Etapy rozwojowe dziecka w wieku 0-6 lat

Anna Szczepaniak, Magda Winiarska-Smoczyńska

Warszawa, 29 września 2017 r.

Zachowania ludzkie podlegają pewnym stałym prawom, podobnie jak struktura fizyczna. Ciało dziecka rozwija się według określonego wzorca i to samo dzieje się z jego psychiką.

Uproszczony schemat

Ważniejsza jest cykliczność etapów, niż wiek w jakim się pojawiają.

Nigdy w całym życiu człowieka (wyłączając okres płodowy) nie następuje większy rozwój w tak krótkim czasie. -poziom fizjologiczny ( oddech, praca serca, napięcie mięśniowe WYWIAD: (pytania) Stan dziecka (napięcie mięśniowe, sen, karmienie, dolegliwości układowe, płacz, atmosfera w domu) wspomnienia mamy z pierwszego okresu,

Noworodek

16 tygodni

Skok w sprawnościach motorycznych i werbalnych;

Istota społeczna;

Reaguje na zachowania innych ludzi: gaworzy, cmoka, głośno się śmieje

Uświadamianie sobie obecności matki „tam na zewnątrz” - (5 miesięcy obecność matki niczym latarnia oświetlająca drogę)

Ostrożny stosunek do odrębności

Okres ogromnych osiągnięć

(np. motorycznych);

Zachowania społeczne (lubi

wymienność ról, naśladuje

proste gesty);

Próby wyodrębniania się –

symboliczne oddzielenie –

nauka chodzenia

12 miesięcy

15 miesięcy

Okres biegania, tłuczenia i ciskania;

Relacja dwustronna się zmniejsza, na rzecz jednostronnej;

Rosną zdolności językowe

Zmienność nastrojów, ale krótkotrwała reakcja

Opozycja- „NIE!” Jedyny liczący się wymiar czasu to TERAZ Relacje nastawione na branie Niedojrzałość motoryczna, językowa i emocjonalna (jeśli chcesz by do ciebie przyszło zwab je, ale nie wołaj) Dziecko w pełni uświadamia sobie to, że jego matka istnieje poza nim. Konfrontacja niesie ze sobą: rozczarowanie, złość i smutek

18 miesięcy

Większa sprawność motoryczna; Lepsza mowa; Zwiększona zdolność odraczania i tolerancji niewygody; Ciekawość względem innych ludzi - nowy wymiar w stosunkach z innymi ludźmi

2 lata

2,5 roku

Zachowanie dziecka w naturalny, nieuchronny sposób jest dokładnie przeciwstawne w stosunku do pożądanego. To moment krańcowej nierównowagi. Upór, trudno się przystosować, ustąpić, odroczyć. Wszystko musi być zawsze na swoim miejscu (miejscu, które one uznają za właściwe). Codzienne czynności domowe muszą przebiegać w określonych sekwencjach. Wiek intensywnego rozwoju emocjonalnego. Wiek skrajnych przeciwieństw ( zrobię – nie zrobię, pójdę – nie pójdę) Trwa utwierdzanie w przekonaniu, że może być odrębnym Ja.

Dziecięcy kodeks

Stan większej równowagi wewnętrznej; Dziecko nabyło wstępnie poczucie oddzielenia i odrębnej tożsamości Ciekawość relacji z innymi dziećmi Słownik i sprawność językowa wzrastają (uwielbia nowe słowa) Lepsza sprawność fizyczna „Pomóż”, „mógłbyś”, „zgadnij” - motywują je do podejmowania pożądanych działań;

3 lata

3,5 roku

Duża niepewność i zaburzenia koordynacji (w rozmaitych obszarach aktywności) - duża motoryka – potykanie, przewracanie się, lęk wysokości - mała motoryka – drżące linię, trzęsące dłonie - problemy dot. języka – np.. jąkanie Problemy dot. oczu i uszu – (przejściowe lub utrzymujące się zezowanie, albo skargi, że nie widzi bądź nie słyszy) Silna potrzeba rozładowywania emocji – mruganie powiekami, obgryzanie paznokci, dłubanie w nosie, tiki twarzy, masturbacja czy ssanie palca Kłopoty w stosunkach z innymi ludźmi (dziecko wyraża poczucie braku bezpieczeństwa – częstym płaczem, pojękiwaniem i ciągłymi pytaniami: Kochasz mnie?, albo pretensją „Nie kochasz mnie” Wymagania: Nie patrz, nie mów, nie śmiej się! Emocjonalne skrajności – nieśmiały – zuchwały WYOBRAŹNIA

Nie do opanowania pod względem: ruchowym, emocjonalnym Słownik czterolatka szokuje Opór, upór - testowanie rzeczywistości Wyobraźnia – wyimaginowani przyjaciele, granica pomiędzy fikcja a rzeczywistością jest bardzo cienka Rywalizuje Potrzeba autonomii

4 lata

Proces separacji - indywiduacji

?????

4,5 roku

Stara się rozdzielać wyobrażenia od rzeczywistości Duża ciekawość, tendencja do prowadzenia dyskusji (interesują są szczegółami i lubią gdy im się absorbujące ich rzeczy unaocznia) Potrzeba realizmu (trudne pytania) Lepsza samokontrola, więcej trudności werbalizują Lepsza sprawność motoryczna i grafomotoryczna Zainteresowanie literami i cyframi Okres kompensowania opóźnień oraz silnego rozwoju intelektualnego

„Wiek mądrości” Okres stabilności i dobrego przystosowania; Spokojne, przyjacielskie; Matka stanowi centrum świata

5 lat

6 lat

Gwałtowne emocje, rozdzierany przez skrajności; Siła egocentryzmu;(matka schodzi na drugi plan, cokolwiek jednak przebiega nie tak – jest winą matki – a wiele rzeczy przebiega nie tak, bo dużo wymagają); Reaguje na innych negatywnie; Upór, opór; Duża aktywność, energia i ciekawość – wiek ekspansji; Trudności decyzyjne – bo pragną wszystkiego; Trudno im z krytyką – potrzebują pochwał, źle znoszą frustrację; „MOJE” bardzo ważne, „TWOJE” - mało się liczy (mogą zdarzyć się kradzieże); Czas dużego natężenia leków.

Każdy wiek ma swoje lęki

Lęki

2 lata – lęki natury słuchowej (nagłe, głośne dźwięki), wizualne, przestrzenne, związane z ludźmi, deszcz, wiatr, zwierzęta (dzikie).

3 lata - lęki wizualne -starzy, pomarszczeni ludzie, maski, ciemność, zwierzęta, wieczorne wyjścia rodziców.

4 lata - lęki słuchowe, ciemność, dzikie zwierzęta, wyjście matki szczególnie wieczorem.

5 lat - niewiele lęków, przeważnie wizualne, konkretne obawy związane z upadkiem, ciemność, obawa że matka nie wróci do domu.

6 lat - duże natężenie, lęki słuchowe (dzwonek do drzwi, czyjś sposób mówienia), obawy przed światem nadprzyrodzonym, lęki że ktoś chowa się pod łóżkiem; lęki przestrzenne- obawa przed zgubieniem się, obawa przed żywiołami, przed ciemnością, lek przed agresją, śmiercią, krwi.

Lęki

8-9 lat Mniej lęków i nie tak intensywne Lepsza umiejętność oceny sytuacji Obawy mają swoje uzasadnienie - dotyczą własnych zdolności i możliwości porażki, szczególnie w szkole.

10 lat Lęk przed ciemnością i dużymi pomieszczeniami Lęk przed ogniem, przed przestępcą

Rozładowywanie napięć emocjonalnych

Rozładowywanie napięć emocjonalnych

1 rok - intensywne ssanie kciuka, kołysanie przed snem, kręceni główką, trzęsienie łóżkiem, walenie głową, dotykanie genitaliów, płacz 18 miesięcy – szczytowe natężenie ssania, przesuwanie mebli, kołysanie, wyciąganie rzeczy z szaf, napady wściekłości, darcie tapet i książek. 2 lata – kołysanie, ssanie, turlanie głową, wiele żądań przed snem, rozbieranie się, wyciąga wszystko z szaf; 2,5 lat – nagłe ataki, gryzie, bije, kopie, elementy masturbacji, kołysanie, walenie głową, płacz, napady złości; 3 lata – spacerowanie po domu nocą, ssanie kciuka, gryzienie ubrań; 3,5 lat – wzmożenie: ssanie kciuka, plucie, jąkanie, dłubanie w nosie, obgryzanie paznokci, drżenie rąk, potykanie się, płaczliwość; 4 lata – pobudzenie motoryczne, ucieka, kopie, pluje, obgryza paznokcie, dłubie w nosie, robi miny, werbalnie – puszy się, przechwala, używa brzydkich słów, lęki, koszmary senne, potrzeba oddania moczu w chwilach podniecenia emocjonalnego, ból brzucha a nawet wymioty w momencie stresu

Rozładowywanie napięć emocjonalnych

5 lat – niezbyt wiele przejawów emocjonalnego napięcia, ręka przy twarzy, dłubanie w nosie, obgryzanie paznokci, mruganie oczami, potrząsanie głową, chrząkanie, pokasływanie, pokazywanie języka, jąkanie; 6 lat – ogólny niepokój, niezdarność, kopie nogi od stołu, siedzi na samym brzegu krzesła, napady wściekłości, dziecko robi miny, naśladuje innych, ciężko oddycha, obgryza paznokcie, pokazuje język, jąkanie, wyrywanie pojedynczych włosów;

Rozwój psychoseksualny

Rozwój psychoseksulany

To nieprawda, że dziecko jest aseksualne a jego zainteresowania sferą seksualną to efekt „złych wpływów”. Wczesne dzieciństwo (wiek przedszkolny) to czas, w którym przed dzieckiem stoi wiele zadań rozwojowych ważnych dla jego przyszłej erotyki ale także dla innych aspektów życia.

Trzy rodzaje masturbacji dziecięcej: 1. Masturbacja podejmowana w celu osiągnięcia przyjemności ( u podłoża leży dążenie do dostarczenia sobie przez dziecko doznań, których źródłem jest stymulacja obszarów erogennych); 2. Masturbacja eksperymentalna ( u jej podstaw leży motywacja poznawcza połączona z motywacją seksualną); 3. Masturbacja instrumentalna ( spełnia rolę zachowania sygnalizującego istnienie problemu, z którym dziecko nie potrafi sobie poradzić).

Rozwój psychoseksualny dzieci

Zachowania seksualne dziecka są jednym z elementów jego codziennej aktywności i mogą pełnić różnorodne funkcje:

- poznawcze ( zdobywani wiedzy o różnicach płciowych

Dziękujemy za uwagę anna.szczepaniak@fdds.pl magda.winiarska-smoczynska@fdds.pl