++00--==EE22::==EE;;AAJJ //00..33����44//00==EEAAJJ��//00..33//DD//;;����66DD==;;AAJJ��<<++DDGG++..33;;

������������������//00..33;;//DD33��++00--++::33;;��9933==EE22::++;;��??++<<CC==;;++22//DD22

2015

� (13 )

����������������������������������������������������������������

���������������� ���������� ������������������ �������� ������������������������������ ��������������������

�������������� ���

Երկրորդ Լալիշկառուցել է

Միրզե Չոլոն

Ե րեկ բա զո ւմ ուխ տա վոր նե րի, պե տա կան պաշ տո -նյա նե րի ներ կայու թյա մբ ա պա գա կա ռույ ցի ութ հե նա -սյու նե րի ան կյու նա քա րեր տե ղա դր վե ցին տե ղա ցի եզ դիհոգևորականների, այլ ա ռաջ նո րդ նե րի, ինչ պես նաեւեզ դի նե րի հո գե ւոր ա ռաջ նո րդ, Մի ր Թահ սին Բե գիներ կայա ցու ցիչ նե րի եւ թո ռան մաս նակ ցու թյա մբ։

Ան կյու նա քա րե րի բե տո նա ծած կո ւմն ու ղե կց վեց շեյ -խե րի և փիրերի հան դի սա վոր քա րո զով եւ աշ խար հիկա րա րո ղու թյո ւն նե րո վ՝ բա րե մաղ թա նք ներ, ե րա ժշ տու -թյո ւն եւ այլն, ըստ ո րո ւմ, ա ռա ջին ան կյու նա քա րի տե -ղադ րու մը շնո րհ վեց Մ. Սլոյա նի ն՝ ում ուղեկցում էր Ա.Թամոյանը։ Տա ճա րը ութգմ բե թա նի է, ո րոն ցից հիմ նա -կա նը կրե լու է Տաու սե Մա լա կի ա նու նը։ Այս պի սով տր -վեց տա ճա րի շի նա րա րու թյան ըն թաց քը ։

Տա ճա րի նա խագ ծի հե ղի նա կը Ար տակ Ղու լ յա նն է,ով ներ կա էր խո րհր դան շա կան հիմ նա քա րե րի տե ղա -դր մա նը։

Ա րա րո ղու թյու նից հե տո ներ կա նե րը տե ղա փոխ վե ցինհայ-եզ դի ա կան բա րե կա մու թյան հու շա հա մա լիր, որ տեղտե ղա դր ված են Անդ րա նիկ Զո րա վա րի, Ու սո ւբ բե կի,Ջհան գիր ա ղայի ար ձան նե րը, Հայոց ցե ղաս պա նու թյանզո հե րի հի շա տա կի հու շա քա րը, եւ հան դի սավոր ա րա -րո ղու թյա մբ նշա նա վո րե ցին ի րա դար ձու թյու նը ։

ՀՀ ազ գային ժո ղո վի փոխ նա խա գահ Է դո ւա րդՇար մա զա նո վը իր ե լույ թո ւմ նկա տեց, որ հայ եւ եզ դի

ժո ղո վո ւրդ նե րը եղ բայ րա կան ժո ղո վո ւրդ ներ են, ու պա -տա հա կան չէ, որ ի րե նց պատ մա կան հայ րե նի քից հե -տո եզ դի ժո ղո վո ւրդ նե րի ա մե նա մեծ տա ճա րըկա ռո ւց վո ւմ է Հայաս տա նո ւմ։ «Եզ դի նե րը Հայաս տա -նո ւմ լի ար ժեք քա ղա քա ցի ներ են։ Դա ա պա ցո ւց վել է եւՋհան գիր ա ղայի ժա մա նակ նե րո ւմ, դա ա պա ցո ւց վել էնաեւ ըն դա մե նը ե րեք օր ա ռաջ, երբ հայ –ա դր բե ջա նա -կան սահ մա նի վրա թշ նա մին դի մեց ա հա բեկ չու թյան,ու եզ դի մեր եղ բայր նե րը՝ եզ դի ժո ղո վր դի նոր սե րո ւն -դը հան դես ե կան հայ տա րա րու թյա մբ, որ պա տրաստեն գնա լու եւ պա շտ պա նե լու ի րե նց հայ րե նի Հայաս -տանի սահ ման նե րը։ Սա լա վա գույն վկայու թյո ւնն է, որմե նք բա րե կամ ներ ենք, սա լա վա գույն վկայու թյո ւնն է,որ դո ւք Հայաս տա նի Հան րա պե տու թյան լի ար ժեք ան -դամ նե րն եք, որ Հայաս տա նի Հան րա պե տու թյան մեջընդ հա նո ւր հայ րե նիք ու նե ք։ Այ սօր այս տեղ են ե կել աշ -խար հի տար բեր երկր նե րի եզ դի նե րը. դա եւս մեկվկայու թյո ւն է, որ Հայաս տա նը նաեւ եզ դի նե րի հայ րե -նի քն է», – ա սաց նա ։

Տաու սե Մա լա կի տա ճա րի հիմ նա քա րե րի տե ղադ -րու մը ող ջու նեց նաեւ ՀՀ նա խա գա հի աշ խա տա կազ միներ կայա ցու ցիչ Նա րի նե Գու լյա նը, ա սե լով, որ Հայաս -տա նի ազ գային փոք րա մաս նու թյո ւն նե րի ներ կայա ցու -ցիչ նե րը մե զա նո ւմ լայն ի րա վո ւնք ներ ու նե ն՝պահ պա նե լու ի րե նց սո վո րույթ նե րը, մշա կույթն ու լե -

զուն, այդ ա մե նի հա մար ու նե նա լով պե տա կան հո գա -ծու թյու նը։ Այս սր բա տե ղին հայ -եզ դի ա կան բա րե կա մու -թյան վկայու թյո ւն է եւ ու շադ րու թյան վե րա բեր մո ւնք։

Իր ե լույ թո ւմ բա նա սի րա կան գի տու թյո ւն նե րի դոկ -տոր, պրո ֆե սոր Սեր գո Ե րի ցյա նը պատ մա կան ի րա -դար ձու թյո ւն ան վա նեց տե ղի ու նե ցա ծը։ « Մա սիս նե րիհայաց քի ներ քո վեր է հառ նե լու մի սր բա տե ղի, ին չը լի -նե լու է հա զա րա վոր եզ դի նե րի ի րա կա նաց ված ե րա զան -քը։ Դա հա վաս տո ւմ է այն բա րե կա մու թյու նը, այնեղ բայ րու թյու նը, որ ու նեն Հայաս տա նո ւմ ապ րող ժո ղո -վո ւրդ նե րը, ո րո նց թվո ւմ՝ եզ դի նե րը։ Եզ դի նե րի եւ հայե -րի բա րե կա մու թյու նը դա րա վոր պատ մու թյո ւն ու նի, ո րըթրծ վել է նաեւ ճա կա տա մար տե րո ւմ ու հե րո սա մար -տերո ւմ։ Այ սօր ե կել ենք մեկ ան գամ եւս հա վաս տե լումեր մտեր մու թյու նը, մեր բա րե կա մու թյու նը», – ա սաց նա ։

Հ րա պա րակ վեց ՀՀ երկ րա պահ կա մա վո րա կան նե րիմի ու թյան ղե կա վար Ման վել Գրի գո րյա նի ող ջույ նը հա -վա քի մաս նա կից նե րին եւ ո րո շու մը մի խո ւմբ աչ քի ըն -կած մա րդ կա նց մե դալ նե րով պար գե ւատ րե լու մա սին։

Ե ղան նաեւ այլ պար գեւ ներ, ո րո նց ար ժա նա ցած նե -րի թվո ւմ է ին Է. Շար մա զա նո վը, Մ. Սլոյա նը։ Վեր ջի նս«ՀՀ» -ի թղ թակ ցի հետ զրույ ցո ւմ մաս նա վո րա պես ա սաց.« Մե նք բարեկամ ժո ղո վո ւրդներ ենք։ Սա ապա ցու ցե լուկա րիք չի զգո ւմ։ Այ սօր մեր եր կու ժո ղո վուրդ նե րի եղ բայ -րու թյան ան ցյա լի եւ ներ կայի տար բե րու թյո ւն բա ցար ձա -կա պես չկա։ Հայաս տա նո ւմ մե նք մեզ ա զատ ենք զգո ւմ,ո րով հե տեւ այն մեր եր կի րն է, մեր հայ րե նքն է, եւ մե նքա մեն ինչ պի տի ա նե նք մեր այդ հայ րե նի քի բար գա վաճ -ման հա մա ր։ Նրա ա մեն բո ւռ հո ղը մեր հա րա զա տն է,մեր հո գու մա սը։ Այս տա ճա րն էլ մե նք կա ռու ցո ւմ ենքՀայաս տա նի Հան րա պե տու թյան կա ռա վա րու թյան եւտե ղա կան իշ խա նու թյո ւն նե րի ա ջակ ցու թյա մբ, ին չի հա -մար շնոր հա կալ ենք»։

Ե ղան նաեւ այլ ե լույթ ներ (շեյխ Հա սան Հա սա նյան,Մի ր Թահ սին Բե գի թոռ Միր Բը լնդ, տեր Ստե փա նոսքա հա նա Մե լի քյան, Եզդիների ազգային միությաննախագահ Ա զիզ Թա մոյան, Տվե րի հա մայն քի ց՝ Զա դոՋն դոյան, Խդր Հա ջոյան, Սայիդ Ավ դա լյան)։

Ներ կա նե րի հա մար տր վեց հա մե րգ հայ եւ եզ դիար վես տա գետ նե րի ու ժե րո վ։

Ա րա րո ղու թյան շր ջա նա կո ւմ ներ կայաց վեց Միր զաՍլոյա նի « Տա ճար տա նող ճա նա պար հին. ե րեք տա րիան ց» գիր քը։

Վանիկ ՍԱՆԹՐՅԱՆ30-09-2015

www.hhpress.am

ԵզդինԵրի ՍրբԱտԵղիի շինԱրԱրՈւթյՈւննՍկՍվԱծ էԱնկյՈւնԱքԱրԵր դրվԵցին տԱճԱրի ՀԵնԱՍյՈւնԵրի ՀիՄքՈւՄ

Ար մա վի րի մար զի Ակ նալճի համայնքի տա րած քո ւմ, որ տեղ վեր է խոյա ցել հայ -եզ դի ա կանբա րե կա մու թյան հու շա հա մա լի րը՝ դառ նա լով նաեւ սր բա տե ղի Հայաս տա նի եզ դի նե րի հա -մար, կա ռո ւց վել է մի տա ճար, ո րը, սա կայն, բա վա րար չէ եզդի ա կան հա մայն քի աստ վա ծա -հա ճո պար տա կա նություն նե րի ամ բող ջա կան կա տար ման հա մա ր։ Ուս տի ամ բո ղջ հա մա լի րիհո վա նա վոր, մո սկ վաբ նակ գոր ծա րար եւ բա րե րար, եզդիների ազգային հերոս՝ Միր զա Սլոյա -նի բա րի կամ քով եւ նաեւ այլ նվի րյալ նե րի ա ջակ ցու թյա մբ ո րոշ վեց ե ղածի կող քին կա ռու ցելավելի մեծ տա ճար, եւ ան ցած գար նա նը կա տար վեց ծրագ րի հիմ նար կե քը, ո րից հե տո սկսվե -ցին հո ղա փոր ման աշ խա տա նք նե րը։

�2

- Մե նք այժմ գտն վո ւմ ենք Հայաս տա նի եզ դի ա -կան հոգ ևոր սո ւրբ կե նտ րո նո ւմ և այժմ ինձ հետ է եզ -դի ե րեն լեզ վի ու սու ցիչ պա րոն Օ մար Մա մոյա նը, ովայս տեղ Հայաս տա նո ւմ եզ դի ե րե խա նե րին ու սու ցա -նո ւմ է ի րե նց մայ րե նի լե զո ւն: Եվ ես կցան կա նայի,որ պես զի պա րոն Մա մոյա նը մի փո քր նախ ի րեն ներ -կայաց ներ, ո՞վ է եղ բայր Օ մա րը և ին՞չ գոր ծու նե ու -թյո ւն է ծա վա լո ւմ:

- Նախ շնոր հա կա լու թյո ւնս եմ հայտ նո ւմ Ձեզ, որ այ -սօր այս տեղ եք և ցան կու թյո ւն եք հայտ նել նաև ին ձա -նից հար ցազ րույց վե րց նել: Ես Օ մա րե Շա րոն եմ, ծն վելեմ 1962 թ., սո վո րել եմ Հայաս տա նո ւմ, ստա ցել բա րձ -րա գույն կր թու թյո ւն, իսկ ինչ վե րա բեր վո ւմ է եզ դի ե րե -նին, ա պա այն սո վո րել և սեր տել եմ հիմ նա կա նա պեստա նը, իմ ծնող նե րից: Ի դեպ հայրս, որ պես հա վե լո ւմնշեմ, որ հան դի սա նո ւմ էր Խո րհդ րային Հայաս տա նիգյո ւղ նա խա րա րու թյան գծով գլ խա վոր վե րս տու գի չը:

- Այս տեղ Հայա սա նո ւմ եզ դի նե րը հաճախո ւմ ենհայ կա կան դպ րոց ներ և սո վո րո ւմ հայե րեն, իսկ կանառան ձին եզ դի ա կան դպ րոց նե ր։

- Հայե րե նը կար ծո ւմ եմ մեր Հայաս տան ցի եզ դի նե -րի հա մար դար ձել է երկ րո րդ մայ րե նի լե զո ւն, սա կայնմե նք եզ դի նե րս պե տք է սո վո րե նք և սեր տե նք մերեզդի ե րե նը, որ պես զի դրա նով իսկ չկո րց նե նք մեր ազ -գային դեմ քը: Հայաս տա նո ւմ եզ դի ե րե խա նե րը հա ճա -խո ւմ են հայ կա կան դպ րոց ներ և ա ռան ձինպե տա կա նո րեն եզ դի ա կան դպ րոց ներ չկան, սա կայնհայկա կան դպ րոց նե րո ւմ, որ տեղ եզ դի ազ գաբ նակ չու -թյու նը կոմ պա կտ բնակ վո ւմ է, Հայաս տա նի պե տու -թյան ա ջակ ցու թյա մբ եզ դի ե րե խա նե րի հա մարա ռան ձին գոյու թյո ւն ու նի եզ դի ե րեն լե զու և գրա կա նու -թյո ւն ա ռար կան: Այ սի նքն ինչ պես հայե րեն են ան ցնում,այն պես էլ եզ դի ե րեն լե զո ւն: Ես այժմ ու սու ցա նո ւմ եմմեր եզ դի մա նո ւկ նե րին մեր մայ րե նի եզ դի ե րեն լե զո ւնև գրա կա նու թյո ւն ա ռար կա նե րը, 4 գյու ղե րո ւմ իրա կա -նաց նո ւմ եմ դա սըն թաց ներ:

- դո ւք կա րո ՞ղ եք թվար կել այդ գյու ղե րը:- Այո, Ար մա վի րի մար զի Նալ բան դյան, Ար դա շար,

Ղա միշ լու գյու ղե րո ւմ, ինչ պես նաև Եր ևա նի Սի լի կյանթա ղա մա սո ւմ: Այդ չո րս գյու ղե րի դպ րոց նե րո ւմ ի րա կա -

նաց նո ւմ եմ եզ դի ե րե նի դա սեր, նրա նց սո վո րեց նե լովև կր թե լով մեր ազ գային ա վան դույթ նե րը, մեր նի ստնու կա ցը, տա լով նրա նց ազ գային ո գու նե րշն չա նք:Բնա կա նա բար ա ռա ջի նը ինչ ե րե խա նե րը պե տք է սո -վո րեն, դա մեր ազ գային կրո նա կան սո ւրբ ա ղո թքն է՝Շա դա տին (սո ւրբ վկայու թյո ւն), այ սի նքն ե րե խա նե րիննաև սո վո րեց նո ւմ եմ թե ինչ պես պե տք է ի րա կա նաց -վի ա ղոթ քը, երբ և որ տեղ: Այ սի նքն վս տա հու թյա մբ կա -րող եմ ա սել, որ այս ծրագ րի՝ մայ րե նի լեզ վի ու սո ւց մանմի ջո ցով ե րե խա նե րը ոչ մի այն սեր տում են ի րե նց մայ -րե նի լեզ վի ա ռա նձ նա հատ կու թյո ւն նե րը, այլև ի րե նցազ գային ա վան դույթ նե րը, կրո նը, պատ մու թյու նը, մերսո ւրբ Լա լը շի մա սին, մեր հե րոս նե րի և այլն: Մի ա ժա -մա նակ պե տք է ա սել, որ այս եզդի ե րե նի դպ րո ցա կանդա սա գր քե րը, ո րո նք այ սօր մեր հրա շք մա նո ւկ նե րը ու -սու ցա նո ւմ են ի րե նց մայ րե նին, ի փա ռս մեր ղե կա վարպա րոն Ա զի զե Ա մա րի (Թա մոյան) ջան քե րով է լույս տե -սել և պե տա կա նո րեն գրա նց վել մեր լե զո ւն հե նցՀայաս տան երկ րո ւմ, ՀՀ Ազ գային Ժո ղո վի կող մից, ևնաև իմ խո րին ե րախ տա գի տու թյու նը Հայաս տա նի իշ -խա նու թյո ւն նե րին, ո րո նք ա ջակ ցո ւմ են մեր լեզ վի պահ -պա նու թյա նը: Եվ ի հար կե, Դո ւք այս տեղ տես նո ւմ եքայս քան հի աս քա նչ տե սա րա նը ա րա րա տյան դաշ տա -վայ րո ւմ, Հայոց սո ւրբ հո ղո ւմ եզ դի բա րե րար պա րոնՄիր զա Սլոյա նի կող մից կա ռո ւց վեց և հիմ նա դր վեցեզդի ա կան այս սո ւրբ հոգևոր կե նտ րո նը:

- դո ւք նշե ցիք այն գյու ղե րը, որ տեղ դա սա վան -դում եք եզ դի ե րե նը, իսկ կա րո ՞ղ եք թվար կել թե Ձերկող մից թվա րկ ված գյու ղե րո ւմ քա նի՞ եզ դի ե րե խա էսո վո րո ւմ:

- Ար դա շար գյու ղո ւմ կա 30-ից մի նչև 35 եզ դի ա շա -կե րտ, Ղա միշ լո ւյո ւմ 25, Նալ բան դյա նո ւմ 40, իսկ Սի -լի կյա նո ւմ 15 եզ դի ա շա կե րտ:

- դա այն եզ դի ե րե խա նե րի թի վն էր, ո րո նց դո ւքու սու ցա նո ւմ եք:

- Այո, ի հար կե:- Այս տեղ սի րե լի եղ բայր Օ մար, ինձ շատ ու րա -

խաց րեց հայ եզ դի ա կան եղ բայ րու թյու նը, այ սի նքնբա րե կա մա կան ա մո ւր կա պեր են հաս տատ վել մերեր կու ժո ղո վո ւրդ նե րի մի ջև: Եվ որ այս տեղ եզ դի ա -կան հոգ ևոր կե նտ րո նո ւմ եզ դի հե րոս նե րի կող քինտես նո ւմ ես նաև հայ հե րոս նե րի հու շա քա րեր, ար -դեն իսկ հա մոզ վո ւմ ես այդ եղ բայ րու թյան հզո րու -թյան մեջ:

- Բնա կա նա բար հար գար ժան Բախ շի, մեր եր կուժո ղո վո ւրդ նե րի դա րա վոր բա րե կա մու թյու նը գա լիս էդա րե րի խոր քից: Մեր ժո ղո վո ւրդ նե րի ճա կա տա գի րըգրե թե նույնն է ե ղել և պատ մու թյան դժ վա րին ժա մա -նա կա շր ջան նե րո ւմ մե նք մի մյա նց կող քին ենք ե ղել ևպայ քար մղել հա մը նդ հա նո ւր թշ նա մի նե րի դեմ: Այ սօրմե նք չպե տք է ու րա նա նք այդ հե րո սու թյո ւն նե րը և պի -տի հպար տու թյա մբ պա հե նք ու փո խա նց նե նք մեր հե -տա գա սե րո ւնդ նե րին:

Օ. ՄԱ ՄՈյԱ ն. ՄԱյրԵնի լԵզվիՊԱՀՊԱնՈւթյՈւնԸ ՈրՊԵՍԱզԳԱՊԱՀՊԱնՈւթյԱն ՀիՄնԱկԱն ՄիՋՈց

կյան քից վա ղա ժամ կետ հե ռա ցել է ՀՀ Եզ դի նե րիազ գային մի ու թյան նա խա գա հի մշա կու թային հար -ցե րով տե ղա կալ, եզ դի ե րեն լեզ վի և գրա կա նու թյանու սու ցիչ, հա մայն քի, ինչ պես նաև հա մայն քից դո ւրսմեծ հար գա նք վայե լող, ըն տա նի քի լավ հայր` Օ մարշա րոյի Մա մոյա նը:

ՀՀ Եզ դի նե րի ազ գային մի ու թյու նը իր խո րին ցա -վակ ցու թյո ւնն է հայտ նո ւմ Օ մար Մա մոյա նի ըն տա նի քիան դամ նե րին, ինչ պես նաև եզ դի ա կան հա մայն քին,քան զի նա իր ակ տիվ գոր ծու նե ու թյա մբ եզ դի ա կան հա -մայն քի մշա կույ թի ա ռա վել ամ րա պնդ ման և զար գաց -ման գոր ծո ւմ ու նե ցել է մեծ նե րդ րո ւմ:

Օ մար Շա րոյի Մա մոյա նը ծն վել է 1962 թվա կա նիսեպ տեմ բե րի 22-ին: 1980 թվա կա նին ըն դո ւն վել է Խ.Ա բո վյա նի ան վան աշ խա տան քային կար միր դրո շիշքան շա նա կիր Հայ կա կան պե տա կան ման կա վար ժա -կան ինս տի տու տը: 1985 թ. ա վար տել է այն՝ ման կա վար -ժու թյո ւն և տար րա կան ու սո ւց ման մե թո դի կամաս նա գի տու թյա մբ՝ ստա նա լով տար րա կան դա սա րան -

նե րի ու սո ւց չի ո րա կա վո րո ւմ: 2000-2002 թթ. աշ խա տելէ Պա րույր Հայ րի կյա նի ղե կա վա րու թյա մբ մարդու ի րա -վո ւնք նե րի պա շտ պա նու թյան հա նձ նա ժո ղո վում, որ պեսմար դու ի րա վո ւնք նե րի ո լոր տո ւմ փոր ձա գետ: Բա ցի այդ1998 թ. սկ սած աշ խա տել է Ագ րա րա գյու ղա ցի ա կան մի -ու թյու նո ւմ, որ պես ազ գային փոք րա մաս նու թյո ւն նե րիհար ցե րով խո րհդ րա կան: Ինչ պես նաև Եզ դի նե րի ազ -գային շա րժ ման մաս նա կից և ակ տի վի ստ, Եզ դի նե րիազ գային մի ու թյան խո րհդ րի ան դամ, այ նու հե տև մշա -կույ թի հար ցե րով նա խա գա հի տե ղա կալ: Դա սա վան դելէ եզ դի ե րեն լե զու և գրա կա նու թյո ւն ա ռար կան Կո տայ -քի մար զի Զո վու նի գյու ղո ւմ (ի դեպ նա եղել է առաջինուսուցիչը, ով պետական ծրագրով դասավանդել էեզդիերեն լեզու և գրականություն առարկան), այ նու հե -տև Ար մա վի րի մար զի Նալ բան դյան, Ար դա շար,Ղամիշլու և Եր ևա նի Սի լի կյան թա ղա մա սի դպ րո ցո ւմ:Կազ մա կեր պել է մի շա րք մշա կու թային մի ջո ցա ռո ւմ ներ,ներ կայաց նե լով այն տեղ եզ դի ա կան մշա կույ թը: Մա հա -ցել է 2015 թ. օ գոս տո սի 15-ին:

կյԱնքից ՀԵռԱցԵլ է Օ ՄԱր շԱ րՈյի ՄԱ ՄՈյԱ նԸ

Հու լի սի 22-ին ՀՀ Ար մա վի րի մար զի Ակ նա լիճ գյու ղո ւմ գտն վող եզ դի ա կան հոգ ևոր կե նտ րո նո ւմ Եզ դի -ների ազ գային մի ու թյան նա խա գա հի մշա կու թային հար ցե րով տե ղա կալ, եզ դի ե րեն լեզ վի և գրա կա նու թյանու սու ցիչ Օ մար Մա մոյա նը Գեր մա նի այո ւմ թո ղա րկ վող և ամ բո ղջ աշ խար հո ւմ հե ռար ձակ վող եզ դի ա կան«Չար շամ» հե ռո ւս տաըն կե րու թյա նը հար ցազ րույց տվեց Հայաս տա նո ւմ եզ դի ա կան հա մայնքի գոր ծու նե ու -թյան մա սին, սա կայն ցա վոք, որ այն իր վեր ջին հար ցազ րույ ցը դար ձավ:

Հար ցազ րույ ցը ի րա կա նաց նո ւմ էր սույն հե ռո ւս տաըն կե րու թյան գլ խա վոր խմ բա գիր, ինչ պես նաև ղե կա -վա ր՝ բախ շի Գյու նային:

�3

- ի րա քո ւմ և դրա նից դո ւրս գտն վող ճամ բար նե -րո ւմ մա զա պո ւրծ ե ղած եզ դի փա խս տա կան նե րըայժմ ինչ պի սի՞ պայ ման նե րո ւմ են գտն վո ւմ:

- Պատ կե րաց րեք, որ գրե թե նույն վի ճա կն է, ինչ նախ -կի նո ւմ, նրա նց վի ճա կը ճամ բար նե րո ւմ շատ վատ է, ե թետապ է, կամ ե թե ցո ւրտ է լի նո ւմ, շատ դժ վար է որ ևէ կե -րպ դի մա կայել այդ դժ վա րու թյո ւն նե րին: Տա րուց ա վել էնրա նք տե ղա հան վել են ի րե նց բնօր րա նից և մի նչ այ սօրոչ ոք մեծ լր ջու թյա մբ ի րե նց ու շադ րու թյուն չի դա րձ նո ւմ:

- Այ սի նքն, մե նք կա րո ՞ղ ենք ա սել, որ բա ցի մե զ՝եզ դի նե րիս, ոչ ոք օգ նու թյան ձե ռք չի մեկ նո ւմ եզ դիփա խս տա կան նե րին:

- Հա մե նայն դե պս մե նք ոչ ո քի չե նք տե սել, ով իս -կա պես օգ նու թյան ձե ռք մեկ ներ նրա նց: Ի րա քի իշ խա -նու թյո ւն նե րն է ին ո րոշ չա փով օգ նու թյո ւն տրա մադ րե լ՝սնն դի տես քով, սա կայն դա ևս, շատ քիչ է, այ սի նքնեթե ա մե րի կյան դո լա րով հաշ վե նք, ա պա մեկ տար վաըն թաց քո ւմ նրա նք տրա մադ րել են ըն դա մե նը մոտ 700դո լար:

- Այ սի նքն, ի րա քի կե նտ րո նա կան կա ռա վա րու -թյու նը նույն պես մեծ օգ նու թյո ւն չի՞ տրա մադ րո ւմ:

- Դե ռևս չի տրա մադ րել մեծ օգ նու թյո ւն, ո րը իս կա -պես մի փո քր կթեթ ևաց ներ մեր եզ դի փա խս տա կան -նե րի ան բար վոք վի ճա կը:

- իսկ իրաքի քո ւր դիս տա նի ինքնավար մարզի իշ -խա նու թյո ւն նե րը օգ նո ՞ւմ են:

- Քո ւր դիս տա նո ւմ, նույնն է, եր բե մն ո րոշ մե ծա հա -րո ւստ ներ ո րո շա կի չա փով օգ նու թյո ւն տրա մադ րո ւմ են՝սնն դի, հա գո ւս տի տես քով:

- ինչ պես շա տե րն են պն դո ւմ, ճի ՞շտ է արդյոք, որքո ւր դիս տա նի իշ խա նու թյո ւն նե րը չեն սի րո ւմ եզ դի -նե րին և օգ նու թյան ձե ռք չեն մեկ նո ւմ:

- Ե թե Քո ւր դիս տա նի իշ խա նու թյո ւն նե րը սի րե ին

եզդի նե րին, այ սօր եզ դի գե րե վար ված կա նայք, ե րե -խա ներ, եզ դի ա կան Շան գա լի մար զը, Բա շիկ ու Բահ -զա նը ամ բող ջու թյա մբ ա զա տա գր ված կլի նե ին, ե թեի հար կե, կրկ նո ւմ եմ, քր դա կան իշ խա նու թյո ւն նե րը սի -րե ին եզ դի նե րին: Նրա նք չեն սի րո ւմ և չեն ըն դու նո ւմմեզ, մեզ որ պես այլ ժո ղո վո ւրդ նե րի հետ հա վա սար չենդի տար կո ւմ, մե նք զրկ ված ենք մի շա րք ի րա վո ւնք նե -րից: Ես ինքս, այժմ Գեր մա նի այո ւմ եմ, քան զի ե թեմնայի Ի րա քո ւմ, ա պա Քր դա կան իշ խա նու թյո ւն նե րըինձ կս պա նե ին, ո րի մա սին, նրա նք բազ մի ցս ինձսպառ նա ցել են, քան զի ես մշ տա պես բա րձ րա ձայ նո ւմէ ի եզ դի նե րի մի ջազ գային պա շտ պա նու թյան, նրա նցէթ նիկ պատ կա նե լու թյան մա սին, սա կայն ըն տա նի քսդե ռևս գտն վո ւմ է Քո ւր դիս տա նի տա րած քո ւմ:

- Ե թե կա րե լի է, կցան կա նայի նք մի փո քր ան դրա -դառ նալ նաև ձեր ստեղ ծա գոր ծա կան կյան քին և թեինչ պե ՞ս եք սկ սել ստեղ ծա գոր ծել:

- Ես ծն վել եմ 1979 թ. Շան գա լի Սի բա Շեխ Խը դըրգյու ղո ւմ, իսկ ստեղ ծա գոր ծել սկ սել եմ 1995 թվա կա նից:Իմ մի շա րք ստեղ ծա գոր ծու թյո ւն ներ ո րոշ եզ դի ար վես -տա գետ ներ, և ոչ մի այն եզ դի, օգ տա գոր ծել են ի րե նցեր գե րո ւմ: Ես ու նեմ նաև իմ ստեղ ծա գոր ծու թյո ւն նե րի 3ժո ղո վա ծու, ո րո նք հետ ևա բար լույս են տե սել 2010,2011, 2013 թթ.: Տպագ րել եմ նաև գի րք « Բու կա դու խե -րի» ան վա նու մով:

- դա շատ գո վե լի է և դա նպաս տո ւմ է եզ դի ա կանգրա կա նու թյան պահ պան մա նն ու զար գաց մա նը:

- Նշեմ նաև, որ գրել եմ 4 բա նաս տեղ ծու թյո ւն նե րիշա րք նվիր ված եզ դի նե րի ցե ղաս պա նու թյա նը: Իմ այդստեղ ծա գոր ծու թյո ւն նե րից մե կը օգ տա գո րծ ել է նաևեզդի ար վես տա գետ, եր գի չ՝ Դա խիլ Օս մա նը, իր եզ դի -նե րի Շան գա լի պա շտ պա նու թյան եզ դի ա կան ջո կա տիմա սին տե սա հո լո վա կո ւմ:

- ինչ պես գի տե նք, վեր ջե րս հրա պա րա կել է իքՁեր նոր «էզ դի խա նա» ստեղ ծա գոր ծու թյու նը, ո րըբնու թագ րո ւմ է եզ դի ժո ղո վր դին, մեր ճա կա տա գի րնու մեր եզ դի ա կան պե տա կա նու թյու նը ու նե նա լու գա -ղա փա րը: ին՞չ կա րող եք ա սել այդ հար ցի շո ւրջ,հատ կա պես «էզ դի խա նա» ինք նա վա րու թյան ստե -ղծ ման մա սին, եզ դի ժո ղո վր դի, որ պես ա ռան ձինազ գու թյո ւն, ո րով հե տև այս տեղ, Հայաս տա նի Հան -րա պե տու թյու նո ւմ, շնոր հիվ Եզ դի նե րի ազ գային մի -ու թյա ն՝ ի դե մս նա խա գահ Ա զիզ թա մոյա նի և իրհա մա խոհ նե րի, ի րա կա նաց րե ցին հա մաեզ դի ա կանշար ժո ւմ և 2002 թ. ՀՀ Ազ գային Ժո ղո վը (ինչպեսնաև Եվրոպայի Խորհուրդը) եզ դի նե րին ճա նա չեց,որ պես ազ գու թյո ւն՝ եզդի, լե զո ւն՝ էզդիկի, կրոնը՝շարֆադին:

- Նախ կցան կա նայի իմ խո րին շնոր հա կա լու թյո ւննու ե րախ տա գի տու թյու նը հայտ նել Հայաս տա նի մեր ազ -գա կից նե րից, ո րո նք նույն պես թե՛ գու մա րային, և թե՛ այլօ ժան դա կու թյո ւն տրա մադ րե ցին ի րե նց Շան գա լի հայ -րե նա կից նե րին: Այո, մե նք նաև տե ղյակ ենք Հայաս տա -նի մեր եզ դի ա կան հա մայն քից և տե ղյակ ենքհա մայն քի ակ տիվ գոր ծու նե ու թյան, կա տար ված աշ խա -տան քի լավ ար դյո ւն քից, և որ մեր հա մայն քը Հայաս -տա նո ւմ ի րեն ա զատ ու ան կաշ կա նդ է զգո ւմ, ինչնու րա խա նա լու և հպար տա նա լու տե ղիք է տա լիս: Իսկինչ վե րա բեր վո ւմ է «Էզ դի խա նա» ինք նա վա րու թյունունե նա լու մա սին, մե նք եզ դի նե րս պե տք է ա ռա ջի նըհա մա խմբ վե նք այդ գա ղա փա րի շո ւրջ, ի րա կա նաց նե -նք ակ տիվ գոր ծու նե ու թյո ւն այդ նպա տա կին հաս նե լուհա մար, մե նք պե տք է ու նե նա նք մեկ ծրա գիր, մեկ նպա -տակ, հաս նե լու մեր Շան գա լի ա զա տա գր մա նը և եզ դի -ա կան ինք նա վա րու թյան ստե ղծ մանը:

զրուցեց Խդր Հաջոյանը

Բել գի աբ նակ վաս տա կա վոր նկար չու հի Ռի ա ԴեՀե նայո ւն պատ կե րել է սի րա մար գի տես քով մի նկար,

ո րը նա նկա րել է ի պա տիվ եզ դի նե րի գլ խա վոր հրեշ -տա կա պետ Տաու սե Մա լա կի: Այդ հի աս քա նչ նկա րիվրա նա աշ խա տել է մի ամ բո ղջ տա րի և այ սօր այդ իրնկա րը ար ժե մոտ 50 հա զար ամն դո լա րին հա մար ժեքդրամ: Ըստ նրա, եզ դի նե րի հան դեպ Ի րա քի հյու սի -սային մա սո ւմ նմա նօ րի նակ ցե ղաս պա նա կան գոր ծո -ղու թյո ւն նե րից ան մի ջա պես հե տո, նա ե րազ է տես նո ւմ,ո րից հե տո նա սկ սո ւմ է իր այս աշ խա տան քը:

Ռի ան ներ կայո ւմս աշ խա տո ւմ և ստեղ ծա գոր ծո ւմ էԲել գի այո ւմ, ու նի գե ղար վես տա կան մեծ փո րձ, հատ -կա պես դի տար վես տի և ե րա ժշ տու թյան ժան րե րո ւմ:Ուսու ցա նե լով դի տար վես տը, Ռի ան ի րա կա նաց րել էայդ ո լոր տո ւմ հին վար պետ նե րի գոր ծե րի խո րը ու սում -նա սի րու թյո ւն, այդ պի սով հան գե լով այն եզ րա կա ցու -թյան, որ ա վե լի հզոր ստեղ ծա գոր ծու թյո ւն ու նե նա լուհա մար հար կա վոր է ա նել ա վե լին, քան ուղ ղա կի տի -րա պե տե լով բա ցա ռիկ գե ղան կար չա կան տեխ նի կային:

Ռի այի բա րձր զգայո ւն բնա վո րու թյու նը թույլ է տա -լիս նրան ի րա կան զգաց մո ւնք նե րդ նել ա ռար կա նե րիմեջ, ո րո նց վրա նա կե նտ րո նա նո ւմ է: Չնայած ժա մա -

նա կի ա րա գըն թաց տեմ պե րին, նկար չու հին ժա մա նակէ գտ նո ւմ աշ խա տե լու և ո գի նե րդ նե լու իր աշ խա տա նք -նե րի մեջ։ Նա հիմ նա կա նա պես ո գե շնչ վո ւմ է հին վար -պետ նե րի ա վան դա կան գե ղան կար չու թյու նից, որո նքգրե թե կո րց րել են ի րե նց, և նա կար ծեք թե վե րա կա -նգ նո ւմ է ա վան դա կան հին փոր ձը, ո րին հա ղոր դո ւմավե լի հզոր տե սք: Իր փոր ձով նա իր աշ խա տան քինտա լիս է հա րո ւստ գույն, դրա նով իսկ կյա նք հա ղոր դումնկա րին: Ռի ան նա խընտ րո ւմ է նկա րել ա ռօ րյա առար -կա ներ, ո րո նց կող քով եր բե մն մե նք ան ցնո ւմ ենք ա ռա -նց մտա ծե լու: Պատ կե րե լով կեն ցա ղային այդառար կա նե րը, նա դի տո ղին հնա րա վո րու թյո ւն է ըն ձե -ռո ւմ ա վե լի ու շա դիր լի նե լու մեր ա ռօ րյա մի ջա վայ րիհմայ քին ու գե ղեց կու թյա նը:

Ռի այի աշ խա տա նք նե րը հան դի սա նո ւմ են աշ խար -հի տար բեր մա սե րո ւմ մի շա րք մաս նա վոր հա վա քա -ծու նե րի մաս, այդ թվո ւմ, Նի դեռ լա նդ նե րի,Ֆրան սի այի, Հոն կոն գի, Ի տա լի այի, Գեր մա նի այի, Ռու -սաս տա նի, ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրի տա նի այի, Ին դո նե զի այի ևՍին գա պու րի:

Հ. ղիրԱնի. «ՄԵնք ՊԵտք է ՈւնԵնԱք ՄԵկ նՊԱտԱկ,ՄԵկ ծրԱԳիր՝ ՀԱՍնԵլՈւ շԱնԳԱլի ԱզԱտԱԳրՄԱնԸԵվ ԵզդիԱկԱն ինքնԱվԱրՈւթյԱն ՍտԵղծՄԱնԸ»

ՀԱՐցԱզՐուՅց ՀԱջի ՂիՐԱՆիի Հետ

Պա րոն ղի րա նի, ինչ պես տես նո ւմ ենք, դո ւք, լի նե լով եզ դի բա նաս տե ղծ, դե ռևս 2014 թ.օգոս տո սի 3-ից սկ սած ի րա քի հյու սի սային մա սո ւմ եզ դի աբ նակ շան գա լի տա րած քո ւմ «իս -լա մա կան պե տու թյո ւն» ա հա բեկ չա կան խմ բա վոր ման կող մից եզ դի նե րի ցե ղաս պա նու թյանի րա գո րծ ման օր վա նից ակ տիվ գոր ծու նե ու թյո ւն եք ծա վա լո ւմ եզ դի ժո ղո վր դի հա մա խմբ մանև փր կու թյան հա մար, ինչն, բնա կա նա բար, գնա հա տե լի է ողջ եզ դի նե րի կող մից: Այս առ թիվցան կա նո ւմ ենք Ձեզ հղել ո րոշ հար ցե ր՝ կապ ված եզ դի նե րի ցե ղաս պա նու թյան, եզ դի փա -խս տա կան նե րի ի րադ րու թյան և ընդ հան րա պես եզ դի ժո ղո վր դի ա պա գայի Ձեր տես լա կա նիվե րա բե րյալ:

վԱՍտԱկԱվՈր նկԱրՉՈւՀի ռիԱ դԵ ՀԵնԱյՈւն ԵզդինԵրի ՄԱՍին

�

(((������##���#!���*�����'�#"� �"�#"��!�� ����%�)�*����!�� ��#!(((�)�*��&'�"�� #�&$#'��#!

739;+.3D�/B�7D+C+D+63>�/0.3;/D3�8+:;�A?1

C;FD/;��+030�2+9=:+;59,+-3D��5.D�7+@=:+;

2ObRQ�VbKaKbKU`[dW�P�\OaKUKYK]KUc[dRXKWL�

9Ob�VK_cOY��/bfKY�����+bZKU[dYXKc�������bNVKbU����bN�_OYXKU��L]]������� ���

-bKYcWKY�RS`Q������a\KMbKUKY�WKW[dT�a\KeKYKUQ������MSYQ��\KXWKYKMbKXSY�

2ObRQ�a\KMb`[dW�P�HAKWKbUI�A?1a\KbKY[dW

e��/bfKY��6��=dTYOc[d����VO^��������

4

ЭЗИДXAНE

ÞÖKÖRÊ K’EREM (1928-2007)

XOZANDAG’Ê(T’êlî Qeymesê ÿzdî)

Эзидxaнe, Вe щaрe жи һ’изәлa тö фьроти,Вe щaрe жи нәвийeн Mирe Кор пьштa xwә дaнә тә у бьрaкeн waн тö кьр’оти,Һәр’ тö әwи к’aфьрa һьзрәкә к’оти,Жь бир нәкә, бь т’ьнә әwәйә фьрqaнa waн готи,‘’Wәмьн йaп’тaг’и xeйрьн ислaмьн диньн,фaлaн йaqбәл минaһу waһ у фил axьрa мьн эл xaсьрин (ә’рәби)’’,Эзидxaнe,Xwә нaсбькә әвe щaрe бaргьрaнe,Бәсә тә жи һawьри xwә гöһaст,К’ьрив у щинaрeн тә, достe тә һ’әмийa жи кор кьрьнa тә xwәст,Бь бeбәxти, бь дәрәwa, бь xийaнәтәкә дәст у дәст,Тә кәс нәмa әвe щaрe у бaһwәрийa тә пe нәшькәст,Эзидxaнe,

Эзидxaнe гьртийә зьндaнe, к’әтийә мәйдaнeӘв 1400 сaлә ль нaв дәстeн динсьзaдa тә һәwaр у нә’лә-нә’лә,Нә щaрәкә, нә жи 10-йә, әвa 74 щaрә,Нәмaнa тә буйә xәwнa кöр’eн xәлифa у qьрaлa,Гәһ фьриqa, гәһ дә’ишьн, гәһ жи Mирe Кор у лaлa, бaргьрaнe,Гәләк waр у кәләһe тә һ’әр’ьфин ль бәр сьмeн waн һов у зaлa,Иро бь т’әнe йeткa мaйин Бaшиqa, Бәһ’зaнә, дәрe Лaльшa Шexaнә у дьлкöлa тәйә Шәнгaлә,Лe мьxaбьн, әw жи т’әвдa буйинә листькa чәнд п’aрти у xöдaн aлә,

Эзидxaнe, әз ньзaньм тә к’и мaйә нaвe тә, hәбунa тә бь мaлe дьниaйe нәдә,Тә к’и hәйә wәкә бәрe сәрe xwә ль оxьрa Шeшьмсe т’әт’әр бьдa,К’a әw к’ийә, бәрщawaндийeн xwә бьheлә у щaрәкe т’олa тә вәдaК’a мәзьнe тә, к’a кöр’e фьлaн у бeвaнaн, Xöдaнeн ә’бa у ә’гaлa,Бaнийeн дәрсок у шәрwaлa, Эзидxaнe,Тә дьгот ощax нaбьнә aв, п’a гәло к’aнeн әw дәнг у нaв,К’a ощaxeн п’ьртьки, мaqулeн бәр’ьки,Һ’әму жи ьж дәрeн бә’никиWeт бунә нaнe шьлики, Эзидxaнe,Иро ль нaв п’eлeн к’инe дa, тö wәкa гәмийa бe xöдaн у гәмивaни,Щaрнa сewийa т’ьрк’aни, Щaрнa гьртийa ә’рәбьстaни,Әгәр бeжи әз жи к’öрдьм, ль пeш ч’ә’вeн к’öрдa жи тö бe qимәт у п’ьр’ aрзaни,Һ’әму жи тә qәбул нaкьн, жь бәр тö нә бьсьлмaни, Эзидxaнe,Әз чь бькьм мәзьнeн тә дин дьр’әвьн,Дьл ч’ьләкьн, hәмa бь кöрти фьртонәкьнXwәфьрошьн, дöhлaвaньн, xwәстәкьн,Ләмa фәрмaнe тә жи гәлwaзьн, тaйикьн, р’ьстькьн, р’ьстькьн, р’ьстькьн.

Һ’aщи Qир’aни

Wer, xozanê, lêlê, wer, xozanê,

De, bira Xwedê xirav bike war, wark’ozê te zozanê,

Xewa merîya þevê nayê- derdê wan we’wîka, r’ojê- ne derdê germê, germistanê.

Dilêm, yoyo, dilêm, yoyo, wer, xozanê,

Ezê k’etime qolana selef siyara, t’êlî

Qeymesê ÿzdî- nayê xanê.

Wer, xozanê, lêlê, van firîka,

Xewa mîrê min r’ojê nayê derdê germê, germistanê, þevê- nayê derdê sewta wan

we’wîka,

Xelqê indakirîye t’ekan-t’ûka, minê indakirîye t’êlî Qeymesê ÿzdî, görzê ber

cênîka,

Dilêm, yo, yo, dilêm, yoyo, wer, xozanê.

Wer, xozanê, lêlê, wê bi mêle,

Vêsvê avê ç’eman, kanîya, ser meda têne xöle-xöle,

Xelqê indakirîye t’ekan-t’ûka, minê öndakirîye t’êlî Qeymezê ÿzdî, siyarê h’espê

qöle,

Wer, xozanê, wer, xozanê, yalîk deþte, yek zozane,

Ezê k’etime qolanê selefê siyara, minê bala xwe didayê t’êlî Qeymesê ÿzdî serekê

siyara ney navdane.

Wer, xozanê, lê, bi ç’e’lêda,

Minê jimirîye- t’êlî Qeymezê ÿzdî, sednod mal t’emam têda,

H’erkê hûnê pirsa t’êlî Qeymezê ÿzdî dikin, t’êlî Qeymezê ÿzdî donzde xölam-

xizmek’ara, dûrî van cîya, bangê samê lêda,

Dilêm, yoyo, dilêm yoyo, wer, xozanê.

Wer, xozanê, devê r’êye,

Binîda darek dara zeyt’ûnêye,

Hatin, çûyîna ÿlê, e’þîrê t’emam lêye,

H’erkê hûnê pirsa t’êlî Qeymezê ÿzdî ji min dikin, cinyazê t’êlî

Qeymezê ÿzdî kirine t’awûtê, wê ser barê devêye.

Dilêm, yoyo, dilê, yoyo, wer, xozanê.

Bira Xwedê xiravke warê tezozanê,

Ezê k’etime qolana selefê siyara, min bala xwe didayê-

Qeymezê ÿzdî navda nayê xanê.

Wey, xozanê, hey, lo, mîro, wêbi stirî,

Avê ç’eman, kanîa ser meda tên, wê- bihörî,

E’skerê Me’mûd p’aþa girane, lê hêwirî,

Ezê k’etime qolana selefê siyara, minê bala xwe didayênavda t’öne t’êlî Qeymezê

ÿzdî, siyarê h’espê gölî,

Dilêm, yoyo, dilê, yoyo, wer xozanê.

Hey, lo, mîro, Xozandag’ê binêr’- dev zinêre,

Salixa, divê, bayê samê r’abûye- qir’kirine h’ezar h’evsid mêre,

Ezê derk’etime qolana selefê siyara, navda t’ine t’êlî Qeymezê ÿzdî, t’imt’êla si-

yarê h’espa r’ih’alî, nêre,

Dilêm, yoyo, dilêm, yoyo, wer, xozanê

Olo, mîro, ezê kavla Xozandag’ê dinêr’im- av t’önîne,

Kesekê xödanê xêra t’öne- t’asek avê kanîya sar nava siyara biger’îne,

Dilê siyara diþewite, not’la p’irtî bezê bizna bavê ser sêla sor- bih’elîne,

Wer, xozanê, wer, xozanê,

Bira Xwedê xiravke warê te- zozanê,

Ezê k’etime qolana selefê siyara, t’êlî Qeymezê ÿzdî navda nayê xanê.