f i z i k a fizika 7...1 f i z i k a fizika eter basiasvili 7 maswavleblis wigni grifminiwebulia...
TRANSCRIPT
1
f i z i k a f i z i k a
eTer basiaSvilieTer basiaSvili
7maswavleblis wignimaswavleblis wigni
grifminiWebulia saqarTvelos ganaTlebis, grifminiWebulia saqarTvelos ganaTlebis,
mecnierebis, kulturisa da sportis saminis-mecnierebis, kulturisa da sportis saminis-
tros mier 2019 welstros mier 2019 wels
20192019
2
kompiuteruli uzrunvelyofa - kompiuteruli uzrunvelyofa - giorgi basiaSvili: giorgi basiaSvili:
redaqtori -redaqtori - Tamar basiaSvili Tamar basiaSvili
mis. Tbilisi, CubinaSvilis 21mis. Tbilisi, CubinaSvilis 21
tel.: (+995) 599265770 tel.: (+995) 599265770 (+995) 599510569 (+995) 599510569 el. fosta:el. fosta: [email protected] [email protected] vab gverdi:vab gverdi: http://www.basiashvili.ge/
ISBN 978-9941-8-1476-1ISBN 978-9941-8-1476-1
fizika 7fizika 7
eTer basiaSvilieTer basiaSvili
C eTer basiaSvili eTer basiaSvili
saavtoro ufleba daculiasaavtoro ufleba daculia
3
SinaarsiSinaarsi
Sesavali .....................................................................................................................4
$1. erovnuli saswavlo gegma ...............................................................................5
$2. wliuri programa fizikaSi ............................................................................8
$3 saxelmZRvanelos Sesatyvisoba erovnul saswavlo gegmasTan ..........11
$4. gakveTilis dagegmvis ZiriTadi principebi ...........................................14
$5. meToduri rekomendaciebi ...........................................................................20
$6. rekomendaciebi Sefasebisa da TviTSefasebisaTvis ............................31
$7. komentarebi saxelmZRvanelos struqturul elementebTan dakav-
SirebiT ....................................................................................................................40
$8. sakontrolo samuSaoebis nimuSebi ............................................................45
$9. gakveTilis scenarebi ....................................................................................55
4
SesavaliSesavali
VII klasis fizikis saxelmZRvanelo Sedgenilia erovnuli saswavlo
gegmis Sesabamisad.
saxelmZRvanelo Sedgeba ori erTeulisagan:
moswavlis wigni;
maswavleblis wigni.
damatebiT darTuli aqvs testebisa da amocanebis krebuli;
VII klasis maswavleblis wignSi warmodgenili masala garkveul dax-
marebas gauwevs maswavlebels saswavlo procesis efeqtianad warmarT-
vaSi.
maswavleblis wignis daniSnulebamaswavleblis wignis daniSnuleba
maswavleblis wignis mizania fizikis swavleba/swavlis xarisxis
gaumjobeseba. am miznis misaRwevad maswavleblis wignis funqciaa, dae-
xmaros maswavlebels sakuTari SesaZleblobebis srulyofaSi, erovnu-
li saswavlo gegmis gaazrebaSi.
maswavleblis wignSi SemoTavazebulia gakveTilebis dagegmvis
zogadi principi, gakveTilebis dagegmvis cxrili, meToduri rekomen-
daciebi, komentarebi saxelmZRvanelos struqturul elementebTan
dakavSirebiT, sakontrolo samuSaoebisa da testebis nimuSebi, pasuxe-
bi. es ar niSnavs maswavleblis damoukidebeli arCevanis SezRudvas, mas
SeuZlia swavlebis procesi warmarTos sxvadasxva meTodiT, misTvis
misaRebi saswavlo resursiT.
maswavleblis Sexedulebis mixedviT aqtivobebi SeiZleba Catardes
individualurad, wyvilebSi an jgufebSi.
maswavlebels SeuZlia saxelmZRvaneloSi warmodgenil masalas
daamatos sxva aqtivobebi, Secvalos ama Tu im sakiTxis SeswavlisaTvis
gankuTvnili drois xangrZlivoba da sxv.
saxelmZRvanelos Zlieri mxareebisaxelmZRvanelos Zlieri mxareebi
● aqtiuri swavlis (kritikuli da SemoqmedebiTi azrovnebis ganvi-
Tarebis) xelSewyoba;
● informaciis miwodeba moswavleTa asakis Sesabamisad;
● mkafiod Camoyalibebuli da Tanmimdevruli instruqciebi;
● sxvadasxva sirTulis testebi da aqtivobebi;
● yvela donis saazrovno unarebis ganviTarebis xelSewyoba;
● zomierad Camoyalibebuli axali terminebi, dargobrivi leqsika;
● naswavlis gameoreba da ganmtkiceba;
● sakvanZo sakiTxebis safuZvliani damuSaveba;
● Sinaarsis Sesabamisi TvalsaCinoeba;
● saswavlo-kvleviTi samuSaoebi;
● kiTxvebi da amocanebi paragrafis bolos;
● Semajamebeli samuSao yoveli Tavis bolos;
● gamarTuli sacnobaro/saZiebo aparati.
5
$1. erovnuli saswavlo gegma 1. erovnuli saswavlo gegma SesavaliSesavali
erovnuli saswavlo gegma efuZneba zogadi ganaTlebis sistemisaT-
vis fundamenturi mniSvnelobis mqone dokuments, „zogadi ganaTlebis
erovnul miznebs”, romelic gansazRvravs, Tu rogori Taobebis aRz-
rdas unda Seuwyos xeli saqarTvelos zogadi ganaTlebis sistemam.
erovnuli saswavlo gegmis mTavari amocanaa, Seqmnas erovnuli miznebis
misaRwevi saganmanaTleblo garemo da resursebi. am miznidan gamomdin-
are, igi irCevs pirovnebis ganviTarebaze orientirebul saganmanaTle-
blo koncefcias.
pirovnebaze orientirebuli saganmanaTleblo procesis centrSi
dgas moswavle, misi ganviTarebis procesi da mis mier miRweuli Sedegi.
erovnuli saswavlo gegmis fundamenturi principia Sedegze orien-
tireba, rac gulisxmobs moswavleTa aRWurvas qmediTi codniT. es ar-
sebiTi moTxovna aisaxeba sagnobrivi programebis samnawilian struq-
turaSi:
sagnobrivi programebis zogadi nawili gansazRvravs sagnis swav-
lebis amocanebs da im ZiriTad orientirebs, romlebic zogadi gana-
Tlebis erovnuli miznebidan gamomdinareobs.
sagnobrivi standarti gansazRvravs konkretul sagnobriv kompen-
tenciebs, romelTac unda daeuflon moswavleebi dasaxuli miznebis
misaRwevad.
sagnobrivi programebis ZiriTadi nawilis _ standartis _ fun-
damenturi principia Sedegze orientireba. masSi swavlebis miznebi
Camoyalibebulia konkretuli Sedegebis saxiT, anu im codnisa da un-
ar-Cvevebis saxiT, romlebic unda warmoaCinos moswavlem saswavlo
procesis dasrulebis Semdeg. standartiT gansazRvruli Sedegebisa
da indikatorebis saxiT maswavlebels eZleva konkretuli miTiTeba
imis Sesaxeb, Tu rogor da ra kuTxiT unda daamuSavebinos moswavleebs
CamonaTvalSi mocemuli Sinaarsobrivi sakiTxebi. is erTgvari gzamkv-
levia, romelic miuTiTebs, Tu rogor unda warimarTos saswavlo pro-
sagnobrivi programebisagnobrivi programebi
zogadi nawilizogadi nawili
sagnis swavlebis mizne-sagnis swavlebis mizne-
bi da amocanebi, sagnis bi da amocanebi, sagnis
swavlebis organizeba swavlebis organizeba
safexurebis mixedviT, safexurebis mixedviT,
Sefasebis principebiSefasebis principebi
sagnobrivi sagnobrivi
standartistandarti
sagnobrivi kompeten-sagnobrivi kompeten-
ciebi - Sedegebi da ciebi - Sedegebi da
indikatorebiindikatorebi
SinaarsiSinaarsi
savaldebulo sakiTxTa savaldebulo sakiTxTa
CamonaTvaliCamonaTvali
sarekomendacio sakiTx-sarekomendacio sakiTx-
Ta CamonaTvaliTa CamonaTvali
6
cesi, raTa moswavleebma codna gaazrebulad da safuZvlianad SeiZinon.
programis Sinaarsi warmoadgens savaldebulo da sarekomendacio
saswavlo sakiTxebis CamonaTvals.
1.1. fizikis swavlebis miznebi da amocanebi1.1. fizikis swavlebis miznebi da amocanebi
fizikis swavla-swavlebis miznebia, moswavles:
● gauCndes interesi fizikuri procesebis Seswavlis mimarT;
● SeeZlos samyaroSi mimdinare movlenebSi fizikis kanonzom-
ierebebis danaxva da miRebuli codnis gamoyenebiT sxvadasxva
cxovrebiseuli amocanis gadaWra;
● SeeZlos garemoSi mimdinare fizikuri procesebis urTierTda-
kavSireba;
● ganuviTardes kvleviTi unar-Cvevebi, romlebsac axali codnis
misaRebad gamoiyenebs;
● fizikuri movlenebis analizis safuZvelze SeeZlos bunebaSi sx-
vadasxva movlenis prognozireba;
● SesZinos fizikis dargobrivi eniT operirebis unari.
1.2. VII klasis fizikis standarti1.2. VII klasis fizikis standarti
standartis Sedegebi da Sinaarsistandartis Sedegebi da Sinaarsi
standartis Sedegebi sagnis cnebebze dafuZnebiT gansazRvravs
miznobriv orientirebs da pasuxobs SekiTxvas: ra unda SeeZlos moswav-
les fizikaSi sabazo safexuris bolos.
standartis Sedegebi jgufdeba sam mimarTulebad:
● fizikuri movlenebi - gulisxmobs fizikis ZiriTadi koncef-
ciebisa da kanonzomierebebis gaazrebas; sabunebismetyvelo
mecnierebebisaTvis saerTo cnebebze (nivTiereba da materia,
struqtura da funqcia, energia da energiis gardaqmna, sistemebi
da urTierTqmedebebi, mdgradoba da cvlilebebi) warmodgenebis
Camoyalibebas;
● mecnieruli kvleva-Zieba - gulisxmobs moswavlis CarTvas dak-
virvebebis, martivi eqsperimentebisa da cdebis ganxorcielebaSi;
● mecniereba da teqnologiebi - gulisxmobs sabunebismetyve-
lo mecnierebebis gamoyenebiTi aspeqtebis aRqmas; sabunebism-
etyvelo mecnierebebisa da teqnologiebis miRwevebis gavle-
nis gacnobierebas sazogadoebasa da garemoze; mniSvnelovani
samecniero aRmoCenebis Sefasebas; gaazrebas, rom mecnieruli
Sexedulebebi da mosazrebebi viTardeba da SeiZleba Seicvalos
droTa ganmavlobaSi.
standartis Sinaarsi gansazRvravs, ra unda icodes moswavlem. Si-
naarsi aRiwereba savaldebulo cnebebis, Temebisa da sagnobrivi
sakiTxebis saxiT.
indeqsebis ganmartebaindeqsebis ganmarteba
sabazo safexurze standartSi gaweril TiToeul Sedegs win uZRvis
indeqsi, romelic miuTiTebs sagans, swavlebis etapsa da standartis
Sedegis nomers; mag., fiz.sab.1.:
„fiz.“ – miuTiTebs sagans „fizika’’;
„sab.“ – miuTiTebs sabazo safexurs
„1“ – miuTiTebs standartis Sedegis nomers.
7
fizikis standartis Sedegebi (VII klasi)fizikis standartis Sedegebi (VII klasi)
Sedegebis Sedegebis
indeqsebiindeqsebistandartis Sedegebistandartis Sedegebi cnebebicnebebi
mimarTuleba: fizikuri movlenebimimarTuleba: fizikuri movlenebi
moswavlem unda SeZlos
fiz.sab.1.materiis daxasiaTeba misi fizikuri Tvisebebis
mixedviT;
materia, siste-
mebi;
struqtura,
funqcia, urT-
ierTqmedeba;
energia;
kvleva;
aRmoCena, Teo-
ria, kanoni,
teqnologia;
mdgradi ganvi-
Tareba.
fiz.sab.2.sxeulTa urTierTqmedebaze da urTierTqmedebis
Sedegebze argumentirebuli msjeloba;
fiz.sab.3.energiis saxeebis daxasiaTeba da maT urTierT-
gardaqmnaze argumentirebuli msjeloba.
mimarTuleba: mecnieruli kvleva-ZiebamimarTuleba: mecnieruli kvleva-Zieba
moswavlem unda SeZlos
fiz.sab.4.
fizikuri movlenebis Seswavlis mizniT kvlevis
(cda, eqsperimenti) dagegmva (hipoTezebis SemuSave-
ba, damokidebuli da damoukidebeli cvladebis
gansazRvra, kvlevis proceduris, monacemebis aR-
ricxvis formebis gansazRvra, saTanado resursebis
SerCeva);
fiz.sab.5.
fizikuri procesebisa da kanonzomierebebis kv-
levisaTvis saWiro procedurebis ganxorcieleba
(dakvirveba, gazomva, monacemebis aRricxva, Se-
sabamisi masalisa da aRWurvilobis adekvaturad
gamoyeneba);
fiz.sab.6.
Tvisebrivi da raodenobrivi monacemebis sxvadasxva
formiT (cxrilebiT, diagramebiT, grafikebiT da
sxv.) Cawera da organizeba; monacemebis organizebi-
sTvis informaciul- sakomunikacio teqnologiebis
gamoyeneba;
fiz.sab.7.
monacemebis gaanalizeba da argumentirebuli msj-
elobis safuZvelze daskvnebis gamotana, cvladebs
Soris damokidebulebis aRsawerad diagramebisa da
grafikebis gamoyeneba;
fiz.sab.8.modelebis Seqmna da gamoyeneba fizikuri movle-
nebis/ kanonzomierebebis saCveneblad;
fiz.sab.9.cdisa da eqsperimentis dagegmvisa da Catarebisas
usafrTxoebis wesebis dacva.
mimarTuleba: mecniereba da teqnologiebimimarTuleba: mecniereba da teqnologiebi
moswavlem unda SeZlos
fiz.sab.10.
sabunebismtyvelo mecnierebebisa da teqnolo-
giebis miRwevebis Sefaseba mdgradi ganviTarebis
principebis TvalsazrisiT;
fiz.sab.11.sabunebismetyvelo mecnierebebisa da teqnolo-
giebis miRwevebis yoveldRiurobasTan dakavSireba;
fiz.sab.12.sabunebismetyvelo mecnierebebis sxvadasxva pro-
fesiasTan dakavSireba.
8
$2 2 wliuri programa fizikaSiwliuri programa fizikaSi
VII klasiVII klasi
1. fizikuri sidideebi da maTi gazomva;
2. erTeulTa sistemebi.
saaTebis savaraudo raodenoba: 5
Tema: nivTierebis agebuleba da misi fizikuri TvisebebiTema: nivTierebis agebuleba da misi fizikuri Tvisebebi
sakiTxTa minimumi:
1. atomebi, molekulebi da maTi urTierTqmedeba;
2. difuzia; agregatuli mdgomareobis cvlileba;
3. masa da simkvrive.
saaTebis savaraudo raodenoba: 12 (+3)
Sefasebis indikatorebi - moswavlem unda SeZlosSefasebis indikatorebi - moswavlem unda SeZlos
● agregatuli mdgomareobis dakavSireba nivTierebis atomur-
molekulur agebulebasTan (fiz.sab.1, 2, 3);
● simkvrivis gansazRvra eqsperimentulad (fiz.sab. 4, 5, 6, 7, 9);
● difuziis movlenis sademonstracio modelis Seqmna da proble-
maze dafuZnebuli amocanebis gadaWra (fiz.sab.4, 5, 6, 7, 8, 9);
● difuziis movlenis rolis Sefaseba bunebasa da yofacxovrebaSi
(fiz.sab.1, 2, 3, 10, 11);
● dasaqmebis sferoebis dakavSireba nivTierebebis fizikuri maxa-
siaTeblebis codnis gamoyenebasTan (fiz.sab.1, 2, 3, 10, 11, 12).
mkvidri warmodgenebimkvidri warmodgenebi
● nivTiereba materiis erT-erTi saxea;
● nivTiereba Sedgeba atomebisa da molekulebisgan;
● atomebi da molekulebi ganuwyvetliv moZraoben;
● sxeulis masas am sxeulSi nivTierebis raodenoba gansazRvravs;
● nivTierebis simkvrive damokidebuli ar aris mis masasa da mocu-
lobaze;
● difuzia nivTierebis samive agregatul mdgomareobaSi mimdin-
areobs;
● temperaturis cvlileba cvlis difuziis siCqares;
● myari sxeuli inarCunebs formasac da moculobasac;
● siTxe inarCunebs moculobas, magram ver inarCunebs formas;
● airi ver inarCunebs verc formas da verc moculobas.
Tema: Tanabari moZraoba Tema: Tanabari moZraoba
sakiTxTa minimumi:
1. sxeulTa moZraoba;
2. aTvlis sistema;
3. Tanabari moZraobis siCqare.
saaTebis savaraudo raodenoba: 14 (+5)
Sefasebis indikatorebi - moswavlem unda SeZlos:Sefasebis indikatorebi - moswavlem unda SeZlos:
● sxeulis moZraobis damaxasiaTebel parametrebze (traeqtoria,
gavlili gza, aTvlis sxeuli, nivTieri wertili, gadaadgileba,
9
siCqare, saSualo siCqare, inercia,) msjeloba (fiz.sab.1,2, 3, 6);
● aTvlis sistemisa da aTvlis sxeulis mniSvnelobaze, moZraobis
fardobiTobaze argumentirebuli msjeloba (fiz.sab.6, 7);
● veqtoruli da skalaruli sidideebis daxasiaTeba (fiz.sab.6, 7);
● wrfivi Tanabari moZraobis Seswavla modelis saSualebiT; prob-
lemaze dafuZnebuli amocanebis gadaWra (fiz.sab.4, 5, 6, 7, 8, 9);
● sxeulTa siCqaris rolis Sefaseba bunebasa da yofacxovrebaSi
(fiz.sab. 10, 11);
● sxeulTa moZraobis saxeebis codnis dakavSireba sxvadasxva pro-
fesiasTan/saqmianobis sferosTan (fiz.sab.10, 11, 12).
mkvidri warmodgenebi:mkvidri warmodgenebi:
● Tanabaria moZraoba, Tu sxeuli mudmivi siCqariT moZraobs;
● sxeulis moZraoba an uZraoba aTvlis sistemis arCevazea
damokidebuli;
● sxeulis moZraobis erT-erTi ZiriTadi maxasiaTebeli misi siCqa-
rea;
● sxeulis moZraoba (siCqare da mimarTuleba) sxvadasxva aTvlis
sxeulis mimarT gansxvavebulia.
Tema: Zala da wneva Tema: Zala da wneva
sakiTxTa minimumi:
1. sxeulze moqmedi Zalebi;
2. wneva airebsa da siTxeebSi;
3. atmosferuli wneva;
4. ziarWurWeli.
saaTebis savaraudo raodenoba: 26 (+6)
Sefasebis indikatorebi - moswavlem unda SeZlos:Sefasebis indikatorebi - moswavlem unda SeZlos:
● bunebis sxvadasxva Zalis moqmedebis Sedegebze msjeloba (fiz.
sab.1, 2, 3, 6);
● sxvadasxva bunebis Zalebis moqmedebis Sedegis Seswavla mod-
elebis saSualebiT. problemaze dafuZnebuli amocanebis gadaW-
ra (fiz.sab.1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11);
● airebsa da siTxeebSi wnevis ganawilebis Taviseburebebis eqsper-
imentulad dadgena da dakvirvebis Sedegebis ganzogadeba. prob-
lemaze dafuZnebuli amocanis gadaWra (fiz.sab.4, 5, 6, 7, 9);
● wnevis rolis Sefaseba bunebasa da yofacxovrebaSi (fiz.sab.10,
11);
● ziarWurWlis moqmedebis principis gamoyenebiT problemuri
amocanis gadaWra (fiz.sab.1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9);
● airebsa da siTxeebSi wnevis moqmedebis principebis codnis da-
kavSireba sxvadasxva profesiasTan/saqmianobis sferosTan (fiz.
sab.st.10, 11, 12).
mkvidri warmodgenebi:mkvidri warmodgenebi:
● sxeulze SeiZleba sxvadasxva tipis (simZimis, drekadobis, mizid-
ulobis, xaxunis) Zalebi moqmedebdnen;
● Zalis moqmedebis Sedegad sxeulma SeiZleba deformacia ganica-
dos;
● Zalis moqmedebiT sxeulma SeiZleba Seicvalos moZraobis siCqa-
10
re da mimarTuleba;
● Zala da siCqare veqtoruli sidideebia;
● wneva Zalis moqmedebis Sedegia;
● airis wneva WurWelSi yvela mimarTulebiT erTnairad moqmedebs;
● wneva, romelsac siTxe da airi ganicdis, erTnairad gadaecema
yvela mimarTulebiT;
● atmosferuli wneva dedamiwis zedapiridan simaRlis zrdasTan
erTad mcirdeba;
● ziarWurWelSi erTgvarovani siTxe erT doneze dgeba.
Temebis farglebSi dasamuSavebeli cnebebiTemebis farglebSi dasamuSavebeli cnebebi
materia, sistemebi, struqtura, funqcia, urTierTqmedeba, ener-
gia (energiis mudmivoba, energiis gardaqmna)kvlevis meTodi (cda, eqs-
perimenti, gamokiTxva, interviu); dagegmva-ganxorcieleba (sakvlevi
kiTxva, hipoTeza, usafrTxoeba, resursi, cvladi (damoukidebeli,
damokidebuli) monacemi, monacemTa organizeba, monacemTa analizi,
daskvna,); modeli (formula) aRmoCena, Teoria, kanoni, teqnologia,
mdgradi ganviTareba.
sagnis swavlebis miznebisa da Sinaarsis rukasagnis swavlebis miznebisa da Sinaarsis ruka
# Sinaarsistandartis Sesa-
bamisi Sedegebi
akademiuri
saaTebis ra-
odenoba
1 2 3 4
I Tavi _ mosamzadebeli periodi
moswavleebi ganixilaven fizikur movlenebs, fizikur sidideebs
da maT gazomvas, fizikur sxeuls da nivTierebas
5
II Tavi _ nivTierebis agebuleba da misi fizikuri Tvisebebi 12(+3)
2.1 nivTierebis agebuleba fiz.sab.1,2,3.
2.2 molekulebi da atomebi fiz.sab.1,2,3.
2.3 difuzia fiz.sab.1,2,3,4,5,6,7,
8,9,10,11,12.
2.4 molekulaTa urTierTqmedeba fiz.sab.1,2,3,4,5.
2.5 nivTierebaTa molekuluri agebuleba
sxvadasxva agregatul mdgomareobaSi
fiz.sab.1,2,3,4,5.
2.6 nivTierebaTa Tvisebebi sxvadasxva
agregatul mdgomareobaSi
fiz.sab.1,2,3,4,5.
2.7 sxeulis masa fiz.sab.1,2,3,4,5.
2.8 simkvrive fiz.sab.1,2,3,4,5,6.
III Tavi _ Tanabari moZraoba 14(+5)
3.1 Tanabari moZraoba. aTvlis sxeuli fiz.sab.1,2, 3.
3.2 nivTieri wertili. moZraobis traeq-
toria
fiz.sab.1,2, 3.
3.3 wrfivi Tanabari moZraoba fiz.sab.1,2,3,6.
3.4 moZraobis grafikuli warmodgena fiz.sab.1,2,3,6,7.
3.5 araTanabari moZraoba fiz.sab.2, 3,6,7.
3.6 skalaruli da veqtoruli sidideebi fiz.sab.1,2,3,6.
11
1 2 3 4
IV Tavi _ Zala
4.1 inercia fiz.sab.1,2,3,4,5. 12 (+2)
4.2 Zala fiz.sab.1,2,3,4,5.
4.3 drekadobis Zala fiz.sab.1,2,3,4,5,6,
7,8,10,11,12.
4.4 dinamometri fiz.sab.2,3,4,5,6.
4.5 simZimis Zala. sxeulis wona fiz.sab.1,2,3,6,7,10,
11,12.
4.6 xaxunis Zala fiz.sab.1,2,3,4,5,
10,11.
4.7 mSrali da sveli xaxuni fiz.sab.1,2,3,4,5,
6,10.
V Tavi _ wneva 14 (+4)
5.1 wneva fiz.sab.1,2,3,4,5,6.
5.2 wnevis gadacema myari sxeulis, siTxisa
da airis mier
fiz.sab.1,2,3,4,10,11.
5.3 paskalis kanoni fiz.sab.1,2,3,4,5.
5.4 hidravlikuri manqana fiz.sab.1,2,3,10,
11,12.
5.5 simZimis ZaliT gamowveuli siTxis an
airis wneva
fiz.sab.1,2,3,4,5,6,7.
5.6 ziarWurWeli fiz.sab.1,2,3,4,5,
10,11,12.
5.7 atmosferuli wneva fiz.sab.1,2,3,4,5.
5.8 toriCelis cda fiz.sab.1,2,3,4,5,6,7.
5.9 siTxisa da airis moqmedeba masSi CaSve-
bul sxeulze
fiz.sab.1,2,3,4,5,
10,11,12.
5.10 curvis pirobebi. gemebis curva fiz.sab.1,2,3,4,5,
10,11,12.
$3 3 . saxelmZRvanelos Sesatyvisoba erovnul . saxelmZRvanelos Sesatyvisoba erovnul saswavlo gegmasTansaswavlo gegmasTan
saxelmZRvanelo akmayofilebs ZiriTad moTxovnebs:saxelmZRvanelo akmayofilebs ZiriTad moTxovnebs:
● standartTan Sesabamisobas;
● asakTan Sesabamisobas;
● pedagogiur gamarTulobas;
● Sinaarsobriv saimedoobas.
saxelmZRvanelos ena Seesabameba saliteraturo enis normebsa da
moswavlis asaks.
Sinaarsi da miwodebis meTodika. Sinaarsi da miwodebis meTodika.
saxelmZRvanelos Sinaarsi emyareba Tanamedrove koncefciebs da
moswavlis codnas maTematikasa da sabunebismetyvelo disciplinebSi,
meToduri aparati ki Sedgenilia swavlebis tradiciuli da aqtiuri
meTodebis gaTvaliswinebiT.
teqsti gamarTulia da Sinaarsi viTardeba martividan rTulisken.
saxelmZRvanelos Sinaarsi xels uwyobs standartiT gansazRvruli
Sedegebis miRwevas, masSi asaxulia sagnis Teoriuli da praqtikuli
aspeqtebi, mocemulia realobis amsaxveli magaliTebi.
12
saxelmZRvanelos struqturasaxelmZRvanelos struqtura.
saxelmZRvanelo Sedgeba xuTi Tavisagan:
1. fizika _ mecniereba bunebis Sesaxeb;
2. meqanikuri moZraoba;
3. sxeulTa urTierTqmedeba;
4. sawyisi cnobebi nivTierebis agebulebis Sesaxeb;
5. hidro- da aerostatika.
SeniSvna:SeniSvna: pirvel TavSi warmodgenil masalas standartis Sinaarsi
ar iTvaliswinebs, igi xels Seuwyobs standartiT gaTvaliswinebuli
Sedegebis miRwevas.
s a x e l m Z R v a n e l o
rubrikebi Sesavali pasuxebi
eqsperimentuli
samuSao
daamzade
modeli
Sinaarsi
moamzade
Tema amoxseni amocanebi,
upasuxe kiTxvebs
danarTiTavi sarCevi
paragrafi
amocanaTa
amoxsnis
nimuSebi
Seamowme
Seni codna
VII klasis saxelmZRvanelos struqturaVII klasis saxelmZRvanelos struqtura
yoveli Tavi Seicavs ramdenime paragrafs, paragrafi ki _ miznobriv
erTeulebs. es erTeulebia: eqsperimentuli samuSao, Sinaarsi, kiTxve-
bi, sxvadasxva tipis amocanebi, Temis momzadeba, modelis damzadeba.
saxelmZRvaneloSi ganxilulia amocanaTa amoxsnis algoriTmi, rac
xels uwyobs moswavles savsebiT gaerkves amocanis arsSi da sworad
amoxsnas igi, mocemulia amocanaTa amoxsnis nimuSebi.
saxelmZRvaneloSi mniSvnelovani adgili ukavia sxvadasxva eqs-
perimentul samuSaos. zogi maTgani tardeba axali masalis axsnis pro-
cesSi da emsaxureba kvleva-Ziebis saSualebiT konkretuli codnis
gaazrebul SeZenas, zogi ki tardeba Seswavlili masalis gameorebisa
da ganmtkicebis mizniT.
yoveli Tavis bolos mocemulia testebi codnis Sesamowmeblad,
saxelmZRvanelos danarTSi ki warmodgenilia amocanaTa pasuxebi da
cxrilebi.
saxelmZRvaneloSi mocemuli masala maswavlebels saSualebas
aZlevs gamoiyenos swavlebis sxvadasxva meTodi da muSaobis forma im-
13
isda mixedviT, Tu ras iTxovs gadasacemi masalis Sinaarsi.
saxelmZRvanelo Seicavs TvalsaCinoebas sqemebis, cxrilebis,
grafikebis, diagramebis, fotoebis saxiT.
TvalsaCinoeba warmoadgens meTodikis nawils _ mas aqvs funqci-
uri datvirTva.
TvalsaCinoeba miznis Sesabamisad ganmartebulia, sqema aRqmadia da
ar aris gadatvirTuli wvrilmani detalebiT.
mTavari da ZiriTadi (ganmarteba, formula, aqtivoba) teqstidan
gamoyofilia ganlagebiT, SriftiT, CarCoTi, rubrikebiT.
saxelmZRvaneloSi arsebuli davalebebis mizani gansxvavebulia.
xSir SemTxvevaSi davaleba erTdroulad ramdenime mizans isaxavs.
1. saazrovno operaciebis daufleba1. saazrovno operaciebis daufleba
● Sedareba / Sepirispireba;
● analizi / sinTezi;
● abstrahireba / dakonkreteba;
● ganzogadeba / specifikuri gamoyeneba;
● problemis gadaWra;
● Sefaseba.
2. kvlevis unaris ganviTareba:2. kvlevis unaris ganviTareba:
● dakvirveba;
● dagegmva;
● monacemTa Segroveba da organizeba;
● monacemTa analizi da da interpretacia;
● kvlevis Sedegebis prezentacia.
3. TviTmarTvis unar-Cvevebi:3. TviTmarTvis unar-Cvevebi:
● motoruli (moZraobiTi) unar-Cvevebi;
● drosa da sivrceSi orientacia;
● usafrTxoeba;
● jansaRi cxovrebi wesi;
● zogadi qcevis wesebi (garemoze zrunva da pasuxismgebloba).
14
4. komunikacia:4. komunikacia:
● sxvisi pativiscema;
● pasuxismgebloba;
● TanamSromloba.
5. SemoqmedebiTobis ganviTareba:5. SemoqmedebiTobis ganviTareba:
● nimuSis mixedviT Sesruleba;
● gardaqmniT aRdgena (modifikacia wesis mixedviT);
● SemoqmedebiTi aqtivoba.
$4. gakveTilis dagegmvis ZiriTadi principebi 4. gakveTilis dagegmvis ZiriTadi principebi
saswavlo mizanisaswavlo mizani
saswavlo miznebi gansazRvravs ra codna, unar-Cvevebi da damokide-
bulebebi unda SeiZinon moswavleebma saswavlo procesSi.
saswavlo miznebi unda gamomdinareobdes:
● erovnuli saswavlo gegmis misaRwevi Sedegebidan;
● moswavleTa saWiroebidan, moTxovnilebebidan da interesebidan.
saswavlo mizani saswavlo procesis dagegmvis mniSvnelovani etapia,
romelic:
● gansazRvravs gakveTilis/saswavlo aqtivobis Sinaarss;
● qmnis safuZvels moswavleebis progresis SemowmebisaTvis;
● qmnis safuZvels maswavleblebis TviTSefasebisaTvis;
● gansazRvravs mosalodnel saswavlo Sedegebs.
mizani unda iyos formulirebuli konkretulad, martivad da re-
alisturad.
maswavlebelma unda gansazRvros, risi miRweva surs, risTvis aswav-
lis amas, ra ecodineba da ra SeeZleba, anu ra informaciul codnasa
da unar-Cvevebs SeiZens moswavle konkretuli gakveTilis Semdeg, rac
saerTo Sedegebis miRwevis safuZvelia.
swavlis procesi axlisa da ukve cnobilis erTmaneTTan dakavSirebis
procesia. maswavlebelma unda gaiTvaliswinos perspeqtiuli miznebic
_ gansazRvros am gakveTilze miRebul codnas rogor gamoiyeneben mo-
swavleebi momdevno gakveTilebze.
nebismieri gakveTilis Semdeg moswavle unda grZnobdes, rom codna
gaiRrmava da garkveuli unar-Cvevebi SeiZina.
ZiriTadi zmnebi, romlebic unda gamoiyenos maswavlebelma miznis
formulirebisas
gakveTilis bolos moswavleebi: gaigeben, axsnian, aRweren, Seadare-
ben, Seqmnian, gaaanalizeben, problemas gadaWrian, Seafaseben, gamoikv-
leven da a.S.
amgvarad, mizani unda iyos moswavleze orientirebuli; aRwerdes
Sesabamis saswavlo Sedegs; iyos naTeli da gasagebi; unda iyos gazom-
vadi da Sefasebadi.
15
gakveTilis gegma aRwers konkretul gakveTils dawyebis wuTidan
dasasrulamde.
gakveTilis gegmis Sedgenisas maswavlebelma aseve unda gaiTval-
iswinos moswavleTa winare codna, maTi SesaZleblobebi. igi saSuale-
bas aZlevs pedagogs efeqturad dagegmos gakveTili.
gakveTilis gegmis ZiriTadi komponentebi: gakveTilis gegmis ZiriTadi komponentebi:
● Tema;
● mizani;
● aqtivobebi (Sesabamisi gakveTilis mizanTan);
● saswavlo meTodebi (Sesabamisi aqtivobasTan);
● saswavlo resursebi;
● TiToeuli aqtivobisTvis saWiro dro;
● klasis organizebis formebi;
● TiToeuli aqtivobis bolos miRweuli savaraudo Sedegi;
● Sefaseba - gakveTilis ganmavlobaSi miRebuli codnis Sefasebis
konkretuli meTodebi;
● gakveTilis bolos misaRwevi Sedegi;
● TviTSefaseba.
gakveTilis msvlelobagakveTilis msvleloba
gakveTilis procesi SesaZlebelia Sedgebodes sami etapisagan: Ses-
avali, ZiriTadi nawili da daskvniTi nawili.
I. Sesavali _ gamowveva, (gakveTilis sawyisi faza)I. Sesavali _ gamowveva, (gakveTilis sawyisi faza)
gakveTilis dasawyisSive maswavlebelma unda moaxdinos moswav-
leTa yuradRebis mobilizacia, gamoiwvios interesi, rac ukavSird-
eba gakveTilis miznebs, daadginos moswavleTa codna da mzaoba axali
codnis SesaZenad.
gakveTilis dawyebis forma ganapirobebs moswavleTa motivacias.
motivacia saswavlo procesis mamoZravebeli Zalaa. moswavlis mo-
tivacia izrdeba, Tu is xedavs, rom maswavleblis prioriteti misi wins-
vlis xelSewyobaa, aseve moswavlis motivacia izrdeba, Tu is xedavs
davalebis mizans, darwmunebulia mis saWiroebaSi.
dasawyisSive maswavlebelma moswavleebs unda gaacnos gakveTilis
mizani. sasurveli iqneba, Tu moswavleebTan erTad daisaxeba miznis mis-
aRwevi gzebi. maswavlebelma Tavidanve unda daadginos, ra icis klasma
gansaxilveli sakiTxis Sesaxeb, rac axal Temaze gadasvlis saSualebas
iZleva. moswavleebi ixseneben imas, rac ician Sesaswavli sakiTxis ir-
gvliv. iwyeben axal Temaze fiqrs. moswavleebi aqtiurdebian, izrdeba
maTi interesi, rac, SesaZlebelia, diskusiaSi gadaizardos.
gakveTilis Sesavali nawili logikurad unda ukavSirdebodes
gakveTilis sxva momentebs.
II. ZiriTadi nawili _ masalis miwodebaII. ZiriTadi nawili _ masalis miwodeba
swavla/swavlebis axali midgomebi moiTxovs moswavleze orien-
tirebuli saswavlo procesis warmarTvas, amitom gakveTilis am faza-
Si, ZiriTadi Temis aTvisebisa da garkveuli unar-Cvevebis ganviTarebis
mizniT, maswavlebelma unda gamoiyenos sxvadasxva aqtivoba. mas zus-
tad unda hqondes gansazRvruli, ra Sedegebamde miiyvans TiToeuli
16
aqtivoba. maswavlebelma es aqtivobebi ise unda dagegmos, rom moswav-
leebma TviTon `aRmoaCinon~ saxelmZRvaneloSi mocemuli faqtebi da
koncefciebi.
maswavlebelma xeli unda Seuwyos moswavleebs, Tavisuflad gamoTq-
van mosazrebebi, imsjelon, daasaxelon konkretuli magaliTebi praq-
tikidan, darwmundnen miRebuli codnisa da unarebis saWiroebaSi.
III daskvniTi nawili _ gaazreba, refleqsia.III daskvniTi nawili _ gaazreba, refleqsia.
gakveTilis am etapze ajameben masalas, gamoaqvT daskvnebi da afase-
ben Sedegebs.
moswavleebma unda SeZlon: codnis gaanalizeba da daskvnebis gamo-
tana; kiTxvebze pasuxebis gacema; miRebuli informaciis praqtikuli
gamoyeneba.
gakveTilis msvelelobis procesSi maswavlebeli aqcents akeTebs
miznidan gamomdinare moswavleTa unar-Cvevebis ganviTarebaze.
maswavlebels SeuZlia gamoiyenos Sefasebis sxvadasxva forma: da-
kvirveba, kiTxva-pasuxi, testireba, moswavleebis mxridan kiTxvebis
momzadeba, sakontrolo wera da sxv.
gamowvevagamowveva Sinaarsis realizebaSinaarsis realizeba refleqsiarefleqsia
• saswavlo miznisa da
Sesabamisi molodinis
gansazRvra
• SinaarsTan dakavSireb-
uli winare codnisa da ga-
mocdilebis gaaqtiureba
• winare codnis araform-
aluri Sefaseba, araswori
warmodgenebis gamokveTa
• pozitiuri ganwyobis
Seqmna, yuradRebis kon-
centrireba, interesisa
da swavlis motivaciis
gaRvivevaba
• saswavlo masalis gac-
noba
• informaciis moZieba da
damuSaveba
• axali codnis konstru-
ireba (ageba)
• ZiriTadi sakiTxebis
gamokveTa
• Sesaswavli Temisadmi
pirovnuli damokide-
bulebis da kavSirebis
gamokveTa
• SekiTxvebis dasma Sesas-
wavli Temis gageba–gaaz-
rebis xelSesawyobad
• moswavleTa winare
codnis dakavSireba axal
TemasTan, Sedareba ramde-
nad gamarTlda gamoTqmu-
li varaudebi da molo-
dinebi
• mTavari ideebis Sejameba
• Temis kvlevisa da Ses-
wavlis Sedegad Camoya-
libebuli mosazrebebis
gaziareba
• moswavleTa pirovnuli
damokidebulebebis gazi-
areba
• miRebuli codnis mniS-
vnelobisa da praqtikuli
sargebelis gansazRvra
• Temis Seswavlis Sedegad
axali gaCenili kiTxvebis
ganxilva
• swavlis procesis Se-
faseba – TviTSefaseba
gakveTilis dagegmvisas maswavlebelma unda gaiTvaliswinos aseve
masalis miwodebis deduqciurdeduqciur Tu induqciurinduqciur midgomas gamoiyenebs.
deduqciuri midgomiT Catarebuli gakveTili iwyeba zogadi cne-
bebis ganxilviT, rasac mohyveba konkretuli sakiTxebis/magaliTebis
ganxilva.
induqciuri midgomisas ki maswavlebeli konkretuli magaliTebis
ganxilvidan midis ganzogadebamde.
17
ra mizans emsaxureba dagegmva?ra mizans emsaxureba dagegmva?
sworad dagegmili saswavlo procesi moqnilobis saSualebas iZl-
eva, xels uwyobs saswavlo procesis efeqturobisa da maswavleblis
profesiul zrdas.
maswavleblebi adgenen wliur, Tematur, kvirisa da gakveTilis
gegmebs. yvela es done erTmaneTTan unda iyos koordinirebuli. wli-
uri gegmis Sesruleba moiTxovs mis ganawilebas Temebze, Tematurisa -
drois calkeul danayofebze, Tavis mxriv, am gegmebis ganawilebas kvi-
rebsa da dReebze.
dagegmva emsaxureba saswavlo procesis organizebas, mis gamdidre-
ba-gamravalferovnebas, ganaxlebas.
maswavlebeli ZiriTadad Tavad gegmavs gakveTils, magram TanamS-
romloba kolegebTan aucilebelia. sxva maswavleblebTan erTad muS-
aoba da ideebis gaziareba profesionalizmis zrdis saukeTeso gzaa.
sagnobrivi jgufebis mier erToblivad SemuSavebuli gegma bev-
rad ufro daxvewili produqti iqneba, radgan rac meti gamocdili da
mcodne pedagogi CaerTveba gegmis SemuSavebaSi, xarisxobrivad miT
ufro srulyofil gegmas miviRebT.
magram rac unda srulyofili iyos gakveTilis gegma, mainc adap-
tirebas saWiroebs konkretul situaciasTan mimarTebiT.
ar arsebobs iseTi universaluri gegma, romelic TiToeuli mo-
swavlis SesaZleblobebsa da saWiroebebs pasuxobdes. saWiroa maswav-
lebelma gamoiyenos wignSi mocemuli gegma, magram igi moargos Tavisi
klasis SesaZleblobebs, saWiroebebsa da survilebs.
aqtivobebi da meTodebiaqtivobebi da meTodebi
xSirad maswavleblebs uWirT gaarCion erTmaneTisagan aqtivoba
(ras vakeTeb?) da meTodi (rogor vakeTeb?).
Tu daesmis kiTxva rogor vakeTeb? e.i. ra didaqtikuri xerxiT vax-
orcieleb am aqtivobas, es aris meTodi.
aqtivobebis SerCevisas dafiqrdiT:
● Tqven mier amorCeuli aqtivobebi dagexmarebaT Tu ara dasaxuli
miznis miRwevaSi?
● miznis misaRwevad ras gaakeTebT Tqven (maswavleblis aqtivoba)
da ras gaakeTeben moswavleebi (moswavlis aqtivoba)?
● ramdeni aqtivoba migiyvanT miznamde?
● rogori iqneba aqtivobebis Tanmimdevroba?
● Seesabameba Tu ara Tqven mier SerCeuli aqtivoba moswavleebis
codnasa da unarebs, maT SesaZleblobebsa da gamocdilebas.
saswavlo meTodebis SerCevisas gaTvaliswinebuli unda iyos:
● misi Sesabamisoba aqtivobasTan;
● klasis organizebis formasTan;
● teqnikurad misi ganxorcilebis SesaZlebloba.
TiToeuli aqtivobisa da gakveTilis bolos misaRwevi Sedegebi.
rodesac maswavlebeli miznis misaRwevad irCevs Sesabamis aqtivo-
bebsa da meTodebs, aucileblad unda gaiTvaliswinos, TiToeuli am
aqtivobisa da meTodis gamoyeneba moswavleebSi ra unarebis ganviTa-
rebas uwyobs xels, e.i. TiToeul aqtivobas ra Sedegze gahyavs moswav-
18
leebi. yoveli aqtivobis bolos miRweul Sedegebs moswavleebi unda mi-
hyavdes gakveTilis bolos misaRwev Sedegebamde; saidanac, Tavis mxriv,
unda gamomdinareobdes gakveTilis mizani.
moswavleebis organizebamoswavleebis organizeba
dagegmvisas gasaTvaliswinebelia, rogor ganvaxorcieloT moswav-
leebis organizeba da rogor mivusadagoT samuSao maT SesaZleblo-
bebs? rogor vamuSavebT moswavleebs: individualurad, wyvilebSi,
jgufebSi Tu mTel klass?
resursebiresursebi
saswavlo resursebis sworad SerCeva erT-erTi mniSvnelovani wina-
pirobaa saswavlo procesis efeqtianad warmarTvisaTvis.
gasaTvaliswinebelia, ra tipis resursebs gamoviyeneb (saxelmZR-
vanelos, Jurnalebs, statiebs, enciklopediebs, samuSao furclebs,
telefilmebs, internets da a.S).
SefasebaSefaseba
imisaTvis, rom maswavlebelma gansazRvros miaRwia Tu ara sasurvel
Sedegs, aucilebelia man Seamowmos saswavlo Sedegebi. gakveTilis geg-
maSi asaxuli unda iyos Sefasebis ra tipebisa da meTodebis gamoyenebas
apirebs pedagogi konkretul gakveTilze.
TviTSefasebaTviTSefaseba
yoveli gakveTilis gegmas unda axldes maswavleblis TviTSefasebis
cxrili. yoveli gakveTilis bolos, rodesac maswavlebuli Catare-
buli gakveTilis refleqsias akeTebs, unda gaaanalizos ra iyo kargi,
rac daexmara Sedegis miRwevaSi, ram daabrkola. risi gaumjobesebaa sa-
surveli.
Sefasebis Sedegebisa da TviTSefasebis gaTvaliswinebiT maswavleb-
els SesaZlebloba eZleva dagegmili gakveTilis koreqtirebisa, misi
xelaxali pilotirebisa da a.S.
saswavlo procesisadmi SemoqmedebiTi midgoma, Sedegebis sistema-
turi kontroli pedagogs exmareba mudmivad daxvewos Tavisi pedago-
giuri praqtika.
19
gakveTilis dagegmvis cxriligakveTilis dagegmvis cxrili
gakveTilis saswavlo mizanigakveTilis saswavlo mizani
ra minda vaswavlo Cems moswavleebs?
ra minda icodnen da SeZlon Cemma moswavleebma gakveTilis bolos?
saswavlo miznebi gamoxataven imas, rasac swavlis procesSi unda mivaRwioT, anu ra
codna da unar-Cvevebi unda SeiZinon moswavleebma.
saswavlo mizani aris gakveTilis dagegmvis mniSvnelovani instrumenti: igi gansaz-
Rvravs mosalodnel Sedegebs, saswavlo aqtivobebis mizanmimarTul SerCevas, Se-
fasebis xerxebsa da tips; maswavleblis TviTSefasebis safuZvelia.
mizani iwereba konkretulad, martivad da realisturad. magaliTad, gakveTilze
moswavleebi gaigeben, axsnian, aRweren, Seadareben, Seqmnian, gaaanalizeben, prob-
lemas gadaWrian, Seafaseben, gamoikvleven da a.S.
mi
sa
Rw
ev
i s
aS
ua
le
be
bi
mi
sa
Rw
ev
i s
aS
ua
le
be
bi
saswavlo aqtivobasaswavlo aqtivoba
aqtivobebis SesarCevad unda davfiqrdeT, miznis misaRwevad ras gavakeTeb me da
ras gaakeTeben moswavleebi? miznis misaRwevad erTi aqtivobaa Casatarebeli Tu
ramdenime aqtivobis Catareba? rogori iqneba aqtivobebis Tanmimdevroba?
sanam avirCevdeT aqtivobas, aucilebelia davfiqrdeT moswavleebis codnasa da
unarebze, maT SesaZleblobasa da gamocdilebaze. aqtivobebis Tanmimdevroba
ise unda daigegmos, rom SenarCundes moswavleTa interesebi da motivacia. mo-
swavleTa motivaciisaTvis Zalian didi mniSvneloba aqvs, ra aqtivobiT daviw-
yebT gakveTils.
moswavleTa organizebamoswavleTa organizeba
rogor vimuSaveb: mTel klasTan, individualurad, jgufebTan, Tu wyvilebTan?
rogor vamuSaveb moswavleebs davalebebze: mTel klass erTad, individualu-
rad, wyvilebSi, Tu jgufurad?
drois ganawilebadrois ganawileba
rogor gavanawilo dro gakveTilis sxvadasxva monakveTze?
ra dro damWirdeba me da ra dro _ moswavleebs aqtivobebis Sesasruleblad?
saganmanaTleblo resursisaganmanaTleblo resursi
ra resursebs gamoviyeneb saswavlo miznis misaRwevad _ ra mWirdeba moswav-
leebis motivaciis gamosawvevad da aqtivobebis Casatareblad? (moswavlis
wigni da rveulebi, Jurnalebi, statiebi, samuSao furclebi, telefilmebi, in-
terneti da a.S,)
SefasebaSefaseba
rogor unda Sevamowmo saswavlo Sedegebi? Sefasebis ra xerxsa da formas gamoviy-
eneb imisaTvis, rom gavigo ra iswavles moswavleebma? (ra moqmedebebis Sesruleba
unda SeZlon moswavleebma, rom davadginoT miRweul iqna Tu ara mizani?)
gakveTilis dagegmvis Sefasebis sqemagakveTilis dagegmvis Sefasebis sqema
kriteriumebi 1 2 3
gakveTilis mizani gasagebad da konkretulad aris warmodgenili
saswavlo mizani gamoxatavs imas, rasac moswavleebisagan unda
movelodeT
mizani realisturad aris warmodgenili da misi miRweva SesaZlebelia
gakveTilis ganmavlobaSi
aqtivoba/aqtivobebi emsaxureba miznis miRwevas
gakveTilis dawyebis forma iwvevs moswavleebis motivacias
moswavleTa organizebis forma Seesabameba aqtivobas da xels uwyobs
miznis miRwevas
dro adekvaturad aris ganawilebuli gakveTilis sxvadasxva moment-
sa da aqtivobebze
gamoyenebuli resursebi iwvevs moswavleTa motivacias da maT aqti-
ur CarTvas sagakveTilo procesSi
Sefasebis xerxebi saSualebas iZleva, davadginoT, mivaRwieT Tu ara
mizans
20
$5. meToduri rekomendaciebi5. meToduri rekomendaciebi
meTodi niSnavs dasaxuli miznis miRwevis gzas, xerxs, saSualebas.
efeqtiani swavlebis unikaluri recepti ar arsebobs, magram sx-
vadasxva meTodis gamoyenebiT maswavlebels SeuZlia swavleba Zalian
efeqtiani gaxados. swavlebis procesSi aucileblad gasaTvaliswine-
belia procesis ZiriTadi elementebi:
swavlebis mizani (risTvis vaswavliT);
swavlebis Sinaarsi (ras vaswavliT);
meTodebi (rogor vaswavliT);
pedagogi (vin aswavlis);
moswavle (vin swavlobs).
maswavleblis movaleobaa swavleba-swavlis organizeba, masSi mo-
swavlis aqtiuri CarTva da Sefaseba.
praqtika gvaswavlis, rom kargad mofiqrebuli amocana, ra dargSic
unda iyos igi, zogjer miuRweveli rCeba, Tu sworad ar SeirCa misi ganx-
orcielebisaTvis saWiro meTodebi.
swavlebis meTodebs iseTive didi xnis istoria aqvs, rogoric TviT
swavlebas. Tanamedrove msoflio saganmanaTleblo politikis ZiriTa-
di mimarTulebaa moswavleze orientirebuli swavleba. moswavle unda
iyos saswavlo-aRmzrdelobiTi procesis centrSi da aqtiurad monaw-
ileobdes saswavlo procesSi.
interaqtiuri meTodebiinteraqtiuri meTodebi
aris Tanamedrove saganmanaTleblo sistema, romelic eyrdnoba
maswavleblisa da moswavlis axali rolebis Ziebasa da humanizmis prin-
cipebs. is miznad isaxavs maswavlebelze orientirebuli avtoritaru-
li saswavlo procesis Secvlas moswavleze orientirebuli saswavlo
procesiT, romelic iTvaliswinebs am ukanasknelis interesebsa da
moTxovnilebebs. interaqtiur swavlebas Semoaqvs pedagogikaSi swav-
lebisa da codnis Sefasebis axali strategiebi.
interaqtiuri meTodika orientirebulia moswavleze, romelic sas-
wavlo-aRmzrdelobiTi procesis centrSia da aqtiurad monawileobs
masSi.
fizikis swavlebisas gamoyenebuli meTodebis racionaluroba gan-
isazRvreba imiT, Tu ramdenad efeqturad aiTvisa moswavlem sapro-
gramo masala, SeiZina miRebuli codnis praqtikaSi gamoyenebisa da da-
moukidebeli muSaobis unar-Cvevebi, ganaviTara logikuri azrovneba.
swavlebis procesisadmi es axali midgoma eyrdnoba mniSvnelovan
saganmanaTleblo mimdinareobas _ konstruqtivizmskonstruqtivizms. konstruqtiviz-
mis ZiriTadi idea imaSi mdgomareobs, rom vaswavloT moswavleebs Zve-
li da axali codnis Sedarebis meSveobiT axali informaciis Segroveba,
daskvnebis damoukideblad gamotana, damoukideblad azrovneba, cod-
nis konstruireba - Seneba.
ineraqtiuri meTodika saSualebas gvaZlevs gavaaqtiuroT mo-
swavlis SemecnebiTi SesaZleblobebi, xeli SevuwyoT kritikuli az-
rovnebisa da damoukideblad muSaobis unaris ganviTarebas.
am miznis ganxorcielebaSi maswavlebels did daxmarebas gauwevs
sxva dasxva meTodi. ganvixiloT zogierTi maTgani.
moswavleze orientirebulma swavlebam Zlieri biZgi misca TanamS-
romlobiTi pedagogikis ganviTarebas, romlis mixedviT aRsaniSnavia
21
wyvilebSi da jgufebSi muSaoba.
jgufur mecadineobasjgufur mecadineobas winaswar momzadeba da dagegmva sWirdeba.
cxadia, amgvari muSaoba damatebiT dros moiTxovs, samagierod pedago-
giuri efeqti sagrZnoblad maRalia. saWiroa SemuSavdes jgufuri muS-
aobis wesebi moswavleebTan erTad. sasurvelia, jgufSi gaerTiandnen
sxvadasxva siZlierisa da codnis donis, gansxvavebuli Tavsebadobis
moswavleebi TiToeulis SesaZleblobis realizaciisa da pirovnuli
maxasiaTeblebis xelSewyobis garantiiT.
jgufi micemul davalebas asrulebs lideris an maswavleblis
xelmZRvanelobiT.
jgufs eZleva davaleba, romlis Sesasruleblad saWiro dro winas-
war gansazRvrulia.
jgufuri muSaobis dros erToblivad unda ganixilon samuSaos msv-
leloba da Sedegebi. maswavlebeli akvirdeba muSaobis msvlelobas, re-
agirebs SekiTxvebze, aucileblobis SemTxvevaSi exmareba calkeul mo-
swavles an jgufs. samuSaos damTavrebis Semdeg jgufis lideri akeTebs
prezentacias _ warmoadgens namuSevars.
prezentaciisprezentaciis dros maswavlebeli ar ereva momxseneblis gamosv-
laSi. Sefasebis forma winaswar unda iyos gansazRvruli. sasurvelia
moswavleebma Tavad Seafason erTmaneTis namuSevrebi. amasTan, unda
daasabuTon, Sefasebisas ra kriteriumebiT ixelmZRvaneles (azris Cam-
oyalibeba, originaluri gadawyveta, naSromis gaformeba da sxv.). Se-
fasebamde SeiZleba gaimarTos mcire diskusia.
kiTxvis dasma.kiTxvis dasma. kiTxvis dasmis unar-Cveva azrovnebis ganviTarebis
erT-erTi maCvenebelia, amitom am unars sagakveTilo procesSi gansa-
kuTrebuli mniSvneloba eniWeba. kiTxvebs svamen maswavlebelic da mo-
swavleebic. am gziT moswavleebi moipoveben codnas, amitom saswavlo
procesis efeqtianobisaTvis moswavleebSi unda ganvaviTaroT kiTxvis
dasmisa da kiTxvaze pasuxis gacemis unari.
rogor davsvaT kiTxva? rogor davsvaT kiTxva?
kiTxva unda iyos mkafio da lakoniuri;
kiTxva ar unda Seicavdes ucnob sityvebs;
kiTxvis dasmis Semdeg saWiroa mcire pauza.
kiTxva-pasuxis saSualebiT maswavlebeli arkvevs, rogor gaiges da
aiTvises moswavleebma masala, saWiroa Tu ara damatebiTi informacia.
kiTxva-pasuxi moswavleebs exmareba gaimeoron da ganamtkicon nas-
wavli masala, mieCvion damoukidebel azrovnebas, analizs, Sefasebas,
ganasxvaon mniSvnelovani sakiTxebi naklebad mniSvenlovanisagan, dar-
wmundnen sakuTar ZalebSi.
SekiTxvebi SeiZleba iyos sxvadasxva saxisa:
hipoTezurihipoTezuri (rogor fiqrob an ras moimoqmedeb, Tu...?) _ am saxis
SekiTxva moswavles uadvilebs varaudis gamoTqmas, exmareba warmosax-
vis unaris ganviTarebaSi;
gansjiTigansjiTi (rogor SeiZleba problemis gadaWra?) _ am saxis SekiTxva
moswavles uviTarebs damoukidebel azrovnebas.
wamaxalisebeliwamaxalisebeli (ra moxdeba Semdeg?) _ am saxis SekiTxviT moswav-
les uadvildeba STabeWdilebebisa da gamocdilebis gaziareba.
22
mastimulirebelimastimulirebeli (ra azris xar? eTanxmebi Tu ara?) _ amgvari
SekiTxvebiT moswavle grZnobs, rom mis azrs afaseben.
kvleviTikvleviTi (ratom fiqrob ase?) _ am saxis SekiTxvebi xels uwyobs an-
alizis, msjelobis, sakuTari azris dasabuTebis unaris ganviTarebas
da sxv.
maswavleblis mier dasmuli SekiTxvebis Tanmimdevroba unda iyos
logikuri da mimarTuli martividan rTulisken, konkretulidan _
zogadisken.
blumis taqsonomiablumis taqsonomia
benjamen blumma da misma kolegebma SeimuSaves taqsonomia, anu kla-
sifikaciis sistema ganaTlebis miznebisaTvis.
blumis mixedviT, ganaTlebis mizania ara mxolod codnis dagrove-
ba, aramed maRali donis azrovnebis formebis Camoyalibeba.
blumma adamianis azrovnebis an Semecnebis unari eqvs doned dayo. blumma adamianis azrovnebis an Semecnebis unari eqvs doned dayo.
es doneebia: codna, gageba, gamoyeneba, analizi, sinTezi da Sefaseba.es doneebia: codna, gageba, gamoyeneba, analizi, sinTezi da Sefaseba.
azrovnebis es doneebi safexurebad aris ganlagebuli, sadac yoveli
momdevno done ufro rTuldeba. codna, gageba da gamoyeneba qveda saa-
zrovno doneSi moiazreba, xolo analizi, sinTezi da Sefaseba – zeda
doneebia da aviTarebs maRal saazrovno unarebs.
ganvixiloT es doneebi cal-calke: ganvixiloT es doneebi cal-calke:
1. codnacodna niSnavs raimes Sesaxeb informaciis qonas da raime saqmis
an moqmedebis Sesasruleblad saWiro xerxebis flobas. masSi igulisx-
meba:
• faqtebis, wesebis, principebis, Teoriebis, TariRebis, proce-
sebis, obieqtebis, stilis, movlenebis cnoba da dasaxeleba;
• konkretuli monacemebis, terminologiis codna;
• informaciis moZiebis procedurebis codna;
• konkretul monacemebTan muSaobis xerxebisa da saSualebebis
codna: a) wesebisa da kanonebis codna; b) klasifikaciebisa da kate-
goriebis codna; g) kriteriumebis codna; d) meTodebis codna;
• smeniTi, werilobiTi da grafikuli informaciis damaxsovreba
da gaxseneba msgavsi an zusti formiT.
tipuri zmnebi (sakvanZo sityvebi): CamoTvaleT, gansazRvreT,
miusadageT, dayaviT kategoriebad, daasaxeleT, SeadgineT, gamoTqviT
azri, daadgineT...
aseTi SekiTxvebiT ixseneben Seswavlil masalas.
2. gagebaSigagebaSi igulisxmeba naswavli masalis mniSvnelobis wvdoma. ker-
Zod,
• faqtebis, wesebis, principebis, Teoriebis, procesebis, obi-
eqtebis, stilis, movlenebis sakuTari sityvebiT aRwera;
• teqstis ZiriTadi azris sakuTari sityvebiT axsna mSobliur
enaze;
• teqstis Sinaarsis gagebaze mimarTul kiTxvaze pasuxis gacema;
• smeniTi, werilobiTi da grafikuli informaciis erTi formidan
meoreSi gadatana;
• Sesabamisi magaliTis moyvana;
• sagnebis, movlenebis, procesebisa da stilis TvalsaCino niSniT
daxarisxeba da dajgufeba.
23
tipuri zmnebi: aRwereT, axseniT, gardaqmeniT, ganasxvaveT, daasax-
eleT magaliTebi, ganmarteT, gaimeoreT, daakavSireT, gamosaxeT sim-
bolurad ...).
aseTi SekiTxvebi aviTarebs masalis arsis Cawvdomis unars.
3. gamoyenebaSigamoyenebaSi igulisxmeba adre aTvisebuli codnis praqtikaSi
gamoyeneba. kerZod,
• codnis sxvadasxva situaciaSi (konteqstSi) moxmareba;
• modelis mixedviT (naswavli wesis mixedviT) davalebis, samuSaos
Sesruleba;
• proceduris ganxorcieleba;
• kanonzomierebis moqmedebis farglebis gansazRvra.
tipuri zmnebi: miusadageT, gamoTvaleT, CaatareT eqsperimenti,
gamoiyeneT, daamtkiceT, warmoidgineT, daakavSireT, gadawyviteT ...
aseTi SekiTxvebiT moswavleebs uviTardebaT naswavli masalis gam-
oyenebis unari.
4. analizianalizi aris saazrovno unar-Cveva, romlis drosac adamianis
warmodgenaSi, cnobierebaSi gamoiyofa mTliani sagnis calke nawilebi,
mxareebi da Tvisebebi. masSi igulisxmeba:
• masalis (struqturis) Semadgenel nawilebad dayofa: nawilebis
Sedareba-Sepirispireba, nawilebs Soris kavSiris an struqturis
danaxva;
• movlenis mizezis (dafaruli azris aRmoCena) axsna;
• procesis kanonzomierebis gamovlena;
• mizezebsa da Sedegebs Soris kavSirebis dadgena.
tipuri zmnebi: daSaleT, daanawileT, gamoikvlieT, ganacalkeveT,
gaaanalizeT, ganasxvaveT, miuTiTeT, gamoyaviT ZiriTadi, SeadgineT
diagrama, SeamowmeT ....
am SekiTxvebiT masala nawildeba ise, rom mTliani struqtura iyos
gasagebi.
5. sinTezisinTezi aris saazrovno unar-Cveva, romelic analizis sawinaaR-
mdego process warmoadgens. sinTezi gulisxmobs calke mocemuli el-
ementebis (nawilebis, Tvisebebis) gonebaSi gaerTianebas axali struq-
turuli mTlianobis saxiT: magaliTad, nawilebisgan axali mTelis
Sedgena, calke Tvisebebis gaerTianeba axali mTliani Sinaarsis saxiT
da a. S.
sinTezuri azrovneba aris SemoqmedebiTi azrovneba, rac gulisx-
mobs movlenaTa axleburad xedvisa da problemaTa gadaWris origi-
nalur, manamade ararsebuli gzis povnis unars.
sinTezSi igulisxmeba:
• nawilebis SeerTeba axali struqturis (mag. teqstis) Sesaqmne-
lad;
• hipoTezis wamoyeneba;
• kvlevis an referatis dagegmva;
• SemoqmedebiTi produqtis Seqmna;
• problemis gadaWris alternatiuli gzebis wamoyeneba;
• problemis gadaWrisaTvis saWiro moqmedebebis dagegmva;
• axali produqtis (inteleqtualuri an materialuri) Seqmna an
gamogoneba.
tipuri zmnebi: SeaerTeT, SeadgineT, axseniT, daagroveT, moifiqreT,
ganazogadeT, scadeT, dagegmeT, SeamowmeT, SeasworeT ...
24
aseTi SekiTxvebisas nawilebi ukavSirdeba da viTardeba erT mTli-
anad Camoyalibebis unari.
6. SefasebaSefaseba aris azrovnebis zeda donis unar-Cveva da zogadad gu-
lisxmobs:
• sakuTari poziciis argumentirebul dasabuTebas;
• garkveul kriteriumebze an standartebze dayrdnobiT
daskvnebis gakeTebas;
• poziciisa da misi kontrargumentebis ganxilvis safuZvelze
daskvnis gamotanas;
• problemis gadaWris ramdenime gzidan erT-erTis arCevis marTe-
bulobis dasabuTebas;
• modelis moqmedebis Sefasebas;
• mtkicebulebis (Teoriis, prezentaciis) Rirebulebis (mniS-
vnelovnebis) dazustebas;
• ramdenad Seesabameba miRebuli daskvna im monacemebs, romelTa
safuZvelzec daskvna gakeTda (monacemebisa da daskvnebis Sesabamiso-
bis dadgena).
tipuri zmnebi: SeafaseT, SeadgineT, gamoitaneT daskvna, gamoita-
neT azri ...
aseTi SekiTxvebiT dgindeba, Tu ramdenad Rirebulia masala moce-
muli miznebisaTvis.
diskusiadiskusia SeiZleba mimdinareobdes moswavleTa mcire jgufebSi,
mTel klasSi, maswavlebelsa da moswavleebs Soris, moswavleebs Soris.
diskusia aris interaqtiuri meTodikis erT-erTi efeqturi xerxi.
diskusia xels uwyobs Semdegi unar-Cvevebis ganviTarebas:
. aqtiuri mosmena;
. sakuTari azris gamoTqma da argumentacia;
. sxvisi azris mosmena da gaTvaliswineba;
. daskvnis gamotana.
diskusiis warmatebiT CatarebisTvis maswavlebelma moswavleebs
unda gaacnos diskusiis mizani da wesebi (an es wesebi SeimuSaos moswav-
leebTan erTad):
. rodesac erTi saubrobs, sxvebi mas usmenen;
. sxvas sityva ar gaawyvetino;
. rodesac azris gamoTqma gsurs, aswie xeli;
. kamaTSi yvela monawileobs da a.S.
Semdeg, saswavlo miznebidan gamomdinare, aRiwereba konkretuli
SemTxvevi (teqsti, ilustraciebi, eqsperimentebi da sxva) da ganisaz-
Rvreba problemebi.
maswavlebeli svams SekiTxvebs: ra? rogor? ratom? ra moxdeboda,
rom...? ram iqonia gavlena? aris Tu ara alternativa da a.S.
diskusiis dros moswavleebi problemebs ganixilaven gansxvavebu-
li kuTxidan.
maswavlebelma imgvarad unda warmarTos diskusia, rom kamaTma
umarTavi xasiaTi ar miiRos, diskusiis msvleloba unda warimarTos wi-
naswar dagegmili miznisaken.
moswavleTa damoukidebeli muSaoba moswavleTa damoukidebeli muSaoba aris moswavleTa inividual-
uri an jgufuri saqmianoba maswavleblis davalebiT, magram misi uSu-
25
alo monawileobis gareSe. damoukidebeli muSaobis gamoyeneba saswav-
lo procesSi SeiZleba axali codnis SeZenis, praqtikuli unar-Cvevebis
formirebis, masalis gameorebis an codnis Semowmebis mizniT.
eqsperimentuli samuSao.eqsperimentuli samuSao. fizikisa da zogadad, sabunebismetyvelo
sagnis Seswavla eqsperimentis gareSe warmoudginelia. eqsperimenti
kvlevis erT-erTi ZiriTadi meTodia, igi swavlebis aqtiuri formaa. es
niSnavs, rom:
. TiToeuli moswavlis monawileoba eqsperimentSi ar unda Semoi-
farglos calkeuli operaciis meqanikuri SesrulebiT;
. moswavlem unda icodes ra problemebi wydeba am eqsperimentiT;
. moswavles unda esmodes qmedebebis Tanmimdevrobis logika;
. moswavles unda SeeZlos analizisa da daskvnebis gamotana, prezen-
taciis gakeTeba.
eqsperimenti unda iyos sagakveTilo procesis organuli nawili, igi
zustad unda pasuxobdes dasmul kiTxvas. amasTan, eqsperimenti unda
iyos dozirebuli _ gadatvirTuli eqsperimenti naklebad efeqturia.
eqsperimentis Catarebisas moswavles unda hqondes saWiro masale-
bi, unda gaecnos usafrTxoebis wesebs da daicvas igi (moswavlis ufle-
ba-movaleoba).
eqsperimentuli samuSaos Catarebisas moswavleTa aqtiurobis gar-
eSe SeuZlebelia codnisa da unar-Cvevebis SeZena. swavlebis procesSi
moswavleTa aqtiur rols ganapirobebs maTSi damoukideblobis ganvi-
Tareba. amis miRweva ki SesaZlebelia mxolod damoukideblad Sesrule-
buli muSaobis procesSi.
gonebrivi ieriSi. gonebrivi ieriSi. es aris sityvebisa da ideebis Tavisuflad gamoTq-
mis meTodi.
gonebrivi ieriSiT SesaZlebelia ideebis generacia mcire drois
monakveTSi. am meTodis gamoyeneba moiTxovs TiToeuli moswavlis in-
dividualur aqtivobas.
muSaobis es forma ZiriTadad gamoiyeneba dagegmili saqmianobis
sawyis etapze.
gonebrivi ieriSi aris meTodi, romelic xels uwyobs: komunikaci-
is, SemoqmedebiTi azrovnebis, sakuTari azris gamoTqmis, informaciis
daxarisxebis, msjelobis, analizis, Sefasebis unar-Cvevebis ganviTare-
bas.
maswavleblis mier saswavlo miznis Sesabamisad winaswar SeirCe-
va Tema da yalibdeba SekiTxvis saxiT. SekiTxvas unda hqondes moswav-
lisTvis gasagebi forma da mkafiod unda iyos Camoyalibebuli.
gonebrivi ieriSi or etapad xorcieldeba:
1. ideebis generaciis etapi: saswavlo miznidan gamomdinare, maswav-
lebeli svams SekiTxvas. SekiTxvis dasmis Semdeg moswavleebi gamoTqva-
men mosazrebebs. yvela mosazreba (maT Soris yvelaze miuRebelic ki)
iwereba dafaze an didi formatis qaRaldze. ideebis generaciis stadi-
aze daculi unda iyos Semdegi principebi:
. azris gamoTqma nebayoflobiTi da Tavisufalia;
. azris gamoTqmis dros dauSvebelia kamaTi, kritika an Sefaseba;
. yvela mosazreba misaRebia.
ideebis generaciis stadiaze mniSvnelovania ideebis raodenoba da
26
ara xarisxi.
2. Semdeg gaanalizdeba gamoTqmuli ideebi da keTdeba klasifika-
cia _ msgavsi mosazrebebis dajgufeba, rangireba.
moswavleebi diskusiis gziT irCeven ideebs Soris yvelaze mniS-
vnelovans. bolos gamoirCeva klasis mier SerCeuli ramdenime idea.
gonebrivi ieriSis gamoyenebiT moswavleebSi SeiZleba gaCndes axali
ideebi da winadadebebi ama Tu im problemis gadasaWrelad. moswavleTa
erTma nawilma SeiZleba ukeT SeZlos ideebis wamoyeneba, meore nawilma
ki _ analizi da am ideebis praqtiuli ganxorcieleba.
amgvarad, aRniSnuli meTodiT sxvadasxva gonebrivi ganviTarebis
mqone moswavles eZleva sakuTari Tavis gamovlenis SesaZlebloba.
varaudebis sqema varaudebis sqema
varaudebis gamoTqma raime kiTxvaze an Temaze xels uwyobs:
. cnobismoyvareobis aRZvras
. piradi gamocdilebis gamoyenebis
. codnis gamoyenebis
. SemoqmedebiTi azrovnebis
. sakuTari azris gamoTqmis
. Sefasebis unar-Cvevis ganviTarebas.
dausviT moswavleebs iseTi SekiTxva, romelzec ar arsebobs erTi
swori pasuxi an mieciT iseTi Tema, romlis garSemo SeuZliaT msjelo-
ba. sTxoveT, daweron pasuxebi sqemis marcxena mxares (Cemi azriT). amis
Semdeg avseben sqemis marjvena mxares (sinamdvileSi).
Cemi azriT sinamdvileSi
konstruqciuli kamaTi konstruqciuli kamaTi
es meTodi exmareba moswavleebs SearCion argumentebi, mousminon
yuradRebiT mowinaaRmdeges, gaiTvaliswinon maTi azri da miiRon kon-
struqciuli gadawyvetileba, Tundac mouwioT poziciis Secvla. am
meTodis gamoyenebis dros SevarCioT debatis Tema.
kamaTis warmarTvis etapebi:
1. mieciT teqsti wasakiTxad an ukve Seswavlili teqstidan dasviT
sakamaTo kiTxva.
2. gayaviT klasi or nawilad imis mixedviT, romel poziciaze dgan-
an.
3. moswavleebi kiTxuloben teqsts. amoweren TavianTi poziciis
dasacavad Zlier argumentebs, mohyavT sakuTari argumentebi realuri
cxovrebidan.
4. argumentebs gaacnoben erTmaneTs.
5. jgufSi ganixilaven mowinaaRmdegis argumentebs da emzadebian
TavianTi argumentebis ufro gasaZliereblad.
6. maswavlebeli dafas yofs or nawilad da Caiwers orive jgufis
argumentebs.
7. sTxovs moswavleebs dafiqrdnen da werilobiT gadmoscen Tavi-
anTi pozicia.
27
kiTxva niSanTa sistema. kiTxva niSanTa sistema.
es aqtivoba gamoiyeneba axali gakveTilis teqstze muSaobis dros.
kiTxva niSanTa sistema:
• aZlierebs moswavlis motivacias,
• aRrmavebs sakiTxis Sesaxeb arsebul codnas,
• aaqtiurebs axlad aTvisebul informacias,
• aZlevs saSualebas moswavleebs, gaakontrolon sakuTari aRqmis
unari,
• aviTarebs kritikuli azrovnebis unar-Cvevebs,
• aviTarebs informaciis daxarisxebis unar-Cvevebs.
es aqtivoba gamoiyeneba individualuri, wyvilebSi da jgufuri muS-
aobisas.
sawyis etapze moswavleebs eZlevaT instruqcia, rom kiTxvis dros
maT mouwevT wasakiTxi masalis kideebze Semdegi aRniSvnebis gamoyene-
ba:
`V ~, Tu wakiTxuli informacia misTvis nacnobia;
` + ~, Tu informacia axalia da gaigo;
` _ ~, Tu informacia misi codnis sapirispiroa;
` ? ~, Tu informacia gaugebaria, meti informacia ainteresebs;
` ! ~, Tu informacias ar eTanxmeba.
am aqtivobiT maswavlebels SeuZlia gaarkvios moswavlis damokide-
buleba wakiTxuli teqstisadmi.
aucilebeli ar aris yvela niSnis gamoyeneba. gakveTilis miznebidan
gamomdinare, SesaZlebelia nebismieri raodenobis niSnis gamoyeneba.
magaliTad, SeiZleba aRniSnos mxolod axali an gaugebari informacia.
samuSaos Sesrulebis Semdeg maswavlebeli sTxovs moswavleebs,
kidev erTxel gaiazron teqsti da Seavson sqema:
V + - ? !
sqemis Sevsebis Semdeg jgufebSi azrebs uziareben. bolos klasSi
teqstis irgvliv imarTeba diksusia maswavleblis mier dasmul SekiTx-
vebze:
• ra iyo iseTi, rac teqstis wakiTxvamde icodiT?
• ra aRmoCnda iseTi, rac teqstis wakiTxvam gaswavlaT?
• ra iyo iseTi, risic sapirispiro informacia icodiT?
• ra SekiTxvebi dagebadaT?
diagrama.diagrama. informaciis TvalsaCinoebisaTvis xSirad efeqturia misi
warmodgena diagramebiT (T-sqema, venis diagrama...).
T-sqema gamoiyeneba informaciis dasaxarisxeblad (magaliTad,
dadebiTad an uaryofiTad) da dasajgufeblad. misi saSualebiT Sesa-
Zlebelia warmovaCinoT dapirispireba gansaxilvel sakiTxebs Soris.
T-sqema jer SeiZleba SevavsoT erTi, Semdeg meore - misi sapirispi-
ro mosazrebebiT:
28
diax ara
venis diagramavenis diagrama (jon veni _ ingliseli maTematikosi) Sedgeba ori an
meti rgolisagan. misi saSualebiT SesaZlebelia SedarebiTi analizi.
SesaZlebelia I da II nawilebSi daiweros sxvadasxva faqtis an movle-
nis gansxvavebuli niSnebi, III nawilSi ki _ msgavsi an I da II nawili ivseba
cal-calke da is, rac oriveSi erTnairi aRmoCndeba, gadadis III-Si.
diagramebis gamoyenebiT moswavles uviTardeba informaciis
Sekrebisa da daxarisxebis, warmodgenisa da Sedarebis, monacemTa anal-
izis safuZvelze daskvnis gamotanis unar-Cvevebi.
I III II
vici, minda vicode, viswavle.vici, minda vicode, viswavle. es strategia gamoiyeneba teqstze muS-
aobisas.
strategia:
• amzadebs moswavles masalis mTlianobaSi gaazrebisaTvis;
• gviCvenebs, ra aris mocemul teqstSi moswavlisaTvis mniS-
vnelovani;
• gviCvenebs, ra iswavla man am teqstiT;
• aviTarebs informaciis daxarisxebis unar-Cvevebs;
• aZlierebs teqstis kiTxvisa da masze muSaobis motivacias;
• aviTarebs kiTxvis dasmis unar-Cvevebs;
• aviTarebs weriTi metyvelebis unar-Cvevebs.
maswavlebeli, saswavlo miznidan gamomdinare, acnobs moswavlee-
bs, ra sakiTxs exeba teqsti; sTxovs Seavson sqemis pirveli ori grafa,
risTvisac unda gaixsenon, ra ician (an hgoniaT, rom ician) am sakiTxis
irgvliv da risi gageba ainteresebT.
kiTxvis dasrulebis Semdeg moswavleebi weren imas, rac iswavles.
vici minda vicode viswavle
` 3_2_1 ~.` 3_2_1 ~. es strategia gamoiyeneba teqstze muSaobisas, TvalsaC-
inoebis daTvalierebisas da a.S.
maswavlebeli avalebs moswavleebs, waikiTxon teqsti an daakvird-
29
nen TvalsaCinobas da Camoweron:
sami ram, ramac gamoiwvia maTi interesi;
ori ram, razec meti undaT icodnen;
erTi ram, razec siamovnebiT imsjelebdnen an gamarTavdnen disku-
sias.
Sesrulebuli samuSaos prezentacia SeiZleba sxvadasxva formiT:
wakiTxviT, sqemebiT, naxatiT da a.S.
es strategia:
. aZlierebs moswavleTa motivacias;
. ajamebs mosazrebebs;
. aviTarebs weriTi metyvelebis unar-Cvevas;
. moswavles ayalibebs aqtiur mkiTxvelad.
roluri TamaSi.roluri TamaSi. roluri TamaSis dros moswavleebs Soris danawil-
deba rolebi. es exmareba maT azrebisa da qmedebebis ukeT gagebaSi.
roluri TamaSi xels uwyobs:
• sakiTxis gaazrebis,
• diskusiis,
• prezentaciis,
• roluri qcevis unar-Cvevis ganviTarebas.
roluri TamaSis Catarebis etapebia:
• rolebis gaTamaSebisaTvis Sesaferisi garemos Seqmna,
• rolebis ganawileba,
• gaTamaSeba,
• diskusia,
• Sejameba.
saswavlo miznebidan gamimdinare, maswavlebeli Temas irCevs da-
moukideblad an moswavleebTan erTad. rolebi SeiZleba ganawildes
maswavleblis mier, moswavleebis arCeviT an SemTxveviTi SerCevis prin-
cipiT. moswavleebi SemoqmedebiTad unda miudgnen sakuTar rolebs.
gaTamaSebis Semdeg xdeba diskusia, romlis drosac moswavleebi aqtiu-
rad msjeloben SerCeuli Temis irgvliv.
proeqtiproeqti warmoadgens ama Tu im sakiTxze moswavlis an moswavleTa
jgufis mier Sesrulebul saswavlo-kvleviT samuSaos.
proeqti erT-erTi aqtivobaa sakiTxis damoukideblad gamosakvl-
evad, romelsac moswavleebi garkveuli drois ganmavlobaSi amuSave-
ben. proeqtze muSaoba moswavlisagan moiTxovs SemoqmedebiTobas, dag-
rovili codnis gaaqtiurebas, sxvadasxva saskolo saganSi miRebuli
codnis integracias.
proeqtze muSaoba moswavleebs uyalibebs: problemis analizis,
miznebis Camoyalibebis, miznis Sesabamisi amocanebis dasaxvis, amo-
canebis gadaWris, amocanebis gadasaWrelad Sesabamisi qmedebisa da
resursebis SerCevis, codnis SemoqmedebiTad gamoyenebis, urTierT-
TanamSromlobis, samuSaos droSi ganawilebis, Sefasebis unar-Cvevebs.
SesaZlebelia Tema TviTon klasma amoirCios gonebrivi ieriSis
gziT.
maswavlebelma moswavleebs unda ganumartos proeqtis Sinaarsi
da konkursis mizani. es aqtivoba xels uwyobs: problemis analizis,
miznebis Camoyalibebisa da Sesabamisi amocanebis dasaxvis, amocanebis
30
gadasaWrelad saWiro qmedebebisa da resursebis SerCevis, urTierT-
TanamSromlobis, codnis praqtikuli gamoyenebis, samuSaos dagegmvi-
sa da droSi ganawilebis, Sefasebis unar-Cvevebis ganviTarebas. garda
amisa, proeqtze muSaobisas xdeba sxvadasxva saganSi miRebuli codnis
integracia.
maswavlebelma unda SearCios Tema, sasurvelia, ramdenime. es mo-
swavleebs aZlevs arCevanis saSualebas. proeqtze muSaoba saintereso
da Sedegiani iqneba, Tu klasSi Tanamoazreni gaerTiandebian erT jgu-
fad.
moswavleebma da maswavlebelma erTad unda gadawiviton proeqtis
Sesrulebis vadebi. muSaobis procesSi maswavlebeli moswavleebs
aZlevs saWiro miTiTebebs. proeqti SeiZleba warmodgenil iqnes sx-
vadasxva saxiT: CanawerebiT, dRiurebiT, naxatebiT, naxazebiT, diagr-
amebiT, fotoebiT, videomasaliT da sxv.
proeqtis Sedgena savaraudod SeiZleba Semdegi sqemis mixedviT:
1. problemis gansazRvra _ situaciis analizidan gamomdinare,
problemis warmoCena;
2. mizani _ is, risi miRwevac gvinda;
3. amocanebi _ konkretuli nabijebi miznis misaRwevad;
4. ganxorcielebis gzebi _ vin da rogor Seasrulebs konkretul
saqmianobebs;
5. samuSao gegma _ droSi gawerili saqmianobebi;
6. biujeti _ proeqtis gansaxorcieleblad saWiro resursebi;
7. Sedegebi _ yoveli amocanis gadaWris Semdeg miRebuli konkre-
tuli Sedegebi;
8. Sefaseba.
proeqti unda Sefasdes im kriteriumebiT, romlebic maswavlebelma
winaswar gansazRvra da SeaTanxma moswavleebTan.
TviTSefaseba.TviTSefaseba. swavlebis procesSi Zalian mniSvnelovania moswav-
leebSi TviTSefasebis unaris gamomuSaveba. es aris saukeTeso Sedegis
miRwevis erT-erTi saSualeba. moswavle eCveva TviTkontrols, SeuZlia
sakuTari namuSevrebis Sefaseba, xvdeba sad da ratom mouvida Secdoma,
uyalibdeba swori damokidebuleba Secdomis mimarT.
sasurvelia, maswavlebelma moswavleebTan erTad Seadginos Se-
fasebis kriteriumebi an SesTavazos TviTSefasebis sxvasdasxva xerxi.
magaliTad:
moswavle afasebs sakuTar namuSevars. Semdeg am namuSevars, erTma-
neTisgan damoukideblad afaseben Tanaklaseli da maswavlebeli. Tu
Sefasebebi gansxvavebulia, maSin ganixilaven amis mizezs;
maswavlebeli aZlevs mTel klass samuSaos, romlis dasrulebis
Semdeg acnobs swor pasuxebs da moswavleebs sTxovs Seadaron isini sa-
kuTars. Sedarebis safuZvelze moswavleebi akeTeben TviTSefasebas.
Semdeg aanalizeben Secdomebs.
SesaZlebelia Sedges TviTSefasebis cxrili, romelSic moswavle
daafiqsirebs: ra gaakeTa, rogor gaakeTa, visTan erTad imuSava da sxv.
31
$6. rekomendaciebi Sefasebisa da 6. rekomendaciebi Sefasebisa da TviTSefasebisaTvis TviTSefasebisaTvis
moswavlis Sefasebis mizania swavla-swavlebis xarisxis marTva, rac
gulisxmobs swavlis xarisxis gaumjobesebaze zrunvasa da kontrols.
moswavlis akademiuri miRwevis Sefaseba unda iyos xSiri da mra-
valmxrivi; man xeli unda Seuwyos: moswavleTa mravalmxriv ganviTare-
bas, maTi SesaZleblobebis gamovlenas, sxvadasxva potencialis mqone
moswavleTaTvis Tanabari pirobebis Seqmnas.
moswavle unda Sefasdes sxvadasxva formiT (esse, proeqtis momza-
deba, zepiri gamosvla, eqsperimentis Catareba, argumentirebuli msj-
eloba da sxv.).
skolaSi gamoiyeneba ori tipis Sefaseba: ganmsazRvreli da ganmavi-skolaSi gamoiyeneba ori tipis Sefaseba: ganmsazRvreli da ganmavi-
Tarebeli. Tarebeli.
ganmsazRvreli Sefaseba akontrolebs swavlis xarisxs, adgens
moswavlis miRwevis dones erovnuli saswavlo gegmiT gansazRvrul
miznebTan mimarTebiT. ganmsazRvrel SefasebaSi iwereba qula.
ganmaviTarebeli Sefaseba akontrolebs TiToeuli moswavlis gan-
viTarebis dinamikas da xels uwyobs swavlis xarisxis gaumjobesebas.
ganmaviTarebeli Sefasebisas gamoiyeneba iseTi saSualebebi, rogori-
caa sityvieri komentari, rCeva-darigeba, dakvirvebis furceli, TviT-
Sefasebisa da urTierTSefasebis sqema da sxv.
ganmaviTarebeli da ganmsazRvreli Sefasebebis aRwerilobaganmaviTarebeli da ganmsazRvreli Sefasebebis aRweriloba
ganmaviTarebeliganmaviTarebeli ganmsazRvreliganmsazRvreli
mizani swavlis xarisxis gaumjobeseba;
moswavlis ganviTarebis xelSewyoba
swavlis xarisxis gakon-
troleba;
moswavlis miRwevis donis
dadgena erovnuli saswav-
lo gegmiT gansazRvrul
miznebTan mimarTebaSi;
akademiuri moswrebis do-
nis gansazRvra
Sefasebis sagani swavlis procesi swavlis Sedegi
Sefasebis Sede-
gad miRebuli
gadawyvetileba
winsvlis xelSesawyobad gansx-
vavebuli aqtivobis SerCeva, swav-
lebis strategiis Secvla, rCeva-
darigebis micema da sxv.
momdevno etapze (klasSi/
safexurze) daSveba/ar-
daSveba
w a r m a r t e b i s
kri teriumebis
gansazRvra
konkretuli moswavlis winsvlis
safuZvelze (sakuTar miRwevebTan
mimarTebiT - ra dones flobda, ra
dones flobs)
imis safuZvelze, Tu ram-
denad miaRwia standar-
tiT gansazRvrul Sede-
gebs (yvelasaTvis saerTo,
standartiT dadgenil
normasTan mimarTebaSi)
Sefasebis saSu-
alebebi
TviT/urTierTSefasebis rubrika;
kiTxvari;
sityvieri (zepiri/werilobiTi) ko-
mentari;
unaris ganviTarebis donis aRwera.
qula
32
moswavleTa akademiuri miRwevebi fasdeba aTquliani sistemiT xuTi moswavleTa akademiuri miRwevebi fasdeba aTquliani sistemiT xuTi
donis mixedviT.donis mixedviT.
qulebiqulebi Sefasebis doneebiSefasebis doneebi
10maRali
9
8saSualoze maRali
7
6saSualo
5
4saSualoze dabali
3
2dabali
1
semestris ganmavlobaSi moswavleebi fasdebian Semdegi sami kompo-semestris ganmavlobaSi moswavleebi fasdebian Semdegi sami kompo-
nentis mixedviT:nentis mixedviT:
1) saSinao davaleba;
2) saklaso davaleba;
3) Semajamebeli davaleba.
. Sefasebis samive komponents erTnairi wona aqvs.
. saSinao da saklaso davalebaTa komponentebSi gamoiyeneba rogorc
ganmsazRvreli, aseve ganmaviTarebeli Sefaseba.
. Semajamebeli davalebis komponentSi aucilebelia ganmsazRvreli
Sefasebis gamoyeneba.
Sefasebis xerxebiSefasebis xerxebi
maswavleblebi iyeneben Sefasebis sxvadasxva xerxs. Sefasebis xe-
rxebis klasifikacia SeiZleba davukavSiroT im aqtivobebs, romlebic
unda Seasrulon maswavlebelma da moswavlem.
testebi SeiZleba iyos sami saxisa:testebi SeiZleba iyos sami saxisa:
. daxuruli kiTxvebi (moswavle irCevs oTxi pasuxidan erT swors);
. Ria kiTxvebi (iwereba ramdenimewinadadebiani pasuxi);
. davaleba, romelic vrcel pasuxs moiTxovs.
testis Sedgenisas CamowereT is Sedegebi, romlebsac testi Seesab-
ameba. saukeTeso SemTxvevaSi testma moswavleTa miRwevebi unda gazo-
mos saswavlo gegmaSi mocemul SedegebTan mimarTebiT.
testis Sedgenisas gamoiyeneT zmnebi: gansazRvre, daaxasiaTe, gamo-
arCie, CamoTvale, daukavSire, warmoadgine, SearCie, gaanawile, axseni,
ganazogade, Seajame, ivaraude, Seafase da a.S.
Sefasebis cxriliSefasebis cxrili
maswavleblebma unda SeimuSaon Sefasebis sqemebi (gansakuTrebiT,
Semajamebeli samuSaoebisaTvis), Sefasebis sqema warmoadgens cxrils,
romelSic miTiTebulia kriteriumebi da Sefasebis qulebi (1-3, 4-5, 6-7,
8-10) an doneebi (susti, damakmayofilebeli, saSualo, maRali).
34
sagakveTilo procesSi CarTuloba (eqsperimenti)
1 _ 3 4 _ 5 6 _ 7 8 _ 10
kvlevis
miznis
gansazRvra
arasworad
ayalibebs mizans
nawilobriv
sworad
ayallibebs
mizans
ayalibebs
mizans (sworad
gansazRvravs
cvlad da
damoukidebel
sidideebs)
srulyofilad
ayalibebs mizans,
gansazRvravs
specifikur
detalebs
saWiro
inventaris
(masala da
aRWurviloba)
gansazRvra
arasworad
CamoTvlis
saWiro
masalebs
CamoTvlis
saWiro masalis
nawils
CamoTvlis
ZiriTad saWiro
masalas
CamoTvlis
yvela saWiro
masalasa da
aRWurvilobas
kvlevis
Sedegis
varaudi
ver ayalibebs
varauds
ayalibebs,
magram ver
asabuTebs Tavis
varauds
ayalibebs da
nawilobriv
asabuTebs Tavis
varauds
ayalibebs da
asabuTebs
Tavis varauds
kvlevis
mimdinareobis
aRwera
arasworad
CamoTvlis
kvlevis
procesis
etapebs
CamoTvlis
kvlevis
procesis
zogierT etaps
CamoTvlis
kvlevis
procesis
ZiriTad
etapebs
detalurad
CamoTvlis
kvlevis
procesis
etapebs
monacemebis
aRricxva
aRricxavs
araswor
monacemebs
aRricxavs
monacemebs
nawilobriv da
usistemod
aRricxavs
monacemebs
srulad, magram
usistemod
aRricxavs
monacemebs
srulad da
sistemurad
monacemTa
analizi
ver akeTebs
monacemTa
analizs
nawilobriv
aanalizebs
akeTebs
monacemTa
analizs
akeTebs
analizs da
warmoadgens
sxvadasxva
saSualebis
gamoyenebiT
daskvna ver akeTebs
Sesabamis
daskvnebs
akeTebs
nawilobriv
swor daskvnebs
akeTebs
ZiriTad
daskvnebs
gamoaqvs
srulfasovani
daskvnebi
35
prezentacia
1 _ 3 4 _ 5 6 _ 7 8 _ 10
Sesavali trafaretuli
da uinteresoa
ar cdilobs
auditoriis
dainteresebas
sainteresod
aris
mowodebuli
efeqturia,
aratrafaretuli
ipyrobs
auditoriis
yuradRebas
Temis
gasagebad
warmodgena
darRveulia
logika da
bundovania
nawilobriv
gasagebia da
moiTxovs
damatebiT
ganmartebas
logikurad
aris agebuli,
SeiniSneba mcire
xarvezebi
logikurad
aris agebuli,
warmodgenili
sakiTxebi
naTeli da
gasagebia
saubari dabneulia da
gaugebrad
saubrobs
xSirad Cerdeba
da imeorebs
erTsa da imaves
gamarTuli da
gasagebia
gamarTulia da
gasagebia,
saubrobs
darwmunebiT
logikuroba logika
darRveulia,
ar aris
kavSiri
nawilebs
Soris
zogierT
adgils aklia
logikuroba,
zogjer
araTanmimdev-
rulia
logikuri da
Tanmimdevrulia,
magram mkafiod
ar gamoyofs
nawilebs
logikuria da
kargad
Camoyalibebuli
argumentacia ar aqvs
argumentacia
argumentebi
mcirea da
aradamajerebeli
argumentebi
aqvs, magram
aklia
faqtobrivi
masaliT
gamyareba
argumentebi
bevria da
damajerebeli,
gamyarebulia
faqtobrivi
masaliT
daskvnebi daskvnebi
ar aris
gamotanili
daskvnebi
gaumarTavi da
ulogikoa
logikuria da
kargad aris
Camoyalibebuli
logikuria,
kargad aris
Camoyalibebuli
da
organizebulia
auditoriasTan
kontaqti
ver amyarebs
kontaqts,
saubrobs
gaurkvevlad
periodulad
cdilobs
kontaqts
grZnobs
auditorias da
ZiriTadad
amyarebs
kontaqts
aqvs
komunikaciis
unari,
adekvaturad
reagirebs
auditoriis
reaqciaze
TvalsaCinoebis
gamoyeneba
ar iyenebs iyenebs mwirad iyenebs mxolod
diagramebsa da
cxrilebs
iyenebs axal
teqnologiebs
pasuxebi
auditoriis
SekiTxvebze
uWirs
pasuxebis
gacema
pasuxebi ar
aris
srulyofili
TiTqmis yvela
kiTxvas
pasuxobs
pasuxobs yvela
SekiTxvas
srulyofilad
36
saSinao davaleba
davalebis Sesrulebis done qula komentari
ver asrulebs davalebebs an iSviaTad
asrulebs
1-3
davalebebs asrulebs xSirad, magram
arasrulad, Sesrulebul davalebaSi ar
aris gaTvaliswinebuli instruqcia
4-5
davalebas asrulebs xSirad, umeteswilad
Seesabameba maswavleblis moTxovnas
6-7
davalebebs asrulebs yovelTvis
pasuxismgeblobiTa da instruqciis sruli
dacviT
8-10
davalebebs
Sefasebis sqema Semajamebeli gakveTilisaTvis
1 _ 3 4 _ 5 6 _ 7 8 _ 10
faqtobrivi
masalis
codna
araadekvaturad
iyenebs cnebebs
adekvaturad
iyenebs
zogierT
cnebas,termins
arasrulyofi-
lad
warmoadgens
sakiTxs
umeteswilad
adekvaturad
iyenebs cnebebs,
terminebs,
kargad
warmoadgens
sakiTxs
yovelTvis
adekvaturad
iyenebs cnebebs,
terminebs,
srulyofilad
warmoadgens
sakiTxs
cxovrebiseul
praqtikasTan
kavSiri
araadekvaturad
iyenebs
Teoriul
codnas
praqtikasTan
mimarTebiT
nawilobriv
iyenebs
Teoriul
codnas
praqtikasTan
mimarTebiT
umeteswilad
adekvaturad
iyenebs Teoriul
codnas
cxovrebiseul
praqtikasTan
mimarTebiT
yovelTvis
adekvaturad
iyenebs
Teoriul
codnas
cxovrebiseul
praqtikasTan
mimarTebiT
amocanebi ver poulobs
problemis
gadaWris
romelime gzas,
SeTavazebuli
savaraudo
pasuxebidan
arCevs
araswors da
pasuxs ar
asabuTebs
iwyebs
problemis
gadaWris
gzebze saubars,
magram ver
asabuTebs,
SeTavazebuli
savaraudo
pasuxebidan
irCevs swors,
magram ar
asabuTebs
irCevs
problemis
gadaWris gzas,
mihyveba mas,
magram
xarvezebiT,
SeTavazebuli
savaraudo
pasuxebidan
irCevs swors
da nawilobriv
asabuTebs
poulobs
problemis
gadaWris
optimalur
gzas da
asabuTebs;
irCevs swor
pasuxs da
asabuTebs
srulyofilad
37
jgufuri muSaobajgufuri muSaobaam aqtivobiT SesaZlebelia SeafasoT sagakveTilo procesSi CarTuloba,
konkretulad, jgufuri muSaoba.
jgufis wevrebis muSaobis Sesafaseblad daakvirdiT moswavle:jgufis wevrebis muSaobis Sesafaseblad daakvirdiT moswavle:
● flobs Tu ara davalebis SesrulebisaTvis saWiro codnasa da unar-
Cvevebs;
● saubrobs da moqmedebs Tu ara jgufis sasargeblod;
● SeuZlia Tu ara kompromisi;
● asrulebs Tu ara davalebas droulad da instruqciis mixedviT.
● jgufis muSaoba warmatebulia, Tu:
● jgufis yvela wevri CarTulia muSaobaSi;
● jgufis wevrebi usmenen erTmaneTs da iziareben erTmaneTis azrs;
● muSaoben instruqciis mixedviT;
● icaven drois limits;
● lideri efeqturad marTavs jgufis muSaobas;
● jgufis sxvadasxva wevri akeTebs prezentacias.
● jgufis muSaoba damakmayofilebelia, Tu:
● jgufis umravlesoba CarTulia muSaobaSi;
● jgufis wevrebi naklebad iziareben erTmaneTis azrs;
● nawilobriv icaven instruqcias;
● ver icaven drois limits;
● lideri efeqturad ver marTavs jgufis muSaobas;
● jgufis zogierTi wevri akeTebs prezentacias.
TviTSefasebis kiTxvari jgufis TiToeuli wevrisaTvis:TviTSefasebis kiTxvari jgufis TiToeuli wevrisaTvis:
1. ra gaakeTeT an TqviT iseTi, rac Tqvens jgufs daexmara samuS-
aos SesrulebaSi?
2. Tqveni azriT, ramdenad nayofierad imuSava gundma da ras Tv-
liT amis mizezad?
3. ras gaakeTebdiT momavalSi, rom gundis efeqturoba ufro am-
aRlebuliyo?
4. ra iyo yvelaze mniSvnelovani erToblivi muSaobisas?
5. kmayofili xarT Tqveni wvliliT gundur muSaobaSi? ras
grZnobT samuSaos dasrulebis Semdeg?
Sevsebul kiTxvars moawereT xeli, miuTiTeT klasi da TariRi.
gundis TviTSefasebis kiTxvari:gundis TviTSefasebis kiTxvari:
1. miaRwieT Tu ara dasaxul mizans?
2. ra iyo gundis yvelaze didi miRweva?
3. ra iyo erToblivi muSaobis nakli?
38
sagakveTilo procesSi CarTulobis komponentiT moswavlis TviT- sagakveTilo procesSi CarTulobis komponentiT moswavlis TviT-
Sefasebis sqemaSefasebis sqema
Sefasebis doneebi/kriteriumebiSefasebis doneebi/kriteriumebi xSiradxSirad iSviaTadiSviaTad arasodesarasodes
gamovxatav indiferentul damokidebulebas
gakveTilis msvlelobis dros
gamovxatav arakeTil damokidebulebas gakveTi-
lis msvlelobis dros
xels vuSli gakveTilis msvlelobas
damoukideblad, maswavleblis miTiTebis gareSe
verTvebi gakveTilis msvlelobaSi
Cemi aqtiuroba gakveTilze sxvas ar uqmnis prob-
lemebs
viReb monawileobas jgufur da saklaso diskus-
iebSi
vasruleb maswavleblis mier mocemul in-
struqciebs
Sefaseba `portfolios” saSualebiTSefaseba `portfolios” saSualebiT
es meTodi Sefasebis ufro rTuli modelia da sakmaod Sromatevadi.
moswavleebi da maswavleblebi uSualod arian CarTuli Sefasebis pro-
cedurebsa da gadawyvetilebis miRebaSi.
Sefasebis dawyebamde aucilebelia maswavleblisa da moswavleebis
mier saswavlo miznebis naTlad gansazRvra. isini erTad SeimuSaveben
portfolios (saqaRaldis) Sefasebis kriteriumebsa da misi Semowmebis
periodis xangrZlivobas (ori kvira, erTi Tve da a. S.).
TiToeul moswavles eZleva portfolio namuSevrebis Sesagrove-
blad. maswavlebeli da moswavle SeTanxmdebian Sesafaseblad gamo-
sayenebel im masalaze, romelic unda Caidos saqaRaldeSi. `portfo-
lioSi~ moTavsebuli masala (moZiebuli informaciebi, TviTSefaseba,
testirebis masalebi, oqmebi, jgufuri namuSevrebi da sxva) unda adas-
turebdes imas, rom moswavlem Seasrula saswavlo amocanebi.
Sefasebis periodis dasrulebis Semdeg moswavlem saqaRaldidan
unda SearCios saukeTeso naSromebi da maT Sesaxeb daweros TviTSe-
faseba, romelSic aRwers:
. ra iswavla Sefasebis monakveTSi;
. ra masala SearCia;
. ratom SearCia es masala;
. ratom Tvlis rom swavlis procesma warmatebiT Caiara;
. moiyvanos argumentebi rubrikebis saxiT, romlebic gamoiyena mo-
swavlem SefasebisaTvis.
SefasebisaTvis SerCeuli nimuSebi da masTan dakavSirebuli TviTSe-
faseba ideba saqaRaldeSi da gadaecema maswavlebels gansaxilvelad.
ganxilvis procesi mimdinareobs moswavlisa da maswavleblis monaw-
ileobiT. arsebuli Sedegebis gasaumjobeseblad, maswavlebelma yur-
adReba unda gaamaxvilos im sakiTxze, romelic moswavles xels Seuwy-
obs warmatebis miRwevaSi. saqaRaldis ganxilvaSi SeiZleba mSobelmac
miiRos monawileoba, amiT maT SesaZlebloba eqnebaT TvalnaTliv dain-
39
axon sakuTari Svilis Zlieri da susti mxareebi.
`portfolioebi~ ZiriTadi saSualeba xdeba moswavleTa refleq-
siisa da TviTSefasebisTvis, agreTve, axali miznebis dasaxvisaTvis.
portfolioebi mimdinare namuSevarTa krebulia, romelic moswavlis
interesebSi, SesaZleblobebSi, saWiroebebSi, RirebulebebSi Cawvdo-
mis saSualebas iZleva.
TviTSefasebis sqema gakveTilis Catarebis SemdegTviTSefasebis sqema gakveTilis Catarebis Semdeg
dausviT kiTxvebi sakuTar Tavs:dausviT kiTxvebi sakuTar Tavs: pasuxipasuxi
mivaRwie Tu ara gakveTilis mizans?
ra iyo moswavleebisTvis rTuli da martivi?
ra problemebi aqvT moswavleebs?
gamoviwvie da SevinarCune Tu ara moswavlee-
bis interesi miwodebuli aqtivobebiTa da ma-
saliT?
samuSaoebis ra nawili Seasrula yvela moswav-
lem?
gakveTilis romel nawilSi iyvnen moswavleebi
yvelaze motivirebulebi?
mivaRwieT Tu ara Sesabamis Sedegs?
yvelam SeZlo Tavisi wvlilis Setana?
aris Tu ara zogierTi aqtivoba ufro efeqturi
sxvasTan SedarebiT?
ra faqtorebi moqmedebs aqtivobis efeqtiano-
baze?
ramdenad kargad pasuxobs aqtivoba moswavleTa
saWiroebebs?
ra sixSiriT gamoiyeneba sxvadasxva aqtivoba?
droze damTavrda aqtivobebi?
rogor gavanawile dro?
gamoviyene jgufuri muSaoba, individualuri
Tu mTel klasTan muSaoba?
gaiges Tu ara moswavleebma, ra unda gaekeTebi-
naT gakveTilze?
rodis iyo Cemi instruqciebi naTeli?
miveci Tu ara yvela moswavles monawileobis sa-
Sualeba?
SevZeli Tu ara damenaxa moswavleebis progresi?
ras gaviTvaliswineb momdevno gakveTilis
dagegmvis dros?
40
$7. komentarebi saxelmZRvanelos struqturul 7. komentarebi saxelmZRvanelos struqturul elementebTan dakavSirebiTelementebTan dakavSirebiT
SeniSvna. SeniSvna. TiToeul TemaSi ganxiluli SekiTxvebisa da amocanebis pa-TiToeul TemaSi ganxiluli SekiTxvebisa da amocanebis pa-
suxebi mocemulia saxelmZRvaneloSi.suxebi mocemulia saxelmZRvaneloSi.
I TaviI Tavi
I Tavi eTmoba mosamzadebel periods. moswavleebi ganixilaven fizi-
kur movlenebs, fizikur sidideebsa da maT gazomvas, fizikur sxeulsa
da nivTierebas.
II TaviII Tavi
nivTierebis agebuleba da misi fizikuri TvisebebinivTierebis agebuleba da misi fizikuri Tvisebebi
2.1. nivTierebis agebuleba2.1. nivTierebis agebuleba
movlenebze dakvirvebisas moswavle gamoTqvams varauds:
1. rezinis buStis SekumSvisas icvleba misi forma da moculoba,
radgan haeris Semadgeneli nawilakebi moZraoben;
2. civi foladis burTula Tavisuflad gadis rgolSi, gacxelebis
Semdeg ki burTula rgolSi veRar gadis, radgan misi Semadgeneli
nawilakebi erTmaneTs Sordeba da burTula farTovdeba;
3. saRebavi ixsneba wyalSi, radgan misi Semadgeneli nawilakebi gan-
lagdeba wylis nawilakebs Soris;
4. gacxelebisas kolbasa da CaidanSi wylis moculoba izrdeba,
radgan nawilakebi erTmaneTs Sordeba _ maT Soris manZilebi izrdeba.
moswavle adgens, rom nivTiereba Sedgeba umciresi nawilakebisgan,
romelTa Soris Sualedebia.
2.3. difuzia2.3. difuzia
movlenebis analizis Sedegad moswavleebi adgenen, rom haerSi yvavi-
lis surnelis gavrceleba, saRebavis gaxsna wyalSi da sxv. mimdinareobs
difuziis gamo.
jgufebi an mTeli klasi atareben eqsperiments: akvirdebian Cais fo-
Tlebis fxvnilis gaxsnas civ da cxel wyalSi. fxvnili ufro swrafad
ixsneba cxel wyalSi, vidre civSi. moswavleebi adgenen, rom temperatu-
ris zrda iwvevs difuziis siCqaris gazrdas.
moswavleebs daavaleT, moifiqron difuziis magaliTebi, daadgi-
non, romel SemTxvevaSia difuzia sasargeblo da romelSi _ saziano.
2.4. molekulaTa urTierTqmedeba2.4. molekulaTa urTierTqmedeba
sxvadasxva movlenis analizis Sedegad moswavleebi adgenen, rom
nivTierebis Semadgeneli molekulebi urTierTqmedeben.
2.5. nivTierebaTa molekuluri agebuleba sxvadasxva agregatul 2.5. nivTierebaTa molekuluri agebuleba sxvadasxva agregatul
mdgomareobaSimdgomareobaSi
eqsperimentebis analizis safuZvelze moswavleebi adgenen, rom
sxvadasxva agregatul mdgomareobaSi nivTierebaTa molekulebis moZ-
raoba da urTierTganlageba gansxvavebulia.
2.6. nivTierebaTa Tvisebebi sxvadasxva agregatul mdgomareobaSi2.6. nivTierebaTa Tvisebebi sxvadasxva agregatul mdgomareobaSi
eqsperimentis safuZvelze moswavleebi adgenen nivTierebaTa
Tvisebebs myar, Txevad da airad mdgomareobaSi.
41
2.7. sxeulis masa2.7. sxeulis masa
sxeulTa urTierTqmedebaze dakvirvebisas moswavleebi adareben
sxeulTa masebs da maTi siCqaris cvlilebas da adgenen, rom ori sxe-
ulis urTierTqmedebisas romlis masac naklebia, misi siCqaris cvli-
leba metia da, piriqiT, romlis masac metia, misi siCqaris cvlileba na-
klebia.
2.8. simkvrive2.8. simkvrive
eqsperimentis safuZvelze moswavleebi adgenen, rom sxeulis masa
damokidebulia ara mxolod sxeulis zomebze, aramed nivTierebazec,
romlisganac Sedgeba es sxeuli.
III TaviIII Tavi
Tanabari moZraobaTanabari moZraoba
3.1. Tanabari moZraoba. aTvlis sxeuli3.1. Tanabari moZraoba. aTvlis sxeuli
moswavleebi gamoTqvamen mosazrebebs: moZraobisas icvleba gavli-
li manZili, koordinati, siCqare da a.S.
Semdeg aanalizeben mosazrebebs da moswavleebi midian daskvnamde:
a) sxeulis moZraobisas icvleba misi mdebareoba; b) sxeulis moZraobisa
da uZraobis ganxilva ar SeiZleba aTvlis sxeulis miTiTebis gareSe.
3.2. nivTieri wertili. moZraobis traeqtoria3.2. nivTieri wertili. moZraobis traeqtoria
ganxiluli movlenebis analizis safuZvelze moswavleebi:
1. ganmartaven nivTier wertils;
2. ganasxvaveben nivTier wertils geometriuli wertilisagan;
3. amtkiceben, rom sxeulis traeqtoria da gavlili manZili fardo-
biTia.
3.3. wrfivi Tanabari moZraoba3.3. wrfivi Tanabari moZraoba
paragrafSi mocemuli 3.17 suraTisa da moswavleTa mier Sedgenili
cxrilis (sur.3.19) analizisa da sxvadasxva moZraobis magaliTis ganx-
ilvis safuZvelze moswavleebi adgenen, rom: a) Tanabari moZraobis siC-
qare mudmivi sididea; b) siCqare fardobiTia.
amocanaTa amoxsnis nimuSiamocanaTa amoxsnis nimuSi
moswavleebs gaacaniT is Tanmimdevroba, romlis dacva sasurvelia
amocanaTa amoxsnisas. ganixileT amocanaTa amoxsnis nimuSebi.
3.4. moZraobis grafikuli warmodgena3.4. moZraobis grafikuli warmodgena
ganixileT:
a) Tanabari moZraobisas gavlili manZilisa da siCqaris droze
damokidebulebis grafikebi;
b) mocemuli grafikebis mixedviT daaxasiaTeT sxeulTa moZraoba.
3.5. araTanabari moZraoba3.5. araTanabari moZraoba
TiToeul moswavles daavaleT, gamoTvalos sakuTari moZraobis
siCqare. davalebis Sesasruleblad moswavlem unda gazomos erTi nabi-
jis sigrZe da dro, romelic saWiroa 50 – 100 nabijis Sesasruleblad.
moswavle SearCevs eqsperimentis Casatareblad saWiro xelsawyoebs:
42
santimetrs da wammzoms, daadgens saSualo siCqaris gamosaTvlel
formulas.
gazomvebisa da gamoTvlebis Sedegebi moswavles Seaqvs cxrilSi da
aanalizebs _ adgens razea damokidebuli eqsperimentis Sedegebis si-
zuste.
IV TaviIV Tavi
ZalaZala
4.1. inercia4.1. inercia
eqsperimentis Sedegebidan gamomdinare, moswavleebi mivlen daskv-
namde: rac ufro Semcirdeba burTulaze sxva sxeulis moqmedeba, miT
didxans imoZravebs igi, e.i. miT naklebi iqneba burTulis siCqaris cv-
lileba. SesaZlebeli rom iyos yovelgvari winaaRmdegobis mospoba,
burTula imoZravebs mudmivi siCqariT _ wrfivad da Tanabrad.
SeniSvna:SeniSvna: Tu eqsperimentis Catareba ver xerxdeba, imave suraTis
mixedviT SeiZleba ganvixiloT azrobrivi eqsperimenti.
eqsperimentis analizis safuZvelze mTeli klasi migyavT inerciis
movlenis gaazrebamde.
4.2. Zala4.2. Zala
moswavleebi unda darwmundnen, rom Zalis moqmedebis Sedegi
damokidebulia mis sidideze, mimarTulebasa da modebis wertilze. 4.8
suraTis gaazrebiT moswavleebi daadgenen modebis wertilis mniSvn-
elobas: A wertilze Zalis moqmedebiT sxeulis moZraobis traeqtoria
wrfivi iqneba, B wertilze iseTive Zalis moqmedebiT ki _ mrude wiri.
moswavleebs daavaleT gaarkvion, rogor Seicvleba burTis moZraoba,
Tu SevcvliT Zalis sidides, mimarTulebas, modebis wertils? ganixi-
leT sxvadasxva SemTxveva.
ganmarteT Zalebis tolqmedi da ganixileT erTi wrfis gaswvriv
mimarTuli Zalebis Sekrebis magaliTebi.
4.3. drekadobis Zala4.3. drekadobis Zala
eqsperimentiT moswavleTa jgufebi adgenen zambaraze moqmed Za-
lasa da zambaris wagrZelebas Soris kavSirs.
miuTiTeT, rom hukis kanoni samarTliania mcire daformaciis far-
glebSi.
4.4. dinamometri4.4. dinamometri
moswavleTa jgufebi ganixilaven dinamometris mowyobilobas da
moqmedebis princips, Semdeg, saWiro resursebisa da miTiTebis gamoy-
enebiT, amzadeben dinamometrs.
4.5. simZimis Zala. sxeulis wona4.5. simZimis Zala. sxeulis wona
moswavleebma unda Seadaron sxeulze moqmedi simZimis Zala sxe-
ulis wonas: simZimis ZaliT dedamiwa izidavs sxeuls, es Zala modebu-
lia sxeulis simZimis centrze da mimarTulia vertikalurad qveviT,
dedamiwis centrisken. sxeulis wona ki aris Zala, romliTac, dedamiwis
mizidulobis gamo, sxeuli moqmedebs sayrdenze an sakidelze da iwvevs
maT deformacias. cxadia, sxeulis wonis modebis wertili sayrdenze an
43
sakidelze mdebareobs.
Tu sxeuli uZravia an moZraobs horizontalur zedapirze wrfivad
da Tanabrad, maSin simZimis Zalisa da sxeulis wonis ricxviTi mniSvn-
elobebi da mimarTulebebi erTnairia.
4.6. xaxunis Zala4.6. xaxunis Zala
moswavleebi adgenen, rom sxeulTa uSualo Sexebisas aRiZvreba
xaxunis Zala, rom uZraobis xaxunis Zala wevis Zalis sididis tolia da
mimarTulia mis sapirispirod.
sasurvelia, CaataroT diskusia: ,,xaxuni sasargebloa Tu saziano”
(SeiZleba, gamoiyenoT paragrafis bolos mocemuli kiTxvebi)?
SeecadeT, diskusiaSi monawileoba miiRos yvela moswavlem.
diskusia unda warmarToT winaswar dagegmili miznisken _ moswav-
leebma unda daaskvnan, rom xaxunis Zala yovelTvis Tan axlavs sxeul-
Ta moZraobas. zog SemTxvevaSi es Zala amuxruWebs sxeulis moZraobas,
zog SemTxvevaSi ki am Zalis gareSe SeuZlebelia moZraoba.
4.7. mSrali da sveli xaxuni4.7. mSrali da sveli xaxuni
moswavleebi akvirdebian da adareben uZraobis, srialisa da gorvis
xaxunis Zalebs.
eqsperimentebis analizis Sedegad moswavleebi daadgenen, rom:
a) sxeulze moqmedi Zalis gazrdiT uZraobis xaxunis Zala izrdeba;
srialis xaxunis Zala tolia uZraobis xaxunis Zalis maqsimaluri mniS-
vnelobisa;
b) sxeulze moqmedi wevis Zalis cvlileba ar iwvevs srialis xaxunis
Zalis Secvlas;
g) gorvis xaxunis Zala naklebia srialis xaxunis Zalaze;
d) srialis xaxunis Zala simZimis Zalis proporciulia;
e) siTxeSi an airSi aRiZvreba sveli xaxunis Zala, romelic gacile-
biT naklebia mSrali xaxunis Zalaze;
v) es Zala mcirea garsedini formis sxeulebisaTvis.
V TaviV Tavi
wnevawneva
5.1. wneva5.1. wneva
sxvadasxva movlenaze dakvirvebis Sedegad moswavleebi adgenen,
rom Zalis moqmedebis Sedegi damokidebulia ara mxolod Zalis sidi-
deze, mimarTulebasa da modebis wertilze, aramed im zedapiris far-
Tobzec, romelzec es Zala moqmedebs.
jgufebi atareben eqsperiments da adgenen cxrils, romlis anal-
izis Sedegad amyareben kavSirs erTi da imave Zalis mier warmoebul
wnevasa da zedapiris farTobis cvlilebas Soris.
5.2. wnevis gadacema myari sxeulis, siTxisa da airis mier5.2. wnevis gadacema myari sxeulis, siTxisa da airis mier
moswavleebs daavaleT, gaixsenon nivTierebaTa molekuluri ageb-
uleba da Tvisebebi sxvadasxva agregatul mdgomareobaSi. paragrafSi
ganxiluli sxvadasxva movlenis analiziT daadgenen, rom myari sxeuli
masze warmoebul wnevas gadascems Zalis moqmedebis mimarTulebiT,
siTxe da airi ki _ yvela mimarTulebiT.
44
5.3. paskalis kanoni5.3. paskalis kanoni
sxvadasxva movlenaze dakvirvebiT moswavleebi adgenen, rom, siTxi-
sa da airis molekulaTa qaosuri moZraobis Sedegad, siTxeze an airze
warmoebuli wneva ucvlelad gadaecema yvela mimarTulebiT.
5.4. hidravlikuri manqana5.4. hidravlikuri manqana
moswavleebi ganixilaven hidravlikuri manqanis mowyobilobas, ad-
genen, siTxis ra Tvisebebi udevs safuZvlad mis moqmedebas .
5.5. simZimis ZaliT gamowveuli siTxis an airis wneva5.5. simZimis ZaliT gamowveuli siTxis an airis wneva
eqsperimentis saSualebiT moswavleebi ikvleven siTxis wnevis
damokidebulebas am siTxis simkvrivesa da siTxis svetis simaRleze.
5.6. ziarWurWeli5.6. ziarWurWeli
moswavleebi adgenen ziarWurWlis kanons:
1. erTgvarovani siTxisTvis;
2. araerTgvarovani Seureveli siTxeebisTvis.
miuTiTeT, rom es kanoni samarTliania iseTi WurWlebisaTvis,
romelTa diametric Zalian mcire ar aris. mcire diametris WurWlebSi
xdeba kapilaruli movlenebi.
5.7. atmosferuli wneva 5.7. atmosferuli wneva
moswavleebs esaubreT atmosferos mniSvnelobaze; maTTan erTad
daadgineT, ra ganapirobebs atmosferos SenarCunebas dedamiwis irgv-
liv, ratom warmoiqmneba atmosferuli wneva, ra ganapirobebs Spricis
moqmedebas.
moswavleebs daavaleT, Seasrulon praqtikuli samuSao: gamoTva-
lon wneva, romelsac awarmoebs saklaso oTaxSi arsebuli haeri iat-
akze.
5.8. toriCelis cda5.8. toriCelis cda
moswavlem unda aRweros toriCelis cda da gamoitanos daskvna.
5.9. siTxisa da airis moqmedeba masSi CaSvebul sxeulze5.9. siTxisa da airis moqmedeba masSi CaSvebul sxeulze
moswavleebma unda Caataron eqsperimentuli samuSaoebi da daadgi-
non: ratom mcirdeba sxeulis wona siTxeSi, ra ganapirobebs amomgdebi
Zalis warmoSobas, amomgdebi Zala aris Tu ara damokidebuli nivTiere-
baze, romlisganac damzadebulia sxeuli.
5.10. curvis pirobebi. gemebis curva5.10. curvis pirobebi. gemebis curva
moswavleebma unda gaiazron curvis pirobebi, daadginon, sxeuli
siTxeSi rodis curavs, tivtivebs an iZireba; gaarkvion, ra ganapiro-
bebs gemebis curvas, miuxedavad imisa, rom gemebi mzaddeba iseTi masa-
lebisgan, romelTa simkvrive gacilebiT metia wylis simkvriveze.
45
$8. sakontrolo samuSaoebis nimuSebi8. sakontrolo samuSaoebis nimuSebi
#1
nivTierebis agebuleba da misi fizikuri TvisebebinivTierebis agebuleba da misi fizikuri Tvisebebi
I variantiI varianti
1. daasruleT winadadeba:
molekula aris . . .
2. sxeulis gaciebisas rogor icvleba mis Semadgenel molekulebs
Soris manZili?
a) izrdeba;
b) mcirdeba;
g) ar icvleba.
3. icvleba Tu ara wylis molekulebi aorTqlebisas? gayinvisas?
a) aorTqlebisas icvleba;
b) aorTqlebisas da gayinvisas ar icvleba;
g) gayinvisas icvleba.
4. ramdeni mtkicebaa marTebuli?
1) atomi aris nivTierebis qimiurad ganuyofeli nawilaki;
2) nivTierebis Semadgeneli nawilakebis moZraoba mowesrigebulia;
3) sxvadasxva agregatul mdgomareobaSi erTi da imave nivTierebis
Tvisebebi erTnairia;
4) airs ar aqvs forma da moculoba.
a) ori;
b) sami;
g) erTi.
5. wylis aorTqlebisas mis molekulebs Soris manZili
a) mcirdeba;
b) izrdeba;
g) ar icvleba.
6. haeri Sedgeba qaosurad moZravi sxvadasxva airis molekulebisa-
gan. am molekulebis Sejaxebisas yvela SemTxvevaSi
a) erTdeba molekulebi;
b) iSleba molekulebi;
g) icvleba molekulaTa siCqare da mimarTuleba.
7. wylian WurWelSi Cavarda saRebavis wveTi. garkveuli drois Sem-
deg wyali SeiReba.
a) axseni am movlenis mizezi;
b) ra gavlenas moaxdenda temperaturis cvlileba saRebavis gax-
snis procesze?
8.1l wylis masaa
a) 10kg;
b) 1kg;
g) 0,1kg.
46
II variantiII varianti
1. daasrule winadadeba:
atomi aris . . .
2. sxeulis gaTbobisas rogor icvleba mis Semadgenel molekulebs
Soris manZili?
a) izdeba;
b) mcirdeba;
g) ar icvleba.
3. rogor Seicvleba sxeulis molekulebs Soris manZili sxeulis
gaTbobisas? gaciebisas?
a) gaTbobisas ar Seicvleba, gaciebisas Seicvleba;
b) gaTbobisas Seicvleba, gaciebisas ar Seicvleba;
g) gaTbobisas gaizrdeba, gaciebisas Semcirdeba.
4. romeli mtkicebaa marTebuli?
1) molekula aris nivTierebis umciresi nawilaki, romelsac aqvs am
nivTierebis qimiuri Tvisebebi;
2) difuzia aris nivTierebebis TavisTavad erTmaneTSi Sereva;
3) sxvadasxva agregatul mdgomareobaSi erTi da imave nivTierebis
molekulebi gansxvavebulia;
4) myar sxeuls aqvs sakuTari forma da moculoba.
a) 1, 2, 3; b) 1, 3, 4; g) 1, 2, 4.
5. wylis gayinvisas mis molekulebs Soris manZili
a) izrdeba;
b) mcirdeba;
g) ar icvleba.
6. wylis orTqli Sedgeba qaosurad moZravi molekulebisagan. ra
xdeba am molekulaTa Sejaxebisas?
a) erTi saxis molekulaTa gardaqmna sxva saxis molekulebad;
b) molekulaTa siCqarisa da mimarTulebis cvli leba;
g) cvlileba ar xdeba.
7. sxvadasxva WurWelSi asxia wyali, romelSic Setivtivebulia mc-
ire zomis uxsnadi nawilakebi. Termometris gareSe rogor gaarkvevT
romel WurWelSia meti temperaturis wyali?
8. 9kg yinulis moculobaa
a) 10dm3;
b) 1m3;
g) 1dm3.
#2
Tanabari moZraoba Tanabari moZraoba
I variantiI varianti
1. CamoTvlilTagan veqtoruli sidideebia: 1. gavlili manZili,
2. dro, 3. gadaadgileba, 4. gadaadgilebis gegmili, 5. gadaadgilebis
moduli, 6. siCqare, 7. siCqaris gegmili, 8 siCqaris moduli.
a) 1, 3, 6; b) 3, 6; g) 1, 3, 4.
2. rogor unda moZraobdes sxeuli, rom mis mier gavlili manZili
toli iyos gadaadgilebis modulisa?
a) texilze; b) wrewirze; g) wrfeze moZraobis mimarTulebis
Seucvlelad.
47
3. ra droSi gaiara avtomobilma 72km, Tu misi siCqarea 20m/wm?
a) 36wm; b) 2sT; g) 1sT.
4. Tanabrad moZravi sxeuli gasavleli manZilis meoTxeds gadis
15wT-Si. ra droSi gaivlis sxeuli mTel gzas?
a) 45wT; b) 1sT; g) 30wT.
5. grafikis mixedviT (sur.1) sxeulis siCqarea
a) 5m/wm; b) 2,5m/wm; g) 3m/wm.
6. sxeulis siCqaris droze damokidebulebis grafikis mixedviT
(sur. 2) sxeulis mier 8wm-Si gavlili manZilia
a) 80m; b) 0; g) 40m.
avtomobili moZraobs 100km/sT mudmivi siCqariT. am monacemebis avtomobili moZraobs 100km/sT mudmivi siCqariT. am monacemebis
mixedviT Seasrule 7 _ 10 davalebebi:mixedviT Seasrule 7 _ 10 davalebebi:
7. ra manZils gaivlis avtomobili 30wT-Si?
a) 50km; b) 30km; g) 10km.
8. ra droSi gaivlis avtomobili 250km-s?
a) 1,5sT; b) 2sT; g) 2,5sT.
9. avtomobilis siCqaris grafikia
100 100 100150 150 150
50 50 50
a) g)b)
v, km/sT v, km/sT
t, sT t, sT t, sT
v, km/sT
10. avtomobilis moZraobis grafikia
0 0 0
50 50 50
100 100 100
1 2 0,52 4 1t, t, t,
S, S, S,
sur. 1sur. 1
v, m/wm
t, wm2
10
0
-10
sur. 2sur. 2
48
II variantiII varianti
1. CamoTvlilTagan skalaruli sidideebia: 1. gavlili manZili,
2. dro, 3. gadaadgileba, 4. gadaadgilebis gegmili, 5. gadaadgilebis
moduli, 6. siCqare, 7. siCqaris gegmili, 8 siCqaris moduli.
a) 1, 2, 4, 5, 7, 8; b) 1, 3, 4, 5, 7, 8; g) 1, 2, 4, 6, 7, 8.
2. vertikalurad asrolilma burTma miaRwia 5m simaRles da dab-
runda sawyis mdebareobaSi. ras udris burTis gadaadgileba?
a) 0; b) 5m; g) 10m.
3. ra siCqariT moZraobs adamiani, Tu igi 30wT-Si gadis 2,5km-s?
a) 5km/sT; b) 7,5km/sT; g) 3km/sT.
4. 15m/wm siCqariT moZravi avtomobili 2sT-Si gadis imave manZils,
rasac meore _ avtomobili 3sT-Si. ra siCqariT moZraobs meore avto-
mobili?
a) 10m/wm; b) 15m/wm; g) 5m/wm.
5. sxeulis siCqaris droze damokidebulebis grafikis (sur.3) mixed-
viT sxeulis gadaadgileba 8wm-Si aris
a) 80m; b) 0; g) 40m.
6. grafikis mixedviT (sur. 4) sxeulis mier 8wm-Si gavlili manZilia
a) 80km; b) 240km; g) 160km.
v, m/wm
t, wm2
10
0
-10
sur. 3sur. 3 sur. 4sur. 4
v, km/sT
t,sT2
40
0
-40
me-5 suraTze mocemulia sxeulis moZraobis grafiki. grafikis me-5 suraTze mocemulia sxeulis moZraobis grafiki. grafikis
mixedviT Seasrule 7 _ 10 davalebebi.mixedviT Seasrule 7 _ 10 davalebebi.
sur. 5sur. 5
7. ra siCqare aqvs sxeuls pirvel wamSi?
a) 20m/wm; b) 2m/wm; g) 10m/wm.
8. rodis aris sxeuli uZravi?
a) me-2, me-3, me-6, me-7, me-8 wamebSi; b) me-2, me-3 wamebSi; g) me-6, me-7,
49
me-8 wamebSi.
9. ra siCqare aqvs sxeuls me-4 da me-5 wamebSi?
a) 40m/wm; b) 20m/wm; g) 10/wm.
10. ra manZili gaiara sxeulma 8wm-Si?
a) 40m; b) 50m; g) 20m.
#3
ZalaZala
I variantiI varianti
1. marTebulia Tu ara mtkicebebi?
1) Zala veqtoruli sididea;
a) diax, b) ara.
2) Tu erTi sxeuli moqmedebs meoreze, icvleba orives siCqare;
a) diax, b) ara.
3) Zala SeiZleba aRiZras mxolod sxeulTa uSualo SexebiT;
a) diax, b) ara.
4) drekadi sxeuli deformaciis Sewyvetis Semdeg aRidgens formasa
da zomebs;
a) diax, b) ara.
5) sxeulis wonis modebis wertili sxeulze mdebareobs;
a) diax, b) ara.
6) uZraobis xaxunis Zala metia srialis xaxunis Zalaze;
a) diax, b) ara.
2. Seavse srulyofil winadadebamde:
sxeulis wona aris Zala, romliTac . . . sxeuli moqmedebs . . .
a) uZravi / sayrdenze;
b) uZravi / sakidelze;
g) dedamiwis mizidulobis gamo / sayrdenze an sakidelze.
3. 2kg sxeulze moqmedi simZimis Zalaa
a) 2n;
b) 20n;
g) 0,2n.
4. me-6 suraTze mocemulia grafiki, romelic gviCvenebs rezinis
zonaris wagrZelebis damokidebulebas moqmed Zalaze. ramdeni santi-
metriT wagrZeldeba zambara 2n Zalis moqmedebiT?
a) 4sm-iT;
b) 8sm-iT;
g) 14sm-iT.
sur. 6sur. 6
50
5. 60kg masis sxeuli moZraobs horizontalur zedapirze 180n Zalis
moqmedebiT. sxeulze moqmedi xaxunis Zala wevis Zalis tolia. gamoT-
vale sxeulsa da zedapirs Soris xaxunis koeficienti.
6. ra Zalebi moqmedebs Zafze dakidebul sxeulze (sur. 7)? ras udris
TiToeuli Zalis sidide da romel wertilebzea modebuli es Zalebi?
sur. 7sur. 7
3kg
7. sxeulze moqmedi erTi wrfis gaswvriv mimarTuli ori Zalis
tolqmedi 10n-ia, erT-erTi mdgeneli _ 12n. ras udris meore mdgene-
li? Seasrule Sesabamisi naxazi.
8. sxeulze moqmedebs erTi wrfis gaswvriv mimarTuli 3n, 6n da 9n
Zalebi. ra sididis SeiZleba iyos tolqmedi Zala?
II variantiII varianti
1. marTebulia Tu ara mtkiceba?
1) Zala skalaruli sididea;
a) diax, b) ara.
2) Zalam SeiZleba imoqmedos sxeulze Sexebis gareSe;
a) diax, b) ara.
3) sxeulis siCqare icvleba masze sxva sxeulis moqmedebiT;
a) diax, b) ara.
4) plastikuri sxeuli deformaciis Sewyvetis Semdeg aRidgens for-
masa da zomas;
a) diax, b) ara.
5) simZimis Zala moqmedebs nebismier sxeulze;
a) diax, b) ara.
6) xaxunis Zala aRiZvreba sxeulTa uSualo Sexebisas.
a) diax, b) ara.
2. Zala aris fizikuri sidide . . . ris Sedegadac icvleba . . .
a) romelic xasiaTdeba mimarTulebiT / sxeulis siCqare;
b) romliTac xasiaTdeba erTi sxeulis meoreze moqmedeba / sxe-
ulis siCqare;
g) romliTac xasiaTdeba erTi sxeulis meoreze moqmedeba / sxe-
ulis moZraobis mimarTuleba.
3. Tu sxeulze moqmedi simZimis Zala 50n-ia, maSin sxeulis masa aris
a) 50kg;
b) 0,5kg;
g) 5kg.
4. me-8 suraTze mocemulia grafiki, romelic gviCvenebs rezinis
zonaris wagrZelebis damokidebulebas moqmed Zalaze. ras udris zam-
baris sixiste?
a) 1n/m;
b) 0,01n/m;
51
g) 0,1n/m.
sur. 8sur. 8
5. sxeulze moqmedi xaxunis Zala 200n-ia. gamoTvale sxeulis masa,
Tu sxeulsa da zedapirs Soris xaxunis koeficienti 0,4-ia.
6. ra Zalebia aRniSnuli TiToeul naxazze (sur. 9)? ras udris
TiToeuli Zalis sidide?
sur. 9sur. 9
5kg 5kg 5kg
7. erTi wrfis gaswvriv mimarTuli ori Zalis tolqmedi 30n-ia, Tu
Zalebs erTi da igive mimarTuleba aqvs. Zalebis tolqmedi 20n-ia, Tu
maTi mimarTuleba urTierTsapirispiroa. gamoTvale mdgeneli Zalebi.
8. sxeulze moqmedebs erTi wrfis gaswvriv mimarTuli 2n, 4n da 6n
Zalebi. ra sididis SeiZleba iyos tolqmedi Zala?
#4
wnevawneva
I variantiI varianti
1. ra wnevas awarmoebs 20n Zala 10sm2 vertikalur farTobze?
2. ra wnevas awarmoebs 70kg masis sportsmeni iatakze, rodesac mxre-
bze hkidia 100n wonis zurgCanTa? sportsmenis fexsacmlis lanCis far-
Tobi 250sm2-ia.
3. romeli mtkiceba ar aris marTebuli?
1) WurWlis fskerze siTxis wneva damokidebulia mxolod siTxis
svetis simaRleze;
2) WurWlis fskerze siTxis wneva damokidebulia siTxis simkvrivesa
da siTxis setis simaRleze;
3) WurWlis fskerze siTxis wneva damokidebuli ar aris WurWlis
formaze;
4) WurWlis fskerze siTxis wneva damokidebulia siTxis moculo-
baze.
a) 1, 2, 3;
b) 1, 4;
g) 2, 3, 4.
52
4. or erTnair WurWelSi erTsa da imave simaRleze Casxmulia wyali
da spirti. SeadareT maTi wnevebi WurWlis fskerze. wylis simkvrive
1000kg/m3-ia, spirtis _ 800kg/m3.
a) wylis naklebia 1,25-jer;
b) wylis metia 1,25-jer;
g) tolia.
5. zRvaSi 10m siRrmeze wnevaa
a) 105pa;
b) 10300pa;
g) 103kpa.
6. ziarWurWelSi asxia wyali da navTi. wylis simkvrivea 1000kg/m3,
navTis _ 800kg/m3. wylis svetis simaRle 10sm-ia, amitom navTis simaRle
iqneba:
a) 12sm;
b) 12,5sm;
g) 10sm.
7. wylian WurWelSi CauSves sxvadasxva zomis liTonis burTulebi
ise, rom TiToeuli maTgani wyliT daifara. romeli WurWlis fskerze
iqneba wnevis cvlileba ufro mniSvnelovani(sur. 10)? pasuxi daasabu-
TeT.
sur. 10sur. 10
8. gansazRvre wylis wnevis Zala kubis zeda waxnagze (sur. 11).
sur. 11sur. 11
8sm
4sm
9. mTis ZirSi atmosferuli wnevaa 760mm.vwy.sv., mTis wverze _ 720mm.
vwy.sv. ra simaRlisaa mTa?
10. wyalSi curavs Tu iZireba 15kg masis da 12dm3 moculobis sxeuli?
II variantiII varianti
1. ra wnevas awarmoebs magidaze 1kg masis wigni, romlis ydis zomaa
20smx25sm?
53
2. msubuqi avtomobili, romlis erTi saburavis miwasTan Sexebis
farTobi 50sm2-ia, gzatkecilze awarmoebs 500pa wnevas. gamoTvale av-
tomobilis masa.
3. Semoxaze marTebuli mtkicebebi:
a) WurWlis fskerze siTxis wneva damokidebulia mxolod siTxis
simkvrivesa da siTxis svetis simaRleze;
b) WurWlis fskerze siTxis wneva damokidebulia WurWlis fsker-
is farTobze;
g) WurWlis fskerze siTxis wneva damokidebuli ar aris WurWlis
formaze.
4. or erTnair WurWelSi erTsa da imave simaRleze Casxmulia wyali
da navTi (sur. 12). SeadarT maTi wnevebi WurWlis fskerze. wylis sim-
kvrivea 1000kg/m3, navTis _ 800kg/m3.
a) wylis naklebia 1,25-jer;
b) navTis naklebia 1,25-jer;
g) tolia.
sur. 12sur. 12
wyali navTi
5. ra siRrmezea zRvaSi wneva 206kpa? zRvis wylis simkvrive 1030kg/
m3-ia.
a) 10m;
b) 12m;
g) 20m.
6. ziarWurWelSi asxia wyali da vercxliswyali. wylis simkvrivea
1000kg/m3, vercxliswylis _ 13600kg/m3. vercxliswylis doneTa sxvaoba
2sm-ia. ras udris wylis svetis simaRle?
a) 20sm;
b) 17sm;
g) 27,2sm.
7. hidravlikuri wnexis mcire dguSze moqmedebs 200n Zala. ra ZaliT
daiwnexeba masala, Tu dguSis farTobebis Sefardebaa 1:40000?
8. gansazRvre wylis wnevis Zala kubis qveda waxnagze (sur. 13).
sur. 13sur. 13
6sm
10sm
54
9. 960m simaRlis mTis ZirSi atmosferuli wnevaa 740mm.vwy.sv. gamoT-
valeT wneva mTis wverze.
10. wyalSi curavs Tu iZireba 100kg masisa da 0,1m3 moculobis sxe-
uli?
pasuxebipasuxebi
#1
I varianti. I varianti.
1. nivTierebis umciresi nawilaki, romelsac aqvs am nivTierebis
qimiuri Tvisebebi. 2. b). 3. b). 4. a). 5. b). 6. g). 7. a) movlenis mizezi difu-
ziaa; b) temperaturis gazrda process daaCqarebs, Semcireba _ Seane-
lebs; 8. b)
II varianti. II varianti.
1. nivTierebis qimiurad ganuyofeli nawilaki. 2. a). 3. g). 4. g). 5. b). 6.
b). 7. romelSic nawilakebi ufro swrafad moZraoben. 8. a).
#2
I varianti. I varianti.
1. b). 2. g). 3. g). 4. b). 5. b). 6. a). 7. a). 8. g). 9. a). 10. g).
II varianti. II varianti.
1. a). 2. a). 3. a). 4. a). 5. b). 6. b). 7. a). 8. a). 9. g). 10. a).
#3 3
I varianti. I varianti.
1. 1) diax, 2) diax, 3) ara, 4) diax, 5) ara, 6) ara. 2. g). 3. b). 4. a). 5. 0,3.
6. urTierTsapirispirod mimarTuli simZimisa da drekadobis Zalebi.
TiToeulis sididea 30n. 7. 2n, an 22n. 8. 18n, 0, 6n, 12n.
II varianti. II varianti.
1. 1) ara, 2) diax, 3) diax, 4) ara, 5) diax, 6) diax. 2. b). 3. g). 4. a). 5. 50kg. 6.
sxeulis wona, simZimis da drekadobis Zalebi. TiToeulis sididea 50n.
7. 5n da 25n. 8. 12n, 0, 4n, 8n.
#4 4
I varianti. I varianti.
1. 20kpa. 2. 16kpa. 3. b). 4. b). 5. g). 6. b). 7. meoreSi. 8. 2,56n; 9. 480m. 10.
iZireba.
II varianti.II varianti.
1. 200pa. 2. 1t. 3. a); g). 4. b). 5. g). 6. g). 7. 8000kn. 8. 5,76n. 9. 660mm.vwy.sv.
10. curavs.
55
$9. gakveTilis scenarebi9. gakveTilis scenarebi
scenari N1scenari N1
gakveTilis Tema:gakveTilis Tema: nivTierebis agebuleba _ $2.1
kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3.kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3.
gakveTilis mizani: gakveTilis mizani:
● dakvirvebis, aRweris, komunikaciis, ganWvretis, dagegmvis, cdis
Catarebis unar-Cvevebis ganviTareba.
● nivTierebaTa Sedgenilobis gamokvleva.
resursebi:resursebi: saxelmZRvanelo, samuSao rveuli, fanqari, kalami, qa-
Raldis furclebi, rezinis buStebi, Wiqebi, wyali, saRebavis fxvnili,
foladis burTula, Stativze damagrebuli rgoli, kolba, qura.
g a k v e T i l i s m s v l e l o b ag a k v e T i l i s m s v l e l o b a
aqtivoba I.aqtivoba I. eqsperimenti (jgufuri) _ 15wT.
winaswar moswavleebs SeaxseneT usafrTxoe-
bis wesebi.
klasi dayaviT jgufebad da daavaleT,
gaecnon eqsperimentis instruqcias:
daakvirdi movlenebs:
1.
● SekumSe rezinis buSti (sur. 2.1).
● Seicvala Tu ara buStis forma da masSi
moTavsebuli haeris moculoba?
2.
● civi foladis burTula Tavisuflad gadis rgolSi (sur. 2.2, a).
2.2,b suraTze naCvenebia igive burTula gaxurebis Semdeg;
● ra moxdeba, Tu burTulas kvlav gavacivebT?
● rogor fiqrob, ra aris buStisa da foladis burTulis moculo-
bis cvlilebis mizezi?
a) b)
2.22.2
● kolbaSi Caasxi civi wyali da gaacxele (sur. 2.3. a,b);
● Seicvala Tu ara sinjaraSi wylis done?
2.12.1
56
movlenebis dakvirvebis Semdeg moswavleebi adgenen, rom:
● buStis forma da masSi haeris moculoba Seicvleba;
● foladis burTula gaxurebis Semdeg veRar gava rgolSi.
● Tu burTulas kvlav gavacivebT, igi Tavisuflad gava rgolSi.
moswavleebi gamoTqvamen varauds: buStisa da burTulis mocu-
lobis cvlilebis mizezi SeiZleba iyos is, rom nivTiereba Sedgeba
nawilakebisagan, romelTa Soris Sualedebia.
aqtivoba II. aqtivoba II. eqsperimenti (jgufuri) _ 20wT.
jgufebi ecnobian instruqcias:
I jgufi. I jgufi.
● TiToeul WiqaSi Caasxi wyali;
● erT WiqaSi Cayare mcire raodenobis saRebavis fxvnili da mou-
rie;
● ras amCnev?
● SeRebili wylis mcire raodenoba gadaasxi meore WiqaSi da kvlav
mourie;
● daakvirdi WiqebSi wylis fers;
● romel WiqaSia wyali ufro baci?
● Seni azriT, ra aris amis mizezi?
● warmoidgine, rom wylisa da saRebavis nawilakebi sxvadasxva
feris mcire zomis burTulebia da Seecade, Seasrulo naxati,
romelic asaxavs WiqebSi nawilakebis ganawilebas.
jgufis lideri akeTebs eqsperimentisa da naxatis prezentacias:
_ wyali muqia im WiqaSi, romelSic saRebavebis nawilakebis meti ra-
odenobaa. es cda amtkicebs, rom nivTiereba Sedgeba nawilakebisagan.
naxatze warmodgenilia WiqebSi nawilakebis miaxloebiTi ganawileba
_ WiqaSi, romelSic wyali muqia, saRebavis nawilakebis meti raodenoba
unda iyos.
II jgufi.II jgufi.
1.
● kolbaSi Caasxi civi wyali da gaacxele (sur. 2.3. a,b);
a) b)
2.32.3
● rogor icvleba kolbaSi wylis done?
2.
● civi wyliT savse Caidani dadgi quraze da wyali gaacxele (sur.
57
2.4);
● Seicvala Tu ara wylis moculoba?
● daakvirdi movlenas da axseni am movle-
nis mizezi;
● warmoidgine kolbasa da CaidanSi wylis
nawilakebis urTierTganlageba gacx-
elebamde da gacxelebis Semdeg, See-
cade, Seasrulo Sesabamisi naxati;
● gaakeTe samuSaos prezentacia.
moswavleebi xedaven, rom gacxelebi-
sas wylis moculoba izrdeba. moswavleebi
akeTeben daskvnas, rom nivTiereba Sedgeba
nawilakebisagan, romelTa Soris Sualedebia,
gacxelebisas nawilakebs Soris manZilebi iz-
rdeba. warmoadgenen CaidanSi nawilakebis mi-
axloebiT ganawilebas.
saSinao davaleba:saSinao davaleba: $ 2.1 samuSo rveulebSi Caweron eqsperimentis
Tanmimdevroba, analizi da daskvenebi.
am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:
● jgufuri muSaoba;
● prezentacia.
Sefaseba:Sefaseba:
moswavlem unda icodes, ra kriteriumebiT fasdeba misi saswavlo
aqtivoba.
sasurvelia, Sefasebis kriteriumebi moswavleebTan erTad SeimuS-
aoT.
● aucilebeli ar aris yvela aqtivobis Sefaseba. Tu CaTvliT
saWirod, moswavleebi SeiZleba SeafasoT mxolod sityvierad,
komentarebiT _ warmoaCinoT namuSevrebis Zlieri da susti mxa-
reebi, misceT rekomendaciebi Sedegebis gasaumjobeseblad.
sagakveTilo procesSi CarTulobis Sesafaseblad daakvirdiT:sagakveTilo procesSi CarTulobis Sesafaseblad daakvirdiT:
● gakveTilis msvlelobisas moswavle aqtiuria Tu ara;
● aqvs Tu ara yvela sakiTxze sakuTari azri;
● gakveTilis msvlelobisas koncentrirebulia Tu ara samuSaoze;
● yuradRebiT ismens da aanalizebs Tu ara sxvis azrebs;
● koreqtulia Tu ara.
jgufuri muSaobis Sefasebisas daakvirdiT: jgufuri muSaobis Sefasebisas daakvirdiT:
● yvela wevri monawileobs Tu ara jgufis muSaobaSi;
● jgufis wevrebi usmenen Tu ara erTmaneTs;
● icaven Tu ara rigiTobas;
● ucvlian Tu ara erTmaneTs informacias;
● mxolod sakiTxis irgvliv muSaoben Tu ara;
● kargad TanamSromloben Tu ara _ Seqmnilia Tu ara azris gamox-
atvis Tanabari pirobebi;
2.42.4
58
● prezentaciisas maRal doneze warmoadgenen Tu ara naSroms;
● Rirseulad iReben Tu ara kritikul SeniSvnebs.
miTiTeba:miTiTeba: ixileT Sefasebis sqemebi.
SeniSvna:SeniSvna: gakveTilis Catarebis Semdeg gaakeTeT misi analizi. if-
iqreT im problemebze, romlebsac waawydiT gakveTilze, moifiqreT
maTi daZlevis gzebi (sasurvelia kolegebTan erTad).
scenari N2scenari N2
gakveTilis Tema: gakveTilis Tema: nivTierebis simkvrive _ $2.7 (pirveli gakveTili)
kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3,4,5.kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3,4,5.
gakveTilis mizani: gakveTilis mizani:
● dakvirvebis, hipoTezis gamoTqmis, kvleva-ZiebiTi unarebis gan-
viTareba.
● nivTierebis simkvrivis gansazRvra.
resursebi:resursebi: saxelmZRvanelo, samuSao rveuli, fanqari, kalami, sx-
eulTa nakrebi, saswori.
g a k v e T i l i s m s v l e l o b ag a k v e T i l i s m s v l e l o b a
aqtivoba I. aqtivoba I. hipoTezis gamoTqma (mTeli klasi) _ 10wT.
moswavleebs dausviT kiTxvebi:
● erTnairi iqneba Tu ara toli moculobis foladisa da aluminis
burTulebis masebi?
● SesaZlebelia Tu ara, sxvadasxva moculobis sxeulTa masebi
toli iyos?
moswavleebi gamoTqvamen varauds, rom a) foladis burTulis masa
metia imave moculobis aluminis burTulis masaze; b) SesaZlebelia sx-
vadasxva moculobis sxeulTa masebi toli iyos, Tu es sxeulebi damza-
debulia sxvadasxva masalisagan.
aqtivoba II.aqtivoba II. eqsperimenti (jgufuri) _ 20wT.
klasi dayaviT jgufebad da TiToeul jgufs daavaleT gaecnos eqs-
perimentebis instruqciebs:
I. erTnairi moculobis sxeulTa masebis
Sedareba.
● sasworis pinebze moaTavse sxvadasxva
nivTierebisagan damzadebuli toli mocu-
lobis sxe ulebi (sur. 2.41);
● gawonasworebulia Tu ara saswori?
● Seni azriT, ra aris damzerili movlenis
mizezi?
● gaaanalize eqsperimenti da gamoitane
daskvna.
2.412.41
59
miTiTeba:miTiTeba: cda SeiZleba Caataro siTxeebis gam-
oyenebiT (magaliTad, wylisa da zeTis).
II. sxvadasxva moculobis sxeulTa masebis Se-
dareba
● sasworis pinebze moaTavse sxvadasxva mocu-
lobis sxeulebi. sxeulebi ise SearCie, rom
saswori iyos gawonasworebuli (sur. 2.42).
● ra aris sasworis wonasworobis mizezi?
● gaaanalize eqsperimenti da gamoitane
daskvna.
I SemTxvevaSi sasworis wonasworoba irRveva,
rac imaze miuTiTebs, rom sxvadasxva nivTierebi-
sagan damzadebuli toli moculobis sxeulTa masebi sxvadasxvaa.
II SemTxvevaSi jgufebi daadgenen, rom SesaZlebelia, sxvadasxva
moculobis sxeulTa masebi iyos toli.
orive SemTxvevaSi jgufebi daadgenen, rom sxeulis masa damokide-
bulia ara mxolod sxeulis zomebze, aramed nivTierebazec, romlisga-
nac es sxeuli Sedgeba.
jgufebis liderebi akeTeben prezentacias.
aqtivoba III. aqtivoba III. kiTxva-pasuxi (mTeli klasi) _ 15wT.
moswavleTa aqtiuri monawileobiT (kiTxva-pasuxiT) SemoitaneT
simkvrivis cneba, simkvrivis formula da erTeuli. moswavleebma unda
daadginon, rogor SeiZleba sxeulis masis gansazRvra awonis gareSe.
saSinao davaleba saSinao davaleba
● $ 2.7;
● waikiTxon ,,legenda arqimedes Sesaxeb“ da daadginon, a) Seicavda
Tu ara gvirgvini minarevs; b) rogor gamoiTvleba araswori for-
mis sxeulis moculoba da simkvrive.
am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:
● sagakveTilo procesSi CarTuloba;
● prezentacia.
miTiTeba:miTiTeba: ixileT Sefasebis sqemebi.
scenari N3scenari N3
gakveTilis Tema:gakveTilis Tema: nivTierebis simkvrive _ $2.7 (meore gakveTili)
kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3,4,5.kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3,4,5.
gakveTilis mizani: gakveTilis mizani:
● dakvirvebis, eqsperimentis dagegmvis, diagramis agebis unarebis
ganviTareba.
● amocanaTa amoxsna, eqsperimentis dagegmva.
2.422.42
60
resursebi:resursebi: saxelmZRvanelo, samuSao rveuli, fanqari, kalami, saxa-
zavi.
g a k v e T i l i s m s v l e l o b ag a k v e T i l i s m s v l e l o b a
aqtivoba I.aqtivoba I. saSinao davalebis prezentacia _ 10wT.
erTi moswavle akeTebs saSinao davalebis prezentacias.
arqimedes mier Catarebuli cdis safuZvelze adgens: wyliT savse
abazanaSi oqros gvirgvinis CaSvebisas abazanidan gadmoRvrili wylis
moculoba meti aRmoCnda, vidre imave masis oqros sxmulis CaSvebisas.
es ki niSnavs, rom gvirgvinis moculoba metia sxmulis moculobaze. Se-
sabamisad, gvirgvinis simkvrive naklebi iqneba sxmulis simkvriveze. e.i.
gvirgvini Seicavs minarevs.
moswavleebi prezentators usvamen kiTxvebs.
aqtivoba II.aqtivoba II. diagramis ageba (jgufuri) _ 15wT.
klasi dayaviT jgufebad da TiToeul jgufs daavaleT gaecnos
paragrafis bolos davalebas:
1) 2.46 suraTze warmodgenilia sxvadasxva nivTierebis simkvriveTa
diagrama. isargeble nivTierebaTa simkvriveebis cxriliT da aage ms-
gavsi diagrama sxva nivTierebebisTvis.
2.462.46
2) diagramis gamoyenebiT SeadareT: a) erTnairi moculobis sxva-
dasxva nivTierebisagan damzadebuli sxeulTa masebi; b) erTnairi masis
sxvadasxva nivTierebisagan damzadebuli sxeulTa moculobebi.
simkvriveebis cxrilis mixedviT jgufebi ageben sxvadasxva niv-
Tierebis simkvrivis diagramas da asruleben me-2 davalebas.
jgufebis liderebi akeTeben prezentacias. jgufebi adareben dava-
lebis Sesrulebis siswores.
aqtivoba III.aqtivoba III. eqsperimentis dagegmva (jgufuri) _ 20wT.
jgufebs daavaleT gaecnon paragrafis bolos eqsperimentul dava-
lebas _ maT unda dagegmon eqsperimenti, romlis saSualebiT daad-
genen, ra nivTierebisganaa damzadebuli marTkuTxa Zeli.
moswavleebi msjelobis safuZvelze adgenen, rom Zelis simkvrivis
61
dasadgenad saWiroa misi masisa da moculobis codna.
Zelis masis gamoTvla SesaZlebelia awoniT, moculoba ki Zelis sig-
rZis, siganisa da simaRlis namravlis tolia.
Semdeg moswavleebi gansazRvraven saWiro resursebs. eqsperimen-
tis Casatareblad saWiroa: saxelmZRvanelo, samuSao rveuli, fanqari,
kalami, Zeli, saswori, saxazavi.
jgufebi adgenen cxrils, romelSic mocemulia: masa, Zelis sigrZe,
Zelis sigane, Zelis simaRle, Zelis moculoba, Zelis simkvrive.
cxrilis monacemebiT gamoTvlian Zelis moculobasa da simkvrives,
nivTierebaTa simkvriveebis cxriliT ki adgenen, ra nivTierebisganaa
damzadebuli Zeli.
erT-erTi jgufis lideri akeTebs prezentacias.
am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:
● jgufuri muSaoba;
● prezentacia.
miTiTeba:miTiTeba: ixileT Sefasebis sqemebi.
scenari N4scenari N4
gakveTilis Tema: gakveTilis Tema: meqanikuri moZraoba. aTvlis sxeuli _ $3.1
kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3.kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3.
gakveTilis mizani: gakveTilis mizani:
● dakvirvebis, aRweris, hipoTezis gamoTqmis, analizis, daskvnis
gamotanis unarebis ganviTareba.
● moZraobisa da uZraobis, rogorc fardobiTi cnebebis gaazreba.
resursebi: resursebi: saxelmZRvanelo, samuSao rveuli, fanqari, kalami, car-
ci, didi formatis qaRaldebi, flomasterebi.
g a k v e T i l i s m s v l e l o b ag a k v e T i l i s m s v l e l o b a
Sesavali _ 5wT. Sesavali _ 5wT.
gakveTilis dasawyisSi moswavleebs daasaxelebineT fizikuri mov-
lenebi da maTi analizis safuZvelze miiyvaneT daskvnamde, rom yvela
movlena dakavSirebulia moZraobasTan (magaliTad, zRvis Relvis dros
moZraobs wyali; qaris dros moZraobs haeri, irxeva xis totebi; musi-
kalur instrumentebze dakvrisas irxeva simebi da a.S.).
aqtivoba I.aqtivoba I. gonebrivi ieriSi (mTeli klasi) _ 10wT.
moswavleebs gaacaniT gakveTilis mizani da sTxoveT, upasuxon para-
grafis dasawyisSi mocemul kiTxvas:
● Seni azriT, ra icvleba sxeulis moZraobisas?
moswavleebi Tavisuflad gamoTqvamen mosazrebebs: moZraobisas
icvleba gavlili manZili, koordinati, siCqare da a.S.
Semdeg gaanalizdeba mosazrebebi da moswavleebi midian daskvnamde,
rom sxeulis moZraobisas icvleba misi mdebareoba.
62
aqtivoba II.aqtivoba II. hipoTezis gamoTqma (jgufuri) _ 15wT.
klasi dayaviT jgufebad.
mas Semdeg, rac moswavleebma daadgines, rom moZraobisas icvleba
sxeulis mdebareoba, daavaleT, upasuxon kiTxvebs:
● Senoba moZravia Tu uZravi (sur. 3.1)?
● avtomobili moZraobs Tu uZravia?
sTxoveT, pasuxi daasabuTon da Seav-
son sqemebi (moZraobs, radgan . . . , uZra-
via, radgan . . . ):
erT-erTi jgufis lideri akeTebs
sqemebis prezentacias.
gaarkvieT, aris Tu ara klasSi gansx-
vavebuli mosazrebebi.
iwyeba diskusia, ris Sedegadac mo-
swavleebi migyavT miznamde _ akeTeben
daskvnas, rom sxeulis moZraobisa da uZ-
raobis ganxilva ar SeiZleba aTvlis sxe-
ulis miTiTebis gareSe.
kiTxva-pasuxiT Semodis aTvlis sxe-
ulisa da fardobiTobis cnebebi.
aqtivoba III.aqtivoba III. damoukidebeli samuSao (individualuri) _ 15wT
moswavleebs daavaleT, gaiazron naswavli _ upasuxon paragrafis
bolos mocemul kiTxvebs.
ori-sami moswavle akeTebs prezentacias.
SeniSvna: SeniSvna: Tqveni Sexedulebis mixedviT, SekiTxvebis nawili moswav-
leebma amoxsnan klasSi, nawili mieciT saSinao davalebad.
saSinao davaleba:saSinao davaleba: $ 2.1. kiTxvebi da amocanebi paragrafis bolos.
scenari N5scenari N5
gakveTilis Tema:gakveTilis Tema: $ 2.5. araTanabari moZraoba _ laSqrobis dagegmva
kavSiri standartTan: fiz. sab. 2,3,6,7.kavSiri standartTan: fiz. sab. 2,3,6,7.
gakveTilis mizani: gakveTilis mizani:
● dagegmvis, aRweris, aRricxvis, gazomvis, sidideebis gamoyenebis,
komunikaciis, monacemTa interpretaciis unarebis ganviTareba.
● laSqrobis dagegmva.
resursebi:resursebi: saxelmZRvanelo, samuSao rveuli, saqarTvelos ruka,
saxazavi, santimetri, fanqari, kalami, qaRaldebi, flomasterebi.
g a k v e T i l i s m s v l e l o b ag a k v e T i l i s m s v l e l o b a
aqtivoba I.aqtivoba I. gonebrivi ieriSi (jgufuri) _ 10wT.
klasi dayaviT jgufebad, jgufebs daurigeT saqarTvelos geo-
grafiuli rukebi da sTxoveT, SearCion maTTvis saintereso laSqrobis
marSruti. kargi iqneba, Tu daasabuTeben, ra mizniT airCies es marSru-
ti.
3.13.1
63
SeniSvna:SeniSvna: SesaZlebelia Tavad SesTavazoT laSqrobis marSrutebi.
daadgineT moswavleebs ra miaCniaT saWirod laSqrobis dasagegmad
(manZilis gansazRvra, marSrutis gasavlelad saWiro drois gamoTvla
da a.S.).
gamoTqmuli mosazrebebis analizis safuZvelze moswavleebi ad-
genen, rom laSqrobis dasagegmad saWiroa: masStabis gansazRvra,
masStabis gamoyenebiT gasavleli manZilis gamoTvla, transportiT
mgzavrobis saWiroebis dadgena, am manZilis gasavlelad saWiro drois
gamoTvla
aqtivoba II.aqtivoba II. rukaze muSaoba (jgufuri) _ 20wT.
moswavleebi miaxloebiT zomaven marSrutis sigrZes santimetrebSi,
masStabis saSualebiT adgenen marSrutis sigrZes. Tu rukaze marSrutis
sigrZe 6sm-ia, masStabi ki _ 1:100000 (es niSnavs, rom 1sm-s Seesabamaba
1km), marSutis sigrZe iqneba 6km.
moswavleebma unda daadginon, rom am manZilis gavlas dasWirdeba 1sT
da 12 wT (5km/sT moswavlis saSualo siCqarea).
jgufebi adgenen, rodis unda gavidnen laSqrobaze, ra droa saWiro-
SesvenebisaTvis, rodis dabrundebian ukan, gamoiTvlian laSqrobis
dros.
jgufebi monacemebs warmoadgenen cxrilis saxiT.
jgufis liderebi akeTeben prezentacias, warmoadgenen laSqrobis
marSuts da saWiro gamoTvlebs.
aqtivoba III.aqtivoba III. grafikebis ageba ( jgufuri) _ 15wT.
cxrilebis gamoyenebiT jgufebi ageben gavlili manZilisa da siCqa-
ris droze damokidebulebis grafikebs.
liderebi akeTeben prezentacias.
am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:
● jgufuri muSaoba.
● prezentacia.
miTiTeba:miTiTeba: ixileT Sefasebis sqemebi.
scenari N6scenari N6
gakveTilis Tema: gakveTilis Tema: inercia _ $4.1
kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3,4,5.kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3,4,5.
gakveTilis mizani: gakveTilis mizani:
● dakvirvebis, aRweris, komunikaciis, hipoTezis gamoTqmis, eqs-
perimentis Catarebis unarebis ganviTareba;
● inerciis movlenaze dakvirveba da mis safuZvelze sxvadasxva
movlenis axsna.
resursebi:resursebi: saxelmZRvanelo, samuSao rveuli, burTula, Rarebi,
qviSa, saxazavi, fanqari, kalami, qaRaldebi, flomasterebi.
64
g a k v e T i l i s m s v l e l o b ag a k v e T i l i s m s v l e l o b a
aqtivoba I.aqtivoba I. gonebrivi ieriSi, venis diagrama (mTeli klasi) _ 10wT.
gakveTili SeiZleba daiwyoT SekiTxviT:
● warmoidgineT sportul darbazSi an moedanze devs burTi. ro-
gor SeiZleba misi amoZraveba?
savaraudo pasuxebi SeiZleba iyos: fexis dartymiT, joxis dar-
tymiT, meore burTis SejaxebiT da a.S.
pasuxebi CamowereT didi formatis qaRaldze an dafaze.
dasviT Semdegi kiTxva:
● rogor SeiZleba moZravi burTis gaCereba?
savaraudo pasuxebi SeiZleba iyos: sxva sxeulze Sejaxebisas, fexis
SexebiT da a.S.
kvlav CamowereT pasuxebi.
gaaanalizeT pasuxebi.
analizis safuZvelze moswavleebi Tavad gaakeTeben daskvnas, rom
sxeulis siCqaris Secvla SesaZlebelia masze sxva sxeulis moqmedebiT.
SeniSvna: SedarebiTi analizisaTvis SeiZleba gamoiyenoT venis dia-
grama:
I nawilSi moswavleebi Caweren rogor SeiZleba burTis amoZraveba,
II nawilSi _ rogor SeiZleba burTis SeCereba, III nawilSi _ msgavseba
_ orive SemTxvevaSi burTis siCqare Seicvleba masze sxva sxeulis mo-
qmedebiT.
I III II
aqtivoba II.aqtivoba II. hipoTezis gamoTqma (mTeli klasi) _ 5wT.
moswavleebs daavaleT, miRebuli daskvnidan gamomdinare, gamoTq-
van varaudi, ra SemTxvevaSi imoZravebs sxeuli mudmivi siCqariT.
savaraudod, unda gamoiTqvas mosazreba: radgan sxeulis siCqaris
cvlilebas iwvevs masze sxva sxeulis moqmedeba, SeiZleba vivaraudoT,
rom, Tu sxeulze sxva sxeuli ar moqmedebs, maSin igi imoZravebs mud-
mivi siCqariT.
aqtivoba III. aqtivoba III. eqsperimenti (jgufuri) _ 15wT.
klasi dayaviT jgufebad da TiToeul jgufs daavaleT, varaudebis
siswore Seamowmon eqsperimentiT. eqsperimenti tardeba 3.2 suraTis
mixedviT (burTis moZraoba jer daxril, Semdeg qviSian horizontalur
RarSi).
eqsperimentis Sedegebidan gamomdinare, moswavleebi mivlen daskv-
namde: rac ufro Semcirdeba burTulaze sxva sxeulis moqmedeba, miT
didxans imoZravebs igi, e.i. miT naklebi iqneba burTulas siCqaris cv-
lileba. SesaZlebeli rom iyos yovelgvari winaaRmdegobis mospoba,
burTula imoZravebs mudmivi siCqariT _ wrfivad da Tanabrad.
SeniSvna: Tu eqsperimentis Catareba ver xerxdeba, imave suraTis
mixedviT SeiZleba ganvixiloT azrobrivi eqsperimenti.
65
erT-erTi jgufis lideri akeTebs prezentacias. Semdeg mimarTeT
sxva jgufebs:
● xom ar gaqvT gansxvavebuli azri? gTxovT, dasvaT SekiTxvebi.
Tu prezentatori ver gascems kiTxvaze pasuxs, SeekiTxeT jgufebs.
Tu maTganac ver miiRebT pasuxs, mxolod amis Semdeg Tavad upasuxeT
SekiTxvas.
amgvarad, mTeli klasi migyavT inerciis movlenis gaazrebamde.
aqtivoba IV. aqtivoba IV. kiTxva-pasuxi (mTeli klasi) _ 5wT.
dasviT kiTxvebi:
1. rodis moZraobs sxeuli wrfivad da Tanabrad (rodesac masze sxva
sxeuli ar moqmedebs)?
2. rodis aris sxeuli uZravi (rodesac masze sxva sxeuli ar moq-
medebs)?
am aqtivobiT moswavleebi darwmundebian, rom wrfivi Tanabari moZ-
raoba sxeulis iseTive mdgomareobaa, rogoric uZraoba.
aqtivoba V.aqtivoba V. movlenis analizi (mTeli klasi) _ 10wT.
moswavleebs daavaleT, waikiTxon teqstis meore nawili: `berZeni
filosofosi da mecnieri aristotele amtkicebda, rom gare zemoq-
medebis gareSe sxeuli SeiZleba iyos mxolod uZrav mdgomareobaSi. sx-
euli moZraobs mxolod im SemTxvevaSi, Tu masze moqmedebs sxva sxeuli.
2000 wlis Semdeg galileim daamtkica, rom aristoteles azri
mcdaria. zemoqmedebis gareSe sxeuli SeiZleba iyos ara marto uZrav
mdgomareobaSi, aramed moZraobdes wrfivad da Tanabrad~.
galileim daadgina, rom wrfivi Tanabari moZraoba sxeulis iseTive
mdgomareobaa, rogoric uZraoba.
moswavleebs daavaleT, gaakeTon mokle Canaweri: ra iyo moulod-
neli, ra _ axali informacia, ra gaigo (moswavlisaTvis moulodneli
unda yofiliyo is, rom sxeulma SeiZleba imoZraos sxva sxeulis moq-
medebis gareSe).
saSinao davaleba saSinao davaleba
● $ 4.1;
● kiTxvebi da amocanebi paragrafis bolos (SeiZleba miuTiToT,
romeli sakiTxebia aucileblad Sesasrulebeli da romeli _
survilis mixedviT);
● eqsperimentuli samuSao _ dakvirveba inerciis movlenaze.
am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:
● sagakveTilo procesSi CarTuloba;
● jgufuri muSaoba.
miTiTeba:miTiTeba: ixileT Sefasebis sqemebi.
scenari N7scenari N7
gakveTilis Tema:gakveTilis Tema: xaxunis Zala _ $4.6
kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3,4,5,10,11.kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3,4,5,10,11.
66
gakveTilis mizani: gakveTilis mizani:
● dakvirvebis, hipoTezis gamoTqmis, diskusiis, kvleviTi unarebis
ganviTareba;
● dakvirveba uZraobis xaxunis Zalaze.
resursebi:resursebi: saxelmZRvanelo, samuSao rveuli, fanqari, kalami,
kauWiani Zelaki, dinamometri.
g a k v e T i l i s m s v l e l o b ag a k v e T i l i s m s v l e l o b a
aqtivoba I. aqtivoba I. kiTxva-pasuxi (mTeli klasi) _ 15wT
dasviT kiTxvebi:
● ratom Wirs molipul gzaze siaruli?
● ra iwvevs manqanis saburavebisa da misi nawilebis cveTas?
● Zravas gamorTvis Semdeg ra aris avtomobilis siCqaris Semci-
rebisa da gaCerebis mizezi?
moswavleebi msjelobis Sedegad daadgenen, rom sxeulTa uSualo
Sexebisas aRiZvreba xaxunis Zala. molipul gzaze siaruli Wirs imitom,
rom am Zalis sidide mcirea; manqanis saburavebisa da misi nawilebis
cveTas iwvevs xaxunis Zala; Zravas gamorTvis Semdeg ki xaxunis Zala
iwvevs avtomobilis siCqaris Semcirebas da gaCerebas.
● ra SeiZleba iyos xaxunis Zalis warmoSobis mizezi?
moswavleebi ganixilaven 4.41suraTs da adgenen, rom xaxunis Zalis
warmoSobis mizezi Sexebis zedapiris simqisea.
a) b)
4.414.41
aqtivoba II.aqtivoba II. eqsperimenti (jgufuri) _ 15wT.
am aqtivobiT moswavleebi akvirdebian uZraobis xaxunis Zalas.
jgufebs daavaleT gaecnon instruqcis.
eqsperimentebis analizis Sedegad moswavleebi daadgenen, rom sxe-
ulze moqmedi wevis Zalis gazrdiT uZraobis xaxunis Zala izrdeba. uZ-
raobis xaxunis Zala wevis Zalis sididis tolia da mimarTulia mis sa-
pirispirod.
aqtivoba III.aqtivoba III. diskusia (mTeli klasi) _ 15wT.
dasviT kiTxva:
● sasurvelia, gamoiyenoT paragrafis bolos mocemuli kiTxvebi.
SeecadeT, diskusiaSi monawileoba miiRos yvela moswavlem.
diskusia unda warmarToT winaswar dagegmili miznisken _ moswav-
leebma unda daaskvnan, rom xaxunis Zala yovelTvis Tan axlavs sxeul-
Ta moZraobas. zog SemTxvevaSi es Zala amuxruWebs sxeulis moZraobas,
zog SemTxvevaSi ki am Zalis gareSe SeuZlebelia moZraoba.
67
saSinao davaleba saSinao davaleba
● $ 4.6;
● moiZie saWiro informacia da moamzade Tema: ,,sasargeblo da sa-
ziano xaxuni“
am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:
● sagakveTilo procesSi CarTuloba;
miTiTeba:miTiTeba: ixileT Sefasebis sqemebi.
scenari N8scenari N8
gakveTilis Tema:gakveTilis Tema: mSrali da sveli xaxuni _ $4.7
kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3,4,5,10,11.kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3,4,5,10,11.
gakveTilis mizani: gakveTilis mizani:
● dakvirvebis, kvlevis, analizis, daskvnis gamotanis unarebis gan-
viTareba;
● xaxunis Zalebis Sedareba. xaxunis Zalasa da simZimis Zalas Soris
damokidebulebis dadgena.
resursebi:resursebi: saxelmZRvanelo, samuSao rveuli, fanqari, kalami,
kauWiani Zelakebi, patara borblebi, dinamometri.
g a k v e T i l i s m s v l e l o b ag a k v e T i l i s m s v l e l o b a
aqtivoba I.aqtivoba I. eqsperimenti (jgufuri) _ 15wT.
am aqtivobiT moswavleebi akvirdebian da adareben uZraobis, sri-
alisa da gorvis xaxunis Zalebs. jgufebs daavaleT sxvadasxva eqsperi-
mentis Catareba:
I jgufi. I jgufi.
● kauWian Zelakze miamagre dinamometri (sur. 4.48);
srialisxaxunis
Zala
4.484.48
● TandaTan gaWime dinamometri ise, rom sxeulma daiwyos moZrao-
ba. Seecade, rom sxeulis moZraoba iyos Tanabari.
● aaCqare Zelakis moZraoba. daakvirdi, icvleba Tu ara dinamome-
tris Cveneba?
● Seicvleba Tu ara srialis xaxunis Zalis sidide?
● gaaanalize eqsperimenti da gamoitane daskvna.
II jgufi. II jgufi.
● imave sxeulze miamagre borblebi da sxeuli kvlav amoZrave
Tanabrad;
● Seadare dinamometris Cvenebebi (sur.
4.50);
● ras amCnev, Tanabar pirobebSi gorvis 4.504.50
68
xaxunis Zala metia Tu naklebi srialis xaxunis Zalaze?
● eqsperimentis Sedegebis safuZvelze daadgine borblis mniSvn-
eloba.
eqsperimentebis analizis Sedegad moswavleebi daadgenen, rom:
a) sxeulze moqmedi Zalis gazrdiT uZraobis xaxunis Zala izrdeba;
srialis xaxunis Zala tolia uZraobis xaxunis Zalis maqsimaluri mniS-
vnelobisa;
g) sxeulze moqmedi wevis Zalis cvlileba ar iwvevs srialis xaxunis
Zalis Secvlas;
d) gorvis xaxunis Zala naklebia srialis xaxunis Zalaze.
aqtivoba II.aqtivoba II. eqsperimenti (jgufuri) _ 15wT.
am aqtivobiT moswavleebi adgenen damokidebulebas xaxunis Zalasa
da sxeulis simZimis Zalas Soris.
moswavleebs daavaleT, gaecnon instruqcias:
● daadgine dinamometris danayofis fasi da Zelakebis masebi;
● magidaze moaTavse kauWiani Zelaki da dinamometris saSualebiT
gazome Zelaksa da magidis zedapirs Soris srialis xaxunis Zalis
mniSvneloba;
● Zelakze moaTavse meore Zelaki da kvlav gazome srialis xaxunis
Zala;
● cda gaimeore sami Zelakis SemTxvevaSic;
● gazomvebis Sedegebi Seitane cxrilSi (sur. 4.49):
Nsxeulis masa,sxeulis masa, m
(kg)(kg)sxeulze moqmedisxeulze moqmedi
simZimis Zala,simZimis Zala, mgmg (n)(n)
srialissrialisxaxunis Zala,xaxunis Zala,
Fx, (n), (n)Fx/mgmg
1
2
3
4.494.49
● cxrilis analizis safuZvelze daadgine damokidebuleba xaxu-
nis Zalasa da simZimis Zalas Soris.
erT-erTi jgufis lideri akeTebs prezentacias: srialis xaxunis
Zala simZimis Zalis proporciulia.
aqtivoba III.aqtivoba III. kiTxva-pasuxi (mTeli klasi) _ 15wT.
dasviT kiTxva:
● ratomaa navis amoZraveba wyalSi gacilebiT advili, vidre xmele-
Tze?
● ratom aqvs gemebs, TviTmfrinavebs garsedini forma?
moswavleebi daadgenen, rom a) siTxeSi an airSi aRiZvreba sveli xax-
unis Zala, romelic gacilebiT naklebia mSrali xaxunis Zalaze; b) wi-
69
naaRmdegobis Zala mcirea garsedini formis sxeulebisaTvis.
saSinao davaleba saSinao davaleba
● $ 4.7; kiTxvebi da amocanebi paragrafis bolos.
am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:
● jgufuri muSaoba;
● prezentacia.
miTiTeba: miTiTeba: ixileT Sefasebis sqemebi.
scenari N9scenari N9
gakveTilis Tema:gakveTilis Tema: ziarWurWeli _ $5.6.
kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3,4,5,10,11,12.kavSiri standartTan: fiz. sab. 1,2,3,4,5,10,11,12.
gakveTilis mizani: gakveTilis mizani:
● dakvirvebis, aRweris, cdis Catarebis, analizis, daskvnis gamo-
tanis unar-Cvevebis ganviTareba;
● ziarWurWlis kanonis dadgena.
resursebi:resursebi: saxelmZRvanelo, samuSao rveuli, kalami, fanqari,
Stativi, ori minis mili, rezinis mili, sxvadasxva formis ziarWurWe-
li, wyali.
g a k v e T i l i s m s v l e l o b ag a k v e T i l i s m s v l e l o b a
aqtivoba I.aqtivoba I. saSinao davalebis prezentacia _ 10wT.
moswavleebs sTxoveT, daasabuTon, rom simZimis ZaliT gamowveuli
siTxis wneva damokidebulia mxolod siTxis simkvrivesa da siTxis sve-
tis simaRleze.
erT-erT moswavles daavaleT weriTi davalebis prezentacia.
1. 1648 wels paskalma Caatara originaluri cda. kargad daxurul
wyliT savse kasrSi Caamagra wvrili da grZeli mili. rodesac milSi
Caasxa erTi finjani wyali, kasrze gaCnda bzarebi da wyali daiRvara
(sur. 5.36). axseniT es movlena.
2. erT WurWelSi asxia wyali, meore, iseTive WurWelSi _ navTi.
WurWlebSi siTxeebis simaRleebi erTnairia. romeli WurWlis fskerze
iqneba siTxis wneva meti? pasuxi daasabuTe.
_ moswavle xsnis paskalis cdis Sedegs: wvril da grZel mils avsebs
finjani wyali. milis biloSi siTxis wneva proporciulia siTxis svetis
simaRlisa. es wneva, paskalis kanonis Tanaxmad, Tanabrad gadaecema kasr-
Si moTavsebuli wylis TiToeul wertils da kasrze Cndeba bzarebi.
_ simZimis ZaliT gamowveuli siTxis wneva proporciulia siTxis
simkvrivisa da siTxis svetis simaRlisa. radgan WurWlebSi siTxeebis
simaRleebi tolia, amitom wneva meti iqneba didi simkvrivis siTxis
fskerze. wylis simkvrive metia navTis simkvriveze, Sesabamisad, wneva
meti iqneba wyliani WurWlis fskerze.
70
aqtivoba II.aqtivoba II. eqsperimenti (jgufuri) _ 15wT.
jgufebi ecnobian instruqcias:
I.
● ori minis mili SeaerTe rezinis miliT, miiReb ziarWurWels (sur. 5.41);
● Caasxi masSi wyali;
● Seadare milebSi wylis done (sur. 5.42);
● Semdeg erTi mili amoZrave sxvadasxva mimarTulebiT (sur. 5.43);
● Seicvleba Tu ara milebSi wylis done?
5.415.41 5.425.42 5.43 5.43
II.
● sxvadasxva formis ziarWurWelSi Caasxi wyali
(sur. 5.44);
● ras amCnev? rogoria masSi wylis done?
● Semdeg erT-erT WurWelSi Caamate wyali ram-
denjerme;
● rogor icvleba ziarWurWelSi wylis done;
● rogor axsni damzeril movlenas?
erT-erTi jgufis lideri aanalizebs eqsperi-
ments da gamoaqvs daskvna: ziarWurWelSi erTgvarovani siTxis zeda-
piri erT doneze dgeba.
aqtivoba III.aqtivoba III. formulis gamoyvana (wyvilebSi) _ 15wT.
wyvilebi ecnobian davalebas:
● ra simaRles daikavebs ziarWurWelSi araerTgvarovani Seurev-
eli siTxeebi?
● isargebleT paskalis kanoniT da daamtkiceT, rom araerTgva-
rovani Seureveli siTxeebi gamyofi donidan maTi simkvriveebis
ukuproporciul simaRleebze dgeba .
_ ziarWurWlis TiToeul milSi wneva iqneba
(sur. 5.45):
milebSi wnevebi tolia:
amitom
erT-erTi moswavle akeTebs prezentacias.
5.445.44
5.455.45
A B
71
saSinao davaleba: saSinao davaleba:
● $5.6, kiTxvebi da amocanebi paragrafis bolos.
● moamzade Tema: `rabebi~
sxvadasxva donis wyalsatevebs Soris gemebis gasavlelad ageben hi-
droteqnikur nagebobas _ rabebs (gemTsavals). 5.50 suraTze warmodge-
nilia rabebi (a) da misi sqema (b). Seecade, axsna rabebis moqmedebis prin-
cipi.
5.505.50
_ rabebis saSualebiT SesaZlebelia gemebis moZraoba sxvadasxva
simaRleze. tixris sxvadasxva mxares wylis done sxvadasxvaa. tixris aw-
evisas, ziarWurWlis kanonis Tanaxmad, wyali erT doneze dgeba da gemi
gadaadgildeba. Semdeg tixari iRebs pirvandel mdgomareobas da aiweva
mezobeli tixari da a.S.
am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:am gakveTilze SeiZleba SeafasoT:
● saSinao davaleba;
● prezentacia.
miTiTeba:miTiTeba: ixileT Sefasebis sqemebi.
scenari N10scenari N10
gakveTilis Tema: gakveTilis Tema: wneva (Semajamebeli gakveTili)
gakveTilis mizani: gakveTilis mizani:
● klasifikaciis, sidideebis gamoyenebis, komunikaciis, monacemTa
interpretaciis unar-Cvevebis ganviTareba;
● V TavSi Seswavlili masalis Sejameba.
resursebi:resursebi: samuSao rveuli, kalami, fanqari, didi formatis qaRal-
debi, flomasterebi.
g a k v e T i l i s m s v l e l o b ag a k v e T i l i s m s v l e l o b a
moswavleebs ganumarteT, rom es Semajamebeli gakveTilia da am
gakveTilze isini Seafaseben erTmaneTs.
aqtivoba I.aqtivoba I. Temis konceptualuri rukis Sedgena _ 15wT.
klasi dayaviT jgufebad. TiToeul jgufs daurigeT didi forma-
tis qaRaldebi, flomasterebi da sTxoveT, Seadginon konceptualuri
ruka: gaixsenon, ra sakiTxebi Seiswavles, TiToeul sakiTxSi ra iyo
mniSvnelovani.
erT-erTi jgufis lideri akeTebs prezentacias, Semdeg mTeli kla-
si rukas xdis ufro srulyofils.
72
wnevawneva
aqtivoba II.aqtivoba II. amocanaTa amoxsna (individualuri) _ 20wT.
V Tavis bolos mocemuli davalebebi (rubrikaSi: `SeamowmeT Tqve-
ni codna~) or variantad nawildeba moswavleebs Soris, romlebic da-
moukideblad asruleben samuSaos.
SeniSvna:SeniSvna: sasurvelia, damoukidebeli samuSaos sakiTxebi SeadginoT
Tqveni Sexedulebis mixedviT.
moswavleebi, romlebmac upasuxes I variantis sakiTxebs, afaseben im
moswavleebs, romlebmac amoxsnes II variantis sakiTxebi da, piriqiT.
I v a r i a n t iI v a r i a n t i
I. Seavse an daasrule winadadeba:
1. siTxe da airi masze warmoebul wnevas ucvlelad gadascems . . .
myari sxeuli ki . . .
2. dedamiwis irgvliv atmosferos SenarCunebas ganapirobebs . . .
3. sxeulze moqmedi amomgdebi Zala ar aris damokidebuli . . . igi
damokidebulia . . .
II. marTebulia Tu ara mtkiceba:
1. Zelis sxvadasxva mdebareobisas misi wneva zedapirze ar icvleba,
radgan samive SemTxvevaSi zedapirze moqmedebs erTi da igive Zala (sur.
5.53);
a) diax; b) ara.
5.535.53
73
2. WurWlis fskerze siTxis wneva damokidebulia mxolod siTxis
svetis simaRleze;
a) diax; b) ara.
III. Semoxaze swori pasuxi:
1. cilindrul WurWelSi orTqlis wneva 120n/sm2-ia. ra ZaliT imoq-
medebs orTqli dguSze, romlis farTobia 100sm2?
a) 1200n; b) 1,2n-iT; g) 120kn-iT; d) 12kn-iT.
2. hidravlikuri manqanis dguSebis farTobebis Sefardebaa 1 : 2000.
ra ZaliT unda vimoqmedoT mcire dguSze, rom did dguSze sxeuli dai-
wnexos 600kn ZaliT?
a) 12kn; b) 120kn; g) 300n.
IV. upasuxe kiTxvebs:
1. siTxe gadaasxes boTlidan ganier WurWelSi. romeli fizi
kuri sidideebi Seicvala: siTxis masa, siTxis wneva, simZimis Zala,
siTxis wona, simkvrive?
2. wyalSi CaSvebulia erTnairi moculobis foladisa da alumi nis
sxeulebi. Seadare maTze moqmedi amomgdebi Zalebi.
II v a r i a n t iII v a r i a n t i
I. Seavse an daasrule winadadeba:
1. hidravlikuri manqaniT Zalas vigebT im-
denjer, ramdenjerac . . .
2. haeridan siTxeSi CaSvebisas sxeulis wona .
. . imitom, rom . . .
3. sxeuli siTxeSi curavs, rodesac . . .
II. marTebulia Tu ara mtkiceba:
1. WurWlis fskerze siTxis wneva I WurWelSi
metia, vidre II-Si, radgan I WurWelSi wylis moc-
uloba da, Sesabamisad, masac metia, amitom meti
ZaliT awveba fskers (sur. 5.75).
a) diax; b) ara.
2. siTxeSi CaZirul sxeulze moqmedi arqimedes Zala damokidebulia
sxeulis masaze.
a) diax; b) ara.
III. Semoxaze swori pasuxi:
1. hidravlikuri manqanis didi dguSis farTobia 40sm2, mcire dguSis
_ 10sm2, amitom am manqaniT Zalas movigebT
a) 4-jer; b) 400-jer; g) 40-jer.
2. wyalSi CaSvebulia erTnairi moculobis aluminis masiuri da Rru
sferoebi. Seadare maTze moqmedi amomgdebi Zalebi.
a) masiur sferoze metia; b) Rru sferoze naklebia; g) tolia.
IV. upasuxe kiTxvebs:
1. rogor Seicvleba atmosferuli wneva dedamiwis zedapiridan si-
5.755.75
74
maRlis zrdisas?
2. damokidebulia Tu ara toriCelis cdis Sedegi vercxlis wyliani
milis diametrze?
aqtivoba III.aqtivoba III. Sefasebebis Sejameba _ 10wT.
am etapze moswavleebi warmoadgenen Tanaklaselebis Sefasebebs,
maT unda daasabuTon am Sefasebebis siswore. magaliTad, ama da am mo-
swavles aqvs Sefaseba 8 qula, radgan...
moswavleebma Sefasebebi SeiZleba daweron patara furclebze, rac
garkveul daxmarebas gagiwevT gakveTilis analizis dros da moswavle-
Ta Sefasebisas.