødûrûb ýeyinÿrÿk aynanûnqarøûsûna ke÷ib þzönÿ baxaraq al qûrmûzû boyanmûø dodaqlarûnûbözöb þzönÿ tamaøa edirdi. Dolu bÿdÿnli son dÿrÿcÿ ýþzÿlýþrkÿminÿ baxûb qörrÿlÿnirdû. Özönön cizýilÿrinÿ yaxûndanbaxmaq ö÷ön sinÿsini qabaüa verib ùÿrdÿn dÿ kþks þtörördö:

–Yox, bir az da ke÷sÿ deyÿsÿn plastik ÿmÿliyataýedÿcÿyÿm. Yoxsa ki, bu cizýilÿr qûrûølara dþnsÿ infarktke÷irmÿli olacaüam, – deyÿ þz-þzönÿ danûøûrdû.

O, fransûz ÿtrini, boyun-boüazûna sÿpÿrÿk qol saatûna baxûb:–Bu qûz necÿ oldu – deyib mobilindÿn qûzû Suzana zÿný

etdi.–Suzan, ùardasan, niyÿ ýÿlib ÷ûxmûrsan. Yenÿ dÿ

ýÿdeynÿnsÿn? Èø-ýöcön qurtadû sÿnön. Aüÿ, papa maøûn ýþn-derib dalûmûzcan, saat ö÷dÿ ÷ûxaceyik, tez ýÿlýinÿn.. Davay,paka.

Toma nazir möavininin arvadû idi. Forsu, ÿdasû yerÿ-ýþyÿsûümûr, ùamûya östdÿn aøaüû baxûrdû.

Øûltaq, olduqca ùþvsÿlÿsiz, ùÿm dÿ øÿn xasiyyÿti vardû.Øÿùÿrdÿ dþrd mÿrtÿbÿli son dÿrÿcÿ ýþzÿl vÿ raùatlûüû ilÿ ýþzoxøayan villasû olmasûna baxmayaraq yenÿ dÿ ùÿyatûndannarazûydû. Ùÿrdÿn þzö dÿ nÿ istÿdiyini bilmÿdiyini etiraf edir,bir yerdÿ qÿrar tutmurdu. Onu möùafizÿ÷ilÿrin möøayiÿti ilÿistÿdiyi yerÿ aparûb ýÿtirirdilÿr. Romantik qadûn idi Tomaxanûm. Elÿ buna ýþrÿ dÿ bir tamaøanû, bir konserti belÿ þtör-mördö. Qûzû Suzan xasiyyÿtcÿ anasûna ÷ÿkmÿmiødi. ßslindÿ

Ëÿòèôÿ Íóðàí

162

Tomanûn adû Tamella xanûm idi. Tamella xanûmûn bötön iddi-alarûna baxmayaraq yeri ýÿldikdÿ Suzan onunla razûlaøûrdû.Bÿzÿn dÿ tÿlÿblÿrinÿ irad olaraq fikirlÿriylÿ razûlaømûrdû. Tomason dÿrÿcÿ möasir ýþrönöølö, Suzansa sadÿ ýþrkÿmli, eynizamanda sadÿ tÿbiÿtli bir qûz idi. Toma Suzana yenidÿn zÿnýetmÿk istÿyirdi ki, Suzan tÿnýi nÿfÿs evÿ daxil oldu.

–Aüÿ, ùarda qalmûsan, nþø ýÿlib ÷ûxmaq bilmirsÿn. Aüÿùÿlÿ bir bax ýþröm xoøuva ýÿlir? – deyib fûrlanaraq paltarûnûnömayiø etdirdi.

Suzanûn fikri baøqa yerdÿ olsa belÿ, tÿlÿm-tÿlÿsik:–ßladû mama, super, tak øto antikvarnû øeylÿr ýeyinirsÿn.

Papa ýÿlecey?–Yox aüÿ, ùÿlÿ bilse ki, biz ýeri qayûdûrûq, diyecey ki,

nooldu bes bezmiødöz. Øofer bayaqdan ýþzlÿyir. Sonra xidmÿt÷iqadûna bÿzi ýþstÿriølÿri verib ýedÿk dedi.

* * *Øÿùÿrÿ ÷atmaüa yarûm saat qalûrdû. Toma darûxûr, ùÿrdÿn dÿ

ýþzlÿrini sözdöröb saata, bir dÿ söröcöyÿ baxûrdû. O ÿrinÿ zÿnýedÿrÿk.

–Ziya on dÿyüûya ýÿliriy – deyib tez-tez xÿbÿr verir, örÿyisakit olsun deyÿ yerini raùatlayûr, þz-þzönÿ ùÿrdÿn deyinÿrÿk:

–Aüÿ bu yol da ki, adamû bezdirir. Öreyi a÷an bir øey yox-dur ki, vallaùi bom-boz dözenliy, sonrada ki, mÿn nÿ bilim daü,dÿrÿ. ×inka÷ukski jizn klinus.

* * *Suzan universiteti bitirdikdÿn sonra yenidÿn ali tÿùsilini

Eşqin rəngi

163

davam etdirmÿk ö÷ön aspiranturaya daxil olmuødu. Onun ÿnbþyök arzusu diplomat olmaq idi. Buna baxmayaraq, anasûnûn

Ëÿòèôÿ Íóðàí

164

DUVAQ(hekayÿ)

ona qarøû ÷ûxmasû ùe÷ dÿ onu naraùat etmir, ùÿr øey ýÿlÿcÿkdÿþz yolunu tapacaq deyÿ döøönördö.

Buýönisÿ xidmÿt÷ilÿrinin onlarla ýetmÿyinÿ sevinir vÿsevincinin ùÿddi-ùödudu olmadûüûnû biruzÿ verirdi. Øÿùÿrdÿ xid-mÿt÷ilÿrin olmasûna baxmayaraq, baü evindÿ onlarûn iøini ýþrÿnZaùidÿnin xasiyyÿtini elÿ Tamella xanûm da bÿyÿnmiødi. Bunaýþrÿ dÿ Suzanûn istÿyinÿ qarøû ÷ûxmayaraq onlarla ýetmÿsinÿrazûlûüûnû bildirmiødi.

Zaùidÿnin ùÿyatû ÷ox keømÿkeøli olmuødu. Bu özdÿnSuzanûn örÿyi ona daùa ÷ox yanûr, dÿrdini bþlöøör, ona tÿsÿlliola bilÿcÿk bir ùÿyat verÿcÿyini döøönÿrÿk belÿ bir qÿraraýÿlmiødi.

Zaùidÿnin taleyindÿ baø verÿn ùadisÿlÿr, onun ùÿyatûnû alt-öst etmiødi.

Onlar iki bacû idilÿr. Evin bþyök qûzû olan Zaùidÿ, rayondasayûlûb se÷ilÿn bir ailÿnin oüluna ÿrÿ ýetmiødi. Èki oülu olmaüû-na baxmayaraq, ö÷öncö ùamilÿliyini aüûr ke÷irdiyinÿ ýþrÿ ýaùxÿstÿxana øÿraitindÿ qalûr, ýaù da ùÿkimlÿrin tÿyinatûna uyüunolaraq evdÿ yataq vÿziyyÿtindÿ qalaraq kþrpÿsinin dönyayaýÿlÿcÿyi ýönö sÿbirsizliklÿ ýþzlÿyirdi. Bu möddÿt ÿrzindÿbacûsûnûn ona kþmÿk etmÿsi vÿ bötön qayüûsûnû ÷ÿkmÿsi örÿyinÿbir raùatlûq ýÿtirirdi. Vÿ belÿcÿ bir möddÿt ke÷di. Zaùidÿ ö÷öncöuøaüûnû dönyaya ýÿtirdi. Bir ne÷ÿ ýöndÿn sonra evÿ dþndökdÿÿrinin vÿ bacûsûnûn ona etdiyi xÿyanÿtin øaùidi oldu. Bu ùadisÿonun bu evdÿn birdÿfÿlik ÷ûxûb ýetmÿsinÿ vÿ sördöyö xþøbÿxtùÿyatûn belÿ acû sonluqla bitmÿsinÿ sÿbÿb oldu.

O bacûsûnûn dþrd aylûq ùamilÿ olduüunu bildikdÿn sonraatasû evinÿ qayûdaraq bu ailÿ ùÿyatûna son qoymaqmÿcburiyyÿtindÿ olduüunu anladû. Ata vÿ anasûnûn qûzûnûnnamÿrdliyini baüûølamadûüûna vÿ ondan imtina etmÿsinÿ baxma-

Eşqin rəngi

165

yaraq, yenicÿ doüulmuø kþrpÿsinin dÿ onun ÿlindÿn alûnmasûnaùe÷ bir sþz deyÿ bilmÿyÿrÿk susurdu. Zaùidÿyÿ ùÿr kÿs ùaqqqazandûrsa da, o bununla belÿ acû ÷ÿkir, þzönÿ yer tapa bilmir-di.

Bacûsûnûn onun xþøbÿxtûiyini ÿlindÿn almasûnû, ailÿsinidaüûtmasûnû döøöndökcÿ, baø ýþtöröb ÷ûxûb ýetmÿk vÿ bötön busþz-sþhbÿtdÿn canûnû qurtarmaüa ÷alûøûrdû. O elÿ bu mÿqsÿdlÿdÿ, þmrönön sonunadÿk tÿk yaøamaq, bu biyabûr÷ûlûqdan yaxaqurtarmaüa ÷alûøûrdû.

* * *Yay qurtarûrdû. Payûz ýÿliøini ùiss etdirmÿk ö÷ön nÿfÿsilÿ

qapû, pÿncÿrÿni silkÿlÿyir, pÿrdÿlÿri oynadûrdû. Suzan kreslodaoturub kitab oxuyur, ùÿrdÿn dÿ pÿncÿrÿdÿn i÷ÿri döøÿn ýönÿøinsolüun øöasûna tamaøa edirdi. Onu fikrindÿn telefonun sÿsiayûrdû.

–Tuncay, salam, ney÷ön zÿný etmirdin niýaran qalmûødûm.Yoxsa mÿni unutmusan? Nÿ vaxt ýÿlirsÿn? ýþzlÿyirÿm,þpörÿm.

Suzan Tuncayla rayonda tanûø olmuødu, aralarûnda dostluq-dan sonra yaranan, sevýi mönasibÿti onlarû bir-birinÿ daùa ÷oxbaülamûødû. Anasûnûn buna qarøû ÷ûxmasûna baxmayaraq, Suzanörÿyinin sÿsinÿ qulaq asûr vÿ bir sþz demirdi. Tuncay uca boylu,mavi ýþzlö, sarûøûn sa÷lû, aübÿniz bir oülan idi. Suzanû ýþrdöyöilk ýöndÿn ona yaxûnlaøaraq, xoøu ýÿldiyini demiø vÿ ona qarøûbiýanÿ qala bilmÿdiyini bildirmiødi. Elÿ ilk andan da Suzanûnqÿlbini ovsunlamûødû. Suzan da örÿyindÿ ona qarøû sevýi ùissininbaø qaldûrdûüûnû ýþröncÿ, ùisslÿrinÿ ùakim kÿsilmÿkdÿ acizolduüunu bilirdi.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

166

Tuncay evin tÿk oülu idi. O, son dÿrÿcÿ ÷ûlüûn, ÿrkþyön,ÿdÿbaz bir oülan idi. Onun ÷ûlüûnlûüû ùÿr kÿsi ùþvsÿlÿdÿn÷ûxarûrdûsa da, bu Suzana xoø tÿsir baüûølayûr, ùÿlÿ östÿlik buxasiyyÿtindÿn xoøu ýÿldiyini dÿ deyirdi. Ata vÿ anasûnûn ziyalûolmasûna baxmayaraq, Tuncayûn ùÿrÿkÿtlÿrindÿ bu ùiss olun-murdu. Azadlûüa daùa ÷ox meylli olan Tuncay, evÿ ýec ýÿlir,bÿzÿn ýönlÿrlÿ evdÿ tapûlmûrdû. Anasûnûn tÿnqidlÿrinÿ baxma-yaraq, o buna ÿùÿmiyyÿt vermir, iøim var, bir dÿ ki, qadûn ùÿriøÿ qarûømaz – deyÿ sÿrt cavab verirdi. O, tibb universitetinibitirmÿsinÿ baxmayaraq iølÿmir, bunun elÿ dÿ ÿùÿmiyyÿt kÿsbetmÿdiyini deyirdi. Suzanla etdiyi sþùbÿt ÿsnasûnda:

–ßsas puldur, onu da qazanûram. Ènsana nÿ lazûmdûr bun-dan baøqa, baøa döømörÿm.

–Tuncay, ÿvvÿl iø lazûmdûr, sonra isÿ pul, dedikdÿ Suzanûnsþzönö aüzûnda qoyub:

–Bir dÿ ki, sevýi. Suzan, sÿnin sevýin – deyÿ cavab ver-miødi Tuncay.

* * *Suzan Tuncayla telefonda danûøandan sonra, sÿbri tökÿnmiø

ùalda:–Ö÷ ýön ýÿlib ke÷sÿydi – deyÿ oxuduüu kitabû kÿnara

qoyub, yerindÿ bir anda dura bilmÿyÿn töl pÿrdÿni kÿnara ÷ÿkibpÿncÿrÿdÿn ùÿyÿtÿ tamaøa etdi.

Elÿ bu vaxt, Zaùidÿ ona yaxûnlaøaraq:–Xanûm, sizÿ ÷ay ýÿtirimmi? – deyÿndÿ Suzan ùþvsÿlÿsi

Eşqin rəngi

167

tökÿnmiø halda:–Zaùidÿ, sÿn o biri xidmÿt÷ilÿlÿrÿ baxma, eøidirsÿn adûmû

de. Naraùat olma anamûn acûüû tutmaz. ×önki bunu mÿnistÿyirÿm. Bir dÿ ki, sÿn mÿnÿ doüma bir insan kimi yaxûnsan.Bunu qÿlbÿn ùiss edirÿm.

Bu vaxt Zaùidÿnin ýþzlÿrindÿ yarû kÿdÿr, yarû sevinc ùissiparlayaraq:

–Nÿ deyirÿm ki, Suzan ÿýÿr sÿn olmasaydûn, bÿlkÿ dÿ mÿnkÿnddÿ qalûb dÿrddÿn, qubardan ÷öröyÿrdim. Allaù sÿni xþøbÿxtelÿsin. Bilmirÿm ki, sÿnÿ necÿ minnÿtdarlûüûmû bildirim. Dözöatamýil evdÿn ÷ûxmaüûma razû deyildi. Amma ýþrÿndÿ ki, mÿnÿzab ÷ÿkirÿm razû oldular. Axû onlar sizi tanûyûrlar.

Suzan fikirli-fikirli onun ÿlindÿn tutub, divanda oturaraqmaraq, dolu ifadÿylÿ ýþzlÿrini ona zillÿyib dedi:

–Zaùidÿ, sÿndÿn bir sþz soruøum, amma dözönö de ha,xaùiø edirÿm.

–ßlbÿttÿ ki, Suzan, bu nÿ sþzdö.–Zaùidÿ mÿnimlÿ sþùbÿt elÿyÿn oülanû tanûyûrsanmû?–Ùÿ tanûyûram.–Onlarûn ailÿsi ùaqqûnda nÿ deyÿ bilÿrsÿn?–Pis ailÿ deyillÿr, anasû fizika möÿllimidir, atasû isÿ elÿ

ùÿmin mÿktÿbin direktorudur. Xasiyyÿtlÿrinÿ dÿ ki, sþz olabilmÿz.

–Zaùidÿ, bÿs oülanû necÿ, tanûyûrsan?–Dözö oülu da pis uøaq deyil, Universiteti bitirdi, iølÿsÿydi

sayûlûb se÷ilÿn ùÿkimlÿrdÿn biri olardû. Ona ýþrÿ ki, onlarûnailÿsi ziyalû ailÿ kimi tanûnûr. Baøqa nÿ deyÿ bilÿrÿm.Èølÿmÿmÿsi dözö yaxøû ùal deyil. Èncimÿ bunu demÿliyÿm.

–Mÿni dÿ bu ÷ox naraùat edir, Zaùidÿ.–Sÿn onu sevirsÿnmi?

Ëÿòèôÿ Íóðàí

168

–Ènan ki, þzöm dÿ bu sualûn qarøûsûnda acizÿm. Nÿ deyimbilmirÿm. Sÿsini eøidÿndÿ elÿ bil bötön dönyanû mÿnÿ verirlÿr.Dözö xoøum ýÿlir.

–Þzö bu ùaqda nÿ deyir?–Mÿni sevdiyini deyir.–Sÿninlÿ a÷ûq sþùbÿt etdiyimÿ ýþrÿ mÿni baüûøla Suzan.

Amma bunu bilmÿlisÿn. Ènsanû tanûmaq olmur. Ènsan ÷oxmörÿkkÿb bir varlûqdûr. Gþrdön dÿ mÿnim baøûma ýÿlÿnlÿri.Evimin i÷indÿ nÿ bacûmû, nÿ dÿ ki, ÿrimi tanûmamûøam. Qÿlbinÿtoxunmaq istÿmirÿm, bir az eùtiyatlû ol. Onu sûnaqlara ÷ÿk.Ananûn sþzönÿ bax. Axû ùe÷ bir valideyn þvladûnûn bÿdbÿxtliyi-ni istÿmÿz. Bir dÿ ki, axû sÿn onu yaxøû tanûmûrsan. Bir sþzlÿsadÿlþvù olma. Ùÿ, sÿnÿ nÿ lazûmdûrsa ýÿtirim.

–Yox, ùe÷ bir øey lazûm deyil Zaùidÿ, mÿslÿùÿtinÿ ýþrÿdÿ saü ol.

Toma xanûm yuxudan erkÿn oyanmûødû. O ÿrini iøÿ yolasaldûqdan sonra, idman formasûnû ýeyinib xösusi ayrûlmûø idmanzalûna ke÷di. Yerindÿ qa÷ûø ö÷ön trenajorun östönÿ ÷ûxaraqaddûmlamaüa baøladû.

Suzan yataq paltarûnda kÿnardan anasûna tamaøa edÿrÿkýölömsÿyirdi.

–Ay ma, bundan sonra neynirsÿn arûqlamaüû, ÷ÿkin dÿ ki,normaldû.

Tamella xanûm yerindÿ qa÷a-qa÷a dedi:–Èdman saülamlûüûn rÿùnidir.

* * *Bu ýön Tuncay rayondan ýÿlirdi. Suzanûn sevincinin ùÿddi-

dödudu yox idi. Saat ona on dÿqiqÿ qalûrdû. Elÿ bu vaxt ÷ay

Eşqin rəngi

169

söfrÿsininn arxasûnda anasû ilÿ øirin-øirin sþùbÿt edÿn Suzanûnÿl telefonuna zÿný ýÿldi. Tuncay idi. Øÿùÿrdÿ olduüunu vÿ onuýþzlÿdiyini deyirdi.

Suzan ýþzlÿrini anasûnûn nÿzÿrindÿn yayûndûraraqxidmÿt÷iyÿ baxdû. Tamella xanûm onu baøa döøöb acûqla:

–Olmuya o ýÿdÿdir, rÿnýin ney÷ön qa÷dû aüÿz? Onu rÿddelÿ baøûndan ýedib tayûnû tapsûn. Bir dÿ ki, onun zÿnýinÿ cavabvermÿ, bildin.

Suzan ÷aøqûnlûq i÷ÿrisindÿ:–Mama, bÿsdi dÿ mÿn uøaüam, nÿ etdiyimi bilmirÿm

mÿyÿr. Axû o, siz fikirlÿødiyiniz kimi dÿ pis insan deyil.Tamella qaølarûnû oynadûb:–Yaxøû oldu neyimÿ lazûm, pis oldu neyimÿ lazûm. Bizim

yemimiz deyil, vÿssalam. Bax ùa, onunla bir dÿ ýþröøöbelÿmiyÿsÿn. Sonra aüzûnû mar÷ûldadaraq:

–Dersÿ nÿ vaxt ýedeceysÿn?–Yarûm saatdan sonra.–Øofer þzö aparûb qoyar.–Nÿ deyirÿm ki.

* * *Dÿrsin ikinci saat idi ki, Suzanûn fikri baøqa yerdÿ idi. O

möùazirÿyÿ qulaq asa bilmirdi. Bu isÿ möÿlliminin nÿzÿrindÿnyayûnmûrdû.

Möÿllim ona yaxûnlaøaraq:–Gþzömÿ naraùat dÿyirsÿn Suzan, bir problemin var bÿlkÿ?–Þzömö naraùat ùiss edirÿm.–Ècazÿ verirÿm, istÿsÿn ýedÿ bilÿrsÿn.Sevincdÿn nÿ deyÿcÿyini bilmÿyÿn Suzan:–×ox saü olun möÿllim, tÿøÿkkör edirÿm, - deyib yerindÿn

Ëÿòèôÿ Íóðàí

170

qalxdû. Redikölönö ÷iyninÿ salib möùazirÿ zalûndan ÷ûxdû.Tincay onu bir saatdan artûq olardû ki, dediyi yerdÿ ýþzlÿyir-

di.–Mÿn ýÿldim.–Niyÿ belÿ ýec?–Bilirsÿn dÿrsdÿn ÷ûxmaq olmur.–Sÿni baøa döøörÿm. Necÿsÿn?–Yaxøû, bÿs sÿn?–Mÿnsÿ indi yaxøûyam. Sÿni ýþrÿndÿn sonra, ùara ýedÿk?–Bilmirÿm, iki saat vaxtûm var. Sonra mötlÿq evdÿ

olmalûyam. Yoxsa anam øöbùÿlÿnÿr.–Sÿn mÿni sevdiyini ona demÿmisÿn, mÿyÿr?–Sÿn mÿni sevirsÿn, Tuncay?–ßlbÿttÿ ki.–Anamûn xasiyyÿti olduqca a�ûrdûr, qorxuram, Tuncay.–Sevÿnlÿr qorxmur Suzan, sÿn mÿni sevirsÿnmi?–Bu nÿ sþzdö Tuncay? , ÿlbÿttÿ ki...–ßlbÿttÿ dedin, amma sevirÿm demÿdin. Mÿn sÿnin

dilindÿn sevirÿm sþzönö eøitmÿk istÿyirÿm.Suzan utancaq ùalda astadan:–Sevirÿm Tuncay, sevirÿm.–Ananû birtÿùÿr yola ýÿtirÿrik. Bÿs atan?–Atammû? O mÿni baøa döøÿr, o mÿni ÷ox istÿyir. Ènanûram

ki, anam bizÿ qarøû ÷ûxmasa, atamû da yola ýÿtirÿcÿk.–Bÿlkÿ mÿn þzöm onunla danûøûm.–Sÿn nÿ danûøûrsan Tuncay. Buna necÿ cörÿtin ÷atar?–Burda nÿ var ki, mÿn qadûnlarûn dilini yaxøû bilirÿm.–Sÿn nÿ dedin, qadûnlarûn? Yoxsa sÿn...–Suzan mÿni dözýön baøa döø, elÿ demÿk istÿmirdim.

Xaùiø edirÿm, incimÿ.

Eşqin rəngi

171

–Tuncay sÿn dözýön danûømûrsan.–Nÿ deyirsÿn de, tÿkcÿ mÿni baøa döømÿyÿ ÷alûø Suzan.

Mÿn þz anam ùaqqûnda da bu fikirdÿyÿm. Ana örÿyi yumøaqolur. Bilÿndÿ ki, þvladûnû bötön varlûüû ilÿ sevÿn bir insan busevýiyÿ qarøû, ÷ûxmamaüû xaùiø edir, o dÿqiqÿ örÿyi yumøalacaq.

–Yox, Tuncay sÿn mÿnim anamû yaxøû tanûmûrsan. Oistÿyir ki, mÿni imkanlû, vÿzifÿli bir insana ÿrÿ versin.

–Belÿ de, bÿs sÿn nÿ fikirdÿsÿn?–Mÿn ùe÷ bir vaxt bu fikri qÿbul etmÿmiøÿm, Tuncay.

Mÿnÿ ýþrÿ sevýinin dÿyÿrini bilÿn insan ùe÷ bir vaxt belÿ fikir-lÿømÿz. Ùÿyatda ùÿr øey satûn alûnar, insanlûqdan vÿ sevýidÿnbaøqa. Eù, anamsa, bilmirÿm nÿ deyim.

Onlar sþùbÿt elÿyÿ-elÿyÿ parka ýÿlib ÷atmûødûlar.–Bura ùansû parkdû, Tuncay? Gþr nÿ qÿdÿr yol ýÿlmiøik.O, qol saatûna baxaraq ùÿyÿcanla:–Bir ýþr saat necÿ ýÿlib ke÷ib. Ùe÷ xÿbÿrimiz dÿ olmayûb.–Gÿl burda oturaq Suzan, – deyib yaxûnlûqdakû skamyanû

ýþstÿrib, ÿylÿødilÿr.–Demÿk bir saatdan sonra ayrûlûrûq?–Elÿ demÿk istÿmirÿm Tuncay, dalûmcan instituta maøûn

ýÿlmÿmiø, mÿni evimizÿ ÷atdûrmalûsan.–Yaxøû naraùat olma ÿzizim. Ùÿ, indi nÿ fikirlÿøirsÿn?–Bilmirÿm Tuncay, bu anû sÿbirsizliklÿ ýþzlÿyirdim nÿ

yaxøû ki, ýÿldin.–Suzan bilirsÿn nÿ istÿyirÿm?–Nÿ istÿyirsÿn?–Èstÿyirÿm ki, anamû sizÿ el÷i ýþndÿrim vÿ tez bir zaman-

da niøanlanaq.–Tuncay, bunun niyÿ tez olmasûnû istÿyirsÿn ki, mÿn ùÿlÿ

iki il tÿùsilimi davam etdirmÿliyÿm. O vaxta qÿdÿr yÿqin ki,

Ëÿòèôÿ Íóðàí

172

anamûn da örÿyi yumøalar.–Sÿn belÿ fikirlÿøirsÿn?–Ùÿ, baøqa necÿ ola bilÿr ki?–Baøqa cör ola bilÿr Suzan. Niøanlandûqdan sonra oxu-

yarsan. Mÿn dÿ kþ÷öb ýÿlÿrÿm øÿùÿrÿ, sonra toyumuzu edÿrik.Sÿn elÿ bilirsÿn mÿnim imkanûm yoxdur? Mÿnim pulum da var,imkanûm da.

Suzan ÷aøqûnlûq i÷ÿrisindÿ:–Sÿn nÿlÿr danûøûrsan Tuncay?, bu nÿ sþzdör. Mÿni sÿnin

nÿ pulun döøöndörör, nÿ dÿ ki, imkanûn. Mÿni sÿnÿ baülayanyalnûz sevýidir Tuncay, sevýi...

–Mÿn sÿni sevirÿm Suzan, sÿni itirmÿkdÿn yaman qorxu-ram, eøidirsÿnmi?

– Artûq vaxtdûr Tuncay incimÿ ýetmÿliyik.–Naraùat olma Suzan mÿn bu dÿqiqÿ – deyib yolun

kÿnarûna ÷ûxaraq ýÿlÿn taksiyÿ ÿl edib, saxlatdûrdû. Maøûn birne÷ÿ dÿqiqÿyÿ onlarû Suzan ya�ayan önvana ÷atdûrdû.

* * *O, ýön Suzan þzönÿ yer tapa bilmir, ýaù aülayûr, ýaù da ki,

fikirli ùalda jurnallarû vÿrÿqlÿyÿrÿk, øÿkillÿrÿ baxûrmûø kimidöøöncÿlÿrÿ dalûrdû. Tamella xanûmûn doüum ýönönö tÿbriketmÿk mönasibÿti ilÿ evdÿ ùazûrlûq iølÿri ýþrölör, ona zÿnýlÿrolurdu. Qûzûlû rÿnýdÿ paltar ýeyinmiø vÿ sa÷larûnû paltarûnauyüun yûüdûran Toma xanûm naz-qÿmzÿ ilÿ olunan zÿnýlÿrÿùÿvÿslÿ cavab verir, ýözýödÿ þzönÿ baxa-baxa nazlanûrdû.

O qûzûnû qayüûlû ùalda ýþröb soruødu:–Suzan, mama qurban, bu nÿ haldûr? Dost-tanûø mÿni

tÿbrik elÿyir, sevinir, sÿnsÿ qÿm dÿryasûna qÿrq olmusan. Nÿolub axû? Sabaùkû ziyafÿtdÿ dÿ belÿ qaø-qabaqlû oturacaqsan?

Eşqin rəngi

173

Yoxsa mÿnÿ belÿ ùþrmÿt qoyursan?–Suzan utanmiø ùalda jurnalû stolun östönÿ qoyub ayaüa

duraraq anasûnû qucaqlayûb özöndÿn þpdö.–Tÿbrik edirÿm ma, mÿni baüûøla, bir az fikirliydim.–Yoxsa o ýÿdÿnin fikrini eliyirsÿn? Bilirsÿn qûzûm, buna

dÿymÿz. O kim, biz kim. Ùe÷ bilirsÿn sÿni kim istÿyir? Suzanmaraüûnû ýizlÿtmÿyÿrÿk:

–Kim ay ma? - deyÿ soruødu.–Bu sirrdi ýÿlÿr, ýþrÿrsÿn. Øoka döøeceysÿn vÿzifÿsini

eøidÿndÿ.Suzan ýþzlÿrini laqeyd sözdörÿ-sözdörÿ:–Eù ma, mÿni vÿzifÿ maraqlandûrmûr. Bir dÿ ki, sevmÿdi-

yim insan prezident olsa belÿ ùe÷ vaxt buna razû olmayacaüam.–Padumaeø, bilmÿmiødöy, indi nÿ demÿk istÿyirsÿn? O

yoluüa ýþrÿ belÿ deyirsÿn? ×ûxdû qarøuva vÿ sÿn bu fikrÿdöødön? Baøûndan ÷ûxart bu fikirlÿri, eøitdön? Sonra o sÿsinial÷aldaraq:

–Mama qurban, sÿn þzönÿ layiq bir oülana ýetmÿlisÿn.Necÿ deyÿrlÿr taylû tayûn tapmasa ýönö aù-vayla ke÷ÿr. Mÿnsÿnin xþøbÿxt olmaüûnû istÿyirÿm qûzûm. Tamella xanûm qûzûnûnbaøûnû sûüallayaraq sa÷larûndan þpdö.

Sÿùÿri ýön Toma xanûmûn dediyi kimi onun øÿrÿfinÿ quru-lan ziyafÿtÿ ÷ox ùþrmÿtli, sayûlûb se÷ilÿn yöksÿk vÿzifÿli øÿxs-lÿr þz xanûmlarûyla birlikdÿ tÿørif buyurmuødular. Son dÿrÿcÿyöksÿk sÿviyyÿdÿ ke÷irilÿn ziyafÿt ýþzÿl sonluqla baøa ÷atdû.Tamella xanûmûn øÿrÿfinÿ badÿlÿr qalxûr, tÿbriklÿr sÿslÿnirdi.Ad gönönÿ gÿlÿn qonaqlarûn ùÿdiyyÿsinÿ sþz ola bilmÿzdi.Kimi brilyant kalye, kimi isÿ qeyri-adi ùÿdiyyÿlÿrlÿ onu tÿbrikedirdi.

Ziyafÿt baøa ÷atmûødû. Suzan anasûnû bir daha tÿbrik

Ëÿòèôÿ Íóðàí

174

etdikdÿn sonra þz otaüûna ÷ÿkilÿrÿk, o ýön Tuncayla ýþröøzamanû ÷ÿkdirdiyi øÿkillÿrÿ baxa-baxa øirin yuxuya getdi.

* * *Tuncayûn rayona qayûtdûüû iki ýön olardû ki, anasûna dedi:–Mÿnim øÿhÿrdÿ vacib iøim var, ýetmÿliyÿm–Oülum, bÿsdir þzönö dÿ bizi dÿ aldatdûüûn. Daøû tþk

ÿtÿyindÿn, bir iøin qulpundan yapûø. Øÿùÿrdÿn ýÿldiyin iki ýöndeyil, nÿ olub axû sÿnÿ?

–Ana, mÿn sevirÿm o qûzû. Suzanû deyirÿm. Nÿyin baùasû-na olursa olsun, o mÿnim olmalûdûr. Fikrim ciddidir.

–Nÿ olsun, burda nÿ var ki, ùÿr øeyin qayda-qanunu var.Sÿn þzbaøûna nÿ edÿ bilÿrsÿn axû. Sÿn yiÿsiz deyilsÿn. ßýÿrel÷ilikdirsÿ atana deyÿk, qoùum-ÿqrÿbaya deyÿk. Yoxsa ki, nÿdöømösÿn yolun aüûna nÿdi-nÿdi qûz sevirÿm. Sevýi belÿ olmuroülum, aülûnû baøûna yûü.

–Elÿ buna ýþrÿ dÿ ýedirÿm xÿbÿr edim ki, ýÿlirik, onlar daþz iølÿrini bilsinlÿr.

* * *Payûz yaümurunu kölÿk ÿtrafa sÿpÿlÿdikcÿ øÿùÿrin özÿrinÿ

÷þkÿn sis-duman ýetdikcÿ ÷ÿkilirdi. Söbù azanûnûn sÿsi ÿtrafayayûldûqca, mÿscidÿ tÿlÿsÿn adamlar, ýþyön özönÿ baxûbkölÿyin tÿmasûndan sanki, xoølanûrdûlar.

Suzanýilin villasûyla mÿscidin arasûnda elÿ dÿ bþyök mÿsafÿolmadûüûndan, o, ùÿr sÿùÿr azanûn sÿsinÿ oyanûr, qÿlbÿn raùatlûqùiss edirdi.

Bir ýön isÿ o yuxudan oyanarkÿn sanki onun dönyasûnda baøverÿn sirli bir möÿmmanûn tÿsirinÿ döømöø kimi anasûna yaxûn-

Eşqin rəngi

175

laøûb dedi:–Ay ma, elÿ istÿyirÿm ki, namaz qûlûm. ×ox istÿyirÿm.

Bizim qûzlardan ikisi namaz qûlandûr, ùicabla ýÿzirlÿr. Mÿn dÿþyrÿnib namaz qûlandan sonra ùicab ýeyinÿcÿyÿm, – dedikdÿTamella xanûm ýþzlÿrini sözdörÿrÿk:

–Mÿn øÿkk elÿmirÿm, bÿs sÿnin dÿrslÿrin necÿ olacaq. Birdÿ ki, bu sÿnlik deyil. Sonra o ÿlini uzadûb qÿùqÿùÿ ÷ÿkÿrÿk: –Nazir möavinin qûzû ùicabla ýÿzir. ßrÿbistanda, �randa yaøasay-dûq yenÿ dÿ sÿn deyÿn idi. Sÿni bundan sonra ùicabla tÿsÿvvöredirÿm. ×ûxart bu fikri baøûndan, mÿni ÿsÿblÿødirmÿ. Bir o qalûbki, özönÿ dÿ nÿdir o, duvaq þrtÿsÿn ùa-ùa-ùa – deyÿ örÿkdÿnýöldö.

–Ay ma, nÿ olub sÿnÿ mösÿlman deyilsÿn?–ßstÿüförullaù desÿm ùÿr øey yoluna döøÿr? Onu bilirÿm,

qurtar bu sþùbÿti. Bu ýön ne÷ÿ dÿrsivöz var?–Èki möùazirÿ, bir idman.–Saat beødÿ evdÿ olaceysÿn demÿk.–Bunu nÿ ö÷ön soruøursan ma?–Ùe÷ elÿ belÿ.–Sþzlö adama oxøayûrsan ma.–Bu ýön el÷ilÿrin ýÿlÿcÿk. Atasû tanûnmûø siyasÿt÷idir,

anasû da professordur. Oülu da ki, atasûndan ýeri qalmûr maøallaùolsun. Yaraøûüûna da ki, sþz ola bilmÿz. Boy–buxun var ondakû,økaf. Yoxsa sÿnin Tuncaydû, muncaydû, men nÿ bilim nÿdöronun kimi? Gþrsÿn bir kþnöldÿn min kþnölÿ vurulacaqsan.

Suzan:–Ay ma, indi mÿnÿ de ýþröm mÿni oülan istÿyir yoxsa ata,

anasû?Tamella xanûm yerindÿ qurcalanaraq:–Bizim kimi, ÿvvÿl anasû, sonra atasû, sonra oülu.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

176

Tÿrbiyÿli, sÿviyyÿli ailÿnin qayda-qanunu necÿ olur, elÿ.Suzan ýölÿ-ýölÿ:–Bÿlkÿ elÿ o bÿdbÿxt oülanûn sevýilisi var, onda necÿ?–Sÿn niyÿ elÿ döøönörsÿn? Lap olsun, kimdir onu þz xoøu-

na qoyan. Þz baøûna deyil ki.–Anasû bu ùaqda bir sþz deyib?–Yox, mÿn elÿ belÿ deyirÿm. Bir dÿ ki bu nÿ sorüu-sualdû

axû. Ùÿ, sÿni baøa döøörÿm ÿlbÿtdÿki maraqlan, bir sþzdemirÿm. Amma onu bilirÿm ki, sÿn xþøbÿxt olacaqsan, Suzan.

–Yox, mama buna xoøbÿxtlik demirlÿr, mÿn yalnûz sevdiy-im insanla xþøbÿxt ola bilÿrÿm. Èndisÿ dÿrsÿ ýedirÿm. El÷isþùbÿtinÿsÿ birdÿfÿlik son qoy. Yoxsa ki, mÿn onlarûn qarøûsûna÷ûxûb deyÿcÿyÿm ki, mÿn sizin oülunuzu sevmirÿm. Vÿ sÿn dÿ,atam da pis vÿziyyÿtdÿ qalacaqsûnûz.

Tamella xanûm, eøitdiyi sþzlÿrÿ ùÿlÿ dÿ inana bilmirdi ki,bunu sakit, dilsiz, aüûzsûz qûzû Suzan deyir. O, ani tÿlaø i÷indÿ:

–Qûzûm, bu nÿ sþzdör, ùe÷ mÿndÿn utanmûrsan?–Mÿni baüûøla mama, bu mÿnim taleyimdir, mÿn isÿ

uøaüûnz – deyib evdÿn ÷ûxdû.

* * *Tuncay bu dÿfÿki ýÿliøini, Suzana bildirmÿmiødi. ×önki bu

dÿfÿ onun ýþrölÿsi ÷ox iølÿri var idi. O dostu Meùracla ýþröøöbbir ne÷ÿ dolaøûq mÿsÿlÿni ÷þzmÿliydi. Onlar vÿdÿlÿødiklÿri kimikþrpönön altûnda ýþröømÿli idilÿr. Meùrac onun yolunu ÷oxdanýþzlÿyirdi.

–Axûr ki, ýÿlib ÷ûxdûn, ùarda itib batmûsan?–Qurtar, mÿtlÿbÿ ke÷, ÿmanÿtlÿri saùibinÿ ÷atdûrdûn, ya

yox?

Eşqin rəngi

177

–Bÿli, ÷atdûrdûm.–Bu, baøqa mÿsÿlÿ, iølÿr necÿ ýedir?–Belÿ dÿ, pis deyil, bÿs sÿn?–Mÿnÿ ýöclö mal lazûmdûr.–Göclö malûn ýöclö dÿ pulu var Tuncay, bir øey ýÿtir-

misÿn?–Mÿsÿlÿ burasûndadûr ki, pul yoxdur.–Bÿs o qÿdÿr pulu neylÿdin? He÷ bir ùÿftÿ deyil.–Uduzdum, Meùrac, ùamûsûnû son qÿpiyinÿcÿn.–Aülûnû itirmisÿn nÿdi, bÿs malû necÿ alacaqsan? Dþzÿ

bilÿcÿysÿn?–Bilmirÿm, mÿnÿ bir ÷ûxûø yolu ýþstÿr.–×ÿtin, sÿn nÿ aüûlnan belÿ bir iø ýþrdön?–Èstÿdim ki, birdÿn-birÿ ÷ox qazanûm Meùrac. Ev almaq

fikrim varûydû, øÿùÿrdÿn nÿ isÿ...–Sÿn þzön bilmirsÿn ki, o yol bizlik deyil?–Ùÿ, elÿdir aülûmû uduzdum.–Èndi nÿ edÿcÿksÿn?–×ûxûø yolum yoxdur. Bir mÿsÿlÿ var, onu bu iøÿ qatmaq

istÿmirÿm.–Nÿ mÿsÿlÿdir ki, elÿ?–Sÿnlik deyil.–Yenÿ dÿ.–Sevdiyim qûz ÷ox varlûdûr. Ondan almaüa utanûram, dözö

özöm ýÿlmir.–ßla, pÿù, buna deyÿrÿm ki, hÿ sÿn udmusan.

Kimlÿrdÿndi?–Sÿnlik deyil kÿs sÿsini. Mÿn onu doürudan sevirÿm,

evlÿnÿcÿyÿm onunla.–Bÿs belÿ, – ùûmm, bizim qayda-qanunlara ýþrÿ bu yaxøû

Ëÿòèôÿ Íóðàí

178

ùal deyil.–Bilirÿm.–Bÿs onda...–Sevirÿm, þzö dÿ dÿlicÿsinÿ.–Bÿs o?–O da mÿni sevir.–Sÿndÿ iø varmûø ki.–Nÿ isÿ bu dÿfÿki malû mÿnÿ pulsuz verÿcÿksÿn.

Eøidirsÿn, qalan iølÿr mÿnlikdi.–Sÿn þzön dÿ yaxøû bilirsÿn ki, mÿn dÿ onlardan asûlûyam.–Di bÿsdir, pulu mÿn uduzmuøam, sÿnÿ nÿ olub–Yaxøû onda nÿ vaxt ýþröøÿrik?–Qûzla iøimizi ùÿll edÿndÿn sonra.–Ooo, uzun ÷ÿkdi.–Yox, yox uzaüû bir ùÿftÿyÿ dözöb qoøacaüam, sþz

verirÿm.

* * *Tuncay dediyi kimi dÿ etdi. Valideynlÿrini Suzana el÷i

ýþndÿrdi.Bir ne÷ÿ ay belÿ davam etdikdÿn sonra Suzanûn istÿyinÿ

zidd ýetmÿkdÿ aciz qaldûüûnû ýþrÿn Tamella xanûm daùa bir sþzdemÿyib ÿrini birtÿùÿr yola ýÿtirÿrÿk Suzanûn ùÿrisini ýÿlÿnel÷ilÿrÿ verdi. Tuncaysa ev alacaüûnû bÿùanÿ edib Tamellaxanûmdan aldûüû pulla bötön borclarûnû þdÿyÿrÿk, azadlûüa÷ûxmûø mÿùbus kimi dÿrindÿn nÿfÿs aldû.

Suzan xþøbÿxtlikdÿn sanki baøûnû itirmiødi. O, þzönödönyanûn ÿn bÿxtÿvÿr insanû sanûrdû. O dÿqiqÿlÿrsÿ yaxûnlaøûrdû.Suzan ýÿlinlik paltarûnda mÿlÿklÿrÿ bÿnzÿyirdi. Ùÿr kÿs onunýþzÿlliyinÿ ùeyranlûqla tamaøa edirdi.

Eşqin rəngi

179

Tamella xanûm ùÿmiøÿki kimi bir ÿdayla qûzûna yaxûnlaøûb:–Bura baxûn, mÿnim qûzûma ýþz dÿyÿr –deyib sonra

ýÿlinlik paltarûnûn duvaüûnû qûzûnûn özönÿ ÷ÿkdi.Toy artûq baøa ÷atmûødû, hamû ýÿlinin özÿ ÷ûxdûüû anû

ýþzlÿyirdi. Evin birinci mÿrtÿbÿsindÿ oturan oülan vÿ qûz evininadamlarûnûn sÿbri tökÿnmiødi. Suzanla ýÿlÿn qadûnûn ùþvsÿlÿsidaralmûø ùalda qapûnû dþydö vÿ he÷ bir sÿs ýÿlmÿmÿsi ùamûnûtÿÿccöblÿndirmiødi. Qapûnû a÷anda isÿ bÿyin otaqda olmamasûùamûnû ÷aøqûn vÿziyyÿtÿ salmûødû. Suzansa ùÿlÿ dÿ ýÿlinlik pal-tarûnda baøû kÿsilmiø ùalda, öz duvaüû al qan i÷indÿ yatûrdû.

* * *Bu ùadisÿdÿn bir ay ke÷miødi. Tuncay polis iø÷ilÿri

tÿrÿfindÿn mÿsuliyyÿtÿ cÿlb olunmuødu , o, istintaq zamanû busþzlÿri dedi.

–Ùÿr øey ÿlimdÿn ÷ûxmûødû. O, evsÿ dostumun eviydi. MÿnSuzanû qumarda uduzmuødum. Onun ùe÷ kimÿ qismÿt olmasûnûistÿmirdim.

×önki, mÿn onu sevirdim.***

On beø il hÿbsxana hÿyatûnû qisas hissi ilÿ baøa vuranTuncay, azadlûüa buraxûldûqdan sonra dostu Mehracla hesablaø-maq ö÷ön îíóíëà gþröømÿli idi.

Bu gþröøÿ isÿ Mehrac ÿvvÿlcÿdÿn hazûrlûq gþrmöødö. Âÿbelÿ dÿ oldu. O an Mehracla qarøûlaøan Tuncay örÿyinÿ tuølananqÿfil a÷ûlan atÿø nÿticÿsindÿ qÿtlÿ yetirildi.

5 oktyabr 2007

Ëÿòèôÿ Íóðàí

180

Ñèðð

Î zàman ìÿí óøàüûéäûì…îüëóì áîéäà.olardûm.

Oüëóìóí àòàñû âàð èäèìÿíèìñÿ éîõ…

Áþéöéöðäöê àòàñûç…Aììà, ùÿñðÿòèìèç áèð áàøãàéäû…

àúûìûç áèð îëñàéäû äà..äöíéàìûç àéðû äöíéàéäû…

Îüëóì bþyödökcÿìÿí éàøà äîëóðäóì…

âÿ áèð ýöí ýóéà àõòàðäûüûìõîøáÿõòëèê ÿëèìäÿí òóòäó...Þçöìÿ ãÿíèì ýþçëÿðèì.Éåíÿ öðÿéèìèí êèì îëäóüóíó

äàíûøûðäû ìÿíÿ…Òàïäûüûì ñÿàäÿòèí ñîéóã òÿáÿññöìö÷ÿêèëäèêúÿ öçöìÿ

èòèðèðäèì î àí ñàõòàñåâèícèìè, ùÿãèãÿòèí áóðóëüàíûíäà…Îéíàéûðäûì è÷èìäÿ þçöìÿÃóðäóüóì äÿðä àäëû òîéóí

ùàâàñûíà…óøàãëàøûðäû, ìÿñóì áàõûøëàðûnûáèçÿ äèêÿðêÿí àü ñà÷ëû àíàì…

181

Áàëàñûíû áàëàñûéëà áèðýÿàòàñûç ýþðÿíäÿ.

Ùàìû êèìè, ìÿíèì äÿ"Àúû ùÿéàò" àäëû òöðêôèëìèíè èçëÿäèéèìè áèëÿíäÿ

ìÿíèìëÿ áÿðàáÿð ãàðäàøûìûíýþçëÿðèíäÿí ýöëìÿêäÿí

éàø ýÿëèðäè.Àòàì ìöäðèê èíñàí èäè… äåéÿðäè- ìÿí þëÿíäÿí ñîíðà àíàíûçäàíìóüàéàò îëóí áàëà… î,

áàëàúà áàúûíûç êèìèäè.Dèëñèç, àüûçñûç.Îíëàð àìàíàòû.

Éàäûìà ýÿëèð, áèð ýöíäÿåh… íÿ èñÿ…

Ìÿí ùÿëÿ äÿ áó ñóàëûþçöìÿ âåðèðÿì…

Àõû íÿ ö÷öí ìÿí áó ùÿéàòäàþz sÿadÿtimi tapa áèëìèðÿì?!...

Ëÿòèôÿ Íóðàí

182

Eşqin rəngi

183

Nurcan eyvanûn qarøûsûnda oturub, söbùön doüulmasûnatamaøa edirdi. Bir azdan, ÿrini iøÿ yola saldûqdan sonra ùÿmiøÿolduüu kimi ùÿvÿslÿ ev iølÿriylÿ mÿøüul olacaqdû.

Nurcanû ýþrÿn ùÿr kÿs onun qeyri adi ýþzÿlliyinÿ, aülûnaùeyran olur, bir möddÿt onun tÿsiri altûnda qalûrdû. Nurcanûn alaýþzlÿri, mÿsum baxûølarû sanki insanû ovsunlayûr, þzöndÿn asûlûvÿziyyÿtdÿ saxlayûrdû.

O, tÿbiÿtin qoynunda ýÿzmÿyi vÿ bötön canlû ýþzÿlliklÿrdÿnzþvq almaüû sevirdi. Qeyri-adi tÿbiÿti vardû onun. Ùÿr kÿs onun-la danûømaq istÿyir vÿ buna nail olduqda þzönö ÷ox raùat ùissedirdi, bötön dÿrdini unudurdu. O ùÿr kÿsin sevincinÿ sevinir,kÿdÿrinÿ kÿdÿrlÿnirdi. Nurcanû ÿn ÷ox tÿsirlÿndirÿn söbùöndoüulmasû vÿ ÿn ÷ox kÿdÿrlÿndirÿn ýönÿøin batmasûydû.

O, ùÿr ýön ýönÿøin batmasûnû seyr etdikcÿ ýþzlÿri sonsuzùÿsrÿtlÿ dolurdu.

* * *Øÿfiqÿ arvad oülu ßzizÿ Nurcanû aldûüû elÿ ilk ýöndÿn onun

anasûnûn dediyi sþzlÿri ùe÷ cörÿ unuda bilmirdi.–Nurcan þlöb, sonra yenidÿn dirilib, ay Øÿfiqÿ. Onu Allaù

mÿnÿ tÿzÿdÿn verib. Mÿnim balalarûmda belÿ xasiyyÿtli uøaqyoxdu. Bacû-qardaølarû bir yanadû, bu bir yana. Ùÿlÿ o vaxt onunbir yaøû da yoxuydu. Yeddi ýön özö qiblÿyÿ uzanûlû qaldû. Nÿfÿsiýÿlmirdi, tÿkcÿ örÿyi dþyönördö, o da ýöclÿ eøidilirdi. Bu ýönþlÿr, sabaù þlÿr deyirdik. Demÿ Allaùdan dÿnÿsi özölmÿyibmiø.Mÿn isÿ deyirdim, - Allaùla Allaùlûq elÿmÿyÿcÿyik ki, þlmÿk

Ëÿòèôÿ Íóðàí

184

necÿ olur? Bir-iki ýön dÿ ýþzlÿyÿk, ayûlmasa demÿk þlöb,aparûn basdûrûn. Nÿ isÿ yeddi ýön þlö kimi qaldû. Sonradan Allaùbizÿ onu tÿzÿdÿn verdi. Elÿ uøaqlûqdan o mÿni incitmÿyib. Elÿbil bþyök adam kimi dil bilirdi. Ö÷ ýönnÿn Allaùûndan dþnöb÷þrÿk su vermÿyÿydin, uøaq olan bÿndÿ cûnqûrûnû da ÷ûxarmazdû.Özö qoyulu döøöb yatardû. Acûülananda da, baøûnû aøaüû salar,peøman-peøman baxardû.

–Nÿ isÿ bu uøaq ayrû uøaüûydû. Atasû ýÿlmÿmiødÿn xÿbÿrverirdi ki, atam ýÿlir. Ùe÷ beø dÿqiqÿ ke÷mirdi ki, kiøi qapûdani÷ÿri ýirirdi. Bir dÿ ki, nÿ atasû, qonøu, qoùum, kim olur olsun,qabaqcadan deyÿrdi ki kim ùansû niyyÿtlÿ ýÿlÿcÿk, neylÿyÿcÿk.Ènan Allaùa ki, dediyi kimi dÿ olurdu. Xasiyyÿtdÿ bacû-qar-daølarûndan yerlÿ-ýþy qÿdÿr fÿrqi vardû. Bir dÿ ki, bu uøaq elÿbil insan þvladû deyil, nÿ bir paxûllûq bilÿr, nÿ kin, nÿ dÿ ködurÿt.Ondan bþyök bacûsû yeri ýÿlÿndÿ ona paxûllûq elÿyÿrdi.Paltarlarûn ÿn yaxøûsûnû onun÷ön alûrdûq, bu yazûq onunkþùnÿlÿrini ýeyinÿr, nÿ dinÿr, nÿ dÿ danûøardû.

–Nÿ bilim ey, ay Øÿfiqÿ bacû. Ùe÷ o biri balalarûmû demi-rÿm, bundan ÷ox niýaranam. Ùÿmiøÿ deyirdim ki, ay Allaùbunun qarøûsûna elÿ bir insan ÷ûxart ki, ùalal söd ÿmmiø olsun.Getdiyi evdÿ yazûq ýönÿ qalmasûn. Bilirÿm ki, ona zölm ver-sÿlÿr dÿ, o sirrini bayûra verÿn deyil, i÷indÿ ÷ÿkÿcÿk.

Øÿfiqÿ arvad cavabûnda:–Ay Minayÿ bacû, demÿk istÿyirsÿn ki, sÿnin qûzûna

ÿziyyÿt verÿrÿm. Yox-yox Allaù elÿmÿsin. Tÿki balalarûmûzxoøbÿxt olsunlar, baøqa bir dÿrdim olmaz, - deyirdi.

* * *

Eşqin rəngi

185

ßziz iødÿn qayûtmûødû. Þzö dÿ ÷ox yorüun. O, mexanizatoriølÿyirdi. Èki balasû vardû, biri oülan, biri qûz. O, ùÿr dÿfÿ iødÿnýÿlÿndÿ uøaqlarû qarøûsûna qa÷ar:

–Atam ýÿldi, atam ýÿldi – deyÿ sevinÿrdilÿr. Bu dÿfÿsÿuøaqlarûnû ýþrmÿyÿn ßziz:

–Ay Nurcan, uøaqlar ýþzömÿ dÿymir ùardadûrlar – deyÿsoruødu.

Nurcan:–ßziz, bilirsÿn toz-torpaüûn i÷indÿ oynayûrdûlar. Gþrsÿydin

tanûmazdûn. Gþzlÿrinin i÷inÿ qÿdÿr toz idilÿr. ×imizdirib,yatûzdûrmûøam.

–Bÿs anam ùardadûr?–Anam maüazaya ýedib, deyirdi qûø eùtiyatû alûb ýÿlirÿm.Nurcan ÿrinÿ dÿyiøik paltar verib evÿ qalxdû.Elÿ bu vaxt, Øÿfiqÿ arvad dolu sumkalarla ùÿyÿtÿ ýirdi.

Nurcan tez ýeri dþnöb qaynanasûna kþmÿk edÿrÿk evÿ ÷ûxdû.Nurcan bayaqdan biøirdiyi xþrÿyi söfrÿyÿ ýÿtirib, qaynanasû

ilÿ birýÿ ßzizi mÿzÿmmÿt edÿ-edÿ:–Ùarda qaldûn di tez ýÿl ÷ûx da, xþrÿyin soyudu ki, –

deyib ÷ay sözdö.

* * *Payûz qûzûlû rÿnýli libasûnû dunyanûn boynuna bi÷dikcÿ,

ýþzÿllÿøirdi tÿbiÿt. Kölÿk qanadlarûnû aüaclara toxundurduqcayorüun yarpaqlarûn ÿllÿrindÿn tutub þzöylÿ bÿrabÿr u÷urur vÿsonra eùmalca yerÿ qoyurdu. Bu ýþzÿlliyin ke÷ici olduüunu

Ëÿòèôÿ Íóðàí

186

Eşqin rəngi

187

SÈRR(ùekayÿ)

bilmÿyÿn aüaclarûn canûnû soyuq kÿsdikcÿ, saralûb–solanyarpaqlar varaq–varaq qûrûlûb tþkölördö. Aüaclar titrÿøibùþnkördökcÿ, yarpaq-yarpaq ýþz yaøûnû tþkördölÿr.

Qonøu ùÿyÿtdÿn toy sÿsi ýÿlirdi. Bu toya Øÿfiqÿ arvad daýetmiødi.

Nurcan:–Ana, istÿmirÿm ki, ýedim. Nurayla Salehin örÿklÿri

mÿndÿ qalacaq, toyda raùat otura bilmÿyÿcÿyÿm. Yaxøûsû budurelÿ sÿn ýet. Biz dÿ ùÿyÿtdÿn toyun sÿsini eøitdik bÿsdi – demiø-di.

Nurcan ùÿyÿtdÿ oturub qonøu ùÿyÿtdÿn ýÿlÿn vaüzalû sÿs-inÿ qulaq asaraq aüaclarûn yaøûl þmrönÿ vida sþylÿyÿn sarû donluyarpaqlarûn ayrûlûq anûnû seyr edirdi, sonra isÿ þzöndÿn asûlûolmayaraq:

–Axû ney÷ön bötön canlû yaranûøûn sonu ayrûlûqla bitir?Gþrÿn o ýön nÿ vaxt ýÿlÿcÿk axû, ÿbÿdiyyÿtÿ qÿdÿr möqÿddÿsvarlûq kimi yaøayacaq bu canlû þmör, – deyib baøûnû qollarûnûnöstönÿ qoyub þz sirli dönyasûyla baø–baøa qaldû.

* * *Øÿfiqÿ arvad, toydan yenicÿ qayûtmûødû.Nurcan:–Ay ana, niyÿ tez ýÿldin? Toy ùÿlÿ qurtarmayûb ki.–Ay bala, mÿn cavan deyilÿm ùa. Toyunku cavanlardû.

Maøallaù döøöblÿr ortalûüa bir vur ÷atdasûn oynayûrlar ki, ýÿlýþrÿsÿn. Bir az oturdum bÿsdi. Gÿrÿk sÿn ýedÿydin. Mÿni ýþrÿn

Ëÿòèôÿ Íóðàí

188

özömÿ demÿsÿ dÿ, örÿyindÿ qûnayûr ki, ýÿlini ola-ola durub þzötoya ýÿlib.

–Yox ay ana, nÿ danûøûrsan, mÿn uøaqlarû qoyub ùe÷ yerÿýedÿn deyilÿm. Bir dÿ ki, kimin nÿ borcuna qalûb axû.

Øÿfiqÿ arvad sþzönÿ davam edÿrÿk.–Deyilÿnÿ ýþrÿ qûzû mÿcbur veriblÿr. Qûz ýetmirmiø. Ùe÷

toyda da özö ýölmördö. Mÿn belÿ øeyÿ pis baxûram. Èstÿr oülantÿrÿfi olsun, istÿrsÿ dÿ qûz. Kþnölsöz yeyilÿn tikÿnin nÿ dadûolar, ay bala. Bunun axûrûnnan qorxuram. Yox-yox Allaùelÿmÿsin mÿnim on qûzûm, on oülum olsaydû onuna da istÿdiyi-ni alardûm, istÿdiyinÿ verÿrdim.

Nurcan:–Ay ana, ùamû sÿnin kimi fikirlÿøsÿydi nÿ vardû ki. Þzlÿri

þz ÿllÿri ilÿ balalarûnû bÿdbÿxt edirlÿr.Elÿ qaynana-ýÿlin oturub sþùbÿt edÿn zaman ßziz i÷ÿri

daxil olub – dedi:–Oturmusuz evdÿ dönyadan xÿbÿriniz yoxdur.Øÿfiqÿ arvad:–Nÿ olub ki, Allaù xeyir elÿsin.–Nÿ olacaq gÿlin baøqasûna qoøulub qa÷ûb.Nurcan:–Onu þldörÿcÿklÿr.Øÿfiqÿ arvad:–ßstÿüförullaù, bu nÿ sþzdö, kim qa÷ûb a bala.–Toyu olan, gÿlin þzö dÿ ÿvvÿlki sevýilisinÿ.Øÿfiqÿ arvad–Biyabûr÷ûlûq, Allaù þzön saxla. Bÿs indi nÿ tÿùÿr olacaq.ßziz:

Eşqin rəngi

189

–Necÿ nÿ olacaq, daùa o qûz kimÿ lazûmdûr ki. Adamadeyÿn lazûm, sÿnin belÿ iøin vardû caamatû niyÿ bura tþkördön.Elÿ ÿvvÿldÿn qoøulub qa÷aydûn da.

–Aüûlsûzlûüûn nÿticÿsidir ay bala. Allaù ùe÷ tanrûbÿndÿsinin aülûnû ÿlindÿn almasûn.

ßziz:–Nÿ isÿ, yemÿyÿ nÿ var? Bÿs bizdÿn toya ýedÿn

olmamûødû?Øÿfiqÿ arvad:–Mÿn ýetmiødim. Yaxøû ki, Nurcan ýetmÿyibmiø.Toydan bir ùÿftÿ ke÷miødi ki, ùamû qa÷ûrûlan qûzûn tapûldûq-

dan sonra qardaøû tÿrÿfindÿn ýöllÿylÿ vurulduüunu deyirdi.

* * *Nurcan ne÷ÿ ýön idi ki, þzönö naraùat ùiss edirdi. ßvvÿlki

Nurcandan ÿsÿr-ÿlamÿt qalmamûødû . Bunu Øÿfiqÿ arvad ùissetsÿ dÿ özÿ vurmur, ùe÷ bir sþz demirdi. ßzizin diqqÿtindÿnyayûnmayan Nurcan buna ýþrÿ naraùat olurdu vÿ þzönö ÿlÿalmaüa ÷alûøûrdû.

ßziz:–Nurcan, ýþzömÿ birtÿùÿr dÿyirsÿn nÿ olub sÿnÿ, mÿndÿn

saxladûüûn bir øey varmû?Nurcan:–Yox-yox ÿzizim, nÿ danûøûrsan, bu ola bilmÿz. Nÿdÿnsÿ

þzömö yorüun ùiss edirÿm, ke÷ib ýedÿr.ßziz:–Nurcan, bÿlkÿ uøaüûmûz var, istÿmirsÿn bunu mÿnÿ

deyÿsÿn.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

190

Nurcan:–ßziz nÿ danûøûrsan, bundan sevincli an nÿ ola bilÿr ki.

Belÿ olsaydû þzömö dönyanûn ÿn xoøbÿxt insanû sanardûm.–Sÿn onda þzönö doürudanmû xoøbÿxt sanardûn?–ßlbÿttÿ ÿzizim, amma, bizim elÿ iki uøaüûmûz olacaq.–Nurcan, yÿni sÿn belÿ istÿyirsÿn?–Yox-yox elÿ demÿk istÿmirdim ßziz, onu demÿk

istÿyirÿm ki, olsaydû, olardû – deyib susdu. Vÿ baxûølarûnû onunýþzlÿrindÿn yayûndûrmaüa ÷alûødû.

–Bÿs ne÷ÿ ýöndör sÿn niyÿ belÿ kÿdÿrlisÿn?–Sÿn Allaù fikir vermÿ ßziz, yÿqin bu sÿnÿ belÿ ýÿlir.

Ke÷ib ýedÿr ÿzizim.–Nurcan, sÿnin ÿùval-ruùiyyÿnin bu evdÿ ùamûya tÿsir

etdiyini bilirsÿnmi?–Bu nÿ sþzdör ßziz, mÿn qûymaram ki, siz mÿnÿ ýþrÿ

naraùat÷ûlûq ke÷irÿsiz. Mÿni baüûølayûn bir dÿ belÿ olmaz, ßziz-im.

* * *Tÿbiÿt aü rÿnýli ýÿlinlik donunu yenÿ dÿ ÿyninÿ ýeyinmiø-

di .Ùÿr tÿrÿf nura qÿrq olmuødu. Nurcan belÿ anlarû daùa ÷ox

sevirdi. O tÿbiÿtin elÿ bu rÿnýdÿ qalmasûnû istÿyirdi.Aü parûltûlar bÿrq vurduqca, Nurcan balaca Nurayla Salehin

ÿlindÿn tutub bu ýþzÿlliyÿ tamaøa edir v� sevin�rdi. Nurayyerdÿn qar ýþtörmÿk istÿyirdi ki, tez ÿlini ýeri ÷ÿkib rÿnýi

Eşqin rəngi

191

qa÷mûø ùalda anasûnûn özönÿ baxdû.–Ay ana, ÿlimi qar diølÿdi – dedikdÿ Saleh ovucunda qar

topasûnû bÿrk-bÿrk sûxaraq:–Qar buz kimidi, Nuray yalan deyir. Mÿnim ÿlim istidi.

Gþrörsÿn, qarû ÿridir – deyib qarû qolu ýÿldikcÿ uzaüa tulladûvÿ yenidÿn yerdÿn qar ýþtörmÿk istÿdikdÿ Nurcan ýþdÿk÷ÿsininqolundan sallanan ÿlcÿklÿri Salehin ÿlinÿ ýeyindirÿrÿk:

–Bax ÷ûxartma, eøitdin, yoxsa xÿstÿlÿnÿrsÿn – deyibNurayûn ÿllÿrini ovuclarû arasûna alûb ùovxuraraq sinÿsinÿ sûxdû.Sonra qûrmûzû ÿlcÿyini ÿlinÿ ýeyindirib özöndÿn þpdö.

Dekabr ayûnûn sonlarûydû, Øÿfiqÿ arvad qûzûna dÿymÿk ö÷önyol tÿdarökö ýþrördö. Qûzûnûn uøaüû olandan ýedib baø÷ÿkmÿdiyinÿ ýþrÿ evdÿ ùe÷ raùatlûq tapa bilmirdi. O, elÿ bu ýönyola ÷ûxmalûydû. Nurcan tÿrÿddöd i÷ÿrisindÿ:

–Ana, bir sþz desÿm qÿlbinizÿ toxunmaz ki?Øÿfiqÿ arvad:–Qÿlbÿ dÿyÿn sþz demÿk istÿyirsÿn, mÿyÿr?–Yox ay ana, Allaù elÿmÿsin amma.–Ùÿ, de ýþröm nÿ demÿk istÿyirsÿn axû?Nurcan udqunub qûrûq-qûrûq sÿslÿ:–Ana, bÿlkÿ bu ýön ýetmÿyÿsÿn Vÿfaýilÿ, onsuz da uøaüûn

qûrxû ÷ûxmayûb.Øÿfiqÿ arvad tutulmuø ùalda duruxdu. Bir azdan qaøqabaqlû:–Belÿ yerdÿ deyÿrlÿr biri-birinÿ uzaq sÿfÿrÿ ýedirÿm, o

biri deyÿr ki, papaüûnû ver mÿnÿ saxlayûm, ýetdin bÿlkÿ qayût-madûn.

Nurcan ùÿyÿcan i÷indÿ:–Yox ana, Allaù elÿmÿsin, mÿn elÿ demÿk istÿmirÿm. Saü-

Ëÿòèôÿ Íóðàí

192

salamat ýet-qayût. Dedim ki,- Øÿfiqÿ arvad onun sþzönö aüzûndaqoydu:

–Ùÿ, nÿ dedim ki, dedim ki, bir dÿfÿliy de ýþröm nÿ demÿkistÿyirsÿn axû sÿn? Uøaüûmûn ýþzö yolda qalûb, ÿrövi yanûnasalûb ýetmÿdiyin bÿs deyil, mÿnÿ dÿ ýþstÿriø verirsÿn. Mÿnimkimi ana þlsön ne÷ÿ vaxtdûr ki, bir dÿfÿ dÿ olsun balamû ýedibyoxlamamûøam. Ùÿlÿ bir sÿn dÿ östÿlik deyirsÿn ki, ýetmÿ. Niyÿýþrÿ qaynanasû da baøûna ÷axsûn ki, sÿni itirib axtaran yoxdur.Pensiyamû ýþzlÿyirdim, aldûm dedim ýedim, bir uøaüûmûn ýþzöyoldan yûüûlsûn. Demÿkdÿn ki, ýet, buna bir bax. ßlbÿttÿ ki,xÿtrimÿ dÿydin.

–Ana, mÿni baüûøla mÿn þzöm dÿ istÿyirÿm ki, ýedimVÿfanû ýþröm. Vallaù belÿ demÿk istÿmirdim.

–Demÿk necÿ olur ki?Nurcan peøman÷ûlûq ùissi ilÿ susdu:–Ùe÷ nÿ, deyÿ baøûnû aøaüû salûb divana ÷þkdö.Øÿfiqÿ arvad aldûüû øeylÿri yerbÿyer edib acûqla ùikkÿylÿ

qapûdan ÷ûxdû.Nurcan qollarû qoynunda onun ardûnca baxûb kþks þtördö.

Elÿ ùÿmin ýön, Øÿfiqÿ arvadûn ýetdiyi avtobusun qÿzayauüradûüûnû sþylÿdilÿr. Øÿfiqÿ arvad bu qÿza nÿticÿsindÿ ùÿr ikiayaüûnûn sûnûüû ilÿ xÿstÿxanaya yerlÿødirilmiødi. O, ayûldûqdansonra yol östöndÿ dediyi sþzÿ ýþrÿ ýÿlinini qûnayûrdûsa da, elÿ oanda onun anasû Minayÿ arvadûn dediyi sþz yadûna döøÿrÿkxÿyala daldû.

* * *

Eşqin rəngi

193

Qûøûn oülan ÷aüûydû, øaxta pÿncÿrÿnin øöøÿsinÿ nÿfÿsiylÿtoxunduqca, naxûølar salûr, qeyri-adi ýþz oxøayan cizýilÿrlÿinsanûn ruùuna xoø tÿsir baüûølayûrdû. Nurcan ev-eøiyi yûr-yûüûøedib, Nurayla Salehi yedirdib, i÷irdib yatûrdaraq ÿrinin yolunusÿbirsizliklÿ ýþzlÿyirdi. Øÿfiqÿ arvadsa nÿvÿlÿrinin ÿyninÿ jilettoxuyur, dodaqaltû zömzömÿ edirdi.

Nurcan:–Anacan, Allaù qoysa tezliklÿ saüalarsan, nÿvÿlÿrinlÿ ýÿz-

iøÿrsÿn. ×ox istÿyirÿm ki, o ýönö tezliklÿ ýþröm – deyibýþzlÿri doluxsunmuø ùalda baxûølarûnû yayûndûrdû.

Øÿfiqÿ arvad bunu sezmÿdi.–Ay bala, xÿstÿ tÿlÿsÿr, meyvÿ dÿ vaxtûnda yetiøÿr. Sÿn

deyÿndÿ sþzönÿ baxsaydûm, belÿ olmazdû.–ßstaförullaù ay ana, mÿn kimÿm ki, sizÿ yol ýþstÿrÿm.

Allaùûn iøidir. O ýön örÿyimÿ nÿsÿ dammûødû, ona ýþrÿ dedim.–ßziz ùarda qaldû, ýÿlib ÷ûxmaq bilmir, naùar vaxtûdûr.–Ùarda olsa indi ýÿlÿr.Elÿ bu vaxt ßzizin sÿsi ùÿyÿtdÿn ýÿldi.–Ey, kim var, kim yox?Nurcan pillÿkÿnin östöndÿ dayanaraq–Sÿndÿn baøqa ùamû burdadû. ßziz acûndan birtÿùÿr

olmadûn?–Bir tÿùÿr olmaq nÿdi, þlörÿm, canavar kimi acmûøam.

ßlimi yuyub ýÿlirÿm, nÿ biøirmisÿn?–Plov, di tez ol.

* * *

Ëÿòèôÿ Íóðàí

194

Tÿbiÿt donmuødu sanki. Ùÿr tÿrÿf aüappaq qar þrtöyönÿbörönmöødö. Soyuqdan boz sÿr÷ÿlÿrin dÿ sÿsi batmûødû elÿ bil.ßtrafû sakitlik börömöødö. Hava bÿyazlaødûqca qarûn özÿrinÿqaranlûq ÷þkördö. Nurcan pÿncÿrÿ þnöndÿ dayanûb, øöøÿninöstönö þrtÿn buzun naxûølarûnû ÿliylÿ silÿ-silÿ ùû÷qûrûqla i÷in-i÷inaülayûrdû.

Ùÿmiøÿ olduüu kimi söbù doüanda vÿ ýön batanda özönöýþyÿ tutub döøöncÿlÿrÿ dalan Nurcan, he÷ vaxt belÿ qössÿliolmamûødû. Bu ýön isÿ onun belÿ aüladûüûnû ýþrmÿyÿn ßziz evÿdaxil olduqda, Nurayla Salehin Nurcanûn ayaqlarûndan tutub –aülama ana, nolar aülama – deyib þzlÿrinin dÿ aüladûüûnû ýþröbùeyrÿt i÷indÿ ýþzlÿrinÿ inanmadû. O, cÿld i÷ÿri ke÷ib NuraylaSalehin qucaüûna ýþtöröb öz-ýþzöndÿn þpÿrÿk:

–Bu nÿ demÿkdir, Nurcan? Uøaqlar niyÿ aülayûr, sÿn niyÿaülayûrsan? Nÿ olub axû? Mÿni baøa sal ýþröm. Bu evdÿ nÿlÿrolur axû?! – dedi.

Nurcan þzönö itirmiø ùalda ýþzlÿrini silib:–Ùe÷, ùe÷ bir øey ßziz, nÿdÿnsÿ kþvrÿlmiødim. Uøaqlarû

bilmirsÿn, aülayanla aülayûrlar, ýölÿnlÿ ýölörlÿr.ßziz ùþkmlÿ:–Bÿs sÿn niyÿ aülayûrsan? Mÿn sÿndÿn sþz soruøuram.O, uøaqlarû aparûb anasûnûn yatdûüû ÷arpayûnûn yanûnda otur-

dub:–Ana, bunlarûn baøûnû qarûødûr – deyib tez dÿ otaqdan

÷ûxaraq Nurcanûn yanûna ýÿlib, yenidÿn soruødu:–Nurcan, mÿni incitmÿ, de ýþröm nÿ olub axû. Sÿn þz

ÿrindÿn sirr saxlayûrsan? Buna nÿ ad vermÿk olar, baøadöømörÿm, - Nurcan ÿllÿrini özöndÿn ýþtöröb ßzizin özönÿ

Eşqin rəngi

195

kÿdÿrlÿ vÿ ùÿsrÿt dolu baxûølarla baxdû. Sonra:–ßziz, mÿnim ÿzizim, bilirsÿn ki, sÿni ùÿyatûmdan ÷ox

istÿyirÿm.–Bunun sÿnin aülamaüûna nÿ dÿxli var ki?–ßziz, ùe÷ vaxt sÿndÿn etmÿdiyim xaùiøi yerinÿ yetirÿ

bilÿrsÿnmi?–O baxûr xaùiøin nÿdÿn ibarÿt olmasûna.–Mÿni sevirsÿnmi?–ßlbÿttÿ ki,–Onda mÿnim nÿ ö÷ön aüladûüûmûn sÿbÿbini soruøma –

deyib ala ýþzlÿrini onun bötön varlûüûnda dolandûrdûqdan sonrabaøûnû onun kþksönÿ sûxdû.

ßziz daùa da naraùat÷ûlûqla:–Nurcan, bu tamam baøqa sþùbÿtdi. Nÿ baø verdiyini mÿn

nÿ ö÷ön bilmÿmÿliyÿm. Bu nÿ oyundur mÿnim baøûmaýÿtirirsÿn. Anamûn bundan xÿbÿri varmû? Sÿn demirsÿn, o desin.Nurcan ýþzönön yaøûnû silÿ-silÿ:

–Yox, yox ßziz! Anan ùe÷ bir øey bilmir. Bunu mÿnsÿndÿn xaùiø edirÿm ki, mÿndÿn soruøma. Þzönö, mÿni kÿdÿr-lÿndirmÿk istÿmirsÿnsÿ soruøma, yalvarûram.

ßzizin naraùat÷ûlûüû ýetdikcÿ øöbùÿylÿ ÿvÿz olunduqca,daùa da ùþvsÿlÿdÿn ÷ûxûr, ýetdikcÿ kÿskinlÿøirdi.

– Sÿn bunu mÿnÿ demÿlisÿn, Nurcan. Sÿnÿ olan sevýimiömödsözlöyÿ, inamsûzlûüa ýÿtirib ÷ûxarûrsan.

–Yox, yox ßziz, sÿni sevirÿm, eøidirsÿn, þzö dÿ ilaùi bireøqlÿ.

–ßýÿr belÿdirsÿ mÿndÿn saxladûüûn nÿdir axû? ×ox möÿm-malûsan Nurcan, nÿdir örÿyindÿ saxladûüûn? Mÿni ùe÷ zaman

Ëÿòèôÿ Íóðàí

196

ùissiyatûm aldatmayûb. Mÿnÿ ùÿrdÿn baøqa bir insanû xatûrladûr-san. Mÿn sÿninlÿ sþùbÿt etdiyim zaman sÿn þzön olmaüa ÷alûøûr-san. Bötön bunlarû mÿn ùiss edirÿm vÿ ýþzömdÿn yayûnmûr,Nurcan, yayûnmûr!

Nurcan onu baøa döøör vÿ bu sþùbÿti necÿ izaù edÿcÿyiniani olaraq aülûndan ke÷irirdi. O, peømanlûqla, ömödsözcÿ,ßzizin özönÿ tamaøa edib, bir qÿdÿr susduqdan sonra yorulmuøùalda baøûnû onun kþksönÿ sþykÿyÿrÿk dedi.

–Mÿni sevirsÿnmi?–ßlbÿttÿ sevirÿm, Nurcan.–Mÿn dÿ sÿni sevirÿm ßziz, þzödÿ sonsuzluüa qÿdÿr vÿ bu

ùÿyatû da sÿnÿ ýþrÿ sevirdim.–Mÿn dÿ Nurcan, mÿnim ùÿyatûmûn mÿnasû sÿnsÿn vÿ

mÿnim balalarûmdû.

Nurcan pû÷ûltû ilÿ:–Mÿni itirmÿkdÿn qorxmursanmû, ßziz.O ÷aømûø ùalda:–Bu nÿ sþzdö Nurcan, nÿ ö÷ön belÿ deyirsÿn–×önki, bu bir sirrdir. ßýÿr mÿn þz sirrimi sÿnÿ a÷sam sÿn

onda mÿni ÿbÿdi olaraq itirÿcÿksÿn.O, yenÿ dÿ ùe÷ bir øey baøa döømyÿrÿk Nurcanû þzöndÿn

kÿnarlaødûraraq:–Axû sÿni nÿ ö÷ön itirmÿliyÿm ki, bu nÿ sþzdö Nurcan?

Bÿlkÿ sÿnÿ ùÿdÿ-qorxu ýÿlÿn var. Mÿni ÿmÿlli-baølû baøa salýþröm.

Nurcan ùþvsÿlÿsi daralmûø ùalda:–Yox, yox ßziz bir ùalda ki, sÿn mÿni baøa döømÿk

Eşqin rəngi

197

istÿmirsÿn bu sirri sÿnÿ demÿk mÿcburiyyÿtindÿyÿm. Mÿniqucaqla ßziz, bÿrk-bÿrk qucaqla. Sÿni sevirÿm ßziz. Sÿninlÿþmrömön sonuna qÿdÿr belÿcÿ qalmaq istÿyÿrdim. Ammaÿfsus.

Sonra o, bir anûn i÷indÿ onlara ùiss etdirmÿyÿrÿk, – qapûnûnkÿnarinda Nurayû, Salehi, sonra isÿ anasûnû ùÿsrÿt dolu baxûølar-la sözöb oxøayûb yenidÿn ßzizin yanûna qayûtdû.

ßziz nÿ baø verdiyini aülûna sûüûødûra bilmir, ùÿrislik vÿeùtirasla Nurcanûn ondan saxladûüû sirri eøitmÿk vÿ raùat olmaqistÿyirdi. Nurcan onun ÿllÿrindÿn tutub, ýþzönö onun ýþzlÿrinÿzillÿyÿrÿk ýþz yaøû i÷indÿ dedi:

–ßziz, mÿnim ÿzizim mÿni baüûøla. Bu ýecÿ ýþy özö qanaülayacaq, Möqÿddÿs ruùlar zÿncirlÿnÿcÿk. Qan ýþlöyaranacaq. Gönaùsûz insanlarûn qanû axûdûlacaq. Yer özönÿ bÿlaýÿlÿcÿk, ßziz. Vÿ sonu bilinmÿyÿn möùaribÿ baølanacaq. Øÿrlÿxeyirin möùaribÿsi kimi. Bu qan ÷ox axûdûlacaq ßziz, indisÿmÿni baüûøla ßziz, sÿni ÿbÿdiyyÿtÿ qÿdÿr sevÿcÿyÿm.

ßzizin sÿbri tökÿnmiø ùalda:–Sÿn nÿlÿr danûøûrsan Nurcan? Bunu sÿnÿ kim deyib axû,

sÿn niyÿ ýedirsÿn? Ùÿr øeyi a÷ûq danûø.Artûq Nurcan ona qulaq asmûrdû.–Sÿn mÿndÿn bu ùaqda soruømayacaüûna sþz vermiødin.

Nÿ isÿ, indi mÿn cÿzalanmûø bir varlûüam. Bu mÿnim sirrim idi.Mÿn bir mÿlÿk idim. Mÿnim dualarûmdan, yalvarûølarûmdansonra, Allaù mÿni yer özönÿ insan cildindÿ ýþndÿrdi. Mÿnsþzömÿ sadiq ola bilmÿdim. Söbù doüanda vÿ ýön batanda Èlaùivarlûüûn nuruyla baø-baøa qaldûüûm anlarda þzömön ùÿm dÿ budönyanûn xþøbÿxt bir insanû olduüumu döøönördöm. Ènsan kimi

Ëÿòèôÿ Íóðàí

198

yaøamaq istÿyirdim, ßziz. Mÿnim ÿzizim. Amma insan kimiyaøamaq ÷ox ÿzablûymûø, ÷ox ÿzablû. Mÿni qucaqla ßziz, bÿrk-bÿrk qucaqla, mÿnim ßzizim.

* * *Bir azdan o yuxudan ayûlmûø kimi, ÿtrafa nÿzÿr saldûqda,

onun canûndan artûq sevdiyi Nurcanû ýþzlÿri þnöndÿ qeybolduüunu ýþröncÿ, dizi östÿ ÷þköb iki ÿllÿri ilÿ baøûnû tutubùþnkörtö ilÿ aüladû. O, Nurcan deyÿ yumruqlarûnû yerÿ dþyÿ-clÿyÿrÿk.

–Allaùûm nÿ ö÷ön belÿ etdin, axû? deyirdi– ýönaùûmûz nÿ idi.

* * *O ýecÿ, qarlû ÷ovüunlu qûø ýecÿsi kölÿk bayquø kimi

ulayûrdû. Èblis yer özönÿ bÿla kimi enmiødi. Gþydÿn yaüan qar,yer özöndÿ qan rÿnýinÿ boyandûqca, insanlar ùeyrÿt i÷indÿ buanû seyr edirdilÿr. Tÿbiÿt al qan rÿnýinÿ boyanûrdû. Dönya ýönaùi÷indÿydi...

7 oktyabr 2007

199

QİSAS

Günlərimi vərəqləyir, talehiminrüzgarı...

oxuyuram alın yazımı...gözlərimin işığına...

Doğmur günəş ömrümün,qaranlığına.

Ayağımın altında inildəyirürəyim,

qan damarları, ağlımdanasılan ümidlərin ardınca

yüyürürEeheyyy... əzablarım

siz kimsizdiz çökürəm qarşınızdaqismətimin səhrasına

yağır göz yaşlarımyüyürür ürəyim

ayaqlarımın altını yandırırşoran torpaq

ağarır yer üzügözlərimə çəkilir keçdiyim

Ëÿòèôÿ Íóðàí

200

yolların qırmızıhərifləri....

nəfəsim ruhuma dönürgöz yaşlarım adını yazır,

və bir söz yazıram,ölmüş ümidlərin adına...

Eşqin rəngi

201

Ëÿòèôÿ Íóðàí

202

Gölnar ne÷ÿ ýön idi ki, þzönÿ yer tapa bilmirdi. O, ùirsini,acûüûnû uøaqlarûn östönÿ tþkör, yerli-yersiz dþyördö. Yeriýÿlÿndÿ dÿ ÿlinÿ ke÷ÿn qab-qacaüû yerÿ ÷ûrpûb sûndûrûr, örÿyiyenÿ dÿ soyumurdu. Ùÿrdÿn dÿ baøû evÿ sûümayaraq uøaqlarûnûda ýþtöröb anasûýilÿ yollanûrdû.

Sÿid iødÿn yenicÿ qayûtmûødû. O, pillÿkÿnlÿrin östönÿ qoyul-muø kaüûz par÷asûnû ýþtöröb oxuduqdan sonra, yorüun-yorüunyerÿ ÷þkÿrÿk pillÿkÿnin östöndÿ oturdu. Baøûnû ÿllÿrinÿ sþykÿy-ib þz-þzönÿ dedi:

–Èndi mÿn nÿ edim, bu itin balasûnû ýedib anasûýildÿ salûmtÿpiyimin altûna ki, yenÿ bu nÿ oyundu ÷ûxardûrsan?

O, bir qÿdÿr daøûn östöndÿ oturub fikirlÿødikdÿn sonrayaxûnlûqda yaøayan anasûýilÿ ýedÿrÿk, ýecÿni orda qalacaüûnûdeyib yeyib, i÷mÿdÿn yataq otaüûna ke÷di.

Gölnar ýetdiyi ýöndÿn bir ùÿftÿ olardû ki, ke÷irdi.Sÿidin sÿbri tökÿnmiø ùalda:–Bunun fikri deyÿsÿn mÿnim balalarûmû qapûlarda bþyöt-

mÿkdir. Onu da þlÿndÿ ýþrÿcÿk, – deyib evdÿn ÷ûxdû. O, qayû-nanasûýilÿ ýÿlib ÷atdû. Qapûdan ùÿyÿtÿ ýirdikdÿ, Gölnarûnùÿyÿtdÿ palaz yuduüunu ýþröb vÿùøicÿsinÿ ÷ûüûrdû.

–Mÿnim uøaqlarûm ùanû? Evÿ niyÿ ýÿlmirsÿn? Qapûlardaùamballûq elÿmÿk ke÷ir kþnlöndÿn?!

Gölnar ÿrinin dÿlisov, ùÿm dÿ sþyöøcöl olduüuna ýþrÿ,qonøular eøitmÿsin deyÿ dodaüûnûn altûnda:

–Ùambal niyÿ oluram, atamûn evidir iø ýþrörÿm, – dedi.

Sÿid:

Eşqin rəngi

203

–Èndi nÿ demÿk istÿyirsÿn, sÿnin xaraban yoxdur, mÿnimuøaqlarûmû yetim kimi ardûnca ýÿzdirirsÿn!?

Gölnar:–Yetim niyÿ olur ki – dedi qorxa-qorxa. Gölnarûn bu sþzö

demÿyÿ cörÿti ÷atdû. Sÿidin ýþzlÿri kÿllÿsinÿ ÷ûxmûø ùalda onunöstönÿ yeriyib Gölnarûn ÿlindÿn palaz yuduüu pol aüacûnû alûbqolu ýÿldikcÿ uzaüa tulladû. Sonra:

–Tez ol, di ýet uøaqlarû ýeyindir, döø qabaüûma ýedÿk –deyib ùirsi soyumuø kimi dayandû.

Gölnar þzöndÿ cÿsarÿt toplayaraq – dedi:– Bilirsÿn Sÿid mÿnim ýeri dþnmÿk fikrim yoxdur.

Bezmiøÿm ùÿr øeydÿn. Yaøamaq istÿmirÿm sÿninlÿ. ×ûx ýetSÿid.

Sÿid þzöndÿn ÷ûxmûø ùalda:–Sÿn nÿ dedin, yaøamaq istÿmirsÿn. Mÿnim ýþzlÿrimin

ikisi birdÿn aydûn. Cÿùÿnnÿmÿ ki, yaøa. Elÿ isÿ uøaqlarûmû veraparûm, sÿn dÿ qal dÿdÿnin xarabasûnda. Amma elÿ bilmÿ ki, busÿnÿ ucuz baøa ýÿlÿcÿk ùa, – deyib evÿ ÷ûxdû.

Gönorta olduüundan, Gölnar balaca Zaurla ßminÿni yedi-zdirib yatûrmûødû. Anasûnûn iødÿ olduüuna vÿ atasûnûn qonøukÿndÿ iø dalûycan ýetdiyinÿ ýþrÿ, evdÿ tÿk qalan Gölnar indi nÿedÿcÿyini bilmirdi. Bir azdan pillÿkÿnlÿrlÿ döøÿn Sÿid, ùÿlÿ dÿyuxulu olan uøaqlarûn ÿllÿrindÿn bÿrk-bÿrk tutub darta-dartakö÷ÿ qapûsûna tÿrÿf addûmlayûrdû. Gölnar bunu ýþröncÿ qorxu-dan bir addûm belÿ yerindÿn dÿbÿrmÿyÿrÿk tÿkcÿ bu sþzö deyÿbildi:

–Mÿn sÿndÿn ayrûlacaüam Sÿid, þzö dÿ ùþkumÿtinÿliynÿn. Uøaqlarûmû o anda sÿndÿn alacaüam. Èndi ýet, nÿistÿyirsÿn elÿ dÿ et!

Sÿid elÿ bunu eøitmiødi ki, ýeri dþnÿrÿk Gölnarûn sa÷larûn-dan tutub yerlÿ sörödö. Sonra onu o ki var dþydö. Uøaqlarûn vÿ

Ëÿòèôÿ Íóðàí

204

Gölnarûn sÿsinÿ ýÿlÿn qonøularû sþyÿrÿk qapûdan qovdu. Sonrao var ýöcö ilÿ qûøqûraraq:

–Döø qabaüûma, mÿni ùe÷ kÿslÿ ùÿdÿlÿmÿ Gölnar – dedi.Gölnar aüûz-burnunun qanûnû yuyaraq, bayaqdan ana-ana

deyÿ ÷ûüûrûøan uøaqlarûnûn ÿlindÿn tutub, Sÿidin qabaüûnadöøÿrÿk onunla bÿrabÿr qapûdan ÷ûxdû.

* * *Avqust ayûnûn sonu olmasûna baxmayaraq, ýönÿøin istisi

yeri, yurdu yandûrûrdû. Gölnaz arvad yenicÿ ùÿyÿtÿ ýirmiødi ki,onun ardûnca ýÿlÿn qonøunun ýÿlini Nailÿni ýþröb:

–Nÿ var, nÿ yox ay Nailÿ, sÿndÿn nÿ ÿcÿb, qaynanannecÿdir?

Nailÿ ùÿyÿcan i÷indÿ o tÿrÿf, bu tÿrÿfÿ nÿzÿr salûb:–×ox saü olun, Gölnaz xala, yaxøûdûr, - dedi astadan.–Gölnaz xala, Sÿid ýÿlib Gölnarû apardû.Gölnaz arvad ÿvvÿl nÿ deyÿcÿyini bilmÿdi. Sonra isÿ–Bu qûzûn ipinin östönÿ odun yûümaq olmur. Nÿ oldu, bÿs

ýetmirdi – deyÿ ÿsÿbi ùalda:–Qoy ýetsin, o ýÿdÿ onu þldörmÿsÿ ÿl ÷ÿkÿn deyil –

deyib ýÿlÿrÿk ÿvvÿl islaq palaza, sonra qonøusunun ýÿliniNailÿnin özönÿ baxdû.

Gÿlin daùa bir sþz demÿyÿ qorxub:–Mÿni baüûølayûn Gölnaz xala, dedim ki, bilÿsiniz. –

deyib tez dÿ ýeri dþndö.Gölnaz arvad elÿ ùÿmin ýön qûzûnûn necÿ dþyölöb

sþyöldökdÿn sonra, mÿzlumcasûna balalarûnûn ÿlindÿn tutub ýet-mÿsini qonøulardan eøidincÿ, ÷arÿsiz ùalda susdu.

* * *Baùar þmrönön son ýönlÿrini yaøayûrdû. Ùava ýaù sÿrin, ýaù

Eşqin rəngi

205

soyuq, ýaù da isti ke÷irdi. Bu anlarsa sanki, þmrönön durüunluqdþvrönö yaøayûrdû tÿbiÿt.

Anba-an ùalbaùal olan rözýar saüa-sola baø alûb ýedir, yeri-ni yurdunu-itirmiø adamlar kimi ùÿrdÿn dÿ yerindÿ dayanaraqnÿfÿsi tÿnýiøirdi.

Vaxtû ilÿ Gölnarûn anasû ilÿ Sÿidin anasû rÿfiqÿ olduüunaýþrÿ, valideyinlÿrinin sþzönö yerÿ salmamaq mÿcburiyyÿtindÿqalsalar da Sÿidlÿ Gölnar bu evliliyÿ razû olmamûødûlar. Ancaqailÿnin sonunun nÿ ilÿ nÿticÿlÿnÿcÿyinin fÿrqinÿ varmadan ikiýönaùsûz kþrpÿ dönyaya ýÿlmiødi.

Gölnar bu evÿ ýÿldiyi ilk ýöndÿn Sÿidlÿ yola ýetmirdi. Ùÿrøeyÿ ýþrÿ xûrda÷ûlûq edib, danûøan Sÿidin xasiyyÿti kÿskin-lÿødikcÿ, bir yerdÿ yaøamaq dþzölmÿz olurdu.

Sÿidin bir baøqa qadûnla ýÿzmÿsindÿn xÿbÿri olmasa da, sonýönlÿr etdiyi ùÿrÿkÿt vÿ davranûølarû Gölnarûn øöbùÿlÿrinÿsÿbÿb olurdu. Sÿidin vÿùøi tÿbiÿti olmasûna baxmayaraq,örÿyinin tÿmizliyi, uøaqlarûnû sevmÿsi bÿlkÿ dÿ bu ailÿniqoruyub saxlayûrdû.

Sÿidin anasû Xavÿr xala isÿ oülunun ùÿr bir ùÿrÿkÿtinÿ ùaqqqazandûrûrdû.

–Kiøi necÿ olmalûdûr ki? Èølÿyir, alûr, ýÿtirir, daùa nÿ etmÿ-lidir ki? yola versindÿ. Ùÿr sþzönö sþz elÿmÿsin – deyirdi.

Gölnar cavabûnda:–Allaù kÿssin belÿ ýönö, ýözÿranû. Gönöm qara, ÿppÿyim

dÿ ki, paradûr. Bir tikÿ ÷þrÿk verir, onu da bÿbÿyimdÿn ýÿtirir –deyirdi.

Gölnarûn anasû isÿ, qûzûnû þz ÿllÿriylÿ bÿdbÿxt etdiyinÿ ýþrÿ,ùÿr ýön þzönÿ qarüayûr, onunla bacara bilmÿyÿcÿyini ýþröbkÿsilÿ-kÿsilÿ qalûrdû.

Nÿvÿlÿrini ÷ox istÿyirdi. Gölnaz xala onlarûn atasûzbþyömÿsini dÿ istÿmirdi. Lakin qûzûnûn ùÿyatû vÿ ÷ÿkdiyi mösi-

Ëÿòèôÿ Íóðàí

206

bÿtlÿrÿ dþzÿ bilmirdi. Bir kÿlmÿ xoø sþz danûømaq qabiliyyÿti

Eşqin rəngi

207

QİSAS(ùekayÿ)

olmayan Sÿid, þzöndÿn razû ùalda:–Sÿn onu bilmÿlisÿn ki, mÿnim ÿlimdÿn canûnû qurtara

bilmÿyÿcÿksÿn Gölnar. ßýÿr buna cÿùd etsÿn belÿ, þzönö þlmöøbil, – deyirdi.

* * *Sentyabr ayûnûn on beøi idi. Gölnar qûzûnûn ÿlindÿn tutub

mÿktÿbÿ aparûrdû. ßminÿ bu il birinci sinfÿ qÿdÿm qoyurdu.Onun sevincinin ùÿddi-ùödudu yox idi. Aü ÷i÷ÿyÿ bÿnzÿyirdißminÿ. O, sevinc, ùÿm dÿ tÿlaø i÷indÿ:

–Ana, sÿn dÿ mÿnim yanûmda qalacaqsan, - dedi.Gölnar:–Qûzûm bþyök qûzsan. Sÿni mÿktÿbÿ aparûram. Ùamû necÿ,

sÿn dÿ elÿ. Kim anasûyla birýÿ oxuyur ki? Ùÿlÿ birinci ýöndör,bilmÿk olmaz. Bÿlkÿ dÿ deyÿcÿklÿr ki, bir saat oturun ýedin.

ßminÿ inadkarlûqla öz-ýþzönö turøudub:–Eey ana, bÿs sabaù necÿ olacaq?–Sabaùdan sÿni ýÿtirib mÿktÿbÿ qoyacam. Sonra da dÿrs

qurtaran vaxt ýÿlib aparacaüam. Ùÿ ýÿlib ÷atdûq – deyib mÿk-tÿbin ùÿyÿtindÿ ke÷irilÿn øÿnliyÿ vÿ izdiùama qatûldûlar.

* * *Ùÿmiøÿ olduüu kimi Gölnaz qûzûnû mÿktÿbÿ aparûb ýÿtirir

vÿ evdÿ olan sþz-sova ÿùÿmiyyÿt vermir, ÿrinin ùara ýedibýÿldiyilÿ belÿ maraqlanmûrdû.

Yaüûølû payûz tÿbiÿtin ab-ùavasûnû dÿyiømiødi. Bu dÿfÿkiyaümur torpaüûn ÿtrini ÿtrafa sÿpÿlÿdikcÿ, rözýar qanadlarûndabu rayiùÿni ùÿr tÿrÿfÿ yayûrdû. Belÿcÿ insanûn ruùunu oxøayûrdûpayûz.

Gölnar evin astanasûnda bu anû seyr edÿ-edÿ:–Gþrÿsÿn ßminÿyÿ soyuq olmaz ki, – deyib onun jaketi-

ni ýþtörÿrÿk ÷ÿtiri baøûna tutub, pillÿkÿnlÿrlÿ aøaüû endi. Elÿ buvaxt ÿrinin su i÷indÿ ýÿldiyini ýþröb.

Ëÿòèôÿ Íóðàí

208

–Gÿl-ýÿl paltarûnû verim dÿyiø. Sonra mÿn ýedim uøaqqaldû mÿktÿbdÿ, deyÿrÿk ýeri dþndö.

Gölnar ÿrinÿ paltar verdikdÿn sonra ÷ay sözöb ßminÿnindalûycan mÿktÿbÿ yollandû.

O mÿktÿbdÿ sinif otaüûnûn qapûsûnû a÷anda, uøaqlarûn ÷oxdanýetdiyini deyÿn xadimÿnin sÿsi onu bir andaca ÷aøqûn ùala saldû.

–Bÿs ßminÿ, mÿnim qûzûm, axû bu ýön onlarûn ö÷ dÿrsivardû. Ney÷ön tez qurtarûb – soruøanda xadimÿ yeri söpörÿ-söpörÿ:

–Baøa döøÿ bilmirÿm, bunun uøaüûnûn burda olmamasûnanÿ dÿxli var ki?

Gölnar ýþzlÿri ùÿdÿqÿsindÿn ÷ûxmûø ùalda:–Mÿn dÿ bunu sÿndÿn soruøuram.Qadûn qaø-qabaüûnû tþkÿrÿk:–Ona mÿn neylÿyim ay qûz, sÿnin uøaüûn yoxdu deyÿ mÿn

ýönaùkaram. Vaxtûnda ýÿlib aparaydûn da – deyib dÿùliz boyuyeyin addûmlarla uzaqlaødû.

Gölnar dÿli olurmuø kimi sinif otaqlarûnûn qapûlarûnû bir-bira÷ûb baxûr, direktorun otaüûna tÿrÿf yöyördökdÿ, xadimÿ:

–Ay qûzûm, aøaüû siniflÿr ÷oxdan ÷ûxûb ýedib a bala, sÿndirektoru neylirsÿn. Bir uøaüûnûn möÿllimindÿn soruø, o bilÿr, –dedi.

Gölnar nÿfÿsi tþvøöyÿ-tþvøöyÿ ßminÿnin möÿlliminin nþm-rÿsini cib telefonundan yûüûb soruødu:

–Øÿmsiyÿ möÿllimÿ, siz ýetmisiz? Bÿs ßminÿ ùanû? Olabilmÿz, onu kim apara bilÿr ki? Mÿn sizinlÿ ýþröøöb danûømaqistÿyirÿm. Èndi mÿn ßminÿsiz evÿ necÿ ýedim? Tez ýÿlin mÿk-tÿbÿ, mÿnim örÿyim partladû.

Qadûn yenÿ ona yaxûnlaøaraq:–Nÿ xÿbÿr var ay qûz, uøaüû kim aparûb ki?

Eşqin rəngi

209

Gölnarÿ ùþnkörtö ilÿ ÿllÿrini özönÿ tutub aülayaraq:–Bilmirÿm, bir qadûn ýÿlib deyib ki, xalasûyam, ver aparûm.–Yÿqin ki, xalasû aparûb da, bir soruø ay qûz, þzönö niyÿ

þldörörsÿn?Gölnar ÿllÿrini dizlÿrinÿ ÷ûrpûb:–Onun xalasû yoxdur, evin tÿk qûzûyam mÿn. Ùardan olacaq

onun xalasû, – dedi.Qadûn:–Bÿlkÿ nÿnÿsi olub, bibisi olub, þzönö toxtaq tut, ay bala.–Gölnar tez ýþzönön yaøûnû silib, anasûýilin telefonunu

yûüaraq soruødu. Sonra yenÿ dÿ ömödsözcÿsinÿ yerÿ diz ÷þköbqûøqûraraq:

–Yox-yox-yox, onlarda deyil mÿnim balam, Ay Allaùýþrÿsÿn mÿnim qûzûmûn baøûna nÿlÿr ýÿlib. Èndi mÿn nÿ edim,ùara ýedim axû? – deyib aülayûrdû. Ùe÷ yarûm saat ke÷mÿmiøXavÿr arvadla Sÿid gÿldi. Onlarûn ardûyca ßminÿnin möÿl-limÿsinin mÿktÿbÿ daxil oldu .

ßminÿnin elÿ ùÿmin ýön, namÿlum qadûn tÿrÿfindÿnxalasûnûn adûyla aparûldûüûnû bilib, Gölnarûn ÿli yerdÿn–ýþydÿnözöldö. Elÿ ùÿmÿn ýöndÿn dÿ cinayÿt iøi a÷ûlsa da ùe÷ bir nÿticÿvermirdi. Bu ùadisÿnin östöndÿn bir il idi ki, þtördö. Gþzÿlliyiilÿ ùamûnû ùeyran qoyan Gölnarû ýþrÿn indi tanûmûrdû. Qÿmdÿn-qössÿdÿn, al qûrmûzû yanaqlarû solub, saralmûø, ýþzlÿrinin altûkþlýÿ salmûødû.

Sÿidsÿ ùÿmiøÿ olduüu kimi, Gölnarû dþyör tÿùqir edir,ßminÿnin onun özöndÿn itdiyini deyirdi. Gölnar isÿ ùÿyatûnûnacû ýönlÿrini döøönmÿk belÿ istÿmir, qûzûnûn ùÿsrÿti ilÿ yanûbyaxûlûrdû. Sÿid sistem iø÷isi olduüundan bötön qayda-qanunlarûbilir, bu iøin ùe÷ dÿ tÿsadöfÿn olmadûüûnû baøa döøördö.Mÿqsÿdli øÿkildÿ baø verÿn bu cinayÿt onun bötön fikirlÿrini alt-öst edir, øöbùÿlÿr bir anda olsa onu raùat buraxmûrdû. Bu ùadis-

Ëÿòèôÿ Íóðàí

210

ÿnin onun baøûna nÿdÿn ýÿldiyini baøa döømÿyÿ ÷alûøûrdû.Yaddaøûnû vÿrÿqlÿdikcÿ þtÿn anlar ýþzlÿrinin qarøûsûnda can-lanûrdû.

–Sÿn mÿnim ÿrimi þldördön, Sÿid, elÿ bilmÿ ki, bu qanyerdÿ qalacaq. O ýicýaùlarûnû ovuclarû arasûnda ovuødura-ovuø-dura, fikirlÿødikcÿ, ùafizÿsindÿ canlanan sÿslÿr lent kimi þtöbke÷ir, onun bötön raùatlûüûnû ÿlindÿn alûrdû.

–Sÿn mÿnim ùÿyatûmû alt-öst etdin Sÿid. Axû mÿnim nÿýönaùûm vardû, mÿnÿ niyÿ bu qÿdÿr ÿzab verirsÿn. Mÿni eli÷indÿ rösvay etmÿklÿ nÿ demÿk istÿyirsÿn? Mÿndÿn ÿl ÷ÿkSÿid, ÿýÿr belÿ olmasa sÿnin ö÷ön pis olacaq. Mÿni raùat burax-masan sÿnin baøûna iø a÷acaüam.

O papirosu ÿllÿri ÿsÿ-ÿsÿ dayanmadan dalbadal sömörÿrÿktöstösönö sinÿsinÿ ÷ÿkilib kþks þtörör, ýþzlÿri yaøla dolaraq aù÷ÿkib, döøöncÿlÿrÿ dalûrdû.

–Sÿid mÿnim adûmû lÿkÿlÿmÿklÿ nÿ qazanacaqsan axû? Buyola sÿn þzön mÿni tÿùrik etdin. Èndisÿ paqonlarûna ýövÿnirsÿn.Mÿnÿ qarøû ùaqsûzlûq etmÿ. Allaùa and i÷irÿm ki, sÿndÿn nÿvaxtsa qisasûmû alacaüam.

–Sÿid döøönördö:–Axû bu kim ola bilÿr? Bÿlkÿ, yox-yox. Ke÷miøi ýeri

dþndÿrmÿk, bu mömkön olan iø deyil. Bu ÷ox qorxuludur. Ondaùÿr øeyin östö a÷ûlar. Bÿs ßminÿnin ýönaùû nÿydi. O ki, kþr-pÿydi. Èndi mÿn nÿ edim? Bunu kimÿ deyim axû. ßýÿr mÿnimke÷miøim ùaqda bir adam bilsÿ, onda mÿn iøimi, ùÿyatûmû belÿitirmiø olacaüam. Bÿs ÿvÿzindÿ qûzûm qayûdacaqmû? ßsla yox.Kim þzönö mÿnim kimi oda atar. Yox bunlar ùamûsû boøfÿrziyyÿdir, xölyadûr. Bÿs mÿnim qûzûm?! Gþrÿsÿn onun baøûnanÿlÿr ýÿldi, aman Allaù saüdûmû, þlöbmö.

–Sÿid vicdanûnûn sÿsinÿ qulaq asdûqca, ùara ýÿldi baøûnûýþtöröb qa÷maq istÿyir, bunun da mömkönsöz olduüunu anlayûb

Eşqin rəngi

211

susurdu.

* * *Xavÿr arvad qûzû Kÿmalÿnin ad ýönönÿ aldûüû tozsovuran

maøûnûnû, Sÿidin jiqulisinÿ qoydurub þzö dÿ oturduqdan sonra:–Gedÿk sÿnin xanûmzadÿni dÿ ýþtörÿk. Allaùûndan bizi

qanlû ýþrör. Elÿ bil ki, onun baøûna mösibÿti biz ýÿtirmiøik, –dedi.

–Sÿid oülu Zaurla birýÿ Gölnarû da ýþtöröb ýeri dþndö.Kÿmalÿ Sÿiddÿn ö÷ yaø balaca idi. Onun otuz beø yaøû tamam

olurdu. O Sÿiddÿn ÿvvÿl ailÿ qurduüuna ýþrÿ onun iki oülu mÿk-tÿbÿ bir qûzû isÿ baü÷aya ýedirdi. Kÿmalÿ evin axûrûncû oüluna ýet-diyinÿ ýþrÿ evin sevimlisi kimi ÿziz tutulurdu. Bir sþzlÿ, Kÿmalÿolduqca xoøbÿxt bir ailÿnin ýÿliniydi.

Onlar Kÿmalÿnin ad ýönönö qeyd edib ýeri dþnÿrkÿn,Kÿmalÿ:

–Gölnar, sÿn nÿ vaxta qÿdÿr bir uøaqnan oturacaqsan. Qoybiri dÿ olsun, ay qûz, deyÿndÿ:

Gölnar kþks þtörÿrÿk:–Eù, Kÿmalÿ, sÿn ùe÷ bilirsÿn nÿ danûøûrsan? ßminÿdÿn

sonra mÿnim bötön ùÿyatûm alt–öst oldu. Ùÿr an örÿyim sÿk-sÿkÿdÿdir. Uøaüûmû axtarûram. Döømÿnimin olduüunu fikir-lÿøincÿ, ùÿr øeydÿn xoflanûram. Bundan sonra dönyaya uøaqmûýÿtirÿcÿyÿm? – deyib onun ömidsiz ýþzlÿri yaøla dolaraq acû-acû ýölömsöndö. Kÿmalÿ sþz tapa bilmÿdiyini gþröncÿ susdu.

Yayûn yeri yurdu yandûran istisi ö÷ ay olardû ki, insanlarû iflicvÿziyyÿtÿ salmûødû. Torpaq tÿndir kimi yanûrdû sanki. Kÿnardanbaxanda elÿ bil ÿtrafa od sÿpÿlÿnirdi.

Burda yaøayan insanlarûn qÿdim inanclara ýþrÿ adÿt-ÿnÿnÿlÿri vardû. Ay tutulanda Ayÿt namazû qûlûnar, qab-qacaüûbir-birinÿ vurar, dÿmiri-dÿmirÿ dþyÿrÿk sÿs salar, dualar oxu-

Ëÿòèôÿ Íóðàí

212

yaraq ayûn tez a÷ûlmasûnû Allaùdan dilÿyÿrdilÿr. Yaüûøûn yaü-madûüû, ýönÿøin yeri-yurdu yandûrdûüû ÿkin, bi÷in saùÿlÿrininsusuzluqdan yandûüû bir vaxtda, isÿ boø bir quyunun qapûsûnûa÷ar, dualar oxuyardûlar. Yaüûøûn yaümasûna ýþrÿ ùÿr kÿsin ýöcö÷atdûüû qÿdÿr sÿdÿqÿ verÿr, qurban kÿsÿrdilÿr.

Bu ýön dÿ belÿ ýönlÿrdÿn biri idi. Ùamû kimi Gölnar daevdÿn nÿzir-niyaz ÷ûxararaq Allaùa dua edir, onsuz da ùe÷ birøeyin ona raùatlûq ýÿtirÿ bilmÿyÿcÿyini bilsÿ dÿ, yanan örÿyininsÿrinlÿømÿsini dilÿyirmiø kimi, kÿnd camaatûnûn yanûndadayanûb özönö ýþyÿ tutaraq tamaøa edirdi.

Bir ne÷ÿ saat belÿ davam etdikdÿn sonra, ýþyön özö ýet-dikcÿ tutqunlaøûrdû. Ara-sûra buludlar þzönö ÿks etdikcÿ, kÿndcamaatûnûn sevincinin ùÿddi-ùödudu olmurdu. Gölnarûn da sÿsionlarûn dualarûyla birýÿ yöksÿlirdi.

Elÿ ùÿmin axøam ýþyön ýurultusu yaüacaq yaüûødan xÿbÿrverirdi. Belÿ dÿ oldu, ö÷ ýön ara vermÿdÿn yaüan ýurcat leysansÿnýimÿk bilmirdi. Kÿnd camaatû lilin, pal÷ûüûn i÷indÿ batûbqalmûødû. Bununla belÿ baü-bostanûn doyunca su i÷mÿsinÿsevinir, øökörlÿr edirdilÿr. Qaydaya ýþrÿ kifayÿt qÿdÿr yaüûøyaüdûqdan sonra a÷ûlan quyunun aüzûnû kÿnd aüsaqqallarûndanbiri Allaùa dualar etdikdÿn sonra baülamalûydû. Kÿndin nurani,dili dualû dindar aüsaqqalû Davud kiøi uøaqlarûn kþmÿkliyi ilÿquyunun qapûsûnû þrtmÿk istÿdikdÿ, uøaqlarûn qorxu i÷indÿýeriyÿ ÷ÿkildiyini ýþröb irÿli yeridi. Suyun özÿrindÿ, uøaq pal-tarûnûn sklet özÿrindÿ oynadûüûnû ýþröb:

–Allaù sÿn þzön saxla,- deyib durduüu yerdÿ sÿndÿlÿdi.Elÿ ùÿmÿn ýön bu xÿbÿr ildûrûm sörÿti ilÿ kÿndÿ yayûldû. Bu

ùadisÿdÿn bir ne÷ÿ ýön ke÷dikdÿn sonra istintaq iøi qaldûrûlaraqcinayÿt iøi a÷ûldû. Uøaq skletinin vÿ paltarûnûn, Sÿidin qûzûßminÿnin olduüu aøkarlanûnca, ùÿr kÿsin øok vÿziyyÿtindÿ qal-masû, bu cinayÿti tþrÿdÿn øÿxsin dÿ elÿ kÿnd adamlarûndan

Eşqin rəngi

213

birinin olduüuna ÿminlik yaratmûødû.

* * *Qarlû-÷ovüunlu qûø ýönlÿrindÿn biri idi. Sazaq yeri yurdu

yandûrdûüûndan torpaüûn sinÿsi cadar-cadar olmuødu.×ox ýþtör-qoy etdikdÿn sonra, ÿrinin þldöröldöyönö xÿbÿr

vermÿk ö÷ön Èlaùÿ mÿntÿqÿyÿ öz tutdu. Èlaùÿ xanûmûn iddiasûnaÿsasÿn istintaq iøi qaldûrûldû. Uzun araødûrmalardan sonra, elÿqadûnûn þzö dÿ mÿsuliyyÿtÿ cÿlb olunaraq, sorüu-sual edildi.

Rÿis:–Siz iddia edirsiniz ki, ÿrinizi Sÿid þldörmöødör. Bÿs nÿ

ö÷ön ùadisÿ baø verdiyi vaxtda bunu xÿbÿr vermÿmisiniz? Bununÿylÿ izaù edÿ bilÿrsiz?

Èlaùÿ:–Yoldaø rÿis, mÿn bu ùaqda vaxtû ilÿ sizdÿn qabaq iølÿyÿn

rÿisÿ øikayÿt edib bildirmiødim. ßfsuslar olsun ki, ùe÷ bir orqantÿrÿfindÿn bu iøÿ baxûlmadû. Mÿsuliyyÿtsizliyin nÿticÿsi olaraqiø ýÿlib bu yerÿ ÷atmûø vÿ þrt-basdûr edilÿrÿk bu iø nÿyÿsÿ ýþrÿbaülanmûødûr. Elÿ bu yerÿ ÷atmasû yenÿ dÿ mÿnim sizÿ möraciÿtetmÿyimÿ sÿbÿb olmuødur.

Rÿis:–Èndi siz ùansû ÿsasa ýþrÿ deyÿ bilÿrsiz ki, ÿrinizi Sÿid

þldöröb? Bÿlkÿ siz ona øÿr atûrsûz. Ùe÷ bilirsiz yalana, øÿrÿ ýþrÿsizi nÿ ýþzlÿyir?

Èlaùÿ:–Yox, mÿn nÿ onu øÿrlÿyir, nÿ dÿ yalan danûøûram. O,

mÿnim ÿrimin ÿn yaxûn dostu, sirdaøûydû. Bizÿ ýÿlib ýedirdi. Birýön ÿrim evdÿ olmayan vaxt Sÿid bizÿ ýÿlmiødi. Ona ùÿmiøÿolduüu kimi yer ýþstÿrdim. ßrimin tezliklÿ ýÿlÿcÿyini deyibonunla sþùbÿt etdim. Birdÿn o, nÿsÿ fikirlÿøirmiø kimi, ayaüadurub mÿnÿ tÿrÿf ýÿldi, ÿvvÿl ùe÷ nÿ baøa döøÿ bilmÿdim. Sonra

Ëÿòèôÿ Íóðàí

214

isÿ mÿnÿ tÿzyiq gþstÿrÿrÿk qollarûmdan tutub aüzûmû bir ÿliylÿqapayaraq, yataq otaüûna apardû vÿ mÿni onunla yatmaüa tÿùriketdi. Mÿn ona nÿ qÿdÿr möqavimÿt ýþstÿrmÿk istÿsÿm dÿ bacar-madûm. Elÿ bu vaxt, bir yaølû kþrpÿm aülamaüa baøladû. �rimiødÿn ýÿlÿndÿ uøaüûn sÿsini eøidib yataq otaüûna daxil olandaSÿidlÿ mÿni bir yataqda ýþrdökdÿn sonra ýaù mÿnÿ, ýaù da kiSÿidÿ zÿrbÿlÿr vururdu. Bu zaman Sÿid ona atÿø a÷dû. Mÿnimÿrim elÿ ùÿmin anda yerindÿcÿ ke÷indi.

Rÿis:–Sizin vÿkiliniz varmû, buna øaùidlik edÿn kimsÿ varmû?

Bÿlkÿ bunu siz þzönöz istÿmiødiz.Èlaùÿ:–Yox-yox, Allaùa and olsun ki, yox.Rÿis:–Bÿs ùansû sÿbÿbÿ ýþrÿ bunu indi deyirsiz? Sizin dediyiniz

sþzlÿr ùe÷ bir mÿntiqÿ uyüun ýÿlmir. Siz kimi aldadûrsûz?ßrinizin þlömöndÿ ýönaùkar siz þzönözsönöz. ßýÿr bu ùadisÿolmasaydû, ÿriniz dediyiniz kimi, bu faciÿnin qurbanû olmazdû.Yaxøûsû budur ki, ùÿr øeyi olduüu kimi danûøûn.

Èlaùÿ:–Mÿn bötön olanlarû olduüu kimi dedim, rÿis. Baøqa deyÿsi

sþzöm qalmadû.Rÿis:–ßsaslar ýÿtirmÿdiyinizÿ, östöndÿn bir ne÷ÿ il þtdöyönÿ

ýþrÿ vÿ qaldûrdûüûnûz iddiaya ÿsasÿn Sÿid ýönaùkar sayûlmûr. Bucinayÿtin aøkarlandûüû ýönÿ qÿdÿr vÿ ÿrinizin doürudan da kimintÿrÿfindÿn þldöröldöyönö bilÿnÿ qÿdÿr. Siz þzönöz mÿsuliyyÿtÿcÿlb olunursuz.

Èlaùÿ:–Yÿni necÿ?–Ekspertiza aparûldûqdan vÿ nÿticÿsi tÿyin olunduqdan

Eşqin rəngi

215

sonra.Èlaùÿ:–Yox, rÿis, mÿn belÿ istÿmirÿm.Rÿis:–Sizi baøa döøÿ bilmirÿm. Nÿ demÿk istÿyirsiniz, yazûlû

surÿtdÿ bildirin. Möùakimÿ qurtardû. Èlaùÿ onun son sþzönöeøidÿn kimi yalvararaq:

–Yalvarûram, mÿni dinlÿyin mÿn artûq ùe÷ bir øey yazmaqiqtidarûnda deyilÿm dedi.

Rÿis:–Möùakimÿ qurtardû – deyÿ sÿrt cavab verdi.

* * *Xavÿr arvadla Gölnar Sÿid ùaqqûnda iddia qaldûrûldûüûnû

bilirdi. Onun baøûna ýÿlÿn bu iøin, döømÿn÷ilik zÿminindÿolduüunu deyÿrÿk, ýþtör-qoy edirdilÿr.

Xavÿr arvad:–Burda kiminsÿ ÿli var. O kþrpÿnin baøûna ýÿtirilÿn mösi-

bÿt, indisÿ øÿr. Bunlarûn bir-birilÿ baülûlûüû var. Yoxsa ki, bu iøelÿ belÿ øeydÿn baø vermÿzdi. Ay Allaù, axû biz kimÿ mÿrdi-mazar÷ûlûq etmiøik. Mÿnim oülumun nÿ ýönaùû vardû ki, baøûnabelÿ mösibÿtlÿr ýÿlir?

Gölnar:–Ana, Sÿid milis iø÷isidir. Mÿnim örÿyimÿ ùÿr øey ýÿlir.

Mÿsÿlÿn ùansûsa cinayÿtkarûn iøi ola bilÿr. Bunlarûn iøi, onsuz daþlöm-dirim iøidir. Nÿ bilmÿk olar axû.

Xavÿr arvad:

Ëÿòèôÿ Íóðàí

216

–Yox ay qûzûm, dönya dÿrÿbÿylik dþyöl ùa. Mÿn bilirÿm, oqadûna kimsÿ pul verib ýþzö ýþtörmÿzlikcÿ bu iøi ýþrdöröb.

Gölnar:–Araødûrmalar aparûlsa necÿ?Xavÿr arvad:–Allaù elÿmÿsin, nÿdir deyirsÿn mÿnim oülum, þzö dÿ sis-

tem iø÷isi belÿ bir cinayÿt elÿyÿcÿk? ßstÿüförullaù de. ßøÿdÿm-billaù bu iø qurmadû. Yoxsa bunu vaxtûnda deyÿrdi dÿ, qancûq.

Gölnar:–Ana, istintaq ýönö mÿn dÿ ýetmÿk istÿyirÿm.Xavÿr arvad:–Sÿn otur yerindÿ, nÿ iøin var orda. Sÿnin ÿrini tanûyûrlar,

adûmûz, ùþrmÿtimiz var.Gölnar:–Getmÿk istÿyirÿm ana, örÿyimÿ ÿlli fikir ýÿlir.–Aüzûnû xeyirliyÿ a÷ ay qûz. Döz deyiblÿr elÿ döømÿn ocaq

baøûndaymûø – deyib Xavÿr arvad ýþzlÿrini sözdördö.

* * *Mÿhkÿmÿ prosesi baølamûødû. Bu ýön Èlaùÿ ùÿr øeyi tÿfÿr-

röatû ilÿ demÿliydi. ×önki buna möstÿntiqin tÿlÿbindÿn savayûþzö dÿ qÿrar vermiødi.

Zalda Sÿidlÿ birlikdÿ anasû, Gölnar, qaynanasû, vÿ qoùum-larû da ÿylÿømiødilÿr.

Èlaùÿyÿ sþz verildikdÿ o qorxaq nÿzÿrlÿrlÿ zalda oturan-larûn, sonra isÿ Sÿidlÿ Gölnarûn özönÿ baxûb sþz demÿk ö÷önirÿli yeridi.

Möstÿntiq:–Èlaùÿ xanûm, siz iddialarûnûzû yazûlû surÿtdÿ tÿqdim

etmÿliydiniz. Sonra isÿ øifaùi surÿtdÿ tÿsdiq edib bu ùadisÿninùansû zÿmindÿ baø verdiyini vÿ sizin nÿdÿn bunu indi iddia

217

Eşqin rəngi

etdiyinizi bildirmÿlisiniz.Èlaùÿ olan ùadisÿlÿri yenidÿn danûødûqdan sonra, sonda

nÿdÿn bunu indi iddia edirsiniz deyÿn möstÿntiqin vÿ zalda otu-rub ona nifrÿtlÿ baxan Sÿidin özönÿ baxaraq dedi:

–Mÿn ona demiødim ki, nÿ vaxt da olsa sÿndÿn qisasûmûalacaüam, Sÿid. Elÿ buna ýþrÿ dÿ, illÿrlÿ ÷ÿkdiyim acûlarû, ÿrim-in ýþzö qarøûsûnda mÿnim baøûma ýÿtirdiyi mösibÿti bir an belÿunuda bilmir, qisas ùissiylÿ yaøayûrdûm. O mÿnim sirin ùÿyatû-ma zÿùÿr qatdû. Þzönö ÿlÿ vermÿyÿrÿk ýþzlÿrimin þnöndÿýÿzdi. Ona qarøû olan nifrÿtimsÿ bu acûnû ona daddûrmaq ö÷öni÷imdÿ belÿ bir cinayÿtÿ ùÿrislik ùissinin baø qaldûrmasûnasÿbÿb oldu. Döøöndöm ki, ÿýÿr mÿnim ÿrimin qanû ùaqsûzlûüûnùöquqsuzluüun qurbanû olaraq þrt-basdûr edildisÿ demÿk, mÿnimdÿ etdiyim cinayÿt sorüu-sualsûz olaraq qalacaqdûr. Lakinmþùtÿrÿm ùakim, mÿn ùe÷ bir vaxt Allaùûn olduüunu unut-mamûøam. Qayda-qanunun aliliyinÿ inanmasam da, ilaùiqanunun nÿ vaxtsa kimin nÿ etdiyini qarøûsûna ÷ûxaracaüûna ÿminolmuøam.

Elÿ bu mÿqsÿdlÿ dÿ mÿn bu iddianû qaldûrmaüû qÿrara alaraqbunun mÿnim dÿ þvladûmûn qarøûsûna ÷ûxacaüûndan eùtiyatedÿrÿk qÿrara ýÿlmiøÿm. Bir ana kimi acû ÷ÿkmÿyin nÿolduüunu bilib son olaraq deyirÿm. Sÿidin qûzû ßminÿninþlömöndÿ ýönaùkar mÿnÿm. O, ýön ýþzömö qan þrtmöødösanki. Onun örÿyinÿ daü ÷ÿkmÿk vÿ bu acûnû ona daddûrmaqistÿyi ilÿ ßminÿni möÿlliminin ÿlindÿn xalasû olduüumu deyibalaraq, elÿ ùÿmin ýönön ýecÿsi uøaüû quyuya atdûm. Bu ÷ox aüûrolsa da mÿn bunu etdim. ×önki bu qisasûn qiyamÿtÿ qalmasûnûistÿmirdim.

Èndi isÿ mþùtÿrÿm ùakim, mÿnim cÿzamû verin! Þmrömönsonunadÿk ÷ÿkmÿyÿ ùazûram. ×önki o uøaq kimi, mÿnim dÿÿrimin ýönaùû yox idi. Son olaraq bunu demÿk istÿyirÿm ki,

218

Ëÿòèôÿ Íóðàí

qanunun þzö belÿ Allaùûn qoyduüu qanun qarøûsûnda cavab ver-mÿlidir!

Sizin kimi, mÿnim kimi.

* * *Bu sþzlÿrdÿn sonra ùakimin qÿrarûna ÿsasÿn zalda yaranan

sÿs-köyö yatûrtmaq mÿqsÿdi ilÿ polis iø÷ilÿri Sÿidlÿ Èlaùÿninqoluna qandal vuraraq ùÿbs olunduqlarûnû bildirdilÿr. Sonraùuøunu itirmiø Gölnarla Xavÿr arvadû ayûltmaüa ÷alûøaraqbirtÿùÿr zaldan ÷ûxartdûlar.

10 oktyabr 2007

Eşqin rəngi

219

ÌÖÍÄßÐÈÚÀÒ

Åøãèí ðÿíýè (rîman).......................................................................................7Ìÿëÿê (ïîâåñò) ..........................................................................................105Ìÿùêóì (ïîâåñò) ......................................................................................135Äóâàã (ùåêàéÿ)...........................................................................................164Ñèðð (ùåêàéÿ)..........................................................................................187Ãèñàñ (ùåêàéÿ) .........................................................................................207

220

Ëÿòèôÿ Íóðàí