1

Evaluatie Alkmaars Energieprogramma:

samen op weg naar Duurzaamheid

2

Eind 2011 heeft de gemeenteraad het Alkmaars Energieprogramma vastgesteld met

daarin aangegeven op welke wijze wij op lokaal niveau een bijdrage gaan leveren aan

het verduurzamen van Alkmaar. Nu drie en een half jaar later hebben wij de resultaten

van ons beleid geëvalueerd. We hebben ons als gemeente ingezet op duurzame mobi-

liteit, de uitbreiding van het warmtenet van HVC, werken aan de duurzaamheid van de

bestaande stad, de opwekking van duurzame energie en de bewustwording bij de

inwoners over het goed omgaan met energie. In deze evaluatie vindt u een overzicht

van activiteiten, campagnes, projecten en maatregelen die een bijdrage hebben geleverd

aan de programmadoelen.

AANlEIdINgBijna vier jaar geleden constateerden we al dat de wereld om ons heen snel verandert en dat er nationaal en internationaal grote stappen moeten worden gezet om duurzame energie, klimaatbeheersing en hergebruik van grondstoffen te bevorderen. Nu halen we onze energie van ver. Het is eindig, duur, vervuilend en op termijn bedreigend voor ons klimaat. En dat terwijl in onze directe omgeving alternatieve bronnen als wind, water, zon en grond in een onuitputte-lijke hoeveelheid aanwezig zijn. Ik zie het daarom nog steeds als een collectieve uitdaging om met deze bronnen renda-bele energie te produceren. En dat kan. Zonneboilers en zonnepanelen zijn daar in toenemende mate het bewijs van.

SAmEN Voor duurzAAmHEIdBij het bereiken van de doelen was samenwerking cruciaal. Daar lag en ligt nog steeds een grote uitdaging. De gestelde doelen waren ambitieus, maar gezien de urgentie erg noodzakelijk. De successen die we met het programma behaald hebben, zijn er mede dankzij de samenwerking met het bedrijfsleven, de inwoners en kennisinstellingen. We zijn ons bewust dat de verduurzaming van onze stad en omgeving veel kansen biedt voor de lokale economie, een impuls zal geven aan de werkgelegenheid en uiteindelijk voor een betere toekomst van eenieder zal zorgen. Alkmaar wil daarom ook de komende jaren blijven samen-werken, stimuleren en faciliteren en de kansen die er liggen verzilveren om verder te verduurzamen.

TroTSIk ben trots op de resultaten die we de afgelopen jaren met elkaar hebben behaald. Ondanks economische tegenslag hebben we veel bereikt. Zo hebben we als gemeente laten zien dat we duur-zaamheid hoog in het vaandel hebben staan, door zelf te investeren in ons vast-goed en door duurzaam in te kopen. We zijn acties gestart om maatschappelijk vastgoed, zoals wijkcentra, sportkantines en scholen te verduurzamen. Op zeven gemeentelijke gebouwen wordt een substantieel aantal zonnepanelen geplaatst. Het warmtenet is inmiddels het Noord-Hollands kanaal gepasseerd en kan zijn weg vervolgen richting Vroonermeer-Noord.

BEWuSTWordINgDaarnaast heeft de gemeente de afgelo-pen jaren zich ook goed ingezet om de bewustwording onder de inwoners te vergroten. Dit is gedaan door een aantal bewustwordingscampagnes te voeren, duurzame evenementen te organiseren zoals het Stadsfestival en activiteiten van partners te stimuleren met subsidies zoals het Blits evenement. Ik merk dan ook dat het een stuk meer leeft bij de inwoners en ondernemers van Alkmaar.

dECrA VAN STArTTen slotte kan ik met gepaste trots melden dat recent de Duurzame Energiecoöperatie Regio Alkmaar (DECRA) officieel van start is gegaan. Na jarenlange voorbereiding is het de gemeenten Bergen, Castricum, Heerhugowaard en Alkmaar samen met de HVC gelukt om deze mijlpaal te bereiken. DECRA richt zich op het

aanjagen van duurzame energieprojecten in de regio en het investeren van de op-brengsten in nieuwe duurzame projecten.

VooruIT kIjkENHet Energieakkoord onderschrijft waarom de ingezette koers zo van belang is. Ruim veertig organisaties, waaronder de overheid, werkgevers, vakbeweging, natuur- en milieuorganisaties, andere maatschappelijke organisaties en financiële instellingen, verbinden zich aan het Energieakkoord voor duurzame groei. Kern van het akkoord zijn breed gedragen afspraken over energiebesparing, schone technologie en klimaatbeleid. Uitvoering van de afspraken moet resulteren in een betaalbare en schone energievoorzie-ning, werkgelegenheid en kansen voor Nederland in de schone technologiemark-ten. Dit maakt dat er voor Alkmaar een

belangrijke rol is weggelegd om aan deze opgave een bijdrage te leveren. Alle tot nu toe bereikte resultaten hebben mij veel energie gegeven om de uitdagingen die er voor de komende jaren nog liggen samen met al onze partners aan te pakken. Het belang van een duurzaam Alkmaar en duurzame regio spreekt wat mij betreft voor zich!

jan NagengastWethouder duurzaamheid

3

VOORWOORD

4 5

de Alkmaarse gemeenteraad stelde in juni 2009 de ‘klimaatagenda 2009-2012’ vast.

Het college van burgemeester en wethouders liet op basis daarvan het ‘Alkmaars

Energieprogramma: Samen op weg naar duurzaamheid’ verschijnen. dit programma

kreeg brede steun in de gemeenteraad.

Eind 2014 hebben er verkiezingen plaatsgevonden en begin 2015 is een nieuwe

gemeenteraad geïnstalleerd. de gemeentelijke herindeling tussen Schermer, graft-de

rijp en Alkmaar is een feit. Het college heeft een coalitieprogramma opgesteld dat de

basis vormt voor de volgende bestuursperiode. Hierin is afgesproken dat het Alkmaars

Energieprogramma dit jaar voor 1 juli wordt geëvalueerd. Vervolgens wordt afgewogen

of het programma wordt gecontinueerd.

de start van een nieuwe collegeperiode is een goed moment om de balans op te maken

en na te gaan hoe duurzaam Alkmaar op dit moment is. Welke acties zijn ondernomen,

wat er is bereikt en voor welke uitdagingen we nog staan de komende jaren? deze

evaluatie geeft antwoord op al deze vragen.

Voor de uitvoering van het programma waren de afgelopen jaren vier hoofddoelstelingen leidend;

Mobiliteit: inzet op groengas en elektrisch rijden Uitbreiding warmtenet HVC: nuttige inzet van restwarmte Isolatie: werken aan de verduurzaming van de bestaande stad Energieopwekking: duurzame energie uit Alkmaar

Als lokale overheid heeft Alkmaar een voorbeeldfunctie in het proces om de wereld om ons heen duurzamer te maken. Daarom wordt in de evaluatie ook aandacht besteed aan duurzame maatregelen die in de eigen bedrijfsvoering van de gemeente zijn genomen en aan bewustwordingscampagnes die zijn gevoerd.

duurzAAmHEId EN dE rEgIoDe gemeenten Alkmaar, Bergen, Castricum, Heerhugowaard, Heiloo, Langedijk en recentelijk ook Uitgeest werken al langere tijd intensief samen op het gebied van duurzaamheid. De gemeenten nemen deel aan het Burgemeestersconvenant. Dit biedt gemeenten onder andere toegang tot Europese fondsen en tot diverse netwerken die zich richten op kennisdeling en informatievoorziening. De Europese commissie ondersteunt het convenant omdat het wordt gezien als een uniek voorbeeld van multi-level governance. Bij subsidieaanvragen hebben deelnemers aan het convenant een streepje voor.

De ambities van het convenant zijn groot. Er wordt uitgegaan van een reductie van CO2 emissies van 20%, een besparing op het energieverbruik van 20% en het aandeel duur-zame energie vergroten tot 20% van het totale verbruik* in de periode tot 2020. In het ‘(regionaal) actieplan voor energiebesparing en duurzame energie in de regio Alkmaar 2015-2020’ staat beschreven hoe de regio ervoor staat en welke uitdagingen er nog liggen (zie ter illustratie figuur 1 en 2 op blz 5).

rol oVErHEIdEen belangrijke overeenkomst tussen het SER-energieakkoord en het regionaal actieplan is dat de acties die moeten plaatsvinden om de doelen te bereiken niet door de over-heid maar vooral door andere partijen uitgevoerd moeten worden. Dit vraagt om een nieuwe rol van de (lokale) overheid. Deze zal meer gericht zijn op samenwerking met burgers en bedrijven, met medeoverheden en binnen de eigen organisatie tussen de

verschillende beleidsvelden. Richting inwoners, bedrijven en instellingen zal de gemeente meer een faciliterende en verbindende rol moeten spelen.

duurzAAmHEId EN ECoNomIEInmiddels is het onderwerp duurzaamheid niet meer weg te denken uit het dagelijks leven. Het is een onderwerp geworden dat niet meer alleen vanuit milieu wordt beschouwd, maar ook een sterk economisch karakter heeft gekregen. Bedrijven ervaren steeds meer de schaarste van grondstoffen en de oplopende kosten van energie en afval. Dit stimuleert hen te zoeken naar nieuwe productiemethoden, het terugdringen van hun onnodige energieverbruik en het beperken van hun afvalstromen. De beoogde besparingen die voortvloeien uit de duurzaamheidsdoelstellingen vragen om investerin-gen waar de lokale economie van profiteert. Bij maatregelen met een terugverdientijd van 5 tot 7 jaar bedragen de bijbehorende investeringen als snel 400-600 miljoen euro in de periode tot 2020. (bron: ‘Regionaal Actieplan’)

De omslag die momenteel gaande is zal leiden tot meer werkgelegenheid in met name de bouw- en installatiesector en in de duurzame energiesector. De ontwikkelingen dragen bij aan een hogere kwaliteit van de leefomgeving, minder afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en een duurzame lokale economische groei.

INLEIDINg

Energievraag regio Alkmaar (realisatie tot 2012, extrapolatie/doelstelling tot 2020, in PJ)

doElSTEllINg 2020 De energievraag is tussen 2008-2012 ongeveer 4% gedaald. Als deze trend wordt doorge-trokken tot aan 2020 (de rode, onderbroken lijn) zou dat zich vertalen in een daling van ongeveer 12%. Dit is nog niet voldoende, gelet op de beoogde reductie van 20% (de groene lijn). Er is dus een extra inspanning van alle betrokkenen nodig om dat te bereiken.

* ten opzichte van 1990. In het regionaal actieplan is 2008 als ijkpunt genomen, omdat vanaf dat jaar betrouwbare gegevens t.a.v. energieverbruik in de regio beschikbaar zijn.

Figuur 1

Figuur 2

6

Mobiliteit: inzet op groengas en elektrisch rijden

Wat is er gebeurd?

Elektrische laadpalen De gemeente Alkmaar heeft 56 openbare oplaadpunten voor elektrische auto’s

geplaatst. Een deel van die palen is mogelijk gemaakt door Metropool Regio Amsterdam Elektrisch die in opdracht van de provincies Noord-Holland, Utrecht en Flevoland elektrisch rijden stimuleert door middel van een bijdrage. In het najaar van 2015 worden opnieuw laadpalen in de openbare ruimte geplaatst. Zo zijn er onder andere 4 laadpunten in parkeergarage Schelphoek en 6 laadpunten in parkeergarage Kanaalschiereiland geplaatst. De palen in Kanaalschiereiland worden d.m.v. zonnepa-nelen voorzien van stroom.

Top 3 meest gebruikte laadpunten december 2014: 1. Winkelcentrum de Hoef 2. Kanaalkade 3. Emmastraat

In onderstaand schema staat de groei van het aantal duurzame voertuigen in Alkmaar benoemd, met daarbij ter vergelijking de landelijke cijfers. geconcludeerd kan worden dat Alkmaar, afgezet tegen het inwoneraantal, bovengemiddeld scoort.

de sector transport en mobiliteit wordt gekenmerkt door particulier en commercieel

vervoer, gemeentelijke voertuigen en het openbaar vervoer (busvervoer). In het Alkmaars

Energieprogramma is eind 2011 een ambitieus doel gesteld, namelijk er zouden eind 2015

tenminste 3000 duurzame voertuigen op de weg moeten rijden. op dat moment was het

lastig om goed gefundeerde prognoses te stellen, omdat de ontwikkeling van deze markt

nog relatief aan het begin stond.

de cijfers wijzen nu uit dat het gestelde doel aan het eind van het jaar 2015 zeer waarsch-

ijnlijk niet wordt gehaald. Verwacht wordt dat het resultaat ongeveer de helft zal bedragen.

Toch kan op basis van de cijfers in onderstaand schema geconcludeerd worden dat Alkmaar,

afgezet tegen de landelijke ontwikkeling, bovengemiddeld scoort.

Cijfers Alkmaar: 2013 2014 2015 Voertuigen op gas 48 65 111 Elektrische voertuigen 180 435 575Hybride voertuigen 467 591 632

Cijfers Nederland: 2013 2014 2015 Voertuigen op gas 6.346 7.165 10.535Elektrische voertuigen 28.677 53.476 73.419Hybride voertuigen 91.875 109.081 11.240

(bron: ministerie van Rijkswaterstaat)

MOBILITEIT

EIgEN WAgENpArk Vanuit de gemeente zijn verschillende acties ondernomen om haar eigen wagenpark te verdu-urzamen. Zo zijn er voor het stadskantoor een drietal benzineauto’s vervangen door elektrische auto’s en heeft ook Stadswerk een grotendeels duurzaam wagenpark. Tenslotte wordt bij aanbestedingen van vervoersdiensten duurzaam vervoer als criterium ingebracht.

Wat gaat er nog gebeuren?

Het streven is om 57 extra laadpunten in de openbare ruimte te gaan plaatsen. Onderzoek doen naar de mogelijkheden voor het plaatsen van laadpunten in de andere

gemeentelijke parkeergarages. Onderzoek doen naar andere samenwerkingen met partijen voor het plaatsen van

elektrische oplaadpunten in de openbare ruimte. Er wordt nagegaan of i.s.m. de provincie een pilot in Alkmaar kan worden gestart voor een

nieuwe manier van elektrisch laden, het zogenaamde ‘inductieladen’. Private initiatieven worden gestimuleerd en gemeente zal faciliterend optreden.

groEN gAS

Wat is er gebeurd?

De twee geplande groengas-vulpunten zijn inmiddels gerealiseerd: één bij Fuwell in de Boekelermeer en één bij Tamoil aan de Bestevaerstraat.

Doelgroepenvervoer: het leerlingenvervoer en WMO-vervoer vindt plaats op aardgas.

Wat gaat er nog gebeuren?

groengas-vulpunten zijn private initiatieven van tankstation-exploitanten. De rol van de gemeente hierin is minimaal. Er is nog ruimte aan de noordkant van Alkmaar voor een derde vulpunt, maar hiervoor zijn geen initiatieven vanuit de markt. Als zo’n initiatief ontstaat, kan de gemeente faciliteren.

Er komt met een aantal regiogemeenten een gezamenlijke heroriëntatie en toekomstvisie op doelgroepenvervoer (leerlingen, WMO, AWBZ, enzv), waarbij duurzame aanbestedings-criteria worden meegenomen.

7

t/m 1e kwartaal

MOBILITEIT WARMTENET ISOLATIE ENERGIEOPWEKKING EIGEN BEDRIJFSVOERING

8 9

“Alkmaar timmert in het segment van middelgrote steden behoorlijk aan de weg”

8

Erik regterschot is bij royalHaskoningdHV projectmanager

duurzame mobiliteit en werkt veel voor (middel) grote gemeenten.

Hij heeft samen met logistiekcentrum Stad Alkmaar een initiatief

neergelegd om de binnenstad van Alkmaar toegankelijk te maken

voor enkel duurzaam transport. Hij vertelt over zijn initiatief, waar

Alkmaar nu staat en welke kansen nog niet volledig benut worden.

“Er zijn niet veel andere middelgrote gemeenten met zo’n stevig duurzaam-heidsprofiel als Alkmaar. Alkmaar richt zich namelijk op zowel energie als mobiliteit. Enerzijds voert de gemeente al enkele jaren een goed faciliterend beleid, anderzijds zitten er in de regio echte koplopers: Logistiekcentrum Stad Alkmaar, gP groot en de BIOS-groep met groengas taxi’s.”

CoNCrEET & rESulTAATgErICHT“Met het Energieprogramma heeft Alkmaar een sterk programma en zijn er nu al concrete resultaten geboekt. Dat is al sterk: in veel steden gebeurt er op dat vlak weinig tot niets, of blijft het bij mooie woorden. Wat ik sterk vind is dat Alkmaar zich echt profileert met een eigen, groen gezicht. Een deel van het eigen wagenpark is ‘groen’. Dat maakt de stad tot een geloofwaardige gespreks-partner. Maar ook heeft Alkmaar zich een koploper getoond wat betreft het plaatsen van oplaadpunten en de recente plannen voor een LNg-vulpunt.”

lokAlE INITIATIEVEN“Samen met Logistiekcentrum Stad Alkmaar heb ik een initiatief neergelegd om de binnenstad enkel toegankelijk te maken voor duurzaam transport. Ons idee heeft als doel om meer elektrische voertuigen in Alkmaar te laten rijden. Alkmaar heeft niet zoals de grote steden flinke subsidiebudgetten. Wat je als gemeente wel kunt doen, en dat is voor bedrijven minstens zo interes-sant, is het bieden van privileges in de openbare ruimte. Denk aan een ontheff-ing voor de venstertijden. Venstertijden zijn door de gemeente bepaalde tijd-stippen waarop winkels in een bepaald gebied bevoorraad mogen worden door vrachtwagens.

Meestal is dit tijdstip tussen 7.00 tot 11.00 uur. Elektrische voertuigen kunnen met een ontheffing veel intensiever, buiten de venstertijden om, worden ingezet. Dat is goed voor de businesscase van elektrisch rijden en ook voor een logistieke dienstverlener als Logistiekcentrum Stad Alkmaar is dat echt een voordeel.”

koESTEr dE koplopErS Innovatie komt van individuele bedr-ijven met slimme initiatieven, zoals Logistiekcentrum Stad Alkmaar. Erik gaat verder: “Dit zijn koplopers die je moet koesteren. De rol van de overheid is hier-bij beperkt, maar wel zeer relevant. Voor het verwezenlijken van duurzaamheids-doelstellingen is nauw contact met de koplopers essentieel. Daarbij is het van belang dat wij ons realiseren dat inno-vatie maatwerk vergt. Bedrijven die een stapje extra zetten verdienen – letterlijk - meer ruimte.”

kANSEN “Het elektrisch rijden heeft de gemeente Alkmaar, gezien het groeiend aantal laad-punten, goed opgepakt. Het gebruik moet echter ook gestimuleerd worden, daarom is investeren in communicatie gewenst. Daarnaast zijn er ook trends, en daarmee kansen, die nog onvoldoende aandacht krijgen. Er kan op een groen en verantwoord karakter gestuurd worden via aanbestedingseisen of via de inrich-ting en regelgeving in de openbare ruimte. Denk ook aan de samenwerking met duurzame toeleveranciers van (semi) publieke organisaties, bijvoorbeeld op het gebied van koffie en papier. Duurzame initiatieven kunnen ook beloond worden met bepaalde privileges. Dit zijn kansen die in mijn ogen nog niet volledig benut worden in Alkmaar.”

Ook binnen het thema openbaar vervoer ziet Erik kansen voor Alkmaar. “Vanuit leefbaarheidsoptiek heb je mensen immers liever op de fiets dan in het OV. Dat geldt ook als je kijkt naar de maatschappelijke kosten en baten. Op stedelijk niveau kunnen we daarom beter investeren in het fietsen. Er wordt nu al bovengemiddeld veel gefietst in Alkmaar. De toegangswegen naar de binnenstad zijn echter niet allemaal even veilig ingericht. Er zou daarom onder andere meer aandacht moeten gaan naar 30-km zones of een verkeersveiliger inrichting”, aldus Erik Regterschot.

MOBILITEIT

10 11

Uitbreiding warmtenet HVC: nuttige inzet van restwarmte

WArmTEWarmte bepaalt voor een groot deel de behoefte aan energie van zowel particulieren als bedrijven. De warmte die geproduceerd wordt door HVC bij het verbranden van afval kan via water in het warmtenet binnen Alkmaar en haar omgeving worden verspreid en benut. Ten opzichte van CV-verwarming levert het warmtenet namelijk een CO2-besparing tot wel 75% op. Met de aansluiting op het warmtenet wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan de doelstelling om meer gebruik te maken van duurzame energiebronnen. BESTAANdE BouWHet warmtenet in Alkmaar is redelijk uniek. De meeste warmteprojecten richten zich namelijk vooral op nieuwbouw, maar in Alkmaar gaat het warmtenet ook bestaande gebouwen van warmte voorzien. De komende jaren wordt het warmtenet uitgebreid aan de hand van woningbouw- en renovatieplannen. In samenwerking met de woningcorporaties Van Alckmaer, Woonwaard en Kennemer Wonen wordt besproken welke bestaande bouw en nieuwbouw op het warmtenet kan worden aangesloten. Wat is er gebeurd?

De voorbereidingen voor de aanleg van een warmtenet voor nieuwbouwwoningen in Alkmaar is begonnen in 2009. De aanleg ervan startte in 2010. Inmiddels heeft het warmtenet een lengte van 12 km en levert HVC warmte aan ruim 1.000 klanten, groot- en kleinverbruikers. In totaal worden op dit moment 2850 woningequivalenten voorzien van warmte uit de afvalenergiecentrale. En het aantal klanten blijft groeien. In de loop der jaren is het warmtenet stapsgewijs verder aangelegd. Het tracé ligt al in de Boekelermeer, Overdie en is ook naar Oudorp uitgerold. Begin 2015 is er een mijlpaal bereikt, doordat het warmtenet onder het Noordhollands kanaal is doorgegaan. Hierdoor ligt de route naar Overstad en Oudorp in het bereik. Naast de aansluitingen op de Boekelermeer, het AZ stadion, Petrus Canisius College en Schelphoek kunnen nu ook de aansluitingen op o.a. het woningbouwproject Veneetse Kade, De Telefooncentrale en Stadswerk 072 aan de lijst worden toegevoegd.

Wat gaat er nog gebeuren?

Uiteindelijk kan het warmtenet zo’n 10.000 woningen en bedrijven in Alkmaar, Heiloo, Heerhugowaard en Langedijk van duurzame warmte voorzien. Dit levert dan een

Alkmaar heeft op haar grondgebied aan HVC een bijzonder nutsbedrijf.

Voor haar aandeelhouders waaronder de gemeente Alkmaar is de HVC

verantwoordelijk voor duurzaam afvalbeheer en de productie van duurzame

energie. die energie wordt geleverd aan gemeenten, waterschappen, bedrijven

en particulieren. daarnaast ondersteunt HVC gemeenten bij maatregelen om

lokaal te verduurzamen.

Bij de aanvang van het Alkmaars Energieprogramma is ten doel gesteld om

in 2015 5000 woningen op het warmtenet aan te sluiten. In totaal worden op

dit moment 2850 woningequivalenten van warmte uit de afvalenergiecentrale

voorzien. Verwacht wordt dat dit aantal eind 2015 zal opgelopen tot circa 3500.

In het algemeen kan worden gesteld dat het beoogde aantal niet is bereikt

door achterblijvende investeringen als gevolg van de verslechterde

economische situatie.

10 11

“De weg ligt vrij voor verdere uitbreiding van het warmtenet”

UITBREIDINg WARMTENET

Het belang van het benutten van bestaande warmte neemt toe. Vooral nu we

versneld minder afhankelijk willen zijn van fossiele bronnen en van rusland.

Aansluiting van nabij gelegen nieuwbouw op het warmtenet ligt voor de hand.

de toepassing in de bestaande bouw ligt soms wat ingewikkelder, omdat de

ondergrondse infrastructuur moet worden aangepast. de zoektocht naar het

optimaal benutten van bestaande warmte gaat door. Chris kuijten, directeur

Energie bij HVC, licht dit verder toe.

“HVC is een nutsbedrijf van en voor 46 gemeenten en 6 waterschappen, waaronder gemeente Alkmaar. Onze opdracht is om onze aandeelhouders te helpen bij het realiseren van hun doelstellingen op het gebied van herge-bruik van grondstoffen, afvalbeheer en

duurzame energie. Wij scheiden aan de bron zoveel mogelijk afval en verwerken dit tot nieuwe grondstoffen. Van het afval dat niet tot grondstof kan worden opgewerkt, produceren wij door middel van vergisting en verbranding duurzame energie.”

besparing van 15 kiloton aan CO2-uitstoot op. Dit is vergelijkbaar met 90 miljoen niet gereden autokilometers ofwel de jaarlijkse uitstoot van 6000 middenklasse auto’s. Dat is een belangrijk deel van de besparing die Alkmaar nog voor 2020 moet realiseren.

HVC heeft dit jaar een SDE+ subsidie aangevraagd voor de investering in de verdere uitbreiding van het tracé naar Heerhugowaard en Langedijk. Als de subsidie medio dit jaar wordt toegekend, lijkt de uitbreiding zeker. Daarmee komt ook de aansluiting van de projecten Vroonermeer-Noord en Vaart binnen bereik en worden de mogelijkheden om corporatiebezit aan te sluiten ook vergroot.

MOBILITEIT WARMTENET ISOLATIE ENERGIEOPWEKKING EIGEN BEDRIJFSVOERING

12

“Ik Hoop sAMEn MEt wEtHoUDEr nAgEngAst nog VElE MIjlpAlEn tE bEHAlEn”

WArmTENET“HVC is in 2002 begonnen met het huidige warmtenet en we breiden gefaseerd uit. Het net in Alkmaar is nu 12 kilometer lang. Het warmtenet benut warmte die anders verloren zou gaan. Bij het verbranden van restafval, materiaal dat voor ruim 50% van biologische of organische oorsprong is, komt veel energie vrij. Hier maken we eerst zoveel mogelijk elektriciteit van. De warmte die dan nog overblijft gebruiken we voor de voeding van het warmtenet. Huizen die zijn aangesloten op het warmtenet hebben geen fossiele brandstoffen meer nodig.”

uITrol Net als waterleidingen wordt een warmtenet onder de grond aangelegd. Chris licht toe: “Dit betekent meestal de bestaande bestrating openbreken en op sommige plekken, zoals onder het Noordhollands Kanaal of onder een weg door, een boring uitvoeren waarbij de leidingen na de boring worden ingetrok-ken.” De aanleg van het warmtenet is een lange termijn investering, maar verloopt volgens planning. “We proberen de aanleg zoveel mogelijk te combineren met werk-zaamheden van andere (nuts)bedrijven en leveranciers. Soms komen we onder de grond infrastructuur tegen die er volgens tekeningen niet of op een andere plek zou moeten liggen. Dit kan voor vertraging zorgen. Inwoners kunnen bij de aanleg te maken krijgen met werkzaamheden. Soms geeft dat enige hinder, maar het is altijd van tijdelijke aard.”

NIEuWBouW VErSuS BESTAANdE BouWChris gaat verder: “Bij nieuwbouwproject-en ligt de grond en de infrastructuur rond de te bouwen woningen toch al open. Het aanleggen van het warmtenet kan dan optimaal in de planning van de bouw worden geïntegreerd en er hoeft geen bestrating te worden opengebroken.” Er staat een aantal nieuwbouw projecten in de planning: de Vaart, Vroonemeer-Noord, Overstad, Kanaal oevers en Polderhof. Met de lange termijninvestering van een warmtenet zou het echter zonde zijn om voorbij te gaan aan de bestaande

bouw. Chris legt uit: “Juist omdat de bestaande bouw met beperkte isolatie doorgaans meer warmte verbruikt, kan aansluiting op het warmtenet een interessante optie zijn. Bestaande ge-bouwen in de Nollen en Overstad kunnen aangesloten worden, doordat de leidingen van het warmtenet hier doorheen of vlakbij lopen. In de toekomst gaan we ook de mogelijkheden bekijken van gebieden als Overdie en Kooimeer.”

groTE VErduurzAmINg mogElIjk IN AlkmAArHet energieverbruik in een woning in Nederland bestaat voor tweederde uit warmte. Ongeveer 1000 huishoudens en bedrijven maken in Alkmaar al gebruik van de warmte van warmtenet. Warmte die anders verloren zou gaan. Zij hebben geen CV-ketel meer nodig en hoeven deze dus ook niet te onderhouden of te vervangen. “Warmte is een duurzaam alternatief voor de CV-ketel op gas. Door meer woningen en bedrijven aan te sluiten, is er voor Alkmaar een grote verduurzaming te behalen met het warmtenet. Ten opzichte van een eigen CV-ketel realiseert ieder huishouden dat is aangesloten op het warmtenet, tot wel 75 % minder CO2-uitstoot en dat is dus veel beter voor ons milieu.”

kANSEN“In nauw overleg met de gemeente werken we aan de uitrol van het warmte-net. We zien vooral kansen in de aan-sluiting van gemeentelijke gebouwen op het net. Zo sluiten we nog dit jaar de gemeentewerf aan. Ook is het belangrijk om er samen voor te zorgen dat we geen mogelijkheden onbenut laten. Wij doen ons best om aan te sluiten, de gemeente ziet toe in de vergunningsfase. Zo kunnen we er het maximale uithalen.”

HVC heeft ook warmtenetten in Heerhugowaard en Broek op Langedijk. “Daar gebruiken we nu de zogenaamde warmtekrachtkoppelingen. Dit zijn kleinere energiecentrales die warmte produceren. Op termijn kunnen we deze warmtenetten ook aansluiten op de centrale in Alkmaar. Dan worden ze nog duurzamer dan ze al zijn.”

UITBREIDINg WARMTENET

13

14 15

Isolatie: werken aan duurzaamheid bestaande stad

Wat is er gebeurd?

Advisering op woningniveau De rol van de gemeente is het stimuleren van inwoners en woningcorporaties tot

investeren in verbetering van de bestaande bouw. Diverse projecten zijn uitgevoerd waarin niet alleen de energie-relevante (technologische) aspecten aan bod komen, maar waarin ook de bewoner en zijn energiegedrag centraal staan.

Buurtprojecten Verschillende bewonersprojecten zijn ondersteund bij het gezamenlijk investeren in

maatregelen. Denk aan dak- en vloerisolatie, het aanbrengen van een zonneboiler en/of zonne panelen. Succesvol was het Rembrandkwartier, waar op initiatief van de bewoners en in samenspraak met de gemeente 55 woningen zijn voorzien van spouwmuurisolatie en zonnepanelen. De ondersteuning vanuit de gemeente bestaat uit informatie-uitwisseling, erkenning, organisatorische steun, publiciteit en een financiële bijdrage.

Alkmaar Energie Vanuit een aantal bewonersgroepen uit diverse buurten is Alkmaar Energie ontstaan.

Bij het ontstaan hiervan hebben wij als gemeente actief bijgedragen. Alkmaar Energie is een duurzame energiecoöperatie voor en door Alkmaarders. Het doel van Alkmaar Energie is om in Alkmaar zoveel mogelijk duurzame energie op te wekken. Energie opwekking is belangrijk, maar besparen van energie net zo! Daarom richt Alkmaar Energie zich ook op energiebesparing. Alle activiteiten worden zoveel als mogelijk in eigen omgeving uitgevoerd, zodat het geld in de gemeenschap blijft en de economie van Alkmaar wordt versterkt. Zie: www.alkmaar-energie.nl

Financiële instrumenten Duurzaamheidslening: De duurzaamheidslening is een ‘zachte’ lening die beschikbaar

wordt gesteld voor een eigenaar-bewoner van een woning in Alkmaar. De lening bedraagt minimaal € 2.500,- en maximaal € 15.000,-. In de periode 2010 t/m 2014 hebben we € 277.000,- aan leningen uitgezet tegen een lage rente.

uit een onderzoek uitgevoerd door de huisvuilcentrale (HVC) blijkt dat de Alkmaarse

huishoudens (inclusief transport) verantwoordelijk zijn voor een groot deel (circa 60%)

van het totale energieverbruik binnen de gemeente. de bijdrage in de totale Co2-uitstoot

van de stad is fors. Vooral met de aanpak van de bestaande stad valt enorme winst te halen

in termen als energiebesparing, Co2-reductie en kansen voor toepassing van duurzame

energie.

Ook vanuit sociaal oogpunt is het verduurzamen van bestaande woningen belangrijk. De energierekening vormt een flink deel van de maandelijkse woonlasten. Met name de lagere inkomensgroepen hebben hier last van. Investeringen in energiebesparing verdienen zichzelf op meerdere manieren terug. Het levert niet alleen een lagere energierekening op, maar ook comfortverbetering en een waardestijging van de woning.

Eind 2011 is ten doel gesteld om in 2015 tenminste 4000 woningen te voorzien van uiteenlopende vormen van isolatie. Op basis van de bij de gemeente bekende informatie is het niet vast te stellen of deze doelstelling aan het eind van 2015 zal zijn gehaald. Zowel particuliere woningeigenaren als corporaties hebben de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in duurzaamheidsmaatregelen. De resultaten van al die acties zijn echter niet centraal gemonitord. De komende jaren zal hier meer aandacht naar uit moeten gaan.

ISOLATIE

Subsidies: Via de succesvolle actie ‘Zonnesteek’ zijn in de periode 2010 t/m 2012 subsidies verstrekt voor zonnepanelen. Actueel is de zeer goed lopende ‘Subsidieregeling Energiebesparing Alkmaar 2013 t/m 2015’ voor particuliere woningeigenaren. Meest populaire maatregelen zijn: 1. Plaatsing HR++ glas, 2. Vloerisolatie, 3. Spouwmuurisolatie, 4. Dakisolatie en 5. Zonneboilers.

Ook heeft de gemeente subsidie verstrekt aan tal van scholen en buurthuizen waardoor zonnepanelen geplaatst konden worden. Daarnaast zijn een aantal sportverenigingen voorzien van subsidie, gericht op LED-verlichting of zonnepanelen.

Het duurzaam Bouwloket Duurzaam Bouwloket is een onafhankelijk adviesloket die zich inzet om de verduurzaming

van de gebouwde omgeving te stimuleren en te versnellen. Doelstelling is om dit te bereiken in samenwerking met lokale (gecertificeerde) bedrijven en diverse gemeenten.

Hun website biedt niet alleen informatie voor particuliere woningeigenaren, maar ook voor het MKB. Ondernemers kunnen op de website zien wat er aan een bedrijfspand kan worden verbeterd om jaarlijks veel geld en energie te besparen en wat hierbij de fiscale voordelen zijn. Zie: www.duurzaambouwloket.nl

Het Duurzaam Bouwloket is een samenwerkingspartner van de gemeente. Daarnaast vormen zij hét regionale energieloket, wat samen met het regionaal actieplan een vereiste is voor de VNG om onze regio financiële ondersteuning te bieden.

Wat betreft bewustwording draagt het Duurzaam Bouwloket actief bij aan onze communi catie en plaatst informatie op de website én diverse social media (Twitter, Facebook, Linkedin, Youtube). Daarnaast organiseren zij drie keer per jaar een informatieavond omtrent energiebesparing.

Wat gaat er nog gebeuren?Voor de komende jaren blijft het van belang om particuliere woningeigenaren te verleiden om te investeren in duurzame maatregelen. Hiertoe wil de gemeente een aanbod laten ontwikkelen door geselecteerde lokale bedrijven, waarbij naast technische maatregelen ook een financieel advies op maat wordt gemaakt.

Daarnaast is het de wens dat een nieuwe subsidieregeling van kracht wordt gericht op de particuliere woningbouw. Dit geeft een uitstekende prikkel, zo is gebleken. Bovendien is dit een prima economische impuls voor de lokale bedrijven.

NIEuWBouW Door de economische crisis zijn er relatief weinig woningen gebouwd in de periode 2011-2014. Enkele voorbeelden:

Nollen Oost: het plan is in 6 deelprojecten uitgevoerd (in totaal circa 240 woningen). Er is subsidie toegekend voor laag temperatuurverwarming, zonnepanelen, zonnecollectoren, PV panelen. In periode 2010 – 2014 gerealiseerd;

Zelfbouwers: in de wijk Oudorp zijn 15 zelfbouwkavels op de mark gezet. Dit heeft deels geleid tot meer aandacht voor duurzaam bouwen. Echter is het niet als item naar voren gebracht bij de uitgifte. Hierdoor is er beperkt resultaat behaald;

Urban Earthship: op het voormalige NUON-terrein aan de Helderseweg wordt momenteel een experimentele voorbeeldwoning gerealiseerd die zelfvoorzienend is. Dat wil zeggen geen aansluiting op gas of elektriciteit. Doel hiervan is bouwers te inspireren om duurzamer te bouwen en naar innovatieve mogelijkheden te blijven zoeken.

Vroonermeer Noord: Dit plan is weer opgestart. Inmiddels is de EPC aangescherpt naar 0,4 en is het eenvoudiger geworden met warmtenet om energieneutraal te bouwen. Ook hebben we een richtlijn laten opnemen voor inpassing van zonnepanelen ten behoeve van energie-neutraal bouwen naar EPC 0.

MOBILITEIT WARMTENET ISOLATIE ENERGIEOPWEKKING EIGEN BEDRIJFSVOERING

1716

“Duurzaamheid beïnvloedt de betaalbaarheid van onze woningen”

ISOLATIE

Het Energieakkoord is een Nederlandse overeenkomst uit 2013 tussen de

overheid en ruim veertig organisaties over energiebesparing, duurzame

energie en klimaatmaatregelen. Het voornaamste doel van de afspraken is

een betaalbare en schone energievoorziening verkrijgen. de Stroomversnelling

is één van de landelijke initiatieven die ontstaan is naar aanleiding van het

Energieakkoord. marnette Vroegop is Conceptontwikkelaar bij Woonwaard en

vertelt over dit initiatief, waarvan Woonwaard één van de initiatiefnemers is.

“Duurzaamheid is een heel belangrijk thema voor Woonwaard, omdat het direct effect heeft op de woonlasten van onze huurders. Steeds meer huurders hebben problemen met rondkomen. Een energie-zuiniger huis zorgt voor een lagere energierekening. En daar zijn onze huurders bij gebaat.”

WoNINgEN BETAAlBAAr HoudEN“Corporaties werken voor een specifieke doelgroep: mensen met een kleinere portemonnee. We moeten er dan ook primair voor zorgen dat wonen betaal-baar blijft. Daarvoor is het van belang om bij onderhoud energiebesparende maatregelen te nemen. Bij woningen die we nog lang willen verhuren, maar ingrijpend moeten worden gerenoveerd, is de aanpak van de Stroomversnelling handig. Dat komt doordat we de ener-gierekening van de huurder inzetten om de renovatie financieel mogelijk te maken. In de praktijk betekent dat: de huurder betaalt na de renovatie nul euro aan het energiebedrijf, maar een vergoeding aan ons voor de ingreep. Die vergoeding is gelijk aan de gemid-delde kosten voor elektra en gas van de afgelopen drie jaar. Zo krijgt de huurder een comfortabele woning tegen gelijke woonlasten.”

dE STroomVErSNEllINgDe Stroomversnelling is een initiatief van zes corporaties, waaronder Woonwaard, en vier landelijke bouwbedrijven. Het doel is om huurders via renovatie een

comfortabele, veilige en betaalbare woning aan te bieden. De woning moet daarvoor net zoveel energie opwekken als bewoners, onder normale omstandigheden, verbruiken. Dit wordt ook wel een Nul-Op-de-Meter-woning genoemd. Marnette: “Woningcorporaties in Nederland staan voor een enorme uitdaging. In de jaren ’60 en ’70 zijn heel veel woningen gebouwd die nu toe zijn aan een renovatie. Die hoeveelheden kun je niet op een traditionele manier reno-veren. Dat zou veel te lang duren en te kostbaar zijn. Dan moet je op zoek naar andere manieren van renoveren en finan-cieren. De Stroomversnelling is daarop een antwoord.”

HuurdErS HEBBEN kEuzE“Eind 2013 hebben Woonwaard en BAM Woningbouw een prototype gebouwd in Heerhugowaard. In januari 2014 hebben we een buurtborrel georganiseerd om de woning aan de directe omgeving te presenteren. De buurtbewoners waren enthousiast. Niet in de techniek, maar wel in het resultaat: een comfortabele woning die niets meer kost dan ze nu betalen. Ze merkten vooral dat de woning minder tochtig en vochtig was. En natuurlijk trokken de nieuwe keuken, badkamer en toilet veel bewoners over de streep.”

De keuze bij de huurders leggen werkt heel goed. Door het bekijken van de protowoning kunnen ze zelf de voordelen zien en ervaren. “Vervolgens nemen ze

samen met hun buren de beslissing om deel te nemen aan het project”, vertelt Marnette. “Want pas als het hele blok overtuigd is en mee wil doen, starten we met de Stroomversnellingsrenovatie.”

EVAluErENEr zijn op dit moment 55 woningen in Heerhugowaard via De Stroomversnelling gerealiseerd. Die vallen allemaal nog in de fase van prototypering. De aanpak daarvan wordt grondig geëvalueerd, zodat de leerpunten in een mogelijk vervolgtraject kunnen worden meegenomen. Als de evaluatie positief uitvalt gaat Woonwaard in Heerhugowaard een vervolgserie maken. “Onze focus ligt op De Stroomversnelling. Maar niet alle huurwoningen van Woonwaard zijn geschikt om volgens die aanpak te renoveren. We blijven dus ook andere renovaties met duurzaamheids-ingrepen doen.”

NIEmANd AAN gEdACHTMet de innovatieve aanpak van de Stroomversnelling loopt Woonwaard voorop. “Dan loop je ook tegen zaken aan

waar niemand nog aan heeft gedacht”, vertelt Marnette. “Zo zetten niet alle energiebedrijven direct de voorschotnota op nul. Omdat veel huurders het extra bedrag niet kunnen betalen, hebben we intensief contact met verschillende ener-gieleveranciers om toch te regelen dat de voorschotnota naar nul gaat. Vaak betekent dat dat ze niet hun standaard-proces kunnen volgen, maar een apart proces moeten inregelen. gelukkig werken de energiebedrijven allemaal mee aan oplossingen.”

SAmENWErkINg mET gEmEENTE“Met de gemeente willen we graag afspraken maken over energieprestaties. Welke ambitie heeft de gemeente daarin? Welk resultaat is daar de komende jaren voor nodig? Als wij vervolgens de ruimte krijgen om in te vullen hoe we dat doen – met welke techniek en aan-pak – dan kunnen daar mooie dingen uit ontstaan. Dat zie je nu ook binnen De Stroomversnelling. Je daagt de markt uit om gewilde producten te ontwikkelen en écht te innoveren.”

“jE DAAgt DE MArkt UIt oM gEwIlDE proDUCtEn tE ontwIkkElEn En éCHt tE InnoVErEn.”

18 1918

“DE gEMEEntE AlkMAAr HEEft ons DE kAns

gEgEVEn oM DIt op tE zEttEn VAnUIt EEn

AfstUDEErprojECt”

5

“Het Duurzaam Bouwloket is een digitaal en fysiek loket waar inwoners en ondernemers terecht kunnen voor al hun vragen op het gebied van duurzaam (ver)bouwen, energiebesparing en ener-gie opwekken. Het Duurzaam Bouwloket treedt hierbij op als intermediair tussen overheid en bedrijfsleven. Vanuit de gemeente zelf was hier behoefte aan. De huidige woningvoorraad verouderd. Daarnaast zijn er landelijke verplichtingen qua energiebesparing. Het loket is om die reden ontstaan, om het proces naar ener-gieslimme woningen te versnellen. Maar ook om vraag naar duurzame woningen vanuit de bewoners zelf te creëren.”

BEHoEFTE AAN ComForTVErBETErINg“Hoewel we ook beschikbaar zijn voor het MKB, komen de meeste vragen van bewoners. Daarom willen we in de

toekomst meer de wijk in, naar de mensen toe. Het gaat pas leven op het moment dat duurzaamheid gaat spelen, dus bijvoorbeeld bij het bouwen van een nieuwe energiezuinige woning. Of bij het verbouwen van een bestaande woning. Het merendeel van de vragen is gericht op comfortverbetering. Dat valt op. Het verbeteren van de luchtkwaliteit in huis. Eigenlijk het verbeteren van de leefbaarheid binnen de eigen omgeving. We geven ook veel advies op het gebied van energiebesparing, waarbij we samen met de bewoners een concreet stappen-plan maken. Het Duurzaam Bouwloket heeft dus niet alleen een adviserende rol, we gaan concreet met bewoners aan de slag.”

ToEkomST“De komende jaren kunnen we binnen de bestaande bouw het verschil maken, want er wordt niet veel nieuw gebouwd. Woningcorporaties hebben al planningen en begrotingen. Dus onze uitdaging ligt met name in de particuliere bestaande bouw. Onze focus ligt dan ook op het verduurzamen van bestaande woningen. De toegevoegde waarde van de gemeente ligt in de ondersteuning van communicatie op dit vlak. De gemeente is namelijk een betrouwbare partij die verbindt. De opkomst en resultaten zouden nog beter kunnen zijn als de gemeente mede-organiseert, verbindt en communiceert. Kansen liggen er ook om interne gemeentelijke afdelingen en programma’s meer te verweven met duurzaamheid. Promoot het thema duurzaamheid onder de inwoners. Breng het op een positieve en vernieuwende manier onder de aan-dacht, zodat het onderwerp trendy wordt en meer gaat leven. Zo kunnen wij ook onze zichtbaarheid vergroten.”

Twee oud klasgenoten, roy langedijk en raoul Santibanez, hebben samen het

duurzaam Bouwloket opgericht in 2010. Beiden studeerden Bouwmanagement

en Vastgoed bij Hogeschool InHolland in Haarlem.

de website www.duurzaambouwloket.nl was hun afstudeerproject. raoul deelt

zijn verhaal, waarin hij uitlegt waar het loket voor staat, wat ze doen en hoe

de toekomst eruit ziet.

dE ‘BIg FIVE’ Raoul: “We merken dat er behoefte is aan onafhankelijke deskundigheid.” Via ons digitale loket kunnen we goed zien op welke maatregelen er het meest gezocht wordt en waar men onze hulp bij nodig heeft. Vijf maatregelen springen er, ongeacht de regio, echt uit. We noemen ze de ‘big five’: het plaatsen van zonnepanelen, spouwmuurisolatie, het vervangen van de CV-ketel en CV inregelen, vloer- en/of bodemisolatie en tot slot het vervangen van kozijnen en beglazing. Deze vijf onderwerpen kunnen we, gezien de grote vraag naar informatie op dit gebied, beschouwen als trends.”

19

ISOLATIE

“we werken voor 57 gemeenten, maar het loket in Alkmaar is het meest succesvol”

20 21

Energieopwekking: duurzame energie uit Alkmaar

Wat is er gebeurd?

zoNNE-ENErgIE: Op het gebied van zonne-energie zijn de afgelopen jaren diverse projecten gestart en uitgevoerd. Het gaat om particuliere initiatieven die met behulp van subsidierege-lingen mogelijk zijn gemaakt, maar ook om projecten in het kader van de verduurza-ming van maatschappelijk vastgoed en private ontwikkelingen. Hieronder een aantal voorbeelden.

Actie Nu zon op Alkmaar: circa 1500 panelen – 375 kWp – (2012/ 2013) Actie Zonnesteek: 403 panelen – (2011) Actie Zonnesteek: 175 panelen – (2012) + onbekend aantal via Rijksregeling Zon PV: gymlokalen – eigen vastgoed – 11 locaties – 520 panelen – 130 kWp – (2013) Zon op MKB: 120 panelen – 30 kWp (2013) Project Zon op scholen: 5 scholen – centrum ring, in totaal 200 panelen , 50 kWp.

– (2013/2014) Zon op sportcomplexen: ring Alkmaar - totaal 320 panelen – 80 kWp – (2014/ 2015) Zon op buurthuizen / centrum en uitleggebieden: 600 panelen – 150 kWp

- (2014/ 2015)

WINdENErgIE: 1 windmolen Boekelermeer: locatie Liefting 2,5 MW – (2014)

Wat gaat er nog gebeuren?

AZ: AFAS stadion – 1000 panelen – 405 kWp – (2015) AZ: AFAS stadion – uitbreiding met 500 panelen 200 kWp - (2016) AZ: Carpoort en oplaadpunten – 80 panelen – 22 kWp - (2015) AZ: parkeerterrein – bij stadion – 800 panelen – 216 kWp - (2016) Zonopscholen II: 5 scholen – 350 zonnepanelen – aanleg (2015) 7x SDE projecten - zie SDE+ Zonneweide Sortiva: 8000 panelen – 2100 kWp- (2015/2016)

SdE+ De Subsidieregeling Duurzame Energie + (SDE+) is een exploitatiesubsidie. De subsidie wordt in 15 jaar uitgekeerd op basis van de geleverde energieproductie. Alkmaar heeft aanvragen ingediend bij het rijk. Deze zijn ook toegewezen voor de aanleg van zonne -panelen op 7 gebouwen. Door deze projecten worden prachtige zon-projecten gerealiseerd in Alkmaar. Zie tabel voor een overzicht:

Er wordt op verschillende manieren duurzame energie opgewekt in Alkmaar. We kennen de

windmolens, de Bio-energiecentrale bij de HVC, het warmtenet van HVC, het vergisten van

gFT-afval bij HVC en zonnepanelen bij particulieren en bedrijven. op dit moment

scoort Alkmaar goed als het gaat om het aandeel duurzame energie dat wordt gebruikt.

dat aandeel bedraagt namelijk circa 8% tegenover een landelijk gemiddelde van 4,5%.

ENERgIEOPWEKKINg

Energy ValleyAlkmaar is een van de deelnemers aan Energy Valley. De redenen hiervoor:a) de regionale ambities voor versterking van het energiecluster in regio Alkmaar én de

invulling van de afspraken die met Taqa en het ministerie van EZ zijn gemaakt over de gasopslag.b) de wens van provincie Noord-Holland om de positie van regio NHN binnen Energy Valley gebied te versterken.

Met de deelname aan Energy Valley kwam vanuit deze organisatie capaciteit beschikbaar voor de regio bij het ondersteunen, coördineren en/of trekken van (duurzame) energieprojecten. Er ontstond een betere toegang tot de rijksgelden voor de Topsector Energie en het politiek netwerk in Den Haag en Brussel. De deelname aan Energy Valley heeft de regio Alkmaar als energieregio op de kaart gezet.

Resultaten Alkmaar heeft met succes het thema biomassavergassing geclaimd binnen Energy Valley. Energy Valley ondersteunt de vestiging van Milena/Olga in Alkmaar en niet de vestiging ervan in groningen.

Regio Alkmaar en Noord-Holland Noord staan op de kaart als energieregio. Overheden binnen Energy Valley hebben Switch getekend: hét noordelijke antwoord op het

Nationale Energieakkoord. De deelname aan Energy Valley heeft mede bijgedragen aan de reservering van 10 miljoen

rijkssubsidie voor Milena/Olga. Opzet van concept en business case InVesta: het centrum voor biomassavergassing en

biedt unieke kansen voor wetenschap en bedrijfsleven, namelijk: kansen voor onderzoek en onderwijs, en kansen voor innoverende en startende bedrijven.

Verbinding van InVesta met IDEA (incubator duurzame energie Alkmaar). Verbinding met innovatiepartners binnen de Energy Valley regio: Energy Academy Europe,

Hogescholen VHL en NHL, Rijksuniversiteit groningen en EnTrance,

DECRASamen met een aantal regio gemeenten heeft de gemeente Alkmaar de Duurzame Energie Coöperatie Regio Alkmaar (DECRA) opgericht. Het doel van DECRA is gezamenlijk duurzame initiatieven te ondersteunen. De deelnemende gemeenten hebben de doelstelling om in 2020 de CO2-uitstoot met 20% te verminderen. Om deze doelstelling te behalen is de regionale samenwerking op het gebied van duurzaamheid versterkt. In het bereiken van deze doel-stellingen heeft DECRA een duidelijke rol: het aanjagen van duurzame projecten via investeringen, waarna de opbrengsten uit deze projecten revolverend worden geïnvesteerd. Het fonds richt zich op duurzame projecten met een regionale uitstraling. Het fonds heeft de ambitie om burgers en bedrijven de gelegenheid te geven te participeren in de duurzame projecten waarin het fonds investeert. Lokale energie-coöperaties (BLACH) worden uitgenodigd om hierin een rol te spelen. Er wordt nu onderzocht op welke manier dat het beste kan.

locatie maximaal maximale Subsidie Vermogen planning aantal panelen gedurende 15 jaar

Stadskantoor 1200 € 463.500,- 300 KW zomer ‘15De Vest 800 € 258.000,- 200 KW zomer ‘15gemeentewerf (Herculesstraat) 1200 € 387.000,- 300 KW 2016Parkeergarage KSE: 180 € 70.000,- 45 KW uitgevoerdDe Pauw (brede school De Rijp) 320 € 103.200,- 80 KW juli / aug ‘15De Meent 1700 € 695.250,- 450 KW sept ‘15Clusius college 600 € 193.500,- 150 KW zomer ‘15

MOBILITEIT WARMTENET ISOLATIE ENERGIEOPWEKKING EIGEN BEDRIJFSVOERING

22 23

Toen Niels Sijpheer van Energygo in november 2012 voor een lezing gevraagd

werd bij Heiloo Energie, raakte zijn collega marcel Elswijk, die van oorsprong

milieukundige is, zo geïnspireerd dat hij besloot tot het oprichten van net zo’n

energiecoöperatie in Alkmaar. marcel vertelt over het ontstaan van de

coöperatie, over de initiatieven die ontstaan zijn en de commerciële kansen.

22

“Alkmaar is klaar voor het zelf opwekken van energie”

“VIA wIjkVErEnIngEn wIllEn wE onzE MIssIE VErkonDIgEn”

“Alkmaar Energie is een energiecoöpera-tie voor en door Alkmaarders. Het doel van Alkmaar Energie is om in de eigen gemeente zelf zo veel mogelijk duurzame energie op te wekken, en te besparen. Dat doen we zoveel mogelijk in onze directe omgeving, zodat het geld in de gemeenschap blijft en de economie van Alkmaar wordt versterkt.”

Projecten waar Alkmaar Energie aan bijgedragen heeft, zijn Nul op de Meter, Zon op de Hortus en Zon op Hal25. “Deze projecten leveren groene energie op en daar zijn we trots op. Wij benaderen en verbinden lokale partijen bij dit soort projecten. Om dit te kunnen bereiken werken we met zeer actieve leden samen

CommErCIëlE kANSEN“Bewoners gaan steeds meer zelf energie opwekken. Lokale distributie is daarbij belangrijk, dus efficiënt omgaan met energie. Wanneer de gemeente daarop focust komt dit ten goede aan het imago van de stad. Er ontstaan commerciële kansen en werkgelegenheid wanneer een project als Nul op de Meter gaat rollen. Maar denk ook aan duurzame leningen voor inwoners. Of aandelen in

windmolens. Ook verwachten we nog meer ‘Zon van je Buur’ projecten te kunnen realiseren. Dat zijn projecten waarbij je daken kunt huren die voor-zien zijn van zonnepanelen. Bewoners en bedrijven krijgen op deze manier de kans om te investeren. Er zijn nog meer van dit soort projecten in ontwikkeling.

duurzAAmHEId IN dE ToEkomSTDe komende vijf jaar wil Alkmaar Energie uitgroeien tot een actief, professioneel en duurzaam energiebedrijf dat zich richt op de lokale markt. “Onze focus ligt op het vergroten van het ledenbe-stand, de afnemers van groene energie, met circa 300 nieuwe leden per jaar. Dat zijn 1500 leden en geïnteresseerden in 2020. Hier hebben we nog meer hulp bij nodig van de gemeente. De samenwerk-ing verloopt tot op heden goed. Samen met diverse andere initiatieven zetten wij duurzaamheid op de kaart. Dat gaat verder dan alleen energie. Tussen al deze initiatieven en partijen is onderling weinig afstemming en communicatie of finan-ciële ondersteu-ning. Op dat vlak is meer professionele hulp vanuit de gemeente welkom.”

Trend: Sharing EconomyMarcel: “Er is een beweging te zien van onderaf. Vanuit de inwoners zelf is er vraag naar transparantie en groene producten. Urban farming of urban agriculture, ook wel city farming genoemd, valt te omschrijven als het houden van bijen, kleinvee en het verbouwen van groente, fruit en kruiden in de stadsom-geving. Ook gaan we nog meer terug naar lokale producten en sharing. De Sharing Economy als trend voor de toekomst. Het aantal initiatieven om dingen te delen of te ruilen groeit explosief. Sharing zal in de toekomst veel meer aandacht krijgen dan nu het geval is. Sharing in de breedste zin van het woord. De gemeente kan op dit soort trends inspelen door te blijven faciliteren.”

23

ENERgIEOPWEKKINg

24

“we raden iedereen aan om een Energiescan uit te laten voeren”richard Verheugd is bedrijfsleider bij Wijkcentrum de oever in oudorp. onder zijn leiding is

er een Energiescan uitgevoerd, waardoor er een flinke besparing op energie heeft kunnen

plaatsvinden. Hij legt uit waarom hiervoor gekozen is en wat er verder gedaan wordt om

het centrum nog meer te verduurzamen.

“We hebben in samenwerking met de gemeente een Energiescan laten uitvoeren, omdat duurzaamheid een aandachtspunt is binnen ons wijkcen-trum. De Oever is een groot pand met elf verschillende zalen. We zijn zeven dagen per week geopend, in totaal is het pand 110 uur per week in gebruik. Qua elektriciteit zijn wij met een 125 KVA aansluiting echt een grootverbruiker. Wij verbruiken in totaal €17.000 aan variabele energie- en netwerkkosten op jaarbasis. Deze gegevens zijn belangrijk om inzichtelijk te hebben, zodat eventuele energiebesparende maatrege-len getroffen kunnen worden. De Energiescan levert hier een grote bijdrage aan.”

“Sinds we in 2007 in dit nieuwe pand gevestigd zijn, hebben we al diverse handige besparende maatregelen toegepast, zoals de keuze voor binnen-verlichting met sensor. Deze gaat pas branden wanneer er ook daadwerkelijk iemand binnen is. De klimaatbeheersing valt te bedienen naar het aantal bezoek-ers. Ook hebben we gekozen voor ramen van dubbel glas en een hoogrendements ketel. We waren dus al op de goede weg, maar we hebben echt stappen kunnen maken dankzij met de Energiescan.”

ENErgIESCAN“Als bedrijfsleider wil je inzicht hebben in het verbruik, daarnaast ben je ook altijd aan het kijken naar mogelijke besparingen. LED-verlichting is hier een voorbeeld van. De gemeente bood ons kosteloos de Energiescan aan, onder leiding van Energygo. De timing was perfect, de scan kwam op het juiste moment om alles eens goed onder de

loep te nemen. Het geeft niet alleen inzicht, je verhoogt door middel van zo’n scan ook de bewustwording onder gebruikers en vrijwilligers.Energygo is de expert op dit gebied en voert de scan uit. Na een intake waarin van alles over het wijkcentrum zelf besproken is, zijn we door het pand gelopen en hebben we alle mogelijke energiebesparingen doorgenomen. Van verwarmingsketel, verlichting, geluid- en lichtapparatuur tot en met ons transportvermogen. Energygo heeft dit verwerkt in een zeer uitgebreid rapport. Kortweg valt er een besparing te realiseren van 20%. Dat is een reductie in de kosten van ongeveer €3.200 op jaarbasis. Dit vraagt echter wel een investering vanuit je reserves.”

BESpArINgENRichard vervolgt zijn verhaal: “Naar aanleiding van de Energiescan hebben we ons transportvermogen verlaagd van 85 naar 45 KW. De scan liet zien dat onze hoogste piek slechts 40 KW vroeg. Een simpele mutatie bij NUON leverde al direct een besparing op van €100 in de maand. Verder hebben wij met onze lichtleverancier gekeken naar een overgang tot LED-verlichting. Nadat de gemeente een subsidie van 50% op de aanschaf van deze verlich-ting toekende, hebben wij voor in totaal €8.000,- aan LED-verlichting kunnen aanschaffen. Zeer interessant, waardoor we op dit moment de meest gebruikte ruimten en zalen aan het omzetten zijn naar LED-verlichting. Dit zal tussen de drie en zeven jaar terugverdiend zijn. Uiteindelijk levert het een besparing van €1.500,- op jaarbasis. De uitvoering van

25

ENERgIEOPWEKKINg

het rapport vindt stapsgewijs plaats en heeft nu dan ook prioriteit.”

De uitkomsten, besparingen en acties naar aanleiding van de scan zijn gecom-municeerd naar alle lagen binnen de organisatie, ook naar de vrijwilligers. Richard: “We houden ze ook op de hoogte van activiteiten die nog gepland staan.

BEWuST & proACTIEF“De Energiescan heeft ons aan het denken gezet, we zijn ons meer bewust geworden qua duurzaamheid en daarnaast zijn we een stuk proatiever geworden. Een aantal energiebe-sparende adviezen hebben we vrijwel

direct kunnen toepassen. Sinds de scan zijn we ons ook aan het oriënteren op zonnepanelen. Dit is echter een hoge investering. De vraag rijst dan ook in hoeverre buurtondernemingen en wijk-centra beschikken over voldoende reserves.”

CollECTIEVE INkoopWellicht kan een collectieve inkoop van energie voor wijkcentra extra bespa-ringen opleveren. Een andere optie is het opzetten van een collectief project, onder leiding van de gemeente, waarbij wijkcentra overgaan op zonnepanelen voor eigen opwekking. Dit kan terugverdiend worden over een periode van twintig jaar.

“DUUrzAAMHEID En EnErgIEbEspArIng lEEft tEgEnwoorDIg ook onDEr DE bEzoEkErs”

26

Eigen bedrijfsvoering

Verduurzaming gemeentelijk vastgoed

Wat het gemeentelijk vastgoed betreft is er gekozen om te starten met de verduur -zaming van het stadskantoor en het stadhuis. In 2014 is actief gekeken naar de rendabele maatregelen die mogelijk zijn om het energieverbruik van beide gebouwen terug te dringen. Onder rendabele maatregelen worden verstaan dié maatregelen die zich binnen 5 jaar terugverdienen. Daarbij komt dat bij het regulier onderhoud en noodzakelijke vervangingen altijd voor duurzame oplossingen wordt gekozen. Na implementatie van een reeks maatregelen zullen keuzes gemaakt moeten worden over welke gemeentelijke gebouwen daarna volgen.

De eerste stappen in de verduurzaming zijn gezet, de volgende maatregelen zijn reeds uitgevoerd. De verdere verduurzaming volgt stapsgewijs.

Plaatsing LED-verlichting in gedeelten van Stadhuis en Stadskantoor. Aanpassing verlichting fietsenkelder Isoleren componenten stookruimte Optimalisatie CV-installatie In het stadskantoor en het stadhuis wordt de verwarming in de warmere

maanden uitgezet. Aanbesteding gezamenlijke groene energie inkoop met andere gemeentes,

uitgevlochten bedrijven en woningcorporatie. Duurzaam inkopen

De organisatie is actief bezig om duurzaam inkopen in de praktijk te brengen. Bij alle aanbestedingen boven de € 50.000 is aandacht voor de duurzaamheidscriteria en in 2014 zijn er bij 14 van de 46 aanbestedingen daadwerkelijk duurzaamheidseisen in de contracten opgenomen. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de zonnepanelen op het Kanaalschiereiland.

Hieronder volgen een aantal concrete voorbeelden van hoe er de afgelopen jaren duurzaam is ingekocht.

Cradle to Cradle-inkoop van goederen voor eigen gebruik. Er ligt 100% recyclebaar tapijt en wordt er gezeten op C2C-bureaustoelen.

Het catering-aanbod bestaat inmiddels voor 50% uit biologische of fairtrade producten.

Toiletten zijn voorzien van duurzame lijn Satino Black accessoires, daarnaast wordt gebruik gemaakt van 100% kringloop papier.

De gemeente heeft 3 benzine dienstauto’s inmiddels vervangen door 3 elektrische auto’s.

Medewerkers hebben allemaal de beschikking over een OV pas. Er zijn elektrische fiets oplaadpunten geïnstalleerd bij de fietsenkelders. Diverse poststromen zijn gedigitaliseerd. Er wordt vergaand afval gescheiden ingezameld. Mogelijkheden composteermachine bedrijfsrestaurant zijn onderzocht maar

bleek niet haalbaar. Pc’s en overige randapparatuur worden sociaal duurzaam hergebruikt. Thuiswerken wordt gestimuleerd.

de directie van de gemeente Alkmaar heeft in het Concernplan 2014 ‘een duurzame

organisatie’ tot onderdeel van haar visie gemaakt. Voor het succesvol behalen van onze

energie-doelstellingen is de voorbeeldfunctie van de gemeente essentieel. daarom moet

duurzaamheid hoog op de agenda van onze netwerkorganisatie staan en moeten de

resultaten hiervan worden uitgedragen – zowel intern als extern.

EIgEN BEDRIJFSVOERINg

Wat gaat er nog gebeuren:

Verdere digitalisering van post/informatiestromen. Teleconferenceruimte wordt meegenomen in de huisvestingsplannen Alkmaar Nabij. Nieuwe aanbesteding producten koffie & theemachines waarbij duurzaamheid wordt

meegenomen tav bekers en fairtrade producten. Opstellen plan van aanpak voor de verdere verduurzaming van de eigen bedrijfsvoering.

“Er zijn nog vele gemeentelijke vastgoedobjecten die we verder gaan verduurzamen”

Duurzaamheid is één van de belangrijkste gemeentelijke beleidsdoelstellingen en ook verweven in het Alkmaarse inkoop-beleid. Het thema leeft nu veel meer dan tien jaar geleden. Dit blijkt uit de vele acties die de afgelopen jaren zijn uitgevoerd op het gebied van duurzaam-heid. Remko: “Duurzaamheid leeft bij alle medewerkers binnen de gemeente. Er zijn een aantal medewerkers, vanuit

verschillende disciplines, die extra actief zijn op dit vlak. Zij zijn onderdeel van het Energieprogramma, waar actief gewerkt wordt aan diverse duurzaamheidsdoelen.”

VoorBEEldFuNCTIE“In de bedrijfsvoering zijn we vooruit-strevender gaan werken op het gebied van duurzaamheid bij inkooptrajecten. In veel van dit soort trajecten neemt de

Binnen de gemeente is remko Huitema verantwoordelijk voor een gedeelte van de facili-

taire bedrijfsvoering en rob kreeberg is een medewerker van het team beheer en

onderhoud van vastgoed. Beiden zijn de afgelopen periode nauw betrokken geweest bij het

verduurzamen van zowel het Stadskantoor als het Stadhuis. ze delen hun ervaringen, hun

visie op het verduurzamen van het gemeentelijk vastgoed en alles wat hierbij komt kijken.

27

MOBILITEIT WARMTENET ISOLATIE ENERGIEOPWEKKING EIGEN BEDRIJFSVOERING

28

paragraaf duurzaamheideisen een prominente rol in binnen het Programma van eisen. Vaak vindt vooraf ook marktverkenning plaats waar expliciet wordt gekeken naar trends op het gebied van duurzaamheid voor het betreffende onderwerp of onderdeel. Zo kunnen we dit vertalen naar goede, maar ook realistische duurzaamheideisen.” Rob vult aan: “We hebben intensief gewerkt aan het verduurzamen van het gemeentelijk vastgoed, zoals het Stadskantoor en het Stadhuis. Dit gaat verder dan energie-besparing. Het gaat ook om het gebruik van duurzame materialen, een gezond binnenklimaat en hergebruik van materialen. De gemeente heeft hierbij een voorbeeldfunctie. Dit betekent dat we actief onderzoeken hoe aan duurzaam-heid gevolg kan worden gegeven. Het is al geruime tijd een aandachtspunt bij nieuw te realiseren gebouwen.”

Al VElE duurzAmE mAATrEgElEN gETroFFENDe afgelopen jaren zijn er binnen de gemeente zelf al vele duurzame maatregelen getroffen. Remko vertelt: “We zijn gestart met het gefaseerd vervangen van de huidige energieverslin-dende verlichting door LED-verlichting. Bedrijfsauto’s zijn vervangen door elektrische auto’s. Ook onze kopieer- en printapparatuur is voorzien van LED-technologie. In onze bestelportal voor kantoorartikelen bij onze leverancier wordt door het systeem altijd een duurzaam alternatief geboden zodat men een keuze heeft. Het aanbod in ons bedrijfsrestaurant is 50% biologisch en de koffievoorziening heeft een Max Havelaar fairtrade keurmerk. Ons apparatuur en meubilair geven we een tweede leven. Dit doen we in samenwerking met De Waaier. De Waaier is makelaar in Maatschappelijk Betrokken Ondernemen. Zij brengt be- drijven en maatschappelijke organisaties in de regio bij elkaar, met als doel

contacten en matches tot stand te brengen. Onze gemeente neemt 100% groene stroom af via onze Alkmaarse afvalverwerker die afval op een duurzame manier verwerkt. Ook het openbaar vervoer wordt gestimuleerd. Zo heeft iedere medewerker een eigen OV-jaarkaart voor het maken van dienst- reizen.” Zijn collega Rob vult hem aan: “Met onderhoud en reparatie wordt afgewogen of een te vervangen onderdeel duurzamer uitgevoerd kan worden. Het wordt niet zomaar één op één vervangen. Ook bij groot onderhoud wordt duurzaamheid meegenomen.”

AdVISErENdE rolHuitema: “Bij het verduurzamen van het Stadskantoor en het Stadhuis zijn wij ieder vanuit onze eigen discipline verantwoordelijk voor een goed beheer van de gemeentelijke panden. Onze rol is om bij ieder beheervraagstuk onszelf af te vragen: zijn er met betrekking tot duurzaamheid zaken die we kunnen ver-beteren? Soms is vooraf onderzoek nodig. Het is iedere keer weer een uitdaging om aan de hand van dat onderzoek een advies zo te formuleren dat het aantrek-kelijk wordt om te kiezen voor een net wat duurzamere variant. Duurzaamheid vraagt soms investeringen die eenma-lig hoger zijn, maar in de toekomst geld gaan opleveren. Ben je in staat dit goed over het voetlicht te krijgen, dan wordt het interessant voor besluitne- mers om te kiezen voor duurzaamheid.” Rob merkt op dat er voor het Stadhuis en het Stadskantoor een Energiescan is uitgevoerd. “Deze scan vormt de basis voor een advies en is erop gericht een beeld te vormen van de bestaande instal-latie en het bouwkundige aspect. Aan de hand van dit beeld worden mogelijke be-sparingsmaatregelen en reeds toegepaste energiebesparingen zichtbaar. De nadruk van de Energiescan ligt op het vinden en formuleren van energiebesparende

rEMCo: “HEt HElpt Als HEt bEstUUr DUUrzAAMHEID Als bElAngrIjk tHEMA blIjft ErkEnnEn En HIEroVEr EEn DUIDElIjkE AMbItIE UItsprEEkt rICHtIng HEt jAAr 2020”

29

EIgEN BEDRIJFSVOERINg

maatregelen en adviezen met een korte terugverdientijd. De uit de scans naar voren gekomen ‘easy wins’ en ‘quick wins’ worden op dit moment verder uit-gewerkt en toegepast.”

duurzAmE projECTEN Nu EN IN dE ToEkomST“Op dit moment zijn we bezig met het vervangen van de verlichting in het Stadhuis. De vele kroonluchters worden zo aangepast zodat hier LED-lampjes in kunnen. Dit bewijst dat nieuwe technologieën prima te verwerken zijn in een monumentale omgeving. Het levert een energiereductie van 80% op met een terugverdientijd van nog geen drie jaar”, vertelt Huitema. Rob licht toe: “Er loopt nog een onderzoek naar de haalbaarheid en rendabiliteit voor het toepassen van LED-verlichting in het Stadskantoor. Ook worden klimaatinstallaties op het Stadhuis en het Stadskantoor verder geoptimaliseerd, zodat hiermee nog meer energie bespaard kan worden, zonder in te leveren op comfort. Vanuit Vastgoed hebben we geadviseerd en bemiddeld om ervoor te zorgen dat Stadswerk072 nog dit jaar aangesloten kan worden op het warmtenet van HVC.” Huitema vult aan: “gebouwen die al duurzaam zijn, maken we in de toekomst nog duurzamer. De brandweerkazerne is daar een goed voorbeeld van. Dit gebouw wordt verwarmd en gekoeld via een

WKO-installatie. Dat wil zeggen een warmtekoude opslag. Het parkeerdek wordt in de winter door middel van vloerverwarming via de warmte van de WKO-installatie vorstvrij gehouden.” Rob geeft aan dat in dit proces recent een ‘omkeerinrichting’ is aangebracht, zodat het gebouw nóg duurzamer wordt. “In de zomer wordt via het dak warmte geladen in de warmtebron van de WKO-installatie. Deze extra warmte kan vervolgens in de winter onttrokken worden voor het verwarmen van het gebouw.”

SAmENWErkEN om kENNIS TE dElENKreeberg: “De input en samenwerking met andere instanties, bedrijven en bewoners is van essentieel belang. Het delen van kennis en ervaring resulteert namelijk vaak in praktische, duurzame oplossingen.” Remko noemt de samen-werking met De Waaier als voorbeeld: “Dit komt alleen maar tot stand door contact over en weer. Daarnaast moeten we als gemeente niet proberen iedere keer het wiel opnieuw uit te vinden. Kijk ook wat er bij andere gemeenten of andere organisaties gebeurt en doe hier je voordeel mee. De crux hierbij is kennisdeling en netwerken.”

FINANCIëlE FlExIBIlITEIT Remko Huitema: “Op dit moment is het soms moeilijk investeringen goedgekeurd te krijgen die zich via de exploitatiebegroting weer laten terugverdienen. Dit zijn nu aparte financiële stromen die soms moeizaam te combineren zijn. Hierdoor blijven er nu soms goede ideeën liggen terwijl dit vaak om investeringen gaat die na verloop van jaren zich laten terugverdienen.”

TrENdRob: “Duurzaamheid is op zichzelf al een trend. Het wordt als van-zelfsprekend toegepast. Dit geldt ook voor gemeentelijk vastgoed. Niet alleen bij onderhoud, verbou-wing of renovatie, maar ook bij nieuwbouw. Er wordt steeds weer afgewogen hoe activiteiten en werkzaamheden op een duurzame manier uitgevoerd kunnen worden.” Remko vult zijn collega aan: “Ook zijn we steeds meer op zoek naar duurzame leveranciers specifiek in onze streek. Vaak zitten de meest innovatieve en duurzame ideeën bij kleine ondernemingen in de regio. Hier hoef je niet ver voor te kijken. geef lokale initiatieven en ondernemers een kans.”

“stadswerk072 heeft een voorbeeldfunctie en neemt graag het voortouw”

30

EIgEN BEDRIJFSVOERINg

Deze materialen slijten nauwelijks en kunnen hergebruikt worden. Wanneer een brug gerenoveerd wordt, kiezen we voor kunststof of beton in plaats van hout. Dit soort materialen zijn het meest voordelig over langere periode. We halen ook hele mooie resultaten nu we aangesloten zijn op het warmtenet. Naast het technische aspect wordt er ook veel energie gestoken om de medewerkers van Stadswerk072 duurzaam inzetbaar te houden met aandacht voor alle generaties in ons bedrijf. Dus het bieden van diverse mogelijkheden om te leren en groeien binnen het bedrijf. Ook geeft Stadswerk072 ruim baan aan stagiaires en biedt het aan bijna honderd mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een baan. Allemaal concrete maatregelen die we getroffen hebben om Stadswerk072 te verduurzamen.”

2016 Ook voor volgend jaar staan er diverse activiteiten en projecten gepland op het gebied van duurzaamheid. gertjan vertelt: “In het nieuwe afvalbeleidsplan zijn allerlei maatregelen opgenomen om het afvalper-centage te verbeteren. Waar we in 2015 al verschillende kolkloze wijken hebben gere-aliseerd, gaan we dit in 2016 verder uitbou-wen. Denk aan Kooimeer Zuid bijvoorbeeld. Wateroverlast wordt effectief aangepakt door de implementatie van slimme infiltrati-estroken die regenwater doorlaten en in de bodem laten infiltreren. Het scheelt enorm in de aanleg en het onderhoud, waardoor een hoop geld bespaard wordt. Bovendien hoeft er minder water gepompt te worden naar de rioolwaterzuivering, wat energie

“Duurzaamheid is voor Stadswerk072 een belangrijk thema, het leeft op alle lagen. We zijn van en voor Alkmaar en willen hier graag aan bijdragen. Qua bedrijfsvoering, maar ook qua werkzaamheden. Onze medewerkers bestaan uit een gemêleerde groep mensen, van ongeschoold tot WO geschoold. Echter elke tak, en daardoor alle medewerkers, heeft direct of indirect met duurzaamheid te maken. Het onderwerp wordt meegenomen in de totstandkoming van het beleid, het heeft invloed op de besluitvorming. Maar ook toeleveranciers worden gescand op duurzaamheid. Onze medewerkers worden hierover geïnformeerd via intranet, maar we lichten ook voorbeelden uit via narrowcasting schermen in ons bedrijfspand”.

CoNCrETE doElSTEllINgEN & rESulTATEN Iedereen binnen Stadswerk072 ontvangt concrete doelstellingen wat betreft duurzaamheid. Het scheidingresultaat is positief gestegen door bewustwording en verbetering om afval weg te brengen. gertjan licht toe: “We werken aan slimme rioolstelsels die een vermindering van energie opleveren. Ook de openbare verlichting wordt aangepakt door voor LED te kiezen. Daarnaast rijden we bij Stadswerk072 met auto’s op aardgas, elektriciteit en met hybride auto’s. Bij onkruidbestrijding maken we geen gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen. In grote delen van Alkmaar maken we gebruik van gebakken klinkermaterialen.

Stadswerk072 is dé onmisbare schakel in een schone en leefbare gemeente. ze onder-

houden wegen, bruggen, straatverlichting, riolering en groenvoorzieningen, zamelen afval

in, maken straten schoon en bieden ondersteuning bij calamiteiten en evenementen. ook

voert Stadswerk072 in opdracht van de gemeente de investeringen uit die gericht zijn op

duurzame instandhouding van deze vakgebieden. met als resultaat: een aantrekkelijke,

goed functionerende en veilige openbare buitenruimte. gertjan de Waard, directeur, aan het

woord over het thema duurzaamheid binnen Stadswerk072.

spaart. Ook komt er een proef met induc-tielaadplaatsen voor elektrische auto’s. Dus je elektrische auto opladen terwijl je over het industrieterrein rijdt! Op de Hogeschool Inholland Alkmaar zijn we bezig met de zogenaamde Energiecel. Dit is een container die restafval omzet naar energie. We noemen deze containers de Waistetransformers. Op het gebied van duurzame inzetbaarheid van personeel wordt het groen- en reinigingsbedrijf, wat vooral veel werk verschaft aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, in Stadswerk072 geïntegreerd.”

STAdSWErk072 IN 2020 “We zijn ook plannen aan het maken voor de verdere toekomst. Via afvalcoaches willen we met de inwoners communiceren over wat in welke afvalbak moet. Dit is nog niet geconcretiseerd, maar het idee is er wel, omdat zwerfvuil nog steeds een issue is. Waar wij erg veel in zien is het gespiegeld inzamelen. Dat bevindt zich nu nog in de testfase en moet in de toekomst verder uitgerold worden. Dit houdt in dat ondergrondse containers een melding geven wanneer ze vol zijn en dat scheelt onze chauffeurs ritten. Ook op andere

vakgebieden zijn we duurzame projecten voor de toekomst aan het opzetten. Tot slot zijn we actief met het monitoren van het rijgedrag van onze chauffeurs om zuinig rijgedrag te stimuleren. Een rapportcijfer voor het rijgedrag moet leiden tot brandstofvermindering. Dit soort zaken gaan we in de toekomst verder uitwerken.”

CommuNICATIE IS dE ToEkomST gertjan vervolgt zijn verhaal: “Wij geloven heel erg in proactieve en heldere communicatie als het gaat om duurzaamheid. Naar buiten treden en bijdragen aan relevante netwerken binnen dit vakgebied. Hierdoor kun je duurzaamheid op de kaart zetten en efficiënt werken aan energiedoelstellingen. Communicatie kan wat dat betreft altijd meer en beter. Hier moeten we vroeg mee beginnen. Wij denken dat we via krachtige en inspirerende communicatie op scholen acht tot tien jarigen kunnen beïnvloeden. Op de Hogeschool van Alkmaar zouden we duurzaamheid moeten koppelen aan een leertraject. Zij zijn de toekomst! Communicatie zorgt ervoor dat het bewustzijn wordt vergroot.”

“nIEUwE ontwIkkElIngEn zoUDEn VAnUIt DE gEMEEntE zowEl CoMMUnICAtIEf Als fInAnCIEEl onDErstEUnD MoEtEn worDEn”

31

bewustwordingBewustwording is een belangrijk onderdeel van het energieprogramma. om

onze duurzame ambities waar te maken, is de hulp van inwoners, bedrijven en

instellingen nodig. de afgelopen vier jaar hebben we met het programma dan

ook actief ingezet op het vergroten van de bewustwording van inwoners,

bedrijven en instellingen.

We hebben verschillende activiteiten georganiseerd om de betrokkenheid te vergroten. Zo konden ondernemers mee doen aan de Let’s DO Award, een regionale prijs voor de meest ‘succesvolle duurzame innovatie’ bij het MKB. En speciaal voor inwoners hebben we ieder jaar een groen Stadsfestival georganiseerd. Tijdens dit Stadsfestival konden bezoekers op een laagdrempelige manier kennis maken met de duurzame ondernemers en initiatieven in Alkmaar. Ook werkten we samen met scholen. Als eerste gemeente uit Noord-Holland heeft Alkmaar zich aangesloten bij Energy Challenges, een energiebe-sparingswedstrijd voor het basis- en voortgezet onderwijs.

Ook hebben we twee mooie campagnes opgezet. Met de energiebesparingscampagne ‘Kost je weinig energie’ wezen we inwoners op de voordelen van energie besparen in huis. Met een paar kleine maatregelen bespaar je al tientallen euro’s per jaar. En afgelopen december stond Alkmaar in het teken van de campagne ‘Heerlijk Eerlijk Alkmaar’. Maar liefst 25 Alkmaarse ondernemers deden mee aan de promotie van (h)eerlijk eten, drinken en winkelen!

33

INITIATIEVEN VANuIT dE SAmENlEVINgDuurzaamheid is hip. In heel Alkmaar zie je nieuwe evenementen ontstaan die in het teken staan van Duurzaamheid. Dit biedt de gemeente de ultieme kans om bij het verkrijgen van bewustwording of gedragsverandering in te spelen op bestaande evenementen, in plaats van het zelf ondersteund. Het afgelopen jaar hebben we een aantal bestaande initiatieven ondersteunt omdat deze een bijdrage leverden aan de programmadoelstelling bewustwording. Zo heeft Bibliotheek Kennemerwaard een reeks bijeenkomsten en interactieve workshops georganiseerd met diverse duurzame thema’s, zoals de deeleconomie, duurzame mobiliteit en duurzame mode. Ook kon dankzij de ondersteuning van het programma het lifestyle event Blits vorig jaar voor het eerst plaatsvinden. Het evenement dat in het teken staat van Beauty, Lifestyle, Inspiratie, Trends & Sociaal, promoot een duurzame levensstijl en laat zien dat duurzaamheid juist heel BLITS is. FAIrTrAdE gEmEENTE CAmpAgNESinds september 2010 is Alkmaar Fairtrade gemeente. Ieder jaar beoordeelt een jury van de landelijke stichting of een fairtrade gemeente nog aan de strenge eisen voldoet. In 2014 is Alkmaar voor de 5e keer uitgeroepen tot fairtrade gemeente. Dit betekent dat de gemeente en veel winkeliers, instellingen en organisaties in Alkmaar fair trade producten verkopen of gebruiken. Deze winkels vind je op de Eerlijk Winkelen Route van Alkmaar. Via een app of de website www.eerlijkwinkelen.nl zie je welke winkels in Alkmaar eerlijke producten verkopen en waar ze zich bevinden. Eerlijke onderne-mers kunnen zich gratis aanmelden voor deelname op de route. Inmiddels is de Eerlijk Winkelen Route uitgegroeid tot een route met maar liefst 36 ondernemers. Ieder jaar neemt het aantal ondernemers dat zich aanmeld voor de route toe.

32

BEWUSTWORDINg

34 35

En nu verder… op naar 2020!Eigenlijk is het een duidelijk verhaal: We zijn er nog niet! de lat ligt hoog voor

wat betreft de duurzaamheidsdoelen, zeker in de regio Alkmaar omdat hier de

ambities ten opzichte van het landelijke Energieakkoord zijn verhoogd. daarom

is het noodzakelijk dat iedereen de komende jaren een bijdrage gaat leveren

om die ambities waar te maken: inwoners, bedrijven, de niet-commerciële

dienstverlening, kennisinstellingen en overheden.

Door (regionale) samenwerking kunnen sneller en efficiënter grote(re) stappen worden gezet. Dit hebben we inmiddels in de praktijk ervaren en wordt onderschre-ven in het ‘regionaal actieplan voor energiebesparing en duurzame energie in de regio Alkmaar 2015-2020’. In dit verband is afgesproken dat we als Alkmaar ons zwaartepunt zullen leggen bij het onderdeel ‘opwekking van duurzame energie’. Met de HVC en het energiecluster binnen onze gemeente-grenzen zijn de juiste randvoorwaarden daarvoor aanwezig. Dit laat onverlet dat een stad met de omvang van Alkmaar ook op andere thema’s moet blijven inzetten om de gewenste verduurzaming te behalen.

Aangezien er ook de komende jaren in regionaal verband intensief wordt samengewerkt en de voortgang van de voorgenomen verduurzaming wordt gemonitord, lijkt het logisch om de gemeentelijke doelen te koppelen aan de vijf sectoren die in het regionaal actieplan worden beschreven, namelijk:

Mobiliteit en Transport Wonen Bedrijven Niet commerciële dienstverlening Duurzame energie

Onder deze sectoren zijn diverse activi-teiten en projecten te hangen in de vorm van een uitvoeringsprogramma. Dat programma moet mede tot stand komen met een diversiteit aan stake-holders uit de samenleving.

Circulaire economie wordt ook als een thema gezien waar een rol voor de gemeente is weggelegd.

De circulaire economie is een economisch systeem dat bedoeld is om herbruikbaar-heid van producten en grondstoffen te maximaliseren en waarde vernietiging te minimaliseren. Anders dan in het huidige lineaire systeem, waarin grondstoffen worden omgezet in producten die aan het einde van hun levensduur worden vernietigd. Er worden kansen gezien om met Stadswerk072 recycling van afval een stap verder te brengen. Initiatieven op het gebied van delen (deeleconomie) worden in dit verband ook als waardevol gezien.

Vanuit de rol van de gemeente is het logisch en noodzakelijk dat de gemeente een verantwoordelijkheid neemt bij initiatieven op het gebied van bewustwording. Bewustwording loopt als een rode draad door alle hierboven genoemde sectoren en thema’s heen. Bewustwordingsinitiatieven moeten uiteindelijk bijdragen aan gedragsverandering bij inwoners en bedrijven en ervoor zorgen dat energiebesparing en investeren in een duurzame samenleving wordt bevorderd. fairtrade en het stimuleren van het gebruik van streekproducten en biologische producten passen ook onder deze noemer.

Om naar de buitenwereld kenbaar te maken waar de gemeente Alkmaar de komende jaren concreet op gaat inzetten in de verduurzaming van Alkmaar en de regio, zal de gemeenteraad worden voorgesteld om dit jaar een nieuw plan uit daarvoor uit te werken.

DOORKIJK 2020

samen werken aan een duurzaam Alkmaar en een duurzame regio!

38

H2X

/ 2

1500

73