ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 0 8 8 0

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

УЛААНБААТАР2018.04.20

БОРОО ШИВРЭНЭ

12° 2°

УЛС ТӨРАзийн сангийн Ерөнхийлөгч Дэвид Д.Арнолд Ерөнхийлөгч Х.Баттулгад бараалхжээ. Намуудын санхүүг хянахгүй­гээр өндөр түвшний авлига арилахгүй гэж судлаачид үзлээ. ЕС асан Ж. Эрдэнэбатын томил­гоо ҮХ зөрчсөн гэж үзсэн Цэцийн дүгнэлтийг УИХ хүлээж авахгүй. ГХЯ: Монгол иргэдийг АНУ­ын “Н-2” хөтөлбөрт хамруулахыг зорьж ажиллана.

ЭДИЙН ЗАСАГДНБ­ий 0.9 хувийг даатгалын зах зээл эзэлж байна. BHP Billiton төмрийн хүдрийн гарцаа бууруулахаар болов. ББСБ­ын үйлчилгээг сайжруу­лахаар иргэдээс санал авч эхэллээ. "Монголын цахилгаах холбоо" ХК-ийн хувьцаа эзэмшигчдийн бүртгэлд өөрчлөлт орлоо. ТОП 20 индекс 20,125.43 нэгж болж, 2.21 хувиар өсөв.

ТОП­20 индекс(нэгжээр) 30,000

25,000

20,00015,00010,000

НИЙГЭМЭХЗХ цахилгааны тарифын хөнгөлөлтийг хугацаанаас нь өмнө зогсоосон зөрчил гаргажээ. БНХАУ Монголын мазаалайг хамгаалахад 17.5 сая ам.долларын тусламж үзүүлнэ. С.Зориг агсны гэргий Б.Булганыг Нийслэлийн прокурорын газраас яллагдагчаар татжээ. Нийслэлд дахин төлөвлөлтөөр 24 байршилд орон сууц барина гэж хотын дарга мэдэгдэв.

ДЭЛХИЙТрамп, Абэ хоёр зөвхөн Умард Солонгосын асуудлаар санал нэгдэв. Дэлхийд зээл сэтгэл түгшим өсөж байгааг Олон улсын валютын сан анхаарууллаа. Эрдэмтэд дэлхийн шүрэн тогтцыг аврах технологийн шийдэл эрэлхийлж байна. Brent газрын тос 2014 оноос хойш анх удаа баррел нь 74 ам.доллар давлаа.

2018.04.20, БААСАН ~ №081 (880) YНЭ: 1000₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Бусдыг хайрлаж, энэрсэн сэтгэл, харилцаа өөрийг нь жаргалд хүргэдэгД.Чойжамц

ЦАГ АГААР

Монголын хөлбөмбөгийн холбоо “Андууд Сити клуб” ХХК, “Нисдэг Мазала” ХХК-тай хамтран ажиллах нэг тэрбум төгрөгийн гэрээ байгуулллаа. Энэ нь Монголын спортын хамгийн өндөр мөнгөн дүнтэй хэлцэл болж байна. 6

ЗГМ©

УЛС ТӨР

Хуулийг өөрчлөх завсраар ял завших боломж гаргадаг

Монгол Улс Эрүүгийн хуулиа өөрчилсөн хоёр ч тохиолдлын дараа Мөнгө угаах болон тер­роризмтай тэмцэх олон улсын байгууллагын хар саарал жаг­саал тад орж байсан. Тэр бүрт тер ро ризмын эсрэг тус байгуул­лагын журамтай нийцээгүй гэдэг шалтгаанаар Монголоос гарч буй гадаад гүйлгээнүүдэд олон давхар шалгалт хийх, дансыг нь царцаах, олон улсын банк санхүүгийн байгууллагуудтай хийдэг эдийн

Замын дундуур явж ном, сэтгүүл, автомашины үнэр­түүлэгч, бохь гээд аар саархан зүйл зарж, мөнгө олдог хүүхдүүд нийг мийн нэг бараан тал бай­саар ирсэн. Тэдний ихэнх нь гэрийнхээ орлогод нэмэр болж, амь зуулгаа залгуулахын тулд ийнхүү ажил хийдэг. Гэвч эдгээр хүүхдүүд, тэдний эцэг эх энэ нь хууль бус гэдгийг төдийлэн мэддэггүй. Манай улсад насанд хүрээгүй хүнийг ажиллуулахыг хориглосон ажлын байрны жагсаалтад авто зам дээрх худалдаа, үйлчилгээний ажил багтаадаг. Уул уурхай, хөдөө аж ахуй, барилга, тээвэр, зочид буудал, боловсруулах үйлдвэр зэрэг 11 салбарын 79 ажлын байрыг хүүхэд эрхэлж болохгүй, хүнд ажлын байранд тооцдог. Хамгийн сүүлд 2016 онд барилгын салбарын бүх төрлийн ажлыг хүүхдийн тэвчишгүй хөдөлмөрт оруулаад байгаа. Мөн морь унаач хүүхдүүдийг өвөл, хаврын улиралд болон шөнийн цагаар уралдаанд оролцохыг хориглосон. Энэ мэтээр хүүх­дийн хөдөлмөр эрхлэлтийг бууруулах, тэвчишгүй хэлбэрийг устгах зорилт аажим аажмаар урагшилж буй.

Монгол Улсад хамгийн сүүлд 2012 онд хүүхдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн талаар үндэсний хэмжээний судалгаа хийсэн.

Б.Энхжаргал @enkhjrglZGM

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,393.52 381.33 39.29

АЛТ ЗЭС 10-ЧИНГИС БОНД

97.8700.06%

ХУРАЛДАЙ БОНД

112.670.06%

70222.11%

ГЭРЭГЭ БОНД

99.2000.08%

1348.900.34%

засгийн харилцааг хязгаарлах зэрэг хориг арга хэмжээнд орох нөхцөл бүрддэг байв.

УИХ­ын чуулганы хурал­даанаар “Мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тухай хууль”­д нэмэлт, өөрчлөлт оруулах асуудлыг хэлэлцлээ.

Хуульд хэд хэдэн гол өөрч­лөлт хийж буй. Юун түрүүнд мөнгө угаах, терроризмтой тэм­цэх чиглэлээр ажиллах манай байгууллагуудын үйл ажиллагааг сайжруулахаар зорьж байна.

2

Бизнес, эдийн засгийн төрөлжсөн суваг Financial Times-ийн нийтлэлүүдийг албан ёсны эрхтэйгээр хүргэж байна.

Хятадын төрийн залгамжлалын түүх

Хэлтэй бол мөнгөтэй

Маогийн тахин шүтлэг Хятадын түүхэнд тохиосон хамгийн том гамшгийн нэг. > 4

Экспортын боломжоо тэлье гэвэл ажилч дынхаа хэлний чадварыг дээшлүүл. > 5

Offshore assets of some Government officials disclosedIAAC reports on declaration of offshore assets registered within legal period. > 7ZG

M DA

ILY

ЗГМ: СЭДЭВ

Хүүхдийн хөдөлмөр далд хэлбэрээс гарах ёстой

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

3

МОНГОЛЫН СПОРТЫН ХАМГИЙН ТОМ ГЭРЭЭ

^1.000.000.000 Ар гэрээ тэжээдэг хүүхдийн ажил хийхийг нь хоривол хууль бус зам руу ордог

Хөгжингүй орнууд Хөгжиж буй орнууд Шилжилтийн орнууд

ДЭЛХИЙН ГАДААДЫН ШУУД ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

UNCTAD ©

(ДНБ­ий хэмжээгээр, тэрбум ам.доллар)

2018төлөв

+2.9%

1,032 5%

1,050 2%

1.8%

646 14%

740 15% 4.7%

68 81%

85 25%

2%

2016

нийт1,746

2017

1,870нийт нийт

2018.04.20, БААСАН ~ №081 (880)2 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Улс төр

Гар утсыг хулгайнх

гэдгийг мэдсээр байж

ченжүүд худалдаж

аваад борлуулбал мөнгө угаах

гэмт хэрэг үйлдсэнд

тооцно.

С.Батсайхан / ЗГМ©

0 0 8 8 0

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАВААДОРЖ

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901621

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн албаЭдитор Б.Баяртогтох

Утас: 99901532

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Утас: 99903581 99903578 99909472 99907843

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 7010606

ubinfo.mnДугаарын удирдагч

Б.Баяртогтох

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕДАКЦ

ЗАР СУРТАЛЧИЛГАА

ХАЯГ

ЦАХИМ ХУВИЛБАР

ТОДРУУЛГА & ЗАЛРУУЛГА

Уншигч та манай сонины мэдээ, нийтлэл, сурвалжилгатай холбоотой тодруулж, залруулах шаардлагатай

санал, хүсэлт байвал

› INFO@ZASAG.CO

Утас: 99903584 хаягаар бидэнтэй холбогдоно уу.

ТОВЧХОН » ХЯНАЛТС.Зориг агсны гэргий Б.Булганд Нийслэлийн прокурорын газраас эрүүгийн хэрэг үүсгэн, яллагдагчаар татсан байна. Улмаар энэ талаар лхагва гарагт Б. Булганд мэдэгдэн, байцаалт авчээ.

» ЦЭЦ Ерөнхий сайд асан Ж.Эрдэнэбат Хөвсгөл аймгийн Засаг даргыг томилсон шийдвэр Үндсэн хууль зөрчсөн гэж Цэц дүгнэсэн. Тэгвэл Цэцийн дүгнэлтийг УИХ хүлээж авах боломжгүй гэж үзлээ. » ХАРИЛЦАА Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Израиль улс байгуулагдсаны 70 жилийн түүхэн ойг тохиолдуулан Израиль улсын Ерөнхийлөгч Рүвин Ривлинд захидал илгээж, мэндчилгээ дэвшүүллээ.

» ЗӨВЛӨЛГӨӨН “Аялал жуулчлал ба чөлөөт бүс” хэлэлцүүлгийг БОАЖЯ-наас зохион байгууллаа. Чөлөөт бүсүүдийн хөгжлийг хангахад тогтвортой ажлын байр, орон нутгийн иргэдийн амьжиргааг дээшлүүлэхэд аялал жуулчлалын салбарын оруулах хувь нэмрийг тодорхойлоход холбогдох талуудын санал, бодлыг тусгах нь уг зөвлөгөөний зорилго юм.

­Ардчилсан намын гишүү­нийг байцаахаар МАН­ын шүүгч болгодог, МАН­ын гишүүнийг байцаахаар АН­ын шүүгч гэж ярьж болохгүй. Парламентын гишүүд нь төрийн институцийнхаа нэр хүндийг унагаад байвал хэн “Төр зөв байна” гэж хэлэх вэ. Алдаа байвал засъя, засах механизмаа бүгд олъё. Шүүх засаглалыг зөв бүрдүүлэхийн тулд Үндсэн хуулийн аргаар л ярина. Тэгвэл аль нэг нам шүүхийн зөв, бурууг ярьж болохгүй. УИХ­ын гишүүд өөрсдөө шүүх засаглалынхаа нэр хүнд рүү халдаад байвал ард түмэн биднийг доош нь хийхгүй яах юм бэ.

УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга Д.Хаянхярваа

ЭШЛЭЛ

◄1Тухайлбал, Засгийн газрын

дэргэд энэ чиглэлээр ажиллах Үндэсний зөвлөл байгуулна. Тус зөвлөлд Монголбанкнаас гадна хууль, хүчний тусгай байгуул­лагууд орсон бүтэц ажиллах аж. Ийм бүтэц бий болгох

Сонгуулийн санхүүжилтийг улс төрийн намын санхүүжилттэй хамт харж, зарцуулалтыг нь хянах ёстой гэж Шилэн нам, авлигын эсрэг түншлэлийг санаачлагч Ч.Сосормаа хэлж байна.

Улс төрийн намууд сонгуульд зар цуулсан зардлын тайланг аудитын байгууллагад ирүүл­дэг. Харин улс төрийн намууд санхүүгийн тайлангаа хянуул­даггүй нь нам дагасан өндөр түвшний авлигыг хянах боломж­гүй болгож байгааг хэллээ.

Өчигдөр “Улс төрийн санхүү­жилт ба өндөр түвшний авлигаас

сэргийлэх нь” сэдэвт хэлэлцүүлэг болсон юм. Хэлэлцүүлэгт УИХ дахь Авлигын эсрэг лобби бүлгийн гишүүд, эрдэмтэн судлаачид оролцов.

Улсын хэмжээнд 30 орчим улс төрийн нам бүртгэлтэй байдаг. Тэдний гол зорилго нь сонгуульд ялалт байгуулж, эрх мэдэлд хүрэхэд оршдог. Ингээд эрх мэдэлтэй болсон улс төрийн нам өндөр түвшний авлига авч, албан тушаалын наймаа хийж, халаа сэлгээг хавтгайруулдаг тул улстөрчдөд итгэх иргэдийн итгэл буурсаар байна гэж хэлэлцүүлэгт оролцогчид хэлж байв.

Харин улс төрийн намын санхүүжилтийг хянах болом жуу­дын нэг нь төсвөөс сан хүү гийн

дэмжлэг үзүүлэх аж. Гэхдээ нийг­мийн өмнө хүлээсэн хариуцлага нэгдүгээрт, нийтийн мөнгөнөөс санхүүжих эрх хоёрдугаарт гэсэн зарчмыг баримтлах ёстой гэсэн юм.

Одоогийн байдлаар улс төрийн намыг төрөөс дэмжихдээ УИХ дахь нэг суудлыг нь жилд 10 сая төг рөгөөр, нэг саналыг 1000 мянган төгрөгөөр үнэлж санхүүжилт олгодог. Гэх дээ энэ санхүүжилтээ улс төрийн намууд хэзээ ч тайлагнаж байгаагүй юм. Санхүүжилт нь ийн хаалттай байхад улсын төсвөөс өгөх санхүүжилтийг нэмэгдүүлнэ гэдэг нь нам удирдаж байгаа хэдэн хүнийг тэтгэсэн хэрэг болно гэж Ч.Сосормаа хэлэв.

Манай улсад ажлын айлчлал хийж байгаа Азийн сангийн Ерөнхийлөгч Дэвид Д.Арнолд айлчлалынхаа хүрээнд Ерөн­хийлөгч Х.Баттулгад бараалхжээ.

Энэ үеэр Азийн сангаас Монгол Улсад болон Азийн бүс нутагт хэрэгжүүлж буй хөтөлбөрүүдээ танилцуулж, төрийн байгуул­лагуудтай хэрэгжүүлж буй хамтын ажиллагаа, цаашдын түншлэлийн асуудлаар санал солилцсон юм.

Тухайлбал, Азийн сангийн Ерөнхийлөгч Дэвид Д.Арнолд “Азийн сан нь Монголд төлөө­лөгчийн газраа нээснээс хойш 25 жил болж байна. Энэ хугацаанд олон хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн. Одоо ч авлигатай тэмцэх, бизнес эрхлэгч эмэгтэйчүүдийг дэмжих зэрэг олон төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлж байна” гэлээ. Мөн Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын 2018­2019 оныг “Авлигаас тат галзах, илчлэх, авлигын гэрч, мэдээлэгчийг

хамгаалах жил” болгон зарласантай нь холбогдуулан Азийн сангаас хэрэгжүүлдэг төрийн үйл ажил­лагааг хариуцлагатай, ил тод байлгах хөтөлбөрөөрөө хамтран ажиллахдаа таатай байх болно гэдгээ хэллээ. Мөн тус сангаас хэрэгжүүлдэг эмэгтэйчүүдийн бизнесийг дэмжих хөтөлбөрт 5000 гаруй эмэгтэй хамрагдсан бөгөөд цаашид хөтөлбөрөө Улаанбаатар хотын гэр хороололд амьдарч буй эмэгтэйчүүд рүү чиглүүлж, тэднийг дэмжихээр төлөвлөж байгаагаа танилцуулав. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Азийн сангийн хөтөлбөрөөр хэрэгжиж буй төслүүд нь үр дүнгээ өгч, хамтын ажиллагаа өргөжиж байгааг үнэлсэн аж.

Гэхдээ Монголын цөлжилтийн нөхцөл байдал, цөлжилтийг саа­руулах төсөл хөтөлбөрт илүүтэй анхаарахыг хүсэв.

ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ

Улс төрийн намуудын санхүүг хянахгүй бол өндөр түвшний авлига арилахгүйБ.Энхжаргал@enkhjrglZGM

ЕРӨНХИЙЛӨГЧ

Х.Баттулга Азийн сангийн ерөнхийлөгчтэй уулзлаа

ПАРЛАМЕНТ

Хуулийг өөрчлөх завсраар ял завших боломж гаргадаг

ФАТФ: Монгол Улс мөнгө угаасан хэргийг шийдэхдээ тааруу

шалтгаан нь мөнгө угааж байгаа үйлдэл өөрөө олон хуулийн этгээд, охин компани байгуулах замаар хийгддэгтэй холбоотой. Хууль, хяналтын байгууллага энэ төрлийн гэмт хэргийг илрүүлээд хариуцлага тооцох гэхээр жинхэнэ эзнийг тогтооход түвэгтэй байдаг. Тиймээс эцсийн өмчлөгч гэдэг ойлголтыг бий болгохоор зорьж байна. Эцсийн өмчлөгчийг ямар дарааллаар, яаж тогтоохыг уг хуулийн төсөлд тусгажээ.

Арилжааны банк болон банк бус санхүүгийн байгууллагууд сэжигтэй гүйлгээний талаар Санхүүгийн мэдээллийн албанд мэдээлэл өгөх үүрэгтэй байдаг. Харин энэ хуулийн өөрчлөлтөөр ийм үүрэгтэй этгээдүүдийн тоог өргөтгөнө. Үүнд, наториат, хуульч, хуулийн зөвлөх, алт, үнэт эдлэл борлуулагч, худалдан авагч гэх мэт субьектүүд нэмэгдэх аж.

Хэрэв манай улс саарал жагсаалт, цаашлаад хар жагсаалтад орох эрсдэл үүсвэл

арилжааны банкуудын гадаад дахь гүйлгээг хаана. Энэ нь эдийн засагт их хэмжээний сөрөг үр дагавар авчирна гэж Хууль зүйн яам тайлбарлаж байна. Одоогоор манай улс ФАТФ байгууллагын эрчимтэй хяналтад орсон. Эрчимтэй хяналт гэдэг нь гүйлгээг шууд хаахгүй. Харин эргэлзээтэй хяналтад байгаа улс гэдэг утгаараа арилжааны банкуудын гадаад руу хийж байгаа гүйлгээг илүү олон давтамжаар хянаж буй. Тухайлбал, гүйлгээний үндэслэл, эх сурвалжийг давтамжтай хянана гэсэн үг. Энэ нь арилжааны банкуудын үйл ажиллагаанд тодорхой хэмжээний хүндрэл үүсгэж байгаа.

Монгол Улс Эрүүгийн хуулийн мөнгө угаах гэмт хэргийн талаарх зүйл ангид өнгөрсөн хугацаанд өөрчлөлт орох бүрт ийм гэмт хэргийн шинжтэй үйлдлийг хууль хяналтын байгууллага илрүүлэн шалгах явц давхцдаг байсан. Харин завсраар нь ял завших

боломж гардаг байжээ. Тиймээс олон улсын байгууллагууд “Танай хууль тогтоомж тогтвортой байх ёстой. Мөнгө угаасан үйлдэлд зайлшгүй хариуцлага тооцох ёстой” гэсэн шаардлага тавьж байгаа аж.

Монгол Улсын шүүхээр мөнгө угаахтай холбоотой таслагдсан хэрэг хоёр л байдгийг Хууль зүйн дэд сайд Б.Энхбаяр хэлэв.

Өнгөрсөн онд хүчин төгөлдөр болсон Эрүүгийн хуульд мөнгө угаах хэргийг өөрөөр зохицуулах болсон. Энэ хэргийг зөвхөн цагаан захтан, томоохон гэмт хэрэгтнүүд үйлддэг гэж олон нийт ойлгодог. Шинэ Эрүүгийн хуулиар гэмт хэргийн улмаас олдсон аливаа орлогын зүсийг нь хувиргасан, мэдсээр байж нуун дарагдуулсан бүх үйлдлийг мөнгө угаасанд хамаатуулна. Гар утсыг хулгайнх гэдгийг мэдсээр байж ченжүүд худалдаж аваад борлуулбал мөнгө угаах гэмт хэрэг үйлдсэнд тооцно. Энэ заалт ломбард буюу барьцаалан зээлдүүлэх газруудад ч адилхан үйлчилнэ. Энэ утгаараа 2017 оны долдугаар сарын 1­нээс мөнгө угаах шинжтэй гэмт хэргийн бүртгэл, давтамж нэмэгдэж байгаа аж. Мөн энэ төрлийн гэмт хэргийн улмаас хохирсон хүмүүсийн хохирлыг барагдуулах ажил сайжирсан. Өнгөрсөн оны байдлаар хохи­рогчид учруулсан хохирлыг бараг дуулсан байдал өмнөх оноосоо 30 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн аж.

Мөн ирэх аравдугаар сараас 500 гаруй ББСБ­ын мөнгөний эх үүсвэрийг тодруулах ажлыг Сангийн яам, ХЗДХЯ­ны хамтарсан Ажлын хэсэг шалгах аж.

Хуулийн төслийг гишүүдийн олонх нь дэмжиж, эцсийн хэлэл­цүүлэгт шилжүүлэв.

• Олон хуулийн этгээд, охин компани байгуулах замаар мөнгө угаадаг.

• Шинэ Эрүүгийн хуулиар гэмт хэргийн улмаас олдсон аливаа орлогын зүсийг нь хувиргасан, үүнийг мэдсээр байж нуун дарагдуулсан бүх үйлдлийг мөнгө угаасанд хамаатуулна.

• 500 гаруй ББСБ­ын мөнгөний эх үүсвэрийг тодруулах ажлыг Сангийн яам, ХЗДХЯ­ны хамтарсан Ажлын хэсэг шалгах аж.

2018.04.20, БААСАН ~ №081 (880)

ЗГМ: Сэдэв

3ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

1Тухайн үед 93.9 мянган хүүхэд

ямар нэг байдлаар ажил хийж байсан бол үүний 11.1 хувь нь хүнд, хортой нөхцөлд ажиллаж буй гэсэн тооцоо гарч байжээ.

Үүнээс хойш ажил хийж байгаа хүүхдүүдийн тоо эрс буурсан гэдгийг албаны хүмүүс хэлж байна. Нийслэл хотод гэхэд 2012 онд 5143 хүүхэд ажил хийж байсан бол 2015 онд 230, 2016 онд 143 болсон. Харин өнгөрсөн оны байдлаар 99 хүүхэд ажил хийж байгааг Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын хөгжлийн газрын мэдээллээс харж болно.

Гэхдээ дээрх судалгаанд гэрээсээ өөр газар амьдардаг, хараа хяналтгүй тэнүүчилдэг хү үхдү үд хамрагдаагүй. Хэдийгээр албан ёсны тоо баримтад хүүхдийн хөдөлмөр эрхлэлт буурсан гэж харагдаж буй ч түүний цаана хараа

Хүүхдийн хөдөлмөр далд хэлбэрээс гарах ёстой

хөнгөн хөдөлмөр эрхлэх насыг хуульдаа 15 гэж заасан. Харин Дани, Финланд, Франц, Чех, Малайз, Монгол зэрэг оронд 14 насыг доод хязгаарт тооцож буй. Тэгвэл Швед, Швейцар, Герман, Сингапур, Индонезид 13 наснаас дээш бол хөнгөн хөдөлмөр эрхлэхийг зөвшөөрдөг. Энэ нь нэг талаас хүүхдийн далд хөдөлмөрийг хуулийн хүрээнд багтаах боломж олгодог. Хүүхдүүд хуулийн дагуу хөдөлмөрийн харилцаанд орж, цалин мөнгөө хуулийн дагуу тогтоолгох боломжтой болно гэсэн үг.

Улс орнуудад хүүхдийн наснаас хамаарч хийж болох ажлын жагсаалтыг гаргадаг. Данид 13­15 насны хүүхдүүд хичээлийн өдөр хоёр цаг, амралтын өдрүүдэд хамгийн ихдээ долоон цаг ажиллахыг зөвшөөрдөг аж. Харин улирлын амралтаар долоо хоногт 35­аас дээш цаг ажиллахыг хоригложээ. Харин Болгарт 13 настай хүүхдүүдийг зөвхөн

кинонд тоглох, загвар өмсөхийг хуулиараа зөвшөөрдөг байна. Энэ нь мөн хүүхдүүдийг сурч буй мэргэжлээрээ дадлагажих боломж олгоно гэж үздэг. НҮБ­ын харьяа Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллагын 138 дугаар конвенцид хүүхдийн хөдөлмөрийн насны хязгаарыг тогтоосон байдаг.

Монгол Улс дээрх конвенцид 2002 онд нэгдэн орсон. Тиймээс уг конвенцийн дагуу хөнгөн хөдөлмөр эрхлэх нас 14 байсныг 13 болгох хуулийн төслийг ХНХЯ­наас санаачлаад буй. Энэ нь МСҮТ­д сурч буй 13 настнуудад цөөн цагаар үйлдвэрлэлийн дадлага хийх, цалинжих боломжийг олгох давхар зорилготой аж. Гэхдээ уг хуулийн өөрчлөлт батлагдвал 13­18 настай хүүхдийн эрхэлж болох хөнгөн ажлын жагсаалтыг заава л гаргаж, батлах шаардлагатайг мэргэжилтэн анхаарууллаа.

Иргэд хүүхдийн хөдөлмөр эрхлэлт гэдэгт ихэнхдээ эрүүл

мэндэд хортой, тэвчишгүй, хүнд хөдөлмөрийг ойлгодог. Гэвч үүнд бас тун цөөн цагаар номын сан, дэлгүүрт ажиллах, сургуулийн үйл ажиллагаа зохион байгуулалтад оролцох зэрэг хөнгөн ажлууд ч багтаж болдог. Энэ нь хүүхдийн нийгэм­шил, бие даах чадварт эергээр нөлөөлөх талтай. Хамгийн сүүлийн судалгаанаас харвал Улаанбаатар хотод ажил хийж буй хүүхдүүдийн 32.9 хувь нь өөрөө хүссэн учраас ажил хийж байгаа гэж хариулсан байдаг.

Гэхдээ орон нутгийн болон хараа хяналтгүй хүүхдүүдийн хувьд ажил хийх шалтгаан нь амьжиргаатай түлхүү хол­

боотой. 2012 оноос хойш энэ сэдвээр улсын хэмжээний судалгаа хийг дээгүй уч­раас эдгээр хүүх дүү дийн хөдөлмөрийн байдал хэрхэн өөрчлөгдсөн нь тодорхойгүй байгаа юм. Тиймээс эхлээд хүүх дийн тэвчишгүй, хүнд хөдөл мөрийг далд хэлбэрээс нь гаргах нь хамгийн үр дүн­тэй алхамд тооцогдож буй. Үүний тулд хүүхдийн хүнд хөдөл мөрийг хөнгөнөөр солих, ядуу амьдралтай хүүхдүүдэд ажил мэргэж лийн чиг баримжаа олгож, хөдөлмөрийн мөлжлөгөөс сэргийлэх хэрэг­тэйг олон улсын мэргэ жилтнүүд сануулж байна.

С.Батсайхан / ЗГМ©

Авто зам дээр ном, бохь, автомашины үнэртүүлэгч зэрэг аар саар зүйл зардаг хүүхдүүд, тэдний эцэг эх энэ нь хууль бус гэдгийг мэддэггүй.

ТЕНДЕРИЙН УРИЛГА2018 оны 04 дугаар сарын 20

Тендер шалгаруулалтын нэр: Насанд хүрэгчдийн болон хүүхдийн аялалын иж бүрдэл, хөнжил нийлүүлэхТендер шалгаруулалтын дугаар: МИАТ/201801087 /б/МИАТ ТӨХК эрх бүхий тендерт оролцогчдоос Насанд хүрэгчдийн болон хүүхдийн аялалын иж бүрдэл,

хөнжил нийлүүлэх тухай 2 багц бүхий битүүмжилсэн цахим тендер ирүүлэхийг урьж байна.Тендерийн баримт бичгийг (хүсвэл нэмэлт хувийг) бичгээр хүсэлтээ гаргаж, эргэж төлөгдөхгүй нөхцөлтэйгээр

иж бүрдэлээр нь 50,000 төгрөг, эсхүл түүнтэй тэнцэх хэмжээний чөлөөтэй хөрвөх валютаар худалдан авч болно. Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 45 хоногийн дотор хүчинтэй байна.

Тендерт оролцогч нь Санхүүгийн болон туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд: Борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 1 жилийн буюу 2017 оны борлуулалт тендерт санал болгож буй үнийн

дүнгийн 30 хувиас багагүй байх,Түргэн хөрвөх чадвартай хөрөнгө болон авах боломжтой зээлийн хэмжээ: Тендерт санал болгож буй

үнийн дүнгийн 40 хувиас багагүй байх,Аудитаар баталгаажуулсан санхүүгийн тайлан ирүүлэх жилийн тоо: 2017 он,Сүүлийн гурван жилд хэрэгжүүлсэн ижил төстэй ажлын өртөг: Аль 1 жилд тендерт санал болгож буй

үнийн дүнгийн 30 хувиас багагүй байх,Тусгай зөвшөөрөл шаардлагатай бол тусгай зөвшөөрөл ирүүлэх эсэх: шаардлагагүй,Тендерийн хамт Багц 1-т 7,350,600 төгрөгийн, Багц 2-т 1,800,000 төгрөгийн дүнтэй тендерийн баталгаа

тус тус ирүүлнэ. Цахим тендерт оролцогч цахим баталгаа гаргах эрх бүхий арилжааны банкаар тендерийн нэг баталгаа гаргаж

болох бөгөөд багц тус бүрийн баталгааны дүнг тодорхой бичсэн байх шаардлагатай.Тендерийг 2018 оны 05 дугаар сарын 21-ний өдрийн 10.00 цаг­аас өмнө цахим худалдан авах ажиллагааны

систем /www.tender.gov.mn /­д өөрийн аж ахуйн нэгжийн цахим гарын үсэг­/PKI/­ээр нэвтрэн орж цахим хэлбэрээр ирүүлэх ба тендерийг 2018 оны 05 дугаар сарын 21-ний өдрийн 10.30 цаг­т нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхтэй.Дотоодны давуу эрх тооцохгүй.Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

МИАТ ТӨХКХан-Уул дүүрэг, 10-р хороо, Буянт-Ухаа 45, МИАТ ТӨХК-ийн төв байр

Хангамж, үйлчилгээний хэлтэс 103 тоотУтас: 70049860, факс: 70049919

хяналтгүй, тэнүүчилдэг хэчнээн хүүхэд тэвчишгүй хөдөлмөр эрхэлж буй нь бүрхэг. Хүүхдийн хөдөлмөр хүнд хэцүү, хууль бус, тэвчишгүй байх тусмаа далд байдаг. Хүүхдийн хөдөлмөрийг мөлжиж буй томчууд хууль бус явдлаа нуухыг оролддог бол хүүхдүүд орлогогүй болох вий гэж эмээдгийг мэргэжилтнүүд хэлдэг.

Монгол Улсын хүн амын гуравны нэг нь буюу 29.6 хувь нь ядуу амьдарч байна. Ядуурал хүүхдүүдэд хамгийн хүнд тусдаг. Өрх гэр нь ядуу байх тусам сайн боловсрол эзэмших, эрүүл өсөж торних боломж нь хомсдоно. Зарим нь ар гэртээ нэмэр болохын тулд наанадаж сурлага нь муудах, цаанадаж сургуулиа хаях шаардлагатай тулгардаг. Өөрөөр хэлбэл, ядуурлыг бууруулж чадаагүй тохиолдолд хүүхдийн хөдөлмөр эрхлэлт ил, далд хэлбэрээр байсаар байх болно. 2012 онд ажил хийж байсан хүүхдүүдээс хэрэв ажлаа хийхгүй бол амьдралд нь хэрхэн нөлөөлөх талаар асуухад 33.8 хувь нь амьжиргааны түвшин доошилно гэж хариулжээ. Харин 11.6 хувь нь гэр бүл нь ямар ч орлогын эх үүсвэргүй болно гэж хариулж байсан нь өдгөө төдийлэн өөрчлөгдөөгүй болов уу.

Ар гэрээ тэжээж буй хүүхдүүдийг ажил хийхийг нь хоривол тэд мөнгө олохын тулд улам хууль бус зам руу ордог гэж үздэг. Тиймээс хүүхдийн тэвчишгүй хөдөлмөрийг бууруулах, устгах нэг арга зам нь ажлын байрыг нь илүү хөнгөн, аюулгүй ажлаар солих явдал гэдгийг олон улсад хүлээн зөвшөөрдөг. Япон, Тайван, Филиппинд хүүхдийг эцэг, эхийн зөвшөөрлөөр

НХХЯ-ны Гэр бүл, хүүхэд залуучуудын хөгжлийн газрын мэргэжилтэн Ж.Азжаргалаас зарим зүйлийг тодрууллаа.

-Хүүхдийн хөдөлмөр эрх-лэлтийн талаарх үндэсний судалгааг хэр давтамжтай хийдэг вэ. Зургаан жилийн өмнөх энэ судалгааг хэзээ шинэчлэх юм бэ?

­Үндэсний статистикийн хороо, олон улсын хөдөлмөрийн байгууллагаас 2012 онд анх удаа үндэсний хэмжээнд томоохон судалгаа явуулсан. Харин энэ жил хоёр дахь судалгааг хийхээр төлөвлөөд байгаа. Бид энэ хугацаанд хэсэгчилж, төрөлжүүлсэн судалгаа авч байсан.

-Хүүхэд хүнд хөдөлмөр эрхэлж буй эсэхийг хэн, хэрхэн хянадаг юм бэ?

­Хөдөлмөрийн сайдын 2016 оны тушаалаар насанд хүрээгүй хүний ажлын байрны асуудлыг МХЕГ хянахаар заасан. 2017 онд анх удаа хүүхдийн эрхийн улсын байцаагч нарыг бэлдсэн. Эдгээр байцаагч нар мэргэжлийн хяналтын байцаагч нартай хамтран хүүхэд эрхлэхийг хориглосон ажлын байрны жагсаалтын дагуу хяналт, шалгалт хийдэг.

-Хүүхдүүд ажил хийж буй гол шалтгаан нь юу вэ?

­Ядуурал, ажилгүйдэл, эцэг эх нь үр хүүхдээ үл хайхрах зэргээс голчлон шалтгаалдаг. Нөгөө талаас харвал, хүүхдүүд найз нөхдөө эсвэл гэр бүлийнхнээ дагаж богино хугацаанд ажил хийх сонирхолтой болсон. Манай агентлагийн хувьд хүүхдийн хүнд хөдөлмөрөөс урьдчилан сэр гийлэх ажил хийж байна.

ЗГМ: ТОДРУУЛГА

Хүүхдийн хөдөлмөрт улсын байцаагч хяналт тавьдаг

(Цемент, асбест, шилэн хөвөн, нүүрс, тоосжилттой орчинтой)

(Цацраг болон биологийн идэвхит бодистой харьцдаг)

(эрсдэлтэй, хүнд тоног төхөөрөмж бүхий)

(биеийн хүчний хүнд хөдөлмөр)

БАРИЛГА

ЗОЧИД БУУДАЛ

ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ

БОЛОВСРУУЛАХ ҮЙЛДВЭР

УУЛ УУРХАЙ

(Ачаа зөөх зөвшөөрөгдсөн хэмжээ)

кг кг16 16-188 165 10нас хүртэл нас хүртэлкг кг

Хүүхдийн хөдөлмөр эрхлэхийг хориглосон ажлын байр

Судлаачийн үг

4 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.04.20, БААСАН ~ №081 (880)

Маогийн тахин шүтлэг Хятадын түүхэнд тохиосон хамгийн том гамшгийн нэг

Олхонуд Баярхүүсудлаач проф.

XIII сонгуулийн Бүх Хятадын Ардын Төлөөлөгчдийн Их Хурлын (БХАТИХ) анхдугаар чуулган олонхийн саналаар Үндсэн хуульд засвар оруулах төслийг батал сан. Энэ нь Хятадын улс төрийн тогтолцоо цаг үетэйгээ зэрэг урагшилж буйг нотлон ха­руулсан хэрэг хэмээн хятадууд өөрсдөө үздэг. Бусад улс орны улс төрийн тогтолцоотой харьцуулбал Хятадын улс төрийн тогтолцоо өөрийн гэсэн өвөрмөц давуу талтай хэмээн тэд тайлбарладаг. Яг одоо Хятад улсын эрчтэй хөгжил, ялангуяа эдийн засгийн талаарх асар их ололт амжилт нь маш олон улс оронд зээлдэн суралцууштай арга туршлага болсон байж болно. Хятад улс реформ, нээлттэй бодлого хэрэгжүүлсэн 40 жилдээ асар их амжилтад хүрсэн ба эдүгээ ядуу хүн ам, хот хөдөөгийн хөгжлийн зөрүү, байгаль орчны бохирдол зэрэг олон зүйлийн олон сорилттой тулгарч буй. Гэвч цаашид өөрчлөлтийн эрчээ өсгөж, хөгжлийнхөө явцад элдэв бэрхшээлээ зохицуулж бүрэн чадна, үүний тулд Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулж, удирдлагын асуудлыг шийдвэрлэлээ хэмээн Бээжингийн суртал нэвтрүүлгээр онцолж байна.

Өмнөх намын Их хурлууд, БХАТИХ­ын чуулгануудын үеэр төд дэх үеийн удирдагчдаа тийм албан тушаалд дэвшүүллээ хэмээн нэрлэж сурталчилж, тухайлбал одоогийн Си Жиньпин даргыг тав дахь үеийн удирдагч гэдэг байсан бол өнгөрсөн ХКН­ын XIX Их хурал, саяхны Ардын их хурлын чуулган дээр таг чиг өнгөрсөн нь анхаарал татна.

Хөгжил хурдсах тусам нэг хүний засаглалаар хөгжлөө ба­тал гаажуулъя гэх санаа нэвт мэд­рэгдэнэ. Си дарга залгамжлагч, залгамжлал, зургаа дахь үеийн удирдагчийн талаар ил ярихгүй байгаа нь өөрийнх нь дэвшүүлсэн Хятадын онцлог бүхий социа­лизмын шинэ эрин­ “Хятад мөрөө­дөл”­тэй нь холбоотой гэх тайлбар ч хангалттай явж байна.

Гэхдээ залгамжлагчийг ил зарлаж болдоггүй коммунист Хятадын улс төрийн хар түүх түүнд санаа сургамж өгсөн байхыг үгүйсгэмгүй. ХКН ба БНХАУ­ын түүх бол тэр чигтээ улс төрийн дотоод тэмцлийн түүх, эрх мэдлийн төлөө фракцлан тэмцсэнээ цээрлүүлдэг түүх юм. Тэр түүхээс сөхье.

1950­иад онд Мао Зэдун “Гур­ван улаан тугийн лоозон” гэгчээ дэвшүүлж, зүүний нугалаа гаргаж байх үед Хятадын дарга Лю Шаоцийн нэр түгэж, Маогийн залгамжлагч хэмээн зарлагдах дөхөж байснаа “Соёлын их хувьсгал”­аар түүнийг хэлмэг­дүүлж, шоронд үхүүлсэн эхний хар түүх буй. Дараагийн хар түүх тэр чигээрээ “Соёлын их хувьсгал”­аар үргэлжилнэ. Хувьсгал нэртэй энэ самуун гурван үе шаттай. Эхнийх нь 1966­1969 оныг хамарна. Хувьс­галын шуурга Хятад орныг нөмөрч, нугалаа завхрал доозоо хэтрүүлж, ХКН, Хятадын төрийг бүрмөсөн хөмрүүлсэн ба 1969 онд ХКН­ын IX Их хурал хуралдаж, “Соёлын их хувьсгал”­ыг бүрэн сайшааж, пролетарийн диктатурын дор хувьсгалыг үргэлжлүүлэх шийдвэр гаргасан, намын дүрэмдээ зал­гамжлалыг хуульчилж, Батлан хамгаалахын сайд Линь Бяо бол Мао даргын залгамжлагч гэсэн заалт оруулжээ. Хувьсгалын II үе 1969­1973 оныг хамарна. Нөгөө залгамжлагч Линь Бяо маань хувьсгалын эсэргүү болж,

Хятадын төрийн залгамжлалын түүх түүний хувьсгалын эсэргүү бүлгийг бут цохив. Линь Бяо эхнэр хүү, ойрын хамсаатнуудын хамт онгоц хулгайлан СССР рүү зугтав. Тэд замдаа манай Хэнтий аймагт сүйрч амь үрэгдсэн. Мао албан ёсны залгамжлагчгүй болж, харин Ерөнхий сайд Жоу Эньлай эгзэгийг тааруулан Дэн Сяопинийг цагаатган дэвшүүлжээ. ХКН­ын X Их хурал Линь Бяог илчлэн буруушаасан ч пролетарийн диктатурын дор хувьсгалыг үр­гэлж лүүлэх, дэлхийн дайнд бэлт­гэх намын жанжин чиг шугам хэвээрээ гэжээ. Хувьсгалын III үе 1973­1976 онд өрнөжээ. Маогийн гэргий Зян Цин тэргүүтэй “Дөрвөн дээрэмчин” засгийн эрхэнд бэхж­лээ. Линь Бяо ба Күнзийг шүүмж­лэх кампани өрнүүллээ. Жоу Эньлай, Дэн Сяопин нар руу жадны үзүүр чиглэлэв. 1976 оны хавар Дэн Сяопинийг хөөж буулгалаа. Тэр онд Хятадын гур ван дээд удирдагч Жоу Эньлай, Жү Дэ, Мао нар тэнгэрт халив. Залгамжлагч тодорлоо. Тэр нь Хуа Гофэн гэгч НАХЯ­ны сайд гэнэ. Су Жу гэсэн нэртэй байснаа Хуа Гофэн буюу “Хятад улсын толгой” гэсэн шинэ нэртэй болж, бүх эрх мэдлийг гартаа авчээ. Хуад Мао “Чи хэрэг эрхэлбэл би санаа амар” хэмээн хэлж захисан гэх суртал нэвтрүүлэг түглээ. Зураг хөрөг, аман түүх, дуу шүлэг, жүжиг кино ч “Чи хэрэг эрхэлбэл би санаа амар”­аар дүүрлээ. Мао нас бараад нэг сар болсны дараа “Дөрвөн дээрэмчин”­ийг бут цохиж, баривчлан, улс төрийн тайзнаас үүрд хөөлөө. Энэ гавьяа Хуа Гофэн, Төрийн түр тэргүүн Е Зяньин, Ерөнхий сайдын орлогч Ли Сяньянь нарт ногдоно.

Маогийн үхлээр Маогийн эрин үе дуусав уу гэтэл үгүй байлаа. Маогийн тахин шүтлэг бол Хятадын хувьд түүхэнд нь тохиолдсон хамгийн том гамшгийн нэг юм. Гэвч энэ хэцүү жилүүдэд хүчирхэг Хятад гүрний үндсийг тавьж чаджээ. Тэр нь цөмийн зэвсэг бүхий, хараат бус, НҮБ­д хууль ёсны суудлаа эзэлсэн, хэний ч нөлөөнд автахгүй, бие даасан хүчирхэг Хятад босч иржээ.

“Соёлын их хувьсгал”­ыг 1977 онд ХКН­ын XI их хурал албан ёсоор дуусгалаа. Шинэ эрин үе эхэллээ. Гэм нь Маогийн залгамж­лагч гэх Хуа Гофэн зүүний алдаа­тай бодлогоо үргэлжлүүлэв. Энэ зүүнтнийг саармагжуулахаар намын Их хурал Дэн Сяопинийг бүрэн цагаатгаад зогссонгүй, нам­төрийн дээд эрх мэдэл рүү гаргаж ир жээ. Тэрбээр ХКН­ын 11 дэх сонгуулийн Төв Хорооны алдарт III Бүгд хурал гэгчийг 1978 оны 12 дугаар сард хуралдуулан (энэ онд 40 жилийнх нь ой тохионо) хүндийн төвийг улс төрөөс эдийн засаг руу шилжүүлжээ. Зүүний нугалаа завхралыг эг нэгт алга болгожээ. Үй түмэн зүтгэлтнийг цагаатгаж эргүүлж ажилд оруулсны дотор Хуа Гофэнийг мөргөж унагах хувьтай Ху Яобан, Жао Зыян нар байлаа. ХКН­ын Төв Хорооны дарга Хуа Гофэний дэргэд Төв Хорооны Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ху Яобан шийдвэр гаргаад эхэлжээ. Тэгснээ Ерөнхий сайдынх

нь албан тушаалыг нь 1980 онд Жао Зыян шилжүүллээ. 1981 он гэхэд намын дээд тушаалаа Ху Яобанд алдлаа. 1982 онд ХКН­ын XII Их хурлаараа зүүнтнүүд ба “Соёлын хувьсгал”­аар дэвшигсдийг улс төрөөс эгнэгт үлдэн хөөж явуулав.

Залгамжлалын асуудал дахин босч ирлээ. Хятадад яг нэгдүгээр хүн биш боловч хөшигний ард нэгдүгээр хүн болсон, Хятадын реформын эцэг Дэн Сяопин залгамжлагчаараа Ху Яобан, Жао Зыян нарыг зэрэг нэрлэдэг боллоо. Би баруун зүүн талдаа хоёр тул­гуур баганатай хүн тэр хоёр бол эд байна гэж ирээд л нөгөө хоёроо хөөрөгдөөд байх нь тэр.

Өмнө нь Маогийн залгамжлагч гэгдэж байсан Линь Бяо юу бол ­сон, өөрөө Хуа Гофэнийг юу бол­гож тавьснаа мэдэхийн цаагуур мэддэг хэрнээ хоёрын хоёр зал­гамжлагчаа ил зарласан нь гайхал төрүүлж байлаа.

ХКН 1981 онд 60 жилийнхээ ойгоор Төв хорооныхоо VI Бүгд хур лыг хуралдуулж, намын үзэл суртлын удирдамж гаргаж, алдаа оноондоо дүгнэлт хийж, Мао даргадаа тодорхойлолт өгөв. “БНХАУ байгуулагдсанаас хойш хи ХКН­ын түүхийн зарим асуудлаарх шийдвэр” гэх баримт бичигт Маог аугаа их марксист, аугаа их пролетарийн хувьсгалч, стратегич, онолч хэмээн тодор хойлоод түүний гавьяа нь алдаа наасаа хамаагүй илүү гэж дүгнэжээ. Ойролцоогоор гавьяа нь 70 хувь, алдаа нь 30 хувь юм гэсэн.

Залгамжлал 1980­аад оны дунд үеийг өнгөртөл хал балгүй явагджээ. Хятадын улс төрийн тэнгэрт мандсан хоёр од нэг нь намаа, нөгөө нь Засгийн газраа удирдан өөрчлөлт, шинэчлэл, реформыг гялалзтал хийж, авлигын эсрэг томхон тэмцэл өрнүүллээ. Гэтэл нэрлэсэн нэг залгамжлагч нь замын хагасаас зайлж орхив. 1986 оны 12 дугаар сараас эхлэн Хятад даяар өрнөсөн оюутны жагсаал намыг сүрхий доргиулж, Ху Яобаныг албан тушаалдаа тэсч чадахгүйд хүргэжээ. Хөрөнгөтний либерализмын эсрэг, “Оюуны бохир дол”­той тэмцэх кампанит ажлыг саатуулсан, айж хулчийсан хэрэгт Ху Яобан унаж, Намын төв хороо ны Улс төрийн товчооны өргөт гөсөн хурал дээр нам даруулжээ.

Ху Яобанаас салсан Дэн Сяопин нөгөө тулгуур баганаа түлхэн гаргаж ирлээ. Ерөнхий сайд Жао Зыянд ХКН­ын Төв Хорооны ЕНБД­ын албыг өгчээ. Тэрбээр улс төрийн өндөрлөгт хоёр жил суув. Залгамжлагчаар хоёр жил ажиллав. Ерөнхий сайдын албаа Ли Пэнд өгч, өөрөө намын XIII Их хурлаар албан тушаалаа баталгаажууллаа. Дэн Сяопин тэтгэвэр рүүгээ явж байгаа аятай намын дээд сонгуульт бүх албанаасаа татгалзаж, харин цэргийн дээд хоёр албаа (ХКН­ын Төв хорооны Цэргийн зөвлөл, БНХАУ­ын Цэргийн төв зөвлөл) залгуулж үлдсэн юм.

Итгэл хүлээлгэсэн нөгөө нэг тул гуур багана маань даан ч уд­сангүй зэсээ цухуйлгаж орхив. 1989 оны хавар Бээжин хотын

төвд оюутан залуус босч тэмцэн хуурай өлсгөлөн зарлаж, ардчилал эрх чөлөө шаардан, улмаар үймээн самуун дэгдээж цэрэг оруулж цус урсган даржээ. ХКН­ын XIII дахь сонгуулийн Төв хорооны IV Бүгд хурлыг зарлан хуралдуулж Жао Зыяныг бүх албан тушаалаас нь хөөж, гэрийн хорионд оруу лан шийтгэв. “Намын эсрэг, социа­лизмын эсрэг эмх замба раагүй явдлын үеэр нөхөр Жао Зыяны гаргасан алдааны тухай” илтгэлийг Ерөнхий сайд Ли Пэн тавьж хэлэлцүүлэв. Жао Зыяны оронд хэн ч төсөөлөөгүй, хаа хамаагүй Зян Зэминь гэгчийг Шанхай хотын нам­захиргааны дарга байхад нь татаж авчран намын толгойд Дэн Сяопин тавилаа.

Залгамжлал, залгамжлагчийг зарладаг Хятадын төрийн уламж­лал энэ хүрээд зогсоно. Миний дараа тэр алба авна, намайг залгам­жилна хэмээн Зян Зэминь, Ху Жинтао, Си Жиньпин нарын хэн нь ч зарлаагүй явсаар өнөө хүрчээ.

Өнөөгийн Хятадын удирдагчид болох Си Жиньпин, тус улсын дэд дарга Ван Чишан, БХАТИХ­ын Байнгын хорооны дарга Ли Жяньшү, Ерөнхий сайд Ли Көцян, Хятадын Ардын улс төрийн зөвлөлдөх зөвлөлийн Бүх Хятадын хорооны дарга Ван Ян нар бол БНХАУ­ын тав дахь үеийн удирдагчид гэгдэнэ. Өмнөх дөрөв дэх үеийнхэн нь Ху Жинтао, Вэнь Зябао, У Банго нар, гурав дахь үеийн удирдагчид нь Зян Зэминь,

Ли Пэн, Цяо Ши, Жу Рунжи нар билээ. Харин дахиад өмнөх хоёр дахь үеийн удирдагчид нь Дэн Сяопин, Чэнь Юнь, Е Зяньин, Ли Сяньянь нар бол нэгдүгээр үеийн удирдагчид нь Хятадын ардын хувьсгалыг удирдсан Мао Зэдун, Жоу Эньлай, Лю Шаоци, Жү Дэ нар хэмээн Хятадын албан ёсны түүхэнд тэмдэглэдэг болжээ.

Харин зургаа дахь үеийн удир­дагчдын талаар таг чиг байна. Ху Чунхуа гэх нэг эрхмийн нэр дуулддаг. Тэрбээр ХКН­ын Төв хорооны Улс төрийн товчооны гишүүн, Гуандун мужийн намын хорооны дарга. 1963 онд төрсөн, насны хувьд яалт ч үгүй залгамж халаа гэж хардах үндэстэй. Туул сан зам нь яруу бөгөөд баялаг. Хятадын Комсомол, Төвөд, Хэбэй муж, Өвөр Монголд ажиллаж байгаад одоо Хятадын хамгийн хүчирхэг мужийг удирдаж байна. Гуандун мужийн ДНБ гэхэд л Оросынхоос хэд дахин давдаг. Энэ мужийг Хятадын эдийн зас гийн локомотив гэж нэрлэдэг ба өмнө нь энэ мужаас Ван Ян дэв­шиж, төвд очиж Ерөнхий сайдын орлогч болж байсан. Ван Ян бол “Нэг бүс­Нэг зам” гэх лут төслийн үзэл санааны анхдагч, Си даргын баруун гар гэгддэг. Энэ мужаас Жао Зыян, Си Жүнсюнь (Си Жиньпиний аав), Ли Чаньчунь, Жан Дөзян зэрэг нэртэй улстөрчид ажлын гараа, улс төрд өгсөх замаа засч байсан.

Эдүгээ Хятадын хөгжлийн үзэл санааны хөтөч онол­баримтлал нь нэг нэг удирдагчийн нэртэй салшгүй холбоотой. Маркс, Ле­ниний онол болон Мао Зэдуны үзэл санаа, Дэн Сяопиний онол, гур вын төлөөлөх үзэл (Зян Зэминь), шинж лэх ухаанч хөгжлийн үзэл (Ху Жинтао), Хятадын онцлогтой социализмын шинэ эрин үеийн тухай Си Жиньпиний үзэл санаа гэх мэт.

Орчин үеийн Хятадын түүх гурван аугаа их удирдагчийг тө­рүүл сэн юм. Шинэ Хятадыг бай­гуулж, тусгаар тогтнуулж, хөл дээр нь босгож бие даалгасан Мао Зэдун, шинэчлэлийн салхи хагалж рефор моор Хятадыг хөгжүүлсэн Дэн Сяопин болон шинэ эрин үед Хятадыг удирдаж яваа Си Жиньпин хэмээн Хятадад үздэг болжээ.

Announcement of Call for Proposals

The National Designated Authority (NDA) of the Green Climate Fund (GCF) and XacBank are inviting qualified experts to submit expressions of interest for the following program:

PROJECT NAME: “Strengthening the country coordination and National Designated Authority (NDA) and National Focal Point (NFP) for efficient engagement with the Green Climate Fund (GCF)”

COOPERATING ENTITIES: XacBank LLC (implementing entity), Ministry of Environment and Tourism (NDA), The Climate Change Project Implementing Unit (NFP), and the cooperating National and International Consultants engaged in the NDA Readiness program

PROJECT SUMMARY: The NFP and NDA require a public relations and communications expert to help in ongoing GCF NDA Readiness efforts to develop internal capacities to carry out GCF-related activities, coordinate multi-stakeholder processes, ensure consistency with national priorities, and disseminate accurate information about the GCF.

ROLES AND TIMELINE:

Stage 1(expression of interest)

Announcement date: 12 April 2018Expression of interest deadline: 26 April 2018

Stage 2(final selection)

Applicant submission deadline date: 10 May 2018Consultant selection date (indicative): 17 May 2018

One (1) National Consultant

Job title: Public Relations and Communications Consultant for the GCF Readiness Program of Mongolia

Overarching activities:

1. Designing and developing GCF-related hand-outs and brochures and undertaking translation of policies for local staff and stakeholders (both based on contributions and guidance from cooperating entities)

2. Translating and preparing some content for a web-based platform being developed in a parallel effort to increase stakeholder knowledge of and participation in climate-related activities in Mongolia, not limited to climate policies, programs, projects, etc.

Duration: Approximately 65 working days between 1 June 2018 and 30 September 2018 (approximately 15 working days per month)

INSTRUCTIONS FOR EXPRESSION OF INTEREST: Terms of Reference (ToR) will be provided to those who formally express interest to XacBank by sending an e-mail to ecobanking@xacbank.mn by 26 April 2018, with the subject line “NDA Readiness Program Expression of Interest.” All communications and submissions should be done in English.

www.xacbank.mn

2018.04.20, БААСАН~ №081 (880)

Мөнгөний урсгал

5ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

Иргэд, ажилчдынхаа гадаад хэлний мэдлэг, чадварыг дээш­лүүлэхэд хөрөнгө оруулалт хийж чаддаг улс орон, байгууллагын өрсөлдөх чадвар маш өндөр байдгийг судалгаагаар тогтоо­жээ. Өөрөөр хэлбэл, тухайн ард түмний олон хэлээр харилцах чадвар эдийн засгийн өсөлтөд байнга эерэгээр нөлөөлдөг аж. Олон хэлний мэд лэгийг дагаж экспорт нэмэгдэхээс гадна боловсон хүчин нь маш богино хугацаанд хөгжиж шинэчлэгдэх боломж бий болдог байна.

Бристолын их сургуулийн хэл судлаач профессор Габриель Хоган Бран хэлний чадварыг үндэсний хэмжээнд төдийгүй компанийн түвшинд ч онцгойлон анхаардаг болсныг онцоллоо. Нэгээс илүү хэлний мэдлэгтэй байх нь хувь хүнд давуу тал олгодог нь хэнд ч тодорхой зүйл. Гэхдээ энэ давуу байдлыг илүү том зургаар харахын тулд компанийн ашиг орлого, улс орны эдийн засгийн өсөлттэй уялдуулсан сонирхолтой тоо хуваалцъя.

Дэлхийн өрсөлдөх чадварын индексийг тэргүүлэгчдийн нэг Швейцарын иргэд герман, франц, итали болон эртний латин хэлнээс гаралтай романш хэлээр ярьдаг. Эдийн бус энэ үнэт өв нь тус улсын ДНБ буюу эдийн хөрөнгийн есөн хувийг бүрдүүлдэг гэсэн судалгааг Женевийн их сургуулийн эрдэмтэд нэлээд хэдэн жилийн өмнө хийсэн байдаг. Харин эсрэгээрээ хүн амын гадаад хэлний мэдлэгээр тивдээ доогуур жагсдаг Британи улсад энэ сул тал нь жил бүр ДНБ­ий 3.5 хувьтай тэнцэх хэмжээний эдийн засгийн алдагдал бий болгодогийг тогтоосон байна. Сургуульд байхдаа гадаад хэл сурах цагаа дэмий өнгөрүүлж байсандаа Британийн насанд хүрэгчдийн 58 хувь нь харамсдаг гэсэн судалгаа Британийн Консул хийсэн байна. Юм бодогдуулахаар л үр дүн. Харин насанд хүрэгчдийн гуравны хоёр нь гадаад хэлний мэдлэг бол эзэмших ёстой чухал чадваруудын нэг гэдэгт огтхон ч эргэлздэггүй аж. Үүнтэй санал зөрөх монгол хүн бараг л байхгүй гэдэгт би эргэлзэхгүй байна. Дэлхийг эзэлсэн англи хэлний "эцэг" британичууд хэлний мэдлэгтээ өдийг хүртэл санаа зовоогүй явсандаа хэр зэрэг харамсдаг тухай дэлгэрэнгүй мэдэхийг хүсвэл www.britishcouncil.org цахим хуудсаар үзэж болно.

Харин компанийн түвшинд харвал амьдралд арай ойр зураглал бууж байна. Европын холбооны 28 улсын аж ахуйн нэгжүүдийн тэн хагас нь жижиг дунд бизнес эрхлэгчид. Өөрөөр хэлбэл, жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийн Европын эдийн засагт үзүүлэх нөлөө их юм. Тус тивийн 29 орны 945 мянган компанийн дунд явуулсан санал асуулгаар хэлнээс үүдэлтэй харилцааны бэрхшээлээс болж экспортын боломжоо алдсан гэж 11 хувь нь хариулсан байна. Гадаад хэлгүйгээр гадаад худалдаа эрхэлж, худалдааны харилцаагаа тэтгэх боломжгүй тул дээрх тоог бодит гэж харах шалтгаан бий. Хэлний бэрхшээлийг даван туулж чадаагүйгээс алдсан экспортын боломжийг мөнгөн дүнгээр тооцвол нэг фирмийн хувьд 325 мянган еврогоор хэмжигддэг. Гэхдээ гурван жилийн нийлбэр дүнгээр. Нийт компанийн 10 хувь нь ийм бэрхшээлээ шийдэж чадаагүй байна. Харин том компаниудын 73 хувь нь ажилчдынхаа хэлний бэрхшээлийг шийдэх өөрийн гэсэн төлөвлөгөө хэдийнэ боловсруулаад буй аж.

Боловсон хүчнийхээ гадаад хэлний чадварыг дээшлүүлэхэд хөрөнгө оруулж чадсан, гадаад хэлтэй ажилчдыг ажиллуулж чаддаг экспортлогчдын бор­

Экспортын боломжоо тэлье гэвэл ажилч­дынхаа хэлний чадварыг дээшлүүл

З.Цэлмэг@tselmegZGM

Хэлтэй бол мөнгөтэй

С.ЦОГТБАЯР ЗУРЖ БАЙНА

нэг хэлтэй хоёр

хэлтэй44% 56%

Европын холбоо

99% 91% 67%

97% 88% 57%

Люксембург

Бразил

Австрали

Камерун

Мексик

БНХАУ

АНУ

Энэтхэг

Нигери

Индонез

Папуа Шинэ Гвиней

Швед

Нидерланд

Дани

Герман

Польш

ХҮН АМЫН ДИЙЛЭНХ НЬ ХОЁР ХЭЛЭЭР ЯРЬДАГ ОРНУУД

839707

526454

422300289281

245229

WEFORUM©

Дэлхийн хамгийн олон хэлтэй орнууд(2015 оны байдлаар)

байрны заруудаас гадаад хэлний мэдлэг шаардаагүйг олно гэвэл магадгүй цаг хугацааг хэдэн жилээр ухраах хэрэг гарах байх. Харин хэдэн жилийн дараа бол зөвхөн англи бус гуравдагч хэлний шаардлага тавигддаг болох биз ээ.

Мэдээж хувь хүний түвшинд бол гадаад хэлний мэдлэг нэ мэлт орлогын эх үүсвэр болд гийг нотолсон олон судалгаа бий. Тухайлбал, оршин суугч дын дийлэнх нь испани, анг лиар ярьдаг Флорида мужид хос хэлтнүүд төрөлх хэлнээс өөр мэдлэггүй иргэдээс жилд до­лоон мянган ам.долларын илүү орлоготой байдаг аж. Харин Канадад хийсэн судалгаагаар зөвхөн англиар ярьдаг ижил түвшний албан тушаалтнууд­тай харьцуулахад хоёр хэлтэй өрсөлдөгчид нь 3.6­6.6 хувиар илүү орлоготой байдаг аж. Гэхдээ энэ нь хэлний давуу мэдлэгээ ажилдаа ашиглаж байна гэсэн үг биш. Зүгээр л энэ давуу тал нь тухайн хүний танин мэдэх, шаргуу хөдөл мөрлөх, сайн боловсролын тө лөөх зүтгэл нь бусдаас илүү гэдгийг харуулдаг хэмээн Дэлхийн эдийн засгийн форум үзсэн байна. Өөрөөр хэлбэл, ард түмэн нь гадаад хэлний мэдлэг, чадвар сайтай байна гэдэг тухайн улсын үндэсний баялаг болдог.

луу лалтын орлого бусад өрсөл дөгчөөс нь 44.5 хувь илүү бай даг гэсэн тоон үзүүлэлт ч байна. Тухайлбал, Гер манд

гэхэд ажилчдадаа ийм хөрөнгө оруулалт хийж чадсан экспорт­логчид тухайн зах зээлдээ тэр гүүлэх 10 нийлүүлэгчид тоо­

цогд дог. Монголд ч гэсэн ажлын байрны төв сүлжээ Biznetwork плат формд бүртгэлтэй 4000 гаруй аж ахуйн нэгжийн ажлын

Та дэлхийг тойрон аялах шаг-налын эзэн болжээ гэж тө сөөлье. Гэхдээ нэг болзолтой. Нэг оронд нэг ам.доллараас илүү мөн гө зарцуулахгүй. Тэгвэл та хаа шаа аялж, нэг ам ам.дол ла рыг хэр хэн үр дүнтэй зарцуулах вэ. Доорх мэдээллээс санаа аваа рай.

1. Унгар: Европт хямд аялах бо ломжтой орны нэг нь Унгар. Эндээс та хагас шил дар с нэг ам.доллараар худалдаж авна.2. Филиппин: Себу мужид 20 минутын турш хөлний массаж хийлгэх боломжтой.3. Австрали: Бүхэл бүтэн энэ тивийн хаанаас ч зайдастай ороомог нэг ам.доллараар авах боломжтой. Бас ганц нэг төрлийн цагаан дарс ийм үнээр авч болно.4. Тайланд: Амьдрах өртөг багатай тул нэг таваг гоймон авахад хангалттай хүрэлцэнэ.5. Ирак: Йемен зэрэг ойр хавийн орнуудаас ч ийм үнээр нэг талх авч дөнгөнө.6. Энэтхэг: 10 аяга цай. Гэхдээ есөн найзтайгаа аялж байгаа тохиолдолд.7. Нью-Йорк: Дэлхийн хамгийн завгүй энэ хотод нэг зүсэм пицца энэ хэрийн дайтай олдож байгаа нь аз.8. Колумб: Гайхалтай сон голт. Арепа хэмээх сыртэй, мах орлуу­лагчтай үндэсний хоолыг нь идэхгүй буцна гэдэг харамсалтай. Дахиад нэг ам.доллар байвал литр цэвэр ус, аяга кофены аль нэгээр арепагаа хачирлаж болно.9. Вьетнам: Зөвхөн хүнс ч биш нэг цаг дугуй түрээслэх мөнгө. Бас долоон литр цэвэр ус эсвэл бөднө шувууны 40 ширхэг өндөгтэй тэнцдэг.10. Шанхай: Таван ширхэг но гоо­той бууз авна. Өглөө, өдөр, оройн аль ч хоолоо орлуулж болно.11. Пакистан: Монголтой харь­цуул бал өндөг нь бага зэрэг хямд үнэтэй. Энд найман өндөг авах мөн гөөр Пакистанаас 12 ширхэгийг авдаг.12. Туркменистан: Хостойгоо аялж байвал кино театрын эхний үзвэрийн тасалбар авахаа мартуузай.13. Дубай: Дэлхийн хамгийн үнэ тэй хот боловч хямд үнэтэй амт тай хоол бий. Хавтгай гури­ланд ороо сон үхэр, тахиан махан шавармаг аль ч гудамжнаас авч амталж болно.14. Финланд: Нийтийн ариун цэврийн газрын үйлчилгээний хөлс манайхаас 10 гаруй дахин үнэтэй байдаг.15. Өмнөд Солонгос: Караокед ердөө л найман минут дуулна.16. Индонез: Жакартагаас Богор хүрэх галт тэрэгний нэг тасалбар авч болно.

$1-ийн үнэ цэнэ

BBM©

6 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.04.20, БААСАН ~ №081 (880)

Спорт

• Дээд лигийн шагналын сан хоёр дахин нэмэгдэж, 200 сая төгрөг боллоо.

• Хөлбөмбөгийн томоохон тэмцээнийг шар айраг, автомашин, цаг үйлдвэрлэлийн болон нисэхийн компаниуд ивээн тэтгэх нь түгээмэл.

• Энэ жилийн гол өрсөлдөөн ноднингийн медальтнууд болох “Эрчим”, “Улаанбаатар Сити”, “Атлетик 220” клубийн хооронд өрнөх таамаг бий.

Хөлбөмбөгийг бизнестэй хослуулах туршлагын тод жишээ болов

Г.Баярсайхан@bayarsaikhanZGM

II улирлын нэмэлт захиалга явагдаж байна

Онлайн захиалга хэвлэмэл захиалга хОсОлмОл захиалга(хэвлэмэл + Онлайн)

70103131 99903581zgm.mnzgm.mn zasagcoZGMmn

• Улиралд: 5000T (62 дУгаар)• хагас жилд: 10 000Т (124 дУгаар)• жилд: 15 000Т (248 дУгаар)

• Улиралд: 30 000Т (62 дУгаар)• хагас жилд: 60 000Т (124 дУгаар)• жилд: 120 000Т (248 дУгаар)

• Улиралд: 32 000Т (62 дУгаар)• хагас жилд: 65 000Т (124 дУгаар)• жилд: 125 000Т (248 дУгаар)

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

богдох албаныхнаас энэ талаар тодруулахад эрэн хайж байгаа, эсвэл одоо насанд хүрсэн, хө­дөлмөр эрхэлж байгаа гэсэн товчхон бөгөөд цааргалсан хариулт л өгдөг.

ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

0 0 7 7 4

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР2017.11.30

ҮҮЛШИНЭ

-14° -24°

УЛС ТӨРЗөрчлийн тухай хуулийн Үндсэн хууль зөрчсөн заалтын үйлчлэлийг түдгэлзүүлэв. МАН-ын генсек Д.Амарбаясгалан урд хөршид айлчлал хийхээр мордлоо. Монгол Улс төмөр замын дамжин өнгөрөх тээвэрт 25 жил тарифын хөнгөлөлт эдэлнэ. АН-ын бүлэг Төв банкны тухай хуулийн төслийг судлахаар болов. Монгол, Вьетнамын хооронд шууд нислэгтэй болох асуудлыг судална гэлээ.

ЭДИЙН ЗАСАГХөрөнгийн биржийн “MSE ALL” индекс 1261.81 нэгж болж, 0.42 хувиар буурав. Монголбанк “төрц” алтыг дэлхийн зах зээлийн үнээс өндөр үнээр авч байна. “Банкийг дахин хөрөнгөжүү-лэх тухай хууль”-ийн төслийг боловсруулна.Зочид буудлын салбарын орлого 112.6 тэрбум төгрөгт хүрч, 4.1 хувиар өссөн байна.ОХУ-ын гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 144.4 тэрбум ам.долларт хүрэв.

НИЙГЭМГССҮТ гэр бүлийн хүчирхийл-лийн 960 хохирогчид тусламж үзүүлжээ.Ирэх онд Зүүн дөрвөн замын давхар замын уулзварын ажлыг эхлүүлнэ гэв.Адууны махны экспортыг 10 мянган тонноор нэмэгдүүллээ. 33 дугаар сургуулийн хажууд олгосон газрыг хүчингүй болголоо. ЕБС-иуд спорт заалаа ашиг-луул сан мөнгөө тайлагнадаг болно.

ДЭЛХИЙПхеньяны шинэ туршсан пуу-жин АНУ-ын аль ч цэгт хүрэх чадалтай гэж мэдэгдэв. Будапештэд Зүүн Европ, Хятадын “16+1” бизнесийн зургаа дахь чуулган боллоо. Чилийн өмнөд нутагт мөсөн оргилоос 350х380м хавтан бутран унажээ. Крипто валют хэмээх бит-койны үнэ 10000 ам.долларын босгыг давлаа.

2017.11.30, ПҮРЭВ ~ №228 (774) YНЭ: 1000₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

Эрдсийн ганзага дундраагүй

Эрдсийн орлого ДНБ-ий 6.2 хувийг бүрдүүлжээ. > 4

Ерөнхий сайдын “лүндэн” Ц.Нямдоржийг барьц алдуулавЕрөнхий сайд С.Зоригийн хэргийг яаралтай шийдэхийг үүрэгджээ. > 2

АНУ-д цохилт өгөх чадалтай пуужин туршлаа

Ikea дэлгүүрүүдээ хотын төвд шилжүүлнэ

Ubinfo.mn сайт шилдэгт багтлааGogo.mnXopom.comIkon.mnCaak.mnUbinfo.mn

“Засгийн газрын мэдээ” сонины цахим хуудас Ubinfo.mn нь Монголын мэдээллийн шилдэг сайтуудын тавдугаарт бичигдлээ.

Zaluu.comNews.mnMedee.mnDorgio.mnZindaa.mn

Эх сурвалж: Alexa.com©

Эх орон, газар шороондоо л хайртай яваарай. Д.Лувсаншарав

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,444.38 370.56 41.92

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

98.7701.1%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

12950.1%

1261.810.42%

100.190.03%

68051.9%

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Европын сэргээн босголт хөгжлийн банк, Дэлхийн банктай хамтран хийсэн судалгаагаар улс орон ядуу байх тусмаа иргэд нь улс төрийн өндөр идэвхтэй байдаг нь харагджээ. Харин монголчууд улстөржилтөөрөө Зүүн Европ, Төв Азийн 29 орноос хоёрдугаарт жагссан байна. 3

Улстөржсөн ард түмэн улс орноороо сүйрдэг

ЭДИЙН ЗАСАГЗГМ: ЦУВРАЛ

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

Хусмаар хуурах заль

Хамгаалал дутсан хүүхдээ төр хайхрах цаг болжээ

Г.Байгал@baigalZGM

Г.Оюунтөгс@oyuntugsZGM

НӨАТ­ын хонжворт та хэр санаа тавьдаг вэ. Сар бүр су га лааны тохирол болдог. Удалгүй азтанууд тодорлоо хэмээн хэвлэлээр мэдээлдэг. Саяхан буюу энэ сарын 19­нд болсон НӨАТ­ын сугалааны тохирлоор нийт 523 сая төгрөг хонжворт олгохоор болсон байна. Аравдугаар сарын 1­нээс 31­ний хооронд нийт 14 сая ширхэг баримт НӨАТ­ын санд бүртгэгдсэнээс 13.9 мянган азтан тодорчээ. Ер нь сар бүрийн сугалааны тохирлын дүн хэдэн саяар хэмжигдэж, азтаны тоо нь олон мянгад хүрдэг. Энэ мэдээллийг ч татварын албаныхан сүр дуулиантайхан мэдэгдэж, тэрүүхэндээ олон хүний хорхойг хүргэдэг билээ. Сугалааны тохирлын дараа “НӨАТ­ын сугалаанд хожчих юмсан” гэх хүсэл, сэтгэгдэл цахим ертөнцөөр нэг хэсэг хөвөрдөг.

Нэг үе тав, арваараа хэл­хэлдсэн бүлэг хүүхэд хотын гудамжаар их харагддаг бай­сан. Орон сууцны хороолол, ►5

►11

дэлгүүр, худалдааны төв гээд олон нийтийн газраар дуу нь хадаж, нүд үзүүрлэгдэх нь их. Одоогоос арав гаруй жилийн өмнө ийн харагддаг бай сан эдгээр хүүхэд нэг л өдөр усанд хаясан чулуу шиг алга болчихсон. Хэн, хаашаа,

авч явсныг мэдэх ганц ч хүн алга. Явган яриагаар гад­нын оронд эд эрхтний донор болгон аваад явчихсан, хүний наймааны золиос болсон гэж цуу сонсдоно.

Цагдаагийн алба, хүүхэд хам гааллын байгууллага, хол­

Монголын ипотекийн корпораци©

Ипотекийн зээлийн үлдэгдэл

ОСИСТТБХ*

*- Орон сууцны ипотекийн санхүүжилтийн тогтвортой тогтолцоо бүрдүүлэх хөтөлбөр

Бусад эх үүсвэр Банкны өөрийн хөрөнгө

2 сая хүртэлхтөгрөгийн

өрхийн орлоготой

Ипотекийн зээлтэй нийт зээлдэгчид байгаагийн

77%

3% 20%

64.9%

92,616

92.4% 6.3%

72.7%

1.3%

Нэг хамтранзээлдэгчтэй

Хамтранзээлдэгчгүй

2 болон түүнээсдээш хамтран зээлдэгчтэй байна

79.4%

15.7%

4.9%Нийтийн

зориулалттай орон сууц

Хашаабайшин

Амины орон сууц

Улаанбаатар хотод байршилтай орон

сууц худалдан авчээ

ИПОТЕКИЙН ЗЭЭЛИЙН МЭДЭЭЛЭЛ

АНУ, Хойд Солонгосын зөрчил Хятадын хил дээр айдас төрүүлэв

Амин дэмийн үнийг 800 хувь өсгөжээ

Хятадын зүүн хойд нутгийн Чанбай хошуу далайн хүнс, уулсын дунд оршдогоороо алдартай. > 10

Avondale компани Niacor витамины жороор олгох хувилбарын үнийг өнгөрсөн сард 809 хувиар өсгөсөн байна. > 10

Ирэх оныг эрсдэлтэй болгож буй Хятадын нөхцөл

Холбооны нөөц бодлогын хүүгээ өсгөх дохио

Гадаадынханд үл хөдлөх худалдахгүй

Шинэ Зеланд иргэдээ орон байраар хангахад хүндрэл гарсан тул орон сууцны бодлогод эрс шинэчлэл хийхээр шийдвэрлэлээ. > 10

Сэм Флэминг АНУ­ын төв банкны үүрэг

гүйцэтгэгч Холбооны нөөцийн систем энэ долоо хоногт бодлогын хүүгээ өсгөх шийдвэр гаргах төлөвтэй. Энэ удаа хүү өсөх аваас татварын хөнгөлөлт, АНУ­ын эдийн засгийн өөдрөг нөхцөлтэй уялдан ирэх онд бодлогын хүү дахиад хэд хэдэн удаа өснө хэмээн шинжээч нар таамаглаж байна.

Холбооны нөөцийн системийн тэргүүнээр ажиллах хугацаандаа хийж буй сүүлчийн том арга хэмжээ болгон Жанет Йеллен лхагва гарагт бодлогын хүүг гуравдах удаагаа 0.25 хувиар өсгөх бололтой. Энэ нь хүүг 1.25­1.5 хувьд хүргэх төв банкны зорилгод нийцүүлсэн арга хэмжээ болох аж.

Татварын шинэчлэлийн хуу лийг конг ресс шуур хай сайшаа сан тай зэрэг цэн Хол бооны нөө цийн бодлого тодорхойлогч нар санхүү­гийн түлхэц өгөх бодлогоо хойш тавьж дотоодын нийт бүтээг­дэхүүний тооцоонд татварын хөнгөлөлтийн нөлөөг харгалзан үзэхээр төлөвлөжээ.

“Эдийн засаг сайжирч байгаа нь яах аргагүй бодит байдал” хэмээн Орегоны их сургуулийн Холбооны нөөцийн бодлого судлаач эксперт Тим Дью өгүүлэв. Санхүүгийн зах зээл тогтворжиж, татварын хөнгөлөлт олгохоор зэхэж байгаа нь ирэх шинэ онд бодлогын хүүг улам нэмэх нөхцөл болно хэмээн тэрбээр үзэж байна.

Бүгд найрамдахчуудын дэв­шүүлж буй татварын багц хууль нь эдийн засгийн өсөлтөд дунд зэрэг нөлөөтэйг шинжээч нар тайлбарлав. Уг хууль 2018, 2019 онд эдийн засгийг тус бүр ердөө 0.3 хувиар өсөх нөхцөл болно хэмээн Goldman Sachs тооцоолжээ.

Юутай ч АНУ­ын эдийн засаг ажиллах хүчийг бараг бүрэн дайчилж, дэлхийн нийт эдийн засаг тогтворжин, инфляц өсөх магадлал ихсэж, ойрын богино хугацаанд татварын хөнгөлөлттэй нөхцөл бүрдэх гэж буйгаас үүдэн ирэх онд хүү өсөх магадлал өндөр байна. “Ирэх долоо хоногт гарах эдийн засгийн урьдчилсан тооцоогоор ажилгүйдлийн хувь

хэм жээ есдүгээр сарын таам гаас бага, дотоодын нийт бүтээг­дэхүүний өсөлт ч илүү гарах шинж тэй. Энэ хоёр үзүүлэлт аль аль нь бодлогын хүүг хэвийн хэмжээнд сэргээхэд дэмжлэг болж байна” хэмээн JPMorgan Chase­ийн эдийн засагч Майкл Фероли тайлбарлав.

Ажилгүйдлийн түвшин 2000­аад оны эхэн үеэс хойш тохиол дож байгаагүй 4.1 хувь хүртлээ буурлаа. Харин Холбооны нөөцийн систем ажилгүйдлийн хэмжээг ирэх оны эцэс гэхэд ийм үзүүлэлттэй болно хэмээн тооцоолж байсан юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт нийтлэгдсэн статистикаас үзвэл ажил олгогч нар 11 дүгээр сард 228 мянган ажлын байр шинээр үүсгэжээ. Холбооны нөөцийн систем есдүгээр сард гаргасан тооцоондоо 2018 онд бодлогын хүүг нийт гурван удаа нэмнэ хэмээн таамаглаж байв. Холбооны нөөцийн системийн тэргүүний хувиар лхагва гарагт сүүлчийн удаа хийх хэвлэлийн хурлын үеэр хатагтай Йелленээс татварын шинэчлэл эдийн засаг, мөнгөний бодлогод хэрхэн нөлөөлөхийг асууцгаана.

Холбооны нөөцийн системийн өөрийнх нь тооцоогоор ирэх онд өсөлт сайн байх төлөвтэй. Хатагтай Йелленийг залгамжлах Жэй Пауэлл ирэх 2018, 2019 онд эдийн засаг 2.5 хүртэлх хувиар өснө хэмээн тооцоолж буйгаа өнгөрсөн сард тайлбарласан. Хол бооны нөөцийн систем есдүгээр сард дундаж тооцоо гаргахдаа энэ оны эдийн засгийн өсөлтийг 2.4, ирэх оныхыг 2.1 хувьтай төсөөлсөн. Хувьцааныхыг оролцуулаад хөрөнгийн үнэ өсөх нь эдийн засагт цаашид улам түлхэц өгнө. Чикагогийн Холбооны нөөцийн банкны санхүүгийн нөхцөлийн индекс 1990­ээд оны дунд үеэс хойш тохиолдож байгаагүй сайн үзүүлэлтэй гарлаа.

Гэхдээ инфляцын хэмжээ бага, цалин өсөлт үлбэгэр бай­гаа тай уялдан АНУ­ын төв банк бодлогын хүүг шуурхай нэмэхээс цааргалсаар байгаа юм.

банкны үйл ажиллагааг нухчин дарах ажиллагаа өрнөж, хөрөн гийн менежментийн бүтээг дэхүүнд саяхнаас нэмэлт зохицуулалт үүсгэсэн”­ийг State Street­ийн макро стратегич Бэн Люк өгүүллээ.

БНХАУ­ын засгийн газрын бондын өгөөж эрс өссөн нь хөрөнгө оруулагч нарын итгэлийг сулруулах юм уу үгүй болгож, улмаар зарах ажиллагааг гааруулах эрсдэлтэйг тэрбээр анхааруулав. “Эрх баригчдын арга хэмжээ чангарч, бондын өгөөж өсөн, АНУ­д саяхнаас технологийн компаниудын хувьцааг зарах хандлага ихэссэн нь Хятадын онцлог бүхий өвөрмөц нөхцөл үүсгэлээ” хэмээн ноён Люк тайлбарласан юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт цохил­тод ноцтой өртсөн авто машин үйлдвэрлэлийн салбар эргээд сэргэж байна. Шинээр автомашин худалдан авагсад эдэлдэг хоёр жилийн хугацаат татварын хөнгөлөлт ирэх онд төгсөхтэй уялдан тус салбарын ирээдүй тун бүрхэг болж байгааг зарим

шинжээч дурдлаа. “Худал даж авахад үнэтэй авто машин гээч барааг авахад олгодог татварын хөнгө лөлтийг сунгахгүй л бол байдал эрсдэлтэй” хэмээн ноён Чуй өгүүлэв.

Удааширч буй Хятадын эдийн засаг ирэх онд Ази дахь бусад бүс нутагт нөлөөлж болзошгүйд эдийн засагч нар түгшиж байна. Bank of America Merrill Lynch­ийн эдийн засагч “Дотоодын хөрөнгийн зах зээлд хөшүүргийн механизм суларсны дүнд Хятадын эдийн засаг саарах аваас нийт Азид өсөлт сулрах аюултай”­г саяхан тайлбарласан.

Бодлого тодорхойлогч нар хэт чанга арга хэмжээ авч буйтай зэрэгцэн үл хөдлөх хөрөнгө үүс гэх ажиллагаа багасах аваас БНХАУ­д эдийн засгийн удааш­рал тооцоолсноос ч ноцтой болж хувирна хэмээн тус банкны эдийн засагч нар сэрэмжлүүлсэн юм.

Хятадын үл хөдлөх хөрөнгийн салбар ирэх онд анхаарлын төвд байх төлөвтэй. Үүний нэг шалтгаан нь нь түрээсийн салбарт өсөлт үүсгэх зорилгоор орон сууцны зах зээлд шинэчлэл

Сайн дурынхан өмнөд Английн Плимүт дахь эрэг хавийн хуванцар хог хаягдлыг цэвэрлэж байгаа нь.

BBМ©

хийх төсөл юм. ХКН­ын аравдугаар сарын их хурал дээр тус улсын дарга Ши Жиньпин эдийн засгийн шинэчлэлийн талаар үг хэлэхдээ орон сууц нь “үнэ хөөргөдөх бус” хүн амьдрах зориулалттайг анхааруулж байв.

Хятадад хоосон орон сууц ихсэж буй сөрөг үзэгдэл байрны түрээсийн шинэчлэлтэй хосолс­ноор үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлд төдийгүй төмөрлөгийн эрэлт нийлүүлэлтэд сөрөг нө лөөлж бол зошгүйг зарим ажиг лагч сэрэмжлүүлсэн юм. “Хоосон орон сууц ны нөөц 25 хувиар өс сө нийг бид тооцоолоод байна. Гэтэл бусад хөгжингүй улсад энэ үзүүлэлт 8­10 хувьтай” хэмээн Liberum банкны шинжээч нар хөрөн гө оруулагч нартаа мэдэгд жээ. “Хукоу” буюу өрхийн бүрт гэлийн шинэчлэл, хөрөнгө нөөцийг үр ашигтай зарцуулах бодлогын үр дүнд ирэх арван жилд үл хөдлөх хөрөнгийн эрэлт гурван тэрбум хавтгай дөрвөл­жин метрээр буурна хэмээн тус банкны шинжээч нар үзэж байна.

Далай тэнгисийн амьсгааг боогч хуванцарТа бидний далай тэнгис

хуванцраар дүүрлээ. Британийн байгаль судлаач, нас сүүдэр 90 гарсан Дэвид Аттенборо BBC­гийн “Цэнхэр гараг II” (The Blue Planet II) баримтат цувралаар хуванцарт хахсан салхич шувууны ангаахайг телевиз үзэгчдэд харуулсан. Уг бичлэгээс хойш британичуудын олонх нь өдөр бүр үй олон хуванцар уут сав хаядагтаа үнэнхүү сэтгэл зовж эхэлсэн юм. Хөгжингүй ертөнцийг нийтэд нь хамраад байгаа ижил төстэй арга хэмжээнүүд бүгд хэрэглэгчийн ухамсрыг дээшлүүлэх зорилготой. Нийт 60 гаруй жилийн турш хог тариад сурчихсан та бидний соёлын үлдэгдэл манай гарагийн алслагдмал өнцөг буланд урсан очиж овоорсоор.

Далай тэнгист хөглөрч буй асар их хуванцар хогийг (ойрол цоогоор 800 сая тонн) цэвэрлэх, хог хаягдал үүсгэж буй тогтолцоог цөөлж багасгах нь тулгамдсан шаардлага боллоо. Энэхүү шаардлагыг улс орнуудын засгийн газар, өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч аль аль нь ухамсарлаж эхэллээ.

Өнгөрсөн долоо хоногт НҮБ­аас баталсан шийдвэрийг дэлхийн 200 гаруй улс орон

дэмжиж байна. Сайн дурын шинжтэй, зарим зүйлс нь бүрхэг уг санаачилга дэлхийн улс орнуудад тодорхой үүрэг хүлээлгэж, хамтын арга хэмжээ авахад чиглүүлэх зорилготой.

Юутай ч зарим улс хуванцар гялгар уут сав, микро үрлэнцэр (microbeads) гэгддэг нэг мил­лиметр үл хүрэх хэмжээтэй хуванцар үйлдвэрлэх, хэрэг лэхийг хориглож эхэллээ. Мөн ком паниуд дахивар боловс руу лах, дахин ашиглах тогтолцоо үүсгэхээр амлаж буй нь бэрхшээлийг шийдвэрлэхэд бага ч болов хувь нэмэр оруулж буй хэрэг юм.

Хүрээлэн буй орчныг хамгаалах кампани өрнүүлэгчдийн шахал­тад өртсөн олон үндэстний авар га компаниуд сайн дураараа санаа чилга өрнүүлэхээ мэдэгдэж эхэллээ. Coca­Cola, Unilever хоёр 2025 он гэхэд бүх савалгаагаа дахин ашигладаг болгохоор төлөвлөв. Procter & Gamble зарим брэндийн бүтээгдэхүүнээ “далайн хуванцар”­ыг дахин боловсруулах аргаар бүтээсэн лонхонд савлаж байна.

Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч, жижиглэнгийн худалдаач нар баглаа боодлоо хүрээлэн буй орчинд ээлтэй болгох арга

гаанаас бүрмөсөн татгалзаж картон гэх мэт байгальд эргэн шингэдэг материал ашиглахыг хэрэглэгчдийн зарим хэсэг сайшаадаггүй. Уг салбарт техно­логийн хувьсгалт эргэлт хийхээр оролдох компанид мөнгө орлого төдийгүй зах зээлээ алдах аюул нүүрлэдэг. Энэ бол зохицуулах байгууллагад хөндлөнгөөс орол­цох ёстой чухам тэрхүү нөхцөл юм.

Нэг удаагийн хэрэглээний хуванцарт оновчтой татвар оноож, арай үнэтэй ч хүрээлэн

буй орчинд уршиг бага тарьдаг материал ашиглах компаниудын сонирхлыг хөхүүлэн дэмжих, хуванцар орлох бүтээгдэхүүний судалгаанд хөрөнгө оруулах хэрэгтэй.

Бодлого тодорхойлогч нар иргэдийн соёлыг өөрчлөхөд ч ихийг хийх ёстой. Нөөц эргүүлж ашиглах схем буюу хэрэглэгч нар хуванцар лонх эргүүлж тушаахдаа анх төлсөн мөнгөнийхөө багахан хэсгийг эргүүлж авдаг тогтолцоотой улсуудад дахивар эргэлт хавьгүй

өндөр байдаг. Хөгжингүй баян орнуудад олон

нийтийн ухамсар дээшлэх нь эргээд засгийн газруудад тодорхой арга хэмжээ авах шахалт болно. Харин хөгжиж буй оронд байдал илүү түвэгтэй. Далайд хаягдаж буй хуванцрын голлох хэсэг нь ердөө Азийн тавхан улсаас үүдэлтэй. Сэргээгдэх эрчим хүчний хөгжлөөс шалтгаалан өөр гарц хайж буй газрын тосны компаниуд хөгжингүй зах зээлд хуванцрын хэрэглээ өсөх ёстой гэсэн тооцоо гаргаад байна.

Юутай ч хөгжиж буй улс орнууд арга хэмжээ авах өөрийн гэсэн учир шалтгаантай. Үерлэх аюул, хогийн уулан овоолго нурж хүмүүсийн аминд хүрдэг ослын шалтгаан хэмээн үзсэний улмаас Шри Ланка есдүгээр сард нэг удаагийн хэрэглээний хуванцрыг хориглов.

Илүү эрс арга хэмжээг БНХАУ саяхан авлаа. Дэлхийн бусад улсын хуванцрын хаягдлыг олон жилийн турш импортоор авч ирсэн тус улс энэ оны эцэс гэхэд хуванцар хог хүлээн авахаа зогсоохоор болов. Энэ бүхэн өрнөдийн бодлого тодорхойлогч нарт ч шийдвэрлэх ёстой асуулт болж байна.

Эмма ДанклиЭдийн засгийн удаашрал,

хэрээс хэтэрсэн өр зээлийг шийдвэрлэх арга хэмжээтэй уялдан Хятадын ирээдүй бүрхэг боллоо.

Сүүлийн хоёр долоо хоног хагасын хугацаанд Хятадын хувьцааны зах зээл таван хувиар унаж, тус улсын Засгийн газрын бондын өгөөж эгзэгтэй дөрвөн хувийн хязгаарыг давсан нь хөрөнгө оруулагчдыг улам түгшүүлэв.

Хятадад хөрөнгө зарах ажил­лагаа эрчээ авсан нь дэлхийн хувьцааны зах зээлийн өнөөгийн нөхцөлөөс зөрүүтэй байгаа юм. Эх газрын Хятадын CSI 300, Хонконгийн Hang Seng индекс саяхан унасан нь дунд зэрэг өсөлттэй S&P 500, Euro Stoxx 50 индексээс эсрэг хандлага тодорхойлж байна.

Хятадын хувьцааны зах зээл дэх уналт нь сөрөг муу үзэг дэл биш, ердөө л өсөлтийн он жилүү­дийн дараа хөрөнгө оруулагч нар ашгаа хүртэж буйн тусгал хэмээн зарим хөрөнгө оруулагч тайлбарлах аж.

“Борлуулалтын ихэнх нь хүмүү сийн сэтгэлийн хөдөл­гөөнөөс үүдэлтэй. Энэ онд зах зээл ингэж их өссөн юм чинь ашгаа олж авцгаая гэж буй хэрэг” хэмээн Aberdeen Standard­ын сангийн менежер Николас Чуй тодотгов. “Хятадын онцлогтой өвөрмөц үзэгдэл. Дээр нь тат варын шинэчлэлийн хууль АНУ­д сэргэлт үүсгэчихлээ” хэмээн тэрбээр нэмж өгүүллээ.

CSI 300, Hang Seng аль аль нь олон жилийн турш тус бүр 31 болон 20 хувийн жилийн дундаж өсөлттэй явж ирсэн юм. Жилийн эцсээр ихэвчлэн арилжаа намждаг тул зарим шинжээч нар хөрөнгө оруулагчдад мөнгөө хадгалж түр хүлээхийг зөвлөдөг.

Гэтэл өөр нэг хэсэг нь саяхны борлуулалтыг зарчмын шинж чанар бүхий, ирэх жил дуустал үргэлжлэх урт хугацааны хүчин зүйлээс шалтгааллаа хэмээн тайлбарлаж сууна. “Сүүдрийн

хэрэгсэл хайсаар цөөн бус жилийг үдлээ. Шил, хөнгөн цагаантай харьцуулахад хуванцрыг дахин ашиглах нь түвэгтэй. Газрын тосны үнэ хямд нөхцөлд дахивар ашиглан үйлдвэрлэсэн хуван цар нь цоо шинэ PET буюу полиэ тилен терефталатаас хамаа гүй үнэтэй. Ургамлын гаралтай “биохуванцар” хүртэл байгаль орчин бохирдуулагчид тооцогд дог. Хуванцар уут савыг хэт нимгэн хийвэл урагдаж цоорчихно.

Компаниуд хуванцар савал­

АНУ, БНХАУ-ын хувьцааны зах зээлийн индекс

XI 2017 XII

105CSI 300

S&P 500

104

103

102

101

100

99

98

богдох албаныхнаас энэ талаар тодруулахад эрэн хайж байгаа, эсвэл одоо насанд хүрсэн, хө­дөлмөр эрхэлж байгаа гэсэн товчхон бөгөөд цааргалсан хариулт л өгдөг.

ОНЦЛОХ

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©

0 0 7 7 4

ЦАГ АГААРЫН ДЭЛГЭРЭНГYЙ МЭДЭЭЛЛИЙГ 8 ДУГААР НҮҮРЭЭС УНШИНА УУ.

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР2017.11.30

ҮҮЛШИНЭ

-14° -24°

УЛС ТӨРЗөрчлийн тухай хуулийн Үндсэн хууль зөрчсөн заалтын үйлчлэлийг түдгэлзүүлэв. МАН-ын генсек Д.Амарбаясгалан урд хөршид айлчлал хийхээр мордлоо. Монгол Улс төмөр замын дамжин өнгөрөх тээвэрт 25 жил тарифын хөнгөлөлт эдэлнэ. АН-ын бүлэг Төв банкны тухай хуулийн төслийг судлахаар болов. Монгол, Вьетнамын хооронд шууд нислэгтэй болох асуудлыг судална гэлээ.

ЭДИЙН ЗАСАГХөрөнгийн биржийн “MSE ALL” индекс 1261.81 нэгж болж, 0.42 хувиар буурав. Монголбанк “төрц” алтыг дэлхийн зах зээлийн үнээс өндөр үнээр авч байна. “Банкийг дахин хөрөнгөжүү-лэх тухай хууль”-ийн төслийг боловсруулна.Зочид буудлын салбарын орлого 112.6 тэрбум төгрөгт хүрч, 4.1 хувиар өссөн байна.ОХУ-ын гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 144.4 тэрбум ам.долларт хүрэв.

НИЙГЭМГССҮТ гэр бүлийн хүчирхийл-лийн 960 хохирогчид тусламж үзүүлжээ.Ирэх онд Зүүн дөрвөн замын давхар замын уулзварын ажлыг эхлүүлнэ гэв.Адууны махны экспортыг 10 мянган тонноор нэмэгдүүллээ. 33 дугаар сургуулийн хажууд олгосон газрыг хүчингүй болголоо. ЕБС-иуд спорт заалаа ашиг-луул сан мөнгөө тайлагнадаг болно.

ДЭЛХИЙПхеньяны шинэ туршсан пуу-жин АНУ-ын аль ч цэгт хүрэх чадалтай гэж мэдэгдэв. Будапештэд Зүүн Европ, Хятадын “16+1” бизнесийн зургаа дахь чуулган боллоо. Чилийн өмнөд нутагт мөсөн оргилоос 350х380м хавтан бутран унажээ. Крипто валют хэмээх бит-койны үнэ 10000 ам.долларын босгыг давлаа.

2017.11.30, ПҮРЭВ ~ №228 (774) YНЭ: 1000₮~ СОЁЛТ ХҮНИЙ ӨГЛӨӨ СОНИН УНШИХААС ЭХЭЛДЭГ ~

ЗГМ

Эрдсийн ганзага дундраагүй

Эрдсийн орлого ДНБ-ий 6.2 хувийг бүрдүүлжээ. > 4

Ерөнхий сайдын “лүндэн” Ц.Нямдоржийг барьц алдуулавЕрөнхий сайд С.Зоригийн хэргийг яаралтай шийдэхийг үүрэгджээ. > 2

АНУ-д цохилт өгөх чадалтай пуужин туршлаа

Ikea дэлгүүрүүдээ хотын төвд шилжүүлнэ

Ubinfo.mn сайт шилдэгт багтлааGogo.mnXopom.comIkon.mnCaak.mnUbinfo.mn

“Засгийн газрын мэдээ” сонины цахим хуудас Ubinfo.mn нь Монголын мэдээллийн шилдэг сайтуудын тавдугаарт бичигдлээ.

Zaluu.comNews.mnMedee.mnDorgio.mnZindaa.mn

Эх сурвалж: Alexa.com©

Эх орон, газар шороондоо л хайртай яваарай. Д.Лувсаншарав

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,444.38 370.56 41.92

ЗЭС 5-ЧИНГИС БОНД

98.7701.1%

АЛТMSE ALL 10-ЧИНГИС БОНД

12950.1%

1261.810.42%

100.190.03%

68051.9%

ubinfo.mnБҮРЭЛДЭХҮҮНКОМПАНИ

THE OFFICIAL GAZETTE

Европын сэргээн босголт хөгжлийн банк, Дэлхийн банктай хамтран хийсэн судалгаагаар улс орон ядуу байх тусмаа иргэд нь улс төрийн өндөр идэвхтэй байдаг нь харагджээ. Харин монголчууд улстөржилтөөрөө Зүүн Европ, Төв Азийн 29 орноос хоёрдугаарт жагссан байна. 3

Улстөржсөн ард түмэн улс орноороо сүйрдэг

ЭДИЙН ЗАСАГЗГМ: ЦУВРАЛ

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

Хусмаар хуурах заль

Хамгаалал дутсан хүүхдээ төр хайхрах цаг болжээ

Г.Байгал@baigalZGM

Г.Оюунтөгс@oyuntugsZGM

НӨАТ­ын хонжворт та хэр санаа тавьдаг вэ. Сар бүр су га лааны тохирол болдог. Удалгүй азтанууд тодорлоо хэмээн хэвлэлээр мэдээлдэг. Саяхан буюу энэ сарын 19­нд болсон НӨАТ­ын сугалааны тохирлоор нийт 523 сая төгрөг хонжворт олгохоор болсон байна. Аравдугаар сарын 1­нээс 31­ний хооронд нийт 14 сая ширхэг баримт НӨАТ­ын санд бүртгэгдсэнээс 13.9 мянган азтан тодорчээ. Ер нь сар бүрийн сугалааны тохирлын дүн хэдэн саяар хэмжигдэж, азтаны тоо нь олон мянгад хүрдэг. Энэ мэдээллийг ч татварын албаныхан сүр дуулиантайхан мэдэгдэж, тэрүүхэндээ олон хүний хорхойг хүргэдэг билээ. Сугалааны тохирлын дараа “НӨАТ­ын сугалаанд хожчих юмсан” гэх хүсэл, сэтгэгдэл цахим ертөнцөөр нэг хэсэг хөвөрдөг.

Нэг үе тав, арваараа хэл­хэлдсэн бүлэг хүүхэд хотын гудамжаар их харагддаг бай­сан. Орон сууцны хороолол, ►5

►11

дэлгүүр, худалдааны төв гээд олон нийтийн газраар дуу нь хадаж, нүд үзүүрлэгдэх нь их. Одоогоос арав гаруй жилийн өмнө ийн харагддаг бай сан эдгээр хүүхэд нэг л өдөр усанд хаясан чулуу шиг алга болчихсон. Хэн, хаашаа,

авч явсныг мэдэх ганц ч хүн алга. Явган яриагаар гад­нын оронд эд эрхтний донор болгон аваад явчихсан, хүний наймааны золиос болсон гэж цуу сонсдоно.

Цагдаагийн алба, хүүхэд хам гааллын байгууллага, хол­

Монголын ипотекийн корпораци©

Ипотекийн зээлийн үлдэгдэл

ОСИСТТБХ*

*- Орон сууцны ипотекийн санхүүжилтийн тогтвортой тогтолцоо бүрдүүлэх хөтөлбөр

Бусад эх үүсвэр Банкны өөрийн хөрөнгө

2 сая хүртэлхтөгрөгийн

өрхийн орлоготой

Ипотекийн зээлтэй нийт зээлдэгчид байгаагийн

77%

3% 20%

64.9%

92,616

92.4% 6.3%

72.7%

1.3%

Нэг хамтранзээлдэгчтэй

Хамтранзээлдэгчгүй

2 болон түүнээсдээш хамтран зээлдэгчтэй байна

79.4%

15.7%

4.9%Нийтийн

зориулалттай орон сууц

Хашаабайшин

Амины орон сууц

Улаанбаатар хотод байршилтай орон

сууц худалдан авчээ

ИПОТЕКИЙН ЗЭЭЛИЙН МЭДЭЭЛЭЛ

АНУ, Хойд Солонгосын зөрчил Хятадын хил дээр айдас төрүүлэв

Амин дэмийн үнийг 800 хувь өсгөжээ

Хятадын зүүн хойд нутгийн Чанбай хошуу далайн хүнс, уулсын дунд оршдогоороо алдартай. > 10

Avondale компани Niacor витамины жороор олгох хувилбарын үнийг өнгөрсөн сард 809 хувиар өсгөсөн байна. > 10

Ирэх оныг эрсдэлтэй болгож буй Хятадын нөхцөл

Холбооны нөөц бодлогын хүүгээ өсгөх дохио

Гадаадынханд үл хөдлөх худалдахгүй

Шинэ Зеланд иргэдээ орон байраар хангахад хүндрэл гарсан тул орон сууцны бодлогод эрс шинэчлэл хийхээр шийдвэрлэлээ. > 10

Сэм Флэминг АНУ­ын төв банкны үүрэг

гүйцэтгэгч Холбооны нөөцийн систем энэ долоо хоногт бодлогын хүүгээ өсгөх шийдвэр гаргах төлөвтэй. Энэ удаа хүү өсөх аваас татварын хөнгөлөлт, АНУ­ын эдийн засгийн өөдрөг нөхцөлтэй уялдан ирэх онд бодлогын хүү дахиад хэд хэдэн удаа өснө хэмээн шинжээч нар таамаглаж байна.

Холбооны нөөцийн системийн тэргүүнээр ажиллах хугацаандаа хийж буй сүүлчийн том арга хэмжээ болгон Жанет Йеллен лхагва гарагт бодлогын хүүг гуравдах удаагаа 0.25 хувиар өсгөх бололтой. Энэ нь хүүг 1.25­1.5 хувьд хүргэх төв банкны зорилгод нийцүүлсэн арга хэмжээ болох аж.

Татварын шинэчлэлийн хуу лийг конг ресс шуур хай сайшаа сан тай зэрэг цэн Хол бооны нөө цийн бодлого тодорхойлогч нар санхүү­гийн түлхэц өгөх бодлогоо хойш тавьж дотоодын нийт бүтээг­дэхүүний тооцоонд татварын хөнгөлөлтийн нөлөөг харгалзан үзэхээр төлөвлөжээ.

“Эдийн засаг сайжирч байгаа нь яах аргагүй бодит байдал” хэмээн Орегоны их сургуулийн Холбооны нөөцийн бодлого судлаач эксперт Тим Дью өгүүлэв. Санхүүгийн зах зээл тогтворжиж, татварын хөнгөлөлт олгохоор зэхэж байгаа нь ирэх шинэ онд бодлогын хүүг улам нэмэх нөхцөл болно хэмээн тэрбээр үзэж байна.

Бүгд найрамдахчуудын дэв­шүүлж буй татварын багц хууль нь эдийн засгийн өсөлтөд дунд зэрэг нөлөөтэйг шинжээч нар тайлбарлав. Уг хууль 2018, 2019 онд эдийн засгийг тус бүр ердөө 0.3 хувиар өсөх нөхцөл болно хэмээн Goldman Sachs тооцоолжээ.

Юутай ч АНУ­ын эдийн засаг ажиллах хүчийг бараг бүрэн дайчилж, дэлхийн нийт эдийн засаг тогтворжин, инфляц өсөх магадлал ихсэж, ойрын богино хугацаанд татварын хөнгөлөлттэй нөхцөл бүрдэх гэж буйгаас үүдэн ирэх онд хүү өсөх магадлал өндөр байна. “Ирэх долоо хоногт гарах эдийн засгийн урьдчилсан тооцоогоор ажилгүйдлийн хувь

хэм жээ есдүгээр сарын таам гаас бага, дотоодын нийт бүтээг­дэхүүний өсөлт ч илүү гарах шинж тэй. Энэ хоёр үзүүлэлт аль аль нь бодлогын хүүг хэвийн хэмжээнд сэргээхэд дэмжлэг болж байна” хэмээн JPMorgan Chase­ийн эдийн засагч Майкл Фероли тайлбарлав.

Ажилгүйдлийн түвшин 2000­аад оны эхэн үеэс хойш тохиол дож байгаагүй 4.1 хувь хүртлээ буурлаа. Харин Холбооны нөөцийн систем ажилгүйдлийн хэмжээг ирэх оны эцэс гэхэд ийм үзүүлэлттэй болно хэмээн тооцоолж байсан юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт нийтлэгдсэн статистикаас үзвэл ажил олгогч нар 11 дүгээр сард 228 мянган ажлын байр шинээр үүсгэжээ. Холбооны нөөцийн систем есдүгээр сард гаргасан тооцоондоо 2018 онд бодлогын хүүг нийт гурван удаа нэмнэ хэмээн таамаглаж байв. Холбооны нөөцийн системийн тэргүүний хувиар лхагва гарагт сүүлчийн удаа хийх хэвлэлийн хурлын үеэр хатагтай Йелленээс татварын шинэчлэл эдийн засаг, мөнгөний бодлогод хэрхэн нөлөөлөхийг асууцгаана.

Холбооны нөөцийн системийн өөрийнх нь тооцоогоор ирэх онд өсөлт сайн байх төлөвтэй. Хатагтай Йелленийг залгамжлах Жэй Пауэлл ирэх 2018, 2019 онд эдийн засаг 2.5 хүртэлх хувиар өснө хэмээн тооцоолж буйгаа өнгөрсөн сард тайлбарласан. Хол бооны нөөцийн систем есдүгээр сард дундаж тооцоо гаргахдаа энэ оны эдийн засгийн өсөлтийг 2.4, ирэх оныхыг 2.1 хувьтай төсөөлсөн. Хувьцааныхыг оролцуулаад хөрөнгийн үнэ өсөх нь эдийн засагт цаашид улам түлхэц өгнө. Чикагогийн Холбооны нөөцийн банкны санхүүгийн нөхцөлийн индекс 1990­ээд оны дунд үеэс хойш тохиолдож байгаагүй сайн үзүүлэлтэй гарлаа.

Гэхдээ инфляцын хэмжээ бага, цалин өсөлт үлбэгэр бай­гаа тай уялдан АНУ­ын төв банк бодлогын хүүг шуурхай нэмэхээс цааргалсаар байгаа юм.

банкны үйл ажиллагааг нухчин дарах ажиллагаа өрнөж, хөрөн гийн менежментийн бүтээг дэхүүнд саяхнаас нэмэлт зохицуулалт үүсгэсэн”­ийг State Street­ийн макро стратегич Бэн Люк өгүүллээ.

БНХАУ­ын засгийн газрын бондын өгөөж эрс өссөн нь хөрөнгө оруулагч нарын итгэлийг сулруулах юм уу үгүй болгож, улмаар зарах ажиллагааг гааруулах эрсдэлтэйг тэрбээр анхааруулав. “Эрх баригчдын арга хэмжээ чангарч, бондын өгөөж өсөн, АНУ­д саяхнаас технологийн компаниудын хувьцааг зарах хандлага ихэссэн нь Хятадын онцлог бүхий өвөрмөц нөхцөл үүсгэлээ” хэмээн ноён Люк тайлбарласан юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт цохил­тод ноцтой өртсөн авто машин үйлдвэрлэлийн салбар эргээд сэргэж байна. Шинээр автомашин худалдан авагсад эдэлдэг хоёр жилийн хугацаат татварын хөнгөлөлт ирэх онд төгсөхтэй уялдан тус салбарын ирээдүй тун бүрхэг болж байгааг зарим

шинжээч дурдлаа. “Худал даж авахад үнэтэй авто машин гээч барааг авахад олгодог татварын хөнгө лөлтийг сунгахгүй л бол байдал эрсдэлтэй” хэмээн ноён Чуй өгүүлэв.

Удааширч буй Хятадын эдийн засаг ирэх онд Ази дахь бусад бүс нутагт нөлөөлж болзошгүйд эдийн засагч нар түгшиж байна. Bank of America Merrill Lynch­ийн эдийн засагч “Дотоодын хөрөнгийн зах зээлд хөшүүргийн механизм суларсны дүнд Хятадын эдийн засаг саарах аваас нийт Азид өсөлт сулрах аюултай”­г саяхан тайлбарласан.

Бодлого тодорхойлогч нар хэт чанга арга хэмжээ авч буйтай зэрэгцэн үл хөдлөх хөрөнгө үүс гэх ажиллагаа багасах аваас БНХАУ­д эдийн засгийн удааш­рал тооцоолсноос ч ноцтой болж хувирна хэмээн тус банкны эдийн засагч нар сэрэмжлүүлсэн юм.

Хятадын үл хөдлөх хөрөнгийн салбар ирэх онд анхаарлын төвд байх төлөвтэй. Үүний нэг шалтгаан нь нь түрээсийн салбарт өсөлт үүсгэх зорилгоор орон сууцны зах зээлд шинэчлэл

Сайн дурынхан өмнөд Английн Плимүт дахь эрэг хавийн хуванцар хог хаягдлыг цэвэрлэж байгаа нь.

BBМ©

хийх төсөл юм. ХКН­ын аравдугаар сарын их хурал дээр тус улсын дарга Ши Жиньпин эдийн засгийн шинэчлэлийн талаар үг хэлэхдээ орон сууц нь “үнэ хөөргөдөх бус” хүн амьдрах зориулалттайг анхааруулж байв.

Хятадад хоосон орон сууц ихсэж буй сөрөг үзэгдэл байрны түрээсийн шинэчлэлтэй хосолс­ноор үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлд төдийгүй төмөрлөгийн эрэлт нийлүүлэлтэд сөрөг нө лөөлж бол зошгүйг зарим ажиг лагч сэрэмжлүүлсэн юм. “Хоосон орон сууц ны нөөц 25 хувиар өс сө нийг бид тооцоолоод байна. Гэтэл бусад хөгжингүй улсад энэ үзүүлэлт 8­10 хувьтай” хэмээн Liberum банкны шинжээч нар хөрөн гө оруулагч нартаа мэдэгд жээ. “Хукоу” буюу өрхийн бүрт гэлийн шинэчлэл, хөрөнгө нөөцийг үр ашигтай зарцуулах бодлогын үр дүнд ирэх арван жилд үл хөдлөх хөрөнгийн эрэлт гурван тэрбум хавтгай дөрвөл­жин метрээр буурна хэмээн тус банкны шинжээч нар үзэж байна.

Далай тэнгисийн амьсгааг боогч хуванцарТа бидний далай тэнгис

хуванцраар дүүрлээ. Британийн байгаль судлаач, нас сүүдэр 90 гарсан Дэвид Аттенборо BBC­гийн “Цэнхэр гараг II” (The Blue Planet II) баримтат цувралаар хуванцарт хахсан салхич шувууны ангаахайг телевиз үзэгчдэд харуулсан. Уг бичлэгээс хойш британичуудын олонх нь өдөр бүр үй олон хуванцар уут сав хаядагтаа үнэнхүү сэтгэл зовж эхэлсэн юм. Хөгжингүй ертөнцийг нийтэд нь хамраад байгаа ижил төстэй арга хэмжээнүүд бүгд хэрэглэгчийн ухамсрыг дээшлүүлэх зорилготой. Нийт 60 гаруй жилийн турш хог тариад сурчихсан та бидний соёлын үлдэгдэл манай гарагийн алслагдмал өнцөг буланд урсан очиж овоорсоор.

Далай тэнгист хөглөрч буй асар их хуванцар хогийг (ойрол цоогоор 800 сая тонн) цэвэрлэх, хог хаягдал үүсгэж буй тогтолцоог цөөлж багасгах нь тулгамдсан шаардлага боллоо. Энэхүү шаардлагыг улс орнуудын засгийн газар, өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч аль аль нь ухамсарлаж эхэллээ.

Өнгөрсөн долоо хоногт НҮБ­аас баталсан шийдвэрийг дэлхийн 200 гаруй улс орон

дэмжиж байна. Сайн дурын шинжтэй, зарим зүйлс нь бүрхэг уг санаачилга дэлхийн улс орнуудад тодорхой үүрэг хүлээлгэж, хамтын арга хэмжээ авахад чиглүүлэх зорилготой.

Юутай ч зарим улс хуванцар гялгар уут сав, микро үрлэнцэр (microbeads) гэгддэг нэг мил­лиметр үл хүрэх хэмжээтэй хуванцар үйлдвэрлэх, хэрэг лэхийг хориглож эхэллээ. Мөн ком паниуд дахивар боловс руу лах, дахин ашиглах тогтолцоо үүсгэхээр амлаж буй нь бэрхшээлийг шийдвэрлэхэд бага ч болов хувь нэмэр оруулж буй хэрэг юм.

Хүрээлэн буй орчныг хамгаалах кампани өрнүүлэгчдийн шахал­тад өртсөн олон үндэстний авар га компаниуд сайн дураараа санаа чилга өрнүүлэхээ мэдэгдэж эхэллээ. Coca­Cola, Unilever хоёр 2025 он гэхэд бүх савалгаагаа дахин ашигладаг болгохоор төлөвлөв. Procter & Gamble зарим брэндийн бүтээгдэхүүнээ “далайн хуванцар”­ыг дахин боловсруулах аргаар бүтээсэн лонхонд савлаж байна.

Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч, жижиглэнгийн худалдаач нар баглаа боодлоо хүрээлэн буй орчинд ээлтэй болгох арга

гаанаас бүрмөсөн татгалзаж картон гэх мэт байгальд эргэн шингэдэг материал ашиглахыг хэрэглэгчдийн зарим хэсэг сайшаадаггүй. Уг салбарт техно­логийн хувьсгалт эргэлт хийхээр оролдох компанид мөнгө орлого төдийгүй зах зээлээ алдах аюул нүүрлэдэг. Энэ бол зохицуулах байгууллагад хөндлөнгөөс орол­цох ёстой чухам тэрхүү нөхцөл юм.

Нэг удаагийн хэрэглээний хуванцарт оновчтой татвар оноож, арай үнэтэй ч хүрээлэн

буй орчинд уршиг бага тарьдаг материал ашиглах компаниудын сонирхлыг хөхүүлэн дэмжих, хуванцар орлох бүтээгдэхүүний судалгаанд хөрөнгө оруулах хэрэгтэй.

Бодлого тодорхойлогч нар иргэдийн соёлыг өөрчлөхөд ч ихийг хийх ёстой. Нөөц эргүүлж ашиглах схем буюу хэрэглэгч нар хуванцар лонх эргүүлж тушаахдаа анх төлсөн мөнгөнийхөө багахан хэсгийг эргүүлж авдаг тогтолцоотой улсуудад дахивар эргэлт хавьгүй

өндөр байдаг. Хөгжингүй баян орнуудад олон

нийтийн ухамсар дээшлэх нь эргээд засгийн газруудад тодорхой арга хэмжээ авах шахалт болно. Харин хөгжиж буй оронд байдал илүү түвэгтэй. Далайд хаягдаж буй хуванцрын голлох хэсэг нь ердөө Азийн тавхан улсаас үүдэлтэй. Сэргээгдэх эрчим хүчний хөгжлөөс шалтгаалан өөр гарц хайж буй газрын тосны компаниуд хөгжингүй зах зээлд хуванцрын хэрэглээ өсөх ёстой гэсэн тооцоо гаргаад байна.

Юутай ч хөгжиж буй улс орнууд арга хэмжээ авах өөрийн гэсэн учир шалтгаантай. Үерлэх аюул, хогийн уулан овоолго нурж хүмүүсийн аминд хүрдэг ослын шалтгаан хэмээн үзсэний улмаас Шри Ланка есдүгээр сард нэг удаагийн хэрэглээний хуванцрыг хориглов.

Илүү эрс арга хэмжээг БНХАУ саяхан авлаа. Дэлхийн бусад улсын хуванцрын хаягдлыг олон жилийн турш импортоор авч ирсэн тус улс энэ оны эцэс гэхэд хуванцар хог хүлээн авахаа зогсоохоор болов. Энэ бүхэн өрнөдийн бодлого тодорхойлогч нарт ч шийдвэрлэх ёстой асуулт болж байна.

Эмма ДанклиЭдийн засгийн удаашрал,

хэрээс хэтэрсэн өр зээлийг шийдвэрлэх арга хэмжээтэй уялдан Хятадын ирээдүй бүрхэг боллоо.

Сүүлийн хоёр долоо хоног хагасын хугацаанд Хятадын хувьцааны зах зээл таван хувиар унаж, тус улсын Засгийн газрын бондын өгөөж эгзэгтэй дөрвөн хувийн хязгаарыг давсан нь хөрөнгө оруулагчдыг улам түгшүүлэв.

Хятадад хөрөнгө зарах ажил­лагаа эрчээ авсан нь дэлхийн хувьцааны зах зээлийн өнөөгийн нөхцөлөөс зөрүүтэй байгаа юм. Эх газрын Хятадын CSI 300, Хонконгийн Hang Seng индекс саяхан унасан нь дунд зэрэг өсөлттэй S&P 500, Euro Stoxx 50 индексээс эсрэг хандлага тодорхойлж байна.

Хятадын хувьцааны зах зээл дэх уналт нь сөрөг муу үзэг дэл биш, ердөө л өсөлтийн он жилүү­дийн дараа хөрөнгө оруулагч нар ашгаа хүртэж буйн тусгал хэмээн зарим хөрөнгө оруулагч тайлбарлах аж.

“Борлуулалтын ихэнх нь хүмүү сийн сэтгэлийн хөдөл­гөөнөөс үүдэлтэй. Энэ онд зах зээл ингэж их өссөн юм чинь ашгаа олж авцгаая гэж буй хэрэг” хэмээн Aberdeen Standard­ын сангийн менежер Николас Чуй тодотгов. “Хятадын онцлогтой өвөрмөц үзэгдэл. Дээр нь тат варын шинэчлэлийн хууль АНУ­д сэргэлт үүсгэчихлээ” хэмээн тэрбээр нэмж өгүүллээ.

CSI 300, Hang Seng аль аль нь олон жилийн турш тус бүр 31 болон 20 хувийн жилийн дундаж өсөлттэй явж ирсэн юм. Жилийн эцсээр ихэвчлэн арилжаа намждаг тул зарим шинжээч нар хөрөнгө оруулагчдад мөнгөө хадгалж түр хүлээхийг зөвлөдөг.

Гэтэл өөр нэг хэсэг нь саяхны борлуулалтыг зарчмын шинж чанар бүхий, ирэх жил дуустал үргэлжлэх урт хугацааны хүчин зүйлээс шалтгааллаа хэмээн тайлбарлаж сууна. “Сүүдрийн

хэрэгсэл хайсаар цөөн бус жилийг үдлээ. Шил, хөнгөн цагаантай харьцуулахад хуванцрыг дахин ашиглах нь түвэгтэй. Газрын тосны үнэ хямд нөхцөлд дахивар ашиглан үйлдвэрлэсэн хуван цар нь цоо шинэ PET буюу полиэ тилен терефталатаас хамаа гүй үнэтэй. Ургамлын гаралтай “биохуванцар” хүртэл байгаль орчин бохирдуулагчид тооцогд дог. Хуванцар уут савыг хэт нимгэн хийвэл урагдаж цоорчихно.

Компаниуд хуванцар савал­

АНУ, БНХАУ-ын хувьцааны зах зээлийн индекс

XI 2017 XII

105CSI 300

S&P 500

104

103

102

101

100

99

98

Та QR кодыг уншуулан гүйлгээний утга хэсэгт и-мэйл хаяг эсвэл утасны дугаараа бүртгүүлэн засгийн газрын мэдээ сониныг өөрийн хүссэн хэлбэрээрээ захиалаарай.

QR код ашиглахгүйгээр төлбөр хийх бол:

тоот дансанд мөнгөө тушаана уу.2600079789

Өвлийн турш амарсан Монголын хөлбөмбөгийн ертөнц урин дулаан цаг ирэхтэй зэрэгцэн амь орлоо. Задгай талбайн хамгийн том тэмцээн болох үндэсний дээд лиг энэ сарын 28­нд эхлэх тов гарч, багууд хэдийнэ бэлтгэлээ базааж эхлээд байна. Дээд лигт олон жил тоглосон, түүх, уламжлал арвинтай “Хоромхон”, “Унаганууд” баг доош унаж, “Жифпро”, “Арвис” багууд тэдний оронд тоглохоор болсон нь тэмцээний гол онцлогийн нэг. “Унаганууд” 2009, “Хоромхон” 2014 онд лигийн аварга болж байв. Түүнчлэн өнгөрсөн жилийнхтэй адил 50 шахам легионер хөлбөмбөгч Монголын лигт тоглохоор болсон нь анхаарал татаж байна. Гэхдээ үүнээс чухал нь дээд лигийн шагналын сан эрс нэмэгдсэн явдал.

Монголын хөлбөмбөгийн холбоо “Андууд Сити клуб” ХХК, “Нисдэг Мазала” ХХК­тай хамтран ажиллах нэг тэрбум төгрөгийн гэрээ байгуулсан нь Монголын спортын түүхэнд хамгийн томд тооцогдох хэлцэл болж байна. Гэрээний хугацаа дөрвөн жил үргэлжлэх бөгөөд жилд 250 саяыг холбоонд өгөх аж. Ингэснээр дээд лигийн шагналын сан хоёр дахин нэмэгдэж, 200 сая төгрөг болсон юм. Өмнө нь тус холбоо “Арвайн үндэс” ХХК­тай 500 сая төгрөгийн гурван жилийн хугацаатай гэрээ байгуулсан нь дуусгавар болжээ.

“Нэг жилийн 250 сая төгрөгийн 200 сая нь дээд лиг болон нэгдүгээр лигийн шагналын сан болж очно. 20 сая нь зохион байгуулалтын зардал буюу шүүгч, тэмцээний шууд дамжуулалтын өртөг зэрэгт зарцуулагдах юм. Харин 30 сая нь маркетингийн зардал байх болно. Хамтын ажиллагааны хүрээнд лигийн тэмцээний тасалбар бүрээс 100 төгрөг, мөн ивээн тэтгэгч байгууллагын бүтээгдэхүүний борлуулалт бүрээс 10 төгрөг говийн мазаалайг хамгаалах санд хуримтлагдах юм. Тиймээс хоёр тал нийгмийн хариуцлагын хүрээнд гэрээ байгуулж, хамтран ажиллахаар болсон. Лигийн тоглолтыг аль болох олон хүн үзэж, мазаалай хамгаалах үйлсэд

Монголын спортын хамгийн том гэрээ

хувь нэмрээ оруулаасай гэж хүсэж байна. Тасалбар таван мянган төгрөгийн л үнэтэй шүү дээ” хэмээн Монголын хөлбөмбөгийн холбооны маркетингийн менежер тайлбарлав.

“Нисдэг Мазала” компанийн тухайд шар айраг, энергийн ундаа үйлдвэрлэж худалддаг. Тус компани өмнө нь ч орлогоосоо мазаалай хамгаалах санд хандивладаг байжээ. Харин энэ удаа үйл ажиллагаагаа илүү өргөжүүлж, олонд таниулахын тулд хөлбөмбөгийн холбоотой хамтран ажиллахаар болсон байна.

Хамтын ажиллагааны хүрээнд тэмцээнд оролцож буй багуудын өмсгөл дээр тус брэндийн лого тавигдахаас гадна цэнгэлдэхэд сурталчилгааны самбарууд байрлуулах аж. Мөн холбоо

тэдний үйл ажиллагааг бүх талаар сурталчилж, дэмжин ажиллах үүрэг хүлээж байна. Мөн тэмцээн “Мазала” дээд лиг нэрийн дор зохиогдох юм.

Ер нь хөлбөмбөгийн томоо­хон тэмцээнийг шар айраг, автомашин, цаг үйлдвэрлэлийн болон нисэхийн компаниуд ивээн тэтгэх нь түгээмэл. Tiger шар айрагны брэнд Английн Премьер лигийг ивээн тэтгэж байсан бол Heinekin Европын клубүүдийн хамгийн том тэмцээн Аваргуудын лигтэй түншилдэг зэрэг жишээг дурдаж болно. Хөлбөмбөгийг бизнестэй хослуулах энэхүү туршлагыг манайхан амжилттай нутагшуулж буйн тод жишээ нь тэрбум төгрөгийн мөнгөн дүн бүхий энэхүү гэрээ болж байна.

Шагналын сан нэмэгдсэнийг

багуудын төлөөлөл талархан хүлээж авав. Дээд лигт сүүлийн гурван жил дараалж түрүүлээд буй “Эрчим” багийн гүйцэтгэх захирал Ч.Баясгалан “Сүүлийн гурван жил лигийн шагналын сан 100 сая байсан. Энэ нь багуудад их нэмэр болдог байлаа. Шинэ гэрээгээр 200 сая болж байгаа юм байна. Үүнээс өмнө бол түрүүлсэн баг найман саяыг л авдаг байсан шүү дээ. Харин одоо түрүүлсэн баг 80 саяыг авбал багуудын нуруун дээрх ачааг их хөнгөлнө дөө” гэсэн юм.

Манай хөлбөмбөгийн багууд ивээн тэтгэгчдийн хүчээр оршин тогтнодог. Нэг баг жилд ойролцоогоор 100 сая орчим төгрөгийн зардал гаргана. “Эрчим” багийн тухайд лигийн аварга болж, улсаа төлөөлөн Азийн клубүүдийн тэмцээнд оролцдог

тул аялан тоглолтын зардал үүн дээр нэмэгддэг. Ер нь жилийн зардал 200 сая гараад явчихдаг болохыг тэд хэлж байв.

Өнгөрсөн жил доод лигээс дэвшин орж ирсэн даруйдаа хүрэл медаль хүртсэн “Атлетик 220” багийн гүйцэтгэх захирал Б.Эрдэнэбат энэ талаар “Бидний хувьд ивээн тэтгэгчдийнхээ хүчээр л үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа. Спонсоруудынхаа логог өмсгөл дээрээ байрлуулах байдлаар сурталчилдаг. Өнгөрсөн жил манайх бараг 120 гаруй сая төгрөг зарцуулсан. Тэгээд хүрэл медаль авсны шагнал нь нийт зардлын 20 хувьд ч хүрэхгүй байна шүү дээ. Харин энэ жил шагнал хоёр дахин нэмэгдвэл их л сайн байна. Ер нь хөлбөмбөгт хөрөнгө оруулалт хийгээд ашиг олно гэдэг ойрын

жилүүдэд хэцүү л дээ. Гэхдээ багууд өмсгөлөө борлуулах, ивээн тэтгэгчийн логог өмсгөл дээрээ байрлуулах зэргээр мөнгө олох боломж нээгдсэн. Нэг ёсондоо зөв голдирол руугаа явж байна” хэмээн ярьсан юм.

Хөлбөмбөгийн том багуудын орлогын нэг эх үүсвэр нь өмсгөлийн борлуулалт байдаг.

Борлуулалтын сувгаа нэмэх энэ аргыг манай клубүүд ч туршиж байгаа аж. Тухайлбал, “Атлетик 220” баг энэ жилийн өмсгөлөөс 100 ширхэгийг илүү хийлгэж, туршилтын журмаар худалдаанд гаргахаар төлөвлөсөн байна. “Өмсгөл худалдаж авъя гэсэн хүсэлт их ирдэг юм. Тиймээс эхний ээлжинд 100­г илүү захиалаад байна. Борлуулалт хэр байх, хэдий хугацаанд зарагдаж дуусахаас шалтгаалаад нэмж хийлгэх эсэхээ шийдэх болно” хэмээн Б.Эрдэнэбат тайлбарласан юм.

Эцэст нь сонирхуулахад, энэ жилийн дээд лигт “Эрчим”, “Улаанбаатар Сити”, “Атлетик 220”, “Дэрэн”, “Хангарьд”, “Сэлэнгэпресс”, “Гоёо Эф Си”, “Эф Си Улаанбаатар”, “Жифпро”, “Арвис” гэсэн 10 баг өрсөлдөнө. Тэд хоёр тойрог тоглосны эцэст хамгийн өндөр оноотой гурав нь алт, мөнгө, хүрэл медалийн эзэд болох юм. Харин сүүлд бичигдсэн хоёр нь доош унах дүрэмтэй. Энэ жилийн гол өрсөлдөөн ноднингийн медальтнууд болох “Эрчим”, “Улаанбаатар Сити”, “Атлетик 220” клубийн хооронд өрнөх таамаг бий. Мөн “Дэрэн” клуб шигшээ багийн лидерүүдийн нэг Х.Цэнд­Аюушийг эгнээндээ нэгтгэснээр медалийн төлөө өрсөлдөх хэмжээнд хүрчээ. Бас “Эф Си Улаанбаатар” багийг өрсөлдөөнөөс хасч болохгүй гэдгийг хөлбөмбөгт ойр хүмүүс хэлж байна. Тус багийн тухайд Европоос мундаг дасгалжуулагч авчирсан сурагтай. Мөн шигшээ багийн гурван ч тоглогчийг бусад багуудаас урвуулснаар бүрэлдэхүүн нь тун чангарчээ. Тиймээс өнгөрсөн жил наймд орсон амжилтаа эрс ахиулна хэмээн мэргэжилтнүүд таамаглаж байгаа юм.

Тоглолтын тасалбар бүрээс 100

төгрөг мазаалай хамгаалах үйлсэд

зарцуулагдах болно

ЗГМ©

ZGM: HIGHLIGHTS

ZGM DAILY2018.04.20, FRIDAY ~ №081 (880) 7THE OFFICIAL GAZETTE

20 officials report their declaration of offshore assets says IAAC

Measures on reducing interest rate discussed

Government officials were ordered to draw-back offshore assets before April 6.

BoM views that it is possible for private sector to introduce credit scoring for loan database.

Top 20 Index grows 2.21 percent, to 20,125.43 points

40 percent ownership of Telecom Mongolia transferred to GoM

Market cap stands at MNT 2.5 trillion.KT Telecom sells its stake at MNT 590.43 per share with an additional MNT 6.11 billion.

POLITICS President of Mongolia Battulga Khaltmaa extends congratulations to President of Israel Reuven Rivlin.

Parliament discusses draft Laws on Combating Money Laundering and Financing Terrorism during its regular session. The drafts were submitted for final discussion.

General Prosecutor’s Office of Mongolia accuses Bulgan Banzaragch, wife of the prominent Mongolian politician Sanjaasuren Zorig, who got murdered in 1998, as a suspect and opens a criminal charge.

ECONOMYGeneral Department of Taxation previously issued MNT 377 billion tax act on Oyu Tolgoi LLC. The company announces that it acknowledges MNT 17.4 billion and transferred MNT 11.4 billion to tax authority.

Turquoise Hill Resources releases the first quarter report of 2018. According to the report, material mined decreased 20 percent quarter over quarter due to winter weather effects in January as well as dig-unit maintenance work during the quarter. Mill throughput dropped 11.8 percent qoq. Copper production fell 14.3 percent qoq mainly due to lower throughput and slightly lower grades. Gold production grew 20 percent qoq due to higher gold grades and increase in recovery.

Tavan Tolgoi JSC announces to distribute MNT 1700 dividends per share from the profits of 2017 fiscal year.

Material Impex JSC decides to distribute MNT 10 per share.

Top 20 Index grows 2.21 percent, to 20,125.43 points. MSE A Index jumps 4.68 percent, to 9886.99 points. MSE B Index falls 0.49 percent, to 9840.48 points. Market cap stands at MNT 2.5 trillion.

SOCIETYErdenes Tavan Tolgoi JSC reports that the company intends to implement a program to achieve zero-accident milestone by introducing ISO 31000 risk management standard.

Mongolian Football Federation, 'Anduud city-club' LLC and 'Nisdeg mazaalai' LLC sign MNT 1 billion deal that will be implemented between 2018 and 2022.

FIFA World Cup Trophy to arrive in Ulaanbaatar on April 23.

A signing ceremony of an agreement on radio frequency coordination in border areas between Mongolia and Russian Federation takes place. The agreement will ensure reliable delivery of advanced communications and information technology services, such as digital radio, television and 4G service of cellular phone in border areas of Mongolia.

IAAC reports on dec­laration of offshore assets registered within legal period

Oyunbayar.NZGM

20 officials, including two MPs, IAAC, BoM and embassy, consulate and represen-tative office officials.

According to the information re­leased by the Independent Authority Against Corruption of Mongolia (IAAC), a total of 20 Government officials notified to the IAAC of their declaration and transfer of assets in offshore countries and territories.

Under the relevant law, the Gov­ernment officials were ordered to close and drawback deposits from offshore zone banks, terminate the operations of legal entities, and sell, transfer, or revoke licenses of moveable and immoveable proper­ties before April 6, 2018.

During the designated period, two MPs, namely Batbold Sukh­baatar and Tsogtbaatar Damdin, Director of Financial Reporting and Accounting Departments of Bank of Mongolia, reported that they have transferred their company shares owned by their relatives in the offshore zone, including British

Offshore assets of some Government officials disclosed

Virgin Islands and Isle of Man, a self­governing British Crown de­pendency in the Irish Sea between England and Ireland, to others in 2015 and 2017.

Also, an official from the General Police Department reported that he closed his official use accounts in

Hong Kong for IAAC registration. In addition, another 16 officials,

who run official duties in foreign countries in the offshore zone and opened bank accounts for study and medical purposes, have deposits, and/or own movable and immovable properties, reported their declaration

of assets in a written statement to the IAAC. The disclosed list also includes two MPs, Enkh­Amgalan Luvsantseren whose daughter studies in Singapore, and owns an apartment and credit account there, Delgersaikhan Borkhuu who has two bank accounts in Switzerland.

The others include Director General of the Customs General Adminis­tration of Mongolia, an officer at IAAC whose relatives own bank accounts in Hong Kong and Ireland, as well as officials from embassies, consulates and representative offic­es in the offshore zone.

Government purchases 40 percent stake of Telecom Mongolia JSC

BoM: Stable economy is the fundament for interest rate reduction

STOCK MARKET

MONETARY POLICY

According to Marketinfo, Mongolian Stock Exchange (MSE) has conducted the trade of Telecom Mongolia JSC’s 40 percent stake. KT Corporation, formerly known as Korea Telecom, solds its 10,348,111 units of shares in Telecom Mongolia JSC to the Government of Mongolia at MNT 590.43 per share with an additional MNT 6.11 billion. As such, the Government of Mongolia owns 94.67 percent of Telecom Mongolia JSC’s stake and the remaining is owned by the public.

Established in 1921, Telecom Mongolia JSC is one of the pioneer companies in Mongolia and provides telecommunications, internet, cable television and directory services nationwide. The sales revenue of Telecom Mongolia JSC resulted MNT 20.7 billion with

net profit of MNT 6 million in 2017. Market cap of Telecom Mongolia JSC stands at MNT 12.9 billion.

In addition, the stakeholders’ meeting of Telecom Mongolia will be held on April 30 at the Information and Communication Networking Company’s conference hall at 11AM. The meeting is expected to discuss the following:

» 2017 operational report and its board review.

» 2017 financial statement with an independent audit review.

» The selection of ordinary and independent members of the Board.

» Approval of 2018 board budget.» The Board of Directors' decree

on not distributing dividends.» Write out of an immovable object

from asset account.

Parliamentary Standing Com­mittee on Economy discussed measures on reducing the interest rate during its regular session yesterday. The committee con­cluded that the inflation needs to be reduced to 5 percent in order to improve long­term economic indi­cators. Furthermore, the Bank of Mongolia (BoM) issued a sugges­tion to regulate pawnshops, stating that high sum of assets circulate in the sphere.

The BoM representatives informed of opportunities of ad­vancing loan database to reduce actual expense of asset quality re­view in the interest. In other words, the bank views that it is possible

for private sector to introduce credit scoring for loan database, reducing interests of performing loans. According to officials, loan grants intensified and grew by 11.5 percent as of the third quarter of 2017. The 2018 first quarter statistics show that loans granted to private entities and individuals increased by MNT 1.5 trillion and reached MNT 14.1 trillion. In specific, overdue loans fell by 6 percent, while non­performing loans increased by 19 percent in the first quarter. According to the National Statistics Office, a total of MNT 1.2 trillion non­performing loans registered in the banking system. Inflation Outlook Report states that consumer loans amount majority of loan growth, while the growth of business loans remain at nil­level in the last three years.

B.TugsZGM

С.Батсайхан /ЗГМ©

8 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.04.20, БААСАН ~ №081 (880)

Өдрийн хэмнэлТВ ХӨТӨЛБӨР

ЗУРХАЙ

07.00

11.00

14.00

18.30

20.00

21.10

“Өглөө” хөтөлбөр

“Монголын мэдээ” мэдээллийн хөтөлбөр /шууд/

“Нотариатч Неглинцевын адал явдал” УСК 9,10 дугаар анги

Олон нийтийн цаг

“Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөр

“Баасан гараг” цэнгээнт нэвтрүүлэг

11.30

14.00

17.00

20.00

22.00

”Эврика” нэвтрүүлэг

“Дэвид Рубенштэйний шоу” нэвтрүүлэг

Bloomberg Surveilance

“Блумбергийн ярилцах цаг” нэвтрүүлэг

“Гол сэдэв” нэвтрүүлэг

12.00

06.30

14.30

18.00

20.00

22.30

“Өнөө өглөө” хөтөлбөр

“Хөтөч” мэдээллийн хөтөлбөр

“Наашаа Цаашаа” хөтөлбөр

“Тог тог тог” /season-5/ 17 дугаар анги

“Оргил цаг” мэдээллийн хөтөлбөр

“Empire” ОАК /season-3/ 1 дүгээр анги

09.00 “Монголчууд XX зууны эхэнд” нэвтрүүлэг

12.05

14.55

19.00

20.40

“Көсем” ОАК 2.77 дугаар анги

“Хөгжмийн завсарлага” хөтөлбөр

"Төгс бэр” ОАК 24 дүгээр анги

”Хүрээлэн” амьд ертөнц нэвтрүүлэг

23.00 “Оюутны байр” ОАК 2-6, 7 дугаар анги

08.00 “Bloomberg Daybreak Asia”

Билгийн тооллын 5Хаврын адаг улаан луу сарын дөрвөн ногоон мэнгэтэй, хар морь өдөр. Үс засуулбал: Эд, мал арвижнаНаран ургах, шингэх: 05.54-19.48 Барилдлага: Үл тохирохШүтэн барилдлага: СэрэхүйСуудал: Мод

Аргын тооллын дөрөвдүгээр сарын 20, Сугар гараг. Билгийн тооллын 5, Гөрөөсөн толгой одтой, хар морь өдөр. Өдрийн наран 05.54 цагт мандаж, 19.48 цагт жаргана. Тухайн өдөр нохой жилтнээ аливаа үйл хийхэд эерэг сайн ба бар, туулай жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр хууль цааз гаргах, батлах, хэрэглэх, хулгай дээрмийг номхотгох, гэмтнийг шийтгэх, мал адгуус номхруулах, лус тахих, тангараг тавих, гэр, байшингийн суурь тавихад сайн. Гэр бүрэх, хэрүүл тэмцэл хийх, сэтгэлд сэвтэй газар очиход муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, туулай, морь, бич, тахиа болой. Хол газар яваар одогсод хойш мөрөө гаргавал зохистой. 11.20 цагт тариалангийн хур орно. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал эд, мал арвидна.

Өмнөх дугаарын хариу / 04.19

ЗГМ: ҮГИЙН СҮЛЖЭЭ ЗГМ: СҮДОКҮ

БОСООГООР:1.Борооны хувцас2. Алдарт гитарчин, МУГЖ3. Говьд ургадаг бутлаг ургамал4. Монгол Улсын гол

мөрний хамгийн том загас5. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ивээл дор зохиогддог өсвөрийн хөлбөмбөгийн тэмцээн

“Адууны түүх” сонгодог жүжигХаана: УДЭТХэзээ: 04.27-ны 19.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 10-30 мянга

“3 бяцхан тоорой сансар огтор­гуйгаар аялсан нь” хүүхдийн жү жигХаана: Чойжин СүитсХэзээ: 04.21, 22-ны 11.00, 13.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 10-15 мянга

“Инээмтгий хүн” тоглолтХэзээ: 2018.04.20-ны 19.00 цагтХаана: The Corporate Hotel & Convention CentreТасалбарын үнэ: ^ 70-90 мянга

“Beethoven” симфони найрал хөгжмийн тоглолтХаана: Улсын филармониХэзээ: 04.27-ны 19.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 25 мянга

“The Voice of Mongolia” шигшээ тоглолтХаана: Монголын үндэсний АСА циркХэзээ: 04.28, 29-ний 15.30 цагтТасалбарын үнэ: ^ 20-30 мянга

“Ромео, Жульетта” жүжигХэзээ: 2018.04.22-ны 19.00 цагтХаана: УДЭТТасалбарын үнэ: ^10-30 мянга

ОНЦЛОХ ҮЗВЭР

ОНО

Б

Л

А

Н

АЛ

М

А У

Н

АФИН

ХА

Д ЭЭЛЖ

НАВ

Г

М

АРГА Ч

А

ОЛ ЧО О

Р

АБ

А

АГ

Ж

Р

Р И Г

Р

О ХОЙВ

АЖИ

ИБ

САН

АЛ

“Өргөө” кино театрт цацагдаж байгаа бусад киноны трэй лерийг энэхүү QR кодыг уншуулж үзнэ үү.

гарч эхэлсэн. Хүний амьдралын, гэр бүлийн үнэ цэнийг харуулсан уг бүтээлийн гол дүрд жүжигчин О.Долгор, Э.Мөнхтөр, А.Баттүшиг нар тогложээ. Төгс хэмээх залуу эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлаар эхнэр Анираа дагуулан нэгэн буйдхан тосгонд ирснээр үйл явдал эхэлнэ. Буйдхан газар хосууд улам бүр ойртож, бие биедээ гаргах цаг бүр ч их гарна гэж бодсон ч тэд шинэ орчинд энэ олон

жил амьдрахдаа бие биенээсээ олж хараагүй зан чанаруудыг таньж мэддэг. Ийнхүү хосуудын харилцаанд үл ойлголцол үүсч, эцэст нь амьдралаа авч үлдэх үү гэх асуудалтай тулгардаг.

“Сэтгэлийн анир” юуг өгүүлэв

Найруулагч Э.Чинзоригийн бүтээл “Сэтгэлийн анир” уран сайхны кино дөрөвдүгээр сарын 12-ноос эхлэн “Өргөө” кино театрын дэлгэцнээ

1

5

9

12 13

15

17 18

20 21

19

16

14

10 11

6 7 8

2 3 4

3

68

89

658

9

9

21

4

8

32

1

1

563 8

7

2

94

563

951846372

816597423

624973518

547328169

783152694

239461857

162734985

475689231

398215746 (Ө

мнөх

дуга

арын

хари

у)

ГАЛТ ТЭРЭГНИЙ ЦАГИЙН ХУВААРЬ

УБ-МОСКВА 13.50 14.28ЭРЭЭН-УБ 18.00 11.15УБ-БЭЭЖИН 07.15 14.04ХӨХ ХОТ-УБ 22.50 11.15УБ-ХӨХ ХОТ 20.00 20.49УБ-ЭРХҮҮ 21.10 02.40ЭРХҮҮ-УБ 15.35 06.20УБ-СҮХБААТАР 21.15 05.12СҮХБААТАР-УБ 20.55 05.03УБ-ЭРДЭНЭТ 20.30 07.45ЭРДЭНЭТ-УБ 19.10 05.48

НИСЛЭГИЙН ЦАГИЙН ХУВААРЬ

УБ-МОСКВА 09.15 10.55УБ-БЭЭЖИН 17.55 20.10БЭЭЖИН-УБ 21.10 23.40УБ-ХОНКОНГ 06.25 10.55ХОНКОНГ-УБ 12.05 16.45УБ-СӨҮЛ 08.40 12.50СӨҮЛ-УБ 14.20 17.00УБ-ТОКИО 07.45 13.40ТОКИО-УБ 14.40 19.15УБ-ЭРХҮҮ 07.50 09.15ЭРХҮҮ-УБ 10.15 11.45

8. Хорвоо ертөнц15. Зэвсэг, мэс16. Гарын тохойноос урагшаа хэсэг

ХӨНДЛӨНГӨӨР:1. 70 гаруй жилийн түүхтэй утга зохиолын сэтгүүл3. Европыг эзэгнэсэн Монголын хаан5. Чимээ, авиа6. Хоол7. Зүүн зүгийн гол9. Хөлний доод хэсэг10. Сүхбаатар аймгийн сум11. Эмнэгч эмчлэгч бодис

12. Малын чихэн дэх тэмдэг13. Төл мал14. Далд бус17. Африкийн цөл дэх

мөрөн18. Аялал19. Зөөлөн налархай20. Ойр21. Үндэсний үйлдвэр

AI асар чухал гэсэн ойлголт сүүлийн гурван жилд чипний салбарт эргэлт гаргасан. > 10

Facebook хиймэл оюун ухаан руу алхаж эхэллээ

Хөрөнгө оруу лалтын төлөвлөгөөг нь мэдэх хү мүүсийн ярьс-наас үзэхэд, төсвөө энэ онд хоёр дахин нэмэгдүүлсэн аж. > 10

Netflix Европын контентэд хөрөнгө оруулалтаа нэмэгдүүлнэ

Шинэ XT4-ийг худалдаанд гаргаж, бид энэ өөрчлөлтөөс нэн даруй ашиг хүртэх боломжтой. > 10

General Motors компани Cadillac­ынхаа захирлыг солив

Эмико ТеразоноХүүхдийн хөдөлмөр ашиглалт,

байгаль орчинд учруулах хор хөнөөлийг зогсоох шоколадны үйлдвэрлэлийн хүчин чармайлт үр дүнгүй байгааг шинэ тайланд анхаарууллаа. Сүүлийн таван жилд баруун Африкийн какаоны тариа ланд ажилладаг хүүхдийн тоо эрс өссөнийг уг тайлангаас ун шиж болно. Европын төрийн бус 15 байгуул лагаас бүрддэг кон сор циу мын гаргасан Cocoa Barometer 2018 тайлангийн дүгнэлт шоколаданд дурлагч, хүнс үйлдвэрлэгч, какаоны наймаач дад гашуун санагдах нь мэдээж. “Бүх юмыг хийгээд байгаа мөртөө асуудал бараг л хэвээрээ. Ойн түймэрт аяга ус цацсантай адил байна” хэмээн тайланг бэлтгэхэд оролц сон Voice Network­ийн захирал Энтони Фонтен өгүүлсэн юм.

Какаоны модыг Африк, Латин Америк, Азийн тропикийн бүсийн жижиг тариаланчид ургуулдаг. Ялангуяа, Африкийн баруун бүс нутаг дэлхийн какаоны үйлд вэр­лэлд чухал үүрэгтэй. Шоколад үйлдвэрлэлийн ханган нийлүүлэг­чид хүүхдийн хөдөлмөр ашиглаж, какаоны тариалан халуун бүсийн ойг багасах шалтгаан болж байгаа нь эртнээс шүүмжлэлд өртсөн билээ. Шоколад, какаоны тэргүүлэх үйлдвэрлэгчдийн ихэнх нь хүрээ лэн буй орчныг

Шоколадны үйлдвэрлэл хүүхдийн хөдөлмөрийг мөлжиж байна

Патрик МакГиДуулиант дизель хөдөлгүүрийн

ялгарлын хэрэгт хамаа бүхий “луйвар, гэмт хэргийн чанартай сурталчилгаа” өрнүүлсэн хэрэгт Volkswagen группийг буруутгаж буй Германы прокурорын байгууллага Porsche, Audi ком­панид лхагва гарагт нэгжлэг явууллаа.

Спорт машин үйлдвэрлэгч Porsche компани байрладаг Штут­гарт хотын 13 шийдвэр гүйцэт гэгч нийт 10 салбарт сэжигтэй баримт бичиг илрүүлэхээр нэгж лэг явуулсныг прокурорын байгуул­лага мэдэгдэв. Porsche­гийн удирдлагын зөвлөлийн гишүүн, дээд түвшний захирал, урьд нь тус компанийн удирдлагад баг­таж байсан нэг хүн гээд нийт гурван эрхийг уг хэрэгт сэжиглэж байгааг прокурорын мэдэгдэлд

бүрэн хамтран ажиллаж байгаа. Шалгалт үргэлжилж буй тул илүү тодорхой мэдээлэл өгөх боломжгүйг ойл гоно уу” хэмээн тайлбарлав.

Vollkswagen Group бүтцийн нүсэр шинэчлэл эхлүүлж, гүйцэт­гэх захирлаа солин Porsche­гийн

тэргүүн Оливер Блумьег тус груп­пийн удирдлагын зөвлөлд тушаал дэвшүүлснээс хойш хэдхэн хоногийн дараа энэхүү нэгжлэг боллоо. Бүтцийн шинэчлэл “Volkswagen Group дизель хөдөл­гүү рийн ялгарлын хэргийг ардаа орхин улам өргөжиж буй” цаг

үед тохиож буйг тус группийн ерөнхий захирал Ханс­Дитер Пётч баасан гарагт мэдэгдсэн юм.

Нэгжлэг нь өнгөрсөн долоо хоногт Volkswagen­ы гүйцэтгэх захирал Маттиас Мюллерийг гэнэт сольж, оронд нь тус груп­пийн хөнгөн тэрэгний салбарын

захирал Херберт Диссийг томил сон той огт хамаагүйг эх сур вал жууд баталж байна. Мөрдөн шалгах ажиллагаа үргэл­жилж байгаа тул мэдээлэл өгөх боломжгүйг прокурорын байгуул­лага мэдэгдсэн. Ийм нэгжлэгийг урьд нь ч VW, Audi, Daimler,

хамгаалах, нийгмийн хамгааллыг дэмжих хөтөлбөр хэрэгжүүлдэг. Гэвч бэрхшээлийн цар хүрээтэй харьцуулахад үйлдвэрлэгчдийн хүчин чармайлт жулдаж байгааг төрийн бус байгууллагуудын хамтын тайланд анхааруулав. Тайланг дүгнэхэд Oxfam, Solidaridad, Voice зэрэг төрийн бус байгуул лага оролцсон юм.

Төрийн бус байгууллагуудын тооцоогоор тус салбарт хүүхдийн хөдөлмөр ашиглах явдал улам өсжээ. Жишээ нь, баруун Африкт 2013­2014 онд хоёр сая хүүхэд какаоны тариаланд ажиллаж байсан бол эдүгээ 2.1 саяд хүрсэн байна. “Какао үйлдвэрлэлийн тогт вортой хөгжилд сая сая ам.доллар зарцуулсан боловч бидний хүсээд байсан үр дүн алга. Та бид Засгийн газрууд, доноруудтай хамтрахдаа анхаарах хэрэгтэй” хэмээн какао ны тэргүүлэх худалдаачдын нэг өгүүлэв. Хүүхдийн хөдөлмөр ашиг лах нь ядууралтай шууд холбоо той. Орлого, зарлагаа тэнцүү лэхээр арга яддаг жижиг фермерүүд какаоны үнийн эрс хэлбэлзэлд мэдрэг. “Ханган нийлүү лэх сүлжээний хамгийн сул хэсэг нь фермерүүд” хэмээн ноён Фонтен тайлбарлав.

Дэлхийн шоколадны тэргүүлэх ханган нийлүүлэгч Barry Callebaut, Mars зэрэг компани какао тариа ланч дын ядуурлыг

устгах үүрэг амлалт авсан. Гэвч “тариаланчид одоо ч энэ амлалтад нийцэхүйц мөнгө олж чадахгүй байгаа”­г тайланд дурджээ. Barry Callebaut өөрийн хүчин чар майл таа хамгаалж тайлбар өгсөн юм. Зааны ясан эрэг улсын 6000 орчим тариаланч ургацаа 23 хувь ихэсгэхэд тус компанийн салбарын орлого өссөнийг Barry Callebaut баталж байгаа.

Какао үйлдвэрлэлийн энэхүү бэрх шээ лийг арилгахад зах зээлд орол цогч нарын хамтын ажиллагаа чухлыг Mars онцлон дурдав. Тус компани жижиг тариа ­ланч дын ядуурлыг багасгах даа орхигдуулсан зүйлсийг тодруулах зорилготой “хамтын сэтгэл гээний сан” хэмээх судалгааны байгуул­лагыг энэ оноос ажиллуулж эхэллээ. Тайланд мөн какаоны тариа лангаас шалтгаалан ой устсаар байгааг анхааруулав. Баруун Африкийн ойн ширэнгийн 90 гаруй хувь хэдийнэ устсан тул үлдсэн өчүүхэн хэсгийг яаралтай хамгаалж үлдэх шаардлага тулгарлаа. Какаоны тариалангийн төлөө ой устгахыг дэлхий нийтээр хориглох саналыг төрийн бус байгууллагууд тавьж байна. Мөн какаоны тариалан эрхлэгчидтэй холбоотой хүний эрх, ил тод байдлын шаардлагыг чангат гах, орлогыг нь ихэс гэх зөвлөмж уг тайланд багтжээ.

Спорт машин үйлдвэрлэгч Porsche компани байрладаг Штутгарт хотын 13 шийдвэр гүйцэтгэгч нийт 10 салбарт сэжигтэй баримт бичиг илрүүлэхээр нэгжлэг явуулсныг прокурорын байгууллага мэдэгдэв.

Прокурорын байгууллага Porsche, Audi-д нэгжлэг хийвтайлбарлажээ. Porsche компани “Мөрдөн шал гагч нар Штутгарт дахь Porsche AG, Ингольштадт дахь Audi AG компанийн байрыг нэгжиж, баримт бичиг шалгаж үзсэнийг бид баталж байна. Audi AG, Porsche AG хоёр эрх бүхий мөрдөн шалгагч нартай

BMW­д хийж байжээ.Холбооны улсын прокурорын

шал галтад Баварын прокурорууд туслалцаа үзүүлж байна. Баварын прокурорын байгууллага есдүгээр сард VW, Audi, Porsche­д дамжин ажил лаж байсан түүхтэй инже­нер, дээд түвшний захирал Вольф ганг Хатцийг баривчилсан юм.

Хорионд байгаа ноён Хатц 2011 оноос хойш Porsche­гийн удирд лагын зөвлөлд судалгаа, хөгжүү лэлт хариуцсан гишүүн байв. VW Group дизель хөдөл­гүүрийн утааны ялгарлын тестийг мэхэлж байгаа нь 2015 онд илэрс­ний дараа түүний албан тушаалыг түдгэлзүүлсэн. Ноён Хатц 2001­2007 онд Audi­гийн хөдөлгүүрийн судалгаа хөгжүүлэлт хариуц­сан захирал, 2007­2011 онд Volkswagen группийн хөдөлгүүр,

транс миссын ахлах инженер байсан юм.

Бүтцийн шинэчлэлийн мэдээ тарсан өнгөрсөн долоо хоногт эрс өссөн VW Group­ийн хувьцааны үнэ нэгж­лэгээс үүдэн 0.2 хувиар үл ялиг буурав.

Какаоны үнэ(Тонны үнэ ам.доллар)

3,500

3,000

2,500

2,000

1,5002013 14 15 16 17 18

хувьцааны үнэ 10 дахин өссөн ба Intel үүнтэй холбоотой хэд хэдэн худалдан авалт хийжээ.

Facebook­ын ерөнхий захирал Марк Закерберг хуурамч мэдээ ба нийгмийн сүлжээний бусад хууль бус ажиллагааны дуулианыг намдаах гол хэрэгсэл нь AI гэж үзэж байна. Тэрбээр саяхан Cambridge Analytica компани хувийн өгөгдөл ашигласан асуудлаар Конгресст мэдүүлэг өгөх явцдаа уг технологийг сурталчлаад амжсан юм. Oculus хэрэгслийн зэрэгцээ AI руу орж байгаа нь нийгмийн сүлжээ асар

их өгөгдөл боловсруулж чадах чипээс хамаа рах нь нэмэгдэж буйн илрэл юм.

Чипний дизайны хяналтаа өргөжүүлэх алхам Facebook өөрийн тусгай бүтээгдэхүүнд шаардлагатай технологи бо­ловс руулж, Intel ба Nvidia­д найдахаа багасгах зорилтын нэг хэсэг болж байна. Өнөөгийн байдлаар сүүлийн хоёр компани өгөгдлийн төвүүд болон AI­д ашигладаг чипний томоохон үйлдвэрлэгчид юм. Ингэснээр Facebook дараа үеийн дэвшилтэт технологид өөрийн байр суурийг

Facebook хиймэл оюун ухаан руу алхаж эхэллээ

эзлэх боломжтой болно.Гэвч анхны мэргэжилтнийг

ажилд авснаар эхэлж байгаа бол өөрийн чадамжийг бий болгоход олон жил хэрэгтэй. Эдний нэг зар нь FPGA хэмээх программчлах боломжтой чип бүтээх туршлагатай хүнийг авна гэсэн байв. Үүнээс ялгаатай Intel өгөгдлийн төвүүдийн ча­дамжаа төрөлжүүлэхийн тулд томоохон FPGA үйлдвэрлэгч Altera компанийг хэдэн жи­лийн өмнө 16 тэрбум ам.доллараар худалдан авсан юм.

Мэтью КарраханNetflix компани Ервопын

нэвтрүүлгийн байгууллагууд руу хийх дайралтаа эрчимжүүлж, энэ онд нэг тэрбум ам.долларыг тус тивд контент бүтээхэд зар­цуу лахаа зарлалаа. Хөрөнгө оруу лалтын төлөвлөгөөг нь мэдэх хү мүүсийн ярьснаас үзэхэд, төсвөө энэ онд хоёр дахин нэмэгдүүлсэн аж. Netflix англи болон гадаад хэлний нэвтрүүлгээ өргөжүүлж, Испани, Герман, Итали, Франц, Польш, Турк, Голланд улсад шинээр телевизийн контент бүтээх ажил эх лүүлнэ. Европ дахь бүтээ лийн хэмжээгээ бараг хоёр дахин нэмэгдүүлж буй энэ огцом өсөлт нь Netflix болон Amazon зэрэг бусад стримингийн тоглогчидтой өр сөл дөхийг оролдож буй уламж лалт компаниудын үйл ажил лагаанд нөлөөх нь гар­цаагүй.

Энэ долоо хоногт Netflix-ийн олон улсын орлого нь АНУ­ын ор логоос эхний улирлын дүнгээр давж байгааг мэдээлсэн. Тус компани 2018 онд орон нутгийн ба лицензтэй контентэд най ман тэрбумыг зарцуулахаар төлөв­лөсөн бол урьд нь уг зардлын ихэнх хэсгийг АНУ­д цутгаж байсан юм. Эдний түргэн тэлэлт АНУ, Европт кабелийн ба хиймэл дагуулын нэвтрүүлэгчдийг нэг­дэхэд хүргэж, кабелиас татгалзан стриминг үйлчилгээ рүү хандсан үзэгчдийг буцаан татахыг оролдож байгаа юм.

AT&T компани Netflix-ийн дэлхийд түгсэн амжилтыг дав­тахыг хичээж, Time Warner­ийг худалдан авах санал тавьсан боловч АНУ­ын зохицуулагчид

Netflix Европын контентэд хөрөнгө оруулалтаа нэмэгдүүлнэ

эсэргүүцсэн байна. Түүнчлэн медиа магнат Руперт Мэрдок 21st Century Fox компаниа Walt Disney­д зарахаар шийдсэнээ Netflix-тэй өрсөлдөх чадамж-гүй болсноос үүдэлтэй гэж тайлбарласан юм. Netflix-ийн бүртгэлтэй хэрэглэгчдийн тоо 125 сая давсан учир энэ до­лоо хоногт хувьцааных нь үнэ шинэ дээд түвшинд хүрлээ. Тус компанийн зах зээлийн

үнэлгээ 144 тэрбум ам.долла­раас давж, General Electric, IBM компаниудыг ардаа орхиж, Walt Disney­гийнхэд ойртов.

Компанийн контентын захи­рал Тед Сарандос “Агуу түүх хил хязгаарт хашигддаггүй гэдэгт бид итгэдэг. Манайх Европын цэнгээнт нэвтрүүлгийн дуу хоолой болохын төлөө ажиллаж байна” гэжээ. FANG хэмээх технологийн хувьцааны бүлэгт

багтдаг Netflix Европын Засгийн газруудын үл итгэсэн хандлагыг сөрөн, тив даяар ажлын санал болгож буйгаа сурталчилж байна. Эднийх контент бүтээх ажлын хүрээнд Европ, Ойрх Дорнод, Африкт 35 мянга гаруй ажлын байр бий болгожээ. Шинжээчид өргөн зурвасын сүлжээтэй 700 сая айл өрхийг хамарсан олон улсын зах зээлд Netflix үнээ дээшлүүлэх байх

гэж таамаглаж буй. Үүнд Хятад багтаагүй боловч компанийн түргэн тэлэх стратегид чухал ач холбогдолтой Европын 300 сая айл өрх орсон байна.

Morgan Stanley­н шинжээчид саяхан “Дэлхийд өргөн зурвасын холболт нэвтрэхийн хэрээр Netflix-ийн зах зээл нэмэг дэж, гишүүнчлэлийн тоо болон үйлчилгээний боломж өснө” хэмээн дүгнэсэн. Netflix­ийн

төлбөртэй хэрэглэгчдийн 73 сая нь гадаадынх бол үлдсэн нь АНУ­ын зах зээлд байрладаг. Digital UK фирмийн захирал Жонатан Томпсон “Европын бүтээлд хөрөнгө оруулалтаа нэмснээр үзэгчдийн сонголт төрөлжинө. Гэхдээ Netflix дотоо-дын нэвтрүүлэгчдийн үндэсний онцлогийг тусгах чад­варт хүрэхэд хол байна” хэмээн өгүүлсэн юм.

Анна НиколауAmazon компанийн Prime

хэмээх төлбөртэй үйлчилгээнийх нь гишүүдийн тоо 100 сая давс ан байна. Лхагва гарагт тараасан хувьцаа эзэм шигчдэд илгээх жил бү рийн захидалд ерөнхий захи рал Жефф Безос “тэнгэрлэг дур гүй цэл” илэрхийлсэн хэрэг­лэг чид тэй харилцах дээд зэргийн стандартыг сахина гэж бичсэн нь яруу найраг мэт сонсогдож байв. Тэрбээр хөгжим, загвараас эхлээд хүнс, үүлэн тооцоолол гэх мэт компанийн үйл ажиллагааны 16 гол зүйлийг ялган тодорхойлсон байна.

Эдний Prime үйлчилгээ хэрэглэгчдээс төлбөр авч, хоёр өдрийн илгээмж, видео ба стриминг, хязгааргүй хадгалах эрх олгодог нь тус компанийг онлайн худалдан авагчдын гол хэрэглүүр болгосон гэж шинжээчид үздэг. Шинжээчид өмнө нь Prime 90 сая орчим гишүүнтэй гэж таамагладаг байхад Amazon нарийн тоогоо хэлдэггүй байв. Тус компани түүнчлэн өнгөрсөн онд Prime­аар таван зүйл илгээ сэн гэж мэдээлжээ. Эд ний хувь­цаа өчигдөр 1.5 хувиар дээ шилсэн байна.

Питер КемпбэллА м е р и к и й н

ма шин үйлд­вэр лэгч General Motors компани тан саг брэн дээ ш и н э ч л э х и й н

тулд Cadillac­ын бос сыг со лихоор

шийд жээ. Nissan­ы за хирал хийж байгаад

уг брэнд нэрийг дөрвөн жил толгойлсон Жоан де

Нисс чений оронд Канад дахь

GM­ын салбарын тэргүүн Стив Карлайл томилогдож байна. Ноён Нисс чений удирдлага дор Book хэмээх цахим захиалгын үйлчилгээ, Super Cruise хэмээх хагас автомат жолоодлогын сис­тем нэвтрүүлснийг Tesla­гийн автомат жолоодлоготой машинтай харьцуулж үзсэн мэргэжилтнүүд нэлээд өндөр үнэлсэн юм.

Cadillac түүнчлэн Хятад руу ажиллагаагаа тэлж, өнгөрсөн жил 175 мянган автомашин бор луулсан нь түрүү оноос 50

хувь өссөн үзүүлэлт юм. General Motors­ын ерөнхийлөгч Дан Амманн “Дэлхий ертөнц түргэн өөрчлөгдөж байна. Шинэ XT4­ийг худалдаанд гаргаж, бид энэ өөрчлөлтөөс нэн даруй ашиг хүртэх боломжтой. Энэ чиглэлд бид алхаагаа түргэсгэнэ” гэсэн юм. Шинэ захирал ноён Карлайл “Дэлхий даяар Cadillac­ын боломж асар их. Ирээдүйг төлөв­лөх ажлын хэсэг болж буйдаа сэтгэл хангалуун байна” хэмээв.

Edmunds фирмийн автын

зах зээлийн шинжээч Жессика Калдвелл томилгооны талаар ярихдаа “ноён Ниссчен Cadil­lac­т ирээд спортын машинд бус зорчигчийн унаа болох энгийн машинд төвлөрсөн нь буруу сонголт байсан” хэмээн тайлбарлав. Тэрбээр өрсөлдөгч Lincoln брэндийн саяхан гар­га сан жийп хэлбэртэй загвар нам хан Cadillac­ын дэр­гэд хэ рэг лэгчдээс өндөр үнэл гээ авсан гэж хэлсэн байна.

General Motors компани Cadillac-ынхаа захирлыг солив

Ричард УотерсFacebook хиймэл оюун ухаан

буюу AI руу хошуурсан техно­логийн өрсөлдөөн рүү анхаарлаа шилжүүлж, өөрийн чип бүтээх анхны алхмаа хийв. Нийгмийн сүлжээний компани бизнесийн гурван салбартаа ажиллуулах чип дизайнерын ажлын байр зарлажээ. Эдгээр нь AI, виртуал бодит байдлын хэрэглүүр Oc­ulus ба ерөнхий өгөгдлийн төв юм. Ажлын зараас гадна тус компанийн AI багийн инженер Яан ЛеКүн “Би олон сарын турш чип дизайнераар ажиллаж байна” гэж Twitter­тээ бичсэнийг үзэхэд хиймэл оюун ухаан Face­book­ын анхаарлын төвд ирсэн нь ойлгомжтой.

Нийгмийн сүлжээнээс гад­на Apple өөрийн ухаалаг утас ны процессор бүтээхээр са­наа чилж, Google хиймэл оюун ухааны тусгай чипний дизайн гар гаж эхэлсэн зэрэг нь дээрх өрсөлдөөний илрэл боллоо. Гэвч эдгээр компани чипний бизнест хөрөнгө оруулаад удсан бол Facebook одоо зар өгч байгаа нь өөрийн чадамжаа хөгжүү­лэх цаг хугацааны асуудлыг харуулж байна. AI асар чухал гэсэн ойлголт сүүлийн гурван жилд чипний салбарт эргэлт гаргасан. Түүнчлэн машины танихуйн системийн хөдөлгүүр болох өгөгдөл боловсруулах нэгж үйлдвэрлэдэг Nvidia­гийн

Amazon Prime-ын төлбөртэй гишүүний тоо 100 сая давжээ

BBM©

BBM©

Дотоодын даатгалын зах зээ­лийн нийт актив дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 0.9 хувийг эзэлж байгааг Санхүүгийн зохицуулах хороо мэдээллээ. Энэ нь өмнөх онтой харьцуулахад 0.03 нэгжээр өссөн дүн болж байна. Харин олон улсын нийтлэг жишгийг авч үзвэл, даатгалын зах зээл нь дунджаар тухайн улсынхаа дотоодын нийт бүтээгдэхүүний долоо орчим

хувийг эзэлдэг байна. 2017 оны жилийн эцсийн байдлаар нэг хүнд ногдох даатгалын хураамжийн хэмжээ 44.6 мянган төгрөг буюу өмнөх оноос 21.4 хувиар өссөн байна. Харин даатгалын гүнзгийрэлт 0.53 хувь болж 0.05 нэгжээр өсчээ. Хэдий тийм боловч Монгол Улсын иргэдийн дунд даатгалын анхан шатны мэдлэг дутмаг байгааг Reos Partners­ийн Зөвлөх Яннис Крисосто ми дис мэдээлсэн. Тиймээс хүр тээмж тэй даатгалын төслийг ХБНГУ­ын Олон улсын хам тын ажиллагааны

нийгэмлэг хэрэг жүүлж байна. Энэхүү төсөл нэг жилийн хуга­цаанд хэрэгжих аж. Даатгалын салбарт ердийн, урт хугацааны болон давхар даатгалын нийт 17, зуучлалын 42, хохирол үнэл гээ ний 29 компани үйл ажиллагаа явуулж байна. Үүнээс гадна 2800 орчим даатгалын төлөөлөгч ажиллаж байгаа аж. Даатгалын компаниуд 2017 оны байдлаар нийт 144.3 тэрбум төгрөгийн хураамжийн орлого төвлөрүүлсний 97.8 ху вийг ердийн даатгалын ком па ниуд бүрдүүлж байна.

БНХАУ­д цахилгаан авто­ма ши ны үйлдвэрлэл эр чим тэй нэмэгдэж байгаатай хол боо­тойгоор уул уурхайн салбарт дэлхийд тэр гүү лэгч BHP Billiton зай ху раа гуурт ашиглагддаг никелийн олбор лолтоо нэмэг­дүүлэх зо рилт тавьснаа зарлалаа. Мөн ком па нийн удирдлагууд 2018 оны төмрийн хүдрийн

үйлдвэрлэлийн зо рил тоо 275­280 сая тонн болгож буу руулсан байна. Энэ нь анхны зорил тоос нь хоёр орчим хувиар буур сан үзүү лэлт юм. Хүнд даа цын авто машинуудтай нь холбоо­той гэнэтийн зардал гарч ирсэн нь тус компани таамаглалаа бууруулахад нөлөөлжээ. Хэдий тийм боловч BHP Billiton­ийн

удирдлагууд 2018 онд нийт үйлдвэрлэлээ зургаан хувиар нэмэгдүүлэх зорилтоо хэвээр үлдээсэн байна. Компани оны эхний улиралд 58 сая тонн төмрийн хүдэр үйлдвэрлэжээ. Энэ нь жилийн дүнгээр найман хувиар өссөн дүн боловч өнгөр­сөн оны дөрөвдүгээр улирлаас зургаан хувиар буурсан байна.

2018.04.20, БААСАН~ №081 (880)

Эдийн засаг

11ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН

ЗГМ ТОВЧХОН

АНУ-ын доллар 2,393.52

Евро 2,964.37

Японы иен 22.31

ОХУ-ын рубль 39.29

БНХАУ-ын юань 381.33

БНСУ-ын вон 2.26

ВАЛЮТЫН ХАНШ

Иргэд төдийгүй банкуудад хүртэл эдийн засгийн ирээдүйн мэдээлэл, валютын ханшийн төлөв, түүнийг боловсруулах чадамж хангалттай биш байна. Тиймээс ирээдүйн мэдээлэл ашигласан энэ мэт хэрэгслийг бага ашиглаж байна.

» УУЛ УУРХАЙ

3.8 Их наяд төгрөг. Аж үйлдвэрийн салбарын борлуулсан бүтээгдэхүүн 2018 оны эхний улиралд 3.8 их наяд төгрөгт хүрэв.

» МӨНГӨНИЙ НИЙЛҮҮЛЭЛТ

16.1 Их наяд төгрөг. Мөнгөний нийлүүлэлт энэ оны гуравдугаар сарын эцэст 16.1 их наяд төгрөг болж, өмнөх сараас 164.6 тэрбум төгрөгөөр өссөн байна. Энэ нь өнгөрсөн оны мөн үеэс 31.1 хувиар өсөн нэмэгджээ.

» ШАТАХУУН

126.6 Мянган тонн. Улсын хэмжээнд 126.6 мянган тонн буюу ердийн хэрэглээний 40 хоногийн газрын тосны бүтээгдэхүүний нөөц байна.

» ТӨСӨВ

23.86 Хувь. Газрын тосны салбар энэ оны эхний улирлын байдлаар улсын төсөвт 53.3 тэрбум төгрөг төвлөрүүлж, 23.86 хувийн гүйцэтгэлтэй байна.

» АЛТ ТУШААЛТ

2.3 Тонн алт. Төв банк энэ оны гуравдугаар сард иргэд, байгууллагаас нийт 734 кг алт худалдан авлаа. Ингэснээр алт худалдан авалтын дүн 2018 оны эхний гурван сарын байдлаар 2.3 тоннд хүрч, өмнөх оны мөн үеэс 2.1 хувиар өсөв.

» ВАЛЮТ АРИЛЖАА

87.1 Сая юань. Банк хоорондын валют арилжааны цахим талбарыг нэвтрүүлсэнээс хойш нэг жилийн хугацаанд 356.6 сая ам.долларын болон 87.1 сая юанийн арилжаа цахим талбарт хийгээд байна.

» ХУВИЙН ХЭВШИЛ

81 Мянга. Үндэсний статистикийн хорооны мэдээлснээр, 81 мянган аж ахуйн нэгж, байгууллага үйл ажиллагаа явуулж байна.

» ДЭЛХИЙ АНУ-ын эдийн засаг тогтвортой өсөх төлөвтэй байгаа талаар Холбооны Нөөцийн банк мэдэгдлээ. Дэлхийн хамгийн том улсын эдийн засгийг тоймлон хүргэдэг Beige Book тайланд татварын бодлого, худалдааны дайны эрсдэлийг онцолсон байна. Өмнөх тайланд нэг ч удаа гарч байгаагүй "татвар" гэсэн үг энэ тайланд 36 удаа хөндөгджээ.

Монголбанкны Мөнгөний бод-логын газрын Мөнгөний бодлого, төсөөллийн хэлтсийн захирал Н.Ургамалсувдын ярилцлагыг хүргэж байна.

-Санхүүгийн долларжилтыг бууруулахын тулд арилжааны банкуудын төгрөгийн заавал байл гах нөөцийн хувь хэм жээг валютынхаас доогуур тог-тоохоор Мөнгөний бодлогын зөвлөл шийдвэрлэлээ. Үүний шалтгаан юу байсан бэ?

­Төв банкны Мөнгөний бод логын зөвлөл өнгөрсөн сард болсон хурлаараа ийн шийдсэн. Учир нь эдийн засгийн хүндрэлийн үед банкны салбарт тулгарсан нэг эрсдэл нь ам.долларын зээл байсан. Манай эдийн засагт гаднаас сөрөг шок ороод ирэхээр ам.долларын ханш чангардаг. Ингээд ам.доллараар зээл авсан иргэдийн зээл нь шууд ханшийн эрсдэлээс зээлийн

нэмэгдээд өрийн долларжилт улсын салбарт түлхүү ажиглагдаж байна.

-Зээлийн хүүг бууруулах үн дэс ний стратегийн урьд-чил сан саналд дурдсанаар төг рөгөөс гадаад валютад шилжүүлэх гүйлгээнд шимтгэл ногдуулахаар заасан. Үүний үр нөлөөг та хэрхэн харж байна вэ?

­Бид энэ талаар урьдчилсан тоо цоог тодорхой түвшинд хийж байгаа. Гэхдээ заавал байл гах нөөцийн төгрөгийн хувь хэмжээг ам.доллараас бага түвшинд тогтоох нь эх үүсвэр талд авч буй арга хэмжээ. Өөрөөр хэлбэл, банкуудын эх үүсвэрийн долларжилтыг бууруулна. Ул­маар арилжааны банкуудын эх үүсвэрийн долларжилт буураад эхлэхээр актив тал буюу зээлийн долларжилтын хэмжээ дагаад буурах дам нөлөө үзүүлнэ. Үүн дээр нэмээд гадаад валютаар олгосон зээлийн эрсдэлийн жинг нэмэгдүүлэхээр төлөвлөж байгаа.

Өнгөрсөн жилүүдэд гадаад

валютын орлогогүй иргэд, аж ахуйн нэгжид олгосон зээлийн гадаад валютын эрсдэлийн жинг 120 хувиар нэмэгдүүлж тооцож байсан. Үүний үр дүнд гадаад валютын орлогогүй атлаа валютаар зээл авах боломж буурч буй. Гэхдээ л хангалттай түвшинд хүрээгүй байна. Учир нь манай эдийн засаг хэрэглээний хувьд ч, үйлдвэрлэлийнхээ орцын хувьд ч тэр импортын орц өндөртэй. Тиймээс эдийн засаг сэргэхийн хэрээр импортын хэрэгцээ, валютын гарах урсгал нэмэгддэг. Гадаад худалдаа эрхэлдэг, ялангуяа импортлогч компаниуд төгрөгийн ханш чангараад эхлэхээр ам.доллараар зээл авах сонирхолтой болдог. Энэ нь эдийн засгийн идэвхжилийн үетэй давхацдаг. Тухайн үед энэ зээл эрсдэл багатай юм шиг харагддаг. Гэтэл эдийн засагт гадаад сөрөг шок гэнэт ороод ирэхээр тухайн зээлийн эргэн төлөлт маш богино хугацаанд хүндэрдэг. Тиймээс эдийн засаг сэргэж буй үед эрсдэл

шийд вэр гаргахдаа ирээдүйн мэдээлэлд үндэслэдэг. Бодлогын шийдвэрт ашигласан мэдээллээ “Инфляцын төлөв байдлын тайлан”­даа тусгаж, албан ёсны ца хим хуудсаараа дамжуулан олон нийтэд хүр гэж байгаа. Мөн тус тайлангаа тусгайлан танилцуулдаг болсон. Тиймээс иргэд, аж ахуйн нэгжүүд эдийн засгийн ирээ­дүйн төлөвийн мэдээллийг энэ тайлангаас авах боломжтой.

-Одоогоор гадаад валютын дуудлага худалдаагаар арил-жааны банкууд своп хийж байгаа. Валютын своп хэлцлийн талаар мэдээлэл өгөхгүй юү?

­Монголбанк уламжлалт болон уламжлалт бус талбарыг ашиглан, хоёр төрлийн дуудлага худалдаа хийж байгаа. Ханшийн хүлээлттэй холбоотойгоор дуудлага худалдаа зохион байгуулдаг. Одоогоор ханшийн хүлээлт тогтвортой. Валютын ханшийн дарамт бага байгаа учраас валют худалдаж авах бус худалдах санал төв банкинд ирж байна.

МӨНГӨНИЙ БОДЛОГО

Гадаад сөрөг шокийн үед зээлийн доллар­жилтын эрсдэлийг бууруулна

Валют худалдаж авах бус худалдах санал илүү ирж байнаэрсдэл рүү шилжсэн. 2016 онд гэхэд нийт зээлийн 21 хувийг ам.долларын зээл бүрдүүлсэн. Гэтэл чанаргүй зээлийн 29 хувийг ам.доллараар олгосон зээл эзэлсэн байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, ам.доллараар олгосон зээл илүү хурдан чанаргүй болох эрсдэлтэй гэсэн үг. Тиймээс энэ эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Мөнгөний бодлогын зөвлөлөөс арилжааны банкуудын заавал байлгах нөөцийн хувь хэмжээг төгрөгийнхийг нам, гадаад валю­тынхыг өндөр тогтоосон.

-Ер нь долларжилт банкны системээс гадна бусад салбарт хэрхэн нөлөөлж байна вэ?

­Гадаад өрөнд хэрхэн нөлөөлж буйг авч үзье. Төв банкны тооцоогоор Монгол Улсын нийт гадаад өр 2017 оны эцсийн байдлаар 27.4 тэрбум ам.долларт хүрсэн. Үүний 9.3 тэрбум ам.доллар нь Засгийн газар, Монголбанкинд хамаарч байгаа. Үүнээс үзэхэд хадгаламжийн зээлийн долларжилт дээр

• Монголбанк уламжлалт болон уламжлалт бус талбарыг ашиглан, хоёр төрлийн дуудлага худалдаа хийж байна.

• Мөнгөний бодлогын зөвлөлөөс арилжааны банкуудын заавал байлгах нөөцийн хувь хэмжээг төгрөгийнхийг нам, гадаад валютынхыг өндөр тогтоосон.

• Төв банк бодлогын шийдвэр гаргахдаа ирээдүйн мэдээлэлд үндэслэдэг.

Г.ИлчЗГМ

Б.Дөлгөөнзул Шинжээч

хуримтлагдахаас сэргийлэхийн тулд ийм арга хэмжээ авч байгаа юм. Ингэснээр дараагийн гадаад сөрөг шокийн үед зээлийн доллар­жилтын эрсдэлийг бууруулна.

Түүнчлэн банкуудын заавал байлгах нөөцийн хувь хэмжээнээс гадна ерөнхий журмыг нь мөн шинэчилж байгаа. Учир нь энэ журмыг одоогоос 11 жилийн өмнө баталсан. Иймд зарим ойлголт, тодорхойлолтыг нь нарийвчлан тодорхой болгох шаардлага тулгараад байгаа юм.

-Валютын ханшид чухал нөлөөтэй своп, форвард зах зээлд сайжруулах зүйл юу байна вэ?

­Сүүлийн жилүүдэд Монгол­банк гадаад валютын зах зээлд форвард, своп хэлцлийн хэрэглээг нэмэгдүүлэхэд анхаарч байгаа. Энэ нь нэг талд зээлийн долларжилтыг бууруулах ач холбогдолтой. Өөрөөр хэлбэл, гадаад худалдаа эрхэлдэг компаниуд валютын зах зээлд форвард, своп хэрэгслийг ашиглан, ханшийн эрсдэлээ хаах боломжтой. Гэтэл эдгээр хэрэгслийг валютын зах зээлд төдийлэн өргөн ашиглахгүй байна. Судлаачийн зүгээс харахад, иргэд төдийгүй банкуудад хүртэл эдийн засгийн ирээдүйн мэдээлэл, валютын ханшийн төлөв, түүнийг боловсруулах чадамж хангалттай биш байна. Тиймээс ирээдүйн мэдээлэл ашигласан энэ мэт хэрэгслийг бага ашиглаж байна.

Монголбанк бодлогын

ДААТГАЛ

УУЛ УУРХАЙ

ДНБ-ий 0.9 хувийг даатгалын зах зээл эзэлж байна

BHP Billiton төмрийн хүдрийн гарцаа бууруулна

С.Батсайхан / ЗГМ©

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

ИНФЛЯЦЫН ТҮВШИН (ХУВЬ)

Үндэсний статистикийн хороо©

Инфляц нь үнийн ерөнхий түвшний өөрчлөлтийг харуулах бөгөөд хэрэглээний бараа, үйлчилгээний

индекс (ХҮИ)­ээр, "хувь"­иар илэрхийлэгдэнэ.

Инфляцын түвшин, сарын өөрчлөлт, хувь, сүүлийн таван жилийн III сард

2017.III2018.III

6.6 2.5

3.2 3.1

0.9 0.9

жилийн өөрчлөлт

оны эхнээс

сарын өөрчлөлт

Хамгийн бага өсөлт Хамгийн их өсөлт2018.III

2016.III

0.90.5

12 ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИН 2018.04.20, БААСАН ~ №081 (880)

Эдийн засаг

ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ГОЛ ҮЗҮҮЛЭЛТ:

SHANGHAI COMPOSITE

HANG SENG KOSPIS&P 500 TOPIXDOW JONES FTSE 100 NIKKEI 225

0.01%0.84% 1.40%

0.25%0.51%

0.31% 0.41%0.31%

III/25 III/26 IV/18

Erdene Resource Development Торонто

Өдөр 1.27% Сар Жил

0.450.420.39

Өдөр 3.52% Сар Жил

III/18 III/26 IV/18

Prophecy Development Торонто

Өдөр 5.19% Сар Жил

2.452.712.89

III/18 III/26 IV/18

Xanadu Mines Австрали

Өдөр 2.78% Сар Жил

0.240.220.20

III/18 III/26 IV/18

Rio Tinto Лондон

3900.003800.003700.00

ГОВЬ ХК

Өдөр 2.09% Сар Жил

III/20 III/29 IV/19

24k23k22k21k20k

Өдөр 4.27% Сар Жил

АПУ ХК

660640620600

III/21 III/29 IV/19

ТАВАН ТОЛГОЙ ХКCҮҮ ХК

Өдөр 9.26% Сар ЖилӨдөр 0.08% Сар Жил

12k

10k

8k

240230220210

III/20III/24 III/28III/28 IV/19IV/19

Зах зээлийн үнэлгээ(Тэрбум төгрөг)

2500

2100

1700

1300

900

500

1002010

1373.9

2011

2168.6

2012

1799.9

2013

1670.5

2014

1442.7

2015

1262.5

2016

1474.2

2017

2440.2

СЗХ©

Хувьцаат компаниуд(Тоогоор)

340

330

320

310

300

290

2802010

336

2011

330

2012

328

2013

323

2014

304

2015

299

2016

302

2017

300

СЗХ©

MSE ALL индекс АНУ-ын хөрөнгийн зах зээлийн 1970 оны үеийнхтэй ойролцоо түвшинд байна.

С.Батсайхан / ЗГМ©

Монголын хөрөнгийн биржийн индекс эдийн засгаа бүрэн төлөөлж чадахгүй байна. Энэ нь хөрөнгө оруулагчдыг үргээх нэг шалтгаан болж ирлээ. Манай улсын хөгжиж буй тодотголтой хөрөнгийн зах зээлд хувьцааны төвлөрөл хэт хавтгайрсан нь оролцогчдын урмыг хугалахад ойрхон байна. Нэг этгээдэд төвлөрсөн хувьцаа нь ихэнх томоохон хувьцаат компанид 80­аас дээш хувьтай байгаа нь зах зээлд хүч тэнцвэргүй байдал үүсэх ээлжит шалтаг, шалтгаан болж өгсөөр. Үүнээс залхсан хөрөнгө оруулагчид өнөөдрийн гажиг тогтолцооны эсрэг хоёр гараа өргөхөд ч бэлэн байна. Тиймээс энэ зах зээлд шинээр гарч ирж буй компанид илүү хөрөнгө оруулалт хийх сонирхол илт давамгайлах боллоо.

Хөрөнгийн зах зээл хөгжсөн оронд хөрөнгийн биржийн индекс нь ач холбогдолоороо цаг агаар болон замын түгжрэлийн мэдээний дараа ордог. Өдөр тутмын сонингууд ч үүнийг онцлон тэргүүн нүүрэндээ нийтэлж хэвшсэн. Гэтэл манай улсын хувьд хөрөнгийн биржийн MSE болон ТОП 20 индекст хөрөнгө оруулагчид хамаг итгэлээ өгөх нь бага. Яагаад гэвэл индекс бүхнийг бодитой илтгэж чадахгүй байгаа учраас онцгойлоод байх нь ховор. Гэтэл олон улсын нөлөө бүхий хөрөнгө оруулагчдын өдөр тутмын хэрэглээ болсон хөрөнгийн биржийн индексүүд дэлхийн санхүүгийн зах зээлийн “эрүүл мэнд”­ийг тодорхойлж, эдийн засгийн төлөв байдлыг нь илчилж байдаг. Индексийн өөрчлөлт ингэж хүчтэй илэрч байхад Монголын эдийн засагт MSE индексийн хөдөлгөөн нөлөөлж байсныг мэдэхгүй юм. Санхүүгийн зах зээлд эзлэх хөрөнгийн зах зээлийн хувь хэмжээ бага гэж үүнийг тодорхойлох боловч энэ нь өрөөсгөл дүгнэлт.

Улс орнуудын хөрөнгийн биржид тухайн улсын хамгийн том, туршлагатай, чадвартай, нэр хүнд бүхий компаниуд нь бүртгэгдсэн байдаг. Тухайлбал, АНУ­ын хамгийн том 500 компанийн жагсаалтыг үзье гэвэл маш амархан. Ердөө хөрөнгийн биржийн голлох индекс буюу S&P500 индексийг бүрдүүлэгч компаниудыг нэрлэхэд хан­галттай. Европын хамгийн том 100 компанийг FTSE100 индексээс хялбархан харж болно. Хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй компаниудын хувьцааны хэлбэлзэл нь эдийн засгийнхаа толь нь болж байна. Жишээлбэл, Германы DAX30 индекс гурван сар дараалан буурлаа гэвэл энэ нь далд утгаараа Германы хамгийн том 30 компанийн “эрүүл мэнд”

Олон улсад Монголын хөрөн­гийн зах зээлийг тодорхойлох индекс алга

Топууд нь багтдаггүй учраас томорч чадахгүй байна

Б.Баяртогтох@bayartogtokh

доголдож байгааг таамаглаад зогсохгүй тус улсын эдийн засаг цаашдаа агших төлөвтэйг эндээс гадарлаж болох юм.

Монголын хөрөнгийн биржийн MSE индекс уг нь цаг агаарын мэдээний өмнө биш юм гэхэд зурхайн хойно орох учиргүй. Гэвч энэ байдал үргэлжилсэн

хэвээр байна. АНУ­ын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй компаниудын хувьцааны үнийн ерөнхий хөдөлгөөнийг илэрхийлэгч DOW JONES индексийг анх 1885 онд тооцож эхэлсэн тухай “Хөрөнгийн зах зээл” номд дурдсан байдаг. Уг индексийн эхлэлийн цэг нь анх 67.76 нэгж байсан бол 1906 онд 100 хүрч, өсөлтийн цуврал үргэлжилсэн байдаг. Цаашлаад 1972 онд 1000 хүрсэн бол 1999 онд 10 мянган нэгжийн босгыг анх удаа давж байжээ. Харин манай улсын хөрөнгийн биржийн тэргүүлэх MSE ALL индекс АНУ­ын хөрөнгийн зах зээлийн 1970 оны үеийнхтэй ойролцоо түвшинд байна.

Өнөөдөр DOW JONES индекст Америкийн хамгийн том 30 хувьцаат компани багтдаг. Бидний сайн мэдэх Facebook, Coca Cola, McDonalds, Boeing гээд бүгд уг индекст орсон. DOW JONES индексийн нэгжээр илэрхийлсэн дүн 25 мянга хүрэхэд тун дөхөөд байна. Энэ хөдөлгөөн нь дэлхийн тэргүүлэх эдийн засгийн тамир тэнхээг харуулахаас гадна АНУ­

ын иргэдийн хөрөнгө оруулсан компаниудын хувьцаа сүүлийн 100 орчим жилд 200 гаруй дахин өссөн болохыг илтгэдэг. Хувьцааны өсөлтөөс гадна жил бүр ногдол ашиг авна. Үүнийг монголчууд 2000 оны дунд хагасаас илүү хүчтэй мөрөөдөж эхэлсэн. Үүнээс өмнө хувьцааны ач холбогдол, хөрөнгийн зах зээлийг тодорхой цөөн тооны хүн л мэддэг төдий байлаа. Эдийн засгийнхаа толь болж байх учиртай MSE ALL болон ТОП 20 индекс нь дээрх DOW JONES шиг үүргээ гүйцэтгэж чадахгүй байгаад хөрөнгө оруулагчид бухимдана. Үүний шалтгаан маш энгийн.

Монгол Улсын хамгийн том 20 компани нь хөрөнгийн биржийнхээ хамгийн том 20 компани биш байгаад асуудал оршино. АПУ, Говь, Сүү, Багануур, Шивээ­Овоо, Адуунчулуун зэрэг үндэсний хэмжээний зарим компани хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй. Хэдий тийм боловч Таванбогд, Мобиком, Номин холдинг, Гацуурт, Петровис, MCS,

Эрдэнэс Тавантолгой зэрэг томоохон компаниуд биржийн гадуур байгаа учраас Монголын хөрөнгийн биржийн голлох индексүүд эдийн засгаа бүрэн гүйцэд төлөөлж чадахгүй явсаар 2018 онтой золголоо.

Хөрөнгийн биржийн зах зээлийн үнэлгээ өнгөрсөн онд өндөр дүнгээр өссөн боловч олон улсын индекс тодорхойлогч FTSE Russell компани Fron­tier зах зээлийн ажиглалтын жагсаалтаасаа Монголыг хассан гэдгээ аль эрт мэдэгдсэн билээ. Энэ нь дотоодод бүртгэлтэй компаниудыг гадаад зах зээлтэй холбож өгөх боломжийг хумьж эхэлсэн.Олон улсад Монголыг тодорхойлох индекс одоо алга.

Төлбөр тооцооны Т+2, Т+3 системийг нэвтрүүлж чадаагүй тул боломжоо хаалгаад манай улс хагас жилийн нүүр үзлээ. Төлбөр тооцооны системээ цэгцэлж чадахгүй байгаа нь ердөө бидний муугийнх. Хэрэв төлбөр тооцоог ядаж хөрөнгө оруулагчдад тодорхой болгочихвол манай хөрөнгийн зах зээлийн зээлжих зэрэглэл ахина. Тэрчлэн олон улсын стандартад төлбөр тоо­цооны систем бүрэн нийцвэл үүнийг дагаад томоохон сангууд манай зах зээлд хөрөнгө оруулах боломж бүрдэх юм.

Монголын хөрөнгийн биржийн арилжааны дүн өнгөрсөн онд 859.2 тэрбум төгрөгт болж, 2015 оны дээд үзүүлэлтээс хоёр дахин өссөн. Энэ нь онцлох өсөлт мөн боловч үүнээс илүү өсөлт үзүүлэх боломж Монголын эдийн засагт байгаа юм. Тодруулбал, Монголын үндэсний худалдаа, аж үйлдвэрийн танхим ирэх долоо хоногт ТОП 100 аж ахуйн нэгжийг зарлана. Гэтэл уг жагсаалтыг хошуучлах компаниудын дийлэнх нь Монголын хөрөнгийн биржид бүртгэлтгүй, бүртгэлтэй байгаа нь ТОП 20 индекст багтдаггүй. Энэ нь дотоодын хөрөнгийн зах зээл эдийн засгаа төлөөлж чадахгүй байгааг ахин дахин харуулах аж. ТОП 20 индекс өнгөрсөн онд 68.9 хувиар өссөн бол зах зээлийн үнэлгээ 67.4 хувиар өсөж, 2.4 их наяд төгрөгт хүрсэн. Энэ нь сүүлийн таван жилийн хамгийн дээд үзүүлэлт. Гэвч томоохон компаниуд хөрөнгийн зах зээл рүү тэмүүлэхгүй байгаа нь хөрөнгийн зах зээлийн үнэ цэнэ, түүнийг харах хөрөнгө оруулагчдын сонирхлыг хүчтэй татаж чадахгүй байна.

• Монгол улсын хамгийн том 20 компани нь хөрөнгийн биржийнхээ хамгийн том 20 компани биш байгаад асуудал оршино.

• Таванбогд, Мобиком, Номин холдинг, Гацуурт, Петровис, MCS, Эрдэнэс Тавантолгой зэрэг үндэсний томоохон компаниуд биржийн гадуур байгаа.

• АНУ­ын иргэдийн хөрөнгө оруулсан компаниудын хувьцаа сүүлийн 100 орчим жилд 200 гаруй дахин өссөн.

ТОП 100 аж ахуйн нэгжийн дийлэнх нь хөрөнгийн зах

зээлд гараагүй