8/7/2019 Express 112

1/52

E N T E R N AS Y O N A L

fi A L A L A

1 9 1 2 5 4 S A Y I : 2 0 1 0 / 1 1

112

1Haziran 2010 5TL (KDVDAHL) SRALL AYDIN EYAL WEIZMANIN GZYLEAsgari kalorili Filistin diyeti

TRKYE TARIM POLTKALARIiftinin neoliberalizmle imtihan

JUDITH BUTLER TRKYEDEYDBedenler ve barikatlar

DNYA KUPASI BAfiLIYOR

Handikaplar, plaseler, srprizler

8/7/2019 Express 112

2/52

DERLEYENLER: DONALD QUATAERT -ERIK JAN ZRCHER

Osmanldan CumhuriyetTrkiyesine iler1839-1950eviren: Cahide Ekiz

242 sayfa

BETL ALTUNTA

Mendile, Simite,Boyaya, pe...Ankara Sokaklarndaalan ocuklar256 sayfa

DONALD QUATAERT

Sanayi Devrimi anda

Osmanlmalat Sektreviren: Tansel Gney

543 sayfa

DOMINIQUE MEDA

EmekKaybolma YolundaBir Deer mi?eviren: Ik Ergden

320 sayfa

AHMET MAKAL

Ameleden iyeErken CumhuriyetDnemi Emek Tarihialmalar357 sayfa

THEO NICHOLS - NADR SUUR

Global letme,Yerel EmekTrkiyede iler veModern Fabrika271 sayfa

OSMANLIDAN GNMZETRKYEDE LER VE EMEK...

8/7/2019 Express 112

3/52

MERAM 112: BURASI TRKYE, SRAL DEL!

Eyal Weizmanla srail zerine . . . .6

Selahattin Demirtafl . . . . . . . . . . . . . .8

Mavi Daktilo . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Bilgi niversitesinde sendika . . . 13

Zeytinburnunda deri iflileri . . . . 16

Ayazmada TOK yalanlar . . . . . . 18

Trkiyenin tarm raporu . . . . . . . 20

Avrupann gmen zulm . . . . . 27

Radyo Express . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Kraat & Duman stnde . . . . . . . 34

1870lerde Ermeniler . . . . . . . . . . . 36

Judith Butler . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

Radyo Brecht . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Meflin Yuvarlak . . . . . . . . . . . . . . . 46

Ar ekim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Mzik Dolab . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Klavuz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Ahmet Ergen, Ahmet Grata, Alican Tayla, AsenaGnal, Arslan Erolu, Atalay Ger, Ayfle avdar, Ce-

mil Cahit, Cihan Uzunarfll Baysal, idem ztrk,Didem Danfl, Doruk Yurdesin, Emine Bora, Ender Er-gn, Erdir Zat, Ertan Keskinsoy, Ertan nsel, Fevzi-can Abacolu, Frat Gen, Gksun Yazc, Hakan Lo-kanolu, Haziran Dzkan, Hsamettin Bahe, rfanAktan, Koray Lker, Krflad Kzltu, Merve Erol,Milen Nae, Muhsin Akgn, Murat Meri, zay Selmo,Pelin zer, Pelin Tan, Pnar Uygun, Ragp Duran, Sa-ner fien, Sarkis Paac, Seluk Oktay, SerkanSeymen, Siren demen, fiahan Nuholu, TolgaSezgin, Turgut Yksel, Uur Biryol, Ulus Atayurt, Y-cel Gktrk, Zeynep Nuholu Bask: Ezgi Matbaac-lk, Sanayi Caddesi Altay Sok. No:10 Yenibosna / s-tanbul Tel: 0.212.452 23 02 basm yeri ve tarihistanbul, Haziran 2010 datm Doan Datm A.fi.ynetim yeri: Kulolu Mah. Gazeteci Erol DernekSok. no: 11/4 Oda 3 Beyolu - stanbul tel-faks:0.212.251 87 67 e-mail expressroll@gmail.comabonelik expressroll@gmail.com yurtdfl abonelikAlican Tayla (alicantayla@gmail.com) yl 9 say 112Haziran 2010 imtiyaz hakk Bilge Ceren fiekerci-ler sorumlu yaziflleri mdr Merve Erol ilan ir-tibat zay Selmo (0.533.514 90 49) YEREL S-REL YAYINDIR. 15 GNDE BR YAYINLANIR.ISSN 1307 - 461X

Bu dergi srailde ksayd

Mavi Marmara katliamn-dan beri Trkiye medya-s srailin muhalif sesle-

rine kulak kesiliyor, baflta Haaretzolmak zere muhalif basndan ikti-bas yapyor. Zehir zemberek yo-rumlar; srail hkmeti ve ordusutopa tutuluyor, ahmaklktan girili-yor, canilikten klyor. Ve akla is-ter istemez flu soru geliyor: Aynfleyler Trkiye hkmeti ve ordusuiin yazlabilir mi?

Express srailde yaynlansayd,afla yukar Haaretzin syledikle-rini sylerdi. Ve ne hapse mahkmedilirdi, ne de para cezasna. Ma-larda polis taraftarlara copla giriflti-inde tribnlerden ykselen stan-

dart tezahrat bir ironi olarak duru-yor nmzde: Buras Trkiye, s-rail deil!

Mdavimlerinin gayet iyi bildi-i gibi, Express her bakmdan ba-msz bir yayn. Hibir sermayegrubu veya tryle, sivil toplum ku-rulufluyla, fon mekanizmasyla ba-lants olmad gibi, hibir partiyle,rgtle, siyasal oluflumla da iliflkisiyok. Yzde yz bamsz ve aynzamanda yzde yz angaje. Neyeangaje olduumuzu Ocak 1994te,ilk saymzda ilan etmifltik, 16 yldro sze balyz: Savaflsz ve sm-

rsz, efendisiz ve tahakkmszbir dnya idealine. Bu angajman,Expressin varolufl sebebi. yle ol-masa, niye byle bir yayn olsun ki?Varoluflumuzu ifade etmeyeceksekvarolmamz abes olmaz m?

Buras Trkiye olduu iindzenle barflk olmayan herkesedendii gibi, bize de varoluflunuifade etmeyeceksin deniyor. Bunaboyun eecek deiliz. Bedeli vartabii. En tazesi, Kandilde ve bl-gede hava durumu stbafllkl yaznedeniyle, rfan Aktana 15 ay ha-pis, yaziflleri mdr sorumluluu-

nu taflyan Merve Erola 16 bin lirapara cezas kesilmesi. Baflkagazetecilere kesilenin yannda r-nein Vedat Kurfluna 166, HacBoatekine 10 yl devede kulak,ama sancs da sanc.

AKP demokrasisi 2006da Te-rrle Mcadele Kanununda yaptdzeltme, ifade zgrln es-kisinden beter bir cendereye soktu.2006 ncesinde olsaydk, byle biryazya dava dahi almayacakt. Zi-ra, AKP ncesindeki dzenlemede,dava almas iin sz konusu pro-pagandann fliddet veya dier te-rr yntemlerine baflvurmay tefl-vik iermesi gerekiyordu. fiimdiise fliddet veya terre teflvik ier-mesi gerekmiyor, rgt yelerinin

haber niteliindeki beyanlarn nak-letmek bile ceza iin yeterli. Evet,2010 Trkiyesindeyiz ve terr r-

gtnn propagandasn yap-maktan hkm giymifl durumda-yz. Btn Trkiyenin Krt al-mn konufltuu gnlerde, Eyll2009da ifllemifliz o suu. O gnler-de Hasan Cemalin, PKKnn iki nu-maral ismi Murat Karaylanla Kan-dile giderek yapt sylefli Milli-yette tefrika ediliyor, hemen herkfleyazar o sylefliyi referans ala-rak yorum yapyor, ekranlarda he-men her tartflma programndaPKK masaya yatrlyor, rgtszclerinin aklamalarna atftabulunuluyordu. Anaakm medyann

hemen her mecrasnda PKK silahbrakyor havasnn estii o gn-lerde, arkadaflmz rfan Aktan du-rumun yle olmadn sylemiflti,Kandilde ve blgede hava duru-mu stbafllkl haber-analizde. Bu-nu da masa baflnda deil, blgeyegiderek, orada iki PKK militan dadahil olmak zere birok kifliyle g-rflerek, PKK szclerinin eflitlidemelerini inceleyerek ve ABD,ran, Irak ve Suriyenin Krt politi-kalarn irdeleyerek yapmflt. r-fann yazsna koyduumuz M-cadele olmazsa zm olmaz bafl-

l, PKKnn ald pozisyonu zet-liyordu. Zira, PKKda ar basaneilim, silahl mcadele braklrsadevletin zmden yan izeceiyolundayd. Ancak, bir de flerh var-d rfann yazsnda. Birlikte okuya-lm: rgt iinde AKPnin almprojesini farkl yorumlayanlar var.Kandille yaptmz grflmelerdenedindiimiz izlenim, alm mjde-sinin Trkiyede yaratt tartflmaortamnn rgtte pek de pozitif biryansmas olmad, PKKnin hluzun vadeli atflma planlar zerin-de durduu ynnde. Ayrca PKK

liderlerinden Cemil Bayk,TBMMnin ald gn arpcaklamasyla ortaya kt. Sresavafl ynnde geliflmekte ve savaflkanlmaz grnmektedir diyenBayk, PKK birliklerini ve Krtlerison ve byk savafla hazr olmayaard. Baykn bu aklamasnninisiyatifi ele geirmek iin yapl-mfl bir politik flantaj olup olmad-n nmzdeki aylarda greceiz.

Avukatmz Tora Pekinin mah-keme heyetine sorduu soruyumealen tekrarlayalm: rgt propa-gandasn yapan bir yazda, o rg-

tn liderlerinden birinin politikflantaj yapma ihtimalinin vurgu-land nerede grlmfl?

Aradan geen zaman haberimi-

zi dorulad. Krt alm, moda de-yiflle yalan oldu: DTP kapatld,1500 parti yneticisi ve yzlerce

ocuk tutukland. PKK ise silah b-rakmad, aksine, tek tarafl ilan etti-i ateflkesi bozdu. Ve sadece soniki ayda 38 asker ldrd. Perflem-benin geliflini arflambadan syle-menin terr rgt propagandasyapmakla ne alkas var? Her fleybir yana, Express niin PKK propa-gandas yapsn?

O yazya 15 ay hapis, 16 bin li-ra ceza kesilmesinin akla, manta,adalet kavramna, hatta ve hattaTMKya sar bir taraf var m? Budergi srailde ksayd, byle birhukuka maruz kalr myd?

4 Haziran sabah DGM (ismideiflti, cismi baki) nnde toplan-dmzda da, beraat edeceimizekaniydik. Ve tatili konufluyorduk.Daha nce ayrntlaryla anlatt-mz datm sorununu henz ze-mediimiz iin Expressi sonbaharakadar tatile karmaya karar ver-mifltik. Henz zemedik diyo-ruz, zira bayilerde olabilmenin biryolunu bulduk gibi. Ama, realizeetmek vakit istiyor. Vakit, bu du-rumda da nakit ve o nakdi kaldra-bilecek durumda deiliz. Mecburentatile kyoruz.

Laf aramzda, bu mecburiyet-ten flikyeti saylmayz. Tatil, yleya da byle, tatil. Bir teneffs okzlemifltik. Yeni abonelerimiz me-rak etmesin, abonelik sreleri ayuzayacak elbette. Bu arada, tatildebofl durmayacaz: nanmas zorama, temmuz aynda sitemiz (bir-dirbir.org.) yayna bafllyor. Bafllad-nda eriflebildiimiz mecralardaduyurusunu yapacaz. Afla yu-kar okullarn almasyla birlikte,Express de bayilerde olacak.

fiimdi, eyllde buluflmak zere,bayramz gndere ekip trkm-

z syleyelim; Ekfliszlkte, judgefudge mstearnn Expressin h-km giymesi zerine, mensubu ol-maktan kvan duyduum yce Trkyargsna gndermek istiyorum de-dii trky... fiiir Fazl Hsn, bes-te Tahsin ncirci: Deli Kuflun tt-. Ahmet Kaya yorumlamflt, Re-sitallerde ve son albm Kalsn Be-nim Davamda.

Sen sylersin, o susar mbelolmaz diyor Fazl Hsnnndeli kuflu. Ekfliszlk yazar tr-knn sonuna bir not dflmfl: Sizsyleyeceksiniz, biz susma-yacaz. Aynen klaynen.4 Haziranda ve sonra-snda Expresse destekveren herkese bin selm.

3

8/7/2019 Express 112

4/52

4

meyecei ortadayd. Gsterecei flidde-tin flekli ve dozu mehuld sadece. AKPyandafl kflelerde byle olacan kim-se ngremezdi nakarat dolaflyor.Sz konusu kimse, sokaktaki vatan-dafl, medya mensubu, kanaat nderi fi-lansa, ngremeyebilir elbette. Ama,Baflbakann, Dfliflleri Bakannn, Millstihbaratn ifli bu deil mi? stelik, s-railin gayet ak uyarlar, daha doru-

su tehditleri ortadayken.Dokuz l, onlarca yaralyla sonu-lanan baskndan sonra, Davutolununazndan hibir vatandaflmzn huku-kunu inetmeyiz diyen hkmet, Ma-vi Marmaradaki vatandafllarnn huku-kunu, en baflta da yaflam hakkn inet-memek iin kln kprdatmad. Ya n-grmedi ya da umursamad. kisi de bir-

birinden beter, ama ikinci flk daha g-l ihtimal. Sre hkmetin lehine iflli-yordu: Mavi Marmaradaki yandafllarenstrmanl kabullenmifllerdi; srailyle ya da byle mdahale edecek, herhalkrda, Gazze ablukas delinecek, s-

rail madara olacak ve parsay AKPtoplayacakt. stelik bu, kresel lekte

bir parsayd; bu sayede iktidarn ihyaedebilecekti.

Erturul Krknn kalemindenokuyalm: Erdoan Gazzeyeyardm edecekti, ama Gazze Er-

doann imdadna yetiflti. Baflbakan, bafl afla giden meflruiyetini, 2002deifle bafllarken olduu gibi bir kez dahadflardan ihya etmeyi deniyor. Geri

bafllangta dflars kresel sermaye baflkentleriydi. Ama dnya yuvarlak,flimdi dflars, eski nc Dnya...

Erdoan Arap sokanda, srail'denmazlumlarn hn alan Seyfullah [Al-lahn klc], Acem arflsnda fleytanAmerikaya pabucu ters giydiren sad-razam, Brasiliann business lemindeBadat Kads Abdurrahman Efendininahfadndan mdebbir tccar El Turcoolarak parlatyor yldzn. (Ekmek vezgrlk, Haziran 2010)

Albayrakn dedii gibi, yeni birdnya deilse de, yeni bir Ortadoukuruluyor. Kurucu, elbette ABD. Oba-mann Ankara ve Kahirede anlattyeni oyun plan Irak iflgaline tedricenson verilmesini, Filistinde iki devletlizm, ranla diyalog kapsnn ara-lanmasn ngryordu. Yeni plannAnkara ve Kahirede ilan edilmesi boflu-na deildi. Kahire gcendirilmeden M-srn rol Trkiyeye verilmiflti.

Obama ynetimi, ABD kamuoyunu bu plann Irak ayana ikna etmektezorlanmad. Ama, Filistin ve ran iinyle olmayaca belliydi. nce ayar gere-kiyordu. sraile yaknlklaryla nl JoeBidenn baflkan yardmcln, RahmEmmanuelin Beyaz Sarayn genelsekreterliini stlenmesi sebepsiz deil-di. ABD iin taflnmas iyice gleflen biryk haline gelen srailin iki devletlizmden yan izen politikasndancaydrlmas gerekiyordu. Bu da Bidenve Emmanuel gibi tescilli srail yandafl-lar ve stratejik mttefik Trkiye h-

AKP VE MAV MARMARA KATLAMI

Byk ngr ve feraset

O

lup bitenin adn 2 Haziran saba-

h, NTVnin Yaz flleri progra-mnda M. Ali Birand koydu: Bubir Erdoan-Davutolu operasyonudur.

Ayn gn iki de taksi oturumunatank olduk. lkinde, 30 yafllarnda, do-ma byme stanbullu, askerliini Ga-

bar dalarnda yapmfl bir flofr anlat-yor: Bu srail ifli, Fatihlilerin tezgh. fie-hit olmak iin gittiler zaten. Bunlarn pe-fline taklp savafla m gireceiz? Savaflocuk oyunca zannediyorlar. kinci-sinde 50 yafllarnda bir flofr Bu olayikiye ayrarak dflnmek lzm. Saldr-dan ncesi ayr, saldr ayr. Saldr b-yk gaddarlk. Ama srail bunu hep ya-

pyor. Adamlar gnlerce buraya sok-mayz, yaklafltrmayz dedi. Hepimizkulaklarmzla duyduk, baskndan he-men nce de uyaryorlar, yaklaflmayn,vururuz, sizi biz ynlendireceiz diyor-lar. Hkmet flimdi atp tutuyor, sraililk tehdit ettiinde, buraya sokmam de-diinde niye ses karmadlar? Bu syle-yeceimi ayplayacaksnz ama, bence

byle olmasn hkmet istedi. Srdlero insanlar sraillilerin nne, arkasn-dan kahramanlk nutuklar atyorlar. Se-imlere az kald, yoksulluk, iflsizlik diz

boyu, bir sr sorunu zer gibi yappyzlerine gzlerine bulafltrdlar. One

minuteten beri bir tezgh var ama, ay-rntlarn bilemiyoruz

30 Maysta, katliamdan bir gn n-ce, le sularnda slam aktivist Ha-kan Albayrak ekranlardayd. Mavi Mar-mara gemisinden konufluyordu. Yard-ma deil, gazaya gidiyor gibiydi. D-nfllerinde, Sabahn Gazadan dnflmanfleti atmas bofluna deil.

Albayrak, ayn gn Yeni fiafaktakikflesinde flyle diyordu: Dnyanndrt bir yanndan 600 Filistin dostu,HH nsan Yardm Vakfnn Mavi Mar-mara gemisiyle Akdenizde ilerliyoruz.Gazzeye doru tam yol ileri. Bugn in-

flallah Gazze aklarna varacaz ve neolacaksa olacak. srail hkmeti Kural-larmz ineyen filoya geit vermeye-ceiz. Gemileri Afldod limanna ekipherkesi memleketine geri gndereceizve yardmlar Gazzeye biz sokacazdiyor. Biz de byle bir fleye teflebbsedilmesi halinde direneceimizi syl-yoruz. srail pozisyonunu deifltirmezse

bugn (veya bir ihtimal yarn) Gazzeaklarnda ciddi bir kriz yaflanr. Gn,fleytann bacan krma gndr.

Ertesi gnk yazsnda Bu satrlar30 Mays 2010 Pazar gn saat 14:00 ci-varnda yazyorum sylediklerini Ta-raf yazar Hilal Kaplann yorumuylaokuyalm: Hakan Albayrak Mavi Mar-maradan yazd son yazsn flyle bi-tirmifl: srail donanmasnn Gazze

aklarna girmemizi beklemeyip- bizi

uluslararas sularda karfllamaya hazr-landna dair bir haber aldk. Hayrlsolsun. Duayla, niyazla, aflkla, flevkle, ile-ri! Yarn ve sonraki gnlerde baflmzanelerin geleceini bilmiyorum. Ama ye-ni bir dnyann flekillenmekte olduunuve Gazzeye zgrlk Filosunun bu s-rece nemli bir katk teflkil ettiini, Ce-nb- Hakkn bizi byk bir devrimdeenstrman olarak kullandn ilikleri-me kadar hissediyorum. Nasl byk

bir ngr ve feraset, deil mi?Mavi Marmaradaki aktivistlerin

ald haberi Erdoan-Davutolu ikilisi-nin almad dflnlebilir mi? Peki, s-

rail yneticilerine siz insan ldrmeyiiyi bilirsiniz diyen Baflbakan, srail do-nanmasnn Gazzeye zgrlk filo-sunu uluslararas sularda karfllamayahazrlanmasna nasl bir tedbir almfl?Anlafllan o da byk bir ngr ve fe-raset rnei vermifl. Yani: a) srail sivil-lerin cann yakmaz. En fazla, daha nceilan ettii gibi, yardm gemilerini Afldodlimanna eker. Kriz ve bizim rolmz

byr. Daha iyisi can sal. b) srail si-vilmivil dinlemez, bir arbede karr.Kriz ve bizim rolmz byr. Daha iyi-si can sal.

Her halkrda, yeni bir dnya fle-

killeniyor ve Cenab- Hakk bilemeyizama, Erdoan-Davutolu ikilisinin bubyk devrimde kimi kullar ens-trman olarak kulland hissediliyor.Erdoan, bu ferasetin, gnmzTrkesiyle uyankln sinyalini, kat-liama eyrek kala vermiflti. 29 Maystayapt aklamada flyle diyordu: sra-il insan bir tutum gsterirse bir skntolmaz.

Ya gstermezse ne olur? Nasl birsknt olur? Can kayb mesela? B-yk ngr bu ihtimali grmemifl ola-

bilir mi? srailin sicili bir yana, katliam-dan nce yapt uyar var. lki 18

Maysta: srailin Dfliflleri Bakanl, szkonusu gemilerde yurttafl olan btndevletlerin bykelilerini, elbette Tr-kiyeninkini de arp o gemilerin Gaz-zeye gitmesine izin verilmeyeceinisylyor, ayanz denk aln demeyegetiriyor. kinci uyar 23 Maysta: TelAvivde, cumhuriyet mitingleri misalisivil bir gsteri yaplyor, yardm filo-suna karfl ordu-millet elele mesaj ve-riliyor. ncs 27 Maysta: Bu defasrail ordusu aklama yapyor: Gemi-leri Gazzeye sokmayacaz. nce D-fliflleri, ardndan sivil toplum, sonrada ordudan gelen bu uyarlarn ertesin-de veriyor Erdoan o demeci: srail in-san bir tutum gsterirse bir sknt ol-maz...

srailin insan bir tutum gster-

Dokuz l, onlarca yaral... srail, iflledii insanlk sularna Mavi Marmarakatliamn da ekledi. Peki Erdoan-Davutolu ikilisi ne kadar masum?

8/7/2019 Express 112

5/52

kmetiyle yaplacakt. Alenen deil el-bette, el altndan.

Katliamn ertesinde Obama, srailiknamaya yanaflmad, derin zntduydumun tesine gemedi, Joe Bidenise srail baskn yapmakta hakldrdemeyi grev bildi. 26 Maysta, yani s-rail ordusunun gemileri vururuz teh-didinden bir gn nce, Rahm Emmanu-el sraildeydi, savunma bakan ve

muhtemel yeni baflbakan Ehud Ba-rakla baflbafla grflt. Baraka muhte-mel yeni baflbakan demek kehanet de-il. Obama ynetiminin aflr sac Ne-tanyahu hkmetinin defeterini dr-mek istedii de biliniyor, Barakn engl seenek olduu da. Netanyahuhkmetiyle kprleri atan, ama sra-ille yapt asker ve ekonomik anlafl-malar iptal etmeye yanaflmayanAKPnin mstakbel Barak hkmetiyleel skflmas hi de uzak ihtimal deil.Gazze ablukasn kaldran bir Baraklatabii.

Mavi Marmaradaki katliam gayet

serinkanl duyuran, HHnin Hamasayaknln vurgulayan 1 Haziran tarihliNew York Timesn baflyazs, nmz-deki gnlerde Beyaz Sarayn nasl biryol izleyeceini gsteriyor: srail veABDnin sormas gereken byk soru-lar var: Abluka ifle yaryor mu? Hamaszayflatyor mu? Yoksa sadece Gaz-zenin 1.4 milyon sakinini mi cezaland-ryor ve Hamasn srail flehirlerini bom-

balamay ve srailin varolma hakkntanmay reddetmeyi de ieren suisti-mallerini dikkatlerden karyor mu? Bunoktada, ablukann adaletsiz ve srailinuzun vadede gvenliinin aleyhine ol-

duu aktr.Bu baflyazdan befl gn sonra,

Haaretzin flu haberi Trkiye medya-

snda yankland: srail Sosyal Gven-lik Bakan Yitzak Herzog, Gazzeye uy-guladklar ablukay kaldrma zaman-nn geldiini syledi. Konunun dost l-kelerle mzakere edilmesini isteyenHerzog, bir taraftan Hamas iin duru-mu glefltirirken, dier taraftan Gazzehalknn yaflamn kolaylafltrmak, ablu-kay kaldrmak iin yaratc, doru -zmler bulmaya alflmalyz dedi.

ABD-Trkiye ve Trkiye-sraililiflkilerinin dmnn ranolduu biliniyor. Obama yneti-

mi ranla diyalog kapsn aralamak is-tiyor, ama Filistinde Hamasn, Lb-nanda Hizbullahn ran destekli hege-monyas srdke, sraili ve kendi ka-muoyunu buna ikna etmesi zor. Ancak,Gazze ablukas kalkarsa ve srailinmstakbel hkmeti iki devletli z-me ynelirse, Hamas ve Hizbullahn vehamileri rann ellerinin zayflayaca,dolaysyla srailin ve ABD kamuoyu-nun Beyaz Sarayn ranla diyaloa ge-

mesine itiraz etmeyecei yanlfl bir he-sap saylmaz. Uranyum takas anlafl-masna Hillary Clinton caz yapnca,Lula, dnya basnndaki yaygn ifadey-le diplomatik temayllere aykr ola-rak Obamann bu anlaflmay teflvikeden mektubunu aklaynca seimarefesinde olmasayd diplomatik tea-mllere uymay tercih edebilirdiABDnin tavflana ka, tazya tut poli-tikas iffla oldu.

Yeni Ortadou plannnda baflrol-lerden birini stlenen AKP hkmeti-nin ranla dostane, sraille hasmaneiliflkisi ABDnin bafln artyor olabilir

mi? Tam tersi geerli gibi. Trkiye, bl-genin iki atflmac aktrne karfl frenvazifesi gryor. ABD asndan ideal

5

durum, Trkiyenin rana daha az s-cak, sraile daha az souk olmas. AKPhkmetine, ly kard takdirdekonumunu koruyamayaca sinyaliWall Street Journal zerinden FethullahGlen vastasyla geldi. Baflbakan yar-dmcs Blent Arn, mesaj aldklar-n derhal beyan etti: Hoca efendi herzaman olduu gibi doruyu sylyor.Her flart altnda mspet davranmamz

lzm... Benim evremden de pek okinsan bunlara (sraile) hak ettikleri ce-zay vermemizi istiyor olabilir. Ben his-siyatmla, kalbimle de onlar destekliyo-rum. Ama dnyada reel gerekleri, reelpolitikay grmemiz lzm ki, bundansonraki yolumuza devam edebilelim.zetle, gsteri bitti, lenlere rahmet, ya-knlarna baflsal... fiimdi gelsin refe-randum. Bu rzgrla o da cepte saylr.Acaba?

Medyada da sokakta da havadnyor. Baflta naklettiimiztaksi oturumundaki grfl-

ler 2 Haziran itibaryla istisna saylabi-lirdi, ama aradan geen -befl gn iin-de, ekrandaki oturumlarda genel kanolarak belirmeye bafllad. Zira, Baflbaka-nn sevdii deyiflle, mzrak uvala s-myor. Yalnz yardm gemilerinin veHH aktivistlerinin deil, Filistinin deneo-Osmanlc bir g ve nfuz politi-kasnn enstrman olduu aflikr.Kudsle stanbulun kaderini bir tutanYavuz Selim zihniyetinden i politikadademokratik alm beklenebilir mi?Malm, demokrasi tramvay misali birenstrman. stikametlerine uyduu yer-de kullanrlar, uymad yerde seferden

kaldrrlar. Hele sz konusu Krt, Alevive ifli-emeki haklarysa.

Ycel Gktrk

8/7/2019 Express 112

6/52

srail ordusu neden byle kanl bir sal-

dr dzenledi? Hkmetin Gazzeyeynelik insan yardma karfl kma ge-rekeleri nedir?Eyal Weizman: Aslnda bu meselenin te-melinde, insan yardmn dflmanca birtehdit olarak alglanmas yatyor. Gaz-zeye yardm filosu yola kmadan nceDfliflleri Bakan Yardmcs Danny Aya-lon, Gazzede bir insanlk krizi yaflan-madn ne srerek, bunun bir yar-dm filosu deil, srailin meflruiyetinisarsmaya ynelik bir provokasyon oldu-unu aklad. Saldr sonrasnda ise fi-lonun Hamas terr rgtn destekle-yen bir nefret ve fliddet armadas oldu-

unu syledi. Bu, srail hkmetinin siviltoplum gnlllerine bakflnn tipik biryansmas. Ancak, esas strateji deiflikli-inin geen yl baflladn syleyebiliriz.Eyll 2009da Goldstone Komisyonununraporu yaynland. Bu komisyon, BM G-venlik Konseyine sunulmak zere Gaz-zedeki koflullar inceliyordu. Raporda,srailin Gazzede uluslararas insan hak-larn ve insan yardm dzenleyen ku-rallar ciddi anlamda ihlal ettii kaydedi-liyor. Ayn zamanda, srailin eylemlerinisavafl suu ve insanlk suu olarak nite-lendiriliyor.Bu rapora hkmetin tepkisi ne oldu?

Hkmet bu raporu kolayca gzard ede- bilir ya da srail-karflt olarak nitelendi-rip geersiz sayabilirdi. Ancak, bunun ye-rine Netanyahu hkmeti, rapora ve buvesileyle Goldstoneculuk olarak nite-ledii anlayfla karfl savafl amaya kararverdi. Goldstone etkisi olarak adland-rlan bu anlayfl, hkmete gre, srailinvarolma hakkn inkr ederek meflruiye-tini sarsmaya ynelik bir uluslararas gi-riflim. Kasm 2009da, srailin nde gelensavunma kurumlarndan Saban Fo-rumda yapt bir konuflmada, BaflbakanNetanyahu sraile ynelik stratejiktehdit bulunduunu aklad. Birincisi,

lkeyi haritadan silecek olan rann nk-leer saldrs. kincisi, ekonomiyi tahripedecek olan Hizbullah ve Hamas gibi s-lmc rgtlerin snr-tesi roket saldr-lar... Peki bu iki tehditle efldeer olarakgrlen nc stratejik tehdit hangisidersiniz? nsan yardm! stelik, Netan-yahuya gre, bu yle sradan bir tehditde deil, devletin bekasna ynelik birtehdit. Bu manta gre, insan yardmsalayanlar da terrist ve devlet dflma-ndr. Btn bu aklamalar dinleyen birasker, insan yardm grevlileriyle karfl-lafltnda ne yapar? Tabii ki, onlara dfl-manlara davrand gibi davranr, yanifliddete baflvurur.Yani, saldrnn iddia edildii gibi ge-mide silah bulunduu gerekesiyle ya-plmadn sylyorsunuz.

Bu saldrnn arka plannda iki fley yat-

yor: lki, insan yardm abalarnn ve in-san haklar eylemcilerinin stratejik tehditve devlet dflman ilan edilmeleri. kinci-siyse, devletin Gazzeye ynelik insanyardm bir siyaset arac olarak kullanmagiriflimi. Mavi Marmaraya ynelik sald-r, insan haklar rgtlerinin ve dieruluslararas aktivistlerin dokunulmaz-lklarnn bundan byle srail hkmeti

tarafndan tannmad anlamna geliyor.nsan yardm artk rann nkleer silah-lar ya da roket saldrsyla efldeer birstratejik tehdit. Elbette, yardmn gerekalan, gerekse yardmda bulunan asn-dan politik amalarla kullanlabilecei birgerek. Bu nedenle, gl devletlerin, gi-derek artan oranda, insan yardmn tan-mn ve yardm datmn kendi amalardorultusunda kullanmaya ve tekellerinealmaya alfltn gryoruz. srail, yar-dm kurulufllarnn kendisiyle iflbirliiyapmasn istiyor. Bunu yaptnz taktir-de ister istemez srailin denetim meka-nizmasnn bir paras durumuna geliyor-sunuz. Uluslararas Kzlha Komitesi gibiuluslararas kurulufllarn gnderdii yar-dmlar aslnda srailin bu topraklarda ya-flayan insanlara salamakla ykml ol-duu ihtiyalar. Yardm kurulufllar, iflgal-ci gcn salamas gereken temel ihtiya-lar karfllyor. Dolaysyla, srail bu duru-mu da kendi lehine kullanyor. Elbette,IHHnin kendine zg bir ideolojik, dinve siyas gndemi var. Ancak, srailin ge-milerde silah bulunduu endiflesiyle sal-drdn sanmyorum. Esas tehlikeli olaninsan yardm. Zira, bu insan yardmGazzedeki insanlara ulaflrsa, insan yar-dm zerindeki tekelleri sarslacak.nsan yardm zerindeki bu tekel nasl

iflliyor?srail, iflgal ve denetim politikasnda baztemel deiflikliklere gitti. Gemiflte iflgalaltndaki topraklara Yahudi yerleflimcileryerlefltiriyordu. Ancak, askerlerinin Ha-mas tarafndan rehin alnmas zerine, s-rail 2005ten itibaren Gazzeden ekildi. Otarihten bu yana, mekn kuflatma altnaalarak nfusu denetim altna almaya al-flyor. Duvarlarn infla edilmesiyle Gaz-

zenin evresindeki kuflatma giderek sert-leflti. Ancak, bu kuflatmann da bir snrvar. srail Yksek Adalet Mahkemesinin2008 bafllarnda ald bir karara gre,devlet Gazzede yaflayanlara asgar mik-tarda insan yardm salamakla ykm-l. Bu kararn altndaki mant eski Bafl- bakan Ehud Olmertin danflman DovWeisglass ok iyi zetliyor: Ama Filis-tinlileri alktan ldrmek deil, diyetesokmak. Peki bu asgar miktar nedir? n-san yardm, pek ok mal akfl zerindenhesaplanyor. rnein, sraildeki elek-trik flirketleri, hayatn normal akfln ke-sintiye uratacak, ancak salk gibi temel

baz hizmetlerin srmesini salayacak as-gar elektrik miktarn hesaplyor ve bl-geye ancak bu miktarda elektrik veriyor.Bu hesaplama her trl mal iin geerli.Ancak en korkuncu, kalori hesab.Haaretz gazetesinde yaynlanan bir res-m belgeye gre, Gazzeye girmesine izinverilen kalori miktar konusunda krm-z izgiler belirlenmifl. BMnin alk tan-m dikkate alnarak, insanlarn ihtiyacolan asgar kalori miktar, yafl ve cinsiyetgruplarna gre son derece ayrntl bi-imde hesaplanmfl. rnein, yetiflkin birerkek iin gnlk 2100 kalori ngrlr-ken, kadnlar iin bu miktarn 1700 kalori

olmas kararlafltrlmfl. Daha sonra bumiktar karbonhidrat, ya, tahl vb. gdatrlerine gre ayryorlar. Buna gre,kamyonlara yklenecek gdann tonajn belirliyorlar. Gazzeye girecek olan herkalorinin hesabn tutuyorlar. Bunu yapa-rak da Hamas hkmetini dflrebile-ceklerini sanyorlar.Abluka nasl iflliyor?srail, Bat fieria ve Gazzeyi duvarlarla e-virerek, burada yaflayan Filistinlileri birakhava hapishanesine kapatt. Bunakarfl, Filistin direnifli de yeraltna kay-yor. Gazzenin altnda ok sayda tnelvar. Bunlarn bir ksm da Msr toprakla-rna kyor. srail, bununla mcadele et-mek iin, yer altnda patlayan zel bom-balar kullanyor. Ayn zamanda, hava sa-hasn da denetim altnda tutmaya alfl-yor. Yeraltn, yerstn ve hava sahasnkapsayan bir denetim sistemi var. fiimdi bunu karasularna taflmaya alflyorlar.Daha nceki alflmalarmda gstermeyealfltm gibi, srail yasadfl istimlak gibiaralarla bir tr kent savafl yrtyordu.Bugnse atflmann ekseni insan yardmsavaflna kaymfl durumda. Bu savaflnamac ise, beden araclyla nfusun si-yasal adan denetim altna alnmas. Du-varn burada nemli bir ifllevi var: Mal veinsan akfln dzenliyor. nsanlarn biyo-lojik varlklarn denetim altnda tutan bumekanizma, Foucaultnun iflaret ettiitrden bir biyo-iktidar. srailin Aralk

6

Netanyahu stratejik tehdit aklad: Bir, rann nkleersaldrs. ki, Hizbullah ve Hamas gibi rgtlerin roketsaldrlar. ncs ne dersiniz? nsan yardm!Bu manta gre, insan yardm salayanlar da terrist.

SRALL AYDIN EYAL WEIZMANIN GZYLE NSAN YARDIM SAVAfiI

srailin Mavi Marmarada yapt katliamn mantn, her yl Edward Said ansnadzenlenen konferansn bu ylki konuflmacs srailli aydn Eyal Weizmana sorduk,tyler rpeten cevaplar aldk.

Asgari kalorili Filistin diyeti

Weizman, Londra ni-versitesi GoldsmithsKolejine bal Mima-ri Arafltrmalar Mer-kezinin yneticisi.Filistin merkezli Mi-marl Smrgecilik-ten Kurtarmak adlkolektifin yesi veBTselem ynetim ku-rulu yesi. Kitaplar:The Lesser Evil(Ktnn yisi, 2009),Hollow Land (Sahte

lke, 2007), A Civili-an Occupation (Sivilflgal, 2003).

Eyal Weizman

8/7/2019 Express 112

7/52

2008 ve Ocak 2009da Gazzeye y-nelik 22 gn sren saldrsnda 1400kifli lmflt. Bu korkun bir rakam,ancak abluka nedeniyle meydanagelen nlenebilir lmlerin yann-da ok kk. srail kuflatmas, pekok fleyin yansra tbb yardm daetkiliyor. flte bu tr sorunlar nede-niyle len insanlarn saysn bilmi-yoruz. srailde epey tartflma yara-

tan bir alflmaya gre, GazzedekiFilistinlilerin nfusu nmzdeki birka yl iinde 1.5 milyondan 2milyona kacak. Bu blgede 2 mil-yon insan barndrmak ve denetimaltnda tutmak neredeyse imknsz.srail, demografik bir sorun ola-rak nitelendirdii bu durumdan e-kindii iin, eflitli mekanizmalarlanfusu denetim altnda tutmaya a-lflyor. Bugn Gazzede ortalamamr giderek ksalrken, ocuklm oranlar da artyor.srail Uluslararas nsan Hukuka(UH) nasl meydan okuyor?

ncelikle flunu belirtmekte yararvar: UH snrl bir yasal dzenleme.Savaflta kime ve nasl saldrda bu-lunulabileceini snrlyor. Amacaclar ortadan kaldrmak deil,azaltmak. Asker hukuk uzmanlar,militan hedeflere ynelik zorunlu bir saldr ile len sivillerin saysarasnda szde doru bir oranbulmaya alflyorlar. Burada nem-li olan, neyin zorunlu ve doru ol-duu deil, hangi tarafn yorumunuhakl klacak derecede gl oldu-u. Bu anlamda, UH fliddeti meflru-lafltrmakla kalmyor, bizatihi flidde-

te dayanyor. srail, UHi kendi le-hine kullanma konusunda ok de-neyimli. Saldrlarn da buna gredzenliyor. srail ordusu szcleri-nin, meflru hedefler, arzu edil-meyen sonular gibi yasal kavram-larla konufltuunu gryoruz. UH,uluslararas kamuoyu tarafndanhoflgrlebilecek lnn snrlarn belirliyor. Ancak bu snrlar askeruygulamalarla esnetilebiliyor. sra-ilin yapt da bu snrlar esnetme-ye alflmak. Hukukun bu flekildebir savafl arac olarak kullanlmasnahukuk savafl (lawfare) ad verili-

yor. Bu durumda bir paradokslakarfl karflyayz: UH kavramnkullanrken, ierdii tehlikelerin defarknda olmak gerekiyor. Ayn za-manda UHin meflruiyetini ve oto-ritesini de sorgulamalyz. srailinfliddetine karfl baflvuracamz ye-gne yol bu olmamal. Bununla bir-likte, srailin son bir yl iinde tutu-munda ciddi bir deifliklie gittiinide grmezden gelemeyiz. srail,UHi tanmama, ihlal ya da esnet-me abasnn tesinde, onu ve savu-nucularn varlna ynelik tehditolarak alglyor ve sistematik birmcadeleye girifliyor.Bu durumda BM Gvenlik Konse-yi kararnn ve uluslaras tepkile-rin nasl bir sonu vermesini bek-

leyebiliriz?Sanyorum, Goldstone Komisyo-nunun ngrdne benzer birarafltrma komisyonu kurulacaktr.ABD ve Avrupa, Goldstone komis-yonu raporunun itibarn sarsmakiin ellerinden geleni yapt. fiimdi bu mcadelenin ikinci raundu oy-nanacak. BM, bir yandan uluslarara-s hukukun hkmlerini uygulama-

ya alflacak, bir yandan da uluslara-ras hassasiyetleri gz nnde tut-maya alflacak. Zira, arafltrma so-nular itibarn sarsaca iin, srail bunu kendine ynelik bir husumetolarak alglayacaktr. Burada da birparadoks yatyor: Komisyon, siyasynden ne kadar gl bir kararalrsa, o denli etkisiz olacaktr. Bunedenle, ihtiyatl bir tutum benim-seyecektir. ki taraf da Goldstonesrecinden ders kard. srail, belir-li lde komisyonla iflbirliine ya-naflacaktr. Elindeki video kantlar-n delil olarak sunacak, IHHli g-

nlllerin direniflini bir mazaret ola-rak sunacaktr. Ancak, bu pozisyo-nun kabul greceini sanmyorum.Varsayalm ki IHHliler srail asker-lerine saldrd. Peki, o askerlerin ogemide ifli ne? Uluslararas sulardaseyreden bir gemiye, ar silahlarlave gzyaflartc bombalarla karmayapmak uluslararas hukukun ihla-lidir. Bu nedenle, gemidekilerin du-rumu yasal adan meflru mdafaaolarak deerlendirilecektir.flgal Altndaki Topraklarda nsanHaklar Enformasyon MerkeziBTselemin ynetim kurulundas-

nz. Ne gibi glklerle karfllafl-yorsunuz?Bizler de ayn stratejik tehdidin birparas olarak deerlendiriliyoruz.Kiflilerin ve kurumlarn itibarn ze-delemek zere inanlmaz bir kam-panya yrtyorlar. Sivil toplumkurulufllar da bir kuflatma altndave bu flartlarda alflmakta ok zor-lanyorlar. Elbette bu, Filistinlilereynelik kuflatmayla karfllafltrla-maz. Bizler hl belirli llerdetoplanma ve yayn yapma gibi z-grlklere sahibiz. Ancak, aflr vemerkez san desteini alan hk-

met, sivil toplum kurulufllarna ac-maszca saldryor. Knessette flubataynda ezici ounlukla kabul edi-len bir yasaya gre, yabanc lkeler-den destek alan kurulufllarn vergimuafiyeti kaldrld. Hkmet, siviltoplum kurulufllarn i dflmanolarak gryor. Sivil toplum kuru-lufllarna ynelik bu saldr ile insanyardm gemilerine ynelik sald-r, insan haklarn devletin dfl-man olarak gren ayn zihniye-tin rn. Buna gre, uluslarara-s yardm kurulufllar da, dfldflman.srailin bu politikalarna karflne yaplabilir?Daha fazla gemi gelsin. Belki buyolla bu abluka krlabilir.

Sylefli:

AhmetGrata

7

8/7/2019 Express 112

8/52

kalmakla, roln stlenmekten kork-makla elefltiriyor. calann geri e-kilmesi, PKKnin saldrlarn artr-mas durumunda, rolnz ne olacak,ne yapacaksnz?atflmalarn sonlanmas ve barfln sa-lanmas iin siyas abalarmz yksel-teceiz. Biz hibir dnemde aresiz de-iliz ve yaklaflmmz atflmalara gre

belirlemeyiz. Hkmetin doru bir po-

litikayla sorunu zmesi iin demokra-tik basncmz artracaz. Olumlu biryaklaflm grrsek hkmete destekveririz. Byle bir durumda, biz de e-kildik demeyiz. BDPnin bir partiprogram var, programmzn gereiniyerine getiririz. PKK ise PKKdir; me-rak edenler kurulufl bildirgesini, neyaptn, ne yapmak istediini, hangiara ve yntemlerle mcadele ettiiniokusunlar. PKKnin szcleri vardr vekendi taleplerini kendileri dile getiri-yorlar. Dolaysyla, kimse bizdenPKKnin yerine geip savafl bitirmemi-zi talep ederek maniplasyon yapma-

sn. Savafl PKK bafllatt, BDP bitirsingibi bir deerlendirme BDPye karfl bi-linli bir hakszlktr. Devlet otuz yldrPKKyle savaflyor, BDPyle deil. AmaBDP ve geldii gelenek tam yirmi yldr

bu savafln bitmesi iin aba sarfediyor.Bu gelenek savafl bitirmede baflarlolamyorsa, bunun tek sebebi BDP de-ildir. Bugn BDPyi sulayan evrele-rin nemli bir kesimi savafl yllarnda,savafl rtkanl yapyordu. Bunlarne abuk unutuluyor. Biz en acl d-nemlerde bile dilimizden halklarn kar-defllii szn dflrmedik. Asla Krtrkl yapmadk. Asla Krt milliyeti-

lii yapmadk. Buna ramen, Trk mil-liyetilii ve rklyla tannan evre-ler bizi etnik milliyetilikle suluyor.Barfl koflullarnn oluflmas isteniyorsa,BDPye daha vicdanl yaklafllmaldr.Anayasa grflmelerinde, zellikle si-yas partilerin kapatlmasyla ilgilimaddenin onaylanmasn destekleme-diiniz iin ok elefltirildiniz; MHP-CHP cephesinde yer almakla sulan-dnz. Hatta 8. Madde deiflikliinidesteklememenize ahmaklk diyen-ler oldu. Bu deerlendirmeleri naslyorumluyorsunuz?Pozitif manada yaplan elefltiriler ky-

metlidir; onlardan sonu karmaya a-lflyoruz. Hakaretlere ise yant vermeyetenezzl etmiyorum. Onlar byk ihti-malle aldklar maafl kadar BDPye ha-karet ediyorlar. BDPnin politikasndar bir alana skfltrmakla elefltirenleryanlyor; BDP haftalk veya aylk n-grlerle politika yapmyor. Biz n-mzdeki on yl, elli yl dflnerek po-litika yapyoruz. Anayasa tartflmala-rnda hep flunu dflndk: Ortada birKrt sorunu var m, var. Bizi elefltirenliberaller de bunu kabul ediyor mu, edi-yor. Peki, yeni bir anayasa yaplmadan,Krt sorununun zm yolunu aabilirmiyiz, aamayz. Yeni bir anayasa ya-plmadan, Trkiyede salkl bir de-mokrasiyi iflletmek mmkn deildir.Peki, yeni anayasa talep edenler sesini

Devletin calann nemini idrakettiini neye dayanarak sylyor-sunuz?

Selahattin Demirtafl: Devlet 11 yldryzlerce milyon dolar harcayarak ca-lan bir adada tutuyor. Srf buna baka-rak bile devletin calan olaanst

bir kifli olarak tanmladn, bu nemiatfettiini syleyebilirsiniz. Ayrca,1999dan beri eflitli heyetler aracly-la devlet kendisiyle grflmeler yap-yor. calan bunu muhtelif zamanlardaaklad.calanla grflmek onun ne srd- koflullar kabul etmek anlamnagelmeyeceine gre, nasl bir faydasalar?Bir tartflma, mzakere sreci olarak elealnabilir; rgt ikna etmeye ynelik

bir sre olur bu. calan rgt zerin-de etkili bir insan; devlet rgt byledinleyebilir.

Habur srecine kadar byle bir diya-log olduu hissediliyorduEvet, kan sonular byle olduunudflndryor.calan getiimiz yl, yine bu tarihler-de Austosa (2009) kadar geliflme ol-mazsa ekileceim demiflti. Ama ylsonuna doru bir geliflme oldu ve Ha-

burdan bir grup PKK militan Trki-yeye girifl yapt. Sonra ne oldu da s-re hzla atflmaya doru evrildi?Gzlemlediim kadaryla, devlet oyala-maya alflyor. PKK de her seferinde,

bu oyalama ihtimalini gz nne alma-sna ramen, barfl arayfllarna girifli-yor. calann yakalanmasndan bu ya-na, iki ylda bir, bu tr gelgitler tekrarediyor. Fakat, calann bu seferki yak-laflm bence ncekilere benzemiyor. Budefa sanki calan kendisi zerindenyrtlmeye alfllan taktii kabul et-miyor. Devletten ciddi bir adm atmas-n bekliyor bence. Hkmet bu konudasamimi olursa, bence ok ksa sredesorun zlr ve atflmalar bir andadurur gibi geliyor bana.zellikle liberal kesim BDPyi pasif

Mays baflnda, olumlu bir geliflme gerek-leflmedii takdirde sreten ekilirim di-

yen calan, 1 Haziran itibariyle btn ini-siyatifin PKKde olduunu ilan etti. PKKde baflta Isparta olmak zere Trkiyenineflitli yerlerinde eylemlerini younlafltrd.rgt, nmzdeki dnemde saldrlarndaha da sklafltracan aklarken Trki-

yenin sraille yaflad gerilimin glgesin-de Mesut Barzani Ankaraya geldi. Trki-

yenin asker operasyonlarna destek ver-meyeceini muhtelif zamanlarda aklayanBarzaninin Ankaradaki temaslarnn so-nular nmzdeki dnemin nemli belir-

leyicisi olacaa benziyor. Dier yandan,ran ordusu PJAKa ynelik operasyonlar-n Irak snrlar iine kadar geniflletti, idamcezalarn uygulamay srdrd. Her ikitaraf ar kayplar vermeye devam ediyor.Habur almyla Trkiyeye gelen PKKmilitanlarndan fierif Gendaln 1 Hazi-randa rgt propagandas yapt gerek-esiyle tutuklanmas ise, Habur al-mnn geldii noktay aklamaya yetiyor.niversitelerde Krt rencilere yneliksaldrlarn artmas, TMKda ocuklar lehi-ne yaplmas planlanan dzenlemenin

MHP ve CHPnin desteine ramen son-bahara ertelenmesi, BDP yneticilerinin

ABDdeki diplomatik arayfltan elleri bofldnmesi ve operasyonlarn tm blgeye ya- ylmas, calann tm inisiyatifi rgtedevrettiini aklamas nmzdeki gn-lerde yaflanacak aclarn habercisi gibi g-rnyor. Trkiye kara bir yaza hzla yolalyor. Mays aynda ABDde eflitli grfl-meler yapan BDP lideri Selahattin Demir-tafl, bu srete nasl bir politika izleyecekle-rini, anayasadaki dzenlemeye neden des-tek vermediklerini anlatyor...

Tayyip Erdoan oyuncusundan futbolcusuna alm herkese anlatyor ama, dahaalan bir fley yok. stelik, anayasa tartflmalar ve trmanan atflmalarla, gerilim vekapanm artyor. Ve her geliflmede gzler Barfl ve Demokrasi Partisine evriliyor.BDP eflbaflkan Selahattin Demirtafl partinin tavrn ve gndemi Expresse yorumlad..

SELAHATTN DEMRTAfiLA KRT SORUNU VE ANAYASA TARTIfiMALARI ZERNE

Kimsenin koltuk denei deiliz

Savafl PKK bafllatt, BDP bitirsin gibi bir deerlendirme,

BDPye karfl bilinli bir hakszlktr. Devlet otuz yldr PKKyle

savaflyor, BDPyle deil. Bugn BDPyi sulayan evrelerin

nemli bir kesimi, savafl yllarnda savafl rtkanl yapyordu.

8

Selahattin Demirtafl

8/7/2019 Express 112

9/52

karmasn m? AKPnin sunduu paketeraz m olsun? Hi itiraz etmesin mi? Tr-kiyede sanki sadece AKP ve ona karflduran CHP ve MHP varmfl gibi dfln-lyor. Krtlerin kendi siyaseti yokmufl veolamazmfl gibi dflnlyor. Biz 12 Eyllanayasasnn mrnn uzadn dfl-nyoruz. Referandumla bu paket onayla-nrsa, greceiz, yeni anayasa nmzde-ki on yl boyunca gndemden karlacak.

AKP bu deifliklikle toplumdaki yeni ana-yasa taleplerini trplemifl olacak, yenianayasa talep edenlerin gc azaltlacak.Mevcut anayasann bedelini demifl olandemokratlarn, liberallerin bunu grme-mesini hayretle karfllyoruz. Tamam,AKPyi desteklesinler, buna itirazmzyok. Anayasa deiflikliini de desteklesin-ler. Ama msaade edin de bu deifliklik-ler yetmez, yeni anayasa yapalm diye-lim kardeflim. Bunu diyen ve AKPnindzenlemesini oylamayan BDPye de ha-karet etmeyin ya! Bu kadar da vicdansz-lk olmaz ki. Elefltiriler son derece hakszve vicdansz. AKPyi Trkiyenin devrim

ve demokrasi ncs olarak grmeyi a-resizlik olarak deerlendiriyoruz.Trkiyede hkmetlerin, zellikle Krtmeselesi gibi konularda, devlet politika-larnn geici uygulayclar olduu g-rflnde olanlar BDPyi devletten ziyadeAKPye yklenmekle elefltiriyornk bu srete AKP devletleflmifltir.Hibir dnemde hkmetler bu kadardevletleflmemifltir. Ulusal ve uluslararaskonjonktr AKPyi bu noktaya tafld. Ar-tk ikili yapya izin verilmiyor, hkmet-lerin iktidar olmas isteniyor. kili yapOrtadou politikalar asndan uluslara-ras glerin de hesabna gelmiyor. AKP

uluslararas glerin bu politikalarnakarfl kacak yapda deil. Nitekim, Erdo-an Byk Ortadou Projesinin eflbaflka-n olduunu aklamflt. Dolaysyla, de-rin devlet denen yapnn tasfiyesi, iktida-rn hkmete teslim edilmesi gerekiyor-du. Uluslararas glerin desteiyle buyapld. AKP de kadrolaflmaya, partizan-ca rgtlenmeye ifltahla hazrd; Milli Ei-timden bafllayp memur atamalarna, h-kim-savc atamalarndan rektr atamala-rna ve medya alanna kadar, her yeri elegeirdiler.Sizce AKP ve szn ettiiniz uluslara-ras glerin Krt politikas birbirine

paralel mi?AKPnin de uluslararas glerin de Krtsorunu konusunda bir zm politikalarolduunu dflnmyorum. Bilinli bir -zmszlk politikas srdrlyor. Krt-lerin ne istedii biliniyor; bunun verilme-mesi iin ne gerekiyorsa yaplyor. AKPde bununla uyumlu hareket ediyor.Habur srecinde, ABDnin artk bl-gede karflklk istemedii, dolaysylaTrkiyedeki Krt sorununu zmeyealflt syleniyordu. Bu deerlendir-me yanlflland m?ABDnin Iraktaki Krdistan Federe Bl-gesinde istikrar arad ortada. Fakat bu,ABDnin btn Ortadouda istikrar iste-dii anlamna gelmez. Irakta, Krdis-tanda istikrar istiyor ve bunun iin dePKKnin etkisiz klnmas gerekiyor.

PKKnin etkisiz klnmas iin Krt halk-nn desteinin azalmas gerekiyor. Bununiin de birtakm demokratik admlar atl-mas lzm deniyordu. Byle bir dzmantkla yola kld. Fakat, Krt halknnsiyasal, ekonomik ve sosyal talepleri kar-fllanmad mddete, PKK denen olgu-nun bir sonu olarak orada kald ve ohalkn rgt desteklemeye devam ede-cei grld. Bunun bir zmszlk po-

litikas olduu bafltan kendini hissettiri-yordu; ama buna ramen, bu tartflma s-recinde Trkiye toplumuna sorunu btnplaklyla anlatabiliriz diye baflndan

beri srece destek verdik. Ama Habur s-reciyle beraber, hkmetin zmszlkpolitikalar iflas etti; PKKnin er-beflerkiflilik gruplar halinde dalardan inmeye-cei, inemeyecei, bunun byle mmknolmad anlaflld. Sonu itibariyle AKP

bu iflin altnda kald.Mays baflnda Ahmet Trk ve EmineAynayla birlikte ABDye giderek eflitligrflmelerde bulundunuz. ABDli yet-kililerle yaptnz grflmeler nasl so-

nuland?ABDnin bu konudaki resm politikalar-nn ve tezlerinin ksa vadede deifleceinizannetmiyorum. Bu politikalar ereve-sinde AKP hkmetini destekliyor vedesteklemeye devam edeceini dfln-yorum.ABD ve Trkiye PKKye karfl ortak ha-reket ederken ran da PJAKa ynelikoperasyonlarn arttrarak, tutukladPJAK yelerini idam ederek bu ikilininpolitikalaryla ayn hatta yryor; bu il-gin deil mi?Hepsinin ortak paydas, kendilerine gre

bir Krt sorununun olmas ve Krt soru-

nunu demokratik olmayan yollarla hal-letmeye alflmalar. Uzlafltklar nokta

bu. Demokratik erevede zm aransa,sorun ok rahat zlr. Ama sorun -zld an, Ortadoudaki dengeler de-iflecek; Trkiyenin rol azalacak,rann Irak ve Krdistan blgesine m-dahale flans azalacak, Suriyenin etkisinemsizleflecek. Dolaysyla, herkes Krtkartn elinde tutmak iin sorunun srd-rlebilir halde kalmasn istiyor. Bu ko-nuda ran, Suriye ve Trkiye ok iyi anla-flyor zaten.ranl Krtler ve PJAK ne istiyor?Krtlerin kltrel faaliyetlerini yrtme-

lerine, rgtlenmelerine, demokratik biryaflam srdrmelerine imkn vermiyorran rejimi. fieriatn ar hkmleri uygu-lanyor ve dfl dnyayla iliflki kurulam-yor. ran snrlar iindeki btn halklarayoun bir bask ve tecrit uygulanyor.Krtler, rann baskc politikasna sonvermesini istiyor.Bir yl kadar nce grfltmz ranlbir imam, son genel seimlerle birlikteran rejiminin Krtlere ynelik politika-sn yumuflattn, Krt imamlara kadroatn, niversitede Krtlerin retimyesi olmasna olanak saladn anlat-mfltrann Trkiyeden ne fark var? Trkiyede bir yandan TRT-6i ayor, bir yandan1500 Krt siyasetisini hapse atyor. Tr-kiyede basknn ran kadar kat uygulan-

8/7/2019 Express 112

10/52

8/7/2019 Express 112

11/52

mamas, yllardr srdrlen sol vedevrimci, demokratik mcadele saye-sindedir. Avrupa Birlii sreci de ekle-nince, Trkiye kendi apnda bask uy-guluyor. ran idam ediyor, Trkiyehapse atyor, infaz ediyor, Azadiya We-latn yayn ynetmenine 166 yl cezaveriyor. Suriye de ok farkl deil.Trkiyede youn hak ihlalleri devamediyor. HD Adana flube baflkan Et-

hem Akaln alm srecinde s-vireye iltica etti rnein; pek ok ga-zeteci ve insan haklar savunucusuyarglanyor. Sizce, buna ramen nasloluyor da AKP demokrat bir parti il-lzyonu yaratabiliyor?AKP 2002de arkasna ok byk birrzgr alarak ifle bafllad. 2002de dn-ya apnda pozitif bir ekonomik gidiflatvard. MHP-DSP-ANAP koalisyonu-nun ald ekonomik tedbirlerin sonu-lar da AKP dneminde meyveleriniverdi. Yine l koalisyon dnemindeAB konusunda nemli mesafeler alnd;

bunun sonular da AKP dneminde

ortaya kt. dam cezasn o koalisyonkaldrd rnein. AKP bedel demedenve aba sarfetmeden byle bir mirasakondu. Trkiyede seksen yldr srensol, devrimci mcadelenin yaratt bi-rikim vard, ama solda bir dalma szkonusuydu. AKP bundan da faydalan-d ve halk dilini, sol jargonu kulland.Krtlere scak mesajlar verdi, Krt so-rununu zme konusunda irade ortayakoydu. Bu dnemde PKK de snr dfl-na ekilmiflti. Fakat, AKP bu gl rz-gr yeni ve demokratik bir anayasa ilekalclafltrmak yerine, kendisini g-lendirmek, kadrolaflmak iin kulland.

Bugn geldiimiz noktada AKP eflittirdevlet. niversitelerin yzde 80indeAKPnin atad rektrler var, YKAKPnindir; Anayasa Mahkemesi veyksek yargnn AKPnin kontrolnegemesine az kald. Bu yaplarn eski-den iyi olduunu sylemiyorum, amaflu anda AKPnin elindeler. Bakanlk

brokratlarnn ok byk bir ksm ar-tk AKPnin kontrolnde. Sendika vekonfederasyonlar hakeza. Ordu vemedya da artk AKPnin denetiminde.Dolaysyla, byle bir gce sahip olaniktidar, istedii illzyonu yaratabilir.Bu gce karfl koyabilmek kolay deil.

BDP ve Krtlerin flu ana kadar ayaktakalmas da bir mucizedir.AKP bu gcne ramen, neden Krtsorununu demokratik bir zme ka-vuflturmakta aba sarfetmiyor?Felsef ve ideolojik altyaps buna uy-gun deil; AKPnin demokrasi anlayflKrt sorununu kapsayacak ve anlaya-cak genifllikte deil. Krt sorunu ancaksol veya sosyal demokrat bir anlayfllakalc zme kavuflturulabilir. Trk-s-lm ideolojisinden gelenler, Krt soru-nunu anlamakta da, zmekte de felse-f birikim asndan yetersiz kalrlar.CHPdeki deiflim bu konuda bir tesiryaratabilir mi?Kldarolu baflarl olursa, Baykalc,ttihat ve alfllagelmifl Kemalist zihni-yeti mahkm edip sol veya sosyal de-

mokrat bir anlayfl CHPde glendire-cek bir politika izlerse, Krt sorununun

zm iin umut var demektir. Yoksa, biz CHPden zaten umudu kesmifltik;BDP kendi yolunda mcadelesini sr-drmeye, bu mcadelenin motor gcolmaya devam eder. Ama CHPde d-nflm olursa, bu ifl daha kolay olur.CHPnin blgede artk tabelas bilekalmad. Olas bir durumda, CHPylekoalisyona gider misiniz?Bunu konuflmak iin ok erken. Zamangelince konuflulur. Ama deiflim vednflm yaflamfl, sosyal demokrat birCHPyle niye olmasn?ABD seyahati izlenimleriniz, ca-lann aklamalar ve blge lkeleri-

nin genel politikas erevesinde Krtsorunu asndan nmzdeki dne-mi nasl gryorsunuz?Krt halk 2010da bu iflin zlmesiniistiyor ve bu isteinde ok kararl.2011e ancak zm admlarnn aflama-lar sarkabilir; zmszlk politikas2010da iflas etmifl olacak. Bu iddiay ilkdefa Expresste sylyorum: 2010u bi-tirdiimizde Krt sorunu baflka bir afla-maya girmifl olacak. Krt halkndaki bukararllk, otuz yllk mcadele tarihin-de ilk defa grlyor. Artk hibir fleyeskisi gibi devam etmeyecek.Ayn kararll, zmszl sr-drmek isteyen gler de gstermeye-cek mi?Meflru ve hakl olanlar kazanacak. Krthalk hakldr ve talepleri meflrudur.

AKPnin demokrasi anlayfl Krt sorununu kapsayacakve anlayacak genifllikte deil. Trk-slm ideolojisindengelenler, Krt sorununu anlamakta da, zmekte de felsefbirikim asndan yetersiz kalrlar.

Azadiya Welatta Barzani ynetimiyleTrkiyenin PKKye karfl ittifak kur-duu iddia ediliyordu. Siz byle birbilgiye sahip misiniz?Barzani ve hkmeti daha ok kendi ge-leceklerini dflnyorlar. Fakat asla1990lardaki gibi bir karfl durufl sergile-meyecekler. Bunu baflkan Barzani sonABD seyahati srasnda aka dile getir-di: PKKye karfl silahl bir operasyo-

nun iinde olmayacaz, ancak siyas birzm sreci bafllarsa katk sunarzdedi. Barzaninin kendi kurtuluflununda Krt halknn Ortadoudaki btn-lkl kurtuluflundan bamsz olmad-n bildiini dflnyorum. Ama ulus-lararas gler ve Trkiye, Barzani y-netimini kendi politik hatlarna ekmekiin abalarn srdrecektir.Geenlerde bir BDP milletvekiliylesohbet ederken, partisinin anayasa ko-nusundaki tavrna katlmadn,BDPye ynelik elefltirileri hakl bul-duunu syledi. BDP iinde bu konu-da ciddi bir grfl ayrl var m?

Bizim gibi kapsn btn demokratikglere amfl bir partide herkesin aynfleyi dflnp sylemesi beklenemez.Ama partinin bir politikas var ve o po-litika uzun tartflmalar sonucunda belir-leniyor. Dolaysyla, her partilinin tar-tflmalar sonucu ortaya kan bu partipolitikasn takip etme sorumluluuvardr; bu hem ahlak hem de siyas birvazifedir. Bir partide olup, tartflma s-recine katld halde parti kararna ay-kr hareket etmek, her fleyden nce si-yas ahlakla badaflmaz. Partimizde ol-mayp da bize gnl bayla bal ke-simlerin bize ynelttikleri elefltirileri

ok deerli ve anlaml buluyoruz. Bun-lara mmkn mertebe yant olmaya a-lflyoruz. Hep sylyoruz, BDPnin birsiyas parti olduunu ve arlkl olarakTrk ve Krt emekilerinin haklarn,Krt halknn zgr geleceini savunan bir politik hatta srarl olduumuzuunutmayn. Anayasa tartflmalarn d-flnrken Lozan, 1921 ve 24 anayasa-sn hatrlayn diyoruz. Krtler o zamankararl bir siyas durufl sergileseydi,seksen yllk bu sorun flu an yaflanmyorolacakt. Bu dnemde kararl bir iraddurufl sergiliyoruz. Diyoruz ki, ya busorunu zersiniz veya siz zlrs-

nz. Hkmete oyunlarnza, entrika-larnza dhil olmak zorunda deilizdiyoruz. Hepinizden ayr ve hepinizekarfl bir gcz. Biz kimsenin koltukdenei deiliz, ne AKPye ne CHP veMHPye yaranmak zorundayz. Ya bi-zim taleplerimiz kabul edilir veya att-nz her adm, sizin admnz olur. yiveya kt, o admda biz yer almayaca-z. BDP kararlln srarl bir flekildesrdrd mddete kazanr ancak.Bugn AKPye, yarn CHPye yaranma-ya alflarak Krt sorunu zlemez.Gemiflte bu hatalar ok yapld. Bizielefltiren aydnlar ve dflnrler bu-nu bir kez daha dflnsnler ltfen.Bilinli saldrlar, hakaretleri veyaparal tetikileri ise dikkate almayadeer bulmayz zaten.

11

Sylefli:

rfan

Aktan

8/7/2019 Express 112

12/52

yen, yedincisi de iletiflim danflman.Aslnda akademisyenlerin de parti

ynetici olmalar doru deil. (Partiyesi olmalarnda bence bir sakncayok). Akademisyen bamszl, siyasangajmanla eliflir. Ders verirken mese-la, zellikle de sosyal bilimler dalnda,renciler hocalarnn siyas kimlii ileakademik kimliini birbirinden kolaycanasl ayrt edebilecek? Hoca, ders verir-

ken, arafltrma yaparken ya da ynlen-dirirken, master ya da doktora jrisindegrfl belirtirken, siyasal kimliindenarnp akademik kimliiyle nasl konu-flabilecek? Mmkn m?

Oturup tek tek her akademisyenhakknda grfl belirtecek deilim ama,vakti zamannda (halen yapyor mu?)Genelkurmay baflkanna da iletiflim da-nflmanl yapmfl Yldzn flimdi deCHP Parti Meclisinde boy gstermesil bir kar eliflkisine iflaret ediyor:Yldz, CHP PM yesi iken, Genelkur-mayn letiflim Danflman olarak msz alp konuflacak? Yoksa iletiflim aka-

demisyeni olarak m? Baz kiflilerin illede her yerde olmalar flart mdr?

Gelelim meslektaflmza: Kara-cay tanmam. Ama Foxta siyas prog-ramlarda yapmc olarak alflyorsa so-run var. Aysever, SKY Trkde oldukaetkin bir role sahip, ayrca baflka mecra-larda da yaz yazyor, alflkan bir arka-daflmz. Ama artk onun yneticiliinistlendii programlarda mesela kolaykolay AKPlileri gremeyiz. Keza, CHPile ayn fikirde olmayan flahslar da Ay-severin davetlerine icabet etmeyebilir.zleyiciler ise Ayseveri dinlerken, sor-duu sorular irdelerken, grfllerini

tahlil ederken bu sunucu CHPnin g-rfllerini mi savunuyor, yoksa kendiadna m konufluyor? diye soracak veyantn da kolay kolay bulamayacaktr.

CHP PM listesini oluflturan flahsi-yetler Mehmet Fara ismini saptarkenok derin bir arayfl srecine mi girmifl-ler? CHP, Faran Krt konusundakiengin bilgi, deneyim ve perspektiflerini

benimseyecekse, Hakkrideki 47 se-menini de ok kolay bir flekilde kaybe-decektir. Medyada zellikle o hararetlitartflmalardaki pek de tutarl olmayan,ayrca hi de nazik olmayan tutumlary-la tannan bu meslektaflmzn otoparkgrevlileriyle girifltii silahl vukuat daParti Meclisine ye olmak iin arananflartlardan biri miydi acaba?

Fransz Le Monde gazetesi, sorunudaha 90larda zmfl ve tarzmz/il-kelerimiz kitapna kaydetmiflti: Be-lediye Meclis yelii dahil en kk birsiyas birimde bile aday olan Le Mondealflan, kampanya bafllang tarihindegazeteden geici olarak istifa eder. Sei-mi kaybetmiflse, arzu ederse eski grevi-ne dnebilir. Seimi kazanmflsa, geiciistifa kesin istifa halini alr. Sonu: Yagazetecilik ya da siyas parti yneticilii!

Ragp Duran

Not: Bu yaz, CHP kurultaynn hemen

ertesinde yazlmflt, konu anaakm medyada da

gndem oldu, Sheyl Batum ve Hurflit Gnefl

kflelerine veda etti.

Siyasetle medya arasndaki iliflkilereskiden beri tartfllr. nk buiki alan, Trkiyede de, dnyada

da gereinden fazla i ie gemifltir.Gemiflte de, bugn de, memlekette de,yurtdflnda da, siyasetiler medyadagrnmeyi pek sever; medya mensupla-r da meslek kariyerleri boyunca, amadaha ok da sonlara doru, kalc bir ik-tidar arayfl iinde, siyas koltuklaraoturmay dener.

niversitedeki birtakm flahsiyetler,akademik dnyann popler olmak iinyeterli bir mecra olmadn dflnerek,danflman, kfleyazar, uzman kimlikle-

riyle medyada kendilerine yer edinmeyebakyor. Medyadaki baz arkadafllar ise,bu mecrann kiri nedeniyle giderek ken-dilerini akademik alana atmaya alflyor.

Gazetecilik iin zamannda terket-meyi becerirsen iyi bir tramplendirderler. Gerekten de, basna tannan n-celik ve imtiyazlar sayesinde gazeteci,ksa sre iinde, haber toplamak, syle-fli yapmak, bilgi teyid ettirmek gibi e-flitli gerekelerle, herkesin kolaylklayaklaflamad iktidar, mlk ve popla-rite sahibi kifli ve kesimlere kolaylklaulaflabilir. Gazeteci, meslein temel ilke-lerinden biri olan temas ve mesafe

yaklaflmna sayg gstermezse, bu flan-flhret, mlk ve iktidar sahibi kifli ve ke-simlerin dnyasna yerleflir, onlarla ya-tar kalkarsa, kendini de artk bu mlk veiktidar dnyasnn flhretli bir mensubuolarak grmeye bafllar, ki mevcut du-rum byledir. st dzey gazeteciler vekfleyazarlarnn neredeyse hepsi artkdikenli teller ve gvenlik kameralarylaevrili sitelerde oturuyor, zel aralarnflofrleri kullanyor, villa-plaza-layla -geninde yaflamlarn srdryorlar.

Bunlarn bir kesimi hl tramplendezplayarak kendilerini gazeteci olaraktantyor ama, gazetecilikten ok, danfl-manlk ya da baflka ifllerle uraflyorlar.Bu ifllerin baflnda da siyaset geliyor. Si-yas dnyada gazetecilik yapmak, yanisiyasal konularda haber-yorum yazmak

bir fley, siyaset dnyasnda liderin ya-nbaflnda gnll-profesyonel, gizli yada ak danflmanlk yapmak baflka birfley. Bunlarn ekonomiyle ilgilenen kesi-mi, zaten uzun yllardr ifl dnyas, yanisevgili kapitalist patronlar sayfalarhaline gelen ekonomi sayfalarnda d-zeni savunmaya alflyor. E-mail adresiolarak aka Ynetim Kurulu yesi ol-duu bankann adn veren bile var.

Gazetecilikle siyaset, kar eliflkisibarndran iki alandr. Dolaysyla bu ikiurafl, ayn zamanda ayn kifli tarafn-dan yaplamaz, yaplmamal. Rahmetlismail Cem, aslnda gazeteci kkenli bir

siyaseti. Yakn gemiflte bir aralar D-fliflleri Bakan olmufltu. Ama baktk ki,kflesini yazmaya devam ediyor. Olurmu? Olmaz! Bir Dfliflleri Bakannn elin-deki istihbarat, emrindeki olanaklar, sa-dece gazetecilik yapan bir meslektafln-kiyle kyaslanabilir mi? Daha da nem-lisi, gazetecilik alan deerlendirme,elefltiri, yani esas olarak muhalefet ala-ndr, Dfliflleri Bakanl ise diplomasi-nin iktidar kalesi.

Daha da eskiden gazete sahibi ya dakfle yazar mebuslar vard, hem De-mokrat Partide hem de Halk Partisinde.

Yurtdflndaki rnekleri belki de ayr

ayr ele almakta yarar var: Demokrasisihi geliflmemifl lkelerde, yani diktatr-lklerde, devlet baflkan genel yayn y-netmeni, baflbakan yaz iflleri mdr,

enformasyon bakan da haber mdrolan gazete, radyo ve televizyonlar var.Bizde ifller daha bir inceldi, yandaflmedya denilen dnyada yandafl

ifladamlar baflbakann yaknlar aracl-yla afla befl yukar ayn modeliuygulamaya alflyor. Recep Tayyipmodeli mi daha eski, yoksa Sarkozy mi,

belli deil ama, Fransz medyas da yan-dafllafltrlyor son zamanlarda.

Berlusconi modeli artk eskidi. NeMaxwell ne de Murdoch dorudan bafl-

bakanl hedeflemiflti, Berlusconi izgidflna kt. Aslnda ok da baflarl ol-duu sylenemez. nk talyada ok

byk bir ounluk, medya ile siyasetarasndaki ensest iliflkiyi grd ve yafla-d, dolaysyla daha da bilinlendi.

fiimdi bizim gazeteler, CHP yeniParti Meclisinde yedi gazeteci var de-yip liste bile yaynladlar: Prof.Dr. S-heyl Batum, Cumhuriyet gazetesi yaza-r, Baheflehir niversitesi retim ye-si. Prof.Dr. Hurflit Gnefl, Milliyet gaze-tesi ekonomi yazar, Baheflehir niver-sitesi retim yesi. Do.Dr. Nuran Yl-dz, Ankara niversitesi letiflim Fakl-tesinde akademisyen. Mehmet Fara,Cumhuriyet gazetesi yazar. Enver Ay-sever, SKY Trkte Aykr Sorular prog-ramn hazrlyor. Melda Onur, eski ga-zeteci, iletiflim danflman. Korkmaz Ka-raca, Fox programcs.

Listedeki yedi kifliden halen profes-yonel ve aktif olarak gazetecilik yapansadece kifli var: Fara, Aysever, Kara-ca. Geri kalanlarn , sfat veya unvan-larndan da anlafllaca zere akademis-

Yeni grnml CHPnin yeni Parti Meclisinde, kfleyazar

akademisyenlerin yansra, profesyonel aktif gazeteci bulunuyor.

Bu meslektafllar artk gazetecilii brakyor mu? Yoksa bir yandan

yaz yazp bir yandan da parti yneticilii mi yapacaklar?

Gazeteci misin, siyaseti mi?PARTL GAZETEC - GAZETEL PARTC MAV

DAKTLO

Nuran Yldz, CHP PM yesi iken, Genelkurmayn letiflimDanflman olarak m sz alp konuflacak? Yoksa iletiflimakademisyeni olarak m? Baz kiflilerin ille de her yerdeolmalar flart mdr?

12

8/7/2019 Express 112

13/52

13

Ne zamandr Bilgi niversitesindealflyorsunuz?Blent Karaeper (Ahflap atlyesi alfla-n): 2003 austosunda ifle baflladm. fl-ten beraber atldmz Kadir abi (Kara-bulak) sayesinde girmifltim bu ifle, dahance de beraber alflyorduk. flverendemelerde sorun yaflaynca biz dehakkmz isteyip beraber atlmfltk.fiimdi de sendikal olduumuz iin Bil-

giden yine beraber atldk.Gereke buysa, baflka sendikallarvarken neden ilk sizi setiler?Biz 4 Mays 2010da atldk, alfltmzbirimin yeterince kr etmediini gerek-e gsterdiler. Ama ahflap atlyesi dzmantkla kr etme amacyla kurulma-mflt. Kamps ierisindeki ahflap mal-zemelerin retimi, tamiri ve bakmnsalamak iin kurulan bir atlyedenbunu bekleyemezsiniz zaten. Ama oku-lun yeni ynetimi, birimlerin ne kadarkrl alfltn bizzat kontrol etti. Bu

hizmet biriminin ne kadar krl olduu,2008 ve 2009da kendi hazrladklar ra-porlarda gzkyor. Kendi gerekeleri-ni kendileri yalanlyorlar. Direnifle bafl-ladktan sonra bize ahlksz bir teklifyaptlar, bir firma kurun, bir senesi op-siyonlu iki senelik anlaflma yapalmdediler. Bizim daha bafltan reddettii-miz tafleron sistemini yine bizim yap-mamz nerdiler.

Eski ynetimde tafleron eilimi yokmuydu?Karaeper: Baz arkadafllar eski yne-tim alflanlarna sahip kyordu diyorama, bizim durumumuz hi parlak de-ildi. Smr hl devam ediyor. Bizimderdimiz zaten eski ynetim / yeni y-

netim deil, olmamal da. Ama eski y-netim zamannda gcmzn farkndadeildik.Akn Tek (Trk Dili blmnde okut-man): 2008den nce de iflten atlmalaroldu. O dnemlerde sendika olsayd, bunu kolayca yapamazlard. nsanlarzld, alad, ama kimsenin karfl ko-yacak gc yoktu.Karaeper: Sendikann yetki almasna

ramak kala bu basklarn artmas ve ifl-ten karmalarn yaflanmas manidar.Ynetim biz alflanlarn haklarnasayglyz diyor, ama amirler, mdr-ler bu basky dorudan yapyor. Benhi baskya uramadm. Ama zaten r-gtl birisi olarak biliniyorum. Nasl-sa bu adamda bask ifle yaramaz de-mifllerdir. Kadir abi idar koordinatryardmcsyd. Sendikal olduktan son-ra ordan oraya derken, ahflap atlyesisorumlusu oldu en sonunda. O atlyede zaten kapatlacakt, Kadir abiyi at-mak iin byle bir politika yrttler.Odalara ekilen arkadafllarmz var:

Sendika bir haktr ama, ne gerek varflimdi sendikaya? Bunlar sizi kullan-yorlar. Hocalar bir flekilde kendini kur-tarr, siz kendinize bakn. htiyacnzvarsa para verelim... Bu bask ifllerinigenelde blm flefleri yapyordu. zel-likle gvenlik, teknik ve temizlik biri-mindeki arkadafllar bask gryor. Bi-zim flefimiz Kadir abiydi, ben bask gr-medim, evet ama, dolayl olarak bir bask ve yaltma vard. Biz daha nceteknik blme balydk, yaklaflk aynce idar birime getik. dar biriminamiri Blent, senin bu sendika konufl-malarndan rahatszlk duyuyorum

deyince dier arkadafllar da mesafelidurmaya bafllad haliyle.Baflak Tu (Tarih blm retim yesi):Bir rotasyon bafllad, kampsler arasn-da insanlarn grevleri deifltirildi, yaniinsanlarn belli bir yerde kalmas engel-lendi. rgtleme alflmas yaplacan-dan m korkuluyor, dorudan alflan-lar korkutmak iin mi yaplyor, bilmi-yoruz ama, bir tedirginlik havas yarat-t kesin.Siz ne zaman baflladnz Bilgide alfl-maya? Daha nce bir sendikal deneyi-miniz var myd?Tu: Eyll 2009da baflladm. 2002dedoktora yapmak iin Amerikaya gitmifl-tim. fiansma, gittiim sene NewYorkniversitesinde (NYU) arafltrma g-revlileri sendikalaflt. 2000 dolar civarn-da maafllar, iyi alflma koflullar vard.Sendikadan nce 1000 dolar civarndaolan maafllarn 700 dolar zaten kirayagidiyormufl. Hibir salk sigortas ol-madan, alk snrnn altnda yaflyorlar-mfl. NYU asistanlar United Auto Wor-kers sendikasnda rgtlenmifllerdi. Git-tiim gn sendikadan mektup geldi.2005e kadar ne maafl alacamz, hangiflartlarda alflacamz, alflma saatleri-miz, salk sigortamzn kapsam, bera-ber alfltnz retim grevlileri flunla-r flunlar istediinde yapmama hakknzvardr, flu durumlarda bizimle temas ku-rabilirsiniz gibi bilgiler yazyordu mek-

Tafleronlafltrma sadece vakf niversitelerinin sorunu

deil. Bologna Sreciyle birlikte zellefltirme uzun sre

nce bafllamfl durumda. Vakf ve devlet niversitelerinin

nmzdeki yllarda sorunlar ortak.

STANBUL BLG NVERSTESNDE SENDKAL DAYANIfiMA

stanbul Bilgi niversitesinde nemli bir sendikal tecrbe yaflanyor. Halen sendikalifli, ahflap atlyesinin kapatlp tafleronlafltrlmak istenmesi sonucunda iflten atldklariin direniflte. niversitedeki sendika alflmalar da zaten tafleronlaflmaya karfl tepkilerlehz kazanmflt. Bir yandan da Bilgi, vakf niversiteleri iinde tm hizmetlerini taflerona

devretmemifl az sayda kurumdan biri olduu iin, beyaz yakallarla mavi yakallar aynmcadelenin iinde. fl kolu sendikaclnn gnmzde yaflad zorluklar, dier zel,hatta kamusal niversitelerin akbeti, akademik zgrlk ve eitimin ticarleflmesi...Bilgideki mcadeleden renecek ok fley var. Dayanflma adrndan bildiriyoruz...

Sendikasz niversite olmaz

Fotoraf:fiahanNuholu

Bilgi niversitesi Santral kampsnde kurulan

dayanflma adrnda soldan saa: Tarih blmretim grevlisi Baflak Tu, sendika yzndeniflini kaybeden ilk l Rza Karaeper, BlentKaraeper, Kadir Karabulak ve Tarih blmokutman Akn Tek

8/7/2019 Express 112

14/52

14

macerac bulunur, eitim sistemi debu algy pekifltiriyor galiba, yle mi?Tek: Benim annem babam da yleydi.Almanyada iflilik yapmfl insanlard.Sistem insanlar ok kapsaml bir flekil-de kuflatmfl durumda. Ama biraz dfla-r klp baklnca aslnda yle olmad-n gryorsunuz. Geri duranlarn birksmnn temel gerekesi, ev taksidinegirmifl olmas. Eflimle birlikte oturup

konufltuk, kendi ocuumuzun gzn-de her koyun kendi bacandan aslrlafnn rnei olmayalm dedik. Dahance hibir sendikal deneyimim yoktu.Sadece renci birliinde ynetimdesz hakkmz olsun diye uraflmfltk.Tu: Eyll aynda burada ifle bafllayanakadar buradaki problemlerden haber-dar deildim. Eski ynetimde ngilizce-cilerin tafleronlafltrlmas gibi bir sreyaflanmfl. rgtl olmann kendisi, bir-birimiz hakknda bilgi sahibi olmamzkolaylafltryor. Kendi kk birimimiz-deki ufak sorunlarn aslnda ne kadaryapsal sorunlar olduunu gryoruz.Btn okuldaki deiflimin bir parasoluyoruz aslnda. Bu bilinlenmeninkendisi de ok anlaml. O kk, gzeldnyanzdan kyorsunuz bu sayede.Bilgideki sendikallarn ifl gvencesidflnda temel talepleri ne, nasl birniversite ve alflma ortam arzu edi-liyor?Tek: Akademik ve destek kadrolardan,sendika yetkililerinden oluflan bir ko-misyon kuruldu. Yurtdflndaki niver-sitelerdeki toplu szleflmeler inceleni-yor. Bizim yapmza benzer alflma ko-flullar olan Hava-fl var mesela, pilo-tundan kontrol ve tamir ekibine, me-muruna, herkesi rgtlyor.Tu: Maafl ve mesainin tesinde, grevtanmnn iyi yaplmas, iliflkilerin d-zenlenmesi, akademik zgrln sa-

tupta. 2005te toplu ifl szleflmesinin s-resi bitti. NYU ne yapt etti, her trl im-knn kullanarak sendikann tekrar yet-ki almasn engelledi. nk NYU, aynBilgi niversitesi gibi, zel niversiteleriinde sendikalaflan ilk niversite; peflin-den Columbia, Harvard gibi niversite-ler de sendikalaflt. New Yorkta sendi-kann bitmesiyle bir anda maafllar dflt,salk sigortasnn kapsam daraltld,

kayplar ok net grld. Arafltrma g-revlileri, tpk buradaki zel niversite-lerde olduu gibi, burslu renci stat-sne indirildi. Haliyle NYUda sendika-nn bitmesi dier niversite ynetimleri-nin de ifline yarad.Bilgide akademik kadroda rgtlen-me nasl bafllad?Tu: 2009da baflladmda az da olsasendika laf ediliyordu. Eitim-Senliarkadafllarla nasl yaplr diye konuflu-yorduk. Derken tafleronlafltrma kam-panyas bafllad. Destek ekibiyle buynde pazarlklar yaplnca, tafleronlafl-trma karflt imza kampanyas dzen-lendi. mzalar daha ynetime gnderil-meden dolayl yollarla bir cevap geldi,gndermeyin, biz zaten yapmayacak-tk dendi. Bu sadece vakf niversitele-rinin sorunu deil. Eitim-Senden -rendiim kadaryla, Bologna Sreciyle(Avrupa dzeyinde niversite uyum prog-ram)birlikte zellefltirme uzun sre n-ce bafllamfl durumda. Bir bakma vakfve devlet niversitelerinin nmzdekiyllarda sorunlar ortak ve bu sorunzellefltirme, tafleronlafltrma. flverenasndan bu rgtlenmenin korkutucutaraf da bu aslnda. Sosyal-fl, bu iflinnn kesmek iin Eitim-Senle birlik-te hareket etmeli. Bu, Trkiyede debafllatlan Bologna Srecini sekteye u-ratabilir.Bu srecin emareleri Bilgide ilk nasl

grld?Tu: Bte hesaplar yaplmaya bafllan-d. Ktphane, retim yelerinin kon-feranslar gibi olmazsa olmaz akademikfaaliyetler masraf olarak gsterildi, bt-eden ksld. Temel ve Sosyal Bilimler-den Matematik, Tarih, Sosyoloji, Trk-e, ngilizce, Karfllafltrmal Edebiyatgibi olmazsa olmaz blmlerin kr et-miyor diye kltlmesi ya da ierikle-

rinin deifltirilmesi gndeme geliyor.Eitime akademik bir kriterle deil, ma-l verimlilik kriterleriyle baklmaya bafl-land. Bu blmler, fazla teorik ya dafazla bilimsel olmakla sulanmaya baflladlar. Buralardan, akademik z-grln ve akademik mcadeleninsendikasz olamayaca noktasna gel-dik. Ama tabii baz akademisyenlerdenolaya hl entelektel emek, emek de-ildir tonunda yaklaflanlar da var.Tek: Tuhaf fleylerden birisi de, zellikleannesi, babas, yaknlar daha nce sen-dikal mcadele iinde olan arkadaflla-

rn sendikaya ok daha ge girmeleri.Aileleri aman durun, bir bakn ne olu-yor? diyor hemen. ok yakn arkadafl-larmn annesinin babasnn sendikaavukat olduunu bu srete rendim.Birisinin sendika avukat olan babasnocukluu boyunca hi gremediinirendim. Bir de, ok byk bir serma-yeye karfl durulduu ve toplu szlefl-me srecine hi eriflilemeyecei iinuzak durduunu syleyenler var. Ma-cerac bir ifl gibi gryorlar.Hak arama mcadelesi Triyede hep

Eitime akademik bir kriterle deil, mal bir kriterle bakmayabaflladlar. Akademik mcadelenin sendikasz olamayaca

noktasna geldik. Ama aramzda olaya hl entelektel

emek, emek deildir tonunda yaklaflan arkadafllarmz var.

Fotoraf:Ertan

nsel

Bilgi niversitesi al-flanlar ve destekileri,iflten atlmalar protestoetmek iin 8 MaystaTaksimden Galatasa-raya yrd. Santralkampsndeki dayanfl-ma adrnda her haftadzenlenen seminer vetartflma programlar de-vam ediyor. Yaz boyuncaalflanlara ve ocukla-

rna ynelik kurslar vedayanflma elenceleride dzenlenecek. Ayrn-tlar ve takip iin:www.bilgicalisanla-ri.com...

8/7/2019 Express 112

15/52

15

lanmas bizim esas taleplerimiz olabilir.Yardmc doentle asistan ifl iliflkisikapsamnda farkllklar var, asistanla-rn korunabilmesi iin grev tanmnn,hiyerarfli iindeki dzenlemenin yapl-mas gerekiyor. Szleflme komisyonu-muz birimlerden olufluyor, ama bu bi-rimlerin de kendi ilerinde baflka birim-ler var. Mesela akademi-sendika diyebir grup kurduk, iinde farkl statler-

de sendikal akademisyenler var. Ayr-ca bu grubun iinde retim yelerininayr, okutmanlarn ayr, asistanlarn ay-r gruplar var. Bu srece girildiktensonra toplu szleflme olmasa bile bazortak sorunlarmz konuflmaya baflla-yabiliriz ve bylece zaten zm yolun-da adm atmfl oluruz.Sendikaya ye olanlarn says nasloald, rgtlenmede nasl sorunlaryafladnz?Karaeper: niversiteli de olsa, Trkiyetoplumu feodal bir toplum. fikrc-yz ve itaat bizim damarlarmzda var.Bir birimin flefi, baflkan ye olmuflsa, o

birimin neredeyse tamam ye oluyor.Amiriniz, mdrnz ye olmamflsa,siz de olmuyorsunuz. Maalesef blm baflkanlar, flefleri ye olmad iin

Hukuk, ktisat gibi baz blmlerde,baz destek birimlerde ye saymz az.Hukuk fakltesinde 52de 18 yeyi bafl-ka nasl aklayabiliriz? Geri rgtlen-me her durumda afladan yukarya ol-mal, yukary da aflalar belirlemeli.Bir flekilde tabann rgtlenerek sz,yetki ve karar almas, ifl modelini ken-di oluflturmas nemli. Ama okumufl,

mrekkep yalamfl insanlar da bu trolaylarda ok farkl davranmyor.Tek: O bahsettiin 18 kifli de aslndaok nemli ama. Dierlerinin yolunu daonlar ayor.Karaeper: lgintir, blm baflkanlar-nn sekreterlerini daha hi ye yapama-dk. Teknik servisin mdr de sendi-kal olmad iin ok snrl sayda ye-

miz var. Bir tarafta aa var, bir taraftamaraba. Aa ne derse maraba da onuyapyor. flin asl bu. Elefltirilerden biri,niye DSKe ye oldunuz? Oras ko-

mnistlerin yeri. Sanki Trk-fle balbir sendika gelse ye olacak da, DSKebal olduu iin olmuyor. Ya da Trk-fle bal olunca ynetim sorun kar-mayacak da, DSKe bal olduu iinsorun karyor.Sizin Sosyal-fli semenizin nedenineydi?Karaeper: Tez-Koop-flle ilgili dahanceden kulamza gelen birtakm de-

dikodular en baflta souttu zaten beni.Herkesin farkl bir gerekesi vardr,ama benim iin DSKte bir dolu arka-daflmn olmas da nemli bir faktrd.Tek: Benim iin asl belirleyici olan,Sosyal-flin tzne uygun olarak Bil-gi niversitesinin bir flube gibi olacakolmasyd.Tu: Daha bafllangta Bilgi biziz,sendika biziz ve bu sendikay bizoluflturacaz, buradan kan ihti-yalardan yola karak bir sendikaoluflturacaz diye dflnyorduk,bu hassasiyeti karfllayacak bir sendi-ka arayflndaydk. Gcmzn ve

etkimizin ne kadar farkndayz, ba-zen emin olamyoruz. Bu rgtlenmemodeli aslnda Trkiyedeki sendi-kal mcadelenin nn aabilir.

Ne zamandr Bilgi niversitesinde alfl-yorsunuz, neden sendikal oldunuz?Chris Stephenson (Bilgisayar Bilimleri blm bafl-kan): 1991de Trkiyeye geldim, 99dan beri Bil-

gideyim. Bir yerde iflveren varsa, asimetrik bir ilifl-ki vardr. Bu iliflkinin daha simetrik, daha demokra-tik olmas iin alflanlarn bir araya gelmesi lzm,bu son derece doal bir durum. Daha nce de d-flnmfltk sendikal olmay, ama kimse bir admatmamflt. Bu ifl biraz cesaret ister. Kimse kendinitehdit altnda hissetmezse de adm atmak zor olur.2008de Hazrlk blmnde kitlesel atlmalar ol-mufltu, hepimiz ok zlmfltk. Ama bir adm at-madk. Bilginin Laureatea (dnyann en bykticar niversite alarndan biri) balanmas ne ka-dar cepheden bir saldr, tartfllabilir. Ama destekpersonelin tafleronlafltrlmas, cepheden bir saldr.lk admmz, tafleronlafltrmaya karfl bir imza kam-panyas oldu, akademisyenlerin te ikisi imza ver-

di. Destek personeli karfltrmamamzn sebebi,onlar saymadmz iin deil, arkadafllar tehlikelibir duruma sokmamak iindi. Ynetim bu kampan-yadan sonra yarm yamalak geri adm att ama, ke-sinlikle yapmayacaz demediler, hl bir tereddtvard. Bir sonraki doal adm sendikayd.Bu sre imza kampanyas kadar kolayolmamfltr herhalde...Bask ve korku vard elbette, ama yine de ifller birazdeiflti. 90larn baflnda sendikal olduumuz iindayak bile yiyebilirdik. Sonuta seilmemifl bir par-lamentonun oluflturduu ifl yasasyla uraflyoruz.ngilterede niversitelerin durumu nasl?Akademisyenler ve idarecilerle destek personelinayr sendikalar var, ama afla yukar btn niver-site alflanlar sendikal. ngilterede pek zel ni-versite yok, ama artk devlet niversitelerinin dedaha ticar boyuta getii bir dnemdeyiz. Middle-

sex niversitesinin ok meflhur felsefe blm, kretmiyor diye kapatlyor. Karar protesto eden hoca-lar, niversite iflgaline katldklar iin atld. ren-cileri niversiteden uzaklafltryorlar. Btn bunlara

karfl genifl katlml kampanyalar dzenleniyor.Trkiyede zellikle beyaz yakallarn kafa-s sendika konusunda hayli karflk. Sizcesendikann alflanlara, topluma faydas ne?fliyle iflveren arasnda hibir zaman tam simetrikveya demokratik bir iliflki olamaz. Ekonomik olarakok bykler, arkalarnda devlet, polis, mahkeme-ler var. Her fley onlarn lehine, ama sendikayla den-geyi bir nebze kendi lehimize evirebiliriz. Sendikasayesinde maafllar, izinler artar, ama en az bunlarkadar nemli bir fley daha var: flyerindeki iliflkilerdaha uygar olur. Bilgide sendikal olan arkadafllarsadece zamlarla, sosyal haklarla uraflmyorlar, ar-tk pasif olmadklar kesin. alfltklar niversiteninnasl bir niversite olmas gerektiini de konuflur

hale geldiler. Nasl bir niversite istiyoruz, niver-site ne ifl yapar sorularna dayanflma adrndabaflladmz derslerle cevap aryoruz. Bu bile bafl-l baflna iyi bir fley.Akademisyenler ve idareci-ler ifli kadrosunda gsteril-dii iin hocasndan temiz-lik grevlisine hepiniz aynsendikada rgtleniyorsu-nuz. Trkiyede pek karfl-lafltmz bir sendikaclkmodeli deil...Bu, Trkiye sermaye snf iinnemli bir kaza. Bu ifl kanunuyznden bizi ayn sendikayazorladlar. Ve bence ok iyi oldu.Bu birlii aslnda bize dayattlar.Btn iflgcnn birleflmesi ok

nemli. Temizliki profesrsz, profesr de temiz-liki olmadan hareket edemiyor. Daha nce sade-ce merhaba, naslsnz? dediim insanlar artkok daha yakndan tanyorum. O kadar uzak olma-dmz grmeye bafllyoruz. nk herkesin ortakderdi eitim. Kapnzn nn silen kiflinin iki ocu-unu niversitede okutmak iin alfltn gryor-sunuz. Trkiyede insanlar ocuklarnn eitimi iinher trl fedakrl yapyorlar.

Bir de sendikay niversiteye, akademisyen-lere yakfltrmayanlar var...Nerden kyor bu, anlamyorum. Maafln iin al-flyorsan, iflisindir. Kendini ifli olarak grmeyenhoca hayal dnyasndadr. Belki daha fazla sorum-luun vardr, blm baflkansndr falan ama, so-nuta iflten atlabilen bir alflansndr. Baflmzadaha yeni geldi. Mart aynda Nevin Atefl rektrehakaret ettii gerekesiyle tazminatsz iflten atld.Bir yandan da, sendikalarn g kaybettiibir dnemde sendikal oluyorsunuz...Sendikalar srkleyen iflkollar artk yok. ngilte-rede madenlerde 500 bin kifli alflyordu, flimdimaden oca yok. Hayatmza yeni iflkollar giriyor,rnein call centerlar. Korkun alflma koflullar,

dflk cretler... Her zamankinden daha fazla sen-dikaya ihtiyacmz var. Yoksulla zengin arasndakiuurum her geen gn artyor.

Gittiimde New York niversitesinde 2000 dolar civarndaasistan maafllar, iyi alflma koflullar vard. Sendikadan nce1000 dolar civarnda olan maafllarn 700 dolar zaten kirayagidiyormufl. Sigortassz, alk snrnn altnda yaflyorlarmfl.

SENDKALI RETM YELERNDEN CHRIS STEPHENSON

Asimetrik iliflkiler

Chris Stephenson

Sylefli:

End

erErgn-MerveErol

8/7/2019 Express 112

16/52

flverenlerin gazetelere yansyan ifade-lerine gre, avukatlar sizin gittiinizkahvehanelere gelerek sizi dava amaynnde kflkrtyormufl...Ahmet: yle bir fley kesinlikle yok. Avu-katlar bizim alflma flartlarmz bilmez-di ki. Biz kendimiz gittik avukatlara.Haklarmz elimizden alnd iin mah-kemeye kofltuk. Eskiden, iki sene mah-

kemeyle mi uraflacam? diyorduk.Ama rendik ki, iflin asl yle deil. Bizde gidip hakkmz mahkemede arama-ya baflladk. Biraz da kulaktan kulaayayld bu durum.Zeytinburnundaki ifliler arasndamahkemeye baflvuran ok mu?Ahmet: flten karlan iflilerin afla yu-kar tamam dava at. Patronlar krla-rndan vazgememek iin ifliden ks-yorlar; ksmak az bir kelime, alyorlar.O yzden arkadafllarmza yol gsteri-yoruz. Paras olmayana icabnda parabile veriyorum.Siz ne zaman ve neden mahkemeye

baflvurdunuz?Ahmet: 2003te bir deri firmasndanhaksz yere karldm. Bana iki haftalk,yani ifl bulana kadar geindirecek birmebla verirler diye bekliyordum. Ama300 lira vermek yerine, daha nce deifl-tirdiimiz bir parann parasn ve yev-miyemi kesip 12 lira verdi patron. Sini-rimden neredeyse adam boazlayacak-tm. ktm, ama iimde bir ukde kald.Sonra bir bymzle tanfltk. Niye

mahkemeye vermiyorsunuz? dedi. Git-tim, avukata danfltm. Hakikaten de birsr hakkmz varmfl. Dava bitti. Anlafl-mayla 9 bin lira aldm.Dava anca iflverenin tepkisi ne oldu?Ahmet: Patron beni arad ve st kapaltehdit etti. Benim arkam kuvvetli. Savctandm var. Senin iin iyi olmaz gibifleyler syledi. Ben de tandnz kim

olursa olsun, lmden te yol yok de-dim. Mesela, kuzenim dava anca onaflu an daval olduu iflyerinde iftira atld.Davay kaybetsin diye dendi ki, buradabiriyle iliflkisi vard, o iliflki yznden ifli brakt. Kendisi evlidir. Ama byle bir

fley olmad flahitlerle kantland.Mehmet: Bir arkadaflmz iflyerinde teh-

dit ettiler. Senin bacaklarn krarz, senkim oluyorsun ki bizi mahkemeye veri-yorsun dediler. Bize sizi hrszlktanmahkemeye vereceiz dediler.flverenler davalar alflma bakannaflikyet etmiflti; onun dflnda organizebir tepki geldi mi?Ahmet: Davalarn nn kesmeye al-flyorlar. Ben sezonda iki ay sigortal olu-yorum. Patron seni sigortadan dflyo-rum, -drt aylk hakkn 300-400 mil-

yon dedi. Sonra imza attrd. Bylecedavann nne gemifl oluyor. flileriimza attrmadan gndermiyorlar. fliimza atmaya mecbur kalyor. fiu an me-sela, sylemesi ayp, cebimdeki 40-45 li-radan baflka param yok. Yarn patronseni iflten karyorum dese, verecei300-400 liraya muhtacm. O paray da al-mazsam, ifl bulana kadar geinemem.Belki hakkm daha fazla, ama mecburen

500 liraya imza atyorum.Siz mahkemeye gittiniz mi?Mehmet: buuk sene alfltm fir-madan geen sene kartldm. ki senesigortam yoktu. Bize imza attrdlar; si-zi yeniden ifle alacaz dediler. Biz detamam, bizi 15 gn sonra aracaksa-nz imza atalm dedik. Adam sz verdi,ama o gnden sonra hi aramad. En azbefl-alt defa iflyerine gittim. Sonra, yeri-mize baflkalarn aldklarn grdk.fiimdi ben ne yapmalym? Sizi mahke-meye vereceim dedim. Bunlar tutufl-tular. Ama ben gene vermedim.Neden?

Mehmet: 300 liram olsun, ben de mah-kemeye vereceim, param yok diye ve-remiyorum. Pazar paras bulamam diyekorkuyorum.Atlyelerdeki alflma koflullar nasl?Ahmet: Ben bu ifle bir akrabamn vasta-syla, 1989da rak olarak baflladm.1998e kadar, bizim ne sigorta problemi-miz ne de alacak meselemiz vard. yipara kazanyorduk. Ama hep salkszortamlarda alfltk. Zeytinburnundadericilerin yzde 90 bodrumda alfl-yor. Ben alt sene, bodrumun da bodru-munda, snak denen yerde alfltm.Zeytinburnunda Potal flhanna gidin,

arkadafllar snakta alflyor kiras ucuzdiye. Bir kere, oraya alflma ruhsat ve-rilmesi yanlfl: Havalandrma yok, pen-cere yok, rutubet diz boyu, ierisi p,toz, ila kokusu dolu. Ben bugne kadarhep bodrumda alfltm. ll ki ya bir so-lunum rahatszl geirirsin ya bbrek-lerinden rahatsz olursun. Ben hep rutu- betli yerlerde alfltm iin bbrekle-rimden hastaym.Gnlk alflma sreleri nasl?Ahmet: Youn bir sezonda 15-16 saat.Sabah 8de bafllarsn, gece 12ye, 1e ka-dar.Hseyin: Sabah 8 buukta iflbafl yapyo-ruz, sabaha karfl 4te kyoruz. Drt ayboyunca bu flekilde alflyoruz.Ahmet: Sezonda alflmazsak, sezon d-flnda a kaldk demektir. Sezonda al-flp borlarmz dyoruz. Sezon bitincetekrar borlanyorsun. Mecburen bylebir dng devam ediyor.Mehmet: Bizim bir alflma standard-mz yok. Patron gel alfl dedii zamanalflyoruz. Hatta flyle de oluyor: 7yekadar bir yerde alflyoruz, birisi telefonediyor, verecek iflim var diyor, gidiporada da alflyoruz saat 12ye, 1e ka-dar. Sabah esas ifle gidiyoruz.Genelde sigorta yaplyor mu?Mehmet: Zeytinburnunda 100 bin kiflialflyordur. ddia ediyorum, en fazla 10bini sigortaldr. Mesela, bildiim bir yervar, 14 makine alflyor, makine bafl iki

16

Zeytinburnunda dericilerin yzde 90 bodrumda alflyor.

Ben alt sene, bodrumun da bodrumunda, snak denen

yerde alfltm. Havalandrma yok, pencere yok, rutubet

diz boyu, ierisi p, toz, ila kokusu dolu.

ZEYTNBURNU DER fiLERNN HUKUK MCADELES

Orada ifliler kot kumlar, deri ceket yaparlar. Her para cierlerinden, bbreklerindenbiraz daha gtrr. ou zaman susarlar. Ama bazen de ses verirler, flikyet ederler,Zeytinburnunda haklarn alabilmek iin iflverenlerine dava aan deri iflileri gibi. Budavalar o kadar artmaya ve ses getirmeye bafllad ki, Trkiye hracatlar Meclisininalflma Bakan mer Dinerle dzenledii Geniflletilmifl Baflkanlar Kurulu Toplantsndaderi iflverenleri bu davalar aan avukatlar bakana flikyet ettiler. Dava aan ve davaamann efliine gelmifl iflilere ve bu davalar yrten avukatlardan Kaptan Ylmazasorarsanz, kazn aya yle deil. Davalar srd iin ismi bizde mahfuz ifliler, aklalmaz ihlalleri ve salksz alflma koflullarn anlatyor...

Merdivenaltnn isyan celbi

8/7/2019 Express 112

17/52

Ekmein arasnda kaflar, yannda, var-sa iki litrelik kola. Bunun bile hesabnyapyorlar. Eskiden 8e kadar alflr-ken bile yemek yerdik; flimdi 9a kadar

yemeksiz alflyoruz.flilerin haklarn savunacak bir der-nek, sendika yok mu?Ahmet: Yapmaya alfltlar da, olmad.Bizim insanmzda flyle bir fley var, sol-cu diye etiketliyoruz bu alflmalar ya-panlar. Halbuki, hak hepimizin hakk, bunun sacs solcusu yok. Komnistdiyorlar, solcu diyorlar, katlmyorlar.Mehmet: Gl birisi, sz sahibi birisibu dernekleflmeyi yapabilse, bunun et-rafnda toparlanabiliriz.Ahmet: ok eskiden Zeytinburnundasendika varmfl. Deri tabakhaneleri Kaz-leflmedeyken orada da sendika var-mfl. fiimdi Tuzlaya taflnd tabakhane-ler. Ama sendikann oraya girmesineimkn yok. Kapitalizm artk yle biryerleflti ki Zeytinburnuna, sendikanngirmesine imkn yok.Mehmet: Bizim piyasa ok paral.Ahmet: Bir de, aramzda birlik yok.Mehmet: Hem birlik yok hem de atlye-lerimiz ok ufak. Befl-alt makineli atl-yeler bunlar, 15-20 ifliyiz. Sendika onkifli iin gelmez ki.Ahmet: Burada iflyerine bal olma-dan bir sendika kurulsa, herkes gidipye olur, ama bir atlyede kurmakok zor.Mehmet: Bu davalar artnca iflveren-ler bizi flikyet ettiine gre, demekki bizi dikkate alyorlar. Bir de rgt-lenebilsek, hakkmz arayabilsek...

ifli var, hibirinin sigortas yok. Son a-lfltm yerde, hepimizin sigortas vard.On tane mfettifl geliyordu gndz. Bi-zim sigortamz var zaten, bize niye geli-yorsun? Ama br tarafta 28 kiflinin si-gortas yok; bir tek mfettifl gitmiyor.Hatta bir arkadafl telefon ediyor, ben buadreste alflyorum, hibirimizin sigor-tas yok, teftifl edin diyor. kere ara-mfl, bir kifli bile gelmedi. Bu ne demek?

Ahmet: Byk firmalarn ou btn ifl-ilerini boflaltt. flinin sigortas ya da di-er haklaryla uraflmak istemiyorlar.Atlyecilere makine ve deri veriyorlar.Ben ifliyle uraflmam. Sen sigortasnister yap ister yapma diyorlar. Bykfirma kendisini ifliden syryor. Sipari-flini fason atlyesine veriyor.Uzun zamandr bu byle deil mi?Ahmet: Hayr, yeni bafllad. Atlyecilerde maliyet dflrmek iin sigorta yapm-yor.Atlyeler teftifl edilmiyor mu?Ahmet: Mfettifller aflaya inmez.Mehmet: Dedim ya, telefon edildii hal-

de gelmedi mfettifl.Ahmet: Gelen mfettifl yukarda 100 do-lar alyor, gidiyor.Bunu gznzle grdnz m?Ahmet: Biz bodrumda alflyoruz, amaalp gittiklerinin haberleri bize geliyor.Yukarda alflan arkadafllarmz var.Mehmet: alfltmz yer ZeytinburnuBelediyesine ok yakn. makinede si-gortal alflyor, yedi makinede sigortalyok. Belediyeden atlyelere gelmek okadar zor mu? Sadece biz deil, sahildebir sr derici var.Mfettifller veya belediye yetkilileriaflaya inmeye kalktnda ne oluyor?

Ahmet: Ac fleyler yaflyoruz. Mfettifllern kapdan giriyor. flverenler hemenaflaya geliyor, diyorlar ki boflaltnatlyeyi. Mecburen, makineden kalkphayvanlar gibi kayoruz. Adam, eerdrst bir mfettiflse tabii, iniyor afla-ya, sigortal olan makineci gryor...Sonra da gittik, teftiflimizi yaptk di-yorlar. Yine byle bir gn mfettifller ge-lince, kmayacam, ben sigortal deilmiyim? dedim. flveren ya abi ne olurk! demeye bafllad. Sonra, senin si-gortan yaptm, ama emin deilim olupolmadndan dedi. Bana ay nce si-gortal olduumu sylemiflti. Meersem, beni sigortalym diye kandryormufl.Durumumu dflnn. Kendimi sigortalbiliyordum, ama mfettiflten kayorum.Bodrumun bodrumunda saklandmzbilirim. Bir arkadaflmz yine yle bir du-rumda, mfettifller gelince saklandyerden kmfl. Sigortas yoktu. O gnonu tartakladlar sonra. Mahkemeye git-mesin diye de 2 bin dolar verdiler. O pa-ray ald, gitti, yine de mahkemeye ver-di. Onun mahkemesi devam ediyor.Sigortasz ve tamamen patronun key-fine bal alflmak ev hayatnz nasletkiliyor?Ahmet: Zeytinburnunda dericilerinyzde 80i evini geindirmek iin krediekmifltir. Arafltrn, hepsinin bankala-ra borcu var. Tandm yirmi-otuz kifli-drt ayr bankaya borlu. Bankalar

bulmasn diye durmadan adres deiflti-riyorlar, befl sene kaaym da belki

borcum affedilir diye dflnyorlar.ounun kars, ocuklar alflmak zo-

runda kalyor. Her ay 500 lira kira d-yorsun. Bir kere 500 lira olmas lzm kikira densin. nann, Zeytinburnu tara-fnda flans oyunlarn zengin edenlerdericilerdir. Biraz para kazanrm da

borlarm kapatrm, kiram derimdiye bundan medet umuyor insanlar.

Bizi bu noktaya getirip sonra da alfl-ma Bakanlna flikyet edenler, ayna-ya baksnlar.cretler ne seviyede?Mehmet: fiu an sabit haftalk vermifl ol-salar, 200-250 lira aras olur. Sezonda,para baflna gre, ful gece 12ye 1e ka-dar alflrsak, haftalk 600-700 lira ala-

biliyoruz. Ama bu da bir buuk ay yasrer ya srmez.Hseyin: lk baflta ok gibi gzkebilirama, bir haftada neredeyse bir aylk iflyaparz.Mehmet: Bu rakam ok deil. Bir bu-uk ay boyunca, gnde 16-17 saat al-flyoruz. Makineciler bin lirann altndaalmyor. Biz sezon dflnda 700-800 al-yoruz. Evi Zeytinburnunda olmayan-lar bir de yol paras veriyor. Akflamlaryemek olarak gelen ne, biliyor musun?

17

Ac fleyler yaflyoruz. Mfettifller n kapdan giriyor.flveren hemen aflaya geliyor, diyor ki boflaltn atlyeyi.Mecburen, makineden kalkp hayvanlar gibi kayoruz.Kendimi sigortal biliyordum, ama mfettiflten kayorum.

AVUKAT KAPTAN YILMAZ

Kara bir dzenBu davalar size nasl geldi?Kaptan Ylmaz: Birka mvek-kilimizin dava dosyalarn kaza-nnca, dier arkadafllarn da yn-lendirdiler. flverenler iflilerin

kendi akllarnn haklarn arama-ya yetmeyecei, mutlaka birileri-nin onlar ayartt varsaymylahareket ediyor. Oysa bana geleniflilerin yzde 80-90 elinde si-gorta dkmyle, hukuk yardmalmas gerektiinin bilinciyle ge-liyor. flverenlerin kahvelerde dolaflp iflileri dava a-maya zorladmz iddia ettiini duydum. Brakn kah-vede grflmeyi, kendi bromuzun dflnda grflmeyibile biz etik bulmuyoruz.Davalara konu olan temel problemler neler?nce alflma saatleriyle ilgili sorunlar geliyor. Haftasonu ve resm tatillerde alflmak zorunda braklmak,iflten ayrlrken ya da karlrken tazminat denmeme-

si gibi birok ihtilaf var. Devasa byklkte firmalar bi-le alflanlarnn nemli bir ksmn sigortasz alfltr-yor, yasal zorunluluk olan belgeler dzenlenmiyor. Birkara dzen sz konusu. Bu arada, piyasann daralmassonucu para bafl cretlerin dfltn, iflverenleriniflileri cretsiz izne kardn gzlemliyoruz. Youndnemlerde alflma saatleri sabah 8, akflam en az 10oluyor; bu sre gece 2ye, hatta daha ileri saatlere ka-dar uzayabiliyor. Ama alflanlara denen cret sabit

kalyor. Yllk cretli izin kullandran iflletme son dere-ce az. Sektrde sigortasz ifli alfltrma oran ok yk-sek. flveren ifli, sigortasz alflmaya raz oldu diye-

rek kendini savunuyor. Ama yasa byle birhakk iflverene vermiyor, alflann rzasy-la bile kimseyi sigortasz alfltramazsnz.cretler konusunda flikyetler varm?Maafl alaca iin baflvuran ok az sayda

ifli var. Maafl demeleri yaplyor, amafazla mesai creti yok, sosyal haklar yok,ikramiye yok, servis yok.Zeytinburnunda bu sektrde ka iflivar?Bunu resm kurumlardan tespit etmenizmmkn deil, nk kaak alflan ifli

says ok fazla. Vergi kayd olmayan, bodrumlarda fa-son retim arlkl alflan iflletmeler ok artt. fl dava-lar ve ekonomik daralma sebebiyle birok firma reti-mi fason atlyelerine kaydrarak ifli yklerini sfra in-dirdi. Sektrde ciddi bir denetleme yok. Bir gn bile si-gortas yaplmakszn tam on yl alfltrlmfl bir iflinintazminat ve sigorta davasna baktm mesela. On yldabu kifli hastalanmfltr, efli, ocuu hastalanmfltr, si-

gortasz alfltn anlamfltr. Ama iflini kaybetme en-diflesiyle alflmaya devam etmifltir.flverenlerin dava aan iflileri kara listeye ald-, sektrde alfltrmad syleniyorEvet, kara liste oluflturduklarn biliyorum. Bir dernekkurmufllar, her iflveren kendisine dava aan iflinin is-mini bu dernee bildiriyor. Mvekkillerim ifl baflvurusuyaptklarnda, daha nce iflverene karfl dava amfls-nz denerek geri evrildiklerini sylyorlar.

Sylefli:

Selu

kOktay