λ,'?

A, D. T.DISSER TATI O ACADEMICA ,

DIFFERENTIA

ET POETICI,Quam

EX GONSENSU AMPLISS.SENAT. PHIL. UPSAL.SUB PR/ESIDIOV1RI CELEBERRIMI,

Mag. PETRIEKERMAN,

Eloquent. PROFESSOR. Res. Et Ordin".PRO GRADU

PUBLICAL DISQUISITIONI MODESTE SUBMITTTT,PETRUS HULTHIN,

OSTR O - G OTHUS,INAUD. CAROL. MAJ. AD DIEM V APRlLIS

MDCCLV.HORTS ANtE MERIDIEM COHSVETIS.

Η O L Μ I iE,Ε TYPOGRAPHIA REGIA.

•φ· .φ- φ<ρφφ^φφ^φ^φ^φ^φΐΗφφφφφφ*Φφφφφ ·φ φν

*<3Φ$$$Φ$Φ8>®<8>*φφφφφ^φφφ^φ^φφφφφφφφφ^φφφφ

£* ι.

^K4'^um loquela, eum in finem, Hominibus indita^y*/' ^^Jit atque conceffa, ut mentis cogitata & vo-^,1 <. luntafem, ejus ope, aliis fignificentj nulli du-*f V—bitamus , quin oratio profa, iive fermo überφ nuliisque menfuarom vinAus compedrbus,

oratione Iigata, feu carminibus, prior fuerit atque anti-quior. CertifTIrxium tarnen erit, hanc ilü originem debe-re, & quafi primum ipfius effe föettwn. Cum enim acutedi&a & fententiae prolat« non longo diftent a carmi-num natura, nec non obfervatum fit, fermonem mini-me a vocum atque foni concentiv abborrere} admodumcredibilo judicabitur, ab antiquis voces, pracfertim cumres vel ad Deorum laudes, vel ad hominum mores perti-neret, numeris fuifie aptatas, expotifcas, atque in certumordinem ornatumque redactes, quo majori cum deleilatio-ne & aures & memtemperftringerent, meüusque memoria;,in ufum vita;, inliaererent- Quum Vero fermo una cumfonitu pereat, adprime mortaübus curas mit, ut pofterispraecep.ta fua tranfmittenda confervarentut. fd quodetiam fa&um eft, inventa arte cogitationes aufc per ima-gines ante oculos exhibendi, aut per Hieras confignandiofeeodique. Hi.nc Mtiffimus campus, multis fecvJis de--curfis^, aperiebatur fcriptoribus, in quacunque re vale-rent, ingenium & induft'riam poiieritati probandi: qui cumin argtunentis variis verfati fuerint j mirari non eonvenit,eojs in. ipfp characlete dicendi fi.ve ftila varios exiUtis>fe et discrepantes. Stifus autem vel abftra&ive vel con-cretive confidesafur: ilie^ ratione quantkaths, eil vel cir-

)C a cum-

•fyr fyr fy-

cumdü&us, vel eoncifus, vei mediuss ratione vero qua*lit&ii-t) vel fublimis, vel hümiiis, Vel mediocris. HiedispsÄci fvevit in Hiftoricum, Phifofophicum, Oratorium& Poeticum. Prout enim heic fumitur, ftilus eft ipfaaut loquendi aut fcribeivdi ratio, qua animi fenfus &cogitafa exprimuntur. Nos autem, omni alia ejus conii-deradone omifia, cum de Djftrcniia Slili OrMorii 6z Poe-tici limus pauca difturi, tuarft, Benevole Le&or, huraa-nitatem, qua par eil, obfervantia expetimus.

Stilus Öråtorius eil fermonis characler, quo ad per-fvadendum utii^ur Orator. Stüus äutem Poeticus eil mo¬dus fcribendi, quem adbib;-t Poetä, ut inilruat & dele-<flét. Hirtc primo quäii intuitu patet, hos iiilos ipfö finedififerre. Cum enim Orator facundiam habeat exercen-

dam in re qualibet, prsfertim civili, qus in prsfentemVitas ilatum quomodocunque infiluat 3 luce ipfa cläriuseil, orationis ejus fcopum prsCipuum perfväfionem effeauditorum. Poets vero negotium hon tarn äd prsfenStempus eil adilriftum, fed Venturis feculis itä ädcommo-datum, ut fers quoque poiléritäti non perfvadeat modo,fed initituat eam, fed obledet. Quämvis itidefn hon fithegartdum, utriusque hujus illli multa efte ihter fe com-munia, inprimis cum Öratör ad Pöefäm, ut hötum eil,pröxime accedat. Ut enim ea, qus perfvadere debent,& utilia & gravia & jueunda fint oportet, vel faltem uti-litatis fpeciem 6t gravifatem quandam prs fe ferantj ficetiam non poffunt non ea, qus prodeffé atque deleilåfévidentur, quam maxime perfvadere. Pfstefea ut nonvulgaris Philofophicarum partium cognitio prscipuum ar-0 Oratoriäe habstur fundamentum, ac veluti arx, ex

qua

4 φ ψ φ

qua argumenta depromta, tanquam miffa tete, fortiusferiantj ita eadem haec Philofophia maximum robur acmomeritum adfert arti Poeticas, iine qua haec ipfa tota inful-fa öc puerilis föret. His li addideris, quod fi ililus Poéticusomni orationis cultu & ftore JaEtus fit & fpleridéfcat, tum certenullum orationis efle lumen , quod non admittatftilus Orato-rius,&non illo quaii nitefcat 5 longe major horum llilorum,quod in tranfitu diftum velim , perfpicietur convenientia.

fpiciendum inter hos ipfos intercedat difcrimen, five iliosmaterialiter fpe&es ilve formaliter. Stilus Oratorius, prio¬ri modo coniideratus, quod ad inventionem adtinet, verfa-tur in omni re, eaque vera vel fakem probabili. Etenimcum Oratori fit proprium perfvaderej idcirco, in omniquaeftione, maxime ei eiit in id incumbendum, ut nefaifiloquiis figmentisque auditores decipiat atque fallat ,fed ea tantum adferat agatque, quae cum veritate conve-niant vel faltem probabilia videantur. Stilus autem Poé¬ticus , fimiliter fpectatus, in omni quoque re coniiftit ,preefertim vero fraa, adfumtis pro Iubitu perfonis & cir-cumiiantiis, non quidem ut le&orem fallat, fed ut pro-poiitum iibi finem eo certius contingat. Sic in Poéfi tumMixta, tum Dramatica meminimus Poétam aflionem fi-&am plerumque tractare, virtutibus atque adtributis Mo-ralibus & Phyilcis vitam & fa?pe divinitatem adfignare ,non raro Deorum minifteriis uti, & de'nique fic res com-mifcere, ut, refolutis omnibus, aliquid magnum & mi-rabile in.de proveniat & exiiftat. Id quod fecus fit inOratione. Hinc fadum eft, ut nonnulli Poefin Exege-maticam pro Vera habere noluerint, ratiuncula & caufiatantummodo moti , quod ea fiftionibu« careat, öc in fim-

χ 3 plici

•φ φ 5

plici rei expoiitione confiftat, nihilque, praeter metrum ,cum Poeii habeat commune. Et hos quidem ftriilisiimofenfu fumere Poeiin conftat. Non tamen negari poteft,etiam hanc partem Poefeos, fi non omnes, attamen haudpaucos ornatus artis Poetic$ vindicare, cujus documen-ta praeftantiffimi Poetae paifim dederunt. In illa enimfaepe fabellas infpergi, imagines interferi, & oration emvariis luminibus diitingvi videmus , ut materia , triihtiadepofita , eVadat magis ferena.

"

§■ 4.

Dififerunt etiam fhlus Oraiorius & Poeticus for¬maliter, five ratione elocutionis , & quidem primum inipia di&ione, feu verbis & phrafibus. Nam etiamli& Orator <& Poeta puritatem & perfpicuitatem fervaréfermonis debent, & in hoc maxime fecum conveniunt jfunt tarnen quaedam fua cuique verba pecuiiafia & lo-cutiones iingulares, ita ut quas Orator freqventet , eavix adhibeat Poéta, quibus autem hic iludiofe utatur ,has vix apud illum invenias. Sic olli pro illi , grates progratias , altum pro mare , pugnare alicui pro cum aliquo,nofci alicui pro ab aliquo , parce pro Imperative, fecare vola-tibus auras pro volare , 2rare a:quor pro navigare &c. 5 merefunt Poética. Sic alfitudo, acie decernere , parentari, concio-nari,in funus prodire etc., Oratoria funt, & vix apud Poetasinvenienda. Sic apud ipfos Graecismi non funt infrequen-tes , qui , fi apud Olatores inveniantur , admodum raritamen funt.

§. ς.Différunt deinde in ipfo fermoms habito. Et pri-

X m0

6 ^|lr φ 4^mo drgnitatem ii fpe&averis , verum quidem eft, quodantea innuimus , orationem profam nuilum Öorem nui-lumque lumen refpuere 5 id tarnen ipii ciativum fore ,

tantum abeft , ut adfirmemus, ut potius maximam par-rem a Poetice profe&um effe ftatuamus. Hinc adhi-bent, fateor, Oratores degantiflimos Tropos & leftifllmaSchemata 5 Poetae vero eadem Orationi intexunt frequen-tius 6c intentius , unde audaciores illorum Metaphorae ,

Allegoris crebriores &c; ficut eorum nonnulla funt, qus,his quafi propria, Oratori parum conveniant. Hoc in nu-mero habenda funt Patronymica, utpote fpecies Antono-mails , Metalepfes , Catachrefes , 6c id genus reliqua.Adcumulantur faepiilime a Poetis Epitheta plura, uni fub-ftantivo refpondentia , nec non Comparationes & Similia,ficut 6c Periphrafes, adeo qvidem, vix ut unius folis ör¬tum , fine ingen ti verborum ambitu > dicere fuftineant.Qu« omnia apud Oratorem non reperire licet , faltem iioccurrant , accidit hoc admodum parce. Hinc Poets adeoa vulgari loquendi confvetudine abeunt, ut aliaquafilingvaioquij vel ipit Ciceroni Lib. u. de Oratore C. 14 videantur.

i. 6.In Compofitione magna quoque cernitur dififerentia.

Dum enim Oratio pro fa, rotundis periodis, fefe tän-quam in gyrum abdit, inque fe ipfam redit, nec non in pe¬riodorum connexione crebras adhibet particulas: qus oumita fint, quandoquidem, verumtamen &c 5 aliam omnino6c pene diverfam ligatae Orationis effe rationem ubique ob-fervamus, immo nominatas iftas copulandi particulas ean-dem profus dedecere. Junfturam vero eo magis adtenderedebet Poeta, quo certias conftat, eadem licet Oratori pluri-mumcordi iit, aures Poeticas Oratoriis longe effe delica tio res,6c earum Judicium, ut cum Tullio loquar, fuperbisfimum.

X 5· 7.

«aV ■*!> *4^ 7

§- 7·

Numerum fi contuearisadmodum differt uterque hic llilus.InOratione profa etilminime numerum negligendum effetamcertum eil, quam quod certiflimum; latet tarnen & quafi dts-fimuJatur, donec Orationem jucundofineclaudat, nequecer-tos iibi pedes habet adfcriptos, neque adeo ardis Sc circum-fcriptis iimitrbus continetur: In Poeii autem juila menfura& definito tenore cunda decurrunt , unde iingula ver-fuum genera ßngulos fibique aptos pedes defiderant, utultra modum verfus nec excrefcat, nec deflciat. His {Iri¬dis ii legibus multo flridiores addantur, in fine verfuumfimiü fono claudendorum coniiftentes, quae, recentiori«täte, praecipue ufu réceptae effe confveverunt, & rhyth-mi vocantur; facile inteihges, fonum in Oratione vindaaures quatere, ab Oratione foluta plane diverfum.

I 8.Nec tarnen hic numerus Orationis ligatae, five certa

menfura pedum Sc fyllabarum , tantum valet, ut, ubihaec ipfa deficit, oratio nomen Poefeos jure tueri nequeat,ficut Sc nec dicendum eil, Tropos & Schemata orationiinfperfa ex Oratorio facere ililum Poeticum. Dum enimres, quam iibi tradandam fumferit Poéta, fida eft Scita ordinata, ut pro fcopo propofito ad inilrudionem Scvitae exemplum contendat: dumque variis imaginibus ,

tanquam piduris vivis exornatur, Tropisque Sc Schema¬tibus illuftratur 5 nullum eil dubium, quin iile Sc ililusPoeticus fit nuncupandus, quamvis vinculum certorumpedum disrumpatur. Id quod Sc antiqui Scriptores Screcentiores, interque ipfos Audor nobilis Poematis Gallicir

)( Les

8

Les Av&ntures de Telemaque, probatam iverunt, Iiocquamquam multi pernegant. Si vero omnia requiiita ?in quibus diserepare hos iiilos demonilravimus, ftmuifumas 3 ita qvidem, ut in uno fcripto una anaice confpi-·rent 5 eo magis in oculos incurret diiferentia ? quse interiliium Oratorium & Poeticum eft ubique confpicua. Co-ronidis loco adponere liceat eximios apud Ovidium ver-;fus Lib. II. Eleg. V. de Ponto, in quibas Poeta hauerem egregie , pro more fuo , depingit:

f Vßai opus· nofirum; fed fontibus exit ah tsdem,Artis & ingenud cultor uterque fumus.

Tbyrfus enim vobis, geftqta efi 1aurea nöbis ;Sed. tarnen arabobus debet inejfe calor.

Utque meis numeris tua dat facundiä nervös;Sic venit a riobis in tua verba nitor.

Jure igitur fiudio confinia carmina veflroEt commilitii facra tuenda puto.

G.

"Mik tär*"

ς/τ