ETALONI I SLJEDIVOST

Autor : Sanel Melić

Ihiuhiui

-Mjerni etalon je materijalizovana mjera, mjerni instrument, referentni materijal ili mjerni sistem namijenjen za definisanje, ostvarivanje, održavanje ili reprodukovanje jedinice jedne ili više vrijednosti veličine koja služi kao referentna.

-Mjeriteljska sljedivost definira se kao svojstvo mjernog rezultata kojim se taj rezultat dovodi u vezu s navedenom referencom dokumentiranim neprekinutim lancem umjeravanja, od kojih svako doprinosi utvrđenoj mjernoj nesigurnosti.

Etaloni ( historija,izgled i opis) : 

U Parizu, 20. maja 1875. god održana je diplomatska konferencija o metru i 17 država je potpisalo diplomatski ugovor.

Zbog lakšeg sporazumijevanja medju nacijama i jedinstvu vezanom za mjere i mjerne jedinice osniva se BIPM ( International Bureau of Weights and Measures ) – Međunarodni biro za tegove i mjere. Pored toga, BIPM sprovodi istraživanja vezana za mjere. Organizuje i učestvuje u međunarodnim poređenjima nacionalnih standarda merenja, i sprovodi kalibracije za zemlje članice.

Međunarodni sistem jedinica (SI sistem) (fr.: Système International d'Unités),usvojen 1960.god. predstavlja u nauci najrasprostranjeniji sistem mjernih jedinica za fizičke jedinice. U većini država je upotreba međunarodnog sistema jedinica zakonski propisana.

Etaloniranjem se određuju karakteristike mjerila, mjernog sistema ili referentnog materijala.

Prvi standardi (etaloni) metra i kilograma, u odnosu na koje su sve buduće kopije morale da budu upoređivane, bili su smešteni u Arhivu Republike Francuske 1799, posvećeni "za sve ljude i sva vremena".

Četiri su osnovna razloga zbog kojih se mjerilo podvrgava etaloniranju:1. da se uspostavi i dokaže sljedivost,2. da se obezbjedi konzistentnost vrijednosti očitanih mjerilom sa drugim mjerenjima,3. da se odredi tačnost vrijednosti očitanih mjerilom,4. da se uspostavi pouzdanost mjerila, odnosno da se u mjerilo može imati povjerenje.

Da bismo razumjeli teoretski šta znaci etalon i etaloniranje,dat ćemo definicije nekih od poznatijih etalona : 1. Metar je definiran kao dužina puta u vakuumu koju pređe svjetlost tokom vremenskog perioda od 1/299 792 458 sekunde.Etaloni za dužinu mogu biti: - primarni, - državni-nacionalni, - referentni, -industrijski.

2.Sekunda  je trajanje 9 192 631 770 perioda zračenja koje odgovara prijelazu između dva hiperfina novoa osnovnog stanja atoma cezija 133.

3. Kilogram je masa međunarodnog etalona kilograma. (cilindra od platine i iridija koji se čuva u Bureau International des Poids et Mesures u Parizu).

4. Mol  je količina materije u sastavu koji sadrži  toliko elementarnih jedinki koliko ima atoma u 0,012 kilograma ugljika 12.

5. Kandela je jačina svjetlosti u određenom smjeru izvora koji odašilje monohromatsko zračenje frekvencije 540×1012 herca i čija je energetska jačina u tom smjeru 1/683 vata po steradijanu..

6. Amper je jačina stalne električne struje koja među dva paralelna vodiča, neograničene dužine i zanemarivo malim kružnim presjekom, koji su u vakuumu razmaknuti jedan metar, proizvodi među tim vodičima silu od 2×10-7 njutna po  metru dužine.

Sljedivost :

Mjeriteljska sljedivost definira se kao svojstvo mjernog rezultata kojim se taj rezultat dovodi u vezu s navedenom referencom dokumentiranim neprekinutim lancem umjeravanja, od kojih svako doprinosi utvrđenoj mjernoj nesigurnosti.

Međunarodna organizacija za akreditaciju laboratorija, ILAC, smatra da su elementi potrebni za priznavanje mjeriteljske sljedivosti: neprekidan lanac mjeriteljske sljedivosti  prema međunarodnom mjernom etalonu ili nacionalnom mjernom etalonu, dokumentirana mjerna nesigurnost , dokumentirani mjerni postupak , akreditirana tehnička sposobnost , mjeriteljska sljedivost prema SI-u i razdoblja umjeravanja.

Uspostavljanje mjeriteljske sljedivosti :

-Nacionalni mjeriteljski institut (National Metrology Institute, NMI) tijelo je koje se imenuje nacionalnom odlukom za razvoj i održavanje nacionalnih mjernih etalona jedne ili više veličina. -Predstavnici vlada država članica sastaju se svake četvrte godine naOpćoj konferenciji za utege i mjere (Conférence Générale des Poids et Mesures, CGPM) na kojoj se razmatra i provjerava rad koji obavljaju nacionalni mjeriteljskiinstituti i BIPM, te donosi preporuke o novim temeljnim mjeriteljskim odrednicama i svim važnijim pitanjima iz djelokruga BIPM-a.-Samo jedan NMI po državi može potpisati CIPM MRA, ali i drugi mjeriteljski instituti koji čuvaju priznate nacionalne etalone u toj zemlji mogu biti imenovani i sudjelovati u CIPM MRA preko NMI potpisnika. Takvi se instituti nazivaju imenovani instituti (Designated Institutes, DIs).-Potpisnici CIPM MRA sporazuma međusobno priznaju sljedivosti ostvarene preko nacionalnih mjeriteljskih instituta.  Nadalje, nacionalni mjeriteljski institut neke države na usluzi je umjernim laboratorijima te države da ostvare sljedivost svojih mjernih etalona.

lanac sljedivosti

HVALA !!!