1

ĠÇĠNDEKĠLER

KURULUġ HAKKINDA BĠLGĠLER 4

KuruluĢun adı 4

KuruluĢun adresi 4

KuruluĢun organizasyon Ģeması 4

KuruluĢta çalıĢan mühendis sayısı 4

KuruluĢun temel çalıĢma konusu 4

KuruluĢun tarihçesi

5

GĠRĠġ

5

SERMAYE 6

Sermaye yapısı 6

Sermayesi ve sermaye yapısı 6

Sermaye tablosu

6

MALĠ ANALĠZ ORANLARI 6

a- Kaynaklar arası iliĢkiler 6

b- Varlıklar arası iliĢkiler 7

c- Varlıklar ile kaynaklar arası iliĢkiler 7

d- Mali sonuçlar 8

e- ĠĢletme faaliyeti sonuçları

8

ÖRGÜT ġEMASI 8

Genel iĢletmecilik fonksiyonları 8

Yönetim 9

Yönetim organları

9

ÖRGÜT ġEMASINDAKĠ BĠRĠMLERĠN GÖREV YETKĠ ve SORUMLULUKLARI 10

Yönetim kurulu 10

Genel müdür 10

Genel müdür yardımcısı ( mali-idari-ticari ) 11

Mali iĢler müdürü 11

Ġdari iĢler müdürü 11

Ticaret müdürü 12

Genel müdür yardımcısı ( teknik ) 12

Mühendislik hizmetleri müdürü 13

ĠĢletme müdürü 14

Kalite müdürü

14

ĠġLETMENĠN ĠÇĠNDE BULUNDUĞU SEKTÖR ve YAN SANAYĠLERLE ĠLĠġKĠSĠ

15

HAMMADDE ve MALZEME TEDARĠKLERĠ

16

FABRĠKA YER SEÇĠMĠ

17

FABRĠKADAKĠ YERLEġTĠRME TĠPLERĠ 18

Malzeme aktarma donanımları 19

2

ÜRETĠM FAALĠYETLERĠ 20

Vardiya sayısı 20

ĠĢgücü sayısı 20

Firmanın üretim sistemi 21

Üretim teknolojisi 21

Fiyatlama kararlarının verilmesi 21

Firmanın hedef pazarı 22

Firmanın kapasitesi 22

Üretim yönetimi açısından verilen kararlar 22

Mevcut stok durumu 25

Verimlilik çalıĢmaları 25

Performans ölçümleri 25

Talep tahmini 26

Üretimin gerçekleĢmesinde katkıda bulunan girdiler 26

Firmanın ürettiği ürünler

27

KALĠTE FAALĠYETLERĠ 28

a- Organizasyon 28

b- GiriĢ kalite kontrol 28

c- Ġmalat kalite kontrol 29

d- Laboratuar ölçme atelyesi 30

e- AQAP-120 Kalite Güvence Sistemi 30

f- ISO 9002 Kalite Sistem Belgesi 31

g- Toplam kalite yönetimi

35

PROSES DĠYAGRAMI

35

BAKIM ONARIM FAALĠYETLERĠ

36

ZAMAN ETÜDÜ 38

Tornadaki iĢlemin standart zamanı 39

Frezedeki iĢlemin standart zamanı 40

Standart zaman kayıtları

41

ERGONOMĠK DEĞERLENDĠRME

41

Ġġ GÜVENLĠĞĠ ve ĠġÇĠ SAĞLIĞI ÖNLEM ve UYGULAMALARI 42

Binalarda alınan güvenlik önlemleri 42

Üretim ve iĢletme esnasında alınan güvenlik önlemleri 42

Depolarda alınan güvenlik önlemleri 43

AtıĢ ve test poligonlarında alınan güvenlik önlemleri 44

Makina, tesis ve diğer bütün iĢ yerlerinde alınan güvenlik önlemleri 45

ĠĢ kazalarının incelenmesi, raporlandırılması, analizi ve istatistiklerinin tutulması 45

ĠĢçi sağlığı ve iĢ güvenliği kurulu 46

Meslek hastalıkları

48

HĠZMET ĠÇĠ EĞĠTĠM

48

3

ARAġTIRMA - GELĠġTĠRME FAALĠYETLERĠ 49

YATIRIM FAALĠYETLERĠ 51

Ġdame yenileme tamamlama yatırımları 51

Proje yatırımları 51

BÖLÜMLER ARASI BÜTÜNLEġĠK BĠLGĠ AKIġI

52

BĠLGĠ ĠġLEM FAALĠYETLERĠ

52

BĠRĠM MALĠYETĠN HESAPLANMASI

55

YÖNEYLEM ARAġTIRMASI

56

EKLER

EK-1 MKE FiĢeksan A.ġ. organizasyon Ģeması

EK-2 Zaman etüdü ölçüm formu 1

EK-3 Zaman etüdü ölçüm formu 2

EK-4 Kaza ön raporu

EK-5 Kazalının ifade tutanağı

EK-6 Kaza tanığı ifade tutanağı

EK-7 Kaza irdeleme raporu ( Fenni rapor )

EK-8 ĠĢ günlerine göre kaza saatleri

EK-9 ĠĢ kazalarının yaralanma Ģekillerine göre pareto analizi

EK-10 OluĢ Ģekillerine göre vücudun yaralanan kısımları

EK-11 Atelyelere göre vücudun yaralanan kısımları

EK-12 ĠĢ kazası yapan atelyelerin kaza sıklık ve ağılık oranları

EK-13 MKE FiĢeksan A.ġ. mevcut evrak akım Ģeması

4

KURULUġ HAKKINDA BĠLGĠLER

KuruluĢun Adı

FiĢek Sanayi ve Ticaret A.ġ.

Bağlı bulunduğu üst kuruluĢ: M.K.E.K.

KuruluĢun Adresi

FiĢeksan A.ġ.

Atatürk Orman Çiftliği

06562

Gazi / ANKARA

KuruluĢun Organizasyon ġeması

MKE FiĢeksan’ a ait organizasyon Ģeması EK 1’ de verilmiĢtir.

KuruluĢta ÇalıĢan Mühendis Sayısı

AĢağıdaki tabloda çalıĢan mühendis sayısı bölümlerine göre ayrılmıĢtır.

Bölüm Mühendis Sayısı

Makine Mühendisi 24

Kimya Mühendisi 15

Metalurji Mühendisi 6

Fizik Mühendisi 2

Elektrik Mühendisi 1

Endüstri Mühendisi 1

Toplam Mühendis Sayısı 49

Firmada çalıĢan mühendisler atelyelerde ve idari binada çalıĢmaktadır. Mühendisler

genel olarak fabrikanın düzenli bir Ģekilde çalıĢmasını sağlamaktadırlar. Mühendislik

Hizmetleri Birim Müdürlüğü, ĠĢletme Müdürlüğü, Kalite Müdürlüğü kısımlarında

çalıĢmaktadırlar. Üretim planlama, kalite kontrol, imalat, bakım - onarım çalıĢmaları

yapmaktadırlar.

KuruluĢun Temel ÇalıĢma Konusu

ġirketin kurulmasının temel amacı Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel

Müdürlüğü’ nün çeĢitli çaplardaki hafif silah mühimmatı ve iç piyasasının tabanca fiĢeği

ihtiyacını karĢılamaktır. Diğer amaç ve faaliyetleri Ģunlardır:

Faaliyet konuları ile ilgili olarak, yurt içi ve yurt dıĢında yerli ve yabancı kuruluĢlarla

iĢbirliği yapmak veya iĢtiraklarda bulunmak, proje, müĢavirlik, mühendislik ve taahhüt

iĢleri yapmak.

5

Faaliyet konusunun esası olan temel amacındaki mermi üretimi yanında yapısına uygun

düĢebilecek diğer patlayıcı maddeleri de gerektiğinde yapmak.

Faaliyet alanları ile ilgili tesisler kurmak ve iĢletmelerinin ihtiyacı olan enerjiyi üretmek.

Konuları ile ilgili olarak lisans, teknik beceri ( Know - How ) ve benzeri anlaĢmaları

yapmak.

Faaliyet konularına giren alanlarda araĢtırma ve geliĢtirme çalıĢmaları yapmak ve

yaptırmak.

Konuları ile ilgili olarak imalat ve satıĢ için gerekli her türlü emtia ve maddeleri ithal ve

tedarik etmek.

Konuları ile ilgili olarak ticarî faaliyette bulunmak, ihracat yapmak, yurt içi satıĢ ve ihracat

maksadıyla ithalatta bulunmak.

Konuları ile ilgili olarak gerektiğinde yurt içinde ve dıĢında büro, depo ve satıĢ mağazaları

açmak, acentelik, baĢ bayilik, bayilikler ihdas etmek,...sigorta acenteliği yapmak.

Ġhtiyacı halinde, taĢınmaz mal satın alabilir, satabilir, kiralayabilir, kiraya verebilir ve satın

aldığı veya mal varlığı olarak sahip olduğu arsa ve arazi üzerinde inĢaatlar yapabilir,

taĢınmaz malları üzerinde gerek kendi, gerekse üçüncü kiĢilerle ilgili ayni haklar tesis

edebilir.

Gerektiğinde tahvil veya finansman bonosu ihraç edebilir.

Faaliyet konuları ile ilgili diğer iĢleri yapmak.

KuruluĢun Tarihçesi

Türkiye’ de ilk defa fiĢek fabrikası, 1885 yılında Ġstanbul Zeytinburnu’ nda

kurulmuĢtur. I. Dünya SavaĢı’nda, ordumuzun hafif silah mühimmatı ihtiyacı bu fabrika

tarafından karĢılanmaya çalıĢılmıĢtır. Ġstanbul’ un iĢgali üzerine kapatılan fabrikanın bir çok

tezgahları Anadolu’ ya kaçırılmıĢtır.

1921 yılında Ankara’ da fiĢek ıslah ve tahvil atölyesi kurulmuĢ ancak emniyet

gerekçesi ile Keskin’ e nakledilmiĢtir.

1928 yılında Ankara Hipodrum civarında Ordumuzun hafif silah mühimmatı

ihtiyacını karĢılamak üzere Ġstanbul ve Keskin’ den getirilen tezgahlar ve 1926 yılında

Almanya’ dan satın alınmıĢ olan 225 adet tezgah ile yeni bir fabrika kurulmuĢtur. 1940 yılında

Ġstanbul Silahtarağa’ da bulunan tabanca fiĢeği üretim tezgahları da yeni kurulan fabrikaya

nakledilmiĢtir.

Ordunun değiĢen ihtiyaçlarına cevap verecek yeni bir fabrika kurulması gereksinimi

doğmuĢ, Atatürk Orman Çiftliği arazisi üzerinde kurulmasına karar verilmiĢtir. 1955 yılında

temeli atılan fabrika, Gazi FiĢek Fabrikası adıyla 1957 yılında üretime baĢlamıĢtır.

Gazi FiĢek Fabrikası 20. 10. 1990 tarihinde Anonim ġirket statüsüne kavuĢturularak

FĠġEK SANAYĠ ve TĠCARET A. ġ. adını almıĢtır.

GĠRĠġ

Staj esnasında, iĢletmenin genel iĢleyiĢi, organizasyon Ģemasında yer alan birimlerin

iĢlevleri ve birbirleriyle koordinasyonu, iĢletmenin içinde bulunduğu sektör ve yan sanayilerle

6

iliĢkisi, üretim faaliyetleri, kapasitesi, kalite kontrol faaliyetleri, bakım - onarım faaliyetleri,

bilgi iĢlem sisteminin çalıĢmaları, iĢletmenin sermaye yapısı incelenmiĢtir ve zaman etüdü ve

ergonomik inceleme ve değerlendirme çalıĢmaları yapılmıĢtır.

SERMAYE

Sermaye yapısı

ÇalıĢmalarını 1990 yılına kadar M.K.E.K ’ na bağlı bir fabrika olarak sürdüren Gazi

FiĢek Fabrikası, hukukî statüsünün bağlı ortaklık olarak değiĢtirilmesine M.K.E.K. Yönetim

Kurulu’nun 25.10.1990 tarihindeki toplantısında karar verilmiĢ, alınan 26 / 434 sayılı karar

doğrultusunda Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın 7.11.1990 tarih ve 1184 sayılı Ģirket

kurulmasının uygun olacağı hakkındaki yazısı ile Yüksek Planlama Kurulunun 5.12.1990

tarih, 90 / T - 105 sayılı kararı ile FiĢek Sanayi ve Ticaret Anonim ġirketi ünvanı ile, bir

anonim Ģirket kurulmuĢtur.

Daha sonra Türk Ticaret Kanunu’nun Anonim ġirketlerinin kuruluĢuna iliĢkin

hükümlerine göre, ana statü ve Ģirketin kuruluĢu, Ankara Ticaret Sicili Memurluğu’nca

21.12.1990 tarih ve 80.695 sicil numarası ile tescil edilmiĢ ve Türkiye Ticaret Sicili

Gazetesi’nin 26.12.1990 tarih ve 2.681 sayılı nüshasında ilan edilerek FiĢek Sanayi ve

Ticaret Anonim ġirketi tüzel kiĢilik kazanmıĢtır.

Sermayesi ve Sermaye Dağılımı

ġirketin sermayesi 15.06.1994 tarihinde yapılan Genel Kurul kararı ile her biri 1000

TL değerindeki 250.000.000 paya ayrılmıĢ olup, 250.000.000.000 TL değerindedir.

Her biri 1000 TL değerindeki 250.000.000 payın % 49’u nama yazılı 122.500.000

hisse ile % 51’i hamiline yazılı 127.500.000 adet hisseye ayrılmıĢtır.

Hamiline yazılı hisselerin tamamı ile nama yazılı hisselerin 122.499.960 adeti M.K.E.

Kurumu’na, kalan 40 adet nama yazılı hisse ise diğer ortaklara aittir.

Sermaye Tablosu

Pay

Oranı

Ortaklar

Taahhüdü

Taahhüdünden

Ödenen

ORTAKLAR % ( 1000 TL ) NAKĠT

(1000 TL )

YENĠDEN

DEĞERLEME

TOPLAM

(1000 TL )

A- Nama yazılı Olanlar

1- M.K.E.

2- Diğer Ortaklar

49

-

122.499.960

40

120.599.960

40

1.900.000

122.499.960

40

TOPLAM A 49 122.500.000 120.600.000 1.900.000 122.500.000

B- Hamiline Yazılı

Olanlar (M.K.E. )

51

127.500.000

127.500.000

-

127.500.000

GENEL TOPLAM 100 250.000.000 248.100.000 1.900.000 250.000.000

7

MALĠ ANALĠZ ORANLARI ( 97 Yılı % )

a) Kaynaklar Arası ĠliĢkiler

Öz Kaynaklar = 3.020.606.281.581 = 53

Yabancı Kaynaklar 5.693.210.882.976

Kısa Vadeli Yab. Kaynaklar = 5.298.906.559.193 = 61

Aktif Toplamı 8.713.817.164.557

Uzun Vadeli Yab. Kaynaklar = 394.304.323.783 = 4

Aktif Toplamı 8.713.817.164.557

Toplam Yabancı Kaynaklar = 5.693.210.882.976 = 65

Aktif Toplamı 8.713.817.164.557

Aktif Toplamı = 8.713.817.164.557 = 65

Öz Kaynaklar 3.020.606.281.581

b) Varlıklar Arasındaki ĠliĢkiler:

Duran Varlıklar = 703.338.877.837 = 8

Varlıklar Toplamı 8.713.817.164.557

Dönen Varlıklar = 8.010.478.886.720 = 92

Varlıklar Toplamı 8.713.817.164.557

Duran Varlıklar = 703.338.877.837 = 9

Dönen Varlıklar 8.010.478.886.720

Stoklar = 4.531.333.074.106 = 56

Dönen Varlıklar 8.010.478.886.720

c) Varlıklar Ġle Kaynaklar Arasındaki ĠliĢkiler

a- Duran değerler ile bu değerlerin finansmanında kullanılan kaynakların iliĢkileri

Duran Varlıklar = 703.338.877.837 = 23

Öz Kaynaklar 3.020.606.281.581

Duran Varlıklar = 703.338.877.837 = 12

Yabancı Kaynaklar 5.693.210.882.976

b- Dönen değerler ile bu değerlerin finansmanında kullanılan kaynakların Dispanbilitesi

(Cari Oran)

Dönen Varlıklar = 8.010.478.286.720 = 151

8

Kısa Süreli Borçlar 5.298.906.559.193

Kısa Sür. Dön. Varlıklar = 8.010.478.286.720 = 151

Kısa Süreli Borçlar 5.298.906.559.193

d) Malî Sonuçlar

a- Malî Karlılık (Malî Rantabilite / Ġrrantabilite )

Dön. Kârı / Zararı = 3.980.302.860.923 = 1.592

ÖdenmiĢ Sermaye 250.000.000.000

ĠĢletme Kârı = 3.497.976.655.813 = 116

Öz Kaynaklar 3.020.606.281.581

b- Ġktisadî Kârlılık ( Ekonomik Rantabilite )

Dön. Kâr / Zar. + Ödn. Faiz = 4.861.585.032.224 = 56

Kaynaklar Toplamı 8.713.817.164.557

c- Kârlılık Etkenleri

Safi SatıĢ Hasılatı = 10.017.651.986.561 = 115

Kaynaklar Toplamı 8.713.817.164.557

SatıĢ Kâr / Zararı = 4.145.563.612.476 = 41

Safi SatıĢ Hasılatı 10.017.651.986.561

e) ĠĢletme Faaliyeti Sonuçları

Dön. Kârı / Zararı = 3.980.302.860.923 = 40

Safi SatıĢ Hasılatı 10.017.651.986.561

Dön. Kârı / Zararı = 3.980.302.860.923 = 45

Varlıklar Genel Toplamı 8.713.817.164.557

SatıĢların Maliyeti = 5.872.088.374.085 = 58

Safi SatıĢ Hasılatı 10.017.651.986.561

Genel Ġdare Giderleri = 647.586.956.663 = 6

Safi SatıĢ Hasılatı 10.017.651.986.561

Safi SatıĢ Hasılatı = 10.017.651.986.561 = 4007

ÖdenmiĢ Sermaye 250.000.000.000

9

ÖRGÜT ġEMASI

Genel ĠĢletmecilik Fonksiyonları

Genel iĢletmecilik fonksiyonları ile bu fonksiyonların örgüt Ģemasında yerine

getirildiği kısımlar aĢağıda eĢleĢtirilmiĢtir:

Yönetim: Yönetim Kurulu ve Genel Müdür

Üretim: ĠĢletme Müdürü

Pazarlama: Ticaret Müdürü

Finans ve Muhasebe: Mali ĠĢler Müdürü

Personel: Ġdarî ĠĢler Müdürü

AraĢtırma - GeliĢtirme: Mühendislik Hizmetleri Müdürü

Halkla ĠliĢkiler: Ġdarî ĠĢler Müdürü

SatıĢ: Malî ĠĢler Müdürü

Satın Alma: Ticaret Müdürü

Bilgi ĠĢlem: Mühendislik Hizmetleri Müdürü

Üretim Planlama: Mühendislik Hizmetleri Müdürü

Kalite Kontrol: Kalite Müdürü

Yönetim

ĠĢletmenin yönetim yapısı:

Klasik yönetim anlayıĢı hakimdir. HiyerarĢik bir yapı mevcuttur.

Üst kademe, Genel Müdür BaĢkanlığı’ ndaki Yönetim Kurulu’ dur.

Orta kademe, Yönetim Kurulu’ na bağlı olan Teknik ve Mali - Ġdari - Ticari olmak üzere iki

genel müdür yardımcısından oluĢmaktadır.

Alt kademe, orta kademeye bağlı olan birim müdürleri ( Mali ĠĢler Müdürü, Ġdari ĠĢler

Müdürü, Ticaret Müdürü, ĠĢletme Müdürü, Mühendislik Hizmetleri Müdürü ) ve Kalite

Müdürü’nden oluĢmaktadır.

* Kalite Müdürü diğer müdürlerden farklı olarak, direkt Genel Müdür’e bağlıdır.

Yönetim Organları

Her bir kademedeki yönetim organları kendisine bağlı olan alt kademeler üzerinde

yetki sahibidir. Alt kademedeki birimler ise bağlı olduğu üst kademeye karĢı sorumludurlar.

Genel Müdür, tüm fabrikada, Genel Müdür Yardımcıları kendilerine bağlı olan alt

birimlerde, alt birim müdürleri ise kendi sorumluluklarındaki genel iĢletmecilik

fonksiyonlarında yetkilidirler.

Yönetimin en üst seviyesinde Yönetim Kurulu bulunmaktadır. Yönetim Kurulu, bir

baĢkan ve 4 üyeden oluĢmaktadır. Yönetim Kurulu baĢkanı Genel Müdürdür. Yönetim Kurulu

Genel Müdürün yetkilerini aĢan konularda karar vericidir.

Yönetim organları idari ve teknik olarak ikiye ayrılmaktadır. Genel Müdür idari ve

teknik tüm konularda yetkilidir. Ġdari alanda Genel Müdür Yardımcısı (Mali - Ġdari - Ticari )

yetkilidir. Teknik alanda ise Genel Müdür Yardımcısı ( Teknik) yetkilidir. Genel Müdür

Yardımcısı (Mali - Ġdari - Ticari ); Mali ĠĢler Müdürü, Ġdari ĠĢler Müdürü ve Ticaret Müdürü’

den sorumludur. Genel Müdür Yardımcısı ( Teknik) ise: ĠĢletme Müdürü ve Mühendislik

10

Hizmetleri Müdürü’ nden sorumludur. Kalite Müdürü ise direkt olarak Genel Müdür’ e

bağlıdır.

Müdürlerin yetkili oldukları alanlar Ģöyledir:

Mali ĠĢler Müdürü finans ve muhasebe ve satıĢ, Ġdari ĠĢler Müdürü personel ve halkla

iliĢkiler, Ticaret Müdürü pazarlama ve satın alma, ĠĢletme Müdürü üretim, Mühendislik

Hizmetleri Müdürü üretim planlama, AR-GE ve Bilgi ĠĢlem, Kalite Müdürü ise üretim ve

girdilerin kalitesini ve teknik Ģartnamelere uygunluğunu denetleme alanında yetkilidir.

ÖRGÜT ġEMASINDAKĠ BĠRĠMLERĠN GÖREV,

YETKĠ VE SORUMLULUKLARI

Yönetim Kurulu

a) ġirketi yönetmek ve dıĢarıya karĢı temsil etmek.

b) TeĢekkül, yönetim kurulunca tesbit edilen yatırım ve planlama ana hedeflerine; iĢletme

bütçesi ve programlara uygun olarak verimlilik ve kârlılık doğrultusunda Ģirketin yönetimini

sağlayacak kararlar almak.

c) Kalkınma planı ve yıllık programlara uygun olan uzun vadeli yatırım ve finansman

programlarını teĢekküle teklif etmek, yıl içinde yapılacak değiĢiklikleri inceleyerek karara

bağlamak.

d) ĠĢletme bütçesini inceleyerek karara bağlamak ve yıl içinde yapılacak gerekli değiĢiklikleri

yapmak.

e) Bilançolarla netice hesaplarını teĢekküle göndermek ve yıllık ve uzun vadeli çalıĢma

programlarına uygun olan faaliyet raporlarını düzenlemek.

f) A.ġ.’ lere iĢtirak konusunda karar almak.

g) Genel Müdür ve yardımcılarının ücretlerini tesbit etmek ve diğer personel hakkındaki

Genel Müdürlük tekliflerini karara bağlamak.

h) ġirketin amortisman iĢlerini takip etmek.

ı) ĠĢletmelerde üretilen mal ve hizmet fiyatlarını tespit etmek.

i) ġirket namına imza koymaya yetkili olan Ģahısları tespit etmek.

Genel Müdür

a) ġirketi kanun, tüzük, anasözleĢme ve yönetmelik hükümleri ile Yönetim Kurulu kararları

doğrultusunda yönetmek.

11

b) Ġdari ve yargı mercilerinde ve üçüncü kiĢilere karĢı bağlı ortaklığı temsil etmek ve temsil

yetkisini gerektiğinde devretmek.

c) Sermaye ile diğer mali kaynakların, verimlilik ve karlılık amaçlarına uygun bir düzen içinde

kullanılmasını sağlamak.

d) Yatırım ve finansman programları ile iĢletme bütçelerinin gerçekleĢtirilmesini sağlamak ve

sonuçlarını Yönetim Kurulu’na aktarmak.

e) Genel Müdür Yardımcılarının bir alt birimi dıĢında kalan personeli atamak ve gerektiğinde

görevden almak.

f) Kanun, tüzük, anasözleĢme ve yönetmeliklerin verdiği diğer görevleri yapmak.

Genel Müdür Yardımcısı (Mali - Ġdari - Ticari)

a) Görev alanına giren iĢleri bağlı birimleri aracılığı ile yürütür.

b) Bağlı birimleri ile diğer birimler arasında koordinasyonu sağlar.

c) Bağlı birimlerin iĢlerinin etkin bir Ģekilde yürütülmesini sağlar.

d) ġirketin aylık faaliyet raporlarını, kâr / zarar envanterleri ile bilançolarını ve Genel Kurula

sunulacak raporları hazırlar.

e) Üretim için gerekli hammadde ve finansmanı zamanında ve maliyet muhasebesi

iĢlemlerinin yapılmasını sağlar.

f) ġirketin yıllık bütçesi ile yıllık gelir ve gider hesaplarını yapar, gerekli finansman

tedbirlerini alır ve Genel Müdüre sunar.

g) ġirketin alacak ve borçlarının sürekli takip edilmesini ve gereğinin anında yapılmasını

sağlar.

h) Diğer birimlerle koordinasyon sağlanarak, Ģirketin insan gücü planlamasını hazırlar,

personel ihtiyacını saptar, mevcut personelin eğitim, özlük vb. iĢlerinin yürütülmesini sağlar.

Mali ĠĢler Müdürü

a) Finansman faaliyetlerini planlar, kısa ve uzun süreli finansman programları ile Mühendislik

Hizmetleri Müdürlüğü ile koordineli olarak bütçe plan ve programlarını hazırlar ve onaya

sunar.

b) ġirketin bütçe, bilanço, finansman konularında her türlü faaliyetlerini yürütür, mali

konulardaki mevzuatı izler, yapılması gereken iĢlemlerin zamanında ve belirtilen Ģekilde

yapılmasını sağlar.

c) Gelir, gider ve üretim hareketlerini izleyerek maliyet analizleri yapar ve önerilerde bulunur.

12

d) ġirket alacak ve borçlarının her an bildirilebilir durumda olmasını sağlar. Alacakların takip

ve tahsil iĢlemlerini yürütür.

e) ġirket kıymetlerine ait iĢlemleri takip eder, süreli ödemelerin zamanında yapılmasını sağlar.

f) ġirketin sigorta iĢlemlerini yapar ve yaptırır.

Ġdari ĠĢler Müdürü

a) Personelin eğitim, özlük vb. bütün iĢlemleri ilgili mevzuat hükümlerine göre yürütür.

b) ġirketin personel ihtiyacını belirleyerek iĢe en uygun nitelikte personelin seçim ve atama

iĢlemlerini yürütür.

c) Personelin sicil ve disiplin iĢlemlerini yürütür.

d) ĠĢçi - iĢveren iliĢkilerinin düzenli bir Ģekilde yürütülmesini sağlar.

e) Sağlık ve sosyal hizmetler ile tabldot faaliyetlerini yönetir, koordine eder.

f) Koruma ve güvenlik hizmetlerinin etkin bir Ģekilde yürütülmesini sağlar, gerekli önlemleri

zamanında alır.

g) HaberleĢme ve arĢiv hizmetlerini yürütür.

h) Nakliyat hizmetlerini yürütür.

ı) Gümrük ve akreditif iĢlemleri ile Ģirketin ihtiyacı olan hammadde, yarı mamul, iĢletme vb.

malzemesinin yıllık programlara göre en uygun Ģartlarla yurt içinden veya yurt dıĢından ilgili

mevzuat hükümlerine göre temin edilebilmesini sağlar.

Ticaret Müdürü

a) Üretimin pazarlanabileceği iç ve dıĢ pazarları araĢtırarak sergi ve fuarlarda ürünlerin

tanıtımı ve satıĢını sağlayacak çalıĢmaları yürütür.

b) Yıllık satıĢ plan ve programlarını düzenler, uygulamaları izleyerek gerekli önlemleri alır.

c) SatıĢ esas ve usullerini ilgili mevzuat hükümlerine göre yürütür, piyasa araĢtırmalarına

dayanan bir repertuar hazırlanmasını sağlar.

d) Stok kontrol ve ambarlama hizmetlerinin yürütülmesini ve stok kontrol kanalı ile stokların

asgari seviyede tutulmasını sağlar.

e) Hammadde, yarı mamul vb. malzemenin ambarlama ve kayıt iĢlemlerini denetler.

Genel Müdür Yardımcısı (Teknik)

13

a) Görev alanına gelen iĢleri yasalar, Ana SözleĢme, Yönetim Kurulu kararları ve Genel

Müdür tarafından verilen görev ve yetkiler çerçevesinde bağlı birimleri aracılığı ile yönetir.

b) Bağlı birimlerinin iĢlerinin etkin bir Ģekilde yürütülmesini sağlar.

c) ġirketin proje, plan, imalat vs. iĢlerinin yapılmasını sağlar.

d) Üretim için gerekli Ģartnameleri ve ihale tekliflerini hazırlatır.

e) AlınmıĢ olan ihalelerin Ģartnamesine uygun olarak, üretimin zamanında ve kaliteli olarak

yapılmasını sağlar.

f) Malzeme ikmalinin üretimi ve sevkinin zamanında yapılmasını sağlar.

g) Gerekli araç, gereç ve makinelerin temini hususunda gereğini yapar.

h) Yıllık üretim iĢ programlarını hazırlatır ve yürütür.

ı) Fiyat istatistikleri yaptırır.

i) Her türlü kayıt ve resimlerin (üretimle ilgili) tutulmasını sağlar.

j) Teknik emniyet hizmetlerinin yapılmasını sağlar.

Mühendislik Hizmetleri Müdürü

a) Üretim planlama faaliyetleri ile ilgili programları hazırlayarak bunların zamanında

gerçekleĢtirilebilmesi için gereken tüm malzeme, makine, donatım vb. gereksinimlerinin

karĢılanmasını sağlar, üretim operasyonlarının hazırlanmasını izler, üretimin hazırlanmıĢ

operasyona uygun olarak yapılmasını, gerektiğinde yeni operasyonlar hazırlanmasını önerir.

b) Üretim birimleri ile görüĢerek sipariĢ isteklerinin istenilen zaman, miktar ve fiyatta üretilip

üretilemeyeceğini saptar. SipariĢin karĢılanabilmesi için gerekli iĢlemlerin yapılmasını sağlar.

c) Üretim birimine üretimin zaman, miktar ve maliyetini belirten terminli iĢ emirleri

hazırlanmasını sağlar.

d) Üretim yöntemlerinin standartlara uygun iĢlem zamanlarını saptar, sapmaları belirleyerek

gerekli önlemleri alır.

e) Üretimde verimliliği arttırıcı, maliyeti düĢürücü teknolojik geliĢmeleri izleyerek yeni tip

ürünlerin üretilmesi imkânlarını araĢtırır. Ġmalat yöntemlerinin daha etkin, ekonomik, verimli

kullanımı ile ilgili sistem, yöntem ve yöneylem araĢtırmalarının yapılmasını sağlar.

f) Mali ĠĢler ve Ticaret Müdürlüğü ile koordineli olarak iĢletme bütçesi hazırlamak ve aylık

faaliyet raporlarını sonuçlandırmak.

14

g) Üretimin tüm aĢamalarında hazırlanan raporların, teknik dokümanların Ģartname, resim,

kroki, plan, proje ile ilgili arĢiv ve dosyalama iĢlemlerinin düzenli bir Ģekilde yürütülmesini

sağlar.

h) Genel Müdür ve Genel Müdür Yardımcısı (Teknik) tarafından verilen diğer emir ve

görevleri yerine getirir.

ı) Görevlerin yerine getirilmesinde bağlı birimlerine gerekli emir ve talimatları vermekle

yetkilidir.

i) ĠĢlerin aksamasından, aksatılmasından, Ģirkete zarar verilmesinden, emrinde çalıĢanların

yaptığı ve yaptırdığı iĢlerden Genel Müdür Yardımcısına (Teknik) karĢı sorumludur.

j) AR- GE faaliyetlerini yürütmek.

k) Bilgi ĠĢlem faaliyetlerini yürütmek.

ĠĢletme Müdürü

a) ĠĢlerin öncelik sırasına göre aylık ve yıllık imalat programlarının yapılmasını ve

uygulanmasını sağlar.

b) Bağlı birimleri arasında iĢ bölümünü, birimleri ile diğer birimler arasında koordinasyonu

sağlar.

c) Üretimin aksamadan ve kesintisiz yürütülmesi için, tüm atelyelerde gereken her tür

önlemleri alır; izler ve denetler.

d) Maliyet fiyatlarını sabit tutabilmek amacıyla, yeterli miktarda malzemenin ambardan

alınarak üretim yapılmasını ve üretim masraflarının asgari seviyede tutulmasını sağlar.

e) Üretim ile ilgili geliĢmeleri izler, günlük, aylık, yıllık üretim miktarlarını tesbit ederek

faaliyet raporlarını hazırlar.

f) Yıllık bakım onarım bütçesini hazırlar ve uygulanmasını sağlar.

g) Yatırım, üretim ve bakım çalıĢmaları ile ilgili inĢaat, tesis ve tezgah isteklerini

belirleyerek, teminini sağlar.

h) Tüm tesis, makine, malzemenin vb. sürekli olarak çalıĢır durumda bulunmalarını ve

çözümlenemeyen bakım onarım sorunlarının çözümlenmesini sağlar.

ı) ĠĢçi sağlığı ve iĢ güvenliği konularında gereken her tür önlemi alarak personelin bu

konularda eğitilmeleri amacıyla gereken eğitim programlarının hazırlanmasını sağlar.

i) Genel Müdür ve Genel Müdür Yardımcısı (Teknik) tarafından verilen diğer emir ve

görevleri yerine getirir.

15

j) Görevlerin yerine getirilmesinde bağlı birimlerine gerekli emir ve talimatları vermekle

yetkilidir.

k) ĠĢlerin aksamasından, aksatılmasından, ġirkete zarar verilmesinden, emrinde çalıĢanların

yaptığı ve yaptırdığı iĢlerden Genel Müdür Yardımcısına (Teknik) karĢı sorumludur.

Kalite Müdürü

a) Üretimin tüm aĢamalarını belirleyen, tanımlayan ve formüle eden üretim operasyonlarının

hazırlanmasını sağlar.

b) Üretimin hazırlanmıĢ operasyonlara uygun olarak yapılmasını, uymayanlar için yeni

operasyonlar hazırlanmasını sağlar.

c) Biriminde uygulanan üretim, teknoloji ve yöntemlere göre kalite kontrol ölçülerini saptar,

bu konuda ilgili birimleri uyarır.

d) Üretim süreci öncesinde, üretim sırasında ve sonrasında gerekli kalite kontrollerin

yapılmasını, rapor edilmesini, niteliksiz ve düĢük nitelikli ürünlerin baĢka üretimlerde

değerlendirilmesini sağlar.

e) Kalite teminatı el kitabını TS-ISO 9002 ve AQAP-120 Ġsteklerine göre hazırlatıp onaylatır,

gerektiğinde revizyon yaptırır.

f) Kalite planlarının Ģartname ve resimlere hazırlanmasını ve uygulanmasını sağlar.

g) Üretimin kalite kontrolünde hataların erken teĢhisine dayanan kalite güvence çalıĢmalarını

koordine eder.

h) Kalite Kontrol Sistemleri, çalıĢmaları ve uygulamaları konusunda Ģirketi temsil eder.

ı) Üretim kalite seviyesi ve gidiĢi hakkında hazırlanan istatiksel bilgileri değerlendirir ve ilgili

birim müdürlerine gerekli uyarıları yapar.

ĠġLETMENĠN ĠÇĠNDE BULUNDUĞU SEKTÖR

VE YAN SANAYĠLERLE ĠLĠġKĠSĠ

MKEK FiĢek Sanayi ve Ticaret A.ġ. Türkiye’ de hafif silah mühimmatı konusunda tek

üretici durumundadır ve içinde bulunduğu pazarın tek sahibidir. Firmanın ürünleri için

oldukça büyük bir iç pazar mevcuttur. MKE FiĢeksan Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet

Genel Müdürlüğü’ nün çeĢitli hafif silah mühimmatı ve iç piyasanın tabanca fiĢeği ihtiyacını

karĢılamaktadır.

MKE FiĢeksan’ ın üretimi yıllar itibariyle önemli miktarda artıĢ göstermiĢtir.

AĢağıdaki tabloda yıllar itibariyle toplam sipariĢ ve üretim miktarları gösterilmiĢtir. Son 4

yıldır artan iç talebin karĢılanmasında güçlük çekilmektedir.

16

YILLAR SĠPARĠġ MĠKTARI ÜRETĠM MĠKTARI

1990 44 518 858 45 423 408

1991 40 590 178 43 322 659

1992 77 556 024 72 495 024

1993 91 596 849 84 504 349

1994 135 570 294 113 926 546

1995 152 985 600 114 777 824

1996 195 924 836 151 259 806

1997 173 928 756 130 560 119

1998* 158 829 280 31 138 760

* : 1998 yılı değerleri 31 Mart 1998 tarihi itibariyle geçerlidir.

Teknolojinin çok eski, iĢçi sayısının ve bozuk üretim oranın yüksek olması, ayrıca

bağlı ortaklarca üretilen çok yüksek fiyatlı malzemelerin kullanılması zorunluluğu nedeniyle

birim fiĢek maliyetleri çok yüksektir. Mevcut üretimlerden 20 mm ve 12.7 mm fiĢeklerin

dünya piyasalarında rekabet gücü vardır. Diğer fiĢek üretimlerinde dıĢ piyasa ile rekabet

edebilme gücü bulunmamaktadır. Rekabet gücü doğabilmesi için mevcut teknolojinin

yenilenmesi ve aynı Ģekilde Bağlı Ortaklıkların da teknolojilerinin yenilenerek malzeme

girdilerinin düĢürülmesi gerekmektedir. Malzeme girdilerinin düĢürülmesi için ikinci

alternatif ise ithal malzeme kullanımı yoluna gidilmesidir.

MKE FiĢeksan yan sanayilerden ihtiyacı olan hammadde ve malzemeleri tedarik

etmektedir.

Kullanılan hammadde ve malzemelerin büyük bir kısmı ana teĢekküle bağlı Ģirketlerden temin

edilmektedir.

AĢağıdaki tabloda MKE FiĢeksan’ ın 1993 ve1997 yıllarına ait fiili safi satıĢları ve

gayri safi satıĢ kârı gösterilmiĢtir.

YILLAR FĠĠLĠ SAFĠ SATIġLAR

(Bin TL)

G. SAFĠ SATIġ KARI

(Bin TL)

1997 10 017 651 986 4 145 563 612

1996 6 377 994 668 2 692 684 571

1995 2 640 477 893 687 310 528

1994 1 305 841 295 406 364 729

1993 740 730 919 274 033 392

ĠĢletmenin 1997 yılına ait katma değeri:

( TL)

a-Brüt SatıĢlar 10.017.651.986.561

b-SatıĢların Maliyeti 5.872.088.374.085

c-Faaliyet Giderleri 647.586.956.663

d-ĠĢletme Kârı ( a-b-c ) 3.497.976.655.813

e-Diğ. Faal. Olağan Gelir

1.688.605.757358

f-Diğ. Faal. Olağan Gider 33.487.590.687

17

g-Olağan dıĢı Gelir 194.223.749.519

h-Olağan dıĢı Gider 485.733.539.779

ı-Finansman giderleri 881.282.171.301

i-Kurumlar Vergisi 983.112.000.000

j-Geçici Vergi 512.271.000.000

k-Diğer Vergi ve Fonlar 156.981.000.000

l-Amortisman 514.361.310.888

m-KDV 368.925.000.000

m-Dönem Kârı ( d+e-f+g-h-ı-i-j-k-l+m )

2.182.502.550.035

o-Vergi ve Yasal Yükümlülükler 1.726.790.113.000

NET KAR ( m-o ) 455.712.437.035

HAMMADDE VE MALZEME TEDARĠKLERĠ

ġirket fiĢek talebinin artması ve kapasite üzerinde gerçekleĢmesi nedeniyle ihtiyaç

duyulan bazı malzemeleri (kısmi komple) yurt dıĢından tedarik etmektedir. Ġthal edilenlerin

baĢında kapsüllü kovan, çeĢitli çapta kovan, kovan yüksüğü, tam atım tabanca fiĢeği ve

büzmeli manevra fiĢeği gelmektedir. Yeni kurulan tabanca fiĢeği üretim hattında kullanılan

ilkmadde ve malzemelerin tamamına yakın kısmı MKE Kurumu’na bağlı Ģirketlerce teknoloji

ve kalite yönünden karĢılanamadığından yurt dıĢından ithal edilmektedir.

Ayrıca; kuruluĢun üretimde kullandığı ilk madde ve malzeme içinde en büyük payı

olan pirinç ve bakır malzemeler, MKEK’nun, çok eski bir teknoloji ile imalatını sürdüren bir

alt kuruluĢu olan Pirinçsan A.ġ.’den tedarik edilmektedir. Fakat bunlar istenilen kalite

seviyesinde değildir.

AĢağıda tedarik edilen hammadde ve malzemelerin nerelerden alındıkları

gösterilmiĢtir:

ġĠRKETĠN ADI MALZEME CĠNSĠ

Pirinçsan A.ġ. Kovan yüksüğü

Gömlek yüksüğü

Pirinç Ģerit

Kapsülsan A.ġ. Trisin

Etağ A.ġ. FiĢek sandığı

Maksam A.ġ. Saç kutular

Nitrosan A.ġ. Barut

Çeliksan A.ġ. Çelik çubuklar

1997 yılında yurt içinden alınan malzemelerin tutarı 5.719.106.722.462 TL’ dir.

AĢağıda 1997 yılında yurt dıĢından alınan ürünlerin bedelleri toplamı yer almaktadır:

FiĢek

Kapsüllü Kovan

18

Tapa

Gömlek Yüksüğü

Kovan Yüksüğü

Mayonluk Çelik ġerit

Diğer Malzemeler .

TOPLAM 1.084.110.655.000 TL

Ġthalat yapılma nedenlerinden biri de ülkemizin bu malları üretecek bilgi ve

teknolojiye sahip olmamasıdır. Ġthalatlar Avrupa ülkeleri, Güney Kore, Çin ve Amerika’dan

yapılmaktadır.

Ġthal edilen malların büyük bir çoğunluğu ülkemizde bulunmadığı için ithal

edilmektedir. GerçekleĢtirilen alımların % 84’ü yurt içinden, % 16’sı yurt dıĢındandır. Yurt

içinde genellikle MKEK ve yan kuruluĢlarından alım yapılmaktadır. Ayrıca; alüminyum

çubuklar Etibank Alüminyum Tesisleri’nden temin edilmektedir.

FABRĠKA YER SEÇĠMĠ

Fabrika, Atatürk Orman Çiftliği içerisinde, Türk Traktör Fabrikasının karĢısında,

Ankara’nın batı tarafında yer almaktadır. Fabrika 1957 yılında kurulduğu zaman yerleĢim

yerlerinden çok uzaktaydı ve güvenlik açısından herhangi bir tehlike arzetmiyordu. Stratejik

bir önemi olduğu için Ģehirden uzak olması gerekmekteydi. Gerekli olanaklar (su, elektrik,

hammadeye yakınlık, ulaĢım) mevcuttu. Tren yolu hemen önünden geçmekteydi.

AĢağıda M.K.E. FiĢeksan’ın fabrika yer seçimi tartıĢılmıĢtır.

Günümüzde fabrikanın yeri ideal değildir. Çünkü; Ģehir büyüyünce fabrika hemen

hemen Ģehirin içinde kalmıĢtır.

Fabrika, müĢterileri olan Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet Genel Müdürlüğü’ne çok

yakındır. Pazarlama ve dağıtım, Pazarlama ve Ġhracaat Dairesi BaĢkanlığı tarafından

yapılmaktadır. Dolayısıyla; fabrikanın MKEK Genel Müdürlüğü’ne ve ana müĢterilerine

yakın olması pazarla iliĢkiler yönüyle FiĢeksan’ın yer seçiminin uygun olduğunu gösterir.

Yurt içinden sağlanan hammaddelere yakınlık açısından da fabrikanın yer seçimi

uygundur. Hammadde ve malzemelerin tedarik edildiği iĢletmeler ve yerleri aĢağıda

verilmiĢtir:

ġĠRKET ADI YERĠ

Pirinçsan A.ġ. Kırıkkale

Kapsülsan A.ġ. Ankara

Etağ A.ġ. Ankara

Maksam A.ġ. Ankara

Nitrosan A.ġ. Kırıkkale

Çeliksan A.ġ. Kırıkkale

Görüldüğü gibi tedariklerin sağlandığı Ģirketler fabrikayla aynı ilde veya Ankara’ya

çok yakın olan Kırıkkale’ dedir.

19

Not: Stratejik ve askeri bir önemi olduğu için yerleĢim planı verilmemiĢtir.

FABRĠKADAKĠ YERLEġTĠRME TĠPLERĠ

Fabrikada, FiĢek Ġmal Atelyesi, Tabanca FiĢeği Ġmal Atelyesi, Kapsül Ġmal Atelyesi

olmak üzere üç adet imalat bölümü, TAM (Takım-Aparat-Mastar) Atelyesi, Laboratuar ve

Bakım-Onarım olmak üzere üç adet de destek bölümü bulunmaktadır.

Fabrikada sabit konumlu ve hücresel üretime dönük yerleĢtirme tipleri

bulunmamaktadır. ÇeĢitli çaplardaki fiĢek üretimi için ayrı ayrı üretim hatları mevcuttur. (12.7

fiĢek hattı gibi) Tabanca FiĢeği Ġmal Atelyesinde ve Kapsül Ġmal Atelyesinde yalnızca ürüne

(akıĢa) göre yerleĢtirme mevcuttur. Otomatik transfer hattı olmamakla birlikte, malzemeler

düzgün bir hat boyunca ilerlemektedir. YerleĢim tipi özelliği nedeniyle, daha kısa mesafede

malzeme aktarımı olacağından taĢıma süreleri oldukça kısadır ve bu nedenle de birim üretim

süreleri ve akıĢ süreleri azdır. Ara stoklar oldukça azdır. Düzgün bir akıĢ hattı mevcuttur ve

üretim planlama ve kontrol sistemi oldukça kolaydır. Emek yoğun üretim yapıldığından

niteliksiz iĢgücü kullanılması mümkün değildir ve iĢçiler için monotonluk kaçınılmazdır. En

yavaĢ tezgah üretim hızını belirlemektedir ve arızalı bir tezgah hattın kısmi olarak durmasına

neden olmaktadır. Arızalı tezgahtan sonraki tezgahlar üretim faaliyetlerini durdurmakta ve

önceki tezgahlar stok için üretim yapmaktadırlar.

FiĢek Ġmal Atelyesinde ise, iĢleme göre yerleĢtirme ve ürüne göre yerleĢtirme

biraradadır:

- Mayonda ürüne göre yerleĢtirme mevcuttur. Transfer hattı mevcut değildir ancak; malzeme

akıĢı, ürünün geçeceği iĢlemlere göre yerleĢtirilmiĢ olan üretim hattı boyunca

gerçekleĢmektedir. ( mekanik Ģekillendirme ısıl iĢlem yüzey iĢlemleri )

- Ambalajlamada ve imla dolum tesislerinde de ürüne göre yerleĢtirme mevcuttur.

Ambalajlamada transfer hattı mevcuttur.

- Mermide ve kovanda iki üretim tipi biraradadır. Benzer makina ve iĢlemler birarada

toplanmıĢtır. Derin çekme, frezeler, presler, tornalar gruplar halindedir. Ürün, yatay konumda

benzer iĢlemlerden geçmektedir. DeğiĢik kapasitalerdeki pres tezgahlarının her birinden

sırasıyla geçerek, istenilen ölçüye gelen parçalar, düĢey konumlandırılmıĢ hat boyunca da

iĢlemlerden geçerek operasyonunu tamamlamaktadır. Böylece her iki yerleĢtirme tipinin de

üstünlüklerinden faydalanılmakta ve sakıncalar kısmen azaltılmaktadır. Bir tezgahın arızası

hattın durması için yeterli değildir. Sürece güre yerleĢimde büyük ara stoklar oluĢması sorunu,

akıĢa göre yerleĢimle çözülmüĢtür ve ara stoklar oldukça azalmıĢtır. Ayrıca boĢ beklemeler ve

monotonluk da kısmen azalmıĢtır. Ancak; ayar süreleri verimi düĢürmektedir ve FiĢek Ġmal

Atelyesi için yatırım maliyeti oldukça yüksektir.

Malzeme Aktarma Donanımları

a) Birim yük taĢıyıcılar

Çelik hasır paletler, kutular, tavalar ve bağlayıcılar kullanılmaktadır. Çelik hasır

paletler her bir ürünün yerleĢtirme planına göre, ürün yerleĢtirilmesini ve taĢınması sağlarlar.

Örneğin, fırından çıkan ürün yıkama ünitesine taĢınırken paletlerden faydalanılır. Bağlayıcılar,

malzemeleri bir araya getirmede kullanılırlar. Balya telleri, Ģeritler, gerdirme naylonları

ambalajlamada kullanılmaktadırlar. Sandıklara doldurulan ürün çember tokaları kullanılarak

20

çentiklenmektedir. Tavalar, malzemeyi üstünde tutarlar. Örneğin, fırında mayon verilirken

tavalardan faydalanılır. Kutular, malzemeyi birarada tutar ve taĢınmasında kolaylık sağlarlar.

Presten çıkan ürünler kutularda biriktirilmektedir.

b) Malzeme ve ara mamul taĢıma donanımı

Götürücülerden, tekerlekli arabalar kullanılmaktadır. Tav ocakları, pres tezgahları ve

frezeler üstten beslemeli olduklarından, ara ürünün üst kata çıkması gerekmektedir. Bu

arabalar sayesinde, yarı mamüller asansörlere kadar götürülmekte, asansörlere yüklenmekte ve

üst kata taĢınmaktadır.

Sanayi araçlarından, el arabaları ve forkliftler, aynı atelye içinde sandıkların

taĢınmasında ve istiflenmesinde kullanılmaktadırlar. Fosfatlamada vinçli taĢıyıcılardan

faydalanılmaktadır.

Kaldırma araçlarından ısıl iĢlemlerde faydalanılmaktadır. Tav ocakları ve meneviĢ

tezgahlarını beslemek için düĢey ve yatayda hareketli, 6-8 tavanın yerleĢtirildiği asma

monoraylar ve konsollar kullanılmaktadır.

c) Stoklama-eriĢim donanımı

Küçük yük stoklama ve eriĢiminde makaralı-bilyalı tablalar, göz muayene ve ambalaj

iĢlemlerinde kullanılmaktadır.

d) Otomatik tanımlama ve iletiĢim donanımı

Pnömatik ambalaj tezgahında ve manyetik band makina gürüĢü ve optik okuyucu

mevcuttur.

e) Diğer araçlar ve donanım

Kamyonlar, personel taĢıyıcıları ve çöp arabaları kullanılmaktadır.

ÜRETĠM FAALĠYETLERĠ

Vardiya Sayısı

Fabrikada tek vardiya halinde çalıĢılmaktadır. Ancak; kısmî çift vardiya adı verilen

fazla mesai uygulaması, iĢçinin isteği dahilinde mevcuttur. Fazla mesai uygulaması 17.00 -

19.00 saatleri arasındadır. Bunların dıĢında, parlayıcı, patlayıcı maddelerin iĢlenmediği

atelyelerde, sipariĢin yetiĢmemesi durumlarında çift vardiya üretim yapılmaktadır.

ĠĢgücü Sayısı

ÜNVANI KADRO FĠĠLĠ BOġ

Genel Müdür 1 1 -

Genel Müdür Yardımcısı 2 2 -

Birim Müdürü 6 6 -

Kısım Müdürü 14 14 -

MüĢavir 1 1 -

BaĢ Uzman 4 4 -

Sivil Savunma Uzmanı 1 1 -

TOPLAM 29 29 -

21

ÜNVANI KADRO FĠĠLĠ BOġ

Teknik Uzman 4 4 -

BaĢ Mühendis 11 10 1

Teknik ġef (mühendis) 10 8 2

Mühendis 8 7 1

Teknik ġef 5 5 -

Uzman (idarî) 4 4 -

Tabib 2 2 -

ġef 10 9 1

Sivil Savunma Amiri 1 1 -

Ressam 1 1 -

Memur 23 21 2

Daktilograf 10 9 1

Hizmetli 1 - 1

Koruma Güvenlik Amiri 1 1 -

Koruma Güv. Amiri Yrd 1 1 -

Grup ġefi 3 3 -

Koruma Güvenlik Görevlisi 50 48 2

Ġtfaiyeci 14 14 -

HemĢire 1 - 1

Sağlık Memuru 1 - 1

TOPLAM 161 148 13

GENEL TOPLAM (A+B) 190 177 13

ÜNVANI KADRO FĠĠLĠ BOġ

ĠĢçi 950 819 131

Fiili 819 iĢçiden;

Yapıcı :632

Yardımcı : 187

TOPLAM : 819

Firmanın Üretim Sistemi

FiĢeksan, sipariĢe dayalı üretim yapmaktadır. MKE FiĢeksan müĢterilerinden gelen

sipariĢleri değerlendirerek, alıcıların ihtiyaçlarını karĢılamaktadır. Gelen tüm sipariĢler

değerlendirilerek yıllık üretim planı hazırlanmaktadır.

Üretim Teknolojisi

ġirketin mevcut 12.7 mm, 20 mm ve 7.62 mm üretim hatları 1957 yılından kalma

tezgahlardan oluĢmaktadır. Emek yoğun operasyonlar oldukça fazladır. Her operasyon için

ayrı tezgah kullanılması nedeniyle iĢçi gereksinimi fazladır. Operasyonlar arası taĢımalar

arabalarla sağlanmaktadır. Teknolojinin çok eski ve tezgahların ekonomik ömürlerini

doldurmuĢ olmaları nedenlerine bağlı olarak bozuk üretim miktarı artmakta, bu da maliyeti

artırmaktadır. AĢırı derecede artan 12.7 mm ve 7.62 mm fiĢek taleplerinin karĢılanabilmesi

22

için vardiya yapılması ve fazla mesai kullanımı yoluna gidilmektedir. Tezgahların ekonomik

ömrünü doldurmuĢ olması nedeniyle aĢırı yükleme durumunda arızalar ve ayar zamanları

artmakta hatta bazen durmalar olmaktadır.

Mevcut tabanca fiĢek hattının kapasitesi düĢük, iĢçi sayısı fazla ve emek yoğun

operasyonları çoktur. Hattın tek vardiya üretim kapasitesi 12 milyon adet/yıl olup kovan

üretim kapasitesinin sınırlayıcı olması nedeniyle bu hatta en fazla 18 milyon adet/yıl fiĢek

üretilebilmektedir. Tabanca fiĢekleri mermi üretim kapasitesi bazı atıl tezgahların

adaptasyonu yoluyla 50 milyon adet/yıl’ a çıkarılmıĢtır. AĢırı derecede artan talebin

karĢılanması için kapsüllü kovan ithali yoluna gidilmektedir.

AĢırı derecede artan tabanca fiĢek taleplerinin karĢılanması için 25 milyon adet/yıl

kapasiteli yeni bir tabanca fiĢek üretim hattı projesi 1992 yılında uygulamaya konulmuĢ,

tezgahların tamamının 1996 yılında ikmal ve montajı sağlanarak deneme üretimine baĢlanmıĢ

ve 1997 yılı ikinci yarısında seri üretime geçilmiĢtir.

Fiyatlama Kararlarının Verilmesi

MKEK tarafından Jandarma ve Emniyet Genel Müdürlüğü’ne satılan hafif silah

mühimmatı sabit protokol fiyatı ile teslim edilmekte ve protokol bitinceye kadar fiyat

değiĢikliği olmamaktadır. Ancak, yıl ortalarında ve sonlarında yapılan ek protokollerde

fiyatlar ekonomik koĢullara göre artırılmaktadır.

MSB ve yurt dıĢından gelen sipariĢler, ($) dolar üzerinden değerlendirildiğinden

fiyatlarda yıl içinde kur değiĢikliği nedeni ile artıĢ olmaktadır.

Sivil iç piyasaya satılan tabanca fiĢeklerinin satıĢ fiyatları MKEK tarafından

belirlenmekte ve ekonomik koĢullara göre yıl içinde artırılmaktadır.

Firmanın Hedef Pazarı

MKEK FiĢek Sanayi ve Ticaret A.ġ. Türkiye’ de hafif silah mühimmatı konusunda tek

üretici durumundadır ve içinde bulunduğu pazarın tek sahibidir. Firmanın ürünleri için

oldukça büyük bir iç pazar mevcuttur. MKE FiĢeksan Türk Silahlı Kuvvetleri ve Emniyet

Genel Müdürlüğü’ nün çeĢitli çaplardaki hafif silah mühimmatı ve iç piyasanın tabanca fiĢeği

ihtiyacını karĢılamaktadır.

Ġç pazardaki müĢterileri: Millî Savunma Bakanlığı (MSB), Emniyet Genel

Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, MĠT, bağlı ortaklıklar ( Pirinçsan, Silahsan, ÇansaĢ

) ve sivil halk

DıĢ pazardaki müĢterileri: 20 mm ve 12.7 mm fiĢekler hariç diğer üretim kalemlerinde

yüksek maliyetli, emek yoğun üretim teknolojisi kullanıldığından dıĢ pazarda rekabet

edebilecek gücü yoktur. SipariĢlerin % 0.1’i dıĢ pazardan alınmaktadır. ( 1998 yılı için ) DıĢ

pazardaki müĢterileri: Fransa, K.K.T.C., Arnavutluk, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Belçika,

Ġsrail ve Ġtalya’dır.

Firmanın Kapasitesi

23

Firmanın kapasitesi belirlenirken makina ve tesislerin teknik kapasiteleri ile iĢgücü

kapasitesi ayrıntılı olarak belirlenmektedir.

Makina ve tesis kapasitesi olarak bir makinanın saat baĢına üretebileceği ürün miktarı

gözönünde bulundurulur.Bunun için üretim yerlerindeki tezgah ve tesislerin genel bir

envanteri çıkarılır.Üretimi düĢünülen mamul ya da ara mamullerin her biri için üretim cinsine

göre kapasite belirlenir.

ĠĢgücü kapasitesi belirlenirken ise; iĢgücü mevcudunun direkt ve endirekt

gruplanmasına göre ‘iĢçilik saati’ olarak belirlenmiĢ değerdir.

Fabrika tam kapasiteyle çalıĢmasına rağmen bütün sipariĢleri karĢılayamamaktadır.

Bunun için kapasite artırımına gidilmelidir. Üretim hatlarındaki tezgahların birçoğunun

revizyonu veya modernizasyonu gerekmektedir.

ġirketin tek vardiya üretim kapasitesi 61.250.000 adet / yıl’dır. Ancak; müĢteri

taleplerinin tek vardiya üretim kapasitesinin üzerinde gerçekleĢmesi nedeniyle fazla mesaili

kısmi çift vardiya çalıĢması yapılmıĢtır.Ayrıca; tabanca fiĢek taleplerinin karĢılanabilmesi için

ithal kapsüllü kovan alınıp, mermisi ve barutu Ģirketçe karĢılanarak tabanca fiĢeği üretim

kapasitesi 110.000.000 adet / yıl’ a çıkarılmıĢtır. Alınan bu tedbirlerle Ģirketin fiĢek üretim

kapasitesi 176.650.000 adet / yıl’a çıkarılmıĢtır.

ĠĢletmede Üretim Yönetimi Açısından Alınan Kararlar

Ne zaman, ne kadar üretim yapılacağı

Üretimin nasıl yapılacağı ( normal mesai, fazla mesai, dıĢ yaptırım, fason üretim )

Stok seviyesi

a) Ürünlerin ne zaman, ne kadar üretileceği kararının verilmesi

ĠĢletme bütçesi MKEK koordinasyonunda yapılmaktadır. Üretim, stok, satıĢ, iĢgücü ve

tedarik planlarında sene ortasında çok büyük farklılıklar meydana gelmesi halinde revize

iĢletme bütçeleri hazırlanmaktadır.

Ürünlerin ne zaman ve ne kadar üretileceği kararının verilmesi için yıllık üretim

planları yapılmaktadır. Bütün sipariĢler, MKEK’nda toplanır. SipariĢler MKE FiĢeksan’ın

kapasitesi göz önüne alınarak kabul ya da reddedilir. Alınan sipariĢler konusunda MKEK’ce

MKE FiĢeksan A.ġ.’ den görüĢ alınmaktadır. Böylece yıllık planlar yapılarak sipariĢ termin

süreleri netleĢmektedir. Bu planlar, önce üçer aylık, daha sonra aylık üretim programına

indirgenmektedir.

Eğer planlanan üretim yapılamazsa, yapılamayan üretim bir sonraki aya aktarılır ve

cezalı olarak iĢlem görür. (Yapılamayan miktar bedeli üzerinden 0.0004 oranında günlük ceza

uygulanmaktadır.)

Planlanandan daha fazla üretim yapılırsa, sonraki aylar için planlanan üretimlere geniĢ

bir zaman yaratılmıĢ olur. Aylara yayılan üretim yapılır ve müĢterilerin istediği miktarda

ürünün istendiği zamanda teslimatının yapılması hedeflenir.

24

b) Üretimin nasıl yapılacağı kararının verilmesi ( normal mesai, fazla mesai, dıĢ

yaptırım, fason üretim ):

ĠĢletmede, üretim kısmında 632 iĢçi, yardımcı ünitelerde 187 iĢçi çalıĢmaktadır. Bu

sayının kısa dönemde değiĢmesi mümkün değildir. Kamu kuruluĢları için kısa dönemlerde

(bir yıllık dahi olsa) iĢçi alımı, çıkarımı sözkonusu değildir. Üretim hata kabul

etmeyeceğinden iĢçilerin kalifiye olması gerekmektedir. Bu nedenle, tek vardiya olan üretimi

632 iĢçi daha alarak iki vardiya olarak gerçekleĢtirmek mümkün olmamaktadır. Maliyetler

yönüyle de, ikinci vardiyayı oluĢturmak, kısmi vardiya ( fazla mesai) ile üretim yapmaktan

daha külfetlidir. Bu nedenle normal mesai kapasitesini aĢan iĢçilik ihtiyacının karĢılanmasında

hafta içi akĢamları ve hafta sonu olmak üzere fazla mesai yaptırılmaktadır.

Normal mesai ile bir iĢçi yılda 1.900 saat çalıĢmaktadır. Yılda 1.300.000 saati aĢan

iĢçilik gerekiyorsa, gerektiği kadar fazla mesai iĢçiliği için Genel Müdürlük’ ten onay

alınmaktadır.

Normal mesai ile çalıĢıldığında sipariĢ miktarı kapasitenin altında ise, atıl süre;

müĢterek ara mamuller üretilerek değerlendirilmektedir.

Fazla mesai ile yetiĢmeyecek bazı ürünler için firma, dıĢ yaptırıma gidebilmektedir.

DıĢ yaptırımla yapılacak iĢler, piyasadaki firmaların katıldığı ortak bir ihalede en düĢük fiyatı

teklif etme sebebi ile seçilen firmaya yaptırılır. Bu iĢler ara mamul sınıfındadır, malzeme

grubunda iĢlem görür.

Firma kimi zamanda bazı iĢler için fason üretim yaptırmaktadır. Bunun yapılmasının

nedeni aynı iĢin dıĢarıda çok daha az maliyetle yaptırılabilmesidir. Örneğin; ambalajlamada

kullanılan PVC folyo poĢetler, iĢçilikten tasarruf etmek amacıyla ve daha düĢük maliyette

olması nedeni ile, malzeme firmadan karĢılanmak suretiyle dıĢarıya iĢçilik yaptırılmaktadır.

c) Stok seviyesine karar verilmesi:

Stoklar, üretime tesir eden direkt ve endirekt malzeme ile mamulün kendisi ve ara

kademelerdeki mamullerin tümünü kapsamaktadır.

Stok planının amacı, istenilen malzemeyi ya da ürünü, istenilen zamanda hazır

bulundurmak ve bunu en ekonomik biçimde gerçekleĢtirmeye çalıĢmaktır.

Üretimde kullanılacak direkt ve endirekt hammadde ihtiyaçları, ambar mevcutları,

azamî - asgarî - kritik stok seviyeleri, tedarik terminleri gibi kayıtlar tutulmaktadır. Bu

kayıtları tutmak için Aylık Üretim ve Malzeme Takip Tablosu düzenlenmiĢtir.

Kullanma hızı, tedarik hızı, depolama imkânları ve finansal durum dikkate alınarak,

bir malzemenin ya da mamulün azamî, asgarî, kritik stok seviyeleri tutulmaktadır.

Üretim faaliyetlerinin düzgün bir Ģekilde akıĢını sağlamak, malzeme ve parça yokluğu

yüzünden boĢ beklemeleri en düĢük seviyeye indirmek, Ģubeler arasındaki yığılmaları

azaltmak ve etkili bir maliyet muhasebesi uygulayabilmek için etkin bir stok kontrol sistemi

kurulmuĢtur.

25

Bu unsurlar dikkate alınarak hammadde ve malzeme sipariĢi yapılır. Azamî - asgarî -

kritik stok seviyelerine göre, üretimde kullanılacak hammadde ve malzemenin elde ediliĢine,

sipariĢin verildiği firmanın talepleri karĢılayıp karĢılayamayacağına göre hammadde ve

malzeme sipariĢi yapılmaktadır.

Asgarî stok seviyesi, emniyet stoğunu ifade etmektedir. ĠĢletmenin buna iliĢkin stok

politikası Ģöyledir:

- Bağlı ortaklıklardan temin edilen malzemeler için 2-3 aylık asgarî stok bulundurulmaktadır.

- Yurt içinden temin edilen malzemeler için 3-6 aylık asgarî stok bulundurulmaktadır.

- Yurt dıĢından temin edilen malzemeler için 9-12 aylık asgarî stok bulundurulmaktadır.

Azamî stok seviyesi aĢağıdaki, iki farklı niteliği olan malzemeler için tutulmaktadır:

- Miktar Yönlü: Kullanım miktarı az, bu nedenle de temin edilmesi zor olan malzemeler için

azamî stok seviyeleri tutulmaktadır. Örneğin, parlon adlı malzemenin yıllık kullanım miktarı

yaklaĢık olarak 50 kg’dır. Ayrıca yurt dıĢından temin edilmektedir. Miktar çok az olduğundan,

ihaleye çıkılınca 50 kg için teklif veren firma bulunamamaktadır. Bu nedenle de, malzeme

için azamî stok seviyesi 200 kg olarak belirlenmiĢtir.

- Temin Yönlü: Yurt dıĢından temin edilen ve temin edebilme alternatifi çok az olan

malzemeler için tutulan stok seviyesidir. Örneğin, M14 A2 Mayonlar yalnızca Hollanda’dan

temin edilmektedir. Azamî stok seviyesi belirlenirken ve sipariĢler verilirken, iki ülke arasında

meydana gelebilecek politik sıkıntılar ve ambargolar da göz önünde bulundurulmaktadır.

Kritik stok seviyesi, asgarî stok seviyesine yaklaĢıldığını uyaran, yeniden sipariĢ

verilmesi gerektiğini ifade eden seviyedir. Kritik stok seviyesi ile asgarî stok seviyesi

arasındaki fark, malzemenin tedarik süresidir.

ĠĢletmede bulundurulan tek mamul stoğu ise, yalnızca sivil halkın tabanca fiĢeği

talebinin karĢılanması amacıyla tutulmakta olan stoktur.

Mevcut Stok Durumu

ġirketin 1996 yılından 1997 yılına devreden 874.418.762.681 TL tutarındaki ilk

madde ve malzeme stoklarına yıl içinde, 7.084.227.259.734 TL’lık giriĢ ve 5.081.889.524.543

TL’lık da çıkıĢ sonucu 1998 yılına 2.876.889.497.872 TL tutarında stok devretmiĢtir.

4.531.333 milyon TL’ya yükselen stokların % 63’ü ilk madde ve malzemeye, % 20’si

mamül stoklarına, % 5’i yarı mamül stoklarına ve %12’si diğer stoklara aittir.

2.876.889.497.872 TL tutarındaki ilk madde ve malzeme stoklarının % 53.7 oranındaki

1.547.290.564.266 TL’si madenî malzeme, % 33 oranındaki 949.628.992.712 TL’si yakıtlar,

yağlar ve kimyevî maddeler, % 12.3 oranındaki 352.562.078.402 TL çeĢitli malzeme, % 0.7

oranındaki 20.261.136.332 TL’si avadanlık, takım, alet ve bağlama, % 0.2 oranındaki

7.146.726.160 TL de ara iĢ ve tali hasıl stoklarından oluĢmaktadır.

Mamul stokları geçen yıla göre önemli ölçüde artmıĢtır. Stok miktarı satıĢlara bağlı

olarak artmakta veya azalmaktadır. Stoklardaki yükselme, bazı fiĢek çeĢitlerinde görülmekle

birlikte, özellikle artan talebi karĢılamak amacıyla, yurt dıĢından ithal edilen tam atım tabanca

mermilerinin yıl sonu itibariyle satılamayan kısmı, stokları artırmıĢtır.

26

Verimlilik ÇalıĢmaları

ġirkette mevcut ekonomik ömrünü doldurmuĢ tezgahlar yenilenmediğinden, revizyona

tabi tutularak iyileĢtirilmeleri yoluna gidilmekte ve bazı tezgahlara otomatik besleme

sistemleri ilave edilerek verimlilik artıĢı ve iĢçilik tasarrufu sağlanmaktadır. Bu kapsamda

1997 yılında yapılan çalıĢmalar aĢağıda yer almaktadır:

Tabanca fiĢek üretim hattındaki 4 adet tezgahın çift operasyonlu ( freze ve boy kesme )

hale dönüĢtürülmüĢtür.

Yukarıda belirtilen 4 adet tezgah avara sistemden kurtarılarak elektrik motorlu hale

getirilmiĢtir.

20 mm fiĢek mayonlama aparatı ( pnömatik ) yapılmıĢtır.

7,62 mm III. hadde tezgahlarından 3 adetinin revizyonu yapılmıĢtır.

Performans Ölçümleri

ĠĢletmede, yatırım söz konusu olduğunda performans ölçümleri yapılmaktadır.

Firmaya alınan tezgah, alet veya cihazın, teknik Ģartnamelere uygunluğu GiriĢ Kalite

Kontrol’de testlerle incelenmektedir. ġartnamelere uygun olmayan bir alım söz konusu

olmamaktadır.

Tezgah arızası sonrasında Bakım - Onarım kısmı tarafından tamir edilen tezgahlar da,

belli bir süre deneme üretimlerine tabi tutularak performans ölçümü yapılmaktadır. Ancak test

sonuçları olumlu olan bir tezgahın teslimatı yapılabilmektedir.

Kurulacak bir sosyal tesisin veya atölyenin, yahut bir imalat hattının faaliyete

geçmeden önce, belirli bir süre boyunca performans testleri mutlak surette yapılmaktadır.

Testler olumlu sonuç verdiği takdirde kullanıma açılmaktadır. Örneğin; iĢletmede temiz su

ihtiyacının karĢılanması için su arıtma tesisi kurulmuĢtur. Ancak, bu tesis, bir ay süre ile

performans testlerine tabi tutulması gerektiğinden, henüz faaliyete geçilememiĢtir. Suyun

tesise giriĢinde ve kazandan çıkıĢında olmak üzere, günde üç defa alınan su örnekleri, içerdiği

klor, amonyak, nitrit, fosfat ve demir miktarları ve ayrıca sertlik ve pH değerleri açısından

laboratuarda ölçülmektedir. Bu ölçümlerde elde edilen değerlerin, kabul edilebilir alt ve üst

sınır değerlerinin arasında olması beklenmektedir.

Kapsül atelyesinde % 90 performansla günde sabit 210.000 kapsül üretilmektedir. ĠĢin

yapılıĢ yönteminin sabit olduğu kapsül atelyesinde ekip çalıĢması ile seri üretim

yapılmaktadır.

Poligon’da, üretimi tamamlanmıĢ fiĢeklerin teknik Ģartnamelerde istenilen özellikleri,

kapsül hassasiyet (Rundown) testi ve balistik testlerle sınanmaktadır. Balistik testlerde

üretimi tamamlanmıĢ fiĢeklerin hızı, basıncı ve hedefte dağılımı atıĢ talimleri ile test

edilmektedir. Bu atıĢlara ‘iĢlem atıĢı’ denilmektedir. Hedefte dağılım, hedefe çarpan fiĢeğin

hangi alana yayıldığı incelenerek tesbit edilmektedir. FiĢeğin hızı hedefte, bir cihaz yardımıyla

ölçülmektedir. Ġki plaka arasındaki sensor tarafından algılanan hız, cihaza iletilmektedir.

Basınç değeri ise namlu üzerindeki otomatik algılayıcının, atıĢ esnasında barutun basıncını

ölçmesiyle elde edilir. Test sonuçları teknik Ģartnamelerde istenilen özellikleri sağlamıyorsa,

sorun ilgili kısım müdürüne bildirilir ve sorunun giderilmesi sağlanılır.

27

Kapsül atelyesi dıĢındaki ünitelerde performans ölçümleri yapılamamaktadır.

TaĢımaların elle yapılması, teknolojinin çok eski olması, tezgahların sık sık arızalanması ve

iĢçi hareketinin çok fazla olması nedenleri ile performans ölçümleri engellenmektedir. Hangi

atelyede, günlük ne kadar üretim yapılacağı belli olmadığından, iĢletmenin tamamı için üretim

miktarının performansının belirlenmesi konusunda sorunlar mevcuttur.

Talep Tahmini

Bundan iki sene öncesine kadar ana müĢteriler ( Örneğin MSB ) ihtiyaçlarını 5 yıllık

STP (Silah Tedarik Planı ) halinde sunmaktaydı. Ancak; bu planlar çok açık olmadığından ve

alımlar kesin olmadığından yıllık plana indirgemede sorunlarla karĢılaĢılıyordu. Paralel

olarak; stok seviyesi ve fazla mesai miktarları da net değildi.

ġu anda uygulanan sisteme göre, 2 - 3 yıllık protokoller halinde ihtiyaç listeleri,

Pazarlama Dairesi BaĢkanlığı’na gelmektedir. Ancak, MSB’nin yıllık sipariĢini % 25

oranında artırma ya da azaltma hakkı vardır.

Jandarma ve Emniyet Genel Müdürlüğü’ne ait talepler, geçmiĢ yıllarda hangi cins

fiĢekten ne kadar talep ettikleri göz önünde bulundurularak tahmin edilir.

Ġç piyasa fiĢek ihtiyacının talebi Pazarlama ve Ġhracat Dairesi BaĢkanlığı tarafından

yapılmaktadır. Sivil halkın bulundurabileceği fiĢek miktarı yasalarla sınırlandırılmıĢtır. Bu

durum talep tahmininde göz önünde bulundurulur.

Yurt dıĢı sipariĢlerine ait talepler de yine Pazarlama ve Ġhracat Dairesi BaĢkanlığı

tarafından tahmin edilmektedir.

Gelen bütün sipariĢler, Pazarlama ve Ġhracat Dairesi BaĢkanlığı’nda toplanır.

Üretimin GerçekleĢmesine Katkıda Bulunan Girdiler

Elektrik

Su

Makinalar

TaĢıtlar

Doğalgaz

Endirekt malzeme girdileri

Endirekt iĢçilik girdileri

Memur 6

SözleĢmeli 114

Teknik 57

ĠĢçi ( yardımcı) 187

Fason iĢçilik girdileri

Direkt iĢçilik

ĠĢçi ( Yapıcı) 632

Hammadde ve malzeme

28

i) Yurt içinden temin edilenler:

* Pirınç ve tombak yüksükler

* Pirınç ve tombak Ģeritler

* Çelik çubuklar

* Barutlar

* Sandıklar

* Sac kutular

* Trisin

* KurĢun, antimon, kalay

* Mukavva ve kartonlar

* PVC folyo

* Asitler

* Tiner ve trikloretilen

* Yağlar

* Laklar

* Plastik seperatörler

ii) Yurt dıĢından temin edilenler:

Mayonluk çelik Ģeritler

Ġz ve yangın maddeleri yapımında kullanılan kimyasal maddeler

Ball Powder barutu

Elektrikli kapsüller

Bazı tapalar

Bazı mayonlar

FiĢek kovan ve gömlek yüksükleri

FiĢek kapsüllü kovan ve mermi aksamları

Kapasite yetersizliği ve ekonomik olmaması nedeniyle üretilemeyen fiĢekler

Firmanın Ürettiği Ürünler

ġirkette hafif silah mühimmatları üretilmektedir. Üretilen ürünler Ģunlardır:

FiĢekler

Kapsüller

Mayonlar

Ġz maddeleri

AteĢleyici eczalar

Yangın eczaları

Patlayıcı eczalar

Kimyasal maddeler

Metal aksam ve takımlar

KALĠTE FAALĠYETLERĠ

Fabrikada bir tane endüstri mühendisi çalıĢmaktadır ve çalıĢma alanı kalite kontroldür.

Yaptığı çalıĢmalar Ģöyle özetlenebilir:

29

ISO 9002 dokümantasyon çalıĢmaları

- Kalite El Kitabı hazırlanması

- Prosedürlerin hazırlanması

- Talimatların hazırlanması

- Formların oluĢturulması

ISO 9002 uygulama çalıĢmaları

- Ġç denetimin yapılması

- Uygulama

- ĠĢçilerin eğitimi

AQAP-120 çalıĢmaları

- MSB Teknik Hizmetler ile AQAP-120 dokümantasyonu

- MSB denetlemesine katılmak

Toplam Kalite Yönetimi çalıĢmaları

- Toplam Kalite Komitesi oluĢturulması

- Alt komite ( kalite çemberleri ) toplantılarının değerlendirilmesi

- Toplam Kalite konusunda seminer verilmesi

- FiĢeksan A.ġ. Toplam Kalite Cep Kitabının hazırlanması

a) Organizasyon

Kalite kontrol biriminde Kalite Müdürü, 2 baĢ mühendis, 2 baĢ uzman, 1 Ģef

mühendis, 2 mühendis ve 35 iĢçi görev yapmaktadır.

b) GiriĢ Kalite Kontrol

MKE FiĢeksan A.ġ. hammadde, mamul ve yarı mamul ihtiyaçlarını genellikle 4

değiĢik kaynaktan sağlamaktadır.

i) Kurum Fabrikalarından: Kurum fabrikalarından gelen malzemelerde kalite kontrol; ilgili

fabrika / müessese veya bağlı ortaklık kalite kontrol raporları yanı sıra, M.S.B. sipariĢlerinde

kullanılanlar için M.S.B. Teknik Hizmetler Dairesi elemanlarınca düzenlenen kalite kontrol

raporları ile gelmektedir. MKE FiĢeksan’ da yapılan kontrol ve atelye tecrübesinden sonra

ambara giriĢ yapılmaktadır.

ii) Resmi Müesseselerden: Ġhtiyaçlar için sipariĢ aĢamasında istenilen TSE, DIN, ISO, ASTM

v.b. Ģartlarına veya MKE FiĢeksan A.ġ.’ ce hazırlanan veya belirlenen resim v.b.’ ye göre

talep edilmektedir. Ġlgili kuruluĢun kendi kalite kontrol raporu ile gönderdiği malzemelerin

MKE FiĢeksan A.ġ.’ ce giriĢ kalite kontrol yapılarak ambara alınmaktadır.

iii) Yurt Ġçi Özel Firmalar: MKE FiĢeksan A.ġ.’ ce hazırlanan veya belirlenen resim,

Ģartname, TSE, DIN, ISO, ASTM standartlarına göre kalite kontrol iĢlemleri giriĢ kalite

kontrol ile ilgili kullanıcı birim elemanlarıyla yapılmaktadır.

iv) Yurt DıĢı Alımları: Yurt dıĢı alımlar için uluslararası standartlar, teknik resimler veya

MKE FiĢeksan A.ġ.’ce hazırlanan Ģartnameler esas alınmaktadır.

Yurt dıĢından alınan malzemelerin kalite kontrol iĢlemleri üç ayrı Ģekilde

yapılmaktadır.

30

I) NATO ülkelerinden alım yapılıyorsa, NATO ülkeleri arası anlaĢmaya göre (STANAG

4107) MSB müracaatla ilgili NATO ülkesi askeri kalite kontrol teĢkilatının kalite kontrolünce

raporlandırılması talep edilmektedir. Ġstek kabul edildiği takdirde gelen raporla malzeme

kullanılmaktadır.

II) NATO ülkeleri dıĢında olanlar için MKE FiĢeksan A.ġ. elemanları yerinde kalite kontrol

yapmaktadır.

III) Eleman gönderilmesi mümkün olmadığı takdirde, kalite kontrol iĢlemi MKE FiĢeksan

A.ġ. giriĢ kalite kontrolünde ilgili kullanıcı birimle birlikte yürütülmektedir.

c) Ġmalat Kalite Kontrol

Ġmalat kalite kontrol beĢ aĢamada yapılmaktadır.

i) Operatör Kalite Kontrol: Üretimi yapan tezgah operatörü belirli periyotlarda mastar ve ölçü

aleti ile iĢi kontrol eder, hatalı olduğu takdirde, tezgahı durdurarak hatayı giderir.

ii) Periyodik Kalite Kontrol: Kalite kontrol müdürlüğüne bağlı elemanlarca belirli periyotlarda

numune alınarak kontrol edilmekte, sonuçları kartlara iĢlenmektedir. Hatalı üretim olduğunda

gerekli uyarı, durdurma veya düzeltme yaptırılmakdır.

iii) Ġmalatçı tarafından % 100 göz ve ölçülerin muayenesi M.K.E. FiĢeksan A.ġ.’ de bulunan

mastarlar ve otomatik ölçü kontrol tezgahları ile bitmiĢ haldeki mermi gövdesi, kovan ve

diğer kısımlar kontrol edilmektedir. Ayrıca göz kontrolüde %100 yapılmaktadır.

iv) Tahribatlı Testler: Operasyonlar arasında sertlik, iç yapı, fiziksel ve kimyasal analizler

yapılmaktadır. Ayrıca günlük üretilen mermi, kovan ve tam atım fiĢeklerden belirlenen

miktarda numuneler alınarak, kalite kontrol elemanlarınca atıĢ poligonunda hız, basınç,

fonksiyon, dağılım gibi balistik testler yapılmaktadır.

v) M.K.E. FiĢeksan A.ġ.’ de M.S.B. teknik hizmetler dairesine bağlı sürekli iki eleman

bulunmaktadır. Bu elemanlar kalite kontrolca her türlü kontrol testleri yapılarak uygun

bulunan mermi, kovan, kapsül, barut ve fiĢeklerden MIL-STD-105’ e göre muayenelerini ve

atıĢlarını yapmaktadır. Uygun bulunmayan kafileler bir sonraki operasyona geçirilmemektedir.

d) Laboratuar Ölçme Atelyesi

MKE FiĢeksan A.ġ.’ de üretilen fiĢeklerin ve dıĢ piyasadan alınan malzemelerin kalite

kontrolü, metalurji laboratuarı, kimya laboratuarı ve TAM (Takım - Aparat - Mastar) ölçme

atelyesinde yapılmaktadır. ġirketin kalibre edemediği cihazların kalibrasyonu TSE tarafından

yapılmakta ve izlenmektedir.

TAM ölçme atelyesinde, kalite kontrol elemanlarınca fabrikada imal edilen tüm TAM’

lar operasyon arasında ve bitmiĢ halde rapor edilmektedir. Ayrıca alınan malzemelerin ve

üretimin ihtiyaç duyduğu her türlü ölçme ve kontrol yapılmaktadır.

31

Poligonda, kalite kontrol elemanlarınca günlük üretimin her türlü balistik ve tahribatlı

testler (hız, basınç, dağılım, fonksiyon, irtibat kuvveti) günlük yapılmakta, isteklere uygun

sonuç alınmadığında üretim durdurulmakta ve sonuçlar raporlandırılmaktadır.

e) AQAP-120 Kalite Güvence Sistemi

1992 yılında kalite kontrol için yapılan yatırımlar, askeri ürün üreten kuruluĢların

kalite kontrol sistemlerinin NATO istekleri doğrultusunda düzenlenmesi, sistem kurulması ve

uluslararası nitelikte geçerli olmak üzere belgelendirilmesi önemli bir tercih nedenidir.

Bu amaçla M.K.E. Genel Müdürlüğünce baĢlatılan çalıĢmalar parelelinde MKE

FiĢeksan A.ġ.’ de NATO istekleri doğrultusunda AQAP-120 seviyesinde kalite kontrol

sistemi kurulması çalıĢmalarına 1992 yılında baĢlamıĢtır. Bu faaliyetlerin istekleri arasında yer

alan laboratuvar kalibrasyon merkezi, doküman çalıĢmaları 1992 yılında baĢlatılmıĢ ve 1996

yılında tamamlanarak AQAP-120 kalite güvence belgesi alınmıĢtır.

AQAP-120 Kalite Güvence Sistemiyle ilgili detaylar aĢağıda aĢağıda özetlenmiĢtir.

Sistem: Kalite Güvence Sistemi AQAP-120 (Üretim için NATO Kalite Güvence Gerekleri)’

ye göre organize edilmiĢtir.

Dokümantasyon: Sistem dokümantasyonu 23 Ocak 1996 tarihinde M.S.B. Endüstriyel Kalite

Seviyesi Değerlendirme Komisyonu’ na sunulmuĢtur. AQAP-120 Belgesi 25 Eylül 1996

tarihinde firmaya verilmiĢtir.

Dokümantasyon içeriği: Kalite sistem dokümantasyonu Kalite Güvence El Kitabı (F-KTEK-

01); el kitabı özeti, prosedürler, muayene ve test talimatları Ģeklinde Türkçe ve Ġngilizce

olarak hazırlanmıĢtır.

Uygulama: Bu sistem hafif silah mühimmatlarını kapsamaktadır.

Kalite politikası: ġirket iĢçi ve kullanıcı emniyeti, ürün güvenilirliğini sağlamayı ürünün yasal

Ģartlara uygunluğunu ve kullanım amacına uygun üretimi amaç edinmiĢtir.

Kalite planlaması: ġirkette üretilen bütün ürünlerin giriĢ, ara ve son muayene ve testleri için

kalite ve operasyon planları hazırlanmıĢ ve uygulamaya geçilmiĢtir.

Ölçme ekipmanın kontrolü: ġirkette kalibrasyon laboratuarı kurulmuĢtur. Muayene ve test

ekipmanın kontrolü ve kalibrasyonu her ekipman için tesbit edilen aralıklarla kalibrasyon

laboratuvarında yapılmaktadır. Laboratuar MKEK’ nun diğer 5000 adet mastarın

kalibrasyonunu yapmaktadır.

Kalibrasyon izlenebilirliği: Kalibrasyon laboratuarında kullanılan ölçme ekipmanı ile Ģirket

tarafından kalibre edilemeyen cihazların kalibrasyonu uluslararası izlenebilirliği olan

kuruluĢlar (TAI gibi) tarafından yapılmaktadır. Bu konuda TAI ile 5 yıllık sözleĢme imza

aĢamasındadır.

Kalite kayıtları: ġirketin kalite kayıtları giriĢ, ara ve son muayene ve testlere ait kayıtlar ile

M.S.B. yetkilisine verilen kalite kontrol sonuçlarına ait kalite kayıtlarından oluĢmaktadır.

32

Uygunsuzluk kontrolü: ġirketin uygun olmayan malzeme ve ürünü ortaya çıkaracak,

kaydedecek ve ayıracak sistemi kurmuĢtur.

Konfigürasyon yönetimi: ġirket konfigürasyon yönetimi çalıĢmaları içinde yeni kurulan

tabanca fiĢeği üretim hattı, pilot üretim hattı olarak programa alınmıĢ ve bu hat için

kalifikasyon çalıĢmaları baĢlatılmıĢtır.

f) ISO 9002 Kalite Sistem Belgesi

Gerek Avrupa Topluluğu, gerekse Avrupa Serbest Ticaret Birliği üyesi ülkelerde

geçerli olan Ürün Sorumluluğu Yönergesi, üreticilerin ürünlerinin kusursuzluğunu

belgelemesi zorunluluğunu getirmektedir. Böylece ürün kalitesinden kaynaklanabilecek

sorunlar Kalite Güvencesi Sistemi içerisinde baĢlangıçta önlenmektedir.

Bu amaçla MKE Genel Müdürlüğünce baĢlatılan çalıĢmalar paralelinde MKE FiĢeksan

Aġ’de TS-ISO 9002 Kalite Sistem Belgesi alabilmek için, Ocak 1998’de çalıĢmalara

baĢlanmıĢtır. Dokümantasyon çalıĢmaları, kalite el kitabı, prosedürler ve talimatların

hazırlanması Nisan 1998’de tamamlanmıĢtır. ÇalıĢmaların tamamlanmasını müteakip TSE’ye

28 Mayıs 1998’de ISO 9002 Kalite Sistem Belgesi almak için baĢvurulmuĢtur. 8 - 10 Temmuz

1998 tarihlerinde, TSE tarafından belgelendirme denetimi yapılarak, Ģirketin ISO 9002 Kalite

Sistem Belgesi alması uygun görülmüĢtür.

TS-ISO 9002 kalite sistem belgesi ile ilgili çalıĢmalara ait örnekler ve detaylar aĢağıda

belirtilmiĢtir

Tanım: TS-ISO 9002 kalite sistemleri, üretim, tesis ve serviste kalite güvencesi modeli olup,

belirtilen Ģartlara uygunluğun, tedarikçi tarafından üretim, tesis ve servis aĢamalarında

sağlanması gerektiği durumlarda kullanılmaktadır.

1- Kapsam: Bu standart, Ģirketin tesis edimiĢ bir tasarıma uygun ürün temini konusunda

yeterliliğinin gösterilmesi gereken durumlarda kullanılan kalite sistem Ģartlarını

göstermektedir. Belirtilen Ģartlar, üretimden servise kadar bütün aĢamalarda öncelikle

uygunsuzlukların önlenerek, müĢteri memnuniyetinin sağlanması amacına yöneliktir.

2- Kalite Sistem ġartları:

2.1. Kalite Politikası: ġirket yürütme sorumluluğuna sahip yönetim, kalite politikasını, kalite

için hedeflerini ve kalite taahhütlerini belirlemiĢtir.

FiĢeksan A.ġ.’ye ait kalite politikası:

Etkin, sürekli ve geliĢmelere açık, toplam kalite düĢüncesine uygun ürün ve hizmetler

vermek.

Kalitenin sürekli geliĢtirilmesini sağlamak.

MüĢteriyi memnun edecek hizmeti sağlamak.

Hatalı ürünleri zamanında belirlemek ve düzeltici iĢlemleri yapmak.

Yönetimin desteği ile sistemi iyileĢtirmek.

33

2.2. Sorumluluk ve Yetki: Kaliteyi etkileyen iĢleri yöneten, uygulayan ve doğrulayan bütün

personelin sorumluluk, yetki ve karĢılıklı iliĢkileri, yetki karmaĢasının önlenmesi ve aĢağıda

belirtilen konularda bağımsız çalıĢmaları için tanımlanmıĢtır:

a) ürün, proses ve kalite sistemi ile ilgili herhangi bir uygunsuzluğun oluĢmasını önlemek için

faaliyetleri baĢlatma,

b) ürün, proses ve kalite sistemi ile ilgili problemler tanımlama ve kaydetme,

c) belirlenmiĢ yollar ve çözümler bulma, yeni teklifler getirme veya gereken faaliyetleri

baĢlatma,

d) çözümlerin uygulandığının doğrulanması,

e) kusurun veya tatmin edici olmayan durumun düzeltilmesine kadar uygun olmayan ürünün

iĢlenmesi, dağıtımı veya tesisini kontrol altında bulundurma.

3- Kalite Sistemi: ġirket, ürünün belirtilen Ģartları karĢılaması amacıyla kalite sistemini

kurmuĢtur. Kalite sisteminde kullanılan kalite sistem prosedürlerini içeren ve bu sistemde

kullanılan dokümantasyon yapısını açıklayan bir el kitabı hazırlanmıĢtır.

3.1. Kalite Planlaması: Kalite planlaması, Ģirketin kalite sisteminin diğer tüm Ģartları ile

tutarlı olması ve çalıĢma metodlarına uygun bir yapıda dokümantasyonu ile elde edilmiĢtir.

ġirket, ürünler, projeler veya sözleĢmeler için belirtilen Ģartları yerine getirirken, uygun

olduğu sürece aĢağıdaki faaliyetleri dikkate almıĢtır:

a) kalite planlarının hazırlanması,

b) istenilen kaliteyi gerçekleĢtirmek için gerekli olabilecek tüm kontroller, prosesler, teçhizat

(muayene ve deney teçhizatını kapsar), sabit donanımlar, kaynaklar ve niteliklerin

belirlenmesi ve sağlanması,

c) birbirine uyumlu üretim prosesi, tesis, servis, muayene ve deney tekniklerinin

güncelleĢtirilmesi,

d) gerektiğinde, muayene ve deney tekniklerinin güncelleĢtirilmesi,

e) ihtiyaç duyulan yeterliliğin zamanında geliĢtirilmesi için, bilinen en iyi teknolojinin de

ötesinde yeterliliği hedefleyen her türlü ölçüm Ģartlarının tanımlanması,

f) üretim sürecinin gereken aĢamalarında uygun doğrulamaları sağlayacak tanımlamaların

yapılması,

g) tüm özellik ve Ģartlara ait olan subjektif unsurları da kapsayan kabul standartlarının

belirlenmesi,

h) kalite kayıtlarının tanımlanması ve hazırlanması

34

4- Doküman ve Veri Kontrolü: Bu standart gereği Ģirket, standartlar ve müĢteri çizimleri

gibi dıĢ kaynaklı dokümanları da kapsayan tüm verilerin ve dokümanların kontrolü için

dokümante edilmiĢ prosedürleri oluĢturmuĢtur.

4.1. Doküman ve Veri Onayı ve Yayını: Dokümanlar ve veriler yayınlanmadan önce

yeterlilik açısından, yetkili personel tarafından gözden geçirilir ve onaylanır. Geçersiz ve/veya

yürürlükten kalkan dokümanların kullanılmasını önlemek için dokümanların yürürlükteki

revizyonlarını gösteren ana liste veya eĢdeğer doküman kontrol prosedürü oluĢturulur ve

kullanıma hazır bulundurulur.

Bu kontrol;

a) kalite sisteminin etkili olarak uygulanması için gereken faaliyetlerin yürütüldüğü yerlerde,

ilgili dokümanların yürürlükteki baskılarının bulunduğundan,

b) geçersiz ve/veya yürürlükten kaldırılan dokümanların dağıtıldıkları veya kullanıldıkları tüm

noktalardan hemen kaldırıldıklarından veya istenmeyerek kullanılmasına karĢı güvencenin

oluĢturulduğundan,

c) bilgi korunması ve/veya yasal amaçlar için tutulan, yürürlükten kalkan herhangi bir

dokümanın uygun bir Ģekilde tanımlandığından,

emin olunmasını sağlar.

4.2. Doküman ve Veri DeğiĢiklikleri: Dokümanlardaki ve verilerdeki değiĢiklikler, baĢka bir

görevlendirme olmadıkça, orjinal metni inceleyen ve kabul eden, aynı fonksiyonlar tarafından

incelenerek onaylanır.

5- Satın alma: ġirket çalıĢanları tarafından satın alınan ürünün belirlenen Ģartlara uymasını

sağlamak için dokümante edilmiĢ prosedürleri oluĢturulur.

5.1. Satın alma verileri: Satın alma dokümanları, sipariĢ edilen ürünü açık olarak tarif eden

verileri ve uygun olduğu takdirde aĢağıdaki bilgileri de kapsamalıdır:

a) tip, sınıf, derece veya diğer kesin tanımlamarını,

b) ürün, prosedürler, proses teçhizatı ve personelin kabul veya nitelendirme Ģartları ile ilgili

diğer teknik verilerin, Ģartnamelerin, çizimlerin, proses Ģartlarının, muayene talimatlarının

baĢlıkları veya herhangi bir geçerli tanıtıcı bilgiyi ve uygulamadaki baskılarını,

c) uygulanacak kalite standardının adı, numarası ve yayın tarihini kapsamalıdır.

6- MüĢterinin Temin Ettiği Ürünün Kontrolü: Standart gereği müĢterinin temin ettiği

ürünün doğrulanması, depolanması ve bakımının kontrolü amacıyla, dokümante edilmiĢ

prosedürler oluĢturulur. Bir ürünün kaybolması, hasar görmesi veya kullanıma uygun

olmaması durumunda, kayıt tutulur ve müĢteriye rapor edilir.

35

7- Muayene ve Deney: Ürün için belirtilmiĢ Ģartların yerine getirildiğini doğrulamak

amacıyla muayene ve deney faaliyetleri için dokümanlar oluĢturulur.

7.1. Girdi Muayene ve Deneyleri: Görevli kiĢi tarafından ürünün, muayene edilinceye kadar

veya belirtilen Ģartları taĢıdığı doğrulanıncaya kadar, kullanılmaması veya iĢlem görmemesi

sağlanır.

7.2. Son Muayene ve Deneyler: Kalite planı veya dokümante edilmiĢ prosedürler

çerçevesinde, bitmiĢ ürünün belirlenen Ģartlara uyduğunu kanıtlamak için son muayene ve

deneyler yapılır. Hiçbir ürün, kalite planı veya prosedürlerde yer alan faaliyetler tam olarak

bitirilmeden, veriler ve dokümanlar hazır olup gerekli izin verilmeden sevk edilmez.

8- Uygun Olmayan Ürün Kontrolü: Bu kontrol, belirlenen Ģartlara uygun olmayan ürünün

tanımlanması, değerlendirilmesi, ayrılması, elden çıkarılması ve ilgili bölümlere duyurulması

için yapılır.

8.1. Uygun Olmayan Ürünün Ġncelenmesi ve Elden Çıkarılması: Uygun olmayan ürün;

a) belirlenen Ģartları karĢılamak için tekrar iĢleme tabi tutulabilir,

b) tamir edilerek veya edilmeden yetkili bir makam tarafından kabul edilebilir,

c) alternatif uygulamalar için tekrar derecelendirilebilir,

d) ıskarta veya hurdaya ayrılabilir.

9- TaĢıma, Depolama, Ambalajlama, Muhafaza ve Sevkiyat : Ürünün kullanımına veya

sevkiyatına kadar hasar görmesini veya bozulmasını önlemek amacıyla, firma tarafından

belirlenen depolama alanları ve stok yerleri kullanılır. Ambalajlanması istenen mühimmat

dıĢarıdan gelecek darbeleri önlemek amacıyla, tahta sandıklara özenle yerleĢtirilir. Son

muayene ve deneylerden sonra sevkiyat sırasında ürün kalitesinin korunması için gerekli

tedbirler alınır.

10- Kalite Kayıtlarının Kontrolü: Kalite kayıtları, kalite sisteminin tanımlanan Ģartlara

uygunluğunu ve etkin olarak iĢleyiĢini göstermek amacıyla tutulur. Kalite güvence

sistemindeki tetkik raporları, muayene ve deney sonuçları, deney ve ölçü aletlerinin

kalibrasyonu, onaylar, Ģartlı izin ve düzeltici faaliyetler gibi veriler; hasar, bozulma ve

kaybolmayı önleyecek uygun çevre Ģartlarını sağlayan ortamlarda tekrar kolaylıkla

kullanılabilecek Ģekilde muhafaza edilir.

11- Kalite Tetkikleri: KuruluĢ içi kalite tetkikleri, tetkik edilecek faaliyetlerin durumu ve

önemi esas alınmak suretiyle programlanır ve tetkik edilen faaliyetten doğrudan sorumluluğu

olmayan tarafsız personel tarafından yapılır. Sonuçlar kayıt edilir ve sorumlu personelin

dikkatine sunulur. Bunun firmaya sağladığı fayda ise, olası tehlike noktaları ortaya çıkar,

savurganlık önlenir ve sorumlu personel tarafından uygulanan düzeltici faaliyetlerin etkinliği

doğrulanır.

g) Toplam Kalite Yönetimi

36

Kalite güvence sistemi, Ģirketin hem endüstriyel üretimini hem de ticaret muhasebe ve

idari hizmetlerini kapsayacak Ģekilde planlanmıĢtır. Toplam kalite yönetimi konusunda

Ticaret Bakanlığı Toplam Kalite Yönetim Merkezi ve MKE Kalite ve Mühendislik Hizmetleri

ile koordineli çalıĢılmaktadır.

PROSES DĠYAGRAMI

AĢağıda M 61 gömlek yüksük zımbasına ait proses diyagramı oluĢturulmuĢtur:

030Tavlama ( 0.6996saat/ad)

ÝK010

Silme - parlatma (0.6996 saat/ad) 050

020

KK010

M 61 Gömlek Yüksük Zýmbasý

Testere ile kesme ( 0.12saat/ad)

Tornalama ( 0.8008saat/ad)

Taþlama ( 1.5 saat/ad ) 040

010

BAKIM ONARIM FAALĠYETLERĠ

Bakım - Onarım kısmının temel amacı atelyelerdeki tezgahları çalıĢır durumda

tutmaktır. Planlı ve koruyucu bakım yapmak, tezgah arızalarını gidermek ve tezgah arızaları

Malzemenin atelyeye taþýnmasý

Ambar

37

ile ilgili alım satım yapmak da amaçları arasındadır. Firmada planlı bakım - onarım

faaliyetleri dört ayrı bölümde yürütülmektedir:

a) Koruyucu Bakım: Ġlgili birimlerde bakım-onarım faaliyetlerinin etkin bir Ģekilde

yürütülmesi için ilk olarak koruyucu bakım planlaması programlanmaktadır. Bu planlama

birimin üretim tipi, imalatta kullanılan makinalar ve Bakım-Onarım ekibinin tecrübe ve teknik

olanakları dikkate alınarak yapılmaktadır. Koruyucu ve planlı bakım faaliyetleri, makinaların

duruĢ yapmasına ve bu yüzden bakım masraflarının yükselmesine neden olur gibi görünürse

de sonuçta arızadan oluĢan duruĢlar azalacağından üretimin artması suretiyle, üretim

maliyetlerinin düĢmesi sağlanmaktadır.

Koruyucu bakımın istenilen Ģekilde uygulanabilmesi için planlayıcı ve uygulayıcıların

sorumlulukları kesin belirlenerek iĢ takibi ve emir mekanizması düzenli bir Ģekilde

iĢletilmektedir. Bakım programları için hazırlanan talimatlarda uygulayıcıya ne yapacağı, nasıl

yapacağı ve ne kadar zamanda yapması gerektiği belirtilmektedir.

Tesis, tezgah vb. ekipmanlar dıĢında bina yeraltı ve yerüstü Ģebekeleri için de

koruyucu bakım gerekmektedir. Bakımların kısa sürede sağlıklı yapılabilmesi için yeraltı ve

yerüstü tesisat ve Ģebekelerinin plan ve projeleri önceden hazırlanarak bakım talimatlarıyla

birlikte dosyalanmaktadır.

Belirli tezgahların ayar civataları ( gergi yayları gibi ) belirli periyotlarla değiĢtirilir.

Bu çalıĢma koruyucu ve planlı bakım çalıĢmalarına girmektedir.

b) Rutin Bakım: Genellikle bakım yönünden yapılması gereken yağlama, ayarlama ve

kalibrasyon gibi iĢlemlerdir. Bu iĢlemlerin hangi aralıklarla yapılacağı makina kataloglarından

alınmaktadır. Makinalara asılan yağlama kartlarına göre yapılacak yağlamalara ve rutin

bakıma giren iĢlerin yürütülmesine tezgah operatörleri de iĢtirak etmektedir. Onlar da

yapılacak ve yapılan iĢlemlerden yağlama ekipleri kadar sorumludur.

Bakım - Onarım kısmında yağ ekibi mevcuttur. Bu ekip, koruyucu ve planlı bakım

kapsamında tezgahları periyodik olarak yağlamakta veya yağ değiĢimi yapmaktadır.

Tezgahların üzerinde yağlama durumlarını gösteren kartlar vardır. Bu kartlara göre gerekli

yağlama, operatör tarafından yapılabilecekse, operatör tarafından; yapılamayacaksa, yağ ekibi

tarafından yapılır.

c) Arıza Onarımı: Periyodik koruyucu bakım çalıĢmaları sırasında tesbit edilen

arızalarla birlikte ekipmanın çalıĢmasında ortaya çıkan isteklerini belirtmektedir. Bu nedenle

arıza onarımı iki Ģekilde yürütülmektedir: Ekipmanın çalıĢması sırasındaki onarım istekleri,

koruyucu periyodik muayene sonucu tesbit edilen onarım istekleri. Tezgah arızaları ve

onarımları aylık takip formları ile takip edilmektedir.

Bakım - Onarım kısmındaki genel iĢleyiĢ Ģu Ģekildedir: Herhangi bir bölümde arıza

olduğunda, arıza Bakım - Onarım kısmına telefonla bildirilir. Daha sonra, tamirat postaları

tarafından gerekli onarım yapılır.

Önemli arızalar için iĢ emri yazılır. ĠĢ emri önce Bakım - Onarım kısım müdürü, daha

sonra baĢ mühendis tarafından imzalanır. Buradan iĢ emri atölye Ģefine iletilir. Atölye Ģefi

38

tarafından arızanın boyutları belirlenir ve tamirat postası çalıĢmaya baĢlar. Tamiri gerekli

malzeme stokta yoksa malzeme talep edilir ve satın alma kısmı malzemeyi tedarik eder.

Gerekli tamirat yapıldıktan sonra, tezgahta performans testleri yapılır ve son kontroller

yapılarak, tezgah çalıĢır hale getirilir. Deneme üretimi yapıldıktan sonra, tezgah çalıĢır halde

teslim edilir.

Bakım-onarım esnasında kaynakçıların yapması gereken iĢler de olabilmektedir.

Patlama olabilecek bir yerde kaynak iĢi yapılacaksa, Teknik Emniyet tarafından izin kağıdı

hazırlanır. Kaynak iĢi atölye mühendislerinden bir kiĢi, itfaiyeden bir kiĢi ve Teknik

Emniyet’ten bir kiĢi kontrolünde yapılmaktadır.

d) Revizyon: Genellikle yıllık olarak yapılmaktadır. Ayrıca, ekipmanın özelliğine göre

de revizyon periyodu tesbit edilmektedir. Revizyon iĢlemlerine; parça değiĢimleri, Ģebeke ve

yardımcı tesis, emniyeti sağlayacak değiĢiklik ve ilaveler, temizlik, yeni tecrübelik yedek

parça vb. teçhizat imalatı iĢleri, boyama gibi iĢler girer.

Ġlgili birimler revizyon iĢlerini kendi bünyelerine uygun olarak planlamaktadırlar. Bu

planlamalarda Ġmalat, Üretim Planlama ve Kalite Kontrol Kısımlarının istekleri doğrultusunda

hareket edilmektedir. Ayrıca, Bakım-Onarım Kısım Müdürlüğüne ilgili Birim Müdürü

tarafından da talimat verilmektedir.

Bakım - Onarım kısmında yapılan bazı iĢler Ģunlardır.

Fabrikadaki tüm iĢ arabalarının bakım ve tamiratı Bakım - Onarım kısmındaki bir posta

tarafından yapılır.

Kalorifer kazan dairesinin periyodik bakımı ile ilgilenen bir ekip de mevcuttur.

Fabrikadaki pis su, temiz su ve buhar tesisatının bakımıyla ilgilenen su tesisatçıları vardır.

Jeneratörlerin periyodik bakımları yapılmaktadır.

Fabrikada yapılamayan iĢler Ticaret Müdürlüğü tarafından piyasaya yaptırılır.

Fabrikaya yeni bir tezgah alınacaksa, teknik Ģartnameler Bakım-Onarım kısmında hazırlanır.

Sık arızalanan tezgahların resimleri ve katalogları muhafaza edilmiĢtir. Gerektiğinde

kullanılmaktadır.

Bilgi ĠĢlem kontrolünde bilgisayarların bakım ve kontrolü de Bakım - Onarım kısmı

tarafından yapılmaktadır.

Yeni kurulmakta olan arıtma tesisinin projeye uygun Ģekilde yapılıp yapılmadığı Bakım -

Onarım kısmı tarafından kontrol edilmektedir.

Asansör ve soğutma bakımları, konusunda uzmanlaĢmıĢ, piyasadaki firmalara

yaptırılmaktadır.

Bakım - Onarım kısmında, tüm yeraltı tesisatlarının plan ve projeleri bulunmaktadır ve

sürekli olarak güncelleĢtirilmektedir.

Atölyelerin kullanacağı malzemelerin alım iĢleri de Bakım - Onarım kısmından

geçmektedir.

39

ZAMAN ETÜDÜ

Ġmalat kısmında, yüksük atöltesinde iĢlenen M61 - 7.62 mm Nato Zırh Delici’nin

‘gömlek yüksük çakısı’ parçası için zaman etüdü çalıĢması yapıldı.

ĠĢin tanımı:

50 parça, yüzey tornalama iĢlemiyle büyük : 47.50, küçük : 26 15 ölçülerine getiriliyor.

Parçanın boyu 140 mm’den alın tornalamayla 136.50 ölçülerine getiriliyor.

ĠĢ Elemanları

1) Parçayı Tornaya YerleĢtirme

1.1. ĠĢlediği parçayı dolaba koyma, iĢlenecek parçayı dolaptan alma

1.2. Parçayı fırdöndüye yerleĢtirme, bağlama

1.3. BirleĢik durumdaki fırdöndü ve parçayı, aynanın ayakları ile punto arasında sabitleme

1.4. Vites kolu vasıtasıyla tornayı çalıĢtırma

2) Alın Tornalama

2.1. Suport koluna hakim olma

2.2. Alın tornalama

2.3. Kalemi parçadan uzaklaĢtırma

3) Yüzey Tornalama

3.1. Kalemi parçaya yaklaĢtırma

3.2. Yüzey tornalama

3.3. Tezgahı durdurma

4) Çapı Ölçme

4.1. Mikrometreyi alma

4.2. Çapı ölçme

4.3. Mikrometreyi yerine koyma

5)Eğeleme

5.1. Tezgahı çalıĢtırma

5.2. Eğeyi alma

5.3. Eğeleme

5.4. Eğeyi yerine bırakma

5.5. Tezgahı durdurma

6) Boy Ölçme

6.1. Kumpası alma

6.2. Boyu ölçme

40

6.3. Kumpası yerine koyma

Yukarıda iĢ elemanlarına ait ‘’Zaman Etüdü Ölçüm Formu 1’’ Ek-2’ de verilmiĢtir.

Tornadaki ĠĢlemin Standart Zamanı

10 gözlem sonucunda herbir iĢ elemanının ortalama bitirilme zamanları Ģöyledir:

No AkıĢ Dilimi Ort. Süre (sn)

1 Parçayı yerleĢtirme 13.2

2 Alın Tornalama 29.8

3 Yüzey tornalama 107.9

4 Çap ölçme 14.7

5 Eğeleme 12.8

6 Boy ölçme 14.7

Toplam süre 193.1

ĠĢin ortalama bitirilme süresi = 193 sn = 3.22 dak

Toleranslar;

1- Bedensel çaba yoğunluğu ve beceri

( Hafif ve ustalık isteyen )

% 4

2- DüĢünsel çaba yoğunluğu

( % 30 - 40 yoğunluk )

% 1

3- ÇalıĢma esnasındaki duruĢ

( Ayakta )

% 2

4- Gürültü

( Ses yükseltmek gerekiyor )

% 1

5- Göz yorgunluğu

( Çıplak gözle yapıldığından talerans yok )

% 0

6- Çevre Ģartları

( Yağ kokusu )

% 3

7- Yorgunluk payı

( Erkek iĢçi )

% 9

Toplam Tolerans % 20

Ölçülen süre: ÖS = 3.22 dak

Tempo: R = % 110

Normal süre: NS = ÖS * R = 3.54 dak

Toleranslar: = %20

Standart süre: SS = NS * 100 / ( 100 - )

= 3.54 * 100 / ( 100 - 20 )

= 4.43 dak

Bir iĢ günü süresi 500 dak’dır. Bir iĢ gününde 500 / 4.43 = 113 adet parça iĢlem

görebilir.

41

Fazla mesai süresinde ise 120 / 4.43 = 27 adet parça iĢlenebilir. Bir günde fazla mesai

ile birlikte bir iĢçi 140 adet parça iĢleyebilir.

Not: Standart zaman bulma yöntemi Prof. Dr. Müh. Bülent KOBU’ ya ait ‘Üretim Yönetimi’

isimli kitaptan alınmıĢtır.

Diğer zaman etüdü ise, ‘kovan taĢıma plakasına’ , freze tezgahında kanal açma

operasyonunda yapılmıĢtır. Bu göreve iliĢkin ‘‘Zaman Etüdü Ölçüm Formu 2’’ EK-3’ de

verilmiĢtir.

Frezedeki ĠĢlemin Standart Zamanı

No AkıĢ Dilimi Ort. süre (sn)

1 Parçanın kutudan alınıp bağlama kalıbına bağlanması 8.6

2 Parçanın parmak freze çakısına yaklaĢtırılması 9.0

3 Parçanın otomatik olarak frezelenmesi 105.1

4 Parçanın parmak freze çakısından uzaklaĢtırılması 8.7

5 Parçanın sökülmesi ve çapağının alınması 11.7

Toplam Süre 143.1

ĠĢin ortalama bitirilme süresi = 143.1 sn = 2.40 dak

Toleranslar;

1- Bedensel çaba yoğunluğu ve beceri

( Çok hafif )

% 2

2- DüĢünsel çaba yoğunluğu

( % 30 - 40 yoğunluk )

% 1

3- ÇalıĢma esnasındaki duruĢ

( Oturma )

% 1

4- Gürültü

( Ses yükseltmek gerekiyor )

% 1

5- Göz yorgunluğu

( Çıplak gözle yapıldığından talerans yok )

% 0

6- Çevre Ģartları

( Yağ kokusu )

% 3

7- Yorgunluk payı

( Erkek iĢçi )

% 9

Toplam Tolerans % 17

ÖS = 2.40 dak

R = %110

NS = ÖS * R = 2.64 dak

= % 17

SS = 2.64 * 100 ( 100 - 17 ) = 3.18 dak

42

Bir iĢ gününde 500 / 3.18 = 157 adet parça iĢlem görebilir. Eğer fazla mesai yapılırsa

bu süredede 120 / 3.18 = 38 adet parça iĢlenebilir. Fazla mesai ile bir iĢçi toplam 195 adet

parça iĢleyebilir.

Standart Zaman Kayıtları

ĠĢletmede iĢlemlerin standart zaman kayıtları mevcuttur.

ÇELĠK ÇEKĠRDEK ġUBESĠ OPERASYON - ZAMAN KEġĠF TABLOSU

KeĢif Değerleri

(saat/1000 adet )

20 mm.M55 A2 Mermi

Gövde Ġmali

16.982

20 mm.M56 A3 Mermi

Gövde Ġmali

17.641

Sevk Çemberi Ġmali

4.653

Sevk Çemberli Mermi

Gövde Ġmali ( M55 A2 )

18.97

Sevk Çemberli Mermi

Gövde Ġmali ( M56 A3 )

38.181

20 mm.M55 A2 TP Mermi

Terkibi

23.198

Alüminyum Tapa Ġmali

17.974

M33 Çelik Çekirdek Ġmali

13.401

Bu kayıtlarla, her bir çeĢit ürün için ürünün tamamlanma süresi tesbit edilmektedir.

Standart zaman verileri ürünlere keĢif değeri verilerek, sipariĢ termin süresinin

belirlenmesinde kullanılmaktadır. SipariĢ yetiĢmediğinde, fazla mesai miktarları ya da fason

üretim miktarları belirlenmektedir. Direkt iĢçilik maliyetlerinin ve genel imal giderlerinin

birim maliyete yansımasında da standart zaman verileri kullanılmaktadır.

ERGONOMĠK DEĞERLENDĠRME

IĢıklandırma: Fabrikadaki tüm atölyelerde ıĢıklandırma yeterli düzeydedir.

Isıtma: Fabrikadaki atölyelerde ısıtma problemi yoktur. Fakat, atölyeler yaz aylarında sıcak

olmaktadır.

Gürültü: Ateleyelerin çoğunda gürültü yüksek düzeydedir. Bu sorunu önlemek için tüm

iĢçilere kulak tıkaçları verilmiĢtir.

43

Nem: Patlayıcı ve parlayıcı malzemelerin bulunduğu ve iĢlendiği yerlerde nem belli bir oranda

tutulmaktadır. Çünkü patlatıcı ve parlayıcı malzemeler, kuru ortamlarda en küçük bir

kıvılcım, elektrik atlamasında tehlikeli olabilmektedir.

Yapılan iĢin özelliği: Atelyelerde yapılan iĢlerin büyük bir kısmı monotonluk oluĢturmaktadır.

ĠĢçiler çalıĢma boyunca aynı iĢi yapmaktadır.

ĠĢçilerin seçimi: ĠĢçilerin fabrikaya alımında kalifiye olmalarına dikkat edilmektedir. ĠĢçilere,

iĢe alındıktan sonra çalıĢacakları kısma göre yeterli eğitim verilmektedir.

ÇalıĢma ve dinlenme süreleri: ĠĢçiler, hafta içi çalıĢmaya sabah saat 07:30’ da baĢlamaktadır.

10:00 ve 10:10 arasında dinlenme ve 12:30 ve 13:30 arasında yemek arası vardır. AkĢam saat

17:00’ da iĢi bırakmaktadırlar. Fazla mesai ise saat 19:00 da bitmektedir.

Ġġ GÜVENLĠĞĠ ve ĠġÇĠ SAĞLIĞI ÖNLEM ve UYGULAMALARI

FiĢeksan’ın teknik emniyet konusundaki prensip ve politikası:

‘Kazanın olmaması için alınacak önlemlerin bedelinin, kaza bedelinden çok daha az

olduğu ve cana yönelik bir kazanın para ile değerlendirilemeyeceği nedeni ile kazanın

olmaması için gerekli önlemleri almaktır.’

ĠĢletmede eğitimini tamamlamıĢ olan iĢçiler iĢe baĢlatıldığında, o iĢ yerine ve iĢe ait

teknik emniyet kuralları hakkında uygulamalı olarak Teknik Emniyet birimince bilgilendirilir

ve bu hususta ĠĢletme yönetimine rapor verilir.

Binalarda Alınan Güvenlik Önlemleri

Binalar paratoner tesisatı ile donatılmıĢtır. Bu tesisat yılda en az bir defa ehliyetli

elemanlarca kontrol edilmektedir.

Binaların duvarları yanmaz maddeden, tavanları hafif ve yanmaz malzemeden, dıĢ yan

cephesine bakan pencereler patlamalarda büyük parçalar halinde havaya fırlamayacak camdan

yapılmıĢtır.

Tabanları ise düz yanmaz, sızdırmaz, herhangi bir cismin çarpmasıyla kıvılcım

çıkarmaz malzemeden ve kolay temizlenir hafif meyilli tarzda inĢa edilmiĢtir. Binalardaki

giriĢ - çıkıĢ kapıları, pencereler panjurlar ve havalandırma menfezlerinin kapakları belirli bir

basınç karĢısında dıĢarı doğru açılacak Ģekilde ve tehlike vukuunda bina içerisindekilerin

dıĢarı fırlamalarına kolaylık sağlayacak niteliktedir. Tehlikeli maddelerle çalıĢılan binalar

arasında sütreler bulundurulmaktadır.

Üretim ve ĠĢletme Esnasında Alınan Güvenlik Önlemleri

Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin iĢlenmesi ve depolanması

yapıldığından, iĢyerinin etrafı duvar ve tel kafeslerle çevrilmiĢtir ve giriĢ çıkıĢlar kontrol

altındadır. Yabancı Ģahıslar ancak müsaade ile sorumlu personel refakatinde içeriye

girmektedir.

44

Gerekli yerlere gözetleme kuleleri inĢa edilmiĢtir, geceleri aydınlatma sağlanmaktadır.

ĠĢyerlerinde iĢin ve iĢyerinin özelliklerine göre yeterli ve uygun tipte elle, elektrikle

veya mekanik olarak çalıĢan alarm cihazları bulundurulmaktadır.

ĠĢyerinde yapılan iĢin özelliğine göre yeteri kadar kum ve su dolu kovalar ile yanmaz

örtüler bulundurulmaktadır.

Patlayıcı maddelerin direkt güneĢ ıĢığına maruz bırakılmaması için önlemler

alınmıĢtır.

Parlayıcı ve patlayıcı maddelerin iĢlendiği iĢyerlerinde kullanılan bütün makineler,

cihaz, alet ve avadanlıklarda, kıvılcım hasıl etmeyecek tarzda önlemler alınarak,

topraklandırılmıĢtır. Atölye kapılarına statik elektriğe karĢı emniyet unsuru olarak

topraklandırılmıĢ pirinç levhalar konulmuĢtur. Her atölyeye giriĢ ve çıkıĢta bu levhalara

dokunularak vücuttaki statik elektriğin boĢaltılması sağlanmaktadır.

Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin iĢlendiği iĢyerlerinde artıklar,

maddelerin özelliklerine uygun bir Ģekilde toplanmaktadır ve uzman bir kimsenin gözetimi

altında imha ekibince etkisiz hale getirilmektedir.

Patlayıcı madde iĢlenen iĢyerinde toplam iĢçilerin % 5’inin (ve 3 kiĢiden az olmamak

üzere) ilk yardım ve kurtarma kursu görmüĢ olmaları ve isimleri atelye kapısında

bulundurulmaktadır.

Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerle çalıĢan iĢyerlerinde iĢçilere

yaptıkları iĢlerde özellikle maruz kalınacak tehlikeler, yangın halinde alınması gereken

tedbirler, artıkların etkisiz hale getirilmesi, yüklemede, boĢaltmada ve iĢyerinin

temizlenmesinde gerekli özel iĢlemler hakkında eğitim, alıĢtırma, tecrübe ve uygulama

suretiyle yeterli bilgiler verilmektedir ve bu hususlar iĢçinin iĢyeri dosyasında belirtilmiĢtir.

Belirtilen hususlarda yeterli bilgiye sahip olmayan iĢçinin iĢe baĢlatılması, çalıĢtırılması

yasaktır.

Üretim yerinde çalıĢan personel, naylon, orlon, perlon v.s. gibi statik elektrik

birikimine sebep olacak giysileri kullanmamaları hususunda bilgilendirilmiĢtir. Ayakkabılar

çivisiz ve antistatiktir.

Atelye içi ve çevresi tozun ve diğer yabancı malzemelerin imalat üzerindeki menfi

etkisi göz önünde bulundurularak temiz tutulmaktadır ve dıĢ çevre çimlendirilmiĢtir.

ĠĢyerlerinde ĠĢ Yeri ÇalıĢma Talimatı ve ĠĢyeri Teknik Emniyet Talimatlarına uygun

çalıĢma sağlanmaktadır. Bu talimatlar iĢyerinde uygun bir yerde asılı bulundurulmaktadır. ĠĢ

yerindeki çalıĢanların bu talimatları okuması sağlanmaktadır.

Patlayıcı ve parlayıcı maddelerin iĢlendiği ortamlarda bağıl nemin % 60’ ın altına

düĢmemesi sağlanmıĢtır.

45

Elektrik telleri, patlayıcı - parlayıcı maddeler bulunduran binaların en az 15 metre

açığından geçmektedir.

Patlayıcı, parlayıcı iĢyerlerinde, emniyet ve verimlilik göz önünde bulundurularak en

az patlayıcı - parlayıcı ile en az personelin birarada bulunması için gerekli önlemler

alınmaktadır.

Depolarda Alınan Güvenlik Onlemleri

Depoların zemini, Ģaplı beton mozaik veya linolyum gibi maddelerle döĢenmek

suretiyle barut ve patlayıcı madde tozlarının kolayca silinip temizlenmesi sağlanmıĢtır.

Deponun duvarları nem nüfuzuna mani tertipte bir harç ile sıvanmıĢ pencerelerin

çatıya yakın yükseklikte ve güneĢ ıĢığının doğruca girmesine engel olacak Ģekildedir.

Barut ve patlayıcı madde depoları taĢ örgü veya beton bir sütre ile çevrilmiĢtir ve

sütrenin en yüksek noktası bina çatısını en az bir metre geçmeli ve en üstündeki geniĢliği

daimi olarak bir metredir.

DöĢemelerdeki çivi baĢları, gömülüp, macunlanmıĢtır ve döĢemelere antistatik

malzeme veya linolyum örtülmüĢtür.

Depolardaki barut ve patlayıcı madde sandık ve varilleri hiç bir surette yere

atılmamakta, düĢürülmemekte, sürüklenerek çekilmemekte ve etrafa çarptırılmamaktadır.

Barut ve patlayıcı madde depoları dahilindeki sandıklar depo memurunun sorumluluğu

altında depo hizmetlerine vakıf emniyetli Ģahıslara taĢıttırılmaktadır. Yabancı iĢçiler barut ve

patlayıcı madde sandık veya varillerini ancak depo kapılarına kadar getirebilmektedirler ve

depolardan çıkarılacak olanları da depo kapılarından almaktadırlar.

Ġçinde barut ve patlayıcı madde bulunan sandık ve varilleri açmaya mahsus bilumum

aletler demir ve çelikten olmayıp, bakır, bronz, alüminyum, pirinç gibi yumuĢak malzemeden

yapılır.

Barut ve patlayıcı madde varil ve sandıkları depolarda doğrudan doğruya zemine

oturtturulmayıp hava cereyanı temin edilecek Ģekilde 10 cm boĢluk kalmak üzere kalın

kalaslar üzerine istif edilmiĢtir. Sandık ve varillerin duvara gelen taraflarında duvarlarla

aralarında boĢluk bırakılmıĢtır.

Depo hudutlarında ve dahilinde aĢağıda yazılı levhalar vardır:

a) Depo hudutları üzerine ‘ Tehlikeli maddedir girilmez’ levhası asılıdır.

b) Depo içinde uygun yerlere depolara ait genel kurallar ve emniyet tedbirleri, özel kural ve

nizamları, stok istifleri sıralarına, patlayıcı maddenin cinsi ve miktarını bildiren levhalar

asılmıĢtır.

c) Barut ve patlayıcı maddelerin imal ve depoya giriĢ tarihlerini ayrı ayrı gösteren levhalar

asılıdır.

46

Depo civarında kuru ot, saman, kağıt, benzin, gaz, ispirto, mazot, motorin gibi kendi

kendine veyahut herhangi bir tesirle kolayca tutuĢabilece maddelerin bulundurulması yasaktır.

Depo binalarından 50 metre çevreye kadar olan yerler kuru otlardan temizlenmiĢtir.

AtıĢ ve Test Poligonlarında Alınan Güvenlik Önlemleri

AtıĢ ve test atıĢları, poligon Ģefi veya iĢletme müdürlüğünün yetkili kılacağı bir uzman

personel nezdinde yapılmaktadır.

AtıĢı bir eleman yapmaktadır, atıĢ odasında ondan baĢka kimse bulunmamaktadır.

Atıcı mermiyi namluya koyduktan sonra, ateĢleme ipini dıĢarıdan çekmektedir.

Tartım odasında hiç bir suretle sigara içilmez. Oda zemini su ile nemlendirilerek,

temizlik ve tertibe azami itina gösterilir.

Makina, Tesis ve Diğer Bütün ĠĢyerlerinde Alınan Güvenlik Önlemleri

Tezgah, tesis veya aparatları kullanan personel, o iĢin ve koĢulların gerektirdiği

koruyucu teçhizatı bu konuda hazırlanan talimatlara göre kullanmakta, tavır ve hareket tarzını

buna göre düzenlemektedir.

ĠĢyerinde kaza unsuru olabilecek tehlike kaynağı araĢtırılıp bulunmakta ve tehlike

kaynaklarının ortadan kaldırılması yoluna gidilmektedir. Bu mümkün olmadığı takdirde

imalat yöntemlerinin tezgahın veya tesisin bir takım tadilatlar veya ilavelerle tehlike

kaynaklarının zararsız hale getirilmesi yoluna gidilmektedir.

Tehlike kaynaklarının zararsız hale getirilmesi konusunda, tel kafesler, muhafazalar,

çift el kumanda tertibatlarının kullanılması gibi konular araĢtırılmakta ve uygulanmaktadır.

Personel, yapmakla görevli olduğu iĢi, o iĢin yapıldığı tezgah ve tesisin, uyguladığı

yöntemler konusunda devamlı eğitilmekte ve uyarılmaktadır.

TaĢıma esnasında ve araçlarla çalıĢılırken personele, tesise, eĢyaya ve araca zarar

vermeyecek Ģekilde tedbir alınmaktadır.

Tehlikeli, zehirli, kirli gazların veya tozların gerektiğinde iĢyeri ortamından

giderilmesi için özel tesisler yapılması konusunda ilgili giriĢimlere geçilmektedir.

Teknik Emniyet’ in gereklerine uygun seviyede yeterli bilgi ve bilinçle iĢletme tarzının

saptanması konusunun önemine iliĢkin Ģöyle bir örnek verilebilir:

Hava kompresörlerinde tehlike kaynağını hava silindirleri ve valflerini yağlamakta

kullanılan yağ teĢkil etmektedir.SıkıĢtırma, havanın sıcaklığını artırır. Eğer havanın sıcaklığı

yeteri kadar olursa, yağın bir kısmı buharlaĢarak basınç altında yoğunlaĢmıĢ olarak su ile

karıĢık bir halde ayrıca toplanır. Blöf musluğu periyodik olarak açılıp bu yağ ve su karıĢımı

dıĢarı alınmadığı takdirde, bu ayrılmıĢ yağ bir yangın ve yağın buharları da patlama kaynağı

olur. Ġnsan sağlığının ve iĢin emniyetinin yanısıra iĢletmenin verimliliği yönünde talimatların

etkinliği gözönüne alınır ve uygulamalar buna göre yapılır.

47

ĠĢ Kazalarının Ġncelenmesi, Raporlandırılması, Analizi ve Ġstatistiklerinin Tutulması

Kazanın Ġncelenmesi ve Rapor Düzenlenmesi:

ĠĢ kazası hallerinde:

Kaza, kazanın olduğu birim ilgililerince, ĠĢletme Müdürlüğüne ve Teknik Emniyet

birimine anında bildirilmektedir.

Kazanın olduğu birim amirine, en geç 48 saat içinde, kaza ile ilgili yeterli inceleme

yapıldıktan sonra ‘ Kaza Raporu’ (EK-4) 4 nüsha olarak düzenlenip ve Teknik Emniyet

birimine verilmektedir.Raporun bir nüshası Teknik Emniyet’te dosyalanmaktadır. Bir nüshası

kazalının sicil dosyasına konulmakta, bir nüshası sağlık servisine ve bir nüshası da (gerek

görülürse) SSK’ya gönderilmektedir.

Kaza raporunda, iĢyeri amirinin kaza hakkındaki düĢüncesi açık ve yeterli olarak yer

almaktadır.

Kaza raporundaki bütün imzalar tamamlanmadan hiçbir iĢlem yapılmamaktadır.

Teknik Emniyet yetkilisi kaza yerinde gerekli incelemeyi yapana kadar, kaza yeri ilgili

birimce olduğu gibi korunmaktadır.

ĠĢ akıĢı içinde meydana gelen fakat önemli olmayan çizikler, vurma ve çarpmalar,

oyun ve kavgalar için; iĢ hekiminin görüĢü alınmak kaydı ile ‘ĠĢ Kazası Raporu’

düzenlenmemektedir.

Kaza raporu düzenlenmesinde uyuĢmazlığa düĢülmesi halinde ĠĢçi - ĠĢveren ĠliĢkileri

ġubesi Müdürlüğünün görüĢü alınmaktadır.

Teknik Emniyet birimleri ayrıca iĢ kazasının önemini dikkate alarak meydana gelen iĢ

kazası hakkında, Kazalının Ġfade Tutanağı (EK-5), Kaza Tanığı Ġfade Tutanağı(EK-6), Kaza

Ġrdeleme Raporu (Fenni Rapor ) (EK-7) formlarından ikiĢer suret düzenlenerek iĢ kazası

raporu ile birlikte muhafaza etmektedir.

Yıllık olarak, gerçekleĢen iĢ kazası istatistikleri tutulmaktadır. ġirkette, iĢ günlerine

göre kaza saatleri (EK- 8), iĢ kazalarının yaralanma Ģekillerine göre pareto analizi (EK- 9),

oluĢ Ģekillerine göre vücudun yaralanan kısımları (EK- 10), atölyelere göre vücudun yaralanan

kısımları (EK- 11) ve iĢ kazası yapan atelyelerin kaza sıklık ve ağırlık oranları (EK- 12)’na ait

kaza istatistikleri tutulmaktadır.

ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Kurulu

ġirket genel müdürü tarafından atamaları yapılan ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Kurulu

üyeleri, 1475 sayılı ĠĢ Kanunu, 506 sayılı SSK Kanunu ve bu kanunlara göre düzenlenmiĢ ĠĢ

Güvenliği Mevzuatı gereğince, ayda en az bir toplantı yapmak durumundadırlar. Gerektiğinde

toplantı sayısı artırılmaktadır.

ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güvenliği Kurulu, kurul baĢkanı baĢkanlığında toplanır. Üyeleri :

48

- Teknik Emniyet müdürü

- ĠĢyeri hekimi

- Sosyal ĠĢler Ģef veya uzmanı

- ĠĢyeri Ģeflerinden bir tanesi

- Sivil Savunma uzmanı

- 2 tane iĢyeri temsilcisi

ĠĢçi sağlığı ve iĢ güvenliği toplantıları sonucunda, önlem ve uygulamalar konusunda

alınan kararlar ‘Tutanak’ olarak belgelenip arĢivlenmektedir. ’ 98 yılında arĢivlenen tutanaklar

aĢağıdadır:

OCAK AYI

- A Ģahsının sağlık servisince takip edilerek tedavisinin yapılması,

- X ve Y Ģahıslarının halen çalıĢtıkları iĢletme müdürlüğüne bağlı Ģubelerde hafif iĢlerde

çalıĢtırılması,

- Tav ocakları için kapılara plastik kapı takılmasına rağmen, ocaklardan çıkan duman az da

olsa orada çalıĢanları rahatsız etmektedir. Mevcut aspiratörün daha etkili hale getirilmesi için

çalıĢma yapılması,

- B Ģahsı ile ilgili raporlar görülmüĢtür. Hastada 13 adet çeĢitli büyüklüklerde Bilaterol böbrek

taĢları mevcuttur. Tedavi olarak E.S.W. L. yöntemi uygulanacaktır. Adı geçen hasta taĢ kırma

operasyonu uygulanan günlerde saat 13.00’ten itibaren iki saat hastaneye gidip dönecektir.

Gerek idarî formaliteler açısından, gerekse insanî açıdan gereken kolaylığın gösterilmesi kurul

tarafından uygun görülmüĢtür.

ġUBAT AYI

- ġirkette çalıĢan iĢçi vasıflı elemanların odiyolojik muayenelerinin, iĢ hekimliğinin

koordinesi ile sağlanması,

- Daha önce tesbit edilmiĢ olan gürültü seviyelerine göre verilen kulaklıkların takibi,

almayanlara kulaklık temin edilerek verilmesi, kullanmayanlara, kullanmaları için uyarı ve

ikazın yapılması,

- Tamir Bakım Ģubesinde, tezgah tamir ve bakımcısı grubunda çalıĢanlar, zaman zaman haricî

görevlere gittiklerinde ihtiyaç duyulduğu için iĢyerinde kullanılmak üzere deri gocuk

verilmesi,

- ġirket yemekhanesinin mutfak kısmının zemininin seramikle kaplanması, yemek dağıtım

bölümlerinde kullanılan yemek muhafazası için akodiyon kapıların yapımının hızlandırılması,

MART AYI

- Yeni gelen iĢçilere çalıĢtığı iĢyeri ve operasyonla ilgili eğitim verilerek, eğitim verildiğine

dair belgelerin Ģahsi dosyalarına konması, çalıĢtıkları yerlerin özelliğine göre tahaffuz

malzemelerinin bir an önce verilmesi,

- ġubelerdeki su içme tanklarının ivedilikle temizliğinin yapılması,

- ġubat ayı toplantısında, mutfak zemininin seramik yapılmasına karar verilmiĢti. Mozaik olan

mutfak zemininin geçici olarak mozaik silme makinesiyle temizlenmesi kurul tarafından

uygun görülmüĢtür.

NĠSAN AYI

- ĠĢyeri hekiminin önerileri doğrultusunda, C Ģahsının sağ kolunda (CA)hastalığı olması

sebebiyle, tedavi için hastaneye gidiĢ ve geliĢlerinde kendisine gerek formaliteler açısından,

gerekse insanî açıdan gerekli kolaylığın gösterilmesi

49

- Bakım - Onarım Ģubesine sıcak su tesisatının yapılması kurul tarafından uygun görülmüĢtür.

MAYIS AYI

Yapılan toplantıda genel konular ve bundan evvelki toplantılarda alınan kararlardan

uygulamaya konulmayan kararların bir an önce yapılması konusunda görüĢ birliğine

varılmıĢtır.

HAZĠRAN AYI

- ġirkette iki adet sağlık memuru kadrosu olmasına rağmen, sağlık memuru sorununun

çözümlenmediği,

- Tinerle, trikloretilenle, asitle yıkamalarda, fosfat kaplamalarda çalıĢanlara verilmekte olan

plastik eldivenlerin sağlıklı ve dayanıklı bir Ģekilde alınmasının sağlanması,

- Çelik çekirdek Ģubesinde çalıĢmakta olan; E Ģahsının sağlık raporuna uygun olarak hafif

iĢlerde çalıĢtırılması hususunda gerekli yardımın gösterilmesi,

- Hatalı fiĢeklerin, kapsüllü kovanın ve diğer patlayıcıların imha edilebilmesi için fesih

ocağının yapılması,

- Kovan Ģubesinde çalıĢmakta olan F Ģahsının sağlık raporunda belirtildiği, akciğer rahatsızlığı

nedeni ile sağlığına uygun kısımlarda çalıĢtırılmasının uygun olacağı,

- ġirketin güvenliği ve emniyeti açısından, Ģirketin sahasındaki otların biçilmeyen yerlerin

biçtirilmesi veya traktörle sürülmesi, biçilen otların ve ağaçlardan kesilen odunların ivedilikle

imhası ( yakılarak, satılarak) kurul tarafından uygun görülmüĢtür.

TEMMUZ AYI

Kurulun Temmuz ayına ait toplantısında, G Ģahsının sağlık durumu göz önüne alınarak,

gerekli değerlendirme yapılmıĢtır. Bu değerlendirmeler sonucunda G Ģahsının teĢhis ve

tedavisi sonuçlanıncaya kadar, atölye ortamından uzakta bulunan, kendisinin bağlı bulunduğu

ĠĢletme Müdürlüğü bürosundaki büro hizmetlerine yardımcı olması hususunda görüĢ birliğine

varılmıĢtır.

AĞUSTOS AYI

- ġirketin sağlık servisine sağlık memuru alınması hususunda, ġubat, Eylül, Ekim 1997 ve

Haziran 1998 ĠĢçi Sağlığı ve ĠĢ Güveliği Kurulu’ nun kararları mevcut olmasına rağmen

bugüne kadar sağlık memuru temin edilmediği, acilen sağlık memuru temin edilmesi,

- Sigara içme odalarının boya ve badanalarının yaptırılması,

- Ağır iĢçilere sağlıklı bir dinlenme yeri yapılması,

- Yemekhane altındaki iĢçi soyunma ve el yıkama yerlerine Ģehir Ģebeke suyu bağlanması

kurulca uygun görülmüĢtür.

Meslek Hastalıkları

M.K.E. FiĢeksan’ da Ģu ana kadar herhangi bir meslek hastalığına rastlanılmamıĢtır.

Atölyelerde meslek hastalığına sebep olabilecek etkenler Ģunlardır:

- Gürültü

- Trikloretilen

- Tiner

- KurĢun

50

Genellikle tüm atelyelerde gürültü vardır. Gürültü, geçici veya sürekli iĢitme kaybı

oluĢturabilecek düzeydedir. ( > 85 dBA ) Bu problem için tüm iĢçilere, imza karĢılığında,

kulak tıkacı verilmiĢtir.

KurĢun ocaklarında oluĢabilecek hastalıklar, kurĢun zehirlenmesi ve bir tür anemidir.

KurĢun ocaklarında, trikloretilen ve tiner kullanılan ortamlarda çalıĢan iĢçiler periyodik olarak

üç ayda bir Meslek Hastalıkları Hastahane’ sine gönderilerek muayeneleri yapılmaktadır.

Bu tip yerler için zehirlenmeleri ve diğer hastalıkları önlemek için iyi bir havalandırma

sistemi kurulabilir.

HĠZMET ĠÇĠ EĞĠTĠM

Düzenli olarak yılda en az bir kez her Ģube ayrı ayrı biraraya getirilip gerekli konularda

eğitimler verilmektedir. ÇalıĢma yerine uygunluk, patlama olmaması için önlemler, uyarılar

ve çalıĢma talimatları hususunda hatırlatmalar yapılmaktadır.

ĠĢe yeni alınan bir iĢçi mutlak surette eğitime tabi tutulmaktadır.

Patlayıcı madde iĢlenen iĢyerinde toplam iĢçilerin % 5’i (ve 3 kiĢiden az olmamak

üzere) ilk yardım ve kurtarma kursu görmektedir.

Toplam Kalite Yönetimi kapsamında, iĢçilerin kalite konusunda bilgilendirilmeleri

sağlanmaktadır. OluĢturulan kalite çemberleri düzenli olarak ayda bir kez toplanmaktadırlar.

Eğitime katılanlar:

Teknik Emniyet müdürü

Ġlgili Ģubenin müdürü

ĠĢletme müdürü

Ġlgili atelye Ģefi

ġirket bünyesinde veya Ģirket dıĢı eğitim kuruluĢlarında, kalite, verimlilik, emniyet ve

teknik konularda düzenlenen eğitim çalıĢmalarından bazıları Ģunlardır:

23-24 ġubat 1998’ de iĢçi sağlığı ve iĢçi güvenliği semineri

25-26 ġubat 1998’ de konfigürasyon eğitimi

26 ġubat - 6 Mart 1998’de iĢ etüdü semineri

2-7 Mart 1998’ de hidrolik ve elektropnömatik semineri

16-17 Mart 1998’ de kalite ve verimlilik semineri

16-17 Mart 1998’ de 5S endüstriyel temizlik ve düzen eğitimi

18-20 Mart 1998’ de TSE’ den ISO 9000 kalite sistem dokümentasyonu eğitimi

8-23 Mayıs 1998’ de kuruluĢ içi sistem denetçisi eğitimi

15-26 Haziran 1998’ de ilk yardım semineri

17-19 Haziran 19982 de TSE’ den iç tetkikçi eğitimi

51

ARAġTIRMA - GELĠġTĠRME FAALĠYETLERĠ

Milli Savunma Bakanlığı’na yönelik önemli bir AR-GE faaliyetleri bulunmamaktadır.

Ġç piyasanın cüzi ihtiyaçları nedeniyle etüd programına alınmıĢ olan .357 Magnum ve .30-.06

Spr. fiĢeklerin pilot üretiminin yapılabilmesi için mevcut üretim tezgahlarında üretimi

durdurmak gerekmektedir. Ancak, sipariĢ yoğunluğunun çok yüksek olması ve bu fiĢeklere

olan iç piyasa ihtiyacının çok az olması nedenleri ile mevcut üretimi durdurmak, sipariĢ

teslimatlarını aksatacağından, üretimleri yoluna gidilememektedir. MKEK SatıĢ Mağazası

ihtiyacı cüzi miktarlardaki üretimi yapılmayan bu tür fiĢekler, Ģirketçe ithal edilerek talep

karĢılanmaktadır.

Yurt dıĢı ilk madde bağımlılığının azaltılmasına yönelik olarak sürdürülen AR-GE

faaliyetlerinden birisi 20 mm M52 A3 B1 elektrikli kapsül etüdüdür. Etüd, son aĢamaya

getirilmiĢ, gerekli test ve kontrol cihazları temin edilmiĢtir. Ancak, seri üretime geçilebilmesi

için teknik bilgi ve üretim eğitimi ihtiyacı olduğu anlaĢılmıĢtır. Bu konunun çözümü için yurt

dıĢı üretici firmalarla görüĢmeler yapılmaktadır. Yine yurt dıĢından temin edilen 20 mm M505

A3 tapanın Kurum imkanları ile üretimi konusunda MÜHĠMMATSAN A.ġ. tarafından

yapılan etüd çalıĢmaları son aĢamaya getirilmiĢtir.

M.K.E.K. FiĢeksan, AR-GE Faaliyetleri AR-GE ve Bakım Onarım ünitelerinin birlikte

çalıĢmaları suretiyle daha çok verimliliği ve kapasiteyi artırıcı faaliyetler olarak

sürdürülmektedir. (Örneğin, otomatik besleme aparatlarının yapılması) AR-GE faaliyetleri,

teknik ressamlar, makina ve kimya mühendisleri ve teknikerler tarafından yürütülmektedir. Bu

konuda1993-1997 yıllarını kapsayan çalıĢmalar aĢağıda açıklanmıĢtır:

—KurĢun çekirdek presi revizyonu (Yurt içi ve ġirket imkanları ile)

—12,7 mm M8 Çelik çekirdek tav ocağının 7,62 mm’ ye revizyonu (ġirket imkanları ile)

—Tabanca fiĢeği aksam üretim tezgahları revizyonu (12 adet) (ġirket imkanları ile)

—12,7 mm, 20 mm ve tabanca fiĢekleri göz muayene tezgahları revizyonu (ġirket imkanları

ile)

—12,7 mm Kovan boy kesme tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)

—Tabanca ve 7,62 mm fiĢek otomatik doldurma sistemleri (ġirket, Kurum ve yurtiçi

imkanları ile)

—Tabanca fiĢeği mermisi kurĢun tel çekme tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)

—Tabanca fiĢeği kovan hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)

—7,62 mm Kovan ağız tavı tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)

—7,62mm Kapsülleme tezgahının 9 mm kapsülleme tezgahına dönüĢtürülmesi (ġirket

imkanları ile)

—Tabanca fiĢek aksam atelyesi tezgahlarından 4 adedinin avara sistemden

kurtarılarak akuple motor ile tahrikli hale getirilmesi (ġirket imkanları ile)

—Tabanca fiĢeği kovan cep tezgahına besleme aparatı yapılması (ġirket imkanları ile)

—7,62 mm FiĢek muayene tezgahlarına otomatik besleme aparatı yapılması (8 adet, 8 iĢçi

tasarrufu) (ġirket ve Kurum imkanları ile)

—7,62 mm Kovan 1. hadde tezgahı revizyonu (2 adet) (ġirket imkanları ile)

52

—7,62 mm Kovan son boy kesme tezgahı revizyonu (2 adet) (ġirket imkanları ile)

—7,62 mm Kovan 2. hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)

—12,7 mm Kovan boy kesme tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)

—12,7 mm Kovan 1. hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)

—12,7 mm Kovan cep tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)

—20 mm Kovan cep tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)

—20 mm Kovan 2. hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)

—20 mm Kovan 1. hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)

—12,7 mm Kovan 1. hadde tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)

—Tav ocağı revizyonu (ġirket imkanları ile)

—Tav ocağının paletli konveyörünün yenilenmesi (ġirket imkanları ile)

—Mayon çelik kumlama tezgahı revizyonu (ġirket imkanları ile)

—9 mm x 19 kovan çaplama tezgahı için kovan taĢıma ve besleme aparatı yapılması (ġirket

imkanları ile)

—20 mm FiĢek gözle muayene tezgahının beslemesinin pnomatik sisteme çevrilmesi (ġirket

imkanları ile)

—12,7 mm FiĢek gözle muayene tezgahının beslemesinin pnomatik sisteme çevrilmesi

(ġirket imkanları ile)

—7,62 mm Kovan Tırnak Açma tezgahının düz kayıĢ sisteminin V kayıĢ sistemine çevrilmesi

ve tezgahın revizyonu (2 adet) (ġirket imkanları ile)

—20 mm FiĢek Terkip Tezgahına mermi besleme aparatı yapılması ve durdurma

mekanizmasının pnomatik sisteme çevrilmesi (ġirket imkanları ile)

—9 mm x 19 FiĢek Göz Muayene Tezgahlarından bir adedinin besleme aparatı,diski ve

besleme kanalının yenilenmesi (ġirket imkanları ile)

—7,62 mm Mayonlama tezgahına otomatik fiĢek besleme aparatı yapılması (5 adet) (ġirket

imkanları ile)

YATIRIM FAALĠYETLERĠ

Ġdame Yenileme Tamamlama Yatırımları

ġirket ihtiyacı için her yıl iĢletme bütçesi ile belirlenmekte ve DPT’ den onay

alınmasını müteakip yıl içinde tamamlanması sağlanmaktadır.

1997 yılında gerçekleĢtirilen idame yenileme tamamlama kalemleri aĢağıda

verilmiĢtir:

1. Üniversal torna tezgahı

2. Doğal gaz alev iyonlama ve gaz kaçağı arama cihazları

3. Giyotin makas

4. Otomat torna tezgahı revizyonu (3 ad.)

5. Su arıtma cihazı

53

6. Elektrik motoru ( Redüktörlü )

7. Kovan yıkama ve parlatma ünitesi

8. Et kıyma makinesi

9. Sanayi tipi fırın

10.Buharlı yemek kazanı

11.Poligon sıcak su kazanı

1998 yılı için ön görülen toplam idame yenileme yatırım tutarı 11 milyar TL olup

programlanan yatırım kalemleri aĢağıya çıkarılmıĢtır.

1- Çelik kesme testeresi (2 100 milyon TL)

2- Torna tezgahı (2 350 milyon TL)

3- Exproof elektrik süpürgesi ( 850 milyon TL)

4- Kalıp silme motoru ( 100 milyon TL)

Proje Yatırımları

1- Tabanca fiĢeği üretim hattı projesi

1998 yılında 4 tezgah daha alınarak hat kapasitesinin 50 milyon adet fiĢek / yıl’ a

çıkarılması planlanmıĢtır.

2- Mayon üretim hattı projesi

Stratejik teknoloji yenileme, kapasite yetersizliği, mevcut hattaki tezgahların

yetersizliği ve yeni mayon tiplerinin üretimi gerekçesi ile baĢlatılan bu proje teklif

değerlendirme aĢamasında devam etmektedir.

3- 5,56 x 45 mm ve 7,62 x 51mm fiĢek üretim hattı projesi

Hat, NATO standartlarına uygun olarak 5,56 x 45 mm ve 7,62 x 51mm fiĢek üretmek

amacıyla kurulacak olup ön değerlendirme aĢamasında devam etmektedir.

BÖLÜMLER ARASI BÜTÜNLEġĠK BĠLGĠ AKIġI

ĠĢletmedeki birimler arası bütünleĢik bilgi akıĢı MKE FiĢeksan mevcut evrak akım

Ģemasında Ek -13’ te gösterilmiĢtir.

ĠĢletmeye gelen ve iĢletmeden çıkan bütün evraklar ArĢiv’de iĢlem görür. Gelen bütün

evraklar Genel Müdür’e ulaĢır. Genel Müdür tarafından incelendikten sonra, evrakın içerdiği

konuya göre, Ġdarî ya da Teknik Gn. Md. Yrd.’ larından ilgili olana ulaĢtırılır. Gn. Md. Yrd.

tarafından incelenen evrak, gideceği müdürlük belirlenerek tekrar Evrak ArĢivine gönderilir.

Burada kaĢe vurulduktan sonra evrak, ilgili alt Müdürlük’e ya da Sivil Savunma Uzmanlığına

ulaĢır. Buradan da ilgili alt birime gönderilir. Gerekli iĢlemler yapıldıktan sonra, geliĢ yolunu

tersten takip eden evrak, Genel Müdür’ün imzasını taĢıyarak Evrak ArĢiv’de çıkıĢ iĢlemlerini

tamamlar.

54

BĠLGĠ ĠġLEM FAALĠYETLERĠ

Firmada, bilgisayar kullanılmakta olan birimler ve kullanım alanları aĢağıdadır :

Üretim Planlama ( Ġlk keĢif planı, iĢ emirleri, stok kontrol, operasyon planları, termin planı,

ürün ağaçları )

Ġmalat ( ĠĢ emirlerine belge hazırlama ( malzeme çekme, mamul giriĢi, aramamul giriĢi,

hurda giriĢi, ara iĢ giriĢi, takım çekme), gerekli malzeme hareketlerini inceleme, iĢ

emirlerini kontrol etme )

Muhasebe ( Genel muhasebe, maliyet muhasebesi, maddi duran varlıklar programı )

Personel (iĢçi - memur için ayrı ayrı olmak üzere, bordro, tahakkuk iĢlemleri, özlük

iĢlemleri )

Satın Alma ( Firma repertuarı, malzemeye göre firma repertuarı, satın alma dosyası )

Ambar ( Malzeme giriĢ - çıkıĢları)

Kalite Kontrol ( Mastar takip programı, giriĢ kalite kontrol bozuk raporlandırması)

Sekreterlik Hizmetleri ( Etiket programı : ÇalıĢanların ismi, adresi, telefon numarası )

AĢağıdaki tabloda firmadaki bilgisayar sistemi bileĢenleri çizilmiĢtir :

Hafıza

Merkezi ĠĢlem

Birimi

Diskler Bilgisayarlar Yazıcılar

Firmada bilgisayar uygulaması olarak PC’ ler ve UNIX iĢletim sistemi

kullanılmaktadır.

PC : Fabrikada 486 ve iĢletimci PC’ler kullanılmaktadır. Yaygın olan Pentium 166’dır.

Teknik Özellikleri :

Intel 166 Mhz pentium iĢlemci ( CPU )

32 MB EDO RAM

206 Kb Cache / PCI Ana Kart ( Main Board )

2 GB EIDE Hard Disc ( CONNER & QUANTUM )

1.44 MB 3 ½ " 2 adet Disket Sürücüsü ( Disc Drive )

55

IMB 53 Trio 64 V + SVGA Ekran Kartı

Mini Tower, 230 W, 3 Digit Display, Açma kapama, turbo düğmeli, hız göstergeli kasa

Q - Türkçe, klikli, 105 tuĢlu spiral kablosu uzun tip klavye

CTX 14" 0.28 dpi MPR II Renkli Monitör

Mouse 3 tuĢlu

16X CD ROM Drive

16 bit ses kartı

2 adet speaker

Yazılım

1- ĠĢletim sistemi : Firmada Unix iĢletim sistemi kullanılmaktadır.

UNIX

PC’lerin dıĢında çok kullanıcılı bir sistem olan Unix kullanılmaktadır. Farklı yerdeki

personeller aynı bilgisayar üzerinden farklı programları kullanabilmektedir. Bir personel aynı

anda bir kaç programla çalıĢabilmektedir. Bunların dıĢında, modem aracılığıyla kullanımda

güvenilir bir iĢletim sistemidir. Sistem Unix iĢletim sistemi altında çalıĢan ALPHA SURVER

sistemi kullanmaktadır. Sistemin 40 kullanıcısı vardır ve kullanıcılarda DIGIT VT 420

makinaları bulunmaktadır.

250 Volume

1 Volume : 8 Plexes

1 Plex : 256 Alt Disc

1 Volume : 128 GB

1 Sistem : 128 Disc

2- Programlama dilleri : Kontrol amaçlı programların yazımında C kullanılmaktadır.

3- Veri tabanı :SQL ve Oracle kullanılmaktadır. Oracle bir üst seviye programı olduğundan

tercih edilmektedir.

4- Uygulama programları: Maddi duran varlıklar programı mastar takip programı gibi mevcut

özel programların dıĢında, bilgi iĢlem biriminde BĠM yöneticisi tarafından istenilen konularda

türetilmiĢ olan programlar kullanılmaktadır.

Bilgi ĠĢlem Biriminin Örgütlenmesi

Bilgi ĠĢlem birimi, örgüt içerisinde Mühendislik Hizmetleri Müdürlüğü’ne bağlı

olmakla birlikte bütün birimlere hizmet vermektedir.

Fiziksel

Diskler

Alt

Diskler Plexes Volume Vol 01

56

Bilgi ĠĢlem biriminde iki kiĢi çalıĢmaktadır. BĠM Yöneticisi; sistem analisti, sistem

programcısı, veri tabanı yöneticisi, uygulama programcısı ve sistem sorumlusunun yapmakla

yükümlü olduğu tüm iĢleri üstlenmiĢtir. ODTÜ Metalurji Mühendisliği mezunudur.

Diğer çalıĢan, lise mezunu olup sistem operatörlüğü yapmaktadır.

Bilgi ĠĢlem BirimindeYapılmakta Olan ĠĢler

Bilgisayarlardaki mevcut programlar cevap vermiyorsa, istenilen konularda programlar

yazılmaktadır.

Bu programların yapımının dıĢında kontrolü ve dökümü de sağlanmaktadır.

Sistemin ayakta durması için gerekli iĢlemler yapılmaktadır. ( Yedekleme, sağlıklı açma-

kapama )

Donanım planlaması yapılmaktadır. Bilgi akıĢının kusursuz olması için gerekli yerlerdeki

bilgisayar ihtiyaçları belirlenmekte ve gerekenlerin yapılması sağlanmaktadır.

Sistemin ve bilgisayarların bakım - onarım ihtiyaçlarını tesbit edilip, gerekenlerin

yapılması sağlanmaktadır. ĠĢletme içinde yapılabilecek seviyedeki bakım - onarımlar, Bilgi

ĠĢlem kontrolünde Bakım - Onarım kısmına yaptırılmaktadır.

Firmada bilgisayarlar, termin planı, stok kontrol, keĢif hesaplamaları, malzeme

hareketlerinin takibi, genel muhasebe ve maliyet muhasebesi hesaplamaları, malzeme giriĢ-

çıkıĢlarının kontrol edilmesi ve iĢ akıĢlarının planlanması gibi amaçlar doğrultusunda

kullanılmaktadır.

ĠĢletmede üst düzey raporlandırma programı henüz hazırlanmıĢ değildir. Periyodik

olmamakla beraber, gerektiğinde her türlü raporun dökümü yapılmakta ve iletilmektedir.

M.K.E.K. tarafından istenen raporlar ve tüm evraklar arĢivde toplanmaktadır. Her gün, belirli

bir saatte bir kurye tarafından ana teĢekküle iletilmektedir.

ĠĢletmedeki veri toplama ve iĢleme sistemi, gerçek zaman sistemidir. Unix iĢletim

sistemi kullanıldığından sistemi aynı anda kullanabilen kullanıcılar tarafından veriler otomatik

olarak güncelleĢtirilmektedir.

BĠRĠM MALĠYETĠN HESAPLANMASI

Firmada, üretilen ürünlerin birim maliyetleri hesaplanmıĢtır. Birim maliyetlerin

hesaplanmasında beĢ kalem maliyet mevcuttur:

I- Direkt ilk madde ve malzeme maliyeti

II- Direkt iĢçilik maliyeti

III- Genel imalat giderleri (GĠM)

IV- Hurda ve ara iĢ maliyetleri

V- Genel idare ve finansman giderleri

I- Direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri hesaplanırken önce, üretimin birimi için

gerekli olan hammadde miktarları, birimleriyle birlikte ( kg, m, adet vs.) belirlenir. Daha sonra

tüm üretim için kullanılacak hammadde miktarları belirlenir. Hammaddenin birim fiyatı ile

hammadde miktarı çarpılarak üretimin tümü için o hammaddenin maliyeti hesaplanır.

Bulunan hammadde maliyetleri toplanır.

57

II- Direkt iĢçilik maliyetinin hesaplanması: Birim ürün için gereken üretim zamanı

belirlenmiĢtir. (Standart zaman verileri kullanılmaktadır.) Üretim miktarıyla bu zaman

çarpılarak, üretimin tamamı için gerekli olan iĢçilik saati belirlenir. Masraf yerine göre

belirlenmiĢ olan ortalama saatlik ücretle gerekli olan iĢçilik saati çarpılarak yarı ve ara

mamulün iĢçilik maliyeti bulunur.

III- GĠM: Masraf yerlerine göre belirlenmiĢ olan genel imal giderleriyle, üretimin tümü

için gerekli iĢçilik saati çarpılarak genel imal maliyeti hesaplanır.

Masraf yerlerine göre 1998 yılı ĠĢletme Bütçesi direkt iĢçilik ve genel imal giderleri

aĢağıdadır:

Masraf Yeri No ve Adı DĠREKT ĠġÇĠLĠK TL/saat GENEL ĠMAL GĠD. TL/saat

100- AMBALAJ

101- FĠġEK TERKĠP

102- MAYON

103- KOVAN

104- ÇELĠK ÇEKĠRDEK

105- MERMĠ

106- ĠZ MADDELERĠ

107- ĠZLĠ MERMĠ

108- KAPSÜL AKSAM

109- KAPSÜL ECZA

110- KAPSÜL TERKĠP

111- TABANCA AKSAM

120- TAKIM ĠMAL

785.143,55

794.174,60

720.582,23

782.602,51

762.817,64

771.564,95

573.760,04

744.569,48

762.078,95

708.999,87

772.913,13

780.452,44

787.475,25

1.274.919,93

1.219.032,63

2.164.701,08

1.763.137,55

2.219.938,05

1.490.594,39

1.152.620,17

1.022.434,08

2.540.961,74

1.313.067,75

1.652.189,09

2.167.057,51

1.417.970,03

IV- Hurda ve ara iĢ maliyetlerinin hesaplanması: SipariĢ miktarı kadar üretimin

yapılıĢı esnasında ortaya çıkan ara iĢler ve hatalı üretim sonucu ortaya çıkan hurda miktarları

(kg baĢına) yıllık belirlenen fiyatlarla çarpılmaktadır. Ara iĢ ve hurda maliyetleri toplam

maliyetten çıkarılmaktadır. Çünkü, hurdalar ve ara iĢler satıldığından, gelir elde edilmektedir.

AĢağıda 1998 yılı ĠĢletme Bütçesi ara iĢ ve hurda fiyatları verilmiĢtir:

Pirinç talaĢ ara iĢ: 200.000 TL/kg

Tombak talaĢ ara iĢ: 200.000 TL/kg

Aluminyum ara iĢ: 150.000 TL/kg

Pirinç hurda ara iĢ: 200.000 TL/kg

Kapsüllü kovan hurdası: 100.000 TL/kg

Çelik ara iĢ (talaĢ ve parça): 2.500 TL/kg

Çelik-tombak karıĢımı ara iĢ: 200.000 TL/kg

Cüruf (kurĢun): 100.000 TL/kg

Ürün oluĢana kadar geçirdiği safhalarda oluĢan hammadde, iĢçilik ve genel imal

maliyetleri kümülatif olarak toplanmaktadır. Hurda ve ara iĢ maliyetleri bu toplamdan

çıkarılmaktadır. Çünkü, satılmakta ve gelir elde edilmektedir.

(I+II+III-IV) = D

58

V- Sonuç olarak, ilk 4 maliyet kaleminden elde edilen değer (D); AR-GE, pazarlama

ve satıĢ, genel idare ve finansman gideri paylarının maliyete yansıması için bir katsayıyla

çarpılmaktadır.

(1998 Yılı için karĢılanacak giderler: % 9.328 olarak belirlenmiĢtir.)

V = D*0.09328

Ġlk 4 maliyet kaleminden elde edilen değere (D), 5. maliyetin eklenmesiyle sipariĢin

tamamının maliyeti hesaplanmıĢ olur. Bu maliyet sipariĢ miktarına bölünerek, ürünün birim

üretim maliyeti hesaplanmaktadır.

Br. maliyet = (I+II+III-IV+V) / SipariĢ miktarı

Not: Firmanın stratejik öneminden dolayı birim maliyetler verilmemiĢtir.

YÖNEYLEM ARAġTIRMASI

MKE FiĢeksan A.ġ.’de yöneylem değerlendirmesi yapılmaktadır. Fakat MKE FiĢeksan

A.ġ.’ye MSB tarafından verilen sipariĢlerin karĢılanması zorunluluğu olduğundan dolayı

uygulamaya konulamamaktadır. Örneğin 7,62 mm normal fiĢek üretim hattında takımlar

değiĢtirilerek, 7,62 mm büzmeli manevra fiĢeği üretilebilmektedir. Bu hatta, 2 aylık sürede 8

milyon adet 7,62 mm normal fiĢek üretilebilirken; 3 miyon adet 7,62 mm büzmeli manevra

fiĢeği üretilebilmektedir. Bunun yanı sıra 7,62 mm normal fiĢeğin kâr marjı daha yüksektir.

Bu duruma göre hatta devamlı olarak 7,62 mm normal fiĢek üretmek kârlı olmaktadır, ancak

MKE FiĢeksan A.ġ.’ ce MSB taleplerinin karĢılanması zorunluluğu olduğundan dolayı

takımlar değiĢtirilerek 7,62 mm büzmeli manevra fiĢeği üretilmektedir.

EK - 1

FĠġEK SANAYĠ ve TĠCARET A.ġ. GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

ORGANĠZASYON ġEMASI

YÖNETÝM KURULU

GENEL MÜDÜR

ÖZEL KALEM VE

YÖNETÝM KURULU

BÜROSU

HUKUK BÜROSU MÜÞAVÝRLER SÝVÝL SAVUNMA

UZMANI

GENEL MÜDÜR YARDIMCISI

( Mali-Ýdari-Teknik )

MALÝ

ÝÞLER

MÜDÜRÜ

ÝDARÝ

ÝÞLER

MÜDÜRÜ

TÝCARET

MÜDÜRÜ

GENEL MÜDÜR YARDIMCISI

( Teknik )

ÝÞLETME

MÜDÜRÜ

MÜHENDÝSLÝK

HÝZM. MÜDÜRÜ

KALÝTE

MÜDÜRÜ