evlerinin Önü

7/16/2019 Evlerinin Önü

http://slidepdf.com/reader/full/evlerinin-oenue 1/318

Ġlk türküler kitabımı yirmi yıl önce vermiĢtim. TürküleriçeĢitli yönleriyle ele almıĢ, konu bakımından bölümlere ayırmıĢ,her bölüm için gerekli bilgi verilmiĢ ve örnekler iyiseçilmiĢti. Yüz küçük sayfa için türkülerimizi tanıtmak vesevdirmek için elden gelen her Ģey yapılmıĢtı.

Bu kere HÜRRĠYET YAYINLARI için konuyu daha geniĢ olarakyeniden ele aldım. En az beĢ bin türküyü gözden geçirerek kendizevkime göre bir seçme yaptım. Türkü her Ģeyden önce bir edebîveri olduğundan, metinleri seçerken bu yönü gözden uzaktutulamazdı. Çünkü, saz eĢliğinde söylenen türküler ne denlideğerden uzak olsalar, bu yönlerini belli etmezler.

Oysa, yalnız metin olarak okunduklarında hemen sanat değerinibelli ederler. ĠĢte, biz metinlerin seçiminde sanat, yapı vekonu bakımından, kendi zevkimize göre çaba göstererek seçimyaptık, her konuda en iyileri bir araya toplamaya çalıĢtık.

Bu arada iki yenilik de yaptık. On yedinci yüzyıl‟daĠstanbul‟da bir yabancı tarafından notaya alman dört yüz türküiçinden seçtiklerimizle, yine eski çağlara özgü türküleri ilkolarak bu kitapta topluca bir araya getirdik.

Ġkinci yeniliğimiz, yurt sınırlarımız dıĢında kalan Türk‟lerintürkülerini vermek oldu. Bunlar sırasıyle Ģunlardır:

Rumeli, Kıbrıs, Kerkük, Kırım, Romanya, Gagauz, BulgaristanDeliorman, Afganistan, Kuzey Türkleri, Yakut, Türkistan Kırgız,Sart Türkleri türküleridir.

Okurlarımızın istek ve zevklerini de düĢünerek radyolarımızdasöylenmekte olan türküleri de ele aldık. Bunun için AnkaraRadyosu‟nun yardımlarını teĢekkürlerimizle birlikte anmakisteriz. Ayrıca, ses ve müzik sanatçılarımızdan merhum Muzaffer

Sarısözen, Sadi Yaver Ataman, Neriman Tüfekçi Nida Tüfekçi,Muzaffer Akgün, merhum Ferruh Arsunar, ġemsi Yastıman‟ınsöyledikleri ve kitap haline getirdikleri eserlerinden deyararlandık.

Kitabımızın sonununa koyduğumuz bibliyografyada da görüleceğiüzere yurdun her yerinde söylenen türküleri gözden geçirerekeksiksiz bir Memleket Havası‟ vermeğe çalıĢtık.

Bu geniĢ ve uzun çalıĢma sonunda Ģu inanca vardık: «Türk ulusunun yüreği türkülerinde çarpıyor. Ulusumuzu tanımak

için onun türkülerini dinlemelidir.» Bizim de yüreğimiz onlarla birlikte çarpa çarpa bu eseri

hazırladık.

Cahit ÖZTELLĠ

BilgilerÖnce gerçek bir hikâye

Büyük Sezar, Roma Ġmparatorluğunun baĢında. Roma‟ya bağlı ikiküçük ülke yan yanadır. Bu ülkelerden biraz büyüğü öteki ülkehalkının kendilerine katılmasını istemektedirler.

Sezar‟a baĢ vururlar. Sezar, belli bir süre sonra gelmelerini,sonucu o zaman bildireceğini söyler. Sezar, ülkelere gönderdiği

müfettiĢlere türküleri incelettirir. Dilleri yakın olmaklabirlikte, türküler, her bakımdan ayrı niteliktedir. Onun üzerinegelenlerin isteklerini kabul etmez.

Bu hikâye, ulusların varlıkları için, baĢka öğeler yanında,türkülerin de önemli yeri olduğunu gösterir.

Türkü nedir? Halkın ortak malı olan bir edebiyat türüdür. Ağızdan ağıza



dolaĢan, kuĢaktan kuĢağa aktardan sözlü edebiyatın en güzeli,türkülerdir.

Türkü, genel edebiyat türleri içinde bir nazım türüdür. Yani,ölçülü (vezin), uyaklı (kafiye) dizelerle (mısra) meydana gelir.

Önceleri kiĢi yaratmalarıyle meydana çıkan türküler, bir süre

sonra toplumun malı olur, ilk yaratıcı kiĢinin malı iken, duyguve düĢünce yönünden halkı ilgüendirirse, o zaman ağızdan ağızadolaĢmaya baĢlar. Artık yaratıcı yoktur. Eğer türküde kiĢilikizleri varsa silinir, daha güzelleĢir, yani yeniden az ya da çokiĢlenerek değiĢikliğe uğrar. Böylece türkü toplumun malı olarakyaĢama gücünü artırır. Halk edebiyatının öteki türleri de buhalk süzgecinden geçerek oluĢur.

Halk edebiyatı içinde toplumun iç âlemini yaĢatan, beĢiktenmezara dek bütün yaĢantısını kapsayan en dikkate değer sanatverisi türkülerdir. O‟nda toplumun acıları, sevinçleri, sevileri(aĢk), özlemleri (hasret) büyük bir sadelik içinde yüzyıllarboyunca sürüp gider.

Sanat yönü arasıra zayıf olsa da «beĢerî» ve «millî» yönlerigüçlü olan türkülerin ikinci bir yönü de ezgilerinde (beste)dir. Aslında halk edebiyatı verilerini müzikten ayrı düĢünmekolamaz. Türk edebiyat ve müziği ilk çağlardan baĢlayarakbirlikte yürümüĢ, birlikte geliĢmiĢtir. Dinsel ve öteki hertürlü törenler hep müzik ve Ģiirin eĢliği ile yapılmıĢtır. Bubirlikte oluĢ binlerce yıl değiĢmez bir gelenek olarak sürüpgelmiĢtir. Ġslâmlığın kabulünden sonra da tarikatler yolu iletekkelerde ġamanlık izleri ile birlikde Cumhuriyete dekgelmiĢtir.

Halk Ģairleri dediğimiz ozanlar Ģiirlerini saz eĢliğinde

söylemiĢler. Halk hikâyeleri kahramanları hep âĢık Ģairlerdir.Hikâyelerin yan yanya türkülerle bağlantüı olması da bundan üerigelmektedir.

AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Bu halk kültürünün geliĢip oluĢturması dolayısıyle

türkülerimizde ulusal musikimizin bütün özellikleriyaĢamaktadır. ÇağdaĢ Türk müziğinin doğuĢu da ancak bumelodilerin bilimsel bir görüĢle incelenmesinden sonraolacaktır.

Türkülerin doğuĢ ve yayılıĢları Türküler genellikle bir olay ya da basit bir duygulanma olayıile doğarlar. Bu olay gerçek bir olay olabileceği gibi sılayaözlem duygusu da olabilir. Bunun gibi beĢikten mezara dek hertürlü günlük yaĢantı olayları türkü yakılmasına neden olabilir.Kimi mezhep ve tarikat, gelenek, törenler için çeĢitli ad alantürküler de vardır.

Kimi türküler de halk hikâyelerinden ve saz Ģairlerinden halkageçebüir. Az süre sonra türkünün kiĢisel izleri silinir, halkınortak malı olur. ÂĢık Garip, Kerem ile Aslı, Köroğlu gibi halkhikâyelerindeki türküler, bunlar arasında çokça yer alır. Böyle

olmakla birlikte bu tür türkülerin kimisinde kiĢilik damgalarıkalmıĢ olanlar da vardır, özellikle Köroğlu türküleri bunlararasındadır.

Karacaoğlan, Pir Sultan Abdal, Gevheri, Dadaloglu gibi ünlüozanların türküleri çoğu zaman kiĢilik izleri silinmiĢ olarakyüzyıllar boyunca söylenmiĢ, söylenmektedir.



Türkülerin yaĢama gücü Türküler canlı varlıklar gibidir. Doğar, az ya da çok yaĢar,

unutulup giderler. Onun yaĢama gücü, birkaç yönden ortaya çıkar.Ya, konu toplumu derinden ilgilendirir, ya ezgisinin dokunaklıoluĢu, ya da sanat yapısının yüksek oluĢuna bağlıdır. Ama, hiç

bir zaman ilk çıkıĢlarındaki varlıklarını koruyamazlar. Durmadanaz ya da çok değiĢikliğe uğrarlar. Bu durum yalnız sözlerindedeğil, ezgilerinde de görülür. Bunun nedeni zaman aĢımı, kiĢidenkiĢiye geçiĢ sırasında yeni duygulanma ve düĢünüĢ etkisindekalmadır.

Pek az değiĢikliğe uğrayıp sürekli yaĢayanlar, toplumunruhunda derin iz bırakan kahramanlık, efsaneleĢmiĢ büyük sevi,büyük felâket türküleridir. Bunların sözleri de, ezgileri degüçlüdür. Kimisi de oyun havaları durumuna geçerek süreklilikkazanırlar. Genç Osman türküsü bunlardandır. Söz ve ezgisi güçlüolanlar içinde yaĢama gücü artanlar, çoğu zaman saz Ģairlerinintürküleridir. Bunlar içinde Karacaoğlan, Köroğlu, Keremtürküleri baĢta gelir.

Köy ve kasabalarda yaĢayanları ügilendiren olaylar üzerineçıkmıĢ, daha geniĢ çevrelere yayılma gücünden yoksun, büyüktoplumların ilgisini çekmeyen türküler dar bir çevrede kalır,yaĢantıları da kısa olur.

Bunun dıĢında oldukça geniĢ bir çevreye yayılanlar da vardır.Bunlar o bölgenin yaĢantısı ve ahlâkı ile ilgilidir. Ġklimin deetkilediği bu türküler oyun havaları türündendir. örneğin,Karadeniz, Toros Dağları aĢiretleri, Kuzey Doğu Anadolu, BatıAnadolu bölgeleri gibi. Bunları oyun bölgeleri olarak da görmekolabilir ki, Karadeniz „Horon‟ bölgesi, Kuzey Doğu „Bar‟

bölgesi, Toros „ġaman‟ oyun bölgesi, Batı Anadolu „Zeybek‟bölgesi gibi. Bu, oyuna bağlı türküler, kendi bölgeleri dıĢınataĢmamıĢtır.

AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Çok yaygın türkülere gelince, bunlar, kahramanlık, efsane ve

menkıbelere dayalı ya da güçlü sevi duygularını dile getiren,toplumun istek ve duygularını dalgalandıran ezgi ve sözü güçlütürkülerdir. Bunlar araĢma gelenek ve kurallara sıkı sıkıyabağlı tarikat, özellikle BektaĢî Alevî samah türkülerini dekatmak gereklidir. Bunlar kutsal bir emanet gibi kuĢaktan kuĢağa

geçer.Türkülerin yaĢama gücünü artırıp ayakta tutmada, durmadanyüzyıllar boyunca yurdu bir uçtan bir uca gezen halk sanatçılarısaz Ģairlerinin de etkisi büyüktür. Bu sanat adamları unutulmadurumuna gelmiĢ türküleri yeniden söyleyerek toplumu uyarırlar.

Bu yayılmalar sırasında türkülerin hem sözlerinin, hem deezgisinin oldukça önemli değiĢmelere uğradığını söylemiĢtik. BudeğiĢmelerle ilk biçimi tanınmayacak kertede olanlar da pekçoktur. Bu değiĢmeler belli bölgelerin karakterini alarakdeğiĢik söylentilerin doğmasına yol açar. Bu arada özel adlar(kiĢi, yer) yerlerini yenilerine bırakırlar. Kimi zaman da yeni

türkülerin çıkmasını sağlayıcı bir nitelik kazanırlar. Böyle birdurumda hangisinin sanat yönünden söz ve ezgisi üstün ise oyaĢar, yayılır; öteki unutulur ya da dar bir çevrede kalır.

Türkülerin vatanı Türkülerin nerede ve ne zaman ortaya çıktığını bilmek çok kere

elden gelmez. Yurdun birçok yerinde söylenmekte olan bir türküelbette bir tek yerde doğmuĢtur. Az, ya da çok süre sonra türlü



nedenlerle yaygın duruma gelmiĢtir. Eğer varsa, bu türküdeki yerve kiĢi adları da onun doğuĢ yerini her zaman gösteremez. Çünkü,türkü gittiği yerlerde değiĢikliğe uğrar. Böylece ilk kimliğinideğiĢtirir. Bu yüzden kimi zaman bir türküye değiĢik yerlerinhalkı sahip çıkar; bu türkü oranın değil, bizimdir, derler. Ama,

gerçek bu mudur?Az olmakla birlikte kimi türkülerin çıkıĢ yerleri bilinir. Buda ancak tarih olayları ile ilgili olanlarla, değiĢtirilmesielden gelmeyen olaylara dayanan türkülerdir. Tarihsel türkülerdaha çok, zamanı bulma bakımından ipuçları verirler. Kitabımızatarih olayları ile ilgili türküler bölümüne aldıklarımızbunlardandır.

Olaylı türkülerin kimilerinin yerini ve zamanını saptamakaraĢtırıcılarca olabilir. Olay o denli konuya yapıĢıktır ki,değiĢme yapmak elden gelmez, o türkü öylece kalır.

Bir de eski saz Ģairlerinin defterleri, cönklerde bulunantürkünün zamanına çok yakın bir evreyi öğrenmemize yardımcıolabilirler. Bunlar içinde söylendiklerinde hemen yazıyageçirilmiĢ olanlar vardır ki, bunların zamanı ve doğuĢ nedeni veyeri belli olur.

Bu saydıklarımız binlerce türkü içinde birkaç yüzü bulmaz.Hele duygu ve aĢk türküleri için hiç bir türlü yer ve zamansöylemek elden gelmez.

ĠĢte, bu yayılma ve değiĢme yüzünden türkülerin ilk çıkıĢyurdunu ve zamanını, ilk yakıcılarını bulmak çok güç, hattaimkânsızdır. Bu bakımdan türkülerin baĢlıca niteliği, belli yerive sahibi bulunmayıĢıdır. Kesin belge bulunmadıkça türküler içinyer ve zaman söylemek doğru bir davranıĢ olamaz.

Türkülerin konuları Türkülerin konuları pek çeĢitlidir. Bunları doğuĢ nedenlerine

göre iki büyük kola ayırmak mümkündür. 1 — Olaylı türküler Toplumu ya da kiĢiyi yakından ilgilendiren olaylar üzerine

çıkarlar. SavaĢ, bozgun, ayaklanma, kahramanlık, eĢkıyalık,cinayet, büyük aĢk olayları gibi...

Uzun ömürlü türküler arasında çoğunlukla bu tür vardır. Olaylıtürkülerden bir bölüğü iki kiĢi ya daha çok kiĢi tarafındanoyunumsu (dramatik) bir hava içinde geçer. Bunlar bir çeĢit

küçük halk «Operetedir.

2 — Duygusal türküler Bu türde temel öğe duygusallıktır. AĢk, özlem, acı, sevinç,

ölüm gibi konuları iĢlerler. Bu çeĢit türküler millî olduğuölçüde «beĢeri» değerlere yer verdiği için içli (lirik) yanlanda güçlüdür. Çok çeĢitli duygulara yer verdikleri için detürkülerin çoğunluğunu meydana getirirler. Çoğu zaman kısayaĢantılı olurlar. Unutulanların yerlerine hemen yenüeri çıkar.Bu türkülerde her kiĢi az ya da çok kendini bulur.

Çoklukla bu iki kol bir türküde birleĢebilir. Bir olayla

ilgili olduğu ölçüde duygusallığı da bulunur. Bu durum kendini daha çok olaylı aĢk türkülerinde gösterir. Yukarıdaki iki bölüm, daha küçük ayrıntılara da ayrılabilir. O

zaman Ģöyle bir sıralama yapılabilir: 1. Ninniler, çocuk türküleri2. Doğa ve çoban türküleri 3. AĢk türküleri 4. Tören ve mevsim türküleri



5. ĠĢ ve esnaf türküleri 6. Derebeyi, eĢkiya, cinayet türküleri 7. Kahramanlık türküleri 8. Ağıtlar (ölüm türküleri) 9. Güldürü türküleri (mizahî)

10. Oyunumsu (dramatik) türküler11. Oyun (dans) türküleriBu ayırmada hiç bir zaman kesinlik yoktur. Çoğu zaman birbiri

ile karıĢır. Örneğin bir kahramanlık türküsü bir yandan oyun havası da olabilir. Bunun gibi tören türküleri oyun türküsü deolur. Bir doğa türküsü aĢk türküsü niteliği de taĢıyabilir. Bubakımdan biz kitabımızda daha geniĢ ve serbest bir ayrımıuyguladık. Sırasına bakmadan Ģöyle bir sınıflama meydanagetirdik:«AĢk türküleri, Tören türküleri, Eski türküler, Ninniler,Ağıtlar, Doğa ve Çoban türküleri, Olaylı türküler, ĠĢ türküleri,Mahpushane türküleri, Askerlik türküleri, DıĢ Türklerin[„Kıbrıs, Ker kük, Kırım, Rumeli, Deliorman (Bulgaristan) Gagauz(Romanya), Kuzey Türkleri, Yakut,Türkistan, Kırgız, Sart Türkleri, Afganistan] türküleri, Esnaftürküleri, Dini türküler, Tarih olayları üe ilgili olanlar. Efe,Zeybek, Oyun türküleri...»

Bu ayırım kendi zevk ve düĢünümüze göre olmuĢtur. BaĢka türlüayırımlar da yapmak olabilir. Örneğin, meyhane, tulumbacıtürküleri gibi küçük toplum türküleri de olabilir. YalnızĢurasını da unutmamak gerekir ki, binlerce ve binlerce türkününhepsini almak gibi yeteneğimiz yoktur. O, ancak bütün türküleriiçine alan bir seri yapıldığı zaman olabilir. Bizim yaptığımız

sınırlı bir tutum içinde seçmeler yapmaktan öteye geçemez.Öteki, ancak enstitülerin, konservatuvarlann çok geniĢ maddîimkânlar içinde yapacakları yayınlarla olur.

Nasıl yayılırlar? Bu konuda bugünü değil, dünü düĢünmeli. Eskiden Ģimdiki gibi

yayma araçlarının hiç biri olmadığı için yayılma çok ağır, fakatsürekli olmuĢtu.

Yurdun her yerinde ticaret kervanları ile dolaĢanlar birçokĢeyleri taĢıdıkları gibi türküleri de taĢırlardı. Bu kervanlarakatılan amatör ses sanatçıları yanında, özellikle saz Ģairleri

önemli yaymada bulunurlardı. Yayma iĢinde önemli bir topluluk da askerlerdir. Yurdun herköĢesinden toplanan gençler askerlik görevleri için sınırlarakoĢarken kendi bölgelerinin türkülerini de gittikleri yerlere vebaĢka yerlerden gelmiĢ olan arkadaĢlarına öğretmiĢ olurlardı.Ayrıca oralarda öğrendikleri baĢka yerlerin türkülerini kendibölgelerine taĢımıĢ olurlardı.

Ayrıca yeni fetihler dolayısıyle yeni göçler yapılır, böylecegeniĢ halk yığınları ile türküler de göç ederlerdi. Bu göçleryalnız türküleri değil, daha pek çok halk kültürünü de birliktegötürür, gittikleri yerlerin sanat ve kültürü ile kaynaĢtırır,

kendileri de onlardan etkilenirdi.Yüzyıllar boyunca bu küçük büyük toplulukların önce büyükmerkezlere taĢıdıkları türküleri, baĢkaları daha küçükmerkezlere, köylere dek götürürlerdi. Bu nedenlerle Van‟dasöylenen bir türküyü Tuna boylarında da dinlemek ĢaĢılası birolay sayılmaz. Bu durum, yukarıda da söylendiği gibi yalnıztürküler için değil, bütün gelenek, görenekler için de böyledir.

Bu nedenlerle ulusal denilen kültür ağır, fakat sürekli olarak



yayılmıĢ, ulusal birliği sağlamıĢtır. Türküler gibi öteki söz vedil sanatları bir yandan ağız (Ģive) birliğini de sağlamıĢtır.Onun için Osmanlı imparatorluğunun geniĢ ülkelerinde yaĢayanTürk toplumlan arasında baĢka toplumlarda bulunmayan biryakınlık vardır. Bu gün Tuna boylarından Kars sınırlarına dek

gezen bir kiĢi hiç bir zorluk çekmeden anlaĢabilir. Bunu birazdeğiĢiklikle Çin sınırına dek götürmek de olağandır.

Yayılmada bu gün Yayılmada, bugünkü durumda düne oranla ĢaĢırtıcı ölçüde

değiĢme ve ilerleme vardır. Radyo, televizyon, gramofon, teypgibi teknik ve ileri araçlar yayılmayı son kertede ilerigötürmüĢlerdir. Bir türkü en kısa süre içinde yurdun en uzakyerlerine, dağda koyunlarını otlatan çobana varıncaya dekyayılmaktadır.

Bu hızlı yayılma bir bakıma iyi olmadı denilebilir. Toplumlarsanat isteklerini adı geçen teknik araçlarla sağladıkları içinyeni türküler pek az çıkıyor, değiĢmeler hemen hemen olmuyor. Bir merkezden yayıldıkları için de donmuĢ olarak kalıyor. Ayrıcayazıya ve notaya geçirildikleri için, bir süre unutulsalar dagelecek yüzyıllara kalacaklardır. Bu gün radyolarımızınuzmanları bütün türkülerin arĢivlenmesi iĢini de baĢarı ileyürütmekte, hızla çalıĢmaktadırlar. Bu arĢivleme iĢi ulusalkültürü saklama yolunda çok yararlı olmaktadır. Yarının çağdaĢTürk müziğinin yaratılmasında bu arĢiver büyük yardım cıolacaktır. Bu baĢarılması gerekli müzik çalıĢmalarınınöncülerini bu günden görmek bize övünç vermektedir.

Türkler ve folklor Bilindiği gibi folklor, halkın beĢikten mezara dek

yaĢantısının görüntüsüdür. Türkülerin bir bölüğünde duygu,düĢünce, gelenek, tören gibi yaĢantının çeĢitli görüntüleri yeralır. Belki de bunların çoğu bu gün unutulmuĢtur. Bu unutulmanınbaĢlıca nedeni hızlı bir yaĢayıĢ değiĢimi, çağdaĢ uygarlıkdüzeyine doğru hızlı bir geliĢmedir. Bu bakımdanfolklorcularımız elli ya da yüz yıldan öteye pek inememektedir.

Bu konuda bir örnek verelim: Eskiden özellikle Orta ve DoğuAnadolu‟da köyden köye gelin, erkekli-kadınlı bir atlı alaylagötürülürdü. Bu arada cirit oyunları, at üstü oyunları, silâh

atmalar gösterilirdi. Yol üstüne çıkan çobanlar yolu keserler,en iri koç.u gelinin atı önüne koyarlardı. Gelin, koçu tekeliyle bir yandan öbür yana atın boynu üzerinden aĢırır, koçkendisinin olurdu. Yapamazsa çobana hatırı sayılır armağanverilirdi. Bu iĢlemde eski Türk amazon kadının tipini, DedeKorkut‟da olduğu gibi, görürüz. Öte yandan zengin yaĢantınınrahatlığı da vardır.

Bir de Ģimdiye bakalım. Köye kamyon, otobüs, traktör girdiktensonra atın eski önemi kalmamıĢ, at besleyenler parmaklagösterilecek kadar azalmıĢtır. Gelinler artık taksi ile,otobüsle götürülüyor.

ġu örnekte görüldüğü gibi birçok eski güzel geleneklerimiz çokçabuk ortadan silinmektedir. )ysa geleneklerimizin toplanmasıeski kültürümüz bakımından gereklidir. ĠĢte, bunlardan birbölüğünün türkülerde bulunduğu göz önünde tutulursa, folklorçalıĢmalarında türkülerin önemi ortaya çıkar.

Özellikle düğün, halk dansları gibi konularda türküler iyibirer kaynaktır.



Türkülerde dil Türkülerdeki Türkçe de halkın dilidir. Bu arı dilde yabancı

sözcükler varsa da onlar daha çok büyük kentlerin türkülerindebulunur. Ya da köylünün, küçük kasabalının TürkçeleĢtirdiğisözcüklerdir.

Bu dil genel olarak Anadolu ve Rumeli ahalisinin saf anadilidir. Büyük kentlerde özellikle okumuĢlar arasında unutulan,bayağı görülen sözcükler türkülerde yaĢar. Kitabın sonundaverdiğimiz sözlük dizisi bu bakımdan ilgi çekicidir.Dilcilerimizin dilimizi arıtma çabalan yanında türkülerden deyararlanmaları gereklidir. Türkülerde hiç bir sözlüte bulunmayansözcükleri bulmak her zaman olabilir. Çünkü, Türk halkıyaĢantısının her bölümünden izler taĢır. Ġçinden geldiği gibisöyler, sanat gösterisinden, yapmacıktan uzaktır. Ġstese debunları yapamaz.

Kimi dilciler, eski ve unutulmuĢ sözcüklerin yenidencanlandırılmasına karĢıdırlar. «Çünkü..» derler «O sözcüklertarih içinde görevlerini yapmıĢ, halkın dilinden uzakkalmıĢtır.» derler, örnek olarak da «Sevi» sözcüğünügösterirler. Bu sözcük Yunus Emre‟den baĢlayarak on beĢinciyüzyıla dek gelmiĢ ve ondan sonra bırakılmıĢ, unutulmuĢtur.Gerçekten eski yazma kitaplarda bu yüzyıldan sonra artık busözcük görülmez. Yalnız kitaplara bakınca bu söylenenler belkidoğru olabilir. Oysa bu sözcük hâlâ Anadolu‟da yaĢamaktadır.(Bakınız: Türkiyede Halk Ağzından Söz Derleme Dergisi, Türk DilKurumu Y.)

Ayrıca verdiğimiz türkülerde de «sevi» sözcüğü vardır (sözlükbölümüne bakınız.).

Demek oluyor ki, türküler dil çalıĢmalarında da önemli yeralmaktadır. Türkçenin yabancı sözcüklerden arınmasında türkülerihmal edilemeyecek bir niteliktedirler.

Bizim verdiğimiz sözlüğün eksiksiz olduğunu söyleyemeyiz.Çünkü, bizim kitabımız belli bir sınır içinde belli sayıdatürküyü kapsar. ġimdiye dek derlenip yayımlanmıĢ yirmi bineyakın türkünün hepsinin sözlüğü yapılmalıdır ki, istenilen sonuçelde edilsin. Bu da ancak, bir kiĢinin değil, bir ekip iĢidir.Bu iĢ yapıldığı gün yepyeni bir kaynak dilcilerimizin yararınasunulmuĢ olur.

Türkülerin yapısı Genel olarak türkü adını taĢıyan manzumelerde belli bir ölçü(vezin) ve biçim (Ģekil: mısra sayısı, kafiye düzeni) yoktur.Yalnız, saz Ģairlerince sanat kaygısıyle meydana getirilentürkülerde belli ve de ğiĢmez bir biçim vardır. Uzun birgeleneğe bağlı olan bu sanatçılar elinden çıkmıĢ türkülerdekavuĢtak (nakarat) bulunması Ģarttır. Bu türkülerin ilkdörtlüğünün 2. ve 4. mısraları ile sonraki dörtlüklerin 4.mısraları hep aynı dizedir, yani kavuĢtaktır. 3-5 dörtlüktenmeydana gelen saz Ģairlerinin eserlerini Ģema ile gösterirsekĢöyle bir biçim ortaya çıkar:

Kimilerinde üçer mısradan sonra kavuĢtak iki mısra da olabüir.ġema ile Ģöyle: ----------------------------- A----------------------------- A

Saz Ģairleri, türküleri böyle düzenli bir biçime sokmuĢlardır.Buna karĢılık, halk arasından çıkan türkücüde sanat düĢüncesiolmadığı için, belli bir biçim görülmez.

Halk arasında türkü yakanlar için biçimin hiç önemi yoktur.



Birkaç mâni, temeli meydana getirir. Bu bakımdan bölümlerarasında kafiye bağı da bulunmaz çok zaman. BaĢka baĢkatürkülerden, saz Ģairlerinin verilerinden parçalar alıp biraraya getirmekle de eserlerini ortaya koyarlar. Bunlar dıĢındagörülenler ya az çok sanat kültürü olan kiĢilerin, ya da saz

Ģairi âĢıkların verileridir. Halk, ezgi üe söylediği her türlü nazma «türkü» adınıvermektedir. Kimi durumlarda ölçü ve kafiye bakımından pekserbest davranılır.

Halkça türkü adı verilen nazımlarda belli ve değiĢmez birbiçim aramak boĢunadır. Bize göre bu durumun nedeni, sanatdüĢüncesinden yoksun türkü yakıcıların, bunlar arasındaözellikle kadınların, hazır her türlü nazma ezgi uydurma vehemen içten geldiği gibi söyleme çabası gösterilebilir.

Türkü yakıcılar yeni veriler ortaya koymakla birlikte hazırmanileri hatta çeĢitli türkü ve baĢka manzumelerden seçtikleriparçaları birleĢtirerek biçim ve konu birliğinden uzak türkülermeydana getirirler.

Ezgilerde (beste) de karıĢıklık vardır. Bu yüzden bir ezginindeğiĢik türkülerde tekrar edildiği görülür. Ancak, yeni bir olayüzerine çıkan, yer ve kiĢi adları belli türkülerde biçim ve ezgidaha düzgün olur.

Genel olarak türkülerde nazımlar duygulanmaya neden olmaktanöteye pek az geçerler. Amaç, ezgi ile bir duygu ya da düĢünceyianlatmak olduğundan nazım biçimi üzerinde titizlik gösterilmez.

Belki de halk türkülerinin güzelliği, içliliği bu ihmallerdendoğmaktadır

Saz Ģairlerinin hizmeti Biçim ve konu bakımından türkülerin geliĢmesinde saz

Ģairlerinin emeği çoktur. On altıncı yüzyıla dek sekiz hecelisemailer biçiminde türküler söylenirken on yedinci yüzyıldaKaracaoğlan, ÂĢık Ömer, Gevheri, ÂĢık Kerem gibi ünlü halkozanlarınca konular geniĢletilmiĢ, düzenli biçimler bulunmuĢ veyayılmıĢtır.

Yine bu yüzyılda halk ozanlarınca meydana getirilen «Kerem ileAslı», «ÂĢık Garip» gibi hikâyelerde düzgün biçimli türküler yeralmıĢtır. Sonraki yüzyıllarda da bu biçimler edebî bir gelenekolarak sürüp günümüze dek gelmiĢtir.

Öte yandan usta halk ozanları kendi adlarıyle anılan özelezgiler (besteler) de meydana getirmiĢlerdir. Bunlardan Kerem,Gevheri, Karacaoğlan, Kesik Kerem ezgilerini biliyoruz. Buezgiler bugün de halk arasında bilinmekte ve söylenmektedir.Bunlar kendilerine özgü incelikler, özellikler taĢımaktadır. Buezgiler bir çeĢit halk musikisi makamlarıdır. Unutulup gidenbaĢkaları da olduğu düĢünülebilir. Ne yazık ki, zamanındasaptanıp günümüze dek gelememiĢtir. Yukarıda adlarını saydığımızezgiler yüksek sanat değerleri nedeniyle unutulmamıĢtır.

Günümüze dek gelen türkülerin bir bölüğünde ozanının adı dasöylenmektedir Halk ozanlarının çıkardığı düzgün yapılı

türkülerin kiĢilik izlerinin silinip ortak mal olması sonundagünümüze gelen türkülerin, cönklerden asıl sahiplerini saptamakmümkün olmaktadır. Halk hikâyelerinden, özellikle Kerem ileAslı, ÂĢık Garip gibi çok yaygın olanlarından adsız türkülerdurumuna geçenler daha çoktur.

Kitabımıza, asıl sahiplerini bulduklarımızı aldık. BöylecebozulmamıĢ, düzgün türküler vermiĢ olduk. Bunlar daha çokKöroğlu, Karacaoğlan, Dadaloğlu gibi ünlü kiĢilerdir. Eski



türküler bölümüne aldıklarımızda da hem düzgün, hem de yüzyıllaröncesi türküleri vermek istedik. Böylece dünle bugünükarĢılaĢtırmak isteyenlere bir ıĢık tuttuğumuzu sanıyoruz.

Türkülerde tarih

Türküler kimi zaman tarih belgesi niteliğini taĢır. Tarihi konuedinen türkülerde halkın düĢünce ve duyguları, acıları,sevinçleri yer alır. Bunları tarih kitapları yazmaz. Osmanlıtarihleri hep saray ile Yeniçeri Ocağının çevresinde döner.Tarih yazarları da devlet memuru olduklarından olaylarınsorumlularını eleĢtirmezler, olaylar karĢısında halkıntepkilerini dile getiremezlerdi. Bu bakımdan Osmanlıtarihlerinde halk yoktur.

Buna karĢılık bozgunların verdiği acılar, büyük kıtlıklarınaçlıkları, zaferlerin sevinçleri hep türkülerde dile gelir. Enuzun ömürlü türküler de bunlar arasında olanlardır.

Bu konuda birkaç örnek verelim: Pilevne kahramanı OsmanPaĢa‟yı günümüze dek büyük bir kahraman olarak yaĢatan tarihkitapları değil, türkülerdir.

Sultan Aziz‟in tahttan indirilmesi ve makasla bileklerinikeserek kendini öldürmesi karĢısında halk duygularını tarihkitaplarında bulamayız. Ama, Ģu küçük türkü her Ģeyisöylemektedir. Türkünün ilk bölümleri Sultan Aziz‟in,kavuĢtaklar halkın ağzındadır.

Beni tahttan indirdiler Dört çifteye bindirdiler Tersaneye gönderdiler.

Uyan Sultan Aziz uyanBak ne hale girdi cihan

Kolumda makas yarasıNedir bu derdin çaresiYusuf'um ciğer paresi

Uyan Sultan Aziz uyanKan ağlıyor bütün cihan

Napolyon‟un Mısır‟ı ele geçirmesi üzerine halkın feryadına

bakınız:

Aman padişahım, bağrın taş mıdır Gözlerimden akan kanlı yaş mıdır İmdat gelmedi, yollar kış mıdır M ısır elden gitti bil padişahımDüşmana bir kılıç çal padişahım Hiç haberin var mı Mısır elindenHiç eser kalmadı kızdan gelindenAlalım Mısır’ı düşman elinden

Hele üç yüz yıldan bu yana her gün yürekleri yakan Nazlı Budintürküsü...

Ötme bülbül ötme, yaz bahar olduBülbülün figanı bağrımı deldiGül alıp satmanın zamanı geldiAldı Nemse bizim nazlı Budin’i



Çeşmelerde abdest alınmaz olduCamilerde namaz kılınmaz olduMâmur olan yerler hep harap olduAldı Nemse bizim nazlı Budin’i

Tarih kitaplarında bu içliliği bulamayız. Tarih kitaplarındabirkaç sayfa içinde geçen kuru bilgilere kalsaydı, Nazlı Budinunutulup giderdi. Ġmparatorluğumuzun Batı‟da son büyük kalesininelden çıkmasının acısı hâlâ halkın yüreğinde çınlamaktadır.

Örnekleri daha çok uzatmak istemiyoruz. Okurlarımız oldukçageniĢlerini kitabımızın ilgili yerinde göreceklerdir. ġukadarını söyleyelim ki, tarihçilerimizin Ģimdiye dek üzerineeğilmedikleri bu tip tarihsel türkülerimiz, ilgi duymayacaklarıbir konu değildir. Ne yazık ki, Ģimdiye dek bunlar toplanarakbir kitap yapılmamıĢtır.

Halk sazları Halk sazları üzerine de kısa bir bilgi vermeyi uygun bulduk. Türk ulusunun en eski bilinen çalgısı Iklığ'dır. Bütün Türk

âlemini kaplayan bu çalgı telli bir sazdır. Eskiden saraylarlakadar girmiĢken sonraları unutulmuĢtur. Bugün yurdumuzun kimiyerlerinde arasıra rastlanmaktadır.

Yine eski sazlardan Kopuz çok yaygın bir telli sazken onsekizinci yüzyıldan sonra yavaĢ yavaĢ unutulmuĢtur.

Bugün halk sazlarını üç bölüme ayırmak gerekir: 1. Soluklusazlar, 2. Vurmalı sazlar, 3. Telli sazlar.

Soluklu sazlar üfleyerek çalınanlardır. Kaval, zuma, kavaldüdüğü, dilli düdük, arkın (keçi tulumundan yapılır.)

baĢlıcalarıdır. Bunlardan en yaygınları kaval ile zurnadır. Birde «çifte» denilen ve iki kamıĢın yanyana getirilmesiyle oluĢanbir çalgı vardır ki, daha çok çobanlar kullanır. Vurmalı sazlar da davul, tef, darbuka, davulbaz (davlumbaz)çalgılarıdır. Bunlar bir yanlı ya da iki yanlı, kasnaklaragerilmiĢ ince derilerle meydana getirilir. Telli sazlaragelince, ağaç oyuk üstüne gerilen telli sazlardır. Çok çeĢitlerivarsa da bağlama, saz, meydan sazı, çöğür, bulgariyaygınlarıdır. Hepsi irili ufaklı birbirine benzemekle birlikteses, biçim, tel sayısı bakımlarından ayrılıklar gösterirler.

Meydan sazı hepsinden büyük olup açık yerlerde, meydanlarda

çalınır, sesinin yüksekliği dolayısiyle. Eskiden Yeniçeriocaklarında daha çok bu saz çalınırdı. Yörükler arasında çalınan oldukça değiĢik telli sazlar da

vardır. Yukarıda adları geçen sazlardan baĢka ınzva, cura adlısazlar daha çok Alevî Türkmenlerce kullanılır. Bulgari da yinebu topluluk arasında çok değer taĢır.

Telli sazlardan kimisi de yayla çalınır. Kemence (Karadenizbölgesinde), kemen, keman (bildiğimiz keman değil), eğit gibiyaygın olmayan, daha çok Toroslarda, Yörükler ve Türkmenlerarasında kullanılan, yayla çalınan sazlar vardır.

Sazın tarihçesi Eski Uygurların baĢlıca sazı “kopuz” idi. Ozanların sazĢairliği çalgısı olarak devam etti, çeĢitlendi ve Selçuklularçağında Anadolu‟ya yayıldı. Sonradan âĢıkların, saz, dediği ileadını değiĢtirerek mutasavvıfane bir hüviyet edindi. On beĢinciyüzyıldan baĢlayarak ozan‟a «âĢık» ve kopuz‟a «saz» denilmeğebaĢlandı.

Uzun kollu kopuz‟a “kolca kopuz” denildi. Dede Korkut



kitabında adı sık sık geçer. Kolca kopuz on altıncı yüzyıldagemici saz Ģairlerince Ġtalya ve Fransa‟ya tanıtılıp oralarda daepeyi yayıldı. Bu gün Avrupa müzelerinde sergilenmekte, müzikbilginlerince de Türk çalgısı olduğu saklanmamaktadır.

Bağlama, son yüzyılların icadı değil, Türk kültürünün ozanlıkgeleneği olarak kopuzun devamıdır. Onun için kutsal saz sayılır.

Türklerde ozanlığın pîri olan Korkut Ata‟nın kopuzu icatettiği eski bir Asya metninde yazılıdır.

On dördüncü yüzyıla kadar tel yerine at kuyruğu kıllarıkullanıldı. Bu yüzyıldan sonra maden teller yapıldı. BüyükOsmanlı Tarihi yazarı Hammer, maden tellerin Avrupaya Türklertarafından tanıtıldığını yazıyor.

Maden tellerin icadında, önceleri kıl, kiriĢ ve maden tellerkarıĢık takılır olmuĢ, zamanla maden teller bütün uzun saplısazlarda öbür cins telleri unutturmuĢtur. Maden tel fazlagerilebildiği için saz da sapın daha da uzamasına yolaçılmıĢtır. Bir yandan da ayrı icra üslûpları doğmuĢtur.

Göğüs tahtası yerine, deri gerili ve kiriĢ telli Anadolukopuzları için, ondördüncü yüzyıldan Yunus Emre‟nin nefesleriyeter ölçüde açıktır. Bu tip sazlardan, kopuz adıyla, DoğuTürkistan‟da hâlâ vardır ve uzun saplıdır.

Bağlama, halk türkülerimizin en gelenekli eĢlik aracıdır.Fasıl musikisi ile ilgisi yoktur ve olmamalıdır. O bir ihvançalgısıdır, yerli sazdır. Bağlama geliĢebileceği kadar geliĢmiĢ,çığır ve hatıralarını kuralı yüzyıllar geçmiĢtir. Davul, zurnameydan musikisi için «meydan sazı» olmasına karĢılık, bağlama oda çalgısıdır.

Halk musikisinde usûller Halk musikisi usul bakımından iki büyük bölüme ayrılır.

Birincisi Uzun Havalar, Ġkincisi Kırık Havalar‟dır.

Uzun havalar Halk musikisini meydana getiren ezgilerden bir kısmı ölçüye

sokulamazlar. Bu çeĢit parçalar ritm bakımından da esaslı birĢekil gösteremezler. Bunların sadece dizisi ve dizi içindekiseyri bellidir, iĢte, bu özellikleri göz önüne alarak uzunhavaları Ģöyle tarif edebiliriz:

«Ölçü ve ritm bakımından serbest olduğu halde, dizisi bilinen

ve dizi içindeki seyri belli kalıplara bağlı bulunan ezgilere“uzun hava” denilir.«Halk musikisi bakımından büyük önemi olan uzun havalardan

birkaç isim:.Bozlak, maya, garip, kerem, hoyrat (horyat), divan, kesik,

yanık, müstezat, aydos, eğin, T ürkmeni... Ağıtlardan kimileri de bu uzun havalardan birisinin kalıbınauyduğu halde, bölge bölge ad değiĢtiren parçalar vardır. OrtaAnadolu‟da kayabaĢı, yüksek hava, dağbaĢı‟lar da uzun havaanlamını taĢır.

«Uzun hava terimi, halk sanatçıları arasında çok seyrek olarak

geçmektedir. Sanatçılar “Bir uzun hava okuyacağım” demezler.Ancak, okudukları parçanın niteliği sorulduğundan “uzun havadır”diye açıklarlar.

Kırık havalar «Türküler ve oyun havaları gibi, ölçüsü ve ritmi belli olan

parçalara Kırık hava denilir.Kırık hava sözcüğü halk sanatçıları arasında çok geçmez. Ancak



okunacak parçanın maya mı, bozlak mı olduğu sorulunca “kırıkhavadır” veya “kırık tır” Ģeklinde açıklarlar.

Uzun hava ve kırık hava konusunda vardığımız sonuç Ģudur ki,halk sanatçıları usulü belli olan parçalarla usulsüzleribirbirinden ayırmıĢ ve birisini “uzun” birisini de “kırık” diye

nitelemiĢtir. Türkü derleyicilerine öğütler

Son yıllarda yurdun her yanında türkü derleyen gençlerimizartmaktadır. Onlara derlemede tutacakları yolu göstermek için bubölümü açtık. Sadece türküyü derlemek yetmez. AĢağıda sıra ile gösterilen soruların karĢılıklarını da yazmak, bilim açısındangereklidir.

1. Türkünün adı, 2. Söz baĢı, 3. Türkünün alındığı yer ve tarih. 4. Türkünün ilk çıktığı yer, hangi tarihte ve ne üzerine

çıktığı söylentileri (eğer bilini yorsa), 5. Söyleyen türküyü kimden öğrenmiĢ, 6. Türküyü söyleyenin adı, yaĢı, iĢi, 7. Türküyü hangi çalgı ile söylediği, 8. Söyleyenin alaturka, alafranga çevrelerinde bulunup

bulunmadığı, türküyü radyodan öğrenip öğrenmediği, 9. Türkünün hangi araçla saptandığı, notaya alınıp

alınmadığı, 10. Türkünün yayıldığı yöre, 11. Oyun havası olarak da kullanılıp kullanılmadığı. Türkü aygıta alınmadan önce notasını yazmalı ve metronom

derecesini tayin etmelidir. En sonunda da altı yedi saniyesürecek kadar bir (la) diyapazonla da melodinin süratini vetonunu tayin etmelidir. Bu, özellikle bilimsel incelemeler vearaĢtırmalar için çok önemlidir.

Bir de Ģunu hatırlatmak isteriz ki, türkü sözlerini yazarkenmısraların sıralanmasına çok dikkat etmek gereklidir. Kimidikkatsiz derleyiciler bu iĢi iyi yapamamakta, iki mısraı birmısra gibi yazmaktadırlar.

Bu iĢde yanılgıya düĢmemek için de halk edebiyanın nazım türüile ilgilenmek iyi olur, özellikle saz Ģairlerinin Ģiirlerinisık sık gözden geçirerek alıĢkanlık elde edilmelidir.

Göz önünde tutulacak baĢka bir iĢ de, türküde geçen anlamıyaygın olmayan söz ve deyimleri not olarak açıklamadır.Derleyici o çevrenin çocuğu olur ve kendisi bilirse de yineĠstanbul ağzında bulunup bulunmadığı araĢtırılıp yazılmalıdır.Yerli 'timi derleyiciler kendileri bildiği için bu sözcüklerinanlamını herkesin bildiğini sanarak yazmıyorlar. Sözcüklerinanlamını vermek, türküyü iyi kavramaya yaradığı gibi dilçalıĢmalarında da yararlıdır. Eski sözcükler türkünün yaĢınıbelli eder.

ġurası unutulmamalıdır ki, türkü her Ģeyden önce sözdür,edebiyattır. Bu bakımdan sesten önce ölçüsüne, kafiyesine ve

mısraların diziliĢine dikkat etmelidir. Böyle yapıldığında güzeledebî bir metin elde edilir. Bu edebî metni ses (melodi) desüsleyince tadına doyulmaz bir sanat eseri ortaya konmuĢ olur.

Bugünkü durum Türkülerimiz, ulusumuzun sanat ve iç varlığının canlı birer

haznesidir. Yüzyılların mirası olan bu sanat verilerimiz lâyıkolduğu ölçüde ele alınıp bilimsel vollarla incelenmemiĢtir.



Ortada görülen, geliĢigüzel bir derlemeden öteye geçmemiĢtirhenüz. Bunlar da çoğu zaman nota bilmeyen kiĢilerce bir hevesolarak yapılmakta, birer edebî metin vermekten öteyegeçememektedir.

Bu ihmali bir an önce gidermek gereklidir. Burada önce devlete

büyük iĢ düĢmektedir. Ulusal kültürün toplanması,değerlendirilmesi görevinin her Ģeyden önce devletin göreviolduğu kanısındayız.

Sonra konservatuvarların, müzik kuruluĢ ve derneklerinin,bilim enstitülerinin, üniversitelerin, kültür demeklerinin vehalkevlerinin görevleri sıra smda yer alır.

ÇağdaĢ uygarlık düzeyine doğru hızla ilerleyen toplumumuzartık eskiden olduğu gibi türküler ortaya koymamaktadır. Budurum büsbütün yok olmaya doğru gidecektir. Belki o zamanuyanacağız, ama, iĢ iĢten geçmiĢ olacak, çok geç kalacağız.

Dünyanın en zengin halk kültürüne sahibiz. Bu kitap iĢte bukültürün bir yanını göstermek için ha zırlandı.

Türkücü saz Ģairleri Türkülerin genel niteliği her ne kadar «kiĢiliği bulunmayan

halkın ortak malı» ise de, saz Ģairlerinin rolü bölümünde deaçıklandığı üzere saz Ģairlerinin verileri de halka mal olupsöylenmektedir.

Bunlardan kimileri de sahiplerinin adını henüz kaybetmemiĢolarak söylenmektedir. Kitabımızda ozanların adı ile söylenentürküler de görülecektir. Bunları kısa olarak tanıtmayı uygunbulduk.

Karacaoğlan : On yedinci yüzyılda yaĢamıĢ Çu kurovalı âĢık.

Ünü kendi zamanından baĢlayarak günümüze dek gelmiĢtir.

Pir Sultan Abdal : On altıncı yüzyılda yaĢamıĢ büyük Alevîozanı. Tarikatin ünlü ozam olup nefesleri aynı cemlerde okunur.Siyasal yaĢantısı dolayıslyle hükümetçe Sivas’ta astırılmıĢtır.Daha çok bilgi için bu addaki kitabımıza bakılsın.

Kul Himmet : Pis Sultan’m müridi. YaĢantısı onunkine benzer.Tokat’ın bir köyündendir. Ünü çok yaygındır.

Gevheri, öksüz ÂĢık, ÂĢık, ġahin Oğlu : ÂĢık edebiyatının çok geliĢtiği on yedinci yüzyılın ünlü ozanlarıdır.Antolojilerde Ģiirleri vardır. Kimisi için özel kitaplar da

çıkmıĢtır. ErciĢli Emrah : «Emrah ile Selvihan» adlı hikâyenin dekahramanıdır. Usta sanatçı olan bu ozanın Ģiirleri hep ErzurumluEmrah’a maledilmiĢtir. Erzurumlu Emrah kötü bir tekke Ģairi iken baĢkalarının Ģiirleriyle günümüzde ünlüler arasına katılmıĢtır.Bu yanlıĢlığı düzeltecek bir kitabımız çıkacaktır.

Köroğlu : Bu addaki bir halk hikâyesinin kahramanı. En güzelyiğitlik Ģiirleri onun adını taĢır. Kimi türküleri oyunhavasıdır. Bütün Türk bölgelerinde geniĢ ünü vardır. On yedinciyüzyılda bu adda bir ozan daha yaĢamıĢtır. Daha çok bilgi için«Köroğlu Dadaloğlu» adlı kitabımıza bakılsın.

Ali Ufkî : Saray müzik öğretmeni olan bu sanatçı SultanĠbrahim ve Avcı Sultan Mehmet zamanlarında Ġstanbul’da on beĢyıl kalmıĢtır. Dört yüz türkü ve Ģarkıyı toplamıĢ, notalarıyla birlikte bir defter yapmıĢtır. Eski türküler bölümünde de bilgiverildi. AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ

Erzurumlu Ġbrahim Hakkı : On sekizinci yüzyılın ünlü bilgini.Bir ansiklopedi niteliğinde olan «Marifet-nâme» adlı eseri



batılı anlamında çok değerli bir eserdir. Yeni ve eski harflerle basılmıĢtır.

Nesimî : On yedinci yüzyıl BektaĢi Hurûfî Ģairi. Hem hece hem aruzla çok güzel Ģiirleri vardır. Yakın zamanlara dek yanlıĢolarak Bağdat’da deri, si yüzülerek öldürülen Nesimî ilekarıĢtırılmıĢtır. Siyasal olaylara da karıĢmıĢtır. Bu önemliozan hakkında tek kitap bizimdir. Bibliyografya bölümüne bakınız.

Yunus Emre : Bu ünlü Ģairi burada kısa da olsa tanıtmayı uygun bulmayız. Çünkü, onu herkes tanır. Yalnız Ģu kadarını söyleyelim ki, elli yıldan bu yana efsanelerin karanlığına gömülü olarakgösterilen Koca Yunus, yeni bulunan belgelerle yeniden gerçekyaĢantısına kavuĢmuĢtur. Horasan’dan Karaman’a gelip yerleĢen bir ailenin çocuğu olan Yunu3 zengin, mal mülk sahibi olduğugibi Karaman sarayında sözü dinlenir bir kiĢidir.

Hatayî : BeĢtaĢi Alevî edebiyatının ünlü Ģairidir. On altınyıyüzyılda Ġran’da yeni bir devlet kurmuĢtur. Dedeleri Erdebil

Tekkesi kurucularındandır. Anadolu Alevîlerini siyasalemellerine uydurmak için çok çaba göstermiĢ, bu yüzden YavuzSultan Selim ile aralarında geçen savaĢ sonunda yenilmiĢ tir.Hece ve aruz ölçüsü ile bir divanı vardır.

Dadaloğlu : Çukurova’nın on dokuzuncu yüzyılda yetiĢtirdiği AvĢar AĢireti ozanı. Gezici aĢiretleri yerleĢtirme iĢinde,ayaklanan AvĢarların serüvenini

38türkülerinde yaĢatmıĢtır. Adı bugün de dillerde dolaĢır. Dahaçok bilgi için «Köroğlu Dadaloğlu» ad h kitabımıza bakınız.

AĢık Kerem : 16 17. yüzyılda yaĢadığı sanılan ünlü ozandır.YaĢantısı «Kerem ile Aslı» hikâyesim konu olmuĢtur. ġiirlerindençoğu adsız türkü olarak günümüzde de söylenir.

HaĢan Dede : Karpuzu Büyük HaĢan Dede de denir. 17. yüzyıldaTuna boylarında yaĢamıĢ, tarih olaylarına karıĢmıĢ, bu konu ileilgili türküler bırakmıĢtır. PadiĢah önünde saz çalmıĢtır. AraĢtırıcılar Kırıkkaleli HaĢan Dede ile karıĢtırırlar.

Bunlardan baĢka Ģairler daha çok 19. yüzyılda yaĢamıĢ tekke vetasavvuf Ģairleridir. Birkaç Ģiiri 3ri alındığı için ayrıca kendilerinin tanıtılmasını yapmadık.

Türküleri derleyen biliniyorsa, türkünün baĢına adı

yazılmıĢtır. Adının baĢında derleyen sözü bulunmayanlar ise otürküyü bulanlar ya da gün ıĢığına çıkaranlardır. AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ



41Bütün türkülerde genel olarak duygu, birinci derecsde göze

çarpar. Bu bölüme alman türkülerde ise baĢt'm baĢa duyguhakimdir. Bu bakımdan içlilik (lirizm) baĢta gelennitelikleridir.

Duygusal türküler saf sevgi duygularını dile getiren içli,lirik türkülerdir.

Ġçinde özlem, acı, gurbet, gönül iĢleri gibi hallerindoğurduğu beĢeri duyguların toplandığı sevi (aĢk) türküleri,ötekilerden daha derin anlamlı ve düzgün biçimlidir

Yurdun her yamnda söylenen binlerce sevi türküsü sanat değeridolayısıyle daha yaygın ve daha uzun ömür lüdür.

Bu türkülerin geliĢmesinde saz Ģairlerinin önemli etkisiolmuĢtur. Birinci derecede Karacaoğlan, Kerem, ÂĢık Garip gibi



güçlü sanatçılar yer alır. Hele halk hikâyelerinin türküleri,türkü yakıcüar için hazır birer kaynak olarak görülmektedir.

Ulusumuzun duygu inceliği, bütün açıklığı ile butürkülerdedir. Dağda koyunlarınm arkasında yürüyen çoban ilebüyük kentlerin çok zaman benzer duygu ile birleĢtikleri olur.

Burada ulusal ruhu, ulusal vicdanı görmekteyiz. EVLERĠNĠN ÖNÜ ÖLDÜM YÂR DĠYE DĠYE Amasya Çeper çektim yol açtım Kızıl güle dolaĢtım Yağma yağmur, yelesms Ben yârime kavuĢtum Kız niye niye niye Öldüm yâr diye diye KarĢıda elmalıklar Suda oynar balıklar Ne böyle sevda gördüm Neböyle ayrılıklar Kız niye niye niye Öldüm yâr diye diye KarĢıda gördüm seni Gül iken derdim seni Derdin, belân bençektim Ellere verdim seniKız niye niye niye Öldüm yâr diye diye ***AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ ÇIT ÇIT ÇEDENEEkin ektim çöllere de Yoldurmadım ellere OnbeĢinde yâr sevdim deOndan düĢtüm dillere. Çıt çıt çedene de Sar bedeni bedene Dünya dolu yâr olsa daAlacağım bir dane. Ekin ektim gül bitti de Dalında bülbül öttü Ötmeyeydin a bülbülde Yârim elimden gitti.

Çıt çıt çedene de Sar bedeni bedene Dünya dolu yâr olsa daAlacağım bir dane. Ekin ektim bitecek de Sevdan bana yetecek Ġkimizin sevdası daÖlenecek gidecek.Çıt çıt çedene de Sar bedeni bedene Dünya dolu yâr olsa daAlacağım bir dane.

MEHRĠBAN 44Kars İhsan Taftah Bahçelere geldi bahar YeĢil halı serdi bahar Gel dedim, gelmediyârBeni yâda salsana yâr ġu halimi sorsana yâr A ceylân sevdiğimMehriban sevdiğim Sırrımı bilmedin Bilmedin yâr. Bahçelerde güllü çiçek Güllü çemen, güllü çiçek Gül dedim,gülmedin yâr.Beni yâda salsana yâr ġu halimi sorsana yâr A ceylân sevdiğimMehriban sevdiğim Sırrımı bilmedin Bilmedin yâr.ġirin Ģirin sözle beni Özüm dedim, özle beni Gözledim, gelmedinyâr.Beni yâda salsana yâr ġu halimi sorsana yâr A ceylân sevdiğimMehriban sevdiğim Sırrımı bilmedin Bilmedin yâr. AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ



KADĠFEDEN KESESĠ İstanbul Kadifeden kesesi Kahveden gelir sesi OturmuĢ kumar oynarCiğerimin, ah ciğerimin köĢesi. Haydi yallah, Beyoğlu'na yolla Aman yallah, Beyoğlu‟na yolla

Yolla yoiia yâr yollaKadife yastığım yok Odana bastığım yok Kitaba el basarım Senden baĢka, senden baĢka dostum yok Haydi yallah, Beyoğlu'na yolla Aman yallah, Beyoğlu'na yollaYolla yolla yâr yollaKadifeden yeleğim Seni sevdim meleğim Biraz da sen beni sevRahat etsin, rahat etsin yüreğim Haydi yallah, Beyoğlu'na yolla Aman yallah, Beyoğlu'na yollaYolla yolla yâr yolla

46KALENĠN BAYIR DÜZÜ Kalenin bayır düzü Mevlâm ayırdı bizi Babamın aklı olsaEvlendirirdi bizi.Kıyıdan kenardan Kapıdan, bacadan düĢ de gel NiĢanlına küs degel.Kereviz özü ile Kim görmüĢ gözü ile Adam yâre küser mi Ellerinsözü ile.Kıyıdan kenardan Kapıdan, bacadan düĢ de gel NiĢanlına küs degel.Kaleden iniyordum Çağırsan dönüyordum AĢkından kibrit oldum

Üflesen yanıyordum. Kıyıdan kenardan Kapıdan, bacadan düĢ de gel NiĢanlına küs degel.** *47AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ DĠLLALA Kırda erik ağacı Etrafında alıcı Oğluna gönül verdim Darılmahanım bacı. Dil lala, dil lala Paralar verdim dellala Del lal gözün kör

olsun Beni verdin eliere.Kırda Ģeker kamıĢı Elvan olmuĢ güneĢi Öyle sevdim o yâri Dünyadayoktur eĢi. Dil lala, dil lala Paralar verdim dellala Dellal gözün kör olsunBeni verdin ellere.Elma dalda biter mi Gökte yıldız yiter mi Bana yârdan geç derlerSeven, yârdan geçer mi.Dil lala, dil lala Paralar verdim dellala Dellal gözün kör olsunBeni verdin ellere.***

URFALIYAM DAĞLIYAM Urfalıyam dağlıyam Bahçeliyem bağlıyam Ağam da Ģimdi gelir PaĢam da Ģimdi gelir Güzel de Ģimdi gelirvay.Ben yârimden ayrıldım Ciğerimden dağlıyam Ağam da Ģimdi gelir PaĢam da Ģimdi gelir Güzel de Ģimdi gelir



vay.Urfa'nın bedenleri Çevirin gidenleri Ağam da Ģimdi gelir PaĢam da Ģimdi gelir Güzel de Ģimdi gelirvay.Vurun vurun öldürün Yâri terk edenleri

Ağam da Ģimdi gelir PaĢam da Ģimdi gelir Güzel de Ģimdi gelirvay.49AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Tercan ALA GÖZLÜMAla gözlüm ben bu ilden gidersem Zülfü periĢanım kal, melil meli I Kerem et aklından çıkarma beni Ağla, göz yaĢını sil, melilmelilYeter, ey sevdiğim sen seni gözet Karaları bağla, beyazı çöz atDoldur ver bâdevi, bir dahi uzat Ayrılık Ģerbetin ver, melilmelilElvan çiçekleri sokma baĢına Kudret kalemini çekme kaĢına Beniunutursan doyma yaĢına Gez benim aĢkımla yâr, melil melil Karacoğlan der ki, ölüp ölünce Ben de güzel sevdim kendi halimce Varıp gurbet ele vasıl olunca Dostlardan haberim al. melil melil ** *KARġI YAYLA Htdtr Ersoy ġu karĢı yaylada göç katar katar Bir güzel sevdası serimde tüterBu ayrılık bana ölümden beter Geçti dost kervanı, eğleme beni f/4

5ġu benim sevdiğim baĢta oturur Bir güzelin derdi beni bitirir Buayrılık bana zulüm getirir Geçti dost kervanı, eğleme beni Pir SULTAN Abdal'ım, dağlar aĢalım AĢalım da dost iline düĢelim Çok nimetin yedim, helallaĢalım Geçti dost kervanı, eğleme beni ***AL ELMAYIElâzığ Al elmayı daldan al Daldan alma, benden al Duydum gelin olisin

Dur ben ölem, ondan al.Uy heno heno heno Eller kınalı heno Gözler sürmeli heno. Al elmanın dördünü Sev yiğidin merdini Seveceksen güzel sevÇekme çirkin derdini.Uy heno heno heno Eller kınalı heno Gözler sürmeli heno. * **AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ ĠLĠMON EKTĠM TAġA Ġlimon ektim taĢa ilimon yâr aman Amanın bitmedi kaldı kısa oyoy Kız ben seni alırdım ilimon yâr aman Amanın askerlik geldi

baĢa oy oy Ġlimon da değil nar gelsin oy oy Yandı da yürek kar gelsin oy oyYârin beyaz kolları ilimon yâr aman Amanın sarıldıkça dar gelsinoy oyilimon ektim düze ilimon yâr aman Amanın bitmedi kaldı güze oyoy Kız ben seni alırım ilimon yâr aman Amanın tezkere geldi bizeoy oyilimon da değil nar gelsin oy oy Yandı da yürek kar gelsin oy oy



Yârin beyaz kolları ilimon yâr aman Amanın sarıldıkça dar gelsinoy oyFındık serdim harmana ilimon yâr aman Amanın âĢık oldum ben sanaoy oy ikimizin derdini ilimon yâr aman Amanın yazdıralım fermanaoy oy

Ġlimon da değil nar gelsin oy oy Yandı da yürek kar gelsin oy oyYârin beyaz kolları ilimon yâr aman Amanın sarıldıkça dar gelsinoy oy

OY MENDĠL Ov mendil, oyalı mendil Kaldır kolların indir Hep sözlerinyalandır Gel de beni inandır Mendilim allanıyor Allanıp dallanıyor Yenile bir yâr sevdimSevdikçe ballanıyoı Mendili serdim taĢa Vurgunum kara kaĢa Bu gün ben yâri gördümSevdiğim sen cok yaĢa Mendilim allanıyor Allanıp dallanıyor Yenile bir yâr sevdimSevdikçe ballanıyor Mendilim iki yoldur Biri sağ, biri soldur iki kaĢın arası Yâregidecek yoldurMendilim allanıyoı Allanıp dallanıyor Yenile bir yâr sevdimSevdikçe ballanıyor ***AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ SU SIZIYOROrta Anadolu Su sızıyor sızıyor TaĢların arasından Eğil bir yol öpeyim

KaĢların arasından. Oğlan mavilim oğlan Sözüne de kavilim oğlan Beni sana geçmiĢlerYalan sevdiğim yalan. Derenin kenarında Kalayladım kazanı Kız ben senin yüzündenTutmadım ramazanı. Oğlan mavilim oğlan Sözüne de kavilim oğlan Beni sana geçmiĢlerYalan sevdiğim yalan. Kar yağıyor yağıyor Aba mı geyeceğim Sakallıya varıp da Baba mıdiyeceğim. Oğlan mavilim oğlan Sözüne de kavilim oğlan Beni sana geçmiĢlerYalan sevdiğim yalan.

&1

MERDĠVENĠM KIRK AYAK Merdivenim kırk ayak... aman Kırkına vurdum dayak... aman YârkarĢıdan gelirken... aman aman Ne e! tutar, ne ayak.Sallan gel de boylarına bakayım... aman Ak gerdana beĢibirliktakayım... aman Nazik söyle, dillerine hayranım... aman Gelyanıma, dertlerime dermanım... aman Bulut bulut üstüne... aman Bu buludun kasdi ne... aman Yârimsaray yaptırmıĢ... aman aman Ak gerdanın üstüne Sallan gel de boylarına bakayım... aman Ak gerdana beĢibirliktakayım... aman Nazik söyle, dillerine hayranım... aman Gel

yanıma, dertlerime dermanım... aman Su gelir millendirir... aman Çayırı çimlendirir... aman 0Ģendeki güzellik... aman aman Dilsizi dillendirir. Sallan gel de boylarına bakayım... aman Ak gerdana beĢibirliktakayım... aman Nazik söyle, dillerine hayranım... aman Gelyanıma, dertlerime dermanım... aman ***



55AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ HEM OKUDUM| ‟ Orta Anadolu 1 J

Hem okudum, hemi de yazdım Yalan dünya senden bezdim... offDağlar koyağını gezdim Yiten yavru bulunur mu... vay El yazıya, el yazıya Duman çökmüĢ çöl yazıya... off Kurban olam,kurban olam BeĢikte yatan kuzuya... vay El veriyor, el veriyor Orta direk bel veriyor... off Döndümbaktım sağ yanıma Mehemmed'im can veriyor... vay Atalardan aldım öğüt Derelere diktim söğüt... off Hep kırılsınAvĢar eli Mehmet gitti baba yiğit... vay *** — GURBET ELDEErzincan Ekber Çiçek Gurbet elde bir hal geldi baĢıma Ağlama gözlerim, Mevlâ kerimdirDerman arar iken derde düĢ oldum Ağlama gözlerim, Mevlâ kerimdir

Hüma kuĢu yere düĢtü, ölmedi Dünya Sultan Süleyman'a kalmadıDedim yâre gidem, nasip olmadı Ağlama gözlerim, Mevlâ kerimdir Kâğıda yazarlar ufak yazılar Anasız olur mu körpe kuzular Yürekyaralıdır, ciğer sızılar Ağlama gözlerim, Mevlâ kerimdir Pir Sultan Abdal im böyle buyurdu Ayrılık donları biçti, geyirdiBen ayrılmaz idim, felek ayırdı Ağlama gözlerim, Mevlâ kerimdir ♦ **

YEġĠL ÖRDEK GĠBĠ Zara Sabahattin Alparslan YeĢil ördek gibi daldım göllere Sen düĢürdün beni dilden dillereBaĢım alıp gidem gurbet ellere Ne sen beni unut, ne de ben seni Sevdiğim semanın güneĢi, mahı Seni seven âĢık çekmez mı ahiGetir el basayım Kelâmullahı Ne sen beni unut, ne de ben seni;l seninle bir ahduman kuralım Bağlanalım, bir karara varalımVerdiğimiz sözde hemen duralım Ne sen beni unut, ne de ben seni ** *AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ

YABAN ELLERĠ Yabandan gel kömür de gözlüm yabandan Aslanım hay hay Aldımhaberini fakir çobandan Aslanım hay hay Ufacıksın dayanamam Sözlerine inanamam. Yaban ellerinin gülü gülü ben olsam Aslanım hey hey Su gidenyosmanın da yâri yâri ben olsan Aslanım hey hey Ufacıksın dayanamam Sözlerine inanamam. Kız pınar baĢında yatmıĢ, uyumuĢ Aslanım hay hay Elâ gözlerinide uykular bürümüĢ Aslanım hey hey Ufacıksın dayanamam Sözlerine inanamam.

KONYALIHaniya da benim elli dirhem pırasam Üç mum yaksam KonyalımıarasamVay vay Konyalım yürü Yürü yavrum yürü Saçlarını sürü ġimdi deburdan geçti Hovardanın biri Haniya da benim elli dirhem kestanem Konyalıdan baĢkasınıistememVay vay Konyalım yürü Yürü yavrum yürü Saçlarını sürü ġimdi de



burdan geçtiHovardanın biri 'iHaniya da benim elli dirhem ırakım Ġçerim içerim gitmez merakım Vay vay Konyalım yürü Yürü yavrum yürü Saçlarını sürü ġimdi de

burdan geçti Hovardanın biri ** *AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ PINAR BASIHey hey pınar baĢı burma burma Yâr yâr yâr yâr yâr yâr aman Yârgelince öter turna

Leylim leylim leylim amanÇayırda buldum seni Ellere vermem seni Kendime aldım seni Sinemesardım seni Hey hey çıktım pınarın baĢına

Yâr yâr yâr yâr yâr yâr aman El ettim dudu kuĢuna Leylim leylim leylim aman

Çayırda buldum seni Ellere vermem seni Kendime aldım seni Sinemesardım seni Hey hey pınar baĢı ben olayım

Yâr yâr yâr yâr yâr yâr aman Bulanırsan bulanayım Leylim leylim leylim aman

Çayırda buldum seni Ellere vermem seni Kendime aldım seni Sinemesardım seni

60ZEYTĠN YAĞLI YĠYEMEM

Bursa köyleri İhsan Kaplayan Zeytin yağlı yiyemem aman Basma da fistan giyemem aman Seningibi cahile Ben efendim diyemem amanKaldım duman içi dağlarda Sevgili yârim nerelerde Asmadan üzüm aldım Sapını uzun aldım Verin benim yârimi Annemdenizin aldım Kaldım duman içi dağlarda Sevgili yârim nerelerde Kara üzüm asması YeĢil olur yazması Ben yârimden ayrılmam Karayazı yazması Kaldım duman içi dağlarda Sevgili yârim nerelerde *

61AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Ankara MADEM DĠLBER Zekeriya Bozdağ Necip Arctman Madem dilber meylin yoğudu bende Evvelinden ikrar vermeye-yidinMuhabbettir güzelliğin niĢanı Uğrun uğrun bakıp gülmeye-yidinSiyah saçlarını eylersin perde Beni sen uğrattın bu zalim derdeBen kendi halımda gezdiğim yerde Çağırıp yadigâr vermeye-yidinKaracoğlan der ki, ey mâhi mestim KaĢla göz eğersin, bana mıkasdın Severler güzeli, darılma dostum Darıldıysan güzel olmaya-

yıdın (*) ***ATIM ARAPTIRAnkara Atım araptır benim... aman aman Haydi yüküm Ģaraptır benim...aman Bu yıl böyle giderse... aman aman Haydi halim haraptırbenim... aman



(*) Karacaoğlan’m bu türküsünün daha eski ve daha ustunolanını görmek için bakınız: Cahit üstelli, Karacaoğlan — BütünŞiirleri, Milliyet Yayım, Dördüncü Baskı, sayı 190.

62

Konya EmiĢ'im, gümüĢüm bir hoĢum...aman Çokça da içmiĢim sarhoĢum...amanAtım kara, ben kara... aman aman Aman biz gidelim ılgara... amanEğer gönlün var ise... aman aman Haydi kalk gidelim kızlara ...amanEmiĢ'im, gümüĢüm bir hoĢum...aman Çokça da içmiĢim sarhoĢum...aman***MENTEġELĠ Silleii İbrahim MenteĢeli MenteĢeli Del-oldum aĢka düĢeli Üç gün oldu yâr gideliTükenmez derdim yalınız...yalınız Loras'tan bir bulut ağdı Sulu sepgen karlar da yağdı Yolcularımhanlarda kaldı Kaldım evlerde yalınız...yalınız DerviĢ olsam, geysem hırka Kimsem yok ki versem arka Götürdülerġam'a da ġark'a Kaldım çöllerde yalınız...yalınız ***AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ GÜLBEDENDerleyen Artvxn Haşan Ç%tak Kız Gülbeden Gülbeden... bala Ne sen güldün ne de ben Hani ayrılmam derdin.. balaBu ayrılıĢın neden? KaĢı kara, gözü elâ, yandırdın beni Saçı sümbül, dili bülbül,kandırdın beni Mahvettin beni a canım, öldürdün beni Kız ZerniĢan ZerniĢan canım Mendilim sana niĢan Aldın gittin aklımı... canım Koydun beni periĢan. KaĢı kara, gözü elâ, yandırdın beni Saçı sümbül, dili bülbül,

kandırdın beni Mahvettin beni a canım, öldürdün beni Kız civelek civelek... canım Kendin güzel bir melekKıĢı birlik geçirdik.. canım Yazın ayırdı felek. KaĢı kara, gözü elâ, yandırdın beni Saçı sümbül, dili bülbül,kandırdın beni

64DAġLI TARLA AYRIKLI İsparta

DaĢlı tarla ayrıklı Ağam koca bıyıklı Çok varmayın üstüne Dahayeni yavukluGarip dağın odunu Yakan bilir tadını Kız doğuran analar ^Gülsün»koysun adını Yalçın öz8oy KIRMIZI GÜL Bingöl Remsiye Ataman



Mrmızı gül her dem olsa Her dertlere derman olsa Gülüm olsa,yârim olsaPadiĢahtan ferman olsa Herkes sevdiğini alsa Gülüm alsa, yârim alsa Dağlar sizde neyim kaldı Yavrum kaldı,yârim kaldı

Kırmızı gülün goncası, yâr goncası Ben severim yâr incesi, belincesi Garip gönlüm eğlencesi Dağlar sizde neyim kaldı Yavrum kaldı, yârim kaldı 65 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ AġAĞIDAN GELEN HANIM Bilecik Rıdvan Cor AĢağıdan gelen de hanım oynasın Keklik kebabın da yiyen doymasınBeni yârdan ayıranlar onmasın Beri gel yârim beri gel ben adam yemem Ellerin yârine de yârimol dememYoğurdum var, yeĢil de meĢil çanakta Benleri var ak gerdanda,yanakta Benim yârim Ģu karĢıki konakta Beri gel yârim, beri gel ben adam yemem Ellerin yârine de benimol demem** *BĠR YAKADAN BĠR YAKAYA Balıkesir Bir yakadan bir yakaya bakılmaz Elin sevdiğine niĢan takılmazGonca güller olsa baĢa sokulmaz Ah ilen vah ilen dudu dillerin yeter Ben yastık istemem,kolların yeter f/5

AĢağıdan geliyor da Kulalı Dört yanımı aldı eli kınalı Ne güzelolmuĢsun gelin olalı Ah ilen vah ilen dudu dillerin yeter Ben yastık istemem,kolların yeter ♦ * * FELEK ġAD OLACAK GÜNÜN GÖRMEDĠM Amasya Merzifonlu Ayık Musa Aslan Telek Ģad olacak günün görmedim Garip gönlüm bir efkâra düĢürdünEl uzatıp gonca gülün dermedim Bülbül gibi ahü zare düĢürdün

Bir zülfü siyahım elimden aldın Günahım ne idi hey zalim noldurÂhırında beni gurbete saldın Akıl ermez bir diyara düĢürdün Akıl ermez Ģu feleğin iĢine Doyulur mu cümbüĢüne cûĢuna Ahırındaağu kattın aĢıma Eyub'a dert verip yara düĢürdün 07 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ HER GÜN SARHOġ Aydın Aydın Lisesi Ekibi Her gün sarhoĢ, her gün sarhoĢ Ģu Aydının uĢağı Al kanlaraboyanmıĢ da Trablus kuĢağı Aman aman ya ne Yoktur çare Eller ala ne derler

Ah bey oğlu, vah bey oğlu, yandı yandı kül oldu Ne olduysa banaoldu, güzel sana ne olduAman ya ne Yoktur çare Eller ala ne derlerAy mı doğdu, gün mü doğru PınarbaĢı köĢküne Sen doldur da beniçeyim nazlı yârin aĢkına Aman ya ne Yoktur çare -!ler ala ne derlerEVLERĠNĠN ÖNÜ 68



ANTALYA'NIN MOR ÜZÜMÜAntalya Hüseyin Balkan Antalya'nın mor üzümü Severler boyu uzunu imamın küçük kızınıSarsam ne zaman, ne zaman Sevsem ne zaman, ne zamanSaran kollar yorulur mu bir zaman Seven kollar yorulur mu bir

zamanAntalya'nın kuyuları Çayır çimen kıyıları Avdan gelir dayılarıSarsam ne zaman, ne zaman Sevsem ne zaman, ne zamanSaran kollar yorulur mu bir zaman Seven kollar yorulur mu birzamanAntalya‟nın altı bakır Atlar gelir Ģakır Ģakır Sevdiğimin gözüçakır Sarsam ne zaman, ne zaman Sevsem ne zaman, ne zaman Saran kollar yorulur mu bir zaman Seven kollar yorulur mu birzaman60 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ ÇEMBERĠM DALDA KALDI Afyonkarahisar Abdullah Uluçalik Çemberim dalda kaldı Gözlerim yolda kaldı vay Yıkılası meyhaneSarhoĢum nerde kaldı da Eyvahlar olsun olsun da Kadehler dolsunEy sokaklar sokaklar Yârim Ģeker ufaklar da vay Pul pul olsundökülsün Seni öpen dudaklar daEyvahlar olsun olsun da Kadehler dolsunKalenin ardı pınar Elimi soksam donar da vay Ne ağladım negüldüm Yüreğim ona yanar da Eyvahlar olsun olsun da Kadehler dolsun*

**

ÇARġAMBA DEDĠKLERĠ ÇarĢamba dedikleri Sekerdir yedikleri aman aman ġekerdiryedikleri Hiç aklımdan gitmiyor O yârin dedikleri aman aman Amano yârin dedikleriOy neyimiĢ neyimiĢ aman aman Kaderim böyleyimiĢ Gizli sevdaçekmesi aman aman AteĢten gömleğimiĢ ÇarĢamba yazıları Körpedir kuzuları aman aman Körpedir kuzularıMevlâm alnıma yazmıĢ Bu kara yazıları aman aman Bu kara yazıları Oy neyimiĢ neyimiĢ aman aman Kaderim böyleyimiĢ Gizli sevda

çekmesi aman aman AteĢten gömleğimiĢ 71 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ BĠR MEKTUP YAZDIRDIM Vrfa Bir mektup yazdırdım Urfalı kızına Zalimin kızı anam, bakmazyüzüme Anam duyar ise, vurur dizineUy nenni nenni Askerim nenni Esmerim nenniBir mektup yazdırdım bir ucu kara Künyemiz geliyor anamkarakollara Anam duyar ise, düĢer yollara Uy nenni nenni Askerim nenni Esmerim nenni

Evlerinin önü mermer döĢeli doktorlar geliyor anam, eli ĢiĢeliÜç gün oldu ben bu aĢka düĢeli Uy nenni nenni Askerim nenni Esmerim nenni* *♦



72 YENĠCE YOLLARI Adam Aziz Şense*

Yenice yolları bükülür gider Zülüf ak gerdana dökülür giderYiğidin sevdiği güzel olunca Ömrü ardı sıra sökülür gider Yürüdüm yürüdüm yolda yoruldum Giden yârin gülüĢüne vuruldumDünya yalan imiĢ ben yeni bildim iĢin gücün dalga imiĢ yâr senin Tomurcuk gül olsan hâr olamazsın Azrail olsan can alamazsınDünyayı kalbura koysan elesen Sen de benim gibi yâr bulamazsın Tomurcuk gül olsan elime a'.mam vüzbin yemin etsen billah inanmamYandım ateĢine bir daha yanmam ĠĢin gücün dalga imiĢ yâr senin * ** 73 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ KARPUZ KESTĠM Ankara Aman karpuz kestim yiyen yok Aman halin nedir diyen yok

Yâr yâr aman, ben yandım aman Aman yenile bir yâr sevdim Çözünaydın diyen yok

Yâr yâr aman, ben yandım aman 0 kız da seni beni aldadır aman Aldadır aman, aldadır aman



Sevdalımın gözleri yoldadır aman Yoldadır aman, yoldadır aman Aman karpuz kestim kırmızı Aman Ģu gelen kimin kızı

Yâr yâr aman, ben yandım aman Aman yanağında beni var Amansandım seher yıldızı

Yâr yâr aman, ben yandım aman

0 kız da seni beni aldadır aman Aldadır aman, aldadjr amanSevdalımın gözleri yoldadır amarı Yoldadır aman, yoldadır aman

74 KONMA BÜLBÜLA ğn Derleyen M. Sarısözeri

Konma bülbül konma nergiz daline, nergiz daline Öldürürleraman bir yâr yoluna, yandım yoluna Ben de kurban olam fidanboyuna, fidan boyuna Demeyin demeyin aman, yârin vuruldu Kanıduruldu, köye duyuldu.EleĢkirt'ten çıktım, yüküm eriktir, yüküm eriktir Açmayın yaremi

aman, delik deliktir ciğer eziktir Benim sevdiceğim ince feriktir, ince feriktir Demeyin demeyinaman yârin vuruldu Köye duyuldu, kanı duruldu. ♦ ġU MĠLASIN ĠÇĠNDE ġu Milâs'ın içinde ben bir tek güldüm Goncelerim açmadan soldumdöküldüm Gençliğime doymadan /âr için öldüm Hazan yaprağı gibibirden döküldümGönül verdiğim kızın adı Yüksel'di Can verirken feryadı arĢayükseldi Kabahat ne ondaydı, ne de bendeydi Alnımıza yazılmıĢ,bu bir eceldi

* ** 78 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ TĠNĠ MĠNĠ HANIM Sinop ġeftali ağaçları Türlü çiçek baĢları Yaktı yandırdı beni Yârinhilâl kaĢları Tin tin tini mini hanım Tin tin tini mini hanım Seni seviyorcanım Seni istiyor canım Bahçelerde kereviz iz kerevizi yemeyiz Bize Sinoplu derler Biz

güzeli severizTin tin tini mini hanım Tin tin tini mini hanım Seni seviyorcanım Seni istiyor canım Bahçelerde ıtrıĢah Boyu uzun kendi Ģah Ġki gönül bir olsaAyıramaz padiĢah Tin tin tini mini hanım Tin tin tini mini hanım Seni seviyorcanım Seni istiyor canım Münir e Tarabuş * **

DERDĠMĠ SÖYLESEM Derdimi söylesem ben kara taĢa Neler geldi geçti bu garip baĢaMektuplar yolladım sevdiğim eĢe Bendeki yaralar türlü türlüdür Gitme güzel gitme, nar tanesiyem Anamın babamın bir tanesiyem Atma bu taĢlan ben yaralıyam Elâlem al geymiĢ ben karalıyam Aydabir selâmın gelse razıyam Bendeki yaralar türlü türlüdür # Gitme güzel gitme, nar tanesiyem Anamın babamın bir tanesiyem



Yüce dağ baĢında otlar kuzular Anayı, babayı gönül arzular Açmatabib açma, yarem sızılar Bendeki yaralar türlü türlüdür Gitme güzel gitme, nar tanesiyem Anamın babamın bir tanesiyem AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ BAHRĠYELĠ

Sevdim bir bahriyeli aman Acep semti nereliDenizde dalga Gemide halka Canım cicim bahriyeli Çabuk benisaklaKadıköylü cilveli aman Aslı Büyükdereli Denizde dalga Gemide halka Canım cicim bahriyeii Çabuk benisaklaBahriyelinin paltosu aman Nedir onun korkusuDenizde dalga Gemide halka Canım cicim bahriyeli Çabuk benisakla

78 ÇAYA ĠNER AĞLAR'M Çaya iner ağlarım Gülü deste bağiarım Birisi benim için Birin yâre yollarım Ah annem diye diye Vah annem diye diye öldüm yâr diye diyeKaldım gurbet ellerdeÇaya indim, susuzum Üç gündür uykusuzum Girsem yârin koynunaElim durmaz, huysuzumAh annem diye diye Vah annem diye diye Öldüm yâr diye diyeKaldım gurbet ellerde. * »* ELMAYI TOP YAPALIM

Elmayı top top yapalım Kızlara bahĢiĢ atalım Kadife de ceketidar yapalım Ne güzel yakıĢıyor ince bele Eğlenelim taze ilen Altından yelpaze ilen Ölçelim de o güzelinince belin Bir gümüĢ endaze ilen ** * AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ HARMAN YERĠ YAġ YERĠ Harman yeri yaĢ yeri Usul bas, yavaĢ yürü ġimdi buradan geçtiGüzellerden bir sürüAman aman bir sürü Yandım aman bir sürü

Harmana kuyu kazdım Yâr okudu, ben yazdım ġu kızların derdindenBayıldım, öleyazdım Aman aman bir sürü Yandım aman bir sürü arman yeri yarıldı vaynanam bana darıldı Ne darıldın kaynanaKızın bana sarıldı Aman aman bir sürü Yandım aman bir sürü *** YÜCE DAĞ BAġINDA YANAR IġIK Yüce dağ baĢında yanar bir ıĢık DüĢmüĢüm derdine, olmuĢum âĢıkAğ buğday benizli, zülfü dolaĢık

Dividim, kalemim, yazarım Yâr bende, oy bende Aha ben gidiyomsen hemen ağla Dön ağla, yâr ağla 80

Yüce dağ baĢından indiremedim Yönünü yönüme döndüremedim Birgüzelin aklın kandıramadım Dividim kalemim yazarım Yâr bende, oy bende Aha ben gidiyom senhemen ağla Dön ağla, yâr ağla * * *



ADANALIAdana'nın yolları taĢtan Aman sen çıkardın beni beni baĢtan Hem anadan hem kardaĢtan Amman Adanalı, canım Adanalı Ben sana yandım kibar delikanlı Hey

hey hey hey Hey güllü hele hele güllü PeĢtemalı püsküllü Adana'nın yolları iki TaĢrada kaldı kunduramın teki Bizim evdekaynana iki Aman biri sansar birisi de tilkiAmman Adanalı, canım Adanalı Ben sana yandım kibar delikanlı Heyhey hey hey Hey güllü hele hele güllü PeĢtemalı püsküllü * * f 81 Hatay m AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ CEVĠZĠN YAPRAĞI Cevizin yaprağı dal arasında Güzeli severler bağ arasında Üç beĢgüzel bir araya gelmiĢler Benim sevdiceğim yok arasında Evlerinin önü zerdali dalı Pencereden gördüm kınalı eli Benimsevdiceğim tomurcuk gülü Sensiz lokmaları yiyemez oldum. * ** GÜL KURUTTUMMehmet İpek Gül kuruttum gül kuruttum Yâri sinemde uyuttum Yâr sövledi, benunuttumAh akabinde coĢtu gönül Yârdan ayrılması müĢkül

Gül ezerler gül ezerler Gülü tabağa dizerler Güzeli candanseverlerAh akabinde coĢtu gönül Yârdan ayrılması müĢkül ** * F/6

TREN GELĠR Odala96^' h°? 98Ġir' Ġ6y ley limi limi 'ev Duydum * 9!''r m'nĠ m'n' QÜZel 9el

bl2e Safa n ,Va: 'Ze 9el'r„ ley ley limi limi ley 9e ır hoĢ gelir, mini mini

güzel gel bize^ kar ley ley limi ,imi leyBen m,hletieU"er m'"' m'"' 9ÜMĠ 981 b„ze Penceren ^ 9eçerken' leV ley limilimi ley en yar bakar, mini mini güzel gel bizeKovu^h'H klZĠari’ Ġ6Y 'ey limi l1mi ley O yârdan^ 9°2Ġen' mlni rnini 9Ü2el gel bizeSevmd H T P 9eldl' ley ley limi limi „ey Sevindirdi bızleri. mm, minigüze, gel bize*** KADĠR MEVLAM

Kadir Mevlâm senden bir'dileğim var «eni muhannete muhtaç eylemeed. deryalara gark eyle beni muhannete muhtaç eylemeMuhannetin suyu dolayı akar Değdiği yerleri od olur yakar Vıketmeden baĢına kakar muhannete muhtaç eyleme 83 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Muhannetin sözü pareli oktur Lutfuna kerem et, ihsanı çoktur Sağelin sol ele faydası yoktur Yine muhannete muhtaç eyleme Ben dertliyim, Hak ayırsın iĢimi Kaygılara saldım garip baĢımı



Varsın kurtlar, kuĢlar yesin leĢimi Yine muhannete muhtaç eyleme * ** MUALLĠM Erzurum Seyfettin Sığmaz

Penceresi cam cama muallimSelâm verdim amcama muallimAmcam kızını vermezse muallimTurĢu kursun fincana muallimPenceresi perdeli muallimÇiçek açcnıĢ zerdali muallimYenile bir yâr sevdim... muallim 0 da benden sevdalı muallimPenceresi cam değil mi?... muallimBoyaları ham değil mi? muallimEllerinen gezersin muallimBenimki can değil mi? muallim* **

84 KALENĠN BEDENLERĠ Niksar Kalenin bedenleri yâr yâr yâr yandım Çevirin gidenleri Ģinanayyârim Ģinanay nay ipek bürüm bürünmüĢ yâr yâr yâr yandımNiksarın fidanları Ģinanay yârim Ģinanay nay Hoppa nina ninanay ninanay nay ġinanay yavrum Ģinanay nay. Kaleden iniyorum yâr yâr yâr yandım Çağırsan dönüyorum Ģinanay

yârim Ģinanay nay Kurudum kibrit oldum yâr yâr yâr yandımÜflesen yanıyorum Ģinanay yârim Ģinanay nayHoppa nina ninanay ninanay nay ġinanay yavrum Ģinanay nay. * * YARĠM GĠTTĠ Yârim gitti çeĢmeye aman güzel oğlan Yaralarım deĢmeye yâr yâryâr aman Neyim varsa vereyim aman güzel oğlan Elinden su içmeyeyâr yâr yâr aman.Yârimin geliĢine aman güzel oğlan Mâilim gülüĢüne yâr yâr yâraman Deli olacağım ben aman güzel oğlan Ben düĢüne düĢüne yâryâr yâr aman.

** * 85 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ SARI MENDĠL Ergani Sarı mendil eldedir yâr yâr yâr aman Gürün Ģalı beldedir gel gelgel aman Gönlümüz yine birdir Darılmamız dildedir. ince voldan kız geçer Saray kapısın açar Ağzım dilim söylemezGönlümden neler geçerGüllerim bağda biter Tütünüm dağda tüter Beni hasrette koydun

Olasın benden beter. * ** BAĞA GEL BOSTANA GEL Bahçelerin gülüsün Dalın da bülbülüsün Boyun benzer fidanaAnadolu gülüsünHaydi yavrum sürmeli Göğsü çapraz düğmeli. Yâr aklıma gelince Ah seni nerde bulmalı?



86 Bağa gel,, bostana gel Gülünü destele gel Beni burda bekletmeYalandan hastalan get.Haydi yavrum sürmeli Göğsü çapraz düğmeli; Yâr aklıma gelince Ah

seni nerde bulmalı? GÜZEL OLSAAĢağıdan akar gelir gemiler Yel vurdukça inil inil inilerVefasızlar ayda bir dost yeniler Güzel olsa, esmer olsa elverir Kadir Mevlâm ihsan eder, yelverirYaz gelince badem açar çiçeği. Ağalar takınır hançer bıçağı Böyle molur bu yerlerin gökçeği Güzel olsa, esmer olsa elverir Kadir Mevlâm ihsan eder, yelverirYaz olunca atlar çıkar çayıra ĠĢimizi bâri Hûda kayıra Güzel olsa, esmer olsa elverir Kadir Mevlâm ihsan eder, yelverir AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ YEġĠL KURBAĞALAR YeĢil kurbağalar öter göllerde Kırı'dı kanadım kaldım çöllerdeAnasız babasız gurbet ellerde Ya ben ağlamayım, kimler ağlasın ġu mahzun gönlümü kimlereğlesin. Eğin dağlarında güller bitmiyor Viran bahçelerde bülbül ötmüyorYârimin sevdası serden gitmiyor Gel ağam, gel ağam, gel de yine git Akan gözüm yaĢın sil de yine

git.Eğin'in ardından akan Fırat'tır Ağamın bindiği demir kırattırElime geçerse hayli murattır Tez gel ağam, tez gel. olma muhannet Gurbet icat eden görmesincennet.Eğin'in etrafı dağdır, meĢedir içinde oturan beydir, paĢadır Yüzelli mahalle, beĢ yüz köĢedir Gel ağam, gel ağam, olma yalancı Benim ahım eder seni dilenci. Ağam Ġstanbullu Eğinli misin? Sılaya gelmeye yeminli misin? Yoksa bana da mı emin değilsin?

Tez gel ağam, tez gel, eğlenmeyesin Elde güzel çoktur,evlenmeyesin.EYLERĠNĠN ÖNÜ 88 Eğin viran olmuĢ, bülbül ötmüyor Ağam ırak yolda, elim yetmiyorSayı tutam dedim, sayı yetmiyor Gel ağam, gel ağam, tez gel sılaya Sen gelmezsen ağam, gelemorayaEğin'in altında susuz çaylara • Yalvarırım yıldızlara, aylara Yâr ile sahrada geçen çağlara Ya ben ağlamayım, kimler ağlasın Bu garip gönlümü kimler eğlesin

Ağam sen gideli yedi yıl oldu Diktiğin ağaçlar meyveler dolduSeninle gidenler sılaya döndü Tez gel ağam, tez gel, bayram geliyor Eller sevdiğine allaralıyor Ağamın bıyığı burmadır burma Bir teli ibriĢim, bir teli sırmaMevlâyı seversen gurbette durma Tez gel ağam, tez gel, olma yalancı Benim ahım eder seni dilenci GüneĢ doğar iken allanır dağlar YeĢil ipeklere boyanır bağlar



Yârin sevgileri ciğeri dağlar Ya ben ağlamayım, kimler ağlasın Yürek yarasını kimler bağlasın Bayram geldi diye oynuyor kızlar Yâri düĢününce yüreğim sızlarKaralar geyinmiĢ gökte yıldızlar Ya ben ağlamayım, kimler ağlasın ġu mahzun gönlümü kimler

eğlesin *• * AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ

GĠDER OLDUM Yeni bir sevdadır geldi baĢıma Gelin helâllaĢın.ben gider oldum Gelio ya gelmeyip sizi bulmayım GelinhelâIlaĢın, ben gider oldum Yüreğimde yanar bunca ateĢler Yâr.elinden yine yaralar iĢler Gülüp oynadığım kızlar, kardeĢlerGelin helâl laĢın, ben gider oldum Tuz ekmek yediğim kavımkardaĢlar Nedir bu feleğin ettiği iĢler Gözümden akıttım kan ileyaĢlar Gelin helâl laĢın, ben gider oldum Sakın kızlar edepsizevarmayın Aslı'm kaçmıĢ, gelir ise kovmayın Dertli Kerem burdangitti demeyin Gelin helâllaĢın, ben gider oldum

KARA SANDIKKara sandık açamadım Çeyizimi seçemedim Yazık olmuĢ gençliğimeBir genç ile kaçamadım

Saçımı üçe böldüler Bölük bölük de ördüler Yârdan muradımalmadan Kolum kanadım kırdılar Ezme ile üzme ile Yâr bulunmazgezme ile Mezarımı kızlar kazsın Altın, gümüĢ kazma ile

BĠR HAMAM YAPTIRDIM Bir hamam yaptırdım altı köĢeli Altı mermer, üstü sedef döĢeliUç gün oldu ben yârimden ĢaĢalı

Bilmez misin benim sana yandığım iki elim koynumda mahrum kaldığım Allı gelin, pulu gelin, has gelin Ayağını nokta nokta bas gelinBen evliyim, sen selâmı kes gelin Suya gider, su testisi elinde Al geyinmiĢ. etekleri belindeDoldur doldur ver içeyim elinde Bilmez misin benim sana yandığım iki elim koynumda m ahrum kaldığım Allı gelin, pullu gelin, has gelin Ayağını nokta nokta bas gelinBen evliyim, sen selâmı kes gelin Ayağına geymiĢ sarı ediği Ağlayı sızlayı aĢtı gediği Yine mı

oldu düĢmanların dediği Allı gelin, pullu gelin, has gelin Ayakların nokta nokta basgelin Ben evliyim, sen selâmı kes gelin * * 9* AġE VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Ay dm ALTI KIZLARAştk Haşan ġu benim karĢımda duran Altı kızlar, altı kızlar &ltı kızın biriÜmmü Altı kızlar, altı kızlar

Altı kızın biri AyĢe Benleri var köĢe köĢe Mail oldum hilâl kaĢaAltı kızlar, altı kızlar Altı kızın biri inci Odur güzellerin genci Koynunda iki turuncuAltı kızlar, altı kızlar Altı kızın biri Melek Dünya döner çarkı felek Yeter eylediğimdilek Altı kızlar, altı kızlar Altı kızın biri Meryem Etti gönülleri sersem Ya ben oldum onahemdem Altı kızlar, altı kızlar



Altı kızın biri Dudu Odur güzellerin kutbu Kerem de coĢtudelirdi Altı kızlar, altı kızlar (*) ***

(*) Aydm’dan alınmıĢ bu türkünün eksik bir benzeri vardır.Doğrusu bizim verdiğimiz olup «Kerem Ue Aslı»

hikâyesindevardır. Ezgisi Aydın’dan alnnan gibidir.

BĠR GELĠN Gel de dostun bahçesinde gezelim Kimin karĢısından geldi birgelin Aman gelin, dedim ben de ağladım Gözümün yaĢını sildi birgelinA kuzum yanağın dertlere derman KaĢların yav olmuĢ, kirpiğin keman Top zülüfleri sardığım zaman Gamze okun sineme vurdu birgelin'Gönül farımadı güzel‟sevmeden Ak göğsün bendi geniĢ düğmeden Gelsarılalım anan da duymadan Tenhada Ģeftali verdi bir gelin . i . * * ** E M Ġ N E M Eminem oturmuĢ taĢın üstüne TaramıĢ zülfünü kaĢın üstüne Selâmıngelirse baĢım üstüne Eminem Eminem, aslan Eminem Gel otur yanıma, yaslan Eminem AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Eminem oturmuĢ, ayna dizinde Destanlar okunur elâ gözündeiĢkilim erirken beyaz yüzünde Eminem Eminem, güzel Eminem Güzel gözlerini süzen Eminem

Eminem oturmuĢ gül ile oynar TaramıĢ zülfünü, tel ile oynarSeher serininde yel ile oynarEminem Eminem, hanım Eminem Gel otur yanıma, canım Eminem KarĢı dağda yeĢil buğday ekili Eminemin top top olmuĢ kâkülüEminem olmuĢtur kızlar vekiliEminem Eminem, güzel Eminem Güzel gözlerini süzen EminemEminem gidiyor sabah suyuna Al fistan kestirdim ince boyuna Olamkurban Eminemin huyunaEminem Eminem, n'emsin Eminem (*) Gözümün içinde nemsin Eminem(**)Eminem oturmuĢ kendini över Altın saç bağları topuğu döver Bin

altın vermiĢim, bin daha değer Eminem Eminem,, hanım Eminem Gel otur yanıma, canım Eminem * * *(*) n’emsin : neyimsin (vezin için böyle) (••) nem : yaĢ.

GURBET ĠLĠN KAPISI Ak sıvadan odamızın yapısı Böyle molur yâr sevenin hapisiKahrolsun düĢmanlarımın hepisi Kitli kalsın gurbet ilin kapısı Ah neyleyim aramızda dağlar var Beni burda, seni orda eğler varGurbet ilde kırılmaz bir zencir var Kitli kalsın gurbet ilin

kapısı Atım yanaĢmıyor binek taĢma Elim ulaĢmıyor eyer kaĢına Anamattın beni dağlar baĢına Kitli kalsın gurbet ilin kapısı Altın tas içinde kınam ezildiGümüĢ taraklarda zülfüm dizildi Akalnıma kara yazı yazıldı Kitli kalsın gurbet ilin kapısı Yârim Ġstanbul‟da mesken mi tuttun Gördün güzelleri beni unuttunSılaya gelmeğe yemin mi ettin Kitli kalsın gurbet ilin kapısı Dividin belinde, kalemin mi yok Sılaya gelmeğe meramın mı yok



Hakkın buyruğuna uyanın mı yok Kitli kalsın gurbet ilin kapısı AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ BU GELĠN Irmak kenarında esvap yuyanlar Yolcuyu yolundan eğler bu gelinKaldır nikabını yüzün göreyim Yolcuvu yolundan eğler bu gelin

Benim Aslı'm cennetteki huridir Bir ah çeksem dağlar taĢlareridir Kız Allahı sever isen geri dur Yolcuyu yolundan eğler bugelinBir ah çeksem dağlar taĢlar iniler Nedir sinendeki bu siyahbenler Kınalı parmaklar ne güzel eiler Yolcuyu yolundan eğler bugelinGelinin lebleri söyler hayatı Yüzün görmek değer dünya kıymetiKız Hakkı seversen verme zahmeti Yolcuyu yolundan eğler bu gelin Benzer Aslı'm cennetteki huriye Hû çekende dağlar taĢlar yürüyeDertli Kerem bu yollarda çürüye Yolcuyu yolundan eğler bu gelin

YARDAN AYRILANHey ağalar böyle molur Hali yârdan ayrılanın iner ummana dökülürSeli yârdan ayrılanın Gökte turnalar çekilir Ġner yerlere dökülür On beĢ yaĢındabükülür Beli yârdan ayrılanın Turnalar havadan geçer Mah yüzlere nurlar saçar Ah ile vah ilegeçer Günü yârdan ayrılanın Gül dikensiz bitmez imiĢ Bülbül gülsüz ötmez imiĢ ĠĢe güceyetmez imiĢ Eli yârdan ayrılanın Karacaoğlan, geçmez dilek AteĢ aldı, yandı yürek Sağ yanındahazır gerek Salı yârdan ayrılanın *

*♦ AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ BENZER ġu karĢıda bir kız gördüm Boyu selvi dala benzer Yanında birgelin vardır Tomurcuklu güle benzer Ġncidir o kızın diĢi Hilâldir gelinin kaĢı Kız kafeste dudu kuĢuGelin bir bülbüle benzerKız için de gönlüm hasta Gelin bir acayip nesne Kız baharlıĢerbet tasta Gelin ravaklı bala benzer * **

AY DOĞAR Ay doğar aĢmak ister Gül yanak yaĢmak ister Benim Ģu garipgönlüm Yâre kavuĢmak ister Of kaderim böyle Böyle var yâre söyleKar yağar alçaklara Savrulur saçaklara Allah neler yaratmıĢSığmıyor kucaklara Bas bas bas gidelim Gidelim yolda bayram edelim

ÇARġAMBAYI SEL ALDI ÇarĢambayı sel aldı Bir yâr sevdim el aldı KeĢke sevmez oiaydımElim koynumda kaldı

Ah ne imiĢ ne imiĢ Kaderim böyle imiĢ Kimse sevda çekmesinAteĢten gömlek imiĢ ÇarĢamba yollarında Bilezik kollarında Yavrgm seni tanırımPınarın yoHarında Ah dağlar, yeĢil dağlar Sevdiğim yaman ağlar Kimse sevdaçekmesin AteĢten gömlek imiĢ K.ıranfilim, susuzum Kaç gündür, uykusuzum Girsem yârin koynunaElim durmaz, huysuzum



Ah ne imiĢ ne imiĢ Kaderim böyle imiĢ Kimse sevda çekmesinAteĢten gömlek imiĢ ** * AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ

GĠDE GĠDE Gide gide yarelerim dirildi Gitme dedi yâr boynuma sarıldı Bizekısmet gurbet ilde verildi ġu hasretlik yaman büktü belimi Yaradan Hak sen bilirsin halimiDerelerden su gelir boydan boya Güzel arar isen bak bizim soyaMuradım değildir zulmetmek yâre ġu hasretlik yaman büktü belimi Yaradan Hak sen bilirsin halimi ** * TAKARDIM GÜLÜMÜilkyaz eyyamında gördüm düĢümü Mevlâm kâr eyledi aldı eĢimi Oyârin dizine koysam baĢımı Koyardım baĢımı ar olmasaydı AĢardım Balkanı kar olmasaydı CoĢkun sular gibi çağlayıp aksam Yemesem içmesem yüzüne baksam O yârin göğsüne bir ak gül taksam Takardım gülümü ar olmasaydı AĢardım Balkanı kar olmasaydı CoĢkun sular gibi çağlayamadım Gittin de ardından ağlayamadımSana bir sözüm var söyleyemedimSöylerdim sözümü ar olmasaydı AĢardım Balkanı kar olmasaydı

100 GÖNÜL GURBET ĠLE VARMA Gönül gurbet ile varma Ya gelinir ya gelinmez Her dilbere gönül

verme Ya sevilir ya sevilmezYöğrüktür bizim atımız Yardan atlattı zatımız Gurbet ildekıymatımız Ya bilinir ya bilinmez Bahçenizde nar ağacı Kimi tatlı kimi acı Gönüldeki dert ilâcı Yabuiunur ya bulunmazDeryalarda olur bahri Doldg.r ver içem zehri Suna'm gurbet ilinkahrı Ya çekilir ya çekilmez Karacaoğlan düĢse yola Bülbül fiğan eder güle GüzeJ sevmek birsarp kale Ya alınır yâ alınmaz (*) ** *

(*) Bu türkü Gaziantep . Sarılar Köyü nde Hüseyin Kırmıagülden «Sefil Ali» mahlası adına oldukça değiĢik olarak alınmıĢ isede doğrusu yukarıda verildiği gibi Karacaoğlan’ındır (bak. CahitÖztelli, Karacaoğlan). Emrah’ın olarak da söylenirse deyanlıĢtır. AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ KALENĠN ARDINDA Kalenin ardında üç ağaç incir Elimde kelepçe, boynumda zencirÇekme zencirleri kollarım incir Atma bu taĢları, ben yaralıyım Elâlem al geymiĢ, ben karalıyım Kalenin ardında bir taĢ olaydım Gelene geçene yoldaĢ olaydım

Baası qüzele kardaĢ olaydım Atma bu taĢları, ben yaralıyım Elâlem al geymiĢ, ben karalıyım Kalenin ardında ben gördüm onu Mavidir Ģalvarı, beyazdır donu Elne derse desin, ben sevdim onuAtma bu taĢları, ben yaralıyım Elâlem al geymiĢ, ben karalıyım Kaleden kaleye Ģahin uçurdum Ah ile vah ile ömrüm geçirdim Yârbize gelende Ģerbet içirdimAtma bu taĢları, ben yaralıyım Elâlem al geymiĢ, ben karalıyım



DUDU TÜRKÜSÜ Su içtim yudum yudum Gel benim nazlı Dudum iki dünya bir olsa ġensin benim umudum Su akar kütüğünden Bulanır köpüğünden ipek olsam dolaĢsam

Dudumun topuğundan Su akar lüle lüle Yâr geür güle güle Elinde sırmalı mendilTerini sile sile* ** ġU CĠHANDA Çıkıp bahçelerde salınmaz mısın Gonca güller gibi salınmaz mısınSen benim halimden anlamaz mısın Alıp seni hangi diyara gidem Sensiz yârim Ģu cihanda ben nidem Bir giderim, beĢ ardıma bakarım Gözlerimden kanlı yaĢlar dökerimHem ayrılık hem gurbetlik çekerim Alıp seni hangi diyara gidem Sensiz yârim Ģu eihanda ben nidem AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Demirciler demir döver, tunç olur Sevip sevip ayrılması güç olurBen gidersem senin halin nicolurAlıp seni hangi diyara gidem Sensiz yârim Ģu cihanda ben nidem *** Deli gönül, gezer gezer gelirsin An gibi her çiçekten alırsınNerde güzel görsen orda kalırsın Ben senin derdini çekemem gönül Santur mu istersin, saz mı istersin Ördek mi istersin, kaz mıistersin Tomurcuk memeli kız mı istersin Ben senin derdiniçekemem gönül

Çıkıp yücelere bakmak istersin CoĢkun sular gibi akmak istersinHer güzelle yatıp kalkmak istersin Ben senin derdini çekememgönülKaracaoğlan der, okuyam yazam KeleĢ değilim ki, kervanlar bozam Geyinsem. kuĢansam, bir hoĢça gezsem Ben senin derdini çekemem gönül * * * Yavru, güzel olmak için Yâre bir ben gerek, bir ben ÂĢık aklınalmak için Yâre bir ben gerek, bir ben

104 Hançer almıĢ destine Beni öldürmek kasdına Beyaz gerdanın üstüneYâre bir ben gerek, bir benSakın benli dilber, sakın Çifte hamayili takın Gözün kuyruğunayakın Yâre bir ben gerek, bir ben Karacaoğlan çaresi ne Melhem vurun yaresine Ġki kaĢın aresineYâre bir ben gerek, bir ben (*) ♦ * * Bir yavruyu sevdim gölde, gölekte Altın küpe Ģan veriyor kulaktaPeride, hörüde, gökte melekte Acap sevdiğimin eĢi var mola

Bir yavruyu sevdim gölde, gölekte Mehdi çıkar derler âhirzamanda Hindistan‟da, Çin'de Maçin, Yemen'de Acap sevdiğimin eĢivar molaKaracaoğlan der ki, derde derede Yandı ciğer kebab oldu orada Ol güneĢin doğup battığı yerde Acap sevdiğimin eĢi var mola * **



(*) Bu güzel türkünün değiĢik benzeri «eski türküler» bölümündedir. 105 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Koyun meler, kuzu meler Sular hendeğine dolar Ağlayanlar bir güngüler Gamlanma gönül, gamlanma

Yiğit yiğide yad olmaz Eyilerde ham süt olmaz Bin kaygu bir borçödemez Gamlanma gönül, gamlanmaYiğit yiğidin yoldaĢı At yiğidin öz kardaĢı Sağlıktır her iĢinbaĢı Gamlanma gönül, gamlanma Yiğit yiğide yâr olur Kötülerde ham süt olur Kara gün ömrü azolur Gamlanma gönül, gamlanmaNacar Karacaoğian naçar Pençe vurup göğsün açar Kara gündürgelir geçer Gamlanma gönül, gamlanma* ** ġu benim mekânım, Ģu benim yolum Aradım yuvayı, Bursa'da buldumGüzeller çok imiĢ, eğlendim kaldım Kokar menevĢesi, gülüBursa'nın

Hak'tan mı olur bu yerlerin yapısı Evliya mekânı, murat kapısıAldı beni güzellerin kokusu Kokar menevĢesi, gülü Bursa'nın Hak nazar eylesin PınarbaĢı'na Cevahir yağar toprağına, taĢınaUlu cami'erde kandil baĢına Altın fener yanar, mumu Bursa'nın Karacaoğlan der ki, insem bağına Arkamı da verdim KeĢiĢ Dağı'naYüzümü sürdüm ak gerdanın ağına Kokar menevĢesi, gülü Bursa'nın * * * Nedendir de kömür gözlüm nedendir ġu geceki benim uyumadığım

Çetin derler ayrılığın derdini Avrılık derdine doyamadığım Dostun bahçesine yad eller dolmuĢ Gülünü toplarken fidanınkıtmıĢ ġunda bir kötünün koynuna girmiĢ ġu benim sevmeğekıyamadığım Kömür gözlüm seni sevdim, sakındım indim ha? bahçeye güllerĢokundum Bilmiyorum nerelerine dokundum Belli bir haberinalamadığım Karacoğlan der ki, yandım ben öldüm Her deliliği ben kendimdebuldum Dolanıp da kavil yerine geldim Kavil yerlerindebulamadığım 107

AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ A fyon YÜRÜ GÜZELŞükrü Hanlt Yürü güzel yürü saçın sürünsün Sürünsün de bellerine bürünsünEvveli benimdin, Ģimdi kiminsin ġimdi karĢılardan bakan benoldumYürü güzel yürü, ömrümün van Ağustosta erir dağların karı Gündeon beĢ kere görürdüm yâri Simdi karĢılardan bakan ben oldum Dağ basında bir topacık kar idim Gün vurdu da ılgıt ılgıt eridimEvvel en kıymetli yârin ben idim ġimdi karĢılardan bakan ben

oldum** * YÖRÜKLER YAYLASIYörükler yaylasında yaylayamadım Divane gönlümü eğleyemedimDerdimi kimseye söyleyemedimYaylamam yaylada yâr olmayınca Yaylamam yaylada kar olmayınca Yörükler yaylasında süt bakır bakır



Yörükler kızının gözleri çakır GÜIQ de bülbül konmuĢ ne güzel Ģakır Yaylamam yaylada yâr olmayınca Yaylamam yaylada kar olmayınca * **

EVLERĠNĠN ÖNÜ 108 HALĠME Halimeyi samanlıkta bastılar ġalvarını gül dalına astılar Gecesini bin beĢ yüze kestiler Elde bâde, belde Ģalvar oynar Oynar gâvur kızı, aman oynar

Muhabbeti de aman candan kaynarHalimenin samanlıktır sarayı AlıĢmıĢ liraya, almaz parayı HaĢanÇavuĢ bulmuĢ seni arayı Uzat ellerine kına yakayım Gerdanına beĢibirlik takayım Sensalın da ben boyuna bakayım Halimenin yolda buldum izini Duman sandım Ģalvarının tozunuAçtım yaĢmağını, öptüm yüzünü Elde bâde, belde Ģalvar oynar Oynar gâvur kızı Halime Bak bir debenim halime* ** I!(*) HaĢan ÇavuĢ : Halimeyi basan jandarma çavuĢu. 109 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Z E V N E B Ġ M ®*vas Muazzez T ürüngZeynep bu güzellik var mı soyunda Elvan elvan güller kokarkoynunda Ramazan ayında bayram gününde • ' • Zeynebim Zeyrıebim anlı Zeynebim Üç köyün içinde Ģanlı Zeynebim Söğüdün yaprağı narindir narin Ġçerim yanıyor, dıĢarım serinZeyneb‟i ettiler bu hafta gelin Zeynebim Zeynebim anlı Zeynebim Üç köyün içnde Ģanlı Zeynebim

Zeynebe yaptırdım altından tarak Tara da zülfünü omzuna bırakGörüĢmek isterim, yollarım ırak Zeynebim Zeynebim anlı Zeynebim Üç köyün içinde Ģanlı Zeynebim Zeynebin alı var, alı neylesin Al yanak üstüne Ģalı neylesin Buyosmalık varken malı neylesin Zeynebim Zeynebim anlı Zeynebim Üç köyün içinde Ģanlı Zeynebim Zile‟nin yolları dardır geçilmez Soğuktur suları bir tas içilmez



Anadan geçilir, yârdan geçilmezZeynebim Zeynebim anlı Zeynebim Üç köyün içinde Ģanlı Zeynebim**

110 SÜRMELĠ

Sürmelimin kaĢlarına mailim aman Ayda yılda selâmına kailim amanAman aman sürmelim amanSenin gibi iki dinli değilim iki dinlilere kul ettin beni Amanaman sürmelim amanSerpil serpil yağan kar mola Çırpını çırpını gelen yâr mola Amanaman sürmelim arnanAçsam yorganını girsem koynuna Acap yârim sefa geldin der molaAman aman sürmelim amanKahbe felek değirmenin döndü mü Ben yaparım, sen yıkarsınbendimi Aman aman sürmelim amanÇırpını çırpını yuvadan uçtum Ağlayı ağlayı gurbete düĢtüm Amanaman sürmelim amanSürmeli giderse ben de giderim O kızın uğruna bir kan ederimAman aman sürmelim aman*** 111 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ SÜPÜRGEErzincan Derleyen M. Sartsözen Süpürgesi yoncadan Beli gayet inceden Ben seni sakınınm Yerdeki

karıncadanVay bana vaylar bana Yfl oldu aylar bana Susadım su isterim Suvermez çaylar banaSüpürgesi sekleme Yâr göğsün ilikleme Benden sana fayda yok KöĢebaĢı bekleme Ali'm ĢaĢırdın beni AĢka düĢürdün beni AĢk adamı ağlatır Dertadamı söyletir * ** GÖZLERĠNE VURGUNUMÇıkabilsem Ģu mahpustan saraya (*)

Davacılar dizilmiĢler sıraya Kimsem yoktur gelse girse araya Gel sarılalım, yoldan geldim yorgunum Sevdiğimin gözlerinevurgunum(•) Saray: Burada hükümet konağı, mahkeme.

Çıkabilsem Ģu dağların baĢına Dertlerimi yazabilsem taĢma Benvuruldum nazlı yârin kaĢına Gel sarılalım, yoldan geldim yorgunum Sevdiğimin gözlerinevurgunumUzun olur, uzun yolun selvisiBen de bilmem, benim yârim hangisi

Orta boylu ne de ince bellisiGel sarılalım, yoldan geldim yorgunum Sevdiğimin gözlerinevurgunumYÂR BULAMADIMGönül hasret çeker yâri görmeğe Diken engel oldu yol bulamadımGezdim Gürcistan'ı, Azerbaycan'ı Kendime bir uygun yâr bulamadım ÂĢık olan neyler malı, akçayı Güzel olan neyler bağla bohçayıHasta gönlüm için gezdim bahçayı Hiç bir el değmemiĢ nar



bulamadım Çağır benim yâranım, çağır dostum Elimden okumu, yayımı astımYağmur ile yağdım, yel ile estim Bu yanan gönlüme kar bulamadım 113 AġK VE DUYGU ‘TÜRKÜLERĠ

SĠLLE* TÜRKÜSÜ ġu Sille nin ufak tefek taĢları Bir omuzdan bir omuza saçlarıinci midfr,mercan mıdır diĢleri ġu Sille'nin ortasında kahveler içer içer sarhoĢ olur efeler ġu Sille'nin minaresi tahtadan Benim hasmım ak sakallı softadanġu Sille'nin minaresi mercandan Sen doldur ver, ben içeyimfincandanġu Sille'den gece geçtim görmedim Acı tath sular içtim ölmedimBenim imiĢ, ben o yâri bilmedim ġu Silleye vardım koyun yaymağa DüĢmanlarım geldi beni döğmeğeSarı altın bozdurdum beyaz kaymağa ġu Sillenin odaları kiremit Yandım kızlar elinizden, kerem et t ** (*) Konya merkezine bağlı bucak.

AL BAġIMDAN SEVDAYI AkĢam olur hep beyazlar giyersin Sabah olur gözlerini süzersinBana nispet eller ile gezersinAman Allah al baĢımdan sevdayı Genç yaĢımda zindan ettin dünyayı AkĢam oldu yakamadım gazımı* Kadir Mevlâm böyle yazmıĢ yazımı Sevemedim bir kerecik kuzumu

Aman Allah al baĢımdan sevdayı Genç yaĢımda zindan ettin dünyayı Serin ırmakların yeĢil söğüdü Yârim anasından almıĢ öğüdü Evvelküçücüktü, Ģimdi böyüdü Aman Allah al baĢımdan sevdayı Genç yaĢımda zindan ettin dünyayı Mezarımı derin kazın, dar olsun Üzerinde lâle sümbül zâr olsunBana acımayan Allahtan bulsun Aman Allah al baĢımdan sevdayı Genç yaĢımda zindan ettin dünyayı * ♦ * (•) Gaz: Lamba (burada). AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ

UYANDIR YARĠM! Sabah oldu tan yerleri atıyor Bütün kuĢlar destur almıĢ ötüyorAyĢeciğim odasında yatıyor ġakı bülbül, var uyandır yârimi Ben kıyamam, sen uyandır yârimi Çıkabilsem sarayının köĢküne Can boyanır amber ile misk'ine Senibeni yaradanın aĢkına ġakı bülbül, var uyandır yârimi Ben kıyamam, sen uyandır yârimi Sabah olsun ben bu yerden gideyim Garip bülbül gibi feryatedeyim Sen dururken ya ben kime gideyimġakı bülbül, var uyandır yârimi Ben kıyamam, sen uyandır yârimi ♦

KADER BÖYLE ĠMĠġ Bizim ilin koyunları kuzular Derdim artar, yaralarım sızılarAnayı babayı gönül arzular Kader böyie imiĢ, kime neyleyim Bizim ilde lâle, sümbül top biter Bülbülün yavrusu firkatti öterSılada sevdiğim gözümde tüter Kader böyle imiĢ, kime neyleyim

AVRiLiK 3ĠB! DERT OLMAZ Dünyayı gezdim dolaĢtım Ayr'hk gibi dert olmaz Tatlı canımdan



usandım Ayrılık gibi dert olmaz Haçan döndüm yâre baktım Gözümden kanlı yaĢ döktüm Gezdim herbelâyı çektim Ayrılık gibi dert olmaz Hilâl kaĢı keman değil Zülfü âhir zaman değil Be yârenler yalandeğil Ayrılık gibi deıt olmaz

Kullar baĢına gelmesin Kimse aöz yaĢı silmesin Hak düĢmanımavermesin Avrılık gibi dert olmaz Bana inanmayan varsın ÂĢık'ın yüreğini yarsın Neler çektiğinigörsün Ayrılık gibi dert olmaz AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ ELĠF TÜRKÜSÜ incecikten bir kar yağar Tozar Elif Elif diye Deli gönül abdalolmuĢ Gezer Elif Elif diye Elif'in uğru nakıĢlı Yavru balaban bakıĢlı Yayla çiçeği kokuĢluKokar Elif Elif diyeElif kaĢlarını çatar Gamzesi sineme batar Ak elleri kalem tutarYazar Elif Elif diyeEvlerinin önü çardak Elif'in elinde bardak Sanki yeĢil baĢlıördek Yüzer Elif Elif diyeKaracaoğlan, emelerim Gönül sevmez değmelerin ĠliklenmiĢdüğmelerin Çözer Elif Elif diye evlerinin önü * ** GÖNÜL SENDEN AYRILIR MINe ağlarsın kömür gözlüm Gönül senden ayrılır mı Bu güzeliksende varken Gönül senden ayrılır mı Güzeller gelse bu hana Güzelde olmaz bahane PadiĢah olsan cihana

Gönül senden ayrılır mı Hep güzeller bura gelse ÂĢıkın halinden bilse Cümle âlem dilberolsa Gönül senden ayrılır mı Nazlı civanım gelince Gonca güllerin derince Ya sen ya benölmeyince Gönül senden ayrılır mı ♦ #* BĠN YAġASIN KarĢımda salınıp duran Benli dilber bin yaĢasın Kollarınıboynuma salan Nazlı dilber bin yaĢasın 119

AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Kulak verdim sadasma Kail oldum kazasına Ben garibin hanesineGelen dilber bin yaĢasın Gitti haremden, bakarım Sinemi oda vakarım Admı demeye korkarımNazlı dilber bin yaĢasın ġu dilberin oyununa Günahı kendi boynuna Ak kollarını boynumaSaran dilber bin yaĢasın * ♦ * AMANIN VALLAHĠ Elazığ

Bahçede miĢmiĢ Sararıp vere düĢmüĢ Sevdiğim köylü kızı AklımadüĢmüĢ. Amanın vallahi Severim billahi Çekerim silâhı Vururum tallahi.

* ** GÖNÜL SENDEN AYRILIR MINe ağlarsın kömür gözlüm Gönül senden ayrılır mı Bu güzelik



sende varken Gönül senden ayrılır mı Güzeller gelse bu hana Güzelde olmaz bahane PadiĢah olsan cihanaGönül senden ayrılır mı Hep güzeller bura gelse ÂĢıkm halinden bilse Cümle âlem dilberolsa Gönül senden ayrılır mı

Nazlı civanım gelince Gonca güllerin derince Ya sen ya benölmeyince Gönül senden ayrılır mı *** BĠN YAġASIN KarĢımda salınıp duran Benli dilber bin yaĢasın Kollarınıboynuma salan Nazlı dilber bin yaĢasın 119 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Kulak verdim sadasına Kail oldum kazasına Ben garibin hanesineGelen dilber bin yaĢasın Gitti haremden, bakarım Sinemi oda vakarım Admı demeye korkarımNazlı dilber bin yaĢasın ġu dilberin oyununa Günahı kendi boynuna Ak kollarını boynumaSaran dilber bin yaĢasın * * * AMANIN VALLAHĠ Elasığ Bahçede miĢmiĢ Sararıp vere düĢmüĢ Sevdiğim köylü kızı AklımadüĢmüĢ. Amanın vallahi Severim billahi Çekerim silâhı Vururum tallahi. 9

'i

120Bahçede bal var Sende bir hal var Anama yalvar Onda çok iĢ var. Amanın vallahi Severim billahi Çekerim silâhı Vururum tallahi. Öyledir öyle Kız derdini söyle Arayıp bulamazsan Gönlünü eyle Amanın vallahi Severim billahi Çekerim silâhı Vururum tallahi. Bahçede iğde Dalları hep yerde Sevdiğim küçük kızın Gönlü dekimde ?Amanın vallahi Severim billahi Çekerim silâhı Vururum tallahi. *

121 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ YAġ NANE Kastamonu Avnı 0zbenh YaĢ nane, kuru nane Aman, kül oldum yane yane Ne ben öldümkurtuldum Aman, ne sen geldin imaneOdalara, küçük hanım odalara vay ġimdi de rağbet modalara vay.

Odalara, küçük hanım odalara vay ġimdi de rağbet modalara vay. EVLERĠNĠN' ÖNÜ



122Keskin BU GÜN AYIN IġIĞI Hac\ Taşan Bu gün ayın ıĢığı Elinde bal kaĢığı Gine nerden geliyon da

Mehlenin yakıĢığı. Vay vay vay vay pambuğum adasına yandığım Seni hasta diyorlardı Nasıl oldun sevdiğim Kara poĢuna kurban Çatık kaĢına kurban Yalınız sana değil deArkadaĢına kurban. Vay vay vay vay pambuğum Edasına yandığım Seni hasta diyorlardıNasıl oldun sevdiğim Vay ne olur, ne olur Sevda sırınan olur Gözdür âlemi gezer deGönül birinen olur.Vay vay vay vay pambuğum Edasına yandığım Seni hasta diyorlardıNasıl oldun sevdiğim 123 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ KarĢıdan geçti gelin Elinde testi gelin Gitme bir yol göreyim deGençliğim geçti gelin. Vay vay vay vay pambuğum Edasına yandığım Seni hasta diyorlardıNasıl oldun sevdiğim Vay nerdesin, nerdesin Kal-dır camın perdesin Diyeceğim çok amma da Pek kalaba yerdesin.* * * MĠSKET Güvercin uçuverdi

Kanadın açıverdi (yâr yandım aman aman ayrılamam) Elin oğludeğil mi (aman aman aman) Sevdi de kaçıverdi. A benim aslan yârim Duvara yaslan yârim Duvar cefa götürmezSineme yaslan yârim.

HHMHHHH 124

Güvercinim uyur muÇağırsam uyanır mı (yâr yandım aman aman aman ayrılamam)

Misket orda ben bur-tia (aman aman aman)Buna can dayanır mı ? A benim haa yârim BaĢımın tacı yârim Eller bana acımaz Sen bariacı yârim. Caminin müezzini yokĠçinin düzeni yok (yâr yandım aman aman ayırlamam) Çokmemleketler gezdim (aman aman aman)



Misket'ten güzeli yok.Daracık daracık sokaklar Misket Ģeker topaklar Pul pul olsundökülsün Kız seni öpen dudaklar. Caminin ezan vaktiĠçinin düzen vakti (yâr yandım aman aman ayrılamam) Ben Misket'i

yitirdim (aman aman aman)Sonbahar gazel vakti.Gökte yıldız sayılmaz Çiğ yumurta soyulmaz Üçer avrat almayanHiç erkekten sayılmaz. 125 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ BĠTER KIRġEHĠRĠN GÜLLERĠ Kırşehir Biter KırĢehirin gülleri biter etendim ġakıyıp dalında bülbülleröter.Gülüm aman amanır. Sebep aman amanın Efendim aman. Aynam düĢtü yerlere KarıĢtı gazellere Tabiatım kurusun Bakarımgüzellere.Güzelleri çoktur da hep yeni yeter efendim KaĢının üstünde kemangörünür.Gülüm aman amanın Sebep aman amanın Efendim aman. Hopladım Dinek bağa Atmm değdi yaprağa Kız ben seni almazsamGirmem kara toprağa

126 KABAĞI BOYNUMA TAKARIMl. onya

Kabağı* da boynuma takarım... aman Hovardayı gözünden çakarım...hey Senin de gibi çapkınları Aman pazarlarda satarım heyAman linga linga Iin kabakHaydi açılır bâdi sabah...... heyAman sen Ģeker ol, ben kaymak Haydi yiyelim parmak parmak... heyAman odaları köĢeli Haydi içi mermer döĢeli heyKüçük hanım geliyor vay vay Aman eli billûr ĢiĢeli heyAman linga linga lin kabak Haydi açılır bâdi sabah .... hey Amansen Ģeker ol, ben kaymak Haydi yiyelim parmak parmak hey

***(*) Birinci mısradaki «kabak» sözünden Ģu anlaĢılıyor: eskiden

su 1 tabağından basit bir saz aleti yapıp boyunlarına asıpçalarlarmıĢ. Bu sözden türkünün oldukça eski olduğu daanlaĢılıyor.

KavuĢtaklarda görülen «linga linga» sözlerinin doğrusu «dingadinga» olmalıdır. Anadoluda bir «dıngıldamak» sözü vardır ki,herhangi bir Ģeye vurulduğa zaman çıkan ses demektir. AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ KUġ BURNU

*■ us burnuyu budarlar Haydah ıĢgın sürmesin deyi Bizi burdankovarlar Haydah güzel sevmesin deyiKız geline bak geline Kınalar yakmıĢ eline Gelin kurban olayımSeni bana vereneHavuz baĢı su baĢı Haydah ben istemem onbaĢı Olursa çavuĢ olsunHaydah dosta düĢmana karĢı Kız geline bak geline Kınalar yakmıĢ eline Gelin kurban olayımSeni bana verene



Denize dalavım mı Haydah bir balık alayım mı Ay doğdu, Ģafakattı Daha yalvarayım mı Kız geline bak geline Kınalar yakmıĢ eline Gelin kurban olayımSeni bana vereneEVLERĠNĠN ÖNÜ

128 ġEKER OĞLAN A tıkar» Kayada gezen oğlan Edası güzel oğlan Beni sana vermezler Sarıaltın kazan oğlan.Aman Ģeker oğlan Yandım Ģeker oğlan Anasına küsmüĢ Damda yataroğlan. Kayadan bakan oğlan Kâkülü sarkan oğlan Gece gelme gündüz gelHorozdan korkan oğlan. Aman Ģeker oğlan Yandım Ģeker oğlan Anasına küsmüĢ Hamda yataroğlan. Kayaya koydum kutu Herkes yârine mutu (mdtiî Gelinler tatlıyesin Kaynanalar semizotu.Aman Ģeker oğlan Yandım Ģeker oğlan Anasına küsmüĢ Damda yataroğlan. AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Ayağında yemeni Yedi dağın çimeni Oğlan sıkma sinemi C35:r:rımninemi.Aman Ģeker oğlan Yandım Ģeker oğlan Anasına küsmüĢ Damda yataroğlan. GiRDĠM YARĠN BAHÇESĠNE Remsiye Ataman Girdim yârin bahçesine Gül açılmıĢ güle güle Yanağında bir gül

açmıĢ Haber verin bülbüllere Demeyin balam demeyin O niĢanlı kız sezer Vallahi vâr hilâfımyok Bu canım yanar tüter Girdim yârin bahçesine Gül dibinde gül belek Yanakları alkırmızı Ebruları mor ipek Demeyin balam demeyin O niĢanlı kız sezer Vallahi yâr hilâfımyok Bu canım yanar tüter.

130 ONBEġLĠ Tokat Haindi Tüfekçi

Hey on beĢli on beĢ Tokat yolları taĢlı OnbeĢliler gidiyorKızların gözü yaĢlı Aslan yârim kız senin adın Hediye Ben dolandım, sen de dolan gelgediğe Fistan aldım endazesi on yediye Giderim ilinizden Kurtulam dilinizden YeĢil baĢ ördek olsam Suiçmem gölünüzdenAslan yârim kız senin adın Hediye Ben dolandım, sen de dolan gelgediğe Fistan aldım endazesi on yediye Gıdiyom gidemiyom Sevdim terk edemiyom Sevdiğim pek gönüllüGönlünü edemiyomAslan yârim kız senin adın Hediye Ben dolandım, sen de dolan gel

gediğe Fistan aldım endazesi on yediye ***

(•) OnbeĢli: Milâdî tarihi almadan önce rûmî denilen tarihkullanılırdı. Askere doğum yılları bildirilerek çağırılırdı.Burada da rûmî tarihe göre 1315 de doğan gençler demek isteniyorki, milâdi 1897 dir Böylece de türkünün çıkıĢ zamanıanlaĢılıyor.



AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Bünyan Tekirdağ DAMA ATTIM DEĞNEKLERĠ Adnan Tıirkiizu

Dama atım değnekleri Yâr döne döne Giz ürküttüm leylekleriAnteb'e varamadım TaĢlı bayır bağ olur mu Kara salkım ağ olur mu KomĢu gizinisevenin Yüreğinde yağ olur mu ** *BAHÇELERDE BÖRÜLCEHikmet Tuncer Bahçelerde börülce Oynar gelin görümce Oynasınlar bakalım Biraraya gelinceBahçelerde eğrelti Oynarlar iki elti ikisi de bir boydaBulunmuyor kıymeti Bahçelerde kara taĢ Oynarlar kardaĢ kardaĢ ikisi de bir boydaBulunmuyor arkadaĢ *

132 Trabzon OYNAYIN KIZ OYNAYINCemile Cevher Oynayın kız oynayın Durmanın ne kârı va* A bu köyün içinin Acayip bekârı var Derüle del derüle Derüle del derüle

Oy kemençeci dayı Soktun gözüme yayı Kör etti gözlerimiGöremedim dünyayı Derüle del derüle Derüle del derüleOy kemençeci dayı Sokma gözüme yayı Ben gözümden vazgeçtimÇevirsene gaydayı Derüle del derüle Derüle del derüle133 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ DERSĠM BĠR DAĞ ĠÇĠNDE Tunceli Dersim bir dağ içinde Gülü bardağı içinde Hak Dersim'i sakiasır. Bir gülüm var içinde

Noldu ağama noldu Sararıp rengi soldu Ağam burdan gideli Buyerler viran olduDersim'in yazıları Meliyor kuzuları Ben buraya gelmezdim Alrumınyazıları Noldu ağama noıdu Sararıp rengi soldu Ağam burdan gideli Buyerler viran oldu ** *YASTIĞI KUġ TÜYÜNDEN Siirt _ _ Yastığı kuĢ tüyünden Bir kız sevdim köyünden Gül yüzünü göreyim Ölüyorum derdinden

Siirt etrafı tepe Kar yağar sere serpe Yenile bir yâr sevdim. Hemi güzel, hem köroe***Derleyen W. Sartsözen yevin A kol



134 BEN SUSADIMUUı Ali Rtsa Zorlu Ben susadım sular (aman) isterim Su deresi, nereye gelir,

gösterin Ben elierin kahrını çekemem Ben, ille kendi yârimiisterim.Amanın da aman yaylaların ormanı Bulunur mu yangmjığın dermanı ġu dağların kekliğini av ettim Bir yosmayı ben kendime yâr ettimEy sevdiğim, nerelere gideyim Günlerimi sen baĢıma yıl ettin Amanın da aman yaylaların ormanı Bulunur mu yangınlığın dermanı Kirpiklerin ok mudur, kalbime batıyor

(diyar Mardin güzeli) Gözlerin güneĢ midir, beni yakıyor (diyar Mardin güzeli) Güllere bak güzelim, bülbül kıskanıyor (diyar Mardin güzeli) Gülen yüzüne değil, kalbim çok seviyor(diyar Mardin güzeli)***KĠRPĠKLERĠN OK MUDUR Mardin Nezih Şense s *** 135 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ BENĠ BĠR DOST YARALADI Lâdik Cahit Çağlar

Beni bir dost yaraladı beyler (hey) Çekerim yâreyi de ölmezsem eğer (canım) El vurmuĢ hançeri sinemi deler (hey) Sevdakâr olurum görmezsemeğer (canım) Eksik olmaz garip baĢın dumanı (hey) Terk ettim küfürü, buldum imanı (canım) Dost güldüreyim derkenağlattın beni (hey) Gözümden kan akar, silmezsem eğer (canım) Veli m eydür. bu dert bizi almaz mı (hey) Bu hasretlik kıyamete kalmaz mı (canım) Bu yâreyi çeken bir gün ölmez mi (hey) Kendi merhem edipsarmazsa eğer (canım)

Allı yazma baĢında (Yavrum) Kalem oynar kaĢında Ben bir yeni yâr sevdim (Yavrum) On üç on dört yaĢında Allı yazma bürünür (Yavrum) Ucu yerde sürünür Benim sevdiğim güzel (Acep) Nerelerde görünür

♦ **ALLI YAZMA BAġINDA Sakarya Derleyen Ahmet Yamacı

136

Derelerin bükleri (Yavrum) ötüĢür keklikleri Hiç aklımdan çıkmıyor (Aman) Yârimin dedikleri ♦ * *KARA ÇADIR DÜZDEDĠR Kara çadır düzdedir Top zülüfler yüzdedir On iki gelin sevdimGine gönlüm kızdadır Aman aman Eminem Yavru da güzel Eminem Aman aman Eminem Yavru da



güzel EminemĠndim dereye durdum Bir çift güvercin vurdum Bir gelinin uğrunaOn beĢ altın bozdurdum Aman aman Eminem Yavru da güzel Eminem Aman aman Eminem Yavru dagüzel EminemÖkktş Eşkin

_137 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Rize tlanisa YAYLANIN ÇĠMENĠNDE Yaylanın çimeninde Atı kovarım atı Gir canıma utanma Sen benimidin zatiÇayırımdan yukarı Gelirsin dura dura Sen paĢa kızı mısınAyağında kundura Ha burası ne bayır Gülü dikenden ayır Sevdalık çekenleri KayırAllahım kayır ***■ PENCEREDE TÜL PERDEPencerede tül perde Perdenin ucu yerde Yürek oynar, can titrerSeni gördüğüm yerde Ufacık niĢadırım Dağlan kuĢadırım Vardım diye güvenme BillâhiboĢadmm Hüseyin Dilaı «t Hüseyin Dülger

138 Malatya Penceremi açayım Gül yüzüne bakayım Eğer annen verirse SananiĢan takayım ** *GEDMEDĠM YORULMADIM Kemal Çığrtlc Gezmedim yorulmadım(Cemil)BoĢ yere kırılmadım(Cemi!)Sana benzer dünyada(Cemil)

Bir baĢka bulamadım(Cemil)Anan öle (Cemil)Baban öle <Cemil)Yetim kalasın (Cemil) Benim olasın (Cemil) Kayalıkta bir kuĢ var (Cemil) Kanadında gümüĢ var (Cemil) Yârimgitti gelmedi (Cemil)Elbet bundan bir iĢ var (Cemil) Anan öle (Cemil)Baban öle (Cemil)Yetim kalasın (Cemil)

Benim olasın (Cemil) *

M



139AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ ÇAY ĠÇĠNDE DÖĞME TAġ Diyarbakır Tarık Çilemi aç Çay içinde döğme taĢ (vay vay) Gönlüm huni, gözüm yaĢ (vay gülüm vay) Aklımı baĢtan aldı, (vayvay)Orta boylu kalem kaĢ (vay gülüm vay) Oy niye niye niye (vay vay)Öldüm yâr diye diye (vay gülüm vay)

Bu küçe uzun küçe (vay vay)Küçeye serdim keçe (vay gülüm vay) Hak yoluna üç kurban (vayvay)Yâr gele burdan geçe (vay gülüm vay)Oy niye niye niye (vay vay)Öldüm yâr diye diye (vay gülüm vay)Bu küçe baĢ aĢağı(vay gülüm vay)Belinde Ģal kuĢağı(vay vay)Her gün gel burdansavuĢ Çatlasın el uĢağı Oy niye niye niye Öldüm yâr diye diye*

**

140 Elazığ Edime DEMEDĠ YÂR DEMEDĠ iffet Gülgeç Demedi yâr demedi Elinde gül demedi Ya ben nasıl güleyim Yârbana gül demediO yana dönder beni Bu yana dönder beni Sol yanımda yaram varTabibe gönder beni

Güle naz, yâr gülen az Bülbüle naz, güle naz Bu gün seyranaçıktım Ağlayan çok, gülen az O yana dönder beni Bu yana dönder beni Sol yanımda yaram varTabibe gönder beni***BAKKALLAR SATIYOR KARACA ÜZÜMRakım Ertür ve Şerif Ercan Bakkallar satıyor karaca üzüm Yalvardım yalvardım geçmedi sözümHani hanım, senin o güzel yüzün Amman yâr geliyoru, sürmeli yârgeliyoru141 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ

Asmanın dallan yelleniyoru Altında yosmalar eğleniyoru Hanım senin zülfün telleniyoru Arnman yâr geliyoru, sürmeli yâr gelıyoru* KAÇMA GÜZELÇauktrt. Ahmet Altuner Kaçma güzel kaçma ben adam yemem Gizli sırlarını ellere demem



AteĢine yandım Seni benim sandım Pek gafil avlandım imaret de güzellerin malıdır Lâhurî Ģal al fistanın gülüdür AteĢine yandım Seni benim sandım Pek gafil avlandım Hey ağalar bön bir Leylâ yitirdim Mecnun olup dağ baĢına oturdum AteĢine yandım Seni benim sandım Pek gafil avlandım

* (*) Telleniyoru: Yelleniyor (rüzgârda uçuyor), eğleniyoru :eğleniyor; telleniyoru: telleniyor (tel tel oluyor); geliyoru:geliyor. Kimi bölgelerde ( — yor) yerine ( — yoru) denir. Bu birağız özel, ligidir.

142 ÇEPER ÇEKTĠM ġovgntZ t Çevri AltıntaĢ Çeper çektim yol açtım Kızıl güle dolaĢtım Yağma yağmur, yelesme Ben yârime kavuĢtum Kız niye niye Öldüm yâr diye diye KarĢıda elmalıklar Suda oynar balıklar Ne böyle sevda gördüm Neböyle ayrılıklar Kız niye niye niye Öldüm yâr diye diye KarĢıda gördüm seni Gül iken derdim seni Derdin belân ben çektimEllere verdim seniKız niye niye niye Öldüm yâr diye diye 143 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ BEYAZ GEYME TOZ OLURAhmet Sevinç Bolu

Beyaz geyme toz olur Siyah geyme söz olur Gel beraber gezelimMuradımız tez olur Salında salında gel Haydi yavrumDön dolaĢ gene bana gel Beyaz geyme tanırlar Seni yolcu sanırlar Zaten bende talih yokSeni benden alırlar Salında salında gel Haydi yavrumDön dolaĢ gene bana gel Alçak ceviz dalları Sıva beyaz kolları Yâr nereden geleyim Hep

sarmıĢlar yolları Salında salında gel Haydi yavrumDön dolaĢ gene bana gel * **

144 Bitlis MEMMĠ Niyazi Ateşli Dıdebarı üstündeyim (memmi)

Dal boyun kastındayım (memmi) Erenler dua edin (memmi)Ben murad üstündeyim (memmi)Memmi hayranın oiam memmi Memmi kurbanın olam memmi Memmiyessirin oiam memmiGök meydan baĢ aĢağı.(memmi) Belinde Ģal kuĢağı (memmi) / Alay kalkmıĢ gidiyor (memmi) j .



Hepsi Bitlis uĢağı (memmi) Memmi hayranın olam memmi Memmi kurbanın olam memmi Memmiyessirin olam memmiBağa gel boyun görem(memmi-)'Kolçaklı kolun görem(memmî)'.';

Aramız derya deniz (memmi)Yâr seni nerde gorem (memmi)Memmi hayranın olam memmi Memmi kurbanın olam memmi Memmiyessirin olam memmi* * *145 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ CĠCĠ PABUCUM CĠCĠ Bursa Nevin Akol .V-VCici papucum cici Gezdiğim çimen içi Benim de yediceğimKavrulmuĢ badem içi Ya leli yalelli.ya leli yalelli Amman aman civanım pek yandım Gidin bulutlar gidin Yârime selâm edin Yârim tatlı uykudaUykusun haram edinYa leli yalelli, ya leli yalelli Aman aman civanım pek yandım Ka'eden indim aĢağı Tcpladım arpa baĢağı Yâr Mevlâm seversen inmerdivenden aĢağı Ya leli yallalli, ya leli yalleHi Aman aman civanım pek yandım



AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ AYVANA SERDĠM KĠLĠM Hayriye Temizkalp Ayvana serdim kilim Gel otur benim gülüm Ne dedim de darıldınLâl olsun ağzım dilim. Ayvan evimdir benim Ayvan meskenim benimAyvana serdim keçe Yâr gele burdan geçe Hak yoluna üç kurban Yârgele burdan geçeAyvan evimdir benim Ayvan meskenim benim***HER SABAH HER SABAH^ ' Silifke EkibiHer sabah her sabah gel geç buradan ,k Gamı kasaveti kaldır



aradan Ne güzel yaratmıĢ seni yaradan Ben de seni yaradanınkuluyum,, Göl göl olur Gökbelen‟in çınarı Elind‟olur yiğitlerin hüneriSana derim sana, Kahveci Pınarı Benim yârim bu dağlardan geçtimi.

148 ġĠRĠN NAR DANE DANE Gaziantep Milli Türk Talebe Federasyonu Ekibi ġirin nar dane dane Gel güzel döne döne Gül olup koklamadımFelek ayırdı gene Beyaz geyme üĢürsün Güzellikte menĢursun Neynim güzel olduğunYâd elnen konuĢursun (*) Giderim dur diyen yok Kebap oldum yiyen yok Ayrılık gömleğiniBenden baĢka giyen yok ***PINARA VURDUM KAZMAYIHatay M. SarvtUsen Pman vurdum kazmayı (gülüm amman) C ü?e!ler sever gezmeyi (gülüm amman)Çirkinler bağlar yazmayı (gülüm amman) Aman yâr öldürdün beni Ölmeden alaydım seni (*) menĢur: meĢhur, ünlü, neynim: ne edeyim, elnen : el Ue.149 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Pınann baĢında ceviz (gülüm amman) Cevizin dalları semiz Aüan

yâr nerde eviniz Aman yâr öldürdün beni Ölmeden alaydım seni Pınanr baĢında iğde iğden T. dalları yerde Aman yâr eviniz nerdeAman yâr öldürdün beni ölmsden alaydım seni (gülüm amman) (gülüm amman)** *SARI KIZ DEDĠĞĠN blrzurum Hayriye Temizkalp Sarı kız dediğin bir ince kızdır Babası bezirgân, geydiği bezdirBeĢ yüz lira verdim, dediler azdır Digel digel, gadan alim, sarı

kız Amman amman, digel digel, bari kız Sarı kızı aldım çıktım kalaya Sarı kızı sevdim, düĢtüm belâyaBeĢ yüz lira verdim Halil Ağaya Yoksulluk elinden gitti sarı kızAmman amman, digel digel, bari kız

150 Sarı kızın ayağında yemeniYaz gelince gezer çayır çimeni Sarı kızın yoktur dini imanı Hangi dağın maralısan sarı kız Amman amman, digel dıgel, bari kız ( )

KIRLANGIÇ YÜKSEK YAPAR YUVAYIYahya Yahyabeyoğln Kayseri Kırlangıçlar (aman, yüksek yapar yuvayı iner düz ovaya sürer(aman) sefayı Var git oğlan var git, sana yar olmam Anandan,babandan intizar almamArabaya taĢ koydum Ben bu yola baĢ koydum Bir kötünün yüzündenAdımı ser.hoĢ koydum



Kırlangıçlar (aman) yüksek uçar havada Yavrulan yem bekliyor(aman) yuvada Var git oğlan var git, sana yar olmam Anandan,babandan intizar almamArabaya taĢ koydum Ben bu yola baĢ koydum Bir kötünün yüzündenAdımı serhoĢ koydum

***halk deyimidir). ■ Geyik cinsinden güzel birKala: kale. Maral: aslı meraldir. hayvan.151 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Erzincan GÖNÜL KALK GĠDELĠM SILAYA DOĞRU Ali Ekber Çiçek Böyle ikrar ilen, böyle yolunan Mihnetli yâr bana lâzım değilsenDeli gönül sevmiĢ, vazgelmek olmaz Cefalı yâr, bana lâzımdeğilsen Gönül kalk gidelim sılaya doğru Bülbülün sevdası hep güllerinen i'emn ^irin dilin yâd ellerinenCık salın sevdiğim engellerinen Görünme gözüme, lâzım değilsen Gönül kalk gidelim sılaya doğru Bülbül âh eyleyip kanlar ağladı Gözüm yaĢı sel sel oldu çağladıÖlüm geldi, çevre yanım bağladı Kılma cenazemi, lâzım değilsen Gönül kalk gidelim sılaya doğru (*) ***

(•) Erzincan yerli ağzına göre söylenmiĢtir. Değilsen:

Değilsin. Kılma cenazemi: Cenaze namazımı kılım, demektir. Kars EVLERĠNĠN önü 152 SALLANA SALLANA GEÇERSĠN İsmail Başaran Sallana sallana gelir geçersin Ele yan yan bahma beni üzersinEvvel benim idin Ģimdi geçirsin Nbdt-r» .jrahla.dan bahan benoldumGözleri güzel kız Saçları sarı kız Gel gidek bize Seherde uğraOim yârın yînına Tutmadı dillerim diyem. yâr eylenSöylediğin sözde niçin durmadın Hey insafsız kız. baht, kara kız

Gözleri güzel kız Saçları sarı kız Gel gidek bize Bülbül ne gezersin bizim bu bağda BU ki bu bağ bizim güzellerinbağıdır Zahmet çekip yuva yapma bu bağda Felek vurur yurdunyuvan dağıdır Gözleri güzel kız Saçları sarı kız Gel gidek bize♦ **(*) Yerli ağzı ile söylenmiĢtir. 153 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ İzmir

ĠZMĠRĠN ĠÇĠNDE AL BAYRAK Muzaffer Scırısöeen Ġzmir'in içinde al yeĢil bayrak Bir yanın bal olmuĢ, bir yanın kaymak Hey hey sürmelim hey Hey kara gözlüm heyDünyada hiç olur mu yâre doymak Vermem seni yâdellere ellereHey hey sürmelim hey Hey kara gözlüm heyĠzmir'in içinde gülünen diken Kör olsun dikeni yoluma diken



Hey hey sürmelim hey Hey kara gözlüm heyAyrılık değil mi belimi büken Vermem seni yâdellere ellere Hey hey sürmelim hey Hey kara gözlüm hey* **

154 AKSARAYA GĠDE GELE YORULDUM İstanbul Muzaffer S'irtsözeti Aksaraya gide gele yoruldum Ben o yârin cemaline vuruldum Uzunboylu ince bele sarıldım Seni bana, beni sana verseler Telliduvak, sırma teller taksalar Çıkar isem Ģu yokuĢun baĢına Bir ok attım kapındaki taĢına Benimyârim, girmiĢ on beĢ yaĢına Verin benim cihanımı gideyim Düğünkurup ben safalar edeyim.* ** ET KOYDUM TENCEREYEBüecik-Söğüt Mustafa Şimşek Et koydum tencereye Yar geldi pencereye Yar Allahı seversen Albeni içeriyeġu Söğüt yedi dağdır içinde yârim vardır Altaydır mektup gelmezNe ölmüĢtür ne sağdır ġu derenin kütüğü Sel gelirse götürü Benim sana yandığımKaĢlarından ötürü AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Diyarbakır MAVĠ BAĞLA BAġINA

Cemil Dsğer Mavi bağlar baĢına Gül kovar o zülfüne Seni sevdim seveli DüĢtümaĢkın peĢine Ben sana oldum hayran Oldum kurbanBülbülün var kafesi Gelivor yanık sesi Sevdaya tutulanın Var mıhiç kimsesiBen sana oldum hayran Oldum kurbanYar istemez ne olur AteĢten gömlek olur Bu derdi çekenler deKahrından verem olur Ben sana oldum hayran Oldum kurban*

♦ *

156 ġU MAġAD'IN KIZLARI Antalya-Akseki Emiraziklar köyü .u. Sunsöten. ġu MaĢad'ın kızları Baygın bakar gözleri Gözlerine bakarkenKaybettim öküzleriBöyle molur asmaların direği Bir oğlunu edemedin güveyi Entarisi beyazlı Geliyor nazlı nazlı Bakmayın çalımına Evininüstü sazlı

Nerelisin kömür gözlüm nereli Verem oldum sana gönül vereliOcak baĢı, düz baĢı Ben istemem yüzbaĢı Olursa paĢa olsun DostadüĢmana karĢı Böyle molur asmaların direği Bir oğlunu edemedin güveyi * * * 157 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ



Söğiit SÖĞÜDÜN ERENLERĠ Mustafa Şimşek Söğüd'ün erenleri Çevirin gidenleri Ne güzel baĢ bağlıyorSöğüd'ün güzelleri

Aldırdın beni gül iken Soldurdun beni gül iken Söğüd'ün çarĢısına Gün doğar karĢısına Ah insan hile yapar mıKapı bir komĢusuna Aldırdın beni gül iken Soldurdun beni gül iken Elmayı yüke koydum Ağzını büke koydum Ah aldı yari elimdenBoynumu büke koydumAldırdın beni gül iken Soldurdun beni gü! iken

158 Mengen KĠRAZ ALDIM DĠKMEDEN Emin Baran Kiraz aldım dikmeden Halimem dallarını bükmeden Bir armağan verbana Halimem ben gurbete gitmedenTombalacık Halimem, yar baĢına gel Ben gidiyorum Bolu'ya, düĢpeĢime gel Ocak baĢında kaldım ince fikire daldım Kapılar açılırken Senigeliyor sandım Alçaklara kar yağıyor, üĢümedin mi Sen bu iĢin sonunu düĢünmedinmiTütün aldım Hendek'ten Hekim gelir Devrek'ten Hekim bananeylesin Yanıyorum yürekten Algın mısın Halimem, baygın mısın gel Hiç haberin gelmiyor,

dargın mısın gel ***159 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Burdur POTĠN BAĞI Ziynet Yeniyaz Potin bağım çözüldü Bağla da sevdiğim bağla Ben gurbete gidiyomAğla da sevdiğim ağla Güllüm aman aman Ģanlı da Ģanlı Ben seviyorum bir delikanlı.

Potin bağım ipekten Kaydı da düĢtü topuktan Ben seni seviyorumGavet, .candan, yürektenGüllüm aman aman Ģanlı da Ģanlı Ben seviyorum bir delikanlı. Odam kireç sıvalı içi de bülbül yuvalı Böyle güzel görmedim Benanamdan doğalı Güllüm aman aman Ģanlı da Ģanlı Ben seviyorum bir delikanlı. ** *

160 VARDIM BAKTIM

İskenderun Mehmet ipekçi Vardım baktım süt piĢirmiĢ Sütün kaymağın deĢirmiĢ Beni görmüĢaklın ĢaĢırmıĢ Meryem, kulun ben olayım Sen salın ki ben göreyim Vardım baktım un eliyor On parmağın kınalıyor Beni görmüĢeğleniyor Meryem, kulun ben olayım Sen salın ki ben göreyim Meryem suya gitmez misin Beni yoldaĢ etmez misin ġeftalinden



satmaz mısın Meryem, kulun ben olayım Sen salın ki ben göreyim * * * 161 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ

Akseki •Gaziantep

BAHÇEMĠZĠN GÜLLERĠ Mustafa Salman Bahçemizin gülleri (hop de güzelim)Al menevĢe gözleri Yaktı beni kül etti (hop de güzelim) Mendili aldım kırk beĢe (hop de güzelim) Yudum, serdim güneĢe

Senin yârin gül ise Benimki de meneviĢe Evleri çukur-mukur Çuvallık dokur-mokur Sadıcım düğün yapıyorBizi de okur-mokur* *KARPUZ KESTĠM SULANDI Azmi Körmükçü Karpuz kestim sulandı Yine gönlüm bulandı Mahmur gözlüm baĢlnaMavi dolak dolandı KarĢıda kavun yerler Biz de varsak ne derler Otursak biz deyesek ġu Ģunu sevmiĢ derler *

**f/n

162 ĠNDĠM KUYU DĠBĠNE M. Sarısösen indim kuyu dibine Baktım suyun rengine Analar kız beslemiĢVermiyor sevdiğine Tankalara varacağım Ben bir tanka alacağım Kuvu dibinde kuyu Uyu meleğim uyu Yârime sarhoĢ derler içtiğiüzüm suyu

Tankalara varacağım Ben bir tanka alacağım **#DAĞLAR DAĞLADI BENĠ Muharrem Erbaş Dağı boran olanın (vay gülüm) Hali yaman olanın Jvay gülüm) Girmez \yku gözüne 'vay gülüm)Yâri güzel olanın (vay gülüm) AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Leylâ, Leylâ, Leylâ yâr yâr Leylâ Her gün akĢam böyle yâr böyle

yâr Küsülüsen söyle yâr, söyle yârġu dağlar ulu dağlar (vay gülüm) Gölgesi koyu dağlar (vay gülüm) Derdimi ben söylesem (vay gülüm)Gökteki bulut ağlar (vay gülüm)Leylâ, Leylâ, Leylâ yâr yâr Leylâ Her gün akĢam böyle yâr böyleyâr Küsülüsen söyle yâr, söyle yâr*



**NE KADAR METEDEM ■Gaziantep HaĢan Hüseyin

Göklerin ferfecir benzer ummana Seni seven âĢık olur divaneYanakların ziya vermiĢ cihana Ay ile güneĢten güzelsin, güzelÇiğ düĢmüĢ çimene benzer yüzlerin Mısırın hâzinesi değer

gözlerin ÂĢıka tatlıdır acı sözlerin Yusufu Kenan'dan güzelsin,güzelGöğsüne kurulmuĢ bahçeyi vahdet hatmolmuĢ katığa suvayi hikmetSeni seven âĢık istemez cennet Sen huri gılmandan güzelsin,güzel «• *

164 KARA KAġ ALTINA ÇEKMĠġ SÜRMELER Şereflikoçhisar M Sartsözen Kara kaĢ altına çekmiĢ sürmeler Ak göğsün üstünde gümüĢ düğmelerinadından dar geliyor düğmeler Düğmenlerin sedeftendir sevdiğim Hey sürmelimin kaĢlarına mailem Ayda bir selâmı gelse kailem Hevben senden ümidi keser değilem Derdime derman olur musun acep Hey bahçenize biber ektim biterse Garip bülbül gül dalındaöterse Benim vadem senden evvel biterse Derdime derman olurmusun acep***ġU DALMAN'IN DAĞINI Aydm-Yenipazctr Dereköyü °an ġu Dalman‟ın dağını Duman bürüdü BeĢ yüz atlı Yayan yürüdü Aman da beyler, yoldan geldim yorgunum Yorgun da değil, oynayana

da vurgunum165 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Kars ġu Dalman'ı aman Ben vara gele yol ettim El oğlunu aman Benkendime yâr ettimAman da beyler, yoldan geldim yorgunum Yorgun da değil, oynayanada vurgunum «* *BAġINA DÖNDÜĞÜM Dursun C evlân*

BaĢına döndüğüm, kurban olduğum Ağlar dolanıram yâr deyi deyiEzel bahar yaz ayları misali Çağlar dolanıram yâr deyi deyi Çoktan beri terk etmiĢem ben yâri Hasta yüreğimden çıkmıyor zârıZaman olur sönmez yüreğin feri Dağlar dolanıram yâr deyi deyi ĠBRAHĠM, derdine yoktur çareler Eksik olmaz bu sinemde yârelerAylar günler sene ile kareler Bağlar dolanıram yâr deyi deyi #**

.1ĠNDĠM DERELERĠNE

Ferruh indim derelerine aman Bilmem nerelerine Yanan dudaklarımı amanSürsem memelerineHop cilveli yâr aman KaĢ kara, gözler sürmeli yâr indim dere boyuna Huyu uydu huyuma Onu düĢümde gördüm DoyamadımuykumaHop cilveli yâr aman KaĢ kara, gözler sürmeli yârGezdim dere önünde Hıdırellez gününde Gelin gözünü kırpmıĢ



Taktakın düğününde Hop cilveli yâr aman KaĢ kara, gözler sürmeli yâr Ġndim dere baĢına Sabun koydum taĢına Sevda nedir bilmezdim O dageldi baĢıma Hop cilveli yâr aman KaĢ kara, gözler sürmeli yâr

167 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Buiıkair Gerede AYVA ÇĠÇEK AÇMIġ M. Ali Torun Ayva çiçek açmıĢ yaz mı gelecek Gönül bu sevdadan vaz mı geçecekbağ gözüm seyiriyor, yâr mı gelecek Uyan yârim uyan, tut elimden Nasıl ayrılayım tatlı dilinden Evlerinin önü viĢne fidanı Dolanı dolanı buldum odanı Hanı bugüzelin körpe fidanı Yandım Allah yandım, al kanım akar Al dudaklı gelin yoluma bakar #**ELMA ATTIM YUVARLANDIİlhan Ak gün Elma attım yuvarlandı indi yastığa dayandı Ellerin yâri uyandıSarsanı uyanmaz uyanmaz Yâr bu kadar uyku molur Canlar dayanmaz dayanmaz ġimdi baĢeskiye çattık Bizi beğenmez beğenmez

168 Hamam sizin, kurna bizim Oturalım dizin dizin Gerdan bir

karıĢtan uzun Sarsam uyanmaz uyanmaz Bizim yaylalar otlu olur Sütü kaymağı tatlı olur Gelin kızkıymatlı olur Sarsam olmaz mı olmaz mı ** *CEBĠNE KOYAR KESTANE Ktetlcahamam Ferruh Ar sunarCebine koyar kestane a canım Gelir mestane mestane Bağa bostanaa canım Ben yandım, ben ölüyorum Sılaya terk ediyorum Cebine koyar üzümü Gelir süzülü süzülü Kim sevmez ağa kızını

Ben yandım, ben ölüyorum Sılayı terk ediyorum Kaynar kazan hiç taĢmaz mı Yol buradan aĢmaz mı Yâr seven aklınĢaĢmaz mı Ben yandım, ben ölüyorum Sılayı terk ediyorum 169 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ M araş ELĠF TÜRKÜSÜ Ferruh Arsunar Elifin hecesine Gündüzün gecesine Allah beni kavuĢtur Cumanıngecesine (*)

Mendilim kara kara Yüreğim yara Beylerin vazısına Av tutar tazısına Ne diyerek ağladım Anlımınyazısına Mendilim dalda dalda Gözlerim yoldaMendilimin beyazı Elif etme bu nazı Ağ memeyin üstünde Kılsambayram namazı Mendilim yeĢil yeĢil Fistanın deĢir *



**(•) Cumanın gecesi: Eskiden perĢembeyi cumaya bağlayan gece

zifaf gecesi olduğu için o geceye, daha doğrusu sevgiliyekavuĢma dileğinde bulunuyor.

170 CERĠT KIZI (*)Ferruh Arsunar Bir ayna alsam aynına Bir gece girsem koynuna Yıldız, vebalinboynumaElleri Cerit kezener:Yaktın beni Cerit kızı Yaktın beni güzel Emo Ellerinin önü çukur Yanağına güller ^okur Elvan elvan halı dokur Elleri Cerit kezenen Yaktın beni Cerit kızı Yaktın beni güzelEmoEvlerinin önü yazı Yazıda yayılır kuzu ükufte kârsızın kızı Elleri Cerit kezesen Yaktın beni Cerit kızı Yaktın beni güzelEmo***Cerit: Çukurova ve güneyde büyük bir aĢiret adı. , 171 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ YENĠ ODA Ferruh Arsunur Knklareli Yeni odanın camları (eĢim aman aman) Yanıyor yanıyor tellice mumları (hey hey)

Ben senden ummazdım bunlar, (eĢ.m aman aman) Sen salcı benyolcu, germe de kollanKavak kavaktan uzundurDalından bir teli uzundur Yar benim iki gözümdürSen salcı ben yolcu, germe de kolları Kavak kavaktan yaĢlanır Dalında bülbül beslenir Yar kücücüktenuslanır Sen salcı ben yolcu, germe de kolları ***NAZĠRE

Ferruh Arsunar Bergama At getir Ģakır Ģakır (Nazirem of) Süt getir bakır bakır Yine karĢıma çıktın ĠNazirem of)Börülce gözlü çakır Dere boyu, saz olur (Nazirem of).Gül açılır yaz olur Ben yârime gül demem (Nazirem of) Gülün ömrü az olur

172

ffrfa Sarı mek yoğurdu (Nazirem of) Seni kimler doğurdu Seni doğuran ana (Nazirem of) Kaymak ile yoğurdu Arpa ektrm bitti mi (Nazirem of) Yâre selâm gitti mi On arĢınallı basma da (Nazirem of) ġalvarına yetti mi *



* *URFANIN ETRAFIFatih Yükselmiş Urfamızın etrafında bahçalar Yâr oturmuĢ pencerede saz çalarSenin için kazanmıĢam akçalar

Yeniden duydum, sevdalısın sevdalı KaĢlar kara, kirpikleribelâlı Urfamızın bahçaları bir sıra Elâ gözlüm gel gidelim MısıraSeyredelim Ģu yirminci aĢıra Yeniden duydum, sevdalısın sevdalı KaĢlar kara, kirpikleribelâlı 173 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Vrfa Urfa ÖRDEK SUYA DAL DA GELFatih Yükselmiş Ördek suya dal da gel Yârdan haber al da gel Eğer yârim gelmezseTut kolundan al da gelAman aman aman aman Cok içmiĢem, kafam duman Ben sarhoĢum, halimyaman heyTamburam rebab oldu Ciğerim kebab oldu Ġstedim vermediler Birzal'm sebep olduAman aman aman amanÇok içmiĢem. kafam duman Ben sarhoĢum, halim yaman hey ĠNDĠM HAVUZ BAġINA Fatih Yükselmiş

indim havuz baĢına Sabun koydum taĢına Sevda nedir bilmezdim Sengetirdin baĢıma

174 indim havuz baĢına Bir kız çıktı karĢıma Sevda nedir bilmezdim Sen getirdin baĢıma ** *FIRAT KENARINDAl'rja Fatih Yükselmiş

Fırat kenarında ben bir kum idim Yağmur yağdı, güneĢ vurdueridim O yârin göz bebeğinde ben idim ġimdi uzaklardan bakan benoldum.Fırat kenarının ince dumanı Etrafa yayılır seher zamanı Fırat kenarında bir ev yapmıĢam Kerpicim tükenmiĢ, nâçarkalmıĢam O yâr için çok cefalar çekmiĢem Sen bir yana, ben bir yana, yanyana KaĢlar kara, gözler benzerceylâna* * *

AġK VE DUYGU TÜRKÜLERt



ĠSTANBUL'DAN GELĠR KAYIK Hayriye Temiskalp . ÜsküdarĠstanbul'dan gelir kayık içi dolu sarhoĢ ayık Bulamadım kendimelâyık

Ufacık tefecik konuĢalım Beyoğlunda buluĢalım Ġstanbul'da aynalı çarĢı Dükkânları karĢı karĢı Ne istersin iĢteçarĢı Ufacık tefecik konuĢalım Beyoğlunda buluĢalım ***PINAR BAġI BEN OLAYIM Ahmet Duman Gökbel yaylası Pınar baĢı ben olayım Bulanırsam bulanayım Verin sevdiğim banaDilenirsem dileneyimPınar baĢımn gölünde ibriĢim kuĢak belinde ipek, mendil varelinde

176 Tefenni Kaçam diye naz ediyor Kaçmam diye söz ediyorArk. altında su doldurur Zülfünü tel kaldırır BakıĢı adamöldürürKaçam diye naz ediyor Kaçmam diye söz ediyor** *ELĠ ETEKLĠ GELĠN Ahmet Yamacı Eli etekli gelin

Basma yelekli gelin (palazım) Selâm verdim afmadı Katı yürekli gelin (güzelim) Entarisi toz pembe Yadigârın var bende (palazım) Hiç sözünde durmazsın insaf yok mu hiç sende (güzelim)Tepside üzüme bakBiraz da gözüme bak (palazım) Eller ne derse desin Sen benim sözüme bak* ** AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ

AKPINAR YAPISINAM Sartsöze'iAkpınar yapısına Gün doğmuĢ kapısına Eminem çiçek yollamıĢUvandım kokusuna Güzelim güzelim Çiçek geldi yakından Yaprakları haber verdi Banaburcu kokundanAkoınar'a varayım Eminemi göreyim Eminemin yoluna Canlar verip



öleyimGüzelim güzelim Öldüğüme yanmazdım Gözüm sana kapansa Cennetbile anmazdım Akpınar yolu geniĢtir Kız urbanı değiĢtir Mehmet canlar verirkenCan Eminem demiĢtir

Güzelim güzelim Kara bağla hırkaya Telli kuĢum bıraktırdıEminemi arkaya* * * f/12

178 Orhaneli Kangal MENEVġELĠ GELĠN özel Menevsesi tutam tutam Arasına güller katam Nice gurbet eldeyatam Sen gel menevĢeii gelin Gelin gelin allı gelin Al yanağı ballı gelin Gelin gider sudoldurur pınardan Yıllar geçti haber gelmedi yârdan Menevse buldum derede Sordum evleri nerede Üç beĢ güzel birarada Sen gel menevĢeii gelinGelin gelin allı gelin Al yanağı ballı gelin Gelin gjder sudoldurur pınardan Yıllar geçti haber gelmedi yârdan Î * . „ SABAHTAN BĠZĠM PINARA Ahmet Bc.şer Sabahtan bizim pınara iki‟ gelin üç kız gelmiĢ Durnalar,

allılar, telliler, durnalar Civil civil ötüĢürler Sandım köye yaz geldi Durnalar, allılar,telliler, durnalar179 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Zile Birisinin adı Fatma KaĢları var çatma çatma Durnalar, allılar,telliler, durnalarBirisinin adı AyĢe Benleri var köĢe köĢe MaH oldum kara kaĢaSelâmın gelirse baĢa Durnalar, allılar, telliler, durnalar *

* *MÜDÜR TÜRKÜSÜSun Sansösen Elinde düldül (amman)Geliyor müdür (amman)Kır at'n terkisinde ötüyor bülbül (amman) Hey milli dost, milli dost Otuz iki dilli dost Yüze geliroynarsın Kalbi düĢman, dili dostYandım kaĢı kareden Ölmem ben bu yareden Hiç kimseden pervam yokBenim arkam yâredenHey milli dost, milli dost Otuz iki dilli dost Yüze gelir

oynarsın Kalbi düĢman, dili dost ** *

KAġLARIN KEMAN Elazığ KaĢların keman senin Elinden aman senin Derdin, belân çekmiĢemBir hayli zaman senin



Ağam mendilin hanı PaĢam mendilin hanı Durmaz parmağın kanıBenim sevdiğim sensin Senin sevdiğin hanı KaĢların oydu beni Bir güzel soydu beni Evvel böyle değildim Buderde koydu beniAğam mendilin hanı PaĢam mendilin hanı Durmaz parmağın kanı

Benim sevdiğim sensin Senin sevdiğin hanı KaĢl?nn mildir vârim Dilin bülbüldür vârim Aramız dağlar olmuĢKalbimiz birdir yârimAğam mendilin hanı PaĢam mendilin hanı Durmaz parmağın kanıBenim sevdiğim sensin Senin sevdiğin hani *** AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ SU GELĠR Faruk Kaleli Su gelir ark uyanır Dağlar yeĢil boyanır Sen orda ben burda Bunacan mı -dayanır Su gelir güldür müldürMahraman dolu güldür ı Havada ucan kuĢlar Ahvaüm vâre bildir Su .gelir taĢa değer Kirpikler kaĢa değer Yârdan bir nâme gelmiĢAziz bir baĢa değer ***DEĞĠRMEN Muazzez Tiirürıy Değirmenin bendine TaĢ dönmüyor, dönmüyor Döner kendi kendineBenim vârim ata binmiyor (Küçük hamm bize gelmiyor)

Değirmen boĢ dolanır Suyu sarhoĢ dolanır Yâri güzel olanın BaĢıbir hoĢ dolanır

182 Siverek Erzurum SĠYAH ZÜLÜF Sakıp Çepik Siyah zülfün tellerine Muhabbetin yellerine Kurban olamdillerineCanım yâr, ruhum yâr Hayranın var

Yâr senin kaĢın, yâr senin gözün -Hep kara, kapkara, gönlüm yaraDaha gençken benim yaĢın Ağarıyor saçım, baĢım inci gibi senindiĢin Canım yâr, ruhum yâr Hayranın var Yâr senin kaĢın, yâr senin gözün Hep kara, kapkara, gönlüm yara ***TUTAM YAR ELĠNDEN Cemil Demirsipahi Tutam, yâr elinden tutam Çıkam dağlara, dağlara Olam bir yarelibülbül inem bağlara, bağlara

Birin bilir, binin bilmez Bu dünya kimseye kalmaz Yâr isminidesem olmaz DüĢer dillere, dillere 183 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Elazığ EMRAH eydür, bu günümdür ( ArĢa çıkan tütünümdür ( Yâre gidecek günümdür •



DüĢem yollara, yollara ** JcI1

KOYUNU HOR EYLEDĠM ıġemsi Er gün Koyunu hor eyledim Ormanın derinine Mor koyun koĢar gider pınarınserinineMuhtara gelin olmuĢ Fidan boylu HaJicem Ez kurban, canım kurbanMuhtarın gelinine Haticem bana kaç da geh ÇarĢafını aç da gel • Eğer muhtar duyarsa Altınları saç da gel Ormanın derinine Pınarın serinine Ez kurban, canım kurbanMuhtarın gelinine ** *

Erzurum GEYDĠĞĠM ALDIR Faruk Kaivii Geydiğim aldır Al dudak baldır Ne güzel haldır AkĢam olanda AkĢam olanda Bâde dolanda ; . ‟ . ; „ i Geydiğim mordur Kolları dardır Keyfimiz vardır AkĢam olanda AkĢam olanda Bâde dolanda Geydiğim sarı Sen kimin vârı Ağlatma bari AkĢam olanda AkĢam olanda Bâde dolanda

185 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Elmalı SARI KAVUNUN DĠLĠMĠ Faruk Kaleli Sarı kavunun dilimi Dost dilimi dilimi Su kadın geysin MendilimidilimiGiderim ben de, ben de Bir arzum kaldı sende Ayva gibi sarardımDin iman yok mu sendeGiderim elinizden Kurtulam dilinizden YeĢil baĢ ördek olsam Suiçmem gölünüzden

***KIZILCIKLARMehmet Tetik Kızılcıklar çiçek açtı Hovardalar bayrak açtı Benim yârim Bursaya kaçtı Yâr baĢıma neler açtı Camilere Hû geldi ÇeĢmelere su geldi Ben yârimi görünce Aklımaneler geldi (Aklıma kumru geldi) * **

186 Elazığ T er canMÜSTEZAT AYAĞI indim yârin bahçesineFaik Buz indim yârin bahçesine, gül açılmıĢ güle güle Yanakları al aiolmuĢ, haber verin bülbüle Ben seni sevdim seveli, düĢmüĢem



dilden dileHangi bir derdim yanam Öağlar, derdvn var benim BaĢımı sevdayasalan Bir ağabeyim var benim indim yârin bahçesine, güller mercan gibi irisin derdimdöĢürdüm, ufağı fincan gibi Yâr seninle gel gezelim, ikimiz bir

can gibiHangi bir derdim yanam Dağlar, derdim var benim BaĢımı sevdayasalan Bir ağabeyim var benim * ! **YALAN DÜNYAtamail Dâimi AĢıklar neylesin seni Bir ismin var yalan dünya Haramiler kolkol olsun Etsin seni talan dünya187 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ YaĢ ağaçları kuruttun Bunca canları çürüttün Eline geçeni yuttun Dev eiderha yılan dünya Daimî konan göçüyor Bahar geldi, gül açıyor Çirkin güzelden kaçıyor a'galara kalan dünya *ÇAYBAġI Antalya Bümi ÇİVİ ÇaybaĢma bostan ektim, yayıldı Efe baĢı bir bıçakta bayıldı Vurma da dedim, yâr boynuma sarıldı inme durnam inme, susuz, selsiz çöllere Ben ölürsem meyil vermeellere

Ġstanbul'a cura yazdım, saz geldi Telli potin kar topuğa dargeldi Sevip sevip ayrılması zor geldi inme durnam inme, susuz, selsiz çöllere Ben ölürsem meyil vermeellereEVLERĠNĠN ÖNÜ 188 Erbaa Karadeniz EMRAH'tantbrahim Ha ratag Bu gün ben bir güzel gördüm Bakar cennet sarayından KamaĢtı

gözümün nuru Onun hüsnü cemalindenSalındı bahçeye girdi Çiçekler selâma durdu Gül k'zardıhicabından Bahçenin kanısı daldır Dalında öten bülbüldür "MRAH'ım bir ednakuldur BağıĢla geç günahından ***YAVUZ GELĠYOR Ferhat özyakupoğlu Yavuz geliyor Yavuz da Denizi yara yara Kız seni alacağım daBaĢına vura vura

Gemim geliyor gemim de Vona Burnundan beri Kız Allahı seversende At baĢından çemberi ♦ * * AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ GELĠN Özdetnir Ural Gelin olan tombul olur El oğluna vurgun olur Kurban olam tombul



gelin Bir günümüz bir yıl olurelin olan Mzun olurZülüfleri düzgün olur Kurban olam tombul gelin Düğünümüz güzünolurGelin olan suya gider El oğluna çalım eder Etme çalım tombul

gelin Ben cahilem, aklım gider ***GÖZ AYDINAşık Dursun CevlAni Beğim gözün aydın olsun Bu gün ömrüm tazelendi Busesi nazlıyüzünden Dil, dudaklar mezelendiMukadderde hilâf olmaz Hakkın yazısı bozulmaz Yapı taĢı yerdekalmaz irfan meclis düzenlendi

190 Trakya CEVIÂNĠ söyledi sözü SürmelenmiĢ kaĢı gözü Elindeki telli sazı Ahenklendi, düzenlendi#**ġEMSĠYEMĠN UCU KARE Süleyman Çakal ġemsiyemin ucu kare Yok mu Ģu derdime çare 0 yâr güzel, benbîçareÇaresiz dertlere düĢtüm Bir vefasız ele düĢtüm ġemsiyemin ucu baston Söyle canım kimdir dostun Öldürmeye var mıkasdın

Kasdın azabına düĢtüm Bir vefasız ele düĢtüm Ocak ocak kum eĢerim ġensin benim yâr Ģekerim Bilmez misin neçekerimÇektiklerim yâr elinden ġivekârın o dilinden 191 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ BAHÇANIN KAPISITercan Ahmet Durmaz Bahçamn kapısın açtım Sanarsın cennete düĢtüm Yârinen tenhabuluĢlum Öldüm yalvarı yalvarı Aman Ģimdi, yaman Ģimdi Dağlar baĢı duman Ģimdi KavuĢmamız ne

hoĢ olur Ayrılmamız yaman Ģimdi Ördek çalkanır göllerde ismim söylenir dillerde KafmıĢam gurbetellerde Halin nedir diyenim yokAman Ģimdi, yaman Ģimdi Dağlar baĢı duman Ģimdi KavuĢmamız nehoĢ olur Ayrılmamız yaman Ģimdi Vrja **♦ ÇAY ĠÇĠNDE ADALAR Mukim Tahir Çay içinde adalar Saki doldur bâdeler ġirin canıma gelsin Sana

gelen kadalarHele yâr yâr, zalim yâr Ayrılık var, ölüm var Uzak yoldan dönümvar

192 Urfa Çay içinde eĢme çok Tabip yaram deĢme çok Ben dedim sen olasın



Bana göre aĢna çok Hele yâr yâr, zalim yâr Ayrılık var, ölüm var Uzak yoldan dönümvar***

BÜLBÜLLERtbrahim Çad\rc\ Bülbüler düğün eğler Bilmem ki ne gün eyler Ben feleğe neyledimBana bildiğin eyler Bu dağın karı benem Gün vursa erimenem Yeddi yıl derde yatsamAĢığam, çürümenem Bu dağın dûdu benden Gitmez aĢk odu benden Gördü yaram sağalmazTabip el yudu bendenBülbülem nevâ bilmem Dertliyem deva bilmem Bana bir sevda geldiBaĢımdan savabilmem ***

193 AġK VB: DUYGU TÜRKÜLERĠ BAġINDAKĠ PUġU MUDUR Diyarbakır Muazzez Türüng BaĢındaki puĢu mudur (loy loy) Diyarbekir iĢi midir (loy loy)Bugün vârim bize gelmiĢ (loy loy) Btı da devlet kuĢu mudur (loy loy) ı olo sana kurban olsun (loy loy) Lolo sana hayran olsun (loy loy)Sandığımı açamadım (loy loy)

Çeyizimi saçamadım (loy loy) Yazık oldu genç ömrüme (loy loy) Güzel yâre düĢemedim (loy loy)Lolo sana kurban olsun (loy loy)Lolo sana hayran olsun (loy loy)***SÜMMANĠ AĞZI Kuzey Doğu Bardızlı Âgık Nihani Ben razı değilem hicrana, gama Garip gönlüm haldan hala salanvar Sahavetten beri bir yol gözlerim El zanneder uzaklarda kalan

varSÜMMANi'yem Yarab, gönlüm hoĢ eyle Ya sabır ver, ya da bağrımtaĢ eyle Ya bir çift kanat ver, ya bir kuĢ eyle Tez ulaĢam, yârbağında talan var ***f/13 EVLERĠNĠN ÖNÜ KEMANIMIN TELLERĠ Kemanımın telleri Gezdim gurbet elleri öyle yadıma düĢmüĢ Yârintatlı dilleri

Aman yâre di gelsin Canım yâre di gelsin Sizin yâr sizin olsunBizim yâre di gelsinKekliğin gözü elâ BaĢıma açtı belâ Yiğit ona demjĢem Sevdiğinitez alaAman yâre git yalvar Canım yâre git yalvar Sizin yâr sizin olsunBizim yâre git yalvarDağ basını gezerim Tabağa gül ezerim O yâr elime geçse BaĢıngözün ezerim



Aman yâre di gelsin Canım yâre di gelsin Sizin yâr sizin olsunBizim yâre di gelsin195 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Tefenni

Hars

LEYLĠM YAR Ahmet YV unuı AĢmalıdır evimiz (leylim

yâr'Yeni düĢtüsevimiz

(leylimyar;

Sevda böylegiderse

(ieylimyâr>

Çatlar ölürbirimiz

(leylimyâ:}

Kaleden iniyorum (leylimyâr)

Dön desendönüyorum

(leylimyâr)

AĢkından kibritoldum

(leylimyâr)

Üflesenyanıyorum

(leylimyâr;

Karanfilim,sarkarım

(leylimyârı

Açılmaya

korkarım

(leylim

yâı) Yâr geliyordeseler

(teylimyârı

Hasta olsamkalkarım

(leylimyârı

•• O YANA HĠNDĠ Osman özdenkçt O yana hindi (a balam) bu yana hindi Çöz beyaz göğsün (a canım)yâr gelir Ģimdi KaĢ kaĢ kaĢlar karadır A balam gözler elâdır El vurma, diz kırma

Sinem yaradır. O yanı pembe, bu yanı pembe Çöz beyaz göğsün (a canım) gönlüm var sende

196 Samah O yanı mermer-, bu yanı mermer Çöz beyaz göğsün A canım, birhanım terler KaĢ kaĢ kaĢlar karadır A balam gözler eladır El vurma, diz kırmaSinem yaradır ♦

* ♦ BĠR DOST BULAMADIM Nureddin Dadaloğlu Seyyah olup Ģu âlemi gezerim Bir dost bulamadım gün akĢam olduKendi efkârımla (yâr yâr) okur yazarım Bir dost bulamadım günakĢam oldu Bilemem amelimden, yoksa özümden Ah ettikçe kanlı yaĢ gelirgözümden iki elim kalkmaz oldu dizimden Bir dost bulamadım gün



akĢam oldu KUL HĠMMET üstadım, ummana daldım Gelenden geçenden haberinaldım Mecnun olup Ģallar geyip dolandım Bir dost bulamadım günakĢam oldu (*) *

**(•) Bu g^izel nefes Pir Sultan adına da \ ardır. 197 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ TEVEKTE ÜZÜM KARASivas Zara Tevekte üzüm kara Salkımı düzüm kara Ben yâre gidemiyom ElimboĢ, yüzüm kara Dama vurdum çatmayı . Seslen gelsin Fatma'yı Fatmam nerdenöğrenmiĢÇarĢaftan kol atmayı ** * BEN BiR ALTIN FENERĠM ürf<f Ben bir altın fenerim Yana yana dönerim Erbaoma düĢmedim H5!âona yanarım Gidin bulutlar gidin Yârime selâm edin Yârim Ģirin uykudaUykusun haram edinHalü Söyler Halil Biner * ** Hım

Pertek



SĠYAH PERÇEMLERĠN Siyah perçemlerin, gonca yüzlerin Garip bülbül gibi zâr eylerbeni Hilâl ebruların, ahu gözlerin Tığ-i sevda ile yareler beniSevda-yı aĢkınla âhu zâr oldum Kalmadı tahammül, bî-karar oldumCc-maiin göreli sevdakâr oldum Korkarım ki bu dert pareler beni

Elif kametine hayran olduğum Gece gündüz hayaline döndüğüm Hepsenin içindir boyun eğdiğim Yoksa zaptedemez bu yerler beni ** *KALEMĠ KAġDA KOYDUN 198İsmail Oğuz Hac t Bekir Yurtsever



Kalemi kaĢda kodun Gözümü yaĢta kodun Sen gittin de gelmedinBeni ateĢde kodun Gün geçer, zaman ağlar Yay çeker, keman ağlar Vatandan ayrılanınGözleri yaman ağlar

199 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Koyunlar kuzulayınca Yareler sızılayınca Ben seni nerde bulam Gönül arzulayınca • Buradan atlı geçti Yareme baktı geçti Tabib bana dokunma Yareminvakti geçti

***BĠZĠM ELLER Sadettin Kutlu VanBizim eller ne güzel eller Söylesin Ģirin diller Oynasın koçyiğitler Oh bizim eller, ne güzel elle'-ġu dağda maral gezer Zülfünü darar gezer Dağ bizim, maral bizimAvcı burda ne gezer Al geyer allanırsan ġekerlenir ballanırsan GeyinmiĢ kuĢanmıĢsanKarĢımda sallanırsan

***

200 Di GEL. DĠ GEL Bekir Yurtsever Dön ben. don beri de yuzun göreyim Yüzün görenlere kurban olayım Gel gülüm gel. di gel gel Gei Ģirin gel. ha gel gel Di gel, digel adına kurban Di gel. di gel sanına kurban 3Ġ gel, di gelgaday. belây vayEvlerinin önü de paĢa makamı Çıkmaz katem ile yazdım vefamı

Gel gülüm gel. di gel gel Gel Ģirin gei, ha gel gel Di gel, digel adına kurban Di gel. di gel sanına kurban Di gel. di gelgaday, belây vayBir emanetim var sana vereyim Giden yâr eğlene, belki gelmeye Gel gülüm gel, di gel gel Gel Ģirin gel, ha gel gel Di gel, digel adına kurban D' gel, di gel sanına kurban Di gel. di gelgaday, belây vay*♦ *dĠ gel: 'haydi gel‟ demektir. 201 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Uşak KĠREMĠTTE BUZ MUSUN ? Selçuk Erim Kiremitte buz musun Gelin misin, kız mısın Yârim size varacamEvde yalınız mısın Yan Osman'ım yan Deniz üstünde biber Kayıklar gelir gider Ne mektup var, ne haber



Yüreğim yanar gider Yan Osman'ım yan ***NAZLANI NAZ LANI

Dostun bahçesine girdim Tomurcuk güllerin derdim El göğüsteselâm verdim Alır nazlanı nazlan. Bak Ģu dilberin nazına Sürmeler çekmiĢ gözüne Ellerin tutmuĢyüzüne Gider nazlanı nazlanı

Safranbolu Soyunsam girsem koynuna Hiç ölüm gelmez gözüme Bayaz ellerinboynuma Dolar nazlam nazlanı Benim sevdiğim merdane Güzeller içinde bir dane Siyah zülfün akgerdane Döker nazlanı nazlanı. *♦ *YEġĠL ĠPEK BÜKENE Adnan YeĢil ipek bükene (Sunam of) Yâre dizlik dikeneMevlâm da sabırlar versin (Sunam of) Gizli sevda çekene Elinde Ģamdan 'ġakıyor camdan Geçiyor yoldan Zarif de hanım Gidiyom elinizden (Sunam of)Kurtıjlam dilinizden YeĢil baĢ ördek olsam (Sunam of) Su içmem gölünüzdenElinde Ģamdan Bakıyor camdan Geçiyor yoldan Zarif de hanım

* * * :03 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Kastamonu Erzincan BEYLER BAHÇESĠ Sarı Rece-p Beyler bahçesinden atlayamadım Cephanem döküldü toplayamadımZalim düĢmanları haklayamadım Var git oğlan var git, ben sanavarmam AnnenrfSn. babandan intizar almam

Tabancası elinde ġiĢhanesi belinde Güzel Ġzmir yolunda Ben biryosmaya vuruldumBeyler bahçesinde kandiller yanar Kandilin Ģavkına bülbüllerkonar Herkes sevdiğine böyle mi yanar Var git oğlan var git. bensana varmam Annenden, babandan intizar almamTabancası elinde ġiĢhanesi belinde Güzel Ġzmir yolunda Ben biryosmaya vuruldum♦ **KEMERĠM VAR M. Sansözen

Kemerim var, küpem var Eğil eğil, öpem yâr Uzak yoldan gelmiĢsenSoğuk sular dökem yâr EVLERĠNĠN ÖNÜ 204 T otça t Yiğidim nanay ben yandım Güzelim sana ben yandım Erzincan üstü bağdır Ciğerim üstü dağdır Yârim gitti gelmedi Neölüdür, ne sağdır



Yiğidim nanay Den yandım Güzelim sana ben yandım ** *SABAHIN SEHERĠNDE Mehmet Erenler

Sabahın seherinde ötüyor kuĢlar Balinan yuğrulmuĢ o sırma saçlarKudretten çekilmiĢ karadır kaĢlar iĢte bu gönlümün cânânı geldi Seher vakti keklik çıkar kabana Sallandıkça püskül değer tabanaKorkarım, sevdiğim vara yabana iĢte bu gönlümün cânânı geldi Yârim, yine Ģekerlendin, ballandın Alınan yeĢili geydinsallandın Kırılsın kolların, ne tez çullandın Aç gözlerin aç,cânânın geldi *♦ ♦ 205 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ MEġELER GÖVERMĠġ Kızılcahamam MeĢeler gövermiĢ, varsın göversin Söyleyin huysuza durmasıngelsin Varmasın kötüye, asılsın ölsün Kötü adam var ömrün yokederBen bilemedim yaylamızın yolunu Sacın uzun, bağlasınlar kolumuEğer annen seni bana vermezse Yemin ettim keseceğim yolunu Karaser Deresi bükülür gider Zülüfler gerdana dökülür gider Biryiğit de sevdiğini almazsa O yiğidin ömrü sökülüp gider ** *MEġELĠ DAĞLAR MEġELĠ

Beypazarı MeĢeli dağlar meĢeli içinde halı döĢeli Kül oldum aĢka da düĢeliOlmalı yâr güzel olmalı Bir güzel dengini bulmalı Pınarın ayağını eĢmeli EĢip de suyunu da içmeli O yârdan nasılda geçmeli Olmalı yâr güzel olmalı Bir güzel dengini bulmalı *♦ *Af. SansözenAyşe Tekyay

EMĠRĠM

Mehmet Tepecik Emirim suya gider desti doldurur Testinin kulpuna bülbüllerkondurur Emirimin yan bakıĢı beyler öldürür Emirim Emirim ben yine gelirim Akan çaylar gibi ağlar da gelirim Emirimin evleri taĢlık değil mi Salıver kâkülü Emirim gençlikdeğil mi Cebme koyduğum harçlık değil mı? Emirim Emirim ben yine gelirim Akan çaylar gibi ağlar da gelirim ** *KARAKOÇUN BOYNUZUCemal Altıniğne

Kara da koçun boynuzu Siyah da saçın kunduzu Koyver de yosmanınkızı Doğdu Ģafak yıldızı Haydi de bir tanem çarĢıdan Biraz daalalım komĢudan Kara da koç meler gelir Dağları deler gelir Gurbete giden gelinAklına neler gelir Haydi de bir tanem çarĢıdan Bir az da alalımkomĢudan 207 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ



Bayburt Keskin GEYDlM ÇARIKLARIMIRecep Kırıcı Gevdim çarıklarımı Gel bağla bağlarını Terkettim gidiyorum

Bayburd'un dağlarını Ağam taninani nay nam PaĢam taninani nay nam Güzel taninani naynam .. Yosmam tanina taninay namAvluya koydum desti Gelen yan vurup geçti Emmim oğlu muhannetBenim de vaktim geçti

Ağam taninani nay nam , . . PaĢam taninani nay nam Güzel taninani nay nam Yosmam tanina taninay nam• I . 1 ■ ***GELMEMĠġ DÜNYAYA SEN GĠBĠ TAZE Hacı Taşan GelmemiĢ dünyaya sen gibi taze Bir elinde bâde, bir elde mezeCanlar mı dayanır ettiğin naza Billur piyaleli anam bura mı geldin Aslı bevzadeli vârim sensafa geldin

208 Ünlerim ünlerim yanıma gelmez Bülbülden öğrenmiĢ, dikene konmazYüz bin öğüt versem öğüdüm tutmaz Billur piyaleli anam bura mı geldin Aslı beyzadeli yârim sensafa geldinGelmemiĢ dünyaya sen gibi nazik Kollarda bilezik, parmakta yüzük

Varma kötüye canına yazık Billur piyaleli anam bura mı geldin Aslı beyzadeli yârim sensafa geldinKARġIKI DAĞLAR BĠZĠMDĠR Gümüşhane Cemal Alemdar KarĢıki dağlar bizimdir Kara salkım üzümdür Koy büyüsün annesiBelki kısmet bizimdir KarĢıdan göreyim Topludan gül vereyim SınanmamıĢ güzelsin Nasılgönül vereyimGirme bağa iz olur ipek fistan toz olur Dilber mendilin düĢmüĢBen katdırsam söz olur

209 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ BANA CEVREYLEMEGümüşhacıköy Bana cevreyleyip geyıp dokunma Naz ederken hatırıma dokunma Gülyerine dikenleri takınma Sana has bahçede güller var Ağam da gel gel PaĢam da gel gel Gülüm de gel gel Neylersin de elin gülün ararsın Sana has bahçede gonca güllervar Eğilip de her çeĢmeden su içme Sana abıhayat bunca göllervarAğam da gel gel PaĢam da gel gel Gülüm de gel gel

SABAH OLDUKizilcahamatnSabah oldu, sabah oldu Cıgaram yanmaz oldu Cıgaramın dumanındanGözlerim görmez oldu Aramıza düĢman girdi Yâr bize gelmez oldu Ko salınsın nazlı yârim Yâr gel akĢam üstüne Gelen geçen sözediyor Ben fakirin üstüneBektaĢ Ytldtz Cemil Orhun



f/14

210 sabahın seher vaktında <jç güzel suya gider ikisi suyun doldururBirisi de naz eder Yeter ey sevdiğim yeter ġimdi horozlar öter

Ko salınsın nazlı yârim Yâr gel akĢam üstüne Gelen geçen sözediyor Ben fakirin üstüneKARġIDA KARA ERĠK Adıyaman H. Hüseyin Orhan KarĢıda kara erik Dallarını eğerik Biz Adıyamanlıyık ÖlenecekseverikGüzel kız. Ģirin krz ġeker kız, kaymak kız Sallandım girdim bağa BaĢım değdi yaprağa Kız ben seni almazsamGirmem kara toprağa Güzel kız. Ģirin Kız ġeker kız, kaymak kız ** *211 A.ġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ KaziUi RAKI DOLU ġĠġESĠ Ahmet Yamacı Rakı dolu ĢiĢesi (fidan boylum) AteĢime düĢesi Yine karĢıma geçti (elâ gözlüm) Ciğerimin köĢesi Ölüyorum anneciğim ben Sevdiğime varacağım ben

içme rakıyı zarar Kız zülfünü tarar Sevdiğini görünce Göz yaĢıdöker ağlar Ölüyorum anneciğim ben Sevdiğime varacağım ben Örde-k suda yayılır Birer birer sayılır Sevdiğini görünce YeredüĢer bayılır Ölüyorum anneciğim be‟" Sevdiğime varacağ'm oer

212 OMUZUNDAN AġAĞI GiresunKüçük Hüseyi'

Omuzundan aĢağı Kız saçların örülmüĢ Dünyanın güzelliği Hep sanamı verilmiĢ Ha buradan yukarı Yol Gırandan aĢıyor Bu ne kadar güzellik Benimaklım ĢaĢıyor ġu yokuĢun baĢında Gözlerim kamaĢıyoı Gâvurun kızına da GüzellikyakıĢıyor Bir ay doğar Gırandan Gıranın gediğinden Mevlâ beni ayırmaCanımın sevdiğinden At baĢından beyazı GelmiĢ dağların yazı Yârim ile geçirdim Baharile bu yazı 213 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ

ġU KARġIKĠ DAĞDA Hatay Emel Akça ġu karĢıki dağda kar var, duman yok Benim sevdiceğimde din var,iman yok Vardım baktım nazlı yârime evde yok Ver benim sazım, efendim ben gider oidum Süremedim lâvantayı,konsola koydumġu karĢıki dağda titirer dallar Benim gönlüm arzu çeker tomurcuk güller



Kader kısmet böylemiĢ ne yapsın eller Ver benim sazım, efendim ben gider oldum Süremedim lâvantayı,konsola koydum

KETEN GÖMLEK GEYER Edirne M. SansözenKeten gömlek geyer, tenin pek nazik Ak kolun sıkmıĢ altın

bilezik EĢine düĢmemiĢ, kıza pek yazık Benim yârim has bahçeye girmesin Açılan güller aldatır yârimi ġu karĢıda sırça sarayda yedi bin atlı Ġçinden bir kız çıkıyorak samur kürklü Parmağında hatem yüzük cevahir taĢlı Benim yârim has bahçeye girmesin Açılan güller aldatır yârimi * *Erzincan

214 HAVUZ BAġININ GÜLLERĠ M. .Sarısözen Havuz baĢının gülleri ġak Ģak öter bülbülleri O yârin dududilleri balamKaĢların gözlerin Seni sinemde gizlerim On bir aydır yolgözlerimHavuz baĢında üç testi Ne yaman bir rüzgâr esti O yâr bendenümit kestiKaĢların gözlerin Seni sinemde gizlerim On bir aydır yolgözlerimHavuz baĢında yatmazdım Yorganım yele açmazdım Sensiz bir yeregitmezdimKaĢların gözlerin Seni sinemde gizlerim On bir aydır yolgözlerim215

AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ ÜÇ GÜZEL OTURMUġ Kandıra Kâzım, Taştekin Üç güzel oturmuĢ (of) gergefin iĢler Gergefin üstüne (a yârim)dökülür yaĢlar Herkes sevdiğine (of) çevre bağıĢlar Kalmadı sabru kararım, her gün ağlarım Ağlarım da ay efendim,bir bir söylerimÜç güzel oturmuĢ çevresin iĢler Çevrenin üstüne dökülür yaĢlarHerkes sevdiğine çevre bağıĢlar Kalmadı sabru kararım, her gün ağlarım Ağlarım da ay efendim,bir bir söylerim

LAMBA DA ġĠġESĠZ Gaziantep M. Sartsözen Lamba da ĢiĢesiz vanmaz mı Cicim bana yâr bulunmaz mı Ben budertten ölürsem Bana da acıyan olmaz mı Alamadım kaĢları karayı Süremedim zevk ile safayı Asmadan gel asmadan Cicim fistan geymiĢ basmadan Gel buradankaçalım Bizi devriyeler basmadan EVLERĠNĠN ÖNÜ 216 Alamadım kaĢları karayı Süremedim zevk-ile safayı *

* *PENCERENĠN ALTINDA Çerkeş ,, „ <n. Sarısozcn Pencerede perde bende Yeni düĢtüm derde ben de Bu sevda nasılsevda Duramıyom evlerde Pencerenin altında a beyim Zerdali dalı mısın DüĢkün düĢkün duruyon a beyim beyim Benden sevdalı mısın



Pencereden bakıyon da Kitap almıĢ okuyon da Perçemine mis sürmüĢde Yel estikçe kokuyon daPencerenin altında a beyim Zerdali dalı mısın DüĢkün düĢkün duruyon a beyim beyim Benden sevdalı mısın 217 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ

SULAR AKARSular akar gök ırmaktan ilik damlar on parmaktan öldüm yârayalvarmaktan Kurtar, canım al Allahım Attım kendimi ummana Eyi düĢtü yol Allahım Eksik değilbaĢımızdan Türlü türlü hâl Allahım Kasaplar alır satır Ara yerden kalkar hatır Hak yârimi buragetir Ya beni öldür Allahım Almayı nazik soyanar Altın tabağa koyarlar Nasıl sırrımıduyarlar Ârif olur el Allahım NAME GELĠN Ankara Suda oynar balık Ne yaman da yanık Arz edeyim gelin Nâmem Benzinneden solukMucip Arcvnan

213 Kütahya Dirim Nâmem dirim Satın alır yerim Bir gün olur Nâme Ben sananeler derimBahçelerde iğde Hep dalları yerde Benim de yârim nerdeÇeĢmelerde suda Dirim Nâmem dirim Satın alır yerim Bir gün olur Nâme Ben sana

neler derimKAR MI YAĞDI KÜTAHYA'NIN DAĞINA Ahmet Akınct Kar mı yağdı Kütahya'nın dağına AteĢ düĢtü ciğerimin bağına GüldonatmıĢ Ģalvarının ağına Kaydırma sevdiğim gün böyle kalmazYanan ciğerimin ateĢi sönmez Melek misin, yeĢil donlar geyersin Cellât mısın tatlı canakıyarsın 'ocuk musun el sözüne uyarsın Açıldı çiçekler, gelmedi yazlar Elleri koynunda bir gelin ağlar »UYGU TÜRKÜLERĠ MERDĠVENĠĠLBAġINDAYIM

Murat Çelebi Merdiven baĢındayım On üç ondört yaĢındayım Aslan yârim oradamı, burada mı Bir güzelin peĢindeyim Dağlar bana bana derler bana Çakır elâ gözler de ağlar bana Merdivenden inerken Ak topuğa battı diken Bu ayrılık belimi de bükenDağlar bana bana derler bana Çakır elâ gözler de ağlar bana



Merdjvenler ayak ayakBal koydular tabak tabakBana sensiz zehir olur bal kaymakDağlar bana bana derler bana Çakır elâ gözler de ağlar bana

22ı) GĠDE GĠDE YORULDUM

Codr“m Uamit ÇetinGide gide yoruldum aman Bir güzele vuruldum (efendim)Haydi benim Ģah boylum ġah boylum, Ģebboy çiçek baĢında Benim sevdiğim on üç, on dört yaĢında Gidene bak gideneGül sarılmıĢ dikene (efendim) Haydi benim Ģah boylum ġah boylum, Ģebboy çiçek baĢında Benim sevdiğim on üç, on dört yaĢında Giden kayık durur mu iskeleye varır mı (efendim) Haydi benim Ģah boylum ġah boylum, Ģebboy çiçek baĢında Benim sevdiğim on üç, on dört yaĢında ATIMI BAĞLADIM Ersincan-Kelkit M. Sarısozen * Gelin Petek KöyüAtımı bağladım aman Ben bir kotana yörü yörü Canım kurban olsunoğlan Kotan tutana yörü yörü 221 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ

Giresun Atımı bağiadım aman Ecn bir masaya yörü yörü Canım kurban olsunoğlan Boyu kısaya yörü yörü Atımı bağladım aman Ben bir eleğe yörü yörü Canım kurban olsunoğlan Huri meleğe yörü yörü ÇINARLAR DERESĠ Kadir Üstündağ Çınarlar deresine a canım TaĢ köprü kurulacak A kız seninyüzünden a paĢam Vallahi kan olacak Dön oyna hanım kız dön oyna Ağaların baksın boyuna Çınarların söğüdü a canım Kimden aldın öğüdü Evvel böyle

değildin a paĢam ġimdi gönlün büyüdü Dön oyna hanım kız dön oyna Ağaların baksın boyuna

ÇIRA YAKTIMÇıra yaktım yanmadı da Meyil verdim almadı da Ben Allaha çokyalvardım Duam kabul olmadı da Un ele, dön ele Güzele, yavruya fidanaKapıda gümüĢ firekde Dumanım direk direk de El yârine kavuĢtu daDarısı bize felek de Un ele, dön ele Güzele, yavruya, fidanaElmanın kabukları da Güzelin topukları da Hep mi güzel oldunuz

da Mehlenin kopukları da Un ele, dön ele Güzele, yavruya, fidana223 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ PAZARDAN ALDIM HALIA ydtn Bozdoğan-Dereköy Pazardan halı aldım Sevdiğim hurma dalı Gurenler maĢallah çeksinKimin var böyle yâri



Amanın da dumanın Ben neler oldum Ġçmeden sarhoĢ oldum Ekin ektim yollara Biçtirmedim ellere Ben bir gizli yâr sevdimBildirmedim ellereAmanın da dumanın Ben neler oldum içmeden sarhoĢ oldum ♦

* *YONCALAR HANIMAdücevaz Gidersen yolun olsun Yoncalar hanım yoncalar Uzanım kolun olsunSarmağa beli inceler İbrahim, Çilingir Siyasi Ateşli

224 Çorum Potinimi düğmelirem Aç koynunu yer eyle Soğuk vurur ölirem Sallasın beli inceler Nerde konak olirsen Yoncalar hanım yoncalar Orda vorganın olamSarmağa beli inceler ġU UZUN GECE Niyazi Biçer el ġu uzun gecenin gecesi olsam Sılada bir evin bacası olsamDed'ler ki nazlı yârin pek hasta BaĢında okuyan hocası olsam Kâtipler oturmuĢ yazıya bakmaz Herkes sevdiğini dilden bırakmazHey Allahtan korkmaz, kuldan utanmaz Gönül defterinden sildin mibeniEvlerinin önü üç ağaç çınar Dillerim tutuĢur, yüreğim yanarEĢinden ayrılan böyle mi yanar Anam anam hangi derdime yanam

** *225 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Çankırı SUYA GĠDER. SU TESTĠSĠ ELĠNDE Ahmet Altuner Suya gider, su testisi elinde Allar geymiĢ, etekleri belinde vay Vay anam Fadimem Suya gidemem Sensiz edememBenim yârim Ģimdi gurbet elinde Vermem seni yâdellere, ellerevay

Vay anam Fadimem Suya gidemem Sensiz edememSuya gider, su testisini doldurur Eve gelir gül benzini soldururvayVay anam Fadimem Suya gidemem Sensiz edememB'j dert beni iflah etmez öldürür Varam gidem anasına yalvaramvayVay anam Fadimem Suya gidemem Sensiz edemem♦ * *f/15

226 HAVUZ BASINAİlhan Akgünlü Bolu Havuzun baĢına varmasın eller Bu gün efkârlıyım, açmasın güllerDiz dize oturup döktüğüm diller Ne dedim de kömür gözlüm darıldın Ah darıldın da el oğlunasarıldın Oğlan oğlan oğlan —



Havuzun baĢına taĢ ben olaydım Kara göz üstüne kaĢ ben olaydımYalınız gezene eĢ ben olaydım Ne dedim de kömür gözlüm darıldın Ah darıldın da el oğlunasarıldın Oğlan oğlan oğlan.... Havuzun baĢında yedik kirazı ';tti gelmez ahbapların birazı Bana

mıydı Ģu feleğin garazı Ne dedim de kömür gözlüm darıldın Ah darıldın da el oğlunasarıldın Oğlan oğlan cğlar .. 227 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ BĠRĠNĠ YAVRUM BĠRĠNĠ Akseki Nimet Balkan Birini de yavrum birini Öldüm de sürünü sürünü Takıver de zilinbiriniÖt benim garip bülbülüm palazım Yine benim gönlüm Ģendedir sendeBestemeli yağlık eldedir Hekisin yavrum hekisin heki Mevdanda bülbül Ģakısın ĢakısınTakıver de zillerin ikisin ikisin Öt benim garip bülbülüm palazım Yine benim gönlüm Ģendedir sendeBestemeli yağlık eldedir Merdini de yavrum merdini merdini Kim bilir kimin derdiniderdini Takıver de zilin dördünü dördünü Öt benim garip bülbülüm palazım Yine benim gönlüm Ģendedir sendeBestemeli yağlık eldedir

228 Diyarbakır MAKARAM SARI BAĞLAR

Selâhattin Mazluınoğlu Makaram sarı bağlar lo Kız söyler, gelin ağlar Niye ben ölmüĢmüyem lo Asya'm karalar bağlar O perde, o perde Zülfün yüzüne perde Devriyeler sardı da biziMeğeri kaderim böyle Makarada ipliğim lo Asya benim kekliğim Hiç aklımdan çıkmıyorTenhalarda gezdiğim O perde, o perde Zülfün yüzüne perde Devriyeler sardı da biziMeğeri kaderim böyle Sarı gülü derende ir.saf senin nerende Kabahat sende değil Sanagönül verende

O perde, o perde Zülfün yüzüne perde Devriyeler sardı da biziMeğeri kaderim böyle 229 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ AĞRI DAĞINDAN UÇTUM Ağr \ İsmail Er soy Ağrı dağından uçtum Çayır çimene düĢtüm Ne belâlı baĢım varVefasız yâre düĢtüm KıĢlanın önü pınar Hep kuĢlar ona konar Bu gün yâri görmedimYüreğim ona yanarDağda hayladım kurdu Atım terledi durdu KarĢıdan gelen dilber

Beni yürekten vurduKÖPRÜNÜN ALTI DĠKEN Bayburt M. Sarısözen Köprünün altı diken Zöhrp vakdın beni gül iken Allah da seniyaksın Zöhre'm üç günlük gelin iken Mestettin hanım Zöhre'm mestettin Eloğlunu sen kendine dostettin Merdanedir hanım Zöhre'm merdana Bal mı vakdın ağ gerdanegerdane



230 Sıva* Köprünün altı desti Zöhre'm kemer belimi kesdi Gurbetteki sevdiğim Zöhre'm simdi

aklımdan geçti Mestettin hanım Zöhre'm mestettin Eloğlunu sen kendine dostettin Merdanedir hanım Zöhre'm merdana Bal mı /akdın ağ gerdanegerdaneEVLĠYALAR MENZĠLĠDĠR Evliyalar menzilidir Yolların Bağdat senin CoĢar boz bulanıkAkar sellerin Bağdat senin Ahu der ki Ģad mübarek CûĢ eder derya gibi Güzeller Firdevsbağında Salınır Leylâ gibi Pğer Bağdad'ı sorarsan Cennet'ülmevâ gibi Arabî eyler tekellümDillerin Bağdat senin Âşık Süleyman AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ ĠLLE MAVĠLĠ Kimisi pınar baĢında Kimisi yolun dıĢında Al geyen on beĢyaĢında ille mavili mavili Kimisi dağlarda gezer Kimisi incisin dizer Al geyen bağrım ezerille mavili maviliKimisi odun devĢirir Kimisi kahve piĢirir Al geyen aklım ĢaĢırırille mavili maviliKöroğlu'm der ki, nolacak Takdir yerini bulacak Mavilim kaldıalacak ille mavili mavili*

* *AYAĞINA GEYMĠġ NALĠNĠ Avağına geymiĢ sedef nalini Aska düĢtüm, kimse bilmez halimiElimden almak isterler yârimiYandım insaf eyle zalim elamanı Yandım insaf eyle zalim elaman

Kilis Yüreciğim demir değil, taĢ değil Gözlerimden akan kandır, yaĢdeğil Böyle sevda baĢıma gelmiĢ değil Yandım insaf eyle zalim eleman Sönmez aĢkın ateĢi hiçbir zaman

** *KARANFĠL DESTE GĠDER ŞSinasi Çolukoğlu Karanfil deste gider Kokusu dosta gider Benim kalbimde sensinSenin kalbinde kimlerNanay ellerin yari Çürük bellerin bağı Gün olur devran döner Bende sararım yâri Kuru kastel akmıyor Yâr yüzüme bakmıyor Üç deste gül kokladımYârim gibi kokmuyorNanay ellerin yari Çürük bellerin bağı Gün olur devran döner Ben

de sararım yâri * * #233 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ HEZĠN HEZĠN Afyon Abdullah Uluçelik



Hezin hezin gir kapıdan ġendin gönlümü avudan A yârim aman ellere demem OynayıĢın, sallanıĢın del'etti beniAman aman kül etti beniAh yatamadım mis kqkudan Aman Fadik, edalı Fadik GümüĢtendökmeli Fadik

A yârim aman ellere demem OynayıĢın, sallanıĢın del'etti beniAman aman kül etti beniHey su yolu, su yoluEdalı ey, boĢ gider, gelir dolu Testi kulpun kırılsın Edalım hey, yoruldu yârin kotu •jöğer bostanım göğer Su gelir bendi döğer Hem öksüzüm hem yetimHer gelen beni döğer Değirmenin bendine Döner kendi kendine Değirmende üç kız var Er.güzeli kendimeHEY SU YOLUUşak M. Sansözen

2V1ANAMUR YOLLARI ...' Yt ' Cavit ErdenSilifke Anamur yolları yâr yâr Kaynak da çakıllı a canım öyle bir yârsevdim yâr Uyar da akıllı a canım Sürmelim amman Ben yandım amman SevmiĢim amman Anamur üstünü yâr yâr Duman da bürüdü a canım Herkes sevdiğiniyâr Aldı da yürüdü a canım

Sürmelim amman Ben yandım amman SevmiĢim amman Anamur yolları yâr yâr Dardır da geçilmez a canım Soğuktursuları yâr Bir taĢ da içilmez a canım Sürmelim amman Ben yandım amman SevmiĢim amman

SAZIMAAşık Veysd Ben gidersem sazım sen kal dünyada Gizli sırlarımı aĢikâr etmeLâl olsun dillerin söyleme yâda Garip bülbül gibi âh-u zâr etmeGizi' dertlerimi sana anlattım ÇalıĢtım, sesimi sesine kattımBebe gibi kollarımda yaylattım Hayali hatır et, beni unutma

Bahçede dut iken bilmezdin sazı . Rülbüi konar mıydı dalına bazı Hangi kuĢtan aldın sen bu avazıSöyle doğrusunu, inkâr etme Benim her derdime ortak sen oldun Ağlarsam ağladın, gülersemgüldün Sazım bu sesleri turnadan m aldın Pençe vurup sarı telisızlatma Ay geçer, yıl geçer uzarsa ara Geyin kara libas yaslan dıvaraYanından, göğsünden açılır yara Yâr gelmezse yaraların elletme Sen petek misali, Veysel de arı inleĢir beraber, yapardık balıBen bir insan oğlu, sen bir dut CSM Ben babamı, sen ustanı unutma

238 UZUN ĠNCE BĠR YOLDAYIM Veysel Uzun ince bir yoldayım Gidiyorum gündüz gece Bilmiyorum nehaldeyim Gidiyorum gündüz geceDünyaya geldiğim anda Yürüdüm aynı zamanda iki kapılı bir handaGidiyorum gündüz geceUykuda dahi yürüyom Kalmaya sebep arıyom Gidenleri hep görüyom



Gidiyorum gündüz geceKırk dokuz yıl bu yollarda Ovada, dağda, çöllerde DüĢmüĢümgurbet ellerde Gidiyorum gündüz geceDüĢünülürse derince Irak görünür görünce Yol bir dakkamiktarınca G'diyorum gündüz gece

ġaĢar Veysel iĢbu hale Gâh ağlayan gâhi güle YetiĢmek içinmenzile Gidiyorum gündüz gece AġK VE DUYO: ’ T. KKCÎJ’V.Î OOSLAĠ :?N': HATiR'.&S>.'|Âşık Veysel Ben giderim, adım kalır Dostlar beni hatırlasın Düğün olur,bayram geiir Dostlar beni hatırlasın Can kafeste durmaz uçar Dünya bir han, konan göçer Ay dolanır,yıllar geçer Dostlar beni hatırlasın Can bedenden ayrılacak Tütmez baca, yanmaz ocak Selâm olsunkucak kucak Dostlar beni hatırlasın Ne gelsemdi, ne giderdim Günden güne arttı derdim Garip kalıryerim, yurdum Dostlar beni hatırlasın Açar, solar türlü çiçek Kimler gülmüĢ, kim gülecek Murat yalan,ölüm gerçek Dostlar beni hatırlasın Gün ikindi, akĢam olur Gör ki, baĢa neler gelir Veysel gider,adı kalır Dostlar beni hatırlasın ♦ * *

GÜZELLĠĞĠN ON PARA ETMEZ Aşık Veysel Güzelliğin on par'etmez Bu bendeki aĢk olmasa Eğknecek yer

bulaman Gönlümdeki köĢk olmasa Tâbirin sığmaz kaleme Deldin dermandır yâreme ismin yayılmazâleme ÂĢıklarda meĢk olmasa Kim okurdu, kim yazarö»Bu düğümü kim çözerdi Koyun kurt ile gezerdi Fikir baĢkabaĢk'olmasa Güzel yüzün görülmezdi Bu a$k bende dirilmezdi Güle kıymet

verilmezdi AĢık ve mâĢuk olmasa Senden aldım bu feryadı Bu imiĢ dünyanın tadı Anılmazdı Veyseladı O sana âĢık olmasa AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ

EĞĠN TÜRKÜSÜ Eğin dedelikleri bir küççük Ģehir Ana ben cahilem. çekemem kahırYediğim avudur, içtiğim zehir Ya ben ağlamayım kimler ağlasın Bu garip gönlümü kimler eğlesin Eğin viran olmuĢ baykuĢlar öter Diken otan yerde bir gül mübiter Benim bu derdime derman mı yeter Ya ben ağlamayım kimler ağlasın Bu garip gönlümü kimler eğlesin Her sabah, her sabah okunur ezan Takatim gelmiyor, gurbeti gezemOkumuĢ değilem bir nâmç yazam Ya ben ağlamayım kimler ağlasın Bu garip gönlümü kimler eğlesin Bir su ver içem, altın tas ile Ben yârimi aldım ne heves ila

Geçti cahil ömrüm kara yas ileYa ben ağlamayım kimler ağlasın Bu garip gönlümü kimler eğlesin

24C MECNUN'UM LEYLÂ‟MI GÖRDÜM* Mecnun‟um Leylâ‟mı gördüm Bir kerecik baktı geçti Ne sordum, nesöyledi KaĢlarını yıktı geçti Soramadım bir çift sözü Ay mıydı, gün müydü yüzü Sandım ki Zöhre



yıldızı ġavkı beni yaktı geçti AteĢinden duramadım Ben bu sırra eremedim Seher vakti göremedimYıidiz gibi aktı geçti Bilemem hangi burç yıldızı Bu dertler yaralar bizi Gamz okunubazı bazı Yâr sineme çaktı geçti

Veli'm eydür, ne hikmet iĢ Uyumadım ki diyem düĢ Zülfünü kemendeylemiĢ Boynumuza taktı geçti (*) Bu güzel semâinin ozanı ÂĢık Veli, 19. yüzyüda yağa-241 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ OĞLANIN ADI METĠN Edremit Oğlanın adı Metin de Çini tabakta zeytin Kimselerde gözüm yok da Yâre gitmek niyetim Oğlan... Su gelir lüle lüle Yâr benzer beyaz güle O yâr benim hayatimdirÖlürüm de vermem ele Oğlan ... SEVSEM AZARLARCihanda var mıdır acep böyle yâr Sevsem azarlar, sevmesemazarlar Ağlatır gözlerim kan 'ile boğar Silsem azarlar, silmesemazarlarf/16

Her ne söylerse çelmece söyler Derdli derunumu delmece söylerBu sözü bil diye bilmece söyler Bilsem azarlar, bilmesem azarlarAman dostlar, kim görmüĢ oöyle dilber Bilmem bu ezayı bana mıeyler Yanıma gel diye kendi emreyler Gitsem azarlar, gitmesemazarlarADA SAHĠLLERĠNDE

Ada sahillerinde bekliyorum Seni yârim serian istiyorum Herzamanki yerimde bekliyorum Beni Ģad et ġadiye'm baĢın içün Nerede o mis kokulu leylâklar Sararıp solmak üzere yapraklarBana mesken olunca topraklar Beni Ģad et ġadiye'm baĢın içüıa

243 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ TAKSĠ Erzurvm Yeşil Yayla köyü Taksi harlayıp geçer Camı parlayıp geçer ġu giden kimin yâriMendil sallayıp geçer AĢkınla yanayım ġoför senin olayım Al beni yanma Sana mavin

olayım Taksi geliyor taksiHaydarpaĢa'dan beri Ben o yâri sevmiĢtim Yedi yaĢımdan beri AĢkınla yanayım Kulun kölen olayım Al beni yanma Senin yârinolayırr ELMANIN EYĠSĠNĠ Bolvadin Bir ok attım Ģu dağların ardına indi gitti vatanına yurduna DüĢedüĢe bir güzelin ardına Mümine özgüz Hüseyin Boyar

Azıcık aklımı aldın da gittin Beni sevdalara saldın da gittin Bir elma yolladım yâre soyulmuĢ J da varmıĢ cümle âleme duyulmuĢEn sonunda olacağı bu muymuĢ Azıcık aklımı aldın da gittin Beni sevdalara saldın da gittin Elmanın eyisini yüke tutarlar Çürüğünü çarığını yabana atarlarGelinmen kızı bir mi tutarlar



Var git derebeyi kalma yolundan Sallandıkça kasatura fırlarbelindenBURSA'NIN UFAK TEFEK TAġLARI Bursa'nm ufak tefek taĢları Keman olmuĢ o yârimin kaĢları Biromuzdan bir omuza saçları

A benim esmer güzelim Yârimle kol kola gezelim** **45 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ \ JRASĠME TÜRKÜSÜ Derleyen Afyon Osman A t illâ Ev yaptırdım çam dalından, meĢeden Dolan gel sen arpalıktan,köĢeden Sen doldur da ben içeyim ĢiĢeden Aman Allah lamba vurdum yanmıyor Rasime kız lâflarıma kanmıyor * Evlerine vara gele yoruldumNe dedim de kâfir kıza darıldım Ufacıktın kız ben sana sarıldım Aman Allah çıra mira kestim yanmıyor Rasime kız lâflarımakanmıyor Uzun olur kasabanın söğüdü Rasime kız karnındaki büyüdü Kocanyoktur nerden aldın öğüdü Aman Allah çıra mira kestim yanmıyor Rasime hanım lâflarımakanmıyor ***

246 Şnhut CENNET KÖġKÜ SANDIM Ali Boğdur Verin mendilimi yâre sunsunlar Çekin kır atımı, eyer vursunlarBenim sevdiğimi bana versinler Tutarım orucu, ederim bayram JÇekin kır atımı binit taĢına Daha neler gelecek garip baĢımaFelek zehir kattı tatlı aĢıma Koyuverin ben gideyim iĢime T»

JAyıkla kız avlumuzun taĢını Al mendile sil gözünün yaĢını Verelini kömür gözlüm gidelim ġu cihanda bulan buldu eĢini I* **ÇeĢmeler yaptırdım altın oluklu Suların akıttım içi balıklı Biryâr sevdim o da elde yavuklu Ayrıl yavuklundan alayım seni ÇeĢmenin baĢına vurmuĢ koyunu Mor menevĢe gibi eğmiĢ boynunuUyumuĢum uyandıran olmamıĢ Cennet köĢkü sandım yârin koynunu ***

AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ BAHRĠYELĠ Gemilerde talim var Î Bahriyeli yârim var O da gitti sefere Ne talihsiz baĢım var Hani benim Recebim Recebim, sarı lira vereceğim Almazsankarakola gideceğim lemi gelir yanaĢır ■•çi dolu çamaĢır Benim yârim pek güzel Görengözler kamaĢır



Hani benim Recebim Recebim, sarı lira vereceğim Almazsankarakola gideceğim Gemi gelir yan verir iskeleye Ģan verir ġu Ġstanbul kızları Kocadiye can verirHani benim Recebim Recebim, sarı lira vereceğiır Almazsan

karakola gideceği' *»*Edirne

HANIM AYġE Yayla yolu düz gider. Hanım AyĢem Bir kınalı kız gider ġu kızyolu ĢaĢırmıĢ, Hanım AyĢem inĢallah bize gider Yaylaya gidesice. Hanım AyĢem Gülleri solasıca Ne kadar güzelmiĢ. Hanım AyĢem Koynuma giresice Karanfil eker misin, Hanım AyĢem Balinan Ģeker misin Dünyadayaktın beni, Hanım AyĢem Ahrette çeker misin Karanfilim, ek beni, Hanım AyĢem Al bahçana dik beni Ben yalnız

yatamam, Hanım AyĢem AĠ koynuna yat beni.♦ **AH TREN, KARA TRENM. Sami Arı Ah tren, kara tren Odur yâri götüren Gitti yârim gelmedi Budurbeni bitirenKumralım, güzelim aman Yandım billah Seversen mektup yolla 249 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Bolu. ı Ay doğar ayan beyan Yoluna girdim yayan Gül yüzlüm, yeĢil gözlümYanına geldim yayan Kumralım, güzelim aman Yandım billah Seversen mektup yolla ** *ADA YOLU KESTANEEmin Baran Ada yolu kestane Dökülür dane dane Aman dökülür dane dane Kızlaryola dizilmiĢ Amanın alalım birer dane Ada yolu düz gider Amanın ada yolları düz gider Bir edalı kızgider Amanın bir edalı kız gider 0 kız yolunu ĢaĢırmıĢ Amanın

inĢallah bize gider Ada yolu yamandır Aman ada yolları yamandır Bolu dağı dumandırAmanın Bolu dağları dumandır Dostlar vurun sazlara Amanıneğlenecek zamandır ** *



AL YEġĠL GEYMĠġ Erzurum F(jruk Al yeĢil geymiĢ allanır aman Çermik yolunda sallanır Gorharam busöz dallanır amanl Yandım, yanaĢan ay gız2 Benim olasan ay gız3

Al yeĢil geymiĢ bürünür Fistanı yerde sürünür Yel vurur yüzüngörünürYandım, yanaĢan ay giz Benim olasan ay giz BaĢına örtmüĢ eamme4 Nazılan gider hamame Goynunda bir çiftĢemame5 Yandım, yanaĢan ay giz Benim olasan ay giz ***(1) Gorharam: Korkarım. (2) YanaĢan: Yanasın. Giz: Kız. (3) Olasan: Olasın. (4) Emame: BaĢörtüsü. (5) Goynunda: Koynunda. ġemame: meme. AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ AYAġ YOLLARI AyaĢ yollarını aĢtım da geldim Boyunu boyuma ölçtüm de geldimGüzeller içinden seçtim de geldimYandım Allah yandmı, yandırma beni Dalgın uykulardan kaldırmabeniAyaĢ yollarında kervanın mı var Beni öldürmeye fermanın mı varAğlayıp sızlamaya dermanın mı var Yandım Allah yandım, yandırma beni Dalgın uykulardan kaldırmabeni

Ayva çiçek açmıĢ yaz mı gelecek Bana ettiklerin az mı gelecekGönül bu sevdadan vaz mı geçecek Yandım Allah yandım, yandırma beni Dalgın uykulardan kaldırmabeni

NACĠYEM TÜRKÜSÜ ) De*s boyu giderim, Naciyem Koyun kuzu güderim Ġkimizi görmüĢler.Naciyem Nasıl inkâr edelim ilimonum. portakalım Sizde kalalım Senin için ısmarladım Gelinbakalım EĢkilice, mayhoĢça dolmayı canım Kızlar geymıĢ kollarına burmayı

0t benden, keser, benden, Naciyem Gitmiyor eser benden KeserseMevlâm kessin. Naciyem Seni benden kim keserilimonum, portakalım Sizde kalalım Senin için ısmarladım Geiinbakalım EĢkilice, mayhoĢça dolmayı aman Kızlar geymiĢ kollarına burmayı ***BĠR OF ÇEKSEM Bir of çeksem karĢıki dağlar yıkılır Bu gün posta günü, canımsıkılır Ellerin mektubu gelmiĢ okunur Benim yüreğime hançersokulur Sebebim aman...

253 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ Gaziantep Bir of çeksem dağı taĢı sel alır Gurbete gidenin yârin el alırEl almazsa yanar yanar kül olur Aman Allah al baĢımdan sevdayıGenç yaĢımda zindan ettin dünyay» Sebebim aman... M* *



SÜT ĠÇTĠM DĠLĠM YANDI M. Harrsözen Süt içtim dilim yandı Döküldü kilim yandı Ben kilimde değilimBahçemde gülüm yandı Cendermeyim cenderme Beni yoldan dönderme Ben bir izinliyem

Canıma kasdeyleme Cenderme çavuĢuyam Yol verin savuĢuyam Beni çavuĢ sanmayınBölüğün baĢkanıyam ** *

254 GÜRGENĠMĠN GAZELĠ Derleyen M. Sarısözen Gürgenimin gazeli Nerde idin ezeli Nerede olsa severler Seningibi güzeliHele gel, beri gel beri Gel yanıma sev beni Ben seni seviyorumda Son güz ayından beri Pınara da vurdum kazmayı Gelin bağlar yazmayı Ben seni çokseverim Son güz ayından beri Su gelir kütüğünden içilmez köpüğünden ipek olsam sarılsamKızların topuğundan Aynam düĢtü cebimden KarıĢtı gazellere ġu benim garip gönlüm PekdüĢtü güzellere Hele gel, beri gel beri Gel yanıma sev beni Ben seni seviyorumda Son güz ayından beri 255 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ

Edirne SELLER ALDIİhsan Köycü Seller aldı değirmenimi, bendimi Yaktım kül eyledim kendikendimi Çok aradım bulamadım dengimi inan olmaz o güzelin sözüneNe güzel olur islimye'nin söğüdü Benim yârim naz içinde büyüdüYoktur kimsem bana versin öğüdü inan olmaz o güzelin sözüne** *

BAHÇADA YEġĠL ÇINAR Bahçada yeĢil çınar Boyu boyuma uyar Ben seni gizli sevdimBilmedim eller duyarAman gülüm nanay Top kâhkülüm Nanay nanay Aman gülüm nananayBahçalarda gülbahri Var git ellerin yârı Sen bana yâr olmazsınYüzüme gülme bari** 4e



EVLERĠNĠN ÖNÜ DENĠZ KENARINDA Deniz kenarında bir ev yapmıĢam Kerpicim tükenmiĢ naçar kalmıĢamBir yâr için çok sefalar çekmiĢem Elâ gözlüm, nazlı ġirvanımbenimHavuzun baĢında esmesin yeller Bu gün efkârlıyım, açmasın güllerDerdime katlandı, sustu bülbüller Elâ gözlüm, nazlı ġirvanımbenim***SEHER VAKTĠ SEN TARLAYA GĠDENDE SÜREYYA Seher vakti sen tarlaya gidende Ses yayılır dört bir yanaSüreyya Yüzündeki gonca gülü derende Gelmez isen bizim eleSüreyyaEmeğim azat, dileğim azat A Azer kızı Bu Ģirin ülkenin Mihribankızı Kızlarınan medreseden gelende Mail oldum cemaline Süreyya Ne



dedim de küstün benim sözüme Gel ey canım, gel ey güzel Süreyya***

257 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ

Evlerinin önü tahta taraba Satar Ģalvarını, verir Ģaraba Beyazkız da verilir mı Arab'a Yaha iki gözüm kör olsun vay Evlerine vardım, semaver kurmuĢ içtiğim çaylara ballar mı katmıĢYârim gelir diye uzanmıĢ yatmıĢ Öptüm yanağından uyansın diye AĞLAMA GÖZLERĠM Gurbet elde bir hal geldi baĢıma Ağlama gözlerim Mevlâm kerimdir

Derman ararken derde düĢ oldum Ağlama gözlerim Mevlâm kerimdir Hüma kuĢu yere düĢtü ölmedi Dünya Sultan Süleyman'a kalmadıDedim. Yâre gidem, nasip olmadı Ağlama gözlerim Mevlâm kerimdir Kâğıda yazılmıĢ ufak yazılar Anadan ayrılmıĢ körpe kuzular Derdiolan yüreğinden sızılar Ağlama gözlerim Mevlâm kerimdir *«*f/17

21 KEKLĠK

Keklik gibi kanadımı süzmedim Murad alıp doya doya gezmedim Bukara yazıyı kendim yazmadım Alnıma yazılmıĢ bu kara yazı Kader böyle imiĢ, ağlarım bazıGönül ey... sebep ey...Geceleri uyku girmez gözüme Zalim yastık diken olur yüzüme Uymadedim, uydun eller sözüneAlnıma yazılmıĢ bu kara yazı Kader böyle imiĢ, ağlarım bazıGönül ey... sebep ey...NASIL METHEDEYĠM Nasıl methedeyim sevdiğim, seni Ġstanbul, Bursa'yı değergözlerin Arasam bulunmaz ruhu revanim Ġzmir'i, Konya'yı değer

gözlerinKimsede görmedim Ģendeki nazı Tunus, Trablus, Mısır, Hicaz'ıYemen'i, Bağdad'ı değer gözlerin Hüsnüne yakıĢır Yusuf niĢanı Seni sevenlerin artar efganı Kars'ı, Ahıska'nı, Erzurum, Van‟ıBelh'i, Buhara'yı değer gözlerin* ■S sî* AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ KARA BAHTIM, KEM TALĠHĠM Kara bahtım, kem talihim TaĢa bassam iz olur BaĢım bir ErciyeĢ Dağı yavri yavri

Ben feleğe neyledim Kırdı kanadımı, heder eyledi Yâr yâr ağustosta suya girsem Balta kesmez buz olur Yüz yaĢındabir yâr sevsem On üçünde kız olur KAYALAR ,Kayalar kayalar yüksek kayalar Kayanın ardında keklik yayarlarYâr göksün üstünde bergüzar durur Gizli yadellerden niĢansayarlarHele de hele Ģu yavrunun oynayıĢı Irakıya meze yollayıĢı Top



zülfünü sallayıĢı Derya kenarında ceylân avlarım Ben gönlümü altın tele bağlarımGül yârimin göçü yüklenmiĢ gider Ardı sıra bakar bakar ağlarım

260

ġU ZĠLENıN ORTASINDAN Zile ġu Zile'nin ortasından yol gider Aman aman aman Hanımlara deste deste gül gider Yavruyem yavruyem yavruyernKara perçemli yavru yavru Kara kâkûllü gelin, gelin, gelin Sarıperçemli kuzun, kuzun, kuzunTANBURAM REBAP OLDUTanburam rebap oldu Ciğerim kebap oldu istedim vermediler Birzalim sebep olduAmen aman Can sana kurban Can sana hayranÖrdek suya dal da gel Yardan haber al da gel Eğer yarim gelmezseTut kolundan al da gei*** AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ AġAĞIDAN GELĠR AĢağıdan gelir eli develi Devesinin boynu altın lâleli Kız gelinolalı burnun havalı Ben seni kız iken seven oğlanım Konma bülbül konma ağaç dalına Seni de vururlar yârin yoluna AĢağıdan gelir hozalır gelin Topla fistanını, toz olur gelinKaldırsam peçeni, görsem yüzünü Eller ârif olmuĢ, söz olur gelin AġAHTAN GELĠREM

AĢahtan gelirem, yüküm erikdir Eriğin dalları yere eğiktir Biremmim kızı var, taze feriktir AĢahtan gelirem, yüküm üzümdür Üzümün dallan düzüm düzümdür Biremmim kızı var, iki gözündür

BĠR K'Jġ GELĠR ÖTE ÖTE Bir kuĢ gelir öte öte Ben yanarım tüte tüte Asker oldum gidiyorum Toros dağlarından öte Gel yanıma Türkmen kızı Sen allar gey, ben kırmızı Çıkalım yayladüzüne Sen gül topla, ben nergizi Sana da yandım Türkmen kızı Yâr, bahçenizin gülleri ġaĢ Ģak öter bülbülleri Yaktı beni kül

eyledi Türkmen kızının dilleri ĠLENGER ATTIM BAĞA ilenger attım bağa Gitti değdi yaprağa Yâr ben seni almazsamGirmem kara toprağa Aman aman aman neler var Ellerde güzeller var Gel gidelimbahçeye Toplanacak güller varilengerim teĢtim yâr Bakır kabı seçtim yâr Sen benden geçti isenBen de senden geçtim yâr AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ BAHÇELERDE GÜLLER ÇEMENBahçelerde güllü çemen Güllü çiçek, güllü çeoıen Gül dedim,

gülmedi yâr Gülmedi yârBeni yada salsana yâr Yüreğimi alsana yâr A ceylân sevgilimMihriban sevgilim Sırrımı bilmedin, bilmedin yâr ġirin Ģirin sözle beni özüm dedin, gözle beni Gözledim, gelmedinyâr Gelmedin yârGURBET ĠLLERĠNDE Gurbet illerinde söyler ağlarım Al üstüne kareleri bağlarımNazlı yârdan ayrı düĢtüm yanarım



Dağlar aman, çöller aman Kaderimden el aman Yâr elinden el aman Sen gidersen seni kimden soram yâr Siyah zülfün mah yüzüne öremyar Hasret kaldım, gül yüzünü görem yar

264

SARAYBURNU (Külhanbey Türküsü)İstanbul Kâmil Erdem Sarayburnunun imanım, ufak tefek taĢları Vak vak ötüyor, Ģak Ģakötüyor martı kuĢları Aman kalem olmuĢ bir tanem o yâriminkaĢları Çil çil liralar, mecidiye paralar 0 beyaz gerdana taksakolmaz mı A canım dizsek olmaz mı Sarayburnundan imanım, gelip geçerken Sırmalı, bnrmalı yelkenaçarken O yâr doldurup civanım, ben içerken ġiĢeler bir yana,kızlar meydana Sazlar divana, doldur içelim bir tanem Dolduriçelim.OĞLAN OĞLAN İstanbul Samiye Güler Oğlan oğlan, kalk gidelim Sigarayı, feneri yak gidelim Ne güzeloğlan, yanasın oğlan Oğlanın elinde, lüver belinde Oğlan çıkmıĢ pencereye, fesielinde Ne güzel oğlan, yanasın oğlan Oğlan oğlan, boynuma dolan Kolum sana yastık, saçlarım yorgan Negüzel oğlan, yanasın oğlan 265 AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ KARADIR KAġLARIN Giresun Ferih-a Kına

Karadır kaĢların, ferman yazdırır Bu aĢk beni diyar diyargezdirir Lokman Hekim gelse yaram azdırır Yaramı sarmaya yârkendi gelsinOrmanlardan aĢağı aĢar geçerim Nazlı yâri kaybettim, ağiargezerim Ormanların gümbürtüsü baĢıma çıkar Benim nazlı yârimkarĢıma çıkar y "\ Karadır kaĢların, benzer kömüre Yârdan ayrılması zarar ömüreEllerimden bağlasalar zencire Kırarım zenciri. kaçarım yâre Ormanlardan aĢağı aĢar geçerim Nazlı yâri kaybettim, ağlargezerim Ormanların gümbürtüsü baĢıma çıkar Benim nazlı yârim

karĢıma çıkar Uzağa gittim ki, gelirim diye Tabanca doldurdum vururum diye Hiçaklırina gelmedi ölürüm diye Ölüm ver Allahım, ayrılık verme Ormanlardan aĢağı aĢar geçerim Nazlı yâri kaybettim, ağlargezerim Ormanların gümbürtüsü baĢıma çıkar Benim nazlı yârimkarĢıma çıkar

Üç güzel oturmuĢ, karaya bakmaz Ġnsan sevdiğini dilden bırakmazHey Allahtan korkmaz, kuldan utanmazGönül defterinden sildin mi beniOrmanlardan... (kavuĢtak)

266 TELGRAFIN TELLERĠ İstanbul Samiye Güler Telgrafın tellerine kuĢlar mı konar Herkes sevdiğine de yavrumböyle mi yanar Gel yanıma yanıma da yanı yanı baĢıma ġugençlikte neler geldi garip baĢıma Telgrafın tellerini arĢınlamalı Yâr üstüne yâr seveni



kurĢunlamalı Gel yanıma yanıma da yanı yanı baĢıma ġu gençlikteneler geldi garip baĢıma Telgrafın direkleri semaya bakar Senin o ahu bakıĢın çok canlaryakar Gel yanıma yanıma da yanı yanı baĢıma ġu gençlikte nelergeldi garip baĢıma

267

AġK VE DUYGU TÜRKÜLERĠ ÇARġIDA BAL VAR ÇarĢıda bal var Sende bir hal var Git yâre yalvar Sana almagönderirNe hoĢ alma gönderir MayhoĢ alma gönderir O kız ki damda yatar Okız ki cilve satar O kızın gönlü de sevmiĢ Bana alma gönderir ÇarĢıda kiĢniĢ Kebabı piĢmiĢ Taze de yetiĢmiĢ Bana alma gönderir GĠDĠN YÂRE HABER VERĠN Gidin yâre haber verin Uçan kuĢlar, uçan kuĢlar Gönül bağımviran oldu Ötüyor Ģimdi baykuĢlar Ben o yârdan ayrılalı Bağrım yanık benim, kuĢlar Gidin yârehaber verin Uçan kuĢlar, uçan kuĢlar

Derdimi desem de yâra Kim gelir bana imdada. Elimden aldılaryari YaĢayamam bu dünyada ERZURUM DAĞLARI Erzurum dağları kar ile boran Aldı yüreğimi dert ile verem Sizdebulunmaz mı bir kurĢun kalem Yazam arzuhalimi, yâre gönderem Uy beni beni deyi Belâlım beni Satarım bu canı da Alırım seniÇıkayım dağlara da Kurt yesin beni



Dört yanımı gurbet sardı telilen Yaslı yaslı bayram yaptım elilen Göz göz oldu yaralarım dil ilen Yaramı sarmaya da dermanbulamam** * AġK VE DUYG’J TÜRKÜLERĠ

ScHERDE ĠNDĠM BEN BAĞA Seherde indim ben bağa Güller sarılmıĢ yaprağa Muradınıalmayanlar Nasıl girecek toprağaAman aman aman aman Ölürüm ben ayrılamam Bülbülleri har ağlatır ÂĢıkları yâr ağlatır Ben feleğeneylemiĢem Beni her bahar ağlatır * * • ĠBRĠġĠM ÖRMÜYORLAR ibriĢim örmüyorlar SevmiĢim vermiyorlar Tanrının zalımlarıMünasip görmüyorlarAltın yüzük Kol bilezik Eller nazik oy oyBen yârimden ayrılmıĢım Dayanamam ben Ben canımdan ayrılmıĢımSabredemem benÇOBAN DOĞA TÜRKÜLERĠ



Konularını yaylalar, dağlar, geyikler, kuĢlar, çiçek ler gibidoğanın değiĢik varlıklarından alan türkülerdir. Bu tür, belli bir olaya bağlı olabileceği gibi, duyguların açıklanmasına daneden olur, örneğin, bülbülün ötüĢü, sabah yeli ile turnalarlasevgiliye selâm yollamak; yuva sı bozulmuĢ kuĢun, yaralanmıĢceylânın acıları aynı zamanda söyleyenin de özlem, acı, aĢk,sevinç gibi duygularının anlatılmasına yardım eden motiflerdir.

Bu tür türküler daha çok, köy ve aĢiret halkının verileridir.Onların yaĢantısı ile yakından ilgilidir. Doğa insanınıntürküleri de doğanın kendi olacaktır elbette... Büyük kentlerdıĢında, Anadolu, baĢtan baĢa köyüyle, kentiyle doğanın içindeyaĢar, bu bakımdan hemen her türküsünde doğanın izleri vardır.Bunları birer süs, birer koku, birer çerçeve gibi kullanır.Söyleyeceklerini bu çiçek demetinin içine kondurur.



Türk toplumu o denli doğa ile kucak kucağa yaĢar ki, onukendinden ayrı görmez. Doğayı da kendine yapıĢık bir canlısayar. Onunla senli benli konuĢur, dertleĢir. Sabah yelleri ileeser, bülbülle inler, çiçeklerle koklaĢır.

Bv. yaĢantı onu «düĢünen», «duyan» kiĢi yapar. Bütün yaĢantısı boyunca «ermiĢ» kutsallığım» eriĢtirir. Bu durumu gösterenyalnız türküleri değildir. Hiçbir eğitim görmeyen Yörükkızlarının dokudukları halılara, kilim lere, çevrelere bakınız. Nasıl bir renk cünbüĢü, nasıl asil bir ruh yansımıĢtır.

iĢte, bu asil ruh onun türkülerine öyle bir içlilik (lirizm)verir ki, değme sanatçı baĢaramaz. Bütün halk sa notlarındakırık dökük, parça pörçük gibi görünen dağı- f/18

nıklık içinde cıvıl cıvıl kaynayan bu içlilik parıltıları değil

inidir? Büyük sadelik içinde bir iki mısrada, öyle doğa tas- virleri görülür ki, ĢaĢırmamak elden gelmez. Aslında halk Ģiirinin her dalında bu olgunluk, eriĢkinlik görülür. Hertürküde biraz doğa, biraz insan vardır.

Bu nedenledir ki, biz bu bölümde doğamn ağırlık \ diğitürküleri bir araya getirdik. ÇOBAN TÜRKÜSÜÇobanın yatağı küllük eteği Ağır misafiri çoban köpeği Varman kızlar varman bitli çobana Ardı sürek sürek itli çobana Çobanın yiğidi helva topağı Ağır misaTiri koyun köpeği Varman kızlar varman bitli çobana Ardı sürek sürek itli çobana Çobanı dağdan indiremedim Kutnuyu, kumaĢı geydiremedim Yönünüyönüme döndüremedimVarman kızlar varman bitli çobana Ardı sürek sürek itli çobana Varman kızlar varman bitli çobana Ardı sürek sürek itli çobana Çobanı dağdan inmez mi sandın Kutnuyu, kumaĢı geymez mi sandınEmmisinin kızını almaz mı sandın



ÇOBAN — DOCA TÜRKÜLERĠ MOR KOYUN

Aman mor koyun meler gelir Amanın dağları deler gelir Aman hakikatli yâr ise Yavrum geceyi böler gelirNesine de yavrum nesine Sigara da koymuĢ fesine Aman ben yandımcilvesineAman mor koyun meĢelerde Amanın gül yağı ĢiĢelerde Amanınevliler evine de gider Yavrum biz kaldık köĢelerde Nesine de yavrum nesine Sigara da koymuĢ fesine Aman ben yandımcilvesineAman mor koyun kuzusuna Amanın kan kaynar pazusuna Aman ne deyimde ağlayım Yavrum alnımın yazısına Nesine de yavrum nesine Sigara da koymuĢ fesine Aman ben yandımcilvesine

276 Kırşehir Erzurum. KIZILIRMAKNeşet E, ta& Kızılırmak can incitme sen bu gün Mübarek günlerde sel bayrameder Kitabın kavlince dağlar al geymiĢ KarıĢmıĢ çiçekler, çölbayram ederBülbül ile saka hep uçan kuĢlar Gece bu aylarda figana baĢlar

Eser yel, eğilir dallar, ağaçlar Mübarek günlerde dal bayram eder 1Yavru Ģahin bir kekliği salaklar Bu günlerde kabul olur dileklerCennette huriler, gökte melekler Mahlukat sevini, kul bayramederERZURUM ÇOBAN TÜRKÜSÜFeryadı Hafız Hakkt



Kaçma benden güzel çoban Gözlerine oldum hayran Bu can sanaolsun kurban Bu halime acı çoban Hasretinle bak ne oldum Derd-i aĢkı sende buldum AteĢinle birdensoldum Bu halime ağla çoban *

* *277 , ÇOBAN — DOĞA TÜRKÜLERĠ SARI BÜLBÜL Yozgat Bülbülün kanadı sarı Ben çekerim ahu zârı Geceler gündüzden yarı Sarı bülbül Saçı sümbül Güle bülbül Bülbül bülbül Bülbül. Bülbülün kanadı yeĢil Kırmızı güle dolaĢır SerhoĢum dilimdolaĢır Sarı bülbül Saçı sümbül Güle bülbül Bülbül bülbül Bülbül. Bülbülün kanadı kare Yüreğime açtı yare Yok mu tabip, yarem sare Sarı bülbül Saçı süm bül Güle bülbül Bülbül bülbül Bülbül.

Denizli Çanakkale KARABAġ KOYUN Talip KarabaĢ koyunu güde güde getirdim Getirdim de kabağcın dibineyatırdım Ablası da sağdı ben bakırı götürdüm Ablası güzel, kendikara-baĢ koyunum AĢar isek karlı da dağları aĢalım Geçer isek tozlu da yollarıgeçelim Çeker isek güzel de kahrı çekelim Çirkinlerin kahrıçekilmez, güç olur***

KARANFĠLĠN MORUNA Refia Karanfilin moruna (aman amman) Ölüyorum yolunaÇifte kurban adadım (aman amman) Sevdiğimin yoluna Karanfilim süt beyaz (aman amman)Ayrı düĢtük biz bu yaz Hediyeni istemem (aman amman) Mektubunu sıkça yaz Karanfilsin tarçınsın (aman amman) Neden böyle hırçınsın Ne küçüksün ne büyük (aman amman) Tamam benim harcımsın ÇOBAN — DOGA TÜRKÜLERĠ TURNAM UÇAMAMIġ

Turnam uçamamıĢ, yolda yorulmuĢ Avcı vurmuĢ kanadından, kırılmıĢ0 da bencileyin yârdan ayrılmıĢ Ötme garip garip, ben de garibim Ötme garip garip, gönül Ģendeğil Turnam kanat vurup dağlar aĢınca Ciğer kebap olup közde piĢinceHerkes sevdiğinden ayrı düĢünce Ötme garip garip, ben de garibim Ötme garip garip, gönül Ģendeğil iki turna gördüm, tüyü yeĢilden Alamadım kepezini baĢındanYayılırken ayrı düĢmüĢ eĢinden Ötme garip garip, ben de garibim Ötme garip garip, gönül Ģen

değil iki turna gördüm, aklı karalı Avcı vurmuĢ sağ böğründen yaralı Oda bencileyin bahtı karalı Ötme garip garip, ben de garibim Ötme garip garip, gönül Ģendeğil

UZUN KAVAKKtrklareli Vasfiye Ç



Uzun kavak ne gidersin engine Yaprakların benzemiyor rengineAnne beni verecek misin dengime Ah dola dola dola da yârdolanıyor boynuma AkĢamdan gel sağ yanıma yanıma Uzun kavak gıcır gıcır gıcırdar Anne benim sağ yanımda sancımvar Ben ölürsem benden nice nice genci var Ah dola dola dola da

yâr dolanıyor boynuma AkĢamdan gel sağ yanıma yanıma Uzun kavak dalın malın kurusun Yaprakların suda muda çürüsünHerkes sevdiğini alsın yürüsün Ah dola dola dola da yârdolanıyor boynuma AkĢamdan gel sağ yanıma yanıma NAZLI KAVAKNazlı kavak aman gıcır gıcır gıcılar Nazlı da yavrunun yüreğindesancı var Ben ölürsem aman benden gayrı genci var Al martinini,dağları dolaĢalım gezelim Hovardasına baskın verelim geçelim 281 ÇOBAN — DOCA TÜRKÜLERĠ Nazlı kavak aman hep dalların kurusun Dökülsün yapraklarınsularda çürüsün Beni yârdan ayıranlar sürünsün Al martinini,dağları dolaĢalım gezelim Hovardasına baskın verelim geçelim Nazlı kavak aman eğivermiĢ dalını SoldurmamıĢ yaprağını, dalınıNazlı yârim aman gel salını salını Al martinini, dağlarıdolaĢalım gezelim Hovardasına baskın verelim geçelim ÇOBANA VARMAN KIZLARÇobanım oturmuĢ mavizer yağlar Mavzerin üstüne gülleri bağlarAnası veririm der, kızı ağlar Gidin kızlar gidin, varman çobana Çoban sizi alır gider yabana Çobanım oturmuĢ taĢın üstüne Doldurur doldurur verir dostunaAnası veririm der, baĢım üstüne Gidin kızlar gidin, varman çobana Çoban sizi alır gider yabana

Çobanım oturmuĢ dağın baĢına Kudret kalemini çekmiĢ kaĢına YenigirmiĢ on dört on beĢ yaĢına Gidin kızlar gidin, varman çobana Çoban sizi alır gider yabana Mecitözü

BAĞDAT ELLERĠNDEN 282 283 Âşık Veli Erdem Bağdat ellerinden gelen turnalar Turnalar, ne haber yârdan, nehaber hey ġimdi benim yârim gözün sürmeler Turnalar, ne haber

yârdan, ne haberUçup uçup karlı dağlar aĢarsın Kılavuzun yok mu, niye ĢaĢarsınBir yazdan, bir güzden derdim eĢersin Turnalar, ne haber yârdan,ne haberKatar katar gök yüzünde dönersin AkĢama mı kaldın neden eversinDoğru söyle, sen Mevlâyı seversin Turnalar, ne haber yârdan, nehaber Yârimi öldürmüĢ, eli kan mola Ak gerdan üstünde çifte benmola Doğru söyle benim yârim sağ mola Turnalar, ne haber yârdan,ne haberġU SÖĞÜTTE BĠR KUġ VAR Erzincan

ġu söğütte bir kuĢ var Kanadında gümüĢ var Gitti yârim gelmediElbet bunda bir iĢ var ÇOBAN — DOCA TÜRKÜLERĠ Söğüdün gedikleri ġekerdir yedikleri Hiç aklımdan gitmiyor Oyârin dedikleriDURNAM GELĠR KONA KALKA Durnam gelir kona kalka

(yâr amman aman amman) Kanadında gümüĢ halka (durnalar yâr



aman)Yârim gelir bu yaz hafta

(yâr amman aman amman) iĢte de geldim gidiyorum (durnalar yâraman)Sılayı terk ediyorum

(durnalar yâr aman)Durnamın kanadı aktır (yâr amman aman amman) Arasam menendi yoktur (durnalar yâr

ama.ı) Ört anam, girmesin doktor

(yâr amman aman amman) ĠĢte de geldim gidiyorum (durnalar yâraman)Sılayı terk ediyorum Erzurum Rumeli SAR! YILDIZ ÇOBAN — DOĞA TÜRKÜLERĠ Faruk Kaleli Ah yine bu gün yaralandım indim etrafı dolandım Dertli canımdanusand-ım Sana derler kervan kıran Beller büken, evler yıkan Yıldızlardan uruĢansın Benim gibi periĢansın Yârdan bana birniĢansın Sana derler kervan kıran Beller büken, evler yıkan Yine doğdu sarı yıldız Yine doğdu mavi yıldız Sana derler kervan kıran Beller büken, evler yıkan AH DAĞLAR SERĠN DAĞLAR AKġAM YELĠ

AkĢam yeli, atcĢam yeli Eser eser akĢam yeli Nazlı yârdan alhaberi Hiç bozulmaz zülfün teliAkĢam yeli usandırır Dağı taĢı dolandırır Tutar ahım dilendirir Eser eser akĢam yeli Halil İbrahim Afmrî» Trabzon Hüseyin Dilaver Ah dağlar, serin dağlar Kuzular meler ağlar Dost aklıma gelendeYanar yüreğim sızlar Yâr vuruldum vuruldum Senin kara kaĢına Ne yazılar yazılmıĢ Habu garip baĢıma

Koyun kuzu yayılır Yaylanın çimeninde Nedir bu çektiklerim ġufeleğin elinde Yâr vuruldum . (kavuĢtak) KarĢıdan el elyeme Yâr gönlümü eğleme Öldürürsen sen öldürKötüye kul eylemeYâr vuruldum . (kavuĢtak)

283 AĞLAMA CEYRAN BALASI



Kars Ağlarım yaĢım gider Dursam yoldaĢım gider Geçmerem nazlı yârimBilsem de baĢım gider Ağlama ceyran balası Sızlama ceyran balası Gider gözün karasıSoyunum bak canıma Hepsi de sevda yarası

Ağlar ağladı meni Çapraz bağladı meni Demir zencir kâr etmezZülüf bağladı meni Ağlama ........................ (kavu^aki .Ağldftm ağlar kimin Derdim var dağlar kimin Yüz yerden yaralıyamGezerem sağlar kimin Ağlama ........................ (‟-savuĢîak) t» *

ÇOBAN — DOCA TÜRKÜLERĠ AL TAVANDAN BELLERĠ Ordu Giresun Al tavandan belleri Belle bellemeleri Kız ablana söylemeGezdiğimiz yerleriDi nargile nargile Kalk gidelim yargile Bizim ĢiĢe boĢalmıĢDoldur gel güle güleBir taĢ attım sazlara Gitti vurdu kazlara Anne beni evlendiristediğim kızlarla Di nargile (kavuĢtak) Serendeler yaptırdım Altı direk üstüne Benim bu türkülerim Yanıkyürek üstüneDi nargile (kavuĢtak)

288

SARI GUGUK*Guguğumun tüyü sarı Ben çekerim ahu zarı Neyleyim vefasız yârı Dağların Ģenliği guguk Viranlar Ģenliği guguk Guguk bir ufacık kuĢtur Viranda ötüĢü hoĢtur Dünya çarkı felekboĢtur Dağların Ģenliği guguk Viranlar Ģenliği guguk Guguğumun tüyü /eĢil Gökte uçar hıĢıl hıĢıl Guguk didâra kavuĢur Dağların Ģenliği guguk Viranlar Ģenliği guguk Guguk nevruzda gelirsin Dağları inletirsin Yaz olduğunubildirirsinDağların Ģenliği guguk Viranlar Ģenliği guguk

(*) Sarı guguk: BaĢka kuĢların yuvasına yumurtlayarakyavrularının bakım iĢini onlara gördüren böcekçil bir kuĢ. 289 ÇOBAN — DOGA TÜRKÜLERĠ Divrik Adana AÇIL MOR MENEVġE Nuri Ustiinses Açıl mor menevĢem bahar eriĢti Lâle, sümbül, nerkis, reyhanyetiĢti Benim kısmetime ak zambak düĢtü MenevĢem, oy bir danem hey Haydi de haydi

Çadır almıĢ nirelerden gelirsin Benim seni sevdiğimi bilirsinÇok da sürmez benim gibi olursunMenevĢem, oy bir danem hey Haydi de haydi AçılmıĢ menevĢem, ne güzel olmuĢ Lâlesi, sümbülü hep bize kalmıĢSeni seven gözler uykuya dalmıĢ MenevĢem, oy bir danem hey Haydi de haydi HAġAN DAĞI Abdül Yaşil



HaĢan Dağı çatal matal Arasında güller biter Bir yâr sevdim banayeter Ġki seven defolmaz mı f/19

290

Mesudiye HaĢan Dağı, HaĢan Dağı Senden yüce dağ olmaz mı Seni yaylayangüzelin Al yanağı bal olmaz mı ġu karĢı beyaz damlar Hani sana giren canlar Sevip sevip ayrılanlar Yanıp yanıp kül olmaz mı HaĢan Dağının yılanı Akar dolanı dolanı Küçücükten bir yârsevsem Sarsam belini olmaz mı ĠKĠ TURNAM GELMĠġ Rüştü Tuncalt iki turnam gelmiĢ, yolda yorulmuĢ ġahin vurmuĢ, kanatlarıkırılmıĢ Benden yâre selâm eylen turnalar Turnalar turnalar,telli sunalarTurnam nerden gelir, arĢtan MaraĢ'tan Kanadın ıslanmıĢ yağmurdanyaĢtan Turnam korkmaz mısın alıcı kuĢtan Turnalar turnalar eğlenturnalarTurnamın kanadı bir karıĢ telden Çekerim ayrılık, ne gelir eldenGarip bülbül gibi ayrıldım gülden Turnalar turnalar, telliturnalar

ÇOBAN — DOĞA TÜRKÜLERĠ SENĠ AVLARLAR Derleyen Fatih Yükselmiş Urfamın etrafı dumanlı dağlar Ciğerim yanıyor, gözlerim ağlar

Senin zalim derdin cihanı dağlar Gezme ceylân bu dağlarda seni avlarlar Urfa dağlarında gezer ceylân Yavrusunu kaybetmiĢ, ağlıyor yamanYavrumun derdine bulmadım derman Gezme ceylân bu dağlarda seni avlarlar **#ZALĠM AVCI Derleyen Fatih Yükselmiş Zalim avcı vurdun beni Kırdın kanadımı, kolumu Yavrularımla budağda Çevirdiler yolumu yolumu

Aman aman amanBöyle midir avcıların serkârı Koltuğundan yaralanmıĢ, ağlıyorzârı zârı Bu dağda bir ceylân gezer yavrum diye Aman aman aman*

GUBALAK KEKUKCezmi Kekhğimin kafesi Gül kokuyor nefesi EĢine kavuĢursa Uzun olursafası Gel gel gubalak Dön dön Ģıbalak vay ġıbalak Ģıbalak vay Keklik kumda yayılır Kanatları sayılır ÇıkmıĢ kayaların baĢınaArkadaĢını çağırır Gel gel gubalak Dön dön Ģıbalak vay ġıbalak Ģıbalak vay Kekliğim seker gelir Tüyünü döker gelir Hakikatli yâr olsaDağları söker gelir Gel gel gubalak Dön dön Ģıbalak vay ġıbalak Ģıbalak vay 293 ÇOBAN — DOCA TÜRKÜLERĠ



Balıkesir Zile ĠKĠ KEKLĠK BĠR KAYADA Mustafa Sarı iki keklik bir kayada ötüyor Ötme de keklik derdim bana yetiyor

Annesine kara da haber gidiyorYazması oyalı, kundurası boyalı Uzun da geceler yâr boynuma sarbenimiki keklik bir dereden su içer Dertli de keklik dertsizlere dertaçar Buna yanık sevda derler, tez geçer Yazması oyalı, kundurası boyalı Uzun da geceler yâr boynuma sarbenimiki keklik bir kayada yaslanır Teke de bıçak gümüĢ kındapaslanır Bir gün olur deli gönül uslanır Yazması oyalı, kundurası boyalı Uzun da geceler yâr boynuma sarben>mARMUTTAN KAYACAĞIM Armuttan kayacağım Sallan gel bakacağım Yârime nazar değmiĢNazarlık takacağım

294 Ah niçin niçin de niçin Ah niçin hanım, canım niçin Öldüm yâr,yâr senin içinArmut dalda bir sıra Yârim gitti Mısır'a Koyun olsam yayılsamYârimin ardı sıra Ah niçin .......... (kavuĢtak) Armut koydum sepede Yâri gördüm tepede öyle bir yâr sevdim kiġan olsun memlekete

KARPUZ KESTĠM SULANDI Gaziantep Azmi Körükçü Karpuz kestim sulandı (Ağam Levâki) Yine gönlüm bulandı (PaĢamLevâki) Mahmur gözlüm baĢına (Ağam Levâki) Mavi dolak dolandı*(PaĢam Levâki) KarĢıda kavun yerler (Ağam Levâki) Biz de varsak ne derler(PaĢam Levâki) Otursak biz de yesek (Ağam Levâki) ġu Ģunu sevmiĢderler (PaĢam Levâki) * **

(•) Dolak: BaĢ örtüsü. ÇOBAN — DOĞA TÜRKÜLERĠ KÜPELĠ HOROZ (Güldürü) Sırrt Sansözen Horozumu kaçırdılar Damdan dama uçurdular Suyuna da pilâvpiĢirdiler Piligâh piligâh pili pili gâh gâh Küpeli horozum yâr,kar beyazım Bir sabah kalktım Avluya baktım Aradım taradım, bağırdım çağırdım Pili pili pili pili pili gâhKüpeli horozum yâr Kar beyazım. Kanadı var kilim gibi

ibiği var elim gibi Acısı var ölüm gibi Piligâh piligâh pil pili gâh gâhKüpeli horozum yârKar beyazım Bir sabah kalktım Avluya baktım Aradım taradım, bağırdım çağırdım Pili pili pili pili pilipiligâh gâh Küpeli horozum yâr Kar beyazım.



* **

296 HAVADA KAR SESĠ VAR

Elbistan Havada da kar sesi var BaĢında da mor fesi var Açın bakın Ģukonağı içinde de yâr sesi var Lele çoban Garip oğlan Mor puĢuyu boyamadım Ben çobana doyamadım Hep kuĢlar da yuvayapmıĢ Serçe kadar olamadım Lele çoban Garip oğlan ***YAYLA YOLLARISilifke AĢıp aĢıp gider yaylanın yolu Sehile dayanmaz Imara'nın gülüGayet güzel olsa yidiğin yâri O da gelir bir bir iki naz ile /ayla yollarında göç kater kater EĢinden ayrılmıĢ bir palaz öterÖtme palaz ötme seni tutarlar Tutarlar da dar kafese katarlarBekir Büke Cavit Erdem 297 ÇOBAN — DOCA TÜRKÜLERĠ Malatya Yağar yağmur ıĢıIdaĢır sayları ili göçmüĢ buzulaĢır daylağı Allıgelin koç yiğidin yaylağı Gelinden usanmıĢ, kız ister gönül Yayla yollarında vardır evimiz DüĢtü birbirimize sevimiz*

Yâr seninle böyle miydi kavlimiz Kavil yerlerine gel kömürgözlüm♦ **TELLĠ TURNA Aşik Haşan Hüseyin Dün mü buradaydın, bugün mü geldin Ötme garip garip, sinemideldin EĢimden ayrıldım, ben burda kaldım Yabancılar vurmuĢtelli turnamı AĢk sevdası geldi, kaynadım çoĢtum Yüksekten uçarken enginedüĢtüm EĢimden ayrıldım, ben burada ĢaĢtım Yabancılar vurmuĢ

telli turnamı ***

(*) .Sevi: AĢk. Yunus Emre‟nin kullandığı bu sözcük içinunutulmuĢ diyenler olmuĢtur. Ama, yaĢamakta olduğunu bu türküaçıkça gösteriyor.

SARI ÇĠÇEK Sordum sarı çiçeğe Benzin niçin sarıdır Çiçek der: Hey derviĢAllah korkusundandır Sordum sarı çiçeğe Sizde ölüm var mıdır Çiçek der: Hey derviĢ

Ölümsüz yer var mıdır Sordum sarı çiçeğe Senin anan var mıdır Çiçek der: Hey derviĢAnasız yer var mıdır Sordum sarı çiçeğe Sen cehennem bilir misin Çiçek der: HeyderviĢ Cehennem zalim yerdir Sordum sarı çiçeğe Sen cennet bilir misin Çiçek der: Hey derviĢCennet mümin yeridirSordum sarı çiçeğe Sen Eyyubu bilir misin Çiçek der: Hey derviĢ



Eyyub Kırklar eridirÇOBAN__ DOCA TÜRKÜLERĠ EMĠR DAĞI TÜRKÜSÜ Emir Dağlarına kara gidelim Ayvadan usandık, nara gidelimBuranın güzeli gönül eğlemez Güzeli bol olan yere gidelim

Emir Dağı derler yolun sağında Bir çift güzel gördüm EmirDağında Ne varıĢa gelin uçkur bağında Eski konyaklarım ĢiĢedekaldı Körpe yavrularım köĢede kaldı Emir Dağı gide gele yol olmaz Altın yere düĢmeyinen pul olmazBir gececik sarmayınan dul olmaz Ben bilirim yaylanızın yolunu Saçım uzun, bağlasınlar kolumuEğer annen seni bana vermezse Yemin ettim keseceğim yolunu Fadimeyi doru taya bindirdim Emir Dağı kaza imiĢ indirdim Eskikonyaklarım ĢiĢede kaldı Körpe kuzularım köĢede kaldı

AL HOROZ(Güldürü)Amanın horoz değil katır idi Dağdan odun getirirdi Üstüne binsemgötürürdüCiv cili civ civcili gâh gâh Al horozum gelmediAmanın horoz değil o bir aslan Su içirdim altın tastan Pekyamandı can kardaĢtan Civ cili civ civcili gâh gâh Al horozum gelmediAmanın ibiği var elim gibi Bacakları belim gibi Kanatları kilimgibiCiv cili civ civcili gâh gâh Al horozum gelmediAmanın horozumun kırmızı fesi Küllüklerden gelir sesi Mahalleninkepazesi

Civ cili civ civcili gâh gâh Al horozum gelmedi301 ÇOBAN — DOCA TÜRKÜLERĠ Oaeiantep Amanın tavukların kocasıydı Civcivlerin babasıvdı Gelinlerineğlencesi Civ cili civ civcili gâh gâh Al horozum gelmediAmanın horuzumu kaçırdılar Damdan dama uçurdular Suyuna pilavpiĢirdiler Civ cili civ civcili gâh gâh Al horozum gelmedi*

* * KAVAKAzmi Körükçü Kavak kavaktan uzundur Devekte biten üzümdür Yâr benim ikigözümdürLâle sümbül gülizâre Can kurban o Ģivekâre Kavak kavağa yaslanır Dibinde kumru beslenir Yârim dedikçeseslenirLâle sümbül gülizâre Can kurban o Ģivekâre ***

302Kara Silifke AVCI — MARAL TÜRKÜSÜDerleyen Ferruh Arsunar Aman avcı vurma beni Ben bu dağın (ay balam) maralıyam



Maralıyam haralıyam Avcı vurmuĢ yürekten yaralıyam Bir taĢ attım çaya düĢtü Çaydan bir çift (ay balam) suna uçtuBenim gönlüm sana düĢtü

Senin gönlün, ay güzel, kime düĢtü Bu dağlarda maral gezer Tırnakların (ay balam) daĢlar ezer Ben oyârâ neylemiĢem O yâr benden (ay balam, kenar gezer) ***ÇĠÇEKLER ĠÇĠNDE Sadık Taşucu Çiçekler içinde menevĢe baĢt t Güzeli gösteren göz ile kaĢtrGurbete gidiyom, mektup ulaĢtır Mektup ile konuĢalım bir zaman ġu dünyada üç nesneden korkarım Biri gurbet, bir ayrıiıK, birölüm Hiç birisinden hasta gönül Ģen değil Biri gurbet, birayrılık, bir ölüm 303 ÇOBAN — DOCA TÜRKÜLERĠ KEREM der ki dağ üstüne dağ olmaz Ah çekenin yüreğinde yağ olmazElin kızı gelip sana yâr olmaz Varıp kapısına kul olmayıncaı * **BÜLBÜLÜN GÖĞSÜ t r/aBülbülün göğsü al al olur Gerdanda çifte hal olur, Bülbül on bir ay lal olur2 Gül açılmıĢ, gülfama gel3 Bu meclis-i irfana gel4

Bülbül bir küçücek kuĢtur Seher ötüĢü ne hoĢtur Bülbül on bir aysarhoĢtur Gül açılmıĢ, gülfama gel Bu meclis-i irfana gelBülbül daldan dala seker Göz yaĢların güle döker Bülbül on biray ah ederGül açılmıĢ, gülfama gel Bu meclis-i irfana gel***

(1) Bu üç ayrı türküden birer dörtlük bir araya getirilerekoluĢturulmuĢtur.

(1) Hal: Ben (vücuttaki), benek.

(2) Lal olmak: susmak, dilsiz.(3) Gülfam: Gül renkli.(4) Meclis-i irfan: Olgunlar toplantısı.

ISSIZ vyVALAR*Konya Issız yuvalarda büyüttüm seni Çayır çimenlerde yürüttüm seniSürüler içinde bey ettim seniKanadı bitmedik yavrum gelir mi Ayağa uymadık yavrum gelir miYuvamızın üstü de asma Anam babam gidiyor diye küsme Yavrum senAllahtan ümidin kesme

Kanadı bitmedik yavrum gelir mi Ayağa uymadık yavrum gelir mi Yuvamızın üstü katıran1 Çıkma yükseğe ben de oturan Yavrularımkörpe, nere götüremKanadı bitmedik yavru.»ı gelir mi Ayağa uymadık yavrum gelir mi * * *

(*) Yavrusu yumurtadan geç çıkan ana leyleğin göç zamanıgötüremediği yavrusu için söylediği ağıt. Kendi gitmese olmaz,



yavruyu götüremez. Yaygın bir türküdür. (1) Katıran: Katran veya sert kurumuĢ çamur. Derleyen S. Kiiçükbezircl 305 ÇOBAN — DOGA TÜRKÜLERĠ Z&10

Akşehir SABAH GÜNEġĠ Âşık Halil Söyler Sabah güneĢi doğmuĢ Boyalı konaklara Yâr bizi davet etmiĢ ElmalıyanaklaraEllere, yâr ellere Bülbül konar güllere Nice ki bu canım sağVermem seni ellereSabah oldu ıĢıyor Bülbüller öijĢüyor Ötme bülbülüm ötme YüreğimtutuĢuyor Ellere, yâr ellere Bülbül konar güllere Nice ki bu canım sağVermem seni ellere ♦ DURNALARFakçi Mehmet ġöyle de gel aman Böyle de gel aman .Üveyk gözlüm (gel aman) • ■ t Aftın diĢlim (gel amanj ” • ' "* Sırma saçlım (gel aman) f/20

BAK KARA GÖZLÜ CEYLANABak kara gözlü ceylana BelenmiĢ al kızıl kana YavrularındanayrılmıĢ Nasıl ağlar yana yana

ġu dağlara avcu daldı O güzel ceylanı aldı Ben yanarım ceylanımaYavruları öksüz kaldı ** *AĞLAMA GARĠP BÜLBÜL Orta Anadolu ÂŞik Türabi Mihrican mı değdi, gülün mü soldu Gel ağlama, garip, gülbiclağlama Felek baĢtan baĢa kimi güldürdü. Gel ağlama, garip bü'bül ağlama ġakı benim Ģeyda bülbülüm Ģakı Bu dünya kimseye kalır mı bâki? Sana da mı değdi feleğin oku Gel ağlama, garip bülbül ağlama

Sivas309 ÇOBAN — DOĞA TÜRKÜLERĠ ÇĠÇEKLER Âşık VeyseZ Çiğdem der ki, ben elayım Yiğit baĢına belâyım Hepisinden benâlâyım Benden âlâ çiçek var mı Al baharlı mavi dağlar Yârim gurbet ilde ağlar

Nevruz* der ki, ben nazlıyım Sarp kayalarda gizliyim Mavi donlu,gök gözlüyüm Benden âlâ çiçek var mı Al baharlı mavi dağlar Yârim gurbet itde.ağlar Lâle der ki, behey Tanrı Benim boynum neden eğri Yârdan ayrıdüĢtüm gayrı Benden âlâ çiçek var mı Al baharlı mavi bağlar Yârim gurbet ilde ağlar Sümbül der ki, boyum uzun Yapraklarım düzüm düzüm Beni akgerdana dizin Benden âlâ çiçek var mı



Al baharlı mavi dağlar Yârim gurbet ilde ağlar (*) Nevruz: Aıslanağzma benzeyen bir kır çiçeği

Binboğa 310

Gül der ki, yanım diken Çoktur bana gönül çeken Sayılamaz ekipdiken Benden âlâ çiçek var mı Al baharlı mavi dağlar Yârim gurbet ilde ağlar

Fesleğen der, beni ekerler ■ Alıp saksıya dikerler Beylere peĢkeĢ çekerler Benden âlâ çiçekvar mı Al baharlı mavi dağlar Yârim gurbet ilde ağlar ** *KIYMET BĠLME ■ Afşar Hovrıst Gökte uçan hüma kuĢu Ne bilir dalın kıymatın Kargayı kondurmandala Ne bilir gülün kıymatın Çift sürüp ekin ekmeyen Meydana sofra dökmeyen Arının kahrınçekmeyen Ne bilir balın kıymatın > :Meclisten söz atanlar Gerçeğe yalan katanlar Sonra beyliğeyetenler Ne bilir ilin kıymatın *** 311 ÇOBAN — DOCA TÜRKÜLERĠ SELVĠ AĞACI

Ozanların baĢından geçen serüvenlerinden alınarak halkarasında söylenen türkülerden biri de ÂĢık Kerem'in aĢağıdakitürküsüdür. Aylarca, yıllarca süren aramadan sonra Ke remsevgilisi Aslı yı bulamaz. Hasta düĢer yatağa. Pencereden

görünen selvi ağacına dert yanar. Maral'ı yani otvgilisini sorarSelvi'nin, kendini onun yerine kor.Dur Selvi, dur, sana haber sorayım Selvi ağacı, senin Maral'ınhanı Dinle gel, dinle, ver benim cevabım Selvi ağacı, seninMaral'ın hanı Hayal mayal olmuĢ karĢıki dağlar Hastanın halinden ne bilirsağlar DöĢek melil, yastjk dahi kan ağlar Selvi ağacı, seninMaral‟ın hanı Doğru söylemezsen kaddin eğilsin* Dilerim Mevlâ'dan belin bükülsün Çürüsün yaprağın, dalın kurusunSelvi ağacı, senin Maral‟ın hanı

Dertli Kerem söyler, yanıp tüterim Yavrumun peĢinde bir günyiterim Viran bağda bülbül olup öterim Selvi ağacı, seninMaral‟ın hanı ***

(,j Kad: Boy.



t K i BÜLBÜLfki bütbüt hiç bir dala konar mı Bülbülün konduğu dallar solarmı Herkes sevdiğine böyle yanar mı iĢit bülbül, ben o yârdan ayrıldım 9 El oldum ben, yana yana küloldum

Nice oldu, dağlar baĢı dumansız Bana merhamet et, dinsiz imansızYârım buralardan gider selâmsız iĢit bülbül, ben o yârdan ayrılcUm El oldum ben, yana yana küloldumAtımı bağladım nar ağacına Beni götürdüler darağacına Varınsöylen nazlı yârın bacına iĢit bülbül, ben o yârdan ayrıldım E! oldum ben, yana yana küloldumBir fesleğen aldım çanağa Yel estikçe dokunuyor yanağa Pembeanım küsmüĢ gitmiĢ konağa iĢit bülbül, ben o yârdan ayrıldım El oldum ben, yana yana küloldum**♦

313 ÇOBAN — DOCA TÜRKÜLERĠ BAKLAAdana Aziz Şensts Evlerinin önü bakla Güvercinler döner takla Al beni yanındasakla*Amman amman (aman) dayanamam Seher vakti uyanamam El kızısıngüvenememEvlerinin önü handır Yanar yüreğim külhandır ^Görmeyeli çok

zamandır Amman amman (aman) dayanamam Seher vakti uyanamam El kızısıngüvenemem*MUġ OVASI (ÂĢık Kerem'den) Muş Düriye Keskin Açıldı lâleler, güller Güzel gider MuĢ Ovası Güzeller kol kJavermiĢ Akıp gider MuĢ ovası

(*) Bu türkünün bu üç mısraı 17. yüzyıldan kalmadır. KargJJtırmak Ġçin «Eski Türküler» bölümünde «Raçbağı» türküsününBcndan bir önceki parçasına bakınız. Uzun türen türküler için

güzel örnek. .Yaz gelince çayır çimen Güz gelince çöker duman AĢıkları ederfigen Yanar gider MuĢ Ovası Karasu akar boyunca Murat suyu gider ince DolaĢır gider boyuncaġen olası MuĢ Ovası ** *



KARGALAR*Erzurum Gidin deyirı o kargaya Konmasın bizim tarlaya Ben dönerim, gönüldönmez Elin aç, yalvar MevlâyaEkin ekilen tarlalar Konmayın, uçun kargalar Gönlüne, yandım

kuĢlara Derdim andım turnaya Gidin deyin o kargaya Konmasın bizim bacaya Bende sende gönüldurmaz Nikâh kıydırdım hocaya ** *(•) Karga uğurlu kuĢlardan sayılır. 315 Sreurum ÇOBAN — DOĞA TÜRKÜLERĠ 2ġ * ÇALIKU$UMŞefik Torungi.' Çay baĢında bir kuĢ var Kanadında gümüĢ var Bu kuĢ da buralıdeğil Elbet bunda bir iĢ var Aman da amanın çalıkuĢum Sen nerden kaldın minnoĢum1 Çok içmiĢimsarhoĢum Cay baĢının taĢlan ÖtüĢüyor kuĢları Ne yaman güzel olurErzurum‟un dadaĢları2 Aman da amanın çalıkuĢum Sen nerde kaldın minnoĢum Çok içmiĢimsarhoĢum DADALOĞLU'nun AT TÜRKÜSÜ *Yalancı dünyaya geldim geleli Bir atı severim, bir de güzeli

Değip on beĢe de kendim bileli Bir atı severim, bir de güzeli (1) MinnoĢ: Sevilenlere, küçüklere sevimli bir sesleniĢ sözü, (2) DadaĢ: Babayiğit kimse.

At koĢu tutmasın çıktığı zaman Yeleyi kaval gibi yıktığı zaman At dört, kız on dörde yettiğizamanSeverim kır atı, bir de güzeli Atın höyük sağrı, kalkan döĢlüsü Kalem kulaklısı, çekiç baĢlısıGüzelin dal boyiu, samur saçlısı Severim kır atı. bir de güzeli *

* *GÜLAfiü; Süleynn Biz canlari güle vermiĢiz Külhanları küle vermiĢiz Dünya malınsele vermiĢiz Dünya size, güller bize Dünya size. Haydar bize1 Biz güllere pervaneyiz Can ehline peymaneyiz Bülbüllerebigâneyiz2 Dünya size, güller bize Dünya size. Haydar bize***

(1) Alavî türküsüdür. Haydar: Qz. Ali.(2)Bigâne: Yabancı. 317 ÇOBAN — DOGA TÜRKÜLERĠ Zara DAĞLAR Mahir Türkistan Dağlar siz ne a'ağlarsız Kardan kemer bağlarsız1 Gül sizde,



bülbül sizde Siz ne derde ağlarsız Bu dağlar eze dağlar2 Yâr gele geze dağlar Yâr buradan geçerkenNe dedi size dağlar Bu dağlar eze dağlar Yâr gele geze dağlar Suları Ģarap olmuĢÇiçeği meze dağlar ĠKĠ GEYĠK

iki geyik bir derede su içer Dertli gider, dertlilere dert açarBu ne yangın sevda imiĢ tez geçer Ağla bülbül dağlar senin, yar benim Geyik ile uğraĢamam, canbenim

(1) Dağların kemer bağlaması bir benzetmedir. KarlarınkuĢak gibi dağları sarması. (2) Eze: Hala, teyze. Dağları çok sevdiği için böyle söylüyor.

iki geyik birbirini yalıyor Yayılıyor da yüreğimi dağlıyor Geyikbeni bir kıl ile bağlıyor Ağla bülbül, dağlar senin, yâr benim Geyik ile uğraĢamam, canbenimBiz de gittik bir geyiğin avına Aldı geyik bizi kendi tavınaTövbeler tövbesi geyik avına Ağla bülbül dağlar senin, yâr ben.m Geyik ile uğraĢamam, canbenim** *BĠZĠM YAYLA (Dadaloğlu‟ndan) Bizim yaylamız otlu olur Sütü kaymağı tatlı olur Kız gelindenkıymatlı olur Kızlar gelir yaylamıza Bizim yaylamız meĢeli Dibinde güller döĢeli Eli top top

menevĢeli Kızlar varır yaylamıza Bizim yaylamız kayalı Pınarları süt mayalı Tepesinde kar dayalıKızlar gelir yaylamıza **♦ 319 ÇOBAN — DOGA TÜRKÜLERĠ BÜLBÜL Seherde ağlayan bülbül Sen ağlama ben ağlayım Ciğerim dağlayanbülbül Sen ağlama ben ağlayım Bülbülün tüyleri yeĢil Kırmızı güle dolaĢır Ağlama bana yakıĢırSen ağlama ben ağlayım

Bülbülün tüyleri sarı Ben ağlarım zarı zarı Sen de mi yitirdinyârı Sen ağlama ben ağlayım Emrah der, bahtım kara AĢk elinden ciğer pare Bülbül güle, bende yâre Sen ağlama ben ağlayım ***

(1) Bu ozan Emrah, 17. yüzyılın ünlü saz Ģairi ErciĢliEmrah'tır. Bağından bir aĢk serüveni geçmiĢtir. Bu türkü onunlailgilidir. Hikâyesinin adı «Emrah ile Selvihan»dır. BVLERĠNĠN ÖNÜ 320

ÖTME BÜLBÜLBülbül niçin böy!e feryat edersen Ötme bülbül ötme, bağrımıdeldin Varıp yad ellere, diller dökersin Ötme bülbül ötme,bağrımı deldin Yenilendi yüreğimin yarası Ahla doldu yerin göğün arası Karayerde yatar canlar paresi*Ötme bülbül ötme, bağrımı deldin Hey bülbül feryadın tâ arĢa çıktı Nice yanmıĢların bağrını yaktı



Senin de yavrunu Ģahan mı kaptı Ötme bülbül ötme, bağrımı deldin Öte öte üstümüzden geçersin Eski yeni yaraları açarsın Seninkanatların vardır uçarsın Ötme bülbül ötme, bağrımı deldin ***

(*) Ozanın sevgilisinin öldüğü,kara yerde, yani mezarda yatmakta olduğa anlaĢılıyor. • <*21 ÇOBAN — DOCA TÜRKÜLERĠ . AK KOYUN

Bu türkü ağıt olarak çok yaygındır. Yurdun her yerindetekkelerde, din törenlerinde, mevlitlerde çok eskiden berisöylenirdi. Evlât acısını dile getiren bu türkü on yedinciyüzyıl âĢıklarından ünlü ozan Gevherî'nindir. Sonradan ozanınadı bırakılarak ortak halk edebiyatına maledilmiĢtir. Kuzusunukurt kapan koyunun hikâyesidir.Gel koyun baĢına püskül takayım Kuzunun uğruna dağlar yakayımKuzunun yerine kuzu yakayım1 Gel koyun meleme, vazgel kuzundan2 Meleyi meleyi çıktım yurtlara3 Yüzümü gözümü sürdüm otlara Ana mıdayanır böyle dertlere Gel koyun meleme, vazgel kuzundanAtlar eğerlenmiĢ bineğin ister4 KuĢlar havalanmıĢ tüneğin isterAk koyun da gelmiĢ kuzusun ister Gel koyun meleme, vazgelkuzundan(1)YakmakAlıĢtırmak, sevdirmek (2) Vazgelmek: Vazgeçmek.(3) Yurt: Göçebelerin çadır kurdukları yerler. (4) Bineğin istsmek: Binecek kimse stemek.

322

Sürünün ardında bir koyun meler Koyunun feryadı bağrımı deler Ak koyun gelmiĢ kuzusun ister Gel koyun meleme, vazgel kuzundanHey koyun ben seni Mevlâna ya saldım5 Sürünün ardında bir koyunkaldın Yılda bir kuzunu yadlara verdin Gel koyun meleme, vazgelkuzundanSürünün ardında meler gezersin Meledikçe ciğerciğim ezersin Gel koyun meleme, vazgel kuzundanBir gölgecikte kuzulamadın mı Göğsünün altında gizlemedin miKurtlar görür diye gizlemedin miGel koyun meleme, vazgel kuzundan

Gevheri dertli sinesini dağlar Durmaz gözlerinden kanlı yaĢ

çağlar Kuzusun yitirmiĢ analar ağlar Gel koyun meleme, vazgelkuzundanKuzunun nerde olduğun sezersin

*(5) Mevlâ‟ya salmak, Allaha havale etmek. Tanrıya bırakmak, j



ÇOBAN — DOGA TÜRKÜLERĠ ERCĠYES DAĞI TÜRKÜSÜ Yükseğinde namlı namlı karın görünür Engininde güzellerinsalınır Kimya dedikleri sende bulunur Kokar burcu burcu gülünErciyes

Eksilmez baĢında dumanın, kıĢın Var mıdır dünyada senin bir eĢinSorsam sual etsem, on bin var yaĢın Dünyanın binasın bilinErciyes1 Keramet var toprağında taĢında Tor sığınların da Ģahin peĢindeKalamıklı‟da Kadıncık baĢında2 Kırık kırık eser yelin Erciyes Karacaoğlan der ki Ģenlik bulunmaz Arap at yorulur, gönülyorulmaz Güz gelince hiç semtine varılmaz Yamandır Tekir'inBelin Erciyes3 *** (1) Bu mısraın anlamı Ģöyle: Sen o denli yaĢlısın ki,dünyakurulduğu zamanı bilirsin. (2)Kalamıklı: O çevrede bir köy. Kadmcık: Bir mevki. (3) Tekir Beli: Erciyes‟te bir yer adı.

324 GEYĠK TÜRKÜSÜ

Yolculuk sırasında ÂĢık Kerem, bir dağda vurulmuĢ, yaralı birgeyik gördü. O sırada avcılar da yanına geldiler. Keremin geyiğeiçi yandı. Onu kurtarmak için aldı sazı eline, söyledi. Geyiğinyanında yavrusu olduğu için onu bırakıp kaçamıyormuĢ. Geyiğe: Kova kova indirdiler yazıya Tut dediler al kınalı tazıya Can

baĢa düĢünce bakma kuzuya Kaç kuzulu geyik kaç, avcı geldi ġurda bir geyik ağlar, iniler Geyiğin derdi yaram yeniler Avcıya: Ne pek düĢtün Ģu geyiğin izine KurĢun değmiĢ, al kan saçardizine Mor sinekle1knnmuĢ ala gözüne Kaç kuzulu geyik kaç, avcıgeldiġurda bir geyik ağlar, iniler Geyiğin aerdi yaram yeniler Kanlı olur avcıların tazısı Kara imiĢ yavruların yazısı Meme miisten, hey ananın kuzusu Kaç kuzulu geyik kaç, avcı geldi ġurda bir geyik ağlar, iniler Geyiğin derdi yaram yeniler *

* * 325 ÇCBAN — DOGA TÜRKÜLERĠ LEYLEK TÜRKÜSÜBizim alayımız leylek alayı Havada uçarız dolayı dolayı ÇekerizAllahtan gelen belâyı Uçuramadım yavrum kalındı Ben gideyim, sen arkamdan gelindi Yuvamın dört yanı asmadır asma Anam gitti diye darılıp küsme Bengidersem yavrum sesini kesmeKanadını düzemediğim kalındı Ben gideyim, sen arkamdan gelindi Karadır kanadımız, bağrımız aktır Nereye varırsak yüzümüz paktır

Analık kaygısı bunda haktır Uçuruamadım, körpe yavrum kalınd/ Anan gidiyor, sen arkamdangelindiBizim gözümüze bakmak istemezSürmesi kendinden, çekmek istemez Iraklara gidene haber iĢlemez Seni de Tanrı onara, yavrum kalındı Ben gideyim, sen arkamdangelindi*



**

o<O.GARĠP BÜLBÜL

Bülbül ne gezersin Çukurova'da EĢin gelir bulmaz seni yuvadaKendim gurbet ilde gönlüm sılada ötme garip bülbül, gönül Ģen değil CoĢuyor da deli gönül coĢuyor Ciğerciğim kebap o(du piĢiyorSevdiceğim yüce dağlar aĢıyor Ötme garip bülbül, gönül Ģen değil Bülbülün yatağı bahçeler, bağlar Garibin yatağı kahveler, hanlarGurbet ilde ölsem bana kim ağlar Ötme garip bülbül, gönül Ģen değil Bülbül ne yatarsın, bahar eriĢti Kırmızı gül goncasına kavuĢtuSılada sevdiğim aklıma düĢtü Ötme garip bülbül, gönül Ģen değil Bülbül ne yatarsın bahar, yaz geldi Bizim göle ördek geldi, kazgeldi Sılada sevdiğim benden vazgeldi Ötme garip bülbül, gönül Ģen değil Bülbül ne yatarsın, baharın vakti Yıkıldı gönlümün sarayı, tahtı Böyledir âlemde âĢıkın bahtı Ötme garip bülbül, gönül Ģen değil 327 ÇOBAN — DOGA TÜRKÜLERĠ Bülbül hiç durmayıp etgan edersin Bir an âram etmez, her anötersin AĢıkların bağrın büryan edersin Ötme garip bülbül, gönül Ģen değil

♦ * *TURNAM YÂRE SELÂM SÖYLETurnam gidersen Mardin'e Turnam, yâre selâm söyle Karlı dağlarınardına Turnam, yâre selâm söyleTurnam gidersen AkdaĢ'a Karlı dağlar aĢa aĢa Hem kavıma, hemkardaĢa Turnam, yâre selâm söyle Turnam gidersen GündeĢe Yere döĢene döĢene Al, sana verem niĢaneTurnam, yâre selâm söyleTurnam gelirken ilinden Yüce dağların belinden Dertli Kerem'inhalinden Turnam, yâre selâm söyle

*

328 TURNAM GELĠR Turnam geiir çizin çizin Kanadı boynundan uzun Turnam geliryazın güzün Bizim göllere inin, turnalarTurnamın kanadı eğri Böyle midir yârin ahdi Geldi serilmeninvakti Bizim çöllere inin, turnalarTurnam gelir yata kalka ibiğinde altın halka Gel bizim çöllerdeçalka Bizim illere inin, turnalar

** *SULTAN DAĞI TÜRKÜSÜ Sana derler Sultan Dağı Ne dumandır baĢın senin Eksik olmazkarın buzun Hiç bitmez mi kıĢın senin Ulu kuĢlar sana konar Bulutlar birbirin kovar Sabah güneĢi sanadoğar Ne yüksektir baĢın senin *



* * ÇOBAN — DOCA TÜRKÜLERĠ TURNALARiki turnam gelir aklı karalı Birini Ģahin vurmuĢ, biri yaralı O »ıvruya sorun aslı nereli

Katar katar olmuĢ gelir, turnalaı Eğrim eğrim ne hoĢ gelir,turnala.Ġnme turnam inme sen bu pınara Avcu tuzak kurmuĢ, var yojurı araHepimizin iĢi Mevlâm onara Katar katar olmuĢ gelir, turnalar Eğrim eğrim ne hoĢ gelir,turnalarĠnme turnam inme, yolda kıĢ olur Bastığın yerler de donar taĢolur Böyle kalmaz elbet sonu hoĢ olur Katar katar olmuĢ gelir, turnalar Eğrim eğrim ne hoĢ gelir,turnalarĠnme turnam inme, haber sorayım Kanadın altına nâme sarayımNazlı sevdiğimden haber alayım Katar katar olmuĢ gelir, turnalar Eğrim eğrim ne hoĢ gelir,turnalar

330 YILDIZ DAĞI Yükseğinde yavru Ģahin beslenir Yıldız dağı, niçin kalkmazdumanın Alçağında dudu, kumru beslenir Yıldız dağı, niçinkalkmaz dumanın Yükseğinde büyük namlı karın var* Alçağında mor sümbüllü bağın var Yârdan mı ayrıldın, ahi zarınvar Yıldız dağı, niçin kalkmaz dumanın Gelen geçen seyran eder meĢesin**

Haramiler bekler her bir köĢenin Beline kondurmuĢ beyin paĢasın Yıldız dağı, niçin kalkmazdumanın Yine çevrilip eğrilmiĢ beli Urum'da, Acem'de söylenir yel1 Kadımısın, serdar mısın Kurtbeli2 Yıdız dağı niçin kalmaz dumanın m Her taĢlardan çok boyalı taĢın var ġahin yuva yapmıĢ, öter kuĢunvar Kerem gibi ne belâlı baĢın var Yıldız dağı niçin kalkmazdumanın3 ** *

(*) Namlı kar: Yaz kıĢ erimeyen kar. (**) MeĢe: Orman. (1) Urum: Anadolu. Acem: îran.(2) Kurtbeli: O yörede bir yerin adı. (3) Yıldız dağı: Sivas ile Tokat sınırında yüksek bir dağ. ÇOBAN — DOGA TÜRKÜLERĠ A DAĞLAR Senin yazın kıĢa benzer Bir sevdalı baĢa benzer Çok içmiĢsarhoĢa benzer Duman eksilmeyen dağlar A dağlar, ah ulu dağlar EĢinden ayrılan ağlar Selviye benzer menekĢesi Del'olup aĢka düĢesi Top top olmuĢ

menevĢesi Burcu burcu kokan dağlar A dağlar, ah ulu dağlar EĢinden ayrılan ağlar Mor menekĢe boyun eğmiĢ Yapracığı suya değmiĢ Yazın yeĢil kemhageymiĢ KıĢın sade geyen dağlarA dağlar, ah ulu dağlar EĢinden ayrılan ağlar Ben bu dağdan geldim geçtim Acı tatlı suyun içtim Ben yârimdenayrı düĢtüm Gördünüz mü bakan dağlar A dağlar, ah ulu dağlar EĢinden ayrılan ağlar



332 Yükseklerde yurdun mu var ġahinleyin kurdun mu var Bencileyinderdin mi var Göz yaĢları akan dağlar A dağlar, ah ulu dağlar EĢinden ayrılan ağlar

** *ġU YERLERDEN GĠDELĠ Gül budanmıĢ dal dal olmuĢ MenekĢesi yol yol olmuĢ Siyah zülfüntel tel olmuĢ Biz Ģu yerlerden gideli Gurbet illere düĢeli Gül menekĢeye karıĢmıĢ Küskün olanlar barıĢmıĢ Taze fidanlareriĢmiĢ Biz Ģu yerlerden gideli Gurbet illere düĢeli Öksüz. ÂĢık der bu sözü Hakka çevirmiĢtir yüzü Öldü zannettiler bizi Biz Ģu yerlerden gideli Gurbet illere düĢeli * • * vCBAN — DOĞA TÜRKÜLERĠ SEN: SAKINIRıM Ala gözlü nazlı diber Seni kandan sakınırım Kandan değil hey efendim Seni candan*sakınırım O yana bu yana bakma Beni ateĢlere yakma Elinikoynuna sokma Sem senden sakınırım Gevheri der ben bir merdim Yüreğimden çıkmaz derdim Sen birkuzu, ben bir kurdum Seni benden sakınırım ÇIRA

Evlerinin önü çıra budağı Ak gerdan üstüne kiraz dudağı Benölürsem kimler etsin arağı Al Allahım baĢımdan sevdayı Genç yaĢımda zindan ettin dünyayı Yağmur yağar, dereleri sel alır Gurbete gidenin yârin el alır' El almazsa yana yana kül olurAman Allah al baĢımdan sevdayı Genç yaĢımda zindan ettin dünyayı *♦ *Can: Burada «kendimden» demek istiyor.

EVLERĠNĠN ÖNÜ MERSĠN Evlerinin önü mersin Sular içmem tersin tersin Mevlâm seni banaversinAl hançeri, vur, ben öleyim Kapınızda kul, ben olayım Evlerinin önü susam Su bulsam da çevrem yusam Açsam yüzün,baksam dursamAl hançeri vur, ben öleyim Kapınızda kul. ben olayım SEHER YELĠ Seher yeli, her yellerin baĢısın. Sabah olsun, yanyerleri ıĢısınÇiğ düĢsün de gül goncalar üĢüsün

Sen de muradına er. seher yeli Eser seher yeli sabaha yakın Nazlı yâr uykuda, uyarman sakınAçılmıĢ gerdanı, benlere bakın Sen de muradına er, seher yeli Sen de gider isen bizim illere Sana neler diyecem dur, seheryeli Tanrı emanetim yâre bir selâm Götür bir tenhada ver, seheryeli334



**

335 ÇOBAN — DOGA TÜRKÜLERĠ KARANFĠL TÜRKÜSÜ Karanfil oylum oylum1 Geliyor selvi boylum Selvi boylum gelirseġen olur deli gönlüm Karanfil olacaksın Sararıp solacaksın Ben hâkime danıĢtım Senbenim olacaksın Karanfil uzar gider Yaprağın düzer gider Yâr yolunu ĢaĢırmıĢinĢallah bize gider

Karanfil oymak oymak

2

Olur mu yâre doymak Yâre doydum diyeninCaizdir boynun vurmakKaranfilsin tarçınsın Neden böyle hırçınsın Ne büyüksün ne küçükAsıl benim harcımsın (1) Oylum: Kıvrım. (2) Oymak: Küme, top top.EVLERĠNĠN ÜNÜ 338 Karanfil katar oldu Ayrılık beter oldu Sürmeli göz FadimemGözümde tüter oldu*GESĠ BAĞLARI* Kayseri Gesi bağlarında üç top gülüm var Hey Allahtan korkmaz sana bana ölüm varÖlüm var da Ģu gençlikte zulüm var Atma garip anam, Ģu dağların ardına Kimseler yanmasın, anamyansın derdime Gesi bağlarında dokundum taĢa Yazılanlar gelir sağ olan baĢaBizi hasret koydu kavme kardaĢa Atma anam atma Ģu dağların ardına Kimseler yanmasın, anam yansınderdimeAna, mendilimi düremiyorum Yalınız evlere giremiyorum Anasız

babasız duramıyorum Atma anam atma Ģu dağların ardına Kimseler yanmasın, anam yansınderdime(*) Erciyes dağı eteklerinde bağlık semt. ÇOBAN — DOĞA TÜRKÜLERĠ BAġ ÜSTÜNE Yenice bir civan sevdim Siyah kirpik kaĢ üstüne Ben cahilim birĢey bilmem Her ne dersen baĢ üstüne Kirpiğin sineme batmaz Hayalin karĢımdan gitmez Cemaline pahayetmez Gül oturmuĢ kaĢ üstüne Dağların lâlesi soldu Kirpiğin sinemi deldi Hayalin karĢıma

geldi Yağan yağmur taĢ üstüne Üsküdar'ın altı yalı Niderim dünyanın malı Dedim, versen birĢeftali Dedi, ağam baĢ üstüne ***f/22TÖREN



DÜĞÜN TÜRKÜLERĠ

Halk geleneklerinde toplu yapılan eğlence ve törenlerinhepsinde saz, türkü, oyun vardır. Türküsüz, oyunsuz tören yokgibidir. Genel olarak her çevrenin kendine göre basit türkülerivardır. Bununla birlikte bunlar dıĢında her çeĢit türkülertoplantılarda seçim yapılmadan söylenir.

Düğünler, yaĢantının önemli bir ayırımı olduğu için butörenlerin de kendine özgü türküleri vardır. Bu bakımdan düğüntürküleri ayrı bir bölüm meydana getirecek kadar zengin varlıkgösterirler. Düğün töreninin değ'Ģik iĢlemleri için ayrıtürküler de söylenir.

Kına yakma, gelin alma gibi iĢlemlerde de görülen düğün



türkülerinde genel olarak kızın durumu, ananın üzüntüsü gibiduyular iĢlenir. Bu törenin öteki eğ-i lence bölümlerinde ise daha çok oyun havaları yer alır.

Kitabımızda söylediklerimizle ilgili olanları bulacaksınız KINA HAVASI Mala t ,;a Hakkı Coşkun

Yüksek ayvanlarda bülbüller öter Bülbülün figanı âleme yeter Gel anam, gel bacım, gelin olasın ÇarĢamba gecesi bize gelesin Elinin kınasın al eylemiĢler Gözünün sürmesin bol eylemiĢlerSeni bir yiğide mal eylemiĢler Gel anam, gel bacım, gelin olasın ÇarĢamba gecesi bize gelesin * ** EVLER ĠNĠN ÖNÜ DÜĞÜN HAVASI 4e ■ Gaziantep Elma tekerlendi yâr Güzel Ģekerlendi yâr Geline bak geline Kına yakmıĢ eline Gelin küsmüĢ gidiyorBabasının evine Kebabı közde gördüm Sürmeyi gözde gördüm ġükür olsun Allaha Senibu güz de gördümGeline bak geline Kına yakmıĢ eline Gelin küsmüĢ gidiyorBabasının evine Ceylânları sürmeli Sevip zevkin sürmeli Uygunsuzlar çıkarsa Budiyardan sürmeliGeline bak geline Kına yakmıĢ eline Gelin küsmüĢ gidiyorBabasının evine

* * * 343 TÖREN — DÜĞÜN TÜRKÜLERĠ YEMENĠMĠN UÇi.ARI (Ağırlama) Ġ'OĠU Reşat Akcr Yemenimin uçları Ben çıkamam yokuĢları Beni de baĢtan çıkaran ġuBoiu'nun kızları EĢim aman aman Gülüm aman aman Karanfil bibersin Sen hepsinden dilbersin Efendim benim olsun Ko

rakipler gücensinEĢim aman aman Gülüm aman aman Kahve Yemen "den gelir Bülbül çimenden gelir Ak topuk, beyazgerdan Her gün yabandan gelirEĢim aman aman Gülüm aman aman * **

KINA TÜRKÜSÜ (Gelinin anasının ağzından) Ġstanbul'dan getireyim tası Evlerden iĢittim sesi Kızım olmuĢgelinlerin hası Ney ney neyleyim aman

Odun alır kucağına Varır elin ocağına El oğlunun kucağına Neyney neyleyim amanAtladı gitti eĢiği Sofrada kaldı kaĢığı Gitti evin yakıĢığı Neyney neyleyim amanSilip süpürdüğün evler Gülüp oynadığın yerler Anan senin her günağlar Ney ney neyleyim amanTutun atının baĢını* Silin gözünün yaĢını Çağırın oğlan kardaĢını Ney ney neyleyim



amanKız: • Annem, hamama vardın mı Yunduğum yeri gördün mü ġimdi kıymetimibildin mi Ney ney neyleyim aman

(•) Eskiden gelin atla götürülürdü. n345 TÖREN — DÜĞÜN TÜRKÜLERĠ Ana:Nasihat kulağına girsin Her huyların burda kalsın Allah beyineömürler versin Ney ney neyleyim aman** *SALINA SALINA DA (Kına gecesi) Salına salına girmiĢ gelinim bahçeye Al kırmızı gül toplamıĢgelinim bohçaya Anası da satı satı vermiĢ bir kese akçaya Ağlamagelinim, sızlama gelinim Ben gine gelirim Altın tas içinde kına ezerler GümüĢ tarak ile zülfün çözerler Akgerdana altın inci boncuk dizerler Ağlama gelinim, sızlamagelinim Ben yine gelirimAltın tas içinde kınan ezilsin GümüĢ tarak ile zülfün çözülsünGüveyin yanında da gelinin sözü tutulsun Ağlama gelinim, sızlamagelinim Ben yine gelirim

343 KINASI KARILIR TASDA (Kına Türküsü) Abdullah UluçeUk' Kınası karılır tasda Oğlan evi pek hevesde Kız anası kara yasda Yârenim, kınan kutlu olsun Orda dirliğin tatlı olsun Tuz kabını tuzsuz koyan Koca evleri ıssız koyan Anasını kızsız

koyanYârenim, kınan kutlu olsun Orda dirliğin tatlı olsun Ana hamama vardın mı Yunduğum yeri gördün mü ġimdi kıymetimbildin miYârenim ..... (kavuĢtak) Atlayıp geçer eĢiği Sofrada kalır kaĢığı Gelin evlerin ıĢığı Yârenim ..... (kavuĢtak> Kaya dibi karıncalı Yanı çifte görümceli Hem dayılı, hem amcalı Yârenim ..... (kavuĢtak, *TÖREN — DÜĞÜN TÜRKÜLERĠ KINA GECESĠ Gelinin yükü tutuldu Oğlan evine yıkıldı Kız, ananın belibüküldüKal evimiz kaI kalındı1 ġen odalar Ģen olundu2 Ana, hamama vardın mı Yunduğum yeri gördün mü Bencileyin kızbuldun muKal evimiz kal kalındı ġen odalar Ģen olundu Atladı gitti eĢiği Sofrada kaldı kaĢığı Gitti evinin yıkıĢığı



Kal evimiz kal kalındı ġen odalar Ģen olundu (1) Kaimdi: Artık kal, kal. (2) Olundu: Ol, artık ol.

EVLERĠNĠN ÖNÜ KINA GECESĠ TÜRKÜLERĠ IKınacılar çay baĢına dizildi YeĢil kınam altın tasda ezildiKınayı görünce benzim bozuldu Ağla anam, ağlamanın günüdür Ocağımızın taĢı kara Yüreğimin baĢı yara Sabahleyin kalk da

anarr Kızım diye, yerim ara Al kekliğim seke seke Boğazında gümüĢ halka Ben evimdenayrılmazken Ayırdılar çeke çeke Evimizin önü marul Sular akar harıl harıl Nolur anam, gei birCjpc. Kızım diye bana sari i IIAntalya'dan aldım yaprak kınayı Bezirgandan aldım ballı hurmayı



Yakma yengem yakma sen bu kınayı Yaktığın kınaya piĢman olursun TÖREN — DÜĞÜN TÜRKÜLERĠ Gözümün sürmesin kömür etmey n Elimin kınasın çamur etmeyin OnbeĢlik kızını gelin etmeyin Yaktığın kınaya piĢman olursunGel kuzucuğum gel, kınalar ya<ayır" Ak mermer üstüne pekmez

dökev-m Git de ben burada hicran çekeyim Annesini koyup gidennazlı kuzu vny ** *Baban pazara vardı mı Mestin pabucun aldı mı Bu da kızımın dedimiKadınım kınan kutlu olsun ġunda dirliğin tatlı olsun Sen bu evlere gelmezsin Evvelki gibi olmazsın Mendilden ekmekalmazsın Kadınım kınan kutlu olsun ġunda dirliğin tatlı olsun Babanın öküzü beĢtir Kızların emeği hiçtir Kadınım kınan kutlu olsun ġunda dirliğin tatlı olsun EVLERĠNĠN ÖNÜ KINA HAVASIDn<!uAğlatman gelini yazık Kolunda altın bilezik Kolunda gümüĢbilezikNey ney ney amanSilip süpürdüğün evler Gülüp oynadığın yerler Annen sana her günağlar Ney ney ney amanTepsiye koyarlar tuzu Üstüne örterler bezi Anasının bir tek kızı Ney ney ney aman

*■c'rl ĠN ALMA HAVASI Tepsiye koyarlar tuzu Üstüne örterler bezi Annesinin nazlı kızıGidiyor hey aslanım hay Ġstanbul'dan aldık tası Nerelerden gelir sesi Evimizin eğlencesiGidiyor hey aslanım gidiyor TÖREN — DÜĞÜN TÜRKÜLERĠ GELĠN TÜRKÜSÜ Gelin gelin, allı gelin, has gelin Ak elinde ben olayım tasgelin Kalbindeki tasaları kes gelin Ölmeyince sakın yârdanayrılma

Gelin güzel amma, azıcık bönce Gelinin beli yüzükten inceDayanmazlar gelin seni görmeyince Ölmeyince sakın yârdan ayrılma Ay ile gün doğdu ucadan ġavkı vurdu pencereden, bacadan Uykusuzkaldın gelin geçen geceden Ölmeyince sakın yârdan ayrılma Bir kuĢum var, uçuyor havada Yavruları yalnız kalmıĢ yuvada Yenigelinler kahve kavurur Çıngırdaklı mıngırdaklı tavada



IĢ türküleri, adından da anlaĢıldığı üzere iĢçilerintürküleridir. Bunlar daha çok mâni biçiminde basit yapılıtürkülerdir. Sadece kadınlar, iĢlerken söylerler. Halı, kilimdokuyan, gergef iĢleyen, uamuk çapalayan, ot yolan kadın vekızların söyledikleri, kimisi taklitli türkülerdir. Bunlar çokve yaygın değildir.

Bunları söyleyenler de tam iĢçi sayılmaz'ar. Anadolu‟da yenianlamıyla bir iĢçi sınıfı yoktur. Ancak yirminci yüzyılda büyükkentlerde fabrikalar, o da pek geç kurulmuĢtur. Bu nedenle iĢçisınıfı tam meydana çıkmıĢ değildir. Gelenekleri, edebiyatlau dayeni yeni belirecektir.

Bu tür türkülerimiz hem az, hem de öteki türkülerden ayrılığıbelli olmayacak kadar önemli de ğildir. Bunlardan kimisi de oyuntaklidi niteliği taĢırlar.



HARMAN YERĠ Harman yeri sürseler Yerine gül dikseler Bahtlı kız baĢına Gör felek bana neyledi Ah, yârimden eyledi Esmer, kadan ben alamSevdiğimi verseler fsmer, kadan ben alam

KAĞNI TÜRKÜSÜ Sapı yüklettim kağnıya Çok yalvardım Tanrıya Rabbim sen kavuĢturYüzü çifte benliyeDahdi dahdi Dahdi dahdiAk koyun meler gelir Dağları deler gelir Nazlı yârin kokusu acanım Altı aylık yoldan gelir Dahdi dahdi Dahdi dahdiAk koyun kuzusuna Can kaynar bazısına Ne diyem de ağlayam Alnimmyazısına Dahdi dahdi Dahdi dahdi357 Îġ TÜRKÜLERĠ EKĠN TÜRKÜSÜ Muğla Ekinler ekilirken Dibinden dökülürken Kız saçından üç tel verKefenim dikilirkenEkinler ırak oldu Yakınlar iyrak oldu Yârim gitti gelmediKalbime merak olduDereler akmaz oldu Yâr yüzüme bakmaz oldu Yolladığı karanfillerBurnuma kokmaz oldu** *GÜZELLER (Gergef iĢleme)

Gümüşhane Gül altında gergef iĢler (güzeller) Elde biçer, diker, iĢler(güzeller) iğne ile sarma sarar (sevdiğim) Öne türlü yemiĢ dizer(güzeller)Al almanın yeĢil dalı (güzeller) Gölge vurmuĢ yaprakları(güzeller) Lâhûri Ģalı dolanmıĢ (sevdiğim) SalıvermiĢ saçakları(gezerler)*Hafız Sabri Cemal Alemdar

KĠRTMEN KIZI1

(Halı dokuma türküsü) 358 Kastamonu Haydindi Kirtmenin kızı (sunam of) Yanağı gülden kırmızıGerdanında beni var (aman) Sandım seher yıldızı İhsan Ozanoğlu Kirtim de kirt2 Kirtim kirtKirtim de kirt Kirtim kirt Kirtim de kirt Kirtim kirtÖyledir yâr öyledir (sunam of) AĢk adamı söyledir AlmıĢ kirtmeniyanına (aman) Bülbül gibi söyledir

Kirtim de kirt Kirtim kirt Kirtim de kirt Kirtim kirt Kirtim dekirt Kirtim kirt Kirtim de kirt(1) Halı dokuyan kız. (2)Kirtim: Halı ipliklerini bağlama. 350 iĢ TÜRKÜLERĠ VUR ÇAPAYI(Pamuk çapalama türküsü) {Kadın iĢçiler söylerler)



Adana Adananın pamuğu Altın dolu sandığı inanmayın hep yalan Elkızının yandığı Vur çapayı çapayı Vur kazmayı kazmayı Pamuk içinde çiğit Belinde altın divit Hem sararmıĢ, hem solmuĢ

Bir kız için bir yiğit Vur çapayı çapayı Vur kazmayı kazmayı Pamuğu dize çeker Sürmeyi göze çeker Yâri güzel olanlar Kendininaza çekerVur çapayı çapayı Vur kazmayı kazmayı * **

360 Stvas MADIMAK*Fahri Karaoğlan Madımak oylum oylum Geliyor civan da boylum Civan boylum gelirseġen olur benim de gönlüm Oy madımak teke tüke sakalı Oy madımak evelik yemlik Oy madımakguĢguĢu yemlik Oy mad-;mak.Madımak biĢer oldu Tencerem taĢar oldu Günde yediğim ĢamarlarBir iken beĢer oldu Oy madımak teke tüke sakalı Oy madımak evelik yemlik Oy madımakguĢguĢu yemlik Oy madımak. Madımak biçim biçim Ölüyorum senin için Madımak toplar ikenBaĢımdan düĢtü çitim Oy madımak teke tüke sakalı Oy madımak evelik yemlik Oy madımak

guĢguĢu yemlik Oy madımak. (*) Madımak bitkisi toplayan kadınlar söyier. Ayrıca takll

kadm oyun havastdır. Ġġ TÜRKÜLERĠ EKĠN KAVRAMA HAVASI A'i’k Musa Arslan Yüce dağ baĢında yağan kar olsun Yâr bana darılmıĢ, ömrü varolsun Bana yâr olmayan, kime yâr olsun Sanki kunduramın bir mıhıdüĢtü Varamıyom sana, iğdeli gelin Eli deste deste buğdalı gelin Her zaman bağlanır mavili yazma Yâr, gelip geçtikçe ciğerim ezme

Vebalım boynuna, yadınan gezme Merhametsiz elinden yaram var Varamıyom sana, iğdeli gelin Eli deste deste buğdalı gelin ** *



Kitabımıza aldığımız türkülerin çoğu geçen yüzyıl ile buyüzyılda ortaya çıkmıĢ olanlardır. Tarihle ilgili bölümealdıklarımız arasında daha eski olanlar da vardır.

Bu bölüme aldıklarımız, okurlarımıza eski çağla rın tam türküniteliğini gösteren örneklerini vermek içindir. Bu güne dek buyolda bir deneme hemen hiç yapılmamıĢtır.

örnekleri daha çok Ali Ufkî‟den aldık. Çünkü, cn yedinciyüzyılın ertalarında bu sanatçı Saray müzik öğretmenidir.Kendisi lehli olup esir edilmiĢ, saraya alınmıĢtır. Ġslâmlığıkabul etmiĢ, Ģiir yazacak kertede Türkçe öğrenmiĢtir. Bu arada,oyüzyılın halk türküleri ile çağının saz Ģairlerinin eserlerinibatı notasına almıĢtır. Bizde ilk batı notasını bu zatkullanmıĢtır. Dört yüz notalı eseri bu gün Londra‟dadır.



Biz bu eserden oyun havaları üe türküler aldık. Müzik ve Ģiirtarihimiz bakımından çok önemli olan eser üzerindemüzikçilerimizin çalıĢma yapması gerekmektedir.

Ayrıca, Ali Ufkî, Karacaoğlan‟ın iki türküsünü notayaalmıĢtır. Bu notları «Karacaoğlan Bütün ġiirleri» adlı

eserimizde yayımladık. öteki saz Ģairlerinin türküleri de o çağların türkü tipleribakımından örnek niteliğinde oldukları için alındı.

m SAÇBAĞI (Oyun havası) Saraya müzik öğretmeni Ali Ufki 1648‟de derleyip notaya aldığı

400 türkü içinde aĢağıya aldığımız oyun türküsünün üstüne Ģukaydı koymuĢtur: “Sultan fbrahimin huzurunda oynanılan raks.”

Bu kayıt tarih yönünden önem taĢır. Ġstanbul Sarayındaeğlenceleri incelerken padiĢahların nayıt hayat sürdükleri de butürküden anlaĢılmaktadır. Türküde Sultan Ġbrahim‟in adınıngeçmesi de dikkate değer.

Ayrıca türkü, oyun havası olarak eski ve tipik bir örnektir.Bölümlerin birincileri üç mısra olup kavuĢtak da üç mısradır vehiç değiĢmeden tekrarlanmaktadır. Ayrıca notası da Ali Ufkî‟nindefterinde yazılıdır. Bu notaya dayanarak oyunu yeniden ortayaçıkarmak her bakımdan çok yararlı olur.

Saçbağı, kadınların saçlarına taktıkları mce kurdeleli, gümüĢtel ve penezlerle süslü bir süs aracıda*. ÇarĢılarda hazırolarak satılır. Bugün de küçük kasaba ve köylerde kullandır.

Türküdeki Saçbağı, kavuĢtaktan anlaĢıldığına göre, oyuncukadının takma adıdır. Geçen yüzyıllarda Ġstanbul‟da “oyun

kolları” vardı. Birer oyun, saz ve eğlence kumpanyaları olan bukollardaki güzellerin her birinin takma adları da vardı. BunlaraâĢık olan Ģairler güzellemeler yazmıĢlardır.

iĢte, türküdeki Saçbağı bu güzellerden berisidir. Çok da ünlüolduğu için sarayda padiĢah önünde oynatılmıĢtır. 367 ESKĠ TÜRKÜLER

Türküdeki “kaldır eteğini bakayım” diye baĢla yan bölüm, çekaçık oiduğu için almadık.

Bu. tarih ve sanat yönünden değerli türkü için yaptığımızaçıklamadan sonra kendisini verelim:

Utanbul Derleyen Ali Ufki Saçbağı takar saçına Gider sarayın içine Güzei sevenin suçu ne Saçbağı, devran Ģenindir ġenindir, nazlım, Ģenindir Âiemdeseyran Ģenindir Sen bahçelerde gezersin Benden iltifat sezersin BaĢına güllerdizersinSaçbağı, devran Ģenindir ġenindir, nazlım, Ģenindir Alemdeseyran Ģenindir Ay, benim kargı kamıĢım Taze turfanda yemiĢim Sarı altındagümüĢüm

Saçbağı, devran Ģenindir ġenindir, nazlım, Ģenindir Alemdeseyran Ģenindir Yeniçerilerin ağ'sı Önünde gider yayası Kırk bin kulların ağası Saçbağı, devran Ģenindir ġenindir, nazlım, Ģenindir Alemdeseyran Ģenindir

Üsküdar'dan gelir kayık Sultan Ġbrahim'e lâyık Kimi sarhoĢ, kimiayık



Saçbağı, devran Ģenindir ġenindir, nazlım, Ģenindir Âlemdeseyran Ģenindir Sen gezersin hecin gjbi Taracığın macun gibi .... çifte güvercin gibiSaçbağı, devran Ģenindir ġenindir, nazlım, Ģenindir Âlemde

seyran Ģenindir Sen gezersin ferde ferde Seni uğrattılar derde Zülfün bölündüğüyerdeSaçbağı, devran Ģenindir ġenindir, nazlım, Ģenindir Âlemdeseyran Ģenindir Evlerinin önü bakla Güvercinler kılar takla Al beni koynundasaklaSaçbağı, devran Ģenindir ġenindir, nazlım, Ģenindir Âlemdeseyran Ģenindi* Yorganın ucunu baskım Koynuna girmektir kasdım Güvercin topukludostumSaçbağı, devran Ģenindir ġenindir, nazlım, Ģenindir Alemdeseyran Ģenindir * * * 369 ESKĠ TÜRKÜLER KĠME YANAM Oyun Havası İstanbul ^ j- Derleyen Ali Ufki Bir âfet beni eyler eyler helâk Tig-i gam ile kılar çâk çâk Hâketti beni, hem pîr-ü pâkKime yanam da kime halim ağlayayım

TeĢnedir lebine dil-ü can Çün tadı Ģeker, rengi mercan Amma uğuretmez seni kocanKime yanam da kime halim ağlayayım Bir kerrecik öpsem yüzünü Tûtiya ederdim topuzunu1 Lâkin peksaklar ben özünüKime yanam da kime halim ağlayayım Hiç yoktur böyle hüsn-ü cemal Bulunmaz onda olan kemal Onunçünsevip, oldum pâmal2 Kime yanam da kime halim ağlayayım ***

(1) Tutya, göze çekilen ve görmeyi artıran ilâç, bir çeĢittaĢ. Sevgilinin tozundan gözlerine ilâç edeceğini söylüyor. (2) Pâmal: Ayak altında kalmıĢ, çiğnenmiĢ. f/24



Bir nesnem yok hazır, yâre yadigâr Muradını versin oiperverdigâr1 Bak, yorganı üstünden atmıĢ rüzgâr ġakı bülbül, varuyandır yârimi Yâre doğru döndürmüĢüm yönümü Yâre kurban verdim hoĢça canımıSatın maldın Ģol oyukun kânını2

ġakı bülbül, var uyandır yârimi Hiç haber gönderemem dostuma Gayet mâil oldum çeĢm-i mestine3 Gündoğmadan sevdiğimin üstüne ġakı bülbül, var uyandır yârimi

(1) Peı-verdigîlr: Tann. (2) Oyuk: Bostan korkuluğa. Kân: BirĢeyin özü, kaynağı. (3) ÇeĢm-i mest: Süzg'an göz.



ESKĠ TÜRKÜLER ATLADIM GEÇTĠM DEREYĠ (Oyun Havası) Atladım geçtim dereyi OturmuĢ zülfün tarayı Bugün geyd;ği karayı Sordum civana Söyle bir dahi meleğim Ruzigâr var iĢidelim Dilberin yazdığı yazı Âleme çıkar feryadı Bugün geydiği beyazı Sordum civana Söyle bir dahi meleğim Ruzigâr var iĢidelim Vardım yârin çarĢısına El kavuĢtum karĢısına Dört yanında

komĢusuna Sordum civana Söyle bir dahi meleğim Ruzigâr var iĢidelim Çifte benlim zülfü kara Oldu yürek pare pare Haktan gelene neçareSordum civana Söyle bir dahi meleğim Ruzigâr var iĢidelim Derleyen Ali Ufki

372 Islanbul SEN OYNADIKÇA Oyun Havası Derleyen Ali Ufki

Sen oynadıkça kademî Sevindirirsin âdemi ÂĢıklar sürer demi KarĢı karĢı gelip gülse yâr Dönersin misli pervane Zevk bağıĢlarsın yârâna Görenler olurdivaneKarĢı karĢı gelip gülse yâr BaĢında durur telleri Kıl gibi ince belleri Açılır tutkundilleriKarĢı karĢı gelip gülse yârSazın çalar sazendeler Mahbub kılar perendeler Yüreklenir Ģermendeler KarĢı karĢı gelip gülse yâr

Yürek yanar (durmaz) nardan Herkes âciz kalsa kârdan Gam-u gussaçıkar serden KarĢı karĢı gelip gülse yâr *** 373 İstanbul

ESKĠ TÜRKÜLER GEL BENĠM NAZLIM



Derleyen Ali Ufki Bahar eyyamı yetiĢir Enva-i kuĢlar ötüĢür AĢkın ateĢi tutuĢur Sâkı do.anı dolanı '-'olanı Gel benim nazlım salını salını Bezirgânlar rızkı sattı Sermayeye fayda kattı Geldi kadeh banaçattı

Sâki dolanı dolanı dolanı Gel benim nazlım salını salını Güzeldir yârin sureti Kalbinde yok meraretiSâki dolanı dolanı dolanı Gel benim nazlım salını salını Bize sükker yediğimiz Mahbublarla içtiğimiz Kalan kalırsevdiğimiz Sâki dolanı dolanı dolanı Gel benim nazlım salını salını * * *

İstanbul NlDECEKSĠN EY FELEK Hecr elinden döne döne ey felek1 Ahım çıktı göklere direk direkYârim aldın, Ģöyle böyle diyerek Dahi bana nıdeceksin ey felek



ty felek, böyle bilmezdim ben seni Aklım aldın, divane kıldınbeni Mecnun gibi dağlara saldın beni Dahi bana nıdeceksin eyfelekHüma kuĢu gibi boynun uzadır2 Yârim gelür deyü yollar gözedir Alyanağı gonca gülden tazedir Dahi bana nideceksin ey felek

Felek beni bir dem hurrem etmedin

3

Dil-i divanımı âbâd etmedin

4

Ben Mansur'um beni âzâd etmedin5 Dahi bana nideceksin ey felekFy felek periĢan ettin iĢimi Akıttın gözümden kanlı yaĢımı AHMETeydür, ben aldırdım eĢimi Dahi bana nideceksin ey felek

Oerleye* -t;i u/fejJ İstanbul

(1) Hecr: Ayrılık, (2) HOma kuĢu: Devlet kuĢu ısözlüg»Jbakınız). (3) Hurrem etmek: Sevindirmek, e4) Dil-i divan: DeliGönül. Abâd etmek: Sevindirmek. (5) Mansur: 10. yüzyılda inancıyüzünden asüan mutasavvıf. Azad etmek: Esirlikten, köleliktenkurtarmak, serbest bırakmak.ı uRKÜLER GEL NAZLIMGel nazlı yarım terk etme beni Senden ayrılmam ayrılmam Görsemgelüptür seni gül meleğim1 (Gül yâr) senden ayrılmam ayrılmam Yavru Ģahin yüksek uçma Rakibin dolusun içme2 Seni sevenlerdenkaçma Senden ayrılmam ayrılmam

AĢkınla oldum âvâre Seni buldum derde çare Kıldın beni pâre pâreSenden ayrılmam ayrılmam Yârimin dolusun içtim Mest olup kendimden geçtim Alamanlı dağlarastım3 Yâr bu gün serden geçtim Mecnun olup dağa düĢtüm * Derieysıi Ali Ufki r(l) Görsem gelüptür: Göreceğim gelmektedir. , (2) Dolu: Kadeh.(3) Alamanlı: Fırtınalı. V

OYUN HAVASIİstanbul iĢte geldi sevgili yâr Sâkî doldur mey içelim Gam elinden kurtarbeniHey vay hey hey Sâkî doldur mey içelim Heman doldur mey içelimBagçede açılır güller Feryada baĢlar bülbüller Bu fenaya fânîderler1 Hey vay hey hey Sâkî doldur mey içelim Heman doldur mey içelim



Benim gönlüm pür melâldir2 Çağırdığım Zülcelâldir3 Bugün içimdene haldirHey vay hey hey Sâkî doldur mey içelim Heman doldur mey içelim(1) Fena: Yokluk âlemiı, dünya. Fânî: ölümlü.(2) Pür melâl: Keder dolu. (3) Zülcelâl: Tanrı.

377 ESKĠ TÜRKÜLER İstanbul Gül ağacı boğum boğum Yüreğime vurdu düğüm Mey içecek gündürbugünHey vay hey hey Sâkî doldur mey içelim Heman doldur mey içelim***DESTĠMAL* OYUNU (Mendil Oyunu Havası) Derleyen Ali Ufkî Destimalı ele aldım Oynayıp havaya saldım Ortada yalınız kaldım

Boyu güzel yâr Yüzü güzel yâr ġimdi bizden yüz çevirmiĢ Yüzügülen yârIlıman oldu ılıman Dağ baĢın bürüdü duman Yâr gideli hayli zaman

(*) Destimal: Mendil.

Boyu güzel yâr

Yüzü güzel yârġimdi bizden yüz çevirmiĢ Yüze gülen yârVardım gördüm, halı dokur Halıyı kor. bana bakır Kendi odasınaokurBoyu güzel yâr Yüzü güzel yâr ġimdi bizden yüz çevirmiĢ Yüzügüzel yârÖrdek göle konar m'ola Kanatların salar m ol a ġarka giden gelirm‟ola Boyu güzel yâr Yüzü güzei yâr ġimdi bizden yüz çevirmiĢ Yüzügüzel yâr

Ördeğimin baĢı yeĢil Gün gördükçe ıĢılaĢır Var aklın baĢınadevĢir Boyu güzel yâr Yüzü güzel yâr ġimdi bizden yüz çevirmiĢ Yüzü güzel yârESKĠ TÜRKÜLER Evlerinin önü asma Kaldır eteğini, basma Sevdiğim, bana küsme Boyu güzel yâr Yüzü güzel yâr ġimdi bizden yüz çevirmiĢ Yüzügülen yârDestimalım yere düĢtü Üstüne kumrular üĢtü Benim gönlüm sanaçoĢtu Boyu güzel yâr Yüze gülen yâr ġimdi bizden yüz çevirmiĢ Yüze

gülen yârEvlerinin önü kuyu Kuyudan çekerler suyu Küçüceksin, daha böyüBoyu güzel yâr Yüzü gülen yâr ġimdi bizden yüz çevirmiĢ Yüzegülen yâr

KARACAOĞLAN'dan TÜRKÜLER İstanbul Medet Allahı seversen Gel imdi dilber, gel imdi Hasretinden



ciğerciğim Delindi dilber, delindi Can seni görmeye ever Ne rahmin, ne tesellin var Bencileyin senisever Bul imdi dilber, bul imdiCevabın aldım dilinden Öldüm sevdanın derdinden Elvedâ; câmınelimden Al imdi dilber, al imdi

Uğrayıp ulu yerlere Gidem gerçek erenlere Ben gidince, engellereKal imdi dilber, kal imdiCoĢtu Karacaoğian coĢtu AĢk deryası boydan aĢtı Bir gül idin,çağın geçti Sol imdi dilber, sol imdi*** 381 ESKĠ TÜRKÜLER KARACAOĞLAN'ın BURSA GÜZELLEMESĠ Cönkten Derleyen Cahit öztelli ġu benim mekânım, Ģu benim yollarım Aradım, yuvayı Bursa'dabuldum Güzeller çok imiĢ, eğlendim kaldım Kokar menevĢesi, gülüBursa'nın Hak'tan m'olur bu yerlerin yapısı Evliya mekânı, murat kapısıAldı beni güzellerin kokusu Kokar menevĢesi, gülü Bursa'nın Hak nazar eylesin PınarbaĢı'na Cevahir yağar toprağına taĢınaUlu camilerde kandil baĢına Altın fener yanar, mumu Bursa 'nın Karacoğlan der ki, insem bağına Arkamı da verdim KeĢiĢ Dağı'na*Yüzümü sürdüm ak gerdanın ağına Kokar menevĢesi, gülü Bursa nın ***

(1) KeĢiĢ Dağı: ġimdiki Uludağ‟ın eski adı. PınarbaĢı:Bursada bir semt adı. Bazı mısralarda birer hece fazladır.

ġEFTALĠ ĠSTERĠM Karacaoğlan 382 ġeftali isterim, mahrum gönderme iki leblerinden, birgerdanından Gönül Hak evidir, sakın söndürme iki leblerinden,bir yanağından Her kanda gidersen seni bulurum Sarrafınım, kıymetini bilirimSen bir bezirgânsın, bac'ın alırım iki leblerinden, biryanağından Aklım aldın gözlerini süzeli Benzime düĢmüĢtür ayva gazeli Sanaderim, behey âdem güzeli iki leblerinden, bir yanağından

Karacoğlan eydür, yârim gelirse Deli gönül istediğin bulursaDanıĢlarım, icazetin olursa iki leblerinden, bir yanağından BAKLAEvlerinin önü bakla Çift güvercin atar takla Al, koynunda benisaika Sabahınan tan'a karĢı Derleyen Ali Vfto



ESKÎTÜRKÜLER Evleri da çaya kondu1 Güzelleri suya indiSabah,nan tan‟a karĢı Evlerinin önü hurma Dallarını sakın kırma Ala göze siyah sürmeNe hoĢ olur tan'a karĢı Urum eli çok hoĢ olur Güzelleri sarhoĢ olur Güzel sevmek ne hoĢolur Sabahınan tan'a karĢı Elverinin önü susam Çıkartsam mendilim yusam Soyunsam koynunagirsem Sabahınan tan'a karĢı Karacoğları gider, gelmez Esmasın yetiren onmaz2 Yârin göçün çeken ölmez Sabahınan tan'akarĢı *

**(1) Bura?xıki ev gcçobe çadırıdır.

(2) Esma: Ad. Eurada verilen söz olacak. Onmak: MutluluğaeriĢmek.

384 HABERĠN VAR MI Sabahtan da göçün çekti Göçü kervana karıĢtı Devenin yularıdüĢtü Elinden haberin var mı Kolunda Ģahin süzüldü Ağzında Ģeker ezildi Belinde kuĢak çezildiBelinden haberin var mı

Atlılar yurdu aĢıyor* Bâdeler doldu taĢıyor Yavru turuncundüĢüyor Koynundan haberin var mı Karacoğlan canın verdi Hep bu dünya benim derdi Cennet babamyeri derdi Ölümden haberin var mı (*) Yurt: Göçebelerin kondukları yöre. ESKĠ TÜRKÜLER SEN DE OLASIN BENĠM GĠBĠ Derleyen Ali Ufki Ala gözlü nazlı dilber Sen dölasın benim gibi Zülfü dökük, boynubükük Sen dolasın benim gibi Bahçende güller bitmesin Dalında bülbül ötmesin Kapından cerrahgitmesin Sen d'olasın benim gibi

Gül yerine diken bitsin KuĢ yerine baykuĢ ötsün Gözün yaĢı selegitsin Sen d'olasın benim gibiKaracoğlan, der, mert gibi Yanar yüreğim od gibi Bir ok yemiĢboz kurt gibi Sen d‟olasın benim gibi ***DAMDAN GEL ÇELEBĠM (Varsağı) Dede külahı ak mıdır Kızın gönlü pak mıdır Dediği söz hak mıdır



f/25

Damdan gel Çelebim damdan gel Bacada bir deiik var Ondan gel,ondan gelġuridem ondan gel1

Göğsünde iman yok mudur Odan sıcak mı. soğuk mudur Kapıyı açsançok mudurD andan gel Çelebim damdjn gel Bacada bir delik varOndan gel, ondan gel ġuridem ondan gel Abamın el! hamurdaAnam yatıyor samurda8 Kahve cok piĢer kömürde Damdan gel Çelebim damdan gel Bacada4 bir delik var Ondan gel,ondan gelġuridem ondan gel Kaldır eteğin, toz olur ÇavuĢların rengi boz olur5 SubaĢı gelsesöz olur6 Damdan gel Çelebim damd ın ge! Bacada bir delik var Ondan gel,ondan gel ġuridem ondan gel ***(1) ġuride: ÂĢık, tutkun, periĢan. (2) Aba: Abla. (3) Samur* Sayıklama. (4) Baca: Dam. (5) ÇavuĢ: Polis. (6) SubaĢı: PolismüJDÜRYE

Deryaya salayım gemi Sürelim zevk ile demi Ak topuğa vala donu1 Döküp giden Dürye DüryeKaĢları vardır karaca Benleri vardır sayınca2 Keklik göğüsü alacaSöküp giden Dürye DüryeBen varmaz oldum iĢime Hayalin girmez düĢüme Turna tellerinbaĢına3 Sokup giden Dürye Dürye

Karaccğlan hazar olmaz Her güzele nazar olmaz Halk içinde pazarolmaz Tehneye gel Dürye Dürye6 ***Vala don: Vala denilen kumaĢtan giysi. Sayınca: Sayılabildiğikadar çok.Eskiden süs diye baĢa turna tüyü sokulurdu. Hazar: Korku,çekinme.Tehne: Tenha yer, ıssız yer.

BANA KARA DĠYEN DĠLBER

Bana kara diyen dilber Gözlerin kara değil mi Yüzünü sevdirengelin KaĢların kara değil mi Güzel, ben seni isterim Seni koynumda beslerim Yüzünü, güzel,göreyim Zülüfün kara değil mi Boyun uzun, belin ince Yanakların olmuĢ gonca Salıverirsinkolunca Beliğin kara değil mi Utanırım, akar terim Güzellikte yok benzerin En sevgili makbulyerin Saçların kara değil mi



Beni kara diye yerme Mevlâm yaratmıĢ, hor görme Ala göze siyahsürme Çekilir, kara değil mi ESKĠ TÜRKÜLER Hint'ten, Yemen‟den çekilir Ġner Bağdad'a dökülür Türlü taamaekilir Biber da kara değil mi

Göllerde kuğular olur Göğsü ak, kara benlidir Mısır'da çokzengin vardır Kölesi kara değil mi Pınara konan kuğunun Kanadı beyaz çoğunun Çöldeki Arap beyininÇadırı kara değil mi illerde konup göçerler Lâle sümbülü biçerler Ağalar, beyleriçerler Kahve de kara değil mi Evlerinde sular akar Güzelleri göze bakar Hublar1 yanağına sokarSümbül de kara değil değil mi Karacoğlan der, inĢallah Görenler desin maĢallah Kara donluBevtullah2 Örtüsü kara değil mi ***(1) Hub: Güzel.(2) Don: Elbise, örtü. Bevtuilah: Kabe



GÜL MUHAMMED'Ġ SEVERSEN Annacırndan gelen güzel1 Dur, Muhammed'i seversen Seni, banaküskün derler Gül, Muhammed'i seversenHuyu melekten yukarı2 Kendisi kızlar sükkeri3 Ağzı da lebinĢekeri Ver, Muhammed'i seversen Belinde Hama kuĢağı Saçağı sarkmıĢ aĢağı ikimize yün döĢeği Ser,Muhammed'i seversenKaracoğlan diyor pestten Armağan geliyor dosttan Bir kol alttan, bir kol üstten Sar, Muhammed'i seversen *(1) Annac: KarĢı. (2) Yukarı: Üstün. (3) Sükker: ġeker.



391 ESKĠ TÜRKÜLER SANA BĠR BEN GEREK Behey ala gözlü dilber Sana bir ben gerek bir ben* ÂĢıkın aklın

almağa Sana bir ben gerek bir ben Sakın hey hünkârım sakın Var baĢına teller takın Sol ak gerdanayakın Sana bir ben gerek bir ben Sen ne gezersin bu yerde Seni uğratırlar derde Zülfün bölündüğüyerde Sana bir ben aerek bir benBen hocamdan okurum da Bülbül gibi Ģakırım da ġu yanağınçukurunda Sana bir ben gerek bir benKaracoğlan çaresi ne Melhem arar yaresine Ġki kaĢın arasına Sanabir ben gerek bir ben***

(*) Buradaki benler iki anlamda kullanılmıĢ. Biri bUdiğimjzuttaki kara leke, öteki ozanın kendi.

GÖRÜLMEYĠ GÖRÜLMEYĠ* Güzel ne güzel olmuĢsun Görülmeyi görülmeyi Siyah zülfünhalkalanmıĢ Örülmeyi örülmeyi Bahçende gülün güllenmiĢ ġeyda bülbülün dillenmiĢ Koynunda memenkirlenmiĢ Emilmeyi emilmeyi Mendilim yudum, arıttım Gülün dalında kuruttum Ad:m ne idi,unuttum. Sorulmayı sorulmayı Seğirttim ardından yettim Eğildim yüzünden öptüm Adın bilirdim,

unuttum Çağırmayı çağırmayı Benim yârim bana küsmüĢ Zülfünü gerdana dökmüĢ Muhabbeti bendenkesmiĢ Sevilmeyi sevilmeyi Çağır Karacoğlan çağır TaĢ düĢtüğü yerde ağır Yiğit sevdiğindensoğur Sarılmayı sarılmayı ***

(1) Bu türkü eksik olarak MaraĢ‟ta AĢık Mehmet‟ mıĢtır.Biz doğrusunu ve tümünü yukarıya aldık. 393 ESKĠ TÜRKÜLER İstanbul

GARĠP BÜLBÜL Derleyen Ali Ufkk Garip garip öten bülbül Sen ah et ben ağlayayım Derdime dertkatan bülbül Sen ah et ben ağlayayım Gonca güller deste deste Gönderdiler onu dosta Ben gurbette senkafeste Sen ah et ben ağlayayım Yârim bize hemdem olmadı Hatırım ele almadı Gayrıya dermankalmadı Sen ah et ben ağlayayım Ayrı gitti dildarımız1 Rûz u Ģeb2 artar zârımız ġimdilik budurkârımız Sen ah et ben ağlayayım ġAHĠN der, gonca güldeyiz ġakır öteriz dildeyiz Ġkimiz de bir

haldeyiz Sen ah et ben ağlayayım ***(1) Dildar: Sevgili(2) Euz u Ģeb: Gece gündüz.

394



GÖNLÜMÜ 3.LMEZ Miv'ıM Yüce dağlar duman olmaz Gözüm yaĢı revan olmaz1 Değme kiĢiye kul olmaz Ben gönlümü bilmez miyimEngine saldım özümü Hakka döndürdüm yüzümü Çekemem nadan sözünü2

Ben gönlümü bilmez miyimAslan gibi çalar çarpar Kaplan gibi yola bakar Gökte buluttannem kapar Ben gönlümü bilmez miyimDer ki ÂĢık, yâri gözler Yaktı içerimi közler BeĢ padiĢahlık yergözler Ben gönlümü bilmez miyim***(1) Revan olmak: Akmak. (2) Nadan: Kötü, terbiyesi kıt kiĢi. 395ESKĠ TÜRKÜLER KURBAN OLDUĞUM ġol salınıp giden dilber Boyuna kurban olduğum Eğlen burdatanıĢalım Diline kurban olduğum Sabahtan uğradım yâre iĢimden oldum âvâre Ayağın bastığı yere Tozuna kurban olduğum Soğuk sular akar dağda Mor menevĢe biter bağda Sarılıp yatacakçağda Nazına kurban olduğum Karacoğlan söyler daim Yâr ile nic'olur halim Anası bir katızalim Kızına kurban olduğum ON YEDĠNCĠ YÜZYILDAN BĠR TÜRKÜ

On yedinci yüzyıl ozanlarından ÂĢık'ın aĢağıdaki türküsü eneski ve özei yapıda bir türküdür. Biçim yönünden de kendine özgübir yapıdadır.

Kara gözlüm senden murat alınmaz Cana çevrin çoktur, fendinbilinmezYandım elinden Tutsam belinden Emsem lebinden1 Efendim naz eder,nazlıdır

396 ĠĢtiyakın derunumu yakıyor2 Ah ile efganım arĢa çıkıyor3 Ġki elimde tas Didelerim yaĢ4 Sinemde ateĢ Derunumda yanan közlüdürFiganın iĢiten der ki, yazıktır5 Gariplik çekmiĢim, bağrımeziktir

Yâr ele girmez Yanıma gelmez Hâlimden bilmez Gam değil, ezeldensözlüdürDer ki ÂġIK, kimse bilmez hâlimden Kime dâdeleyim senin elir>den6 Havadan inmez Koluma konmaz AteĢim sönmez Yandıran bir âhugözlüdür***(1) Leb: Dudak. (2) ĠĢtiyak: ġiddetli arzu. Derun: îç. (3) Ef-gân: îailti. ArĢ: Gökyüzü. (4) Dide: Göz. (5) Figan: Ġnleme. (6)Dâ-detmek: ġikâyet etmek.

397 ESKĠ TÜRKÜLER KÖMÜR GÖZLÜMÂĢık bilir âĢıkların suçunu Cennet sandım kız koynunun içiniTaramıĢ zülfünü, dökmüĢ saçını Yüzünün üstüne tel. kömür gözlüm ÂĢık bilir âĢıkların âlâsın Kömür sandım kaĢlarının karasınSevdiğim kapına kul mı ararsın iĢte ben kapına kul, kömür gözlüm Yol üstünde biter bir toprak örün* Yâr sen yüreğime vurdun bir



düğüm Ak yârime hasta diyorlar bu gün Hastanın üstünde kal,kömür gözlümKaracoğlan, tepen duman karaymıĢ Yârdan ayrılalı hayli zamanmıĢGöğsünün üstüne misk mi sürünmüĢ Yanağın çevresi bal, kömürgözlüm

***BALA BENZEROn birinde bir yâr sevdimYeni açmıĢ güle benzer On ikide Ģeker Ģerbeti Oğul vermiĢ balabenzer(*) özün: Yağ-, yoğurt, süt gibi Ģeyler.

On üçünde gözün süzer Zülfünü gerdana düzerKargı kamıĢ gibi uzar Boyu selvi dala benzer On dördünde pek derbeder Dostun ikrarını güder Nere çeksem oragider Boynu toklu kula benzerOn beĢinde yaĢar yaĢın Her örnekten bağlar baĢın Tenhalarda arareĢin Tez alıĢkın tele benzer On altıda kurt bilekli Yüreği Hakka dilekti Sağrısı yeĢil örekliEsen poyraz yele benzerOn yedide deli dolu Hiç bilmez gittiği yolu Has bahçenin goncagülü Kız turnada tele benzer On sekizde göçer göçü Kız oğlana bulur suçu Gelinin ibriĢim saçıKız turnada tele benzer



BEġĠK TÜRKÜLERĠ NĠNNĠLER



îlk günlerinden baĢlayarak dört beĢ yaĢına dek çocuklarıuyutmak için söylenen basit ve oldukça içli ezgili, beĢiktürküleridir.

Annenin çocuğu üzerine isteklerini, dileklerini, bu aradakendi istek, özlem, sevinç ve acılarını da düe getirir. Çocukgözlerini dünyaya açtığı ük günlerden baĢlayarak müzik (ses) ve

sür yolu üe eğitime baĢlamıĢ olur. Daha sonra bu eğitimyaĢantısının bütün ayrımlarında sürecektir. Ninnilerin sözleri ve ezgileri sade ve basittir. Biçim

bakımından çok kere mânilere benzerler. Belli bir olayı konualan ve türkü biçiminde olanları azdır.

Ninmlerin yapıcı ve ezgicisi Türk analarıdır. Çok zaman içtengeldiği gibi (irticai) dir. Yaygın ninniler oldu gibi o andadoğarak söylenenleri, çoktur. Bu yüzden çoğu kısa sürede



unutulur, yerine yenileri doğar. Ninniler göçebe, köy, kasaba, büyük kent çev relerine göre

konularında değiĢiklik gösterirler. Çalgının eĢliği olmayan tektürkü türü ninnüerdir.

404

UYU BALAMBir Ģehit karısının oğlunun beĢiği baĢında göz yaĢları ilesöylediği bu ninni kendi çeĢidi içinde baĢarılıdır. Bu havaiçinde büyüyen çocuk sırası gelince babasının yerini alacaktır.

Bu ninni Van dolaylarından derlenmiĢtir. AkĢam oldu yakamadım gazımı Doya doya sevemedim kuzumu KadirMevlâm böyle yazmıĢ yazımı Uyu balam, sana kurban olayım Sen uyu da sana nenni deyeyimCümle kuĢlar destur almıĢ ötüyor ġehit baban gelmiĢ bize bakıyorYarasından kızıl kanlar akıyor Uyu balam, sana kurban olayım Sen uyu da sana nenni deyeyim Gide gide gitmez oldu dizlerim Ağlamaktan görmez oldu gözlerimYalnız seni büyütmektir emelim Uyu balam, sana kurban olayım Sen uyu da sana nenni deyeyim AkĢam oldu, kaygı girdi canıma Yetim balam, gel de otur yanımaGel otur da ağlaĢak biz yanyana Uyu balam, sana kurban olayım Sen uyu da sana nenni deyeyim * ♦ * 405 BEġĠK TÜRKÜLERĠ NĠNNĠLER DANDĠNĠ DANDĠNĠ lrnir

Dandini dandini dan olur Bahçede ayva, nar olur Çıkma kızımsokağa Beyler görür kan olur Ninni ninni yaylasına Bir kuĢ konmuĢ tarlasına BeĢ yüz altınvermiĢler Kızımın uykusuna Yanakları misket elması Çenesi de bülbül yuvası Ağzı Ģekerhokkası Burnu kâbe hurması Hoppala hoppala altın top Bizde var, kimsede yok Bir elinde yay,bir elinde ok Uyusun yavrum ninniHu hu hu beni Tilki duymasın seni Eğer tilki duyarsa Hem seniyer, hem beni*

♦ *

ĠSTANBUL NĠNNĠLERĠ Bağda gezer bağcı baba Arkasında yeĢil aba Himmet et yavrumuyusun Zindandaki Cafer Baba** *Ninni ninni Ġğci Baba Arkasında yamalı aba Benim yavrum uyuyacakGelme bize bekçi baba***

Hu hu derim bir Allah Sen uykular ver Allah Oğlum büyür inĢallahHerkes desin maĢallah ***Uyusun da büyüsün maĢallah Babasına kavuĢsun inĢallah Hu huderim ninni Yavruma uykular ver Allah m **



BEġĠK TÜRKÜLERĠ NĠNNĠLER Dandini dandini donatmıĢ Allah neler yaratmıĢ Çenesi çukuryavrumun KaĢları keman yaratmıĢ Gözleri kudret halkası Burnukâbe hurması Ağzı Ģeker hokkası Yanakları misket elması Uykugetir yavruma babası Ninni çocuğuma ninni

***Dandini dandini das dana Danalar girmiĢ bostana Kov bostancıdanayı Yemesin lahanayı Lahanayı yemez kökünü yer Benim oğlumlokum yer Uyusun da büyüsün ninni TıpıĢ tıpıĢ yürüsün ninni ***Dandini dandini daniki Gökte yıldız on iki Yıldızların birisiOldu gece yarısı Uyuyor yavrum uyuyor Gözlerini uyku bürüyorGelme komĢunun koca karısı * *EVLERĠNĠN ÖNÜ Dandini dandini danalı bebek BeĢiği yeĢile boyalı bebek Uyusun uyusun büyüsün Parmaklankınalı bebek ** * Alaylı alaylı alaylı bebek MaĢrapası kalaylı bebek Mama getirbey babası Yavrum uyuyup büyüyecek ***3eĢiğini sallarım DüĢmesin oğlum bağlarım Babası nerde yavrumunGitti de gelmez ağlarım

***Ninni derim sallarım Artık düĢtü kollarım Uyumuyor yumurcakġimdi babasını yollarım ***Karga da seni tutarım aman Kanadını yolarım aman Yelpazeleryaparım aman KıĢın mangal yakarım aman Isıtır yavruma bakarım BEġĠK TÜRKÜLERĠ NĠNNĠLER Ninni ninni ninnice Bol soğanlı böğrülce Hazmı taam salataYavrum yesin uyusun Uyusun da büyüsün

** * Dandini dandini dandinsin Camilerde kandilsin Bahçelerdesümbülsün Uyusun da yavrum büyüsün Yüzlerini güller bürüsün** *Hoppala yavrum hoppala Ben kızımı vermem bakkala Bakkal yağ balgetirsin Kızım evde yesin otursun ** *Hoppala kızım hoppala Kızımı da vermem topala Topal odun

getirsin KıĢın yaksın otursun Yazın gezsin yürüsün "îahat rahatuyusun♦ **

Dandini dandini dan ister Babasından don ister Değme donubeğenmez ipekten olsun ister ** *



Bahçelerden su gelir Tekkelerden hu gelir Yavrum yattı beĢiğeġimdi uykusu gelir ** *Ninni desem nihai olur Gül açılır bahar olur Ben yavruma gül

demem Gülün ömrü az olur** *Dağa vardım dağ uyur Dağda tavĢanlar uyur Ben yavruma e derimYavrum beĢikte uyur ***Uyusun da yavrum büyüsün Eteğini sürüsün Yüzünü güller bürüsünNinni benim yavruma ninniBEġĠK TÜRKÜLERĠ NĠNNĠLER UYU YAVRUM UYUKundağına sardım taĢı Gözümden akıttım yaĢı Evliyalar yoldaĢı Uyu yavrum uyu Büyü yavrum büyüNinni desem ne hal olur Açılır gül, bahar olur Camilerde ezanolurUyu yavrum uyu Büyü yavrum büyüNinnilerim senin olsun Uykular gözüne dolsun KiĢiler sözüneuysunUyu yavrum uyu Büyü yavrum büyü***ÇANKIRI NĠNNĠLERĠ Çiçeklikte karyolası ġeker getir bey babası Yedirsin hanım

annesi Uyusun yavrum ninni***Bülbülü var kafeste Altını var feste Uyusun oğlum büyüsün Çengikızım sen sus da

* ** Çaya vardım çay susuz Çadır kurdum yaylasız Benim yavrum pekhuysuz '■nni yavrum ninni *

* *jndini dayla kızım gaz'ı yayla kızım Ġlgaz'daki gözelin Gönlünüeğle kızım ** *illallahı var bunun Gül yaylası var bunun Irak ırak yoJlarda Beybabası var bunun ***Ninni ninni nineli bebek Hokka gibi çeneli bebek On parmağıkınalı bebek Uyusun yavrum ninni

* ** Yol üstüne salıncak kurdum Altına köprüler kurdum Yavrum büyüsündiye Çileleri çektim durdumBEġĠK TÜRKÜLERĠ NĠNNĠLER DANDĠNĠ DANDĠNĠ Dandini dandini dastana* Danalar girmiĢ bostana Kov bostancı senonu Yemesin bizim kavunu



Uyu yavrum uyu Büyü yavrum büyüDandini dandini dananmıĢ Mevlâm neler yaratmıĢ Anası oğlunubeklerken Gül benzini sarartmıĢ Uyu yavrum uyu Büyü yavrum büyüKaranfil oylum oylum Uyur mu benim oğlum Eğer oğlum uyursa ġen

olur benim gönlümUyu yavrum uyu Büyü yavrum büyüYavrum gözün tavanda Çift öküzler tavanda Yavrum baban yabandaUyu yavrum uyu Büyü yavrum büyü***(1) Kafiye içi» uydurulmuş anlamsız sözler.

OĞLUM ÜġÜMÜġ Oğlum oğlum üĢümüĢ Pazarda buğday taĢımıĢ Yolda güneĢ vurmuĢ daEnsesini kaĢımıĢ Uyu yavrum ninni Büyü yavrum ninniOğlum oğlum al oğlum Ocağında kal oğlum Baban artık kocaldı iĢegüce sal oğlum Uyu yavrum ninni Büyü yavrum ninniOğlum oğlum yatıyor Kolunu bir hoĢ atıyor Ana bir iĢ var mı diyeĠkide birde bakıyor Uyu yavrum ninni Büyü yavrum ninniBEġĠK TÜRKÜLER! NĠNNĠLER UYU KIZIMPazarda da kuzu Yükü de kırmızı Ananın bir kızı Uyu kızım ninni Pazarda da ceviz Kırarım da kavuz NiĢanlın da yavnz Uyu kızımninni

Pazarda da bal var NiĢanlına yalvar Kız baĢında Ģal var Uyukızım ninni Evimizin önü kiraz Kirazdan aldım biraz Yine mi öttü ilk horozUyu kızım ninni Evimizin önü kuyu Kuyudan alırlar suyu Küçüksün var daha uyu Uyukızım ninni ** *TRABZON NĠNNĠOERĠ Trab, nDağa gitim dağ uyur mrani Dağda tavĢanlar uyur ninni Göle gittim

göl uyur ninni Gölde balıklar uyur ninni Eve geldim, ev uyurninni Evde yavrum uyur ninniJ

Çalkan Karadeniz çalkan ninni Gemilerde olur yelken ninniBursa'daki Emir Sultan ninni Himmet eyle oğlum uyusun ninni ** *Dandini, dandini, danadan ninni BağıĢlasın Yaradan ninni Dana,dana, dasdana ninni Danalar girdi bostana ninni***

ÖTE YAKAYA GEÇELĠM ( Ninni ) Eskişehir Öte yakaya geçelim Atlara yonca biçelimAleylim aman aman Biz bu yerden vazgeçelim Oğlum nenni nenni,EĢref'im nenni Öte yakanın bulutu Beri yakayı bürüdü Aleylim aman aman Güzeller aldı yürüdü Oğlum nenni nenni,EĢref'im nenni



Derleyen Osman Ozdenkçt * ** BEġÎK TÜRKÜLERĠ NĠNNĠLER ÇEġĠTLĠ NĠNNĠLER

Dandana edeyim seni Gömleksiz koydun beni AkĢam baban gelirseHem seni döğe hem beni ** =*Dağa gittim dağlar uyur Dağda tavĢanlar uyur Yola geldim yollaruyur Yolda yolcular uyur Evde de oğlum uyur *♦ *Karga karga gak getir Karga salavat getir Karga donuna etmiĢSaka baba su getir***Karga karga gak demiĢ Çık yollara bak demiĢ Kanadını yolarımYazın yazın saklarım KıĢın mangal yakarım

Oğlum gözünü kapadı ninni Babası beni yaladı ninni Gece gündüzçabaladı ninni Ninni oğlum ninnice ninni AkĢam güzel uyuyacakninni *%Hu hu hoppala KoĢar gider bakkala Bakkal yolu taĢlıdır Yavrumhilâl kaĢlıdır ** *Ninni desem uyur mu ola üstünü güller bürür mü ola Benim yavrum

büyür mü ola Ninni ninni he k-uzum ninni*Bebeğimin beĢiği çamdan DüĢtü yuvarlandı damdan Babası geliyorġam'dan Ninni he kuzum ninni ♦ * ♦ Kızım kızım kızıma da Gözden yaĢlar sızmeda Uyku olsun yoldaĢınAyağın kaldı çizmede KarĢıdan darı gelir Koynuma arı gelir BEġĠK TÜRKÜLERĠ NĠNNĠLER Fidandır kızımın adı Çadıra doldu dadı Ala gülüm kıl dokur

Kalmadı kalan katı ***Dağda tavĢan kovarım DüĢtüm, dizim ovarım Ben yavrumu sallarımUyu benim oğlum ninni ***Ninni desem yaraĢır Gül bahçeyi dolaĢır Mahallenin kızları Benimoğluma sataĢır ***

Bahçeye kurdum salıncak Uyumadı yumurcak ninni Seni gidi yaramaznini ġimdi annen gelecek ninni Sana meme verecek ninni ***Ak kandilli kandilli Medreseler kandilli Yaksın kızım otursunGörsün oğlanlar kudursunNinni kızıma ninni ♦



**

Dandini dandini danalı bebek On parmağı kınalı bebek Hemhuridir, hem melek iki kolu sıvalı bebek Ninni *

* *Ay dede ay dede Külahın nerede Teknede kaldı teknede Birisinibana versene Allahtan istesene Ninni***ADALARDAN ÇIKTIMAdalardan çıktım yayan Di gel bu dertlere dayan Bebeğim uykudanuyan Nenni, nenni, nenni bebeğe Bebeğin beĢiği çamdan Yuvarlandı düĢtü damdan Beybabası gelirġam'dan Nenni, nenni, nenni bebeğe Bebeğin beĢiği bakır Yerinden kalkmıyor, ağır Ben sallarım tıkırtıkır Nenni, nenni, nenni bebeğe AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER)



AĞI ! LAR Ağıtlar genellikle ölüm olayları üzerine söylenir. Bu ölüm

olayları doğal ölümler dıĢında olanlardır. Ya genç bir gelininvakitsiz ölümü, ya bir delikanlının vurulması olayı gibi toplumuiçinden yaralayan acıklı olaylardır.

Bu ağıtlar genellikle ya öienin ağzından ya yakınları olan

kimselerin, örneğin karısı, niĢanlısı, anası, babası ağzındansöylenir. Böyle olması türkünün daha içli, daha acıklı olmasınısağlar.

Doğum, evlenme gibi yaĢantının baĢlıca gereklerinden olanölümle ilgili gelenek, görenek ve törenler de eski inanç vedüĢünüĢün izlerini çok açık olarak taĢır. Bunda da Samanlığınizleri kendini gösterir, ölümle ilgili öteki tören vo geleneklerbir arada incelenince ġamanlığın günümüzde etkisi süren yönleri



daha açık görülür. Bu gün yurdumuzun kimi yerlerinde Ģimdi de ağıt törenleri

yapılır. Bu iĢi kendisine meslek edinen kadınlar vardır. Bunlara"ağıt yakıcı'' cfenir. Çağrıldıkları evde, çadırda öleningiysilerini ortaya koyarlar, ev halkı, komĢular da çevresine

toplanır. Ağıtçıl-ar söz sanatının da ustaları oldukları kadarbirer aktördürler. Ötenin iyiliklerini, yiğitliklerini anasına,babasına ve öteki yakınlarına karĢı sevgisini dile getirenĢiirleri yanık birer ezgi ile söylerler. Bu yanık türküler hepiçten geldiği (irticai) gibi yaratılır.

Bir yandan da ölen kendilerinin yakını imiĢ gibi içten„ likgösterileri yaparlar. Saçlarını, yüzlerini yolarlar,çevrelerinde bulunanları ağlatırlar. Bu iĢde gösterdikleribaĢarı ölçüsünde değerleri artar. Kimi durumlarda ölügömüldükten sonra ağıt törenleri günlerce sürer. Her gün yeniyeni ağıt türküleri yaparlar.

Eskiden daha çok yapılan bu ağıt törenleri günümüzde pekazalmıĢtır. Ağıt türküleri bu törenler dıĢında da çıkai rılır.Bunda da yine kadınlar birinci sıradadır. Erkeklerin ağıtyapması pek azdır.

Ağıtların hemen hepsi gerçek olaylara dayanır. Bu olaylarıntoplumu etkilemesi ölçüsünde ağıt yaygınlaĢır, bütün yurdudolaĢır, uzun süre yaĢar. Bu arada ufak tefek değiĢmelere deuğrar. Yüzyıllar boyunca yakılan ağıtlardan ancak en eski olarakelimizde geçen yüzyıldan öteye gidenlerini bulamıyoruz. Bununnedeni yazıya geçirilmemiĢ olmaları, o çağlarda nota dabulunmadığı için unutulup gitmiĢ olmalarıdır. Ancak, kimi

cönklerde pek az olarak iki üç yüz yıllık olanlarınarastlanabilmektedir.

Bunlar arasında kimi sevilen padiĢah ve paĢaların ölümüüzerine saz Ģairlerince söylenmiĢ güzel ağıtlar da vardır. Birde imam Hüseyin'in Kerbelâ'da Ģehit edilmesi üzerine çoksonraları söylenmiĢ ağıtlar vardır. Bunlara genellikle "mersiye"denir. Kerbelâ mersiyeleri daha çok BektaĢi ve Aleviler arasındasöylenir.

425 AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) RĠZA BEY AĞITI Kalecik Derleyen Şeyh Şamı Köyü Ahmet Talât

Riza Bey adındaki kahraman genç düğünde at üzerinde ciritoynarken baĢına gelen bir değnekle attan düĢüyor,kurtarılamıyor, ölüyor. Bu ağıt karısı ağzından söylenmiĢtir.Bütün çevreyi acılara boğan bu ağıtı veriyorum. Batıdan geliyor davulun sesi Allı yemenili, eğdirmiĢ fesiGötürmüyor benim beyim nefesiAmanın da ileri, beyime n'oldu? Vadesiyle değil, ciritten öldü. Kara koyun gelmiĢ kuzusun ister Beyim utancından yarasın gizlerN'oldun, hey Allahım bir oğul göster Amanın da iller, beyime n'oldu? Vadesiyle değil, ciritten öldü. Çuha mintan geydi, yenin ezmedi Bu dünyada doya doya gezmediHıyanet ettiler, nasıl sezmedi Amanın da iller, beyime n'oldu? Vadesiyle değil, ciritten öldü.



EVLERĠNĠN ÖNÜ 426 KAÇAKÇI AĞITI Çanklrt Derleyen Tahsin Kahit

Geçen yüzyılda Osmanlı borçlarından ötürü tütün tuz gibimaddeler için Fransa'ya bir takım ayrıcalıklar tanınmıĢtı.Bunlardan biri de Reji denilen tütünleri satın alan ku ruluĢtu.

Halk ektiği tütünü bu Reji'ye vermek zorunda idi. Ucuz aldığıiçin ekici tütününü oraya vermek istemezdi. Bu yüzden tütünkaçakçılığı almıĢ yürümüĢtü. Kaçakçılığı önlemek için özel birsilâhlı izleyici kurum meydana getirilmiĢti. Bunlara Kolcudenirdi. Hükümet içinde hükümetti bunlar bir çeĢit. Kolcular ileekiciler arasında çok kanlı çarpıĢmalar olur, çok canlar yanar,ölenler olurdu. Bu olaylar üzerine çok türküler yakılmıĢtır.Cumhuriyet hükümeti buna son vermiĢtir. AĢağıdaki türkü birkaçakçının kolcular tarafından öldürülmesi üzerine yakılmıĢtır. Kır atın üstünde bir uzun yayla Ne diyem beylerim, kaderim böyleAnama, varınca doğrusun söyle Beypazarı'dır meskenimiz yolumuz Kim bilir nerede kalır ölümüz Beypazarı‟ndan çıktım da tütün satmaya Kır at baĢladı da yatıpkalkmaya Kolcular baĢladı da fiĢek atmaya AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) Beypazarı'dır meskenimiz yolumuz Kim bilir nerede kalır ölümüz Kör olası ÇerkeĢ nereden geldin Kuyumcuyum diye çayıra kondunAlnı top kâkülü yiğide kıydın Beypazarı'dır meskenimiz yolumuz Kim bilir nerede kalır ölümüz Bineydim de kır atımın üstüne Alaydım da martinimi destime BeĢ

yüz atlı olsa gelemez üstümeBeypazarı'dır meskenimiz yolumuz Kim bilir nerede kalır ölümüz Kır ata karar m'olur eĢindiği zaman Dizgini boynuna geçtiğizaman Belden aĢıp tozlu yola düĢtüğü zaman Aman atım beni yâre kavuĢtur Gedikten aĢıyor bir kara kağnıKağnının ardında kır atı bağlı Kaldırın çevresini püskürme benliBeypazarı'dır meskenimiz yolumuz Kim bilir nerede kalır ölümüz

428 DELĠ ġABAN BOZUĞU Çankırı Derleyen

Tahsin Nahit J Bir düğün sonunda arkadaĢlarının hıyanetine uğrayarak cinayete

kurban giden delikanlının acıklı serüveni. ġaban'ı vuran ÇolakHüseyin imiĢ. Bileydim Çankırı‟ya gelmezdim N'olaydım da düğünlere varrçnazdımBir kurĢun ile ben de ölmezdim Al ilen vurdular kanı bol yerde EĢim, dostum, ihvanlarım nerede Düğün evinden çıktık sağ ve selâmet Sarı Baba‟ya vardık koptukıyamet Bir kardaĢım vardır da Hakka emanet Al ilen vurdular kanı bol yerde EĢim, dostum, ihvanlarım nerede

Koçhisar‟dan çıktım, kula at kiĢnedi Yağlı martin ciğerimeiĢledi Bana ahbaplarım bir iĢ iĢled'. Al ilen vurdular kanı bol yerde EĢim, dostum, ihvanlarım nerede Benim atım baĢ tavladan boĢandı Ahbaplarım yollarıma döĢendiġaban silâhını kimler kuĢandı Al ilen vurdular kanı bol yerde EĢim, dostum, ihvanlarım nerede AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) Bize bu sarhoĢluk ezelden ezel Azrail gelmiĢ de baĢımda gezer



Yağlı kurĢun yemiĢ, gözlerin süzer Al ilen vurdular kanı bol yerde EĢim, dostum, ihvanlarım nerede Cenazem yattı da selvi dal gibi Tenimi soydular sırma tel gibiMezara girincek oldum el gibiAl ilen vurdular kanı bol yerde EĢim, dostum, ihvanlarım nerede

Çankırı'nın fenerleri parlıyor Ahbaplarım baĢ ucumda ağlıyorDoktor gelmiĢ yaralarım bağlıyor Al ilen vurdular kanı bol yerde EĢim, dostum, ihvanlarım nerede KardaĢımın adını sormayın Ömer Ömer'in elinde bir yeĢil fenerYağlı kurĢun yemiĢ çark gibi dönerAl ilen vurdular kanı bol yerdo EĢim, dostum, ihvanlarım nerede ġaban'ın geydiği sırmalı yelek Mevlâdan mı diledin böyle dilekKoçisar yolları üç aylık benek Al ilen vurdular kanı bol yerde EĢim, dostum, ihvanlarım nerede Kahpe Çankırı'da otlar bitmesin Çolak Hüseyin'in evinde dumantütmesin Söylen kardaĢıma dava yerine gitmesin Al ilen vurdularkanı bol yeıde EĢim, dostum, ihvanlarım nerede

430 KIYMA MEHMET

Nevres, Ġsmail'i sevmekte iken bunu öğrenen Nevres'in kardeĢiMehmet, Ġsmail'i öldürür. Türkü, Ġsmail'in ağzından Mehmed'ekarĢı yalvarır biçimde söylenmiĢtir. Nevres'in evinde mermerde^ direk Ġsmail vurulmuĢ, dayanmaz yürekĠsmail'in baĢ ucu kazmayla kürek Kıyma Mehmet kıyma tatlı canıma Nevres ablan aldı beni yanına Kabrimin sağ yanı bir uzun dere Sol yanımda açtılar bir kocayare Benim ölümüme bulunmaz çare

Kıyma Mehmet kıyma, merdanesiyim Anamın, babamın bir danesiyim Nevres'in bacası çoktan tütüyor Beyaz gömleğim kana batıyorĠsmail vurulmuĢ yerde yatıyor Kıyma Mehmet kıyma, merdanesiyim Anamın, babamın bir danesiyim ♦ **431 AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) PĠR SULTAN ABDAL'IN SÖYLEDĠĞĠ AĞIT

On altıncı yüzyılın büyük tekke ozanı Pir Sultan Abdal, birkaza sonunda ölen oğlu için iki ağıt söylemiĢtir, ilk olarak Pir

Sultan Abdal eserimde yayımladığım bu üç ağıttan birini aĢağıdaveriyorum.Büyük ozana yakıĢır içlilikle, gerçekten acı duyan babanın

ağlayıĢlarını dile getiren bu ağıt elde ettiğimiz eneskilerdendir.Dinleyin âĢıklar benim sözümü Felek yaktı kül eyledi özümüElimden aldırdım körpe kuzumuHer gün kıyamet oğlum diye diye Bir gün kıyamet oğlum diye diye Yakarım yakarım ateĢim tütmez Seslerim seslerim bülbülüm ötmezOğlumun hayali karĢımdan gitmez Her gün kıyamet oğlum diye diye Bir gün kıyamet oğlum diye diye

PĠR SULTAN ım dünya fânidir fâni Ġnsana verdiler emanet canıDünyadan ahrete uludur yolu Bundan gayrı yol yok, dönesin geri Her gün kıyamet oğlum diye diye Bir gün kıyamet oğlum diye diye

HASTANENĠN ġĠġELERĠ Hastanenin ĢiĢeleri parlıyor Doktor gelmiĢ yaralarım sarıyor.Anneciğim baĢ ucumda ağlıyor Söyle doktor söyle, ölecek miyim Ölmeden yârimi görecek miyim



Bahçeye inerken nar bulamadım Yandı da yüreğim, kar bulamadımKendime münasip yâr bulamadım ***ÇAMLIĞIN BAġINDA

Çamlığın baĢında tüter bir tütün Acı çekmeyenin yüreği bütünZiyanın atını pazara tutun Gelen geçen Ziya ölmüĢ desinler At üstünde kuĢlar gibi dönen yâr Kendi gidip ahbapları kalan yâr Ham meyveyi kopardılar dalından Beni ayırdılar nazlı yârımdanEğer yârim tutmaz ise salımdan Onun için açık gider gözlerim 433 AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) YAKAMADIM GAZIMIİstanbul

Münevver de denilen bu ağıt, lohusa iken ölen kadm içinyakılmıĢtır. AkĢam oldu yakamadım gazımı Yazan böyle yazmıĢ alın yazımı KadirMevlâm böyle yazmıĢ yazımı Mamadım kucağıma kuzumu Yazan ellerine kurban olayım Sen uyu, ben sana hayran olayım Üsküdar'ın karĢısında BeĢiktaĢ Ne anam var, ne babam var, nekardaĢ Uçan kuĢlar olsun bana can yoldaĢ Yazan ellerine kurban olayım Sen uyu, ben sana hayran olayım Anasının adı yavrum Münevver Ben ölürsem yavrum seni döverlerHem döverler, kara yere gömerlerYazan ellerine kurban olayım Sen uyu, ben sana hayran olayım * ** f/28

434

UYAN. ALĠ‟M Güveyi girdiği gece ölen gencin, gelinin ağzından söylenmiĢ

ağıtı.-.; Çok yaygındır. Ali'min bindiği taylar Atlayıp geçtiği çaylar Ali'm ölmüĢ,kimler ağlar Uyan Ali'm, sabah oldu Sabah oldu, neler oldu Gün doğmadan suyunkonduEvlerinin önü mezar Mezarda kumrular gezer Anan duyar, babansezer

Uyan Ali'm, sabah oldu Sabah oldu, neler oldu Gün doğmadansuyun kondu • ' " • Evlerinin önü kavak Kavaktan dökülür uvak

Elim kına, yüzüm duvak Uyan Ali'm, sabah oldu Sabah oldu, neler oldu Gün doğmadan suyunkondu435 AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) Evlerinin önü çiçek Gelin kızlar, ekin biçek Ali'm ölmüĢ, kefenbiçekUyan Ali'm, sabah oldu Sabah oldu, neler oldu Gün doğmadan suyunkondu** *SARI AHMET

Afyon Süleyman Boyacıoğln Sarı Ahmet'i arkadaĢa bir meseleden vurmuĢ, Genç yaĢında buölüm çok kiĢinin yüreğini yakar. Birinci bölüm Ahmed ınağzından, ikinci bölüm bir yakınınca söylenmiĢtir. ĠkincikavuĢtak yine Ahmed'in ağzından söylenmektedir. Ahmet. Ahmet diye geldin yanıma Nasıl kıydın benim tatlı canımaKardeĢlerim kor mu senin yanına Aman Allah, kabir bana dar geldi Genç yaĢımda ölüm bana zor



geldiSarı Ahmet'i getirdiler yumaya Elim varmaz teneĢire koymayaDilim varmaz, Ahmet ölmüĢ, demeye Aman Allah, kabir bana dar geldi Genç yaĢımda ölüm bana zorgeldi

MEZARIMIZ YAD ELLERE KAZILDIGide gide ben sılamdan ıradım Iradım da yad ellere yaradımEtrafımda Nesibe‟yi aradım Ak alnıma kara yazı yazıldı Mezarımız yad ellere kazıldı Gide gide tutmaz oldu dizlerim Ağlamaktan görmez oldu gözlerimBu yerlerde geçmez oldu sözlerimAk alnıma kara yazı yazıldı Mezarımız yad ellere kazıldı Bir giderim, beĢ ardıma bakarım Hem ayrılık, hem hasretlikçekerim Gözlerimden kanlı yaĢlar dökerim Ak alnıma kara yazı yazıldı Mezarımız yad ellere kazıldı Salıverin koyunlarım sulansın Sulansın da Silindi'yi dolansınHarmanoğlu torba taksın dilensin Ak alnıma kara yazı yazıldı Mezarımız yad ellere kazıldı 437 AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) SiÇANLI OVASINDA*Afyon Şuhu t Şiikrü BanU

Güveyi gireceği gece vurulan gencin ağıtı. Uzun bir türküdür.Buraya iki parçası alındı. Sıçanlı Ovasında düğün kuruldu AkĢam ezanında güveyi vurulduYatsıya varmadan geline duyuldu Kıyma Celâl kıyma, nar tanesiyim Anamın, babamın bir tanesiyim

Anama söyleyin camızı satsın Kanlı gömleğimi bağrına b3ssmGeline söyleyin, kardeĢim alsın KardeĢim almazsa ellere kalsın Kıyma Celâl kıyma, nar tanesiyim Anamm, babamın bir tanesiyim ** »DAĞDERELĠ MUSTAFA'NIN AĞITI SI a nisa

Mustafa Efe tabancayı bağladı Telli de kurĢun ciğerimi dağladı Aman aman Mustafa'm dünyalara doymadı

Doydu amma yâr koynuna girmedi Girdi âmma yâr satasın sürmedi

(*) Sıçanlı Ovası: SincanlI (Sinan PaĢa)

438 Afşin Biçildi mi Ģu Kesikler'in ekini Gel, babacığım, neyleyeceksinhekimi Aman aman Mustafa'm, dağ baĢında vuruldu En sonundaBaĢoluk'da vuruldu ** *KALE BENĠM, YÂR BENĠM İzzettin ErttüM

Kale, benim, kar benim Ayva benim, nar benim Ağ çardakta salmanSuna boylu yâr benimYılan inceden öter Hurma Bağdat'ta biter Ergen kızın koynundaYapraksız meyve biter Yoncalığın cılgı yolu Birbirine kavuĢuyor Seni vuran candarmalarElvanınan savuĢuyor Yoncada siyeç çekili Nerde kaymakam vekili KardeĢ vurulmuĢyatıyor Kana boyanmıĢ kekili



439 AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) HACI BEY AĞITI

Hacı Bey adındaki yiğidin düğünü olurken vurulması üzerineyakılan ağıt... Elmalı'dan çıktım yayan Dayan hey dizlerim dayan Erkilet'ten

dayın gelmiĢ Uyan Hacı Beyim uyan Elmalının yazıları Ceylân avlar tazıları BozulmuĢ yayladan gelirHacı Beyin kuzuları Kızılırmak akıntısı Uzun selvi yıkıntısı Hacı Beyim düğün kurmuĢHani bize okuntusuHele Ģuna, hele Ģuna Varın bakın telâĢına Hacı Beyi öldürmüĢlerKuzgun döner üleĢine Gelin ağlar, eĢim deyi Anan ağlar, baĢım deyi Küçük bacın pekyanıyor Hacı Bey kardaĢım deyi Camız aldım, koĢamadım Yiğit oldum, yaĢamadım Gelin seniboĢamadım Niçin çekmiyor kahrımı

KIYMA ZALĠM Gelin olduğu gece kocası tarafından öldürülen gelinin

ağıtıdır... AĢağıdan geliyor bir kanlı merek Yolumu yolsuza dönderdi felekBu yolun yolcusu olmak mı gerek Kıyma zalim kıyma, canıma kıyma Aldanıp feleğin sözüne uyma Orucu tuttum da bayram etmedim Emrinizden baĢka bir iĢ tutmadımGelin oldum bir murada yetmedimKıyma zalim kıyma, canıma kıyma Aldanıp feleğin sözüne uyma Babam senden çok mu aldı malını* Söyleyin de geri versin malını Mal için de öldürmezler gelini

Kıyma zalim kıyma, canıma kıyma Aldanıp feleğin sözüne uyma *

AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) GELĠN AYġE Adana ■ Sivas

Haşan Küpeli Koyun gelir yata yata Çamurlara bata bata Gelin AyĢem selegitmiĢ Yosunları tuta tut?, Aman AyĢem, yaman AyĢem Dağlar baĢı duman AyĢem Uzat AyĢem kollarını Ver ağzıma dillerini Nöbet nöbet bekliyoruzHanım AyĢem yollarını Aman AyĢem, yaman AyĢem Dağlar baĢı duman AyĢem Koyun gelir seke seke Kulağında elmas küpe Ben yârimdenayrılmazdım Ayırdılar çeke çeke Aman AyĢem, yaman AyĢem Dağlar baĢı duman AyĢem Koyun gelir kuzuyunan Ayağının tozuyunan Gelin AyĢem sele gitmiĢ

Yanı körpe kuzuyunan Aman AyĢem, yaman AyĢem Dağlar baĢı duman AyĢem (•) Kız babalarının güveyiden aldıkları «baĢlık» denilen para

ve benzeri değerler. ***

442



Huş MUġ ĠġGAL TÜRKÜSÜ* Derleyen : Ferruh A rsunar MuĢ'un etrafı dağdır, meĢedir Ġçinde oturan Veysi PaĢadır Veysiemir verdi, MuĢ'u baĢaldın

Ağla vatan ağla, gör neler oldu MuĢ'u iĢgal eden Moskoflar oldu MuĢ'un etrafında atlı gezerim Vatan elden gitmiĢ, yaslı gezerimElbisem kirlenmiĢ, paslı gezerim Ağla vatan ağla, gör neler oldu MuĢ'u iĢgal eden Moskoflar oldu MuĢ'un ovası da bahçeler bağlar Serindir suları, durmadan çağlarYârinden ayrılan ah çeker ağlar Ağla vatan ağla, gör neler oldu MuĢ'u iĢgal eden Moskoflar oldu** *

(*) Bu türkü I. Dünya SavaĢında Çarlık Rusyasınm Doğu ve GüneyDoğu Anadolu topraklarımızı iĢgâl etmesi üzerine söylenmiĢtir. 443 AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) DAYIMA SÖYLEYĠN , Seyyit KüçükbezirciDayıma söyleyin de atıma binsin Sırmalı maĢlahımı tellala versinAvradım çok güzeldir, Mehmet bey alsın Alınan aldattılar bizi Öldürdüler ikimizi Issız koydular odamızıSöndürdüler çıramızı Ağlama armem ağlama Karalarını bağlama Ben de ölürsem düĢmanlara bel bağlama Sebep annem, hayın annemBen de bileydim Halep'ten de gelmezdim Haberim olaydı kirvemsana vermezdim ġu tatlı canı bir kurĢuna vermezdim

Vallah alınan aldattı bizi Öldürdüler ikimizi Issız koydularodamızı Söndürdüler çıramızı Ağlama annem ağlama Karalarını bağlama Ben ölürsem düĢmanlara bel bağlama Sebep annem, hayın annem

MARAġ ĠLLERĠ MaraĢ MaraĢ, derler, bir büyük MaraĢ DöĢeğim kutnu da, yorganımkumaĢ Al kanlar içinde can veren kardaĢ Bize mesken oldu MaraĢilleriMaraĢ'ın önünde bir sürü koyun EĢildi mezarım, ılıdı suyumKefene sığmıyor Ģu selvi boyum Bize mesken oldu MaraĢ illeri

MaraĢ'a vardım da sığmadım hana Doğurmaz olaydın sen beni anaKimsem de yoktur ki derdime yana Bize mesken oldu MaraĢ illeri KömüĢlerim de gelmiĢ, yağlayamadım Kır atım boĢanmıĢ,bağlayamadım Gitme yavrum dedim, eğleyemedim Bize mesken olduMaraĢ illeri Bir dikme de diktim, bitiremedim Dikmenin dibinde oturamadımGitme Ali'm, dedim, getiremedim Bize mesken oldu MaraĢ illeri Gayrı, fidanıdım, sürmez dallarım Döküldü yeĢilim, yokturallarım KardaĢsız gelini nasıl eğlerim Yârim mesken m'oldu MaraĢilleri*

* * 445 AĞITLAR (AĞILI TÜRKÜLER) ANNE BENĠ KALDIR GEZDĠR* Konya ...... ... Derlet/en S. Kiiçükbezirci Anne beni kaldır gezdir Tabutum düzdür, mezarım kazdır Vadem,yakın, ömrüm.azdır. Ne yaman derdim var benim Onulmadık yaralarım var benim



Kalktım baktım, yollar; tozar« .' iki adam kabrim-kazar ••• Annem mecnun olmuĢ gezer Ne yaman derdim var benim Onulmadık yaralarım var benim Anne beni tut kalkayım Fâni dünyaya bakayım ; Ne yaman derdimi var benim Onulmadık yarâfârım' var benim

*** AĞLA ANNEM AĞLA Konya Derleyen 8. Kiiçükbezirci

Bir eve, iki kardeĢe bir günde çifte gelin getirmiĢler.Gelinlerden birisi arabadan iner inmez hastalanmıĢ. Gerdektendaha yenge çıkmadan ölmüĢ. Bu ağıt onun üzerine yakılmıĢ. (•) Veremli bir kızın ağzından.

Çıkmadım yüksek merdiven baĢı Gayet karayd* gözünen kaĢı Seloldu akıyor gözümün yaĢı Ağla annem ağla göremen gayrı Kaybettin yavrunu bulaman gayrı Gelin dostfar gelin çetnevir düzün Üç güne varmadan gözümü süzünGerdeğe girmeden bakire kızım Ağla annem ağ^ göremen gayrı Kaybettin yavrunu bulaman gayiı Sıra Sfra söğütlerim söküldü Üç gün evvel gözüm nuru döküldüAnnemin babamın beli büküldü Ağla annem ağla göremen gayrı Kaybettin yavrunu bulaman gayrı Gelin dostlar gelin kınamı yakın Üç güne varmadan ölüme bakın . . ?■ Ağla annem ağla göremen gayrı Kaybettin yavrunu bulaman gayrı *

* * AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) ÜMMU TÜRKÜSÜ

Köyden köye gelin giden Ümmü‟yü coĢkun çay alır. Ararlartararlar yok, Ümmü yok. Bu ağıt onun için söylenmiĢ...CoĢkun çaylar akmaz iken harladı Zalim düĢman kollarımı bağladıArkamızda seymenler yanık yanık meledi Nere koydun, kanmazçaylar Suna'mı

Bir el ettim kapamadım kolunu • Sarpa çattım, bulamadım yolunu YaĢın on beĢ mehel mi gördünölümü Nere kodun coĢkun çaylar Ümmü'mü

Kapam dedim, kapamadım fesini Ayın on beĢine benzer kesimi Kulakverdim, duyamadım sesini Nere kodun coĢkun çaylar ümmü'mü Davulcusu kaya dibi dolaĢır Seymenleri kuzu gibi meleĢirGüveyiye kara haber ulaĢır Yedin kanlı çaylar, gelin ümmü'müüç giderim, beĢ ardıma bakarım Gözlerimden kanlı yaĢlar dökerimHem ayrılık hem ölüm kahrı çekerim Nere kodun coĢkun çaylarümmü'mü

448 hU AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER)

ULU CAMĠ AVLUSUNDA Bandtklt Develioğlu Asm Doğum sırasında ölen genç gelinin ağzından ağıttır. Olaygerçekten yakın zamanda olmuĢtur.. Ulu Cami avlusunda namazımı kılsınlar Gefinlik Ģamdanlarımı yanyana koysunlar Benim küçük kardeĢimi kocama versinler Aman ebe, canım ebe, el vurma bana Kader kısmet böyle imiĢ,



ağlaman bana AkĢam oldu yakamadım gazımı1 Kucağıma hiç alamadım kuzumu KadirMevlâm böyle yazmıĢ yazımı Aman ebe, canım ebe, el vurma bana Kader kısmet böyle imiĢ,ağlaman bans

Bir yazma oyaladım

2

bağlayamadım Çocuğumu kundaklayıpsallayamadım Ben kocama müjdeci yollayamadım Aman ebe, canım ebe, el vurma bana Kader kısmet böyle imiĢ,ağlaman bana KARAKOLDAN ÇIKTIMKarakoldan çıktım yan basa basa Ciğerlerim koptu kan kusa kusaBeni vuran oğlan Konyalı Musa Konyalı Mus3... Mezar arasında harman olur mu? Kama yarasına derman olur mu? Kama sokanlarda iman olur mu? iman olur mu?ÇarĢının içinde sıra kasaplar Adam ahpabına kama mı saplar?Mustafam gidiyor, gelin ahpaplar Gelin ahpaplar...Mezarımın taĢı kıbleye karĢı Dil verin söylesin kabrimin taĢıBeni vuran oğlan Çerkesler baĢı Çerkesler baĢı.,. iki mezar arasında vurdular beni Yârin çevresine sardılar beniÖlmeden toprağa koydular beni Vay koydular beni... * **(1) Gaz: Lamba (burada).(2)Oyalamak: Oya iĢlemek. ***f/29

VURULDUM ANAM VURULDUMGüveyi gireceği gece düĢmanları tarafından öldürülen gencin

ağzından söylenmiĢ bir ağıttır Evimizin önünden söğüt söküldü ihtiyar babamın beli büküldüSırma saçlar teneĢire döküldü Vuruldum anam vuruldum, bir su ver banaiçmeden ölürsem dert olursanaKalkın arkadaĢlar ölümü soyun NiĢanlım duymadan mezara koyunYumdum anam, gözlerimi açamıyorum Sevgili yârimden geçemiyorum Bir incecik yol gidiyor Talas'a Kızıl kanlar bulaĢıyor mor feseBenden selâm söylen cesur kardaĢa

Yumdum anam, gözlerimi açamıyorum Annemden babamdan geçemiyorum Kalkın arkadaĢlar çıramı yakın NiĢanlım kınasını elime yakınCenazem gidiyor, âdettir bakın Vuruldum anam vuruldum, bir su ver ban<' Ġçmeden ölürsem dertsana* ** AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) BEBEK§«»ısi Ergiin Bebeğin beĢiği çamdan Yuvarlandı düĢtü damdan Ben bebeği çok

severdim Hem anamdan hem babamdanOy Ģirin, oy narin, oy bebek oy Bebek beni hal eyledi Esir etti mal eyledi Bir kapıya kul eyledi Oy Ģirin, oy narin, oy bebek oy ** *YĠTEN YAVRU AĞITI Ġlk çocuğu Mehmet‟in hastalanıp ölmesi üzerir.e yanan ananın



feryadı bu ağıt... Hem okudum, hemi de yazdım Yalan dünya senden bezdim of Dağlarkoyağını gezdim Yiten yavru bulunur mu Elveriyor elveriyor Orta direk bel veriyor oy Açtım baktım alyorganı Mehemmed'im can veriyor

El yazıya el yazıya Duman çökmüĢ çöl yazıya oy Kurban olam,kurban olam BeĢikte yatan kuzuya.

452 KIZILIRMAK TÜRKÜSÜ

Orta Anadolu köylerinden birinden ötekine gelin götürürkenKızılırmak‟tan geçen gelin alayı köprünün yıkılması üzerine suyadökülmüĢ, bu arada gelin de kaybolmuĢtur. Bu çok acıklı olaytoplumu öyle etkilemiĢ ki, dalga dalga bütün yurda yayılmıĢtır.

Bu ağıt o acı ile yakılmıĢtır. Sözü de ezgisi de gerçektengüzeldir.Altı kardeĢ idik bindirdik ata Hürü'yü yolladık üç köyden öteKızılırmağa varınca oldu bir hata Nettin Kızılırmak allı gelini Gelini gelini benim yârimiEvde kaynanası evi bezedir Yolda kaynatası yolu gözedir Gelinsizhaneyi kime bezedirNettin Kızılırmak allı gelini Gelini gelini benim yârimi Atlılar da Kapaltı'nı dolaĢır Yengeler de kuzu gibi meleĢir Karahaber güveyiye ulaĢır AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) Nettin Kızılırmak allı geliniGelini geltni benim yârimi Köprüye varınca köprü yıkıldı üç yüz atlı birden suya döküldüNice yiğitlerin beli büküldü

Nettirı Kızılırmak allı.gel.inj Gelini gelini benim yârimi. Tüfek getirin de Ģu kartalı vuralım Dalgıç getirin de allıgelini bulalım Biz gelinsiz nasıl köye varalım Nettin Kızılırmak allı gelinı: Gelini gelini benim yârimi-Elinin kınası soldu mu .ola Gözünün sürmesi soldu mu ola Evdekaynatası duydu mu ola Nettin Kızılırmak allı gelini Gelini gelini benim yârimiKızılırmak parça parça olaydın Her bir parçan bir yerlerdekalaydın Sen de benim gibi yârsız kalaydın Nettin Kızılırmak allı gelini Dalga vurdu göremedim boyunu

ANKARA'da YEDĠM TAZE MEYVAYI (ağıt) Keskin Keskinli ' Hacı Tuşan

Sefer, Ankara‟nın Keskin ilçesinin Cin Ali köyündendir. Güçlü,yakıĢıklı, sevimlidir. Sefer‟in karısı da o bölgenin tanınmıĢgüzellerinden olup dillere destandır. Hatice de Keskin‟in Seyfliköyündendir. Evlendiklerinden kısa bir süre sonra Sefer umutsuzbir hastalığa tutulur. Ne yaptılarsa iyi olamaz. Diyar diyargezdirerek doktordan doktora koĢarlar. Bir türlü iyi edemezler.Sonunda 20 Haziran 1942 günü zavallı Sefer, öbür dünyaya göçer.AĢağıdaki türkü onun ölümü üzerine yakılmıĢ bir ağıttır. Hâlâ

söylenir durur, Hatice‟nin aĢkı yanar durur. Ankara'da yedik taze meyvayı BoĢa çiğnemiĢim yalan dünyayıKeskin'den de sildirmeyin künyeyi Söyleyin anama anam ağlasınAnamdan baĢkası yalan ağlasın. Ankara'yla Ģu Keskin'in arası Arasına kara duman durası Çokdoktorlar gezdim, yokmuĢ çaresi Söyleyin anneme annem ağlasınBabamın oğlu var beni neylesin



455 AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLIIR) Trene bindim de tren salladı Zalim doktor ciğerimi elledi iy-olursun dedi, geri yolladı Söyleyin anama anam ağlasın Anamdangayrisi yalan ağlasın Benzin içtim, ciğerlerim tutuĢur Ağlama Hatice, Sefer yetiĢirSöyleyin anneme, çalsın nennimi Kim alırsa alsın nazlı geliniBinmiĢ taksiye de Sefer geliyor Annesinin de ciğerini deliyor

Gelin Hatice'ni de eller alıyor Söyleyin anneme annem ağlasınGelin Hatice'yi de kimler eğlesin Mezarımı derin eĢin, dar olsun Etirafı lâle, sümbül bağ olsunBen ölüyom, ahbaplarım sağ olsun Söylen kardaĢıma çalsın sazımıKadir Mevlâm böyle yazmıĢ yazımı *ĠNCE MEHMET

Deli HaĢan, elinden toprağını alan ağalar yüzünden dağaçıkmıĢtır. Candarmalar üç gündür Deli HaĢan ı kovaladılar.Bulamadılar. Sicim gibi yağmur yağıyor, durmadan yağıyor... DeliHaĢan izini kaybettirmiĢ, Murat Dağının doruğuna doğru ormana

dalmıĢtır. Yağmurdan korunmak için, yere düĢ

456 müĢ bir çara ağacının altına sinmiĢtir. Açtır, ıslaktır, titrer.Bu sırada candarmalar sıkıĢtırdığı için dağa çıkan ince Mehmet,Deli Hasan‟ı aramakta, adını bağırmaktadır. O ince Mehmet ki,anadan öksüz kalınca Deli HaĢan onu korumuĢ, büyütmüĢtü.. DeliHaĢan, ince Mehmed‟in sesine ses verir. BuluĢurlar. Mağaramsıbir oyukta ateĢ yakarlar. HaĢan, Mehmed‟in kandırıldığını anlar,belli etmez. Geri yollar. Dağın aĢağısında candarmalar Mehmed‟inyolunu keserler, ince Mehmed üzgün, eliyle yukarda yanan ateĢi

gösterir. Bir az sonra bir yaylım ateĢ baĢlar. Sabahleyin candarmalar Deli Hasan‟ın ölüsünü yağmur altındadüzlüğe indirirler. Oradan da deveye yükleyip kasabayagetirirler. Kasabanın seyyar fotoğrafçıları Hasan‟ı duvar dibinedikip resmini alırlar. Köylere dağıtırlar.

ġimdi Murat Dağının doruğunda her gece Deli Hasan‟ın ateĢiyanar. Bu ateĢe kimisi «Hıyanet ateĢi», kimi de «Bir sarıyıldızdır, gelip Murat Dağının baĢına konmuĢ» der. ince Mehmet ne yaptıydım ben sana iki kere everdiydim kesemdenEğer yerlerime sen vurulaydın Ölesiye yatamazdım tasamdan ġu Dinar'ın sıra sıra söğüdü Ben geçerken yapracığı göv idiDeveciler küçük idi böyüdü Eyvah, ince Mehmed yaktın beni AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) Deveciler bölük bölük geldiler Ak göğsümü delik delik deldilerDıvarın dibinde resmim aldılar Ak kâğıt üstünde tanıyın beni Yüce dağ baĢında bir koca kartal AçmıĢ kanadını dünyayı örterBazı yiğit vardır ölümden korkar Ben korkmam ölümden, ergeçyotumdur ** *



ALĠ PAġA AĞITI* Abdürrahman Cabiroğlt* Arpa ektim biçemedim Bir düĢ gördüm seçemedim AlıĢmıĢım soğuksuya Issı sular içemedim Allı gelin pullu gelin Sana liralar vereyim Bu güzellik sende

varken BeĢibirlik dizdireyimüç atım var biri binek ArkadaĢlar kalkın gidek Ali PaĢayıvurdular Yavrusuna haber verek —"■

Allı gelin pullu gelin Sana liralar vereyim Bu güzellik sendevarkenHcĢibiriik dizdireyim PaĢa geyer iki kürkü Biri samur biri tilki Ali PaĢayı vurdularHarap oldu Van'ın mülkü Allı gelin pullu gelin Sana liralar vereyim Bu güzellik sendevarken BeĢibirlik dizdireyim Karavanaya vurdular YüzbaĢılâr darıldılar Darılmayın yüzbaĢılarAli PaĢayı vurdular Allı gelin pullu gelin Sana liralar vereyim Bu güzellik sendevarken BeĢibirlik dizdireyim *458(*) Öyle anlaĢılıyor ki, Ali PaĢa Van bölgesinin genç ve yenievli paĢalarındandır. Bir eĢkiya ayaklanmasında vurulmuĢolabilir. AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) BEBEK

Bu ağıt çok yaygındır. Ana yedi yılda ancak bir çocuğakavuĢmuĢtur. Oba yaylaya göçmektedir. Çocuk kundakta ve göçkatarında bir devenin üstündedir. Nasıl olmuĢsa olmuĢ, ormandaağaçlardan birinin dalına takılan kundak dalda kalmıĢ. Nedensonra çocuğun yokluğu anlaĢılmıĢ. Geri dönen oba onu bulamamıĢ, yırtıcı kuĢlar çocuğu kaçırmıĢ parçalamıĢlar..

Bu büyük acı ile ananın feryatları dile gelmiĢ.. Elmalıdan çıktım yayan Dayan hey dizlerim dayan Emmim atlı,dayım yayan Bebek beni del'eyledi Yaktı yaktı kül eyledi Kol bezin dalda bulduğum Adını Ali koyduğum Yedi yılda bir

bulduğum Bebek beni del'eyledi Yaktı yaktı kül eyledi Gökte yıldızlar ıĢılar Kuzgunlar üleĢ bölüĢür Çadırda düĢmangülüĢür Bebek beni del'eyledi Yaktı yaktı kül eyledi

©eve var deveden yüce Deveyi yüklettim gece Nicedeyim aman niceBebek beni' del'eyledi Yaktı yaktı kül eyledi Kaynanam samur kürklü Develeri kahve yüklü Yad yaban değilYörüklüBebek beni del'eyledi Yaktı yaktı kül eyledi

Çadırı cibiĢ kılından Pazvandı çıkmaz kolundan Kurtulamam bendilindenBebek beni del'eyledi Yaktı yaktı kül eyledi Tuzladan aldım tuzunu Akmağa serdim bezini Kargalar m'oydugözünüBebek beni del'eyledi Yaktı yaktı kül eyledi Ak memeden sütler akar Kavım kardaĢ yola bakar Yasımız obayıyakar



Bebek beni del'eyledi Yaktı yaktı kül eyledi * ** AĞITLAR ( ACILI TÜRKÜLER) EMĠR AĞA AĞJTI

Eski yiğitlerden Emir Ağa, arkadaĢı Fazlı ve -düĢmanlarıtarafından vurulur. Emir Ağa, Samsun, Kayseri arasındaki bölgedetanınmıĢtır. Bu ağıt Ağa ^vurulduktan sonra söylenmiĢtir. Çubuğun yolları ala Ben usandım gide gele Heves güves altınbozmuĢ TakamamıĢ çifte yâre Tahtada deldirir gazi Samsun'a indirir yozu Kınamayın etler biziDil bilmiyor Kürdün kızı ÇarĢıdan da sular akar Esnaf hep bana bakar Deli miydin DeliHampar Çizmem ayağımı sıkar Kim atlasın eĢiğini Kim sallasın beĢiğini Sarı Ağanın küçük oğlu O da yaksın ıĢığını Atları var at içinde Ağır bukağı gıçında Eller Kayseri'dengelmiĢ £mir Ağa yok içinde

Çifte silâh paslı durur Çifte yâri yaslı durur ġeytan ĢerrineuymuĢ da ArkadaĢı Fazlı vurur Hava'nın saçı dökülmüĢ Ananın beli bükülmüĢ Tez gel Emir Ağa tezgel Baban aklını yitirmiĢ Kır at kapıda huylanırCiğerim yanar korlanır Tez gel Emir Ağatez gel Sakon sandıkta kirlenir Gemereğ'in örenleri Top top olmuĢ yârenleri ġimdi ġarkıĢla'daniner Hep de gelir yeğenleri Lâstik geyer ayağına Çadır kuram koyağına Kaymakam'dan ne olur

ki Vali kalkar ayağına Dar sokaktan geçemedim ÇarĢı suyu içemedim DüĢman geridengelince Namuslandım kaçamadım Taze iĢlik yakasında Deste perçem arkasında: Emir Ağa'yıvurmuĢlar Deste perçem arkasında. 463 AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) Mezar Arasında Harman Olur mu? KÂZIM Konya Köyleri Derleyen S. Küçükbezirci

Ġyi dost iki arkadaĢ, ağız kavgası yapmıĢlar. Adı Kâzım olam

kahveden çıkmıĢ evine gidiyormuĢ. Öteki de arkasındangeliyormuĢ. Yol mezarlıktan geçiyormuĢ. Arkadaki ile Kâzım‟ıvurmuĢ. Bu acı olay üzerine bu türkü yakılmıĢ. Mezar arasında harman olur mu KurĢun yarasına derman olur muKurĢun atanda da iman olur mu Aslanım Kâzımım nerde yatıyor Kaytan bıyıkların kana batıyorSeni vuran zalim damda yatıyor Söyle doktor söyle ölecek miyimÖlmeden sılamı görecek miyim Mezar arasında kar basa basa Yandı ciğerciğim kan kusa kusa Aslanım Kâzımım... (kavuĢtak) Mezar arasında melekler çoktur Söyle doktor söyle bir çare yok

mudurAslanım Kâzımım... (kavuĢtak) E VLERĠNĠN ÖNÜ 464 Mezar arasından atlayamadım Döküldü cephanem, toplayamadım ZalimdüĢmanları haklayamadım Aslanım Kâzımım... (kavuĢtak) Mezarımın taĢı kıbleye karĢı Dil versin söylesin mezarımın taĢı



Aslanım Kâzımım... (kavuĢtak) ** *UYAN ALĠM Konya Derleyen

Seyit KUf'Ukbszircte AkĢam üzeri düğün bitmiĢ. Güveyi gerdeğe gireceği sıradagelenek olduğu üzere güveyinin arkası yumruklanarak içeriverüir. Bu iĢ yapılırken, daha önce, güveyi Ali‟nin karısıolacak kızı istemiĢ* ama alamamıĢ bir arkadaĢı eline aldığıbüyük bir çiviyi arkadaĢları yumruklarken Ali‟nin sırtınasaplamıĢ. Ali, önce bunun etkisini duymamıĢ, içeride namazkılmak için secdeye vardığında, yara soğumuĢ olduğundan bir dahakalkamamıĢ. Gelin Ali‟yi uyuyor sanmıĢ. AĢağıda türküyü sabahakadar söylemiĢ, durmuĢ... Evimizin önü yazı Gelir geçer koyun kuzu Secdeden kalkmaz yüzü Uyan Ali'm tan yüzüneSıralanmıĢ ben yüzüne AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) Evimizin önü iğde iğdenin dalları yerde Altı tavan yüksek evde Uyan Ali'm tan yüzüne SıralanmıĢ ben yüzüneEvimizin önü mezar Mezarda kumrular gezer Kınalı eller uçkurçözerUyan Ali'm tan yüzüne SıralanmıĢ ben yüzüne Evimizin önü taĢlık TaĢlığa düĢürdüm beĢlik BoĢa gitti kahpekeĢlik Uyan Ali'm tan yüzüne SıralanmıĢ ben yüzüne Evimizin önü nane Ben kül oldum yana yana Yârim isen gel imana

Uyan Ali'm tan yüzüne SıralanmıĢ ben yüzüne Evimizin önü kavak Kavaktan dökülür uvak Elim kına, baĢım duvak Uyan Ali'm tan yüzüne SıralanmıĢ ben yüzüne

466 Evimizin önü çardak 3

Çardakta asılı bardak Burnumuzdan geldi gerdekUyan Ali‟m tan yüzüne SıralanmıĢ ben yüzüne Evimizin önü susam Su bulsam mendilim yusam Soyunsam koynunagirsemUyan Ali'm tan yüzüne SıralanmıĢ ben yüzüne

Annem ineği sağmadan Babam camiden gelmeden Eller evimizedolmadanUyan Ali'm tan yüzüne SıralanmıĢ ben yüzüne ** *MOLLA AHMET TÜRKÜSÜ ilŞuhut Derleyen Osman AttUA

YakıĢıklı, mert bir delikanlı olan Molla Ahmet, doğum yeriKadıköy (Babadağı) den ġuhud‟a geliyor. Orada efelerin baĢıoluyor. Kahvecilik yapmaktadır. Ahmet ile kasabamn

zenginlerinden birinin güzel kızı Neslihan arasında büyük biraĢk baĢlıyor. Dedikodu yayılıyor. ArkadaĢları kıskanıyorlar.Kızı 467 AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) da kaptırmak istemiyorlar. Ahmet‟in yakın dostu, Yakuboğlu,arkadaĢları ile bir olup Ahmet‟i kırda bir eğlenceye davetediyor. Orada bir sazcı, belli etmeden Ahmet‟e durumu haber



veriyorsa da Ahmet aldırmıyor, arkadaĢlarından böyle bir Ģeyummuyor. Eğlence sonunda hile ile Ahmet‟in kollarını bağlayıpöldürüyorlar. Kollarını, bacaklarını, baĢını parçalayıp sazlığaatıyorlar. Birkaç gün sonra köpekler Ahmet‟in parçalarım alıpyakın köye getiriyorlar. Cinayet ortaya çıkıyor, katiller

yakalanıp cezalarım görüyor. Bu olay gerçekten olmuĢtur, çevrede çok yaygındır. Yakuboğlu hayadında dudu var Neslihan'ın kardan beyaz budu varMolla Ahmed'in kasabada adı var Dalgın uykulardan uyan Ahmed'im Yağlı kamalara dayan Ahmed'im Molla Ahmet'i Kırkpınar'da kestiler Cepkenini saz dalına asdılarAnam babam benden umut kestilerKoç gibi meydanda dönen Ahmed'im Neslihan yoluna ölen Ahmed'imYakuboğlu kamaları yağlıyor Neslihan kız siyim siyim ağlıyorKatil Macar kollarını bağlıyor*

(*) Macar: Oiaya karıĢan ve baĢ rolü oynayan Yakuboğlu olacak.

Dalgın uykulardan uyanamadım Yağlı kamalara dayanamadım B^r ince yol gidiyor Bazlar'a Ilgıt ılgıt kanım aktı sazlara Selâm söylen anamınan kızlara Dalgın uykulardan uyan Ahmed'im Yağlı kamalara dayan Ahmed'im Bir incecik yol gider Elmin'e Kanım aktı ılgıt ılgıt çimeneimana gel katil Macar imsnaDalgın uykulardan uyanamadım Yağlı kamalara dayanamadım Eridi mi maĢrapamın kalayı Dağıldı mı Molla Ahmed'in alayı Birkamada öldürmenin kolayı Koç gibi meydanda dönen Ahmed'im Neslihan yoluna ölen Ahmed'imKuruldu mu kasabanın pazarı Kazlıdı mı Molla Ahmed'in mezarı

Ahpaplarım benden alsın hezeri Koç gibi meydanda dönenlerdeniz Bir güzel yoluna ölenlerdeniz AĞITLAR (ACILI TÜRKÜLER) Tel tel olmuĢ telgırafın telleri Esmez oldu bad ı saba yelleriAçmaz oldu Seydiköy'ün gülleriDalgın uykulardan uyan Ahmed'im Yağlı kamalara dayan Ahmed'im Biçildi mi Seydiköy'ün çayırı Kadir Mevlâm canı candan ayırı HiçkalmamıĢ Neslihan'ın hayırı Koç gibi meydanda dönen Ahmed'im Dostlar düĢman imiĢ benbilemedim*

* *



Türklerin Ġslâm dinine girmelerinden sonra yeni bir musikidoğdu. En eski örneklerine on üçüncü yüz yılda rastianmaktadır.Türkistanda Ahmet Yesevî ile baĢlayan dinî edebiyatla birlikteyeni birtakım tarikatlar da ortaya çıktı. Bu akım Horasan Erleriile Anadolu‟ya da geçti.

Zaman geçtikçe tarikatlar arttı. Pek çok tekkeler kuruldu.

Bunların en önemli olanları NakĢibendilik, Halvetilik,BektaĢilik, Alevîlik idi. Tekkelerde Ģiir ve müzikle zikirdenilen âyinler yapılmaya baĢlandı. Bu durum Cumhuriyetinilânına dek sürdü. BaĢlangıçta birer ahlâk ve kültür yuvasıniteliği taĢıyan tekkeler zamanla bozuldu, cahil kimselerinyuvası haline geldi.

Anadolu‟da tekke edebiyatının ilk temsilcisi Yunus Emre‟dir.Bu büyük sanatçının meydana getirdiği ilâhüer günümüze kadar



milyonlarca halkın ruhunda yankılandı. Daha sonra eski Türk dini ġamanlığın da izlerini taĢıyan

BektaĢilik ile Alevilik müzik, edebiyat (Ģiir) ve oyunlarıgeliĢtirdi. BaĢlı baĢına bir sanat doğdu. Sazla birlikte icraedilen müziğe oyun da karıĢıp millî bir ruha büründü. Bu bölümün

büyük temsilcisi Pir Sultan Abdal. Kul Himmet, ġah Hatayî oldu. YUNUS EMREStrrt Ben yürürüm yana yana AĢk boyadı beni kana Ne âkılem ne divaneGel gör beni aĢk neyledi Gâh eserim yeller gibi Gâh tozarım yollar gibi Gâh akarım sellergibi Gel gör beni aĢk neyledi Akar sulayın çağlarım Dertli ciğerim dağlarım ġeyhim anubanağlarım Gel gör beni aĢk neyledi Ya elim al kaldır beni Ya vaslına erdir beni Çok ağlattın,güldür beni Gel gör beni aĢk neyledi Ben yürürüm ilden ile ġeyh anarım dilden dile Gurbet halim kimbile Gel gör beni aĢk neyledi Mecnun oluban yürürümO yâri düĢte görürüm Uyanıp melul olurum Gel gör beni aĢkneylediTARĠKAT TÜRKÜLERĠ Miskin YUNUS bîçareyim BaĢtan ayağa yareyim Dost elindenavareyim Gel gör beni aĢk neyledi***II

Dağlar ile taĢlar ile Çağırayım Mevlâm seni Seherlerde kuĢlarile Çağırayım Mevlâm seni Sular dibinde mâhi ile Sahralarda âhû ile Abdal olup Yâhû ileÇağırayım Mevlâm seni Gök yüzünde isâ ile Tur Dağında Mûsâ ile Elimdeki asâ ileÇağırayım Mevlâm seniDerdi öküĢ Eyyub ile Gözü yaĢlı Yâkub ile Ol Muhammed mahbub ileÇağırayım Mevlâm seni BilmiĢim dünya halini Terk ettim kıyl-ü kalini BaĢ açık, ayakyalın Çağırayım Mevlâm seni

YUMUġ okur diller ile 01 kumru bülbüller ile Hakk'ı seven kullarile Çağırayım Mevlâm seni **»IIIAĢkın aldı benden beni Bana seni gerek seni Ben yanarım dünügünü Bana seni gerek seniNe varlığa sevinirim Ne yokluğa yerinirim AĢkın ile avunurumBana seni gerek seniAĢkın âĢıklar öldürür AĢk denizine daldırır Tecelli ile doldururBana seni gerek seni

AĢkın Ģarabından içem Mecnun olup dağa düĢem ġensin dünü günüendiĢem Bana seni gerek seni Sofulara sohbet gerek Ahîlere ahret gerek Mecnunlara Leylâ gerekBana seni gerek seniTARĠKAT TÜRKÜLERĠ Eğer beni öldüreler Külüm göğe savuralar Toprağım anda çağıraBana seni gerek seniYUNUS'dur benim adım Gün geldikçe artar odum iki cihanda



maksudum Bana seni gerek seni** *IVBu dünyadan gider olduk Kalanlara selâm olsun Bizim için hayır

dua Kılanlara selâm olsun Ecel büke belimizi Söyletmeye iilimizi Hasta iker (alimiziSoranlara :• ,lâm olsun Tenim ortaya açıla Yakasız gömlek biçı. Bizi bir âsan veçh-ile Yuyanlara selâm olsunAzrail alır canımız Kurur damarda kanımız Yuyacağın kefenimizSaranlara selâm olsun

Salâ verile kasdımıza Gider olduk dostumuza* Namaz için üstümüze Duranlara selâm olsunDünyaya gelenler gider Herkes gelmez yola gider Bizim halimizdenhaber Soranlara selâm olsunMiskin YUNUS söyler sözün YaĢ doldurmuĢ iki gözün Bizi bilmeyenne bilsin Bilenlere selâm olsun***AĢkın odu ciğerimi Yaka geldi, yaka gider Garip baĢım bu sevdayıÇeke geldi, çeke giderKâr etti firak canıma ÂĢık oldum cânânıma AĢk. zincirin boynumaTaka geldi, taka giderBuradaki dost, Tanrıdır. TARĠKAT TÜRKÜLERĠ Sâdıklar durur sözüne Gayrı görünmez gözüne Bu gözlerim dost

yüzüne Baka geldi, baka giderBülbül eder âh-u figan Hasret ile yandı bu can Benim gönülcüğümey can Hakka geldi. Hakka giderArada olmasın nâĢi Onulmaz bağrımın baĢı Gözlerimin kanlı yaĢıAka geldi, aka giderMiskin YUNUS'un sözleri Efgan eder bülbülleri Dost bahçesiningülleri Koka geldi, koka gider***ġOL CENNETĠN IRMAKLARI VI ġol cennetin ırmakları Akar Allah deyü deyü ÇıkmıĢ Ġslâm

bülbülleri Öter Allah deyü deyüSalınır Tûbâ dalları Kuran okur hem dilleri Cennet bağınıngülleri Kokar Allah deyü deyü

Aydan arıdır yüzleri ġekerden tatlı sözleri Cennetteki hurikızları Gezer Allah deyü deyü Kimler yeyip kimler içer Hep melekler rahmet saçar idris Nebîhülle biçer Subhanallah deyü deyüYUNUS EMRE var yârına Koma bu günü yarına Yarın Hakkın divanınaVaram Allah deyü deyü*

**ÂLEMLERĠN SULTANI (Irak Ġlâhî) Âlemlerin sultanı Ġnayet eyle bize AĢkın zevkin Ģevkin verHidayet eyle bizeAzdı gitti yolumuz Tevhid etmez dilimiz Sana malûm halimiz Birhalet eyle bizeYolundan azmıĢlarız Tariki bozmuĢlarız Serseri gezmiĢlerizĠnayet eyle bize



481 TARĠKAT TÜRKÜLERĠ Akar gözümün yaĢı Onulmaz bağrım baĢı iki cihan güneĢi ġefaateyle bizeSeyyit Seyfi kulunu Zâr edici bülbülünü Yârin vaslın gülünü

Sehavet eyle bize** *EY HAK YOLUNUN DERVlġ'l (Nihavend Ġlâhi) Ey Hak yolunun derviĢi Gel yanalım senin ile Ey derd ehli olankiĢi Gel yanalım senin ile Dünya bir matem hanedir Mihnetten gayrı ya nedir Kasdı âkıbetcânedir Gel yanalım senin ile Yakup gibi ağlayalım Eyyup gibi inleyelim Her dem ciğerdağlayalım Gel yanalım senin ile Ağlayı gitti enbiya inleyi geldi evliya Biz de bu yolda HakkıyâGel yanalım senin ile * (Ġsmail Hakkı) f/31EVLERĠNĠN ÖNÜ 482 HACI BAYRAM VELĠ Noldu bu gönlüm, noldu bu gönlüm Derd-ü gamla doldu bu gönlümYandı bu gönlüm, yandı bu gönlüm Yanmada derman buldu bu gönlüm Yan ey gönül, yan yan ey gönül yan Yanmadan oldu derdine dermanPervane gibi, pervane gibi ġem'ine aĢkın yandı bu gönlüm Gerçi ki yandı, gerçeğe yandı Rengine aĢkın cümle boyandı Kendide buldu, kendi de buldu Matlabını hoĢ buldu bu gönlüm

Sevâd-ı azam, sevâd-ı azam1 Belki oluptur arĢ-ı muazzam2 Matlab-ıcânan, matlab-ı cânan3 Olsa acep mi Ģimdi bu gönlüm El fakru fahrî el fakru fahri4 Demedi mi ol âlemler fahri5 Fahrini fakrin, fahrini fakrin Mahv-u fenada buldu bu gönlümBAYRAM'ı imdi, BAYRAM'ı imdi Bayram edersin yâr ile Ģimdi Hamd-üsenâlar, hamd-ü senâlar Yâr ile bayram kıldı bu gönlüm ***(1) Sevad-ı â'zam: Mekke kenti, (2) ArĢ-ı muazzam: Doku zuncu kat gök, (3) Mat‟lab-ı canan: Sevgili (Tanrı) nin isteği, (4) Fakru fahri: Fakirlik övünciimdür. (5) Muhammed Peygamber.:

TARĠKAT TÜRKÜLERĠ ĠLÂHÎ Yâ Rabbi nurun hakkiçün Ayırma aĢkından beni Cennat-ı hûrunhakkiçün Ayırma aĢkından beni Ruh-i Resullah içün Sırrı Nebiyyuiiah içün Allah içün, billahiçün Ayırma aĢkından beni Âhım göke olsun direk Sen ol heman gönlüme tek Ne o gerek, ne bugerek Ayırma aĢkından beni Sermest olayım gezeyim Gönlümde nakĢın yazayım Cümle cihandanbezeyim Ayırma aĢkından beni Zâhitlere ver cenneti MüĢtakıdır anlar kati Ben isterim sen

hazreti Ayırma aĢkından beni Gözümdeki sensin gören Bu gönlümde sensin duran Sensin alan,sensin veren Ayırma aĢkından beni

MEVLÂ GÖRELĠM NEYLER (Nevruz Ġlâhi, Düyek) Hak Ģerleri hayr eyler Zannetme ki gayr eyler Ârif anı seyreylerMevlâ görelim neyler Neylerse güzel eyler



Kalbini ana berk eyle Takdirini derk eyle Tedbirini terk eyleMevlâ görelim neyler Neylerse güzel eylerBir Ģeyi murad etme Olursa inad etme Hak'dadır o, reddetme Mevlâ görelim neyler Neylerse güzel eylerDeme Ģu niçin Ģöyle Yerincedir ol öyle Bak, sonunu seyr eyle

Mevlâ görelim neyler Neylerse güzel eylerBil elsine-i halkı* Aklâmı Hak eyle Hakkı Öğren edeb-ü hulkuMevlâ görelim neyler Neylerse güzel eyler(Erzurumlu Ġbrahim Hakkı) (*) Elsine-ı haSc: Halkıa dilleri, istekleri.485 TARĠKAT TÜRKÜLERĠ HAKKA NĠYAZ EYLE (Neva Ġlâhi) Gaflette olan göniüm Gel Hakka niyaz eyle Hayrette kalan gönlümGel Hakka niyaz eyleBul Ģendeki mânâyı Gör âiem-i ra'nayı1 Ko ziynet-i dünyayı2 GelHakka niyaz eyleGel kulluğa bel bağla AĢk oduna can dağla Sen leyl-ü nehar ağla3 Gel Hakka niyaz eyleCisminde iken kudret Râm olmuĢ iken kuvvet ElvermiĢ iken fırsatGel Hakka niyaz eyleSen tûl-i emelden geç4 Bu sehv-ü zelelden geç5 Var Mahvî cedeldengeç6 Gel Hakka niyaz eyle***---------------

| (1) Âlem-i ra'na: Güzel âlem, dünya. (2) Ziynet i dünya:

Dün^ ya süsü istekleri. (3) Leyl-ü nehar: Gece gündüz. (4) Tûl-iemel: Hırs, tamah, tükenmez arza. (5) Sehv-ü zelel: YanlıĢlık veeksiklik. (6) Cedel: Sert tartıĢma, kavga.

YANDIM KÜL OLDUM(Puselik Ġlâhi, Düyek)Yandım kül oldum AĢk meydanında Kokar gül oldum AĢk meydanında Gül idim soldum Nur ile doldum Bilemezem noldum AĢk meydanında Hak aĢkı geldi Benliğim aldı Bir adım kaldı AĢk meydanında Ağlarım gülmem Gözlerim silmem Nolduğum bilmem AĢk meydanında Arayıp buldum Kudretle doldum

Ol dost ben oldum AĢk meydanında Ulular gitmiĢ Yolları açmıĢ Su gibi akmıĢ AĢk meydanında TARĠKAT TÜRKÜLERĠ Talib de hayranAĢk ile sûzan OlmuĢtur giryan AĢk meydanında ** neYOL SORARSANiptidadan yol sorarsan Yol, Muhammed Ali‟nindir YetmiĢ iki dilsararsan Dil, Muhammed Ali'nindirGece olur, gündüz olur Cümle âlem dümdüz olur Gökte kaç bin

yıldız olur Ay, Muhammed Ali'nindir Varma Yezid'in yanına Kokusu siner tenine Lânet Yezid'in huyunaCan, Muhammed Ali'nindirVarma Yezit meclisine Kulak verme hiç sesine Satır Yezitensesine Kılıç, Muhammed Ali'nindir ġah Hatayi, hasta inler Cümle âlem anı dinler Nur olmuĢ âlemedoğar Gün, Muhammed Ali'nindir



TURNALAR ALĠ'YĠ GÖRMEDĠNĠZ Mi Yemen ellerinden beri gelirken Turnalar Ali'yi görmediniz mi Yergök inileyip zârı kıIirken Turnalar Ali'yi görmediniz mi ġahım Hayber kalasını yıkarken Nice Yezit helâk oldu bakarken Muhammed Mirac'a ol dem çıkarken Turnalar Ali'yi görmediniz mi

Kim gördü deryada, balık izini Eğildi ol öptü kabrin tozunu iĢidin Ali'nin hop avazını Turnalar Ali'yi görmediniz mi Havanın yüzünde sema' tutarken Kevser Ģerbetinden içip kanarkenMuhammed'in gül reyhanın saçarken Turnalar Ali'yi görmediniz mi ġah Hatayi edermiĢ bir gedayı Dilim zikreyledi gani Mevlâyı Oniki imam nesli Abayı Turnalar Ali'yi görmediniz mi (Alevi Nefesi)* **

TARĠKAT TÜRKÜLERĠ Pir Sultan Abdal'dan NEFESLER

IGüzel âĢık çevrimizi Çekemezsin demedim mi Bu bir rızalokmasıdır Yiyemezsin demedim mi Yemeyenler kalır nâçar Gözlerinden kanlar saçar Bu bir demdirgelir geçer Duyamazsın demedim mi Çıkalım meydan yerine Gidelim Ali seyrine Can u baĢı Hak yolunaKoyamazsın demedim miPĠR SULTAN, Ali Ģahımız Hakka ulaĢır rahimiz On iki imampenâhımız Uyamazsın demedim mi IIġu karĢıki dağın karın gördün mü Eyyamını bulmuĢ eriyip gider

Akan sulardan ibret aldın rru Yüzünü yerlere sürüyüp gider Sürünün önünde giden avcılar Sıcak sıcak günde yakar güneĢlerEvvel zaman yemiĢ veren ağaçlar Onlar da kalmamıĢ, kuruyup gider Kadirsin Allah'ım sen de kadirsin Üstümüze dört direkli çadırsınÇağırdığımız yerde hazır nâzırsın Cümlemiz üstüne yürüyüp gider Bizim deryamız derindir boylanmaz Bin nasihat etsen biridinlenmez Gidi merkep hiç bir yere bağlanmaz BaĢında yularınsürüyüp giderPĠR SULTAN'ı m söyler sözü özünden ÂĢıksın sakınır iki gözündenOlur olmaz münkirlerin sözünden Eksilmez gönlümüz, kuruyup giderIIIDerdim çoktur hangisine yanayım Yine tazelendi yürek yarası Benbu derde kanda çare bulayım Meğer ġah elinden ola çaresi Türlü donlar geyer, gülden naziktir Bülbüle cevr etme, güleyazıktır Çok hasretlik çektim, bağrım eziktir Güle güle gelircanlar paresiTARĠKAT TÜRKÜLERĠ Gel benim uzun boylu serv çınarım Yüreğime bir od düĢtü yanarımKıblem sensin, yüzüm sana dönerim Mihrabımdır iki kaĢın arası Didâr ile muhabbete doyulmaz Muhabbetten kaçan âĢık sayılmazYezit üflemekle çırağlar sönmez TutuĢunca yanar aĢkın çırası PĠR SULTAN ım Abdal, yüksek uçarsın Selâmsız sabahsız gelir

geçersin ÂĢık, muhabbetten niçin kaçarsın Böyle midir yolumuzuntöresiIVSordum sarı çiğdeme Sen nerede kıĢlarsın Ne sorarsın hey derviĢYer altında kıĢlarım — Sordum sarı çiğdeme Yer altında ne yersin — Ne sorarsın hey derviĢ



— Kudret lokmasın yerim Sordum sarı çiğdeme Benzin neden sararmıĢ Ne sorarsın hey derviĢHak korkusun çekerim

— Sordum sarı çiğdeme Anan baban var mıdır

— Ne sorarsın hey derviĢ Anam yer, babam yağmur Sordum sarı çiğdeme Sende kardeĢlik var mı Ne sorarsın heyderviĢ Ben erlerle kardeĢim PĠR SULTAN'ım erlerle Yüzü dolu nurlarla Ak sakallı pirlerle Çiğdemde kardeĢlik vardır VBir nefescik söyleyeyim Dinlemezsen neyleyeyim AĢk deryasınboylayayım Ummana dalmağa geldim Ben Hak ile oldum aĢna Gönlümüzde yoktur nesne PervaneyimateĢine Oduna yanmağa geldim AĢk harmanında savruldum Hem elendim, hem yoğruldum Kazanagirdim kavruldum Meydana yetmeğe geldim TARĠKAT TÜRKÜLERĠ Ben Hakkın edna kuluyum Kem damarlardan beriyim Ayn-ı ceminbülbülüyüm Meydana ötmeğe geldim PĠR SULTAN'ım der, gözümde Hiç hata yoktur sözümde Eksiklikkendi özümde Dârına durmağa geldim VIUyur idik uyardılar Diriye saydılar bizi Koyun olduk ses anladıkSürüye saydılar bizi Sürülüp kasaba gittik Kanarayı mesken ettik Canı Hakka teslimettik Ölüye saydılar bizi Pir defterine yazıldık Hak divanına dizildik Bal olduk, Ģerbet

ezildik Doluya saydılar bizi Halimizi hâl eyledik Yolumuzu yol eyledik Her çiçekten baleyledik Arıya saydılar bizi

494 PĠR SULTAN'ım eydür, Ģunda Çok keramet var insanda 0 cihanda bucihanda Ali'ye saydılar bizi VIIġükür bizi bu meydana Getirenin demine Hû Ceset içinde bu canıBitirenin demine HûGüzeldir Ali'min sesi Silelim gönülden pası Aynı cemde bu nefesi

Okuyanın demine Hû Ġzleyim Ali izini Uyaralım can gözünüKırklar ile bir üzümü* Ġçirenin demine Hû PĠR SULTAN'ım bu ne demek Hiç cahile çekme emek Hazır piĢmiĢ hân u nemek Yedirenin demineHû

(*) Kırklar: Âlemi yöneten kırk kiĢi. Hazretl Ali‟den uyanaalar. Kırklar toplantısında bir üzüm tanesi sıkılmıĢ, hepsi içipger. çek sırrına ermiĢlerdir. Hazreti Muhammed de bunlararasındadır.

TARĠKAT TÜRKÜLERĠ VIIIBize mihman geldi, Ģad oldu gönlüm Mihman canlar, bize safageldiniz Kasavet kalmadı, bahar yaz oldu Mihman canlar bize safageldinizDua edin bize misafir gele Yavan, yahĢi yiyip yüzümüz güle Büyükküçük anı hep Hızır bile Mihman canlar bize safa geldiniz Misafir kapının iç kilididir Ev sahibi de anların kelbidir



Misafir mihmandır, mihman Ali'dir Mihman canlar bize safageldinizKahrettiği yere misafir gelmez ÇalıĢır çabalar ektiği bitmezSeğirtse de gitse menzile yetmez Mihman canlar bize safageldiniz

PĠR SULTAN ABDAL'ım kayda verile Misafir kısmetin getirir bileMisafir mihmandır, sen özün dile Mihman canlar bize safageldiniz*

(•) Alevîlerde konuklara çok saygı gösterilir, elden gelen herĠkram yapılır. Eski Türk geleneği Alevîlerde ibadet gibidir. PırSultan bu geleneği dile getirirken yeni yetmelere tarikatkuralım tiyor, bir yandan da konuklara saygısını bildiriyor.

ALĠ GÖRÜNDÜ GÖZÜME Aynayı tuttum yüzüme Ali göründü gözüme Nazar kıldım ben özümeAli göründü gözümeÂdem Baba Havva ile Hem "allemel esma" ile Çarhı felek sama' ileAli göründü gözümeHazreti Nuh Neciyullah Hem Ġbrahim Halilullah Sînâ'daki Kelimullah Ali göründü gözümeisayi Ruhullah odur Ġki âlemde Ģah odur Cümlemize penah odur Aligöründü gözümeAli evvel, Ali âhir Ali bâtın, Ali zâhir Ali tayyip, Ali tahirAli göründü gözümeAli candır, Ali cânan Ali dindir, Ali iman Ali râhim, Ali rahmanAli göründü gözüme497 TARĠKAT TÜRKÜLERĠ

Hilmi gadayi bir kemter Görür gözüm, dilim söyler Her nereyekılsam nazar Ali göründü gözüme ** *KĠME NE Ben melâmet hırkasını kendim geydim eğnime Aru namus ĢiĢesinitaĢa çaldım, kime ne Gâh çıkarım gök yüzüne, seyrederim âlemi Gâh inerim yer yüzüne,seyreder âlem beniGâh giderim medreseye, ders okurum Hak için Gâh giderimmeyhaneye, dem çekerim aĢk için

Sofular haram demiĢler aĢkımın Ģarabına Ben doldurur, beniçerim, günah benim, kime neSofular secde ederler mescidin mihrabına Benim, ol dost eĢiğidirsecdegâhım, kime ne Nesimi‟ye sordular kim, yârin ile hoĢ musun HoĢ olam, yaolmayayım, ol yâr benim, kime ne

GÜLDÜR GÜL (BektaĢi Nefesi) Bu gün ben pirime vardım Pirin cemali güldür gül OturmuĢ tahtmakamına Tahtı revanı güldür gül Gülden terazi tutarlar Gülü gül ile tartarlar Gül alırlar, gül

satarlar ÇarĢısı pazarı güldür gül Toprağı gül, taĢı gül Kurusu gül, yaĢı gül Has bahçenin içindeServ-i revanı güldür gül Gülden değirmeni döner Onun ile gül döverler Akar arkı, çarkıdöner Bendi, pınarı güldür gül Ak gül ile kırmızı gül Çift yetiĢmiĢ bir bahçede BakıĢırlar hârekarĢı Hârı gül, ezharı güldür gül Gel ha gel, Seyyit Nesimi



Hak nefesi güldür gül ġu öten garip bülbülün Derd-ü figanıgüldür gülTARĠKAT TÜRKÜLERĠ CANIM ERENLERE KURBAN (BektaĢi Alevi Nefesi) Canım enlere kurban Serim meydanda meydanda ikrarım ezelden

kadim Canım meydanda meydanda Yanarım, yoktur dumanım Gönlümde yoktur gümanım Al malım,bağıĢla canım Varım meydanda meydanda Kellem koltuğuma aldım Kan ettim kapına geldim Ettiğime piĢmanoldum Dâr'ım meydanda meydanda Münkir rakipten kaçın Müminim, hülle don biçin Ben bülbülüm birgül için Zânm meydanda meydandaGerçek olan olur ganî Ganî olan olur veli Nesmi'yem vüzün beni''Deıim meydanda meydanda

BEKTAġĠYĠZ Zahit, gel gör hallinizi Dinle hem akvalimizı Dostla yerizmalimizi BektaĢiyız, halis özüz Bize bu hal ezelidir Taptığımız put Ali'dir Pirimiz BektaĢ Veli'dır BektaĢiyiz, halis özüz Muhabbettir hep kârımız Böyle bulduk bu varımız Tâ ezelden ikrarımız BektaĢiyiz, halisözüzHak perestiz, gerçek eriz Âdeme biz baĢ eğeriz Birbirimizi pekseveriz BektaĢiyiz, halis özüz Meclisimiz gam kaçırır Mihneti baĢtan aĢırır Gam bizi görseĢaĢırır BektaĢiyiz, halis özüz Maksadımız zevk-u neĢ'e Bu hale cümle halk teĢne Gıllü gıĢtan

yok hiç nesne BektaĢiyiz. halis özüzTARĠKAT TÜRKÜLERĠ BĠR SEN ĠÇ EV SAKĠ (BektaĢi Alevi Nefesi) Himmet eyle bize sâk-i devran Bir sen iç ey sâki, bir banadoldur Böyledir usulü meclisin her an Bir sen iç ey sâki, birbana doldurCem olduk bir yerde cümle muhibban Ref' oldu hicaplar, kalmadıgüman Gönlümüz Ģad olsun, sürelim devran Bir sen iç ey sâki, birbana doldurAĢk olsun bu meydan içre geldinse Canın feda edip serdengeçtinse Ayin-i cem içre sâki oldunsa Bir sen iç ey sâki, bir

bana doldurMezhebim sorarsan derler Caferi Pirimiz Hünkâr'dır, hem de Rumeri Kevser Ģarabından doldur ey peri Bir sen iç ey sâki, birbana doldur! Geçti kamu korku, gelmez hiç uyku Mushaf-ı kübradır, âdemi okuDemden geri kalmaz, harabattır bu Bir sen iç ey sâki, bir banadoldur

ġAHIN DERGÂHI GÖRÜNÜR (BektaĢi Alevi Nefesi) Akdenizi seyredelim yalıdan Nasihati böyle aldım uludan Senin

âĢıkların çıkmaz yolundan Görünür imam evleri görünür Görünür ġahın dergâhı görünür Senin derviĢlerin geçmez tevbeden Sırtına geydiği hırka, abadanHer kaçan çağırsa imdat babadanGörünür imam evleri görünür Görünür ġahın dergâhı görünür Ali Dede söyler idi bu pendi Yüz yüze gelince Ali'dir kendiHorasan'da yatan Riza Efendi*Görünür imam evleri göıürıtir Görünüp ġahın dergâhı görünür



***Riza Efendi: Sekizinci tmam Riza.rAKĠKAT TÜRKÜLERĠ AMAN YA ALĠ (BektaĢi Nefesi)

Biz Elest bezminde demiĢiz beli Emr-ü ferman etti ol zat-ı celiEfkârımız olsun gündüz geceli Aman ya Muhammed, aman ya Ali On Ġki imamın kulu, kurbanı Fedadır yoluna baĢ ile canı ilielmeveddet Hakkın fermanı Aman ya Muhammed, aman ya Ali Ârif olan canlar nefsini bilir Varlığın terk eyler, hep Hakkıbulur Nur-i Muhammed'den didâr görünür Aman ya Muhammed, aman yaAliBilirsin ya Rabbi sırr-u iyanım Beyana eriĢmez cürm-ü isyanımGece gündüz budur vird-i zebanım Aman ya Muhammed, aman ya Ali Ġbrahim, Mevlâya olanlar hayran Hakikat Ģehrinde bulur arayanMuhammed yüzünden görünür cânan Aman ya Muhammed, aman ya Ali

SAFA GELDĠN ERENLER (Alevi Nefesi) Safa geldin, safa geldin erenler Muhabbet eyleyen cana aĢk olsunVücudunu bilen Allahın bilir Âdemin kalbinde raha aĢk olsun Cümlenin maksudu âdemde mevcut Anınçün kıldılar melekler sücutAllah bir, Muhammed, Ali'dir mescut Evvel ezel kıblegâha aĢkolsunBai Bismillahtır, noktadır kadim. HaĢan Errahmandır, Hüseyin Errahîm Vallahi Ali'dir her Ģeye kaimVechinde bedrolan mâha aĢk olsun Denir Ehli Beyti sevene Nâci Âdemde iyandır Allahın veçhiMuhammed geydiği hırkayı, tacı Sefil Abdal geydi. ġaha aĢk olsun

***SULTANIM ALI (Alevi Nefesi) Medet senden medet Sultanım Ali Dertliyim, derdime dermanım AliHer dem gönlüm içre mihmanım Ali Gülüm, gülüstanım, seyranım Ali 505 TARĠKAT TÜRKÜLERĠ Aman erenlerim amana geldim Ġsmail oluban kurbana geldim Her neemr olursa fermana geldim Gülüm, gülüstanım, seyranım Ali On iki imamın ol Ģahı sensin Muhammed Ali'nin hemrahı sensinBunca düĢkünlerin penahı sensin Gülüm, gülüstanım, seyranım Ali

Göster cemalini, eyleme nihan Yakıyor derunum ateĢ-i hicranPervaneyim, dostlar Ģem'ine hayran Gülüm, gülüstanım, seyranımAliikrar eyledim ben, inkâra gelmem Ağlayu ağlayu yaĢımı silmemDivane mi oldum, kendimi bilmem Gülüm, gülüstanım, seyranım Ali Ey canımın canı, güzel cânanım Kapına gelmeye yoktur dermanımBaĢım üzre tacım, din-ü imanım Gülüm, gülüstanım, seyranım Ali DerviĢ Tevfik, kendin üryan eyleme Yıkıp mahzun gönlün viraneyleme Erenlere karĢı isyan eyleme Gülüm, gülüstanım, seyranımAli*

**EVLERĠNĠN ONIJ AġK OLSUN MEYDAN GÖRENE AĢk olsun meydan görene Doğru yoluna gidene Aferin Hakkı hakbilip Hal geyip gönül güdeneAĢk Ali'm hü hü hü ġah'n Hü gerçek erenler demineKâfü nûndan kün fekân Emrine râm oldu cihan Teslim rahat olduheman Hem yedip hem yedene



(kavuĢtak....) Doğru yörü, doğru bak Doğru gidene zeval yok Rahm-eder, yargılarHak Hak için kulluk edene(kavuĢtak....) Gönlünü yüksekten indir Ar etme, alçağa kondur Aç doyur, susuz

kandır Ġbâda borcun ödene (kavuĢtak....)

TARĠKAT TÜRKÜLERĠ

Besleme azap atını Çekersin zulumatını Tepele nefsin itini Zarargelmesin bedene(kavuĢtak....) Muhiddin Abdal aĢk olsun Sırrımız eller duymasın YemiĢim nâdanyemesin ġayet yeyüben dadana (kavuĢtak....) * * *NE FAYDAġaĢkın gezme gafil, bir gün ölürsün Dünya fermanında olsa nefayda* Söylemez dillerin, dilsiz kalırsın Bülbül gibi dilin olsane fayda

Söylersin de sen sözünden ĢaĢmazsın Haramını helâlını seçmezsinTükenir kepeğin, su da içmezsin Akar çaylar senin olsa ne fayda Sen söylersin, söz içinde sözün var ġöhretin var, kelâmın var,nazın var ġu dünyada üç beĢ arĢın bezin var Karun gibi malınolsa ne fayda



ĠPĠMĠ



ESNAF TÜRKÜLERĠ



ESNAF TÜRKÜLERĠ Eu çeĢit türküler az olmakla birlikte çuk yaygın olanları da

vardır. Bunlar bir meslek ve iĢ alanını söz konusu etmeklebirlikte o iĢ alanının sahipleri tarafından söylenmeleri her

zaman gerekmez.Kimi zaman iĢin kendi özelliklerini bildirirler. Kimi zaman dayalnız adının anılmasıyle yetinilir.

Çobanlık, çiftçilik gibi köy hayatı dıĢında ka lanlar kasabave kent hayatı ile ilgilidir. Ve daha çok da orta çağın devamıolan zanaat ve iĢlerin kalıntıları olarak gelen türkülerdir. Bugün değiĢen iĢ hayatı dolayısıyle birçoğu unutulmuĢtur.

Esnaf ve zanaatla ilgili konular geçen yüzyıllarda saz



Ģairlerinin de ilgisini çekmiĢtir. Uzun Ģiirler olan bu “esnafdestanları” oldukça çoktur. Ozan bu destanlarda her esnafı, iĢiayrı ayrı ele alarak özelliklerini söz konusu eder.

Kimi destanlarda ozan kendisi her zanaata girer, hiç birindedikiĢ tutturamaz, en sonunda yine ozanlık iĢine döner. Bunlar

daha çok güldürülü uzun Ģiirlerdir. Yapı bakımından türkü olmadıkları ve özel ezgileri debulunmadığı için kitaba bunlardan örnek verilmemiĢtir.

512 NALBANDIMSivas Nalbandım, hele hele Nalbandım Nalbandım, saramadım aldandımNalbandım, cahil idim aldandım Kalenin altı düzdür Nalbanda mektup yazdır Nalbandım, hele hele Nalbandım Nalbandım, saramadım aldandımNalbandım, cahil idim aldandım Kaleden indim düze Su bağladım nergize Nalbandım, hele hele Nalbandım Nalbandım, saramadım aldandımNalbandım, cahil idim aldandım ** *ÇEK DEVECĠ Çek deveci, develerin sulansın Sulansın da dört bir yanıbulansın Herkes sevdiğini alsın dolansın Çek deveci develerin harıma Yük vurmuĢlar üç yaĢında torumaHasret kodu kader beni yârimeSuya düĢtü tabancamın Ģeridi Yüreğ/mde yağ kalmadı eridi

Sevdiceğim Ģu yerlerde bir idi 513 ESNAF TÜRKÜLERĠ Çek deveci develerin yokuĢa Gül memeler birbirine tokuĢa Delioldum o Ģendeki bakıĢa Çek deveci develerin Lemse'ye TaramıĢ saçların dökmüĢ enseye Yârseverim, zararım yok kimseye ** *BOSTANCI TÜRKÜSÜtstanbul

Ey bostancı bir bostan ver Hastam var aman aman Hastam da değil,Adalar'da Modalar'da dostum var Üç düĢmanı aman da Öldürmeyekasdım var aman aman Bağdat, Basra çöllerinde $an verir gezer Yaftası boynundaSallanır gezer Ey bahçevan, bağın bahçen var mıdır Bahçendeki ayva mıdır, narmıdır Bu güzellik aman da Süblâlende var mıdır aman aman Bağdat, Basra çöllerinde ġan verir gezer Yaftası boynundaSallanır gezer *

**f/33 EVLERĠNĠN ÖNU



HELVACIÇadır altı minare El ettim nazlı yâre Anan gurban ben gurban da Setire pantolonlu yâreHelvacı helva Kendir tohumlu helva ġeker tohumlu helva

Altunsun akçalarda Çiçeksin bakçalarda Tenin yerde çürüsün deUrban da bohçalardaHelvacı helva Kendir tohumlu helva ġeker lokumlu helvaSöğütte ot bitmez mi Çağırsalar gitmez mi Ah o senin elinden deÇektiklerim yetmez miHelvacı helva Kendir tohumlu helva ġeker lokumlu helva

~ ESN A.F TÜRKÜLERĠ Helvacı helva Kendir tohumlu helva ġeker lokumlu helva ***

BOYACI TÜRKÜSÜDerleyen S. Yaver Ataman ÇarĢıdan aldım pirinci Edirne'nin boyacıları birinci Aman da boyacı boyacı Cilâna vurgunum boyacı Fırçana vurgunumboyacı Boyacının elleri boyalı Benirn yârim boyacı olmalı Aman da boyacı boyacı Cilâna vurgunum boyacı Fırçana vurgunumboyacı



Boyacının alları alları Parıldıyor aynası aynası Aman da boyacı boyacı Cilâna vurgunum boyacı Fırçana vurgunumboyacı Boyacının boyası boyası Parıldıyor aynası aynası Aman aman yorgunum boyacı Cüâna vurgunum boyacı Fırçana da

vurgunum boyacı ***

ARABACI TÜRKÜSÜ İstanbul Arabacı arabacı iĢte sana ben kiracı Arabacı da arabanı çeek — Nereye? — Kâhtane'yeArabacı arabanı süür — Nereye? — Beyoğlu'na Haydindi paldır küldür yallah yallah Haydindi tıngır mıngıryallah yallahArabaya biz binelim Beyoğlu'na sür gidelim Arabacı da arabanıçeek.♦ **ODUNCULAROduncular dağdan odun indirir Gözüm yaĢı değirmenler döndürür Budert beni eyi etmez öldürürÖtme bülbül, kabirlerin taĢında Hem ayrılık hem sevda varbaĢımda

518 Turhan Sözken** * * * ESNAF TÜRKÜLERĠ LEBLEBlC, TÜRKÜSÜLeblebi goydum tasa giz annem Doldurdum basa basa giz annemBenim yârim çok güzel giz annem Azıcık boyu gıssa giz annem Hop ninayi ninayi giz anneno Gel oynayı oynayı giz annem Elmayı yüke gorlar giz annem Ağzını dike gorlar giz annem Senielimden alırlar giz annem Boynumu büke gorlar giz annem

Hop ninayi ninayi giz annem Gel oynayı oynayı giz annem ***DEMĠRCĠLER Demirciler demir döver tunç olur Sevip sevip ayrılması güç olurSen gidersen benim halim nic'olurAh, Hanifem, imdat senin elinden imdat değil, kız senin o gülyanağdan Demirciler demir döver tavında Öpülmenin, sevilmenin çağında l'JVLERĠNĠN ÖNÜ KASAP TÜRKÜSÜ

Kasabımın koyunları Çoktur bana oyunları Aman kasap Canım gülüm kasap Gel bizim dama Görelim hesap Entarisi mor sırmadan Aç kapıyı cam kırmadan Aman kasap Canım

gülüm kasap Gel bizim dama Görelim hesapKasabımın altın diĢi Yaktı beni bir gülüĢü Aman kasap Canım gülüm kasap Gel bizim dama Görelim hesap Entarisi ala benziyor ġeftalisi bala benziyor Aman kasap Canım gülüm kasap Gel bizim dama Görelim hesap



* ** 519 ESNAF TÜRKÜLERĠ Sandıklı İstanbul

KAHVECĠ Mehmet Bozkurt Sür kahveci, kahvelerin demlensin Ben gidiyom, gâvur köyüdinlensin Ben ölürsem yârenlerim eğlensin Dumanım dağlara ağıyor benim Sevdiğim ellere kalıyor benimSür kahveci, kahvelerin köĢk olsun Ben gidiyom, ak bağrıma taĢkonsun Saramadım, saranlara aĢk olsun Dumanım dağlara ağıyor benim Sevdiğim ellere kalıyor benim * **ARABAMIN ATLARIDerleyen S Yaver Ataman Arabamın atları deh deh deh aman da Boyalı kanatları deh dehaman da Aslan Mahmud'um gelArabamın ispiti deh deh deh aman dj DolaĢalım Kepsi'ti gel gelAman da aslan Mahmud'um gel* **

DEMĠRCĠ TÜRKÜSÜ Bir kiĢi —

Demirciler demürü neyile döverler Çok kiĢi —

ġöyle döverler, böyle döverler Bir kiĢi — ġöyüle mi, böyüle mi Ģöyüle Çok kiĢi — Var yâre söyle

KALAYCI TÜRKÜSÜBir kiĢi —

Kalaycılar kalayı neyile kalaylar Çok kiĢi — ġöyüle kalaylar, böyüle kalaylar Bir kiĢi — ġöyüle mi, böyüle böyüle mi Ģöyüle

SOBACI TÜRKÜSÜBir kiĢi —

Sobacılar sobayı neyile boyarlar Çok kiĢi —

ġöyüle boyarlar, böyüle boyarlar Bir kiĢi — ġöyüle mi, böyüle böyüle mi Ģöyüle 521 ESNAF TÜRKÜLERĠ Eskişehir KAHVECĠLER Ayşe Yürekli Kahveciler kahve döverYeni Mehmed Ağa aklının ĢaĢırır Aralıkta boĢ kese düĢürür ġanlıdır o, namlıdır o Oynar gelin Ģıngır mıngır Tellidir o,

tellidir oKahveciler kahve piĢirir Yeni Mehmed Ağa kendini över AralıktaboĢ kese örer ġanlıdır o, namlıdır o Oynar gelin Ģıngır mıngır Tellidir o,tellidir oNalcı Baba atını da nallar Yeni Mehmed Ağa kürkünü sallarAralıkta boĢ kese yollar ġanlıdır o. namlıdn o Oynar gelin Ģıngır mır^n TeMidiı o.



tellidir o♦ b'VLI’jRĠNĠN ONU Ordu OY GEMĠCĠ

M nhsitı

Oy gemici gemici de Nerden aldın pirinci Benim sevdiğim güzel deġu Ordu'da birinci Yumak yumak ipliğim Nerde kaldın kekliğim de Yetmez mibeklediğim Gemi geliyor gemi de Vona burnundan beri Ben yârimden ayrıldımda Yıl oldu görmeyeli Yumak yumak ipliğim Nerde kaldın kekliğim de Yetmez mibeklediğim Oy pınar, kara pınar da Hep kuĢlar ona konar Yârimden ayrıdüĢtüm de Yanar yüreğim yanar Yumak yumak ipliğim Nerde kaldın kekliğim de Yetmez mibeklediğim **523 ESNAF TÜRKÜLERĠ ODUNCU TÜRKÜSÜİstanbul Derleyen S. Yaver Ataman Oduncular kısa keser odunu vay vay Aynalı canfes sıkmıĢ incedebudunu Cahil idim bilmem yârin kadrini vay vayUfak ufak atsana YavaĢ yavaĢ kalksana ġalın malın düĢersebelinden Hiddetlenme lüver müver Fırlar da elinden

Vardım baktım, uzun uzun bahçalar vay vay Yâr oturmuĢ elbesini bohçalar Benim sana harcadığım akçalar vay vay Ufak ufak atsana YavaĢ yavaĢ kalksana ġalın malın düĢerdebelinden Hiddetlenme lüver müver Fırlar da elinden ***KEÇECĠ TÜRKÜSÜ İstanbul Derleyen 8. Yaver Ataman Cevizin etekleri Sallan da gel sen heri Aramız ırak düĢtü /

Mektubu kesme bari

524 Keçeyi de nasıl deperler ġöyle de böyle deperler Güzeli de nasılseverler ġöyle de böyle severler Çirkini nasıl döverler ġöyle deböyle döverlerÇubuk geldi gazele Cjıvarayı tezele Çirkini evde bırak ġimdi derağbet gözele ince bel ipek kuĢak Gel seninen kavuĢak Aramız derya deniz .Mektubunan konuĢak Kaya dibi örümcek Aklım çıktı görüncek Nolur bi yol öpüncek

Toprak gömer ölüncekKeçeyi de(kavuĢtak) Keçeyi de(kavuĢtak) Keçeyi de(kavuĢtak) *



* *525 ESNAF TÜRKÜLERĠ Nevtehir bMM

AVCIYIM BENGündüz Haramyemez Avcıyım ben Ģu dağları aĢmadım Sevdim seni yâr, ardına düĢmedimKorkma güzel bu sevdadan geçmedimAtmam güzel atmam seni, el misin ġu dağlarda sümbül müsün, gülmüsünġu dağların avcısı var, avı var Yâr bağında ayvası var, narı varGel sevdiğim, hep ellerin yâri var Atmam güzel atmam seni, el misin ġu dağlarda sümbül müsün, gülmüsün***GEMĠCĠ BALIKÇI TÜRKÜSÜ Derleyen SYaver Ataman SHeyamol deyin kardaçlar

Heyamol heyamol Üstümüzde Mevlâm hazır Heyamol heyamol Altımızda eski hasır Heyamol heyamol Hadi Ali Kaptan Takkesi ottanHeyamol heyamol

* * *

528 HAMAMCI TÜRKÜSÜ — Hey hamamcı bu hamama Güzellerden kim gelir — Ne bileyim beyefendi Günde yüz bin can gelirHadi leyli leyli leyiâm da gel gelGel yavaĢ yavaĢ, köĢeyi dolaĢ Küçücük saraç, yanıma yanaĢ Amman amman amman ey eyinsafsız yâr, hayırsız yâr, arsız yâr Allan da gel gel, sallanda gelAl hançeri sok kalbime Gör içerde neler var Allan da gel, pullanda gel

Piteriç. Köleriç, Nörgâh hep yansın1

Allan da gel gel, sallan dagelKaynanandan yalan dolan uydur da gel Allan da gel gel, sallan dagel ** «(1) Erzincan çevresinde üç köy adıdır. 1‘iSNAF TÜRKÜLERĠ DEĞĠRMENCĠ ĠLE KADIN Derleyen »SYaver AtaAman değirmenci, canım değirmenci Al yanak senin olsun Öğüdüver

çavdarımı, buğoöyımı Olmaz, hanımım olmaz, oluklar dolmaz Ustam ona razı olmazÖğüdemem çavdarını, buğdayını Aman değirmenci, canım değirmenci Bal dudak senin olsun Öğüdüverçavdarımı, buğdayımı Olmaz, hanımım olmaz, oluklar dolmaz Ustam ona razı olmazÖğüdemem çavdarını, buğdayını Aman değirmenci, canım değirmenci Her yanım senin olsun Öğüdüver



çavdarımı, buğdayımı Olur, hanımım olur, oluklar dolur Ustam ona razı olur. Öğüdürüm çavdarını, buğdayını

523DEĞĠRMENCĠ TÜRKÜSÜ İstanbul

Derleyen S■ Yaver Atama» Değirmende döner taĢım Sevda değil bu, bir hıĢım Uy amman amman, uy amman, uy amman heyDeğirmenden fener aldım (Ah) ben yâre neler aldım Uy amman Değirmenin bendi miyim (Ah) ben o yârin dengi miyim Uy amman Değirmenci döner taĢı (Ah) revan oldu gözüm yaĢı Uy amman Dili bülbül, diĢi de inci (Ah) geyinmiĢ allı turuncu Uy amman................***TERZĠ TÜRKÜSÜ İstanbul Derleyen B■ Yaver Atamam Feracemin al yakası aman Terziler vurdu makası Gidi eli kırılasıaman Al feracem, mor feracem Yakamdan düĢtü feracem

529 İstanbul ESNAF TÜRKÜLERĠ Feracemi al isterim aman Ortasında dal isterim Bir cilveli yâristerim amanAl feracem, mor feracem Yakamdan düĢtü feracem *t* BERBER TÜRKÜSÜDerleyen Yaver Ataman Ocak baĢında kaldım Ġnce fikire daldım Her kapı kakılıĢda Berbergeliyor sandım Ah ah, a berber, oğlan oğlan Boynuma aoian Ocak baĢı mermeri Ben severim berberi TıraĢ eder beyleri Miskokuyor elleriAh ah. a berber, oğlan oğlan Boynuma doian f/34

GEMĠDEYĠM GEMıDE Gemideyim gemide Ayağım yemenide Sür gemici gemiyi NiĢanlım vargemideHaydi basın gidelim Yâr nasıl edelim Geminin baĢındayım On sekiz yaĢındayım On iki yaĢtan beri ġukızın peĢindeyim Yâr nasıl edelim Haydi basın gidelim



Gemi gelir yanaĢır içi dolu çamaĢrr Yâr kapıdan girince Bakangözler kamaĢır Haydi basın gidelim Yâr nasıl edelim 531 ESNAF TÜRKÜLERĠ

BAHÇEVAN TÜRKÜSÜA bahçevan, senin bahçen var mıdır içindeki turunç mudur, narmıdır Hey bahçevan, ben bahçeyi bellerim Bellerim de hem gönlümüeğlerim Almanın dalma bak Dön de bir alına bak ***BERBER TÜRKÜSÜÜrgüp Berber, usturanın ucu mercandan Bâde alır, bâde verir fincandanGetir berber, getir, aynanı getir Al yanak üstüne al beni yatır Aman aman berberim aman TıraĢ eder ellerim aman Berber, hiç durmasam, baksam aynana Of aynana, cihan güzeliolsan Almam elime.* * M

HARMAN YERĠ Harman yeri sürseler Yerine gül dikseler Bahtlı kız baĢına Gör, felek bana neyledi Ah, yârimden eyiedı Esmer, kadan benalamSevdiğimi verseler Esmer kadan ben alam

***ALĠ'M ORAK BĠÇĠYOR Alim gitme pazara Uğratırlar nazara Alim öldü diyenler Kendigirsin mezaraAlim orak biçiyor Suyu nerden içiyor Ġkindinin güneĢi Morfesinden geçiyor Vay Alim vay.533 ESNAF TÜRKÜLERĠ Siğde EKĠN EKTĠM ÇÖLLERE

Ahmet Hulusi Ekin ekdim çöllere Yoldurmadım ellere On beĢinde yâr sevdimOndan düĢtüm dillereAslan yârim yürü yürüDamdan dama sekmeli Karabiber ekmeli Bacın inek sağarken Çekipçekip öpmeliEkin ekdim gül bitti Dalında bülbül öttü Ötme garip bülbülümYârim elimden gittiDamdan dama aĢalım Çifte, camus koĢalım Yârim askere gitti...yürü Kiminle konuĢalım Aslan yârim yürü yürü

Dağda davar güderim Eve habar ederim Emmim kızı vermezse BaĢımalıp giderim Ekin ekdim bir kucak Derdin, beni alacak ikimizin sevdasıKıyamete kalacak ***

YONCA



Ur fa Evlerinin önü yonca Yonca kalkar yar boyunca Anası kızındangonca.Evlerinin önü çiftlik Çiftlikte bükerler iplik Anası kızındankeklik

Evlerinin önü nane Ben kül oldum yane yaneEvlerinin önü mantar Günden güne derdim artarEvlerinin önü kaya Kayadan bakarlar aya Anası kızından maya $ EKĠN TÜRKÜSÜMuğla Ekinler ekilirken Dibinden dökülürken Kız saçından üç tel verKefenim dikilirken Ekinler çorak oldu Yakınlar ırak oldu Yârim gitti gelmediKalbime merak olduLSNAF TÜRKÜLERĠ Dereler akmaz oldu Vâr yüzüme bakmaz oldu Yolladığı karanfiller Burnuma kokmaz oldu***ÇAYIR ĠNCE (Çiftçi Türküsü) Çayır ince biçemedim Soğuk sular içemedim Bana yârdan geçdiyorlar Yâr tatlıdır, geçemedim Elinizden, elinizden Bir kurtulsam dilinizden YeĢil baĢlı ördekolsam Sular içmem gölünüzdenAman ben yandım Gülüm ben yendim Ellerin köyünde Oturdum kaldım Aman ben yandım Gülüm ben yandım Meram bağında Oturdum kaldım

SAATÇĠ TÜRKÜSÜ

Altın kösteğim Ģak Ģak Darıldınsa barıĢak Aramızda deniz varMektup ile konuĢak Tokad'ın yazıları Donattım kuzuları Mevlâm alnıma yazdın Buçirkin yazıları



Kamam ucu mercana Neren ağrıyor cana 0 ağrıyan yerine Dünya malıharcanaAk koyun kuzusuna Can kaynar bazısına Ne diyerek ağlayım Alnımınyazısına 537 ESNAF TÜRKÜLERĠ abzon GEMĠCĠ TÜRKÜLERĠNDEN Ben nasıl çıkacağım Geminin direğine Mevlâm sabırlar versinValdem yüreğine Derede bir gül bitti Tuna yolunu tuttu O' benim garip valdemNasıl beni unuttu Trabzon'dur ilimiz Akça görmez elimiz Bu ylı hamsi çıkmazsa Neyevarır halimiz1



Hamsi koydum tavaya BaĢladı oynamaya Geldim bakdım hamsi yokBaĢladım ağlamaya ***

(1) Bu dörtlük Evliya Çelebi Seyahatnamesinde vardır. (Yeni

baskı, cilt 3, s. 94). Uzun yaĢayan türkülere örnektir. En az300-400 yıldır halk arasında sürüp gelmekte olduğu anlaĢılıyor.

OĞLAN GĠDER ODUNA Oğlan gider oduna Halil derler adına Yenice bir yâr sevdimHüseyin derler adına Karanfil bir renk olur AĢka düĢen denk olur Umarım baĢına geleGöresin ne renk olur



Türk ulusunun oyunlarının (dansları) çok zengin ve eski birgeçmiĢi vardır.

Türk Dünyası‟nın oyunları bilimsel olarak toplanmıĢ,yayınlanmıĢ olmadığından Anadolu dıĢında kalan oyunlarımızı iyibilemiyoruz.

Anadolu oyunları ise bir yüzyıla yakın süreden bu yana oldukçaaraĢtırılmıĢ, incelenmiĢ, canlandırılmıĢtır. Uzmanlarınbildirdiklerine göre, iki binden çok oyun olduğu sanılmaktadır.Bunlardan ancak bin kadarı adlarıyla bilindiği gibi çoğu dayaĢamakta, oynanmaktadır.

Oyunlarımızın önemli bir bölümü de, pek eski çağlarınkalıntısı olarak günümüze dek gelmiĢ bulunmaktadır. Eski Türkdini olan ġamanizmin törenleri Ġslâmlıktan sonra bir gelenekolarak yaĢamıĢ, dinsel yönünü yitirmiĢtir. Örneğin çok sevilen



bir oyun olan “Çayda Çıra”, geceleyin Orman Tanrısına karĢıyapılan dinsel tören, bu niteliğini yitirmiĢ olarak günümüze dekgelmiĢtir. Dinsel nitelik dıĢında çeĢüti uygarlıkların daizlerini taĢıyan oyunlar vardır.

Bunların dıĢında mevsimlik oyunlar olduğu gibi, yaĢantının

çeĢitli bölümleri üzerine meydana gelmiĢ oyunlarımız da azdeğüdir. Kabaca bir ayrım yaparsak, yurdumuzun oyunlarını Ģöyle

sıralayabüiriz. 1) Zeybek Bölgesi (Ege, Batı Anadolu),

542 2) Koron Bölgesi (Doğu Karadeniz) 3) Halay Bölgesi (Ġç Anadolu) 4) Bar Bölgesi (Doğu Anadolu ) 5) Hora ve Sirto Bölgesi (Trakya)Bunlardan ayrı olarak yine ġamanlığın izlerini

koruyan Alevî Tarikatinin “Zamah” ya da "ġamalı” denilenoyunları vardır. Eskiden titizlikle gizlenen bu oyunlar.Cumhuriyet kanunlarının verdiği özgürlük sayesinde artık suyüzüne çıkmıĢtır. Bu “Zamah”lar nitelikleri bakımından endikkate değer oyunlarımızdır.

Burada konu türküler olduğu için, oyunlar üzerine daha çokbilgi verilemeyecektir. Ġsteyenler oyunlar için doyurucu bilgiyiĢu kitaplardan elde edebilirler:

1) Metin And, Türk Köylü Do usları, izlem Ya vınlan. Ġstanbul1964.

2) ġerif Baykurt, Türk Halk Oyunları, Halkevleri Genel Merkezi

Yayınları, Ankara 1965. Oyun Müziği Oyun havalarının öteki türkülerden konu ve bi çim bakımından

bir ayrılığı yoktur .Ezgi (beste) yönünden uzun havalar oyuna uy maz. Bunun için

oyun havaları her zaman “Kırık Hava” ile oynanır. Oyunhavalarının genellikle oy nak, hareketli olmasından dolayı “AğırHavalar” da Oyun havalarına girmez.

Ezgileri oyun hareketlerine uygun türküler yalnızsöylenebileceği gibi, oyun ve müzik eĢliğinde de söylenirler.Kimi oyunlar da vardır ki, ezgisi vardır, sözü yoktur.

543 OYUN HAVALARI Bölgelerin özel sazlarıyla oynanan oyunlar dıĢında genellikle

davul-zurna önde gelen oyun çalgısıdır. Oyunlar tek, çift, çokluk oynandığı gibi, yalnız kadın, yalnız

erkek, kimi oyunlar da kadın-erkek karıĢık oynanır. KarĢılıklı ve kadın erkek birlikte oynanırke.ı türküler çok

sesli durumuna geçmiĢ olurlar. Böylece tek sesinbiteviyeliğinden sıyrılan halk müziğimiz baĢka bir renk alır.Halk müziğimizin bu yönü incelenme beklemektedir.

Oyun havalarından seçtiklerimiz ancak sınırlı sayıda

örneklerdir. Seçim yaparken çeĢitli bölgelerin oyunlarınıgözönünde tuttuk. Biteviyelikten kurtulmak için de aynınitelikte olanları bir araya getirmedik, karıĢık bıraktık.Kimileri için de kısa bilgiler vermeyi uygun bulduk. Butürkülerden kimi pek yaygın olup, kimi dar bir bölgenin pektanınmayan türküleridir. ***



SĠNANOĞLU ZEYBEĞĠ FhnaU Nadir Özgüven AkçeĢmeden sular içtim kanmadım hey

Sekiz de dokuz yerimden kurĢun da yedim ölmedim hey

Sinanoğlu inip gelir iniĢten Her yanları gözükmüyor gümüĢten hey Sinanoğlu kale yapar taĢ ilen of Gözlerim doldu kanlı yaĢ ilen of *«t*Silifke

HER YANI ELMAS (Zeybek)Her yanı, her yanı elmas parçası Al etekçek geyer Urum yosması1 Bir ben değil, cümle âlem aĢnası Öyle bir yâr ki sevsem dedarılır Gerdanına mavi boncuk takayım Sen salın da ben boyuna bakayımSenin için çok beyitler yakayım2 Öyle bir yâr ki sevsem dedarılır frastnmonu



Silifke OYUN HAVALARI SEPETÇĠOĞLU Yaslan Sepetçioğlu yaslan Lâleli çimenli dağlara yaslan Analardoğurmaz sen gibi aslan Yassıl dağlar yassıI arslan geliyor Sepetçioğlu bir ananın kuzusu Hiç gitmiyor kollarımın sızısı Böyle imiĢ alnımızın yazısı Yassıl dağlar yassıl Osman Efem geliyor

Kalk gidelim kıĢla önüne aĢağı SalıvermiĢ ince belden kuĢağıYaman olur Kastamonu uĢağı Yassıl dağlar yassıl arslan geliyor. PORTAKAL ZEYBEĞĠ Derleyen Cavit Erden Portakalım tekerlendi Tek tek sıra Ģekerlendi Benim yârimsiperlendi Gel benim zülfü siyahım Portakalı soyamadım Yemesine doyamadım Küçücükten bir yâr sevdimCilvesine doyamadım f/35Konya

543 Portakalım sarı saza indi gitti toza toza Benim gönlüm küçükkıza Gel benim zülfü siyahım * ALĠ EFEYĠ VURDULAR Mustafa Yi!diz Ali Efeyi bir kayada vurdular Vurdular da al kanlara koydularAman AyĢem, mor meneĢke aman Kaldır mendilini sallama



Ben yolcuyum aman Ben askerim aman Bana gönül bağlama Ali Efe çifte sarar kuĢağı SalıvermiĢ mor tokalı saçağı BiriAydın, biri Konya uĢağı Ben yolcuyum aman Ben askerim aman Bana gönül bağlama *

UYUN HAVALARI ÇAYA VARDIM (Zeybek)D( ile yen Cav il Erden Çaya vardım, çay geçilmez Nazlı yârdân vazgeçilmez Yâr seni sevsem olmaz mı Yâr seni öpsem olmaz mı Çaya vardım, çay bulanık Eve vardım, yâr uyanık Yâr seni sevsem olmaz mı Yâr seni öpsem olmaz mı ** *ZEYTĠN DAĞLARI Derleı/sn Cavit Erden Zeytin dağlarında tabakam kaldı Dört yanıma baktım, karakollaraldı Ali'm kırk kiĢiden bir haber aldı Uyan Ali'm uyan, uyanamaz oldun Keskin kamalara dayanamaz oldunOdalar yaptırdım, bir uçtan bir uca içinde yatmadım üç gün, üçgeceUyan Ali'm uyan, uyanamaz oldun Keskin kamalara dayanamaz oldun* * *

ĠSPARTA'DAN ÇIKTIM

548

A udin İbrahim Çilingir Ispartadan çıktım BaĢım selâmet Çivril köprüsüne gelince Koptukıyamet Çoluğum da çocuğum da Demir Efem, sana emanet; Güpe gündüz

artıyor benim kaderim Ağlama anam dalburuĢ kuĢak CandarmalarısüngülüAbalımın cepkeni safi sırma ilikli Abalımı vuranlar on iki deGirit'li Abalım Abalım baĢı aman belâlım Abalım Abalım gözlerielâlım Yandım da efeler yandım Abalı da zeybeğe Yandım da doslar yandımAbalı da zeybeğe Ispartadan çiKtım DalburuĢ kuĢaklı Ülfet Beyin candarmaları Süngülü, bıçaklı ABALIMIN CEPKENĠ (Zeybek) A'asilli

Nazmi İl yat



549 OYUN HAVALARI BeĢ parmak dağından gece (aman)ben geçtim Anadan, babadan,yârdan (aman) vazgeçtimYandım da efeler yandım Abalı da zeybeğe Yandım da dostlaryandım Abalı da zeybeğe ***EFELER1 Şebinkarahisar Efeler efeler, yüksek efeier Orda yağmur yağar, burda sepelerSandıkta çürümüĢ elmas küpeier. Eller kınalı Kollar sıvalı Sandım yosmam geliyor. Efelerden bir su içtim kanmadım Elli dirhem kurĢun yedim ölmedimKardaĢ bana düĢman olmuĢ bilmedim.

Eller kınalı Kollar sıvalı Sandım yosmam geliyor. ***(1) Efeler: Bir yer adı o çevrede.

550 ĠZMĠRĠN KAVAKLARI* İ^mir Ekrem Giiı/^r Ġzmir'in kavakları Dökülür yaprakları Bize de derler Çakıcı... yâr fidan boylu Yakarız konakları.

Selvim senden uzun yok Yaprağında düzüm yok Kamalı da Zeybek vuruldu... yâr fidan boylu Çakıcı'ya sözüm yok.** ♦ SARI ZEYBEKSarı Zeybek inip gelir iniĢten Her yanları görünmüyor gümüĢtenHaberim yok dün geceki cümbüĢten Sarı Zeybek inip gelir dereden Her yanları görünmüyor beredenHekim napsın eyi olmaz yaradan

f *) B‟i zeybek türküsünde adı (re;en Oakıcı'nın asıl adıÇakırcalı Mehmet Efe‟dir. 1872-1912 yıllan arastada yaĢamıĢtır.

Aydın ile Muğla bölgesinde 15 yıl hükümete karĢı durmuĢ,zenginlerden aldığını fakirlere, hayır iĢlerine verdiği için,halk arasında adı efsone kahramanına çıkmıĢ, türküleregirmiĢtic. 551 OYUN HAVALARI Sarı Zeybek Ģu dağlara yaslanır Yağmur yağar, silâhları ıslanırBenim yârim küçücükten uslanır.



** *CAFER TÜRKÜSÜ(KurtuluĢ SavaĢı Türkülerinden) Alıverin sandığımdan kürkümü Ben ölürsem söylesinler türkümü

Ana, benim al mintanım soldu mu Ben vuruldum, düĢmanlarım duydumuMezarımı derin kazın, dar olsun Etrafında mor sümbüllü bağ olsunCafer öldü, vatan millet sağ olsun Kader kısmet böyle imiĢağalar hey Germencik ortasında toplar kuruldu Cafer Zeybek öğle sonuvuruldu Anasına akĢam üstü duyuldu Kader kısmet böyle imiĢefeler hey** *EVLERĠNĠN ÖNÜ 552 ġU ĠZMĠR'DEN ġu Ġzmir'den çekirdeksiz har gelir Sırmalı cepken ince bele dargelir ġu gençlikte ölüm bana ar gelir Güisün Ġzmir demir yolu Ģen olsun Beni yârdan ayıranlar kör olsunUzun olur gemilerin direği Ne pek olur efelerin yüreği Sen Ģöyle dur, kızlar çeksin küreği Gülsün Ġzmir demir yolu Ģen olsun Beni yârdan ayıranlar körolsun*

* *FERAYĠ (Zeybek Oyun Havası) Ferayi'dir kızın adı Ferayi Yâr yandım aman Esmer yârim, aman aman Ferayi Demirciler demir döğer tunç olurYâr yandım aman Esmer yârim aman aman Ferayi Hop tiri lililam lilililam Aman daaman Ferayi** * 553 OYUN HAVALARI

SĠLĠFKE ZEYBEĞĠ Silifke Derleyen Cavit Erden Ah eyledin, vah eyledin Yâr, kapma kul eyledin Gelmem diye nazeyledinÖpsem olmaz mı Sevsem, sarsam olmaz mı BaĢına bağlamıĢ astar Göster cemalin göster Alacağın bana göster Öpsem olmaz mı Sevsem, sarsam olmaz mı **♦ YÖRÜK ALÎ

Aydın Derleyen Mustafa Kavas M. Şahin Bu türkü, KurtuluĢ SavaĢında, Yunanlılara karĢı yiğitçe çete

savaĢı yapan kahraman Yörük Ali için yakılmıĢtır. Yörük Ali 1896yüında doğmuĢ, 1953‟de ölmüĢtür. Ġstiklâl Madalyası ve binbaĢırütbesi ile Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafındanmükâfatlandırılmıĢtır. Nazüli köylerindendir. Yörük Ali Efe öyleyararlıklar yapmıĢtır ki, o zamanlar birçok tür-



JJVLERĠNIN ÜNÜ 554 külerle anılmıĢtır. Hâlâ adı bu türkülerle yurdun her yerindeanılır.

AĢağıda verilen türküsü daha uzundur. Buraya en çok yaygın

olan bölümleri alınmıĢtır. ġu Dalaman‟dan geçtin mi?Soğuk sular içtin mi? Efelerin içinde Yörük Ali'yi seçtin mi ?Hey gidinin efesi ... efesi Efelerin efesi.ġu Dalaman'ın çeĢmesi Ne hoĢ olur içmesi Yörük de Ali'yisorarsan Efelerin ser-çeĢmesi. Hey gidinin efesi.... efesi Efelerin efesi. Cepkenimin kolları Parıldıyor pulları Yörük Ali de geliyor Açıl Aydın yolları Hey gidinin efesi.... efesi Efelerin efesi. **OYUN HAVALARI SARI ZEYBEKSarı Zeybek Ģu dağlara yaslanır Yağmur yağar silâhları ıslanırDeli gönül bir gün olur uslanır Yazık olsun telli doru Ģanına Eğil bir bak mor cepkenin kanına ġu dağları kara duman bürüdü Üç yüz atlı, beĢ yüz yayan yürüdüSarı Zeybek bu dünyada bir idi Yazık olsun telli doru Ģanına Eğil bir bak mor cepkenin kanma OSMAN EFEOsman'ın bindiği doru küheylan Yine mi geliyor Osman'sız bayramGidiyom gurbet ile. taĢ ol da dayan

Süpürün hanları Osman geliyor Dağların serdarı aslan geliyor Çıkar çıkar parmaklıktan bakarım Konya seni ateĢlere yakarım Birgün olur ben buradan çıkarım Süpürün hanları Osman geliyor Dağların serdarı aslan geliyor

556 ĠZMĠR YOLUNDA Uzun olur (aman) efelerin bıçağı BeĢ yüz dirhem ġam TrabluskuĢağı Yaman olur Ģu Ġzmir'in uĢağı Silâhı elinde, kaması belinde Yavrum, Ġzmir yolunda dilberevuruldum

Çıkabilsem Ģu yokuĢun baĢına GüneĢ vurmuĢ hançerimin taĢınaNeler gelmiĢ genç yaĢında baĢına Silâhı elinde, kaması belinde Yavrum, Ġzmir yolunda dilberevuruldum** *KEKLĠK MENCĠSĠ (Oyun Havası) Silifke Keklik olsam yuva yapsam Ben de bağlara bağlara Ben yârimi alsamkaçsam Yüce dağlara dağlara Yüce dağ baĢının vay vay Karı ben olsam vay vay Yârim çiçek olsa

vay vay Arı ben olsam vay vay Yüce dağ baĢında vay vay Kar bucak bucak vay vay Yârimin belindevay vay Tabanca bıçak vay vay ** * Derleyen Cavit Erden ı 557 -



OYUN HAVALARI KEKLĠK (Oyun)Derleyen Cavit Erden Yâr y?r, nerden gelirsin Silifke kalesinden Ne gezersin Açlık

belâsından Nerde yattın Beyin konağında Ne vardı kupkuru yerdeHey kekliğim hey Kekliği düz ovada avlayalım Kanadını çam dalına bağlayalım ġıkıdık mıkıdık, Ģıkıdık mıkıdık oynayalım Yâr yârBuyurun arkadaĢlar, davetim var benim Herkes kesesinden yesin içsinSaltanatım var benim Aslı yok yaylasında Bin beĢ yüz koyunum var benim Hey hey kekliğim hey Kekliği düz ovada avlayalım Kanadını çam dalına bağlayalım ġıkıdık mıkıdık, Ģıkıdık mıkıdık oynayalım

*

* S

558 SĠLĠFKE SALLAMASI (Oyun Havası) Derleyen, | Silifke Cavit Erden Açıl ey ömrümün varı, bâdı sabah olmadan Has bahçenin gönce gülüsararıp da solmadan EĢim eĢim gel gel Uğrun uğrun gel gel Can yoldaĢım vay Güzeller güzeller nerde gezerler Nerde düğün orda bayram seyranederler

EĢim eĢim gel gel Uğrun uğrun gel gel Can yoldaĢım vay Yürü dilber yürü saçın sürünsün Aç beyaz gerdanı, sinen görünsün EĢim eĢim gel gel Uğrun uğrun gel gel Can yoldaĢım vay

(»YUN HAVALARI SĠLĠFKENıN YOĞURDU (Oyun) Derleyen Cav it Erden Silifkenin yoğurdu Ah seni kimler doğurdu Seni doğuran anaBalinan mı yoğurdu BeĢĢiği çamdan Yuvarlanırverdi damdan KeĢke sevmez olaydımUsandırdın bu candan Bağa girdim üzüme Ah çubuk battı gözüme Çubuk seni keserim Yârgöründü gözümeBeĢĢiği çamdan Yuvarlanırverdi damdan KeĢke sevmez olaydımUsandırdı bu candan Kale kaleye bakar Ah kaleden kanlar akar Delikanlı dururkenihtiyara kim bakarBeĢĢiği çamdan Yuvarlanırverdi damdan KeĢke sevmez olaydımUsandırdı bu candan EVLERINÎN ÖNÜ



YAYLA YOLLARI (Oyun)Silifke AĢıp aĢıp gider yaylanın yolu Sehile dayanmaz dağların gülüGayet güzel olsa yiğidin yâri O da gelir bin bir iki naz ileYayla yollarında göç kater kater Öğründen ayrılmıĢ bir palaz

öter Ötme palaz ötme, seni tüterler Tüterler de dar kafesekaterlerYağar yağmur, ıĢılar sayları Eli göçmüĢ, buzulaĢır bayları Allıgelin koç yiğidin yaylağı Gelinden usanmıĢ, kız ister gönül *BAHÇEYE GEL BAHÇEYEGrdu Bahçeye gel bahçeye Kuru fındık bulgrsun Alacaksan al beni SonrapiĢman olursun 561 OYUN HAVALARI Haydi yavrum oymaktan Yâr gelir oynamaktan Parmaklan ağrımıĢ Zilçalıp oynamaktan Fındık dalda tekleme Kız saçların ekteme Gidiyorum Ordu'danGelir diye beklemeBoz Tepe ye çıkmalı Bu Ordu'ya bakmalı Böyle güzel kızları Sazçalıp oynatmalı TATYAN (Kadın Oyun Havası) E t surum Burç üstüne bayrakları diktiler O zaman da Cafer Han'ı vurdular1 Adi deyli deyli deyli Al hançeri vur sineme Gör içinde neler varAdi deyli deyli deyli*

(1) Cafer Han: Ġran‟da Türk komutan, vati gibi yflksek mevkisahiplerine Han adı verilirdi eskiden. Saf ev! Türk devletizamanında çok kez doğu illerimizi ellerine geçirirlerdi. Tatyanda o zaman Erzurum yöresinde önemli bir kale idi. Bu bilgileregöre, hu türkü 250 yıllıktır denebilir. f/3<î

562 SĠLĠFKENĠN KOġMASI Derleyen . Silifke CavU Erim

Kalktım geldim ince kumdan furmadan Elâ gözler gel gel ederdurmadan Benim yârim yıeni gelmiĢ yayladan HoĢ geldine varamadımağlarım haydi Haydi haydi atamaz oldum Silifke'nin poyrazından yatamaz oldum AkĢamınan ikindinin arası Yaktı beni kaĢlarının karası ■ * Bilmem hançer, b'rlmem gönül yarası Bir dost yaraladı, yaram varbenim

Haydi haydi atlı geliyor '.• . ġu kıeın gamzeleri tatlıgeliyorBahçenize afc'güJ-ektim biterse Benim vadem<senden evvel yeterse

Eviniz önündeft. salım geçerse Atıver yazmanı salım üstüne Haydi haydi aman desinler . . . Jjfl .... KaĢını |Ģ. gozunebaygın desinler. , ■:l\ . ?w> ; ;*«,:» • A '■** *

•• ' ■■ * '*** OYUN HAVALARI ATA BĠNESĠM GELDĠ (Zeybek Türküsü}. Ata binesim geldi hoydahdah Köye gidesim geldi hoydahdah Kara



gözlü yarimi haydahdah Yine göresim geldi haydahdahİstanbul Aya baktım ay ayaz haydahdah Kıza baktım, kız beyaz haydahdahCebe baktım, para az hoydahdah O kız bize yaramaz haydahdah , >

Bağa girdim yalınız haydahdah Göze battı çalınız hoydahdah Gelinköyden geliyor hoydahdah Hep oturup çalınız haydahdah (Her mısra ikiĢer kere) ** *BAHRĠYE ÇĠFTETELLĠSĠ (Oyun Havası) Kadifeden kesesi Kahveden gelir sesi OturmuĢ kumar oynarCiğerimin köĢesi Haydi yallah üsküdara yolla Yolla yolla yâr yolla

564 Kadife yasdığım yok Odana basdığım yok Kitaba el basarım SendenbaĢka dostum yok Haydi yallah üsküdara yolla Yolla yolla yâr yolla** *ÇAKICI TÜRKÜSÜ (Oyun Havası) (Ünlü eĢkiya Çakırcalı için söylenmiĢtir.) Münir Efe ÖdemiĢ kavakları Dökülür yaprakları Bize derler Çakıcı Yâr fidanboylum Yakarız konakları Köprü altında kuzu Tırnakları kırmızı Sen koyun ol. ben kuzu Yârfidan boylum Kaçıralım Ģu kızı

Boz kayadan aĢtılar Çalıya da martin asdtlar Çakırcalıyı görünceYâr fidan boylum Zaptiyeler kaçtılar 565 OYUN HAVALARI SÜPÜRGESĠ YONCADAN (Oyun Havası) Çankırı Süpürgesi yoncadan Gayet beli inceden Ben seni esirgerim Yerdekikarıncadan Yârim ĢaĢırttın beni AĢka düĢürdün beni Hanım AyĢem bize gelAllar gey de taze gelDilerim kocan ölsün Yârsız kal da bize gel Aman mavilim aman

Aman Ģekerim yavru Gidin bulutlar gidin Yârime selâm edin Yârim uykuda ise Uykusunharam edinAman mavilim aman Aman Ģekerim aman Hanım akĢam bize gel Allargey de taze gelFurun üstünde kürek Gene ah etti yürek Her dertlere dayandımBuna dayanmaz yürek♦

ÇOBAN BARIKrzurum

— Kızım kızım, edalı kızım Seni bir çoban ister — Ana ana, dilleren kurban ana Ben gitmezem çobana Çobanındavarı çok Saydırır onu bana

Yüksek yüksek tepeler Çobanın ayvanıdır Soğuk sular, gözlerÇobanın hamamıdır — Kızım kızım, savdalı kızım Seni bir attar ister t Vereyim ona — Ana ana, dilleren kurban ana Ben gitmezem attara Attarın

boncuğu çok Düzdürür onu bana



Attar karanfili satar Kokusu dostu tutar Benim yârim çok güzelAttarlara kim bakar*** OYUN HAVALARI

DELLOV (Oyun Havası) Derleyen Suat Iştklt Eurzurum'dan Kemah'tan

Delloy delloy delloy can Yâr gelir oynamaktanDelloy delloy delloy can Kızın parmağı ĢiĢmiĢ Delloy delloy delloy can Tef çalıp oynamaktan Delloy delloy delloy can

Erzurum iki yoldurDelloy delloy delloy can Biri sağ biri soldur Delloy delloy delloy can Kız Allahı seversen ' Delloy delloy delloy can Ne sağ et, ne de öldür

Erzurum ovasında Delloy delloy delloy can Gül açar yaylasında Delloy delloy delloy can Kız yanağın al olmuĢ Delloy delloy delloy can Güzeller arasında Delloy dellöy delloy can

EVLERĠNĠN ÖNt) HAYDAN OLUR (Oyun Havası) Çankvr\ Haydan olur, huydan olur Arap atlar taydan olur Bu güzelliksoydan olurAh güzele, vah güzele Yalvaram Ģol güzele YakıĢır allar güzele Evlerinin önü mersin Mevlâm seni bana versin AkĢama kalmasın

gelsin Ah güzele, vah güzele Yalvarırım Ģol güzele YakıĢır allar güzele Güzeller güzele uygun Çirkinler Cide'ye sürgün Yakasından tutsam bir gün Ah güzele, vah güzele Yalvarırım Ģol güzele YakıĢır allar güzele * ** 569 OYUN HAVALARI KALENĠN ARDINDA (Oyun Havası) Çankırı

Kalenin ardında ekerler darı Ekerler biçerler, ederler kârıElimden aldırdım gül yüzlü yâri Yâr bana yareler açtı nideyim Yolum bir yolsuza düĢtü nideyim Kaleden kaleye Ģahin uçurdum Yâre Ģeker ezdim, Ģerbet içirdim Ahile vah ile ömür geçirdimYâr bana yareler açtı neyleyim Yolum bir yolsuza düĢtü neyleyim Kalenin ardında taĢ ben olayım Kömür göz üstüne kaĢ ben olayım Yalınız yatana eĢ ben olayım Yâr bana yareler açtı nideyim Yolum bir yolsuza düĢtü nideyim

Kalenin ardında kuĢ yuva yapar Yuvanın içine yılanlar akar Yâr beni bırakmıĢ yad ele bakar

Yâr bana yareler açtı neyleyim Yolum bir yolsuza düĢtü neyleyim ** *



5 ÇANKIRI ZEYBEK TÜRKÜSÜAlıverin feracemi geyeyim Geyeyim de mahkemeye varayım Sen Ģöyledur, ben davamı göreyim Al feracem, mor feracem yaĢmağı

Alıverin martinimi açayım Açayım da karlı dağa kaçayım Sen Ģöyle dur, ben al karvlar saçayım Ağlayı ağlayı yüreğime kan doldu Siyah kâkül aJ yanakta ben oldu Çalılıkta çırpıJıkta evim varEğri fesli bir yosmaya meylim var Benim senden baĢka daha kimim var Ağlayı ağlayı yüreğime kan doldu Siyah kâkül al yanakta ben oldu Yoldan gider, yo! uğradır hancıya Bel bağlama kahpe olanakancığa • Benden selâm söylen küçük bacıya Ağlayı ağlayı yüreğime kan doldu Siyah kâkül al yanakta ben oldu Atımı bağladım nar ağacına Perçemim dolaĢtı gül ağacına Sengidersen dayanamam acına Ağlayı ağlayı yüreğime kan doldu Siyah kâkül al yanakta ben oldu * ** 571 OYUN HAVALARI MENDĠL (Kadın Oyun Havası) frsurum Derleyen Suat Işıklı Mendilimde kiĢmiĢ ile badem var Usul söyle, köĢelerde adam var

Seni benden, beni senden eden varTipi olur, bora olur, elbet bir gün yaz olur Bağdat yolu horgöründü göründü Gurbet bana dar göründü göründüBaltayı vurdum bayıra Su bağladım çayıra Ben giderim gurbet eleSeni Mevlâm kayıra Tipi olur, bora olur, elbet bir gün yaz olur Bağdat yolu horgöründü göründü Gurbet bana dar göründü göründüAYDIN ZEYBEK OYUNUÇankırı Zeybek misin. Zeybek donu geyecek Katil misin, tatlı ca,nrakıyacak Cahil misin, el sözüne uyacak

EVLERÎNÎN ÖNÜ Cıgarası elinde Kuburları belinde Çankırı'nın içinde Ben biryâre vuruldumMeĢelidir, karĢı dağlar meĢeli Üç gün oldu yârdan ayrı düĢeli Akgerdanda çifte benler döĢeli Cıgarası elinde Kuburları betinde Çankırı'nın içinde Ben biryâre vuruldumKar mı yağmıĢ Kütahya'nın dağına AteĢ düĢmüĢ Ģalvarının bağına Cıgarası elinde Kuburları belinde Çankırı'nın içinde Ben biryâre vuruldumSilindi mi maĢrapamın kalayı Bozuldu mu Zeybeklerin alayı ġu

güzeli kandırmanın kolayı Cıgarası elinde Kuburları belinde Çankırı'nın içinde Ben biryâre vuruldum* ** OYUN HAVALARI DAMA BULGUR SERERLER (Oyun Havası) Dama bulgur sererler Çıkma boyun görerler Saçın ibriĢim teli



Sırmayınan örerler Bulguru kaynaçtırlar Sergide kurudurlar Bizde âdet böyledirGüzeli oynadırlar Dama çıkma kaĢa çık Arpalar kara kılçık Eğer meyıin «ar ise Albohçanı yoia çık

Dama kurdum çatmayı Çağır gelsin Fatma'yı Anandan mı öğrendimYorgandan kol atmayı Kutuda fıstiK yağı Kemer kuĢak beîbağı ġeftaliden nolacakÇözülsün uçkur bağı *

AĞ DEVEYĠ DÜZDE GÖRDÜM Ağ deveyi düzde de gördüm Sürmeyi gözde de gördüm On iki gelinsevdim Cilveyi kızda da gördüm Ah Ali'm, gadan belân alam> ■ Yâr olam, kölelerin olam Ağ devem düzde de kaldı Yüküm Tercan'da kaldı Oğlanı kan bürümüĢMeylim o tozda da kaldı Ah Ali'm, gadan alam Yâr olam, kölelerin olami s • ' Al ata sarı kolan Leyli de kurbanın olam Nasıl da askere giderTaze de niĢanlı olan t • Ah Ali'm, gadan alam . .s Yâr olam, kölelerin olam OYUN HAVALARI HARMAN YERĠ (Kadın Oyun Havası) Derleyen Osman AttilA' Harman yeri, yaĢ yeri YavaĢ yürü, hoĢ yürü Ak gerdanın altındaOtuz iki diĢ yeri

Ay AyĢem, menevĢem Böylece olalım her akĢam Harman yeri yarıldı Anam bana darıldı Ne darıldın hey anam Eloğludur, sanldı Ay AyĢem, menevĢem Böylece olalım.her akĢam . i • ■ Harmana kuyu kazdım Hem okudum, hem yazdım Ak göbeğin altına DüĢtüm, bayılayazdım Ay AyĢem, menevĢem Böylece olalım her akĢam

Harman yeri süpürdüm BağdaĢ kurdum oturdum Ne darıldın hey anaSarhoĢ keyfi yetirdim Ay AyĢem. menevĢem Böylece olalım her akĢam EVLERÎNÎN ÖNÜ 576 ÇIKTIM ĠĞDENĠN DALINA (Oyun Havası) Afyon Derleyen j Osman Attita Çıktım iğdenin dalma Dal kırtlıverdi. aman aman Oturdum yârindizine Yâr darılıverdi, aman aman Afyon'un yoğurdu Seni kimler doğurdu Seni doğuran ana Balinan mı

yoğurdu Hey heyiğde dalı gevrek olur Basmaya gelmez, aman aman Elin oğlu Ģaddakolur Küsmeye gelmez, aman amanAfyon‟un yoğurdu Seni kimler doğurdu Seni doğuran ana Kaymaklamı yoğurdt-Hey heyÇıktım iğdenin dalına ■iğdesini yemeğe, aman aman Oturdum yârin



dizine lallerimi demeye, aman amanOYUN HAVALARI Afyon'un yoğurdu Seni kimler doğurdu Seni doğuran ana Balinan mıyoğurdu t-

* *YÜRÜ DĠLBER YÜRÜ Yürü dilber yürü, ömrümün varı Eridi, kalmadı dağların karı amanAman aman sürmelim amanGünde on beĢ kere gördüğüm yâri Aylar yıllar var ki göremezoldum aman Aman aman sürmelim amanHey kaĢlar kara, gözler elâ Üveyk gözlere ben yandım aman ġu dağın baĢında bir top kar idim Yağmur yağdı, güneĢ vurdueridim aman Aman aman sürmelim amanEvvel yârin sevgilisi ben idimSimdi uzaklardan bakan ben oldum amanAman aman sürmelim aman* ** f/37

TÜRKMEN KIZ)(Oyun Havası) Erzurum Türkmen kızı inek sağar ineği de vurmuĢ, dizini ovalar Hele hele hey Türkmen kızr Sen allar gey, ben kırmızı Çıkalımdağlar baĢına Sen gül topla, ben nergizi Türkmen kızı ütü yapar ütüyü de vurmuĢ elini yakar

Hele hele hey Türkmen kızt Sen allar gey, ben kırmızı. Çıkalımdağlar baĢına Sen gül topla, ben nergizi Türkmen kızı çayda gezer TaĢı da kaymıĢ ayağını ezer Hele hele hey Türkmen kızn Sen allar gey, ben kırmızı Çıkalımdağlar baĢına Sen gül topla, ben nergizi Ġt ** yDerleyen Suat

OYUN HAVALARI KÖROĞLU BARI Köroğlu'nun kör bıçağı Ayvaz yiğitler koçağı Ayvaz‟ın gümüĢbıçağı Yerde sürünür saçağı Kır Ayvaz'ım kır Vur Ayvaz'ım vur Derya kenarında biter kamıĢlar Uzanır uzanır vermez yemiĢlerSarı lira ile beyaz kuruĢlar Say Ayvaz'ım say Ver Ayvaz'ım ver * * *ZEYBEK OYUN HAVASIYalçın Özsöy



Ardıçtandır kuyuların kovası Suya koyvermiyor da kızın, gâvur anası Ne ettim de aldandım, aman Allahından bulası Dolandım dağları kar bulamadım Halime münasip yâr bulamadım Uzun olur kuyuların zenciri Kıymatlı olur AĢalının inciri

Salıverin oğlanların gencini Dolandım dağları kar parça parça AĢalım geliyor el çırpa çırpa

BĠR SU GĠBĠ (Kadın Oyun Havası) Bir su gibi ak güzel Gül, menekĢe tak güzel Ben yolundangeçerken Pencereden bak güzelYâr yâr yâr aman Pencereden bak güzelBu gözler, bağı gözler Avcılar dağı gözler Yâr bizi yaraladıVarmıĢ, bir sağı gözler Yâr yâr yâr aman VarmıĢ, bir sağı gözler Yâreli vay yâreli Olmayınca yâr eli Eller beyaz giyinmiĢ SengeymiĢim kareli Vay vay vay aman Ben geymiĢim kareliOYUN HAVALARI Dalında gül kırmızı Yârin karadır gözü Yiğit malı neylesin Verinsevdiği kızı Yâr yâr yâr aman Verin sevdiği kızı ** *HOP CĠLVELĠ PeĢkir çektim direkten Bir of çektim yürekten Benim derdim dertdeğil Hekim gelsin Firenk‟ten Hop cilveli cilveli KaĢlar, gözler sürmeli

PeĢkir asdım sicime Güvenme el piçine Yâr üstüne yâr sevmiĢ O dagider gücüme Hop cilveli cilveli KaĢlar, gözler sürmeli ~ —■ EVLERĠNĠN ÖNÜ YAYLA TÜRKÜSÜ^öne döne değirmenim tunç imiĢ /ana yana kara bağrım incimiĢ~.rgen kıza yalvarması güç imiĢ atlı tatlı konuĢalım sevdiğim Bingöl yaylasında yâr yâr oy BuluĢalım sevdiğim Yâr sevdiğim oy Güzelin çevresi hindidir hindi Bu güzellik sana Mevlâdan indiSevilme çağların Ģimdidir Ģimdi Sarılalım, oynaĢalım sevdiğim

Bingöl yaylasında yâr yâr oy BuluĢalım sevdiğim Yâr sevdiğim oy Sarı gül ağacının dalı yerde Kimse uğramasın ben gibi derde Ayındoğup günün indiği yerde Sarılalım, koklaĢalım sevdiğim Bingöl yaylasında yâr yâr oy BuluĢalım sevdiğim Yâr sevdiğim oy * * * 583 OYUN HAVALARI Bitlis DĠDEBAN ÜSTÜNDEYĠM (Kadın Oyunu) Niyazı

Dideban üstündeyim Memmi Dal boyun kasdındayım Erenler dua edinBen murad üstündeyimMemmi, hayranın olam Memmi Memmi. kurbanın olam Memmi Memmi,yessirin olam MemmiGök meydan baĢ aĢağı Belinde .Ģal kuĢağı Alay kalkmıĢ gidiyorHepsi Bitlis uĢağı Memmi. hayranın olam Memmi Memmi. kurbanın olam Memmi Memmi,yessirin olam Memmi



Bağa gel boyun görem Kolçaklı kolun görem Aramız derya deniz Yârseni nerde göremAteşli Memmi, hayranın olam Memmi Memmi, kurbanın olam Memmi Memmi,yessirin olam Memmi

HACERĠM Çankırı Merdiven altında bir lira buldum Hoppala güzelim ben buldumSürmeli Hacerim dost buldumNininay. nininay yaptırdım Çifte de lamba yaktırdım Kız senigelecek diye Yotlara halılar çaktırdım KarĢı karĢı yaptıralım hanları Dağıtalım kasaveti gamları Doldurdoldur ver içelim demleriNininay, nininay yaptırdım Çifte de lamba yaktırdım Kız senigelecek diye Yollara halılar çaktırdım Evlerinin önü taĢlık değil mi Salla kâkülünü gençlik değil miCebine koyduğum harçlık değil mi Nininay, nininay yaptırdım Çifte de lamba yaktırdım Kız senigelecek diye Yollara halılar çaktırdım 8elahattin _____ 585 OYUN HAVALARI Çoruh TÜRKMEN GÜZELĠ Kaleden kaleye Ģahin uçurdum Ah ile vah ile ömrüm geçirdim Benyâre Ģekerli Ģerbet içirdim

Öyl'olur, böylolur Türkmen güzeli Edâsı çok olur Türkmen güzeli Kalenin burcuna taĢ ben olaydım Elâ göz üstüne kaĢ ben olaydımYalınız yatana eĢ ben olaydım Öyl'olur, böyl'olur Türkmen güzeli Eüâsı çok olur Türkmen güzeli Kapının önünden gelir geçersin Karanfil kokulu tütün içersin Necandan seversin ne vazgeçersinÖyl'olur, böyl'olur Türkmen güzeli Edâsı çok olur Türkmen güzeli * DEREDE DEĞĠRMEN (Düz Horon) Cafer HoronogHt Derede de girmenim nazlı yâr Kınalıdır kaĢları nazlı yâr Yakına

gel yakına gel sevdiğim Öpeyim kalem kaĢların sevdiğim

586 Bitlis Yaylanın çimeninde nazlı yâr Ben böyle değildim nazlı yâr Benbiridim bıridim sevdiğim Sevdalıktan eridim sevdiğim indim dere ırmağa nazlı yâr Zeytin dalı kırmağa nazlı yâr Geldimseni almağa sevdiğim BaĢladın ağlamağa sevdiğim OYNAMA YORULURSUN (Kadın Oyunu) Niyazi Ateşli Oynama yorulursun Civansın kırılırsın Sen bir dünya güzeli Her

yerde bulunmazsın Bağa gel. bostana gel Zülüfün destele gel Evin izin vermezseYalandan hastalan gel587 OYUN HAVALARI 8*cas Bayburt BĠCO (Oyun havası)



Bico nerden geliyon Harmanlıktan aĢĢağı Dalla Bico, dahara Bico Oyna Bico, hopla Bico heyBico‟nun ellerinde Çimeydim göllerindeDalla Bico, dahara Bico Oyna Bico, hopla Bico hey

BAYBURT'UN ĠNCE YOLU (Bar Havası) Seyfettin Sığmaz Bayburtun ince yolunda (yolunda)Bir alma buldum dalında (dalında) Alma benim hayalımda (halımda) Dön sinem Bağdattan görüldü (görüldü! Oy dirildi dirildi kumrum (dirildi)

588 EMMĠMĠN KIZI (Bar Havası) Nevzat Karapplat Bir ay doğar Pasin'den (emmimin kızı) Ay bulut arasından (ben nedem oy) Öyle bir yâr sevmiĢem (emmimin kızı) Katmer gülün hasından (ben nedem oy) Bir ay doğar kenarsız (hoppala bala) Yâr vefasız, ben arsız (ben nedem oy) Böylece ah çekerim (emmimin kızı) Halin kime yanarsız (ben nedem oy)ġENKAYA (Bar Havası) Şeref Malkoç Çimenli bahçede bulgur eliyor Kendi görünmüyor, sesi geliyorGel hanım, gel canım gel, gidek o>e AçılmıĢ gülleri der, gidek

bizeÇimenli bahçede ne salınırsın El etmem, göz etmem, ne alınırsın Gel hanım, gel canım gel, gidek bize AçılmıĢ gülleri der, gidekbize589 OYUN HAVALARI HÜRÜNÜ YAVRUMJielkit Bedri Öztürk Hürünü yavrum hürünü Öldüm sürünü sürünü Takıver zilin biriniDönüver meydan Ģenindir

Delindi bağrım delindi Göründü seyran göründü Hecini yavrum hecini Yaylada gördüm göçünü Takıver zilin üçünüDönüver meydan Ģenindir Delindi bağrım delindi Göründü seyran göründü Kalkalım kalkalım (gel gel) Gerdana altın takalım Kalk oynameydan Ģenindir Varsa da kemlik benimdir Delindi bağrım delindi Göründü seyran göründü

590 YAZ BAHAR SULARI(Halay)

Sivas İmralt M . Ali Tor Kuzu Köyü Yaz bahar suları bulanık akar Evrilir çevrilir bendini yıkar Yârsenin bakıĢın adamı yakar Gel yârim, gel canım, gel bize gidek AçılmıĢ gülleri al bizegidekYaz bahar ayları çağlayıp gider Köpükler üstüne bağlayıp giderYârinden ayrılan ağlayıp gider



Gel yârim, gel canım, gel bize gidek AçılmıĢ gülleri al bizegidekEvleri önünde akan pınarım Nerede, gelmedi selvi çınarımYârimden ayrıldım, ona yanarım Gel yârim, gel canım, gel bize gidek AçılmıĢ gülleri der bize

gidek591 OYUN HAVALARI ■Giresun HALAYBen de Haydarlı'dan beri gelirim Kul olur da kapınızda ölürüm Üçgünden sonra da nikâh olurumAkan sular, gel eğleni eğleni yâr CoĢkun sular, gel dolanıdolanı yâr GümüĢ güğümlerde kaynadım coĢtum Kendi yığımınan kavruldum,piĢtim Kadrimi, kıymetimi bilmeze düĢtüm Akan sular, gel eğleni eğleni yâr CoĢkun sular, gel dolanıdolanı yâr Âğacın çürüğü özünden olur Yâr için ağlayan gözünden olurYiğidin kötüsü sözünden olur Akan sular, gel eğleni eğleni yâr CoĢkun sular, gel dolanıdolanı yâr OY MĠRALAY MĠRALAY îsmail Doğan Oy miralay miralay Ar.kerin alay alay Al kızları askere Askerlikolsun kolayEVLERĠNĠN ÖNÜ Bun baĢıma koyamam Miralayın fesini

iĢittikçe duramam Nazlı yârin sesini Ustam nasıl kondurdun TaĢ baĢına binayı Zinaan ettin baĢıma Habu yalan dünyayı HEY GÜZEL. GÜZEL (Halay)Ijenkötjindim çayır biçmeye güzelhan Eğildim su içmeye yâr amman Heygüzel güzel güzel güzel hanDediler yâr geliyorKanat verdim uçmayaHey güzel güzel güzel güzel hanEski ayva, yeni nar

Küsme bana nazlı yâr Hey güzel güzel güzel güzel hanSen küsersen ben küsmem Senden baĢka kimim var Hey güzel güzelgüzel güzel hanOYUN HAVALARI YONCALARGidersen uğur olsun Gök çimen yolun olsun Eğer benden dönersenEzrail boynun vursunYoncalar yoncalar yoncalar Sallansın beli inceler Koynundaki gülgoncalarKaleden indim bu gün Elimde altın güğüm Ana beni evlendir

istemem düğün müğün Yoncalar yoncalar yoncalar Sallansın beli inceler Koynundaki gülgoncalarKaleden indim düze Su bağladım nergize Ana ben vurulmuĢum Birala gözlü kıza Yoncalar yoncalar yoncalar Sallansın beli inceler Koynundaki gülgoncalarf/38



594 ÇEMBER(Halay)Sivas

Çemberimi yudumudu Gül dalına kodumudu Sen aldın, ben gördümüdüAl gel oğlan çemberimi Çemberimi çaldım taĢa Yazılanlar gelir baĢa Sevdiceğim binlerysĢa Al gel oğlan çemberimi Çemberimin ucu boncuk Benim yârim gütboncuk Cebi boĢ, göğsücincik Al gel oğlan çemberimi Çemberimin ucu oya Saramadım doya doya Mail oldum uzun boya Algel oğlan çemberimi KAPILARI KATIRANNiğde Aksaray Âşık M eh,net Akça Kapıları katıran Haydi de Fatma beni batıran Fatma değil anası Haydi de beni aĢka düĢüren 595 OYUN HAVALARI İmranlı Aman Fatma, c^nım Fatma, hopla da gal Al fistan, mor fistan,topla da gelKapıları kalındır KardeĢleri zalimdir Zalim olsa ne yapar Fatmabenim matımdır Aman Fatma, canım Fatma, hopla da ge Al fistan, mor fistan,topla da gel*HEY GÜZELLER

Dursun Şahin Hey güzeller güzeller Gerdana gül dizerlerGelin kızlar oynıyah Bu horona doymıyah Sonradan gelenleriĠçimize koymıyah Hey güzeller güzeller Gerdana güldizerjerKarĢıda kavun yerler Biz de varsak ne derler Otursak bile yesekġu Ģunu sevmiĢ derler Hey güzeller güzeller Gerdana gül dizerlerEVLERĠNĠN UKlı 593 Gaziantep

ANOġ (Halay türküsü', Derleyen Ferruh Ar sunar Çaya indim ağlarım Gülü deste bağlarım O gülün birin bana Birinyâra yollarım Uy anoĢ anoĢ anoĢ Ağzı Ģeker, dili hoĢ Uy anoĢ için için Ölüremsenin içinÇay aĢağı düz gider Bir kınalı kız gider Sandım yolun ĢaĢırmıĢinĢallah bize gider Uy anoĢ anoĢ anoĢ Ağzı Ģeker, dili hoĢ Uy anoĢ için için Ölüremsenin içinÇay içinde çakıl daĢ Kara gözler, kara kaĢ Ben yârimden ayrıldım

Gözlerimden akar yaĢ Uy anoĢ anoĢ anoĢ Ağzı seker, dili hoĢ Uy anoĢ için için Ölüremsenin için

597 OYUN HAVALARI ENTARĠSĠ PEMBEDEN



M usu Koç AH Kıra? Entarisi pembeden Nikâh oldu gitmeden Dünyada yaktın beni OnbeĢime girmeden Vay sürmelim, vay güzelim Yola gidelim yola O beyaz kollarınıDola boynuma dola

Deniz üstünde Ģamdan Yârim bakıyor camdan Alacaksan al beni Bende bıktım bu candan Vay sürmelim, vay güzelim Yola g*delim yola O beyaz kollarınıDola boynuma dolaKarpuz kestim yiyen yok Halin nedir diyen yok Dün gece yârigördüm Gözün aydın diyen yok Vay sürmelim, vay güzelim Yola gidelim yola O beyaz kollarınıDola boynuma dola

598 TEKE ZORTLATMASITepeli Unsan Ispanaktan ezel çıkar merdeme Zülüfleri tel tel etmiĢ dökmüĢgerdeneBen sana gelme dedim AkĢama kalma dedim Koca kapı dururkenBacadan inme dedimIraftaki sinilerinim in;m iniler (aman iniler aman)Gurbetteki yârimin Kulakları çiniler (yandım çiniler) Ben sana gelme dedim s AkĢama kalma dedim Koca kapı dururkenBacadan inme -dedimPortakalım, çiçeğim Yol verin ki geçeyim (aman geçeyim a.n&n) Yârim bana darılmıĢ

Ağular mı içeyim (yandım içeyim) Ben sana gelme dedim AkĢ.ama kalma dedim Koca kapı dururkenBacadan inme dedimOYUN HAVALARI M ADI M AHRütseyin Arslan Madımah bitti mola Yolları tuttu mola Elâ gözlü nazlı yâr Beniunuttu moiaAh madımah madımah Yâr madımah madımah Dön de bir yol geri bah Madımayın alları Duttu mola yollan Hiç aklımdan çık-mıyor Yârintatlı dilleri

Ah madımah madımah Yâr madımah madımah Dön de bir yol geri bahMadımah kurutmadım Yâr seni unutmadım Hatırını saydım da Üstüneyâr tutmadım Ah madımah madımah Yâr madımah madımah Dön de bir yol geri bah EVLERĠNĠN ONU DÖNE DÖNEġu derenin uzunu Kıramadım buzunu Aldım ÇerkeĢ kızını Çekemedimnazını Oğlan döne, kız döne Gelin olduğum gece Oynarım döne döne Gelsarılalım yatalım Zümrüt gibi çimene ġu dere derin dere Suları serin dere Kız Allahtan bulasın Soktun

beni bu derdeOğlan döne, kız döne Gelin olduğum gece Oynarım döne döne Gelsarılalım yatalım Zümrüt gibi çimeneKara tavuk tepeli Kulakları küpeli Evlenmeyin bekârlar ġimdikızlar Ģüpheli Oğlan döne, kız döne Gelin olduğum gece Oynarım döne döne Gelsarılalım yatalım Zümrüt gibi çimene OYUN HAVALARI



S A M A HAnadolu AleVİ °» u" Salınarak gelen benim efendim Gel böyle, salınma göz değer sanaAl yeĢil kuĢan da kara bağlama Belki düĢmanlardan söz değer sana Yâr yâr yâr yâr Hop nenni nenni de nenni Yâr nenni nenni de

nenni Dost nenni nenni de nenni Bas nenni nenni de nenniSabahtan yârimi gördüm Gelir salını salını Selâm verdim selâmaldı Bağrım delini delini Hop nenni nenni de nenni Yâr nenni nenni de nenni Dost nenninenni de nenni Bas nenni nenni de nenniYürü güzel yürü kimin yârisin ġu hasta gönlümün ĢifakârısınYücelerden yüce kırklar dağısın Sabahın güneĢi tez değer sana Yâr yâr yâr yâr yâr yâr Hop nenni nenni de nenni Yâr nenni nennide nenni Dost nenni nenni de nenni Bas nenni nenni de nenni

ALTIN YÜZÜK VAR BENĠM Karadeniz Altın yüzük var benim aman Parmağıma dar benim Güzellerin içindeamarv Kömür gözlü yâr benimHop ninnayı ninnayı aman Gel oynayı oynayı Altın yüzük yaptırdım aman Kuyum ustalarına Accp ilâç olur muaman Gönül hastalarına Hop ninnayı ninnayı anr>3n Gel oynayı oynavı Altını bozdurayım aman Gerdana dizdireyim. Elma armut değilsin aman Cebimde gezdireyimHop ninnayı ninnayı aman Gel oynayı oynavı 603

fjuhut OYUN HAVALARI ENTARĠSĠ ALA BENZĠYOR İbrahim Şenbeba Enterasi ala benziyor ġeftalisi bala benziyor Kokulmadık gülebenziyorOlamaz mı çâre, gülü Ģanlıdır Eli kamalı delikanlıdır Entarisi al basmadan Kalk gidelim kol basmadan Ayrılamam oyosmadanOlamaz mı çâre, gülü Ģanlıdır Eli kamalı delikanlıdır Entarisi mavi boya Saramadım doya doya

Olamaz mı çâre, gülü Ģanlıdır Eli kamalı delikanlıdır Entarinin yeĢili Ben kaybettim eĢimi Al bu mendil sende kalsınSi! gözünün yaĢını Olamaz mı çâre, gülü Ģanlıdır Eli kamalı delikanlıdır

DÖNE GELĠN tjuhut Döne suya gidiyor Tıngır mıngır ediyor Biraz parlak görünce Yârıcanı gidiyor Aman Döne Döne Gelin mi oldun gene Gelin olduğun gece Oynarsındöne döne

Gökte uçar akbaba Kanadını dök baba Kızın gönlü olunca Ne yaparana. babaAman Döne Döne Gelin mi oldun gene Gelin olduğun gece Oynarsındöne döne<f - ġu dağların bayırı Döne kahve kavırı (r) Kaynanamın gâvırı Canıcandan ayırı (r) Aman Döne Döne Gelin mi oldun gene Gelin olduğun gece Oynarsın



döne döne605 CYUN HAVALARI Karanfilim, ek bön i Susuz yere dik beni Ben bir tomurcuk gülümAl koynuna sok beni

(KavuĢtak) ġĠNĠNAM Dut fidanı boyunca, vay vay Dut yemedim doyunca, vay vay Ağzımdilim kurusun, vay vay Yâr demedim doyunca, vay vayYanarım ben yanarım, vay ġinini Ģininam hop Ģinininam ġekerlimisin, vay vay Kaymaklı mısın, vay Bahçelerde börülce, vay vay Oynar gelin görümce, vay vayOynasınlar bakayım, vay vay Bir araya gelince, vay vay Yanarım ben yanarım, vay ġinini Ģininam hop Ģinininam ġekerlimisin, vay vay Kaymaklı mısın, vay * & *

DEVELĠ TÜRKÜSÜ Çek deveci develeri yokuĢa, aman Ak memeler birbirine tokuĢa,amanDeveliyeSordum aslın nereli Haydi elma yanaklı Haydi kiraz dudaklı Çoksallama göbeği DüĢürürsün bebeği Çek deveci develeri engine, aman ġimdi rağbet güzelinen gencine,aman Develiye'Sordum........ (kavuĢtak) Deven yüksek, atamadım urganı, aman ÜĢüdükçe çek baĢına yorganı,aman Develiye

Sordum........, (kavuĢtak) Çek deveci develeri sulansın, aman Su içtiği çeĢmeleri bulansın,amanDeveliyeSordum........ (kavuĢtak) Deve yüksek, atamadım kilimi, aman Susadıkça ver ağzıma dilini,amanDeveliyeSordum........ (kavuĢtak) OYUN HAVALARI AL MENDĠLĠ MENDĠLĠ (Halay)

Sjenköy Karanfil katar oldu Hasretlik yeter oldu Nazlı yârin kokusuBurnumda tüter olduAl mendili mendili Kız sever karanfili Mendil bağladım yandan Seni severim candan iki yerde yâr olmazYa benden geç ya ondanAl mendili mendili Kız sever karanfili Mendilim turalıdır Sevdiğim buralıdır Geçme güzel karĢımaYüreğim yaralıdır Derleyen M. Sarısözen Al mendili mendili Kız sever karanfili

EVLERĠNĠN ÜNt) HOġ BĠLEZĠK Bir oda yaptırdım hurma dalından içini döĢettim Acem Ģalından Oda benim değil, ahbap malından HoĢ bilezik, hoĢ bilezik, kolları nazik Ben yârimden ayrıdüĢtüm, vay bana yazık Bir oda yaptırdım yüceden yüce içinde yatmadım üç gün, üç geceKurbanlar keserim sardığım gece



HoĢ bilezik, hoĢ bilezik, kolları nazik Ben yârimden ayrıdüĢtüm, vay bana yazık Bir oda yaptırdım, dururum diye Aldım martinimi vururum diye Hiçaklıma gelmedi, ölürüm diye HoĢ bilezik, hoĢ bilezik, kolları nazik Ben yârimden ayrı

düĢtüm, vay bana yazık Bir oda yaptırdım, döĢedemedim Kahbe felek ile baĢ edemedimYalvardım, yakardım, eĢ edemedim HoĢ bilezik, hoĢ bilezik, kolları nazik Ben yârimden ayrıdüĢtüm, vay bana yazık vv'r 608

OVUN HAVALARIÂNDIKLI YOLUNDA (Zeybek Havas;)Afyon Fadime ÖtaTp Sandıklı yolunda b dum on pb.d Yonca tarlasında vuruldum sanaHelâlinden bir Ģeftali ver bana Öte git, beri gel ben adam yemem Senin, Ģunun Ģöylesine yâr biledememSandıklı yolunda buldum izini Duman sandım Ģalvarının tozunuAlamadım Ģu dürzünün kızını

Öte git, beri gel ben adam yemem Senin, Ģunun Ģöylesine yâr biledememSandıklı yolları çifte hendekli Kusura'lı geliyor, dayanSandıklı ġimdi kızlar Ģeker yiyor fındıklı Öte git, beri gel ben adam yemem Senin, Ģunun Ģöylesine yâr biledememf/39 Şuhut EVLERĠNĠN ÖNÜ ĠLĠMAN1 Eminem dere boyu gidelim Koyun kuzu güdelim ÖpüĢürken görmüĢlerinkâr bari edelimDam dama-eklenir mi Dam yolu beklenir mi ılıman köĢesindeHovarda beklenir miLeblebi koydum tasa Doldurdum basa basa *Benim yârim pek güzelüç parmak boyu kısa Kestanenin irisi Geçti güzel sürüsü Sürüsünden fayda yok Yaktıbeni birisiAcılarım diner mi Sana kanım siner mı Bir haftanın içinde iki



gelin iner mi2 Sandıklı

OYUN HAVALARI ÇAY KIYISINDA (Sandıklı Zeybek Havası) Süleyman Ulu s ou Çay kıyısında inadına bitiyor kestane Söylen candarmaıar gelsinüstümeHaydi aman da at olur de tepmez mi Haydi aman da yâr olur daöpmez mi Haydi ninanam ninanam ninanamEğri de büğrü Sivrihisar'ın yollan Kardan beyaz AyĢe gelininkolları Haydi ninanam ninanamAttan indim, gül dalına bağladım Asker oldum, martinimi yağladım Haydi aman da at olur de tepmez mi Haydi aman da yâr olur daöpmez mi Haydi ninanam ninanam ninanam(1) lîimas: Bir çeĢmenin adıdır.

(2) Anlamı, iki gelin getirilir n.ıi'dir.Ġkinci mısraın anlamı: Sana kanım kaynar mı? Konya

OĞLAN DÖNE. KIZ DÖNE Oğlan döne, kız döne Gelin mi oldun gene Gelin olduğun geceOynarım döne döne Keziban Nine

Oğlan yaylı, kız yaylı Dayanamıyom ben gayrı Asker oldum gidiyomDayanamıyom ben gayrı



Oğlan kayda, kız kayda ikimiz de bir boyda Sen yanma ben yanayımBen yanmıĢam ne fayda ĠNCE DÜZÜM (Halay havası) Kangal Ali Riza ince eleğim duvarda (ince düzüm yâr yâr)

Bir yâr sevdim hovarda (ince düzüm yâr yâr) Öyle bir yâr sevdimki (ince düzüm yâr yâr) Su doldursun pınarda (iki gözüm yâr yâr) ince çayır biç oğlan (ince düzüm yâr yâr) Gel kapıdan geç oğlan (ince düzüm yâr yâr Beni sana vermezler(ince düzüm yâr yâr)Bir gün al da kaç oğlan (iki gözüm yâr yâr) OYUN HAVALARI E M i N E MAli Bağdur Ay doğdu aĢmak ister Al yanak yaĢmak ister Sen orada ben burdaGönül kavuĢmak ister ġu gelen kimin kızı Feracesi kırmızı Gerdanında beni var SandımĢafak yıldızı ÇeĢmeleri yan yana Su içtim kana kana Seni doğuran ana Olsunbana kaynanaindim çeĢme baĢına Sabun koydum taĢına Sevda neydi bilmezdim Oda geldi baĢıma Deveyi düzde gördüm Sürmeyi gözde gördüm On iki gelin sardımCilveyi kızda gördüm Ġlimon sıktın yârim Belimi büktün yârim Ben sana güvenirdimHayırsız çıktın yârim

ince iplik bükerim Yâre dizlik dikerim

Yâr kapıdan girince Ölü olsam kalkarım Sarı kavun dildin mi Çorağını sildin mi Kara benli EminemMuradına erdin mi Köprüden geçemedim Yâr doldurdu içemedim Sen benden geçtin ammaBen senden geçemedimAġġAĞDAN GELĠREM (Kadın Oyun Havası) AĢĢağdan gelirem, yüküm eriktir Eriğin dallan eğik eğiktir Bir emmim kızı var, taze feriktir AĢĢağdan gelirem, yüküm üzümdür üzümün dalları düzüm düzümdürBir emmim kızı var, iki gözümdür

OYUN HAVALARI ÇĠFT BEYAZ GÜVERCĠN (Kadın Oyun Havası) Çift beyaz güvercin olsam Çalının baĢına konsam Güzellere yoldaĢolsam Çirkinlerden uzak dursamGel gel karanfilim gelin Eli deste güllü gelin Beli ipek ĢallıgelinMenekĢe buldum derede Sordum, evleri nerede Ha burada ha Ģurada Gel gel karanfilim gelin Eli deste güllü gelin Beli ipek ĢallıgelinKaranfiller oymak oymak Hiç olur mu yâre doymak Biri güzel, birioynak

Gel gel karanfilim geliri Eli deste güllü gelinEVLERĠNĠN ÖNÜ 616ÇEMBER HAVASI (Kadın Oyun Havası) Derleyen Osman Attilâ Çemberim dalda kaldı Gözlerim yolda kaldı Yıkılası meyhaneSarhoĢum nerde kaldı Eyvahlar olsun Olsun da kadehler dolsun



Dam üstünde durayım Av gelirse vurayım Yassılın karlı dağlar Ben yârimi göreyimEyvahlar olsun Olsun da kadehler dolsunġu derede kurt izi Çevirdi düĢman bizi Çeviren düĢman olsunAllah kavuĢtur bizi

Eyvahlar olsun Olsun da kadehler dolsunÇemberimin yeĢili Kayıp ettim eĢimi Çemberim sende kalsın Silgözünün yaĢını 617 OYUN HAVALARI Erzurum Eyvahlar olsunOlsun da kadehler dolsunKayalar buz bağladı Avcılar iz bağladı Beni bir gelin vurduYaramı kız bağladı Eyvahlar olsunOlsun da kadehler dolsunÇAM DĠBĠNDE (Köy Halay Havası) Hayrettin Akçay Çay dibinde çıra yaktım, yanmadı Bekledim bekledim, yârimgelmedi Yolun kenarında sıra güzeller ToplamıĢ fistanı bulgur ezerler Geliyor güzeller yayla yolundan Bülbül sada verir ayva dalından

638 KONYALIDerleyen S. Küçük bezirci

Hani benim elli direm bulgurum Konyalının kaĢlarına vurgunum Yürü yavrum yürü Saçlarını sürü ġimdi surdan geçecek HovardanınbiriHani benim elli direm Ģekerim Sen sarhoĢ ol, ben kahrını çekerim Yürü yavrum yürü Saçlarını sürü ġimdi surdan geçecek HovardanınbiriHani benim elli direm eriĢdem KonyalIdan olsun benim eniĢtem Yürü yavrum. (kavuĢtak) Hani benim elli direm ırakım Ġçer içer geçmez benim merakım Yürü yavrum. (kavuĢtak) 619

OYUN HAVALARI Erzurum Hani benim elli direm pırasam Çıra yaksam Konyalımı arasam Yürü yavrum. (kavuĢtak) Hani benim elli direm yoğurdum Konyalıdan ben bir oğlan doğurdum Yürü yavrum. (kavuĢtak) Hani benim elli direm fıstığım Âlem bilir benim o kıza küstüğüm Yürü........ (kavuĢtak) KAVAK OY (Oyun Havası) ıġefik Torungil Kavak oy. kavak oy, kavak uzanır gider Dale oy, dale oy, dale

bezenir gider Buse oy, buse oy, buse vermeyen kızlar Günâh oy,günâh oy. günah kazanır gider Bak böyle, yâr böyle Kız böylesi diz kırma Bak böyle, bak böyleBak böylesi diz kırma EVLERĠNĠN ÖNU Kavak oy, kavak oy. kavağın baĢı benem Dibi oy, dibi oy, dibinintaĢı benem Gündüz oy, gündüz oy, gündüz gezen güzel Gece oy, gece oy, gece



yoldaĢı benem Bak böyle, yâr böyle Kız böylesi diz kırma Bak böyle, bak böyleBak böylesi diz kırma

MAHPUSHANE TÜRKÜLERĠ



MAHPUSHANE TÜRKÜLERĠ

Toplum içinde yasalara aykırı iĢler yapıp cezaevlerine düĢenkiĢilerin türküleridir, özgürlüğünü yitiren bu zavallı kiĢilerinacı duygularını dile getiren bu çeĢit türküler çok içli ve içsızlatıcıdır.

Özlemin en derinini çeken «küreklüer», «on beĢtiler»,«idamlılar» büyük bir piĢmanlık içinde kıvrs nırken. dıĢarda acıçeken sevgililer, analar, bab&lar, kardaĢlar ağlarlar.

Demir parmaklıklar arkasından «ahbaplar;, bakar. akĢam oluncademir kapılar kapanır. Derin bir kimsesizlik içinde duygulardile gelir, yürekte yağ kalmaz erir. Ne etsin, ne iĢlesin, kader böyle imiĢ, kara yazılar yazılmıĢ...

«DüĢtüm ben bir zindana, yanar döner



ağlarım «Demir parmaklıklardan boyun büker

ağlarım» KiĢiyi ve çevresini derinden etkileyen bu duy gular eğitici

bir nitelik de taĢırlar.

«Mahpushane seni yapan kör olsun» «Kör olsun da iki elleri kırılsın» EVLEÜL NLS Oi\L 624 AġAMADIM KARAMAN IN ĠLĠNDEN Karaman AĢamadım Karaman'm ilinden Kahve fincan kayar oldu elimdenKorkar oldum ayrılıktan, ölümcıen Er gibi meydanda dönenlerdeniz Bir ahbap yoluna ölenlerdenizKalkar kalkar sedirlere dayanır Pembe Ģalvar al kanlara boyanırSeni vuran zalim nasıl dayanır Er gibi meydanda düĢenlerdeniz . Bir ahbap yoluna ölenlerdeniz.BDuman vardır Ģu dağların baĢında... Arzum kaldı toprağında taĢında Bir biz değil, cümle âlem baĢında Asıyorlar kömür gözlüm, ağla, gel Sözün geçer, var beylere söylege\625 MAHPUSHANE TÜRKÜLERĠ Burama n ġAKĠR EFENDĠ1 ġakir Efendi derler de geldim yanma Katillik düĢer mi seninĢanına

idam kâğıdını taktın boynuma Efendim Efendim, ġakir Efendim ifadede yardım eyle Efendim ġakir Efendi derler de yüzüme baktı Olanca tüylerim ayağa kalktıBağladı sicimi boynuma taktı Asıyorlar beni, gel ağla bana Nasıl dayanayım ben sana Bileydim Sungurlu'ya gitmezdim Gafil durup da martinimivermezdim Sol böğrümden değseydi de ölmezdim Kanmaz uykulardan kaldırdın beni • Ben de bir yiğidim, öldürmenbenir_-------------(*) ġakir Efendi: Eskiden Konya’da gıcı) yapmıĢ bir kiĢidir.

müstantiklik (sorgu f/40



Hamım ■ ■HĠ

VĠRAN KALSIN MAHPUSUN KĠLĠDĠ 623 Konya Çopur hmuıl Viran kalsın Ģu mahpusun kilidi Yüreğimde yağ kalmadı eridiBenim yârım Ģu yerlerde bir idi Hapishane çeĢmesi Ģırıl Ģırıl akıyor Aç kapıyı gardiyan,ahbaplarım bakıyor Ah ne imiĢ, ne imiĢ, kaderim böyle imiĢ Ey müstantik müstantik, tabancamı ver bana Bir vefasız yüzündenidam verdiler bana Ah ne imiĢ, ne imiĢ, kaderim böyle imiĢ Mahpusane çeĢmesi yandan akıyor yandan Hapislik bir Ģey değil,



ayrılık var bir yandan Ah ne imiĢ, ne imiĢ, kaderim böyle ımıĢ Çıkabilsem Ģu mahpustan saraya 1 Davacılar toplanmıĢ bir araya ÇarĢamba yollarında Kelepçe kollarımda Yandım aman müstantik

ifadeden usandık >,Ah ne imiĢ, ne imiĢ, kaderim böyle imiĢ. 627 MAHPUSHANE TÜRKÜLERĠ MAHPUSHANELERDEKaraman Mahpusanelerde görmedim direk Kimimiz on beĢli, kimimiz kürekĠdam cezalıya dayanmaz yürek Yanarım yanarım, aĢkıma yanarım Demir parmaklıktan bakar ağlarım Mahpusanelere serdim postumu Çok aradım, bulamadım dostumu Azizahbaplarım bana küstü mü Yanarım yanarım, aĢkıma yanarım Demir parmaklıktan bakar ağlarım HAPĠSHANE TÜRKÜSÜ Afyon Şuhut Muharrem Çepnioğlu Hapisane önünde yayılır kazlar Bir bayramdan bir bayrama çalınır sazlar Çok kıĢlar geçirdim, gelmiyor yazlar DüĢtüm ben bir zindana, yanar döner ağlarım Demirparmaklıklardan boyun büker ağlarım

Hapisane içinde bir ağaç incir Ellerim kelepçe, boynumda zencir Zencir sallandıkça yüreğim sancır DüĢtüm ben bir zindana, yanar döner ağlarım Demir

parmaklıklardan boyun büker ağlarım Hapisane içinde bir mermer direk Kimimiz yüzbir'li, kimimizkürek idam cezalarına dayanmaz yürek DüĢtüm ben bir zindana, yanar döner ağlarım Demirparmaklıklardan boyun büker ağlarım Hapisane içinde ötüĢen kuĢlar Hayırdır inĢallah gördüğüm düĢlerHerkes sevdiğine canlar bağıĢlar DüĢtüm ben bir zindana, yanar döner ağlarım Demirparmaklıklardan boyun büker ağlarım Hapisanenin suyu içinden akar ArkadaĢlar gelmiĢ kapıdan bakarGardiyan darılır, canımı yakar

DüĢtüm. (KavuĢtak) 629 MAHPUSHANE TÜRKÜLERĠ Safranbolu Konya MAHPUSHANE TÜRKÜSÜŞahi Baba Mapusane içinde üç ağaç incir Ellerimde kelepçe, boynumda zencirZencirin yerleri durmadan sancır Açın kapıları, Osman geliyor Kır atın üstünde aslan geliyorSalını salını yosmam geliyor

Mapusane içinde yanıyor gazlar AkĢamdan akĢama çalınır sazlarÇok kıĢlar çürüdük, gelmedi yazlarOsmanım Osmanım, Zeybek Osmanım Osman olduğuma ben de piĢmanım OSMANIN BĠNDĠĞĠ Derleyen M. Sarısözen Osmanın bindiği doru küheylan Yine mi geliyor Osman'sız bayramGidiyorum gurbet ele, taĢ ol da dayan Süpürün hanları Osman geliyor Dağların serdarı aslan geliyor



Çıkar çıkar parmaklıktan bakarım Konya seni ateĢlere yakarım Birgün olur ben buradan çıkarım Süpürün hanları Osman geliyor Dağların serdarı aslan geliyor ANKARA'NIN YOLLARI

Ankara‟nın yolları kötü yokuĢ Kız kurbanın olayım bu nasıl bakıĢ of Halının üstüne attığın nakıĢ Ġlmik vuran ellerine kurban olayım Ankara'nın suları çağlayıp akmaz Mapusa düĢene de kimselerbakmaz Beklerim postayı mektubum çıkmaz of O sebepten arzu eylerim sılayı, vatanı of Ankaranın yolunda bir kötü elma Aman mektubum aman da yollardakalma Kız kurbanın olayım, bir eli alma of Duyar düĢmanlarım,Ģadüman olur Ankara'dan bindirdiler treneSelâm söylen eĢe dosta yârene Sağ olup da sılasına varana Cennet-i âlâyı görmüĢe döner vay döner MAHPUSHANE TÜRKÜLERĠ NE ZALĠMDĠR MAHPUSHANE HAVASI Ne zalimdir mahpushane havası Çocuklar ağlıyor, ister babasıAdımıza verdiler idam cezası Mahpushane seni yapan kör olsun Kör olsun da iki elleri kırılsın AkĢam olur firengiler vurulur* Gardiyanlar önümüze kurulur Anam beni ziyaretten yorulurMahpushane seni yapan kör olsun Kör olsun da iki elleri kırılsın«

** */MAHKEMEDE ġAġAR IKarĢıdan gelen atlı Altında kilim katlı Anam babam sağ olsunHepisinden yâr tatlı Yalan mıyım YaĢar Karakolda doğru söyler Mahkemede ĢaĢar (*) Firengi: Kilit.

Sarı yayımın bendi Ne îez unuttun andı DüĢmanlar bile etmez Bana

ettiğin fendi Yalan mıyım YaĢar Karakolda doğru söyler Mahkemede ĢaĢar Konakta duran kadı Cemile gelsin dedi Biz nasıl ayrılalım YaĢlarımız on yedi Ya'an mıyım YaĢar Karakolda doğru söyler Mahkemede ĢaĢar Kınalı ellerine incecik bellerine Pörnekliyi döküm ettinAfyon'un yollarına Yalan mıyım YaĢar Karakolda doğru söyler Mahkemede ĢaĢar MAHPUSHANE TÜRKÜLERĠ ✓ BEN GĠDERĠM ADANA li

Kadri Ustündağ Ben giderim Adana Cihan derler adıma Geleli üç ay oldu Doyamadımtadına Karakolda doğru söyler Mahkemede ĢaĢar KarĢıdan giden atlı Altında kilim katlı Anam babam sağ olsunHepisinden yâr tatlı Karakolda doğru söyler Mahkemede ĢaĢar Sarı yayımın bendi Ne tez unuttun beni DüĢmanlar bile bilmez



Bana ettiğin fendi Karakolda doğru söyler Mahkemede ĢaĢar



A SKERLĠK TÜRKÜLERĠ Yemen SavaĢ Yiğitlik Köroğlu Türküleri

Türk ulusunun türküleri içinde askerlik de önemli yer alır. Ayrı bir kitap olacak ölçüde çok olan bu çeĢit türkülerdenörnekler vermekle yetindik.

Bu çeĢit türkülerin baĢında Yemen ile ilgili olanlar gelir.Osmanlı imparatorluğunun en uzak yerlerinden biri olan Yemen 380vıl Türk egemenliğinde kalmıĢtır. Sık sık ayaklanmalar olan buülke I. Dünya SavaĢı sonunda bizden ayrıldı. Yüzyıllar boyu yüz binlerle Ģehit verdik orada. Nice anaları, gelinleri ağlatanYemen üzerine çok acıklı, birer ağıt niteliğinde türkülerimizvardır. Bunlardan hangilerinin hangi savaĢ üzerine söylendiğinikestiremiyoruz.



SavaĢ türkülerimiz ayrıca tarih değeri de taĢırlar. Bunlarıseçerken uzak ve yakın tarihimizin içinden olmasına da dikkatettik.

Bu bölüm içindeki türküler bir yandan yiğitlik konuları ile deilgilidir. Bunlar içinde Köroğlu’na da geniĢçe yer verildi.

Köroğlu, en az üç yüz yıl ulusumuzun yiğitlik duygularınıiĢledi. Her gencin içinde O’nun gibi olmak, yiğit ve mertyaĢamak istekleri kaynadı. O’nun güzel hikâyesi bunda yardımcıoldu. Türk ulusunu, türküleri kahraman yaptı. 6JS

I. Dünya SavaĢı’nda (1914 1918) Türk genç) leri Arabistan,Yemen çöllerinde çok Ģehit verdiler O kızgın çöllere giden gerigelmedi. Öz yurtta analar. gelinler ağladı. Yemen çok canlarvakti. Acısı i hâlâ yürekler dağlar. Yemen üzerine çok türküleryakıldı. Onlardan kimilerini veriyoruz.

Yemen‟e giden iki kardeĢ Mehmet ile MemiĢ‟in analarınınferyadıdır: ġu Yemen'de ot biter mi? Ġki kardaĢ çift gider mi?Aman ev de hiç güler mi?Ağlar Mehmet. MemiĢ ağlar. ġu Yemen'de biter kamıĢ Uzun olur vermez yemiĢ ġu Yemen'de ikikardeĢ Biri Mehmet, biri MemiĢ Kutnu kumaĢ soldu mola Mustafa'mın gözlerini Karıncalar oydumola

YEMEN‟de OT BÎTER MĠ? 639 ASKERLĠK TÜRKÜLERĠ MIZIKA ÇALINDI (Yemen Türküsü)Erzurum Faruk Kaleli Mızıka çalındı, düğün mü sandın Al yeĢil bayrağı gelin mi sandınYemen'e gideni gelir mi sandın

Tez gel ağam tez gel dayanamirem Uyku gaflet basmıĢ uyanamiremAğam öldüğüne inanamirem Koyun gelir kuzusunun adı yok SıralanmıĢ küleklerin sütü yokAğamsız da bu yerlerin tadı yok Tez gel ağam tez gel dayanamirem Uyku gaflet basmıĢ uyanamiremAğam öldüğüne inanamirem Ağamı yolladılar Yemen eline Çifte tabanca takmıĢ belineAyrılmak olur mu taze geline



Tez gel ağam tez gel dayanamirem Uyku gaflet basmıĢ uyanamiremAğam öldüğüne inanamiren

EVLERĠNĠN ÖÎ^Ü TALĠM TÜRKÜSÜ* GiaEğil dağlar eğil üstünden aĢam Yeni talim çıkmıĢ, varam alıĢamÖlmeden yârime bir dahi kavuĢam Aldılar yârimi elimden uyan, uyansın Buna taĢtan yürek ister,

nasıl dayansın Tüfeğim kayada asılı kaldı Esvabım sandıkta basılı kaldıNiĢanlım ben ilen küsülü kaldı Aldılar yârimi elimden uyan, uyansın Buna taĢtan yürek ister,nasıl dayansın GümüĢ cezvelerim kaynar ocakta Yemen çöllerinde kaldım sıcaktaAltı aylık yavrum kaldı kucakta Aldılar yârimi elimden uyan, uyansın Buna taĢtan yürek ister,nasıl dayansın (*) Bu türkü de I. Dünya SavaĢında Yenıcn‟e giden askerler Ağzından söylenmiĢtir.

641 ASKERLĠK TÜRKÜLERĠ BAġKA BĠR YEMEN TÜRKÜSÜ Kader torbasına soktum elimi Karalı çıkardın kur'amı felek Nebir murat verdin, ne bir saltanat Diyar-ı gurbette büktün belimi Mailim kır at gözünün ağına Sağ yanda Arap çifte kadana DüĢmüĢünde Kırk Cifte dağına Konak yerin ırak mıdır sevdiğim Haykıra haykıra yola bakarsın Ağzından kızıl kanlar saçarsınDöner döner de arkaya bakarsın Konur daylak gene vatanın nerde Karaman'dan çıktım yolum Yemene Asker çantasını vurdum sinemeAyrılık nâmesin verdim eline Tenhalarda bul da ver seher yeliYürü güzel yürü, yoluna yürü Eridi dağların kalmadı kari Gayetgüzel olsa yiğidin yâri O da kederlenir zilfin taramazf/41

543KIġLANIN ÖNÜ‟ KıĢlanın önünde sıra söğütler OturmuĢ binbaĢı asker öğütlerYemen e gidiyor babayiğitler Ağlaman analar, yine geliriz Din, millet yoluna kurban oluruzKıĢlanın kapısı demir değil mi Ġçinde oturan Emir değil miYemen'e giden gelir değil mi Ağlaman analar, yine geliriz Din, millet yoluna kurban oluruz

KıĢlanın içinde bir dolu testi Askerin üstüne fermanlar estiAnalar babalar umudun kestiAğlaman analar, yine geliriz Din, millet yolunda kurban oluruz YEMEN TÜRKÜSÜ (Kocası Yemen'e giden gelinin ağzından.) Merhametsiz padiĢahlar, askeri On sene bekletiyorlar Hicaz'daGidenler gelmiyor, elverir gayrı Soyka Yemen, yiğit koymadıbizde



(*) Bu da Yemen‟e gidenlerin ağzından söylenmiĢ. 843 ASKERLĠK TÜRKÜLERĠ PadiĢaha söylen yâri göndersin Bu kanunu, bu zagonu döndersin Onseneyi bir seneye indirsin

Hiç mi merhamet yok Sultan Aziz'-de*Gelin ömrüm geçti, ben mozuluyum Kara saçım ağ ördürdüm düzleyomOn senedir asker yolu gözlüyom Saçım ağardı, fer kalmadı gözde HAVADA BULUT YOK iHavada bulut yok bu ne dumandır Köyde bir ölüm yok bu nefigandır ġu Yemen illeri ne de yamandır Ah o Yemen‟dir, gülü çimendir Giden gelmiyor, acep nedendirġu dağların ardında redif sesi var Sorun, çantasında acep nesivar Bir çift yemenisiyle bir de fesi varYolu Yemen'dir, çölü cehennemdir Giden gelmiyor, acep nedendir

(*) Yüz yıl önce Sultan Aziz gününde söylendiği anlaĢılıyor.Yemen‟de sık sık ayaklanmalar olurdu o günlerde. Ayaklanmaları .I>astırmak için asker gönderirlerdi. PadiĢaha kafa tutan kadmmacıları çok güzel dile getirilmiĢ.

Su dağların ardı sıra gideriz Tüfek elde düĢman için beklerizHatice'yle Fatma'yı da severiz Ah o Yemen dir, gülü çimendir Giden gelmiyor, acep nedendirHAVADA BULUT YOK IIHavada bulut yok, bu ne dumandır Mahallede ölen yok, bu nefigandır Adı Yemen'dir, gülü çimendir Giden gelmiyor, acepnedendirBurası MuĢ'tur, yolu yokuĢtur

Giden gelmiyor, acep nedendirKıĢlanın önünde redif sesi var Bakın çantasına, acep nesi varBir çift kundurayla bir de fesi var Adı Yemen‟dir, gülü çimendirGiden gelmiyor, acep nedendirBurası MuĢ'tur, yolu yokuĢtur Giden gelmiyor, acep nedendir ASKERLĠK TÜRKÜLERĠ YEMEN 'E GĠDENEKıĢlanın önünde çalınır sazlar Yüreğim yanıyor, ciğerim sızlarYemen'e gidene ağlıyor kızlar Ah o Yemen'dir Gülü çemendir Giden gelmiyor Acep nedendirKıĢlanın önünde ezan sesi var Bakın çantasında acep nesi var Bir

çift konduraynan bir de fesi varAh o Yemen'dir Gülü çemendir Giden gelmiyor Acep nedendirKıĢlanın önünde sıra söğütler YüzbaĢı oturmuĢ asker öğütlerYemen'e gidiyor babayiğitler Ah o Yemen'dir Gülü çemendir Giden gelmiyor Acep nedendir

YEMEN ÇÖLLERĠNDE ġu Yemen'de akar sular akmıyor Cerrah gelip hastalara bakmıyorHastaların hiç birisi kalkmıyor Ne çok imiĢ Ģu Yemen'm devesi Pek ağırdır Hudeyde'nin havası*Yemene gelenin ağlar anası Yemen çöllerinde kaldım ağlarım

Evimizin önünde çifte pınarlar Ġçerler suyunu, beni anarlarYemene gideni öldü sayarlar Yemen çöllerinde kaldım ağlarım Arap geldi, baĢımıza dikildi Hasta olanların bağrı ezildi Ġkitaburumuz birden bozuldu Yemen çöllerinde kaldım ağlarım Söyleyin babama abdestin alsın Okusun Kur'anı, namazın kılsınBenim gibi oğul arasın bulsun Yemen çöllerinde kaldım ağlarım Dertli anam benim için ağlasın Oğul hasretiyle ciğer dağlasınKörpe kuzum ile gönül eğlesin Yemen çöllerinde kaldım ağlarım



(*) Hudeyde: Yemen‟de bir il.

7(*)

iniĢtir. ASKERLĠK TÜRKÜLERĠ Bize mekân oldu gurbet illeri Iradıkça ırar sıla yolları iĢitilmez oldu kuzu dilleri Yemen çöllerinde kaldım ağlarım ÇANAKKALE ĠÇĠNDE* Çanakkale içinde vurdular beni Ölmeden mezara koydular beni Ahgençliğim eyvah Çanakkale içinde aynalı çarĢı Ana ben gidiyom düĢmana karĢr Ahgençliğim eyvah Çanakkale içinde bir uzun selvi Kimimiz niĢanlı, kimimiz evli Ahgençliğim eyvah Çanakkale içinde bir dolu desti Analar, babalar ümidi kesti Ahgençliğim eyvah I.Dünya SavaĢında askere giden gencin ağzından söylen EVLERĠNĠN ÖNÜ SEFERBERLĠK TÜRKÜSÜ 1 Seyit Küçii kbegirt/m Her akĢam, her sabah atılır toplar Kavgada bellidir garipleryadlar Sahibini yitirmiĢ çığrıĢır atlar ArĢın arĢın üleĢmeye gideriz Akdenizi dolaĢmaya gideriz Annelerağlatmaya gideriz AkĢam oldu yine toplar atılır Topun Ģiddetinden ay gün tutulurEcel kumaĢları gelmiĢ satılır

ArĢın............. (kavuĢtak) Ġngiliz askeri saman kafalı istihkâm içinde körü topalı BinbaĢıkalkmıĢ eli sopalı Önüne katmıĢ körü topalı ArĢın arĢın.......... (kavuĢtak) (*) I. Dünya SavaĢı türküsü. Çanakkale Savagı'nda söylenmiĢ 649 ASKERLĠK TÜRKÜLERĠ KIġLANIN ÖNÜNDE {Çanakkale SavaĢları sırasında söylenmiĢtir.) ■Konya Derleyen S. Kiiçiikbezirei KıĢlanın önünde sıra söğütler OturmuĢ binbaĢı asker öğütler

Vadeli vadesiz ölen yiğitler Of gençliğim vay KıĢlanın önünde sıralı selvi Kimimiz niĢanlı, kimimiz evli Ofgençliğim vay Çanakkale içinde aynalı pazar Ġngiliz inen Fransız arayı bozarOf gençliğim vay Çanakkale içinde vurdular beni Ölmeden mezara koydular beni Ofgençliğim vay Çanakkale içinde aynalı çarĢı Anne ben gidiyorum düĢmana karĢıOf gençliğim vay Erzurum

Slı GĠDEN ASKER Hayrettin Akçay ] ġu giden askere yol mu dayanır Askerlik iki sene, can mı dayanır Askere gidenin yâri peĢinde Sevenler yârini görür düĢünde Askerin mektubu postadan çıkmaz Askere gidene kimseler bakmaz KIġLALAR KıĢlarlar doldu bugün Doldu boĢaldı bugün Gel kardaĢ görüĢelimAyrılık aldı bugün



Naçar elinden vah vahGeceler yârim oldu Ağlamak kârım oldu Her dertten yıkılmazdımSebebim zalim olduHayın elinden vah vah

ASKERLĠK TÜRKÜLERĠ ASKER YOLU BEKLERĠM

Asker yolu beklerim Günü güne eklerim Sen git yârijn talime deBen sılayı beklerim

Pilav piĢirdim yavan üstüne kestim sovan Yatağına uzandım da Uyan askerim uyan Mendilimde tel oya Gülmedim doya doya Asker yolu beklerim deGünümü saya sayaSucu sucu suyunan Sovan acısıyınan Küsüdüm de barıĢtım Yarinbacısıyınan

ÇAVUġ TÜRKÜSÜ Ġstanbul'dan Üsküdar'a yol gider Yol gider, çavuĢ yol giderHanımlara deste deste gül gider Gül gider, çavuĢ gül gider

Yandım çavuĢ yandım, senin elinden Çok sallanma, kasatura dafırlar belinden Belinden çavuĢ belinden

Ġstanbul‟dan Üsküdar'ın arası Arası çavuĢ, arası Yaktı benikaĢlarının karası Karası çavuĢ, karası Yandım çavuĢ yandım, senin elinden Çok sallanma, kasatura dafırlar belinden

AÇLAR ĠSE ANAM AĞLAR Mehmet Demirci

On dokuzuncu yüzyılda imparatorluğumuzdan ayrılmak isteyenküçük devletler yer yer ayaklanma-* lar çıkarırlardı. Bunlardanbirisi de Karadağ idi. Anadolu Türk gençleri bir yandançöllerde, bir yandan Balkanlarda uzun yıllar kanlarınıakıttılar. Bu türkü Karadağ‟a giden gencin ağzındansöylenmiĢtir. Martinini yağladın mı Karadağ'ı boyladın mı Yalın ayak, baĢıkabak Nöbetlerde ağladın mı Kara çadır is mi tutar Beylik martin pas mı tutar Ağlar ise anam

ağlar OsmanlIlar yas mı tutar

653 ASKERLĠK TÜRKÜLERĠ GAZĠLER HAVASI

ödemiş istihkâmdan atlayamadım BeĢ on düĢmanı haklayamadım Cephanemdöküidü, toplayamadım Söyle dertlim söyle, yaralandım benKoç gibi meydanlarda ölenlerdeniz Devlet sayesinde gezenlerdenizÇekin kır atımı, nalbat nallasın Kesilen kellemden kanımdamlasın Örtün mendilimle, sinek konmasın Koç gibi meydanlarda ölenlerdeniz Devlet sayesinde gezenlerdeniz



Atımı nallattım, yol mu dayanır Asker uĢakları erken uyanırMilletin uğruna kana boyanır Koç gibi meydanlarda ölenlerdeniz Devlet sayesinde gezenlerdenizOn dört aydır kır atımı besledim Hem gazilik hem Ģehitlikistedim

Koç gibi meydanlarda ölenlerdeniz Devlet sayesinde gezenlerdenizUÇUN KUġLAR 654 A' iğde Asker ettiler beni, kıdemli çavuĢ Gurbet ellerinde oldum birbaykuĢ Hiç baĢıma gelmedi böyle bir iĢ Uçun kuĢlar uçun Ġzmir'e doğru Anadan, babadan, yârdan bir haberyok muGüverteye çıktım uzandım yattım Komutanı görünce selâma kalktımAnayı, babayı sılaya saldım Uçun kuĢlar uçun Ġzmir'e doğru Anadan, babadan, yârdan bir haberyok muEvimizin önü duttur geçilmez Bağımızda gazel sıktır seçilmez Birben ölmeyinen ordu bozulmazUçun kuĢlar uçun Ġzmir'e doğru Anadan, babadan, yârdan bir haberyok muBOSTANA SU BAĞLADIM* N iğdeli Ahmet Bostana su bağladım indim çıktım ağladım Yâri askere saldımBağrıma taĢ bağladım Vay gelin vay, of gelin of.(*) Kocası askere giden gelin söylemiş.

.655 ASKERLĠK TÜRKÜLERĠ Damdan dama aĢalım Çifte camus koĢalım Yârim askere gittiKiminle konuĢalım. AĞAM SEN GĠDELĠ* Ağam sen gideli dıĢa çıkmadım 1 Al mintanlı yiğitlere bakmadım 2 Topladım zülfümü fese sakladım Konma bülbül konma dalım boĢ değil EĢimden ayrıldım gönül hoĢdeğil Cefa dağlarında dokandım taĢa KardaĢ ekmeğini kakarlar baĢa3 Bütün emeklerim gitti boĢa

Eğil dağlar eğil bir gül alayım Asker karıĢıyım, nerde kalayım (*) Kocası askerde. (1) DıĢa çıkmak: Evden dıĢan çıkmak.

(2)Kadınlar kısa ve altınla süslü fes giyerlerdi. Saçınıyabancıya göstermek günah sayılırdı. Zülfünü fese saklamaklasadakat gösteriyor.(3) Kocasının kardeĢi evinde kalıyor.

ANKARAN'IN TAġINA BAK (KurtuluĢ SavaĢı için) Ankara Ankara'nın taĢına bak Gözlerimin yaĢına bak Biz düĢmanı esir

aldık ġu feleğin iĢine bak Yağmur yağar için için Kemal ağlar millet için 1 Kemal PaĢa yeminetti ġu Bursa‟yı almak için Ġstihkâma indirdiler Kanlı gömlek geydirdiler Melül olma garipanam Bir oğlunu öldürdüler Kazancık'da harp olacak Tarihlere kayd olacak Atalardan miraskalan YeĢil bayrak asılacak 2 Ankara'da Ģanlı ordu Her tarafa çadır kurdu Gazi PaĢa harp



edecek Hep askerler hazır oldu (1) Kemal: Atatürk.

* “' YeĢil bayrak: Cumhuriyetten önce savaĢlarda med‟ınsancağı taĢınırdı. ASKERLĠK TÜRKÜLERĠ

ANTEP SAVUNMASI (Fransızlara karĢı) Kara imiĢ Ģu Antep'ın yazısı Yaktı yandırdı bütün âlemi, nâsıYüreğimden çıkmıyor kardeĢ acısı Hani benim mor sümbüliü bağlarım Antep diye hazin hazin ağlarım Mağaradan geliyor ağıtlar sesi Yaktı yandırdı bütün âlemi, nâsıPazarda satılır Ģehitler fesi Hani benim mor sümbüliü bağlarım Antep diye hazin hazin ağlarım Kavaklığın Ģirazesi bozuldu Hummatz a kara çadır kuruldu1 Camilerde Ģehit kabri kazıldı Hani benim mor sümbüliü bağlarım Antep diye hazin hazin ağlarım Fransızlar her taraftan yürüdü Yağ kalmadı yüreklerde eridi Niceyiğitler istihkâmlarda çürüdü Hani benim mor sümbüliü bağlanın Antep diye hazin hazin ağlarım (*) Hummatz: Bir yer ad'

CEZAYĠR TÜRKÜSÜ* Cezayir'in ufak ufak evleri içindedir ağalan, beyleri Türkçebilmez, mâni söyler dilleri Tunus. Trablus, Cezayir of.Yaz gelince gemilerimiz yağlanır KıĢ olunca tersaneye bağlanırDelikanlılar Cezayir'de eğlenir Tunus, Trablus, Cezayir of. Cezayir'de üç top birden atıldı ġıp değinden aylar günlertutuldu Dünya bize miskal miskal satıldı Kalk gidelim kömürgözlüm Cezayiri

Bir yanımız sık ormanlık biçilmez Bir yanımız Akdeniz, geçilmezMevlâm kanat vermeyince uçulmaz Kalk gidelim suna boylumCezayiriEġĠN KIR AT Gitmez oldu Ģu dağların dumanı Yarın sabah yine kavga zamanıEĢin kır at eĢin, meydan günüdürĠmparatorluğun bir parçası olan Cezayir, Tunus, savunmak da Anadolu yiğitlerine verildi. ASKERLĠK TÜRKÜLERĠ Mor menekĢedir tüfeğimin demiri Teslim olmam, ölüm Allahın emriKır at surda gemini de kemiri EĢin kır at eĢin, meydan günüdür

I V (îAZĠl.ER Ey gaziler yol göründü Yine garip serime Dağlar taĢlar dayanmazBenim ah u zarıme Uçan kuĢlar dayanmaz Benim ah u zarime Dün gece yâr kapısında aĢında Yastığım taĢ idi |nde Altım toprak,üstı” Yine gönlüm ho^ ağ|ay(m Kal sağlıkla k£ fjdan çağmda Bir yana sen-jrcj(jn, |<ara bağlayım oiz ne ettik sana... Ey gazilerYine garı senjn peĢjndeDağlat zayjr ,juman var(jır baĢında. Benim

660 CEZAYĠR TÜRKÜSÜ* Konya Derleye.i S. Kiçükbezirci Cezayir'in de harmanları savrulur Savrulur da sağ yanınadevrilir Eller annem der de baĢım çevrilir Çelenleri mermer taĢlı Cezayir Güzelleri hilâl kaĢlı Cezayir



Cezayir'in de menekĢesi top biter Arasında da eğlim eğlim otbiter Bu ayrılık annem bize çok gider Çelenleri mermer taĢlı Cezayir Güzelleri hilâl kaĢlı Cezayir Cezayir'in de yüksek olur evleri içindedir ağaları beyleriTürkçe bilmez de Arapçadır dilleri

Çelenleri mermer taĢlı Cezayir "-'elleri hilâl kaĢlı Cezayir -3r yağlanır r-e bağlanır ^ yüreğim dağlanır

ermer taĢlı Cezayir Gitmez oldu Ģu kgĢ|| Cezayjr Yarın sabah yine EĢin kır at eĢin, me (•) Ġmparatorluğun bir parçası olan ^ ^ülkelerini savunmak da Anadolcı yiğitlen ASKERLĠK TÜRKÜLERĠ CEZAYĠR

Cezayir‟de Ģehit düĢen Mehmed‟in niĢanlısı dağlara düĢmüĢ, buağıtı söylemiĢ, derler. Cezayir'in gemileri yağlanır Yağlanır da tersaneye bağlanırCezayir'de koç yiğitler eğlenir Deli düĢman aptal aptal dillenir Kahpe Cezayir, duman vardır baĢında Cümle âlem senin peĢinde... Cezayir‟de sıra sıra söğütler Söğüdün altında aslan yiğitlerBinbaĢı gelmiĢ, Mehmed'i öğütler Dini bir uğruna gitti kanlıyiğitler Kahpe Cezayir, duman vardır baĢında Cümle âlem senin peĢinde... Elden gittiğine mi yanam, ağlayım Nice koç yiğitleri aldın fidançağında Dostu, düĢmanı güldürdün, kara bağlayım Cezayir,Cezayir... biz ne ettik sana...

Cümle âlem senin peĢinde... Kahpe Cezayir, duman vardır baĢında.

660 CEZAYĠR TÜRKÜSÜ* Derleye.) S. Küç&kbetirclCezayir'in de harmanları savrulur Savrulur da sağ yanınadevrilir Eller annem der de baĢım çevrilir Çelenleri mermer taĢlı Cezayir Güzelleri hilâl kaĢlı CezayirCezayir'in de menekĢesi top biter Arasında da eğlim eğlim ot

biter Bu ayrılık annem bize çok gider Çelenleri mermer taĢlı Cezayir Güzelleri hilâl kaĢlı Cezayir Cezayir'in de yüksek olur evleri içindedir ağaları beyleriTürkçe bilmez de Arapçadır dilleri Çelenleri mermer taĢlı Cezayir "■'elleri hilâl kaĢlı Cezayir -3r yağlanır

EġĠN i? baSlanVyuregım dağlanır ermer taĢlı Cezayir , Gitmez oldu Ģu .. . . _ L . v ıl kaĢlı Cezayir Yarın sabah yine

EĢin kır at eĢin, me

Ġmparatorluğun bir pnçuota ^savunmak da Anadolu yiğitlen6 6 661 ASKERLĠK TÜRKÜLERĠ CEZAYĠR

Cezayir‟de Ģehit düĢen Mehmed‟in niĢanlısı dağlara düĢmüĢ, buağıtı söylemiĢ, derler. Cezayir'in gemileri yağlanır Yağlanır da tersaneye bağlanır



Cezayir'de koç yiğitler eğlenir Deli düĢman aptal aptal dillenirKahpe Cezayir, duman vardır baĢında Cümle âlem senin peĢinde... Cezayir'de sıra sıra söğütler Söğüdün altında aslan yiğitlerBinbaĢı gelmiĢ, Mehmed'i öğütler Dini bir uğruna gitti kanlıyiğitler

Kahpe Cezayir, duman vardır baĢında Cümle âlem senin peĢinde... Elden gittiğine mi yanam, ağlayım Nice koç yiğitleri aldın fidançağında Dostu, düĢmanı güldürdün, kara bağlayım Cezayir,Cezayir... biz ne ettik sana...Cümle âlem senin peĢinde... Kahpe Cezayir, duman vardır baĢında.

EY GAZĠLER Ey gaziler yol göründü gene garip serime Dağlar taĢlar dayanmazbenim ahu zarıma

Kal selâmet nazlı yârim, yavrum sana emanet Ben havada uçar iken al ilen tuttun beni Ben pahamı bilir ikenbir pula sattın beni

Kal selâmet nazlı yârim, sen Allaha emanet Dün gece yârin koynunda yastıcağım taĢ idi Altım çamur, üstümyağmur, gene gönlüm hoĢ idi.

Kal selâmet nazlı y.îıinı. yavrum sana emanet IKOZANOĞLU Çukurova Söyleyen Dadaloğlu

On dokuzuncu yüzyılda Çukurova‟da Kozan çevresindekiaĢiretlerin ayaklamalarında baĢbugluk eden derebeyi Kozanoğlu

için söylenen bu türküler Dadaloğlu‟nundur. Üzerlerine gelendevlet ordusuna yenümiĢler, sürülmüĢlerdir.

Çıktım Kozan'ın dağına Karı dizleyi dizleyi ; . Yaralarım gözgöz oldu

Cerrah gözleyi gözleyi ASKERLĠK TÜRKÜLERĠ Kozan Dağı karlı buzlu içi dolu gelin kızlı Öldürürler beyimseniO kâfirler dünden sözlüÇıktım Kozan'ın Dağına KurĢun attım dost bağına AĢiretten imdatolmaz Kaçalım Kozan Dağına

Kara çadırın karası KarıĢtı Kozan arası Ben öpmeğe kıyamazdım Akgöğsü süngü yarası Kara çadır eğmeyinen Ucu sırma düğmeyinen Ne kaçarsın KozanoğluBeĢ bin atlı gelmeyinen Kozanoğlu avdan gelir «'••nı ilinden alır Bu» Kozanoğlu derlerYiğit c^or namı kalır Kır atım örkten boĢandı Özengi yere döĢendi Ne yatarsınKozanoğlu Kılıncın eller kuĢandı Kızılırmak akmam diyor Kenarımı yıkmam diyor Ünü büyük KozanoğluBen yurdumdan çıkmam diyor

KOZANOĞLU Çıktım Kozan'ın dadına Remil attım dost bağına Ahbaplardan imdatyoktuı Kaçalım Gâvur Dağına* Olur mu beyler olur mu Evlât babayı vurur mu PadiĢahın zalımlarıBu dünya size kalır mı Kozan dağı dağ değil mi içi dolu bey değil mi Kozan BeyiniöldürmüĢler Bu da bize ar değil mi Ne iniĢin dibindeyim Ne yokuĢun baĢındayım Bana ölüm yakıĢır mı



On üç, on dört yaĢındayım Kır ât gelir seke seke Kulağında elmas küpe Çifte kızlar hizmeteder Ak kolların çırpa çırpa (*) Gâvur Dağı: Kozan bölgesinde bir dağ. ASKERLĠK TÜRKÜLERĠ

FERMAN PADĠġAHIN DAĞLAR BĠZĠMDĠR Kalktı göç eyledi AvĢar elleri Ağır ağır giden eller bizimdirArap atlar yakın eyler ırağı Yüce dağdan aĢan yollar bizimdirBelimizde kılıcımız kirmâni1 TaĢı deler mızrağımın temreni2 Hakkımızda devlet etmiĢ fermanı Ferman padiĢahın, dağlarbizimdirDadsloğlu'm yarın kavga kurulur Öter tüfek, davlumbazlar vurulur3 Nice koç yiğitler yere serilir Ölen ölür, kalan sağlar bizimdir (1 Kirmâni: Ġyi kılıç. (3 Temren: Mızrak ucundaki sivri de.nir (3) Davlumbaz: Cenk davulu.KÖROĞLU TÜRKÜLERĠ



KÖROCLU TÜRKÜLERĠ KÖROĞLU TÜRKÜLERĠ 1Benden selâm olsun Bolu Beyine Çıkıp Ģu dağlara yaslanmalıdır Okgıcırtısından kalkan sesinden Dağlar gümbür gümbür sestenmelidir DüĢman geldi tabur tabur dizildi Ak alnıma kara yazı yazıldı

Delik demir çıktı mertlik bozuldu Eğri kılıç kında paslanmalıdır KÖROĞLU düĢer mi yine Ģanından Çoğunu ayırır er meydanından Kırat köpüğünden düĢman kanından Çizme dolup Ģalvar ıslanmalıdır II Yiğit olan gümbür gümbür gürlesin Yiğ;di doğuran ana bin yaĢa Akgövdede kızıl kanlar Ģorlasın Yiğidi doğuran ana bin yaĢa Davlumbazlar yeğde yeğde vuranda Çarkacılar sağlı sollu dönende



Eğri kılıç ak gövdeyi bölende Yiğidi doğuran ana bin yaĢa KVLhKlNĠN ÖNÜ Gele beyler cenge, harbi çalınsın Cam'ıbel askeri ayrı bölünsünGece gündüz darbı meydan kurulsun Yiğidi doğuran ana bin yaĢa Asıl koç yiğitler pusuda saklı Belleri kılıçlı eli mızraklı i-

'ep Ģahin bakıĢlı, aslan jifatlı Yürü, kan içenler hep binleryaĢa KÖROĞLU der, bu gün burada duralım Sabah olsun darbı meydankuralım Akan kandan dolu Ģarap vuralım ■Yürü Deli-Hoylum, senbinler yaĢa III Mert gelende nâmert kaçar Meydan gümbür gümbürlenir ġahlar Ģahımeydan açar Meydan gümbür gümbürlenirOk ile menzil dövende Nâmert boynunu eğende Kılıç kalkanadeğende Kalkan gümbür gümbürlenir Top atılır kalasından Hak saklasın belâsından Köroğlu'nunnarasından Dağlar gümbür gümbürlenir 671 KÖROGLU TÜRKÜLERĠ IVKır atım meydan yerinde Gezer horlayı horlayı Bir kötü az birkavgadan Kaçar zorlayı zorlayı Kır ata yakıĢır bunlar Yiğit geyer demir donlaı Ak gövdedenkızıl kanlat Akar Ģorlayı Ģorlayı Köroğtu der, al kanları Yere serer çok canlan Eğri kılıçdüĢmanları Kırar parlayı parlayı VBizim illetin Ueyleıi Yakar kandili kandili içip aslana dönerler

Kadeh döndürü döndürüHem içerler hem kanat Ġdi DüĢmana meydan araılaı Arap atlaıabinerler Boynun sündürü sündüıü EVLERĠNĠN ÜNÜ Çürüdü gönlüm çürüdü içerde yürek eridi Beylerin kolu yorulduKılıç döndürü döndürü Beyler neyleyip nidelim Güzellerle.göç edelim Meydanda atoynatalım Boynun döndürü döndürü Köroğlu der ki. karıdım ihtiyar oldum çürüdüm At yoruldu benyoruldum Güzel bindiri bindiri VI

Ayvaz benim senden yana Kurban olam Ģirin cana Sağda duran KöseKenanVur diyende vurmaz mısın Kır diyende kırmaz mısın Ayvaz'ın kolları bağlı Ciğerciğim oda dağlı Sol taraftaDemircoğlu Vur diyende vurmaz mısın Kır diyende kırmaz mısın 3 KÖROĞLU TÜRKÜLERĠ Köroğlu'm söylüyor zatı Ülkelerde vardır medhi Acemoğlu sür Kıratı Vur diyende vurmaz mısın Kır diyende kırmaz mısın

Bu türkü, Köroğlu‟nun oğulluğu Ayvaz‟ın, Bolu Beyine tutsakolduğu sırada, onu kurtarmak için yapılan hazırlıkta komutanlarakarĢı söylenmiĢtir. Komutanlar Ayvaz‟ı zindandan kurtarıyorlar.Çamlıbel in tepesinden Köroğlu onların geliĢlerini seyir eder, sazı eline alır, Ģu türküyü Ayvaz için söyler: VIIYol verin dumanlı dağiar AĢmaya Ayvaz geliyor Çağlayın soğukpınarlar Ġçmeye Ayvaz geliyor



Bu dağlarda biten güller Kokusu lâl eder diller Dalında ötenbülbüller ÖtüĢün. Ayvaz geliyor

Bizim yaylanın yiğidi Belinde gümüĢ dividi Yaylanın servi söğüdüGölge'edin. Ayvaz geliyor

Bizim yaylalar olu!Akan suları balıklı Al valalı, mor belikı. Kız erkek. Ayvaz geliyor Bizim yaylanın uĢağı Belinde Aydın kuĢağı Yaylanın türlü çiaeğiKokuĢun, Ayvaz geliyor Köroğlu der ki tayalar Atlımız tavĢan kovalar Sarptaki yüksekkayalar Yassılın, oğlum geliyor VIIITan veri atmadan Ģafak sökende DüĢmanın üstüne hörelenmeliDüĢman kalkan alıp kılıç çekende Yiğit on beĢ yerden yaralanmalı Haber aldım ihvanından, kulundan Doyuk olduk akçasından pulundanHey ağalar akan kanın alından Altımızda Kır at kınalanmalı KÖKOCLU TÜRKÜLERĠ Köroğlu'm der, mirza gele, han gele Ben isterim günde yüz tufangele Derelerden oluk oluk kan gele Sele düĢüp gövde kürelenmeli IXAy yansın ağalar güneĢ tutulsun Parladı parladı çalın kılıncıOklar gıcırdasın ayyuka çıksın Mevlânın aĢkına çalın kılıncı Durmayın orda kargı kucakta Dolansın yiğitler köĢe bucakta BirsavaĢ edelim kelle kucakta ġehitler aĢkına çalın kılıncı Koç yiğitler melemeli dev gibi DüĢman kanı devrilmeli dağ gibiEl vurup avını almıĢ bey gibi Haykırı haykırı çalın kılıncı Koç yiğitler bu kıĢ burda kıĢlas Yılan dilli eğri hançer iĢlesin

Kâfir düĢman elamana baĢlasın Kaçanı göndermen basın kılıncı Koç yiğitler düğün bayram eylesin Küheylan kiĢnesin, aygıroynasın Kazanlarda adam kanı kaynasın rsir etmek yok hâ, çalınkılıncı

676 Sıvat Yürü yiğit beyler namımız kalsın Kelle getirenler bahĢiĢin alsınÖldürün atları, hep yayan kalsın Yaya kalana da çalın kılıncı Koç Köroğlu girdi meydan almaya Nâra vurup düĢmanına dalmayaYemin ettim yedi derya dolmaya Doldurun denizi, basın kılıncı

KÖROĞLU YĠĞĠTLEMESĠ Âştk Veysel Yiğitler silkinip ata binende Derelerde boz kurtlara ün olurYiğit olan döne döne döğüĢür Kötüler kavgadan kaçar hun olurBir yiğit çıdasın almıĢ eline Serini koymuĢtur yiğit yolunaKalkan paralana zırhlar deline Kanlı gömlek koç yiğide don olur Bir yiğit çıdasın almıĢ atıyor Ağ elleri kızıl kana batıyor Birkötü kavgadan dönmüĢ kaçı/or Kaçma kötü kaçma, Ģimdi dön olur 677 KÖROGLU TÜRKÜLERĠ KÖROĞLU

Sü-leyman Boyacioğlu Ben bir Köroğlu'yum dağda gezerim usen rüzgârlardan hile sezerimDemir külüng ile baĢm ezerim Kervanı görünce kızar tozarım Tokat kervanından aldtm bakırı1 incitmeyin fukarayı fakiri Tunaseli gibi boz ırakıyı2 için beyler için, kervan gei ince için efeler için tâ gündoğunca YokuĢa çıkarken keklik sekiĢli iniĢe inerken tavĢan büküĢlü



DüĢmanı görünce kuzgun bakıĢlı3 YetiĢin yetiĢin kervan geiinceYetiĢin yetiĢin tâ gün doğunca

(1)Eskiden Tokat‟da bakır çıkaran bir dökümhane vardı.Kervanlar oradan aldıkları bakırı yurdun her yerine taĢırlardı. (2) Irakı: Rakı.

(3) Bu bölümde Köroglu Kır atını övüyor. 378 ATLAR KONUġUYOR Konya Eğribayat Köyü Nafiye Kadın

Türk‟ün sevgisi at için nice efsaneler yaratmıĢtır. Yiğitliğiile tarihe geçmiĢ nice atlar için mezarlar, türbeler yapılmıĢ,evliyalaĢtırılmıĢtır. Halk arasında uçan atların destanı hâlâdillerdedir. Bunların ünlüleri içinde Battal Gazi ileKöroğlu‟nun Kır at‟ı en güzelleridir.

AĢağıdaki türküde çeĢitli renkteki (donlu) atlar aralarındakonuĢurlar, yiğitliklerini överler. Türk ruhu kendi yiğitliğiyanında atlarına da değer verir. Kır at der ki, ben atların baĢıyım Ağalar elihde gezer tavuskuĢuyum Issız viranede can kurtaran kiĢiyimTopların sesini duyduktan geri Üzengi böğrüme değdikten geri Yağız at da der ki, bağlaman beni koruya üstüme binen yiğidi Allah koruya Gidersem ileri, dönmem geriye Bir kere baĢımı koyduktan geri Topların sesini duyduktan geriÜzenoi böğrüme değdikten geri679 KÖROĞLU TÜRKÜLERĠ Dor at da der ki, ben donumu satarım Üstüme binen yiğidi alır

atarım BaĢım sıkıya gelirse ejderhayı yıkarım Topların sesini duyduktan geri üzengi böğrüme değdikten geri Al pt da der ki, nice olur halimiz Cinsimizden çatal olurdilimiz Girersek kavgaya çıkar ölümüz Topların sesini duyduktan geri Üzengi böğrürfte değdikten geri Kula at da der ki, at koymadım koğuĢta Ne de onbaĢıda ne deçavuĢta Ne de düğün ne de bayramda Topların sesini duyduktan geri Üzengi böğrüme değdikten geri Kötü kısrak da der ki. Ağamı öldürür kanını içerim Yönüm samanlığa döndükten geri Topların sesini duyduktan geri Üzengi böğrüme değdikten geri

ĠLHAN BEY



Konya Aksaray Akın Köyü Âşık Katıber

I. Dünya SavaĢı sonunda, Fransızlar Güney illerimizi ellerinegeçirmek için asker çıkardılar. Halk, çeteler kurarak düĢmanakarĢı çıktı. MaraĢ ve Gaziantep halkı kahramanca savunduyurtlarım. Bu savaĢlar sırasında Ġlhan Bey, Molla Beyçetelerinin baĢında, ölümü hiçe sayarak döğüĢtüler. Kürt UĢağıaĢireti de çok yardımlarda bulundu. Ankara Hükümeti bu bölgeyeçeteleri yönetmek için Kılıç Ali‟yi gönderdi. Cumhuriyetdöneminde de önemli hizmetleri olan Ali Kılıç, komutan durumundaidi. Bu savaĢların olaylarını, kahramanlarım halk, türküleriyledile getirdi.

Ama, aydın bir sanatçı bu savaĢların destanım hâlâ yazamadı. Bu savaĢların epeyce türküleri var dır.

ilhan Bey dedikleri de oldu bir paĢa Nüfuzu geçiyor dağlara taĢaBen de imdat gidiyom Koca MaraĢ'a YetiĢ Kürt UĢağı Antep yanıyor Dağların aslanı ilhan Bey gelsin Anneler de böyle yavru doğursun Mulla'nın altında doru kadana Fransız kurĢunu geçmez adama YetiĢKürt UĢağı Antep yanıyor

Dağların aslanı ilhan Bey gelsin Anneler de böyle yavru doğursun KÖROĞLU TÜRKÜLERĠ Netmeli de benim ağam netmeli Tomatiğe fiĢekleri itmeli Almalı

cepheyi hücum etmeli YetiĢ Kürt UĢağı Antep yanıyor Dağların aslanı ilhan Bey gelsin Anneler de böyle yavru doğursunBizde de soydular çulu çuvalı Böyle de oldu mu dünya duralıSoramadım çete Mulla'm nereli YetiĢ Kürt UĢağı Antep yanıyor Dağların aslanı ilhan Bey gelsin Anneler de böyle yavru doğursun Ali Kılıç der ki, ilhan Beyi göreyim iki kızım var birinivereyim YetiĢ Kürt UĢağı Antep yanıyor Dağların aslanı ilhan Bey gelsin Anneler de böyle yavru doğursun



ĠKĠ EġKĠYA ÇARPIġMASI Konya Ahmet Ağa

Dersim yöresinin namlı eĢkiyası Kürtoğlu, Mehmet ÇavuĢ‟uneĢkiyalık yaptığı bölgeye girer. Bu nedenle araları açılır.Günün birinde iki çete karĢılaĢırlar.

ÇarpıĢmadan önce iki yiğit at üstünde gelenek töresi gereğincekarĢılıklı türkü ile konuĢurlar, birbirlerine meydan okurlar.Sonunda çarpıĢma baĢlar. Mehmet ÇavuĢ. Kürtoğlu‟nun kurĢunu ilevurulur. O

682 uman yine gelenek gereği Mehmet ÇavuĢ son sözlerini söyler. ÇarpıĢmadan önce Mehmet ÇavuĢ'un söylediği : Mehmet ÇavuĢ der ki, yüreğim çatal FiĢekliğim belimde tam yedikatar KuĢ olsan uçsan Kürtoğlu kır atım yeter Gökteki uçankuĢlara dahi hükmeder Kürtoğlu söyler : Kürtoğlu da der ki, buralar yâdım1 Dersim dağlarında söyleniradım Senin gibi nice Mehmet ÇavuĢlar yedim Kıyarım canına heyMehmet ÇavuĢ Mehmet ÇavuĢ çeteye der : Çatın arkadaĢlar da atları çatın2 KurĢun bizi tutuyor sipereyatın ÇarpıĢmadan sonra Mehmet ÇavuĢ: Vuruldum arkadaĢlar beni yatırın Sağıma soluma yastık getirinBülbül dillimi de baĢ ucuma getirin Kader böyle imiĢ ne çare Vuruldum arkadaĢlar, çıkıyor canım Kır atın üstünde de fıĢkırırkanım Teslim et martinim, imdat eyleye3 Kader böyle imiĢ ne çare (1) Yâd: Yabancı.

(2) Atlan çatmak: SavaĢtan önce atların baĢlarım bir arayagetirip bağlamak. (3) DüĢmana silâhını teslim edince savaĢ durur. TARĠH OLAYLARI ĠLE ĠLGĠLĠ TÜRKÜLERĠ



Türk ulusu barıĢı sevdiği ölçüde savaĢta da yiğit millettir.Onun bu yiğitlik ruhunu, yüzyıllar boyunca destan üstü tarihi,yarattığı kahramanlık olayları beslemiĢtir.

Hayalin de ötesinde tarihin akıĢını değiĢtiren savaĢlarvermiĢ, kuĢaktan kuĢağa aktardığı yüksek yiğitlik ruhu iletarihin tek kahraman ulusu olmuĢtur.

Türk orduları savaĢlara giderken birçok ozan da birliktegider, erlerin savaĢ isteklerini canlı tutmak için eski destanve menkıbeleri sazlarının tellerinde dile getirirlerdi. Buordunun ozanları zaferlerin hikâyesini Ģiir haline getirirkenyenilgilerin de acılarını içlerinde duya duya inlemiĢlerdir.Kötü yönetim yüzünden uğranılan yenilgilerin türküleri kimizaman bütün yurdu sarardı. Bunlardan Nazlı Budin türküsü gibiolanları günümüze dek gelmiĢ, bir yandan Tuna boylarında



söylenirken, öte yandan Antalya dağ köylerinde söyleyenleriağLatmıĢtır.

Tarih olayları ile ilgüi türküler çok zaman, tarihkitaplarının yazmadığı, tarihçilerce bilinmeyen gerçekleri debildirirler. Bu gibi türküler tarihe yardımcı oluĢları yönünden

ayn bir değer taĢırlar. ġimdiye dek derlenip bir kitapyapılmayan bu tür türküleri bir araya getirmek Türk tarihine birhizmet olacaktır kanısındayız. EVLERĠNĠN OM 688MURAT REĠS TÜRKÜSÜİstanbul Antalyalt Remsi

Murad Reis türküsü. Kanunî Sultan Süleyman zamanında Hindistanmüslümanlarına yardım için gönderilen Türk denizcilerinintürküsüdür. Hint denizlerinde aylarca süren çok tehlikeliolaylardan sonra canlarını kurtaran pek az kiĢi kara yolu üeĠstanbul‟a dönebilmiĢlerdir. Bir gemimiz var telli varaklı Yelkenleri kırmızı, yeĢil direkliTayfamız da vardır aslan yürekli Rabbim nasip eyle bizs karayı Evvelden karayı sonra sılayı Bir gemimiz vardır, topa dayanmaz Tayfaları gaflet almıĢ uyur,uyanmaz Derler ölüm gelmiĢ, gönül inanmaz Rabbim nasip eyle bize karayı Evvelden karayı sonra sılayı Üsküdar ardında var idi bağlar Murad Reis durmuĢ, dümende ağlarOn bir ay deyince gölündü dağlar Rabbim nasip eyle bize karayı Evvelden karayı sonra sılayı TARĠH türküleri Geldi bir kuĢ kondu serene Bizden selâm olsun dosta yarene Bir

Acem kölesi karayı görene Rabbim nasip eyle bize karayı Evvelden karayı sonra sılayı HLEVNE TÜRKÜSÜ (Rumeli)Tuna nehir akmam diyor Eli afimi yıkmam diyor ġanlı Gazi OsmanPaĢa Pilevne'den çıkmam diyor Tuna nehri akar gideı Etrafını yıkar gider ġanlı Gazi Osman PaĢaMoskofları kırar gider Kapandı Pilevne'nin yolu DüĢman sardı sağı solu Askerim çok,cephanem yok YetiĢ Süleyman PaĢa kolu Kaleden toplar atıldı Moskof Ġslâma katıldı ġanlı Gazi OsmanPaĢa Moskofları kırar gider

Q^J OSMAN PAġA* Pilevne kahramanı Osman PaĢa için yakılmıĢ türkülerden. *

Ruslar Tuna'yı atladı Karakolları yokladı Osman PaĢanın kolundanBeĢ bin top patladı Kanlı Tuna akar gider Etrafını yıkar gider Adlı Ģanlı Osman PaĢaBoyun eğmiĢ, esir gider Ġstanbul'dan gelir kadı Kalmadı dünyanın tadı ġaĢkın olau zalimkadı Deli oldu deli kadı Kanlı Tuna akmam diyor Ben düĢmandan korkmam diyor Kılıncımıvermeyince Ben Pilevne'den çıkmam diyor

Olur mu beyler olur mu Yaver, paĢayı vurur mu PadiĢahınzalimleri Bu dünya size kalır mı t ı Gazı Osman PaĢa, 1877-78 de Kaslara karĢı Pilevne‟ylkahramanca savunmuĢ, zaferler kazanmıĢtı. Aradan yüz yıl geçti, ooun için çıkarılan türküler hâlâ yurdun her yerinde söylenir.TARĠH TÜRKÜLERĠ PĠLEVNE

Osman PaĢanın Pilevne savunması üzerine baĢka bir türkü.



Pilevne den toplar atıldı Ġslâm Bulgar'a katıldı • Haberin olsun Sultan Hamit Rumeliler satıldı Çadırımız mavi beyaz 1 Bu sene geldi mi yaz Aman kâtip halleryaman Beni baĢka deftere yazKaradeniz dalgalandı Orta yeri halkalandı Kör olası Damat PaĢa

Moskof ile ne laflaĢtı Karadeniz akıp gider Etrafını yıkıp gider Sağ olası Osman PaĢaBulgarları kırıp gider Karadeniz akmam dedi Ben Tuna'ya bakmam dedF Yüz bin KazakgelmiĢ olsa Osman PaĢa korkmam dedr f/44

67*0 ESTERGON KALESĠ* Estergon kalesi su baĢı durak Kemirir içimi bir sinsi firakGönül yâr peĢinde, yâr ondan ırak Akma Tuna akma, ben bir dertliyim Yâr peĢinde koĢar karabahtlıyım Estergon kalesi su baĢı kaya Kemirir gönlümü aĢk denen belâÇektiğimi hoĢ gör. gel etme cefa Akma Tuna akma, ben bir dertliyim Yâr peĢinde koĢar karabahtlıyım Estergon kalesi su baĢı hisar BaĢkuĢlar çağrıĢır, bülbüllersusar Kâfir bayrağını burcuna asar Akma Tuna akma, ben bir dertliyim Yâr peĢinde koĢar karabahtlıyım Estergon kalesi su baĢı kale Göklere ser çekmiĢ burçları heleBiz böyle kaleyi vermezdik eleAkma Tuna akma, ben bir dertliyim Yâr peĢinde koĢar kara

bahtlıyım Estergon, Macar illerinde önemli kalelerimizden idi691 TARĠH TÜRKÜLERĠ ÜÇ KIZ ĠDĠK1 Acı Günler Üç kız idik, ibrail'den atdılar2 ikimizin yolda boynun vurdularBirimizi baĢ krala verdiler Ġbrail de Hacı Ahmed'in kızıydrm Ak kâğıt üstünde kara yazıydım3 Anam babamın kıymetli kızıydım ibraiI in çeĢmeleri harlıyor Yağlı kurĢun ciğerimi dağlıyorAnnem kadın siyim siyim ağlıyor

Varin söylen garip annem eylesin Alları çıkarsın kara bağlasınOğlu gelecektir, gönlün eğlesin * * t»OSMAN PAġA Tuna nehri akmam diyor Kenarımı yıkmam diyor Ünü büyük OsmanPaĢa Pilevne'den çıkmam diyor DüĢman Tuna'yı atladı Karakolları yokladı Osman PaĢa'nm kolundanBeĢ bin top birden patladı (1) Balkan bozgunlarının acı anılarının türkülerinden. (2) îbrail: Bulgaristan‟da eski bir Türk kenti. (3) Çok güzel olduğunu söylemek için benzetme.

C&2 Karâ kazan coĢtu derler Dalga boydan aĢtı derler Osman PaĢa'nınaskeri ■Gece burdan geçti derler Kılıcımı çaldım taĢa TaĢ yarıldı baĢtan baĢa Ünü büyük OsmanPaĢa Askerinle binler yaĢa KIRIM'DAN GELĠRĠM* Kırım'dan gelirim,'adım Sinan'dır Kılıcımın suyu kandır,



dumandır Haber gfeldi, Macar Tuna'ya inmiĢ Haddin bildirmeğeahdim yamandır Gâh köle ölürsün ve gâhi âsi Er, sözün fehmetmez eljn kahpesiGizli iĢim yoktur, bilmeyen varsa Dizgin kırmak olmaz, meydanburası

Kırım'dan gelirim, atım Araptır Gizlenme Nemçeli, meydanburdadır ' • ı ■ Macar illerinde bilmeyen varsa Meydan okumak-çün Sinan burdadır

(*) Osmanlı Devletine bağlı olan Kırım Hanlığı, AvrupaöakisavaĢlara kapılırdı. Sinan bu savaĢlara katılmıĢ bir kahramandaMacar, Avusturya (Nemçe) üzerine daha baĢka türküleri de aldık. TARĠH TÜRKÜLERĠ TAMEġVAR TÜRKÜSÜ

Osmanlı tarihinin gerileme çağında elden çıkan kalelerden biride TameĢvar‟dır. Türkü, elden çıkan kaleleri bir bir sayarakihmalin, bozuk yönetimin suçunu padiĢaha açıkça söylüyor. Ne çeker kulların serhat elinde Bilinmez hünkârım görülmeyinceBunca memleketin kâfir elinde Kaldı, inanmadın ayrılmayınca Kimi Ģehit oldu, kimi giriftar1 Kâfirin elinde inleriz zâr zârEstergonTa Budin, iygir, Uyuvar Ele girmez Ģahım yorulmayınca Gaziler baĢına takıp çelengi Kırardı Nemçe'yi, Macar, firengiEylesin kulların edemez cengi Halu hatırları sorulmayınca HaĢan der, göklere çıkmıĢtır âhım2 Hûda'm bağıĢlasın, çokturgünâhım TemeĢvar kalasın bil padiĢahım Vermeyiz kâfirekırılmayınca (1) Giriftar: Tatsak.

(2) HaĢan, 17. yüzyıl aĢıklarındandır (baĢta raf taki

«Türkücü Saz ġairleri» bölümüne bakınız). EVLERĠNĠN ÖNÜ 694 SEFER DÖNDÜ MÜ

Ele geçen en eski türkülerimizden biri de bu türküdür. 1645yılında baĢlayıp 1669‟da sona eren Girit SavaĢı sırasında birkadının ağzından söylenmiĢtir. Girit‟in elimize geçmesi için 25yıl savaĢ edilmiĢ, pek çok genç gitmiĢ, bir daha dönmemiĢtir.

(Kadın Girit‟ten dönen askerlere kocasını soruyor). Sarı yapracağım sarı Girid'e gönderdim yârı Yıkılası Girit ĢarıSefer döndü mü, döner mi

Girid'in taĢı kayası Atlıdan çoktur yaya Yeniçeriler ağası Seferdöndü mü, döner miGirit'ten gelen ulaklar Kabul oldu mu dilekler Yeniçerilpr,solaklar Sefer döndü mü, döner miDestimal iĢledim ensiz Kararım kalmadı sensiz Girid'e gidenuğraĢır Sefer döndü mü, döner mi€95 TARĠH TÜRKÜLERĠ Sular akar taĢa taĢa Yiğitler girer savaĢa Haber eyle HaĢan PaĢa1 Sefer döndü mü. döner miSULTAN AZĠZ TÜRKÜSÜ

Çanktrı Derleyen Tahsin Nahit Sultan Aziz‟in makasla bileklerini keserek kendini öldürmesi

üzerine genel üzüntüyü anlatır bu türkü. Türküde adı geçenYusuf, Sultan Aziz‟in Ģeh zadesidir. Sultan Aziz‟in ölümü 1876olduğuna göre türkü de yüz yıllık demek oluyor. Bu olay üzerinesaz Ģairleri de Ģiirler söylemiĢlerdir. Türkünün ilk bölümleriSultan Aziz‟in ağzından söylenmektedir.



Beni tahttan indirdiler Dört çifteye bindirdiler TersaneyegönderdilerUyan Sultan Azin uyan Bak ne hale girdi cihanKolumda makas yarası Nedir bu derdin çaresi Yusuf'um ciğerparesi

Uyan Sultan Azin uyan Kan ağlıyor bütün cihan (*) HaĢan PaĢa, askerle birlikte dönen komutanlardandır. Butürkü en eskilerden olup 325 yıllıktır.

ÖZÜ TÜRKÜSÜÇankırı Derleyen Tahsin Nahit

Özü Kalesi, imparatorluğun Tuna boyu eski kalelerindendir. Avusturya, Rusya, Macaristan gibi devletlerin sık sık savaşalanı olmuştur. Onun içi» bu türkünün kesin zamanınıbilemiyoruz. Yine birkaç yüzyıllık olduğu söylenebilir. Dört kapısı vardır bekli Yamaklar çatal yürekli On iki bin ÇektüfekliBeklerim özü Kalesi Ora bekârlar sılası Bir mumcağız ver yakayım Zindan dibine bakayım Mevlâm izin verçıkayım Pek metin özü Kalesi Ora bekârlar sılası Altımızda vardır hasır iĢimizde yoktur kusur DüĢtük küffara dayesirPek metin özü Kalesi Ora bekârlar sılası Zindancının adı Ahmet Çoktan beri çekeriz zahmet Bizi kurtaranarahmetPek metin özü Kalesi Ora bekârlar sılası

697 TARÎH TÜRKÜLERĠ Özü'ye giren çıkamaz Acıdır suyu içemez Kanat bağlayıp uçamaz Pek metin Özü Kalesi Ora bekârlar sılası BENDER KALESĠ CENGĠ

Bender Kalesi Osmanlı Ġmparatorluğunun Rumeli'de önemlikalelerinden biridir. Çarlık ordularının bu kale önünde yaptığıkanlı savaĢtan kalan türkü. olavın acıklı yönlerini gösterir.Türküyü eski yazma bir defterden aldık. Bender'in çevresi çalkandı kandan On iki bin yiğit terk olducandan Umudum kesmezem Bey Bender senden1 Ağlar Gazi Bender,

Mevlâm kerimdir heyBender'in çevresi tozdan dumandan ġehitlerin eri seçilmez kandanGeçtim bu canımdan .ayrılmam senden Ağlar Gazi Bender, Mevlâmkerimdir hey

(*) Bey Bender: Eskiden sevilen kale, kent, dağ gibilerinelıitab ederken «Han, Bey, Gazi» gibi sözler söylenirdi.

EVLERĠNĠN ÖNÜ 698.

ġIPKA TÜRKÜSÜ Çan ktrt Dcı'leye* «s Tahsin X a İÜ t

ġıpka Rumeli‟de Tuna boyunda önemli bir kalenuzdi. Geçenyüzyılda Ruslarla yapılan savaĢlarda î?ıpka önemli savaĢları ileün almıĢtır. Bu türkü, bu savaĢlara katılanların ağzındansöylenmiĢ. Abdalın geydiği hırka Asker olmuĢ fırka fırka Kelle gider,



gitmez ġıpka OynaĢır suda balıklar Karadeniz dalgalı Koç yiğitler askere gidiyor NiĢanlıların baĢı sevdalı

Atları saldık ormana Yiğitler döndü aslana Sılada ağlıyor ana OynaĢır suda balıklar Karadeniz dalgalı Koç yiğitler askere gidiyor Yavukluların baĢı sevdalı 699

TARĠH TÜRKÜLERĠ BELGRAT TÜRKÜSÜÇankırı Derleyen Tahsin Nahit

1736 — 1739 arasında Ruslar ile AvusturyalIlar, OsmanlıDevletine savaĢ açıp Belgrad‟ı sardılar. Uzun süren savaĢboyunca Türkler iyi dayandılar. Sonunda Osmanlı orduları düĢmanıbozguna uğrattı. 7 Ey liil 1739 da barıĢ yapıldı. Bu türkü osavaĢlardan kalma olacak. Buna göre. 250 vıla yakın bir türküolduğu anlaĢılıyor. Belgrat'ta neylediler nettiler Top attılar kalelerin yıktılar

Sağ bedene yeĢil bayrak diktiler Aman imd.at diye ağlar Belgrat Gidi küffar senin iĢin hiledir Evliyalar içimizde biledir Amanimdat diye ağlar Belgrat Belgrad'ın etrafının barusu Ġçine ekerler mısır darısı OnunağlaĢıyor kızı karısı Aman imdat diye ağlar Belgrat Hazreti Ali de Düldüle bindi ġol dolu hendekler kan ile dolduAman imdat diye ağlar Belgrat Yüreğimde can kalmadı üzüldü Urum'dan Acem'den imdatçı geidi Aman imdat diye ağlar Belgrat

SĠVASTOPOL TÜRKÜSÜ

Ç ankın Derleyen Tahsin Nahit Geçen yüzyılın ortalarında Rus Çarlığı ile yap,, lan savaĢta

Türk donanması büyük baĢarı göstermiĢ Sivastopol'da düĢmanıbozguna uğratmıĢtır. Bu türkü çok yaygındır. Sivastopol önünde yatan gemiler Atar nizam topunu, yer gökiniler Askere gidiyor babayiğitler Aman padiĢahım izin ver bize Sılada niĢanlım ah eder size Sivastopol önünde sıra sıra söğütler OturmuĢ binbaĢı askeröğütler Askere gidiyor babayiğitler



Aman padiĢahım izin ver bize Sılada yavuklum ah eder size 701 TARĠH TÜRKÜLERĠ MISIR TÜRKÜSÜÇankırı ' Derleyen Tahsin Nahit

Napolyon‟un Mısır‟ı alması üzerine de türküler vardır.Bunlardan biri aĢağıdadır. Kötü yönetim, hükümetin ihmalleri yüzünden koca Mısır elden

çıkmıĢ, Fransızlar Suriye‟de Akkâ kalesine dek gelmiĢ, buradaçok kanlı savunma yapan Türkler, Napolyon‟u kaçırmıĢlardı.Türküde PadiĢaha kafa tutan bir durum sezilmekte, onu göreveçağırmaktadır. Türkü, Akkâ savaĢı sona ermedan söylenmiĢtir. Kâfir geldi Mısır elini bastı Minareleri yıktı, çanları astıAllah Allah diyen dilleri kestiMısır elden gitti, bil padiĢahım DüĢmana bir kılıç çal padiĢahım • • . . * . i •

Hiç haberin var mı Mısır elindenHiç eser kalmadı kızdan gelinden Alalım Mısır'ı düĢman elinden

Mısır elden gitti, duy padiĢahım DüĢmana bir kılıç çal padiĢahım Akkâ dedikleri küççük kasaba Kesilen kelleler gelmez hesabaKelle kese kese döndük kasabaMısır elden gitti bil padiĢahım Kâfire bir kılıç çal padiĢahım

Aman padiĢahım bağrın taĢ mıdır Gözlerimden akan kanlı yaĢ mıdırmdatçı gelmedi, yollar kıĢ mıdır Mısır elden gitti bil padiĢahım DüĢmana bir kılıç çal padiĢahım

ANTEP Fransız iĢgal Türküsü (KurtuluĢ SavaĢında) Kara imiĢ Ģu Anteb‟in yazısı Vakti yandırdı bütün âlem nâsıYürekten çıkmıyor kardaĢ acısı Hanı benim mor sümbüllü bağlarım Antep diye hazin hazin ağlarım Mağaralardan geliyor ağıtlar sesi Yaktı yandırdı âlem nâsıPazarda satılır Ģehitler fesi Hanı benim mor sümbüllü bağlarım Antep diye hazin hazin ağlarım kavaklığın Ģirazesi bozuldu îamanaz'a kara çadır kuruldu 1 .Camilere Ģehit kabri kazıldı Hanı benim mor sümbüllü bağlarım Antep diye hazin hazin ağlarım



(•) Hamanaz: Antep'de bir mahalle. 703 TARĠH TÜRKÜLERĠ Fransızlar her taraftan yürüdü Yağ kalmadı yüreklerde eridi Niceyiğitler istihkâmda çürüdü Hanı benim mor sümbüliü bağlarım Antep diye hazin hazin ağlarım Fransızlar dört taraftan geldiler Top sesinden hep sabiler

öldüler Nice gelinler evde bîkes kaldılar Hanı benim mor sümbüliü bağlarım Antep diye hazin hazin ağlarım SALDIRALIM MACAR ĠLĠNE Bülbüller ötüyor, seher vaktidir Gel. bâde içelim, baharvaktidir Hazır olun erler, gaza vaktidir Saldıralım yine MacarilineGönülde Ali'nin aĢk ateĢiyle 1 Dillerde o ġahın gülbengi ile Hak.Muhammed, Ali gayreti il' Uzanalım yine Macar iline

(•) Ali: Kahramanlıkları ile Müslümanlık âleminde büyük sevgikazanan Hazreti Ali.

704 URFALI ÇETELER (KurtuluĢ SavaĢı Türküsü) Vrfa Derleyen Fatih Yükselmiş Fransızın baĢında kırmızı fesler* Atılıyor bombalar, gelmiyor sesler ġıĢkoyun damından atladım geldim Cephane döküidü, topladımgeldim BeĢ on Fransızı pakladım geldim Di yürü yürü, kumandanlar yürü Çetelerin gidiyor, dönmeyor geriTılfındır hastahane karĢıma karĢı Kâfir Fransızın bomba atıĢıUrfa çetelerinin süngü takıĢı Di yürü yürü, kumandanlar yürü Çetelerin gidiyor, dönmeyor geriKolumu salladım toplar oynadı Kara taĢ içinde çete kaynadıYaĢasın Urfalılar, teslim olmadı Di yürü yürü, kumandanlar yürü Çetelerin gidiyor, dönmeyor geri

(*) Birinci Dünya Savacından sonra güney illerimize çıkan'Plansızlar sömürge askeri de getirmiĢlerdi. Fesliler Cezayiraskeridir.705



TARĠH TÜRKÜLERĠ NAZLI BUDĠN

Kanunî Sultan Süleyman tarafından alman ve 167 vıl Türkyönetiminde kalan Budin (BudapeĢte) kalesinin elimizden çıkmasıüzerine söylenen aĢağıdaki türkü bugün de acısı unutulmayan

olayı an latmaktadır. Budin'in elimizden çıkıĢ tarihi 1688'dır. ġimdiye kadar elegeçen en eski türküyü veriyoruz. Ġlk çıktığından bu yana 300yıla yakın bir zaman geçmiĢtir. Ötme bülbül ötme, yaz bahar oldu Bülbülün figanı bağrımı deldiGül alıp satmanın zamanı geldi Aldı Nemse bizim nazlı Budin'i ÇeĢmelerde abdest alınmaz oldu Camilerde namaz kılınmaz olduMâmur olan yerler hep harap oldu Aldı Nemse bizim nazlı Budin'i Budin'in içinde uzun çarĢısı Orta yerde Sultan Ahmet camisi Kâbesuretine benzer yapısı Aldı Nemse bizim nazlı Budin‟i Budin'in içinde Serdar kızıyım Anamın babamın iki gözüyümKafeste besili kınalı kuzuyum Aldı Nemse bizim nazlı Budin'i Cephane tutuĢtu, aklımız ĢaĢtı Selâtin camiler yandı, tutuĢtuHep sabi sübyanlar ateĢe düĢtü Aldı Nemse bizim nazlı Budin'i f/45

706, Serhatlar içinde Budin'dir baĢı;

Kan iie yoğrulmuĢ toprağı taĢı ÇerkeĢ Alemdardır Ģehitler baĢıAldı Nemse bizim nazlı Budin'i Kıble tarafından üç top atıldı PerĢembe günüydü, güneĢ tutulduCuma günüydü Budin alındı Aldı Nemse bizim nazlı Budin'i YÖRÜK ALĠ

KurtuluĢ SavaĢında düĢmana karĢı çıkan ilk yiğitlerden biri deYörük Ali‟dir. Çete savaĢlarında büyük kahramanlıklar göstermiĢolan Yörük Ali için birçok türküler yakılmıĢtır. Bu arada YörükAli. çetesi ile Aydın‟a saldırmıĢ, düĢmam kaçırmıĢ, sonra geriçekilmiĢtir. KarĢıki dağı oydular içine de çete koydular Yörük Ali'nin deadını Hazreti Ali koydular De gidinin efesi Aydın'dan gelir sesi Malgaç çayında durdum Otuz Yunan vurdum Üç yüz çete ile Aydın'ıYunan'dan aldım De gidinin efesi Aydın'dan gelir sesi"707

TARĠH TÜRKÜLERĠ BUDĠN Budin kuĢatmasından kurtulan Türkler pek azdır. Yardım

gelmeyince uzun süre dayanamayacağını anlayan Budin komutanıAbdi PaĢa, kadınlarla çocukları gemilere koyarak Belgrad‟akaçırmak is tedi. Fakat, düĢman onları ele geçirdi, kızlarıordusunda sattı.

Bu acı ile zamanında çok türküler çıktı. Türkülerde anlatılanolaylar gerçek tarihe de uymaktadır. Budin dedikleri Aksu'yun baĢı Kan ile yuğrulmuĢ toprağı taĢıÇerkeĢ Bayraktardır Ģehitler baĢı

Geldi küffar aldı Kale-i Budinr Aldı Budin kalesini, geçtibedeniCephane tutuĢtu, aklımız ĢaĢtı Selâtin camisi havaya uçtuAskerin yarısı hep Ģehit düĢtü Geldi küffar aldı Kale i Budini Aldı Budin kalesini, geçtibedeniBudin'in üstünde doğdu bir yıldız Aldı hain küffar on iki binkız Kimi kadı, kimi müftü, müderris1



Aman padiĢahım imdat umarız Ġmdatsız kaleye imdat bekleriz (*) Bu sayılanların kızlan demek ister.

Budin dedikleri çepçevre meĢe Kurdunu, kuĢunu doyurduk leĢeHüngür hüngür ağlar Genç Ali PaĢa

Geldi küffar aldı Kale i Budini Aldı Budin kalesini geçti beden Budin'in içinde biz üç kız idik Altın kafes içre beĢli kuzuydukKüffarm eline lâyık değildik Geldi küffar aldı Kale i BucLini Aldı Budin kalesini geçti beden GENÇ OSMANAydın Genç-Osman dediğin bir küçük uĢak Beline bağlamıĢ ibriĢim kuĢakof of Askerin içinde biricik uĢak Allah Allah deyip geçer GençOsman of ofBağdad‟ın içine girilmez yastan Her ana doğurmaz böyle bir aslan of of Kelle koltuğunda geliyor Kars'tan Allah Allah deyip geçer Genç Osman of of709TARĠH TÜRKÜLERĠ Bağdadın kapısın Genç Osman açtı DüĢmanın cümlesi önünden kaçtıof of Kelle koltuğunda üç gün savaĢtı Allah Allah deyip geçerGenç Osman of ofAskerin bir ucu göründü Van'dan Kılıcın kabzası görünmez kandanof of Bağdad'ın içinden, tozdan, dumandan Toz duman içinde kaldıGenç Osman of of

NOT :Anadolu'da pek yaygın, aynı zamanda oyun havası olarak da ün

kazanmıĢ olan Genç Osman türküsünün gerçek olayı Ģöyledir: 17. yüzyılın birinci yarısında Sultan 4. Murat, Ġran'ın elinde

bulunan Bağdad‟ı geri almak için sefer açar, asker yazmayabaĢlar. O sıralarda, bıyığı bitmemiĢ bir genç de yazılmak ister.Yazıcı 6ubaya; «Oğlum,» der «Senin bıyığın bile bitmemiĢ; sendaha çocuksun, olmaz.»

Bu söz üzerine, Genç Osman, cebinden çıkardığı tarağını birdenüst dudağına saplar, kan akmağa baĢlar. Subaya: «Nasıl,bıyığımda tarak duruyor mu?» der.

Bunun üzerine onu da yazarlar.Bir söylentiye göre de, Osman, ordu ile birlikte gizlice

Bağdad'a gelir. Orada pekçck yararlıklar gösterir, ünü bütünorduya yayılır. Bağdad çok dayanır. Sonunda Osman, sancağıgötürüp kalenin duvarına diker, ya da kale kapısını açar. Bunugören asker saldırır, Bağdad alınır. Ama, bu arada Genç OsmanĢehit olur. Orduyu, sevinirken birden yas kaplar. Kendisinegüzel bir türbe yapılır. Hâlâ Bağdad‟da türbesi durmaktadır.

Bu olay üzerine orduda bulunan ozanlar ağıtlar söyler, onunhayatını destan yaparlar. Destan yüzyıllardır söylenir durur.ÇeĢitli söyleniĢleri vardır.

Bu arada o savaĢta bulunan Kul Mustafa ve Karaca Oğlan dabirer «deme» söylerler. Karaca Oğlan‟ınkini aĢağıda veriyoruz:

GENÇ OSMAN (Karaca Oğlan'dan) iptida yürüyüĢ oldu Bağdad'a Sıçradı hendeği geçti Genç OsmanVuruldu bayraktar, kaptı bayrağı iriĢti bedene dikti Genç Osman KurĢunlarım yağmur gibi yağarken Tütünlerim gök yüzünde dönerkenYıkılası Bağdad seni döverken ġehitlere serdar oldu Genç Osman Eğerlerisin kır atımın ikisin Fethedeyim düĢmanların hepisinSabah namazları Bağdad kapısın Mevlâ izin verdi, açtı Genç Osman



Getirin de Genç Osman‟ı görelim ġahbazımız var idiğün bilelim Taht isterse tahtımızı verelim Vezirleri posttan indi Genç Osman1 Sultan Murat. Sultan Ahmed'in çırağı Ah edince getirirdi ırağıKudretten çatılı anın yüreği... Dal kılıç yazıldı gitti, Genç Osman

Karacoğlan bunu böyle söyledi

2

Askerleri dağı taĢı boyladı BirBağdad-ı da gayet medheyledi Bin yiğide bir baĢ oldu Genç Osman <D Bu dörtlük Sultan Murad‟ın ağzından söylenmiĢ. (2) Bu savaĢa Karaca Oğlan da katılmıĢtır. TARĠH TÜRKÜLERĠ BĠR BAġKA GENÇ OSMAN TÜRKÜSÜ Askerin bir ucu göründü Van'dan Kılıcın kabzası görünmez kandanBağdad'ın içinde tozdan dumandan Toz duman içinde kaldı GençOsmanOsman ım der ki, çekin kır atım Piyade askeri sipere yatınDurmayın evlatlar, Bağdad'ı tutun Bağdad da yalnız kaldı GençOsmanKalanın kapısın Genç Osman açtı Görenlerin tekmili birden ĢaĢtıKelle koltuğunda üç gün savaĢtı Yiğitliğe Ģayestedir Genç Osman Sultan Murat der ki, gelsin göreyim Nasıl yiğit imiĢ ben debileyim Vezirlik isterse üç tuğ vereyim Vezirliğe ĢayestedirGenç OsmanBağdad'ın içine girilmez yasdan Her ana doğurmaz böyle bir aslanBağdad'ın içinde tozdan dumandan Toz duman içinde kaldı GençOsman

GENÇ OSMANÇankm

Bir sabah namazı bedenden aĢtı Kellesi düĢtü de gene savaĢtıNice münkirlerin tedbiri ĢaĢtı Atladı geçti hendeği Genç Osman Bir sabah namazı tozdan dumandan Kılıcın kabzası görünmez kandanKelle koltuğunda geliyor aslan Yan anam yan, bana derler GençOsman9 Abdestin alırdı, namaz kılardı Hepisinden evvel cenge girerdi YaĢehitlik, ya gazilik dilerdi Allah Allah dedi geçti Genç Osman Genç Osman'ın atı kötüden kötü DüĢmanın kılıncı zehirden katıÇekiverin baĢ tavladan kır atı Özengiler kızıl kana boyansın Atamdan öğrendim ata binmeyi • • Pirimden öğrendim kılıç çalmayı

Dilerim Mevlâdan Kızıl-elma'yı Yan anam yan, bana derler GençOsmanKâfir geldi, Bağdat elini bastı Yıktı minareleri, çanları astı Allah Allah diyen dilleri kestiKoç gibi meydanda döndü Genç Osman713 TARĠH TÜRKÜLERĠ DüĢman geldi Ģu Bağdad'ı payladı Davacılar Ġstanbul'u boyladıVezirler söyledi. Hünkâr ağladı Koç gibi meydanda döndü GençOsman

PadiĢah — Genç Osman dedikleri gelsin göreyim Nasıl yiğit iseben de bileyim Vezirlik isterse üç tuğ vereyim Sılasın isterseizin vereyim ġehitlere serdar oldu Genç Osman

Kesilen kellenin kanı damlasın Örtüver yazmayı sinek konmasınKâfir düĢman öldüğünü duymasın ġehitlere serdar oldu Genç Osman 1 * k *

(1) Genç Osman türküsü aynı zamanda Anadolunun pek çokyerinde oyun ile söylenir. Oynarken Genç Osman'ın yaptığı el ve



vücut hareketleriyle de temsili olarak canlandırılır.

HÎKÂYELĠ OLAYLI TÜRKÜLER



Bütün türküler küçük büyük bir olaya, bir düĢünceye ya daduyguya bağlanır. Bu bölüme aldıklarımız ise gerçek olaylaradayanmaktadır. Her biri bir hikâye ya da romana konu olacaknitelik taĢır. Bunlar bir yandan da toplumun ortak yaĢantıkonularıdır.

Bunlar, toplum konularına eğilen sanatçı elinde de, çağdaĢhikâye biçiminde birer eser olarak iĢlenirse sinema, tiyatrokonuları da çıkarılabilir. Bu ha kımdan türkülerimiz deyaratıcısını beklemektedir.

Olaylı türkülerin’ kimisinde olayı kısaca anlattık, kiminiolduğu gibi bıraktık. Bilgi vermediklerimizde konu kendinigöstermektedir.

Bu bölüme almanlar gerçekten yaĢanmıĢ, toplumu uzun süredüĢündürmüĢ, duygulandırmıĢ olaylara dayanmaktadır



NECĠP TÜRKÜSÜ Çok yaygın olan bu türkü acı bir aĢkın hikâyesidir. Necip

askere çağrılır. Genç karısı AyĢe’nin iĢ lerini çok samimîarkadaĢı Ahmet’e bırakır. Necip, Yemen’e gider. ArkadaĢı birsüre sonra AyĢe’ye âĢık olur., Kadın yüz vermez. Bunu çekemeyen Ahmet. Necib’e mektup yazıp karısının kötü yollara düĢtüğünü bildirirler. Necip çok üzülür, boĢ kâğıdını gönderir.BaĢkalarının zorlamalarıyle AyĢe yeniden evlenir. EVLERĠNĠN ÖNÜ 718 Necip üzüntüsünden verem olur. Tebdil hava ile yur duna gelir.Yataklara düĢer. Ölümüne yakın kocasıtarafından izin verilen AyĢe, yanında birkaç kiĢi ile Necip’in yanına gelir. NeciparkadaĢının ihanetini daha önce öğrenmiĢtir.

ölüm döĢeğinde karĢılıklı söyleĢmeye baĢlarlar: AyĢe:

Kapıdan girerken yüzüme baktı Ciğerimin baĢını köz etti yaktı Elsözüne uydu, yolundan sapıl Küsüm, bu dünyada söylemem Necip-

Necip:Vücudum dermansız, halim pek yaman', Zerrece yokmuĢ da göğsündeiman Necip'in niyyeti göçmektir heman,Necip sana kurban derim, söylemeAyĢe: Geçin ağalar da sedire geçin Yârimin üstüne ilâçlar saçınNecip'ten boĢ kâğıdım aldığım için> ' Küsüm bu dünyada, söylememNecip-.

Necip:Nazlı nörümcesin almıĢ yanına Telli Ģalını da sarmıĢ beline Naz

ile mi geldin AyĢem yanıma Necip sana kurban derim söyleme

HlKÂYELĠ — OLAYLI TÜRKÜLERAyĢe: Sen gideli hanayımdan çıkmadım Ellerime al kınalar yakmadımDünya güzel olmuĢ, dönüp bakmadım Küsüm bu dünyada söylememNecipNecip:Ġhtiyat mı eyledin ger bakmaya Ne has geldin kefenim dikmeyeSıva kolların suyum dökmeye Necip sana kurban derim, söyleme

AyĢe: Hasta dediler de geldim yanına ġifa gelsin bedenine, canınaBöyle iĢler düĢer miydi Ģanına Küsüm bu dünyada söylemem NecipNecip:Yüklendi barhanam, çekildi göçüm Affeyle günahım, bağıĢla suçumNecib‟i görmeye geldiğin için Necip sana kurban derim, söyleme AyĢe: Kabri kazılmıĢ da ettedir canı ġükürler Mevlâya yanımda bariYalvarım Tanrıya almasın canı Küsüm bu dünyada söylemem Necip Burada Necip son kez AyĢe'ye bakar, ruhunu teslim eder. AyĢe, Ģuiki haneyi daha söyler:

720, Evlerinin önü bir dönüm avlu Avlunun içinde kır atı bağlıNecip'in yüreyi de ulu dağlı Küsüm bu dünyada söylemem Necip.Yüksekten götürün Necip'in salın Üstüne atın da bu acem ĢalırtYanıma gelmeden muhannet yârim Küsüm bu dünyada söylemem Necip-

ASKERLE KARISI Ke"'°Hye Hasan Ağ» Agutka Bucağı Hanife Köyü



Yedi yıl Ġstanbul’da askerlik yaptıktan sonra köyüne dönen Mustafa, evine varmadan çayın kıyısında karısını görür. Kendini belli etmeden onunla âĢıkdaĢlık etmek, kandırmak ister, ondakonuklamak için diller döker. Kadın delikanlının teklifim kabuletmez. Sonunda kocasını tanır, sevinçle birlikte evlerine

giderler. Olay Erzurum yöresinde geçmiĢtir. ErkekHastayım attan inemem inersem dahi binemem Çay suyuyla benkanamam Doldur bir su telli gelinHlKÂYELĠ — OLAYLI TÜRKÜLER

Kadın Çay kenarında duramam Boyuna çiçek deremem Altın tasla suveremem Eğil de iç çaylardan

ErkekĠstanbul'dan gelir tatar Yamçısını yandan atar Garip olan nerdeyatar Kondur beni telli gelin

Kadın tstanbul'dan gelir tatar Katarına kervan katar Konduramam yiğitseni Garip olan handa yatar

Erkek Yayla yayla geçince Soğuk sular içince Güzel, gitmemseni sarmayınca Kondur beni teli gelin

Kadın Yayla yayla geçmedin mi Soğuk sular içmedin mi Hiç güzel görüpgeçmedin mi Var git yiğit almam seni

ErkekYüksek konağın gelini Sarayım ince belini Kırma Ģu hınzırınsözünü Kondur beni telli gelin

723 HÎKÂYELÎ — OLAYLI TÜRKÜLER

Kadın Hınzır dedikleri it, köpektir Her gün yediği kötektir Benim ağamĠstanbul'da beydir Konduramam yiğit seni ErkekĠstanbul'dan gelir ferman Kalmadı dizimde derman Bey Mustafasana kurban Kondur beni telli gelinKadın Ġstanbul'dan gelir ferman Hak dizine versin derman Telli gelin

sana kurban Kondurayım yiğit seni 722

E Z O GELĠN ikinci kez Suriye’nin Halep vilâyeti Cerablus kazasının KozbaĢ

köyünde oturan teyzesi oğlu ile evlendiriyorlar. Bir ilkbahardasınır ötesine gidiyor. Kocası Memey (Mehmet) çok fakirdir. EIzo bir süre sonra

hastalanıyor, baküamıyor. Kendi öz yurduna teplerden baka bakagözlerini kapıyor. Sınır üstünde bir tepeye gömüyorlar. Çünkü,öyle vasiyet etmiĢ. Bu acıklı son üzerine birçok türkü yakılmıĢtır. Ezo Gelin hürülerden, benzer meleğe BaĢın için salma beni dileğe



Benim olsan seni vermem feleğe Minnet eylen nazlı yâri versinler Ezo Gelin tutmuĢ, seker düğünde A! geyinmis, Antep çiti önündeBir güzel gördüm UruĢ köyünde Minnet eylen nazlı yâri versinler Ezo Gelin hürülerden hürüdür BaĢköy derler gümammın biridir EzoGelin neçe canlar eridir Minnet eylen nazlı yâri versinler *

GazimnUp Çevreden Mutsuz yaĢamıĢ, genç yaĢında veremden ölen, yanık bir gelindir

Ezo Gelin....Gaziantep‟in UruĢ köyünde Emir Dede‟nin kızıdır. Güzelliği

dillere destandır. Doğduğu yıl 1909, asıl adı Zöhre. 20 yaĢındaevleniyor, bir yıl sonra geçimsizlikten ayrılıyor. 6 yıl dulkaldıktan sonra, Bu türkü, Ezo gelin daha evlenmeden, güzelliği üzerine

724 ' GEYĠK AVI

Birkaç delikanlı geyik avına giderler. Delikanlılardan birini bir geyik yalçın kayalar üstüne çeker. O sırada güzel bir avyapacağını sanan delikanlı arkasına dönüp bakınca, aĢağı inmenin mümkün olamayacağını görür. ArkadaĢları da bu sırada onu aramaya baĢlamıĢlardır. Kayaların üstünde acıkli durumunu görürler.Ġndirmeyi baĢaramazlar. Delikanlı, niĢanlısının ava çıkmamasınısöylediğini ansır O yüzden niĢanlısı da kendisine küsmüĢtür. Budurumda Ģu türküyü söylüyor. Ben de gittim bir geyiğin avına Geyik aldı gitti beni kendidağına Töbeler töbesi geyik avına Siz gidin kardaĢlarım, kaldımkayalarda

Aman aman...Esvabım bohçada dürülü kaldı NiĢanlım benden küsülü kaldı Töbeler töbesi geyik avına Siz gidin kardaĢlarım, kaldımkayalardaAman aman...

HĠKÂYEU — OLAYLI TÜRKÜLER GER ALĠ

Ger Ail, kahraman bir babayiğitti. Bir iĢten dolayı dağaçıktı, devlete âsi oldu. BaĢından çok olaylar geçti. BütüneĢkiyalan sindirdi, büyük nam ol du. Sonunda devlet askerinineline düĢtü. Türküsü ünlü ve çok yaygındır. Ger Ali dedikleri bir kara dana Çekti bıçağı, koydu meydana GerAli'yi doğuran ana gelmez cihana Dağları bedesten eden Ger Ali Bey Dağı‟nın arkası bayır değil mi?

Kıt atımın yediği çayır değil mi? Dün akĢamki rüyalar hayır değil mi? Vurman, ürgüdelim, diyen ince Ger AliĠrvdim Ģu Aydın'a efeler, kollarım bağlı Konak önünde urganım

yağlı1 Ne ettim, ne eyledim sana Kara Osmanoğlu2 Nedir bu,hayınlıktır. dedi, aslan Ger Ali * * *(1) Konak: Hükümet konağı.

(2) Kara Osmanoğlu: Aydın bölgesinin ünlü derebeyi olupdevleti zaman zaman zor durumlara düĢürmüĢtür. Yani bu türkü çokeskidir.



728

ġAKĠR EFENDĠM Kmya Hali t Can ġakır Efendi, Ġskilip‟te bir cinayetten ötürü asılacaktır.

Karısı, onun ifadeyi doğru vermesini istiyor. Çünkü bir namus

meselesinden dolayı ġakir gerçeği gizlemektedir. Karısıyalvarıyor, ama idam hükmü de geliyor. Son dakikada onu görmekiçin kadın feryat etmektedir Atımı bağladım nar ağacına Kollarım ulaĢmadı darağacına Kınalıkekliğim gel yamacıma Efendim efendim ġakir Efendim ifadeyi doğru söyle efendim Ġskilip yolları dolayım dolayım ġakir Efendim kurbanın olayım Açkapıyı nazlı yârimi göreyim Efendim efendim ġakir Efendim DıĢın gâvur, için müslüman efendim Ġskilip üstünde bir kara bulut Asılmaya gidiyor bir babayiğitAnne ben gidiyorum sen beni unutEfendim efendim ġakir Efendim Ġfadeyi doğru söyle efendim ÇEKĠRGE TÜRKÜSÜ Şuhut Ahmet Koksal

Eskiden sık sık Arabistan‟dan ağrı, sürü sürü çeküle gelirdiyurdumuza. ġimdiki gibi devlet o âfetle uğraĢamazdı. Köylününekinlerini yer bitirirdi.727 HĠKÂYELĠ — OLAYLI TÜRKÜLER Öyle olunca da “âĢar” denilen onda bir tahıl vergisini alamazdı.AĢağıdaki türkü, böyle bir afat sırasında söylenmiĢtir.

Cumhuriyetten sonra ne âĢar kaldı, ne de çe kirge... Çekirgenin rezili Arpa, buğday devĢiri (r)

Tel çekelim Devlete Kimden alacak öĢürü Çekirgenin zararı Yere düĢse kararı (r) Varın söylen Beytullah‟a 1 Neye verecek kararı Senir'in kayaları içindedir mayaları Gelin gidelim çekirgeyeBaĢımızda ağaları Çekirgenin kanadı Kanı yere damladı Kör olası çekirge Arpa,buğday komadı Entarimi al ettim Yenlerini dar ettim Bu Devlet'in önündeYatağımı don ettim 2

(1) Beytullah: Burada halife olan PadiĢahın bulunduğu yerolan Ġstanbul, hükümet.

(2) Her Ģeyimi sattım, fakir düĢtüm anlamında.

728 TAġ BEBEK TÜRKÜSÜ K(my° Derleyen * fi. Kiiçiikbezirci

Bir gelinin yedi yıl çocuğu olmamıĢ. Kocası evlenmek istemiĢ.Gelin bir taĢı bebek gibi giydirmiĢ beĢiğe yatırmıĢ. Bu sıradaTanrı bebeğe can vermiĢ. Bunu gören gelin aĢağıdaki türküyüsöylemiĢ. Vardım tandırın baĢına BaĢımı koydum taĢma Bak Ģu Tanrının iĢine

Dil verdi mermer taĢına Nenni taĢ bebeğim nenni Emek boĢ bebeğim nenni Vardım çamaĢır -haneye Oturdum çamaĢır yumaya Dua ettim benMevlâ'yaNenni taĢ bebeğim nenni Emek boĢ bebeğim nenni TaĢ bebek beĢikten düĢtü Annesinin aklı ĢaĢtı Babası odadankaçtı Nenni taĢ bebeğim nenni Emek boĢ bebeğim nenni



TaĢ bebek beĢikte ağlar Sütüm güldür güldür çağlar Nenni taĢ bebeğim nenni Emek boĢ bebeğim nenni * * *IflKÂYELĠ — OLAYLI TÜRKÜLER

ÇOCUKLA EVLENEN GELĠN Eskiden on-onbir yaĢlarında bir çocuğu bir genç kızlaevlendirmiĢler Çocuk, kocalık yapamamıĢ, gece gündüz çocuksuhallerine devam etmiĢ. Gelin kız da onun bu hallerine yanıpdurmuĢ, bu türküyü söylemiĢ. Anadolu‟da çok yaygındır. Sabah olur çocuk gider oyuna Oynar oynar taĢ doldurur koynunaGelen geçen Ģamar vurur boynuna Ben güzelim, bir çocuğa verdiler Verdiler de günahıma girdilerNolur çocuk gebereydin, öleydin Yılan olup deliklere gireydin Sabah olur çarığını giyemez Çifte gider bir dönüm yer süremezEve gelir halin nedir diyemezBen güzelim, bir çocuğa verdiler Verdiler de günahıma girdilerNolur çocuk gebereydin, öleydin Yılan olup deliklere gireydinElime verdiler mısır darısı Yanıma koydular kedi yavrusu Banaderler Ģu çocuğun karısı Ben güzelim, bir çocuğa verdiler Verdiler de günahıma girdilerNolur çocuk gebereydin, öleydin Yılan olup deliklere gireydin EVLERÎNÎN ÖNÜ 730 Sabah olur duman çıkar bacadan Öğlen olur çocuk gelir hocadan *Ġlâhi çocuk sensin beni kocadan Anne de beni niçin verdin çocuğa Bir bacağımı kaldıramıyor

kucağa Sabah olur çocuk gider oyuna Oynar oynar, kum doldurur koynunaBütün günah annesinin boynunaĠlâhi çocuk gebereydin öleydin Yılan olup kovuklara gireydin Sabah olur çarığını geyemez Tarlaya gider tur evleği süremezAkĢam olur yemeğini yiyemez Ġlâhi çocuk iki gözün kör olsun Bulurum koca, gül memeler sağolsunBen geçerken ekinleri gök idi Göründü mü annemgilin söğüdüKırıldı mı köyümüzün yiğidi Anne beni niçin verdin ellere Sen düĢürdün beni dilden dillere

HĠKÂ^ELĠ — OLAYLI TÜRKÜLER BABA NERDEN ALDIN1 Odasına vardım odası melil Helbet bu odanın sabahı gelir Ataevladının yerini mi alır Baba nerden aldın sen bu gelini Gelini gelini allı gelini Aldınelimden, büktün belimiKeten gömlek geyer, yakası iĢleme Kız Allahı seversen beniboĢlama Sana diyorum sana, dürzü baba Seversen Allahı, öp dediĢleme Baba nerden aldın sen bu gelini Gelini gelini allı gelini Aldınelimden, büktün belimi

Kazak olmuĢ da ak sakalın kazıtır Gaybetime boĢ kâğıdım yazdırırAltmıĢında dürzü babam azdırır Baba nerden aldın sen bu geUni Gelini gelini allı gelini Aldınelimden, büktün belimi

(») Ofluna aldığı gelini sonradan boĢatıp kendine alan babayaoğlunun kargıĢ.

732



DUL AVRAT TÜRKÜSÜ Uzaktan da baktım canımın canı Yanına vardım Sivas'ın hanıAlmıĢlar peteği, kalmıĢ kovanı Yandım Allah, dul avradın elinden Bir kuĢacık alsam kuĢanmak ister Bir yumuĢ buyursam üĢenmekister Bir kötü söylesem boĢanmak ister. Yandım Allah, dul

avradın elinden AkĢam olur ineklerini sağar Sabah olur çocuklarımı döver Yataktada eski erini över Yandım Allah, dul avradın elinden Nideyim ben parasını pulunu Arkasına toplamıĢ beĢ kulunu AlmayınarkadaĢlar dul avradı Yandım Allah, dul avradın elinden *

(*) Zengin, beĢ kulu olan dul kadınla evlenen, çocukları olandal adamın serüvenidir bu türkü..733 HtKÂYELĠ — OLAYLI TÜRKÜLER

Erzurum Ağaver Köyü ĠKĠ EVLĠLER iki evliler arsız olur Özü gözü nursuz olur Ölende imansız ölürYandım iki karı elinden Büyüğün oğlu uĢağı Küçüğün koka döĢĢeği1 OlmuĢam hammal eĢĢeğiKime, derler, ne getirdinBurhanettin Polat Orta kapıyı ben açtım Onlar döğüĢtü ben kaçtım Ettiğim iĢlereĢaĢtım Yandım iki karı elinden ille büyüğün elinden Yük yığarlar yük üstüne DöğüĢürler baĢ üstüne Beni de küçüğünüstüneYandım iki karı elinden Hele büyüğün dilinden Ġlle küçüğünelinden(*) Koka: Pamuk.

734 GELĠN ALICI * Bmop Kabahat Karakuküe Üç gün evvel geldi gelin alıcı Denizde de boğuldu, yoktur ilâcıAnam, babam kime olsun dâvacı Alma da dalgam alma yeni gebıi GümüĢ de kemer sıkmıĢ ince belini

Çeyizim sandıkta basılı kaldı Elbisem duvarda asılı kaldı Benimnazlı yârim yasılı kaldı 1 Alma da dalgam alma yeni gelini GümüĢ de kemer sıkmıĢ incebeliniHaydin kızlar kalkın yola duralım Hürmüz gelin geçiyor onugörelim 2 Öğle namazını bizde kılalım Alma da dalgam alma yeni gelini GümüĢ de kemer sıkmıĢ incebelini

(*) Hürmüz'ün gelin giderken vapurun batması ile boğulma»üzerine çıkmıĢtır. (1) TaĢılı: Taslı, ölçü için böyle söylüyor.

(2) Hürmüz‟ün cenazesi gediyor. 735 HtKÂYELl — OLAYLI TÜRKÜLER GELME ECEL GELME1 Bir han köĢesinde kalmıĢım hasta Gözlerim kapıda, kulağım sesteKendim gurbet ilde, gönlüm hevesteGelme ecel gelme, üç gün ara ver Al benim sevdamı, götür yârever



Erzurum dağları duman, dildedir BaĢım yastıktadır, gözümyoldadır Aslı hayın yârdır, adam aldadır Gelme ecel gelme, üç gün ara ver Al benim sevdamı, götür yâreverErzurum dağları kardır, geçilmez Gizli sırdır, her adama açılmaz

Ayrılık -Ģerbeti zehir, içilmez Gelme ecel gelme, üç gün ara ver Al benim sevdamı, götür yâreverFelek sen mi kaldın bana gülecek Akıttın göz yaĢımı kimlersilecek Kerem'e dediler. Aslın gelecek Gelme ecel geJme, üç gün ara ver Aı benim sevdamı, götür '/ârever

(*) Kerem, Aslinin ardından giderken hastalandığında söylemiĢ.Erzurum‟da toplu bir kadın oyununda söylerler.

BURÇAK TARLASI736 Gelin olduğunun ertesi günü kaynanası tarafından burçak yolmağagönderilen gelinin ağzından söylenmiĢtir. ġu dağın ardında silâh sesi var Silâh sesi değil gelin yası varVarın sorun güveye kaç tarlası var Ah ne yaman zormuĢ burçak yolması Burçak tarlasında gelin olması Elimi saldırdım, değdi dikene Ben ileniyorum burçak ekene 1 Ġlâhikaynana ömrün tükeneAh ne yaman zormuĢ burçak yolması Burçak tarlasında gelin olması Sabah erken kalktım sütü piĢirdim Sütün kaymağını yere taĢırdımBurçak tarlasında aklım ĢaĢırdım

Ah ne yaman zormuĢ burçak yolması Burçak tarlasında gelin olması Elimin kınasın hamur ettiler Gözümün sürmesin çamur ettiler Birgünlük gelindim, zehir ettilerAh ne yaman zormuĢ burçak yolması Burçak tarlasında gelin olması '(*0 îlriunek: Beddua, kargıĢ 737 HĠKÂYELĠ — OLA YU TÜRKÜLER ĠKĠ EVLĠLĠK TÜRKÜSÜ Hey ağalar için için Ben ağlarım için için Avrat beni döğeyazdıKaburgamı kırayazdı Orrtar iki ben bir tane FarĢ malamatolayazdım 1 Yandım iki avrat elinden Ġlle büyüğün dilinden

Ciğer çengelde kurtlanır Gömlek sırtımda bitlenir iki çenginisbetlidir 2 Yandım iki avrat elinden ille büyüğün dilinden Biri sağımda yatıyor Biri solumda yatıyor Sakalım tükürüktenbatıyor Yandım iki avrat elinden Ġlle büyüğün dilinden Büyüğün adı Hediye Küçüğün adı Tutiye Haftada giderler kadıya 3 Yandım iki avrat elinden Ġlle büyüğün dilinden f/47

738

Çökelek koydum tirkiye Ne bahanem var türküye Dağda tülenmiĢtilkiyeDöndüm iki avrat elindenille büyüğün dilinden Büyüğü kazan karası Küçüğü ciğer yarası Allah ikisini de alası Yandım iki avrat elinden ille büyüğün dilinden Arabanın köpün sökünce Kapıdan yanımı kesince Sol tarafımavurunca



Bağırsağımı yırtayazdı Onlar iki ben bir tane FarĢ malamatolayazdım Hey ağalar hey ağalar Avrat beni döğeyazdı Çekti bıyığımıkopardı Sakalım yolayazdı EĢeğe biner eĢerim Karlı dağlar aĢarımikinizi birden boĢarım

Yandım iki avrat elinden ille büyüğün dilinden (1) FarĢ malamat: Rezil rüsvay. (2) Mısraın anlamı: tki oyuncu (çingene) kadın birbiriji*

yanĢıyor, inatlaĢıyor. (3) BoĢanmak için kadıya gidiyorlar.739 HlKÂYELl — OLA YU TÜRKÜLER ÇĠNGENE K!ZI E onym Eterleyen Aksaray Akın Köyii Seyit Küçükbezirei

Delikanlı. Çingene kızına âĢık olmuĢ. Kızı babasından istemiĢ,vermemiĢler. Delikanlı yıllarca onlarla birlikte dolaĢmıĢ. Birgün yine kız yüzünden aralarında kavga çıkmıĢ. Delikanlıçingenelerden birini yaralamıĢ. Sonra da orada bulunan birkısrağa binip, kaçmıĢ. Çingenelerin en kabadayısı da bir ataatlamıĢ, baĢlamıĢ kovalamaya. YetiĢince ateĢ etmiĢ. VuramamıĢ.Delikanlı da ona ateĢ etmiĢ, vurmuĢ. Sonra yine Çingene kızınıaramaya baĢlamıĢ. Bu tür küyü o sırada söylemiĢ. ÇeĢmenin baĢında söylenen sözler Beni del'eyledi kaĢınan gözlerÖndeki kızlar, alttaki gelinler Hiç biri benzemez benim yârime Yaprak gazel olmuĢ durmuyor dalda EHer güzel almıĢ bize ne faydaBu ayda olmazsa doğacak ayda 1 Ölürüm de alırım yâr seni he»' AĢağıdan gelen ceran avcısı Ne de pek zorumuĢ yârin acısı Selvi,Sanem'in küççük bacısı 2 Ölürüm de alırım yâr seni hey

Kaldırma baĢını, dursun dizimde Arzumanım kaldı ala gözündeBöyle kaĢ olur mu Çingen kızında Ölürüm de alırım yâr seni hey

Odasına vardı fincan elinde Saatin kordonu ince belindeBen yâri yitirdim Dersim yolunda r Ararım ararım bulamam seni Varın söyleyin güneĢe, erken doğmasın Nazlı yâr yoldadır, benzisolmasın Baharın yeli de yâre değmesin Ararım ararım bulamıyorum Arayı arayı da yaylada buldum Dolanı dolanı da köyüne vardımArarım ararım bulamıyorum /*

KÂTĠP İstanbul Üsküdar'a gideriken aldı da bir yağmur Kâtibimin setresi uzun,eteği çamur Kâtip uykudan uyanmıĢ, gözleri mahmur Kâtip benim, ben kâtibin el ne karıĢır Kâtibe kolalı da gömlekne güzel yaraĢır Üsküdar'a gideriken bir mendil buldum Mendilimin içine de lokumdoldurdum Ben kâtibi arariken yanımda buldum Kâtip benim, ben kâtibin el ne karıĢır Kâtibe kolalı da gömlekne güzel yaraĢır

(*) Doğacak ay: Gelecek ay. (2) Selvi ve ġauem: Güzellik lferi

ünlü iki halk hikâyesinin kadın kahra.nanlan. Çingen kız» onların bacısı olmakla çok güzel olmuĢ oluyor. .741 HÎKÂYELÎ — OLAYLI TÜRKÜLER MAHMUDUM * . ' Derleyen Sadi Yaver Atatnan

Bu güzel türküde Türk ailesindeki vefa ve fedakârlığınasaletini görüyoruz. Türküyü derleyen sayın sanatçı Sadi Yaver



Ataman, olayın hikâyesini Ģöyle anlatmaktadır: «Mahmut adında bir delikanlı, elinde olmadan bir cinayet

iĢlemiĢtir. Mahpusanenin hürriyet fikrini kaybetmiĢ sakinlerionun ruhunda bir tepki yaratır ve piĢmanlık getirir. Kendisinikefaletle -para karĢılığıkurtarmaları için babasına, annesine ve

kardeĢlerine yalvarır, hiç biri ona yardım elini uzatmayın ca,sevgilisine baĢ vurur ve kurtulur.» Dede Korkut Kitabında «Deli DumruU masa lında da böyle bir

fedakârlık vardır. — Selâm da söylen bey babama Çiftini çubuğunu satsın da BeĢ bini

tamam yapsın da Oğlum da Mahmud'um desin de aman O çıkarsın beni zindandan,mahpustan — Selâm da söylen Mahmud‟uma Çiftimi, çubuğumu satamam aman BeĢ

bini tamam yapamam aman Oğlum da Mahmudum diyemem amanÇıkaramam onu zindandan, mahpustan.

Selâm da söylen anacığıma Sanduğunu, sepetini satsın da BeĢ binitamam yapsın da Evlâdım Mahmud'um desin de aman O çıkarsın benizindandan, mahpustanSelâm da söylen Mahmud'uma Sanduğumu, sepetimi satamam aman BeĢbini tamam yapamam aman Evlâdım Mahmud'um diyemem aman Çıkaramamonu zindandan, mahpustan.Selâm da söylen sevdiğime Yüzüğünü, küpesini satsın da BeĢ binitamam yapsın da Sevdiğim Mahmud'um desin de aman O çıkarsın benizindandan, mahpustanSelâm da söylen Mahmud'uma Yüzüğümü, küpemi de satarım aman BeĢbine on bin katarım aman Sevdiğim Mahmud‟um derim de aman

Çıkarırım onu zindandan, mahpustan.



Bunlar, Halk Opereti diyebileceğimiz türküler dir. Çoğunluklaiki kiĢi tarafından sıra ile söylenir. Konu daha çok güldürühavasındadır. Kadın erkek, gelin kız, baba kız, oğlan kızarasında geçer. KarĢılıklı duygu ve düĢünceleri yankılandırır.

Saz Ģairleri de bu yolda Ģiirler vermiĢlerdir. ÖzellikleKaraca Oğlan bu konuda dikkati çeken bir ozandır.

KarĢılıklı söyleyiĢlerle meydana getirilen türkü leringüzelliği, iki sesli olmasından baĢka, toplum yaĢantısındakikimi aksaklıkların bir operet havası içinde eleĢtirilmesi, öğütverici olmasındadır. Bu bakımdan eğitici türde yer alırlar.

ÇağdaĢ halk operetleri yazmak isteyen sanatçılara ham malzemekaynağı olacak önemde değerlidir. PINAR BAġINDA DURAN GELĠN



Swas İmranlı M. Ahi Torun Erkek — Pınar baĢında duran gelin ÂĢık boynun buran gelin Altın

tasdan su ver bana 0 kınalı ellerinden Aman aman aman amman Çok içmiĢim baĢım duman Ben o yârdanayrılmam

Pınar baĢında durmanam ÂĢık boynun burmanam Altın tasdan suvermenem Eğil eğil pınardan iç Aman aman aman amman Çok içmiĢim baĢım duman Ben o yârdanayrılmam Susuzum su istedim Pınar yolunu gösterdin Su değil benim meramımYüzünü görmek istedimAman aman aman amman Çok içmiĢim baĢım duman Ben o yârdanayrılmam Yayla yayla göçmedin mi Soğuk sular içmedin mi Güzel görüpgeçmedin mi Benim ile eğlenirsin Aman aman aman amman Çok içmiĢim baĢım duman Ben o yârdanayrılmam Yayla yayladan göçmüĢüm Soğuk sular içmiĢim Güzel görüp degeçmiĢim Senin gibi de görmedim Aman aman aman amman Çok içmiĢim baĢım duman Ben o yârdan ayrılmam KARġILIKLI TÜRKÜLER CAMEKÂNIN ĠÇĠNDE Kız Camekânın içinde Ayna mısın, cam mısın Çekme benim saçımdan Senbenim kocam mısın AskerAman aman ben yandım Ela göze ben yandım Gözlerin Ģöyle dursun

Sözlerine ben kandım Kız Bahçelerde bibersin Niçin boynun bükersin Sana gönül verilmezSen askersin, gidersinAskerGemiye bineceğim Askere gideceğim Merak etme sevdiğim Ben yinegeleceğim

748 ÂġIKLA KIZ ÂĢık— Salını salını giden be güzel Sana arzedeyim hallerimizi

Eğer, güzel benim sözüm tutarsan Geri döndürelim yollarımızı Kız — Oğlan, sen kendini ileri atma Gizli sırlarını yadlarasatma Bilip bilmediğin her yere gitme Yabancı deremezgüllerimizi

ÂĢık— Salını salını geri gelirsin Aklımı baĢımdan alıp durursun Kahraman yiğide hayran olursun Birkere göreyim illerimiziKız — Oğlan, sen de m'oldun yüze gülücü Senin sözün ciğerimi

delici Ben gök ördek olam, sen bir alıcı1 Dokunsan alamantellerimizi

Karacoğlan der ki, kendimiz nerde Âhu zarım kaldı Ģöyle bir

kızda ÂĢıklar söylüyor, söz ağzımızda Yaradan söyletirdillerimizi (*) Alıcı: Avcı kuĢ, yırtıcı kuĢ. KARġILIKLI TÜRKÜLER SAR BENĠ Acem ellerinden misafir geldim Yol bilmenem Suna'm, nerdengideyim ġöyle yavrunun semtine uğradım Dilber kerem eyle, konuk al beni



Sar beniVar git oğlan var git, baĢım dariken Her baktıkça gözlerinkorkar iken Mahallemde beĢ, on avcı var iken Var git oğlan,burda konuk eğlenmez Karacoğlan der ki, nasıl edeyim Kaldır gerdanını seyran edeyim

Suna'm seni nere koyam gideyim Dilber kerem eyle, konuk al beniSar beniOğlan benimle yatmak mı istersin Zülâl dudaklardan tatmak mıistersin AkĢam yatıp sabah kaçmak mı istersin Var git oğlan,burda konuk eğlenmez

GELĠN ĠLE KIZ Bir kız ile bir gelinin ahdi var Gelin der ki, geydiğimiz alolur Ala göze sürme çekince Gören âĢık divan'olur, lal olurKız der ki, ben sözümü tuttururum Bağ u bahçeme timar ettiririmErgenlere mal, menal sattırırım Beni gören baĢka baĢka hal olur Gelin der ki, benim yüce basım var Yüce baĢ altında hilâl kaĢımvar Ey kız senin bir gecelik iĢin var Ġkincisi kervan aĢar yololurKız da der ki, sarı yıldız doğma mı Doğup doğup orta yere gelmemi Bir gecem de bin gecene değme mi BozulmuĢ bahçede nasıl gülolurKaracoğlan der ki, dağlar meĢesi iki güzel birbirine düĢesi Birigüldür, biri gül menevĢesi Karacoğlan ikinize kul olur751 KARġILIKLI TÜRKÜLER KIZLIK, GELĠNLĠK TÜRKÜSÜ Afyon Çay »erleyen

Yusuf Ziya Demirci Bir kızla gelinin cengi var Bilemedim hangisinin dengi var Okızda bir ak sırmalı süngü var Çeker süngüsünü yâre saldırır Suya gider sağ elinde tası var Tasının içinde üç elması var Birkız ile gelinin nesi var ikisi de bir oğlanın üstüne GeJin:Gelin der ki, ben yaylama göçeceğim Karlı buzlu soğuk sulariçeceğim Bir gün olup yâr uğruna geçeceğim EllenmiĢ kovandasırlı balım var Ka:Kız der ki, ben yaylamı yayladım Çıktım yükseğine gönlüm eğledim

Gelin sen de böyle yalan söyledin EllenmiĢ kovanda sırlı bal mıolur heyGelin:Gelin der ki, ululardan uluyum Erginlerin yarânıyım, kuluyumYedi yıldır oğul veren arıyım Peteklerde dolu balım var benim

Kız: Elmanın eyisini yüke tutarlar Çarığın çürüğün seçip atarlar Kızile gelini bir mi tutarlar Var git, var git oğlan benimdir Gelin:Gelin der ki, kalk gidelim pazara Selvi boyu gösterelim nazara

Ergini mi alırlar, yoksa hamı mı iki meyve götürelim bir ara Kız: Kız da der ki, kalk gidelim pazara ince beli sıktıralım hizaraiki tabak gül göndersem pazara SolmuĢunu mu alırlar, solmamıĢımmı Gelin:Gelin de der ki, bir dumanlı baĢım var Kara göz üstünde hilâlkaĢım var A kız senin de bir gecelik iĢin var Devresi gün kervan



geçer yol olurKız: Kız der ki, bizim ile yağmur yağma mı Beni gören yiğit boyuneğme mi O bir gece bin geceye değme mi Kız alanlar nergiz alır,gül alır KARġILIKLI TÜRKÜLER

BABA ĠLE KIZI 80 yıl önce derlenmiĢtir. — Kızım, sana hotoz alam. — Yok babacığım, yok yok — Kızım sana potin alam — Yok babacığım, yok yok — Kız seni kocaya verem — Can babacığım, can can — Kızım, sana çorap alam . — Yok babacığım, yok yok ,- — Kızım sana saat alam — Yok babacığım, yok yok. — Kızım, seni ere verem — Can babacığım, can can — Kızım, sana yüzük alam — Yok babacığım, yok yok — Kızım sana küpe alam — Yok babacığım, yok yok — Kız, seni kâtibe verem — Can babacığım, can can — Kız, sana bilezik alam — Yok babacığım, yok yok — Kızım, sana inci alam

— Yok babacığım, yok yok — Kız, seni güzele verem — ille bu pek can...

UYKCĠDAN UYANMIġ Aman... uykudan uyanmıĢ, gözleri bir hor Dedim, sarhoĢ musun,söyledi, yok... yok. Ağ elleri boğum boğum kınalı Dedim, yârbayram mı, söyledi, yok yok Dedim, hilâl nedir, dedi, kaĢımdır Dedim, inci nedir dedi,diĢimdir Dec1;m. on beĢ nedir dedi, yaĢımdır Dcd:m. artık var mısöyledi, yok yok

Dedim. Erzurum ne. dedi, ilimdir Oedim. gider misen. dediyolumdur Dedim, Emrah nendir, dedi kulumdur Oedim. satar mısan.Söyledi, yok yokANA ĠLE KIZI 80 yıl önce derlenmiĢtir. — Kızım kızım, kınalı kızım Seni bir sarraf istiyor Vereyim

ona... — Ana, ben varmam ona... Sarrafın altını çoktur Saydırır bana... — Kız'm kız-m, k'nalı kızım Seni bir bakkal istiyor Vereyim

ona...755 KARġILIKLI TÜRKÜLER

- Ana. ben varmam ona Bakkalın yemiĢi çoktur Yedirirbana...- Kızım kızım, kınalı kızı-m Seni bir kasap istiyorVereyim ona...- Ana, ben varmam ona Kasabın etleri çoktur Kıydırırbana...- Kızım kızım, kınafı krzım Seni bir hallaç istiyorVereyim ona...



Ana, ben varmam ona Hallacın pamuğu çoktur Attırır bana... Kızım kızım, kınalı kızın Seni bir terzi istiyor Vereyim ona... Ana, ben varmam ona Terzinin dikiĢi çoktur Diktirir bana... Kızım kızım, kınaJı kızım Seni bir sarhoĢ istiyor Vereyim ona... Ana, ben varırım ona SarhoĢun iĢi yoktur Yaptırmaz bana....1

/*) Daha sonra bir benzeri gelecektir.7oö 757 KARġILIKLI TÜRKÜLER KIZ BELĠN ĠNCEDĠR Murat CoĢkun -Kız belin incedir ince - Zatakan incedir ince1 -Kız saçın kumraldır kumral -Anadankumraldır kumral - Kız gözün eladır ela - Babadan eladır ela - Kız diĢin incidir inci - Ezelden incidir inci -Kız adın Fatma mı Fatma -Yok hayır,AyĢedir AyĢe - Kız beni seven mi, seven -Tabii severim severEMMĠM KIZI Ali Kıran Oğlan — Kız — Arabayı saldım düze Mahkemeyi aldım göze Emmim kızı benim olsaAcımazdım b>n beĢ yüze Vay neresi, vay neresi Burası gelin deresi SıkıĢtırma emmim oğlu

Eteklerim ĢiĢ beresi KIZIM SANA FĠSTAN ALDIM ġebinkarahisar SelâhattiH Erdal

Kızım sana fistan aldım Fistan sana pek yakıĢır Gey gey bize gelDudu dilli yâr Ġnce betili yâr Kalem kaĢtı yâr Sırma saçlı yâr Kızım sana fotin aldım Fotin sana pek yakıĢır Dudu dilli yâr ince bellfi yâr Kalem kaĢlı yâr Snrma saçlı yâr Kızım seni kaçırırlar Karlı dağdan aĢırırlar Kaç kaç bize gel Dudu dilli yârince bellli yâr Kalem kaĢlı yâr Sırma saçlı yâr Zatakan: Zaten, doğuĢtan.

AY FADĠMEM Ay Fadimem. niçin niçin Fistanım yok onun için Sana bir fistanalayım Etekleri ben olayım Ay Fadimem, niçin niçin Çemberim yok onun için Sana bir çemberalayım Oyaları ben olayım Ay Fadimem, niçin niçin KuĢağım yok onun için Sana bir kuĢakalayım Püskülleri ben olayım Ay Fadimem, niçin niçin Çorabım yok onun için Sana bir çorapalayım NakıĢları ben olayım Ay Fadimem, niçin niçin Yeleğim yok onun için Sana bir yelekalayım Kopçaları ben olayım

Ay Fadimem sen nereye Koyunlar ardı dereye Annen alsınkoyunların Çoktur bana oyunların 759 KARġILIKLI TÜRKÜLER Usak Kemaliye Eğin HANĠ BENĠM YEMENĠM Ali Kıran



— Hani benim yemenim, yemenim — ĠĢte benim yemenim — Al baĢından koy baĢa — Yazıverin tâ baĢa — Çiçeği nasıl ekerler, ekerler

— ġöyle Ģöyle ekerler — Güzeli nasıl severler - —ġöyle Ģöyle severler — Güzele nasıl bakarlar, bakarlar — ġöyle Ģöyle bakarlar — Güzeli nasıl kaparlar, kaparlar — ġöyle böyle kaparlar GURBETE GĠDĠġĠMDĠR Derleyen M. Sarısözen Erkek — Gurbete gidiĢimdir Gonca gül deriĢimdir Eğil eğil öpeyim Belki son görüĢümdür Kadın — Dut ağacı boyunca Dut yemedim doyunca Sen kalasın Ġstanbul Yâr göremdim doyunca

Erkek — Derelerde saz olur Gül açılır yaz olur Ben yârime gül demem Gülün ömrü az olur

Kadın— Bülbül yuvada inler Susaı; kalbini dinler Benim gönlümĢendedir Senin gönlün kimdedir * * *ERMENĠ KIZI Oğlan: Ġstanbul'dan çıktık derya yüzüne Iras geldim bir Ermeni kızınaYeme içme bak o yârin yüzüne Girmez misin gâvur kızı dinime

ġu kınalı etlerden su ver içeyim içeyim de Ģu dertli sinemesaçayım Gayetin güzelsin nasıl geçeyim Girmez misin gâvur kızıdinimeKız: Suyumu alıp da beni eğleme Yüreğimi aĢk oduna dağlama Sen cahildeğilsin, böyle söyleme Var git oğlan, var git, girmem dinine761 KARġILIKLI TÜRKÜLER Uzun olur Ġstanbul'un söğüdü Çok verdiler ben tutmadım öğüdüKırılmıĢ mı Ermeni'nin yiğidi Var git oğlan, var git, girmemdinine

Yaylada gidende yol eksik değil AçılmıĢ, bahçede gül eksik değilBen gelin olanda yâr eksik değil Var git oğlan, var git, girmemdinineOğlan: Ġstanbul'dan çıkar güzellerin fermanı Kayalarda oynar mızrağınyalmanı Sen olmazsan müslüman, ben olayım Ermeni Girmez misingâvur kızı dinime Kız: Demirciler demir döver tunç olur Mollalar da yazı yazar hocaolur Müslümandan Ermeni olmak güç olur Var git oğlan, var git.girmem dinine

Oğlan: Adımı sorarsan Ali'dir Ali Dinimi sorarsan Muhammed diniTanrının arslanı Hazreti Ali Girmez misin gâvur kızı dinime Kız: Senin adın Ali ise benimki Benli Emine ġimdiyse girdim dinMuhammed dinine Sıva kollarını dola boynuma Çıkar gömleğini, gelgir koynuma



EMMĠOĞLU EMMĠKIZI Gümüşhane Kelkit Bedri özti, K,z —Et piĢirdim yağlı yağlı Çifte atlar damda bağlı Bin gidelim

emmim oğlu Emmim oğlu, servi boylu

Oğlan — Atımızın çulu yoktur Ayağında nalı voktur Yol gidecekhali yoktur Ben gidemem emm:m kızı Kız — Al hırkamı çul ederim Altınları nal ederim Bir gecelik yem

ederim Gel gidelim emmim oğlu Oğlan — Sabah olur Tanyıldızı Belli olur atın izi Anan, baban

duyar bizi Ben gidemem emmim kır Kız — Sabah olur Tanyıldızı Belli olsun atın izi Anam, babam

duysun bizi Gei gideiim emmim oğlu Oğlan — Al öküzü herge koĢtum Evlek açtım, tohum saçtım Ben bir helâl kâre düĢtüm Ben gidemememmim kızı KARġILIKLI TÜRKÜLER Kız — Al öküzü kurtlar yesin Tohumunu kuĢlar yesin Helâl malın

haram olsun Bin gidelim emmim oğlu Oğlan—Anan duyar, baban duyar Arkamıza atlı koĢar Gelen atlı

sana kıyar Ben gidemem emmim kızı ,<ız — Anam duysun, babam duysun Arkamızdan atlı koysun Gelen

atlı cana kıysın Sen Ģöyle dur, beni vursun 1 (sonunda kaçarlar)TÜRKMEN KIZIOğlan: Türkmen kızı, Türkmen kızı Al geymiĢ, bağlar kırmızı Sandımsabahın yıldızı Yandım sana Türkmen kızı

Kız: Ağam oğlan, beyim oğlan Canım olsun sana kurban Olayım derdinederman Bin gidelim ağam oğlan (*) Bu türkünün bir benzeri de Türkmen Kızı türküsüdür.

Oğlan: Kır atımın nalı yoktur Arkasında çulu yoktur Dağın taĢın yoluyoktur Ben gidemem Türkmen kı/ı Kız: Bileziğimi nal eyleyem Hem perçemi çul eyleyem Dağı taĢı yoleyleyem Bin gidel im ağam oğlan

Oğlan: Anan duyar, baban du/ar Arkamızdan atlı koyar Gelen atlı canakıyar Ben gidemem Türkmen kızı Kız: Anam duysun, babam duysun Arkamızdan atlı koysun Gelen atlı beĢbin olsun Bin gidelim beyim oğlan Oğlan: Alıverin kır atımın yemini Üstüne binenler sürsün demin On binuĢak gelse önüme Vermem senin gibi gelini 765 KARġILIKLI TÜRKÜLER

Katmerler ettirdim yağlı yağlı O da atımın terkisinde bağlıPusatlar geydim telli pullu Bin gidelim dağlara hey ANA ĠLE KIZ

GüldürüĢlü bir türkü olan ana ile kızının söyleĢmesi. toplumunönemli konusp olan evlenme olayını anlatıyor. -.n:, I

Ana:Ah kızım, sedalı kızım Çekilmiyor nazın Seni bir çoban istiyor



Vereyim ona.Kız:

Ah ana ana, dilleri yana Ben varamam ona Çobanın koyunu çokturSaydırır bana.

Ana:

Ah kızım, edalı kızım Çekilmiyor nazın Seni bir attar istiyorVereyim ona.EVLERĠNĠN ÖNÜ 766 'ız: Ah ana ana, dilleri yana Ben varamam ona Attarın boncuğu çokturDizdirir bana.Ana:Ah kızım kızım, edalı kızım Cekilmivor nazın Seni bir sarhoĢistiyor Vereyim ona.£ız: Ah ana ana, dilleri yana Ben varırım ona içer içer sahoĢ olurSarılır bana. BĠR KAġIK AYRAN VER

Hala kızı ile dayı oğlu niĢanlanmıĢlar. Oğlan jzun yıllaraskerde kalmıĢ. Kız niĢanlısının yüzünü unutmuĢ. Oğlan, dönüncekızın evinin önünde karĢılaĢmıĢlar. Oğlan, kendini ĢöyletanıtmıĢ, türküleĢmiĢler. Oğlan: Uzak yollardan kıvrandım geldim Tatlı dillerinle eğlendim geldimiKalaylı tasta da taze mi yaydın Gel kız kerem et, bir kaĢıkayran ver767

KARġILIKLI TÜRKÜLER Kız. Uzak yollarımın vefası mısın Ak alnımın da sen cefası mısınYaptığım ayranımın kâhyası mısın Anamdan habersiz veremem ayranı Oğlan: Bir zamandır at üstünde dururdum Çeker tabancamı seni vururdumYa ayranı alır, ya da ölürdüm Gel kız kerem et, bir kaĢık ayranverKız: Hayfederim de oğlan hayfederim Anama duyurur, ayıbederim Babamaduyurur, kayıbederim Anamdan izinsiz vermem ayranı

Oğlan: Tepsiye de koydum binliği, tuzu Ortadan kaldırdık hele azizi Birkaçıkçık ayran ver, hala kızı Gsl kız kerem et, bir kaĢık ayranverJZ:Tepsiye koydum binliği, tuzu Ortadan kaldırdık hele azizi Sanaveririm iki ala gözü Getir kabını da götür ayran:

ÇEġMEYE VARDIM Ana:Testiyi aldın kızım ÇeĢmeye vardın kızım Gittin ki tez gelesin

Nerede kaldın kızım Kız: Testiyi aldım ana ÇeĢmeye vardım ana Yıkılası çeĢmede Mendilimkaldı ana Ana.ÇeĢmeye vardın kızım Suyu doldurdun kızım Yıkılası çeĢmedeKimler var idi kızım Kız:



ÇeĢmeye vardım ana Suyu doldurdum ana Yıkılası çeĢmede Mahmut var idi anaAna:Altına bak altına Bak Ģu kızın haltına Öyle hırsım çıkar ki Alamyumruk altına KARġILIKLI TÜRKÜLER

Kız: Kınayı getir ana Parmağı batır ana Ben kararı vermiĢim Muhtarıgetir anaAna.Uzundur dilber kızım Kötüdür felin kızım1 Dur bak, kardeĢingelmiĢ KardeĢin biiir kızım Kız: Tatlıdır dilin ana Eyidir felim ana Yüzlüm kardeĢim gelseincitmez telim anaAna:Acı gülüĢün kızım Sonunu düĢün kızım Ananı derde sokar EvedönüĢün kızım GELĠN — KAYNANAGelin:Kaynana kazan karası Kaynata Allah belâsı ikisini birden alasıOğlu da bana kalası Felin: îĢin. yaptığın iĢin, düĢüncen. Rafa fincan ben koydum içine de mercan ben koydum Kaynanamınadını Kuyruklu yılan ben kovdum. Atım var, katırım var Elimde satırım var Vallahi vurur öldürürümOğlunun hatırı var Kaynanam esdi mesdi Beni oğluna kesdi Kesdi de bana ne yaptı

Aldı da bağrına basdı ÇarĢıdan aldım kilimi Kes kaynana dilini AkĢama oğlun gelirseKırar o kanbur belini iki çeĢme yan yana Ben istemem kaynana Olursa görüm olsun O dadef olur bir yanaKaynana:

Çift minderin çift yüzü Ne tanırdık biz sizi Kürk geydin hanımoldun Adın Çingene kızı '.771 KARġILIKLI TÜRKÜLER Ellerin elçekli gelin Kolların kolçaklı gelin Oğulu ben doğurdum

Kedi bacaklı gelin Gelin:Kaynanayı netmeli Merdivenden itmeli Tıngır mıngır düĢerkenPeĢine de göbek atmalı Sürme çekmiĢ kaĢına ÇıkmıĢ ocak baĢına AkĢama oğlun gelinceSıçar tuvalet baĢına DIġ ÜLKELERĠN TÜRKÜLERĠ



Çin Denizi’nden Tuna boylarına kadar Türk Dünyası’mntürkülerini bir araya getiren bir çalıĢma bugüne değinyapılmamıĢtır. Böyle bir çalıĢma yapılması sen kertede önemlikültür sonuçları verecektir.

Biz kendi imkânlarımızla: Afganistan, Kıbrıs, Rumeli, Kerkük,Kınm, Bulgaristan, Gagaus (Ro manya), Kuzey Türkleri, Yakut,Türkistan, Kırgız, ġaft Türklerinin türkülerini, bulabildiğimizölçüde, buraya aldık.

Kırım, Bulgaristan, Kerkük türkülerinden eli mizde çokçavardır. Ancak, kitabın sınırı elverdiği ölçüde alabildik,ötekilerden ise ancak olabileni alındı.



Bugünkü sınırlarımıza yakın bölgelerin ağızları Anadolu ağzınaçok yakındır, öteki uzak bölge ağızları anlayamayacağımız ölçüdeaynlık göstermektedir. O nedenle bu gibileri Anadolu ağzı ilealdık.

Bu çalıĢmayı yaparken, türkülerin çok uzak diyarlara kadar göç

ettiklerini gördük. Bu durum, ayrı bölgelerin türkülerininyapısında da kendini göstermektedir. Özellikle konu, benzetme,biçim, duygu lanma gibi dıĢ ve iç yapıda daha da yakınlıkgöstermektedir. Bunun nedeni yüzyıllar boyu süren kültürbirliğidir. Örneğin, Gagauz‟lar Hıristiyan oldukları halde,dilde, duyuĢta Ġstanbul‟a çok yakındır.

VARDAR OVASIJi umeli Mayadağ'ın yıldızıyım Ben ninemin bir kızıyım Efendimin sağgözüyümVardar akar lüle lüle Sesi de benzer bülbüleMayadağ'dan kalkan kazlar A) topuklu beyaz kızlar Yârimin yüreğisızlar Eylenemem, aldanamam Ben bu yerlerde duramamVardar Ovası, Vardar Ovası Kazanamadık rakı parası Vardar akar hızlı hızlı Kenarları karlı buzluKara kaĢlı yâr bana bakar Sen misin Vardar güzeli 777 DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ SÜLEYMANKümeli Rumeli

Gemi kalkar, suları akar Kara kaĢiı yâr bana bakar GiymiĢ morfesini Süleyman BakıĢı canlar yakar YeĢil sandık kilidi hoy hoy Üstünü toz mu bürüdü Geçme kapınınönünden Süleyman Civan ömrüm çürüdüKara kara kazanlar hoy hoy Kara yazı yazanlar Cennet yüzügörmesin ġakirem Aramızı bozanlar AKġAM YELĠ Halil İbrahim Jtfvsrrl» AkĢam yeli, akĢam yeli Eser eser akĢam yeli Nazlı yârdan alhaberi Hiç bozulmaz zülfün teliAkĢam yeli usandırır Dağı taĢı dolandırır .ter ahım dilendirir

Eser eser akĢam yeli * *

773 L0FÇAL1Vehmet t pek Lofça‟nın ardında kaya Kayadan bakarlar aya Canım Lofçalı Doldurma fincanı (a canım) Yandım Lofçalı Takalım altın kopçalı

Lofçanın altında pınar Lofçalım da pınardan döner Camm Lofçalı Doldurma fincanı (a canım) Yandım Lofçalı Takalım altın kopçalı Lofçanın altında kuyu Lofçalım kibar da huylu Canım Lofçalı Doldurma fincanı (a canım) Yandım Lofçalı Takalım altın kopçalı



779 DIġ TÜRKLERÎN TÜRKÜLERĠ KALK GĠDELĠM ġAZO Vsküp Kalk gidelim mori ġazo Orman bağlarına Toplayalım mori ġazo

Razeke üzümüGötürelim mori ġazo O hayin anana Yandi Kumanova TutuĢtu PreĢovaÜsküb'ün içinde idriz Bey hovardaBina bina mori ġazo Yüksek çardaklara Korkarım bire Oga Nalınlarkoyacok Belim kırılacok Yandi Kumonova TutuĢtu PreĢova üsküb'ün içinde idriz Bey hovarda

780 BÜLBÜLLER ÖTÜYORRumeli * Bülbüller ötüyor seher vaktidir Gel bade içelim, bahar vaktidirHazır olun etler gaz3 vaktidir Uzanalım yine Macar eline Gönülden Ali'nin aĢk ateĢiyle1 Gönüldeno ġah'ın gülbengi ile2 Dökülelim yine Macar eline Çadırlar toplansın, tuğlar dikilsinTehlil sadaları arĢa yükselsin3 Destur, saldıralım Macar eline BÜLBÜLÜMAtatürk'ten nakleden Ali Şevket öndesev Bülbülüm altın kafeste Öter aheste aheste Ötme bülbüU yârimhastaAh neyleyim Ģu gönlüme Hasret kaldım sevdiğime (1) Ali: Dördüncü halife Hazreti Ali.(2) Gülbank: Hep bir ağızdan okunan dua. ġah. Hazreti Ali

(3) Tehlil: «La ilâhe illallah» deme.(*) Rumeli Türküleri adı altında toplanan türkülerin yayılıĢ

alanı için belli bir bölge gösterilemez. Bu türkülerin alanı.Tuna Boylarına dek olan imparatorluk topraklarıdır. 781 DĠġ TÜRKLERĠN TÜRKÜLERĠ Ben sana dayanamam yârim Ben sana aldanamam Ben sana ^Idanamamyârim Ben sana güvenememAh neyleyim Ģu gönlüme Hasret kaldım sevdiğime ALĠġĠM'lN KAġLARI AlıĢım'ın kaĢları karo Seri açtın sineme yare Bulamadım derdime

çare Görmedin mı ah civan AliĢimi Tuna boyundaEvleri var hane hane Benleri var dane dane Saramadım kane kaneGörmedin mi ah civan AliĢimi

Tuna boyundaAliĢim yatır yol baĢında Benleri var sol kaĢında Yazık oldu gençyaĢında Görmedin mi ah civan AliĢimi

Tuna boyunda Görmedin mi ah arslan AliĢimi Tuna boyunda



---------EVLERĠNĠN ÖNÜ EY SERENLEREy serenler serenler, of yâr serenler Ben gidiyorum mamur olsunviranlar Ahret hakkın helâl eyle yârenlerFarlaya parlaya doğar sabah yıldızı Salma salına gelir Çakırınkızı

782. Seni gidi oyunbaz Cilvesine doyulmaz SızdırılmıĢ bal gibiYemesine doyulmazĠLK YAZ OLUR Ġlkyaz olur, açar bâde çiçeği KıĢ olunca püsküllenir saçağıNasıl kıydın ak gerdana bıçağı Seni seni pek canım sevdalı seni Ben kıyamam. pek canım sevdi



sen'ilkyaz olur atlar gider çayıra Kadir Mevlâm iĢimizi döndürür hayıra Meğer ölüm seni benden ayıra Seni seni pek canım sevdalı seni Ben kıyamam pek canım sevdi

sen.783 DIġ TÜRKLERÎN TÜRKÜLERĠ HEP GÜZELLER■İtskiip Ah, hep güzeller allar geymiĢ Ben de geysem kareler Ah,yüreğimde vardır benim Vardır türlü türlü yareler Lokman gelse oda bulamaz Bu derdime çarelerA dilber, aĢkın pek fena imiĢ Beni mecnun eyledi Ah, dilber açmıĢ gül göğsünü Bülbüller konar geçer Bu eyyamlarböyle kalmaz Bir gün olur tez geçerA dilber, aĢkın pek fena imiĢ Beni mecnun eyledi. BÜLBÜLE KURSAM TUZAĞI "•Zumeli Bülbüle kursam tuzağı, bahtıma kuzgun gelir TaramıĢ siyahzülfünü, karĢıma düzgün gelir Bak Ģu Hakkın hikmetine, her iĢimbozgun gelirKoyun beni ağlayayım ah ile zar ile Dostlar ağlar, düĢman gülerYâr gezer ağyar ile I EVLERĠNĠN ÖNÜ KÖġKÜM VAR DERYAYA KARġI Üsküp

KöĢküm var deryaya karĢı Durmaz akar gözüm yaĢı Sevdadır heriĢin baĢı Var gönlüm var git seyreyle Aman aman gel bana söyleElmayı nazik soyarlar Çini tabağa koyarlar Güzeli candanseverler Var gönlüm var git seyreyle Aman aman gel bana söyleBir ağanın iki kızı ikisi de beĢli kuzu En küçüğü sevdi bizi Vargönlüm var git seyreyle Aman aman gel bana böyleKUZUM SENĠ Üsküp Kuzum seni bin kadayla sevmiĢim SevmiĢim de sana gönül vermiĢimBunun sonu ayrılmaktır bilmiĢim Ağlama güzelim gülmeyesin Aman aman bir zaman A güzel çok zaman

785 DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ Hanım senin kâhküllerin periĢan Kâhkülünden gönder bana birniĢan iflah bulmaz, hovardayla konuĢan Ağlama güzelim gülmeyesin Aman aman bir zaman A güzel çok zaman SABAH OLDU UYANSANARumeli Sabah oldu uyansana Gül yastığa dayansana Ölüyorum inansana acanım Uyan yarim sabahlar oldu Sabah yıldızları doğdu Ne uyursun, ne uyursun Bu uykudan ne bulursun Akıbet benim

olursunSabah oldu ben varayım Yoluna güller sereyim Uyan gül yüzüngöreyimt/50

SEFER YOLLARIRumeli Yine Ģahlanıyor aman, kolbaĢının kır atı Görünüyor yandım da



aman bize sefer yolları Davullar çalsınlar aman çengi çengiharbiyi Sefersiz olmaz aman aman er evlâtları Görünüyor, yandımaman bize sefer yolları SELANĠK Rumeli

Selânik, kahpe Selânik Suyumu içtim bulanık Urumelleri dolandıkAkkirman'a gidelimGel bir danem aman Bu yer bize haram oldu Kaçalım gel bir danem aman Akkirman'da geydik tacı Erenler bize duacı A leylim ah inĢallaholuruz hacı Akkirman'a gidelim gel Bir danem aman 787 Bitmeli Trakya DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ BEYOĞLU Tuna'da çırpar bezini Khn sevmez (ah haydi mori) Bulgar kızını Öpeyim elâ gözünü, Kimyano gümüĢ gerdana Beyoğlu ser aslan suyu Çifte tabancamı çaktım almadı Etrafımabaktım kimse kalmadı Nazlı yârdan bile imdat gelmedi frodadımayetiĢ aman Beyoğlu DERE GELĠYOR Türkdn Ebcioğlu Dere geliyor dere (yalelel yalelel)Kumunu sere sere (yalelel lim) Al beni götür dere (Yalelel yalelel) Yârin olduğu yere (yalelel lim) Amanın aman aman

Zamanın zaman zaman Bizim düğün ne zaman (yalellim) Ben armudu diĢledim (yalelel yalelel) Sapını gümüĢledim (yalelellim) Ben yârimin ismini (yalel yalelel)Mendilime iĢledim (yalelellim) Amanın aman aman Zamanın zaman zaman Bizim düğün ne zaman (yalellim)

788

BEġ PARMAK DAĞI Ekrem YeşUada BeĢ Parmak Dağı sıra Ot sarılmıĢ mısıra Ben gurbete düĢeliAyĢe'mi kimler sara Gülemedim ben, nidem a yârim Sevilmedim ben, niye a cicim GüzelAyĢe'mi eller almıĢ Kime varıp ne diyem, a canım Yol boyu servi doluÇaya gider bir koluDün bir güzeli gördümYâre benzerdi boyu .Gülemedim ben, nidem a yârim Sevilmedim ben, niye a cicim Güzel

AyĢe'mi eller almıĢ Kime varıp ne diyem, a canım Günyeli'de çınar yok Yaz kıĢ akan pınar yok Bin türlü derdedüĢtüm Halimi hiç soran yok Gülemedim ben, nidem a yârim Sevilmedim ben, niye a cicim GüzelAyĢe'mi eller almıĢ Kime varıp ne diyem, a canım 789 DIġ TüRKLERÎN TÜRKÜLERĠ Kıbrıs



Kıbrıs HANAYLAR YAPTIRDIMRefik Berkalp Hanaylar yaptırdım, döĢedemedim Çifte kumruları eĢ edemedimZalim felek ile baĢ edemedim

Konma bülbül konma çeĢme taĢına Bu gençlikte neler geldi baĢıma Hanaylar yaptırdım yüceden yüce içinde yatmadım üç gün üç geceKurbanlar keserim gördüğüm gece Konma bülbül konma çeĢme taĢına Bu gençlikte neler geldi baĢıma AGġAM BEN UYUMADIM Derleyen Mahmut Islâmoğlu AgĢam ben uyumadım Uykulara doymadım Kasavet basdı beni Yârimgeldi duymadım ġu gidene gidene Boyu benzer fidane Ben göynümü bağladım Gadirgıymet bilene

LefgoĢe'nin gadını Söyleyemem adını Sevecaysen bundan sevÖvrenesin dadını. DAĞDA KEKLĠK AVLARIM Dağda keklik avlarım Yüreğimi dağlarım Ben aĢkına düĢeli Gecegündüz ağlarım Su gelir, akar gider Yâr bana bakar gider. Neyleyim öyle yâriYüreğimi yakar gider Karanfilin moruna Ölüyorum yoluna Allah canımı almasınGirmeyince koynunaHıyar soydum mezeme Sap koydum yelpazeme Vasiyetim olsun sanaGelesin cenazeme791

DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ h'tbrts Kıbrıs LEYMOSUN TÜRKÜSÜDerleyen Mahmut İstâmoğlu Hayde de Leymosun dedikleri ġekerle kaymaktır yedikleri Hiçaklımdan çıkmayor Hayde de beyimin dedikleri Irmak baĢtan çağlayor Ağlatma gelin ağlayor Huvardalar kapudabekleyor içme beyim içme sarfoĢ olursun Irmak baĢdan çağlayorHuvardalar kapuda bekleyorKINA HAVASI

Seyirttik çıktık hanaya Kadınlar gelsin kınaya Hayıf doğurananayaKal evimiz kal ġen evimiz Ģen Biz gidiyoruk

KöĢe baĢmın nalbandı Hep atlar buna naltaRdı Gelin hanımkınaladı Kal evimiz kal ġen evimiz Ģen Biz gidiyoruk Kebapçıların ĢiĢi Gelinin inci diĢi Kınanız mübareki Biz isterizbahĢiĢi * * CAGġAM OLDU NEYLEYĠM

AgĢam oldu neyleyim Kiminle eyleneyim Aman yavrum Aman yavrum Var git vefasız agĢam Yârsız senineyleyimAy yıldızlı geceler Kapalı pencereler

Aman yavrum Aman yavrum Hiç aklına gelmez mi Sarıldığımızgeceler793 DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ



RAMAZAN MÂNĠLERĠ MmRamazan geldi gediyor Bizferi mahzun ediyor Aysofya'nınkandilleri Sövündü bırakdı gidiyor Yanyi Cami direk ister Söylemeye yürek ister Benim karnım tokdur

amma ArkadaĢım bürek ister Davulumun ardı gevĢeğ Pirelere yazdım döĢeğ ArkadaĢımı sorarsanĠki kulaklı bir eĢĢeğ Yaseminin açılaydı Hurma dalına dizileydi Benim ağam sokunaydı Neler oldu, neler oldu Polis de borular vurdu GorkarımBabutsalıg'da Yangın oldu Davulumun ardı yeĢil Kalk AyĢeli pilav biĢir Benim karnım tokduramma ArkadaĢımın karnını ĢiĢir Derleyen M. lslâmoğlu

794 Kibrıs KIBRIS NĠNNĠLERĠ Derleyen U. tslûmoğlu Dandini dandini danaylı Kızım yüksek hanaylı Hanaylarda yuvasıGoggo getir bubası Arsızdır, yer abası Eee yavrum ninni Nenni yavrucuğuma nenni Uyusun da böyüsün nenni Mekteplerdeyörüsün nenni Nenni oğluma nenni Bahçaya kurdum salıncak Eline de verdim oyuncak ġimdi bebeğimuyuyacak Eee nenni*Karadeniz kaba kaba DerviĢ olan geyer aba Konya'daki Koyun BabaHimmet et kızım uyusun Eee yavrum nenni

Dağlara vardım dağ uyur Eve geldim ev uyur Dağda tavĢanlar uyurKucağımda oğlum uyur Eee yavrum nenni DIġ TÜRKLERIN TÜRKÜLERĠ Bahçelerde saz olur Gül açılır yaz olur Ben kızıma gül dememGülün ömrü az olur E e e kızıma nenni Nenni nenni nennice Bol sovanlı böğrülce Kızlar oğlumu görünceNenni oğluma nenni Bakacak da yanacaklar nenni Nenni oğlumanenni Pencerede gözekleyecekler nenni Nenni oğluma nenni Oğlumunyoluna ölecekler nenni Nenni oğluma nenni Nenni nenni uyusun oğlum Uyusun da böyüsün oğlum

Böyüsün de yörüsün oğlum Nenni oğluma nenni Benim oğlum böyük adam olacak nenni Nenni‟ oğluma nenni DOLAMA DOLAMAYIDerleyen Ut. tslâmoğlu Dolama dolamayı Getirin bağlamayı Kimden alıĢdın yavrum Bu göbeksallamayı Aman aman elinden Sarsam ince belinden öpsem dudu dilinden

iki civan oyunda Elma tüter goynunda Ne güzel oyun oynar Cingâne

var soyundaAman aman o kollar Adamı derde korlar Senin için bir tanem Benizindana korlarMĠNAREDE EZAN VAR Ktbrts Minarede ezan var Kız, köĢkünde gezen var ġu Gıbrız'ın içindeYüreciğimi ezen var Yüzüğümün daĢı elmas Böyün gülümüz solmaz Çifte doktorlar gelse



Derdime çare bulmazCebinde kuru üzüm Sevdiğim iki gözüm Senden baĢka seversem Kör olsun iki gözümElimde sarı kâhat Ağlarım sahat sahat Ben seni sarmayınca Olmazyüreğim rahat

797 DIġ TÜRKLERĠN TÜRKÜLERĠ YANIMA YANIMAKerkük hak Yanıma yanıma, otur yanıma Men seni severem, girme kanımaSerhoĢam beyhoĢam, kıyma canıma Geceler yukum da gelmez1 Derdim çok, kimse bilmez Yürektenyaralıyam Ġçeridi vallah bilinmez.

Yanıma yanıma, otur yanıma Men seni severem, girme kanımaSerhoĢam beyhoĢam, kıyma canıma Geceler zar ağlaram Hiç bilmez yâr, ağlaram ġah Sanem bahçesindeÇaldı bir mar ağlaram2 Yanıma yanıma, otur yanıma Men seni severem, girme kanımaSerhoĢam beyhoĢam, kıyma canıma Geceler assas menem4 Bi-neva, bi-kes menem Can verdim, emek

verdim Emeği abes menem

3

(1) Yuku: Uyku. (2) Çaldı: Soktu. Mar: Yılan. Ases. (Eskidenpolis) . (4) Abes: BoĢ, hiç. (3) AaaosEVLERĠNĠN ÖNÜ Yanıma yanıma, otur yanıma Men seni severem. girme kanımaSerhoĢam beyhoĢam, kıyma canıma KÂR ETMEZ ÂHHVIKerkük Kâr etmez âhım Sen gülrzare Önülmez iĢler güzelim Dilde bu yare. Olsam da geçmem Bin pare pare SevmiĢ bulundum güzelim Gayrı neçareÂvâre gönlüm Menendi bülbül1 inler seninçin güzelim Ruz i Ģey eygül2 Nettinse nâçar Ettim tehammül SevmiĢ bulundum güzelim Gayrı neçare■ ... (1) Menendi: Benzeri. (2) Ruz i Ģeb: Gece gündüz. 799 DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ Kerkük Koy aksın yaĢım Vallatır silmem Mecnun oldum güzelim Terk

edebilmemKessen de baĢım Senden ayrılmam SevmiĢ bulundum güzelim Gayrı neçareÇekmez bu derdi Efendim herkes ister kabul et ister baĢım kes Gurbet ellerde KalmıĢam bi+ses SevmiĢ bulundum güzelim Gayrı neçareAĞAM SÜLEYMAN



A bdiilvahit Kuzecioğlu Ağam Süleyman PaĢam Süleyman Evleri köprü baĢında Men senekurban

Boyu boylardan küle Benzersen gonca güle Yıkıpsan baban evin

Yüzüme güle güleAğam Süleyman PaĢam Süleyman Evleri köprü baĢında Men senekurbanGözüv kiĢmiĢe benzer Arak içmiĢe benzer Benzüv turĢ üzüv sarıGözden düĢmüĢe benzer Ağam Süleyman PaĢam Süleyman Evleri köprü baĢında Men senekurbanYeriĢiv kaza benzer Boyu rakkaza benzer Bir gün seni görmesemBir kıĢ bir yaza benzer Ağam Süleyman PaĢam Süleyman Evleri köprü baĢında Men senekurban801 DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ SUYU SALDIM ÇAYIRAKerkük Suyu saldım çayıra AĢkım septim bayıra Sevgilimden ayrılmamMeğer Allah ayıra Gözümde yaĢ bırakma Üstünde kaĢ bH-akma Terezim eğiIipti1 Sen debir daĢ bırakma Gömlek biçtim dar mene Kimse olmaz yâr mene Gönlümü sene verdimSen de gönül ver meneSoy. karanı bağlama2 Derdin menden saklama Meni felek dağlayıp3 Sen de meni dağlama

Bahar biter, yaz düĢer4 Av çıkar, ayaz düĢer Gam yeme güzel yârimZülfüne beyaz düĢer (1) Terazim eğilmiĢtir. (2) Kara elbiseni giyme.(3) Beni felek dağlamıĢtır. (4) Yaz gelir.

KALENĠN DĠBĠNDE 'Kalenin dibinde Bir daĢ olaydım Gelene gidene YoldaĢ olaydımBacısı güzele KardaĢ olaydım Kalk gidek çayhaneye Gönlüm eğlensin Yarın Hak divanında Doğru

da söylensinKalenin dibinde Üç ağaç incir Elimde kelepçe Boynumda zincirZinciri çok sallama Kollarım incir Kalk gidek çayhaneye... (kavuĢtak) Kalenin dibinde Üç ağaç hurma Geliyor gidiyor Saçları burma Senmene yâr olmasan Kendini yormaKalk gidek çayhaneye... (kavuĢtak) SG3 DĠġ TÜRKLERĠN TÜRKÜLERĠ AY DOLANAYDIKerkük

Ay dolanaydı Gün dolanaydı Yârin tek tek yeriĢji Bende olaydı Ay çıktı daha batmaz Hüsnünü gören yatmaz Hüsnün teki bir hüsün2 Bir de Allah yaratmazAy dolanaydı... (kavuĢtak) Ay çıktı, batar indi3 Yâr okun atar indi Leylâ hasta düĢüptü4 Mecnun can satar indiAy dolanaydı... (kavuĢtak) Ay çıktı yolda durdu Gör ne hayalda durdu Yazmavun saçakları5



Gözüve dalda durdu6 Ay dolanaydı... (kavuĢtak)

(1) YeriĢi: YürfiyüĢii. (2) Teki: Gib. (3) ĠndiSi™* <4,DOçlip.», MĢ,ü. ,5, ymanm >ztme. *EVLERĠNĠN ÖNÜ

804 AĞLAMA CEYRAN BALASI Ağlama ceyran balası Sızlama ceyran balası Gider gözün karasıSoyunam bak canıma Hepsi de sevda yarası Ağlaram yaĢım gider Dursam yoldaĢım gider Geçmerem nazlı yardanBMsem de baĢım gider Ağlama ceyran balası... (kavuĢtak) Ağlar ağladı meni1 Çapraz bağladı meni Demir zencir kâr etmezZülfün bağladı meni Ağlama ceyran balası... (kavuĢtak) Ağlaram ağlar kimin2 Derdim var dağlar kimin Yüz yerden yaralıyamGezerem sağlar kimin Ağlama ceyran balası... (kavuĢtak) Kerkük (1) Meni: Beni (|2) Kimin: Gibi.

805 DIġ TÜRKLERIN TÜRKÜLERĠ BU HAL NE HALDĠ Kç* cii k Bu hal ne haldi, güzel ne haldi1 Yanakta döğdürüpsen Güzel nehaldi, canım ne haldi Âlemi yandırıpsan

Bu halı hurda meni2 Salipti derde meni3 Rakipler yığnağ edip4 ister giderde meniGüzel ne haldi... (kavuĢtak) Bu dağlar halı kaldı5 KuĢ uçtu yavru kaldı Anahtar yâr koynundaGönlüm buhavlı kaldı6 Güzel ne haldi... (kavuĢtak) Evlerinde halı var Dudağında balı var Men öz yârim tanıramYanağında halı var Güzel ne haldi... (kavuĢtak)

(1) Hal: Ben. (2> Hurda meni: Beni vurdu. (3) Salipti: Sal dı,düĢürdü. (4) Yığnağ: Birikip. (5) Hali: Hali, tenha, boĢ. (6)

Buhavlı: Bağlı.

AMAN GÜZEL OĞLAN Aman güzel oğlan Yandım güzel oğlan Annem seni görmesin Çabuksaklan oğlan Babam seni görmesin Pencereden kaç oğlan Gözün süzer bana Dudak büzer bana Annesinden gizli Mektup yazarbanaAman güzel oğlan (kavuĢtak) Yüzün gülsün bana Kasd-eyleme cana Senin gibi güzeli DoğurmamıĢbir anaAman güzel oğlan (kavuĢtak) Siyahdı da kaĢı On beĢdi de yaĢı Pencereden atar Bana fiske taĢı Aman güzel oğlan (kavuĢtak) Ayrı düĢtüm candan Korkum var gümandan Bana selâm gönderirKarĢıdaki damdan Aman güzel oğlan (kavuĢtak)807 DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ ALTUN YÜZÜK YAġĠL KAġ



Kerkük Altun yüzük yaĢil kaĢı1 Sallana sallana Çrfte abalı yârim Gelgideğ seyrana2 Altuncu ustasıyam3 Hançeriv destesiyem4 El bilir, âlem bilirGözleriv hastasıyem5

Altun yüzük yaĢil kaĢ... (kavuĢtak) Altun diĢiv kaplama6 Oğlan girme odama Anam sene kız vermez7 Mektup gönder babamaAltun yüzük yaĢil kaĢ... (kavuĢtak) Altun sahanda kaymağ Yilini parmağ parmağ8 ġekerden tatlı olurTürkmen'den kız almağ Altun yüzük yaĢiJ kaĢ... (kavuĢtak) Altunu bozduraydım Gerdana dizdireydim Seni avcu tutmasınKoynumda gezdireydimAltun yüzük yaĢil kaĢ... (kavuĢtak)

(1) KaĢ: Yüzük taĢı. (2) Gidef: Gidelim. (3) Altuncu: Kuyumcu.(4) Hançeriv: Hançerinin (5) Gözleriv: Gözlerinin. (6) DiĢiv:DiĢin.

Kerkük

ALTUN HIZMAV MÜLAYĠM 808Altun hızmav mülayim1 Seni Hak'tan dileyim Yaz günü temmuzundaSen terle men sileyimGün gördüm, günler gördüm Senin derdinden öldüm Seni gördüm begoldum

Altun hızmav Arabi2

Lebleriv gül Ģarabı Uzak yoldan gelipsen3

.Kuvat olsun çelebi4 Gün gördüm, günler gördüm (kavuĢtak) Altun hızmav dudağa YanaĢır al yanağa5 Gel yârim görüĢelim Mengiderem ırağa Gün gördüm, günler gördüm (kavuĢtak) ** *(1) Hızma: Süs için burna takılan halka. Hızmav: Hızman. (2) Arabi: Arap yapısı, biçim. (3) Gelipsen: Geliyorsun, gelmiĢ sin (4) Kuvat olsun: Kolay gelsin. (5) YanaĢır: YakıĢır.

809 DIġ TÜRKLERĠN TÜRKÜLERĠ ÇAKMAĞI ÇAK K erkilkÇakmağı çak Çırağı yandırmamıĢam Yârim için potin aldım Tekinyolda salmıĢam1 Çırağda yağ tükendi2 Ne yaman, vakit tükendi3 Ne sennen bugüzellik4 Ne mennen ah tükendi5 Çakmağı çak... (kavuĢtak) Çırağı yandıraydım Yol üste konduraydım Yârim bize gelendeHegbesin endireydimÇakmağı çak... (kavuĢtak) Çırağım Ģule verdiv6 Kölgeyi güle verdiv Ne eylemiĢtim yâr seneTez meni dile verdiv7 Çakmağı çak... (kavuĢtak) Damda çırağ yandırır Menin görer söndürür8 Özü keyfü safada9 Menidertten öldürür

(1) Salmüfam: AtmıĢım, bırakmıĢım. (2) Çırağ: Çıra, kan dil.(3) Yaman: Kötü. (4) Sennen: Senin üe. (5) Mennen: Benim ile.



(6) Verdiv: Verdi, verir. (7) Verdiv: Verdin. (8) Menin: Beni.Görer: Görür (9) özü: Kendi.EVLERĠNĠN ÖNÜ 810 OSMAN PAġA

Kmm Ünü büyük Püevne kahramanı Osman PaĢa için Kırım Türkleri detürküler yakmıĢlardı. Bu türkü bir yandan değiĢik yönleriylesavaĢın evrelerini, bir yandan Anadolu‟da yakılan türkülerinizlerini taĢımaktadır. Merdivenden indirdiler Han Sarayığa bindirdiler Kalk gidelimOsman PaĢa Bizi Ģimdi öldürürler Kaleden toplar atılır Moskof Ġslama katılır Osman PaĢa'nınelinden BeĢ on top birden atılır Karadeniz akar gider ġimdi ÇerkeĢ HaĢan gelir Akdenizi yıkargider Moskova'yı yakar gider Karadeniz akmam diyor Akdeniz'e bakmam diyor Yüz bin Moskofgelmeyince Ben yerimden kalkmam diyor 811 DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ YONCAEvlerinin önü yonca Yonca kalkmıĢ dam boyunca Boyu uzun beliince Ninne de yavrum ninne Esmer yârim ninne Ninne ninne.Evlerinin önü lâle Sâki doldur ver piyale SarhoĢ olağ düĢeğ yola1 Ninne de yavrum ninne Esmer yârim ninne Ninne ninne.Evlerinin önü darçın Felek koymaz gözüm açım Seni alıp harakaçım2 Ninne de yavrum ninne Esmer yârim ninne Ninne ninne.Evlerinin önü susam Sıyrılıp koynuna girsem Her gün sabah boyungörsem Ninne de yavrum ninne Esmer yârim ninne Ninne ninne.

(1) DıiĢef. DüĢelim. (2) Hara kaçım; Nereye kabayım.

812 Evlerinin önü pakla Güvercinler vurar takla Al meni koynundasakla Ninne de yavrum ninne Esmer yârim ninne Ninne ninne.

Yal ta yolunda bir köyde zengin bir tütün tüccarı yaĢamaktaimiĢ. Onun da çok güzel Emine ġerife adlı kızı varmıĢ. Bir günkız dolaĢırken ormanda kaybolmuĢ. Sonunda boğazlanmıĢ olarakbulunmuĢ. Tarlada çalıĢan Türkler, onun bir tecavüze uğradıktansonra öldürüldüğünü anlamıĢlar. Bu ağıt kızın ağzmdandır. Elvedadır dostlar, bana elveda Ben de bir tanecik idim cihanda

Emine ġerife adım kaldı dünyada Ah nideyim, gençliğime doymadım. Pazartesi gelip beni buldular Salı günü cenazemi kıldılarDüĢmanlarım Ģen Ģat oldular Ah nideyim, gençliğime doymadım. Hançer, bıçak boğazıma dayandı Beyaz tenim al kanlara boyandıGarip babam uykulardan uyandı EMĠNE ġERĠFE Kırtm Ah nideyim, gençliğime doymadı

813 DIġ TÜRELERĠN TÜRKÜLERĠ Geze geze ben yolumu ĢaĢırdım KurtuluĢ fırsatı elden kaçırdımAman Allah, imdat diye bağırdım Ah nideyim, gençliğime doymadım. Hekim gelip yüreğimi yardı ipek Ģalım boğazıma sardı Kimöldürdü, suali ortada kaldı Ah nideyim, gençliğime doymadım.



EMĠNE KIZ Kmm

Emine‟ye bir Rus binbaĢısı âĢık oluyor. Emine bu aĢkı geriçeviriyor. Sonunda BinbaĢı Emine‟yi kaçırıyor, kendine yârediyor

Benim adım Eminedir Emine Altın kuĢak dolardım belime ġimdi düĢtüm bir mayorun eline1

Kerem edin, ey ağalar, beni bundan kurtarın AkĢam olanda sarar tenimi tenine Sabah olanda teklif eder dinineġimdi yad elde garip kaldı Emine

Kerem edin, ey ağalar, beni bundan kurtarın AkĢam olanda yatar yanıma yine Sabah olanda alır giderkilisesine Bakın dostlar, Türkmen kızının haline Kerem edin, eyağalar, beni bundan kurtarın (*) Mayor: BinbaĢı.

AkĢam olanda karaları bağlarım Sabah olanda çan sesiyle kalkarımHer gün, her gün hıçkırır ağlarım Kerem edin, ey ağalar, beni bundan kurtarın Ben Kefe'de bir vezirin kızı idim Kafeste beslenen bülbülü idimAçılmamıĢ, el sürülmemiĢ gülü idim Kerem edin, ey ağalar, benibundan kurtarırı FATMA‟NIN AĞITI Krrtm

Alupka‟lı olan genç kız Fatma, verem olur, bu dünyaya doymadangöçüp gider. Onun ağzından bu ağıt yakılır.

Fatma'dır benim adım YaĢ (genç) canıma doymadım Murat alıp tatmadım.

Ağla menim genç yaĢıma. Geldim yirmi bir yaĢıma Kara yazı yazılmıĢ baĢıma Beyit yazdırıntaĢıma Ağla menim genç yaĢıma. Ecel geldi, duyamadım YaĢ canıma doyamadım NiĢanlımı saramadım Ağla menim genç yaĢama. DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ Öleceğim gece, gönlüm Cennette yerimi gördüm ġehit mertebesine

erdimAğla menim genç yaĢıma. Ecel Ģerbetini içtim Bu fâni dünyadan geçtim ġu yaĢımda ölümüseçtimAğla menim genç yaĢıma. Yüreciğime saplandı kama MüĢkül halim çıktı nama1 KoĢan olmadıdermanaAğla menim genç yaĢıma. Anamın bir gülü idim Babamın bülbülü idim Aralarında sevgiliidimAğla menim genç yaĢıma.

Bu dertten döĢeğe yattım Anamın bağrında yaralar açtım Çeyizimiâleme saçtım Ağla menim genç yaĢıma. Bu gün Fatma süslendi Gökten melekler seslendi Firdevs hala(cennet dağı) yere indi Ağla menim genç yaĢıma. (•) Nama çıktı: Yayıldı, Ģayi oldu.

816



YALI BOYUNUN HALĠ Bu türkü Kırım‟ın güney kıyılarını anlatır Gül toru yoluy,e

bütUn K.nm yal, boyu ele almnuZ' Ak Yardan (Sivastopol) Kerç‟ekadar...Kefe dedikleri bir uzun çarĢı Dükkânları kurulmuĢ kıbleye karĢı

Ġstanbul'dan gelir malı, kumaĢı Minarede çanı men orda gördüm. Yatta dedikleri bir küçük kutuOrada toplanır insanın kuntu (ahmak, kör) Otuz beĢ kuruĢa tütünün puntu Tütüncü Tatarları men orda gördüm Derekoyun kızlarının güzellikleri Bin altına değer bir çiftsözleri Karadır kaĢları, elâdır gözleri Dünyada güzeli men ordagördüm Alupka dedikleri yalı kenarı Hep Tatar oğludur yemiĢ satanlarıYazın fark edilmez fakir, kibarı insanda kibirlik men ordagördüm. ġimeyiz dedikleri bir küçük handır içinden çıkması pek güçyamandır Kırk senelik orası vatandır Sılasın terk eden men ordagördüm

817 DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ GĠDERĠZ KIRIMDAN

1870 yıllarında söylenmiĢ olan, aĢağıdaki destan türkü,Türkiye‟ye göç istekleriyle söylenmiĢtir. Bu sıralarda KırımlıTürklerin de Rus ordusunda asker olmaları için Çar‟ın verdiğiemir, Türklere çok ağır gelmiĢtir. Bu arada Kınm‟a Rus

mujiklerinin yerleĢtirilmeleri siyaseti Türkleri yaralamıĢtır. Bir hikâye edeyim Kırım halini Kalmadı içinde kızı, geliniHerkes arzu eder Ġslâm memleketini inayet Mevlâdan, giderimKırım'dan. Kaygımız çeksin bizi Yaradan Yol verseler biz gideriz buradanÇok kimseler hep ağlaĢır sonradan Yaman müĢkül oldu haliKırım'ın. Kimi yolda giderken haber alamaz Kimi gitmeye para bulamazKimisi ekmeğe akça bulamaz inayet Mevlâdan. gideriz Kırım'dan. Yaman güne uğradık, kime ağlarız ġimden sonra biz karalarbağlarız Yol verseler biz Ġslâmî ararız Yaman müĢkül oldu haliKırım'ın. Analar, babalar kuzu gibi ağlaĢır Kıyametten evvel kâfir bizlehaĢir neĢir Cümle âlem Hak'tan yardım dileĢir inayet Mevlâdan.giderim Kırım'dan. f/52

•818 Çocuklar dahi gider talim yapmaya Ondan vaktt bulur mu namazkılmaya Dinimizi ister dinine katmaya Yaman müĢkül oldu haliKırım'ın. MURAT REĠS

Murat Reis türküsünün Kırım‟da söyleneni daha geniĢtir. Her

ikisi de bir türkünün değiĢik biçimidir. Kırım‟da halksöylentisine göre, olay Karadeniz‟de geçer. Murat Reis hacılarıtaĢırmıĢ. Fırtınada gemisi çok yıpranmıĢ, on bir ay sürüklenmiĢdurmuĢ, derler. Olayın 18. yüzyılda olduğunu sanıyorîn.rmjĢ. Butürkü, tarih olayları ile ilgili türküler înhsinde daha değiĢikbir Ģekilde vardır. On birinci ayda göründü dağlar Murat Reis dümen tutar, ah çekip



ağlar Çıkarım bakarım, seçilmez dağlar. Medet dostlar, sılaya, medet sılaya Evvel karaya, sonra sılaya Özerime sağnak yağmur yağar AĢağıda derya taĢıp çağlar ^.ridikalmadı yürekte yağlar Medet dostlar, sılaya, medet sılaya

Evvel karaya, sonra sılaya 819 DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ Yola çıkttk aldı bir duman Derya bulandı, halimiz yaman Geçmezağlamadan, geçmez duadan-Medet dostlar, sılaya,; medet sılaya Evvel karaya, sonra sılaya Gemimizin ambarı boĢtur dayanmaz Tayfalar uykuda, bir dahauyanmaz Bu gemiciliğe canlar dâyanmaz Medet dostlar, sılaya, medet sılaya Evvel karaya, sonra sılaya Gemimizin direği üç parça oldu BeĢ tane tayfam o anda telef olduSevdiğim, kim bilir yandı kül oldu Medet dostlar, sılaya, medet sılaya Evvel karaya, sonra sılaya Bir kuĢcağız geldi, kondu serene Frengin balası der ki: vatangörüne Çıkarım bakarım, kara görüne Medet dostlar, sılaya, medet sılaya Evvel karaya, sonra sılaya

ULUSAL TÜRKÜ820 fiaaant Her Gagauz evlâdı OüĢmanına göğüs gerdi Tabancalar patladıDüĢman çabuk yenildi Hey düĢman, kara düĢman Türktür soyumuz, temizdir kanımız DüĢman karĢısında. OSMAN PAġA

Gagam Osman PaĢa‟nm ünlü Pilevne savunması ürerin s çıkmıĢ türkülerdenbiri de Türk Gagauzlar arasında -söylenmektedir.Karadeniz akmam dedi Türk Tuna'yı vermem dedi Karadeniz bulanırTürk Tuna'yı geçer Çıktım baktım kim gelir Osman PaĢa bize gelir YaĢasın Osman PaĢai DüĢmanları dağ;tsın Dağa taĢa „'■Ġmcim vurdu taĢa Tas çatladıbaĢtan baĢa 821 DIġ TÜRKLERÎN TÜRKÜLERĠ SOĞUKSU TÜRKÜSÜ

Kırım Soğuksu, Kırım'da Sudak ilinin ilçesidir. Kın1111 RuslarıniĢgâlinden sonra aĢağıdaki türkü yakılmıĢ tır. içi yanık KırımlıTürk vatan sevgisini çok güze dile getirmiĢtir. Biz gideriz Kırımdan ey yâr ittifak edip Aytır da ağlarım1 Ne yerlerde ölürüz, ey yâr ahlar çekip Aytır da ağlarım. Men bir saray yaptırdım, ey yâr tepesi daldan Aytır da ağlarım. Kimisi maldan ayrıldı, kimisi candan. Aytır da ağlarım. Müslümanlar ağlaĢa ey yâr, vatan diye t Aytır da ağlarım.

Sağlıkla kal vatan, ey yâr, ayrıldık senden niyeAytır daağlarım. Sana hasret gideriz, güzel Kırım. Gurbet ellere düĢüp, ey yâr eziliriz. Aytır da ağlarım. . .«Yurdumuz, yurdumuz» diye ey yâr, can veririz Aytır da ağlarım. (1) Ayıtmak; Söylemek, Aytır da: Söyler de. EVLERĠNĠN ÖNÜ



822 TÜRKMEN KJZI 1 Gagauz — Kolum yastık, saçım yorgan Gel gidelim güzel oğlan — ilkyaz geldi, ambarı açtım Öküzümü yolladım, tohumsaçtım Ben

gidemem Gürcü kızı Ben gidemem Türkmen kızı — Gel gidelim güzel oğlan Gel gidelim Ģeker oğlan TohumunukuĢlar yesin Öküzünü kurtlar yesin

— Ben gidemem Oğuz kızı Anan baban duyarsalar Ardımıza atlılarkorlar Canlarımızı kıymık kıyar Kurtlar, kuĢlar kana doyar •

— Gel gidelim güzel oğlan Gel gidelim dilber oğlan Anam babam koduysun Ardımıza atlı koyun

Canlarımızı kıymık kıysın Kurtlar kuĢlar kana doysun Gel gidelimgüzel oğlan Gel gidelim dilber oğlan

(1) Anadolu'da söylenen Türkmen Kızı Türküsünün değiĢikbiçimi.DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ EĞĠLMEZ BAġIMIZ Gagauz Romanya Eğilmez baĢımız Giderim giderim Yolum tükenmez Bir köye gelirimKimse gözükmezKapıyı vurdum Kimse iĢitmez Bir adam gördüm Dilimi bilmez Ben kimsesiz kaldım Ġsmimi bilirler Ne olduğumu bilmezler Ben Türk evlâdı, vatansız kaldım Bana Urum, Bulgar derler Türklüğümü de hep çekerler1 Vatanım davardır Soyum, kanım Türk'tür Ama bilmezler.

(1) Çekerler: Kötülerler.

SUDAK TÜRKÜSÜ824 Kırım Sudağ'ın karĢısı çardak Penceresi altı parmak Ahdim olsun seni sarmakSardıklarım yalan oldu Yalan oldu, viran oldu Sudak bize haramolduSudağ'ın yolları burma Ağaçları verir hurma Gülerek karĢımda durma

Sardıklarım yalan oldu Yalan oldu, viran oldu Sudak bize haramolduKÖROĞLU Gagauz Ben bir Köroğluydum dağda gezerdim Çalıya, çırpıya kelledizerdim Esen rüzgârdan izler seçerdim Kimsem yoktu, Balkan dayalnız gezerdim Demir topuzlan kelle ezerdim Ben yedi dağahükmederdim Geçenden bacını isterdim 825 DIġ TÜRKLERIN TÜRKÜLERĠ DĠLĠN DĠLĠME UYAR

Gagauz Dilin dilime uyar Boyun boyuma uyar Ben sana gönül verdim •Gelsen ol benim eĢim Ay doğar, aymak ister1 Al yanak yaĢmak ister Benim divane gönlümYârlan kavuĢmak ister Al, var getir, var getir Gelmezse yalvar getir BükülmemiĢocaktan2 KokulmamıĢ gül getir Oğlan oğlan, üç oğlan Sevilmesi güç oğlan Beni sana vermezler Bu



sevdadan geç oğlan (1) Aymak: Parlamak.(2) Buradaki «Ocak» bitkilerin toplu dikildiği yerdir. EVLERĠNĠN ÖNÜ GAGAUZ MÂNĠLERĠ (Türkü olarak söylenir)

Kale kale giderim Yedi deve güderim Al deveci deveni Ben yârimegiderimArpa ektim biçerim Yolum diye giderim Ben Bulgari sevmem Cezamneyse çekerimKaleden atın beni Kumlara katın beni Ne kız oldum, ne gelinAteĢte yaktın beni Gökte yıldız bir iki Saydım baktım on iki On ikinin içinde Engüzeli benimkiKaranfilin beyazı Etme yârim bu nazı Kahır ilen geçirdim Bu kıĢilen bu yazı Karanfil olacaksın Sararıp solacaksın Ben hakime danıĢtım Senbenim olacaksın 827 DIġ TÜRKLERĠN TÜRKÜLERĠ Ördek, dal suya da gel. Al yârimi, al da gel Eğer yârim gelmezseTut kolundan al da gelVARNA TÜRKÜSÜ Grıgauz Romanya

Ruslar tarafından Varna‟nın sarılması üzerine yakılantürküdür. Türküde savaĢın çeĢitli evreleri anlatılmaktadır. Varna gibi kale yoktur içinde timarı çoktur Varna'ya imdatyoktur Biz Varna'ltyız ağalar imdat Varna'ya... Varna Galata'ya bakar Arasında dere akar Gemiler Varna‟yı yakar

Biz Varna'lıyız ağalar PadiĢahlar, imdat Varna'ya... Varna'nın etrafı deniz i

Varna'yı sardı domuz Verin tabyalara omuz Biz Varna'lıyız... Varna'nın etrafı keriz Kapudan paĢa der, biz biriz Karpuz gibigülle serperiz Biz Varna'lıyız....

Varna'nın etrafı bağlar Ġçinde seçme çaylar Analar evladınıeğler Biz Varna'lıyız... Varna'nın kalesi taĢtır Gözümden akanlar yaĢtır Kâfir,Osmanlılar baĢtır Biz Varna'lıyız.... DüĢman ve kâfir Moskof Denizden ve karadan Yağmurdan sık gülleyi

saçar Korkar Osmanlı toplarından Ve Moskof hücumdan kaçar BizVarna'lıyız.... KARANFĠLSĠN KARARIN YOK Karanfilsin kararın yok Gonca gülsün timarın yok Ben sana gönülvereli Hiç bir Ģeyden haberin yok Bakırcının bakırları Bülbül gibi çakırları Ġki yiğit bir kıziçin Mahkemede yatarlar829 DĠġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ ZHU DE MAġA (Oyun türküsü)

Jtodop Bulgaristan Zılii de maĢa, darbuka Ne davul ister, ne zurna Haydi hanım,çaisana çaisana ÂĢık oldum ben sana YeĢil çimen üzerinde üzerinde OynaĢana sen bana Evlerim var su baĢında Benlerim var sol kaĢımda Haydi hanım,çaisana çabana AĢık oldum ben sana YeĢil çimen üzerinde üzerinde OynaĢana sen bana



Evlerim var hane hane Benlerim var tane tane Haydi hanım;çaisana çaisana AĢık oldum ben sana YeĢil çimen üzerinde üzer OynaĢana sen bana ,KIZ PINAR BAġINDA

830 ~'.odup Bulgaristan Kız pınar baĢında'yatmıĢ uyumuĢ Ela gözlerim uyku bürümüĢPınarım, sana alınmadık kızlar indi mi? ;vlcr yaptırdım yüksek çardaklı eindo oturan kızlar elma yanaklı'‟ınarım. sdn'a alınmadık kızlar indi mi? ı >z pınar baĢında testi doldurur TeĢtir,i.n sapma bülbülkondurur Pınarım, sana alınmadık kızlar indi mi?

SIRP BULGAR SAVAġI Gagauz Bulgaristan *1885. Sırp Bulgar savaĢı üzerine yak n türküdür.

Berdankalar elimizde1 Cephaneler belimizde DüĢman Sırplarönümüzde Yol veriniz taburunaPurut boyuna izin olsun 2 Osmi Polka yoruĢ etsin 3 (1) Berdanka: Bir çeĢit tüfek. ,(2) Purut: MeĢhur Purut nehri. <(3) Osmi Polka: Bulgarların 8. Alayı. 831 DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ DELĠORMAN TÜRKÜLERĠ KADRĠYEM (Oyun türküsü) Bulgaristan Bahçelerde gündöndü, Kadriyem Bahçelerde gündöndü Yârimdenmektup geldi Dertlerim tazelendiKadriyem ben yandım

Elek elek içinde. Kadriyem Elek tekne içinde Rodopların kızlarıSırma yelek içinde Kadriyem ben yandım Sarı kavun dilimi, kadriyem Sarı kavun dilimi Valla billâolacağın) Sabri de Beyin güveyiKadriyem ben yandım EVLERĠNĠN ÖNÜ 832 VĠDĠN TÜRKÜSÜ 1 Bulgaristan

Vidin dedikleri ufak kasaba Kesilen kelleler gelmez hesaba Aldıkâfir, sardı düĢman nazlı Vidin'i Vidin'in içinde beyler kızıydım Anamın babamın iki gözüydümKafesde beslenmiĢ güvercin kuĢuydum Aldı kâfir, sardı düĢmannazlı Vıdın'i Vidin'in içinde okudum Yasin'i Acap anam babam duyar mı sesimiAldı kâfir, sardı düĢman nazlı Vidin'i Vidin'in içinde abdest aldım Abdestimi alırken suyum kesildiAman padiĢah, imdatçılar gelmez oldu Aldı kâfir, sardı düĢmannazlı Vidin'i Vidin'in içinde toplar atılır Topların sesine gün tutulur Aldı

kâfir, sardı düĢman nazlı Vidin'i Vidin'in içinde beslenmiĢ kuzuydum Anamın babamın iki gözüydümAk kâğıdın üstünde kara yazıydım Aldı kâfir, sardı düĢman nazlıVidin'i

(*) Bu türkii tarih olayları ile ilgili görünüyor. Türkflytialdığımız yazılı kaynakta, Osman Pazvandoğlu‟nun adamları ileĠlgili olduğu bildiriliyor. '833



DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ Vidin dedikleri bir uzun çarĢı Anne, ben gidiyorum düĢmana karĢıAldı kâfir, sardı düĢman nazlı Vidin 'i ANNECĠĞĠM ANNE Türk Gagavuz Romanya

Anneciğim anne, öleceğim ben Cuma gecesi can vereceğim Soltarafıma yan geleceğim YaĢım on sekiz, annem dayansın Beraber baylasın, yansın ağlasın Duvarda mantom asılı kaldı Sandıkta çeyizlerim basılı kaldı ıBen gidiyorum aziz Allaha Sevgilim kaldı yalan dünyada -Örtün yüzümü sinek konmasın Sevgilim geliyor, yürek üzmesin Toprakla böcek beni gömecek •O beyaz tenimi delip geçecek

ĠSTĠHKAMIN ĠÇĠNDE istihkâmın içinde aynalı çarĢı Anne ben gidiyorum düĢmana karĢOf gençliğim eyvah Eyvah, yandı ya dünya istihkâmın içinde bir uzun selvi Kimimiz niĢanlı, kimimiz evliOf gençliğim eyvah Eyvah, yandı ya dünya istihkâmın içinde vurdular beni Ölmeden mezara koydular beni Ofgençliğim eyvah Eyvah, yandı ya dünya istihkâmdan çıktım yan basa basa Ciğerlerim çürüdü kan kusa kusaOf gençliğim eyvah Eyvah, yandı ya dünya istihkâmdan çıktım baĢım selâmet Selâniğ'e ermeyince koptukıyamet Of gençliğim eyvah Eyvah, yandı ya dünya istihkâmın içinde bir dolu testi Analar babalar umudu kesti Ofgençliğim eyvah Eyvah, yandı ya dünya •835 DĠġ TÜRKLERĠN TÜRKÜLERĠ ARAPÇO ĠLE KARDAġI

Koda/) Ġstanbul'dan aldım siyah da üzümü Çıkardılar Kanatlı‟mın siyahgözünü Beni de vuranlar anam, iki de kardaĢ Olmayacak Arapço,anam yedi de beniUyan dedim komĢular, uyanamadım Bıçak yarasıdır anam dayanamadımKanatlanın sevdiği Fadliye Hanım Kanatlıyı öldürenler Arapço ilekardaĢı SÜLMAN TÜRKÜSÜIiodop Sülman senin kaĢın, gözün yay mıdır TeneĢirden akan sular kanmıdır Sülman gibi Ģu Kırçma‟da var mıdır

Kıymayın canıma, ben dünyama doymadım Eller gibi ben ecelimdenölmedimPazarcığ'a vardım, ben babama sormadım Sol yanımdan kurĢun vurduduymadım ġu genç yaĢda ben dünyama doymadım Kıymayın canıma ben dünyama doymadım Eller gibi ben ecelimdenölmedimEVLERĠNĠN ÖN O KARA SEVDAÇiçeğim çiçeğim, beyaz çiçeğim Ben bu sevdadan ah, öleceğim OnbeĢ yaĢında hastanelere düĢtüm On sekiz yaĢında ölüm Ģerbetiniiçtim

Ah etsin ağlasın, anneciğim ağlasın Ah etsin ağlasın, karalarbağlasın-Demir karyolam kurulu kaldı Duvarda Ģemsiyem asılı kaldı Duvardamantom asılı kaldı Sandıkta çeyizlerim basılı kaldı Ah etsin ağlasın, anneciğim ağlasın Ah etsin ağlasın, karalarbağlasın Çiçeğim çiçek, o beyaz çiçek O nazik teni mi ah. çürüyecek Çimenle çiçek beni gömecek



Karıncayla böcek beni yiyecek AAh etsin ağlasın, anneciğim ağlasın Ah etsin ağlasın, karalarbağlasın örtün yüzümü sinek konmasın Sevgrlim gelirse benden korkmasın

Ben gidiyorum aziz Allaha Sevgilim kalıyor yalan dünyaya Ah etsin ağlasın, anneciğim ağlasın Ah etsin ağlasın, karalarbağlasın 837 DIġ TÜRKLERlN TÜRKÜLERĠ HASTANE TÜRKÜSÜliottof) Bulgaristan Hastanenin lâmbaları parlıyor Doktor gelmiĢ yaraları amanbağlıyor Sevgilisi baĢ ucunda ağlıyor ġöyle be doktor, söyle, ölecek miyim Ölmeden yârimi görecekmiyimHastaneye vardım, ama girmedim Yedi yerimden kurĢun yedim, ama ölmedim ArkadaĢım düĢman imiĢ bilmedim Söyle doktor söyle, ölecek miyim Ölmeden yârimi görecek miyimCeviz idim ayırdılar dalımdan Pek severdim, ayırdılar, aman yârimden Aman aman nazlı da yârimden Söyle be doktor söyle, ölecek miyim Ölmeden yârimi görecek miyimVEREMLĠ KIZ Rodop Bulgaristan On beĢ yaĢında bir melek Veremli bir sarı çiçek Geldi anlattıderdini Yüreği hep yanık yanık

Her gün doktor gelir gider Herkes onu merak eder Gelme doktor,gelme doktor Bu deVdime çare yokturDoktor der ki, veremli kız Yaprak dökümünü bekler iğne iplikverin bana Çıkayım Ģu ağaçlara Siz de yardım edin bana Dikelim Ģu yaprakları iğne iplikbulamadım Ben gençliğime doyamadım Annem ağlar için için Ben bilirim kimin için Ko ağlasın annembabam ġu benim gençliğim için Pencerede yeĢil perde Nasıl düĢtüm ben bu derde Ben bu derttenölür isem Nasıl yatarım kara yerde

Pencereden kar geliyor Yorgan döĢek dar geliyor Açtım yorganıbaktım Veremli kız can veriyor 839 DIġ TÜRKLERIN TÜRKÜLERĠ AFGANĠSTAN TÜRKÜLERĠ Derleyen Ihstın Atakurt* 1Darılma, darılma dar sesi geliyor Urid'in yolundan yar sesigeliyorKalgadan kalgaya guĢnm gaçırdınr Beglerden beglere Ģarap içirdim2 Kalganın dibinde ekerler narı Geceler yatmazlar görürler yârı

2Yurden öne oynaylık Hem deryalarına boylaylık Balıklama râz itükdavu Ber Hûda deyüp ağlaylık Meğer mandan yün taraydun Hem pulunu virmeyüp kayınım Körpe körpe ber gürdüm Hem han can-ı özümden gittin. <1) Kalga: Kale. GuĢ: KuĢ. Gaçırmak: Kaçırmak

(2) Beg: Bey.( ) Ihsan Atakurt, Riyaseti Cumhur Armoni Muzikasında



Kılârir.etist idi. Afganistan Bandoları Amirliğinde bulunduğusırada oradaki Türklerin türkülerinden de derlemeler yaptı.Bunları Mahmut R. Gazimihal‟e göndermiĢ, o da T. FolklorAraĢtırmaları Dergisinde (s. 71. 1955), Atatürk'ün ölümünden(19.Nisan.1955) sonra yayınlamıĢtı.

EVLBRINÎN ÖNÜ 840 3Annesi ölmegen var mı Annesi ölmegen var mı Öz yurdundan cüdaolup Misafir ölmegen var mı 4Ursan öley diyodum Söğsen solay diyodum Tamakınak tayiden Pusealaydıyodum Han adamın gadamen Çolugge piyade men Piyadlı pay oğar Senigördüm yanarmen Salih can üftade men Neyime aisen bula men Nakd-ü can istâdemenSART TÜRKLERĠNĠN TÜRKÜSÜ* Dikkatle baksam görünmüyor dünyanın ucu Eyer, haĢa kırda kaldı,belimde kamçı Eyer, haĢanın kaldığı yerde kamçım kalmıĢtır Kamçıayrı, asıl yârimden uzak kalmıĢtır <*) Anadolu Türkçesine çevrilmiĢtir. 841 DIġ TÜRKLERÎN TÜRKÜLERĠ TÜRKĠSTAN KIRGIZ Ġlim, hey ...Kızı hor edip Yapup yaradanın Mal verenin Ağzına baktıramm Eyilim, ey ilim ey...Sevgilime varamadan PeriĢan olup ay Kafese düĢmüĢ serçe gibi

Etrafıma bakıp durdum ilim hey, ilim hey... YAKUT TÜRKLERĠNĠN TÜRKÜLERĠNDEN* Susadığın çağda da Sular nerede?Derya suyunu, derya suyunu hey Ġçsen de ne fayda? Öz kardaĢlar hey Hey, olmazsa yadlar ile yadlar ile Hey bize nefayda?(*) Anadolu Türkçesine çevrilmiĢtir. EVLLRÎNĠN ÖNÜ KUiEY TÜRKLERĠNĠN TÜRKÜLERĠNDEN* Ġpek Kemer baĢı kaytanlı GümüĢ leğene altın boya içerin dolu

kaygu, hasret Serpilir temiz yiğidin uyanığı Sakma Suyu'nunboyundaYukarı doğru yüzer ak ördek DüĢünmediğin zaman hiçbir Ģey yokDüĢündüğüm zaman yanar yaĢ yürek Tabaka tabaka ak kâğıt Borambay Efe‟nin mektupları Borambay'ınmektubunu görüp Ağlar Avul'un ihtiyarları Anadolu Türkçesine çevrilmiĢtir. SÖZLÜK

Türkülerde halk genellikle yerli ağzı kullanmaktadır. Onuniçin sözlüğünü yaparken çoğu sözleri sözlüklerde bulmak eldengelmiyor. Bu gibi durumlarda biz özel bir çalıĢma ile anlamları

vermeye çalıĢtık. Kimi sözlüklerin anlamını da bulamadık.Türküleri aldığımız kaynaklarda da hemen hemen hiç sözlükyoktur.

Yerli sözcüklerin dıĢında yabancı sözlerin yanına (y) harfinikoyduk. Yabancı olup da halk söyleyiĢi ile TürkçeleĢmiĢ,bozulmuĢ olanlara dokunmadık, olduğu gibi bıraktık, yalnızanlamını verdik.

Sözcüklerin anlamlarını, yerindekini düĢünerek verdik. Kimi



sözcüklere birkaç anlam yazdık. Bunlardan uygun olanını almakokurlara düĢer. Çünkü, kimi zaman bir sözcük baĢka baĢkayerlerde baĢka baĢka anlamlarda kullanılmıĢtır.

A acap: acaba (y).Acamoğlu: Köroğlu'nun komutanlarından, abdal: eskiden derviĢdemekti (y). ab-ı hayat: hayat suyu. Ġçenlere sonsuz yaĢama gücüverdiğine inanılan efsanevî su. (y) ağı: zehir. ağmak: yükselmek, ağyar: düĢman, rakip, (y) ahenlemek: güzel sesvermek.ahdnman: ahd-ü aman. Söz verme, yemin etme, (y)ahi: eskiden esnaf örgütüne bağlı kiĢi, (y)âhir zaman: dünya'nın sonu, kıyamet (y).



ahu zâr: ah edip inleme (y).akça: eskiden' para.akabinde: hemen, o anda (y).akimı ĢaĢırmak: ne yapacağını bilmemek. akval: sözler (y).

al: hile, tuzak.al: kırmızı, en çok sevilen renk, ala göz: elâ göz. alemdar: bayraktar, orduda bayrak tutan kiĢi. Yüksek mevkisayılır (y). alıcı kuĢ: yırtıcı, avcı kuĢ cinsi, alıç: yabanierik, alın yazısı: talih, kader. Ali: BektaĢi ve Alevîlerin en büyük imamı, pirleri. Halife Ali.

84e, algın: sevdalı, âĢık. algın: su kanalı; kimi yerde "cılız". allar: al renkte kumaĢ. altın bozmak: sevdiğine armağan almak için elindeki, altını

bozdurmak.amel: iĢ (y). anber: güzel kokulu bir bitki (y). anda: orada.inli: namlı, ünlü, her yerde anılır, Ģanlı. Arabî: Arapça, Arap dili (y). arağ, arak: ağıl iĢleri, arak:rakı. aram, âram: dinlenme (y).ârif: sezgili, bilgili (y).ark: su yolu, hark.arĢ: gök yüzü (y). asan: iyi, güzel, gereği gibi (y). aĢmak: yükselip batmak.

aĢna: tanıĢık, dost (y). attar: dükkâncı, baharatçı (y). avrat: kadın. AvĢar eli: AvĢar Türkmenlerinin oturduğu yer. Daha çok Çukurova,Toroslar, Güney Anadolu, ayak: kaynak, pınar, aylak yalını:yalın ayak, çıplak ayak. Aydın kuĢağı: Aydın kenti ünlü kuĢak yaptığı için onu anıyor,aygır: iğdiĢ edilmiĢ at. ayn-ı cem: BektaĢi ve Alevîlerin töreni(y). ayrık: zararlı bir bitki, ayvan: köĢk, salon, eyvan (y). Ayvaz: Köroğlu'nun oğulluğu. ayyuk: gök yüzü, göğün en yüksek yeri (y)^

aziz: yabancılık, resmiyet (y). :S47 SÖZLÜK Bbacı: kızkardeĢ. bâde: içki, Ģarap (y). bâdı sabâ: sabah yeli(y). bağır baĢı: gönül yarası, aĢk yarası, bağlı bohça:sevgilisine kaçmak üzere kız bohçasını hazırlamıĢ, kaçmayahazır, demek, baharlı Ģerbet: güzel kokulu, baharatlı içecek,Ģerbet, bahçe-i vahdet: birlik bahçesi, kavuĢma bahçesi (y).bahri: deniz ördeği; kimi yerde balık (y). bakça: bahçe, baki:devamlı, sürekli (y). bala: çocuk. Balam: çocuğum, sevgilim,

balaban: çakır doğan, avcı kuĢ. Çalkan: dağ. bardak: ağaç testi, barhana: yük, eĢya. Bâri Huda: Tanrı (y). barû: kale dıvarı (y). baskın vermek: eskiden hovardalar, kadınlı eğlence yaparlarkenbaĢka bir grup bunlara baskın yaparlar, kadınları ellerindenalırlardı. Bu arada silâhlar patlar, ölenler olurdu. Bu iĢlerkabadayılık sayılırdı. ġimdi bunlar kalmadı, beden: kale dıvarı(y). bedestan, bedesten: çarĢı (y). bel: dağ tepeleri arası,



bel: toprak kazma aracı, belây: belâ, felâket (y). belek: niĢan,alâmet, iĢaret, belik: uzun saç örğüsü. belleme: sebze içinkazılacak toprak.

848

bencileyin: benim gibi.bend: suların önünü kesmek için yapılan sed: elbisede bağ,düğüm, bende: bağlı. benvüz: benzi, rengi (kerkük ağzı), bestemeli: benekli,gösteriĢli, beĢibirlik: beĢ altın değerinde süs altını, beyazkuruĢ: gümüĢ para, beyzade: asil, kibar, soylu, bezetmek:süslemek, döĢemek, bezirgân: tüccar, esnaf (y). bigâne: yabancı,ilgisiz (y). bîkarar: kararsız, ne yapacağını bilmez (y).bineğin istemek: binecek sahibini istemek, binek taĢı: eskidenatlara binmek için evlerin önüne, konulan dikdörtgen yüksekçetaĢ. binlik: büyük içki ĢiĢesi. biyol: bir kere.bir yol: bir kere, bir defa.boĢ kâğıt: boĢanma belgesi (eskiden). boĢlamak: terk etmek, ayrılmak. boyalı taĢ: maden. boylamak: suya dalmak, ölçmek.böğür: göğüs. bönce: safça, abdalca.börülce: bir çeĢit benekli ufak fasulya bukağı: atların iki ayağına bağlanan özel biçimde ip.. bunda: burada.

burcu burcu: güzel koku için söylenir, burçak: bu addaki bitki,burma: burmalı bilezik, buse: öpüĢ, öpücük (y). buzulaĢmak:hayvan inleme, ağlaması. 849 SÖZLÜK bük: çalı (bitki). büryan: yakma, kebap etme (y).Ccamız: manda. can: dost (y).cânan: sevgili (y).

can boyanması: can dayanmaz, bayıl canlar paresi: can parçası, sevgili. cefa: eziyet (y).cemal: yüz güzelliği (y). cenderme: jandarma (y).cennet'ül meva: sekiz cennetten biriceran: ceylan.cerrah: operatör, doktor (y). çevir: eziyet (y). cibiĢ: keçi.c»da: kargı. Cide: Arabistan'da bir kent, Cidde.cılgı: kaymak ve yağ tulumu.

cincik: bir çeĢit boncuk. civan: genç, güzel (y).civara: sigara, cıgara. cura: küçük, telli saz.cûĢ etmek: coĢmak, taĢmak (y).Ççağ: zaman. çağıra: çağırır, bağırır, seslenir, çak çak: koparma, yırtma,



çakır: mavi hareli elâ renk, çalmak: vurmak, sütırif-k (ilâç).EVLERĠNĠN ÖNÜ 850 Çamlıbel: Köroğiu'nun kalesinin bulunduğu dağ, yer. çarkacı:bıçak, kılıç bileyen asker sınıfı, çarkı felek: talih, gök yüzü,

çarĢı suyu: iyi, tatlı su (çarĢıda satıldığı için), çatalyürekli: çok cesur (kimse), çedene: kendir tohumu.Çek tüfek: Çekoslovakya tüfeği (eskiden), çslen: evlerin saçağı,tepelerin kuytu yeri; Ġncili iğne; açıkgöz. çelenk: savaĢ kahramanlarının baĢına konan taç gibi süs. çelmece: önleyici, yanıltıcı, çenber: baĢ örtüsü, yazma, çengi:oyuncu kadın, çengi çengi: yavaĢ yavaĢ, çeper çekmek: çittendıvar çevirmek, çetnevir: çeĢitli kuru yemiĢ, çevre: mendil. çınar: güzelin boyu bu ağaca b<;nzutilir. çırağ: ıĢık, çıra,çırpını: çırpınarak, çiğit: çekirdek. çimmek: yıkanmak. ,Çit: BaĢ örtüsü. Çit: iĢlemeli önlük. Çizin çizin: Sıra sıra, çökelek: Bir çeĢit peynir, çubuk: üzümasması dalı, çün: çünkü. Ddâdetmek: Ģikâyet etmek (y).dağlamak: kızgın demirle yaranın çevresini yakmak. Daha cok

hayvanlar için.851 SÖZLÜK Dalaman: Aydın iline bağlı bir bucak. Yörük A;* burada çokoturmuĢ, düĢmana karĢı plânlar yapmıĢtır dalburuĢ kuĢak: bir

çeĢit kuĢak, dalda, dulda: gölgelik yer, siper yer. dam:mahpusane, cezaevi, dâr: huzur, kat (y).darağacı: idam cezasının uygulandığı üçayak, darbı meydan: savaĢmeydanı, davlumbaz: büyük davul, davulcu, daylak: deve, deveyavrusu, değme: olur olmaz (kimse) Deli Hoylu: Köroğlu'nun değerli komutanı, delikli demir: tüfek,delllal: tellal (y). dem: zaman (y). dem: içki, rakı, dem: hoĢvakit, eğlence. Demircioğlu: Köroğlu'nun komntanlanndan. demir don: zırhlı savaĢgiysisi.demir kır at: atların donları (renk) içinde en makbulü.

dermek: toplamakderun: Ġç. içeri (y). derya: büyük deniz, deniz (y).destan: hikâye, roman (y).destur: izin, müsaade. KuĢlar Tanrı'dan destur alarak sabahtan

öterler (y).deĢirmek: toplamak, devĢirmek, devâ: ilâç, iyi eden Ģey (y). devlet kuĢu: masallarda baĢa konunca mutluluk getiren kuĢ. devriye: jandarma kolu (y). didâr: sevçjilmin yüzü, çehre (y).drde: göz (y).

852 dideban: bekçi, muhafız (y). di gelsin: söyle gelsin, haydi gelsin.dikme: fidan, fidanlık. dil: gönül (y).dilber: güzel, sevgili (y).Dinek: KırĢehir'de bağlık bir semt, dirlik: geçim. divit: eskiden kalem ile mürekkebi bir arada taĢımak için



madenden yapılmıĢ uzunca kutu, dizin dizin: diz dize, dizginkırmak: geri dönmek, kaçmak, dizlevi: bata çıka, dizleyerek.dolak: tozluk, bacaklara sarılan kumaĢ parçası., dolaĢmak:âĢıkın sevgilisine kendini anlatmak için yaptığı davranıĢlar,dolayı dolayı: dolana dolana, dolayım: dolambaçlı, don: renk,

elbise, giysi, doyuk olmak: doymak, kanmak.döndürü döndürü: döndüre döndüre (ötekiler de ona göre.) dudu:papağan, tuti. dudu dilli: tatlı dilli, sevimli. durur: kelime sonuna gelerek «dır» anlamı veren eski takı.Sonraları bugünkü «dır» olmuĢtur, dût: duman (y). Düldül: Hazreti Ali‟nin ünlü katırı, düldül: dürbün, dünü günü:gece gündüz, dürüzü, dürzü: kötü kiĢi, düĢ: rüya. düĢesi: düĢsün (dilek), düĢ olmak: düĢmek, rastlamak. SÖZLÜK Eebru: dalgalı, kaĢ. eda, edalı: tavır, davranıĢ, sevimli. edik: kısa konçlu çizme. edna: alçak, değersiz (y). ediraf: etraf, çevre.efgan: inleme (y).efkâr: düĢünce, üzüntü (y). eğlemek: durdurmak, meĢgûl etmek, eğlendirmek, al koymak, eğlim:eğri, kıvrım, eğrim eğrim: eğri büğrü, yan yana, el: memleket,yabancı, elçek: eldiven. el'emfcın: merhamet dileme, yalvarma (y). el etmek: elle iĢaretetme, çağırma. Elim: sevgilinin adı. Aynı zamanda eski yazıda aifafcr.

nin yukarıdan aĢağı bir çizgi olan birinci harfi, elvan: renk,çeĢitli renk (y). el yumak: el çekmek, terk etmek, eme: emek. EmiĢ: kadın adı. sndaze. eskiden kullanılan uzunluk ölçüsü (y). endiĢe: düĢünce,merak (y). engin: alçak yer, hafif, envayi: çeıĢitli (y). er:tarikat adamı, yiğit, koca, eren: delikanlı, yiğit, ergen:evlenecek çağa girmiĢ genç, eriĢmek: yetiĢmek, olgunlaĢmak,eriĢte: evde yapılan makarna.

854 Estergon: Osmanlı imparatorluğunun Macaristan'da önemli

kalelerinden, esvab: giysi, elbise, (y). eĢkilice: ekĢice, eĢme:küçük su kaynağı. evlek: sebze bahçesinin bir kısmı, bir arazı ölçüsü, evmek:acele etmek, ivedilemek. eydür: der, söyler. Eyitmek: söylemek,eyer kaĢı: at eyerinin önünde bir karıĢlık yüksek çıkıntı. Eyüb:ilk peygamberlerden. Sonsuz sabırla ün y3pr">!3tır. eyyam: gün, günler (y). eze!, ezeli: evvel, önce (y).Ffarımak: ihtiyarlamak, vazgeçmek, fehmetmek: anlamak (y). felek:aslında gökyüzü. Burada talih, fend: hile, oyun, fer: güç; ıĢık. ferace: eski moda kadın giysisi.

Ferde: yalnız, tek baĢına (y). Ferfecir, felfecir: Ģeytan gibi zeki ferik: piliç. figan: inleme, feryat etme. (y). firak: ayrılık (y). firkatli:acılı (y). Firenk: Avrupalı, yabancı; Avrupa fırka: bölük, ayrı bölüm (y).firdevs: cennet bahçesi (y). fistan: entari, kadın giysisifurma: hurma. ,S55



SÖZLÜK gada, gaday: kaza, belâ (y). garaz: düĢmanlık (y). çj3ybet, gıybet: arkasından kötülüğüne konuĢma, çekiĢtirme (y).gayda: bir çeĢit nefesli halk sazı, gayetin: gayet, çok (y).gayrı: baĢkası, yabancı, baĢka (y), gaza: savaĢ, din yolunda

savaĢ (y). gazel: yaprak, sararmıĢ yaprak, geri: sonra; kelli dedenir, aıç: ayak. gıllü gıs: Kin ve hile (y). gılman: cennetteki güzel erkekler(y). girmen; Kirmen: iğ, iplik eğirme aracı, gök: yeĢil. gülfam: gül ağız (y). götürü: götürür (eski), göv, gök: yeĢil,gövermek: yeĢillenmek, göz; göze: su kaynağı (küçük). göz değmek: nazar değmek, fena bakıĢla kötülüğe uğra nrrak. göz etmek: göz kırparak iĢaret etmek, gözüv: gözü (Kerkük ağzı),göz göz: delik delik, gubalak: keklik sesini taklit sözü,gülbahri: bir gül çeĢidi (y). gülbenk: cenge giden askerin hep birden söylediği dua. gülboncuk: üç köĢeli boncuk. gülizar: gül bahçesi, gül yanaklı (y). güman: Ģüphe, düĢman (y). gün: güneĢ. gürgen: kerestesi sert bir orman ağacı, güz: sonbahar.

856 Hhaber iĢlemez: haber gerekmez, haçan: ne vakit, ne zaman ki. Hak: Tanrı (y). Hâk: toprak (y). hal: ben (y).hallaç: pamuk atan esnaf, han: büyük komutan, vali, hanay: büyük

konak, köĢk, hâr: diken (y). harami: yol kesen, hırsız (y). harbi kısa mızrak; savaĢ davulu(y}. harım: deve ağılı, harlamak: birden coĢmak, artmak, has:iyi, güzel (y).has bahçe: özel bakımlı bahçe, padiĢah bahçesi, htas gelin:güzel gelin, havas: heves, istek.heyamol: gemicilerin birlikte bir Ģey çekerken elbirliğisağlamak için bir ağızdan yüksek sesle ve makam la söylediklerisöz. hayat: sofa.Haydar: Hazreti Ali'nin lâkaplarından. Anlamı aslandır,hayfetmek: korkmak, haylamak: hayvan kovalamak, ürkütmek, hayli:

çok, önemli.hecin: yürüyüĢü hızlı ve iki hörgüçlü deve, helbet: elbet. hemden: arkadaĢ, sevgili (y). hemi: öyle mi, hem (yerli ağzı),hergiz: asla, hiçbir zaman (eski), heves güves: heves etmek(Ġkincisi taklit) S57 SÖZLÜK hezer: ibret, örnek, sakınca (y). hezin: hazin, yas (yerli söyleyiĢ). hıĢım: Ģiddetli öfke (y). hicab: utanma (y).

hicran: ayrılık, ayrılık acısı (y). hilâf: yanlıĢ, yalan (y). hilâl: yarım ay, kaĢ benzetmesi (y). hor: kötü, aĢağı. hotoz: kadın baĢlığı: hovarda: çapkın, eğlenceyi seven. hozalmak: gururlanmak.hörelemek: saldırmak, çullanmak.



höyük: küçük tepe.hû: Tanrı, Allah (0). hû çekmek: derviĢlerin 'hû hû' diye zikir ederek dönmeleri, hun:kan (y).Hüma kuĢu: mitolojik bir masal kuĢu. Kimin baĢına konarsa ona

mutluluk getirdiğine inanılır, hünkâr: padiĢah (y). hürü: huri. hüsnü cemal: yüz güzelliği (y). hüsün: güzellik, güzel (y). I — IibriĢim: ham ipek, ibtida: önce, ilk olarak (y). iflâh: kurtulma(y). ihvan: dost, arkadaĢ (y). iki cihan: dünya ve ahiret. ikidinli: dönek, iki yüzlü, ikrar: söz verme (y).

858 ilenger: lenger, bir çeĢit büyük kap. ilenmek: beddua etmek,kargıĢlamak, ılgar: atın dört nala koĢması. ılgıt ılgıt: rüzgâr ve su gibi Ģeylerin hafif esmesi veyaakmalarını anlatan söz taklidi, ılıman: ılık, sıcak, ilimon:limon (yerli ağızı). ilk yaz: ilk bahar. imaret: yoksullara yiyecek dağıtmak üzere kurulmuĢ yardım evi(y). ince fikir: üzüntülü düĢünce, ıraf, iraf: raf (yerli ağız),iĢlik: bir çeĢit gömlek. ispit: araba tekerleğinin çenberini meydana gntirsn ağaçlardanher biri ıĢgın: taze filiz, iĢkil: Ģüphe, vesvese, iĢtiyak:Ģiddetli arzu, istek (y). ıtrıĢnh: güzel kokulu bir çiçek (y).iz bağlamak: iz bulmak,, çevirmek. K kabağcın: kaba, büyük ağacın (vezin için böyle söyleni yor). kaban: bayır, sarp, yalçın, kayalık.

Kad: boy (y).kada: kaza, belâ, felâket (y). kadana: iri Macar atı, top çekenat. kademî: ayak ile, ayakla ilgili (y). kadı: yargıç, hâkim(eskiden), kbdir: kudretli, güçlü (y). kâhkül: kâkül, alınadökülen saç.859 SÖZLÜK kâhya: eskiden bir daire veya konağın iĢlerini çek çevirengörevli kimse. Lonca baĢkanı, kail: razı, yeter görme (y).kalaba: kalabalık, kalındı: kal, artık kal (eski), kamet: boy(y). kan: ölüm, cinayet, kanara: hayvan kesilen yer, mezbaha,

kanda: neredekan etmek: adam öldürmek, cinayet.Kapaltı: Kızılırmak yöresinde bir dağ. kara yazı: alın yazısı,talihsizlik, kâr etmek: çok dokunmak, yetme, usandırmak, kâreylemek: yapmak, iĢ yapmak, kargı: ucu demirden uzun mızrak,karımak: ihtiyarlamak, kocamak, karmak: bir Ģeyi su ilekarıĢtırarak hamur yapmak. Karun: eski çağlarda zenginliği ileün yapmıĢ bir kiĢi nin adı. kasavet: keder, üzüntü (y). , kasd:niyet (y).kasdımıza: bizim için, üstümüze. -katar: dizi, kervan dizisi, arka arkaya.

katar olmak: kat kat olmak.kater: katar, dizi.katmer: bir çeĢit yağlı ekmek. kavil: söz (y).kavil yeri: buluĢma yeri. kavim: kavim, topluluk (y).kavuz: boĢ. kof. kaymak: üzülmek.



kaza: belâ (y).kazak, eskiden saçını ve sakalını kesen kimselere de nirdi.

860 kekil: kâkül, alma dökülen saç. kelle getirmek: savaĢta düĢman

kellesi getirenlere para bahĢiĢ verilirdi, kelâmullah: Tanrısözü. Kuran (y). keman: yay (y).kem damar: kötü huy, kötü soy. kemha: bir çeĢit ipek kumaĢ,kenar gezmek: uzaklarda dolaĢmak. Kerem: Kerem ile Aslı hikâyesinin erkek kahraman', kepez:tepelik, kesim: elbise, giyim, kesmek: pazarlık etmek. keĢlik: yağı alınıp peynir yapılacak süt; bu sütten /apılan

yemek.kıble: namaz kılarken yüzün dönük bulunduğu yön. Kâbe. kılıç çalmak: kılıç ile vurmak. kimya: yüksek özellikler taĢıyan değerli Ģey (mecaz olarak) (y).kınalanmak: al renge boyanmak. Kır-at: Köroğlu'nun efsanevî atı. kırmak: öldürmek, kiĢmiĢ: üzümkurusu, kitap: çok yerde "Kuran" demektir, kivra: kirve, sünnetolurken çocuğu tutan kimseye verilen ad. Akrabaya yakın sayılır,kıyl-ü kal: dedikodu (y). kıymat: kıymet, değer (yerli ağzı)(y). kızıl elma: Türklerce ele geçirilmesi ülkü olan kent, ülke. koçak: yiğit, kahraman, mert, koçmak: sarılmak, kucaklamak, koçyiğit: kahraman, babayiğit. «odaklı: çivili, kodumudu: koydu idim. kolan: atların karnından eyere bağlanan kuĢak. kolçak: bazubend, kol bağı, bilezik. kopça: düğme.

kotan: kara sapan, pulluk.koyak: yel almayan siperli yer.kömüĢ: manda. köp: kağnı arabasının arkada ve önde bulunan bir tah tası. Köse Kenan: Köroğlu'nun komutanlarından, köz: kor halinde ateĢ. kubur: dolma tabanca, çakmaklı tabanca, silâhlık, kudret kalemi:Tanrı tarafından yazılmıĢ, yapılmıĢ an lamında. kudret lokması: Tanrının verdiği yiyecek, kul: Tanrıya göreinsan, hizmetçi, tutsak, kula at: al ile kır arasında renkte at.kunduz: sık bitki kökleri. Burada sık saç. kuĢ burnu: yabanigül. kutnu: iyi cins ipek kumaĢ.

Kutup: baĢ, baĢkan, önder, (y) kuyum: kuyumcu. kuzgun: leĢ yiyen, yırtıcı büyük kuĢ. kuzu: yavru.küççük: küçük.küffar: kâfirler, düĢman, (y) küfür: dinsizlik, (y)küheylan: iyi cins binek atı. küle: uzun (Kerkük ağzı). külek: tahta kova.külhan: hamam ocağı. külüng: büyük kazma.

S62 kürek: eskiden gemilerde kürek çekmeye hükümlü kiĢi, bu ceza,idamdan sonra en ağır ceza idi. kürelenmek: yuvarlanmak. Lâhuri Ģal: Hindistan'da Lâhur kentinde dokunan ünlü Ģal. lal: dilsiz, ĢaĢkın, dili tutulma, lâle: halka (y). leb: dudak,(y).Lemse: Macaristan, Nemse.



Leylâ: Leylâ ile Mecnun hikâyesinin kadın kahramanı. Lokman:hekimlerin pîri. Ölümden baĢka her hastalığa çâre bulan efsanekahramanı bir hekim. Loras: Konya'da Meram Bağları yöresinde bir bağ idi. lüver:eskiden tabancaya bu ad verilirdi.

Mmadımfah, madımak: baharın ilk günlerinde kırlarda çıkan, yemeğiyapılan bir küçük bitki, mah: gökteki ay (y). mahbub: sevgili(y). mahi: balık (y). mahi mestim: ay yüzlü sevgilim (y).mahlûkat: yaratıklar, canlılar (y). mahrama: mendil.mail: gönül verme (y).maksut: yapılması istenilen, arzu edilen (y). malamat: kusur, rezil, rüsva.manal, meral: diĢi geyik. Sevgili yerinde kullanılır, martin:eski bir tüfek çeĢidi, (y). maya: diĢi deve. Sevgili yerindekullanılır, mayhoĢ: hafif ekĢi (y). mecidiye: Cumhuriyetten önce bir gümüĢ para 863 SÖZLÜK rneclis-i irfan: bilginler toplatıl im (y). Mecnun: çok yaygın olan «Leylâ ile Mecnun» hikâyesinin erkekkahramanı, mecnun: deli (y). mehle: mahalle (y). melil: üzgün(y). men: ben (Kerkük ağzı), menend: benzer, uyar (y). menevĢe:menekĢe (eski). menzil: savaĢta ok atılan ve düĢmanın bulunduğu yer (y)-

menzil: durak, konulan yer (y). menzil döğmek: düĢmana ok atmak(y). meraret: acılık, keder (y). merdane: mertçe, yiğitçe, namusluca (y). merdeme: bitki özü. merek: ahırda saman konan yer, ahırın bir bölümü, mert, merd:sözü ve özü doğru, namuslu kimse; erkek, mesken: ev, oturulanyer (y).mesken tutmak: ev tutmak, oturup kaimak, yer.eymek (y).mest: eskiden ayağa giyilen sahtiyandan, yumuĢak ayakkabı. mestane: sarhoĢça, baygın (bakıĢ) (y). mestetme: kendindengeçirmek, aklını almak tutulmak, meĢe: orman.

Mevlâ: Tanrı (y). Mevlâ Kerimdir: Tanrı yardımcımdır (y). meydan almak: savaĢmeydanında döğüĢmek, düĢmandan döğüĢmek için er istemek, meydanyeri: savaĢ meydanı, meyeri, meyerim: meğer, belki, olaki.

864 meyil vermek: gönül vermek, âĢık olmak, mezer: mezar. mihnet: sıkıntı, keder, cefa (y). mihrab: camilerde namazkılarken dönülen oyuk ver (y). mihriban: Ģefkatli, merhametli, güler yüzlü, merhametli. Kadınadı (y). mihrican: sonbahar. Kimi zaman kadın adı. mil: ince.

uzun, mirze: bey, komutan (Azerice).Mısır hâzinesi: Osmanlı imparatorluğunda en çok ver giyi Mısırgönderirdi. Bu durumu ve zenginliği dolayısiyle bu söz bir deyimolarak söylenirdi misk: misk keçisi denilen hayvandan alınangüzel kokulu yağ. Misket: türküde geçen bu ad sevgilisinin adıdır. miskin: zavallı. misli: gibi, benzer (y).



miĢmiĢ: dut kurusu. mola: <<-mi ola» yerinde kullanılır. Mori: Bulgarca bir hitap, mozulu: kederli, iniltili.muhabbet: sevgi, konuĢma, sohbet, konuĢup görüĢme (y).

muhannet: dönek, sözünde durmayan (y). mukadder: alın yazısı(y). murat: istek, arzu (y). muti: itaatli, baĢı yumuĢak (y).mümin: dini bütün kiĢi (y). NNâçar: çaresiz (y). namlı: ünlü, Ģöhretli. 865 SÖZLÜK namuslanmak: aılanmak, utanmak, onuruna yedirememek. nân: ekmek(y). nar: ateĢ (y). narin: ince (y). nâs: insan, insanlar (y).nâĢi: kötü kiĢi, mezhep dıĢı kimse (y). nazlanı: nazlanarak, nazederek, neçe: nice, nedem: ne edeyim, nefes: Ģiir, manzumeNemçe: Macaristan, Avusturya.Nemçeli: Macar ya da AvusturyalI nemek: tuz (y). nesne: eĢya,varlık, nevâ: güzel ses, müzik (y). nevruz: yeni gün, mart dokuzu, sultan nevruz (y).nikab: yüz örtüsü, peçe (y).nisbet: zıddına (y). niĢane: iz, niĢan, belirti (y). nokta nokta: tek tek.O — öocak: kum çekilen yerde çukurluk, od: ateĢ. okumak: çağırmak, davet etmek, okuntu: çağrı, davetiye, onarmak: düzeltmek, iyi etmek, on beĢli: on beĢ yıla mahkûm, onulmak: iyi

olmak, kurtulmak, oylum: kıvrım, öküĢ: çok (eski). f/55

866 ören: viran yer.öĢür: tahıldan onda bir alınan vergi, âĢar eski (y). palaz: geliĢmiĢ keklik yavrusu. pambuk: pamuk.pâre: parça (y).parlak: güzel, yakıĢıklı. parmaklık: cezaevi, mahpusane (türküde).

Pasen: Pasin (Erzurum'da yer adı). paylamak: yağma etmek. pazvant: bekçi.pnzubent: kol bağı, bazubend, (y). penah: koruyucu, sığınacak yer (y). Perende: takla (y).perva: korku (y).pervane: kelebek (y).peĢkir: peçete (y). peymâne: içki kadehi (y).pezik: pazı denilen bitki.

pir: ihtiyar, tarikat kurucusu, ermiĢ. Pir-ü Pak: çok yaĢlı (y). piyale: kadeh, Ģarap kadehi (y). poĢu:baĢa sarılan yazma, eĢarp, pul: eskiden çok küçük para, pus:sis.pusat: zırh, savaĢ elbisesi. püskül: koyunların baĢına takılan süs. Rrakkaz: rakkas, oyunca (Kerkük), razeke üzümü: rezzaki denilen



üzüm.P

867 SÖZLÜK

rebab: telli biı çalgı, (y). rah: yol (y). ravaklı bal: bir çeĢit iyi bal. redif: Birinci Dünya SavaĢında kurulan Redif askeri taburu (y).revan olmak: yola düzülmek, gitmek (y). rızk: yiyecek, kazanç(y).Ssebavet: çocukluk çağı (y). sabi: çocuk (y). saçak: baĢ örtüsü, kuĢak gibi Ģeylerin sarkan uçları, saçmak:sermek, sergilemek sadık: sözünde durur, geri dönmez kiĢi (y).sağdıç: düğünde gelin ya da güveyiye kılavuzluk eden kimse. sağ etmek: yaĢatmak, tedavi etmek.

sağrı: atın beli ile kuyruğu arasındaki bölüm. sahra: kır, ova, bağlık yer (y). sâki: içki dağıtan güzel, (y). sakınmak: kıskanmak. sako: ceket.sal: tabut.salâ: çağırma, seslenme. Cenaze namazı için minareden okunandua. saiaklamak: dökmek, fırlatmak, hırpalamak.Sanem: ÂĢık Garip hikâyesinin kadını. sap: demet edilmiĢ ekin. saraç: eyer takımları yapan esnaf. san lira: altın para. sarp :dik, aĢılması güç. sazende: Çalgıcı, saz çalan (y). say: kaya, taĢ. EVLERĠNĠN ONU 868 sefer: yolculuk, savaĢ, (y). sehii: sahil, kıyı, sıcak yer.sekleme: azaltma: çuval.Selvi: Emrah ile Selvi hikâyesinin kadını serçeĢme: birtopluluğun baĢı, reis (y). serdar: baĢbuğ, önder (y). serende:yemiĢ kurutma yeri. sergi: meyve kurutmak için yerlere serilen yaygı, her türlü

yaygı. ser: baĢ. (y). serian: çabuk, süratli (y). serkâr: baĢ iĢ, baĢlıca kâr (y).serpil serpil: serpilerek, saçılarak, semah: Alevî ve BektaĢîtarikatında tören sırasındaki oyunların genel adı. semiz: ĢiĢ,ĢiĢman, sene: sana (Kerkük ağzı), serv: servi ağacı. Uzun boybenzetmesi, setire: ceket, setre, sevdakâr: sevdalı, âĢık (y).sevi: aĢk, tutku. seymen: efe (Orta Anadolu'da).seyrana çıkmak: gezmeğe çıkmak (y). seyran etmek: seyretmek, gezmek, dolaĢmak.

sıfat: biçim, görünüĢ (y). seyran etmek: seyretmek, gezmek, dolaĢmak. sıfat: biçim, görünüĢ (y). sığın: bir cins geyik, genç geyik. sıla: doğup büyünülen yer, asıl vatan. sini: bakır yemek tepsisi. sırınan: sır ile, gizlilik ile .



sırma: sarı renkte tel, altın sansı. siyeç: bağ çiti, çalıdan dıvar. S69 SÖZLÜK siyim siyim ağlamak: içli içli ağlamak, gözünden sicim gibi yaĢ

gelmek, soytaa, soyha: ölünün elbiseleri .hakaret olarakkullanılır), sübyan: çocuk (y). Sultan Dağı: Anadolu'da bu adda birkaç dağ adı vardır, Ģükker:Ģeker (y). Suna: kadın adı. suret: yüz, çehre (y). suvayı hikmet: ĢaĢılacakiĢ (?) sündü: uzatarak. Sünmek: uzanmak, sürgen: filiz, fidan. 5ġad: Irak'ta ġatt'ülarab denilen ırmak, Ģaddbk: nazlı. ġah: Hazreti Ali. Kimi yerde Ġran ġahı, Ģahan: Alıcı kuĢ, Ģahin,Ģah boy: uzun boy. Ģahinleyin: Ģahin gibi.ġahlar ġahı: Köroğlu'nun lâkabı, Ģakımak: içli ötmek, Ģal: atkı. Ģarap vurmak: Ģarap yapmak için küplere üzüm doldurmak. Buradakandan Ģarap yapmak söz konusu. ġark: Doğu. ĢaĢalı: ara açılalı, küseli, Ģavk: IĢık. sermende: utanga, mahcup (y). Ģeyda: çılgın, âĢık (y). Ģibaîak:keklik sesini taklit eden söz. Ģifakâr: iyi edici, Ģifa verici(y). Ģirâze: düzen, tertip (y).

870 ĢiĢhâne: eskiden ağızdan dolma tüfek, Ģivekâr: iĢveli, cilveli(y). Ģol: Ģu (eski). Ģunda: Ģurada, burada (eski), Ģuride: aĢık, periĢan, tutkun (y). T

tabib: doktor (y).takdir: talih, kader, alın yazısı (y). talan: yağma. tanbura: tanbur denilen telli çalgı, tandır: yer oyularak açılanderin çukurda meydana getirilen ocak, tanka: (?)taraba: tahta perde, daraba. tav: tuzak.tavla: at ahırı. BaĢ tavla: padiĢah ya da paĢaların tavlası. taya: dadı, hizmetçi kadın. tecelli: görünmek, meydana çıkmak (y). tek ede bıçak: bir çeĢit iĢ bıçağı. tekellüm: konuĢma (y).

tel: tüy, saç, saç bağı. ten: vücut, cesaret (y).teneĢir: üzerinde ölü yıkanan yer. terki: atın arka yanı. tersane: gemi yapılan yer, tezgâh, (y). tersin: tersine.teĢne: istekli (y). teĢti: çamaĢır leğeni. tevek: üzüm asması, devek. tazelemek: yenilemek, tazelemek.SÖZLÜK

tig-i gam: gam. keder kılıcı (y). tırkı: hamur teknesi, leğen, ağaçtan yapılan çeĢitli kaplar. tomotik: otomatik, makineli tüfek, tor: acemi, yüke alıĢmamıĢ,genç, tor sığın: acemi, genç geyik. töre: usul, yol, toplumun uyması gerekli kurallar, yön tem. tuğ: vezirlik payesi, üç tuğ, en üsttür. tufan: belâ, felâket, düĢman( mecaz). tura: çocuk oyununda mendilin ortasının boğulması.



tülenmek: tüylenmek.tünek: kanatlıların konup geceledikleri yer. Çoğu zaman ağaçdalıdır, tütün: duman, toz. U — Üuca: ufak.

uğrun uğrun: gizli gizli. uğur; uğru: ön, önü. Cepkenin göğsü. umman: büyük deniz (y).urba: elbise, giysi.urgan: kalın ip. uruĢan: parlak. usul: yavaĢ. uĢak: genç, çocuk uvak: yaprak olacak.üleĢ: ceset, leĢ, ölü. üleĢmek: paylaĢmak. ün: ses, çağırma. ünlemek: seslenmek, çağırmak. üveyk: güzel bir av kuĢu

872 üzülmek: incelmek, yok olmak, üzüv: yüzü (Kerkük ağzı). Vvala: baĢ örtüsü. varmak: gitmek.varsın; varmak: yapsın; yapmak, denemek, vech-ile: üzere (y).vefâ: sevgi bağlılığı, sevgide durma (y). Vona Burnu: Karadeniz kıyısında, Vona yakınnda bir burun.

Yyâd: yaban, yabancı (y). yâda düĢmek: hatırlamak, yadigâr:hatıra, anı. (y), yafta: idama mahkum kiĢilerin boynuna asılan ^erman, hüküm, (y).yağlık: mendil. yağlı martin: iyi atan tüfek (eski), yaha: ey, ya hey. Yâ hû: derviĢlerin Tanrıyı anmaları yakasız gömlek: kefen. Yakub: Yusuf peygamberin babası. Oğlunun kaybolmasına üzülerek

çok ağlamıĢ, gözleri kör olmuĢ tu. yalı: deniz kıyısı, yamak: eskiden Rumeli askeri, yangın: âĢık,vurgun, yangınlık: âĢıklık, sevda çekme. yBr: uçurum.

yâren, yârân: dostlar, arkadaĢlar (y). 873 SÖZLÜK yasılı: yaslı, yaslanmak: yatmak, yassılamak: eğilmek, yaĢmak:yüz örtüsü, eski), yavuklu: sevgili, niĢanlı, yavuz: pek sert,yaman, yakıĢıklı, yaymak: yayık denilen kapta yağ ve ayran yapmaiĢi yazı: yerine göre «talih, alın yazısı, kara yazı» da de nir. yazı: ova. yazma: tülbent baĢ örtüsü, yazmak: yaymak, yeğde: yavaĢ. yemeni: sade bir ayakkabı tüy (eski), yerinmek: üzülmek,yeriĢiv: yürüyüĢü (Kerkük ağzı), yesir: tutsak, esir, yessir:

esir, tutsak.yetirmek: ikmal etmek, tamamlamak, bitirmekYezit: Alevî tarikati dıĢında kalanlar. yıkıpsan: yıkıyorsun (Kerkük). yıkmak: güreĢte, savaĢta yenmek. yol: usûl, töre, yordam.yol: kere, defa.yosma: oynak, sevimli (kadın).



yöğrük: hızlı yürüyen (at). yudumudu: yıkadım idi (yerli ağzı). yumak: yıkamak. Yusam: yıkasam. yumuĢ: emir, iĢ bildirme. Yusuf-ı Ken'an: Ken'an elinin Yusuf'u. Yusuf Peygam ber.

yuyacağın: yıkayınca (yerli ağzı), yüreği çatal: kahraman,yiğit, mert.

yüreklenmek: cesaretlenmek, yüzbirli: yüz yıla mahkûm (eskiden).ZZagon: belâ, felâket (argo olarak) zâhit: kaba sofu, tarikatdıĢı kimse, zarı zarı: inleye inleye ağlama, zâr olmak: inlemek,ağlamak, zat: kendi, Ģahsı (y). zülüf: yüze dökülen saç. BĠBLĠYOGRAFYA

AĢağıda, bu kitabı hazırlarken baĢvurulan kaynaklarıgösterdik. Halk musikimiz üzerine daha geniĢ kitap ve makalelerigörmek isteyenler Müzikolog Veysel Arseven'ın Ģu eserinebakabilirler: «Açıklamalı TÜRK HALK MÜZĠĞĠ KĠTAP ve MAKALELERBĠBLĠYOGRAFYASI, Millî Folklor Enstitüsü Yayınları: 1, Millî Eğitim Basımevi, Ġstanbul 1969».

Bu eser kırk bir yıllık bütün yayınları içine almakta olup hertürlü çalıĢmalara ıĢık tutmaktadır. 1. ignatis KunoĢ, Türkçe Ninniier, Ġst. 1923. 2. Mahmut Ragıp (Gazimihal), Anadolu Türküleri ve Musiki

istikbalimiz, (eski yazı) Ġstanbul, 1928. 3. Çankırı11 Ahmet Talat, Halk ġiirlerinin ġekil ve Nevi, (eski

yazı) Ġstanbul, 1928. 4. Hamit Zübeyr (KoĢak), Dokuz ötkünç, Ankara, 1929.

5. Çankırılı Hacı ġeyhoğlu HaĢan, Çankırıda Ahilikten Kalma Esnafve Sohbet TeĢkilâtı Çankırı, 1932.

6. BektaĢi Nefesleri, Ġstanbul Konservatuvarı, Ġstanbul, 1953. 7. Sadi Yaver Ataman, Safranbolu Düğünleri Oyunlar -

Türküler, Bartın 1936. 3. Elâzığ Türküleri ve Oyunları, Elâzığ Halkevi Yayını, Notalı38 türkü. Ġstanbul, 1936 9. YaĢar Nabi, Balkanlar ve Türklük,Ankara, 1936.10. Halit Ongan, Niğde Halk Türküleri, Niğde, 1937 Notalı 95 s. 11. Yusuf Ziya Demirci, Köy Halk Türküleri Ġstanbul, 1938 derleme

382 s.

876 12.Yusuf Ziya Demirci, Anadoluda Eski Düğün ve Evlenme Âdetleri,

Ġstanbul, 1938. 13.Atanas Manof, Gagauzlar, çeviren Türker Acaroğlu, An kara, 1939.14.Ali Rıza Yalgın, Cenupta Türkmen Çalgıları, Adana, 1940.15.Fehmi Çaylı, Ilgın Folkloru, 36 türkü, Konya Halkevi Yayını,

1945.16.Mehmet Halit Bayrı, Ġstanbul Folkloru Birinci Baskı, 1946,

ikinci, 1972. Ġst. 17. Veysel Arseven, Karadeniz Bölgesi Halk Türküleri, Kastamonu,1948.

18.SeçilmiĢ ġarkı Güfteleri, Kırk Fasıl Halk Türküleri,Köçekçeler, Türk Musiki Dergisi NeĢriyatından, Ġst. 1949.

19.M. Sevimli, Kerkük Horyatları ve Manileri, Kerkük, 1950.20.Sadi Yaver Ataman, Bu Toprağın Sesi Memleket Havaları,

birinci kısım, Ġst. 1951.



21.Cahit Öztelli, Halk Türküleri, Varlık Yayınları, Ġstanbul,Birinci baskı, 1953. BeĢinci Baskı, 1969.

22. Eflâtun Cem Güney, Hfclk Türküleri, Yeditepe Yayını, Ġs-istanbul, 1953.23.Sadi Yaver Ataman, Esnaf Türküleri, Ġstanbul, 1954.

24. Osman Attilâ, Afyonkarahisar Türküleri 1. b. 1957; 2. b.1966. Ankara.25.Ali Balım, Destanlar ve Türküler, Ankara, 1957. 26.Kemal Özer, Tarihte Bplıkesir, 18 türkü, Balıkesir, 1957. 27.Ömer özbaĢ, Gaziantep Dolaylarında Türkmenler ve Baraklar,

Gaziantep, 1958.28.Mustafa Ramiz, Rumeli Türküleri, 80 s. Ġstanbul, 1958. (74 türkü, 24 nota ile).29. Cemil Güçyetmez, Gaziantep'te Derlenen Türküler ve Maniler,

Gaziantep, 1958.30.Seyit Küçükbezirci, Issız Yuvalar Konya Türküleri, Konya,

1960.877 BÎBLĠYOGRAFYA 32.Lütfü Ercin, Serhat Türkülerinden DuyuĢlar, Ġstanbul, 1961.33.ġemsi Yastıman, Sazdan Bilgiler, Ġst. 1961. 34.Kerkük Halk Türküleri ve Horyatları, Irak Türklerı Kültür ve

YardımlaĢma Cemiyeti Yayınları, Ġstanbul, 1961. 35.Cahit Öztelli, Ġki Yüz Elli Yıllık Bir SavaĢ Türküsü, T. Folklor A., s. 148, 1961.36.Muzaffer Sarısözen. Türk Halk Musikisi Usulleri, Ankara 1962.

Notalı, 120 s.

37.Ġlâhî Mecmuası, Din? Türk Musikisinden ilâhî. Kaside ve Nat-ıġerifler, Ġst. 1962.

38.Mehmet Solmaz, Ezo Gelin, Gaziantep Kültür Derneği yayını,Gaziantep, 1962.

39.Fatih. YükseliĢ, Urfe Türküleri, Ġst. 1963. 40.ġemsi Yastıman, Türkten Türküler, Ġstanbul, No: 1959, No: 3,

1960, No: 4, 1963.41. Neriman Tüfekçi Nida Tüfekçi, Memleket Türküleri, Büyük boy

152 s. 70 türkü, Ġst; 1964. 42. Halûk Akgün, Türküleri Dinlerken. Ġst., 1964. 43.Mehmet Macit, 1965 yılı Radyo, Plâk ve Filim ve En son Halk

Türküleri, Darende Kitabevi, Ankara, 1965.44. Ekrem Zeki Ün, Gençler için Çok Sesli Türküler, RemziKitabevi, Ġst. 16 s.

45.En Güzel Türküler ve Arajman, Ayyıldız Kitabevi, Ankara,1965.

46. Ferruh Arsunar. Türk Anadolu Halk Türküleri, Ankara1965.47. Emil Boyev Hayriye Süleymanova, Rodop Türküleri, Bulgaristan,

1966.48.Fikret MemiĢoğlu, Harput Ahengi, Ġst. 1966. 49.Sadi Yaver Ataman, Kahramanlık Türküleri Ġstanbul.

1966.EVLERĠNĠN ÜISU 878 50. Karaoğlan HaĢan Karahüseyinof, Yiğitlik özüdür Yiğidin,

Efsaneler, Sofya, 1968.51. DurmuĢ Yağcıoğlu, Türk Halk Türküleri, Ġzmir 1969. s. 304. 52. Çankırı11 Tahsin Nahit, Çankırı Halk Edebiyatı: Türküler,

Maniler, Ninniler. Birinci kitap, teksir, 70 büyük sayfa,



Çankırı Halk Eğitimi yayını, 1969. 53. Mahmut islâmoğiu, Kıbrıs Türk Folkloru, Kıbrıs, 1969. 54. Cahit Öztelli, Kul Nesimi, Ankara 1969.55. Hikmet Dizdaroğlu, Halk ġiirinde Türler, Türk Dil Kurumu

Yayını, Ankara, 1969.

56. Muammer Uludemir, Türküler 1 (EskiĢehir Bölgesi), MillîFolklor Enstitüsü Yayını, Ankara, 1970. 57. Cahit Öztelli, Karacaoğlan, Milliyet Yayını, Ġstanbul 1970. s. 500.58.Altan Araslı, Kırımlı Muhacir Halk Türküleri, Türk Kültürü,

sayı 91. 1970. 59. H. Fethi Gözler, Halk Edebiyatında Milliyet Unsurları, Ankara, 1971.60. Enver Doyran, En Seçme Türküler ve ġarkılar, Ankara,1971.61. Nabi Belekoğlu, Erzurum Türküleri, Adana, 1971. Notasız 224

büyük sayfa.62. Cahit Öztelli, Pir Sultan Abdal, Milliyet Yayınları,

Ġstanbul, 1971'. 63. ÂĢık Veysel ġatıroğlu, Dostlar Beni Hatırlasın, Türkiye ĠĢ Bankası Yayını, 2. baskı, Ġstanbul, 1971. 64. Cahit Öztelli, Yunus Emre Bütün ġiirleri, Milliyet Yayını,

Ġstanbul, 1971. 65. ÜLKÜ, Halkevleri ve Halkodalan Dergisi, 3. Seri

koleksiyonları. 66. ÜLKÜ, Millî Kültür Dergisi, Yeni Seri kolleksiyonları. 879 BĠBLĠYOGRAFYA

67.Türk Folklor AraĢtırmaları, 1949 1972 yıllarıkolleksiyonları.

68. Türk Kültürü, Aylık Dergi, Türk Kültürü AraĢtırma EnstitüsüYayını Kolleksiyonu.

69.Kendi kitaplığımda bulunan üç yüz cönk. Saz ĢairlerininĢiirlerini yazdıkları on yedinci yüzyıldan bu yana defterler.

70. Mecmua-ı Saz-u Söz. 17. yüzyıl yazması, içinde 400 türkü veĢarkı notaları ile yazılmıĢtır. En eski ve önemli birkolleksiyondur.

71.Tahir Kutsî Makal, Sahte Ozanlar, Ġst., 1969 Not: Dergi kolleksiyonları dıĢındakiler çıkıĢ tarihleri

sırasına göre alınmıĢtır. Türküler üzerine çalıĢmaları sıra ilegöstermek amacı ile böyle dizilmiĢtir.



% & 4 A ► % ı* % «z V (â

►W HI nV-Ht w * %tt:«•»t*U*t** *v 4/ı^ it ^ 4i> %itP%t ^ k 41 *14*î * 4»* *ıt*4i:*4tHii:*4î« % L ^ % *r* % i # ~ ^ % i ► % i *% i * * l ı #> % 1 $

evlerinin Önü

Documents