evropska unija

UNIVERZITET SINERGIJA

PRAVNI FAKULTET

SEMINARSKI RAD

Tema: Evropska unija

Predmet: Medjunarodno javno pravo

Mentor: Student:

Prof. dr. Slavoljub Vukičević Nebojša Despotović

Bijeljina, Septembar 2014. godine

Međunarodno javno pravo Evropska unija

Sadržaj

1. Uvod…………………………………………………………….32. Nastanak i razvoj EU…………………………………....……...43. Ciljevi EU....................................................................................64. Evropske institucije......................................................................75. Uslovi za članstvo........................................................................86. Budućnost....................................................................................9

6.1. Dvije super sile....................................................................96,2, Budućnost same EU...........................................................10

7. Pravo EU....................................................................................117.1. Pravna osnova....................................................................117.2. Ugovori o pridruživanju....................................................11

8. Status i sjedište EU....................................................................138.1. Status EU...........................................................................138.2. Sjedište EU........................................................................13

9. Zaključak....................................................................................14Literatura........................................................................................15

2


1. UVOD

Tema seminarskog rada je Evropska unija. Kad kažemo Evropska unija, čini se kao da se radi o jednostavnoj materiji, ali ova tema je itekako opširna i zahijeva da se posmatra sa različitih aspekata, počev od razvoja i nastanka pa do današnjeg djelovanja i samog prava. Prije svega, treba se napomenuti da nije oduvijek postojala Evropska unija u ovom obliku u kojem danas postoji i zato je neophodno da se započne prije svega sa nastankom evropske unije, odnosno nastankom različitih oblika prije ovoga što danas postoji.

Što se tiče samog prava Evropske unije, značajno je prije svega reći da se ono razlikuje od prava država, jer sama evropska unija predstavlja zajednicu evropskih država, tako da principi koji vladaju u državama se razlikuju od principa koji vladaju na medjunarodnom nivou.

Evropska unija- zajednica evropskih država koja je utemeljena ugovorom i to je ono što najviše razlikuje Evropsku uniju od svake države ponaosob.

3


2. EU- NASTANAK I RAZVOJ

Ideja evropskog ujedinjenja je stara, svoje korijene vuče još iz vremena daleko prije Drugog svjetskog rata. Ozbiljne, realne ideje o tijesnoj saradnji evropskih zemalja, oslobođene hegemonističkih želja, nastale su nakon brojnih Francusko-pruskih ratova 1870. godine i I Svj. rata (1914-1918). Vijekovima razjedinjen “stari kontinent” bio je pogodno tlo za istinske akcije i napore za Evropsko ujedinjenje. Nakon završenog II Svjetskog rata, na zgarištima I ruševinama Evrope javila se ideja političkog I ekonomskog povezivanja “evropskih demokratija”. U okviru brojnih zalaganja za stvaranje ujedinjene Evrope, značajan je govor tadašnjeg britanskog premijera Vinstona Čerčila održanog 19. septembra 1946. u Cirihu gdje poziva države kontinentalne Evrope na stvaranje ujedinjenih evropskih država. Po Čerčilovom mišljenju osnovna pretpostavka ujedinjene Evrope je bila francusko-njemačka saradnja.

Postoje i najvažniji datumi vezani za nastanak i razvoj

Evropske Unije: 18. april 1951. god. (šest evropskih država su potpisale

Pariški sporazum kojim je osnovana evropska zajednica za ugalj i čelik.

25. mart 1957. god. (šest zemalja u Rimu potpisuju tzv. Rimske ugovore o osnivanju Evropske ekonomske zajednice (EEZ). Istovremeno je zaključen ugovor o osnivanju zajednice za atomsku energiju (EVROATOM). Rimski ugovori su predviđali ukidanje carisnkih i drugih barijera i stvaranje zajedničkog tržišta, slobodno kretanje ljudi, roba i usluga i pridruživanje zajednici kolonija i zavisnih područja kojima upravljaju drćave članice.

30. jul 1961. god. (primjena zajedničke agrarne politike) 1967. god. (EEZ, CECA I EVROATOM su integrisani, te

je stvorena organizaciona i administrativna cjelina, što je omogućilo stvaranje zajedničkih institucija.

1. jul 1968. god. (šest zemalja članica ukidaju međusobno trgovinske barijere i usvajaju zajedničku carinsku tarifu prema trećim zemljama).

4


1. januar 1973. godine (Britanija, Danska i Irska postaju punopravni članovi EZ. Norveška je ostala van unije, jer je na referendumu 53.5. % glasača glasalo protiv).

13. mart 1979. god. (na snagu stupa evropski monetarni sistem- EMS. ECU, sastavljen od korpe nacionalnih valuta, postao je evropska obračunska jedinica).

7. februar 1992. god. (na samitu u Mastrihtu potpisan ugovor o EU sa zadatkom da olakša razvoj ekonomske, monetarne kao I političke unije).

Januar 1993. god. (sporazum iz Mastrihta stupa na snagu). Januar 1994. god. (osnivanje evropskog monetarnog

instituta-EI kao prethodnija evropske centralne banke). 1. januar 2002. god. (EURO postaje zakonsko sredstvo

plaćanja).

Evropska unija je rezultat procesa saradnje i integracije koja je počela 1951. između šest država. Poslije skoro 50 godina sa četiti talasa pripajanja EU danas ima 15 zemalja članica i pretenduje svome petom pripajanju, ovog puta prema Istočnoj i Južnoj Evropi.

3. CILJEVI EVROPSKE UNIJE

5


Glavni ciljevi su:

- promocija ekonomskog i socijalnog progresa (jedinstveno tržište je osnovano 1993. god., jedinstvena moneta 1999. god. )

- predstavljanje identiteta EU na međunarodnoj sceni (kroz EU pomoć ne-EU zemljama, zajedničke međunarodne i sigurnosne rezolucije, akcije u međunarodnim krizama, zajednička pozicija među međunarodnim organizacijama)

- predstavljanje evropskog građanstva (koji ne mijenja nacionalno građanstvo)

- razvijanje polja sloboda, bezbijednosti i pravde- održavanje i građenje zakona EU

Međutim, primarne brige EU su postavljanje pojedinaca i njihovih interesa. Evropske institucije smatraju poštovanje fundamentalnih prava kao osnovnog principa evropskog zakona i razvile su zakonodavstvo o slobodi kretanja u okviru EU. Sa rezolucijom Mastrihta veza između građana u zemljama članica i EU je postala direktnija, kreiranjem koncepta evropskog državljanstva koje je predstavljalo serije građanskih i političkih prava.

Zemlje članice: Austrija, Belgija, Danska, Finska, Francuska, Grčka, Holandija, Irska, Italija, Luksemburg, Njemačka, Portugalija, Španija, Švedska i Britanija.

Nove članice: Češka, Estonija, Kipar, Letonija, Mađarska, Malta, Poljska, Slovačka i Slovenija.

Poširenje EU: riječ je o širenju unije na istok Evrope i uključivanje u članstvo velikog broja različitih država, čime ovaj proces dobija prevagu na početku 21. vijeka.

4. EVROPSKE INSTITUCIJE

6


EU je napravljena na institucionalnom sistemu koji je jedinsven u svijetu. Zemlje članice imaju nezavisnost za određena pitanja u nezavisnim institucijama koje predstavljaju interese unije kao cjeline, same zemlje članice i njihove građane. Komisija tradicionalno podupire inetrese uniej kao cjeline, dok je svaka nacionalna vlada predstavljena u savjetu, a Evropski Parlament direktno biraju građani. Demokratija I vladavina zakona su zbog toga temelj te strukture. Ovaj “trougao” je ograđen dvjema institucijama: Sud Pravde i Sud Slušalaca. Ostalih 5 tijela čine sistem potpun.

Tijela EU:

- Evropski parlament- Evropski savjet- Evropska centralna banka- Eud slusalaca- Evropska komisija- Ekonomski i socijalni komitet- Komitet regiona- Evropska investiciona banka- Evropski ombudsman

5. USLOVI ZA ČLANSTVO

7


Osnivački akti unije su izričiti da je osnovni uslov da bi država postala članica je da se nalazi na evropskom kontinentu. Nove uslove utvrdiće šefovi država ili vlada država EU na samitu koji je održan u Kopenhagenu 1993. određujući da će pridružene države postati članice EU čim budu u stanju da prihvate obaveze iz članstva u odnosu na ekonomske, pravne i političke uslove. Ovi uslovi su:

- stabilnost institucija koje garantuju demokratiju- vladavina prava- ljudska i manjinska prava- uspostavljanje tržišne ekonomije- prihvatanje komunitarnog privrednog prava- Bijela knjiga

6. BUDUĆNOST EVROPSKE UNIJE

8


6.1. Dvije super sile

Samit u kopenhagenu je bio poslednja stepenica pred povećanje EU. Sve je manje- više jasno sa stanovišta promjena koje će članstvo u EU donijeti kandidatima, sadašnjim članicama i susjedima na novim granicama EU. U Americi se osjeća sve veća nelagodnost pri pomisli da raste jedna snažna Evropa koja će uskoro postaviti svoja nova politička pravila donošenjem Ustava. EU nakon proširenja postaje politički entitet koji će moći da ugrozi sadašnju političku dominaciju SAD u svijetu. Sve ukazuje na taj smjer- evropska istorija, njena geografska veličina, ekonomska snaga i ljudski potencijali.

Američka privreda, iako je usporila svoj rast uspješnija je od

evropske. Amerikanci smatraju da će evropske odbrambene snage djelovati nezavisno od njih tako da su prinuđeni da se na diplomatskom planu ogorčeno bore za očuvanje jedinstva. Jačanje upravnih institucija EU i prihvatanje novih članica takođe postaje ozbiljna protivteza Americi na svjetskoj sceni.

Mišljenje mnogih je da je sukob SAD i EU neizbježan, ali se za sada, u ovim mračnim vizijama, ne spominje mogućnost vojnih prijetnji, mada će borba prevazilaziti okvire trgovinskih sporova i sukoba. Vašington i Brisel su već ukrstili mačeve nad blisko istočnom krizom i Irakom. Evropa će radije pružiti otpor nego američko liderstvo, pa možda i paralisati svjetsku banku i UN I druge institucije na kojima je počivala transatlanstka saradnja nakon Drugog svjetskog rata. Evropa u usponu će sigurno odmjeriti snagu sa Amerikom, naročito ako SAD nastave sa unilateralističkom inostranom politikom, ali da se EU i SAD mogu razići i na granici nevjerovatnog.

6.2. Budućnost same Evropske unije

9


Opšte je mišljenje da se Evropa nalazi pred mnoštvom teških reformi. Opterećena agenda nema nikakve šanse da se realizuje u klimi razočarenja, zatvaranju u sebe, uskih preokupacija kratkoročnog karaktera. Da bi se izvršila neophodna mobilizacija javnosti i omogućila rukovodiocima da donesu teške odluke, potrebno je odrediti minimum perspektiva i dugoročne vizije. Trebalo bi omogućiti usaglašenje jednog internog cilja- stvaranje evropskog ekonomskog i društvenog modela, kao i jedan spoljni cilj- učešće Evrope u svjetskoj debati. Ovaj zadatak se prije svega odnosi na evropske političare. Ali se takođe radi i o problemu društva, koji će određivati budućnost. On je isto tako važan za privredne subjekte, za intelektualce svih vrsta i posebno, za mlade generacije.

Sve u svemu Evropa će biti ono što evropljani žele da ona

postane. Ako oni ne žele ništa ona neće ništa ni biti! Ako oni nešto žele, onda ne mogu ostaviti drugima zadatak da se to uradi!

7. PRAVO EU

10


7.1. Pravna osnova

Pravna osnova Evropske unije su ugovori između njenih članica. Oni su donošeni tokom godina. Prvi takav ugovor je Ugovor u Parizu (1951) kojim je oformljena Evropska zajednica za ugalj i čelik između šest evropskih zemalja. Ovaj ugovor je istekao prije donošenja docnijih ugovora. Sa druge strane, Rimski ugovor (1957) I dalje traje, poslije njega je donesen Mastrihtski ugovor (1992), koji je Evropsku uniju konstitutisao pod tim imenom. Najviše amandmana na Rimski ugovor se ticalo pristupa 10 novih članica 1. maja 2004.

Članice EU su se nedavno dogovorile oko teksta Evropskog Ustava koji će, ako seratifikuje od strane članica, postati prvi zvanični ustav EU zamjenjujući sve dotadašnje ugovore.

Ako Ustav ne prođe prilikom ratifikacije svih članica, onda bi eophodno ponovo otvoriti pregovore u vezi njegovog donošenja. Većina polotičara I državnih zvaničnika se slažu oko toga da je sadašnji pred-ustav nije odgovarajući za trenutnih 28 država članica (kao i za buduće). Stariji političari (naročito u Francuskoj) imaju stav da ako ustav ne ratifikuje nekoliko članica treba nastaviti bez njih.

7.2. Ugovori o pridruživanju

Zajednička odlika svih sadašnjih zemalja kandidata jeste da je riječ o državama sa kojima je EU zaključila sporazume o pridruživanju koji će utvrditi međusobna prava i obaveze, zajedničke akcije I posebne procedure. Osnovni cilj sporazuma je stvaranje zone slobodne trgovine između unije i ovih zemalja na bazi reciprociteta, ali asimetrično i postupno. Riječ je naime o ekonomskom, socijalnom, političkom i kulturnom približavanju koji obuhvata oblasti kao što su politička saradnja, pogodne trgovinske odnose, ekonomske aktivnosti i kulturnu saradnju, uz neophodnu harmonizaciju nacionalnih prava pridruženih država sa komunitarnim pravom (posebno oblasti vezane za unutrašnje tržište).

11


Evropskim sporazumima se pridruženim zemljama omogućavaju trgovinski ustupci i beneficije koje inače imaju samo članice EU, predviđa se slobodna trgovina industrijskim proizvodima (osim za poljoprivredne proizvode, čelik I tekstil), slobodno kretanje usluga kapitala I ljudi, ukidanje carina I svih kvantitativnih ograničenja. Unija je kreirala I novu generaciju sporazuma o pridruživanju koji su dobili naziv Sporazumi o stabilizaciji I pridruživanju. Ova forma sporazuma je otvorena za Hrvatsku, BiH, Srbiju, Crnu Goru, Makedoniju, Albaniju, dakle za države koje pripadaju regionu “Zapadni Balkan”. Sporazumi su do sada zaključeni sa Makedonijom i Hrvatskom. Njihova osnova i ciljevi su isti kao i kod evropskih sporazuma, ali se razlikuju u osnovnom cilju- stabilizovanje regiona kroz ekonomske i političke reforme. Stabilizacija se ostvaruje preko bezbjedonosnog stabilizovanja (uključivanje u program NATO-a partnersvo za mir) i subregionalne saradnje čije uspješno ostvarivanje predstavlja test za članstvo u EU.

8. STATUS I SJEDIŠTE EU

12


8.1. Status EU

Evropska unija je najmoćnija regionalna organizacija koja trenutno u svijetu postoji. Kao što se iz prethodnog može vidjeti, u nekim oblastima gdje su države članice svoj suverenitet prepustile Evropskoj uniji, može se reći da je Evropska unija federacija ili konfederacija. Unija nema pravo da premjesti dodatna ovlašćenja drugih članica na sebe bez dopuštenja određene članice. Isto tako, određeni broj članica rukovodi samostalno svojim politikama od nacionalnog interesa, kao što su inostarni poslovi, odbrana, valuta.

Zahvaljujući ovakvom ustrojstvu, EU se ne moće definisati ni kao internacionalna organizacija ni kao konfederacija ili federacija. Moglo bi se reći da je sui generis cjelina.

Trenutni i budući status Evropske unije je predmet velike političke pažnje unutar nekih članica EU.

8.2. Sjedište EU

Evropska unija nema zvanični glavni grad, a sjedišsta njenih institucija se nalaze u nekoliko različitih gradova. Brisel je sjedište Evropske komisije I Savjeta Evropske unije (Savjet ministara), kao I domaćin sastanaka I plenarnih zasijedanja Evropskog parlamensta. Brisel se upravo zbog ovoga smatra de facto glavnim gradom EU.

Strazbur je sjedište Evropskog parlamenta I domaćin je većije plenarnih zasijedanja.

Evropski sud pravde I sekretarijat Evropskog parlamenta se nalaze u Luksemburgu.

Evropska centralna banka je smještena u Frankfurtu.

9. ZAKLJUČAK

13


Iz svega gore navedenog, može se zaključiti da se Evropska unija iz regionalne međunarodne organizacije za ekonomsku integraciju razvila u političku strukturu sličnu federaciji, I taj razvoj I dalje traje, te da pitanje proširenja Unije predstavlja jedno od najvažnijih pitanja ovog vijeka, pa čak I milenijumima I zahtijeva brojne I velike ustavne promjene, ako ne formalne, onda bar supstancijalne.

Komparativnom analizom ratifikacijskih procedura zemalja članica dolazi se do zaključka da se može razlikovati pet modela, a samim tim I pet grupa zemalja na osnovu načina na koji su one prilagođavale svoje ustave članstvu u Evropskoj uniji.

Određene države su direktno spojile pridruživanje EU sa ustavnim promjenama. Ova tehnika je najprije sprovedena u Irskoj. Austrija sa modelom potpune revizije predstavlja drugi primjer, kao I Estonija, u kojoj je usvojen Zakon o dopunama Ustava, kategorija koja nije prethodno predviđena Ustavom.

U drugoj grupi zemalja vlada ideja ograničenja suvereniteta. Kada je suverenost samo ograničena, onda ne može postojati sumnja da još uvijek pripada narodu kao suverenom. Ovaj koncept nije više čest.

U velikom broju zemalja članica prevlast prava Unije nad unutrašnjim pravom je dobro uređena. Bez obzira na razčičite koncepte poput ograničenja suverenosti, transfer ovlašćenja, ili zajedničko izvršavanje ovlašćenja, posebne integracione klauzule imaju istu funkciju: one pružaju ustavnu osnovu za članstvo I obezbjeđuju primat prava Unije.

Evropska unija ne predviđa niti propisuje određenu metodu kako zemlja kandidat treba da riješi ova pitanja. Umjesto toga, u toku pregovora upućuje na pojedine nedostatke koji nastaju u pregovaračkim poglavljima. Izbor o tome kako I kada da se opredijele za ustavni model koji se najbolje slaže sa sopstvenom nacionalnom tradicijom zemlje kandidata prepušten je demokratski izabranim predstavnicima same zemlje kandidata.

14


Literatura:

1. „Medjunarodno javno pravo“, Vojin Dimitrijević, Obrad Račić, Vladimir Djerić, Tajana Papić, Vesna Petrović, Saša Obradović, Beograd, 2007.

2. Međunarodno poslovno pravo, prof.dr Slavko Carić, Jelena Vilus, Drago Divljak, Novi Sad 2007

3. Internet izvori

15

evropska unija

Documents