ðfÝÝ÷ì öñúê`Öøÿ`Ü ÿø öÙüö ×aö × Ü×Üß ößî Öøèý Öþß...

Ref. code: 25595803010106SDJ

ปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน กรณศกษาชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด

จงหวดนนทบร

โดย

วาทรอยตรรพภทร สขสมเกษม

การคนควาอสระนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร รฐศาสตรมหาบณฑต (บรหารรฐกจและกจการสาธารณะ)

สาขาวชาบรหารรฐกจและกจการสาธารณะ ส าหรบนกบรหาร คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2559 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

Ref. code: 25595803010106SDJ

THE STUDY OF FACTORS CONTRIBUTING TO THE COMMUNITY STRENGTH: CASE STUDY OF PAKKRET MUNICIPALITY

NONTHABURI

BY

LT.SUB RAPEEPAT SUKSOMGASEM

AN INDEPENDENT STUDY SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF

MASTER OF POLITICAL SCIENCE (PUBLIC ADMINISTRATION AND PUBLIC AFFAIRS)

EXECUTIVE PROGRAM IN PUBLIC ADMINISTRATION AND PUBLIC AFFAIRS FACULTY OF POLITICAL SCIENCE

THAMMASAT UNIVERSITY ACADEMIC YEAR 2016

COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

Ref. code: 25595803010106SDJ

(1)

หวขอการคนควาอสระ ปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน กรณศกษาชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด จงหวดนนทบร

ชอผเขยน วาทรอยตรรพภทร สขสมเกษม ชอปรญญา รฐศาสตรมหาบณฑต (บรหารรฐกจและกจการสาธารณะ) สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย บรหารรฐกจและกจการสาธารณะ ส าหรบนกบรหาร

รฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร อาจารยทปรกษาการคนควาอสระ ผชวยศาสตราจารย ดร.อรทย กกผล ปการศกษา 2559

บทคดยอ การศกษาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน กรณศกษาชมชนในเขต

เทศบาลนครปากเกรด จงหวดนนทบร โดยการศกษาความเขมแขงของชมชนสองแหง ไดแก ชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 เพอหาคานยส าคญรวมกนของปจจยส าคญทสงผลตอการสงเสรมชมชนจนประสบความส าเรจ จนสามารถเปนชมชนเมองทมความเขมแขง ผวจยจงมความสนใจในการศกษาปจจยทจะสงเสรมความเขมแขงของชมชนในเขตเมอง โดยการศกษาวธการด าเนนงานและปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน เพอศกษาปญหาและอปสรรคทจะสงผลใหชมชนเกดความเขมแขง และ เพอเสนอแนะการพฒนาชมชนในเขตเมองใหเกดความเขมแขงและยงยน อกทงการศกษาครงนยงสามารถน าไปใชการศกษาวจยไดในอนาคตเพอศกษาสภาพความเมองทสงผลกระทบตอแนวคด กระบวนการ หรอวธการปกครองทมผลตอชมชนในเขตเมองอนๆ ทจะสามารถพฒนาไปสความเขมแขงไดอยางยงยน กลมตวอยางในการศกษาวจยคอ การศกษาเกยวกบการด าเนนงานของชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 โดยศกษาวจยจาก (1) การศกษาจากเอกสารทเกยวของ (Documentary Research) เพอใหทราบถงแนวทางการพฒนาชมชน ไดแก หนงสอ งานวจยตางๆ บทความ วารสาร เอกสาร กฎ และขอบงคบทงทเปนเอกสารภาษาไทยและภาษาตางประเทศ ตลอดจนตดตอบคคลทมประสบการณเกยวกบการพฒนาชมชนและทองถน เพอรวบรวมขอมลมาอางองประกอบการศกษา (2) การศกษาภาคสนาม (Field Survey) โดยการเกบรวมรวมขอมลจากชมชนทงสองแหง โดยการการสมภาษณ ( In-depth Interview) กบกลมประชากรทก าหนดไว และการเขาไปสงเกตการณและมสวนรวมในกระบวนการ (Participant Observation) น าขอมลมาหาคานยส าคญทเหมอน หรอแตกตางกนเพอสรปอภปรายผลการศกษา

Ref. code: 25595803010106SDJ

(2)

ผลของการศกษาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด พบวาปจจยทสงเสรมความเขมแขงของชมชน ในเขตเทศบาลนครปากเกรด จงหวดนนทบร คอ (1) ปจจยผน าชมชนอทศตนและมมนษยสมพนธทด (2) ปจจยสมาชกในชมชนยอมรบบทบาทของกรรมการชมชน (3) ปจจยชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนทชดเจน (4) ปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง (5) ปจจยชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล (6) ปจจยชมชนมลกษณะพนททางกายภาพทเอออ านวยตอการรวมกลม (7) ปจจยชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน และปญหาอปสรรคทมตอผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน คอ (1) ยงขาดการสนบสนนจากหนวยงานรฐอนๆ ในพนท และ (2) การก าหนดกรอบในการใชงบประมาณส าหรบเงนอดหนนชมชนยงมจ ากด

ขอเสนอแนะตองานวจย (1) การจดสรรเงนอดหนนใหกบชมชนของเทศบาลจะท าใหชมชนไดเรยนรการท างานโดยการพงพาตนเองของชมชน (2) การสงเสรมความรความเขาใจในบทบาทของต าแหนงคณะกรรมการชมชน และอ านาจหนาทของเทศบาล จะท าใหการท างานของคณะกรรมการชมชนมบทบาททชดเจนมากขน และท าใหกรรมการชมชนสามารถท าหนาทไดตามทไดรบมอบหมายไดด ไดรบการยอมรบจากสมาชกในชมชน เกดความมนใจในการท างานของคณะกรรมการชมชนมากขน ซงจะกอใหเกดความสขแกสมาชกในชมชนและคณะกรรมการชมชน

ค าส าคญ: ชมชนเขมแขง, ชมชนเมอง, ภาวะผน า, มนษยสมพนธ, การพงพาตนเอง

Ref. code: 25595803010106SDJ

(3)

Independent Study Title THE STUDY OF FACTORS CONTRIBUTING TO THE COMMUNITY STRENGTH: CASE STUDY OF PAKKRET MUNICIPALITY NONTHABURI

Author LT.Sub Rapeepat Suksomgasem Degree Master of Political Science

(Public Administration and Public Affairs) Major Field/Faculty/University Executive Program in Public Administration and

Public Affairs Political Science Thammasat University

Independent Study Advisor Academic Years

Assistant Professor Orathai Kokpol, Ph.D. 2016

ABSTRACT

The Study of Factors Contributing to the Community Strength: Case

Study of PakKret Municipality Nonthaburi has studied 2 communities which are Bang TalatPattana 2 Community and PrachaNiwet 2 (Phase 3) Community. The purpose is to find level of significance as well as factors that contribute to the success of the communities that are located in urban areas. The paper also aims to study problems and obstacles that affect community strength, and provide recommendations to sustainably develop the urban communities. The results of this study can be used for further research in order to study urban conditions that affect governance in other urban communities, and used to sustainably develop the other urban communities in the future. The research sample included the operations of these 2 communities, including Bang TalatPattana 2 Community, and PrachaNiwet 2 (Phase 3) Community. This study uses a variety of methods to collect data as follows; 1) documentary research is used to understand ways to develop the communities such as from journals, articles, documents, rules, and regulations, in both Thai and foreign languages, as well as talking to people who have experience in community development. This data was use as references for this study. 2) A field survey was conducted by collecting data from both communities, including in-depth interviews

Ref. code: 25595803010106SDJ

(4)

with sample groups and participant observation. The data was used to find statistical significance and then discuss the research conclusion.

The study indicate that the factors that have an effect on the community strength at PakKret Municipality, Nonthaburi Province are 1) leadership factor: the leaders devote themselves to the communities and are friendly to people. 2) Acceptance factor: people in the communities accept roles of community committees. 3) Management factor: the communities have their clear management methods. 4) Potential factor: the communities have high potential to rely on themselves. 5) Budget factor: the communities receive budgets from the Municipality. 6) Physical condition factor: the physical areas of the communities help the communities to group together. 7) Cooperation factor: the communities and their Municipality are strongly cooperative. However, there are some problems caused by community strength, including 1) the communities do not receive any support from other government sections in their areas. 2) There are some limitations in spending community budgets and subsidies.

Research recommendations are as follows 1) there should be some subsidy allocation from the Municipality because it can help the communities to have self-sufficiency. 2) The communities should learn and understand the roles of the community committees and the Municipality. The acceptance from the communities will help the committees and the Municipality to have clear responsibilities and work better. As the result, the communities will have more confident in the committees and they both are happy in living in their own communities.

Keywords: Community Strength, Urban Communities, Leadership, Self-Sufficiency

Ref. code: 25595803010106SDJ

(5)

กตตกรรมประกาศ

การคนควาอสระฉบบน ส าเรจไดดวยดเพราะไดรบความกรณาจากผมพระคณหลายทาน ผศกษาขอกราบขอขอบพระคณผชวยศาสตราจารย ดร.สนสา ชอแกว ประธานกรรมการและอาจารยทปรกษาการคนควาอสระโดยเฉพาะ ผชวยศาสตราจารย ดร.อรทย กกผล รวมถงอาจารยทปรกษาทกทาน ซงทกทานไดกรณาสละเวลาอนมคาในการใหค าปรกษา และขอคดเหน รวมทงตรวจแกไขขอบกพรอง อนเปนประโยชนอยางยงเพอใหการคนควาอสระเลมนสมบรณทสด

นอกจากน ขอขอบพระคณนายกเทศมนตรเทศบาลนครปากเกรด รองนายกเทศมนตรเทศบาลนครปากเกรด หวหนาฝายพฒนาชมชน กองสวสดการสงคม เทศบาลนครปากเกรด ผน าชมชน และประชาชนกลมตวอยางทกทานทอ านวยความสะดวก และตอบแบบสอบถามเปนอยางด และขอบคณทกๆ คนทคอยใหความชวยเหลอ และใหก าลงใจดวยดเสมอมา ประโยชนอนใดอนเกดจากการศกษาคนควาอสระเลมน ผศกษาขอมอบเปนเครองบชา บดา มารดา ตลอดจนครบาอาจารยทกทานทไดประสาทวชาความรใหกบผศกษา

หากมขอผดพลาดประการใดจากการศกษาครงน ผศกษาขอนอมรบไวแตเพยงผเดยว และเพอปรบปรงแกไขในการศกษาโอกาสตอไป

วาทรอยตรรพภทร สขสมเกษม

Ref. code: 25595803010106SDJ

(6)

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย (1) บทคดยอภาษาองกฤษ (3) กตตกรรมประกาศ (5) สารบญตาราง (10) สารบญภาพ (11) บทท 1 บทน า 1

1.1 ความส าคญและทมาของปญหาการศกษา 1

1.2 ค าถามของงานวจย 6

1.3 วตถประสงคของการศกษา 6

1.4 ขอบเขตของการศกษา 6

1.5 ประโยชนของการศกษา 7

1.6 วธการศกษา 7

1.6.1 การคดเลอกชมชน 7

1.6.2 กระบวนการในการเกบรวบรวมขอมลและวธการศกษา 8

1.6.3 วธการเกบรวบรวมขอมล 8

1.6.4 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 8

1.6.5 ประชากรและกลมตวอยางเปาหมายการเกบขอมล 8

1.6.6 การวเคราะหขอมล 9

1.7 นยามศพท 9

Ref. code: 25595803010106SDJ

(7)

บทท 2 การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ 11

2.1 แนวคดเกยวกบความเปนเมอง และชมชนเมอง 11

2.1.1 แนวคดทมอทธพลตอการพฒนาเมอง 13

2.1.2 ทฤษฎวาดวยการเตบโตของเมอง (Urban Growth Theory) 14

2.1.3 ความหมายของชมชนเมอง 18

2.2 แนวคดเกยวกบผน า 22

2.3 แนวคดเกยวกบชมชนเขมแขง 29

2.4 แนวคดเกยวกบองคกรปกครองสวนทองถน 38

2.5 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 42

2.6 กรอบการวเคราะห 44 บทท 3 ขอมลพนฐาน 46

3.1 ขอมลการด าเนนงานเกยวกบชมชนของเทศบาลนครปากเกรด จงหวดนนทบร 47

3.1.1 ลกษณะทตง 47

3.1.2 อาณาเขตและพนทอาณาเขตตดตอ 47

3.1.3 ลกษณะภมประเทศ 47

3.1.4 โครงสรางทางการบรหาร 48

3.1.5 อ านาจหนาทของเทศบาลนครปากเกรด 48

3.1.6 การตงชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด 49

3.1.7 บทบาทหนาทของคณะกรรมการชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด 50

3.1.8 การสงเสรมความเขมแขงของชมชนของเทศบาลนครปากเกรด 51

3.2 ขอมลพนฐานของชมชนบางตลาดพฒนา 2 51

3.2.1 ขอมลทวไปของชมชน 51

3.2.2 ความเขมแขงของชมชนบางตลาดพฒนา 2 52

3.2.2.1 ความสามคคและความเกอหนนกนของชมชน 52

3.2.2.2 ชมชนมการตดสนใจแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม 53

3.2.2.3 ชมชนมความมนคงในความปลอดภยในชวตและทรพยสน 55

3.2.2.4 สมาชกในชมชนมความมนคงในอาชพ และรายไดในครวเรอน 56

3.2.2.5 มการรวมกลมเพอด าเนนกจกรรมตางๆ ในชมชนอยางตอเนอง 56

Ref. code: 25595803010106SDJ

(8)

3.2.2.6 ชมชนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก 57

3.2.2.7 ชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ 59

3.3 ขอมลพนฐานชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 59

3.3.1 ขอมลทวไปของชมชน 59

3.3.2 ความเขมแขงของชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 60

3.3.2.1 ชมชนมความรกความสามคค เกอหนนกน 60

3.3.2.2 ชมชนมการตดสนใจแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม 61

3.3.2.3 ชมชนมความมนคงและมความปลอดภยในชวตและทรพยสน 61

3.3.2.4 สมาชกในชมชนมความมนคงในอาชพและรายได 62

3.3.2.5 มการรวมกลมเพอด าเนนกจกรรมตางๆ ในชมชน 63


3.3.2.7 ชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ 64 บทท 4 ผลการศกษา และการอภปรายการศกษา 66

4.1 แนวทางการอภปรายผลการศกษา 66

4.2 สญลกษณทใชในการแสดงผล 67

4.3 การวเคราะหขอมล 67

4.4 ผลการวเคราะหขอมล 68

4.4.1 การวเคราะหปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน 68 บางตลาดพฒนา 2

4.4.1.1 ชมชนมความรก ความสามคคและเกอหนนกนของชมชน 68

4.1.1.2 ชมชนมการแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม 70

4.1.1.3 ชมชนมความปลอดภยในชวตและทรพยสน 71

4.1.1.4 ชมชนมความมนคงในอาชพ และรายไดในครวเรอน 72

4.1.1.5 ชมชนมการรวมกลมกนเพอท ากจกรรมตางๆ ในชมชนอยางตอเนอง 72


4.1.1.7 ชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ 75

4.4.2 การวเคราะหปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน 76 ประชานเวศน 2 ระยะ 3

4.4.2.1 ความสามคคและความเกอหนนกนของชมชน 76

Ref. code: 25595803010106SDJ

(9)

4.4.2.2 ชมชนมการแกไขปญหารวมกน 77

4.4.2.3 ชมชนมความปลอดภยในชวตและทรพยสน 78

4.4.2.4 ชมชนมความมนคงในอาชพ และรายไดในครวเรอน 79

4.4.2.5 ชมชนมการรวมกลมเพอด าเนนกจกรรมตางๆ อยางตอเนอง 80


4.4.2.7 ชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน 81

4.4.3 การวเคราะหเปรยบเทยบปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของ 82 ชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3

บทท 5 สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ 86

5.1 สรปผลการศกษา 87

5.2 อภปรายผลการวจย 89

5.3 ปญหาและอปสรรคทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน 91

5.4 ขอเสนอแนะการสงเสรมการพฒนาชมชนในเขตเมองใหเกดความเขมแขง 91 และยงยน

5.5 ขอเสนอแนะในการศกษาครงตอไป 93 รายการอางอง 94 ภาคผนวก 99 ประวตผเขยน 100

Ref. code: 25595803010106SDJ

(10)

สารบญตาราง ตารางท หนา

2.1 การเปรยบเทยบการใชอ านาจของผน าทง 3 แบบ 25 4.1 การเปรยบเทยบปจจยทสงเสรมความเขมแขงของชมชนบางตลาดพฒนา 2 83

และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3

Ref. code: 25595803010106SDJ

(11)

สารบญภาพ ภาพท หนา

2.1 ภาพการขยายของเมองจากศนยกลาง 15

2.2 ภาพการแบงพนทเมองออกเปนรปพาย 16

2.3 ภาพเมองทมศนยกลางหลายแหง 16 3.1 ลกษณะบานของชมชนบางตลาดพฒนา 2 52

3.2 การจดงานกฬาของชมชนบางตลาดพฒนา 2 53

3.3 กจกรรมการการแกไขปญหาของชมชนบางตลาดพฒนา 2 55

3.4 การสนบสนนงบประมาณจากเทศบาลนครปากเกรด 58

3.5 การสนบสนนการสรางสนามฟตบอลโดยกรมชลประทาน 58

3.6 ระบบสาธารณปโภคในชมชนบางตลาดพฒนา 2 59

3.7 ลกษณะทวไปของชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 60

3.8 ชมชนมความรกความสามคค เกอหนนกนโดยจดงานเลยงพระท าบญทกเดอน 61

3.9 ความปลอดภยในชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 62

3.10 ชมชนไดรบการสนบสนนจากเทศบาลนครปากเกรดในการกอสรางถนน คสล. 64 และระบบระบายน าในชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3

3.11 สถานทออกก าลงกายในชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 65

Ref. code: 25595803010106SDJ

1

บทท 1 บทน า

1.1 ความส าคญและทมาของปญหาการศกษา

ประเทศไทยเผชญกบปญหาความยากจนของประชาชนมาชานาน อกทงในปจจบนประเทศไทยยงประสบปญหาความขดแยงทางความคดทแตกตางกน โดยขาดกระบวนการทชดเจนในการแกไขปญหาจนกอใหเกดวกฤตการณทางการเมองเกดขนหลายครงทผานมาการแกไขปญหาของภาครฐมงเนนการปฏรประบบการบรหารราชการสวนกลาง การแกไขปญหาระบบเศรษฐกจโดยการขนภาษ การแกไขปญหาทางสงคมเนนทการควบคมและบงคบใชกฎหมาย ซงการแกไขปญหาตางๆ ดงกลาวสามารถแกไขใหครอบคลมรอบดานจะตองใหความส าคญกบการสรางความเขมแขงของทนทางสงคม โดยการพฒนาชมชนในเขตเมองเพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชนและน าไปสเมองททนาอย โดยภาครฐจะตองเปดโอกาสใหประชาชนไดเขามามสวนรวม (People Participation) ในการแกไขปญหาของเมอง และชมชน โดยการรวมคด รวมท า รวมกนวางแผน และรวมตดสนใจ 1 ตงแตเรมตนนโยบายจนถงการประเมนผลนโยบาย เพอประชาชนจะสามารถแกไขปญหาของตนเองไดตรงตามความตองการ และสามารถพงพาตนเองไดอยางยงยน (Self Reliance)

การพฒนาประเทศโดยยดพนทชมชนเขตเมองเปนแนวทางในการพฒนาเศรษฐกจเพอใหเปนเมองทนาอยเหมาะสมตอการกระจายโอกาสทางเศรษฐกจและสงคมใหทวถงและเปนการสรางฐานทางเศรษฐกจและรายไดจากพนทเศรษฐกจใหมมากขน สอดคลองตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560-2564) การพฒนาพนท โดยเฉพาะในเขตเมองเพอเชอมโยงเชงกายภาพสการพฒนาพนทเศรษฐกจและชมชนตามแนวระเบยงเศรษฐกจตางๆ เพอสนบสนนการเพมขดความสามารถในการแขงขนและการกระจายความเจรญในการพฒนาชมชน จงหวดและเมองตามแนวระเบยงเศรษฐกจ รวมถงพนทจงหวดทก าลงเตบโตเปนเมองซงจะเชอมโยงกบจงหวดอนภายในประเทศ2 และตามยทธศาสตรท 9 การพฒนาภาค เมองและพนทเศรษฐกจ โดยการขบเคลอนทกภาคสวนในระดบพนท ทองถน และชมชน เพอรองรบการขยายตวของประชากร โดยเฉพาะในเขต

1 ประเวศ วะส, อางถงใน โกวทย พวงงาม, การจดการตนเองของชมชนและทองถน

(กรงเทพฯ: บพธการพมพ, 2553), 217. 2 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, แผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต ฉบบทสบสอง (พ.ศ. 2560-2564) (กรงเทพฯ: ส านกนายกรฐมนตร, 2559), 2.

Ref. code: 25595803010106SDJ

2

กรงเทพมหานครและปรมณฑล ไปสการพฒนาเมองใหเปนเมองนาอยและมศกยภาพรองรบการคาการลงทน3 การพฒนาเมองใหเปนเมองทนาอยได โดยการด าเนนการของภาครฐนนอาจไมเพยง ตองอาศยความเขมแขงของชมชนเปนฐานส าคญในการลดผลกระทบทางเศรษฐกจและสงคม และสรางกระบวนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมทยงยนตอไปในอนาคต โดยตองใชทนทางสงคมทมอยในทกภาคสวน โดยเฉพาะอยางยง “ชมชน” ซงเปนทนทางสงคมทจะพฒนาใหเกดความเขมแขงของเมองใหนาอยไดอยางยงยน

โดยค าวา “ชมชนเขมแขง” นน เปนค าจ ากดความทหมบานหรอชมชนตางๆ ตองการทจะพฒนาชมชนตนเองไปสสงนเพอแสดงใหเหนถงศกยภาพของคนในชมชนวามความสามารถบรหารจดแกไขปญหาตางๆ ไดดวยตนเอง โดยชมชนเขมแขง นนคอ ชมชนทประชาชนมความสามคค มสวนรวมในการด าเนนการของชมชน สมาชกในชมชนใชความสามารถในการพงพาตนเอง ประชาชนในชมชนใหความรวมมอในการท างานระหวางชมชนกบเทศบาล สมาชกในชมชนมจตอาสาและเขามามสวนรวมในการพฒนาทองถน เพราะทกคนมความรสกเปนเจาของและมความรบผดชอบรวมกน กลาวคอ “ชมชน” คอ กลมคนทอยรวมกนตามพนทตามภมศาสตร หรอกลมคนทอยรวมตวกน ณ ทแหงใดแหงหนงทท ากจกรรมบางอยางรวมกน โดยมโครงสรางและวตถประสงคการด าเนนการของสมาชกในชมชนทชดเจนและตอเนอง โดยสมาชกในชมชนมความตระหนกในเอกลกษณของชมชน และมความรสกเปนเจาของชมชนรวมกน4 ซงสมาชกในชมชนเองมสวนในการกระท าตอสภาวะแวดลอมทางกายภาพใหสอดคลองกบความตองการและความจ าเปนของตนโดยปรบปรงแกไข สรางทอยอาศยใหสอดคลองกบสภาพภมศาสตร หรอท าลายความเปนชมชน ในความเปนชมชนกมบรบททแตกตางหลากกนไปตามสภาพของสงคมและความเจรญของชมชนนนๆ โดยสามารถแบงความเจรญเตบโตของชมชนไดเปน 2 ประเภทตามจ านวนประชากรและความเขมขนทางเศรษฐกจของชมชน คอ ชมชนชนบท และชมชนในเมอง

นกคดในแนวมนษยนยม (Human Perspective) โดย Nisbet เหนวาสงคมสมยใหม โดยเฉพาะชมชนในเขตเมองก าลงท าใหเกดความสญเสยความรสกผกพนของชมชน (Sense of Community) โดยเหนวาสงคมสมยใหมไมสามารถตอบสนองใหปจเจกบคคลเกดความมนคง ลกษณะของรฐบาลเมองสมยใหมกไมสามารถตอบสนองความมนคงของคนได ไมมมองคกรขนาดใหญใดทสามารถสนองความตองการทางจตของคนได เพราะธรรมชาตแลวองคกรเหลานนมขนาดใหญ

3 เรองเดยวกน, 170. 4เกรยงศกด เจรญวงศศกด, ชมชนนยม: ฝาวกฤตชมชนลมสลาย (กรงเทพฯ: ซคเซสมเดย,

2544), 24-40.

Ref. code: 25595803010106SDJ

3

ซบซอนเปนทางการเกนไป5 ทางเลอกทเกดขนคอ การเรยกรองใหรฐมการจดตง “ชมชนขนาดเลก” เพราะมความเหนยวแนน และชมชนขนาดเลกนจะชวยท าใหสมาชกในชมชนชวยกนฟนฟสภาพความสมพนธทางสงคมใหดขน ชมชน จงตองมการกระท าทเตมเปยมไปดวยความรวมมอรวมใจ ความรสกเปนเจาของ เปนสงคมทรจกกนใกลชดสนทสนม แตการขยายตวของเมองการขยายตวของความเจรญ กอใหเกดสภาวะความแตกแยก ความวตกกงวล ความโดดเดยว ความเงยบเหงา ความไมสนใจใยดทงตอคนในชมชน และทองถนของตน หรอรสกรบผดชอบตอเรองราวทเกดขนกบบคคลอนๆ ทอยรอบขาง เพราะชมชนไมเคยมแนวคด วธการ และกระบวนการวางแผนในชมชนเพอชวยเหลอภายในชมชนตนเอง เพอเปนกระบวนการส าหรบการพฒนาชมชนใหเกดความเขมแขง และการทชมชนมความเปนปจเจกบคคลสงกสงผลใหชมชนขาดความรวมมอรวมใจในการท างานรวมกบองคกรปกครองสวนทองถนในพนทเพอการพฒนาชมชนใหเขมแขง ดวยสภาพเศรษฐกจและสงคมทพฒนาไปอยางรวดเรว สมาชกในชมชนไมมเวลาทจะหนหนาเขาปรกษาหารอกน จงท าใหขาดความตนตวทจะรวมมอกนพฒนาชมชนของตนเองใหเปนชมชนเขมแขง

โดยเฉพาะในปจจบนชมชนของประเทศไทย โดยเฉพาะบางองคกรชมชนยงไมสามารถรวมกนจดการปญหาของตนเองและของชมชนได โดยชมชนขาดการสนบสนนจากภาครฐ ทงดานเงนทน ดานบคลากรทจะมาใหค าแนะน าเกยวกบการด าเนนงาน หรอมาฝกอบรมใหแกสมาชกในชมชน ขาดแนวกระบวนการการเคลอนไหวอยางตอเนองจนกลายเปนวถชมชน ตองอาศยเจาหนาทของรฐหรอองคกรพฒนาเอกชนมาจดการปญหาในชมชน เนองจากสมาชกของชมชนยงขาดความสามารถในการจดการชมชน จ าเปนตองไดรบการสงเสรมสนบสนนจากภาครฐ และองคกรพฒนาเอกชน6 เมอชมชนขาดความเขมแขงแลวจะท าใหเกดปญหาตางๆ ทจะตามมาดงน

1. ปญหาทางสงคม ไดแก ปญหายาเสพตด ปญหาครอบครว ปญหาเดกเรรอน ปญหาทคนยากไร

2. ปญหาทางเศรษฐกจ ไดแก ปญหาคนวางงาน ปญหาคนยากจน ปญหาหนสน นอกระบบ ผน าชมชนคอรปชน

3. ปญหาสงแวดลอม ไดแก ปญหาน าเนาเสย ปญหามลภาวะเปนพษ ปญหาขยะ ลนเมอง

5 อมรา พงศาพชญ และคณะ, โครงการส ารวจวจยและปฏบตงานสงคมในชมชน โครงการ

ฟนฟเมองชมชนดนแดง (กรงเทพฯ: สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2545), 14. 6 ส านกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, การศกษาวเคราะหปจจยทาง

เศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมทสนบสนนใหชมชนเขมแขง (กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2544), 73.

Ref. code: 25595803010106SDJ

4

4. ปญหาทางการปกครอง ไดแก ขาดกระบวนการวางแผนชมชน ขาดการมสวนรวมระหวางชมชน กบทองถน

ปญหาตางๆ ทจะเกดขนในชมชนหากไมมมการแกไขอยางจรงจง หรอขาดแนวทางการสงเสรมใหชมชนมความเขมแขงในตนเอง ชมชนกจะไมสามารถสะทอนปญหาทแทจรงออกมาไดอยางชดเจน การแกไขปญหากจะท าแคเฉพาะบางเรอง บางจดทเรงดวน ไมมการบรณาการแกไขปญหาในระยะยาวแบบภาพรวม (Holistic) จงท าใหระบบความคดในการแกไขปญหาไมไดเชอมโยงไปสแนวคดทจะแกไขปญหาไดอยางแทจรง

ดงนน การสงเสรมและสนบสนนให “ชมชนเกดความเขมแขง” กลาวคอ การทสมาชกในชมชนมความสามารถบรหารจดการอยางตอเนอง มวตถประสงครวมกนเขารวมคด รวมท า มการเรยนรรวมกนในการปฏบตความเปนชมชนจะท าใหมศกยภาพในการแกไขปญหาวกฤตในลกษณะตางๆ 7 และชมชนเขมแขง คอ ชมชนทสมาชกในชมชนมความสามคค มความซอสตยชวยเหลอซงกนและกน มการรวมกลมองคกรในชมชน ผน ามคณธรรม มวสยทศนและรบฟงความคดเหนของสมาชกในชมชน สมาชกในชมชนมโอกาสหาความรเพมเตม มอาชพสามารถเลยงตวเองได ครอบครวมความอบอน รกใครปรองดองกน มความอบอน รกใครปรองดองกน อยพรอมหนาและมสขภาพทแขงแรง สมาชกในชมชนสามารถรวมกนแกไขปญหาภายในชมชนไดดวยการมสวนรวม 8 นอกจากนน ชมชนเขมแขง สมาชกในชมชนจะตองม ความตะหนกถงการมสวนรวมและมศกยภาพในการแกไขปญหา หรอรวมกนพฒนา เพอเออประโยชนตอสมาชกในชมชน โดยสามารถบรหารจดการเพอแกไขปญหาตางๆ หรอด าเนนกจกรรมพฒนาตางๆ ไดดวยชมชนเอง รวมถงความสามารถในการแกไขปญหาทจะสงผลกระทบตอวถชวตในชมชนได9

ชาตชาย ณ เชยงใหม ไดกลาววาชมชนเขมแขง คอ กลมคนในชมชนตองมความสามารถทจะเรยนร สามารถปรบตว แกไขปญหา สรางสรรคสงตางๆ ไดอยางตอเนอง โดยรฐเปนผคอยสนบสนน สรางความสมพนธแบบ Symmetrical มความเปนหนสวน แลกเปลยนผลประโยชนดวย

7 ประเวศ วะส, อางถงใน โกวทย พวงงาม, การจดการตนเองของชมชนและทองถน, 217. 8 สมพนธ เตชะอธก, การวจยเพอสรางความเขมแขงของชมชน (เอกสารประกอบการเสวนา

วชาการเรองการวจยเศรษฐกจชมชนทองถน ภาคเหนอ, 2545), 10 -11. 9 สธดา บวสขเกษม, “แนวทางการพฒนาบทบาทของสภาองคกรชมชนในการสงเสรมความ

เขมแขงของชมชน: กรณศกษาต าบลหนองประด อ าเภอเลาขวญ จงหวดกาญจนบร,” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2554), 40.

Ref. code: 25595803010106SDJ

5

ความเปนธรรมของประชาชน รฐกบชมชนจะตองอยในลกษณะทมความสมพนธแบบเกอกลซงกนและกน10

โดยในการศกษาครงนจะยด “ชมชน” เปนศนยกลางของการศกษานนกเพราะ ชมชนคอ ฐานรากของระบอบประชาธปไตย และเปนฐานรากของระบอบการปกครองของไทยทจะเชอมโยงกนระหวางรฐ-ชมชน-ประชาชน ซงการปกครองสวนทองถนจะเปนจดเชอมระหวางรฐกบชมชน เนองจากชมชนเปนยทธศาสตรการท างานทส าคญ เพราะเปนองคกรทใกลชดกบประชาชนทอยในองคกรปกครองนน จะท าใหเกดประโยชนตอชมชนอนๆ ไดรบทราบแนวคด กระบวนการ หรอวธการทสมาชกในชมชนดงกลาวไดใชในชมชนของตนเองจนประสบความส าเรจ ซงจะสงผลตอการพฒนาชมชนในเขตจงหวดนนทบร ซงเปนพนททมความแตกตางกนทางดานความเจรญ จ านวนประชากร ทศนคต กระบวนการรวมกลม หรอแนวทางการปฏบตระหวางสมาชกในชมชนโดยผลของการศกษาครงนจะท าใหองคกรปกครองสวนทองถนทจะมขนาดใหญมากขนและมความซบซอนเพราะความเปนเมองมากขนสามารถนบไปใชงานในการแกไขปญหาและวางแผนการสรางชมชนเขมแขงรวมกน อกทงสถาบนการศกษา ผน าชมชน และสามารถน าไปเปนแบบอยางเพอการวางแผนการพฒนาชมชนของตนเอง และแกไขปญหาความขดแยงกนภายในชมชน หรอระหวางชมชนกบองคกรปกครองสวนทองถน

โดยการศกษาชมชนในเขตจงหวดนนทบร ซงเปนชมชนในเขตเมองจะสามารถสะทอนแนวทางการพฒนาชมชนเมองของประชาชนทสามารถจดการแกไขปญหาของตนเองได โดยท าการศกษาชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 เขตเทศบาลนครปากเกรด ซงชมชนทงสองเปนชมชนทมลกษณะเปนหมบานจดสรร ประชากรสวนใหญไมใชคนดงเดมแตเปนประชากรทอพยพมาจากจงหวดอนๆ เพอเขามาท างานในเมองหลวง ชมชนทงสองตงอยในเขตจงหวดนนทบร เปนชมชนทมลกษณะการรวมกลมชาวบานกนอยางหลวมๆ แตมความเหมอนกนในดานเขมแขงของชมชน ไดแก ชมชนมความรกความสามคค เกอหนนกน ชมชนมการตดสนใจแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม ชมชนมความปลอดภยในชวตและทรพยสน สมาชกในชมชนมความมนคงในอาชพ และรายไดในครวเรอน ชมชนมการรวมกลมเพอด าเนนกจกรรมตางๆ อยางตอเนอง ชมชนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก และชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ

ดงนน การศกษาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน โดยการศกษาเปรยบเทยบความเขมแขงของชมชนทงสองแหง โดยการจะท าการศกษาลกษณะของชมชน ผน าชมชนทอทศตนและมมนษยสมพนธทด สมาชกในชมชนยอมรบบทบาทคณะกรรมการชมชน ชมชนม

10 ชาตชาย ณ เชยงใหม, การบรหารการพฒนาชนบทเพอเสรมสรางความเขมแขงของชมชน

(กรงเทพฯ: คณะกรรมการนโยบายพนฐานแหงชาต, 2543), 3.

Ref. code: 25595803010106SDJ

6

กระบวนการบรหารงานชมชนทชดเจน ชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง ชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล ชมชนมลกษณะพนททางกายภาพของชมชนทเอออ านวยตอการรวมกลม และชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน เพอหาคานยส าคญของปจจยส าคญทสงผลตอการสงเสรมชมชนจนประสบความส าเรจ จนสามารถเปนชมชนเมองทมความเขมแขง และการศกษาครงนยงสามารถน าไปใชการศกษาวจยไดในอนาคตเพอศกษาสภาพความเมองทสงผลกระทบตอแนวคด กระบวนการ หรอวธการปกครองทมผลตอชมชนในเขตเมองอนๆ ทจะสามารถพฒนาไปสความเขมแขงไดอยางยงยน

1.2 ค าถามของงานวจย

1. ปจจยใดทสงเสรมเพอใหชมชนเกดความเขมแขงในพนทเขตเมอง 2. ปญหาและอปสรรคทจะสงผลใหชมชนเกดความเขมแขง มปจจยใดบางทเปนปญหา

ส าคญ 3. ขอเสนอแนะทจะการสงเสรมใหชมชนเกดความเขมแขงและยงยนในเขตพนทชมชน

เมอง มแนวทางอยางไร

1.3 วตถประสงคของการศกษา

1. เพอศกษาวธการด าเนนงานและปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน 2. เพอศกษาปญหาและอปสรรคทจะสงผลใหชมชนเกดความเขมแขง 3. เพอเสนอแนะการพฒนาชมชนในเขตเมองใหเกดความเขมแขงและยงยน

1.4 ขอบเขตของการศกษา

การศกษาในครงนท าการศกษาแนวคดลกษณะของชมชนเขมแขง แนวคดของผน าชมชน การมสวนรวมของคนในชมชน บทบาทผน าองคกรปกครองสวนทองถน และระเบยบตางๆ เพอการพฒนาชมชน โดยศกษาจากผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน เจาหนาทพฒนาชมชน ผน าชมชน และคณะกรรมการชมชน

Ref. code: 25595803010106SDJ

7

1.5 ประโยชนของการศกษา

การศกษาครงนจะเปนประโยชนตอการพฒนาชมชนขององคกรปกครองสวนทองถน ดงน

1. ท าใหทราบถงปจจยทมผลตอการสงเสรมใหชมชนเกดความเขมแขงในพนทเขตเมอง 2. ท าใหทราบถงแนวทางและกระบวนการจดการทจะสงเสรมใหชมชนเกดความ

เขมแขงในพนทเขตเมอง 3. ท าใหทราบขอเสนอแนะทจะพฒนาชมชนในเขตเมองไปสความเขมแขงและยงยน

ตอไปในอนาคต 4. องคกรปกครองสวนทองถนสามารถน าผลการวจยไปด าเนนการเปนแนวทางในการ

จดท างบประมาณเพอการพฒนาชมชนใหเกดความเขมแขง

1.6 วธการศกษา

การศกษาวจยเรองปจจยทสงเสรมความเขมแขงของชมชน กรณศกษาชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด จงหวดนนทบร มวตถประสงคเพอศกษาวธการด าเนนงานและปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนในเขตเมอง การศกษาครงน เปนการศกษาวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ทตองการศกษาแนวทางการด าเนนงานตางๆ ทเกดขนในชมชน (ตงแตป พ.ศ. 2558-2560)

1.6.1 การคดเลอกชมชน

การคดเลอกชมชนในงานวจยน ผวจยไดคดเลอกชมชนในเขตเมองทมความเขมแขง เปนชมชนทตงอยในเขตปรมณฑล เปนชมชนทตงอยในเขตเมอง มความเจรญเตบโตของเมองคอนขางสง มสมาชกอยกนอยางหนาแนนและเปนชมชนทไดรบความรวมมอกบเทศบาล ไดแก ชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 เขตเทศบาลนครปากเกรด จงหวดนนทบร ซงเปนชมชนทตงอยในเขตเมอง มการรวมตวกนอยางหลวมๆ ซงชมชนทงสองเปนชมชนทมลกษณะเปนหมบานจดสรร ประชากรสวนใหญไมใชคนดงเดมแตเปนประชากรทอพยพมาจากจงหวดอนๆ เพอเขามาท างานในเมองหลวง โดยการคดเลอกจากเกณฑความเขมแขงของชมชนของส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดแก ชมชนมความรกความสามคค เกอหนนกน ชมชนมการตดสนใจแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม ชมชนมความปลอดภยในชวตและทรพยสน สมาชกในชมชนมความมนคงในอาชพ และรายไดในครวเรอน ชมชนมการรวมกลมเพอด าเนน

Ref. code: 25595803010106SDJ

8

กจกรรมตางๆ อยางตอเนอง ชมชนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก และชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ จนอาจกลาวไดวา ชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 จะเปนตวอยางของชมชนในเขตเมองทมความเขมแขง ทสามารถน ามาศกษาดานปจจยทสงเสรมใหชมชนเกดความเขมแขงไดอยางยงยน

1.6.2 กระบวนการในการเกบรวบรวมขอมลและวธการศกษา ในการศกษาวจยเปรยบเทยบครงน เปนการศกษาภาคสนาม โดยเปนการศกษา

เชงคณภาพ (Qualitative) โดยมวธการศกษาดงตอไปน 1. การศกษาจากเอกสารทเกยวของ (Documentary Research) เพอใหทราบ

ถงแนวทางการพฒนาชมชน ไดแก หนงสอ งานวจยตางๆ บทความ วารสาร เอกสาร กฎ และขอบงคบทงทเปนเอกสารภาษาไทยและภาษาตางประเทศ ตลอดจนตดตอบคคลทมประสบการณเกยวกบการพฒนาชมชนและทองถน เพอรวบรวมขอมลมาอางองประกอบการศกษา

2. การศกษาภาคสนาม (Field Survey) โดยการเกบรวมรวมขอมลจากชมชนทงสองแหง โดยการการสมภาษณ (In-depth Interview) กบกลมประชากรทก าหนดไว และการเขาไปสงเกตการณและมสวนรวมในกระบวนการ (Participant Observation) น าขอมลมาหาคานยส าคญทเหมอน หรอแตกตางกนเพอสรปอภปรายผลการศกษา

1.6.3 วธการเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมล ผท าการวจยจะท าการเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง โดย

มผประสานงานในแตละชมชนเปนผชวย โดยการเกบรวบรวมขอมลจากขอเทจจรง ผวจยจะเปนผใหความรเกยวกบการตอบแบบสอบถามกบผประสานงานในชมชน

1.6.4 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล 1. แบบสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interview) แบบเปนค าถามแบบม

โครงสรางเพอใหสอดคลองกบประเดนปญหาวจยทตองการศกษา 2. การสงเกตการณแบบไมก าหนดกรอบไวลวงหนา (Unstructured Observation)

เพอเกบรวบรวมขอมลแนวคดในการพฒนาชมชนเมองของชมชนตนแบบ (Best Practice) 1.6.5 ประชากรและกลมตวอยางเปาหมายการเกบขอมล

ประชากรทใชในการศกษาประกอบดวยการการเกบขอมลดวยวธการสมภาษณโดยผใหสมภาษณ ประกอบดวย

1. ผบรหารเทศบาล ไดแก นายกเทศมนตร รองนายกเทศมนตร และปลดเทศบาล และหวหนาฝายพฒนาชมชน ในฐานะเปนผก าหนดนโยบายการพฒนาชมชนในเขตเทศบาล การสนบสนนชมชนในดานงบประมาณตางๆ

Ref. code: 25595803010106SDJ

9

2. ประชาชนในชมชนทศกษาทง 2 แหง ไดแก 1.ประธานชมชน และ 2. กรรมการชมชน ในฐานะทเปนสมาชกของชมชนทศกษา และมสวนรวมในสนบสนน การตดสนใจ ในนโยบายหรอการกระท าของชมชน เพอสนบสนนใหเกดการเปลยนแปลง

1.6.6 การวเคราะหขอมล เมอผวจยไดเกบรวบรวมขอมลจากเอกสารและขอมลทไดรบจากการลงวจย

ภาคสนามแลว ผวจยจะน าขอมลมาวเคราะห และหาคาความส าคญของปจจยทมผลตอความเขมแขงของชมชนในเขตจงหวดนนทบร โดยมวธการและขนตอนโดยผวจยจะน าขอมลพนฐานทไดรบจากผลจากการสมภาษณ และการสงเกตการณ ผวจยกจะน าขอมลมาท าการวเคราะห สงเคราะห โดยใชการวเคราะหความถของขอมล โดยผวจยจะไดมการวเคราะหขอมลโดยการวเคราะหแบบอปนย (Analytic Inductive) และการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) เพอหาปจจยทสงเสรมความเขมแขงของชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 ซงจะสมพนธกบความเขมแขงของชมชนทน ามาวเคราะห และท าการวเคราะหเปรยบเทยบขอมลปจจยทสงเสรมความเขมแขงของชมชนทงสองเพอหาปจจยรวมกนของชมชนทงสองแหง

1.7 นยามศพท

ชมชน หมายถง ชมชนทจดตงขนตามระเบยบเทศบาล และมประชากรสวนใหญเปนวยแรงงานทอาศยอยในหมบานจดสรร และมรายไดโดยทไมพงการท างานจากภาคเกษตร มการรวมตวกนบางเพอท ากจกรรมในวนส าคญตางๆ อกทงมผน าชมชนทท างานรวมกนระหวางชมชนกบองคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานอนๆ ทเกยวของ

ความเขมแขงของชมชน หมายถง การทประชาชนในชมชนตางๆ ของเมองหรอชนบทรวมตวกนเปน “องคกรชมชน”โดยมการเรยนร การจดการ และแกไขปญหารวมกนของคนในชมชน

องคกรชมชน หมายถง กลมหรอชมรมหรอสหกรณหรอในชออนใด ไมวาจะมการจดทะเบยนโดยถกตองตามกฎหมายหรอไมกตาม โดยเปนองคกรทมการรวมตวกนดวยความสมครใจของประชาชนจ านวนหนงทมอดมคตรวมกน มมตรภาพและความเอออาทรตอกน มการเรยนรกนอยางตอเนองในการท างานเพอรวมกนแกไขปญหาของชมชน โดยมผน าชมชนเปนผน าสงการ

การเสรมสรางความเขมแขงของชมชน หมายถง การกระตนและสรางกระบวนการท างานแบบมสวนรวม รวมทงการสรางสภาพแวดลอมใหชมชนรวมคด รวมกนท า และมการเรยนรเพอชวยเหลอซงกนและกนอนจะน าไปสการพฒนาทยงยนในระยะยาว

การมสวนรวม หมายถง การเขามสวนในกจกรรมบางอยางรวมกบคนอน

Ref. code: 25595803010106SDJ

10

การมสวนรวมของชมชน หมายถง การทสมาชกในชมชนไดเขาไปรวมในการแสดงออกซงการสนบสนน การตดสนใจ นโยบายหรอการกระท าของชมชน เพอสนบสนนให เกดการเปลยนแปลง

ชมชนเขมแขง หมายถง ชมชนทประชาชนในชมชนมความสามคค มสวนรวมในการด าเนนการของชมชน สมาชกในชมชนใชความสามารถในการพงพาตนเอง ประชาชนในชมชนใหความรวมมอในการท างานระหวางชมชนกบเทศบาล สมาชกในชมชนมจตอาสาและเขามามสวนรวมการพฒนาทองถน เพราะทกคนมความรสกเปนเจาของและมความรบผดชอบรวมกน

ผน าชมชน หมายถง บคคลซงไดรบความไววางใจจากชาวบาน และมบทบาทในการเปนหวหนาชมชน หรอเปนผปกครองชมชน รวมถงผทเปนกรรมการชมชน หรอคณะกรรมการชมชน ตามทองคกรปกครองสวนทองถนแตงตง

ผบรหารทองถน หมายถง นายกเทศมนตร รองนายกเทศมนตร ปลดเทศบาล เปนผมบทบาทในการก าหนดนโยบายการพฒนาชมชนในเขตเทศบาล และมสวนส าคญในการสนบสนนงบประมาณในการพฒนาชมชน

Ref. code: 25595803010106SDJ

11

บทท 2 การทบทวนวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาปจจยทมผลตอความเขมแขงของชมชน จะใชแนวคด ทฤษฎและงานวจยท

เกยวของ ดงตอไปน 1. แนวคดเกยวกบความเปนเมอง และชมชนเมอง 2. แนวคดเกยวกบผน า 3. แนวคดเกยวกบชมชนเขมแขง 4. แนวคดเกยวกบองคกรปกครองสวนทองถน 5. เอกสารและงานวจยทเกยวของ 6. กรอบแนวคดในการวจย

2.1 แนวคดเกยวกบความเปนเมอง และชมชนเมอง

เขตเมอง (Urban Place) สรปไดเปน 4 นย1 ดงน 1. นยทางวฒนธรรม หมายถง สถานททมรากฐานของวฒนธรรมเมอง 2. นยทางการเมองและการบรหาร หมายถง การเปนทตงของศนยกลางการปกครอง 3. นยทางเศรษฐกจ หมายถง สถานททมประชากรประกอบอาชพนอกภาคเกษตร 4. นยทางประชากร หมายถง พนททมขนาดและความหนาแนนของประชากรมาก นอกจากน เมอง ยงหมายถง การตงถนฐานทถาวรขนาดใหญ ทประกอบดวยสงกอสราง

ถาวร สงอ านวยความสะดวกดานสาธารณปโภค เมองเปนทอยอาศยของประชากรจ านวนมาก มความหนาแนนประชากรมาก อาชพพนฐานของประชากรเมองจะเปนอาชพจะเปนอาชพนอกภาคเกษตรเมองจะมระบบการปกครองเปนของตนเอง2 ดงนนเกณฑในการพจารณาความเปนเมอง นอกเหนอจากการพจารณาจ านวนและความหนาแนนของประชากรแลว ยงควรจะรวมถง การพจารณาหนาทของเมองดวย

1 จตตน จนทรจนา, “ภาวะความเปนเมองของประเทศไทย,” (วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต, คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหดล, 2541), 4. 2 เรองเดยวกน, 4.

Ref. code: 25595803010106SDJ

12

ในประเทศไทย เขตเมอง ยงไมมผใหความหมายทใชเปนทางการ สวนใหญมกใชในความหมายของพนททตงอยในเขตเทศบาล (Municipal Areas) หมายถง ทองถน ซงไดมพระราชกฤษฎกาออกตามความในพระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. 2496 จดตงเปนเทศบาล

ปจจยทแสดงถงความเปนเมอง3 พนทเปนเมองนน โดยทวไปแลวจะมขนาดและความหนาแนนประชากรมาก อน

เนองมาจากการเพมตามธรรมชาตของประชากร นอกจากนยงพบวามปจจยอนๆ อกทมความสมพนธกบความเปนเมอง ไดแก การขยายเขตเมอง (Area Annexation) ซงเปนการขยายเมองไปสเขตชนบทบางสวน รวมถงการขยายเมองตามแนวเสนทางหลกของการคมนาคม (กองประสานการพฒนาเมอง, 2538) ปจจยดงกลาวลวนมผลตอการเปลยนแปลงความเปนเมองของประเทศไทย

ตวชวดทแสดงใหเหนวาพนทหนงมความเปนเมองนน นอกจากขนาดและความหนาแนนประชากรแลว ยงพบวามปจจยอนทแสดงถงความเปนเมองอยางชดเจน นนคอ ปจจยทางเศรษฐกจ และปจจยทางสงคม ดงรายละเอยดตอไปน

1. ปจจยทางเศรษฐกจ ลกษณะกจกรรมทางเศรษฐกจในเขตเมองจะมความแตกตางจากในเขตชนบท กลาวคอ ประชากรในเขตเมองสวนใหญมกจะประกอบอาชพนอกภาคเกษตรกรรมทงการอตสาหกรรม และการคาการบรการ ขณะทประชากรในเขตชนบทจะประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนสวนใหญ ดงนนเมอความเปนเมองมากขน สดสวนของประชากรทประกอบอาชพนอกภาคเกษตรกรรมจะสงขน รวมทงสดสวนของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศจากนอกภาคเกษตรกรรมจะสงขนดวย แตกลบลดลงในสวนของภาคเกษตรกรรม

2. ปจจยทางดานสงคม คอ กจกรรมตางๆ ทเกดขนในเขตเมอง ซงมไดเกยวของโดยตรงกบกจกรรมเชงเศรษฐกจ ไดแก บรการทางการแพทยและการสาธารณะสข การศกษา และบรการสาธารณปโภคขนพนฐาน ซงกจกรรมตางๆ เหลานจะเพมสงขนในพนททมความเปนเมองมากขน

กลาวโดยสรป เขตเมอง หมายถง พนททเปน เขตเทศบาล ซงมความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจสง มประชากรอาศยอยรวมกนอยางหนาแนน และประชากรสวนใหญไมไดประกอบอาชพเกษตรกรรม ประชากรสวนใหญอพยพมาจากเขตชนบทเพอประกอบอาชพในพนทแหลงอตสาหกรรม มความสะดวกในแหลงคมนาคม และเปนพนทรวมของหมบานจดสรรจ านวนมากเขาไวดวยกน

3 เรองเดยวกน, 8-9.

Ref. code: 25595803010106SDJ

13

2.1.1 แนวคดทมอทธพลตอการพฒนาเมอง ในการศกษาเกยวกบเมองและการผงเมองในประเทศไทยมทฤษฎทเกยวของกบ

การพฒนาเมอง4 ไดแก 1. แนวคดการพฒนาทางเศรษฐกจ แนวคดน เนนทการเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจ โดยใหความส าคญแกอตสาหกรรมซงถอวาเปนภาคเศรษฐกจกาวและมองวาภาคเกษตรนนลาหลง หนทางทจะพฒนาเศรษฐกจไดคอ ตองเรงพฒนาอตสาหกรรม แนวคดเศรษฐกจแบบทนนยมและเทคโนโลยการผลตจากภายนอก ท าใหมเพยงชนชนสงและคนในเมองเทานนทไดรบผลกระทบจากการพฒนาแบบน

2. แนวคดทเนนความจ าเปนพนฐาน (Basic Need) เนองจากเหนวาแนวคดทฤษฎการพฒนาทางเศรษฐกจ ละเลยการกระจายรายได และความเปนอยของประชาชนใหดขนเปนขอบกพรองของแนวคดทหนง แนวคดนจงเนนการพฒนาทมงใหคนจนไดรบความจ าเปนพนฐานในชวต โดยมรายไดจากการท างานและเพอใหไดรบบรการสาธารณะอยางทวถง โดยการพฒนาขนบทใหเปนเมองเพอใหสามารถรองรบความจ าเปนพนฐานของชวต ไดแก ไฟฟา การกระจายของสนคาอปโภคบรโภค

3. แนวคดทเนนความส าคญของระบบนเวศและความสามารถในการรอบรบ (Carry Capacity) ซงเปนขดจ ากดของสภาพแวดลอม และท าใหเหนวาระบบนเวศนนมความเกยวพนอยางตอเนองแนบแนน ตอกนและกนไมทางตรงกทางออม และจะตองมการควบคมการเตบโตของประชากร มเชนนนจะท าใหการพฒนาเสยสมดล เกนความสามารถทสงแวดลอมจะรองรบได

4. แนวคดการพฒนาท ย งยน ซ งเปนแนวคดใหมล าสด แตกตางจาก แนวทางการพฒนาแบบอนๆ ทไดสรางปญหาและน าไปสความไมยงยนของสงคมและสงแวดลอม แนวทางใหมนมองวากระบวนการพฒนา ควรประกอบดวย 3 ขนตอน คอ การก าหนดวสยทศนของการพฒนา การสรางความรวมมอ และการท าแผนปฏบตการ เพอใหสามารถน าไปวสยทศนทก าหนดไปสการปฏบต แนวคดนถกก าหนดขนในการประชมสงแวดลอมโลกครงท 21 เรยกวา แผนปฏบตการเพอศตวรรษท 21 (Agenda 21) สาระส าคญคอ คน ตองเปนศนยกลางของการพฒนาทยงยนและคนตองมชวตทแขงแรง มประสทธภาพ และด ารงอยไดอยางกลมกลนกบธรรมชาต และรฐมสทธทจะใชทรพยากรธรรมชาตของตนเองไดเพอสนองนโยบายการพฒนาและสงแวดลอมและรฐตองรบผดชอบทจะควบคมมใหกจกรรมตางๆ ไปท าลายสงแวดลอมของรฐขางเคยง หรอบรเวณทอยนอกขอบเขตของกฎหมายระดบชาต นอกจากน ยงไดก าหนดค าจ ากดความของการพฒนาใหมวา การพฒนาจะตอง

4 ดวงจนทร อาภาวชรตม เจรญเมอง, เมองและผงเมองในประเทศไทย กรณเมองเชยงใหม

(เชยงใหม: ศนยศกษาปญหาเมองเชยงใหมและกลมมงราย, 2541), 5-10.

Ref. code: 25595803010106SDJ

14

สามารถสนองความตองการดานการพฒนาและการอนรกษสงแวดลอม เพอประชาชนรนตอไปได การพทกษรกษาสงแวดลอมจงเปนสวนหนงของการพฒนา และไมสามารถแยกการพจารณาอยางโดดเดยว หรอแยกสวน แนวคดนมอทธพลตอการก าหนดนโยบายเศรษฐกจระดบชาตของประเทศตางๆ และยงมผลตอการพฒนาภมภาค และพนทเมองและพนทเมองทเกยวของกบทฤษฎการวางภาคและเมอง

2.1.2 ทฤษฎวาดวยการเตบโตของเมอง (Urban Growth Theory) 5 ในการศกษาการเตบโตของเมอง ตองใหความส าคญตอการจดสรรทดนในเมอง

ซงจะสงผลตอการรปแบบการขยายตวของเมอง โดยแนวคดหลกเรองการเตบโตของเมองมอย 3 แนวคด คอ

1. แนวคดการใชทดนเปนวงกลม (Concentric Zone Concept) Burgess ผเสนอแนวคดนเหนวาการใชทดนทมลกษณะเปนวงกลม บรเวณศนยกลางของเมองเปนศนยกลางยานธรกจ (Central Business District หรอ CBD) ทอยอาศยของคนรายไดตางกนจะอยเปนยาน คนรายไดนอยสดจะอย ใกลศนยกลางของเมองมากทสด คนรายไดสงจะกระจายไปอยตามชานเมอง การแบงแยกนเปนไปดวยเหตผลความแตกตางดานเศรษฐกจและสงคม ลกษณะทดนดงกลาวเปนลกษณะของการใชทดนซงเปนภาพสะทอนของเมองโลกตะวนตกในชวงกอนหนาป ค.ศ.1900 ทมจ านวนประชากรไมมากจนเกนไป คนรวยจะหนไปอยในพนทอนกวางใหญและยอมเสยเวลาในการเดนทางไปท างานในแตละวน


Ref. code: 25595803010106SDJ

15

ภาพท 2.1 ภาพการขยายของเมองจากศนยกลาง ทมา: Ernest W. Burgess, “Concentric Model Burgess,” https://www .dustin stollz.com /blog/2015/12/02/burgess-concentric-zone-model-of-urban-development (accessed February 10, 2016).

2. แนวคดการใชทดนเปนสดสวนรปพาย (Sector Concept) Hoyt เสนอวา

การใชดนในเมองนาจะมลกษณะเปนเสยวๆ รปพดแผออกไปจากศนยกลางเมอง และมการแบงล าดบชนของทอยอาศย เมองจะขยายตวออกไปอยางไมมทสนสดเนองจากสามารถขยายไดงายกวาการใชทดนในลกษณะวงกลม การขยายตวแบบนสามารถเกาะตามถนนสายหลกได โดยการใชทดนนน Hoyt ไดเสนอคลาย Burgess กลาวคอ มเขตศนยกลางทางเศรษฐกจอยกลางเมอง ซงประกอบดวยรานคา โรงแรม โรงภาพยนตร การแบงเขตส าหรบผใชแรงงาน (Working Man Is Home) อยใกลทท างาน เขตการผลตขนาดกลางและการขายสง เนองจากคนกลมนตองอาศยการขนสงสาธารณะ ทพกอาศยของชนชนกลางตองการทดนขนาดใหญพอสมควร เพอใชพาหนะสวนตว สวนเขตทอยอาศยของชนชนสงนนจะตองเดนทางไกลเพอเขามาท างานในเมอง ซงจะอาศยอยในยานชานเมองซงมราคาทดนราคาแพงราคาสงมากกวาทอน เพราะอยใกลสถานทททวทศนสวยงาม รมแมน า หรอชายทะเล

Ref. code: 25595803010106SDJ

16

ภาพท 2.2 ภาพการแบงพนทเมองออกเปนรปพาย ทมา: “Hoyt Sector Model Key,” https://www.haikudeck.com/voss-urban-pattern-booklet-education-presentation-fJ4emxTTrK (accessed February 10, 2016)

3. แนวคดการใชทดนลกษณะมศนยกลางหลายแหง (Multiple Nuclei concept) เปนแนวคดของ McKezie นกนเวศวทยา ซงเหนวาเมองๆ หนง อาจมมากกวา 1 ศนยกลาง กลาวคอ แตละศนยกลางจะมโครงสรางทแตกตางกนไป เชน ใจกลางเมองอาจเปนศนยกลางธรกจ มศนยการคา (Shopping Center) เปนศนยกลาง และมศนยการคาชานเมองเพอใหบรการ การใชทดนตามแนวความคดน เพมขนจาก 2 แนวทางแรกคอ นอกจากเปนเขตทอยอาศยและธรกจการคาแลว ยงเปนแหลงของอตสาหกรรมหนก แหลงธรกจรอบนอก และแหลงธรกจรอบๆ เมอง

ภาพท 2.3 ภาพเมองทมศนยกลางหลายแหง ทมา: McKezie, “Multiple Nuclei concept,” http://www .lewishistoricalsociety.com/ wiki/article_image.php?id=78 (accessed February 10, 2016).

Ref. code: 25595803010106SDJ

17

ปจจบนแนวความคดมหลายศนยกลางในเมองไดรบการน าไปพฒนาตอยอดไปพฒนาเพอขยายเมองหรอสรางเมองใหม เนองจากการรวมศนยไปไวทศนยกลางเพยงแหงเดยวท าใหเกดปญหาการจราจรตดขด และท าใหพนทเมองไมคมคา เพราะในชวงกลางคนศนยกลางเมองจะไมไดใชประโยชนเลย นอกจากนนยงกอใหเกดปญหารถตดขดเพราะตองเดนทางจากชานเมองเขามาท างานในเมองในแตละวน และเมอเมองเดมขยายตวออกไปมากกจะท าใหเมองเกดการเกนขดจ ากดของเมอง (City limit) กจะสงผลใหเมองนนๆ สะสมปญหาตางๆ ไวมากมาย ดงนน จงไดเกดแนวคดใหม 2-3 แนวคด คอ การทจะยายเมองออกไป คอ แนวคดการยายเมองออกไป (Satellite town Concept) โดยสรางเปนเมองบรวารอยรอบๆ ศนยกลาง และแนวคดการสรางเมองใหม New town concept) เพอลดความแออดของมหานคร และกระจายความแออดออกไปยงชมชนใหม

นอกจากนน อรทย กกผล ยงไดกลาวเกยวกบการเตบโตชองเมอง หรอ “ระเบดคนเมอง” นสงผลกระทบตอการบรหารจดการทองถนอยางหลกเลยงไมได ทงนเพราะองคกรปกครองสวนทองถนเปนหนวยระดบพนททอยใกลชดประชาชนในเขตเมองมากทสด (Area based Organization and Management) และมหนาทจะตองรบผดชอบโดยตรงตอการจดบรการสาธารณะทหลากหลายเพอรองรบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมทมาพรอมกบความเปนเมอง (Multi functional agency) อาทการจดการขนสงและการจดการขยะและน าเสย การจดพนทและผงเมอง รวมทงทศทางทางเศรษฐกจของเมอง6

และในแนวทางการพฒนาเมองนน ในประเดนการพจารณาเพอจดท าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ดงกลาว ไดวางแนวคดการพฒนาเมอง โดยใหเปนเมองทนาอย ซงจะเปนความนาอยในความหมายทวามความปลอดภย สงแวดลอมทด เศรษฐกจทด เดนทางสะดวก มระบบสาธารณปการทมคณภาพและทวถง มการเนนถงความสอดคลองกบอตลกษณ ความหลากหลายและศกยภาพของเมอง บนฐานของการมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคม ดงนน จงสามารถแยกประเดนการพจารณาแนวทางการพฒนาเมองหลกๆ ได 5 แนวทางดวยกน ไดแก 7

แนวทางท 1 การพฒนาสภาพแวดลอมเมองศนยกลางของจงหวดใหเปนเมองนาอย เออตอการขยายตวทางเศรษฐกจและสงคมอยางมสมดล จดระบบสาธารณปโภคสาธารณปการทมคณภาพและเพยงพอตอความตองการของประชาชนแบะกจกรรมทางเศรษฐกจในเมอง จดระบบบรการสงคมทไดมาตรฐานรวมทงทอยอาศยของผมรายไดนอย ใหความส าคญตอการเพมพนทสเขยว และดแลความปลอดภยของประชาชน

6 อรทย กกผล, Urbanization เมอ “เมอง” กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถน

สมยใหม (กรงเทพฯ: สถาบนพระปกเกลา, 2559), 10. 7 เรองเดยวกน, 36-37.

Ref. code: 25595803010106SDJ

18

แนวทางท 2 สงเสรมการจดการสงแวดลอมเมองอยางมบรณาการภายใตการมสวนรวมของสวนกลาง สวนทองถน ภาคประชาสงคมและภาคเอกชน ปรบปรงระบบการจดการขยะ การคดแยก การน ากลบมาใชประโยชน และจดตงสถานทจดการขยะมลฝอยรวมกนระหวางชมชนตางๆ ตลอดจนการรณรงคการใชน าอยางประหยด ลดมลพษทางน า และเ พมประสทธภาพในเขตเมอง

แนวทางท 3 พฒนาระบบขนสงสาธารณะ เพอบรรเทาปญหาจราจร และใหประชาชนสามารถเขาถงบรการระบบขนสงสาธารณะซงมตนทนต าและเปนมตรกบสงแวดลอม เชน รถประจ าทาง ระบบทางจกรยาน ทางเทาและการพฒนาสถานขนสงในเขตเมอง ภายใตหลกการความปลอดภยในการเดนทางของทกเพศทกวย และผพการ รวมทงมการสงเสรมความเชอมโยงระหวางเมองและชนบท

แนวทางท 4 รกษาอตลกษณของเมอง และสรางคณคาของทรพยากรเพอกระจายรายได ให คนทองถน โดยใหความส าคญตอการอน รกษ สบสานประเพณ วฒนธรรม สถาปตยกรรมพนบานและเมองเกา ตลอดจนระบบดจตอลทตอยอดไปกบการพฒนาระบบเศรษฐกจของเมอง ควบคไปกบการสงเสรมการมศนยการเรยนรชมชน และกรสราง “แบรนด” หรอเอกลกษณของเมอง เพอเปนการสนบสนนการพฒนาเมองเพอเปนการตอยอดและเพมคณคาในทางเศรษฐกจและสงคม

แนวทางท 5 การเพมประสทธภาพในการบรหารจดการเมอง โดยการวมองคกรปกครองสวนทองถนในเขตเมองใหมความเหมาะสม เสรมสรางขดความสามารถขององคกรปกครองสวนทองถนและความรวมมอระหวางกน เพอใหการบรหารจดการเมองเปนไปอยางมประสทธภาพสงสด รวมทงใหประชาชนในพนทเขามามสวนรวมในการวางแผน การพฒนาเมอง การจดท าผงเมอง และการบงคบใช อกทงเพมบทบาทของหนวยงานราชการสวนกลางในการสนบสนนการพฒนาเมองทงทางดานเทคนคและงบประมาณ

2.1.3 ความหมายของชมชนเมอง 8 ความหมายของ “ชมชน” ปรชา วงศทพย ใหความหมายของค าวา “ชมชน” หมายถง การรวมตวกนของ

ผคนทมความสมพนธตอกนทงในพนทกายภาพและความสมพนธทางสงคม มความรสกเปนพวกเดยวกน มศรทธา ความเชอ เชอชาต การงาน หรอความรสกนกคด ความสนใจทคลายคลงกน มการ

8 วมลพรรณ กญแจทอง, “แนวทางการสงเสรมการจดสวสดการชมชนเมอง กรณศกษา

ชมชนโคงรถไฟยมราช,” (สารนพนธปรญญามหาบณฑต, คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2551), 8-11.

Ref. code: 25595803010106SDJ

19

เกอกลและการเปนอยรวมกน ใชทรพยากรรวมกน การตดตอสอสารกน จงมการก าหนดรปแบบความสมพนธซงกนและกนขน อาจมความสมพนธแบบเครอญาตหรอไมมกไดและยงรกษาแบบแผนการด าเนนชวตรวมกนได9

เกรยงศกด เจรญวงศศกด ไดใหความวา ชมชน คอ กลมคนทอยรวมกนตามพนทตามภมศาสตร หรอกลมคนทอยรวมตวกน ณ ทแหงใดแหงหนงทท ากจกรรมบางอยางรวมกน โดยมโครงสรางและวตถประสงคการด าเนนการของสมาชกในชมชนทชดเจนและตอเนอง โดยสมาชกในชมชนทงสองแบบมความตระหนกในเอกลกษณของชมชน และมความรสกเปนเจาของชมชนรวมกน10

กลาวโดยสรป ชมชนหมายถง กลมคนทมาอยรวมกนเปนหมคณะ โดยมการจดตงพนททางภมศาสตร โดยมความรสกเปนพวกเดยวกน มความเชอ ความศรทธา ความสนใจทคลายคลงกน และมการอยรวมกน ใชทรยพายากรรวมกน มการตดตอสอสารกนและมการก าหนดหนาท บทบาทความสมพนธกนและกนในชมชน

ความหมายของชมชนเมอง ชมชนเมอง เกดขนเมอประเทศไทยเขาสการพฒนาสมยใหม จากประเทศ

เกษตรกรรม ไปสการเปลยนแปลงเปนชมชนเมอง ท าใหเกดการอพยพ สงผลใหการสรางชมชนเมองเกดขยายตวอยางรวดเรว และไมมแผนการรองรบ เกดปญหาความเหลอมล าดานการกระจายรายได และปญหาความยากจน ชมชนตองเผชญกบปญหาการเจรญเตบโตของชมชนทสงผลให เกดชมชนแออด ปญหาสงแวดลอม ปญหาชมชนบกรก ปญหาชมชนผมรายไดนอย ซงกระจดกระจายในเมองตางๆ โดยเฉพาะกรงเทพมหานคร ปรมณฑล และเมองใหญ ทงยงตองเผชญกบปญหาหลายดาน ทงดานกายภาพ เศรษฐกจ และสงคม และการอยอาศย การแกไขปญหาของชมชนเมองเกดขนผานองคกรชมชนทเกดจากการรวมกลมของคนในชมชนทมปญหาเดยวกน โดยแนวคดเกยวกบชมชนเมอง จะเปนแนวทางในการปองกนแกไขปญหาตางๆ ในชมชน รวมทงการพฒนาชมชนเมองใหความเขมแขงและยงยน และเปนวธการทหนวยงานของรฐและเอกชนจะท าหนาทหลกในการใหค าปรกษา แนะน า กระตน และรวมสนบสนนบางประการ เพอใหชมชนมศกยภาพและสามารถพงพาตนเองไดในทสด จดเดนของแนวคดนคอ การมรากฐานจากประชาธปไตยแบบสวนรวม (Paticipatory Democracy) โดยชมชนเปนผคด ผท าโครงการ ผด าเนนการ จดการดานการเงนและดแลอยางตอเนอง เปนการ

9 ปรชา วงศทพย, การพฒนาชมชนประยกต: แนวคดและการบรณาการ (กรงเทพฯ: ดไซน

ดไลท, 2555), 5-6. 10 เกรยงศกด เจรญวงศศกด, ชมชนนยม: ฝาวกฤตชมชนลมสลาย (กรงเทพฯ: ซคเซสมเดย,

2544), 24-40.

Ref. code: 25595803010106SDJ

20

ท างานโดยพลงชมชน ซงเปนพลงการพฒนาพนฐานในการแกไขปญหาและเรยนรกนเองได โดยเปลยนจากผรบการพฒนามาเปนพลงในการพฒนา จากนนไดมพฒนาการเชอมโยงกนเปนเครอขายชมชนในแตละเมอง และมการท างานพฒนารวมกนในหลายๆ เรอง เชน ออมทรพย สวสดการ อาชพ ธรกจชมชน ทอยอาศย เปนการท างานทเชอมโยงกบกระบวนการพฒนาในทองถน ซงเปนแนวทางการพฒนาทศทางในองคกรชมชนระดบเมอง โดยใชพลงการพฒนาขององคกรเครอขายชมชน รวมกบกลไกพฒนาในทองถนไดอยางชดเจนมากขน ซงวธการนจะท าใหเกดกลไกการพฒนาระดบเมองทจะสามารถแกไขปญหาและสรางขบวนการพฒนารวมกนอยางกวางขวางทวทงประเทศ

งานของทศนย ลกขณาภชนชช ไดกลาวถงปจจยรวมในการกระบวนการสรางความเขมแขงของชมชนเมอง11 ประกอบดวย

1. สภาพปญหาความเดอดรอนของชมชน เปนเหตและแรงผลกทท าใหชมชนมารวมตวกนเปนพลงขบเคลอนในการจดการปญหาของชมชนในรปแบบของ “กลมชวยตวเอง” (Self-help Group) เนองจากการทหนวยงานภาครฐดแลไมทวถง หรอลาชาไมทนตอเหตการณ ชมชนจงตองชวยตวเองเปนการเฉพาะหนา เพราะปญหานนสรางความเดอดรอน และขดขวางตอการด าเนนชวตทปกตสข ทงนในการจดการปญหาชมชนตองใชตรรกะ (Logic) หรอความเปนเหตเปนผล บนพนฐานความคดทเปนจรง ค านงถงศกดศรความเปนมนษย หลกสทธมนษยชน หลกประชาธปไตย และหลกความถกตองตามกฎหมายของบานเมองและกตกาของสงคม (Legal right & Social right)

2. ภาวะผน า สภาพปญหาความเดอดรอนของชมชน เปนตวเรง/ตวกระตนใหชาวชมชนคนหาผน าตามธรรมชาต ซงหมายถง บคคลทมบคลกภาพโดดเดน เปนผน าความคดของคนในชมชนใหมองเหนภาพของอนาคตและสามารถสอสาร ขายและขยายความคด ความเชอ ปรชญาของตนใหแกผเกยวของได มการโนมนาวชกจงใหเหนความส าคญ สรางความรสกผกพนและนาทาทายตอวสยทศนนน อนน าไปส “การปฏบตโดยการเพมอ านาจ” (Action through Empowerment) และหากผน าเปนผมพลงอ านาจทชาวชมชนเชอถอ มจตส านกสาธารณะ และความรบผดชอบตอสงคม ตอผลประโยชนสวนรวม กจะยงท าใหชาวชมชนเขามารวมกระบวนการจดการปญหามากขน ผน าตามธรรมชาต ถอเปนทนมนษยทส าคญในการขบเคลอนกระบวนการเปลยนแปลงของชมชน และหากผน าตามธรรมชาตถกบรณาการอยในตวบคคลทไดรบการแตงตงเปนผน าแบบทางการ เชน คณะกรรมการชมชน กจะท าใหผน าคนนนมฐานะและศกยภาพในการจดการปญหาของชมชนสงขน

ผน าชมชน จงเปนปจจยส าคญสงสดในการชกจงและน าพาชาวชมชนไปสการจดการกบปญหาของชมชนไดส าเรจ ซงตองใชหลกการมสวนรวมของชาวชมชนและความเปน

11 ทศนย ลกขณาภชนชช, การสงคมสงเคราะหชมชน มรรควธสชมชนเขมแขง (กรงเทพฯ:

ม.ป.ท., 2545), 4-10.

Ref. code: 25595803010106SDJ

21

ประชาธปไตยเปนองคประกอบรวม ทงน ลกษณะส าคญของผน าชมชนทไดรบการยกยองยอมรบจากชาวชมชน คอ บคคลทมความซอสตย จรงใจ มความเสมอภาค และใหความเปนธรรม จงจะสามารถเปนผน าการเปลยนแปลงไดส าเรจ

3. วธคดในการจดการปญหาของชมชน วธคดของชมชนในการจดการปญหาชมชนอนดบแรก คอ “การเอาตวรอด” (Survive) กอน โดยคนหาตนเหตแหงปญหา และลงมอกระท าตามประสบการณของชาวชมชน ดงนนความส าเรจจงขนอยกบศกยภาพของชมชนและผน าชมชน รวมทงกระบวนการมสวนรวมในวธการจดการกบปญหาอยางถกวธ โดยการบรณาการหลกคดตางๆ เชน ศกดศรแหงความเปนมนษย หลกความถกตองเปนธรรม หลกการมสวนรวม การเพมพลงอ านาจ และหลกการแกปญหาแบบสนตวธ ใหอยในรปกจกรรมหรอบรการทชมชนจดใหมขน ตลอดจนจตส านกสาธารณะของชาวชมชน (Community Consciousness) ทใชในการจดการกบปญหา

4. วธปฏบตในการจดการกบปญหาของชมชน ขนอยกบบรบทของปญหา ภาวะผน าชมชน วสยทศนของผน า การบรหารวสยทศน และการบรณาการความคดรวมของชมชนในการจดการปญหาของชมชนไดอยางถกวธ ซงการกระท าหรอการจดกจกรรม/บรการ เพอผลประโยชนของชมชนเปนเรองของการมสวนรวม การมสวนรวมดงกลาวเปนการมสวนรวมของสมาชกในชมชนผานตวแทนหรอผน าของชมชนในการจดการกบปญหาตางๆ ซงความส าเรจจะขนอยก บระดบการมสวนรวมของชาวชมชน และการสอสารแบบสองทาง (Two-way Communication) ระหวางผน าชมชนและชาวชมชน จนเปนทเขาใจถงผลประโยชนรวมกนอยางเปนธรรมและทวถง

กลาวคอ ชมชนเมอง ไดคลอบคลมทงลกษณะทางภมศาสตร ลกษณะทางประชากร สมพนธภาพของบคคล และลกษณะทางสงคม ไวดวยกน ดงนนการน าแนวคดชมชนเมองมาใชในการท างาน จงมความหมายถง การปฏบตงานทมงใชในการคณลกษณะของชมชนและทรพยากรในชมชนเพอใชเปนเครองมอ เพอการสรางจตส านกรวมของประชาชนในการด าเนนการเพอชมชนและโดยชมชน โดยการสรางกระบวนการเปลยนแปลงในการจดการกบปญหาและเปาหมายของชมชน ทเรมตนจาก “คนในชมชน” ซงเปนแกนกลางของชมชน โดยมผน าชมชนท าหนาทเปนผน าความคดและการสอสารความคดใหคนในชมชนเขาใจ และบรหารจดการใหเกดแผน/นโยบาย กจกรรม/ทบรการ ทเหมาะสมในการจดการกบปญหาของชมชนอยางเปนระบบภายใตกระบวนการมสวนรวม ของชาวชมชน และมตวชวดการพฒนาแบบยงยนโดยชมชนสามารถทจะพงพาตนเองได และชาวชมชนมจตส านกสาธารณะทสามารถดแลแกไขปญหาของชมชนดวยพลงของชมชน

Ref. code: 25595803010106SDJ

22

2.2 แนวคดเกยวกบผน า

นกล ไดใหความหมายของผน าไว คอ ผน าเปนศนยกลางของกลมทมบคลกภาพเหมาะสมกวาบคคลอนๆ สามารถดงดดความสนใจและน าความสนใจมาใชใหเปนประโยชนตอกลม ผน าเปนผก าหนดเปาหมายของกลม (Group Goal determine) โดยเปนผตดสนใจจดมงหมายปลายทางในการด าเนนงานของกลม ผน าเปนผซงเปนทนยมของกลม (Sociometric Choice) โดยไดรบเลอกจากกลมเนองจากเหนวามคณสมบตในการน ากลมตรงตามทกลมตองการ และผน าเปนผทปฏบตตามบทบาทของผน า และมพฤตกรรมผน า สดทายผน าคอ ผทกอใหเกดความรวมมอกนภายในกลม12

ฮาลปน ไดใหความหมายของผน าไวดงนผน าหมายถง บคคลทมบทบาทหรอมอทธพลตอคนในหนวยงานมากกวาผอน หรอบคคลทมบทบาทเหนอผอน บคคลทมบทบาทส าคญทสดทสงผลใหการอ านวยการใหหนวยงานด าเนนไปสเปาหมายทก าหนดไว หรอบคคลทไดรบการคดเลอกจากบคคลอนๆ ใหเปนผน า หรอบคคลทด ารงต าแหนงผน าหรอหวหนาหนวยงาน13

สมคด บางโม ไดใหความหมายของผน า (Leader) คอ สมาชกของกลมทมอทธผลมากทสดตอคนอนๆ ในกลม แผอทธพลไปยงคนอนมากกวาผอนมากกกวาบคคลอนทจะแผอทธพลมายงตนและสมาชกยอมรบโดยสมครใจ วาบคคลนเปนผน าของกลมและสามารถน ากลมใหบรรลเปาหมายได ผน าอาจไดรบต าแหนงมาโดยการแตงตง หรอเลอกตง หรอยกตนเองขนมาเปนผน ากได แตสมาชกไดมการยอมรบโดยสมครใจ14

วรางคณา วงศมหาชย ใหความหมายของ ผน า หมายถง บคคลใดบคคลหนง หรอกลมบคคลในชมชนทคนในชมชนใหการนบถอ มความรความสามารถเปนทตองการในการด าเนนงานของชมชน มความสามารถในการกระตนใหเกดแรงศรทธาในกลมสมาชก เปนผทท าหนาทรบผดชอบตอการพฒนาการของกลม สงเสรมใหสมาชกทกคนสามารถปฏบตงานไดอยางส าเรจ อกทงแกไขปญหาตางๆ ทเปนอปสรรคตอการท างานและพฒนาการของกลมจนสามารถน ากลมไปสจดหมายปลายทางไดผลส าเรจ15

12 Ross L. Neagley and Dean Evans, Handbook for Effective Supervision of

Instruction, 3rd ed. (Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, 1964), 196. 13 Andrew W. Halpin, Administration Behavior In Education (New York: Harper

and Row, 1975), 27-28. 14 สมคด บางโม, องคการและการจดการ (กรงเทพฯ: จนพบลชซง, 2538), 235. 15 วรางคณา วงศมหาชย, บทบาทของผน าในการพฒนาองคกรประชาชน (กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2535), 11.

Ref. code: 25595803010106SDJ

23

ปารชาต วลยเสถยร ไดสรปองคประกอบของผน า มดงน 1. มความร ความสามารถอนเปนคณสมบตภายในตว ทงมความสามารถทจะใชความร

นนๆ ดวย 2. มผตามทด 3. มจดมงหมายในการท างาน 4. ตองมหลกการและวธการเพอการท างานใหบรรลจดมงหมายทวางไว 5. มความมงมนในการท างาน 6. มสถานการณใหไดใชความสามารถของตน16 กว วงศพฒ17 ไดสรปแนวคดเกยวกบผน าไว 5 ประการ คอ 1. ผน า หมายถง ผซงเปนศนยกลางหรอจดรวมของกจกรรมภายในกลม เปรยบเสมอน

แกนของกลม เปนผมโอกาสตดตอสอสารกบผอนมากกวาทกคนในกลม มอทธพลตอการ ตดสนใจของกลมสง

2. ผน า หมายถง บคคลซงน ากลมหรอพากลมไปสวตถประสงคหรอสจดหมายทวางไว แมแตเพยงชแนะใหกลมไปสจดหมายปลายทางกถอวาเปนผน าทงนรวมถงผน าทน ากลมออกนอกลนอกทางดวย

3. ผน า หมายถง บคคลซงสมาชกสวนใหญคดเลอกหรอยกใหเขาเปนผน าของกลม ซงเปนไปโดยอาศยลกษณะทางสงคมมตของบคคลเปนฐานและสามารถแสดงพฤตกรรมของผน าได

4. ผน า หมายถง บคคลซงมคณสมบตเฉพาะบางอยางคอ สามารถสอดแทรกอทธพลบางประการอนกอใหเกดการเปลยนแปลงของกลมไดมากทสด

5. ผน า หมายถง บคคลผซงสามารถน ากลมไปในทางทตองการ เปนบคคลทมสวนรวมและเกยวของโดยตรงตอการแสดงบทบาทหรอพฤตกรรมความเปนผน า

กลาวโดยสรป ความหมายของผน า ผน า คอ บคคลทมความสามารถในการใชอทธพลใหคนอนท างานตางๆ ทตองการให

บรรลเปาหมายและวตถประสงคทตงไว ผน า คอ ผทสามารถในการชกจงใหคนอนท างานใหส าเรจตามทตนตองการได ผน า คอ บคคลทมอทธพลสงสดในกลม และเปนผทตองปฏบตหนาทตามภาระของ

ต าแหนงผน าทไดรบมอบหมาย บคคลอนในกลมทเหลอกคอ ผตาม

16 ปารชาต วลยเสถยร, กระบวนการและเทคนคการท างานของนกพฒนาชมชน (กรงเทพฯ:

ส านกงานกองทนและสนบสนนการวจย, 2548), 193. 17 กว วงศพฒ, ภาวะผน า (กรงเทพฯ: บ.เค.อนเตอรปรนท, 2535), 14-15.

Ref. code: 25595803010106SDJ

24

ผน า คอ บคคลทมาจากการเลอกตงหรอแตงตง หรอการยกยองขนมาของกลม เพอใหท าหนาทเปนผชแนะและชวยเหลอใหกลมประสบความส าเรจตามเปาหมายทตงไว

รปแบบภาวะผน าจากพนฐานการใชอ านาจหนาทของผน า18 1. ผน าแบบเผดจการ (Autocratic Leader) หมายถง ผน าทเนนถงการบงคบบญชา

และการออกค าสง (commanding and order giving) เปนส าคญ ผน าชนดนมกจะท าการตดสนใจดวยตนเองเปนสวนมาก และจะไมคอยมอบหมายอ านาจหนาทใหแกผอยใตบงคบบญชามากนก สถานภาพของผน าชนดนจะเปนไปในลกษณะทวาเปนเจานาย (boss) อยางเดนชด ในการบงคบบญชาหรอควบคมงานของผน าชนดน ผน าดงกลาวจะกระท าโดยมการใชอ านาจเปนอยางมากและจะสรางบรรยากาศของความเกรงกลวตอผอยใตบงคบบญชาเสมอ ทงนเพราะผน านยมใชการใหรางวลและลงโทษ สรปไดวาผน าแบบเผดจการจะมอ านาจสงสดทตวผน า ผน าจะสงการและตดสนใจโดยยดถอความคดตนเองเปนใหญ นยมการใหรางวลและลงโทษ

2. ผน าแบบประชาธปไตย (Democratic Leader) ผน าชนดนจะมลกษณะตรงกนขามกบผน าชนดแรก ผน าแบบประชาธปไตยจะใหความส าคญกบผอยใตบงคบบญชามากกวา และจะไมเนนถงการใชอ านาจหนาท หรอกอใหเกดความเกรงกลวในตวผบงคบบญชา หากแตจะเปดโอกาสใหผอยใตบงคบบญชามโอกาสแสดงความคดเหนและพดคยดวย ในการปฏบตงานบรหารของผน าชนดนมกจะเปนไปในท านองทวา สงตางๆ เปนเรองทเกยวของกบทกคน ดงนน การแกไขปญหาตางๆ จงมกใหโอกาสทกฝายเขามารวมพจารณา ซงอาจจะกระท าโดยมการประชมหรอจดตงคณะกรรมการ เปนตน ผน าชนดนจะพยายามสงเสรมใหคนงานออกความคดเหนได และมโอกาสรวมตดสนใจในปญหาตางๆ ไดดวย สรปวา ผน าแบบประชาธปไตยเปนผน าทท างานโดยอาศยความรวมมอกบผใตบงคบบญชา การตดสนใจอยบนฐานของการปรกษาหารอกน

3. ผน าแบบเสรนยม (Laissez-faire or Free-rein Leader) ผน าชนดนจะแตกตางจากผน าแบบประชาธปไตยทวาจะมการปลอยใหผอยใตบงคบบญชามอสรเสรเตมท หรอปลอยใหผอยใตบงคบบญชามอ านาจกระท าการใดๆ ตามใจชอบได ปญหาตางๆ ทเกดขนไดจะถกมอบหมายใหผใตบงคบบญชาตดสนใจอยางเตมท ผใตบงคบบญชาอาจจะไดรบสทธในการจดท าแผนงานตางๆ ไดตามใจชอบ

18 “ภาวะผน าและการสรางแรงจงใจ,” https//sites google.com/site/phawa

phunalaeakarsrang/home. (สบคนเมอวนท 25 พฤษภาคม 2560).

Ref. code: 25595803010106SDJ

25

ตารางท 2.1 การเปรยบเทยบการใชอ านาจของผน าทง 3 แบบ

ผน าแบบเผดจการ ผน าแบบประชาธปไตย ผน าแบบเสรนยม 1. ผน าจะเปนผก าหนด

นโยบายทกอยาง 2. เทคนควธท างานและ

กจกรรมจะถกสงการโดยผน า

3. ผน าจะคอยสงงานแตละอยาง และจะคอยก ากบผท างานแตละคนในการตหรอชมงานของกลม ผน าจะใชวธวากลาวตวบคคลโดยตรงและจะพยายามวางตวเปนทางการ

1. นโยบายตางๆ จะก าหนดขนโดยมการปรกษาและตดสนใจโดยกลม

2. กจกรรมจะถกก าหนดขนจาก การปรกษาของกลม โดยผน าจะใหแนวทางเลอกสมาชกในกลมจะมโอกาสเลอกผท างานรวม และการแบงงานภายในกลมจะท าโดยวธตกลงกนเองในการตหรอชม ผน าจะหลกเลยงไมวากลาวตวบคคล

1. กลมหรอแตละคนจะม เสรภาพในการตดสนใจ

2. ผน าจะจดหาวตถดบใหและยงจะคอยใหขอมลเพมเตมเมอตองการ

3. ผน าจะไมเขายงเกยวใดๆ 4. ผน าจะไมพยายามพดถง

กจกรรมของสมาชกและจะไมพยายามก ากบกลม แตอยางใดเลย

ทมา: ยทธนา พรหมณ, ววฒนาการทางความคดเกยวกบผน า, (เอกสารประกอบการสอนวชาภาวะผน า, วทยาลยชมชนนราธวาส, 2544), 6.

รปแบบผน าแบบเนนคน หรอเนนงาน การเนนรปแบบนขนอยกบวฒนธรรมขององคกรวาตองการใหวตถประสงคการท างาน

เปนไปในลกษณะใด ซงทงสองวธน จะแตกตางกนทวธปฏบต แตแทจรงแลว ผลทายทสด ตางกมงเนนไปทประสทธภาพงานทตองการเพมผลผลตทงสน

ผน าแบบเนนคน (Consideration) ผน าแบบทมการค านงในความตองการของมนษยในตวพนกงาน โดยการทผน าเขาไปชวยแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนและการใหความสนบสนนทางดานจตวทยา ทอาจจะเรยกไดกวาการรจกใชคนใหเปนนนเองการท างานรวมกนระหวางผน าและพนกงานในแบบน จะชวยใหชองวางระหวางผน ากบพนกงานลดลง จงท าใหสามารถท างานรวมกนไดอยางสบายใจ เมอเกดปญหาหรอขอผดพลาด กสามารถรวมกนปรกษาหารอใหปญหาตางๆ ผานไปได จงท าใหผลทเกดขนงานออกมามประสทธภาพทงยงได เพมผลผลตทมคณภาพไดอกทางหนงดวย

ผน าแบบเนนงาน (Structure) ผน าแบบนเชอวาจะไดผลลพธโดยการใหพนกงานยงอยเสมอ และสามารถกระตนใหพนกงานท างานไดมากๆ ซงการท างานในลกษณะน จะท าใหเกดชองวางระหวางผน าและพนกงานหางกนเพราะผน าจะมงเนนไปทจ านวนตวเลขทเพมขนของผลผลต

Ref. code: 25595803010106SDJ

26

แตตวพนกงานจะไมรสกมความสขเพราะจะท าใหเกดแรงกดดนหากไมสามารถท างานไดตามเปาหมายทผน าก าหนด

แนวคดเกยวกบผน าชมชน (Community Leader) ผน าชมชน มความหมาย และค าจ ากดความทเหมอนกนและแตกตางกน ดงน ชลกาญจน ฮาชนนาร ไดใหความหมายของผน าชมชนวา ผน าชมชนเปนผทมอทธพล

เหนอคนอนๆ สามารถท าใหคนอนอยากเดนตามและใหความเคารพเชอถอไวใจและใหความรวมมอในการท างานตางๆ รวมทงเปนผใหเกดการเปลยนแปลงทน าไปสผลส าเรจทด หรอบรรลวตถประสงคทวางไว19

ทองคณ หงสพนธ ไดอธบายไววา ผน าชมชน เปนผอยในอ านาจหรอหนาททถกก าหนดใหเปนผน า เพราะเปนผมความสามารถในการจดสรรและจดการตอสงทมคณคาตางๆ มากกวาคนอนในชมชนนนเพอใหเกดผลส าเรจตามความมงหมายทปรารถนาทงของตนและสมาชกของชมชน เปนผมความร ความสามารถในการประสานงานในการเรยกรองสงตางๆ และเขาไปมสวนรวมในการวางแผนบรหารพฒนาทองถนในแตละดาน เชน ดานสาธารณปโภค ดานโครงสรางพนฐาน ดานสงแวดลอม เพอใหหนวยงานทเกยวของสามารถตอบสนองไดตรงกบความตองการของประชาชนในชมชนไดอยางแทจรง20

กลาวโดยสรป ความหมายของผน าชมชน คอ บคคลทมอ านาจหรอบคคลทไดรบการรอมรบจากสมาชกในชมชนวาเปนผทมความร ความสามารถในการท าใหผอนใหความเคารพ ไวใจ และใหความรวมมอในการท างานดานตางๆ เพอจะไดเขาไปมสวนรวมในการวางแผนพฒนาในทองถน

ลกษณะของผน าชมชน การทบคคลใดจะเปนผน าชมชนในทองถนไดนน สามารถเปนไดหลากหลายวธ ทงผน า

แบบเปนทางการ และไมเปนทางการ โดสรปลกษณะของผน าชมชน ดงน 1. เปนบคคลทชาวบานใหความเคารพนบถอย าเกรง แตไมใชท าใหชาวบานเกรงกลว 2. ชวยดแลชาวบาน โดยใหค าแนะน าและแนวทางทถกตอง 3. เปนบคคลทมใจกวาง มจตใจเออเฟอเผอแผ 4. มความมนคงในอาชพ และฐานะความเปนอยไมเดอดรอน 5. เปนบคคลทมความเชอมนในตนเอง และพรอมทจะปรบปรงตนเอง

19 ชลกาญจน ฮาชนนาร, กระบวนการและเทคนคการท างานของนกพฒนาชมชน

(กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนและสนบสนนการวจย, 2548), 65. 20 ทองคณ หงสพนธ, การคนหาและพฒนาผน าทองถนในงานพฒนาชมชน (สกลนคร:

วทยาลยครสกลนคร, 2528), 16.

Ref. code: 25595803010106SDJ

27

6. เปนคนทพรอมทจะรบฟงเหตผลของสมาชก และยนดใหค าปรกษาหารอกบผอนในปญหาส าคญของทองถนหรอปญหาของชมชน

7. เปนผทมความตงใจท างานเพอสวนรวม 8. เปนมตรทดของประชาชนทกชนชน 9. เปนผเสยสละแรงกาย แรงใจเพอการพฒนาทองถน 10. เปนผทประชาชนชนชอบและกลาวถงเสมอ ประชาชนในสงคมชนบทสวนใหญจะ

เชอถอผน าชมชน ถาสามารถใหผน าชมชนเขามามสวนรวมพฒนาชมชนได งานกจะประสบผลส าเรจ เพราะผน าชมชนในทองถนมความส าคญตอการพฒนาชมชน ดงตอไปน

1. ผน าชมชนเขาใจสถานการณของต าบล หมบานไดดกวาบคคลอน 2. ผน าชมชนสามารถตดตอกบชาวบานไดดกวาผอน 3. ผน าชมชนสามารถกระตนการท างานของชาวบานได เพราะชาวบานรกและมความ

ศรทธาเปนพนฐานอยแลว21 อคน รพพฒน กลาวถงลกษณะของผน าชมชน วาควรมคณลกษณะ ดงน 1. ผน าชมชนเปนบคคลทชาวบานรกใคร นบถอและไววางใจ 2. ผน าชมชนสามารถเขาใจ ปญหาของชมชน และวางโครงการหรอเลอกโครงการท

รฐบาลมอยใหตรงกบความตองการ และความจ าเปนของชาวบาน 3. ผน าชมชนสามารถเขาใจและอธบายใหชาวบานเขาใจวตถประสงค และผลประโยชนท

จะไดรบจากการพฒนาไดเปนอยางด มความสามารถประสานงาน ตดตอสอสารและขอความชวยเหลอภายนอกชมชนได22

พฒน บณยรตพนธ กลาววา ผน าทองถนและผน าชมชน หมายถง ผทมบคลกภาพเดน ประกอบกบความสามารถเปนพเศษในชมชนหรอทองถนนนซงในกลมแตละกลมยอมประกอบดวย บคคลทมบคลกภาพ ความร ความสามารถ หรอทกษะทแตกตางกนไปในขณะททกคนมความผกพนซงกนและกน ในฐานะทเปนสวนหนงของกลมจะตองยอมรบนบถอความคดเหนของกนและกน ดวยเหตน เองสถานการณทบบตวขนจงผลกดนใหสมาชกของกลมบางคนกลายเปนผน ายอมเนองมาจากคณลกษณะพเศษประจ าตวอกดวย เชน ความซอสตยสจรต ความยตธรรม ความโอบออม

21 กรมการศกษานอกโรงเรยน, คมอการจดกจกรรมทกษะชวตเพอปองกนโรคเอดสส าหรบ

กลมเปาหมายการศกษานอกโรงเรยน (กรงเทพฯ: โรงพมพสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2541), 12.

22 อคน รพพฒน, การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา (นครปฐม: ศนยศกษานโยบายสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล, 2527), 67.

Ref. code: 25595803010106SDJ

28

อาร และความเสยสละ นอกจากนนยงหมายถง บคคลทมบคลกลกษณะอปนสย และความสามารถทดเดนในสถานการณหรอในกจกรรมอยางใดอยางหนง ซงจะเปนผทสามารถจงใจประชาชนใหมความคดเหนคลอยตามและลงมอท างานอยางใดอยางหนง23

บทบาทหนาทของผน าชมชน ผน าชมชนแตละบคคลมบทบาทหนาทไมเหมอนกน ขนอยกบบคลกภาพ ลกษณะงาน

และลกษณะสวนตวของบคคลนนๆ โดยสรปบทบาทและหนาทของผน าชมชน มดงน ชลกาญจน ฮาชนนาร ไดกลาวถงบทบาทของผน าชมชนในงานพฒนาทองถนวาสามารถ

แบงไดเปนบทบาทภายนอกและบทบาทภายในดงน 1. บทบาทภายนอก หมายถง บทบาทในการประสานงานกบภายนอกชมชนคอ

การศกษาแนะน าเอาความรใหมๆ โครงการใหมๆ มาเสนอแนะใหชาวบานเพอพฒนาความเปนอยของชาวบานใหดขน เปนผประสานงานกบหนวยงานตางๆ จากภายนอกและบคคลภายนอกเพอดงความชวยเหลอเขามาสชมชน

2. บทบาทภายใน หมายถง การชกจงชาวบานใหมารวมมอกนในการท างานพฒนา การสรางสาธารณะประโยชน การรบผดชอบงานในหมบานและท างานรวมกบชาวบาน24

สรปบทบาทของผน าชมชน คอ ผทท าหนาทประสานงานชวยเหลองานชมชน ดแลใหค าปรกษา พฒนางานของชมชน กระตนใหสมาชกในชมชนเกดการรวมกลม ประชมและด าเนนการเพอวางแผน จดท าระเบยบ หรอแกไขปญหาของชมชน และสามารถระดมทรพยากร

ทกชนดเพอพฒนาและสามารถสรางความสามคค ปรองดองใหกบชมชน โดยผน าชมชนท าหนาทเปนก าลงส าคญในการเขามามสวนรวมกบรฐในการพฒนาทองถน และรวมมอกบหนวยงานเครอขายตางๆ เพอใหชมชนเกดความเขมแขงขนตอไป

23 พฒน บณยรตพนธ, การสรางพลงชมชนโดยขบวนการพฒนาชมชน (กรงเทพฯ:

ไทยวฒนาพานช, 2549), 128-129. 24 ชลกาญจน ฮาชนนาร, กระบวนการและเทคนคการท างานของนกพฒนาชมชน, 34.

Ref. code: 25595803010106SDJ

29

2.3 แนวคดเกยวกบชมชนเขมแขง

ความหมายของค าวา “ชมชนเขมแขง” ฉตรทพย นาถสภา ไดกลาวถง ความเขมแขงของชมชนวา เปนกลไกทส าคญยงในการ

พฒนา ทงนเพราะวาความเขมแขงของชมชนจะแกไขปญหาทงในระดบชมชน และพฒนาทเกยวของกบการพฒนาประเทศไปพรอมกนอยางบรณาการ ความเขมแขงของชมชนนเปนรากฐานทส าคญของประชาสงคม (Civil Society) ททกคนเอออาทรตอกน มการเรยนรรวมกน มการท างานเพอแกไขปญหาและพฒนาชมชนและสงคมรวมกน และยงเหนวาการพฒนาชมชนและสงคมไมอาจส าเรจไดโดยการกระท าเปนเรองๆ แยกกนไป แตตองท าเชอมโยงอยางมบรณาการ พรอมกน โดยมความเขมแขงของชมชนเปนตวตงในการพฒนาจนผบรหารและนกพฒนาไดกลาววาเปน “ทางเลอกสงคมไทย : ค าตอบอยทหมบาน/ชมชน” หรอ “การพฒนาทยงยนจะตองสรางพลงใหชมชนในทองถน25

สอดคลองกบประเวศ วะส ซงไดใหความหมายของชมชนเขมแขง ไวคอ การทสมาชกในชมชนมความสามารถบรหารจดการในชมชนไดอยางตอเนอง มความสามารถพฒนาศกยภาพของคนในชมชนเพอแกไขปญหาตางๆ และภาวะวกฤตตางๆ ความเขมแขงของชมชนเกดจากคนทมวตถประสงครวมกนเขารวมคด รวมท า มการเรยนรรวมกนในการปฏบต ความรวมมอกนในชมชนจะท าใหมศกยภาพในการแกไขปญหาตางๆ ลกษณะ “ความเปนชมชน” (Civility) โดยความเขมแขงไมไดหมายถง เฉพาะชาวบานเทานนแตยงหมายความรวมถง องคกรตางๆ ทกชนด ซงด าเนนการเปนไปในทางเดยวกน26

โดยสมพนธ เตชะอธก และคณะ ไดใหความหมายของชมชนเขมแขง คอ ชมชนทสมาชกในชมชนมความสามคค มความซอสตยชวยเหลอซงกนและกน มการรวมกลมองคกรในชมชน ผน ามคณธรรม มวสยทศนและรบฟงความคดเหนของสมาชกในชมชน สมาชกในชมชนมโอกาสหาความรเพมเตม มอาชพสามารถเลยงตวเองได ครอบครวมความอบอน มความรกใครปรองดองกน มความอบอน รกใครปรองดองกน อยพรอมหนาและมสขภาพทแขงแรง สมาชกในชมชนสามารถรวมกนแกไขปญหาภายในชมชนไดดวยการมสวนรวม27 สอดคลองกบ สธดา บวสขเกษม กลาววา

25 ฉตรทพย นาถสภา, อางถงใน ปรชา วงศทพย, การพฒนาชมชนประยกต: แนวคดและ

การบรณาการ, 81. 26 ประเวศ วะส, อางถงใน โกวทย พวงงาม, การจดการตนเองของชมชนและทองถน

(กรงเทพฯ: บพธการพมพ, 2553), 217. 27 สมพนธ เตชะอธก, “การวจยเพอสรางความเขมแขงของชมชน,” (เอกสารประกอบการ

เสวนาวชาการเรองการวจยเศรษฐกจชมชนทองถน ภาคเหนอ, 2545), 10 -11.

Ref. code: 25595803010106SDJ

30

ชมชนเขมแขง หมายถง ชมชนทสมาชกมความตะหนกถงการมสวนรวมและมศกยภาพในการแกไขปญหา หรอรวมกนพฒนา เพอเออประโยชนตอสมาชกในชมชน โดยสามารถบรหารจดการเพอแกไขปญหาตางๆ หรอด าเนนกจกรรมพฒนาตางๆ ไดดวยชมชนเองรวมถงความสามารถในการแกไขปญหาทจะสงผลกระทบตอวถชวตในชมชนได28

ชาตชาย ณ เชยงใหม กลาววา “ชมชนเขมแขง คอ กลมคนในชมชนตองมความสามารถทจะเรยนร สามารถปรบตว แกไขปญหา สรางสรรคสงตางๆ ไดอยางตอเนอง โดยรฐเปนผคอยสนบสนน สรางความสมพนธแบบ Symmetrical มความเปนหนสวน แลกเปลยนผลประโยชนดวยความเปนธรรมของประชาชน รฐกบชมชนจะตองอยในลกษณะทมความสมพนธแบบเกอกลซงกนและกน”29

การเสรมสรางความเขมแขงของชมชน30 ความเขมแขงของชมชน หมายถง การทประชาชนในชมชนตางๆ ของเมอง หรอชนบท

รวมตวกนเปน “องคกรชมชน” โดยมการเรยนรในชมชน มการจดการ และมการแกไขปญหารวมกนของคนในชมชนแลวถงไดเกดการเปลยนแปลงหรอการพฒนาทางทงทางดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและสงแวดลอม กลม ชมรม สหกรณ บรษท องคกรชาวบาน เครอขาย หรออนๆ ทมความหมายแสดงถงความรวมมอชวยเหลอกนเพอผลประโยชนรวมกน และดวยความเอออาทรตอชมชนอนๆ ในสงคม

ความเปน “องคกรชมชน” หมายถง กลมหรอชมรมหรอสหกรณหรอในชออนใด โดยจะมการจดทะเบยนตามกฎหมายหรอไมกตาม อนเปนองคกรทเกดจากการรวมตวดวยความสมครใจของประชาชนจ านวนหนงทมวตถประสงคและอดมคตรวมกน มมตรภาพและความเอออาทรตอกน มการเรยนรกนอยางตอเนองในการท างานเพอแกไขปญหาและพฒนาเศรษฐกจ จตใจ สงคม วฒนธรรมและสงแวดลอม มผน าตามธรรมชาตเกดขนโดยผานกระบวนการท างานรวมกนดงกลาว โดยมผน าหลายคนทงหญงและชาย

28 สธดา บวสขเกษม, “แนวทางการพฒนาบทบาทของสภาองคกรชมชนในการสงเสรมความ

เขมแขงของชมชน: กรณศกษาต าบลหนองประด อ าเภอเลาขวญ จงหวดกาญจนบร,” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2554), 40.

29 ชาตชาย ณ เชยงใหม, การบรหารการพฒนาชนบทเพอเสรมสรางความเขมแขงของชมชน (กรงเทพฯ: คณะกรรมการนโยบายพนฐานแหงชาต, 2543), 3.

30 ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, “รายงานการศกษาวเคราะหปจจยทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมทสนบสนนใหชมชนเขมแขง,” (กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2544), 18-21.

Ref. code: 25595803010106SDJ

31

ความเขมแขงของชมชนจะมมากนอยเพยงใดยอมขนอยกบชมชนนนมองคกรชมชนทเขมแขงเพยงใด ทงนองคกรชมชนทมความเขมแขงจะตองมการเตรยมคนและชมชนดวยการเสรมสรางใหมความเขมแขง เพอเปนฐานรองรบการแกปญหาและการพฒนาทงทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมพรอมกนทกๆ ดาน โดยมหนวยงานทงของภาครฐ องคกรพฒนาเอกชน และภาคการพฒนาทงภายในประเทศและตางประเทศ ผนกก าลงด าเนนงานการเสรมสรางความเขมแขงใหแกชมชนในการแกไขปญหาตางๆ ไดดวยตนเอง ดวยการกระตนและสรางกระบวนการท างานแบบมสวนรวม รวมทงการสรางสภาพแวดลอมใหชมชนรวมกนคด รวมกนท า และมการเรยนร เพอชวยเหลอซงกนและกนอนจะน าไปสการพฒนาทยงยนในระยะยาว ทงนมกจกรรมหลกๆ ทด าเนนการเสรมสรางความเขมแขงของชมชน สรปไดดงน

การเสรมสรางกระบวนการการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนเพอเผชญปญหาวกฤต โดยพฒนาศกยภาพใหคนในชมชนรวมกลมกน รวมคด รวมท า รวมรบผดชอบ และรวมรกษาผลประโยชนของชมชนดวยตนเอง รวมทงใหความส าคญตอการปรบวธคดและวธการท างานของบคลากรภาครฐ จากการเปนผสงการมาเปนผสนบสนนชมชนในการจดการและแกไขปญหาของชมชนเอง ซงหนวยงานตางๆ ทมสวนสงเสรมและสนบสนนกระบวนการเสรมสรางความเขมแขงเพอเผชญปญหาวกฤตของชมชน ไดแก หนวยงานของรฐทมกจกรรมสงเสรมและสนบสนนในชมชนตางๆ องคกรพฒนาเอกขนและภาคการพฒนาตางๆ

การสงเสรมกระบวนการพฒนาแบบมสวนรวมของชมชนในลกษณะ “รวมคด รวมท า และรวมเรยนร” เพอเสรมสรางความเขมแขงของชมชน ประกอบดวยกระบวนการสงเสรมและสนบสนนชมชนไดมการเรยนร และเปลยนประสบการณเพอการพฒนาอาชพ และเศรษฐกจชมชน การพฒนาสวสดการสงคมและสวสดภาพของชมชน การฟนฟอนรกษและจดการทรพยากรธรรมชาตของชมชน การคนหาศกยภาพและการพฒนาภมปญญาทองถน ตลอดจนการจดท าแผนความตองการของชมชนรวมทงการสรางประชาคมภายในชมชนและการสรางเครอขายชมชน ซงกจกรรมทด าเนนการในลกษณะน ดงเชน กจกรรมของโครงการความรวมมอไทย-สหประชาชาต (Thai- UNCAP), โครงการกองทนเพอการลงทนทางสงคม (SIF) เปนตน

องคประกอบและลกษณะของชมชนเขมแขง การเสรมสรางความเขมแขงของแตละชมชนจะอยบนพนฐานของกระบวนการมสวน

รวมของประชาชน และใชทนทางสงคมในการจดการชมชนเพอเอาชนะปญหาทชมชนตองเผชญเมอชมชนมปญหากจะรวมกลมเพอระดมทรพยากรในชมชนมาใชรวมกน โดยในแตละชมชนจะมการพฒนาไปสความเขมแขงของชมชนในมตตางๆ เชน มตทางดานเศรษฐกจ มตทางดานสงคม มตทางดานวฒนธรรมและมตทางดานทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมไมเทากน หรออาจจะพฒนา

Ref. code: 25595803010106SDJ

32

ความเขมแขงไดเพยงบางมตเทานน นอกจากนเงอนไขและกระบวนการน าไปสความเขมแขงในแตละมตกมความแตกตางกนไป

จากการด าเนนงานเสรมสรางความเขมแขงของชมชนของหนวยงานภาครฐ องคกรพฒนาเอกชนและภาคการพฒนาตางๆ ไดพยายามใหความหมายของชมชนเขมแขง ซ งคณะอนกรรมการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนเพอแกไขปญหาวกฤต คณะอนกรรมการภายใตคณะกรรมการนโยบายสงคมแหงชาต ไดใหความเหนชอบกรอบองคประกอบและลกษณะของชมชนเขมแขงไวดงน

1. มบคคลทมความหลากหลายทรวมตวกนเปนองคกรชมชนทเปนทางการหรอไมกตาม

2. การมเปาหมายรวมกนและยดโยงเกาะเกยวกนดวยผลประโยชนสาธารณะรวมกนของสมาชกในชมชน

3. การมจตส านกของการพงพาตนเองและรกษาเอออาทรตอกน รวมกนท าและรบผดชอบตอกนในชมชน

4. การมอสระในการรวมคด รวมตดสนใจ รวมท าและรวมกนรบผดชอบ 5. มการระดมการใชทรพยากรในชมชนอยางเตมทและมประสทธภาพ 6. การมการเรยนร เชอมโยงกนเปนเครอขายและตดตอสอสารกนหลากหลายรปแบบ 7. มการจดท ากจกรรมทเปนสาธารณะประโยชนของชมชนอยางตอเนอง 8. มการจดการบรหารกลมทหลากหลายและเครอขายทด 9. มการเสรมสรางผน าการเปลยนแปลงทหลากหลายของชมชนสบทอดตอๆ กนจาก

รนสรน ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดกลาวถงลกษณะของ

ชมชนเขมแขง มดงน (1) สมาชกของชมชนมความเชอมนในศกยภาพของตนและชมชนทจะแกไขปญหาและ

พฒนาชวตความเปนอยของตนเอง (2) สมาชกของชมชนพรอมทจะรวมกนจดการกบปญหาของตนและชมชน (3) มกระบวนการชมชนทมการเคลอนไหวอยางตอเนองจนเปนวถของชมชน ซง

ขบเคลอนโดยผน าองคกรชมชน ในลกษณะเปดโอกาสใหแกสมาชกทงมวลเขามามสวนรวมมความโปรงใสและสามารถตรวจสอบได

(4) สมาชกทกคนมสวนรวมในการประเมนสถานการณของชมชน ก าหนดวสยทศนรวม รวมคด ตดสนใจ ด าเนนงาน ตดตาม และประเมนผลการแกไขปญหาและการพฒนาของชมชนผานกระบวนการของชมชน

Ref. code: 25595803010106SDJ

33

(5) สมาชกชมชนเกดการเรยนรผานการเขารวมในกระบวนการของชมชน (6) มแผนของชมชนทประกอบดวยการพฒนาทกๆ ดานของชมชน ทมงการพงตนเอง

เออประโยชนตอสมาชกชมชนทกๆ คน และหวงการพฒนาชมชนทยงยน (7) การพงความชวยเหลอจากภายนอก เปนการพงเพอใหชมชนสามารถพงตนเองได

ในทสด ไมใชการพงพาตลอดไป (8) มเครอขายความรวมมอกบภาคการพฒนา อาจเปนหมบาน/ชมชนอน ทองถนภาค

ราชการ องคกรเอกชน นกธรกจ นกวชาการและอนๆ ในลกษณะของการมสมพนธทเทาเทยมกน ปจจยทท าใหการด าเนนงานของชมชนประสบความส าเรจ31 จากการสอบถามผน าชมชนและกลมเจาหนาทเกยวกบปจจยทท าใหการด าเนนงานของ

ชมชนประสบความส าเรจนน พอสรปไดดงน 1. การทผน ามความเขมแขงนน โดยเฉพาะผน าชมชน จะตองเปนผอทศเวลาและ

ท างานใหชมชนอยางเอาจรง เอาจง เปนผมคณธรรม และมมนษยสมพนธทดตอสมาชกในชมชน ตลอดจน เปนผสามารถประสานงานกบเจาหนาทหนวยงานราชการตางๆ เปนอยางด ซงสงผลใหคนในชมชนไดรบการยอมรบ ไดรบความศรทธา และไดรบความรวมมอในการด าเนนกจกรรมตางๆ เปนอยางด

2. คณะกรรมการในชมชนท างานรวมกนเปนทม และมการแบงหนาทความรบผดชอบทชดเจน และมการบรหารจดการเกยวกบการพฒนาชมชนของตนเองทด ท าใหสามารถด าเนนการกจกรรมตางๆ ในชมชนเปนไปไดดวยด

3. คนในชมชน สวนใหญใหการยอมรบ และมความตองการเขามามสวนรวมในโครงการพฒนาตางๆ ทเขามาในชมชน ซงท าใหการด าเนนกจกรรมตางๆ มผลตอการพฒนาของชมชนจนประสบความส าเรจไดงาย

4. สภาพทางสงคมของชมชนเอออ านวย โดยการท เปนชมชนเกาแก จะมคนดงเดม (ทองถน) ทมความผกพนเปนเครอญาตกนสง มความสามคคกน ท าใหการชวยเหลอสนบสนน กจกรรมตางๆ ในชมชนกระท าไดงายกวาชมชนอนในเขตพนทเดยวกน

5. สภาพบานเรอนของชมชนมความเอออ านวย เปนชมชนสวนใหญมบานเรอนทอยกนอยางเปนระเบยบและมความหนาแนน ซงจะแตกตางจากชมชนอนๆ ทวไป ทสวนใหญ แตกตางไปจากชมชนอนๆ ทนาไมกระจายตวไปแบบชมชนอนๆ ท าใหชมชนนสามารถรวมตวกนเพอท ากจกรรมพฒนาตางๆ ไดงายกวาชมชนอนๆ

31 เรองเดยวกน, 22.

Ref. code: 25595803010106SDJ

34

6. สภาพภมประเทศทเอออ านวยความสะดวก โดยพนทตงของชมชนตงอยบนทดอน แตมน าในล าคลองตลอดป ทเหมาะกบการท าสวน เลยงสตว ขณะทพนทในชมชนอนๆ เปนดนพร ท าใหไมเหมาะสมตอสภาพการหากน ท าใหพนทดอนเออประโยชนตอการท ามาหากนมากกวาชมชนอนๆ ในพนทเดยวกน

7. การไดการสนบสนน สงเสรมจากภายนอกชมชน โดยเฉพาะหนวยงานราชการตางๆ ทจะชวยสงเสรมสนบสนนใหเกดการพฒนาอยางตอเนอง

8. การมสอประชาสมพนธ ทไดมการด าเนนงานอยางจรงจงและตอเนอง ซงมสวนตอการสนบสนนชมชน ไดมความร ความเขาใจ ยอดรบและเขามาสวนรวมกจกรรมการในชมชนมากๆ

นอกจากนน อรทย อาจอ า ไดท าการศกษาเรอง องคประกอบและความส าเรจในการสรางกลมและองคกร เพอใหชมชนเขมแขง โดยถอดบทเรยนจากนานและมหาสารคาม พบวา ปจจยทท าใหชมชนหรอหมบานเกดความเขมแขง32 นนคอ

1. สมาชกในชมชนและผน าชมชนมจตส านกและตระหนกถงปญหาส าคญทเกดขนในชมชน

2. สมาชกในชมชนมความเชอมนในความสามารถของตนหรอของกลมหรอขององคกร 3. มการระดมความคดเหน เปดโอกาสใหสมาชกในชมชนไดเขามามสวนรวม 4. ชมชนมการลงมอท าการแกไขปญหาในชมชนอยางจรงจง และเปนรปธรรม 5. สมาชกในชมชน และชมชนมระบบการบรหารจดการทด 6. การจดท าโครงการตางๆ สามารถสนองตอบตอปญหาของชมชนหรอความตองการ

ของสมาชก 7. การเขามามสวนรวมของสมาชกในชมชนเปนไปอยางกวางขวาง 8. มการจดสรรผลประโยชนตางอยางเปนธรรมและเทาเทยมกน 9. การบรหารงานในชมชนมความโปรงใสสามารถตรวจสอบการท างานของคณะกรรมการ

ชมชนได 10. ผน าชมชนมศกยภาพสามารถเปนทพงพาของชาวบานได 11. ผน าชมชนท างานดวยความเสยสละ อดทน และไมหวงผลประโยชนตอบแทน 12. สมาชกในชมชนมความตองการทจะอยรวมกน ไมแบงพรรคพวก ไมแบงแยก 13. มการแลกเปลยนความคดเหนกนในชมชน

32 ประพนธ ภกดกล, รปแบบและปจจยในการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนดวย

ศกยภาพและภมปญญาทองถนเพอการพฒนาทยงยน (กรงเทพฯ: มหาวทยาลยราชภฎจนทรเกษม, 2549), 24.

Ref. code: 25595803010106SDJ

35

14. มการปรบปรง เปลยนแปลงและพฒนาชมชนของตนเองเพอใหทนตอการเรยนรและเปนภาคกบหนวยงานอนๆ

15. สมาชกในชมชนไดรบขอมลขาวสารอยางสม าเสมอ 16. สมาชกในชมชนมความชดเจนตอเปาหมายของชมชน 17. สมาชกในชมชนมความเอาใจใสและสนใจตอการด าเนนงานของกลม 18. ไดรบการสนบสนนการบรหารจดการและการด าเนนการตางๆ จากภายนอกชมชน

อยางเปนกระบวนการทถกตอง 19. ไมถกการแทรกแซงจากอทธพลหรอนกการเมองภายนอกชมชน กลาวคอ การสงเสรมใหชมชนเกดความเขมแขงและสามารถขบเคลอนชมชนของตนเอง

เพอไปสการพฒนาชมชนไดอยางยน นนจะตองม 1. การมหนวยงานภายนอกหรอนกพฒนาชมชนคอยใหการสนบสนน 2. คณะกรรมการชมชนมความซอสตยและเสยสละเพอสวนรวม 3. สมาชกในชมชนใหความรวมมอและเขามารวมการประชมในชมชนอยางสม าเสมอ 4. การสรางเครอขายของกลมประชาชนในชมชนมความหลากหลาย 5. สภาพทางสงคมมความสงบไมแตกแยก 6. การไดไปเรยนรภายนอกชมชนเพอน ามาปรบปรงชมชนของตนเองอยางสม าเสมอ อทย ดลยเกษม และ อรศร งามวทยาพงศ ไดก าหนดตวชวดความเขมแขงของชมชน

จาก 6 เงอนไข33 ไดแก 1. โครงสรางทางสงคมแนวราบ 2. ระบบเศรษฐกจแบบพงพาตนเอง 3. คานยมทางศาสนธรรม 4. กระบวนการเรยนรเพอชวต 5. ระบบความสมพนธทแนนแฟน 6. กลไกทเออตอการปฏสมพนธและการตดตอสอสารทตอเนองตลอดเวลา โดยผวจยไดก าหนดปจจยทสงผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนทมลกษณะใน

เขตเมองอก 7 ประการเพอใหสอดคลองกบการพฒนาทองถนทเตบโตอยางรวดเรว ไดแก 1. ผน าชมชนอทศตนและมมนษยสมพนธทด

33 อมรรตน มททววงศ, “แนวทางการจดการชมชนหมบานจดสรรโครงการ “บานฉางเพลส”

เพอน าไปสชมชนเขมแขง,” (สารนพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาพฒนาชมชน คณะสงคมสงเคราะหศาสตร, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2553), 27.

Ref. code: 25595803010106SDJ

36

2. สมาชกในชมชนยอมรบบทบาทของคณะกรรมการชมชน 3. ชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนทชดเจน 4. ชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง 5. ชมขนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล 6. ชมชนมลกษณะพนททางกายภาพของชมชนทเอออ านวยตอการรวมกลม 7. ชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน และกลาวโดยสรปวาไดวา ความเขมแขงของชมชน สามารถวดไดจากปจจยพนฐานใน

ชมชนไดดงน 1. ชมชนมความรกความสามคค เกอหนนกน 2. ชมชนมการตดสนใจแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม 3. ชมชนมความมนคงและมความปลอดภยในชวตและทรพยสน 4. สมาชกในชมชนมความมนคงในอาชพและรายไดในครวเรอน 5. มการรวมกลมเพอด าเนนกจกรรมตางๆ ในชมชนอยางตอเนอง 6. ชมชนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก 7. ชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภค และสาธารณปการ ลกษณะของชมชนเขมแขงทางสงคม มดงน คณลกษณะของชมชนเขมแขง นน ทวศกด นพเกสร ไดกลาววา ชมชนจะเขมแขงได

ตองมลกษณะของความเปนประชาสงคม (Civil Society) สง โดยประชาสงคมจะมสวนในการถกทอความเขมแขงใหเกดขนในชมชน และประชาสงคมทเขมแขงจะตองประกอบไปดวยองคประกอบทพอสรปไดดงน

1. จตส านกประชาสงคม (Civic Conciousness) คอ การส านกวาตวเองนนเปนเจาของปญหาของชมชน มเจตจ านงทจะเขารวมรบผดชอบและแกไขปญหากบฝายตางๆ ยอมรบในการรวมตวและความคดเหนอยางเทาเทยมกน ยอมรบและเหนคณคาของความแตกตางหลากหลาย การมสวนรวมในกจกรรมการแกไขปญหาชมชนเปนตวกระตนใหเกดจตส านกความเปนชมชน

2. โครงสรางพนฐานสาธารณะและชองทางการสอสาร คอ โครงสรางพนฐานทเออใหผคนมโอกาสสอสารพดคยถงปญหารวมกน ทงเปนทางการและไมเปนทางการ การใหมเวทประชาคม (Civic Forum) ในรปแบบตางๆ เปนทชมนมของการสรางพลเมอง โดยโครงสรางพนฐาน (Civic Infrastruction) นแยกไดหลายระดบ พนฐานทสด คอ การพบปะพดคยของผคนเปนบางครงบางคราว ระดบถดมา คอ การรวมตวกนเปนกลมงานดานใดดานหนงหรอเปนองคกร สวนระดบสงสด คอ องคกรรวมเปนทเชอมสมาชกเขาหากน เกดเปนเครอขายชมชนในประชาสงคมทเขมแขง การพบปะ

Ref. code: 25595803010106SDJ

37

กนในเวทประชาคม ประชาชนมโอกาสเขารวมในการพดคยถงปญหาความเปนชมชนไมเพยงในเวทวงเลก หากแตรวมไปถงเวทสาธารณะขนาดใหญดวย

3. กระบวนการเรยนรของชมชน และมกระบวนการตดสนใจ หมายถง การตดสนใจในกจกรรมสาธารณะจะตองด าเนนการหลงกระบวนการเรยนรของชมชน ซงหมายถง สงทประชาชนเรยนรซงกนและกนผานการแลกเปลยนขอมล ความคดเหนกบคนในชมชน ประชาชนจ าตองพดคยถกเถยง และแลกเปลยนขอมลความคดเหนซงกนและกนไมเพยงแตรบฟงขอมลและขอเสนอแนะเทานน เพราะไมมใครทมประสบการณเหมอนกนในเรองเดยวกน ชมชนทเปนประชาสงคมทเขมแขงจงเปนชมชนแหงการเรยนร

4. ภาวการณน า และผน าชมชน ลกษณะเดนของชมชนทเปนประชาสงคม มไดอยทจ านวนและแหลงทอยของผน า แตอยทวถทางทผน าสมพนธกบคนอน ผน า ตองสรางโอกาสใหแกผคนทเขามามสวนรวม และรเรมสรางสรรคไมผกขาดความคด หรอการเปนเจาของปญหาหรอเจาของชมชน เกดผน าทมความหลากหลาย คอ ไมมชนชนผน าทแยกจากผตาม และคอยปกปองฐานะของตนเอง รวมทงการควบคมการกระท าของผอนอยางเขมงวด หากแตเปนผน าทผนกตนเองเขากบชมชนอยางเหนยวแนน และรวมท าประโยชนตางๆ เพอชมชน

5. ความสมพนธระหวางคนกบสถาบน ชมชนทมความเขมแขงเปนประชาสงคมนน ความสมพนธของคนไมวาจะเปนรปองคกรหรอเครอขายทงทเปนทางการและไมเปนทางการมกมความสมพนธแนวราบ คอ ไมเปนแนวตง ซงตางจากชมชนทไมเปนประชาสงคมทเปนความสมพนธในแนวตงหรอเปนระบบอปถมภ ซงกอใหเกดขอมลทเชอถอไดนอย รวมถงการปกครองแบบมาเฟย สรางความหวาดกลว หรอความเกรงใจใหกบสมาชกในชมชนสงผลท าใหเศรษฐกจการเมองในชมชนเกดความลาหลง34

34 ทวศกด นพเกสร, อางถงใน โกวทย พวงงาม, การจดการตนเองของชมชนและทองถน,

220-222.

Ref. code: 25595803010106SDJ

38

2.4 แนวคดเกยวกบองคกรปกครองสวนทองถน ความหมายของการปกครองทองถน ความหมายของการปกครองทองถนนนไดมผใหความหมายหรอค านยามไวจ านวนมาก

สวนใหญแลวค านยามเหลานนตางมหลกการทส าคญคลายคลงกน จะแตกตางกนบางกคอ ส านวนและรายละเอยดปลกยอย ซงสามารถพจารณาได ดงน

วลเลยม เอ รอบสน (Robson) นยามวา การปกครองทองถน หมายถง หนวยทางการปกครองซงรฐไดจดตงขนและจดใหมอ านาจปกครองตนเอง (Autonomy) มสทธตามกฎหมาย (Legal Rights) และตองมองคกรจ าเปนทเกดขนเพอการปกครอง (Necessary Organization) เพอปฏบตหนาทใหสมความมงหมายของการปกครองทองถนนนๆ 35

จอหน เจ. คลารก (Clark,) นยามวา การปกครองทองถน หมายถง หนวยการปกครองทมหนาทรบผดชอบเกยวของกบการใหบรการประชาชนในเขตพนทใดพนทหนงโดยเฉพาะและหนวยการปกครองดงกลาวนด าเนนการจดตงและจะอยในความดแลของรฐบาลกลาง36

วลเลยม ว. ฮอลโลเวย (Holloway) นยามวา การปกครองทองถน หมายถง องคการทมอาณาเขตแนนอน มประชากรตามหลกทก าหนดไว มอ านาจการปกครองตนเอง มการบรหารการคลงของตนเอง และมสภาทองถนทมสมาชกไดรบการเลอกตงโดยตรงจากประชาชน37

เดเนยล วท (Wit) นยามวา การปกครองทองถน หมายถง หนวยทางการปกครองทรฐบาลกลางใหอ านาจ หรอกระจายอ านาจไปใหหนวยการปกครองทองถนเพอเปดโอกาสใหประชาชนในทองถนไดมอ านาจในการปกครองรวมกนทงหมดหรอแตเพยงบางสวนใน การบรหารทองถนตามหลกการทวา ถาอ านาจการปกครองมาจากประชาชนในทองถนแลว รฐบาลของทองถนกยอมเปนรฐบาลของประชาชนโดยประชาชนและเพอประชาชน ดงนน การบรหารการปกครองทองถนจงจ าเปนตองมองคกรของตนเอง อนเกดจากการกระจายอ านาจของรฐบาลกลาง โดยใหองคกรอนมไดเปนสวนหนงของรฐบาลกลาง มอ านาจในการตดสนใจและบรหารงานภายในทองถนในเขตอ านาจของตน38

35 วลเลยม เอ.รอบสน, อางถงใน ประหยด หงษทองค า, การปกครองทองถนไทย (กรงเทพฯ:

ไทยวฒนาพาณช, 2523), 10. 36 เรองเดยวกน, 10. 37 เรองเดยวกน, 10. 38 เดเนยล วท, อางถงใน ชวงศ ฉายะบตร, การปกครองทองถนไทย (กรงเทพฯ:

กรมการปกครอง, 2539), 11.

Ref. code: 25595803010106SDJ

39

ประทาน คงฤทธศกษาการ นยามวา การปกครองทองถนเปนระบบการปกครองทเปนผลสบเนองมาจากการกระจายอ านาจทางการปกครองของรฐ และโดยนยนจะเกดองคการท าหนาทปกครองทองถนโดยคนในทองถนนนๆ องคการนจดตงและถกควบคมโดยรฐบาล แตกมอ านาจในการก าหนดโยบายและควบคมใหมการปฏบตใหเปนไปตามนโยบายของตนเองได39

ประหยด หงษทองค า กลาววา การปกครองสวนทองถน (Local government) เปนรปแบบการปกครองทเกดจากระบบการกระจายอ านาจปกครอง (Decentralization) จากสวนกลางไปยงทองถนเพอใหประชาชนในทองถนไดมโอกาสเรยนรและด าเนนกจกรรมตางๆ ในการปกครองสวนทองถนดวยตนเอง เพอสนองความตองการและแกปญหาดวยตนเอง40

อทย หรญโต นยามวาการปกครองทองถน คอ การปกครองทรฐบาลมอบอ านาจใหประชาชนในทองถนใดทองถนหนงจดการปกครองและด าเนนการบางอยาง โดยด าเนนการกนเองเพอบ าบดความตองการของตน การบรหารงานของทองถนมการจดเปนองคการ มเจาหนาทซงประชาชนเลอกตงขนมาทงหมดหรอบางสวน ทงนมความเปนอสระในการบรหารงาน แตรฐบาลตองควบคมดวยวธการตางๆ ตามความเหมาะสม จะปราศจากการควบคมของรฐหาไดไม เพราะการปกครองทองถนเปนสงทรฐท าใหเกดขน41

สมคด เลศไพรฑรย นยามวา การปกครองทองถน คอ การใหคนในทองถนมอสระในการปกครองกนเอง กลาวอกนยหนง คอ การปกครองตนเองโดยประชาชนในทองถน ซงแนวคดดงกลาวมาจากพนฐานจากหลกการกระจายอ านาจการปกครอง (Decentralization) ทหมายถง การทรฐมอบอ านาจการปกครองใหองคกรอนๆ ทไมใชองคกรสวนกลางจดท าบรการสาธารณะบางอยางภายใตการก ากบดแลของรฐ

กลาวโดยสรป การปกครองสวนทองถนเปนการปกครองทยดหลกการกระจายอ านาจเพอประโยชนของรฐและทองถน เนนผลประโยชนของทองถนโดยตรง ใหประชาชนในทองถนไดมโอกาสเรยนรและด าเนนกจกรรมตางๆ ดวยตนเอง เพอสนองความตองการและแกไขปญหาดวยตนเอง

39 ประทาน คงฤทธศกษากร, การปกครองทองถน, พมพครงท 3 (กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร,

2526), 15. 40 ประหยด หงสทองค า, การปกครองทองถนของไทย (กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, 2526),

22. 41 อทย หรญโต, การปกครองทองถน (กรงเทพฯ: ส านกพมพโอเดยนสโตร, 2523), 2.

Ref. code: 25595803010106SDJ

40

องคประกอบขององคกรปกครองสวนทองถน42 องคกรปกครองสวนทองถนมองคประกอบทส าคญอย 5 ประการ ไดแก 1. องคกรปกครองสวนทองถนตองมอาณาเขตทแนนอนชดเจน (Area) หมายถง

องคกรปกครองสวนทองถนตองมอาณาเขตพนททแนนอนชดเจนเปนของตนเอง โดยมการก าหนดไวอยางชดเจนแนนอนวา เทศบาลหรอองคกรปกครองสวนทองถนนนมพนทหรออาณาเขตจากทไหน จนถงทไหน มพนทกวางกตารางกโลเมตร และคลอบคลมในเขตต าบลใดบาง หรออ าเภอใดบาง หากองคกรปกครองสวนทองถนใดไมมอาณาเขต หรอมอาณาเขตทไมแนนอนชดเจนแลวอาจกอใหเกดปญหาตามมาในภายหลงได เชน ท าใหไมสามารถรพนททแนนอนในการบรหารจดการและใหบรการสาธารณะ ท าใหไมสามารถค านวณขดความสามารถหรอศกยภาพขององคกรปกครองสวนทองถนนนๆ ท าใหเกดปญหาการจดเกบภาษ เกดปญหาในการจดการเลอกตง เปนตน ดงนน การบรหารจดการปกครองสวนทองถนใหเปนไปอยางสะดวก จงจ าเปนตองมการทราบพนทและอาณาเขตของตนเองทแนนอน

2. องคกรปกครองเหลานนตองมอ านาจอสระ (Autonomy) อ านาจอสระในการบรหารจดการ กลาวคอ เปนอ านาจอสระทอยภายใตขอบเขตอ านาจขอบเขตการปกครองของรฐ หมายความวา แมองคกรปกครองสวนทองถนจะมอสระมากเพยงใด กตามกตองอยภายใตอ านาจการปกครองของรฐผมอ านาจอธปไตยโดยสมบรณ (Sovereignty) เหนอดนแดนนนๆ ดงนน หมายความวา Autonomy จงแตกตางกนกบ Sovereignty เหนอดนแดนนนๆ กลาวคอ Autonomy คอ ความเปนอสระของรฐเหนอดนแดนรฐนนๆ เทาทขอบเขตของกฎหมายเทานน ในประเทศทองคกรปกครองสวนทองถนเจรญกาวหนาหรอไดรบการพฒนามากแลว องคกรปกครองสวนทองถนจะม Autonomy สงมาก “รฐ” ท าหนาทเพยงการก ากบดแลการท างานขององคกรปกครองสวนทองถน เทานน Autonomy หรออ านาจอสระทองคกรปกครองสวนทองถนนนตองม ไดแก อ านาจอสระในการบรหารจดการตางๆ ภายในพนทหรอทองถนของตนเองได โดยปราศจากอ านาจการแทรกแซงจากรฐ (ยกเวนทจ าเปนและมกฎหมายก าหนดใหสามารถท าได) มอ านาจอสระในการบรหารงบประมาณ เชน เกบภาษเอง ใชจายเงนงบประมาณเอง และประการสดทาย คอ มอ านาจอสระในการออกขอบญญตทองถนซงไมขดตอกฎหมายในระดบชาต ในระยะหลง Autonomy กลายเปนเครองมอประเภทหนงในการใชเปนตวชวดระดบการพฒนาของการปกครองสวนทองถนในประเทศตางๆ ท วโลก โดยมความเชอวาประเทศทมการปกครองทองถนทพฒนาแลวจะมระดบของ Autonomy ในระดบทสงกวาในประเทศทยงไมมการพฒนาการปกครองสวนทองถน

42 โกวทย พวงงาม, มตใหมของการปกครองทองถน: วสยทศนการกระจายอ านาจและ

การบรหารงานทองถน (กรงเทพฯ: เสมาธรรม, 2550), 8-10.

Ref. code: 25595803010106SDJ

41

3. องคกรปกครองสวนทองถนตองมสทธตามทกฎหมายรบรอง หมายถง องคกรปกครองสวนทองถนตองมสภาพเปนนตบคคล เพออ านวยใหการท างานขององคกรปกครองสวนทองถนมความคลองตวและรวดเรว และเปนการตอกย าหลกการความเปนอสระของทองถน (Autonomy) ในประการทสอง หากองคกรปกครองสวนทองถนไมมลกษณะเปนนตบคคลแลว เรากไมสามารถเรยกองคกรนนเปนองคกรปกครองสวนทองถนไดโดยสมบรณ เพราะการกระท าขององคกรนน ไมมผลผกพนในทางกฎหมาย และจ าเปนตองพงพารฐในการท างานอยตลอดเวลา

4. องคกรปกครองสวนทองถนเหลานนตองเปดโอกาสใหภาคประชาชนในทองถนสามารถเขามามสวนรวมในการปกครองทงโดยตรงและออม กลาวคอ หลกการปกครองสวนทองถนประการหนงเลยคอ การปกครองดวยคนในทองถนนนๆ เอง คนของทองถนเปนผทมบทบาทส าคญในการบรหารจดทรพยากรของตนเอง การก าหนดภาษ การก าหนดการใชจายงบประมาณของตน และรวมตลอดไปถงคนทองถนตองเปนผเลอกตวแทนของตนไปท าหนาทในการบรหารงานทองถนและใหบรการสาธารณะในบางประเทศเปดโอกาสใหประชาชนในทองถนสามารถถอดถอนผบรหารทองถนของตนไดดวย หากเหนวาผบรหารทองถนของตนท างานไรประสทธภาพ

นอกไปจากนนองคกรปกครองสวนทองถนเหลานน ตองมองคกรทแนนอนชดเจนในการบรหารจดการงานของทองถนเอง เชน การมฝายบรหาร มฝายสภาทท าหนาทในการออกขอบญญตทองถนและควบคมการท างานของฝายบรหาร หรอมคณะกรรมบรหารทองถนทท าหนาทบรหารและออกขอบญญตทองถนไปในคราวเดยวกน นอกจากนยงรวมไปถงมกลไกในการบรหารงาน เชน เจาหนาททองถน มเงนงบประมาณของแผนดนในการบรหารงานทองถน ในระบบการท างานมการแบงเปนขนตอน มการท าหนาทแบงการท างานตามหลกการบรหารงานของทองถน มงบประมาณในการบรหารงานของทองถน และมระบบการท างานทชดเจน

หากองคกรปกครองสวนทองถนใดๆ ขาดลกษณะอยางใดอยางหนงไปเรากไมอาจเรยกไดวาเปนองคกรปกครองสวนทองถน แตอาจเปนแคลกษณะองคกรหนวยงานปกครองทเรยกวา “สขาภบาล” หรอ “สภาต าบล” เปนตน

Ref. code: 25595803010106SDJ

42

2.5 เอกสารและงานวจยทเกยวของ กหลาบ รตนสจธรรม43 ไดท าการวจยเรอง “ความคดเหนของประชาชนตอการด าเนนงาน

โครงการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนและเศรษฐกจฐานราก ต าบลหวยน าขาว อ าเภอเมองจงหวดตราด ไดสรปความเขมแขงของชมชน คอ การเสรมสรางความเขมแขงของชมชนชมชนจะตองมความสามคค มการรวมกลม มการประสานงานระหวางกล ม เหนความส าคญของการอนรกษทรพยากรธรรมชาต มทรพยากรธรรมชาตมากขน สามารถใชไดถงลกหลาน ประชาชนสามารถพบคนทสามารถเปนผน ามากขน มโอกาสแสดงความสามารถ และมความรเรองการบรหารจดการมากขน

สรวฒ จนทะสม44 ไดท าการศกษาเรอง การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาทองถน กรณศกษาเทศบาลนครออมนอย อ าเภอกระทมแบน จงหวดสมทรสาคร ไดกลาวถงการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาทองถนวาควรมการเผยแพรขอมลขาวสารเกยวกบการพฒนาชมชนใหทวถง และหาชองทางการประชาสมพนธขอมลขาวสารใหดและมากข น อกทงควรสรางประเดนสาธารณะทนาสนใจ เปนการเพมทนทางสงคมเพอเสรมสรางใหประชาชนเกดแรงจงใจทจะพฒนาทองถน และเนองจากประชาชนสวนใหญมความร เกยวกบการมสวนรวมในระบอบประชาธปไตยนอย จงท าใหไมมการตดตามและเขามามสวนรวมในการพฒนาตามแผนยทธศาสตรของเทศบาลนคร

พรหมธระ พรหมสถต45 ไดท าการศกษาเรอง “บทบาทของธนาคารตนไมตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน: กรณศกษา ธนาคารตนไมสาขาบากแดง ต าบลวงตะกอ อ าเภอหลงสวน จงหวดชมพร” กลาวไววา การเสรมสรางความเขมแขงของชมชนนน กระบวนการมสวนรวมนนมความส าคญทจะชวยใหชมชนเกดความเขมแขง ทงนกระบวนการมสวนรวมตงแตขนตอนการ

43 กหลาบ รตนสจธรรม, วสธร ตนวฒนกล, และ อรพน ทองด, “ความคดเหนของประชาชน

ตอการด าเนนงานโครงการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนและเศรษฐกจฐานราก ต าบลหวยน าขาว อ าเภอเมอง จงหวดตราด,” (รายงานการวจย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยบรพา, 2545), 5.

44 สรวฒ จนทะสม, “การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาทองถน กรณศกษาเทศบาลออมนอยอ าเภอกระทมแบน จงหวดสมทรสาคร,” (ภาคนพนธหลกสตรรฐศาสตรมหาบณฑต สาขาบรหารรฐกจ คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2556), 6.

45 พรหมธระ พรหมสถต, “บทบาทของธนาคารตนไมตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนกรณศกษาธนาคารตนไมสาขาบากแดง ต าบลวงตะกอ อ าเภอหลงสวน จงหวดชมพร,” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาการพฒนาชมชน คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557), 6.

Ref. code: 25595803010106SDJ

43

วเคราะหปญหาไปจนถงขนรวมรบผลประโยชน และจะตองท าควบคไปกบการพฒนาศกยภาพของคนหรอสมาชกทเขารวม ทงดานความร คณธรรม ความเสยสละ ความเปนผน า ตลอดจนการฟนฟทางสงคมโดยอาศยสอกจกรรมชมชนทองถน เวทประชมทงทเปนทางการและไมเปนทางการอยเปนประจ า

ปรยาภา เมองนก46 ไดท าการศกษาเรอง “กระบวนการบรหารจดการชมชนเมองทน าไปสชมชนเขมแขง: กรณศกษา ชมชนหมบานจดสรรเขตปรมณฑล ไดกลาววา กระบวนการเสรมสรางความเขมแขง มดงตอไปน ไดแก 1) กระบวนการเรยนร 2) กระบวนการกลม และ 3) กระบวนการมสวนรวม ในการศกษานไดเสนอแนะถง ความจ าเปนของการท างานรวมกบภาคเครอขาย เนองจากการท างานในชมชนเมองนน กระบวนการเสรมสรางความเขมแขงตางๆ จะด าเนนไปไดดวยความลาชา เนองจากชมชนเมองมความเปนปจเจกบคคลสง ความสมพนธรวมกนในชมชนมนอย ท าใหตองมภาคเครอขายเขามาเสรมสรางกระบวนการเรยนร กระบวนการกลม และกระบวนการมสวนรวมใหเกดขนในชมชนกอน นอกจากนความโปรงใสเปนเรองส าคญมา ในการบรหารจดการชมชนเมองนน ตองมการเกบเอกสารส าคญทกอยางไว เพอความถกตองและสามารถตรวจสอบได อกทงตองมการสอสารและประชาสมพนธทด เพอความเขาใจทตรงกนของสมาชกในชมชน และเพอเปนการขจดขอขดแยงตางๆ ทอาจเกดขนได

อมรรตน มททววงศ 47 ไดศกษาแนวทางการจดการชมชนหมบานจดสรรโครงการ “บานฉางเพลส” เพอน าไปสชมชนเขมแขง โดยไดศกษาปจจยทจะสงเสรมตอการบรหารจดการชมชนใหเกดความเขมแขง กลาวคอ 1. แนวทางการจดการชมชนดานความปลอดภยในชวตและทรพย 2. แนวทางการจดการชมชนดานสงแวดลอม 3. แนวทางการจดการชมชนดานการมสวนรวมในกจกรรมชมชน และ 4. แนวทางในการด าเนนการแกไขปญหาชมชนรวมกน คอ 1. การมสวนรวมของสมาชกในชมชน 2. ผน าชมชนทมความเสยสละ อดทน และสรางจตส านกทดตอสวนรวม และ 3. การสอสารและการประชาสมพนธ

46 ปรยาภา เมองนก, “กระบวนการบรหารจดการชมชนเมองทน าไปสชมชนเขมแขง:

กรณศกษา ชมชนหมบานจดสรรเขตปรมณฑล,” (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาการพฒนาชมชน คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557), 5.

47 อมรรตน มททววงศ, “แนวทางการจดการชมชนหมบานจดสรรโครงการ “บานฉางเพลส” เพอน าไปสชมชนเขมแขง, “ (สารนพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาการพฒนาชมชน คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2553), 5.

Ref. code: 25595803010106SDJ

44

2.6 กรอบการวเคราะห

เมอผวจยไดเกบรวบรวมขอมลจากเอกสารและขอมลทไดรบจาการสมภาษณ ผวจยจะมการวเคราะหขอมลโดยการวเคราะหแบบอปนย (Analytic Inductive) และการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) โดยการวเคราะหปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 กบความเขมแขงของชมชน และท าการวเคราะหเปรยบเทยบขอมลปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนทงสองแหง เพอหาปจจยรวมกนของชมชนทงสองแหง และน ามาสรปผลการวเคราะหปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน กรณศกษาชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด จงหวดนนทบร

ตวแปรอสระ ตวแปรตาม

ความเขมแขงของชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2

ระยะ 3

การวเคราะหปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 1. ผน าชมชนอทศตนและมมนษยสมพนธทด 2. สมาชกในชมชนยอมรบบทบาทของ

คณะกรรมการชมชน 3. ชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชน

ทชดเจน 4. ชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง 5. ชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจาก

เทศบาล 6. ชมชนมลกษณะพนททางกายภาพของ

ชมชนทเอออ านวยตอการรวมกลม 7. ชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน

สงผลตอ

Ref. code: 25595803010106SDJ

45

ตวแปรอสระ หมายถง ปจจยทจะสงผลตอความเขมแขงของชมชน หรอ อะไรทจะสงเสรมใหชมชนเกดความเขมแขง (What) ของชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 โดยการวเคราะหปจจยตางๆ ทเปนเหตเปนผลซงสงผลตอชมชนทมลกษณะตงอยในเขตเมอง เพอใหสอดคลองกบการทบทวนวรรณกรรมของผวจย ซงผวจยไดสรปผลมาดงน ไดแก

1. ผน าชมชนอทศตนและมมนษยสมพนธทด 2. สมาชกในชมชนยอมรบบทบาทของคณะกรรมการชมชน 3. ชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนทชดเจน 4. ชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง 5. ชมขนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล 6. ชมชนมลกษณะพนททางกายภาพของชมชนทเอออ านวยตอการรวมกลม 7. ชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน ตวแปรตาม หมายถง เกณฑการวดความเขมแขงของชมชน ซงผวจยไดสรปผลจากการ

ทบทวนวรรณกรรม เพอวเคราะหขอมลความเขมแขงของชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 ไดแก

1. ชมชนมความรกความสามคค เกอหนนกน 2. ชมชนมการตดสนใจแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม 3. ชมชนมความมนคงและมความปลอดภยในชวตและทรพยสน 4. สมาชกในชมชนมความมนคงในอาชพและรายไดในครวเรอน 5. มการรวมกลมเพอด าเนนกจกรรมตางๆ ในชมชนอยางตอเนอง 6. ชมชนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก 7. ชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภค และสาธารณปการ

Ref. code: 25595803010106SDJ

46

บทท 3 ขอมลพนฐาน

ขอมลพนฐานทผวจยใชเปนขอมลในการศกษาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขง

ของชมชน กรณศกษาชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรดจงหวดนนทบร ผศกษาวจยไดท าการศกษาวจยชมชนเมองตวอยางจ านวน 2 ชมชน ไดแก ชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 โดยท าการศกษาความเขมแขงของทงสองชมชน เพอหาปจจยทจะสงเสรมความเขมแขงของชมชน โดยชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 ประชากรสวนใหญไมใชคนดงเดมแตเปนประชากรทอพยพมาจากจงหวดอนๆ เพอเขามาท างานในเมองหลวง ชมชนทงสองตงอยในเขตจงหวดนนทบร เปนชมชนทมลกษณะการรวมกลมชาวบานกนอยางหลวมๆ แตมเหมอนกนทางดานความเขมแขงของชมชน ไดแก ชมชนมความรกความสามคค เกอหนนกน ชมชนมการตดสนใจแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม ชมชนมความปลอดภยในชวตและทรพยสน สมาชกในชมชนมความมนคงในอาชพ และรายไดในครวเรอน ชมชนมการรวมกลมเพอด าเนนกจกรรมตางๆ อยางตอเนอง ชมชนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก และชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ

ชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 เปนชมชนทไดรบการจดตงอยในเขตเทศบาลนครปากเกรด จงหวดนนทบร โดยเทศบาลนครปากเกรดไดด าเนนการสงเสรมและสนบสนนชมชนตางๆ เพอใหเกดความเขมแขง โดยผวจยไดท าการศกษาทงจากเอกสารทเกยวของกบชมชน การเขารวมสงเกตการณ และการสมภาษณผทเกยวของในชมชน และเจาหนาทของเทศบาลนครปากเกรดซงเกยวของกบการก าหนดนโยบายในการพฒนาชมชน โดยมการตรวจสอบขอมลทงขอมลเอกสารและขอมลสวนบคคล และน าขอมลดงกลาวไปท าการพดคยกบชาวบานหลายๆ ครงเพอตรวจสอบยนยนความถกตองของขอมล โดยผวจยจะไดท าการอธบายขอมลพนฐานทเกยวของตอความเขมแขงของชมชน ดงน

3.1 ขอมลการด าเนนงานเกยวกบชมชนของเทศบาลนครปากเกรด จงหวดนนทบร 3.2 ขอมลพนฐานของชมชนบางตลาดพฒนา 2 3.3 ขอมลพนฐานของชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3

Ref. code: 25595803010106SDJ

47

3.1 ขอมลการด าเนนงานเกยวกบชมชนของเทศบาลนครปากเกรด จงหวดนนทบร

เทศบาลนครปากเปนองคกรปกครองสวนทองถน ทไดรกการยกฐานะจากสขาภบาลปากเกรดเปนเทศบาลต าบลปากเกรด ตงแตวนท 1 มกราคม 2535 และไดเปลยนแปลงฐานะเปน “เทศบาลเมองปากเกรด” เมอวนท 5 กมภาพนธ 2539 และเปนเทศบาลนครปากเกรดตงแตวนท 20 เมษายน 2543 จนถงปจจบน

3.1.1 ลกษณะทตง

เทศบาลนครปากเกรด ตงอย ในอ าเภอปากเกรด จงหวดนนทบร ดานฝงตะวนออกของแมน าเจาพระยาระยะทางหางจากจงหวดนนทบร ประมาณ 10 กโลเมตร ท าเลทตงเปนปรมณฑลตดกบกรงเทพมหานคร1

3.1.2 อาณาเขตและพนทอาณาเขตตดตอ ทศเหนอ ตดตอกบอ าเภอเมอง จงหวดนนทบร ทศใต ตดตอกบเทศบาลนครนนทบร จงหวดนนทบร ทศตะวนออก ตดตอเขตดอนเมองและเขตหลกส กรงเทพมหานคร ทศตะวนตก ตดตอกบแมน าเจาพระยา (ต าบลบางตะไนย อ าเภอปากเกรด) พนทเทศบาลนครปากเกรดมพนทปกครอง 36.04 ตารางกโลเมตร ครอบคลม

พนท 5 ต าบล จ านวน 65 ชมชน ไดแก ต าบลปากเกรด ต าบลบางพด ต าบลบานใหม ต าบลบางตลาด ต าบลคลองเกลอ

จากขอมลดานทะเบยนราษฎรของเทศบาลนครปากเกรดซงรบผดชอบพนทปกครอง 5 ต าบล ในเดอนมนาคม พ.ศ. 2560 มจ านวนครวเรอนทงสนในการปกครองรวม 123,062 ครวเรอน ประชากร 189, 494 คน แบงเปนชาย 88, 191 คน หญง 101, 403 คน จ านวนผมสทธเลอกตง 148, 267 คน จ านวนครอบครว 61, 434 ครอบครว

3.1.3 ลกษณะภมประเทศ สภาพพนทในปจจบนโดยทวไป เปนทราบลมมชมชนตงอยหนาแนนโดยเฉพาะ

รมฝงแมน าเจาพระยา มคลองสาธารณะเชอมตอในพนทหลายสายเปนจดระบายน าจากพนทลงสแมน าเจาพระยา แตเนองจากสภาพพนทซงเปนทราบลมและคลองสาธารณะท ตนเขนและถกรกล าบางจด ท าใหประสบปญหาน าทวมและน าทวมขงเปนประจ าทกปในชวงฤดฝนและฤดหนาว

1 เทศบาลนครปากเกรด, รายงานกจการ พ.ศ. 2558 เทศบาลนครปากเกรด (นนทบร:

เทศบาลนครปากเกรด, 2558), 104.

Ref. code: 25595803010106SDJ

48

3.1.4 โครงสรางทางการบรหาร การบรหารของเทศบาลนครปากเกรด เปนการบรหารองคกรปกครองสวน

ทองถนในรปแบบเลอกตง “นายกเทศมนตร” โดยตรงและเลอกตง “สภาเทศบาล” 2 1. ฝายบรหารของเทศบาลนครปากเกรด มหนาทบรหารงานตามนโยบาย

ภายใตภารกจและอ านาจหนาททกฎหมายก าหนด ประกอบดวย นายกเทศมนตร จ านวน 1 คน รองนายกเทศมนตร จ านวน 4 คน ทปรกษานายกเทศมนตร จ านวน 4 คน และเลขานการนายกเทศมนตร จ านวน 1 คน

2. ฝายนตบญญต มหนาทตรวจสอบกฎหมายและการท างานของฝายบรหาร โดยผานสภาเทศบาล ไดแก สมาชกสภาเทศบาลจ านวน 24 คน (ประธาน 1 คน รองประธาน 1 คน และสมาชกสภาเทศบาล 22 คน)

3. ฝายประจ า มหนาทควบคมการปฏบตงานเทศบาลใหเปนไปตามอ านาจหนาท กฎหมาย และนโยบายในระดบตางๆ ไดแก ปลดเทศบาล รองปลดเทศบาล หวหนาสวนราชการระดบส านก/กอง และพนกงานเจาหนาทในแตละสวนราชการ

3.1.5 อ านาจหนาทของเทศบาลนครปากเกรด เทศบาลนครปากเกรดมอ านาจหนาทตามกฎหมายส าคญ 2 ฉบบ คอ พระราช

บญญตเทศบาล พ.ศ. 2496 และพระราชบญญตก าหนดแผนและขนตอนกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 ดงน

1. รกษาความสงบเรยบรอยของประชาชน 2. .ใหมและบ ารงทางบกและทางน า 3. รกษาความสะอาดของถนนหรอทางเดนและทสาธารณะ รวมทงการก าจด

ขยะมลฝอยและสงปฏกล 4. ปองกนและระงบโรคตดตอ 5. ใหมเครองใชในการดบเพลง 6. ใหราษฎรไดรบการศกษาอบรม 7. หนาทอนๆ ซงมค าสงกระทรวงมหาดไทยหรอกฎหมายบญญตใหเปนหนาท

ของเทศบาล 8. ใหมน าสะอาดหรอการประปา 9. ใหมโรงฆาสตว

2 เทศบาลนครปากเกรด, คมอคณะกรรมการชมชน (นนทบร: เทศบาลนครปากเกรด,

2559), 9.

Ref. code: 25595803010106SDJ

49

10. ใหมและบ ารงสถานทท าการพทกษและรกษาคนเจบไข 11. ใหมและบ ารงทางระบายน า 12. ใหมและบ ารงสวมสาธารณะ 13. ใหมและบ ารงการไฟฟาหรอแสงสวางโดยวธอน 14. ใหมการด าเนนกจการโรงรบจ าน าหรอสถานสนเชอทองถน 15. ใหมและบ ารงการสงเคราะหมารดาและเดก 16. กจการอยางอนซงจ าเปนเพอการสาธารณสข

3.1.6 การตงชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด ในการด าเนนงานดานการพฒนาชมชน และแกไขปญหาของชมชน องคกรชมชน

เปนตวส าคญทจะกอใหเกดกจกรรม หรอโครงการพฒนาชมชนตางๆ อยางตอเนองและเปนหนวยทท าหนาทกระจายและประสานกจกรรม หรอหนาทความรบผดชอบระหวางกลมตางๆ ภายในชมชนเองหรอระหวางประชาชนในชมชนกบองคกรภายนอกใหมประสทธภาพ3

วตถประสงคของการจดตงองคกรชมชนในเขตเทศบาล 1. เพอสงเสรมการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรง

เปนพระประมข 2. เพอใหประชาชนในชมชนไดมสวนรวมในการเสรมสรางความปรองดอง

ความรก ความสามคคและรกษาไวซงวฒนธรรมประเพณอนงดงามของทองถน 3. เพอใหประชาชนในเขตเทศบาลไดมการรวมตวกนดวยจตสาธารณะเพอ

รวมกนแกไขปญหาและพฒนาชมชนของตนเอง 4. เพอสงเสรมใหเกดการประสานความรวมมอและชวยเหลอกนระหวางชมชน

เทศบาล สวนราชการและองคกรตางๆ ในการพฒนาและแกไขปญหาชมชน การตงองคกรประชาชนหรอองคกรชมชนในปจจบนนถอเปนหลกการและ

แนวทางส าคญทงหนวยงานรฐ และองคกรเอกชนในการสงเสรมใหประชาชนมบทบาทในการแกไขปญหาและพฒนาชมชนของตนเอง ส าหรบประชาชนในเมอง

คณะกรรมการชมชน เปนรปแบบหนงขององคกรชมชน ทไดรบการจดตงและมบทบาทในการพฒนาชมชน นอกจากนนยงมกลมหรอองคกรอนๆ อกมากมาย ทประชาชนในทองถนไดกอตงขนดวยตนเอง หรอไดรบการจดตงจากหนวยงานภายนอก อาท กรรมการหมบาน กลม อสม. กลมฌาปนกจ กลมแมบาน กลมผสงอาย กลมเหลานเปนองคประกอบและเปนตวแทนส าคญของ


Ref. code: 25595803010106SDJ

50

ประชาชนซงมความสนใจ และจดกจกรรมเฉพาะอยาง แตมบทบาทและหนาทพฒนาชมชนรวมกนกบคณะกรรมการชมชนอยางใกลชด

3.1.7 บทบาทหนาทของคณะกรรมการชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด 1. เปนผเสรมสรางจตส านก ความสามคค การมสวนรวมในการพฒนาของผอย

อาศยในชมชนและของสงคม 2. เปนผน า ในการด าเนนกจกรรมตางๆ ในชมชน อาทเชน กจกรรมประเพณ

ทองถน กจกรรมสาธารณสข กจกรรมพฒนาอาชพ และการปรบปรงชมชน 3. เปนสอกลาง ในการรบฟงรวบรวมความคดเหนและปญหาของชมชน รวมทง

สะทอนความตองการและขอเสนอของชมชนตอหนวยงานทเกยวของไดทราบ 4. เปนหนวยในการประสานโครงการกจกรรมตางๆ ระหวางกลมทงหลายใน

ชมชนและระหวางผอาศยในชมชนและองคกรหนวยงานตางๆ ภายนอก ทงภาครฐและเอกชน รวมทงชมชนแหงอนๆ

การจดตงชมชนของเทศบาลนครปากเกรด เทศบาลนครปากเกรดไดด าเนนการจดตงชมชนขนตามนโยบายของกระทรวงมหาดไทย เพอใหองคกรปกครองสวนทองถน และประชาชนในทองถนไดมสวนรวมในกระบวนการวเคราะหวางแผนและการด าเนนงานพฒนาอยางมระบบ และเพอประสานกบหนวยงานทเกยวของทงของรฐบาลและเอกชน ในการจดและระดมใชทรพยากรอยางตอเนองและมประสทธภาพ4

การจดตงชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด มการพฒนาและปรบแนวทางอยางตอเนองนบตงแตป 2538 โดยมการจดตง ดงน

ป 2538 มการจดตงชมชน จ านวน 5 ชมชน ตามจ านวนของต าบล ป 2540 มการจดตงและปรบขอบเขตของชมชน โดยพจารณาจดตงตามต าบล

และขนาดของชมชนมจ านวน 12 ชมชน ป 2543 มการจดตงชมชนแยกตามขนาดของชมชน รวมทงสน 37 ชมชน ป 2546 มการจดตงชมชนเพมในสวนของต าบลบางพด ตามแนวทางการเคหะ

อก 1ชมชน รวมเปน 38 ชมชน ป 2543 มการจดตงชมชนจากหมบานจดสรรเพมเตม รวมเปน 63 ชมชน และเพอใหการพฒนาชมชนในพนทเทศบาลนครปากเกรด ครอบคลมพนท

ไดมากทสด คณะผบรหารเทศบาลจงก าหนดใหมการจดตงชมชนเพมขนเปน 65 ชมชน ในป 2558 และจดท าพรอมปรบปรงระเบยบวาดวยการด าเนนงานชมชนขน โดยมชมชน ขอบเขตชมชนและ


Ref. code: 25595803010106SDJ

51

หนาทของคณะกรรมการชมชน เพอก าหนดเปนแนวทางในการพฒนาชมชนของเทศบาลนครปากเกรด โดยในปจจบนมชมชนทงสน 66 ชมชน (23 พฤษภาคม 2560)5

3.1.8 การสงเสรมความเขมแขงของชมชนของเทศบาลนครปากเกรด เทศบาลนครปากเกรด ไดก าหนดนโยบายดานการเสรมสรางการมสวนรวมของ

ชมชน เพอใหประชาชนในพนทไดตระหนกถงบทบาทหนาทของตนเองในการมสวนรวมในการพฒนาทงทางการเมองและการปกครองทองถน ดวยการรณรงคใหประชาชนไดเหนความส าคญของการใชสทธในการเลอกตงทกระดบ และการมสวนรวมพฒนาทองถนรวมกบเทศบาล จดท าแผนชมชนโดยบรณาการแผนงานโครงการพฒนาดานตางๆ ของชมชนรวมกบเทศบาล สนบสนนงบประมาณในการด าเนนกจกรรมอนเปนประโยชนตอทองถนและประชาชนในชมชน เสรมสรางองค ความรในการพฒนาศกยภาพของผน าชมชนและผสงอายในชมชน6

นอกจากนนยงมการสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจใหแกชมชนภายใต แนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เพอใหชมชนสามารถพงพาตนเองได โดยสนบสนนการด าเนนงานของกองทนชมชนเมอง กองทนพฒนาบทบาทสตร ชมรมผสงอาย สงเสรมการฝกอบรมอาชพ และ การพฒนาผลตภณฑใหแก กลมอาชพ กลมแมบาน กลมผลตภณฑชมชน

3.2 ขอมลพนฐานของชมชนบางตลาดพฒนา 2

3.2.1 ขอมลทวไปของชมชน

ชมชนบางตลาดพฒนา 2 เปนชมชนทมพนทคอนขางกวาง เปนชมชนทเปนบานพกของขาราชการกรมชลประทานทงหมด มจ านวนกวา 800 หลงคาเรอน จ านวนประชากรอาศยอยทนกวา 5,000-6,000 คน หวหนาครวเรอนท าอาชพพรบราชการ และท างานเอกชน

ลกษณะของบานเปนอาคารไมเกาแกกวา 100 ป (ไมสามารถระบป พ.ศ. ทสรางได) เปนชมชนทมทางเขา-ออกรวมกบกรมชลประทาน โดยเปนชมชนทมศนยกลางในการจดกจกรรมหลายแหง เชน สนามฟตบอล ทท าการชมชน และตลาด

5 เทศบาลนครปากเกรด, “จ านวนชมชนในเขตเทศบาล,” http://www.pakkretcity.

go.th/content/73. (สบคนเมอวนท 25 พฤษภาคม 2560). 6 เทศบาลนครปากเกรด, แผนพฒนาสามป (พ.ศ. 2560-2562) (นนทบร: เทศบาลนคร

ปากเกรด, 2559), 40-42.

Ref. code: 25595803010106SDJ

52

ภาพท 3.1 ลกษณะบานของชมชนบางตลาดพฒนา 2 3.2.2 ความเขมแขงของชมชนบางตลาดพฒนา 2

สามารถพจารณาไดจากประเดนตางๆ ดงตอไปน 3.2.2.1 ความสามคคและความเกอหนนกนของชมชน

จากการเขาสงเกตการณของผวจยพบวาเปนชมชนบางตลาดพฒนา 2 เปนชมชนทมกรรมการชมชนเปนผเสรมสรางความมจตส านกในการรกชมชนใหกบสมาชกในชมชน โดยการใหสมาชกในชมชนเขามามสวนรวมในการพฒนาทอยอาศยในชมชน ไดแก การซอมแซมอาคารบานเรอน การซอมแซมระบบรางระบายน าของชมชน เพอตระหนกในปญหารวมกนของชมชน อกทงยงมทท าการหมบาน เพอเปนศนยกลางในการรวบรวมความคดเหนและปญหาของชมชน ซงจะมการประชมกรรมการชมชน และสมาชกเปนประจ าเดอนละ 1 ครง หากมสมาชกทไมไดเขารวมการประชมกจะท าเปนจดหมายแจงขาวสารเปนสอกลางใหแกลกบานเปนประจ า และใสชองแสดงความคดเหน ซงสมาชกสามารถแสดงความคดเหนและปญหาของชมชนผานทางจดหมายสงมาทท าการหมบานได

ความสามคคของชมชนบางตลาดพฒนา 2 ผวจยพบวามการใหสมาชกในชมชนเขามสวนรวมในการบรหารชมชนไดหลากหลายชองทาง ไดแก การประสานงานกบคณะกรรมการชมชน การสงจดหมายแจงขาวสาร การประชมประจ าเดอนของชมชน การท ากจกรรมประเพณตางๆ รวมกน การสอสารผานทางชองทางออนไลนระหวางกรรมการชมชนแตละโซน อกทง

Ref. code: 25595803010106SDJ

53

สมาชกในชมชนจะใหเกยรตประธานกรรมการชมชนและกรรมการชมชนมาก เพราะกรรมการชมชนคอ ตวแทนของพวกเขา เมอมงานหรอกจกรรมกจะเขาไปประสานงานเพอขอความรวมมอ กจะใชวธการประสานงานแบบไมเปนทางการกบตวแทนในแตละโซนในชมชนเพอใหงานส าเรจ

นอกจากนนเมอมการจดกจกรรมของชมชน เชนการแขงขนกฬา สมาชกในชมชนทมศกยภาพกจะน าทรพยากรของตนเองทมอยมาชวยเหลอชมชน เชน สมาชกบางคนเปนเจาของรานเครองเสยงกจะน ามาชวยในการจดงาน หรอสมาชกบางคนเปนกรรมการตดสนฟตบอลระดบชาตกจะเขามาชวยเหลอในการจดกจกรรมแขงขนกฬาในชมชน เปนตน

ภาพท 3.2 การจดงานกฬาของชมชนบางตลาดพฒนา 2

3.2.2.2 ชมชนมการตดสนใจแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม ชมชนบางตลาดพฒนา 2 เปนชมชนทมสมาชกจ านวนมาก แตกไดมการ

แกไขปญหารวมกนของชมชนโดยผานการประชมประชาคมในการวางแผนโครงการทไดรบงบประมาณอดหนน 100,000 บาท มากจากเทศบาลนครปากเกรดในแตละป โดยไดด าเนนการดงน

ขนตอนท 1 การประชมชมชนรวมกนเพอก าหนดปญหา และมสวนรวมในการวางแผนเพอพฒนาชมชนของตนเอง โดยเรมตงแตการเสนอนโยบายเพอพฒนาชมชน ตลอดจนรวมก าหนดปญหา และจดล าดบความส าคญของปญหา โดยการประชมใหญของชมชนจะเปนการพจารณาการจดท าโครงการเพอแกไขปญหาของชมชนทเทศบาลนครปากเกรดสนบสนนงบประมาณในแตละป โดยก าหนดปญหาทส าคญในปทผานมาคอ การซอมแซมรางน าของชมชน และการ

Ref. code: 25595803010106SDJ

54

ซอมแซมถนนของชมชน โดยในการประชมของชมชนบางตลาดพฒนา 2 เพอขอรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาลนครปากเกรดในแตละปจะมการด าเนนงานดงน

- ประสานงานกองสวสดการสงคม เทศบาลนครปากเกรดเพอก าหนดวน เวลาประชม

- คณะกรรมการชมชนประสานงานสมาชกในชมชนเพอแจงวน เวลาทจะประชม และก าหนดประเดนวาระ พรอมโครงการในปทผานมา

- กระจายเสยงผานเสยงตามสายของชมชนเพอประชาสมพนธเชญชวนสมาชกในชมชนมารวมประชม

- ประสานหนวยงานทเกยวของในพนท เชน กรมชลประทาน และเทศบาลนครปากเกรด เพอใหความรในการท าโครงการ

ขนตอนท 2 สมาชกในชมชนรวมตดสนใจเลอกแนวทางและวางแผนแกไขปญหาของชมชน “โดยชมชนบางตลาดพฒนา 2 เปนชมชนทไมมพนทสาธารณะแตเปนพนทของกรมชลประทาน จงตองท าโครงการในลกษณะซอมแซม และปรบปรง เพอขออนมตงบประมาณของเทศบาล”7 โดยหลงจากทไดโครงการทจะด าเนนการแลว ประธานกรรมการชมชนกจะท าหนาทเขาพบคณะผบรหารเทศบาลนครปากเกรดเพอชแจงโครงการ และใหความรวมมอกบเทศบาล หรอ สตง. เพอเขาตรวจสอบโครงการตอไป

ขนตอนท 3 หลงจากทโครงการอนมตแลว สมาชกในชมชนรวมกนด าเนนการและแกไขปญหารวมกน โดยมการแตงตงคณะท างานจากสมาชกในชมชนเพอด าเนนการตามโครงการและเรงรดด าเนนการใหแลวเสรจภายในก าหนดเวลา ซงชมชนบางตลาดพฒนา 2 จะใชวธการจดซอ/จดจาง โดยคดเลอกผรบเหมาจากในชมชนเพอเปนการสรางงานสงเสรมอาชพใหกบสมาชกในชมชน และสมาชกสามารถตรวจสอบผลงานไดตลอดเวลา โดยทผานมาไมมการเรองรองเรยนเกดขน เพราะไดด าเนนการผานการมสวนรวมด าเนนการของสมาชกในชมชน

ขนตอนท 4 สมาชกในชมชนรวมรบผลประโยชนจากการด าเนนการพฒนา หลงจากไดด าเนนการในปญหาทเกดขนจนประสบความส าเรจโครงการ ซงสมาชกในชมชนบางตลาดพฒนา 2 ไดรบความสะดวกในการแกไขปญหาเรองระบบการระบายน าของชมชน ท าใหลดปญหาน าทวมของชมชน และลดภาระหนาทของเทศบาลนครปากเกรด

7 อษณากร ศภมตรธญญากร, สมภาษณโดย รพภทร สขสมเกษม, ทท าการชมชน, 23

เมษายน 2560.

Ref. code: 25595803010106SDJ

55

ขนตอนท 5 สรปผลการตดตามและประเมนผลโครงการ เมอด าเนนการในการแกไขปญหาเรองระบบการระบายน าของชมชนแลว คณะกรรมการชมชนกจะเชญประชมสมาชกในชมชน กรรมการชมชน องคกรตางๆ ในชมชน เพอสรปผลการด าเนนงานของชมชน ซงกรรมการในชมชนไดกลาววา “การแกไขปญหาโดยไดรบการสนบสนนงบประมาณจากเทศบาลนครปากเกรด ตลอดจนผานความรวมมอรวมใจของสมาชกในชมชนท าใหโครงการตางๆ ทท าในชมชนบางตลาดพฒนา 2 ประสบความส าเรจ และไมมเรองราว” (กรรมการชมชน) และเมอไดมการสรปผลการด าเนนงานตามโครงการเสรจสนเรยบรอยแลวกจะน าผลทไดมาเกบรวบรวมเปนขอมลเพอใชในการวางแผนและปองกนปญหาในครงตอไป และคอยตดตามและประเมนผลตอไปเปนระยะ เพอใหเขาใจสามารถอธบายกระบวนการตดสนใจแกไขปญหาโดยสวนรวมไดดงน

ภาพท 3.3 กจกรรมการการแกไขปญหาของชมชนบางตลาดพฒนา 2

3.2.2.3 ชมชนมความมนคงในความปลอดภยในชวตและทรพยสน ผวจยไดท าการเกบรวบรวมขอมลความปลอดภยในชวตและทรพยสน

ของประชาชนในชมชนบางตลาดพฒนา 2 พบวามสถตอบตเหตนอยกวา 3 ครงตอป และเหตการณลกทรพยในชมชนในป 2559 มจ านวน 2 ครง โดยชมชนบางตลาดพฒนา 2 จะมการแบงหนาทคณะกรรมการชมชนฝายปองกนและบรรเทาสาธารณภย เพอท าหนาทดแลความปลอดภยในชวตและทรพยสนของประชาชน และประสานงานกบสถานต ารวจภธรอ าเภอปากเกรด ซงสถานต ารวจภธรอ าเภอปากเกรดจะสงเจาหนาทต ารวจเขามาดแลความเรยบรอยของชมชนบางตลาดพฒนา 2 วนละ 3 ครง ทงในตลาดบางตลาดพฒนา 2 และในชมชน อกทงคณะกรรมการฝายปองกนและบรรเทาสาธารณภย ยงไดประสานงานเทศบาลนครปากเกรดเพอฝกฝนสมาชกในชมชนบางสวนเพอเปน

การประชมชนรวมกน เพอก าหนดปญหา/

วางแผนชมชน

สมาชกในชมชนรวมกนตดสนใจ/เลอกแนวทาง

แกไขปญหา ด าเนนการและแกไข

ปญหารวมกน

รวบรวมขอมลเพอตดตามและประเมนผล

สมาชกในชมชนรวมรบผลประโยชนจากการ

ด าเนนการพฒนา

Ref. code: 25595803010106SDJ

56

เจาหนาทปองกนและบรรเทาสาธารณภยในชมชน กรณทเกดเหตเพลงไหม เนองจากสภาพชมชนเปนอาคารไมเกา หากเกดเหตไฟไหมจะชวยปองกนภยไดในเบองตน8

นอกจากนนการดแลสขภาพของประชาชนในชมชน คณะกรรมการฝายสาธารณสข ยงท าหนาทในการสงเสรมสขภาพการปองกนโรคของชมชนในเชงรก โดยดแลดานสขภาพของสมาชกในชมชน การดแลอนามยและสงแวดลอมในชมชน และการดแลความสะอาดปลอดภยของอาหารในตลาด

3.2.2.4 สมาชกในชมชนมความมนคงในอาชพ และรายไดในครวเรอน ชมชนบางตลาดพฒนา 2 เปนชมชนทมลกษณะเปนบานพกอาศยของ

เจาหนาทกรมชลประทาน โดยหวหนาครวเรอนทงหมดเปนเจาหนาทของกรมชลประทาน โดยจากการเกบขอมลดานอาชพในชมชนพบวา โดยแบงเปน อาชพรบราชการรอยละ 55 อาชพท างานรฐวสาหกจ 23 อาชพท างานเอกชนรอยละ 15 อาชพคาขายรอยละ 12 อาชพอนๆ รอยละ 6 และรายไดตอครวเรอนมรายได 23,000 บาท/ครวเรอน ซงมากกวาเกณฑขนต าของรายไดประชาชาต จงถอไดวาสมาชกในชมชนบางตลาดพฒนา 2 มความมนคงในการประกอบอาชพ และความมนคงในดานรายไดของครวเรอน

3.2.2.5 มการรวมกลมเพอด าเนนกจกรรมตางๆ ในชมชนอยางตอเนอง ชมชนบางตลาดพฒนา 2 มการจดกจกรรมตางๆ และสามารถสงเสรม

ใหสมาชกในชมชนสามารถเขารวมในกจกรรมตางๆ ของชมชนไดอยางหลากหลาย โดยมการจดกจกรรมตางๆ ในชมชน ดงน 1) การบรการตรวจสขภาพในชมชนโดยโรงพยาบาลชลประทานมาใหบรการการตรวจสขภาพสมาชกในชมชน 2) การมคณะท างานอาสาสมครสาธารณสขจว (อสม.จว) คอยตรวจสขภาพและเยยมเยยนผสงอายทปวย 3) การจดการแขงขนฟตบอลเยาวชนสโมสรในเขตจงหวดนนทบร 4) การจดงานประเพณในวนส าคญตางๆ เชน วนสงกรานต วนปใหม วนเขาพรรษา วนวสาขบชา 5) การสงเสรมการซอขายสนคาบรโภคโดยน าขยะมาแลกผานรานคาชมชนในโครงการออมเงน 0 บาทโดยการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย

กลาวคอ การจดกจกรรมตางๆ ของชมชนบางตลาดพฒนา 2 เนนการมสวนรวมของสมาชกในชมชน โดยการใหสมาชกในชมชนไดเขามาชวยเปนคณะท างานในการจดกจกรรมตางๆ เชน การบรการตรวจสขภาพในชมชน เครอขายคณะท างานดานสาธารณสขกจะท าหนาทในการประสานและเตรยมสมาชกทปวยเขามาตรวจรกษา หรอการจดงานประเพณในวนส าคญตางๆ กจะไดรบการสนบสนนงบประมาณจากสมาชกในชมชน และสมาชกในชมชนจะเขามาชวยเหลอ



Ref. code: 25595803010106SDJ

57

คณะกรรมการชมชนในการจดงานเพอใหงานกจกรรมส าเรจลลวงไปได ดงค ากลาวตอไปน “ชมชนบางตลาดพฒนา 2 เมอจะจดกจกรรมหรอแกไขปญหาของชมชนจะใชทนบคคลทมอยในชมชนกอน แตพนทนท าอะไรไมคอยไดมากเพราะเปนพนทราชพสด ไมใชพนทสาธารณะ เปนพนทของกรมชลประทาน เทศบาลไมสามารถมาท าอะไรไดเลย ตองอาศยคนในชมชนชวยกน แตทนไมมการเกบเงนเปนรายเดอนนะ เมอมปญหาทนงกจะมการประกาศและขอเงนสนบสนน ชาวบานกจะมาชวยกนออกคาใชจาย”9

พบวาการทชมชนลดการพงพาหนวยงานของรฐ โดยใชศกยภาพภายในชมชนทตนเองมอยจะสามารถแกไขปญหาไดรวดเรวกวาการพงพาหนวยงานภายนอก และใชงบประมาณไดอยางประหยดสอดคลองตรงตามความตองการของชมชน และสงเสรมใหสมาชกในชมชนเกดความหวงแหนในการรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน

3.2.2.6 ชมชนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก ชมชนจะเขมแขงไดนน นอกจากความสามารถในการพงพาตนเองแลว

หนวยงานภายนอกยงมสวนส าคญทจะชวยท าใหชมชนเกดความเขมแขง และเกดการพฒนาชมชนของตนเองเกดขนมาได โดยชมชนบางตลาดพฒนา 2 ไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอกไดแก

1. เทศบาลนครปากเกรด ใหความชวยเหลอในดานสาธารณปโภค และการจดท าบรการสาธารณะใหกบชมชน โดยเทศบาลกบชมชนบางตลาดพฒนา 2 มการท างานรวมกนในลกษณะ (Collabolative) โดยเทศบาลนครปากเกรดจะใหเงนอดหนนกบชมชนๆ ละ 100,000 บาท โดยชมชนจะตองเปนผเขยนโครงการเขาไปขอรบงบประมาณจากเทศบาล และด าเนนการจดท าโครงการดวยตนเอง พรอมทงรายงานผลการด าเนนโครงการใหกบเทศบาลทราบ นอกจากนนเทศบาลนครปากเกรดยงใหการสนบสนนในบรการการตรวจสขภาพชมชนเคลอนท การดแลผสงอายในชมชนผานเครอขาย อสม. ชมชนบางตลาดพฒนา 2 การสนบสนนการจดตงกองทนพฒนาบทบาทสตรชมชนบางตลาดพฒนา 2 เปนตน แตทงนยงขาดการสงเสรมในดานของการสงเสรมการฝกอบรมอาชพใหกบประชาชนในชมชน เพอจดตงเปนกลมแมบาน และกลมอาชพ

คณะกรรมการชมชนบางตลาดพฒนา 2 ยงไดรบการสนบสนนจากการท างานของเทศบาลนครปากเกรด ดงค ากลาวของปลดเทศบาลนครปากเกรดทวา “การมสวนรวมของคณะกรรมการชมชนกบเทศบาลนครปากเกรด จะมการประชมระหวางคณะกรรมการชมชนกบเทศบาล เพอแลกเปลยนความรระหวางกน ประธานชมชนกจะน าขอมลความตองการของสมาชกในชมชนมาสอกบเทศบาล เพอใหเทศบาลท าใหเกดความสขกบสมาชกในชมชน” (ปลดเทศบาล, สมภาษณ) กลาวคอ เปนการประสานงานในการแกไขปญหาระหวางชมชนกบเทศบาลนครปากเกรดเพอใหเกด



Ref. code: 25595803010106SDJ

58

ความเขาใจทตรงกนและการประชมระหวางชมชนกบเทศบาลจะเปนชองทางทเชอมตอระหวางชาวบานกบหนวยงานของรฐผานไปยงคณะกรรมการชมชนทท าหนาทเปนผแทนของสมาชกในชมชน

ภาพท 3.4 การสนบสนนงบประมาณจากเทศบาลนครปากเกรด 2. กรมชลประทาน ใหการสนบสนนการซอมแซมถนน และดแล

สภาพแวดลอมในชมชนใหมคณภาพสง การดแลรกษาความปลอดภยในชมชน และไดใหการสนบสนนการจดท าสนามฟตบอลใหกบชมชนบางตลาดพฒนา 2 ในป พ.ศ. 2549

ภาพท 3.5 การสนบสนนการสรางสนามฟตบอลโดยกรมชลประทาน

Ref. code: 25595803010106SDJ

59

3.2.2.7 ชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ ชมชนบางตลาดพฒนา 2 มเนอทรวมกวา 800 ไร โดยเปนชมชนทม

ระบบสาธารณปโภคพรอมครบครน ไดแก ไฟฟา และประปา นอกจากนนถนนของชมชนเปนถนนลาดยางโดยรอบชมชน เดนทางไดโดยสะดวกปลอดภย และยงเปนชมชนทมระบบสาธารณปการทครบถวน ไดแก สนามฟตบอล ทท าการชมชน ศาลาประชาคม รานคาชมชน และตลาดชมชน สงผลใหเกดมศนยกลางในการรวมกลมของสมาชกในชมชน และมแหลงเศรษฐกจในชมชนซงจะท าใหเกดรายไดใหกบประชาชนในชมชนโดยการประกอบอาชพคาขายในตลาดของชมชนบางตลาดพฒนา 2

ภาพท 3.6 ระบบสาธารณปโภคในชมชนบางตลาดพฒนา 2 3.3 ขอมลพนฐานชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3

3.3.1 ขอมลทวไปของชมชน

สภาพชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 ตงอยในต าบลบางตลาด อ าเภอปากเกรด จงหวดนนทบร ลกษณะสภาพชมชนเปนหมบานจดสรร จดสรรโดยการเคหะแหงชาต เนอทตอหลงโดยเฉลย ขนาด 50 ตารางวา มจ านวนทงสน 642 หนวย กอตงเมอป พ.ศ. 2521 ซงในรายละเอยดการจดตงชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 จะประกอบดวยระบบสาธารณปโภค ระบบน าใชน าบาดาล (ปจจบนเปนน าประปา) ระบบระบายน าปองกนน าทวม มศนยบรการชมชน และบรเวณทเปน พาณชยกรรม โดยจดสรรใหประชาชนทมรายไดนอย ระหวาง 3,000-5,000 บาท/เดอน โดยการจบสลาก และไดเขาอยอาศยตงแตป พ.ศ. 2522 เปนตนมา เปนชมชนแรกๆ ทมการสรางบอบ าบดน าเสยกอนระบายลงสคลองสาธารณะคอ คลองบางตลาด โดยไดรบการสนบสนนงบประมาณจาก

Ref. code: 25595803010106SDJ

60

ประเทศญปนในการจดท าระบบบ าบดน าเสย มการจดพนทสวนกลางเปนสนามฟตบอล สวนสาธารณะ สถานทจดท ากจกรรม

ชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 เปนชมชนรมรน อนรกษตนไม ดแลท าความสะอาด รกษาสงแวดลอม รกการออกก าลงกาย โดยมเครองออกก าลงกายตามวย และจดกจกรรมตามวย และจดกจกรรมตามกลมวย

ภาพท 3.7 ลกษณะทวไปของชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 3.3.2 ความเขมแขงของชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3

ชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 เปนชมชนทมการพฒนาของชมชนโดยมองคกรตางๆ ในชมชนเปนองคประกอบส าคญในการขบเคลอนงาน และกจกรรมตางๆ ของชมชน โดยการประสานงานของประธานกรรมการชมชน และกรรมการหมบานในการชวยกนท าใหชมชนเกดความเขมแขง ซงสามารถพจารณาไดจากประเดนตางๆ ดงตอไปน

3.3.2.1 ชมชนมความรกความสามคค เกอหนนกน ลกษณะเฉพาะของชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 มสภาพเปนบานแฝด

เปนหมบานของการเคหะ สมาชกทเขามาอยอาศยในชมชนนรอยละ 95 เปนผทเขามาอาศยอยตงแตป 2522 และเปนชมชนทมประชากรแฝงในชมชนคอนขางนอยมาก โดยในชมชนนจะมครวเรอนรวมกนทงสน 642 ครวเรอน โดยความสมพนธของคนในชมชนคอนขางดกวาชมชนอน เนองดวยชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 มความสามคคกนในการชวยกนดแลรกษาสงแวดลอมของชมชน โดยการสงเสรมการใชจกรยานในชมชน และไมอนญาตใหมอเตอรวนจากภายนอกชมชนเขามาในชมชน

Ref. code: 25595803010106SDJ

61

โดยหากไมมรถจกรยานกจะใชการเดนเทา เพอลดพษในชมชน จนไดรบรางวลเปนชมชนอนรกษตนไมดเดนของจงหวดนนทบร อกทงสมาชกในชมชนยงมรวมกลมกนท ากจกรรมรวมกนเปนประจ า เชน กจกรรมวนเขาพรรษา กจกรรมวนวสาขบชา และกจกรรมการประชมและท าบญเลยงพระทกเดอน ความเกอหนนกนของชมชนมสภาพสงคมแบงพงพาอาศยกนระหวางเพอนบานในซอยเดยวกน โดยสงเกตไดจากในคนในซอยเดยวกนจะรจกกนมานาน และสามารถชวยกนดแลรกษาบานกนไดในชวงทเจาของบานอนในซอยไมอย และในดานของการดแลความสะอาดในชมชน ในทกๆ วนเสาร กจะเปนวนพฒนาชมชน สมาชกในชมชนจะออกมาชวยกนท าความสะอาดชมชน และในทกวนในเวลาต 5 กจะมการสลบหมนเวยนสมาชกมาดแลรดน าตนไมบรเวณสนามออกก าลงกายของชมชน

ภาพท 3.8 ชมชนมความรกความสามคค เกอหนนกนโดยจดงานเลยงพระท าบญทกเดอน

3.3.2.2 ชมชนมการตดสนใจแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม สมาชกในชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 จะเขามามสวนรวมในการ

จดท าแผนชมชนเพอพฒนาศกยภาพของชมชนเปนประจ า และรวมกนจดท าแผนสขภาพของชมชนเพอเปนการขจดหรอลดปญหาสขภาพ โดยการจดท าเปนวาระประชมของชมชนปละ 1 ครง อกทงในแตละเดอนสมาชกกจะทราบขอมลขาวสารของชมชนโดยการแจงของประธานหมบาน เปนจดหมายไปยงสมาชกในชมชน และเมอมการเรยกประชม สมาชกในชมชนแตละซอยกจะจดสงตวแทนของซอยๆ ละ 2-3 ทาน รวม 26 ซอยมาประชมกนทศาลาประชาคมของหมบานเพอตดสนใจแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม

3.3.2.3 ชมชนมความมนคงและมความปลอดภยในชวตและทรพยสน ชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 เปนชมชนทตงอยในแหลงเศรษฐกจ

ส าคญของถนนสามคค ซงมสภาพสงคมทหลากหลาย โดยผวจยสงเกตเหนวา ชมชนมความมนคง

Ref. code: 25595803010106SDJ

62

คอนขางต า เพราะมทางเขา หลายทาง และไมมการตรวจสอบบคคลภายนอกทเขาไปในชมชน แตภายในชมชนจะมการรณรงคใหใชการเดน และการใชจกรยานในการสญจรในชมชน ท าใหเปนชมชนทมความปลอดภยบนถนนในชมชนคอนขางสง โดยในปทผานมา 2559 ไมมการเกดอบตเหตบนถนนในชมชน อกทงในชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 มการพงพาเพอนบานเพอดแลในเวลาทเจาของบานไมอยเปนตน ทงนความมนคงและความปลอดภยในชมชนยงคงตองพงพาหนวยงานภายนอกเปนหลกในการเขามาดแลรกษาความปลอดภยใหกบสมาชกในชมชน โดยจะมเจาหนาทต ารวจมาตรวจตราในชมชนวนละ 3 เวลา ไดแก เวลา 10.00 น. เวลา 13.30 น. และเวลา 20.00 น. โดยสถตการเกดอาชญากรรมในชมชนมจ านวน 3 ครง (ในป พ.ศ. 2559-2560)

ภาพท 3.9 ความปลอดภยในชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3

3.3.2.4 สมาชกในชมชนมความมนคงในอาชพและรายได สมาชกในชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 มจ านวนครวเรอนทงสน 642

หลงคาเรอน มประชากร 3, 528 คน ประชากรชาย 1, 308 คน ประชากรหญง 2, 220 คน จ านวนเดกอายต ากวา 15 ปบรบรณ มจ านวน 516 คน จ านวนผสงอายในชมชน (มากกวารอยละ 20 ในชมชน) จ านวน 808 คน การประกอบอาชพของสมาชกในชมชนสามารถเกบขอมลไดจากแบบส ารวจขอมลของชมชนไดดงน

1. ประกอบอาชพรบราชการ จ านวน 425 ราย คดเปนรอยละ 12 2. ประกอบอาชพเอกชน จ านวน 826 ราย คดเปนรอยละ 23.4 3. ประกอบอาชพท างานรฐวสาหกจ จ านวน 424 ราย คดเปนรอยละ 12 4. ประกอบอาชพธรกจสวนตว จ านวน 699 ราย คดเปนรอยละ 19.8

Ref. code: 25595803010106SDJ

63

5. ประกอบอาชพคาขาย จ านวน 405 ราย คดเปนรอยละ 11.4 6. ประกอบอาชพอนๆ จ านวน 749 ราย คดเปนรอยละ 21.2 7. ไมไดประกอบอาชพ จ านวน 42 ราย คดเปนรอยละ 1.2 ขอมลขางตนแสดงใหเหนวาสมาชกในชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3

รอยละ 21.2 ทไมมงานท า เนองจากเปนผสงอาย และเปนผวางงาน เชน แมบาน และเปนผมาอาศยจากทอนๆ โดยรายไดของครวเรอนเฉลยของชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 มรายไดเฉลยท 18, 500 บาทตอเดอน ซงชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 เปนชมชนทมอาชพและรายไดทมนคง

3.3.2.5 มการรวมกลมเพอด าเนนกจกรรมตางๆ ในชมชน การรวมกลมเพอจดกจกรรมในชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 มเปน

จ านวนมากโดยเปนกจกรรมทางศาสนาและประเพณ กจกรรมเพอพฒนาทางด านสขภาพใหกบสมาชกในชมชน และการจดกจกรรมทด าเนนการโดยเทศบาลนครปากเกรดใหกบสมาชกในชมชน ซงจะมการรวมกลมสมาชกในชมชนกลมตางๆ ออกมารวมกนท ากจกรรมโดยพรอมเพรยงกนมากกวารอยละ 50 ของจ านวนครวเรอน โดยการจดกจกรรมตางๆ จะถกด าเนนการโดยคณะกรรมการหมบานและคณะกรรมการชมชนซงเสยสละเวลาเพอท างานใหกบสมาชกในชมชน โดยจะมการจดกจกรรมตางๆ ไดแก

1. การจดกจกรรมทางศาสนาและประเพณ ไดแก การจดท าบญของหมบานทกตนเดอน การจดกจกรรมเวยนเทยนในหมบานในวนวสาขบชา วนอาสาฬหบชา วนเฉล มพระชนพรรษา วนลอยกระทง วนเขาพรรษา เพอเปนศนยรวมจตใจกบสมาชกในชมชน

2. การจดกจกรรมเพอพฒนาศกยภาพทางดานสขภาพใหกบสมาชกในชมชน ไดแก การจดกจกรรมตรวจสขภาพประจ าปของหมบาน โดยเฉพาะการจดใหบรการผสงอายในชมชน และการตรวจสขภาพใหกบสมาชกในหมบานทกๆ วนอาทตยตนเดอนทศาลาประชาคม

3. การจดกจกรรมทด าเนนการโดยเทศบาลนครปากเกรดใหกบสมาชกในชมชน ไดแก กจกรรมการตรวจสขภาพจต กจกรรมการออกก าลงกาย กจกรรมนนทนาการ กจกรรมการทองเทยว กจกรรมฝกอบรมอาชพ เปนตน

3.3.2.6 ชมชนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก ชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 ไดรบการสนบสนนการท างานจาก

องคกรภาครฐ และภาคเอกชน เพอสงเสรมใหชมชนมการดแลรกษาความสะอาดดานสงแวดลอมของชมชนและสงเสรมคณภาพชวตใหกบประชาชนชมชน ไดแก

1. การสนบสนนการท างานของชมชนจากองคกรของรฐ ไดแก การดแลความสะอาดของล าคลองบางตลาด โดยความรวมมอของเทศบาลนครปากเกรด เทศบาลนครนนทบร และองคการบรหารสวนจงหวดนนทบร, การสรางศาลาประชาคมใหชมชน โดยองคการบรหารสวน

Ref. code: 25595803010106SDJ

64

จงหวดนนทบร, การสนบสนนงบประมาณเพอจางงานในชมชนในการดแลรกษาความสะอาดและอนรกษตนไมของชมชน โดยเทศบาลนครปากเกรด , การสรางบอบ าบดน าเสย สนามฟตบอล สวนสาธารณะ และการสรางลานกฬาออกก าลงกายใหกบประชาชน โดยประเทศญปนผานทางการเคหะแหงชาต, การดแลความสงบเรยบรอยใหกบสมาชกในชมชนโดยสถานต ารวจภธรปากเกรด

ภาพท 3.10 ชมชนไดรบการสนบสนนจากเทศบาลนครปากเกรดในการกอสรางถนน คสล. และระบบระบายน าในชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3

2. การสนบสนนการดแลคลองบางตลาด โดยเครอขายพนทลมน า ท า

หนาทในการสนบสนนขอมลทางวชาการในการจดการกบปญหาความสกปรกของล าคลอง 3. มหาวทยาลยสโขทยธรรมมาธราชใหความรประชาชนในการวางแผน

พฒนาทองถนของตนเอง รวมถงความรในการจดท าโครงการ การเขยนโครงการ เพอขอรบงบประมาณ

3.3.2.7 ชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ เม อป พ .ศ . 2521 การจดต งชมชนประชาน เวศน 2 ระยะ 3 จะ

ประกอบดวยระบบสาธารณปโภค โดยมระบบน าใชน าบาดาล แตในปจจบนเปลยนมาเปนน าประปา และชมชนมการวางระบบระบายน าปองกนน าทวม มศนยบรการขอมลชมชน สนามกฬาของชมชน ลานออกก าลงกาย และบรเวณทเปนพาณชยกรรม

ชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 เปนชมชนรมรน อนรกษตนไม ดแลท าความสะอาด รกษาสงแวดลอม รกการออกก าลงกาย โดยมเครองออกก าลงกายตามวย และจดกจกรรมตามวย และจดกจกรรมตามกลมวย

Ref. code: 25595803010106SDJ

65

ภาพท 3.11 สถานทออกก าลงกายในชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3

Ref. code: 25595803010106SDJ

66

บทท 4 ผลการศกษา และการอภปรายการศกษา

การศกษาวจยเรอง “ปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน กรณศกษา

ชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด จงหวดนนทบร” เปนการศกษาทใหความสนใจตอเรองปจจยทจะสงเสรมเพอใหชมชนเกดความเขมแขงในเขตเทศบาลนครปากเกรด จงหวดนนทบร ปญหาและอปสรรคทจะสงผลใหชมชนเกดความเขมแขง ตลอดจนขอเสนอแนะทจะการสงเสรมใหชมชนเกดความเขมแขงและยงยนในเขตพนทชมชนเมอง

การศกษาครงน ผวจยไดก าหนดวตถประสงคไว 3 ประการ คอ 1. เพอศกษาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน ในพนทเขตเทศบาล

นครปากเกรด จงหวดนนทบร 2. เพอศกษาปญหาและอปสรรคทจะสงผลตอชมชนใหเกดความเขมแขง 3. เพอเสนอแนะการพฒนาชมชนในเขตเมองใหเกดความเขมแขงและยงยน

4.1 แนวทางการอภปรายผลการศกษา

แนวทางการอภปรายผลการวจยเพอใหบรรลวตถประสงคของการศกษาดงกลาวขางตนนน ผศกษาไดท าการศกษาความเขมแขงของชมชนตนแบบ ไดแก ชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 ในเขตเทศบาลนครปากเกรด อ าเภอปากเกรด จงหวดนนทบร เปนพนทการศกษา โดยใชวธการศกษาวจยเชงคณภาพโดยการสมภาษณแบบเจาะลกและรวมสงเกตการณชมชน

ในการน าเสนอผลการวเคราะหขอมล ผศกษาไดวเคราะหผลการวจยของชมชนทจ ะศกษา ไดแก ชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 ในเขตเทศบาลนครปากเกรด อ าเภอปากเกรด จงหวดนนทบร เพอน าผลการวเคราะหมาเพอเปรยบเทยบปจจยรวมกนทจะสงผลตอการท าใหชมชนเขมแขง ตลอดจนปญหาและอปสรรคทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงในการสงเสรมความเขมแขงของชมชน และขอเสนอแนะในการพฒนาชมชนในเขตเมองเพอใหเกดความเขมแขงและยงยน ในเขตเทศบาลนครปากเกรด ผศกษาจะใชรปแบบการพรรณนาเชงวเคราะห

Ref. code: 25595803010106SDJ

67

4.2 สญลกษณทใชในการแสดงผล

เพอความเขาใจทตรงกนในการแปลความหมายของขอมล ผวจยขอก าหนดสญลกษณทใชในการวเคราะหขอมล ดงน

A แทน ปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน A1 แทน ผน าชมชนอทศตนและมมนษยสมพนธทด A2 แทน สมาชกในชมชนยอมรบบทบาทของคณะกรรมการชมชน A3 แทน ชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนทชดเจน A4 แทน ชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง A5 แทน ชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล A6 แทน ชมชนมลกษณะพนททางกายภาพของชมชนทเอออ านวยตอการรวมกลม A7 แทน ชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน B แทน ความเขมแขงของชมชน B1 แทน ชมชนมความรกความสามคค เกอหนนกน B2 แทน ชมชนมการตดสนใจแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม B3 แทน ชมชนมความมนคงและมความปลอดภยในชวตและทรพยสน B4 แทน สมาชกในชมชนมความมนคงในอาชพและรายไดในครวเรอน B5 แทน มการรวมกลมเพอด าเนนกจกรรมตางๆ ในชมชนอยางตอเนอง B6 แทน ชมชนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก B7 แทน ชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภค และสาธารณปการ

4.3 การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลครงน ผวจยขอน าเสนอผลการวเคราะหออกเปน 3 สวน ดงน สวนท 1 การวเคราะหความเขมแขงของชมชนบางตลาดพฒนา 2 กบปจจยทมผลตอ

การสงเสรมความเขมแขงของชมชนดงกลาว ไดแก ปจจยผน าชมชนเปนผอทศตนและมมนษยสมพนธทด ปจจยสมาชกในชมชนใหการยอมรบในบทบาทคณะกรรมการ ปจจยชมชนมกระบวนการบรหารจดการทมความชดเจน ปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง ปจจยสมาชกในชมชนมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ปจจยชมชนมพนททางกายภาพของชมชนทสามารถเอออ านวยความสะดวกใหกบการรวมกลมประชาชน และปจจยชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน

Ref. code: 25595803010106SDJ

68

สวนท 2 การวเคราะหความเขมแขงของชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 กบปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนดงกลาว ไดแก ปจจยผน าชมชนเปนผอทศตนและมมนษยสมพนธทด ปจจยสมาชกในชมชนใหการยอมรบในบทบาทคณะกรรมการ ปจจยชมชนมกระบวนการบรหารจดการทมความชดเจน ปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง ปจจยสมาชกในชมชนมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ปจจยชมชนมพนททางกายภาพของชมชนทสามารถปจจยเอออ านวยความสะดวกใหกบการรวมกลมประชาชน และปจจยชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน

สวนท 3 การศกษาเปรยบเทยบความเขมแขงของชมชนกบปจจยทมผลตอสงเสรมความเขมแขงของชมชนทงสองแหงกบความเขมแขงของชมชน เพอวเคราะหปจจยรวมทสงผลตอความเขมแขงของชมชนทงสองแหง

4.4 ผลการวเคราะหขอมล

4.4.1 การวเคราะหปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนบางตลาดพฒนา 2

ผลจากวเคราะหขอมลปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน โดยการน าขอมลพนฐานของชมชนมาวเคราะห โดยผวจยไดเกบรวบรวมขอมลจากเอกสารและขอมลทไดรบจากการลงวจยภาคสนามแลว ผวจยจะน าขอมลมาวเคราะห และหาคาความส าคญของปจจยทมผลตอความเขมแขงของชมชนในเขตจงหวดนนทบร มวธการและขนตอนโดยผวจยจะน าขอมลพนฐานทไดรบจากผลจากการสมภาษณ และการสงเกตการณ ผวจยกจะน าขอมลมาท าการวเคราะห สงเคราะห โดยใชการวเคราะหความถของขอมล การวเคราะหขอมลโดยการวเคราะหแบบอปนย (Analytic Inductive) และการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) โดยการวเคราะหความเขมแขงของชมชนบางตลาดพฒนา 2 กบปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน มผลดงน

4.4.1.1 ชมชนมความรก ความสามคคและเกอหนนกนของชมชน จากการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ดานน คอ ปจจยผน าชมชนอทศตนและมมนษยสมพนธทด ปจจยสมาชกในชมชนยอมรบในบทบาทของคณะกรรมการชมชน และปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง

(1) ปจจยผน าชมชนอทศตนและมมนษยสมพนธทด ผวจยพบวาผน าชมชนทท างานดวยการอทศตนและมมนษยสมพนธทด

จะสงผลตอสมาชกในชมชนใหเกดความรก ความสามคค เกอหนนกนระหวางสมาชกในชมชน เพราะมการใหเกยรตในการท าหนาทของคณะกรรมการชมชน ดงค ากลาวตอไปน

Ref. code: 25595803010106SDJ

69

“การมผน าชมชนท เสยสละ มคณะกรรมการชมชนทเขมแขง และสมาชกในชมชนเขามามสวนรวมในกจกรรมตางๆ อกทงเทศบาลนครปากเกรดทเขามามสวนรวมตอการสนบสนนกจกรรมตางๆ ของชมชน”1

กลาวคอ ผน าชมชนบางตลาดพฒนา 2 เปนประธานกรรมการชมชนทไดรบการแตงตงจากเทศบาลซงเปนผทไดรบการยอมรบจากสมาชกในชมชน เพราะมนษยสมพนธทด ท างานดวยความเสยสละและอทศตนโดยการใหความส าคญกบชมชนของตนเองแบบเปนบานเกด ของตน

(2) ปจจยสมาชกในชมชนยอมรบในบทบาทของคณะกรรมการชมชน สมาชกในชมชนบางตลาดพฒนา 2 ไดใหการยอมรบตอบทบาทของ

สมาชกในชมชน เนองจากการใหเกยรตตอกนและการใชวาจาทสภาพของกรรมการชมชนท าใหสมาชกมความเกรงใจตอคณะกรรมการชมชน และการเลอกคณะกรรมการชมชนโดยเลอกมาจากหลายชวงอาย ไมมการเลนพรรคเลนพวกมาท างานชมชน โดยจะตองมการคดเลอกคณะกรรมการชมชนทมาจากองคกรตางๆ ในชมชน ไดแก คณะกรรมการกองทนหมบาน คณะกรรมการชมรมผสงอาย ชมรมอาราบก คณะท างานอาสาสมครสาธารณสขพนฐาน อาสาสมครทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยการเลอกผทมความรความสามารถเหมาะสมกบต าแหนงกรรมการชมชนทไดรบ สงผลใหชมชนมความรกความสามคค เกอหนนกน เพราะสมาชกในชมชนจะใหความเคารพในคณะกรรมการชมชนและใหความชวยเหลอคณะกรรมการชมชนในการจดกจกรรมตางๆ ในชมชน ดงค ากลาวของประธานกรรมการชมชนดงน

“สมาชกในชมชนจะใหเกยรตประธานและกรรมการชมชนมาก เพราะกรรมการชมชนคอ ตวแทนของพวกเขา เมอมงานหรอกจกรรมกจะใชเสยงตามสายและประสานผานคณะกรรมการ เวลาไมสามารถใชกรรมการได กจะใชวธการประสานกบตวแทนของแตละโซนในชมชนในลกษณะไมเปนทางการเพอใหงานส าเรจ โดยจะมลกษณะการท างานไปเรอยๆ และ ใหเกยรตซงกนและกน สงผลใหปญหายาเสพตดหรอปญหาเดกของวยรนในพนทลดลง” (ประธานชมชนบางตลาดพฒนา 2, สมภาษณ) 2

(3) ปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง ผวจยพบวาชมชนบางตลาดพฒนา 2 เปนชมชนทเนนการลดการพงพา

หนวยงานของรฐ โดยการจดกจกรรมตางๆ ในชมชน หรอการจดซอ/จดจางในชมชน ชมชนบางตลาด

1 อญชล เยนเกษม, สมภาษณโดย รพภทร สขสมเกษม, ทท าการชมชน, 23 เมษายน 2560. 2 อษณากร ศภมตรธญญากร, สมภาษณโดย รพภทร สขสมเกษม, ทท าการชมชน, 23


Ref. code: 25595803010106SDJ

70

พฒนา 2 จะมวธการโดยการปรกษาหารอกบสมาชกในชมชนของตนเอง และขอความรวมมอสมาชกในชมชนเพอรวมแรง รวมใจในการท างานใหส าเรจตามเปาหมาย ตามค าอธบายดงน

“ชมชนบางตลาดพฒนา 2 เมอจะจดกจกรรมหรอแกไขปญหาของชมชนจะใชทนบคคลทมอยในชมชนกอน แตพนทนท าอะไรไมคอยไดมากเพราะเปนพนทราชพสด ไมใชพนทสาธารณะ เปนพนทของกรมชลประทาน เทศบาลไมสามารถมาท าอะไรไดเลย ตองอาศยคนในชมชนชวยกน แตทนไมมการเกบเงนเปนรายเดอนนะ เมอมปญหากจะมการประกาศและขอรบเงนสนบสนน ชาวบานกจะมาชวยกนออกคาใชจาย พยายามจะพงพาเทศบาลใหนอยทสด เชน งานตดตนไม หรอซอมแซมรางน าทงกจะประสานเทศบาลมาท าให”3 ผลของการทชมชนมความสามารถในการพงพาตนเองคอนขางสงสงผลใหชมชนมความสามคค และเกอหนนกนในชมชน

4.1.1.2 ชมชนมการแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม จากการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ดานน คอ ปจจยผน าชมชนอทศตนและมมนษยสมพนธทด ปจจยชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนทมความชดเจน และปจจยชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล ดงน

(1) ปจจยผน าชมชนอทศตนและมมนษยสมพนธทด ผวจยไดสงเกตวาตงแตสมยประธานชมชนคนปจจบนเขารบต าแหนงจะ

มการจดการประชมคณะกรรมการชมชนกบสมาชกเดอนละ 1 ครง เพอใชเวทในการตดสนใจการพฒนาสาธารณปโภคใหมๆ ในชมชน ท าใหเกดการด าเนนงานโดยสวนรวมและยงมการท าหนงสอแจงมตทประชมเปนประจ าทกครง

(2) ปจจยชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนทมความชดเจน การบรหารงานของชมชนบางตลาดพฒนา 2 ทชดเจนโดยจะใหสมาชก

ในชมชนประสานงานกบตวแทนคณะกรรมการชมชนในแตละโซน เพอใหกรรมการชมชนซงเปนตวแทนของสมาชกในชมชนเสนอขอคดเหนหรอขอเสนอตอประธานชมชน และเมอมการตดสนใจเกยวกบงบประมาณกจะเชญสมาชกในชมชนทงหมดมารวมกนคด ผลของการศกษาพบวา กระบวนการบรหารงานในชมชนมผลตอการประสานงานระหวางสมาชกของชมชนในเขตเมอง โดยในสงคมชมชนทมขาราชการเปนเจาบานในพนททงหมด โดยอาศยการท างานในลกษณะไมเปนทางการ เชน การพดคยแลกเปลยน การประสานงานจะใชไดผลมากกวาการด าเนนการแบบเปนทางการ โดยเฉพาะการน าระบบอาวโสมาใชในชมชน และการใหเกยรตซงกนและกนจะท าใหการตดตอ



Ref. code: 25595803010106SDJ

71

ระหวางสมาชกในชมชนจะท าใหมการหวงแหนในชมชน สงผลใหชมชนมการแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม

(3) ปจจยชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล ผวจยพบวากอนทชมชนจะไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล

นครปากเกรด จ านวน 100,000 บาท จะมการจดประชมคณะกรรมการชมชนและสมาชกเพอตดสนใจแกไขปญหาในชมชนอยางจรงจงและเปนรปธรรม เพราะการจดท าโครงการตางๆ ตองสามารถสนองตอบตอปญหาของชมชนหรอความตองการของชมชน ดงค าสมภาษณตอไปน

“การเขยนโครงการเพอขอรบเงนจากเทศบาล เทศบาลจะท าโครงการเขามาชวยเหลอโดยตรงไมได เพราะเปนทราชพสด ท าไดเพยงการซอมแซมระบบสาธารณปโภคทมอย ซงท าใหตองใชงบประมาณในแตละโครงการจ านวนมาก เชน โครงการปรบปรงระบบรางระบายน า และโครงการปรบปรงถนนของชมชน”4 ผลของการทชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาลนครปากเกรด สงผลใหชมชนตองมการแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม

4.1.1.3 ชมชนมความปลอดภยในชวตและทรพยสน จากการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ดานน คอ ปจจยสมาชกในชมชนยอมรบในบทบาทคณะกรรมการชมชน และปจจยชมชนมกระบวนการบรหารงานทมความชดเจน ดงน

(1) ปจจยสมาชกในชมชนยอมรบในบทบาทคณะกรรมการชมชน ผวจยพบวาเมอมการแบงหนาทคณะกรรมการชมชนกนตามบทบาท

หนาททไดรบมอบหมายแลว สมาชกจะทราบวากรรมการคนใดท าหนาทอะไร สมาชกในชมชนกจะเขาใจบทบาทของคณะกรรมการชมชนทท าหนาทดแลความปลอดภยในชวตและทรพยสน เพอชวยเหลอและแกปญหาในชมชนรวมกน

(2) ปจจยชมชนมกระบวนการบรหารงานทมความชดเจน ผวจยพบวาการบรหารงานของชมชนบางตลาดพฒนา 2 มการจดตง

องคกรขนมาเพอท าหนาทขบเคลอนการท างานในชมชนทเรยกวาองคกรชมชน โดยมประธานคณะกรรมการชมชนเปนหวหนาองคกรชมชน และมกรรมการทเหลออก 10 คน เปนผชวยเหลอ มการแบงหนาทและภารกจกนตามต าแหนงทไดรบมอบหมาย เชน ฝายปกครอง ดแลเรองความปลอดภยในชวตและทรพยสนของประชาชน ฝายสาธารณสข ดแลเรองสขภาพอนามยและระบบสาธารณปโภคของชมชน การบรหารงานทชดเจนจะมการประสานงานกนระหวางกรรมการชมชน

4 ภรดา จตรกระจาง, สมภาษณโดย รพภทร สขสมเกษม, ทท าการชมชน, 23 เมษายน

2560.

Ref. code: 25595803010106SDJ

72

และสมาชกในชมชน เพอชวยกนดแลความมนคงและความปลอดภยในชวตและทรพยสนของตนเองไดด เชน การประชาสมพนธขาวสารการลกทรพย และแจงชองทางการตดตอในกรณเกดเหตการณฉกเฉนกบประธานหมบานหรอประธานชมชน

4.1.1.4 ชมชนมความมนคงในอาชพ และรายไดในครวเรอน จากการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ดานน คอ ปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง และปจจยชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน ดงน

(1) ปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง ชมชนบางตลาดพฒนา 2 จะมการชวยเหลอสมาชกในชมชนทขาดรายได

โดยการพงพาชมชนของตนเอง โดยการใหสมาชกในชมชนทวางงาน มาท างานเปนแรงงานของชมชนเพอจางงาน เชน การตดหญา การดแลอาคารสถานทของชมชน การท างานในรานคาชมชน เพอใหสามารถมรายไดในการเลยงชพ และมการสรางรายไดใหกบสมาชกเพมขนโดยการน าขยะรไซเคลมาจ าหนายทรานคาชมชน เพอแลกเปลยนเปนสงของกลบไป

(2) ปจจยปจจยชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน ผวจยพบวา ความรวมมอกนระหวางชมชนบางตลาดพฒนา 2 กบเทศบาล

ท าใหสมาชกในชมชนมความเปนอยทดขน กอใหเกดการสรางงานสรางอาชพโดยการฝกอบรมอาชพ และเพมรายไดในครวเรอน ซงเทศบาลนครปากเกรดไดมการท าโครงการตางๆ ในดานอาชพใหบรการกบประชาชนในชมชน เชน โครงการฝกอบรมอาชพใหแกประชาชน โครงการเศรษฐกจพอเพยง เปนตน

4.1.1.5 ชมชนมการรวมกลมกนเพอท ากจกรรมตางๆ ในชมชนอยางตอเนอง จากการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ดานน คอ ปจจยผน าชมชนอทศตนและมมนษยสมพนธทด ปจจยสมาชกในชมชน

ยอมรบบทบาทของคณะกรรมการชมชน ปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง และปจจยทชมชนมลกษณะพนททางกายภาพของชมชนทเอออ านวยตอการรวมกลม ดงน

(1) ปจจยผน าชมชนอทศตนและมมนษยสมพนธทด โดยชมชนบางตลาดพฒนา 2 ไดมการจดกจกรรมตางๆ ทด าเนนการโดย

คณะกรรมการชมชน เชน งานประเพณ งานเทศกาล งานวนส าคญทางศาสนา งานแขงขนกฬาในชมชน อกทงการท าหนาทของประธานชมชนตองใชงบประมาณสวนตวเพอชวยเหลอชมชนในดานการจดกจกรรมตางๆ ในชมชนเพอใหเกดความผลสมฤทธในการจดงาน รวมถงตองเสยสละเวลา และใหใจตอการท างานชมชน ซงกจะสงผลใหชมชนพฒนาโดยการสรางใหคณะกรรมการมความสขในการท างาน

Ref. code: 25595803010106SDJ

73

(2) ปจจยสมาชกในชมชนยอมรบในบทบาทคณะกรรมการชมชน เมอคณะกรรมการชมชนไดรบการยอมรบจากสมาชก การท ากจกรรม

ตางๆ ของชมชนซงจดงานโดยคณะกรรมการชมชนกจะสามารถด าเนนการโดยไดสะดวก และไดรบความรวมมอรวมใจจากสมาชกในชมชน

(3) ปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง กลาวคอ ซงปจจยทสงเสรมความเขมแขงของชมชนในดานการพงพา

ตนเองจะท าใหสมาชกในชมชนจะใหการสนบสนนตอการรวมกลมและเอาใจใสตอกจกรรมของชมชนดวยตนเองอยางสม าเสมอ และรกษาผลประโยชนของตนเองอยางสม าเสมอ เชน การรวมกลมเพอรวมประชมชมชนเดอนละ 1 ครง เพอตดตามผลการด าเนนงานตางๆ ของชมชน

(4) ปจจยทชมชนมลกษณะพนททางกายภาพของชมชนทเอออ านวยตอการรวมกลม

ชมชนบางตลาดพฒนามพนททางกายภาพในการรวมกลมทหลากหลาย ไดแก สนามฟตบอล ศาลาประชาคม ทท าการหมบาน ซงสามารถจดกจกรรมตางๆ ในชมชนไดอยางตอเนอง

4.1.1.6 ชมชนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก จากการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ดานน คอ ปจจยผน าชมชนอทศตนและมมนษยสมพนธทด ปจจยชมชนมกระบวนการบรหารงานทมความชดเจน ปจจยชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล และปจจยชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน ดงน

(1) ปจจยผน าชมชนอทศตนและมมนษยสมพนธทด ประธานชมชนบางตลาดพฒนา 2 ยงท าหนาท ในการประสานกบ

หนวยงานตางๆ เพอใหไดรบการจดสรรงบประมาณมาพฒนาชมชน เชน การประสานงานกบเทศบาลนครปากเกรด เพอเสนอโครงการของชมชนในลกษณะโครงการซอมแซมสาธารณปโภคตางๆ หรอการจางงานคนในชมชน เพอไมใหขดแยงกบระเบยบเทศบาล เนองจากชมชนบางตลาดพฒนา 2 เปนทดนราชพสด ไมใชทดนสาธารณะ หรอการประสานงานกบกรมชลประทานเพอบรหารจดการคาใชจายในการจดเกบขยะ ซงจะมการหกเงนผานบญชของหวหนาครวเรอนทเปนขาราชการกรมชลประทาน สงผลท าใหประธานกรรมการชมชนบางตลาดพฒนา 2 ไดรบความไววางใจจากหนวยงานของรฐในพนทท าใหไดรบการสนบสนนจากเทศบาลนครปากเกรดในการเขามาบรการดแลสาธารณปโภคตางในชมชนอยางสม าเสมอ

Ref. code: 25595803010106SDJ

74

(2) ปจจยชมชนมกระบวนการบรหารงานทมความชดเจน ผวจยพบวาการบรหารงานของชมชนบางตลาดพฒนา 2 ทมความชดเจน

โดยการประสานงานของประธานกรรมการชมชนกบเทศบาลเพอการพฒนาชมชนและขอรบงบประมาณ และประธานชมชนยงไดมการขอใหสถานต ารวจอ าเภอปากเกรดเขามาตรวจตราในชมชนเพอดแลความสงบเรยบรอยในชมชน และการประสานงานของกรรมการชมชนกบโรงพยาบาลชลประทานเพอเขามาตรวจสขภาพใหกบประชาชนในชมชนไดฟร

(3) ปจจยชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล ชมชนบางตลาดพฒนา 2 ในทกปจะมการขอรบงบประมาณจากเทศบาล

นครปากเกรด และขอการสนบสนนจากหนวยงานอนๆ โดยการพงพาความชวยเหลอจากหนวยงานภายนอกเพอสนบสนนกจกรรมตางๆ ของชมชน การพงพาหนวยงานภายนอกของชมชนขางตลาดพฒนา 2 เพราะการพงพาหนวยงานภายนอกเพอใหชมชนสามารถชวยเหลอตนเองไดในทสด

(4) ปจจยชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน เทศบาลนครปากเกรดกบชมชนบางตลาดพฒนา 2 มการท างานรวมมอ

กนในลกษณะแบบรวมมอรวมใจกน (Collaborative) เทศบาลจะใหบรการพนฐานกบชมชนเมอชมชนขอความชวยเหลอ และเทศบาลจะมอบใหชมชนเขาไปมสวนด าเนนการตางๆ ในโครงการตงแตออกแบบโครงการ เสนอโครงการ และด าเนนการตามโครงการ โดยสมาชกในชมชนจะเปนผทเขาไปเปนผด าเนนการ ตรวจสอบ และรายงานผลเทศบาลนครปากเกรด เชน โครงการซอมแซมรางระบายน าทงของชมชน โดยเรมตงแตเขยนโครงการ จนถงขนประเมนผลโครงการ ดงค ากลาวตอไปน

“เทศบาลกบชมชนมความรวมมอกนดมาก โดยเฉพาะการทเทศบาลเขามาใหความรและสรางกลมตางๆ ในชมชน ท าใหการบรหารงานชมชนนนงาย และประชาชนในชมชนไดเรยนรการท างานในองคกรตางๆ ซงตองประสานงานกบเทศบาลโดยตรง ยงเปนเปนกรรมการชมชน ใครทมหนาทอะไรกจะประสานงานกบเทศบาลในหนาทของตน แตหากไมวางผมกจะไปเอง”5

กลาวคอ ความรวมมอรวมใจในการท างานระหวางเทศบาลนครปากเกรด และชมชนบางตลาดพฒนา 2 รวมถงองคกรอนๆ ทเกยวของกบเทศบาล สงผลใหชมชนมความเขมแขงไดรบการสนบสนนทงทางดานงบประมาณ และการสรางสงอ านวยความสะดวกให ไดแก ชมชนไดรบการชวยเหลอจากรมชลประทานในการใหทดนเพอสรางสนามออกก าลงกาย และสรางศาลาประชาคมส าหรบชมชนการปรกษาหารอ การรวมมอกบเทศบาลในดานสาธารณสข ท าใหชมชน



Ref. code: 25595803010106SDJ

75

บางตลาดพฒนา 2 ไดรบการชวยเหลอในดานการตรวจสขภาพใหกบสมาชกในชมชนโดยโรงพยาบาลชลประทานฟร

4.1.1.7 ชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ จากการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ดานน คอ ปจจยชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนทมความชดเจน ปจจยชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล ปจจยชมชนมพนททางกายภาพทเอออ านวยตอการรวมกลม และปจจยชมชนกบเทศบาลมความรวมกน ดงน

(1) ปจจยชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนทมความชดเจน กลาวคอ การบรหารงานของชมชนบางตลาดพฒนา 2 มความชดเจน

โดยจะด าเนนการโดยคณะกรรมการชมชนประสานงานกบหนวยงานตางๆ เพอเขามาดแลดานสาธารณปโภค และสาธารณปการของชมชน สงผลใหเกดการจดการระบบสาธารณปโภคของชมชนใหเกดความทวถง ไดแก น า ไฟฟา ถนน และสาธารณปการ ไดแก บรการสาธารณะของเทศบาล การดแลสขภาพทางดานสาธารณสข และสงอ านวยความสะดวกตางๆ เชน สนามฟตบอล เพราะเมอมปญหาเกดขนในชมชนกจะมการเกบเงนสมาชกโดยคณะกรรมการชมชนเพอมาดแลรกษาใหสภาพดอยเสมอ

(2) ปจจยชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล การจดสรรงบประมาณของเทศบาลนครปากเกรดจะชวยเหลอใหชมชนม

ความทวถงทางดานสาธารณปโภค และสาธารณปการ เชน ถนนทด มสงแวดลอมทสะอาด มการแกไขปญหาระบบระบายน าในชมชน การดแลทางดานสาธารณสขของชมชน และการบรการตดตนไมเพอชมชน

(3) ปจจยชมชนมพนททางกายภาพทเอออ านวยตอการรวมกลม ชมชนบางตลาดพฒนา 2 เปนชมชนทตงมาเปนเวลานาน และมการพฒนา

โดยตลอดทงจากการสนบสนนของเทศบาลนครปากเกรด และกรมชลประทาน ท าใหชมชนบางตลาดพฒนามพนททางกายภาพในการรวมกลม เชนทท าการหมบาน ศาลาประชาคม ซงเปนทรวมกลมของสมาชกชมชนทจะใหมการแกไขปญหาไปทดานสาธารณปโภค และสาธารณปการของชมชนเปนหลก เนองจากมการใชประโยชนรวมกน เชน ถนน สงแวดลอม การดแลความสะอาด การแกไขปญหาน าทวม การดแลสขภาพของสมาชกในชมชน เปนตน

(4) ปจจยชมชนกบเทศบาลมความรวมกน ความรวมมอรวมใจการท างานระหวางเทศบาลนครปากเกรด และชมชน

บางตลาดพฒนา 2 ท าใหชมชนไดรบการพฒนาทางดานสาธารณปโภค ไดแก การจดเกบขยะใหกบชมชน การดแลถนนใหสามารถใชการไดด การอ านวยความสะดวกในการดตนไมในชมชน อกทงยง

Ref. code: 25595803010106SDJ

76

สงผลตอสาธารณปการของชมชน คอ มการสงเจาหนาทเขามาจดกจกรรมดานการอบรมอาชพตางๆ ในชมชน การจดตงศนยสาธารณสขใหกบชมชน การจดกจกรรมทางดานสนทนาการใหกบชมชน รวมถงการดแลทางดานความปลอดภย และแกไขปญหาน าทวมใหกบชมชน

4.4.2 การวเคราะหปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3

ผลจากวเคราะหขอมลปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน โดยการน าขอมลพนฐานของชมชนมาวเคราะห โดยผวจยไดเกบรวบรวมขอมลจากเอกสารและขอมลทไดรบจากการลงวจยภาคสนามแลว ผวจยจะน าขอมลมาวเคราะห และหาคาความส าคญของปจจยทมผลตอความเขมแขงของชมชนในเขตจงหวดนนทบร มวธการและขนตอนโดยผวจยจะน าขอมลพนฐานทไดรบจากผลจากการสมภาษณ และการสงเกตการณ ผวจยกจะน าขอมลมาท าการว เคราะห สงเคราะห โดยใชการวเคราะหความถของขอมล การวเคราะหขอมลโดยการวเคราะหแบบอปนย (Analytic Inductive) และการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) โดยการวเคราะหความเขมแขงของชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 กบปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน มผลดงน

4.4.2.1 ความสามคคและความเกอหนนกนของชมชน จากการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ดานน คอ ปจจยสมาชกในชมชนยอมรบบทบาทของกรรมการชมชน และปจจยชมชนมความมลกษณะพนททางกายภาพตอการรวมกลม

(1) ปจจยสมาชกในชมชนยอมรบบทบาทของกรรมการชมชน ความสมพนธระหวางสมาชกในชมชนกบคณะกรรมการชมชนประชา

นเวศน 2 ระยะ 3 พบวาความสมพนธระหวางคณะกรรมการชมชนและสมาชกในชมชนไมมความขดแยง สมาชกในชมชนใหการยอมรบในการท าหนาทของคณะกรรมการชมชน และในชมชนยงไดมการแบงการท างานโดยใหเปนไปตามต าแหนงทเทศบาลแตงตง เชน ต าแหนงกรรมการชมชนฝายเลขา กมหนาทพมพหนงสอ สงหนงสอ กรรมการชมชนฝายปกครอง กมหนาทดแลความสงบเรยบรอยในชมชน เปนตน ดงค ากลาวดงตอไปน

“ความสมพนธระหวางคณะกรรมการหมบานกบสมาชกในชมชน โดยคณะกรรมการชมชนตงแตไดรบต าแหนงมา 1 ปกวา ชาวบานใหการยอมรบคณะกรรมการดมาก โดยกอนทเทศบาลจะแตงตงคณะกรรมการเพอมาประเมนเพอแตงตงคณะกรรมการชมชน โดยมเทศบาลจะเขามาสมภาษณพนองประชาชนในชมชนกวา 20 ครวเรอน ซงกไดท าการชวยกนสรรหาบคคลทจะมาท าหนาทประธานชมชน ซงคณะกรรมการชมชนจะมการแบงหนาทกนในชมชนโดยมคณะกรรมการ 9 คน ประธานชมชนท าหนาทดแลทวไป เลขาท าหนาทท าหนงสอ สงหนงสอ ฝายปกครองดแลความ

Ref. code: 25595803010106SDJ

77

สงบเรยบรอย โดยมการแบงหนาทกนชดเจนและท าหนาทของตนเองกนอยางด แตเมอมงานใหญชาวบานกจะมาชวยงานกบกรรมการชมชนเกอบทงชมชน”6

(2) ปจจยชมชนมความมลกษณะพนททางกายภาพตอการรวมกลม ชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 มพนทเหมาะสมกบการรวมกลมของ

สมาชกในชมชนโดยมพนทสวนกลางของชมชน ไดแก สนามฟตบอลเพอการออกก าลงกายรวมกนของสมาชกในชมชน สวนสาธารณะ ศาลาประชาคมจ านวน 2 แหง เพอท าการจดกจกรรมตางๆ ของชมชน เชน การท าบญประจ าเดอน การจดงานประเพณสงกรานต และประชมประชาคมของชมชน อกทงยงมทท าการหมบานเพอเปนทรองทกขใหกบสมาชก และช าระคาสาธารณปโภคใหกบสมาชกในชมชน

กลาวคอ ปจจยชมชนมลกษณะพนททางกายภาพของชมชนทเออตอการรวมกลมท าใหชมชนไดท ากจกรรมตางๆ รวมกน เชน การจดงานประเพณท าบญในทกเดอนทศาลาประชาคมของชมชน การออกก าลงกายรวมกนทสวนสาธารณะ สงผลสมาชกในชมชนมความรกในชมชนของตน มความสามคคและใหการชวยเหลอกน

4.4.2.2 ชมชนมการแกไขปญหารวมกน จากการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ดานน คอ ปจจยชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล ดงน

(1) ปจจยชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณสงผลใหชมชนมความเขมแขงในการจดการแกไขปญหารวมกน คอ

กลาวคอ ชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 เปนชมชนทกอตงมานาน และสวนใหญเปนสมาชกทอาศยในชมชนตงแตกอตงในป พ.ศ. 2522 เมอชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาลนครปากเกรด สมาชกในชมชนจะมการตดสนใจรวมกนจดการกบปญหาของตนและชมชน โดยมกระบวนการชมชนทมการเคลอนไหวอยางตอเนองจนเปนวถของชมชน ซงขบเคลอนโดยผน าชมชน ในลกษณะการเปดโอกาสใหสมาชกในชมชนไดเขามามสวนรวมในการแกไขปญหา โดยการชแจงคาใชจายอยางโปรงใส และสามารถตรวจสอบได โดยในปงบประมาณ 2559 ชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 ไดรบอนมตในโครงการแกไขปญหาคลองบางตลาด และโครงการดแลความสะอาดของชมชนจากเทศบาลนครปากเกรด งบประมาณรวม 100,000 บาท ซงจะมการเปดเผยคาใชจายในการจางแรงงานเปนประจ าทกๆ เดอนทบรเวณทท าการของชมชน

6 สขศร เดชฤด, สมภาษณโดย รพภทร สขสมเกษม, ทท าการชมชน, 23 เมษายน 2560.

Ref. code: 25595803010106SDJ

78

ชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 จะไดรบเงนงบประมาณอดหนนชมชนของเทศบาลนครปากเกรด ชมชนละ 100,000 บาท โดยงบประมาณทไดรบจากเทศบาลนครปากเกรดจะน าไปใชในการดแลรกษาสงแวดลอมและสาธารณปโภคของชมชนเปน 2 สวน คอ งบประมาณ 40,000 บาท ส าหรบการดแลรกษาสวนสาธารณของชมชน และงบประมาณอก 60,000 บาท เปนคาแรงงานในการดแลท าความสะอาดคลองบางตลาดหนาชมชน โดยกอนทจะมการตดสนใจด าเนนโครงการจะมการเรยกประชมคณะกรรมการชมชนและสมาชกในชมชนเพอตดสนใจในการใชงบประมาณรวมกนกอน โดยชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 จะมปญหาทส าคญสงผลตอชมชนคอ ปญหาดานสงแวดลอมในชมชนดงนนจงสงผลท าใหชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 มสภาพแวดลอมทด โดยงบประมาณของเทศบาลนครปากเกรดท าใหชมชนลดภาระคาใชจายในการดแลความสะอาดดานสงแวดลอมในชมชน ซงสงผลใหชมชนเกดความเขมแขงในการแกไขปญหารวมกนของชมชน

4.4.2.3 ชมชนมความปลอดภยในชวตและทรพยสน จากการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ดานน คอ ปจจยผน าชมชนเปนผอทศตนและมมนษยสมพนธทด และปจจยสมาชกในชมชนยอมรบในบทบาทในคณะกรรมการชมชน

(1) ปจจยผน าชมชนเปนผอทศตนและมมนษยสมพนธทด ผน าชมชนของชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 เรมท างานดานชมชนเมอ

เปนเมอป 2545 รวม 16 ป โดยเปนผเรมกอตงชมรมผสงอาย และเปนเลขาชมรมผสงอายของชมชน เปนผลกษณะนสยชอบชวยเหลอประชาชนในหมบาน เชน บรการรบสงผปวยตดเตยงในชมชนไปสงโรงพยาบาล และบรการน าโรงพยาบาลมาตรวจสขภาพใหกบประชาชนในชมชนโดยไมเสยคาใชจายเปนตน อกทงประธานกรรมการชมชน เปนผน าชมชนทท าหนาทประสานงานกบองคกรตางๆ ทงในชมชนและนอกชมชน รวมถงการดแลความเรยบรอยของสมาชกในชมชน โดยเมอสมาชกในชมชนมความตองการอะไรกจะมาบอกประธานชมชน ประธานกรรมการชมชนกจะน าความตองการหรอปญหาของสมาชกไปแกไขหรอประสานหนวยงานทเกยวของเพอจดการแกไข และประธานกรรมการชมชนยงตองท างานประสานกบประธานหมบาน ซงดแลพนทภายในหมบาน โดยประธานกรรมการชมชนจะเปนผทมมนษยสมพนธทดสามารถประสานงานไดกบองคกรอนๆ ในชมชน เชน ชมรมผสงอาย ชมรมโยคะ ชมรมเปตอง โดยดานความมนคงและมความปลอดภยในชวตและทรพยสน กลาวคอ ประธานกรรมการชมชนจะท าหนาทประสานหนวยงานต ารวจและเทศบาลเพอเขามาตรวจตราในชมชน และรกษาความปลอดภยในชมชน

(2) ปจจยสมาชกในชมชนยอมรบในบทบาทในคณะกรรมการชมชน การทชมชนยอมรบบทบาทของคณะกรรมการชมชน ท าใหการจด

ระเบยบของชมชนในเรองของความมนคงและความปลอดภยในชวตและทรพยสนโดยคณะกรรมการ

Ref. code: 25595803010106SDJ

79

ชมชนไดรบการยอมรบเชน การหามไมใหรถจกรยานยนตรบจางเขาไปในชมชน เพอปองกนการ เกดอบตเหตและรกษาสงแวดลอมในชมชน และท าใหเกดชองทางการสอสารระหวางสถานต ารวจกบคณะกรรมการชมชน และสมาชกในชมชนเพอดแลความปลอดภยของชมชน

ความสมพนธระหวางสมาชกในชมชนกบคณะกรรมการชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 พบวาความสมพนธระหวางคณะกรรมการชมชนและสมาชกในชมชนไมมความขดแยง สมาชกในชมชนใหการยอมรบในการท าหนาทของคณะกรรมการชมชน และในชมชนยงไดมการแบงการท างานโดยใหเปนไปตามต าแหนงทเทศบาลแตงตง เชน ต าแหนงกรรมการชมชนฝายเลขา กมหนาทพมพหนงสอ สงหนงสอ กรรมการชมชนฝายปกครอง กมหนาทดแลความสงบเรยบรอยในชมชน เปนตน ดงค ากลาวดงตอไปน

“ความสมพนธระหวางคณะกรรมการหมบานกบสมาชกในชมชน โดยคณะกรรมการชมชนตงแตไดรบต าแหนงมา 1 ปกวา ชาวบานใหการยอมรบคณะกรรมการดมาก โดยกอนทเทศบาลจะแตงตงคณะกรรมการเพอมาประเมนเพอแตงตงคณะกรรมการชมชน โดยมเทศบาลจะเขามาสมภาษณพนองประชาชนในชมชนกวา 20 ครวเรอน ซงกไดท าการชวยกนสรรหาบคคลทจะมาท าหนาทประธานชมชน ซงคณะกรรมการชมชนจะมการแบงหนาทกนในชมชนโดยมคณะกรรมการ 9 คน ประธานชมชนท าหนาทดแลทวไป เลขาท าหนาทท าหนงสอ สงหนงสอ ฝายปกครองดแลความสงบเรยบรอย โดยมการแบงหนาทกนชดเจนและท าหนาทของตนเองกนอยางด แตเมอมงานใหญชาวบานกจะมาชวยงานกบกรรมการชมชนเกอบทงชมชน”7

4.4.2.4 ชมชนมความมนคงในอาชพ และรายไดในครวเรอน จากการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ดานน คอ ปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง และปจจยชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน ดงน

(1) ปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง กลาวคอ ชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 สมาชกในชมชนประกอบอาชพ

รอยละ 80 ท าใหมความสามารถในการชวยเหลอตนดานรายได และมความมนคงในอาชพ อกทงยงชวยเหลอในการมอบเงนสวนตวเพอการพฒนาชมชนของตนเอง

(2) ปจจยชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน กลาวคอ ความรวมมอกนระหวางชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 กบ

เทศบาลท าใหสมาชกในชมชนมความเปนอยทดขน กอใหเกดการสรางงานสรางงาน สรางอาชพ และเพมรายไดในครวเรอน ไดแก การใหมตลาดนดชมชนในทกเชา และเทศบาลนครปากเกรดไดมการท า

7 สขศร เดชฤด, สมภาษณโดย รพภทร สขสมเกษม, ทท าการชมชน, 23 เมษายน 2560.

Ref. code: 25595803010106SDJ

80

โครงการตางๆ ในดานอาชพใหบรการกบประชาชนในชมชน เชน โครงการฝกอบรมอาชพใหแกประชาชน โครงการเศรษฐกจพอเพยง เปนตน

4.4.2.5 ชมชนมการรวมกลมเพอด าเนนกจกรรมตางๆ อยางตอเนอง จากการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ดานน คอ ปจจยสมาชกในชมชนยอมรบในบทบาทของกรรมการชมชน และปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง

(1) ปจจยสมาชกในชมชนยอมรบในบทบาทของกรรมการชมชน การยอมรบในบทบาทของคณะกรรมการชมชน สงผลตอการรวมกลมใน

ชมชนใหเกดการรวมตวกนของสมาชกในชมชน โดยการจดงานประเพณของชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 สมาชกในชมชนจะออกมารวมกนในกจกรรมอยางสม าเสมอ โดยการประชาสมพนธและเชญชวนของคณะกรรมการชมชน

(2) ปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง ชมชนประชาน เวศน 2 ระยะ 3 ม การพ งพาตนเองโดยการอาศ ย

ความสามารถของคณะกรรมการชมชนรวมกบชมรมผสงอายในชมชนเปนผด าเนนการในกจกรรมตางๆ ในชมชน เชน การจดงานตามประเพณของชมชน วนท าบญประจ าเดอนของชมชน วนพฒนาชมชนในแตละสปดาห การดแลรกษาสงแวดลอมของชมชน และท าหนาทในการประสานงานกบสมาชกในชมชนออกมาเขารวมกจกรรมในชมชน

ปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองคอนขางสง สงผลสมาชกในชมชนตองชวยเหลอกนกอนทจะใหหนวยงานอนเขามาใหความชวยเหลอ เนองจากการจดกจกรรมและท าโครงการตางๆ ในชมชนจะมคณะกรรมการชมชนเปนแกนน า สงผลใหเกดความเขมแขงของชมชน โดยกอใหเกดการพงพาอาศยกนโดยการขอความรวมมอสมาชกในชมชนชวยเหล อในการบรจาคงบประมาณเพอการจดงาน และชวยเหลอกนในการดแลสงแวดลอมของชมชน อกทงเมอมการจดงานกจะมการรวมกลมเพอด าเนนกจกรรมตางๆ ชมชนอยางตอเนอง

4.4.2.6 ชมชนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก จากการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ดานน คอ ปจจยผน าชมชนเปนผอทศตนและมมนษยสมพนธทด ดงน (1) ปจจยผน าชมชนเปนผอทศตนและมมนษยสมพนธทด

กลาวคอ ผน าชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 เปนผทเคยท างานดานการทองเทยวมากอนสงผลท าใหมเครอขายในการประสานงานเพอพฒนาชมชน เชน การสนบสนนจากกลม OTOP ในการจดกจกรรมของชมชนประจ าเดอน การสนบสนนจาก สภ.ปากเกรด เลนดนตรใหกบ

Ref. code: 25595803010106SDJ

81

ชมรมผสงอายเปนประจ าทกเดอน การสนบสนนจากเทศบาลนครปากเกรดมาจดกจกรรมตรวจสขภาพใหกบสมาชกในชมชนฟร และมาใหความรในการฝกอบรมอาชพใหกบประชาชนเปนประจ า

4.4.2.7 ชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน จากการศกษาพบวาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ดานน คอ ปจจยผน าชมชนเปนผอทศตนและมมนษยสมพนธทด ปจจยชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนชดเจน ปจจยชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล และปจจยชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน

(1) ปจจยผน าชมชนเปนผอทศตนและมมนษยสมพนธทด ผน าชมชนเปนผอทศตนและมมนษยสมพนธทด ท าใหสมาชกในชมชน

ยนดรวมกนจายคาสาธารณปโภคครวเรอนละ 150 บาท เพอน ามาใชในการดแลถนน สวนสาธารณะ สนามกฬา ไฟฟาแสงสวาง ตนไม และสงแวดลอมตางๆ ในชมชน

(2) ปจจยชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนชดเจน กระบวนการบรหารงานในชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 ขบเคลอน

ดวยการท างานของคณะกรรมการหมบานและคณะกรรมการชมชนในชมชน กลาวคอ คณะกรรมการหมบานจะท าหนาทดแลดานสาธารณปโภค เชน การจดการขยะ การจดการความปลอดภย การดแลถนนในชมชน และการเกบเงนคาสาธารณปโภค สวนคณะกรรมการชมชนจะท างานในดานบทบาทอ านาจหนาททเทศบาลแตงตง ไดแก ฝายสาธารณสข ดแลเรองสขภาพของสมาชกในชมชน ฝายปกครอง ดแลดานความสงบเรยบรอยในชมชน ฝายสวสดการสงคม ดแลความเปนอยของผสงอายในชมชน และประสานงานกบเทศบาลนครปากเกรด และกรรมการชมชนฝายการเงน นอกจากนนคณะกรรมการชมชนยงเปนผบรหารงบประมาณเงนอดหนนของเทศบาลนครปากเกรด ทเทศบาลมอบใหกบชมชนทเขยนโครงการเขามาขอรบเงนอดหนนชมชนละ 100,000 บาท โดยในชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 จะน างบประมาณไปด าเนนการในการท าความสะอาดดแลต นไมในชมชน สวนสาธารณะของชมชน และท าความสะอาดคลองบางตลาด

ปจจยชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนทชดเจน จงสงผลใหชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 มความเขมแขงในดานทชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภค และสาธารณปการ สภาพแวดลอมทด และลดคาใชจายในการท าความสะอาดของชมชน

(3) ปจจยชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล ชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 จะไดรบเงนงบประมาณอดหนนชมชน

ของเทศบาลนครปากเกรด ชมชนละ 100,000 บาท โดยงบประมาณทไดรบจากเทศบาลนครปากเกรดจะน าไปใชในการดแลรกษาสงแวดลอมและสาธารณปโภคของชมชนเปน 2 สวน คอ งบประมาณ 40,000 บาท ส าหรบการดแลรกษาสวนสาธารณของชมชน และงบประมาณอก 60,000 บาท เปน

Ref. code: 25595803010106SDJ

82

คาแรงงานในการดแลท าความสะอาดคลองบางตลาดหนาชมชน โดยกอนทจะมการตดสนใจด าเนนโครงการจะมการเรยกประชมคณะกรรมการชมชนและสมาชกในชมชนเพอตดสนใจในการใชงบประมาณรวมกนกอน โดยชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 จะมปญหาทส าคญสงผลตอชมชนคอ ปญหาดานสงแวดลอมในชมชนดงนนจงสงผลท าใหชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 มสภาพแวดลอมทด โดยงบประมาณของเทศบาลนครปากเกรดท าใหชมชนลดภาระคาใชจายในการดแลความสะอาดดานสงแวดลอมในชมชน ซงสงผลใหชมชนมความใสใจและดแลสงทเปนสาธารณปโภคของชมชนใหมคณภาพทดขน เชน มล าคลองทสะอาดไมมกลนเหมน มสงแวดลอมตางๆ ในชมชนทด และมการดแลสวนสาธารณะในชมชน

(4) ปจจยชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน กลาวคอ ความรวมมอรวมใจการท างานระหวางเทศบาลนครปากเกรด

และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 ท าใหชมชนไดรบการพฒนาทางดานสาธารณปโภค ไดแก การจดเกบขยะใหกบชมชน การดแลถนนใหสามารถใชการไดด การอ านวยความสะดวกในการดตนไมในชมชน อกทงยงสงผลตอสาธารณปการของชมชน คอ มการสงเจาหนาทเขามาจดกจกรรมดานการอบรมอาชพตางๆ ในชมชน การจดตงชมรมผสงอายใหกบชมชน การจดกจกรรมทางดานสนทนาการใหกบชมชน การดแลล าคลองสาธารณะทตดผานชมชน รวมถงการดแลทางดานความปลอดภย การดแลทางดานสาธารณภยและแกไขปญหาน าทวมใหกบชมชน

4.4.3 การวเคราะหเปรยบเทยบปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3

การวเคราะหเปรยบเทยบปจจยรวมกนของชมชนทงสองแหงตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน โดยการวเคราะหเนอหาทปรากฏ และความถของค าทมอยในขอความของชมชนทง 2 แหง

Ref. code: 25595803010106SDJ

83

ตารางท 4.1 การเปรยบเทยบปจจยทสงเสรมความเขมแขงของชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 ล าดบ

ท ความเขมแขงของชมชน ปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ชมชนบางตลาดพฒนา 2 ชมชนประชานเวศน 2 B1 ชมชนมความรก ความ

สามคค เกอหนนกน

A1 ผน าชมชนเปนผอทศตนและมมนษยสมพนธทด

A2 สมาชกในชมชนยอมรบบทบาทของคณะกรรมการชมชน


A6 ชมชนมลกษณะพนททางกายภาพทเอออ านวยตอการรวมกลม

B2 ชมชนมการแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม


A3 ชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนทชดเจน

A5 ชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาล


B3 ชมชนมความปลอดภยในชวตและทรพยสน

A2 สมาชกในชมชนยอมรบบทบาทคณะกรรมการชมชน




B4 ชมชนมความมนคงในอาชพและรายไดในครวเรอน

A4 ชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง

A7 ชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน



B5 ชมชนมการรวมกลมเพอท ากจกรรมตางๆ ในชมชนอยางตอเนอง







Ref. code: 25595803010106SDJ

84

ตารางท 4.1 การเปรยบเทยบปจจยทสงเสรมความเขมแขงของชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 (ตอ) ล าดบ

ท ความเขมแขงของ

ชมชน ปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

ชมชนบางตลาดพฒนา 2 ชมชนประชานเวศน 2 B6 ชมชนไดรบการ

สนบสนนจากหนวยงานภายนอก






B7 ชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ








ผลจากวเคราะหเปรยบเทยบขอมลปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

กรณศกษาชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด จงหวดนนทบร โดยการน าผลการวเคราะหปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 มาวเคราะหปจจยรวมกนโดยการวดความถของค าทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนทงสองแหง ตามตารางท 4.1 ซงมรายละเอยดดงน

1. ความเขมแขงของชมชนดานชมชนมความรก ความสามคค เกอหนนกน ปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนทมรวมกน คอ ปจจยสมาชกใน

ชมชนยอมรบบทบาทของคณะกรรมการชมชน

Ref. code: 25595803010106SDJ

85

2. ความเขมแขงของชมชนดานชมชนมการแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม ปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนทมรวมกน คอ ปจจยชมชนไดรบ

การจดสรรงบประมาณจากเทศบาล 3. ความเขมแขงของชมชนดานชมชนมความปลอดภยในชวตและทรพยสน

ปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนทมรวมกน คอ ปจจยสมาชกในชมชนยอมรบบทบาทของคณะกรรมการชมชน

4. ความเขมแขงของชมชนดานชมชนมความมนคงในอาชพและรายไดในครวเรอน ปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนทมรวมกน คอ ปจจยชมชนม

ศกยภาพในการพงพาตนเองสง 5. ความเขมแขงของชมชนดานชมชนมการรวมกลมเพอท ากจกรรมตางๆ ในชมชน

อยางตอเนอง ปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนทมรวมกน คอ ปจจยสมาชกใน

ชมชนยอมรบบทบาทคณะกรรมการชมชน และปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง 6. ความเขมแขงของชมชนดานชมชนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก

ปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนทมรวมกน คอ ปจจยผน าชมชนเปนผอทศตนและมมนษยสมพนธทด

7. ความเขมแขงของชมชนดานชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ

ปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนทมรวมกน คอ ปจจยชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนทชดเจน และปจจยชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน

Ref. code: 25595803010106SDJ

86

บทท 5 สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ

การศกษาวจย เรองการศกษาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

กรณศกษาชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด จงหวดนนทบร ผศกษามความสนใจศกษาปจจยทจะมผลตอการท าใหชมชนเกดความเขมแขงและยงยนในเขตเทศบาลทเปนเขตชมชนเมอง ซงผวจยไดศกษาในปจจยทจะสงผลตอชมชนใหเกดความเขมแขง ไดแก ผน าชมชนเปนผอทศตนและมมนษยสมพนธด สมาชกในชมชนยอมรบบทบาทของคณะกรรมการชมชน ชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนทมความชดเจน ชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง สมาชกในชมชนมสวนรวมในกจกรรมตางๆ อยางกวางขวาง ชมชนมลกษณะพนททางกายภาพของชมชนทเอออ านวยตอการรวมกลม ชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน โดยผวจยไดท าการศกษาชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด จ านวน 2 ชมชน ไดแก ชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3

โดยการศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทจะสงผลตอความเขมแขงของชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด เพอน าไปสการปรบใชในการพฒนาชมชนตางๆ ทตงอยในเขตเมองทงในปรมณฑล และเมองใหญตางๆ ในประเทศ โดยผวจยไดท าการคดเลอกชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด เนองจากเปนชมชนทมลกษณะหมบานจดสรร สมาชกในชมชนมความเปนปจเจกบคคลสง มอาชพทแนนอน มรายไดปานกลาง และเปนชมชนขนาดใหญทมจ านวนสมาชกในชมชนจ านวนมาก มความหลากหลายของชวงอาย สอดคลองกบสภาพการเตบโตของเมองในจงหวดนนทบร โดยผวจยไดใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ผวจยด าเนนการศกษาเกบขอมลกบผใหขอมลส าคญ (Key Information) จ านวน 10 คน โดยมเกณฑในการคดเลอกคอ ผทเกยวของกบการสงเสรมใหชมชนมความเขมแขง ไดแก ประธานกรรมการชมชน คณะกรรมการชมชน สมาชกชมชน นายกเทศมนตรนครปากเกรด รองนายกเทศมนตรนครปากเกรด ปลดเทศบาลนครปากเกรด และหวหนาฝายพฒนาชมชน กองสวสดการสงคม เทศบาลนครปากเกรด และเกบขอมลโดยวธการสงเกต (Observation) เปนการสงเกตแบบมสวนรวม โดยผวจยไดเขาไปรวมกจกรรมประเพณของชมชน การประชมประจ าเดอน และไดสงเกตพฤตกรรมของสมาชกในชมชน โดยไดจดบนทกลงไวในสมดบนทก พรอมกบถายรปไวดวย โดยระยะเวลาในการเขาไปสงเกตการณในชมชนรวม 4 เดอน (มกราคม-เมษายน พ.ศ. 2560) ผลการศกษาสามารถสรปผลสาระส าคญเปนประเดน ดงตอไปน

Ref. code: 25595803010106SDJ

87

5.1 สรปผลการศกษา

ผลการศกษาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด จงหวดนนทบร

1. ปจจยดานผน าชมชนเปนผทมความเสยสละเวลาและอทศตนเพอชมชน โดยผน าชมชนตองเปนบคคลทมความพรอมเปนผทมความเสยสละเวลาเพอสวนรวม มจตใจอาสา และหากตองท าหนาทประธานกรรมการชมชน ตองเสยสละเวลา งบประมาณสวนตนเพอชวยเหลอชมชน และใหใจตอชมชน ซงจะสงใหท าใหชมชนพฒนา ไดรบการยอมรบจากสมาชกในชมชน ซงจะสรางความสขใหกบสมาชกในชมชนและคณะกรรมการชมชน โดยการคดเลอกผทจะมาท าหนาทประธานกรรมการชมชนตองเปนผทมความพรอมทจะเสยสละเวลาเพอสวนรวม มจตใจในการอาสา โดยการคดเลอกบคคลทมาจากองคกรอนๆ ในชมชน เชน คณะท างานกองทนหมบานและชมชนเมอง คณะท างานดานอาสาสมครสาธารณสข ผน าชมชนทมความเสยสละและอทศตนเพอชมชนจะท าใหชมชนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอกชมชน ไดแก เทศบาลนครปากเกรด องคการบรหารสวนจงหวด โรงพยาบาลชลประทาน สถานต ารวจอ าเภอปากเกรด และมหาวทยาลยในพนท

2. ปจจยดานสมาชกในชมชนใหการยอมรบในบทบาทของคณะกรรมการชมชน สมาชกในชมชนไดใหการยอมรบในบทบาทของกรรมการชมชน โดยการใหเกรยตตอกนและการใชวาจาทสภาพของประธานกรรมการชมชนจะท าใหสมาชกในชมชนมความเกรงใจตอคณะกรรมการชมชน สมาชกในชมชนจะใหการยอมรบในการท าหนาทของคณะกรรมการชมชนโดยมการแบงหนาทการท างานโดยใหเปนไปตามทเทศบาลแตงตง ซงจะท าใหคณะกรรมการชมชนท างานรวมกบสมาชกในชมชนไดอยางสะดวก ไมมความขดแยง เชน ประธานกรรมการชมชนมหนาทดแลเรองตางๆ ในชมชนโดยประสานงานกบเทศบาล โดยมฝายปกครองดแลความสงบเรยบรอยในชมชน ฝายประชาสมพนธดแลการแจงขาวสารแกสมาชกจะสงผลท าใหชมชนมความรก ความสามคค เกอหนนกน ชมชนกจะเกดการรวมกลมเพอท ากจกรรมตางๆ ในชมชนอยางตอเนอง และชมชนมความเขมแขงในดานความปลอดภยในชวตและทรพยสน

3. ปจจยดานชมชนมกระบวนการบรหารจดการทมความชดเจน ชมชนทมระบบการบรหารจดการทมความชดเจนจะท าใหการท างานของชมชนเปนไปดวยความราบรน โดยการท าหนาทของคณะกรรมการชมชนทด าเนนการเปนไปตามหนาทต าแหนงทเทศบาลก าหนดใหจะท าใหสมาชกในชมชนสามารถตดตอประสานงานไดโดยสะดวก และการท าหนาทของกรรมการชมชนแตละคนกจะไมทบซอนในบทบาทของกนและกน ซงการบรหารงานโดยมประธานชมชนเปนหวหนาองคกรชมชน และมกรรมการทเหลออก 10 คนเปนผชวยเหลอ โดยในชมชนจะมระบบการบรหารจดการโดยมการประชมคณะกรรมการกนเปนประจ าเดอนละ 1 ครง เพอชแจงนโยบายของเทศบาล และปรกษาหารอ

Ref. code: 25595803010106SDJ

88

ปญหาของชมชน นอกจากนนอาจมระบบการบรหารจดการชมชนทแยกออกมาจากกรรมการชมชนของเทศบาล เปนคณะท างานของหมบานเพอชวยเหลอในงานกจกรรมของหมบาน และน าปญหาความตองการของสมาชกในหมบานมาบอกประธานกรรมการชมชนเพอประสานงานหนวยงานตางๆ เพอเขามาใหความชวยเหลอสมาชกในชมชน จะท าใหการบรหารงานในชมชนทมความขดแยงสามารถท างานรวมกนได และเพมประสทธภาพในการแกไขปญหาของชมชนดวยตนเอง ท าใหชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ

4. ปจจยดานชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง จากการศกษาพบวาชมชนทมความเขมแขงทงสองชมชนจะจดกจกรรมหรอแกไขปญหาของชมชนจะมการใชศกยภาพหรอทนภายในชมชนทมอย เชน คณะกรรมการชมชนเคยเปนอดตผตดสนฟตบอลทมชาตไทยกจะมความสามารถดานการกฬากจะใหท าหนาทจดกจกรรมดานกฬาใหกบชมชนเปนตน หรอประธานกรรมการชมชนมความสามารถดานการสาธารณสขกจะประสานงานโรงพยาบาลประจ าต าบลมาชวยตรวจสขภาพใหกบสมาชกในชมชนไดโดยไมเสยคาใชจาย เปนตน โดยในชมชนทผวจยศกษาพบวาจะไมมการเกบคาใชจาย แตใชวธการประชาสมพนธเพอขอการสนบสนนในการจดกจกรรมจากกรรมการชมชนและสมาชกในชมชนในลกษณะการท าบญรวมกน โดยพยายามพงพาเทศบาลนครปากเกรดใหนอยทสด แตกจะขอรบการสนบสนนเฉพาะงานหรอการแกไขปญหาทชมชนไมสามารถท าเองได เชน การตดตนไมขนาดใหญ หรอการท าความสะอาดล าคลองทใชรวมกนหลายๆ ชมชนเปนตน กอใหเกดความเขมแขงของชมชนดานชมชนมความมนคงในอาชพและรายไดในครวเรอน และการพงพาตนเองจะท าใหชมชนมการรวมกลมเพอท ากจกรรมตางๆ ในชมชนอยางตอเนอง

5. ปจจยดานชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาลเพอการพฒนาชมชนจะท าใหชมชนเกดการพฒนาดานความสะอาด และรกษาสงแวดลอมของชมชน โดยงบประมาณทเทศบาลนครปากเกรดสนบสนนจ านวน 100,000 บาทนนจะชวยท าใหลดภาระคาใชจายของสมาชกในชมชนทตองเฉลยกนออกเพอดแลรกษาคณภาพทางดานสาธารณปโภค การรกษาความสะอาด การรกษาสงแวดลอมภายในชมชน และทรพยากรภายนอกชมชนทใชรวมกนเชน ถนน ล าคลอง นอกจากนนยงท าใหการจดการขยะของชมชนเกดความเปนระเบยบเรยบรอย สะดวกตอการจดเกบของเทศบาล อกทงยงท าใหชมชนตางๆ เกดการแขงขนกนเพอพฒนาชมชนของตนเองเพอเปนชมชนดเดนตามหลกเกณฑของเทศบาลเพอขอรบเงนรางวลเพมเตมในการน ามาใชแกปญหาของชมชน กอใหเกดการสรางขวญและก าลงใจใหกบกรรมการชมชนและสมาชกในชมชนท าใหชมชนมการแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม

6. ปจจยดานกายภาพและสภาพแวดลอมของชมชนทเอออ านวยตอการรวมกลมประชาชนในชมชน กลาวคอ สภาพแวดลอมในชมชนทมศนยกลางในการจดกจกรรมหลากหลาย เชน สนามฟตบอล ทท าการชมชน และแหลงเศรษฐกจ จะสงผลท าใหสมาชกในชมชนสามารถเขามาม

Ref. code: 25595803010106SDJ

89

สวนรวมในการจดกจกรรมไดหลากหลายกลมอาย เชน การมสวนสาธารณเพอออกก าลงกาย การมศาลาประชาคมเพอใชในการท ากจกรรมประเพณของชมชน การมทท าการชมชนเพอช าระคาสาธารณปโภคและตดตอประชาสมพนธ การมทท าการชมรมผสงอายเพอรวมกลมท ากจกรรม เปนตน นอกจากนนผวจยยงพบวาชมชนทมธรรมชาตและสงแวดลอมทดจะท าใหความสมพนธระหวางสมาชกในชมชนด เนองจากสภาพแวดลอมทดจะท าใหสมาชกในชมชนมความสขและชมชนเกดความเขมแขงในการรวมกลมเพอท ากจกรรมตางๆ อยางตอเนอง

7. ปจจยดานความสมพนธระหวางชมชนกบเทศบาลทมความรวมมอกนท างานเพอการพฒนาชมชน โดยความสมพนธระหวางเทศบาลกบชมชนแบบเปนทางการและไมเปนทางการจะท าใหเกดความไววางใจตอกน และจะท าใหเกดความสมพนธทดยงขนเมอมการประสานงานแบบไมเปนทางการระหวางประธานกรรมการชมชนกบเจาหนาทของเทศบาล ดวยการใหเกรยตและเคารพในต าแหนงหนาทระหวางกน โดยการใชการตดตอผานทางโทรศพท หรอโปรแกรมไลนซงจะท าใหเทศบาลเขามาจดท าบรการสาธารณะใหกบชมชนทงการแกไขปญหาดานสาธารณปโภคให กบชมชน การสงเสรมอาชพตางๆ ใหกบชมชน การรวมงานประเพณกบสมาชกในชมชน และไมตองใชวธการรองเรยนเปนหนงสอซงจะสงผลท าใหเทศบาลนครปากเกรดเขามาใหความชวยเหลอชมชนไดอยางรวดเรวกวาเปนหนงสอรองเรยนท าใหชมชนเขมแขงและมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการในชมชน 5.2 อภปรายผลการวจย

ผลการศกษา พบวาปจจยทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนทมผลตอความ

เขมแขงของชมชนรวมกนของชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 มดงน 1. ปจจยผน าชมชนอทศตนและมมนษยสมพนธทด ซงมผลตอความเขมแขงของชมชน

ในดานชมชนไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภายนอก ผวจยพบวาบคลกภาพของผน าชมชนแบบประชาธปไตยซงยอมรบความคดเหนของสมาชก และยนดรบความชวยเหลอจากหนวยงานภายนอกจะสงเสรมความสมพนธทดระหวางผน าชมชนกบองคกรภายนอกซงจะเขามาชวยเหลอในการพฒนาชมชน

2. ปจจยสมาชกในชมชนยอมรบบทบาทของกรรมการชมชน ซงมผลตอความเขมแขงของชมชนในดานชมชนมความรกความสามคค เกอหนนกน, ชมชนมความมนคง และปลอดภยในชวตและทรพยสน, สมาชกในชมชนมการรวมกลมเพอด าเนนกจกรรมอยางตอเนอง ผวจยพบวาชมชนเมองทมขนาดใหญสมาชกในชมชนจะใหความสนใจตอการบรหารจดการของชมชนตนเองนอยมาก การตดสนใจสวนใหญจงเกดจากการท างานของคณะกรรมการชมชน ซงหากผลงานของคณะกรรมการ

Ref. code: 25595803010106SDJ

90

ชมชนแสดงใหเหนความตงใจจรงในการท างานกท าใหไดรบการยอมรบในบทบาทของคณะกรรมการชมชน ท าใหสมาชกในชมชนเขามามสวนรวมกบกรรมการชมชน เกดเปนความสามคคในชมชน และเกดความไววางใจกนในการดแลความปลอดภยในชมชน จนเกดความปลอดภยในชวตและทรพยสน และชวยใหสมาชกในชมชนเกดการรวมตวกนจดตงเปนกลมตางๆ ในชมชนเพอแสดงพลงในการท างานของตนเองในแตละดาน เชน ชมรมผสงอายชมชน ชมรมอาสาสมครสาธารณสข ชมรมแอโรบก ชมรมโยคะ คณะท างานดานบทบาทสตรในชมชน เปนตน

3. ปจจยชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนทชดเจน ซงมผลตอความเขมแขงของชมชน ชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ ผวจยพบวาชมชนทมระบบการบรหารงานในชมชนทชดเจนจะท าใหสมาชกใหความส าคญและใหการสนบสนนในการแกไขปญหาสาธารณปโภคและสาธารณปการของชมชน เพอแกไขปญหาพนฐานในการอยอาศยของสมาชกในชมชนรวมกนอยางดทสด

4. ปจจยชมชนมศกยภาพในการพงพาตนเองสง ซงมผลตอความเขมแขงของชมชนในดานชมชนมการรวมกลมเพอด าเนนกจกรรมตางๆ อยางตอเนอง ผวจยพบวาชมชนทงสองแหงมความในการพงพาตนเอง โดยจะอาศยความสามารถของคณะกรรมการชมชนและสมาชกในชมชนชวยเหลอการจดกจกรรมตางๆ ในชมชน และการด าเนนงานของชมชนจะมเครอขายองคกรชมชนอนๆ เขามาใหความชวยเหลอ

5. ปจจยชมชนไดรบการจดสรรงบประมาณจากเทศบาลซงมผลตอความเขมแขงของชมชนในดานชมชนมการตดสนใจแกไขปญหารวมกนโดยสวนรวม , ชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ ผวจยพบวางบประมาณจากเทศบาลนครปากเกรดจ านวน 100,000 บาท สงผลใหชมชนมการตดสนใจในการแกไขปญหาทเปนปญหาสวนรวมของชมชน ไดแก การแกไขปญหาพนฐานทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ เพอใหเกดเปนโครงการจะสามารถชวยเหลอสมาชกไดอยางทวถง

6. ปจจยชมชนมลกษณะพนททางกายภาพทเอออ านวยตอการรวมกลมซงมผลตอความเขมแขงของชมชน ในดานชมชนมการรวมกลมเพอด าเนนกจกรรมตางๆ ในชมชนอยางตอเนอง ผวจยพบวา ชมชนทมสถานทในการจดกจกรรมของชมชน เชน ศาลาประชาคม หรอทท าการชมชน จะสงเสรมใหสมาชกในชมชนมศนยกลางในการรวมกลมเพอจดกจกรรมตางๆ ของชมชน นอกจากนน หากชมชนมสถานทออกก าลงกาย หรอสนามกฬาของชมชน จะท าใหเกดการรวมกลมของสมาชกในชมชนทมความสนใจในเรองเดยวกน

7. ปจจยชมชนกบเทศบาลมความรวมมอกน ซงมผลตอความเขมแขงของชมชน ในดานชมชนมความทวถงทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ ผวจยพบวา ชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 ซงเปนชมชนทใหความรวมมอกบเทศบาล จะสงผลใหไดรบการ

Ref. code: 25595803010106SDJ

91

ดแลทางดานสาธารณปโภคและสาธารณปการในชมชน โดยเทศบาลจะเขามาใหความชวยเหลอและจดกจกรรมตางๆ ในชมชน เชน การตดตนไม การซอมแซมถนน การลางทอระบายน า การดแลการจดเกบขยะ การเปลยนหลอดไฟ การแกไขปญหาน าทวม การดแลความสะอาดของล าคลอง รวมถ งการจดกจกรรมเพอสงเสรมอาชพในชมชน เชน การจดฝกอบรมอาชพ การสงเสรมดานเศรษฐกจพอเพยงในชมชน เปนตน

5.3 ปญหาและอปสรรคทมผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน

จากการศกษาของผวจยพบวาชมชนในเขตเทศบาลนครปากเกดมปญหาและอปสรรคทสงผลตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชน ไดแก

1. ชมชนบางตลาดพฒนา 2 และชมชนประชานเวศน 2 ระยะ 3 พบวายงขาดการสนบสนนจากหนวยงานอนๆ ทอยพนท เชน อ าเภอปากเกรด และมหาวทยาลยทตงอยใกลชมชน ท าใหขาดความรทางดานวชาการในการแกไขปญหาของชมชนไดอยางยงยน เชน การแกไขปญหาน าทวม การแกไขปญหาน าเสย การแกไขปญหาทางดานรายไดและความมนคงในอาชพ

2. การสนบสนนงบประมาณใหกบชมชน มการก าหนดกรอบในการแกไขปญหาของชมชนไว ท าใหการน างบประมาณไปใชประโยชนในชมชนมจ ากด ชมชนทงสองแหงจงขาดแนวทางในการพฒนาชมชนของตนเองใหสอดคลองกบปญหาของชมชนทเปลยนแปลงไป

3. ความสามารถในการพงพาตนเองของชมชน ยงตองพงพาความสามารถของคณะกรรมการชมชน ในอนาคตเมอมการเปลยนแปลงคณะกรรมการชมชนจะสงผลตอความเขมแขงของชมชน และการประสานงานระหวางชมชนกบองคกรภายนอกชมชนจะขาดความตอเนอง

5.4 ขอเสนอแนะการสงเสรมการพฒนาชมชนในเขตเมองใหเกดความเขมแขงและยงยน

1. การจดสรรเงนอดหนนใหกบชมชนของเทศบาลนครปากเกรดจะท าใหชมชนไดเรยนรการท างานรวมกนระหวางองคกรปกครองสวนทองถนในพนทกบการแกไขปญหาพนฐานชมชนของตนเองกอใหเกดปฏสมพนธในทางทดระหวางประชาชนกบทองถน ซงเปนการท าใหประชาชนในชมชนไดเรยนรวธการจดท าโครงการ การเสนอโครงการ การบรหารโครงการ ความเสยงของโครงการ และการตดตามตรวจสอบประเมนผลของโครงการ ซงหากองคกรปกครองสวนทองถนอนๆ น าไปใชกจะเกดประโยชนในการแกไขปญหาในการพฒนาชมชน เพราะชมชนจะเปนผทรปญหาดมากกวาองคกรปกครองสวนทองถนในพนท และเปนการชวยลดภาระคาใชจายในการดแลความสงบเรยบรอยและการรกษาสงแวดลอมในชมชน อกทงยงสงเสรมใหเกดการท างานแบบประชาธปไตยในชมชน

Ref. code: 25595803010106SDJ

92

เพราะการท างานโครงการเงนอดหนนของชมชนตองมการปรกษาหารอกน (deliberative) เพอเสนอปญหา และจดการแกไขปญหาดวยตนเอง โดยตองท างานดวยความโปรงใสสามารถตรวจสอบได และพรอมรบผดชอบตอการท างานของคณะกรรมการชมชน เพอน างบประมาณททองถนอดหนนมาใชใหเกดประโยชนตอสมาชกในชมชน

2. การสงเสรมความรความเขาใจในบทบาทของต าแหนงคณะกรรมการชมชนใหกบสมาชกในชมชน จะท าใหการท างานของคณะกรรมการชมชนมบทบาททชดเจนมากขน และท าใหกรรมการชมชนสามารถท าหนาทไดตามทไดรบมอบหมายไดด ลดปญหาความขดแยงกนระหวางสมาชกในชมชนกบคณะกรรมการชมชน และไดรบการยอมรบจากสมาชกในชมชน เกดความมนใจในการท างานของคณะกรรมการชมชนมากขน ซงจะกอใหเกดความสขแกสมาชกในชมชนและคณะกรรมการชมชน

3. การใชวธการแตงตงคณะกรรมการชมชนจะท าใหเกดประสทธภาพในการท างานมากกวาการเลอกตง เพราะผไดรบการแตงตงตองท างานเพอสนบสนนเทศบาล และรบผดชอบตอสมาชกในชมชน หากปฏบตไมเหมาะสมกจะถกการถอดถอนโดยเทศบาล ท าใหไดคนทมความร ความสามารถ มจตอาสา มความเสยสละ มความซอสตยและตงใจท างานมาท างานใหกบชมชน แตทงนควรใชวธการแตงตงโดยสลบสบเปลยนหมนเวยนกนเปนกรรมการชมชนจะชวยลดปญหาความขดแยงระหวางสมาชกในชมชน

4. กระทรวงมหาดไทย ควรใหการสนบสนนการกระจายอ านาจใหกบองคกรปกครองสวนทองถนในการพฒนาชมชนมากขน มวธการปฏบตงานทชดเจน มการตงองคกรชมชน การแตงตงใหประธานกรรมการชมชนและกรรมการชมชน เปนผชวยเจาหนาทของรฐ มการใหเบยเลยงรายเดอนตอบแทน มสวสดการในการปฏบตหนาท หรอหลงจากพนจากการปฏบตหนาท และมการจดท าระเบยบทชดเจนในการใหเงนอดหนนกบชมชน เพอลดปญหาการตรวจสอบของส านกงานตรวจเงนแผนดน และเพอใหเกดการพฒนาชมชนในทกๆ เทศบาลไดอยางยงยน

5. การน าทนทรพยากรบคคลในระดบชมชน และทองถนมาสนบสนนในการท างานรวมกบชมชนและเทศบาล ซงจะท าใหไดทรพยากรบคคลทมความร ทกษะความสามารถ เครอขาย ความเชยวชาญงานดานอนๆ ทหลากหลายมาใชประโยชนในการพฒนาพนท เชน ประธานกรรมการชมชนทเปนกรรมการบรหารของการทองเทยวแหงประเทศไทยกจะมเครอขายเปนเจาหนาทในการทองเทยวแหงประเทศไทย ซงเทศบาลสามารถใหบคคลดงกลาวมาชวยเหลอในการวางแผนพฒนาการทองเทยวของทองถนใหประสบความส าเรจได หรอการมกรรมการชมชนทเปนขาราชการกรมชลประทานมาสนบสนนการแกไขปญหาล าคลองสาธารณะในพนท เปนตน

6. การใชแหลงประโยชนทางเศรษฐกจในพนทเพอสนบสนนการพฒนาชมชนและทองถน กลาวคอ การน าแหลงประโยชนทางเศรษฐกจทอยในพนท เชน หางสรรพสนคา โรงไฟฟา

Ref. code: 25595803010106SDJ

93

ศนยการประชมเมองทอง มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช มาใหการสนบสนนในการใหความร การสงเสรมอาชพใหกบประชาชนในเขตเทศบาลนครปากเกรด หรอการใหการสนบสนนงบประมาณเพอการพฒนาชมชนในพนทรอบๆ แหลงประโยชน ซงจะกอใหเกดการพฒนาทองถนไดอยางยงยน 5.5 ขอเสนอแนะในการศกษาครงตอไป

การศกษาวจยในอนาคตควรเนนศกษาเพมเตมตอไปในเรองบทบาทของคณะกรรมการ

ชมชนทสงผลตอความเขมแขงของชมชนในเขตเมอง ซงจะท าใหไดแนวทางการในการปฏบตตอการท างานดานชมชนในเขตเมอง โดยการศกษาถงสมาชกในชมชนทจะยอมรบบทบาทของคณะกรรมการชมชนวาตองเปนอยางไร ซงจะสงผลท าใหเกดความรในดานการพฒนาบทบาท อ านาจหนาทของกรรมการชมชนในเขตเมอง ทตองท าหนาทแตกตางกบชมชนในเขตชนบท

Ref. code: 25595803010106SDJ

94

รายการอางอง

หนงสอและบทความในหนงสอ กรมการศกษานอกโรงเรยน. คมอการจดกจกรรมทกษะชวตเพอปองกนโรคเอดสส าหรบ

กลมเปาหมายการศกษานอกโรงเรยน. กรงเทพฯ: โรงพมพสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย, 2541.

กว วงศพฒ. ภาวะผน า. กรงเทพฯ: บ.เค.อนเตอรปรนท, 2535. เกรยงศกด เจรญวงศศกด. ชมชนนยม: ฝาวกฤตชมชนลมสลาย. กรงเทพฯ: ซคเซสมเดย, 2544. โกวทย พวงงาม. การจดการตนเองของชมชนและทองถน. กรงเทพฯ: บพธการพมพ, 2553. โกวทย พวงงาม. มตใหมของการปกครองทองถน: วสยทศนการกระจายอ านาจและการบรหารงาน

ทองถน. กรงเทพฯ: เสมาธรรม, 2550. ชลกาญจน ฮาชนนาร. กระบวนการและเทคนคการท างานของนกพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: ส านกงาน

กองทนและสนบสนนการวจย, 2548. ชาตชาย ณ เชยงใหม. การบรหารการพฒนาชนบทเพอเสรมสรางความเขมแขงของชมชน. กรงเทพฯ:

คณะกรรมการนโยบายพนฐานแหงชาต, 2543. ชวงศ ฉายะบตร. การปกครองทองถนไทย. กรงเทพฯ: กรมการปกครอง, 2539. ดวงจนทร อาภาวชรตม เจรญเมอง. เมองและผงเมองในประเทศไทย กรณเมองเชยงใหม. เชยงใหม:

ศนยศกษาปญหาเมองเชยงใหมและกลมมงราย, 2541. ทองคณ หงสพนธ. การคนหาและพฒนาผน าทองถนในงานพฒนาชมชน. สกลนคร: วทยาลยคร

สกลนคร, 2528. ทศนย ลกขณาภชนชช. การสงคมสงเคราะหชมชน มรรควธสชมชนเขมแขง. กรงเทพฯ: ม.ป.ท.,

2545. ประทาน คงฤทธศกษากร. การปกครองทองถน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร, 2526. ประพนธ ภกดกล. รปแบบและปจจยในการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนดวยศกยภาพและ

ภมปญญาทองถนเพอการพฒนาทยงยน. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยราชภฎจนทรเกษม, 2549. ประหยด หงษทองค า. การปกครองทองถนไทย. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพาณช, 2523. ประหยด หงสทองค า. การปกครองทองถนของไทย. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, 2526. ปรชา วงศทพย. การพฒนาชมชนประยกต: แนวคดและการบรณาการ. กรงเทพฯ: ดไซน ดไลท,

2555.

Ref. code: 25595803010106SDJ

95

ปารชาต วลยเสถยร. กระบวนการและเทคนคการท างานของนกพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนและสนบสนนการวจย, 2548.

พฒน บณยรตพนธ. การสรางพลงชมชนโดยขบวนการพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, 2549.

วรางคณา วงศมหาชย. บทบาทของผน าในการพฒนาองคกรประชาชน. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย ธรรมศาสตร, 2535.

สมคด บางโม. องคการและการจดการ. กรงเทพฯ: จนพบลชซง, 2538. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต ฉบบทสบสอง. พ.ศ. 2560- 2564). กรงเทพฯ: ส านกนายกรฐมนตร, 2559. ส านกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. การศกษาวเคราะหปจจยทางเศรษฐกจ สงคม

และวฒนธรรมทสนบสนนใหชมชนเขมแขง. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2544.

อคน รพพฒน. การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา . นครปฐม: ศนยศกษานโยบายสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล, 2527.

อมรา พงศาพชญ และคณะ. โครงการส ารวจวจยและปฏบตงานสงคมในชมชน โครงการฟนฟเมองชมชนดนแดง. กรงเทพฯ: สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2545.

อรทย กกผล. Urbanization เมอ “เมอง” กลายเปนโจทยของการบรหารจดการทองถนสมยใหม. กรงเทพฯ: สถาบนพระปกเกลา, 2559.

อทย หรญโต. การปกครองทองถน. กรงเทพฯ: ส านกพมพโอเดยนสโตร, 2523. วทยานพนธ จตตน จนทรจนา. “ภาวะความเปนเมองของประเทศไทย.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต,

คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหดล, 2541. ปรยาภา เมองนก. “กระบวนการบรหารจดการชมชนเมองทน าไปสชมชนเขมแขง: กรณศกษา

ชมชนหมบานจดสรรเขตปรมณฑล.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาการพฒนาชมชน คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557.

พรหมธระ พรหมสถต. “บทบาทของธนาคารตนไมตอการสงเสรมความเขมแขงของชมชนกรณศกษาธนาคารตนไมสาขาบากแดง ต าบลวงตะกอ อ าเภอหลงสวน จงหวดชมพร.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาการพฒนาชมชน คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557.

Ref. code: 25595803010106SDJ

96

วมลพรรณ กญแจทอง. “แนวทางการสงเสรมการจดสวสดการชมชนเมอง กรณศกษาชมชนโคงรถไฟยมราช.” สารนพนธปรญญามหาบณฑต, คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2551.

สรวฒ จนทะสม. “การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาทองถน กรณศกษาเทศบาลออมนอยอ าเภอกระทมแบน จงหวดสมทรสาคร.” ภาคนพนธหลกสตรรฐศาสตรมหาบณฑต สาขาบรหารรฐกจ คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2556.

สธดา บวสขเกษม. “แนวทางการพฒนาบทบาทของสภาองคกรชมชนในการสงเสรมความเขมแขงของชมชน: กรณศกษาต าบลหนองประด อ าเภอเลาขวญ จงหวดกาญจนบร.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2554.

อมรรตน มททววงศ. “แนวทางการจดการชมชนหมบานจดสรรโครงการ “บานฉางเพลส” เพอน าไปสชมชนเขมแขง.” สารนพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาการพฒนาชมชน คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2553.

เอกสารอน ๆ กหลาบ รตนสจธรรม, วสธร ตนวฒนกล, และ อรพน ทองด. “ความคดเหนของประชาชนตอการ

ด าเนนงานโครงการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนและเศรษฐกจฐานราก ต าบลหวยน าขาว อ าเภอเมอง จงหวดตราด.” รายงานการวจย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยบรพา, 2545.

เทศบาลนครปากเกรด. คมอคณะกรรมการชมชน. นนทบร: เทศบาลนครปากเกรด, 2559. เทศบาลนครปากเกรด. แผนพฒนาสามป. พ.ศ. 2560-2562. นนทบร: เทศบาลนครปากเกรด, 2559. เทศบาลนครปากเกรด. รายงานกจการ พ.ศ. 2558 เทศบาลนครปากเกรด. นนทบร: เทศบาลนคร

ปากเกรด, 2558. ยทธนา พรหมณ. ววฒนาการทางความคดเกยวกบผน า. เอกสารประกอบการสอนวชาภาวะผน า,

วทยาลยชมชนนราธวาส, 2544. สมพนธ เตชะอธก. การวจยเพอสรางความเขมแขงของชมชน. เอกสารประกอบการเสวนาวชาการ

เรองการวจยเศรษฐกจชมชนทองถน ภาคเหนอ, 2545. ส านกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. การศกษาวเคราะหปจจยทางเศรษฐกจ สงคม

และวฒนธรรมทสนบสนนใหชมชนเขมแขง. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2544.

Ref. code: 25595803010106SDJ

97

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต . “รายงานการศกษาวเคราะหปจจยทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมทสนบสนนใหชมชนเขมแขง.” กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2544.

สมภาษณ ภรดา จตรกระจาง. สมภาษณโดย รพภทร สขสมเกษม. ทท าการชมชน, 23 เมษายน 2560. สขศร เดชฤด. สมภาษณโดย รพภทร สขสมเกษม. ทท าการชมชน, 23 เมษายน 2560. อญชล เยนเกษม. สมภาษณโดย รพภทร สขสมเกษม. ทท าการชมชน, 23 เมษายน 2560. อษณากร ศภมตรธญญากร. สมภาษณโดย รพภทร สขสมเกษม. ทท าการชมชน, 23 เมษายน 2560. สออเลกทรอนกส เทศบาลนครปากเกรด. “จ านวนชมชนในเขตเทศบาล.” http://www.pakkretcity.

go.th/content/ 73 (สบคนเมอวนท 25 พฤษภาคม 2560). “ภาวะผน าและการสรางแรงจงใจ.” https//sites google.com/site/phawa phunalaea

karsrang/home (สบคนเมอวนท 25 พฤษภาคม 2560). Books Halpin, Andrew W. Administration Behavior In Education. New York: Harper and Row,

1975. Neagley, Ross L. and Evans, Dean. Handbook for Effective Supervision of Instruction

3rd ed. Englewood Cliffs. NJ: Prentice-Hall, 1964. Electronic Media Burgess, Ernest W. “Concentric ModelBurgess.” https://www.dustinstollz.com/blog/

2015/12/02/burgess-concentric-zone-model-of-urban-development. (สบคนเมอวนท 10 กนยายน 2560).

Ref. code: 25595803010106SDJ

98

Hoyt Sector. “Model Key.” https://www.haikudeck.com/voss-urban-pattern-booklet –education presentation-fJ4emxTTrK.(สบคนเมอวนท 10 กนยายน 2560).

McKezie. “Multiple Nuclei concept.” http://www .lewishistoricalsociety.com/ wiki/ article_image.php?id=78 (สบคนเมอวนท 10 กมภาพนธ 2560).

Ref. code: 25595803010106SDJ

ภาคผนวก

Ref. code: 25595803010106SDJ

99

แบบสมภาษณ

ส าหรบผบรหารเทศบาล (นายกเทศมนตร รองนายกเทศมนตร และปลดเทศบาล และหวหนาฝายพฒนาชมชน)

ค าถาม - บทบาทของเทศบาลในการสงเสรมความเขมแขงของชมชนเปนอยางไร - ความเปนเมองสงผลกบปญหาของชมชนอยางไร - ผน าชมชนสงผลตอความเขมแขงของชมชนอยางไร - การยอมรบในคณะกรรมการชมชนของสมาชกในชมชนเปนอยางไร - ความสมพนธระหวางชมชนกบเทศบาลเปนอยางไร - ขอเสนอแนะตอการสงเสรมใหชมชนเขมแขง

ส าหรบคณะกรรมการชมชน (ประธานชมชน, กรรมการชมชน)

ค าถาม - ชมชนมประวตความเปนมาอยางไร - พนทกายภาพของชมชนทจะสงเสรมใหชมชนมารวมตวกนเปนอยางไร - ผน าชมชนมความอทศตนและมมนษยสมพนธเปนอยางไร - สมาชกในชมชนยอมรบบทบาทของคณะกรรมการชมชนอยางไร - ชมชนมกระบวนการบรหารงานในชมชนอยางไร - ชมชนมการพงพาตนเองอยางไร - ความสมพนธขององคกรหรอเครอขายทจะเขามามสวนรวมตอสงเสรมความเขมแขง

ของชมชนเปนอยางไร - ความสมพนธระหวางชมชนกบเทศบาลเปนอยางไร - ขอเสนอแนะตอการสงเสรมใหชมชนเขมแขงเปนอยางไร

Ref. code: 25595803010106SDJ

100

ประวตผเขยน ชอ วาทรอยตรรพภทร สขสมเกษม วนเดอนปเกด 21 กนยายน 2527 วฒการศกษา ปการศกษา 2548: รฐประศาสนศาสตรบณฑต

(รฐประศาสนศาสตร) คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฎสวนดสต

ต าแหนง นกพฒนาชมชนปฏบตการ ส านกงานเทศบาลเมองบางบวทอง จงหวดนนทบร

ประสบการณท างาน 2560: นกพฒนาชมชนปฏบตการ หวหนางานสงเสรมและพฒนาอาชพ กองสวสดการสงคม เทศบาลเมองบางบวทอง 2557: นกพฒนาชมชน ระดบ 5 หวหนางานสงเสรมและพฒนาอาชพ 2554: นกพฒนาชมชน ระดบ 4 หวหนางานสงเสรมและพฒนาอาชพ กองสวสดการสงคม เทศบาลเมองบางบวทอง 2552: นกพฒนาชมชน ระดบ 3 หวหนางานสงเสรมและพฒนาอาชพ กองสวสดการสงคม เทศบาลเมองบางบวทอง

ðfÝÝ÷ì öñúê`Öøÿ`Ü ÿø öÙüö ×aö × Ü×Üß ößî Öøèý Öþß...

Documents