evlİ Çİftlerİn spİrİtÜel İyİ oluŞlari İle evlİlİk...

389

ÖzBu araştırmanın amacı, evli çiftlerin spiritüel iyi oluşları ve evlilik doyumları ara-

sındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırmanın desenini nitel ve nicel araştırma yönteminin birlikte kullanıldığı karma desen modellerinden açıklayıcı desen oluşturmaktadır. Araş-tırmanın çalışma grubunu 86 evli çiftten oluşan toplamda 172 katılımcı oluşturmaktadır. Nicel veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu, Spiritüel İyi Oluş Ölçeği ve Evlilik Doyumu Ölçeği kullanılmıştır. Nitel araştırma için yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmış ve veriler, çalışma grubu içinden nitel görüşme için gönüllü olan 7 kişiden elde edilmiştir. Nicel verilerin analizinde SPSS-25 programı kullanılmıştır. Nitel verile-rin analizinde ise içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma neticesinde elde edilen nicel bulgulara göre araştırmaya katılan evli kişilerin Spiritüel İyi Oluşları ve Evlilik Doyumları arasında genel anlamda korelasyonel olarak anlamlı bir ilişki bulunmazken; spiritüel iyi oluşla evlilik doyumu ölçeğinin alt boyutu olan eşin ailesiyle iletişim ve ebe-veynlik alt boyutları arasında pozitif yönlü anlamlı korelasyon bulunmuştur. Bununla birlikte evlilik doyumu alt ölçeklerinden öfke, eşin ailesiyle iletişimi, ekonomik anlayış, ebeveynlik anlayışı ve evlilik doyumu toplam ölçek ortalamalarının cinsiyete göre an-lamlı şekilde farklılaştığı gözlenmiştir. Bununla birlikte eşin ailesiyle iletişim alt faktörü ölçek prtalamaları evlilik yılına göre ve ebeveynlik anlayışı faktörü çocuğa bakan olup olmamasına göre anlamlı derecede farklılaşmıştır. Spiritüel iyi oluş ölçeğinin alt faktörü olan anomi alt faktörü ortalamalarının ise çocuk sayısına göre ve eğitim durumuna göre anlamlı derecede farklılaşmakta olduğu görülmüştür. Nitel bulgularda da nicel verileri destekleyen ve açıklayan bulgulara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Spitiritüel İyi Oluş, Evlilik Doyumu, Maneviyat, Din Psikolojisi, Karma Araştırma.

EVLİ ÇİFTLERİN SPİRİTÜEL İYİ OLUŞLARI İLEEVLİLİK DOYUMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

*) Dr.Öğr.Üyesi,İstanbulSabahattinZaimÜniversitesi,İnsanveToplumBilimleriFakültesiPsikolojiBölümü,(e-posta:[email protected];[email protected]). ORCIDID:https://orcid.org/0000-0002-4872-7386

Turgay ŞİRİN (*)

EKEV AKADEMİ DERGİSİ Yıl: 23 Sayı: 77 (Kış 2019)

390 / Dr. Turgay ŞİRİN EKEV AKADEMİ DERGİSİ

The Relationship between Spiritual Well-Being and Marriage Satisfaction ofMarried Couples

AbstractThe aim of this study is to investigate the relationship between marital well-being and

marital satisfaction of married couples. The pattern of the research is an explanatory pattern from the mixed pattern models in which the qualitative and quantitative research method is used. The study group of the study consisted of 86 married couples with a total of 172 participants. Semi-structured interview technique was used for qualitative research and data were obtained from 7 people who volunteered for qualitative interview. SPSS-25 program was used to analyze the quantitative data. In the analysis of qualitative data, content analysis method was used. According to the quantitative findings obtained from the study, while there was no significant correlation between the Spiritual Well-Being and Marriage Satisfaction of the married individuals who participated in the study, there was no significant correlation between them; A positive positive correlation was found between the sub-dimensions of the spiritual well-being and the marital satisfaction scale, which is the sub-dimension of communication with the spouse's family and parenting. On the other hand, it was observed that the mean scores of marriage satisfaction, anger, communication with the spouse's family, economic understanding, parental understanding and marital satisfaction significantly differed by gender. However, sub-scale scale scales of communication with spouses were significantly different according to the year of marriage and whether the parenting factor was facing the child. The mean sub-factor aomi, which is the sub-factor of the spiritual well-being scale, was significantly different according to the number of children and education level. In qualitative findings, findings supporting and explaining quantitative data were obtained.

Keywords: Spiritual Well-Being, Marriage Satisfaction, Spirituality, Psychology of religion, Mixed research.

1. GirişSpiritüalite,Latince“spiritus”tangelmiştir;“nefesalmak”,“canlıolmak”anlamları

vardır.Dahageniştanımıylahayatıhissetmektir.Spiritüaliteninboyutlarıliteratürde;din,kaygıduyma,umutveaitolmahisleriolaraktanımlanmıştır(Hoeman,2002).Spiritüa-lite,bireyinkendisivediğer insanlarla ilişkilerini,evrendekiyerini,yaşamınanlamınıanlamavekabuletmeçabasıdır.Bununlabirlikteyaşamboyukazanılanbilgilerinbirso-nucuolarakkarşımızaçıkarveyaşamınamacınıoluşturan,bireyeanlamlıgelenunsurlarıiçerir(Çetinkaya,AltundağveAzak,2007).

Spiritüalitedininönemlibirbileşeniolabilirancaksadecedini inanç ilesınırlandı-rılamayangenişbirkavramdır.Spiritüel inançlarınvedeğerlerinkesinolarakbirdinlebağlantısıolabileceğigibidiniinançlarlaaynızamandahiçbirbağlantısıbulunmayabilir.Kısacasıkişininspiritüelboyutlarıolması içindini inancınınolmasıgerekmemektedir.

391EVLİ ÇİFTLERİN SPİRİTÜEL İYİ OLUŞLARI İLE EVLİLİK DOYUMLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Spiritüalite,birvarlıkveyabirgüceinancındaharicindesağlık,hastalık,ölüm,günah,ölümsonrasıyaşamvebaşkalarınakarşısorumlulukkonularındaki inançları içerir.Bumanadaçokboyutlubirolguolduğusöylenebilir(RioveWhite,2016;HillveArkadaşla-rı,2013;HillvePargament,2015).

Moberg andBrusek (1978) spiritüel iyi oluşu iki boyutlu birbirindenbağımsız birsistemolarak tanımlayabileceğimizi söylemiştir.Birincisi dini inanç sistemi içerisindekendindendahabüyükbirgüçleolanilişkiyiiçerenboyut,ikincisiisehayattakiamacınıvehayatınanlamınıfarketmeyiiçerenboyuttur.

SpiritüeliyioluşdurumunungenelsağlıkdurumununönemlibirparçasıstatüsündeolduğuresmiolarakDünyaSağlıkÖrgütütarafından1998’deilanbelirtilmiştir(EkşiveKardaş,2017).

İlgililiteratürdeülkemizdemaneviyatboyutununiyilikhalivesağılıklailişkisiniin-celeyenaraştırmalarbulunmaktadır(Çetinkaya,AltundağveAzak,2007;EkşiveKardaş,2017;Doğan,2006;Doğan,2008;Kasapoğlu,2008;GürsuveAy,2018).

Çetinkaya,AltundağveAzak(2007)tarafındanyapılanbiraraştırmadaspiritüaliteninstreslebaş etme,hastalığın iyileşmesi, depresyonungiderilmesi,maddebağımlılığınınönlenmesivebırakılması,kalphastalıklarındaveyüksektansiyonuönlemede,ağrıgider-mede,engelleridüzeltmevemortaliteileilişkisiolduğuhattabuolgularınolumsuzlukla-rınıazaltmaadına%25geliştiriciolduğugörülmüştür.

İnsanınspiritüelyanıfiziksel,duygusal,sosyalyönükadarönemlidirvetümbubo-yutlarlailişkilidir.DedeliveKaradeniz(2009)kanserağrısınınkontrolüilepsikososyal-spiritüelmodelinbirleştirilmesihakkındayaptıklarıçalışmadakanserağrısınınyönetimiiçinpsikososyalvespiritüelboyutlaraodaklımultidisiplinerbirmodeltanımlamıştır.Bu-radaspiritüellikvaroluşsalstres,dünyagörüşündedeğişim,suçlulukvemanevibarışıklıkyönleriyleelealınmıştır.

GürsuveAy(2018),60yaşüstübireylerdemaneviyatvepsikolojikiyioluş’uince-ledikleri çalışmalarında;manevi iyioluş iledindarlıkdüzeyiarasındaanlamlıbir farktespitetmişlervedindarlıkilemaneviiyioluşarasındapozitifyöndedoğrusalbirilişkininolduğunubelirtmişlerdir.

Yıldırım,KaçmazveÖzkan(2014)ilerievrekanserhastalarınınkarşılanmamışba-kımgereksinimlerihakkındayaptıklarıaraştırmadailerievrekanserhastalarındaspiri-tüelgereksinim%72olarakbulunmuşvesağlıkhizmetindespiritüelihtiyaçlarınçokazdesteklendiğinigöstermiştir.Ayrıcabuaraştırmadahastalartarafındanensıkbelirtilen4spiritüelgereksinimhayattakalmakiçinumutbeslemekvehuzurlubirzihnesahipolmak(%88),hayataanlamverebilmekveonurunukoruyabilmek(%88),dahafazlakarşılıklıinsansevgisideneyimlemek(%100),huzurluölümiçinyardımalmak(%85)olarakbe-lirlenmiştir.

Spiritüel iyi oluşun çeşitli değişkenlerle ilişkisinin incelenme açısındanyurt dışın-dadabazıçalışmalaryapılmıştır.BunlardanilkiRamfeltvediğerlerinin(2002)yaptığı


biraraştırmadavaroluşsalgereksinimininsandanekadarönemlibiralanteşkilettiğinidünyayıvegeçirdiğikanserdeneyiminianlamlandıranhastalardaiçgörüvebaşetmenindahaiyiolduğubildirmişlerdir.

Taylor (2003),248kanserlihasta ileyaptığıçalışmadahastalarınyedispiritüelge-reksinimininkarşılanmasının%40’ındanfazlasındakorkunungiderilmesi,hayatınanlambulmasıveumutlarınartarakkendilerinidinçhissetmelerinisağladığınıbelirtmiştir.

Spiritüelaçıdaniyiolmaileilgiliyapılanbirdiğeraraştırmadakansersürecindepsi-kolojik açıdan sağlamolanbireylerinbu sağlamlığınınkişisel güçlenmeyi artırdığı vehayatayenianlamlarkatmayabaşladığınıayrıcabudurumundaspiritüeliyiolmayayolaçarakyaşamdakiönceliklerikonusundakisıralamalarıyenidenkurduklarınıgöstermek-tedir(ÖzçetinveHiçdurmaz,2017).

Kısacayurtiçindeveyurtdışındayapılançalışmalarspiritüelgereksinimlerinözel-likleyaşamıtehditedenağırhastalıklarveölümeyaklaşıldığıdurumlardaevrenselbirolgu olduğunu göstermektedir (Gürsu veAy, 2018).Ancak spiritüel iyi oluşun evlilikdoyumu ile ilişkisini inceleyenbir araştırmaya literatürde rastlanmamıştır.Bu sebeplearaştırmamızdaspiritüeliyioluşlailişkisiincelenecekdiğerdeğişkenevlilikdoyumuola-rakbelirlenmiştir.

Evlilikdoyumunuanlayabilmekiçinevlilikyapısınıöncelikleaçıklamakgerekmek-tedir.Evlilikfarklıkişiler tarafındanbirçokkez tanımıyapılmışbirdurumdur.Evlilik,eşlerin biyolojik, psikolojik, sosyal yöndenpek çok ihtiyacını karşılayan, kadın-erkekarasındaoluşturulanbirilişkilersistemiolarakdoğacakçocuklarabirstatüsağlayantop-lumsalveyasalbirakittir(Özgüven,2000).

Kaynaklarınbirçoğundaevlilikuyumu,yaşamkalitesiveevliliktemutlulukgibisöy-lemlerinevlilikdoyumununyerinekullanıldığıgörülmüştür.Buaçıdanbirkavramkar-maşasıolduğutespitedilmiştir.Evlilikdoyumununaslındauyumudakapsayanbakım,cinsellikgibitemelbiyolojikihtiyaçlarınyanısırasevgi,rahatlık,huzurgibiruhsalihti-yaçlarınkarşılanmasıylaortayaçıkaniçseldoymuşlukhaliolduğusöylenebilir(Sığırcı,2010).Evlilikuyumudahaçoksorunlarkarşısındaolumlubakışaçısısergileyip,eşlerinbirbiriyleuyumuyakalamasıveçözümeulaşabilmesidir.

Çiftlerinevlilikdoyumlarıüzerineyapılanbirçokçalışmaliteratürdemevcuttur.Bura-dakiçalışmalarfarklıdeğişkenlerleevlilikdoyumuilişkisihakkındabizlerebilgiverebi-lir.ÖrneğinGençözveHünler(2003),92evliçiftüzerindeyaptıklarıaraştırmadaboyuneğicidavranışlarınevlilikdoyumuüzerineetkisiniveboyuneğicidavranışlarveevlilikdoyumuarasındakiilişkidealgılananevlilikproblemleriçözümlemebecerisininoynadığıkritikrolüaraştırmışlardır.Sonuçolarakçiftlerinboyuneğicidavranışlarındakiartışlar,algılananproblemçözmebecerilerinindüşmesinebudurumundaevlilikdoyumlarınınazalmasınanedenolduğuaçığaçıkarılmıştır(GençözveHünler,2003).

Koçak(2008),okulyöneticilerininevlilikdoyumdüzeyleriniçeşitlideğişkenleraçı-sındanincelemiştir.Tokatta206evliokulyöneticisiilegerçekleştirdiğiçalışmadaevlilik


doyumunuyaş,cinsiyet,yaşanılanyerleşimyeri,evliliksayısı,çocuksayısı,evlilikşekligibideğişkenlerleolanilişkisinedairbulgularayervermiştir.

SoyluveKabasakal(2016),evlikadınlarınyaşamdoyumununevlilikdoyumuveça-lışmadurumuileilişkileriniincelemiştir.311kadınüzerindeyaptıklarıçalışmadaanaliz-lersonucundaçalışanveçalışmayanevlikadınlarınyaşamdoyumununistatistikselaçı-dananlamlıdüzeydefarklılıkgösterdiğibulunmuşbumanadaçalışmayanevlikadınlarınyaşamdoyumudüzeyleridahadüşükken,çalışanevlikadınlarınyaşamdoyumudüzey-lerinindahayüksekolduğugörülmüştür.Ayrıcaevlikadınlarınevlilikdoyumuveyaşamdoyumuarasındaortadüzeydepozitifyöndeanlamlıbirilişkiolduğusaptanmıştır.

Yıldız ve Baytemir (2016), evlilik doyumu ve yaşam doyumu arasındaki ilişkideözsaygınınarabulucuetkisihakkında294evlikişiüzerindebiraraştırmayapmıştır.Buçalışmadaözsaygınınevlilikdoyumuveyaşamdoyumuilişkisindeönemliderecedeara-bulucu/kolaylaştırıcıetkisiolduğunuortayakoymuşlardır.Özsaygınınevlilikdoyumuylaönemliderecede ilişkiliolduğubulunmuşveyaşamdoyumununenönemlielementle-rindenbiriolduğugösterilmiştir.Öteyandanaraştırmalarözsaygıfaktörününpsikolojiksağlıküzerindedeetkiliolduğunugöstermektedir(Gürsu,2012).

Yurtdışındadaevlilikdoyumunundiğerdeğişkenleraçısındanincelenmesiyönündeçalışmalarmevcuttur.Orbuch,House,MeroveWebster(1996),evlilikdoyumununevli-liktegeçensüreileilişkiliolduğunubulmuşlardır.Evliliğinilkdönemlerindeyüksekolanevlilikdoyumununsenelerilerledikçedüşmeşeklindebirörüntügösterdiğinibelirtmiş-lerdir.Ayrıca10-20yılarasıevliliklerleevlilikdoyumununenazdüzeyeindiğiniifadeetmişlerdir.

Goodman(1999),evlilikdoyumuilesamimiyetarasındakiilişkiyiincelemiştir.Buikideğişkeninbirbiriylepozitifyöndeistatistikselolarakanlamlıbirilişkisiolduğunuaçığaçıkarmışlardır.

Grandonvediğerleri(2004),evliliklerindeilkseneiçerisindeolançiftlerlebiraraştır-mayapmışveevliliközellikleri,evliliksüreciileevlilikdoyumuarasındakiilişkiyiaçık-layanbirmodelgeliştirmişlerdir.Çalışmadaaltıtaneevliliketkileşimsürecifaktörü,ikitanedüzenleyicideğişkenvearacıdeğişkenolarakdaevliliközellikfaktörlerininevlilikdoyumuüzerindeönemlibiretkiyesahipolduğunuilerisürenbirmodeloluşturmuşlardır.Evliliketkileşimsüreçfaktörleriveevliliközellikfaktörleriarasındakiilişkiistatistikselolarakanlamlıbulunmuştur.Ayrıcadüzenleyicibirdeğişkenolancinsiyetfarklılıklarının,evliliketkileşimsüreçleriveevlilikdoyumuarasındaki ilişkidekadınkatılımcılar içinanlamlıolduğuaçığaçıkmıştır.

Sonuçolarakliteratürincelendiğindehemevlilikdoyumuhemdespiritüeliyioluşlailgiliçalışmalaryapıldığıancakdoğrudanspiritüeliyioluşlaevlilikdoyumununilişkisinedairçalışmayarastlanmamıştır.Bunedenlebuaraştırmanınyapılmasınakararverilmiştir.Buaraştırmaevliçiftlerdespiritüeliyioluşlaevlilikdoyumununilişkisiniinceleyerek,gerekmanevidanışmauygulamalarındagerekseevlilikdoyumunuetkileyenfaktörlerko-nusundaevlilikdoyumunuyenidenelealmakhususundayenibirbakışaçısıoluşturmayıhedeflemektedir.


Problem Durumu Araştırmamızıntemelproblemcümlesi‘Araştırmayakatılanevliçiftlerinspiritüeliyi

oluşlarıileevlilikdoyumlarıarasındaanlamlıbirilişkisivarmıdır?’şeklindedir.AltProblem1:Evliçiftlerinevlilikdoyumuölçeğipuanlarıyaş,cinsiyet,eğitimdu-

rumu,evliliksüresi,ailedekiçocuksayısı,çocuğabakanolupolmaması,çalışmadurumudeğişkenleriaçısındananlamlıbirfarklılıkgöstermektemidir?

AltProblem2:Evliçiftlerarasındaspiritüeliyioluşölçeğipuanlarıyaş,cinsiyet,eği-timdurumu,evliliksüresi,ailedekiçocuksayısı,çocuğabakanolupolmamasıveçalışmadurumudeğişkenleriaçısındananlamlıbirfarklılıkgöstermektemidir?

2. Yöntem2.1. Araştırmanın Deseni Araştırma,evliçiftlerinspiritüeliyioluşlarıileevlilikdoyumlarıilişkisinibelirleme-

yeyönelikhemnitelhemnicelveritoplamayöntemininkullanıldığıkarmadeseninbiralttürüolanaçıklayıcıdesendeyapılmıştır.Açıklayıcıdesendeönceliklenicelverilerölçekyöntemiyle toplanıpanalizedilirardındanbuverilerin tamamlanması içinnitelverilertoplanır(Büyüköztürkveark,2016:258).

2.2. Çalışma Grubu Araştırmanın çalışma grubunu İstanbul Bakırköy’de yaşayan ve araştırmaya katıl-

mayagönüllüolan86evliçift toplam172yetişkinbireyoluşturmaktadır.Araştırmayakatılantoplam172evlibireyin86kişisi(%50)kadın,diğer86kişisi(%50)erkektir.Araş-tırmanınnitel boyutunuoluşturanbireyleri ise nicel çalışmagrubundanderinlemesinegörüşmeyapmakiçingönüllüolmuş7kişioluşturmaktadır.7kişinin5’kadın(%71,42),2kişisi(28,57)erkektir.

2.3. Veri Toplama Araçları Araştırmadakatılımcılarındemografikverilerinitoplamakiçinaraştırmacıtarafından

hazırlananKişiselBilgiFormukullanılmıştır.Nitelverileriçinisearaştırmacıtarafındanoluşturulan7 sorugörüşmeyöntemi ile sorulmuştur.Bununyanındanicel veriler içinspiritüeliyioluşuölçmekamacıylaSpiritüelİyiOluşÖlçeğiveevlilikdoyumunuölç-mekamacıylaEvlilikDoyumÖlçeğikullanılmıştır.Ölçekleredairpsikometriközellikleraşağıdaverilmiştir:

2.3.1. Kişisel Bilgi Formu:Araştırmadaspiritüeliyioluşveevlilikdoyumuileilişkisiolabileceğidüşünülenyaş,cinsiyet,eğitimdurumu,evliliksüresi,ailedekiçocuksayısı,çocuğabakanolupolmaması,kişilerinçalışmadurumuhakkındasorularbulunmaktadır.

2.3.2. Spiritüel İyi Oluş Ölçeği: EkşiveKardaş(2017)tarafından17uzmanıngörüş-lerialınarakyetişkinlerinspiritüeliyioluşlarınıölçmekamacıylahazırlanan49maddelik


ölçek,geçerlilikvegüvenirliği865yetişkineuygulanaraktestedilmiştir.Gereklitestleryapıldıktansonra29maddeiçerenve5’li likertölçeğikullanılarakcevaplandırılanbirölçekhalinialmıştır.Altboyutlarıaşkınlık,doğaylauyumveanomiyiiçeren3faktörlübirölçektir.Likertölçekte1’den5’ekadar,1-Banahiçuygundeğil,2-Banauygundeğil,3-Banabirazuygun,4-Banaoldukçauygunve5-Banatamamenuygunfikirlerinitemsiletmektedir.Ölçektenalınacakpuanaralığı145-29arasındadeğişmektedir.Ölçeğinge-çerlilikvegüvenirlikçalışmalarındaaçıklayıcıfaktöranaliziaşkınlık,uyumveanomi-ninspiritüalitininönemli3boyutuolduğunuaçığaçıkarmıştır.FaktöranaliziaçısındanKaiser-Mayer-Olkinkatsayısıuygunluğunabakıldığında1ile0.5arasıdeğerleruygumkabul edilebilirkenölçeğinKMOdeğeri 0.95 ile çokuygunçıkmıştır.Yapıgeçerliliğiempirikolarakuyumsağlamanınyararınınspiritüeliyioluşiçinsunulanmodeldeaçıkla-yıcıolduğunugöstermiştir.Toplamölçekmaddelerivaryansın%58.337siniaçıklamayıbaşarmıştırveSpiritüelİyiOluşÖlçeği’ninyetişkinlerinspiritüeliyioluşlarınıgeçerlivegüvenilirbirboyuttaölçtüğüsonucunaulaşılmıştır(EkşiveKardaş,2017)

2.3.3. Evlilik Doyum Ölçeği (EDÖ):Evlikişilerinevlilikdoyumdüzeylerinideğer-lendirmekamacıylaCanel(2007) tarafındanoluşturulanEvlilikDoyumÖlçeği(EDÖ)çocuğuolanveolmayançiftleriçinikialtbölümdenoluşmaktadır.Çocuğuolançiftleriçin 101madde, çocuğu olmayan çiftler için 92maddedir.Ölçek ‘Doğru’ ve ‘Yanlış’şeklindecevaplanmaktadır.İkincibölümebeveynlikanlayışıveevlilikleilişkisiniince-lemeyeyönelikolduğuiçinçocuğuolanbireyler içindir.Ölçeğinamacıbireyinevlilikdoyumunaaitolumsuzbakışaçısınıortayakoymakolduğuiçin,ölçektenalınanyüksekpuanlarevlilikdoyumsuzluğunaişarettir.Ölçektendüşükpuanalmak,evlilikdoyumununvarlığınaişarettir.Ölçekteherbirmaddenincevapyükünegöreolumsuzifadelicevaplar1puanalır.Olumluifadeler0puanolarakdeğerlendirilmektedir.Ölçektenyüksekpuaneldeedenbireylerinevlilikilişkileriaçısındanyardımaihtiyaçduyduklarıdeğerlendiri-lebilir.Herbiraltölçekiçinayrıcapuanlamayapılır (Canel,2007).Ölçeğin8 tanealtboyutubulunmaktadır.Bunlar,ilişkimutluluğu,çatışma,yakınlık,evlilikuyumu,öfke,eşinailesiileiletişim,ekonomikanlayışveebeveynlikanlayışıdır.EDÖ’nüniçtutarlılı-ğı,ölçeğintümüveherbiraltölçekiçinayrıayrıhesaplanmıştır.Geneldeölçeğiniçtutarlılıksonuçlarınınçokyüksekolduğugörülmektedir.Budurumölçeğingüvenilirolduğunadairönemlibirgöstergeolarakkabuledilebilir. Sonuçlar,p<.001düzeyindeanlamlıbulunmuştur(Canel,2007).

2.3.4. Nitel Veri Toplama Araçları:Buçalışmadanitelveritoplamayöntemiolarakyapılandırılmamışgörüşmetekniğikullanılmıştır.Yapılandırılmamışgörüşmetekniğindesorularvesıralamalarısabitolmaz,seçeneklerarasındanseçmeyezorlamakyerineaçıkuçlusorularkullanarakzenginveyeterlibilgi toplanmasıhedeflenmektedir(Büyüköz-türk,2016,s.154).Görüşmesorularınınhazırlıkaşamasındanicelaraştırmadakievlilikdoyumuvespiritüeliyioluşhakkındadahaderinlemesinebilgialmakamaçlıaçıkuçlugörüşmesorularışeklindedüzenlenmiştir.


Araştırmadaevlibireylereyöneltilensorularşunlardır:

1) Eşinizlekonuşabildiğinizkonularnelerdir?2) Eşinizsiziençokhangikonudaeleştirir?3) Eşinizinailesininetkisindekaldığınıdüşündüğünüzzamanlarnelerdir?4) Eşinizleberaberyapmaktanhoşlandığınızşeylernelerdir?5) Eşinizleboşzamanlarınızınasıldeğerlendirirsiniz?6) HangiolaykarşısındaAllah’asığınırsınız?7) Hayatınamacısizegörenedir?

2.4. İşlem ve İstatistiksel AnalizAraştırma kapsamında bireylere araştırma konusu hakkında bilgi verilerek ölçme

araçlarıbireyselolarakuygulanmıştır.Katılımcılarayönergehemsözlühemölçeküze-rindeyazılıolarakverilmiştir.Uygulamanicelveritoplamaiçinbireyselolarakyaklaşık20dakikasürmüştür.Ölçekler100kişiyedağıtılmışveölçeklerin14’üeksikdoldurma-dandolayıelenmiştir.Sağlıklıdoldurulan86formileistatistikselişlemlerebaşlanmıştır.Nitelveritoplamaiçin86kişiiçindenrastgeleörneklemyoluylaseçilenleriçerisindenderinlemesinegörüşmeyegönüllüolan7kişiseçilmiş,bukişilerleyarıyapılandırılmışgörüşmetekniğikullanılmışveherbirgörüşme15dakikasürmüştür.AraştırmaverileriSPSS25 istatistikpaketprogramıkullanılarakanaliz edilmiştir.Ölçekortalamalarınınnormaldağılıpdağılmadığı incelendiğinde,ölçeklerinçarpıklıkvebasıklıkdeğerlerinebakılmışvegenelolarak“Evlilikdoyumuölçeği”ve“Spiritüeliyioluşölçeğinin”-1.5ile+1.5değerleridışındakalaraknormaldağılmadığıgörülmüştür.Bunedenleeldeedilenverilerinanalizindenon-parametriktestlerdenMann-WhitneyUveKruskalWallistestle-riilespearmankorelasyonkullanılmıştır.

Araştırmayailişkinnitelverilerisebelirlenenevlibireylerden10.10.2018-15.11.2018tarihleri arasındagörüşmeyapılarak toplanmıştır.Görüşmeesnasında araştırmaya iliş-kinbilgilerverilmiştir.Görüşmedeverilerieksiksiztoplayabilmekamaçlıseskaydıalın-mıştır.Seskaydıtekniğigörüşmeyapılacakkişilereöncedenhaberverilmişveizinlerialınmıştır.Görüşmeortamıkişilerinkendileriniiçtenlikleifadeedebilmelerivehuzurluhissetmeleriamaçlıbirebirkonuşulabilecek,çevredüzeniuygunbirodadayapılmıştır.Katılımcılarınaraştırmadanetkilenmemeleriiçinsorulartarafsızbirşekildesorulmuştur.

Nitelverilerinanaliziyapılırkeniçerikanaliziyapılmıştır.Verilerinanalizidörtbasa-makşeklindegerçekleştirilmiştir:1.Verilerinkodlanması,2.Kodlananverilerintemaları-nınbelirlenmesi,3.Kodlarınvetemalarındüzenlenmesi,4.Bulgularıntanımlanmasıveyorumlanması(YıldırımveŞimşek,2008:228).

Analizsürecindeilkadımolarak,görüşmekayıtlarıveyazılıformlardeşifreedilmiştir.Evlibireylerinsorularaverdikleriifadelerinbenzerliklerinegöregruplandırmalaryapıl-mıştır.Çözümlemelerdegörüşlerialınanevlibireylerebirerkodnumarasıverilmiştir(E1,


E2vd.)Görüşmetekniğiileeldeedilenverilersayısallaştırılarakfrekansveyüzdeolarakifadeedilmiştir.İfadelerdekibenzeröğelercevabauygunbaşlıklardatemalandırılmıştır.Ayrıcanitelaraştırmadaiçgeçerliğisağlamakiçin;bulgularınanlamlılığınıvebütünlüğüaraştırmacıtarafındangörüşmesırasındavesonrasındakianalizsüresincetestedilmiştir.Bulgularıntutarlılığınısağlamakiçinoluşturulanalttemalarvetemalarıoluşturankav-ramlarınbirbirleriiletutarlılığınabakılmışveanlamlıbiryapıoluşturupoluşturmadığıincelenmiştir.Bulgularevlibireylertarafındangözdengeçirilmişvegerçekçibulunmuş-tur.Araştırmanınbulgularıöncedenyapılantahminlerletutarlıbulunmuştur.Dışgeçerliğisağlamak için; ise veri toplama ve anlamlandırılma süreci ayrıntılarıyla açıklanmıştır.Ayrıcabulgularalanyazındakiçalışmalarlatutarlıolupolmadığınoktasındadaaraştırıl-mıştır.Yinearaştırmanınbaşkaaraştırmalarladesteklenebilmesivetestedilebilmesiiçingerekliolanaçıklamalardetaylıcaverilmeyeçalışılmıştır.

3. Bulgular3.1. Nicel Veri Bulguları3.1.1. Demografik BulgularAraştırmayakatılandeneklerin86’sınıkadın (%50),86’sınıdaerkek (%50)birey-

ler,yani86çifttoplam172kişioluşturmaktadır.Araştırmayakatılanbireylerineğitimdurumları;ilkokulmezunuolan28kişi(%16,3),ortaokulmezunuolan20kişi(%11,6),lisemezunuolan32kişi(%18,6),lisansmezunuolan68kişi(%39,5),lisansüstümezunuolan24kişi(%14,0)olaraktespitedilmiştir.Yinearaştırmayakatılandeneklerinçalışıpçalışmamadurumlarıincelendiğindeçalışan120kişi(%69,8),çalışmayan52kişi(%30)olduğugörülmüştür.

3.1.2. Ölçeklere Ait Bulgular Araştırmayakatılanevlibireylereuygulananevlilikdoyumuölçeğivespiritüel iyi

oluşölçeğininsonuçlarıTablo1veTablo2’degösterilmektedir.


Tablo 1: Evlilik Doyumu Ölçeği Betimleyici İstatistikleri

N Ortalama Standard sapma Çarpıklık Basıklık

Faktörler Statis. Statis. Statis. Statis. Std. Hata Statis. Std.

HataİlişkiMutluluğu 172 5,1744 7,17707 1,594 ,260 1,384 ,514Çatışmaboyutu 172 4,1977 3,60333 ,860 ,260 -,108 ,514Yakınlık 172 3,0930 3,84900 1,438 ,260 1,024 ,514Evlilikuyumu 172 12,4651 12,88474 1,364 ,260 ,883 ,514Öfke 172 1,4186 2,18802 1,896 ,260 2,829 ,514Eşinailesiyleiletişim 172 3,1628 3,12809 1,383 ,260 2,548 ,514Ekonomikanlayış 172 ,7791 1,30520 1,625 ,260 1,587 ,514Ebeveynlikanlayışı 172 1,8333 2,46096 1,568 ,283 1,846 ,559Evlilikdoyumu 172 19,3605 18,99530 1,391 ,260 ,983 ,514

Tablo1’degörüldüğüüzere,araştırmayakatılantümevlibireylerinevlilikdoyumuölçeğinden aldıkları puan ortalaması x=19,36; ss=18,99 olarak tespit edilmiştir. Evli-likdoyumuölçeğialtölçeklerinde,ilişkimutluluğu x=5,17,ss=7,17;çatışmaboyutu x=4,19,ss=3,60;yakınlıkaltboyutu x=3,09,s=3,84;evlilikuyumualtboyutu x=12,46,ss=12,88; öfke alt boyutu x=1,41, ss=2,18; eşin ailesiyle iletişim alt boyutu x=3,16,ss=3,12; ekonomik anlayış x=,77, ss=1,30; ve ebeveynlik anlayışı alt boyutu x=1,83ss=2,46olaraktespitedilmiştir.Bunagöregenelolarakörnekleminevlilikdoyumlarınınyüksekolduğusöylenebilir.

Tablo 2: SpiritüelİyiOluşÖlçeğiBetimleyiciİstatistikleri

Faktörler N Ort. Std. Sapma Çarpıklık Basıklık

Statis. Statis. Statis. Statis. Std.Hata Statis. Std.Hata

Aşkınlık 172 66,2326 10,24026 -2,067 ,260 5,057 ,514DoğaylaUyum 172 31,1163 4,16828 -1,376 ,260 2,437 ,514Anomi 172 16,2558 4,12221 ,309 ,260 1,187 ,514Spiritüeliyioluş 172 123,3488 12,93037 -1,135 ,260 1,692 ,514

Tablo2’degörüldüğügibiaraştırmayakatılantümevlibireylerinspiritüel iyioluşölçeğindenaldıklarıpuanortalaması x=123,3ss=12,93;spiritüeliyioluşölçeğialtbo-yutlarındanaldıklarıpuanlarınortalamalarıaşkınlıkaltboyutuiçin x=66,23,ss=10,24;


doğaylauyumaltboyutuiçin x=31,11,ss=4,16;anomialtboyutuiçin x=16,25ss=4,12olarak tespit edilmiştir.Bunagöreörneklemingenel spiritüel iyioluşuyüksekolduğusöylenebilir.

3.1.3. Temel Probleme Dair BulgularAraştırmayakatılanevliçiftlerinspiritüeliyioluşları ileevlilikdoyumlarıarasında

anlamlıbirilişkisivarmıdır?sorusunadaireldeedilenbulgularanalizedilmiştir.Bunagörearaştırmayakatılanevlibireylerinölçeklerdenvealtfaktörlerdenaldıklarıpuanlarınbirbiriyle ilişkisi araştırmanın temel sorusukapsamında incelenmiştir ve bubağlamdaKorelasyonAnaliziyapılmıştır.

Tablo 3: EvlilikDoyumuveSpiritüelİyiOluşÖlçeğiToplamPuanlarıveAlt FaktörlerininKorelasyonAnalizi

Faktörler Evlilik Doyumu

Ebeveylik Anlayışı

Ekonmik Anlayış

Eşin Ailesiyle İletişim

Öfke EvlilikUyumu

Çatışma Boyutu

İlişki Mutluğu

SpiritüelİyiOluş r ,180 ,239* ,023 ,241* ,065 -,155 -,072 -,069

Anomi r ,056 ,125 ,035 ,010 -,034 ,073 -,038 ,072DoğaylaUyum r ,105 ,111 ,153 ,065 ,063 -,198 -,121 -,097

Aşkınlık r -,099 -,116 -,161 -,175 ,048 -,075 -,027 -,007

Tablo3’degörüldüğügibievlilikdoyumuvespiritüeliyioluşarasındagenelanlamdaanlamlıbirilişkibulunamamıştır(r=0,180;p=0.09>0.05).Ancakeşinailesiyleiletişimvespiritüel iyioluşarasındazayıfpozitifyönlübirkorelasyonbulunmuştur (r=0,241;p=0.02<0.05).Yapılankorelasyonanalizindeebeveynlikanlayışıilespiritüeliyioluşara-sındapozitifyönlüzayıfbirkorelasyonbulunmuştur(r=0,239;p=0.04<0.05).

3.1.4. Evlilik Doyumuna İlişkin BulgularAraştırmayakatılanevlibireylerinevlilikdoyumuölçekpuanlarıdemografikdeğiş-

kenleregöreanlamlışekildefarklılaşmaktamıdır?sorusunailişkineldeedilenbulgularagöreçocuksayısınagöreveyaşagöreanlamlıbirfarklılıkolupolmadığınıtestetmekiçinKruskalWallisTestisonuçlarıincelendiğindegruplararasıanlamlıbirfarklılıkolmadığıgörülmüştür(p>0.05).Yineevlilikdoyumuvealtboyutlarınındemografikdeğişkenler-dencinsiyetegöre,evlilikyılınagöreveçocuğabakanbiriolupolmamasınagöreanlamlıderecedefarklılaştığıgörülmüştür(p<0.05).BunagöreEvlilikdoyumuölçekpuanınıncinsiyetegöregruplararasındaanlamlıbirfarklılaşmagösteripgöstermediğinianalizet-meküzereMannWhitneyUtestiyapılmışvesonuçlarTablo4’teverilmiştir.


Tablo 4: EvlilikDoyumuPuanlarınınCinsiyetegöreMann-WhitneyUTesti sonuçları

Cinsiyet N Orta Değer Toplam U z p

ÖfkeErkek 86 38,99 1676,50Kadın 86 50,40 2167,00 628,000 -2,748 ,006

EşinailesiyleiletişimErkek 86 36,60 1574,00Kadın 86 54,08 2325,50 469,500 -3,974 ,000

EkonomikanlayışErkek 86 32,92 1415,50Kadın 86 50,24 2160,50 634,500 -2,981 ,003

EbeveynlikanlayışıErkek 86 36,76 1580,50Kadın 86 44,60 1516,50 370,500 -3,259 ,001

EvlilikdoyumuErkek 86 29,25 1111,50Kadın 86 51,87 2230,50 564,500 -3,112 ,002

Tablo4incelendiğinde,EvlilikDoyumuÖlçeği“öfkealtboyutunda”kadınlarınöl-çekten elde ettikleri puan ortalamasının (x=50,40) erkeklerin ortalama değerinden (x=38,99)dahayüksekolduğugözlenmiştir.Yüksekortalamadüşüköfke anlamınagel-mektedir.Bunoktadaerkeklerinöfkesikadınlardananlamlıderecedeyüksekçıkmıştır.Eşinailesiyleiletişimkonusundakiortalamadeğerkadınlarda x=54,08veerkeklerde x=36,60olarakgözlenmiştir.Bunagöreölçekpuanıeşinailesiyleiletişimkonusundaer-kekler lehinekadınlardananlamlıderecedefarklılaşmıştır.Ekonomikanlayışaltboyu-tundaortalamadeğerlerincelendiğindekadınların x=50,24veerkeklerin x=32,92puanortalamalarınasahipolduğutespitedilmiştir.Ekonomikanlayışkonusundaerkeklerdenkadınlardan anlamlı derecede daha olumlu algıya sahiptir.Ebeveynlik anlayışı alt bo-yutundaortalamadeğerlerkadınlariçin x=44,60veerkekleriçin x=36,76olaraktespitedilmiştir.Ebeveynlikanlayışıbazındadoyumerkeklerdekadınlardananlamlıderecedefarklıçıkmıştır.Evlilikdoyumuölçekpuanortalamalarıkadınlariçinx=51,87veerkek-leriçin x=29,25olaraktespitedilmiştir.Bupuanlararaştırmayakatılançiftlerinevlilikdoyumununtümölçekaltboyutlarındaveölçektoplampuanında,erkeklerdekadınlardananlamlıderecededahayüksekolduğunugöstermektedir.

Araştırmasorularımızdanbirdiğeriolan“Evlilikduyumuevlilikyılınagörefarklılaş-maktamıdır?sorusunacevaparamakiçinyapılanKruskalWallisAnalizlerisonucundaTablo5’dedegörüldüğügibi evlilikdoyumualt ölçeği olan eşin ailesiyle iletişimaltboyutundaevlilikyılınagöreanlamlıderecedefarklılaşmadığısonucunavarılmıştır(p>0.05).

Birdiğeraraştırmasorusu“Evlilikdoyumuçocuğabakanolupolmamasınagörean-lamlıderecedefarklılaşmaktamıdır?”sorusunacevaparamakiçinyapılanKruskalWallisTesti analizleri sonuçları incelendiğinde çocuğa bakan olması ve olmaması durumunagöreyalnızcaevlilikdoyumuölçeğinin“ebeveynlikanlayışı”altölçeğipuanlarınınan-


lamlıderecedefarklılaştığıgörülmüştür(p=0.02<.05).Ebeveynlikanlayışıortalamapu-anlarıçocuğaannevebabadışındabakanbiriolduğunda x=27,09olaraktespitedilmiş;eğerçocuğabakanbaşkabiriyoksaannebabaarasındakiebeveynlikanlayışı x=39,41olaraktespitedilmiştir.Bunagöreevliçiftlerinebeveynlikanlayışıaltboyutuortalama-larının, kendileri dışında çocuklara bakan biri olduğunda anlamlı derecede yükseldiğitespitedilmiştir.

3.1.5. Spiritüel İyi Oluşa İlişkin BulgularAraştırmayakatılanevlibireylerinspiritüeliyioluşlarıdemografikdeğişkenleregöre

anlamlıderecedefarklılaşmaktamıdırsorusunailişkineldeedilenbulgularagörecinsiye-te,yaşa,eğitime,evliliksüresine,çocuğabakanolupolmamasınaveeşineğitiminegörespiritüeliyioluştoplampuanıanlamlışekildefarklılaşmamaktadır(p>.005).

AncakölçeğinaltfaktörüvedemografikdeğişkenleraçısındanyapılanKruskalWallisanalizisonucunda,spiritüeliyioluşölçeğininaltboyutuolananomifaktörününevliçift-lerinsahipolduğuçocuksayısınasıraortalamalarınagöreanlamlıfarklılaştığıtespitedil-miştir(p=0.03<0.05).BudeğişkeneaitbulgularTablo5‘deayrıntılışekildeverilmiştir.

Tablo 5: SpiritüelİyiOluşÖlçeğininAltBoyutuOlanAnomininÇocukSayısınave EğitimDurumunaGöreKruskalWallisAnalizi

Faktör Çocuk Sayısı N Ort. Değer Chi Square p

Anomi

1 42 41,88 10,302 0,032 88 38,133 10 63,34veüstü 4 31yok 28 57,54

Faktör Eğitim Durumu N Ort. Değer Chi Square p

Anomi

İlkokul 28 56,46 13,220 0.01Ortaokul 20 19,60Lise 32 45,00Lisans 68 44,72Lisansüstü 24 42,83

Tablo5’debelirtildiğiüzereanomifaktörüiçinortalamaenyüksekdeğeri3çocuksahibiolanevliçiftlerde x=63,3;onutakibensırasıylaçocuksahibiolmayanevliçift-lerde x=57,54;1çocuğuolanevliçiftlerde x=41,88;2çocuğuolançiftlerde x=38,13vesonolarakda4veüstüçocuğuolanevliçiftlerdex=31görülmüştür.YineTablo6’dagörüldüğüüzerespiritüeliyioluş‘Anomi’altfaktörügruportalamalarıincelendiğindeenyüksekpuanınilkokulmezunukişilerdex=56,46;onusırasıylalisemezunlarıx=45,00;


lisansmezunları x=44,72;lisansüstümezunları x=42,83vesonolarakdaortaokulme-zunlarındax=19,60olduğuanlaşılmaktadır.

3.2. Nitel Veri Bulguları3.2.1. Demografik BulgularAraştırmamızınnitelçalışmagrubunu7evlibireyoluşturmaktadır.7kişinin5’ika-

dın,2’sierkektir.Bu7kişinineğitimdurumları,ortaokulmezunuolan2kişi,lisemezunuolan3kişiveüniversitemezunuolan2kişidir.Evlilikyılları11-15yılarasındaolan1kişi,16-19arasındaolan2kişive20-24arasındaolan4kişidir.Kişilerinmensupolduk-larıailelerinsosyoekonomikdüzeyleridüşükolan1kişi,ortaolan4kişiveyüksekolan2kişidir.Çocuksayısı2olan4kişi,3olan2kişive4olan1kişidir.

3.2.2. Evlilik Hayatına İlişkin Bulgular 3.2.2.1. Evli Bireylerin Eşleriyle En Çok Konuşabildikleri KonularİfadeedilmesıklığınagöreeşlerinençokkonuşabildiklerikonularTablo6’daveril-

miştir.

Tablo 6: EvliBireylerinEşleriyleEnÇokKonuşabildikleriKonular

Eşle konuşulabilen kodlanmış konular fGelecekhedefleri(E1,E2,E3,E4,E6) 5Özelkonular(E3,E4,E5) 3Faturalar(E1,E3) 2Çocuklar(E2,E5,E6,E7) 4

Evlibireylerineşleriyleençokkonuşabildikleri2konusorulupcevaplarıdoğrultu-sundakonularincelendiğindeTablo7’dekodlanmış4farklıkonuortayaçıkmıştır.İfadeedilmesıklığınagöreeşlerinençokkonuşabildiklerikonularşunlardır:Aileningelecekleilgilihedefleri(f=5),ailenineşlerarasındakicinselliğiiçerenözelkonuları(f=3),ailedekiödemelerlealakalıkonular(f=2),çocuklarlaalakalıkonular(f=4).

Kodlanmış ifadeleridestekleyenevlibireyleringörüşlerindenbirkaçışuşekildedir: “Eşimle daha çok gelecekle alakalı konularda konuşabiliyorum (E3)”, “Faturalar ve taksit ödemeleri konusunda çok fazla konuşuruz (E5)”, “Özel konuları açıkça konuşabi-liyoruz (E3)”.

3.2.2.2. Evli Kişilerin Eşleri Tarafından En Çok Eleştirildikleri KonularGörüşmeverilerinegöreeşlerinkendilerindeençokeleştirdiklerikonularTablo7’de

verilmiştir.


Tablo 7: EşlerininKendilerindeEnÇokEleştirdikleriKonular

Kodlar fDağınıklık(E2,E5) 2Fazlakonuşmak(E1,E4,E7) 3Unutkanlık(E2) 1Bütçe(E3) 1Çoktemizlikyapmak(E3,E4,E5) 3Acelecilik(E3,E6) 2Çocuklarınbakımı(E1,E7) 2

Tablo7’degörüldüğügibigörüşmeyapılanevlibireylerineşleri tarafındanençokeleştirildiklerini düşündükleri 2 konu sorulmuşve konular 7 başlık altında toplanmış-tır.Bunlar:Çoktemizlikyapmak(f=3),fazlakonuşmak(f=3),dağınıklık(f=2),aceleciyapı(f=2),çocuklarınbakımı(f=2),unutkanlık(f=1)vebütçe(f=1)konularıdır.

Kodlanmış ifadeleri destekleyen cevaplardan birkaçı şu şekildedir:“Eşim her şey hakkında çok yorum yapmamı istemez(E4)”, “Fazla temizlik yaptığımı düşününce evde kendi kendine söyleniyor (E3)”, “Çocuklara yeterince özen göstererek bakmadığımı söy-ler durur (E7)”.

3.2.2.3. Evli Bireylerin Eşleriyle Boş Zamanlarında Yaptıkları AktivitelerGörüşmeverilerinegöreevlibireylerineşleriyleboşzamanlarındayaptıklarıaktivi-

telerTablo8’deverilmiştir.

Tablo 8:EşleriyleBoşZamanlarındaYaptıklarıAktiviteler

Kodlamalar fGezmek(E1,E2,E5,E6,E7) 5Birşeylerizlemek(E6,E3,E4,E7) 4Sohbetetmek(E1,E2,E3) 3Alışverişyapmak(E6,E5) 2

Eşleriyleboşzamanlarınınasıldeğerlendirdiklerisorulduğundakatılımcılarınverdik-leri cevaplardaki aktiviteler 8 ana başlık altında kodlanmıştır.BunlarTablo 16’da ce-vaplanmasıklıklarınagöreşuşekildedir:gezmek(f=5),birşeyler izlemek(f=4),sohbetetmek(f=2),alışverişyapmak(f=2),yürüyüşyapmak(f=2),akrabaziyaretiyapmak(f=2),kahveiçmek(f=2),çocuklarlavakitgeçirmek(f=1).

Kodlanmışifadelerinaçıkcevaplarındanbirkaçışuşekildeörneklenebilir:“Boşza-manımızpekyokaslındaamaolduğundayaptığımızilkşeybirerkahveyapıpkeyfimizebakmakoluyor(E3)”,“Boşzamanlarımızdaönemliolduğunudüşündüğümüzşeyakraba-


larlamuhakkakbirtoplanmakvesohbetetmekoluyor(E2)”,“Eşimleboşzamanlarımdahemyürüyüşyapıphemdesohbetetmeyiseverim(E1)”.

3.2.3. Spiritüel İyi Oluşa İlişkin Bulgular3.2.3.1. Evli Bireylerin Allah’a Sığındıkları DurumlarNitelverileriçerisindeevlibireylerinAllah’asığındıklarıdurumlaradaireldeedilen

kodlarTablo9’daverilmiştir.

Tablo 9: Allah'aSığınılanDurumlar

Kodlamalar fHerOlayda(E1,E2,E3,E4,E5) 5Hastalıkta(E3,E4,E5,E6) 4DoğalAfet-Savaş-Kaza(E2,E5,E6,E7) 4KötüİnsanlarınŞerrinden(E1,E7) 2ÇocuklarımlaİlgiliKonularda(E3,E5) 2

EvlibireylereAllah’ahangidurumlardasığındıklarısorulduğundaverilencevaplar-dan kodlanan 5 durumTablo 17’de verilmiştir.Bu durumlar ve cevap olarak verilmesıklıklarışuşekildedir:Herolayda(f=5),hastalıkta(f=4),doğalafet-savaş-kaza(f=4),kötüinsanlarınşerrinden(f=2)veçocuklarıylailgilikonularla(f=2).

Kodlanmışifadeleringörüşmesırasındakiaçıkcevaplarındanşuşekildeörnekveri-lebilir:“Allahsadecebirdurumdayardımistenenbirvarlıkdeğildir,herdaimkuvvetiniAllah’tanalmak insanahuzurverir(E2)”,“HastalıkgibidurumlardaAllah’ıdahafazlahatırlarımvekötüyegitmesindiyedahaçokonasığınırım(E3)”,“KötüinsanlarınbizeverebileceğizararlardankorunmakiçinAllah’ıçokanarım(E7)”.

3.2.3.2. Evli Bireylerin Hayatın Amacını AlgılamalarıNitelverileriçerisindeevlibireylerinhayatınamacınıalgılamalarınadaireldeedilen

kodlarTablo10’daaverilmiştir.

Tablo 10: HayatınAmacınınKişilereGöreNeOlduğu

Kodlamalar fAllah'aKullukEtmek(E1,E2,E3) 3HerGeçenGünÖlümeBirazDahaYaklaşmak(E4,E5,E6) 3İslamiyetiÇarpıtmadanOlduğuGibiYaşamak(E1,E2,E7) 3CenneteGirmekİçinİyiİnsanOlmak(E3,E4,E7) 3AileninDevamlılığı(E3) 1ÇocuklarıYetiştirmek(E6) 1


Evlibireylerehayatınamacıkonusundakidüşünceleri sorulduğundaverilencevap-lar6anabaşlıkaltındakodlanmıştır.Tablo18’degösterildiğigibibuamaçlarşunlardır:Allah’akulluketmek(f=3),hergeçengünölümebirazdahayaklaşmak(f=3),İslamiyetiçarpıtmadanolduğugibiyaşamak(f=3),cennetegirmekiçiniyiinsanolmak(f=3),aileyidevamettirmek(f=1)veçocuklarıyetiştirmek(f=1).

Kodlanmış ifadeleridestekleyencevaplardanbirkaçı şuşekildedir:“Allah’akulluketmekbudünyadaki en temel amacımızolarakdüşünüyorum,hayatımadabu şekildeyönveriyorum(E2)”,“Cennetegirmekiçinbudünyabirsınavbizimiçinönemliolandabusınavdangeçmektir(E4)”,“Zamangeçiyorvebizölümeadımadımgidiyoruz,önemliolanölümeyaklaşırkenailenindedevamlılığınısağlamak(E3).

3.2.3.3. Evli Bireylerin Allah’ın Kendilerini Sevdiğini Algıladıkları DurumlarNitelverileriçerisindeevlibireylerinAllah’ınkendilerinisevdiğinialgıladıklarıdair

eldeedilenkodlarTablo11’deverilmiştir.

Tablo 11: Allah’ınKendileriniSevip/SevmediğiniAnladıklarıDurumlar

Kodlamalar fDuaEdinceGerçekleşmesi(E1,E2,E3,E4,E5,E6) 6BanaVerdiğiNimetlerden(E1,E3,E4,E5,E6) 5Hastalığımınİyileşmesi(E2,E7) 2YardımYaptığımdaBelaDefOlunca(E7) 1

EvlibireyleregörüşmesırasındasorulanAllah’ınkendilerinisevdiğiniyadasevme-diğinineredenanladıklarıyönündekisorularaverilencevaplarTablo19’dagösterildiğigibi4konuşeklindekodlanmıştır.Bunlar,duaedincegerçekleşmesi(f=6),banaverdiğinimetlerden(f=5),hastalığımiyileşince(f=2)veyardımyaptığımdabeladefolunca(f=1)şeklindekodlanankonulardır.

Kodlanankonularıdestekleyencevaplardanörneklerşuşekildeverilebilir:“Neza-manbirşeyiçokisteyerekduaetsemmuhakkakgerçekolduğunaşahitoluyorum(E4)”,“Ailem,çocuklarım,eşim,sağlığımbanaverilenbugüzelliklerAllah’ınbenisevdiğinigösterenşeyler(E2)”,“Birhastalığımvardıveameliyatolsamdageçipgeçmeyeceğindenemindeğildidoktorlar.Ancakbenimameliyattansonrageçtihastalığım.Allahbeniçoksevdiğiiçingeçmesineizinverdişeklindedüşünüyorum(E7).

4. Tartışma ve SonuçAraştırmasonucunagörearaştırmanıntemelproblemiolan“Araştırmayakatılanevli

çiftlerinspiritüeliyioluşlarıileevlilikdoyumlarıarasındaanlamlıbirilişkisivarmıdır?”sorusunailişkinyapılannicelanalizlerneticesindeevlilikdoyumuvespiritüel iyioluşarasındagenelanlamdaanlamlıkorelasyonelbirilişkibulunamamıştır.Ancakevlilikdo-


yumuölçeğinin,“eşinailesiyleiletişim”ve“ebeveynlikanlayışı”altboyutlarıilevespi-ritüeliyioluştoplampuanıarasındazayıfvepozitifyönlübirkorelasyongözlenmiştir.

Yinearaştırmasonucunagörearaştırmayakatılanevlibireylerinevlilikdoyumuölçe-ğindenaldıklarıtoplampuanortalamalarınagöreçalışmagrubununyüksekevlilikdoyu-munasahipolduğusöylenebilir.Spiritüeliyioluşölçeğindenaldıklarıpuanortalamasınagöredespiritüeliyioluşlarınınyüksekolduğusöylenebilir.

AltProblem1:Evliçiftlerinevlilikdoyumuölçeğipuanlarıyaş,cinsiyet,eğitimdu-rumu,evliliksüresi,ailedekiçocuksayısı,çocuğabakanolupolmaması,çalışmadurumudeğişkenleriaçısındananlamlıbirfarklılıkgöstermektemidir?

AltProblem2:Evliçiftlerarasındaspiritüeliyioluşölçeğipuanlarıyaş,cinsiyet,eği-timdurumu,evliliksüresi,ailedekiçocuksayısı,çocuğabakanolupolmamasıveçalışmadurumudeğişkenleriaçısındananlamlıbirfarklılıkgöstermektemidir?

Araştırmayakatılanevlibireylerin“evlilikdoyumuölçeğipuanlarıyaş,cinsiyet,eği-timdurumu,evliliksüresi,ailedekiçocuksayısı,çocuğabakanolupolmaması,çalışmadurumudeğişkenleriaçısındananlamlıbirfarklılıkgöstermektemidir?”sorusunailişkinelde edilen bulgulara yapılan nicel analizler sonucunda, katılımcıların evlilik doyumuölçeğitoplampuanıvealtboyutlarıaçısından,çocuksayısınagöre,yaşagöreveevlilikyılınagöreanlamlıbirfarklılıkgöstermediği;ancakevlilikdoyumuvealtboyutlarınındemografikdeğişkenlerdencinsiyetegöre,evlilikyılınagöreveçocuğabakanbiriolupolmamasınagöreanlamlıderecedefarklılaştığıgörülmüştür.

Cinsiyetaçısındaneldeedilenbulgular,erkeklerin“öfkealtboyutu”puanlarınınka-dınlardananlamlıderecedeyüksekolduğunugöstermiştir.Yine“eşinailesiyle iletişimaltboyutunda”ölçekpuanıerkeklerlehinekadınlardananlamlıderecedefarklılaşmıştır.“Ekonomikanlayış”altölçeğipuanlarıdaerkeklerdekadınlardananlamlıderecededahaolumluolarakgözlenmiştir.“Ebeveynlikanlayışı”altboyutundadadoyumerkeklerdekadınlardananlamlıderecedefarklıgözlenmiştir.Bupuanlararaştırmayakatılançiftle-rinevlilikdoyumununtümölçekaltboyutlarındaveölçektoplampuanında,erkeklerdekadınlardananlamlıderecededahayüksekolduğunugöstermektedir.Yineevliçiftlerin“ebeveynlikanlayışıaltboyutu”açısındandoyumun,kendileridışındaçocuklarabakanbiriolduğundaanlamlıderecedeyükseldiğitespitedilmiştir.Literatürde,bizimaraştırmabulgularımızı destekleyen ve desteklemeyen bazı araştırmalara rastlanmıştır. Örneğin,ÇağveYıldırım(2013,s.13-23)811evlibireyleyaptıklarıçalışmadaeldeettikleribulgu-laragörecinsiyet,çocuksayısı,evliliksüresideğişkenlerininevlilikdoyumunumanidarolarak yordamadığını bulmuşlardır.Araştırmada evlilik doyumu genel puanı cinsiyetegöreanlamlıderecede farklılaşmamasıbulgusunudestekleyenbirbaşkaaraştırma524evlibireyleSoyluveKabasakal(2016,s.208-214)tarafındanyapılmıştır.Yaptıklarıçalış-manınsonucundacinsiyetaçısındanevlilikdoyumununanlamlıdüzeydefarklılaşmadığıgözlenmiştir.Ancakevlilikdoyumununevliliksüresiileanlamlıfarklılaşmamasıbulgu-sunudesteklemeyenGreefveMalherbe(2001,s.247-257),evliçiftlerleyaptığıçalışmadaevliliktedoyumuneşlerinevliolarakbirbirleriilegeçirdiklerisüreileilişkiliolduğunuayrıcaevliliksüresiarttıkçadaeşlerarasındayakınlığınarttığınıveevlilikdoyumlarındadabunabağlıolarakartışolacağınıbulmuşlardır.Araştırmabulgusunudesteklemeyen


başkabirçalışmadaTezer(1994)tarafından111evliçiftileyapılmıştır.Buaraştırmadayaşdeğişkenininevlilikdoyumunuanlamlıbirşekildeyordadığıgözlenmiştirvearaştır-mayakatılanevlibireylerinyaşlarıilerledikçeevliliktekidoyumlarınınarttığısonucunavarmıştır.KopperveApperson(1996,s.158-165)cinsiyetveöfkeilişkisiileilgiliyaptığıaraştırmadada ifadeedilenvepasiföfkeninkadınveerkekcinsiyeti arasındaanlamlıderecedefarklılaştığınıbulmuşlardır.

Araştırmayaevlibireylerinspiritüeliyioluşpuanlarıdemografikdeğişkenleraçısındananlamlışekildefarklılaşmaktamıdır?sorusunadairyapılananalizlerneticesinde,spiritü-eliyioluşölçekortalamalarınıncinsiyete,yaşa,eğitime,evliliksüresine,çocuğabakanolupolmamasınaveeşineğitiminegöreanlamlışekildefarklılaşmadığıtespitedilmiştir.LiteratürincelendiğindespiritüeliyioluşuncinsiyetegörefarklılaşmadığınıdestekleyenbirçalışmaGomezveFisher(2005,s.1383,1393)tarafındanyapılmıştır.GomezveFisher(2005,s.1383,1393)3101kadın1361erkeküzerindeyaptıklarıaraştırmadaspiritüeliyioluşuncinsiyetegöreanlamlıderecedefarklılaşmadığısonucunavarmışlardır.Ferguson(2006,s.189-199)kanserteşhisikonulmuşönergenlikvegeçergenlikçağındakierkekvekadınhastalarlayaptığıaraştırmada,spiritüeliyioluşunhemcinsiyetehemdeyaşagörefarklılıkgösteripgöstermediğiniaraştırmıştır.Hastalardayaşilerledikçespiritüeliyioluşunazaldığınıvekadınhastalarınerkekhastalaragörespiritüeliyioluşunundahayük-sekolduğusonucunavarmıştır.Örneklemsayılarıbuaraştırmadakibulguylaçokyakınolduğundandolayıbufarklıbulgununnedeniörneklemsayısıileilgiliolmayabilirancakaraştırmadaönemlibiretkenolankanserhastalığıolankişilerleyapılmasındankaynaklıolabilir.

Araştırmamızdaspiritüeliyioluşölçeğininaltfaktörüolananomifaktörüdeğerininçocuk sayısınagöreveeğitimdurumunagöreanlamlıderecede farklılaşmaktaolduğugörülmüştür.Anomifaktörüspiritüel iyioluşaçısındanolumsuzolanbirdurumdurveeğitiminvebilinçlidoğumkontrolününbukonudaönemliolduğusöylenebilir.

Nitelverilerinbulgularıevlilikdoyumuvespiritüeliyioluşölçeğindeazbilgialabi-leceğimizmaddelerindahaayrıntılıbilgivermesiaçısındanönemligörülmektedir.Ayrıcanitelaraştırmaverileribirkaçönemlinoktadanicelverilerinsonuçlarınıdesteklemektedir.Buaçıdannicelverisonuçlarınıdestekleyennoktalarüzerindedurulacaktır.

Nicel araştırmada evli bireylerin spiritüel iyi oluşları ortalamanın üzerinde çıkmışolduğusöylenebilir.Katılımcılara“Allah’asığındığınızdurumlarnelerdir?”diyesorul-duğunda 7 kişiden 5’i cevaplarının içerisinde “Her olayda” şeklinde cevap vermişler-dir.Buaçıdanbakıldığındannitelaraştırmasorularından“Hayatınüçönemliamacısizegörenedir?”sorusu7kişiyeyöneltilmişve3kişinincevaplarınıniçinde“Allah’akulluketmek”,3kişinincevaplarınıniçinde“İslam’ıçarpıtmadanyaşamak”,3kişinincevap-larınıniçinde“Cennetegirmekiçiniyiinsanolmak”yeralmaktadır.Buanlamdabuikisoruyaverilennitelcevaplar,nicelçalışmadaspiritüeliyioluşölçekpuanınınörneklemgenelindeortalamanınüzerindeçıkmasıverisinidesteklediğisöylenebilir.

Nitelverilerinnicelbulgularıdesteklediğibirdiğernoktada,nitelveriler içerisindekişilerin doğayla uyumu ortalamanın üzerinde çıkmıştır. Nitel çalışmada katılımcılarasorduğumuz “Allah’ın sizi sevip/sevmediğini nereden anlarsınız?” sorusuna 5 kişinin


cevabı“Banaverdiğinimetlerden”başlığıaltındatoplanabilmektedir.Çeşitlinimetlerideğerlendirmealgılarıvedoğaylauyumlarıbunoktadabirbiriyleuyumlugörülmektedir.

Sonuçolarakliteratürdeevlilikdoyumuvespiritüeliyioluşunçeşitlideğişkenleraçı-sındananalizedilmesikonusundaçeşitliaraştırmalaryeralmaktadır.Buaraştırmalarkimizamanbuçalışmadakibulgularıdesteklemektekimizamandabuçalışmadakibulgularlaçelişmektedir(Bkz.GreefveMalherbe,2001;GomezveFisher,2005;Ferguson,2006).Buaraştırmadakibulgularlaçelişensonuçlarolması,gerekörneklemözelliklerininfark-lılığı,gerekspiritüeliyioluşyadaevlilikdoyumununfarklıaltboyutlarıylatanımlan-ması gerekse iki değişken için de belli bir ölçek kullanılmaması etkili olmuş olabilir.Buaraştırmadaevlilikdoyumuilespiritüel iyioluşarasındagenelmanadaanlamlıbirilişkibulunmamışancakspiritüeliyioluşveevlilikdoyumuölçekpuanlarınıntümgrupaçısındanortalamanınüzerindeçıktığıgörülmüştür.Yineörnekleminevlilikdoyumualtölçeklerindenöfke,eşinailesiyleiletişimi,ekonomikanlayış,ebeveynlikanlayışıveevli-likdoyumualtboyutlarındacinsiyetegöreanlamlıfarklılaşmaktaolduğutespitedilmiştir.Yine“Eşinailesiyleiletişim”altfaktörü,evlilikyılınagöreve“ebeveynlikanlayışı”altfaktörünündeçocuğabakanolupolmamasınagöreanlamlıderecedefarklılaşmıştır.Spi-ritüeliyioluşunaltfaktörüolan“anomi”altölçekpuanıçocuksayısınagöreveeğitimdurumunagöreanlamlıderecedefarklılaşmıştır.Anomi’nineğitimdurumunagörefark-lılıkgöstermesibulgusuevliçiftlerdeeğitiminartırılmasının,spiritüelanomiyiazaltarakçiftlerinspiritüeliyioluşlarınaolumlukatkıdabulunulabileceğişeklindeyorumlanabilir.

Sonolarak,ülkemizdeyapılançalışmalarincelendiğinde,literatürdedoğrudanevlilikdoyumuvespiritüeliyioluşarasındakiilişkiyiinceleyençalışmayokdenecekkadarazdır.Bunedenleevlilikdoyumuvespiritüeliyioluşarasındakiilişkiyidetaylışekildeinceleye-cekdahafazlasayıdanitelvenicelaraştırmayapılmasınınevliçiftlereverilecekhizmetleradınaveailekurumunundesteklenmesiaçısındanfaydalıolacağıdüşünülmektedir.

KaynakçaBüyüköztürk,Ş.,Çakmak,E.K,Akgün,Ö.E.,Karadeniz,Ş.veDemirel,F.(2016).Bi-

limsel araştırma yöntemleri. Ankara:PegemYayıncılık.Canel,A.N.,(2007).Ailedeproblemçözme,evlilikdoyumuveörnekbirgrupçalışma-

sınınsınanması.Yayınlanmamış Doktora Tezi,İstanbul:MarmaraÜniversitesi,EğitimBilimleriEnstitüsü.

Çağ,P.veYıldırım,İ.(2013).Evlilikdoyumunuyordayanilişkiselvekişiseldeğişkenler.Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi,4(39),13-23.

Çetinkaya,B.,Altundağ,S.veAzakA.(2007).Spiritüelbakımvehemşirelik. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 8(1),47-50.

Dedeli,Ö. veKaradeniz,G.(2009).Kanser ağrısınınkontrolü ile psikososyal-spiritüelmodelinbirleştirilmesi.Ağrı,21(2),45-53.

Doğan,Türkan(2006).Üniversiteöğrencilerininiyilikhalininincelenmesi.H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi (H.U. Journal of Education). 30, 20-129.


Doğan,Türkan (2008)Psikolojikbelirtilerinyordayıcısıolarak sosyaldestekve iyilikhali. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3 (30),30-44

Ekşi,H. veKardaş, S.(2017). Spiritualwell-being: scale development and validation.Journal of Spiritual psychology and Counseling,2(1),73-88.

Ferguson,V.(2006).Relationships of age and gender to hope and spiritualwell-beingamongadolescentswithcancer.Journal of Pediatric Oncology Nursing, 23(4),189-199.

Gomez, R. ve Fisher, J.W.(2005). The spiritual well-being questionnaire: Testing formodelapplicability,measurementandstructuralequivalencies,andlatentmeandifferencesacrossgender.Personality and Individual Differences, 39(8),1383-1393.

Goodman, C. (1999). Intimacy and autonomy in longterm marriage. Journal Of Gerontological Social Work,32(1),83–97.

Grandon, J.R.,Myers, J.E.&Hattie, J.A. (2004).The relationshipbetweenmaritalcharacteristics,maritalınteractionprocessesandmaritalsatisfaction.Journal of Counseling and Development,82(1),58–68.

Greeff, A.P. ve Malherbe, H.L.(2001). Intimacy and marital satisfaction in spouses.Journal of Sex & Marital Therapy, 27,247-257.

Gürsu,O.(2012).Ergenlerdepsikolojiksağlığındemografikdeğişkenleraçısındanince-lenmesi.Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(1),110-130.

Gürsu,O.,veAy,Y. (2018).Din,manevi iyioluşveyaşlılık.Journal of International Social Research,11(61),1176-1190

HillP.VePargamentKenneth I. (2015).Dinvemaneviyatınkavramsallaştırılması veölçülmesindekigelişmeler.Bedenveruhsağlığıaraştırmalarıiçinolasıbulgu-lar.(Çev.M.Ulu).Bilimname XXVIII (1),343-368.(OrijinalMakaleninYayınTarihi,2003)

HillPeterC.,PargamentKennethI.,HoodRalphW.,McCulloughMichaelE.,SwyersJamesP.,LarsonDavidBçveZinnbauerBrian J. (2013).Dinvemaneviyatıkavramlaştırma: birleşme ve ayrılma noktaları. (Çev. N. Kımter).Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3, 85-118. (OrijinalMakaleninYayınTarihi,2000)

Hoeman, S.P. (2002) Rehabilitatation nursing: Process, application & outcomes. StLouis:MosbyCorporation.

Hünler,O. veGençöz,T. (2003). Boyun eğici davranışlar ve evlilik doyumu ilişkisi:Algılananevlilikproblemleriçözümününrolü.Türk Psikoloji Dergisi, 18(51),99-108.

Kasapoğlu,Figen(2017).Psikolojikdanışmasürecivemaneviyat:birbütünleştirmeara-yışı.Hikmet Yurdu Düşünce Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 10(19),141–157DOINUMBER:10.17540/hikmet.2017.55

Koçak,R.(2008).Okulyöneticilerininevlilikdoyumdüzeylerininçeşitlideğişkenleraçı-sındanincelenmesi,SAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi,1,127-139.


Kopper, B.A., & Epperson, D. L. (1996). The experience and expression of anger:Relationships with gender, gender role socialization, depression, and mentalhealthfunctioning.Journal of Counseling Psychology, 43(2),158-165.

Moberg,D.O.,&Brusek, P.M. (1978). Spiritualwell-being:A neglected subject inqualityofliferesearch.Social Indicators Research,5,303–323.

Orbuch,T.,House,J.,Mero,R.&Webster,P.(1996).Maritalqualityoverthelifecourse.Social Psychology Quarterly,59(2),162–171.

Özçetin,Y.S.veHiçdurmaz,D.(2017).Kanserdeneyimindetravmasonrasıbüyümevepsikolojiksağlamlıkposttraumaticgrowthandresilienceincancerexperience.Journal of Current Approaches in Psychiatry, 9(4),388-397.

Özen, S.R.(2016). Evli bireylerin bilişsel duygu düzenleme stratejilerinin psikolojikiyi oluşları ve evlilik doyumları ile ilişkisinin incelenmesi,Yayınlanmış Yük-sek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi Klinik PsikolojiAna Bilim Dalı, İstanbul. Özgüven,İ.E.(2000).Evlilik ve aile terapisi. Ankara:PDREMYayınları.

RamfeltE.,SeverinssonE.,&LützénK.(2002).Attemptingtofindmeaninginillnesstoachieveemotionalcoherence: theexperiencesofpatientswithcolorectalcan-cer. Journal of Cancer Nurse,25,141-149.

Rio,CarlosDelM.VeWhiteLyleJ.(2016).Maneviyatıdindarlıktanayırmak:Hilomor-fikbirbakışaçısı.(Çev.S.Baş).Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırmalar Dergi-si, 37(1),73-113.(OrijinalMakaleninYayınTarihi,2012)

Sharma R.K., Astrow A.B., Texeira K., &Sulmasy D.P.(2012).The spiritual needsassessmentforpatients(SNAP):developmentandvalidationofacomprehensiveinstrumenttoassessunmetspiritualneeds.Journal of Pain Symptom Manage 44-51.

Sığırcı,A.(2010)Evlibireylerdebağlanmabiçimleriveevliliğedairinançlarınevlilikdoyumuileilişkisininincelenmesi,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,Malatya:İnönüÜniversitesiEğitimBilimleriEnstitüsü.

Soylu,Y.veKabasakal,Z.(2016)Evlibireylerinevlilikdoyumununcinsiyetveeşdeste-ğinegöreincelenmesi.Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi,5(4),208-214.

Taylor,E.J.(2003).Spiritualneedsofpatientswithcancerandfamilycaregivers.Cancer Nurse, 26,260-266.

Tezer, E. (1994). Evlilik ve İşDoyumu İlişkisi: İkili Çatışmalar veBazıDemografikDeğişkenlerinRolü.Eğitim Fakültesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(1),1-12.

Yıldırım,A.veŞimşekH.(2008).Sosyalbilimlerdenitelaraştırmayöntemleri.SeçkinYayıncılık.Ankara.

Yıldırım,N.,Kaçmaz,N.veÖzkan,M.(2014).İleriEvreKanserHastalarınınKarşılan-mamışBakımGereksinimleri.Psikiyatri Hemşireliği Dergisi,4(3),153-158.

Yıldız,M.A.veBaytemir,K.(2016).Amediationroleofself-esteemintherelationshipbetweenmaritalsatisfactionandlifesatisfactioninmarriedİndividuals.İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,17(1),67-80.

evlİ Çİftlerİn spİrİtÜel İyİ oluŞlari İle evlİlİk...

Documents