etymologia rodziny

Upload: tomek2206

Post on 13-Oct-2015

62 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Aby pozna etymologi sowa rodzina, trzeba wyj od zanalizowania sowa rd. Etymologia tego wyrazu przedstawia si nastpujco : rd to wyraz rodzimy, oglnosowiaski ( mona go odnale take w innych jzykach z tego krgu kulturowego- w jzyku czeskim, rosyjskim, bugarskim i sowackim jako rod, ukraiskim jako rid, rodu, czy serbochorwackim jako rd oraz starocerkiewnosowiaskim jako rod), ktry jest kontynuantem prasowiaskiego rod, ktry oznacza nic innego jak rodzenie czy te po prostu to, co si urodzio, a wic mona domniemywa, e chodzi tu o potomstwo, to, e na rd skadaj si, poza rodzicami, take ich dzieci. Sowo to jest take kontynuantem, jak wskazuje Krystyna Dugosz- Kurczabowa, praindoeuropejskiego ord, ktre mona tumaczy jako przyrost, wzrastanie powodzenie- pokrewnymi wyrazami s te na przykad awestyjskie rdaiti tumaczone jako czasownik przysposabia, indyjskie rdhnoti, co mona przetumaczy jako zyskuje, iraskie ard oznaczajce wysoki, wikszy, a take podobne znaczeniowo do niego aciskie adruus, ktre mona tumaczy jako wysoki spadzisty stromy. Mona take wspomnie o innym praindoeuropejskim wyrazie- red /erd- ktry znaczy tyle co rosn, ale take rozsta si- w stosunku do tego wyrazu pokrewny wydaje si by pochodzcy z dialektu litewskiego wyraz rasm oznaczajcy powodzenie. Jak wida po przedstawionych wyrazach, ich znaczenia stosunkowo mocno odbiegaj od tego jak dzisiaj rozumie si sowo rd i trudno jest, bez dogbnej antropologicznej i lingwistycznej wiedzy, doj do tego, co czy te sowo z przymiotnikami takimi jak np. wysoki czy stromy. Oczywicie sowo rd wrd Sowian miao jeszcze wiele innych znacze. Jak wskazuje Aleksander Brueckner w swoim Sowniku etymologicznym, wyraz ten znaczy pierwotnie tylko: traf szczliwy, powodzenie, przyrost(std u nas rodz i drzewa i zboa), i by nazw boka szczcia, losu; jeszcze w XII i XIII wieku modlia si Ru czy wzywaa Roda (i orszak jego, rodzanice, feje) Rd, jak bg, znaczy i powodzenie, szczcie, i tego, co szczcie nadaje; bg znaczy bogactwo i tego. co je zsya. Z czasem dopiero odniesiono rd, rodzenie, do przypodu w rodzinie.Jednake wiedzc ju o etymologii sowa rd, mona ju podj si analizy sowa rodzina, ktre bezporednio od niego pochodzi. Rodzina jest wic wyrazem pochodnym od wyrazu rd, utworzonym poprzez uycie formantu -ina, ktry to jest obecny w polszczynie od najdawniejszych czasw. Ma on oglnosowiaski zasig wystpowania- wskazuje na to wystpowanie takich sw jak rodina czy radina w pozostaych jzykach sowiaskich. Pojawienie si sowa rodzina w jzyku polskim datuje si na XV wiek.Wszystkie te wyrazy stanowi kontynuanty prasowiaskiego rodina, ktry by tumaczony jako pokrewiestwo, spokrewnione osoby, czonkowie tego samego rodu ziemia rodowa. Wida tu wic ju denotacj tego sowa, ktra stosuje si i dzi- rodzin stanowi bowiem czonkowie tego samego rodu, osoby, ktre s ze sob spokrewnione, ktre czy ze sob pokrewiestwo, ktre pochodz czsto z tego samego kraju, regionu czyli z tej samej ziemi. Czsto mwi si, e zarwno sowo rd jak i rodzina mog pochodzi take od angielskiego sowa root oznaczajcego korzenie. Widoczna jest zarwno podobno brzmieniowa tych sw, jak i w pewnym sensie logiczne powizanie-wsplne korzenie, wsplni przodkowie to co, co sprawia, e mona mwi o rodzinie, o rodzie. Jednake jak pisze Dugosz-Kurczabowa, w opracowaniach etymologicznych brak informacji o ewentualnych zwizkach genetycznych midzy tymi wyrazami.Tak wic podsumowujc, rzeczownik rodzina pochodzi bezporednio od prasowiaskiej formy rodina, ktr definiuje si jako to, co zwizane z rodem, czonkowie rodu, ziemia rodowa. Forma ta zbudowana jest z rdzenia rod-, ktry niesie tre rd, plemi i przyrostka -ina. Sigajc do dawniejszych czasw mona si doszuka zwizkw ze sowem erd pochodzenia praindoeuropejskiego, ktry oznacza rozrastanie si, wzrost. Wyraz ten ma naprawd bogat etymologi, pokazujc jak rne znaczenia miay sowa, od ktrych si wywodzi.