fakultet za poslovni menad Ž ment bar

21.04.23 Prof.dr Darko Lacmanović 1

FAKULTET ZA POSLOVNI MENADŽMENT

BAR

• EKOMOMIKA PREDUZEĆA

• Bar, 2012.

21.04.23 Prof.dr Darko Lacmanović 221.04.23 Prof.dr Darko Lacmanović 2

• Rast i razvoj preduzeća

• Rast preduzeća označava okrupnjavanje ili uvećanje preduzeća ili nekog njegovog segmenta,

• Razvoj se odvija u okviru određene faze rasta pri čemu dolazi do promjena u unutrašnjoj konfiguraciji resursa i područjima aktivnosti (djelatnosti).

• Stopa rasta i razvoja preduzeća (Krrz) u određenom periodu u odnosu na prethodni zbir stope proizvodnog potencijala tj. snage resursa (Kps) preduzeća i stope poslovnog uspjeha (Kpu) preduzeća:

• Krzz = Kps ± Kpu

2. Konceptualni okvir perfomansi preduzeća


• Vrijednost preduzeća• Pravična ili fer vrijednost preduzeća iznos za koji je prodavac

spreman da ustupi kupcu vlasništvo nad kapitalom tj. preduzećem.• Investiciona vrijednost preduzeća kapital i obaveze preduzeća

prema kreditorima + razvojni planovi za naredni period.• Knjigovodstvena vrijednost preduzeća razlika između

vrijednosti ukupnih sredstava i ukupnih obaveza prikazanih u bilansu stanja.

• Tržišna vrijednost preduzeća sposobnost preduzeća da organizuje uspješan rad i ostvaruje dobi i odnos trenutne ponude i tražnje na tržištu kapitala

• Likvidaciona vrijednost preduzeća postupak likvidacije/redovni ili forsirani.



• Fleksibilnost preduzeća

• Fleksibilnost preduzeća se definiše kao skup različitih upravljačkih sposobnosti i vremena za njihovo aktiviranje radi poboljšanja stepena kontrolabilnosti i responzitivnosti preduzeća.

• Responzitivnosti se odnosi na osjetljivost preduzeća na promjene u okruženju

• Kontrolabilnost je atribut sposobnosti preduzeća da kontroliše situaciju situaciju kreiranjem organizacionih uslova-resursa (fleksibilna tehnologija, fleksibilni ljudski resursi, fleksibilna organizaciona kultura idr.)



• Faktori fleksibilnosti preduzeća:

• Sposobnost prilagođavanja - kao kvantitativna sposobnost (rekonstrukcija opreme) i kao kvalitativna sposobnost (adaptiranje radne snage)

• Vrijeme (brzina) odgovora - kao vrijeme prepoznavanja signala promjena i vrijeme reagovanja.

• Interna i eksterna fleksibilnost

• Responzitivnost: operativna, strukturna i strategijska.

• Operativna, strukturna i strategijska fleksibilnost



• Inovativnost preduzeća• Inovativnosti preduzeća podrazumijeva permanentno iznalaženje

načina da se konkuriše drugim preduzećima u grani modifikacijom postojećih pristupa, načina i metoda funkcionisanja preduzeća.

• Faktori inovativnosti preduzeća:• -Organizaciona kultura• -Otpor inovacijama i procesima promjena• -Inovativna kultura• Inovativni menadžment razumije neophodnost promjena.• Tipovi inovacija:• Inovacije u ponudi proizvoda i usluga• Inovacije u tehnološkom procesu• Inovacije u organizacionoj strukturi preduzeća• Inovacije u upravljačkom procesu• Inovacije vezane za potrošače



• Imidž preduzeća• Imidž preduzeća predstavlja sliku koju javnost imao preduzeću i

kojom se odražava cjelokupna poslovna aktivnost i uspjeh preduzeća.

• Identitet preduzeća - istorijat, resursi, sposobnosti, poslovna filozofija, etička i kulturna vrijednosti i strategija.

• Sistem komuniciranja usaglašenost imidža i identiteta.• Imidž preduzeća je važna nematerijalna perfomansa preduzeća ili

“reputacioni kapital”



• Perfomanse društvene odgovornosti preduzeća• Sklop ekonomske odgovornosti (biti profitabilan), zakonske

odgovornosti (poštovanje zakonske regulative) i etičke odgovornosti (ponašati se prema opšte prihvaćenim moralnim principima društva) jesu osnova za filantropsku odgovornost preduzeća – preduzeće kao “korporativni građanin”.

• Održivi razvoj preduzeća kroz pravilno, ekonomično i racionalno korišćenje resursa, naročito prirodnih i teško obnovljivih ili uopšte neobnovljivih.

• Perfomanse društvene odgovornosti: • a) Perfomanse socijalne odgovornosti• b) Ekološke perfomanse• c) Perfomanse očuvanja zdravlja i zaštite na radu• d) Etičke perfomanse



• Ekološke perfomanse preduzeća

• Ekološke perfomanse preduzeća obuhvataju širi kompleks njegove ekološke efektivnosti i ekološke efikasnosti .

• Ekološka efektivnost se odnosi na izbor pravih ekoloških mjera, akcija, programa i inicijativa sa ciljem poboljšanja ekoloških perfomansi.

• Eko-efektivnost = Ostvareni ekološki efekti/Planirani (ciljni) ekološki efekti

• Ekološka efikasnost predstavlja napor da se sa što manje uloženih resursa za realizovanje ekoloških programa ostvare što veći (bolji) ekološki efekti.

• Eko-efikasnost = Ostvareni ekološki efekti/Ulaganja za realizovanje ekoloških akcija i programa




• Etičke perfomanse preduzeća

• Etičke perfomanse predstavljaju kompleksan set perfomansi, koje se reflektuju na realacijama: zaposleni-poslodavac, poslodavac-zaposleni, zaposleni-zaposleni, preduzeće-potrošači, preduzeće-vlasnici, i preduzeće-zajednica

• Pravila ostvarivanja etičkih perfomansi:

• a) pravila koja su propisana pravnom (zakonskom) regulativom,

• b) pravila koja su determinisana dobrom poslovnom praksom,

• c) pravila koja su prediveđena etičkim kodeksom preduzeća



• Perfomanse očuvanja zdravlja i zaštite na radu

• Zakonodavstvo obavezuje preduzeća da:

• podstiču poslodavce i zaposlene da smanjuju rizike posla

• vrše istraživanja u oblasti zaštite na radu i očuvanju zdravlja zaposlenih

• utvrđuju posebna, ali s tim povezana prava i odgovornosti poslodavaca i zaposlenih radi ostvarivanja boljih bezbedonosnih i za zdravlje ljudi potrebnih uslova rada

• determinišu i realizuju programe edukacije i obuke zaposlenih za sticanje kompetentnosti

• razvijaju standarde zdravstvene bezbijednosti i zaštite na radu

• obezbijeđuju razvijanje, analizu, evaluaciju i odobravanje programa za očuvanje zdravlja i zaštite na radu.




• Perfomanse socijalne odgovornosti preduzeća

• Perfomanse socijalne odgovornosti preduzeća se odnose na:

• a) odgovornost preduzeća da učestvuje u riješavanju društvenih pitanja pitanja kao što su: školstvo, zdravstvo, infrastruktura, komunalni problemi, razvijanje kulture i umjetnosti u lokalnoj zajednici.

• b) odgovornost za očuvanje i obezbijeđenje privatnosti, humanih aspekata i uslova na radnom mjestu svakog zaposlenog.

• c) odgovornost za diskriminaciju na poslu ili pri zapošljavanju kroz različit tretman i različit uticaj.



3.Upravljanje perfomansama preduzeća

• Koncept upravljanja perfomansama preduzeća

• Upravljanje perfomansama podrazumijeva određene elemente, instrumente, tehnike i metode pomoću kojih se menadžerima pruža mogućnost da identifikuju, ostvaruju i uvećavaju stvaralački kapacitet resursa i sposobnosti preduzeća.

• Osnovni nivoi upravljanja perfomansama preduzeća:

• 1.Upravljanje perfomansama na organizacionom nivou

• 2.Upravljanje perfomansama procesa i aktivnosti

• 3.Upravljanje perfomansama pojedinca

• Elementi(varijable) upravljanja perfomansama preduzeća:

• a) ciljevi (organizacioni, procesni, individualni)

• b) dizajn (organizacioni, procesni, individualni)

• c) menadžment (organizacije, proces i individue-izvršioca).


• Ciljevi i značaj upravljanja perfomansama preduzeća

• Ključni ciljevi upravljanja perfomansama preduzeća:

• 1.Poboljšanje perfomansi upotrebe resursa i društvene odgovornosti preduezća

• 2.Kontinuirani razvoj zaposlenih i menadžera

• 3.Satisfakcija i očekivanje svih ostalih stejkholdera preduzeća (potrošači, dobavljači, strategijski partneri i zajednica)

• Potencijalne koristi od upravljanja perfomansama:

• Ostvarivanje ciljeva preduzeća kao poslovnog sistema

• Ostvarivanje ciljeva upravljanja ljudskim resursima

• Ostvarivanje ciljeva pojedinca



• Elementi procesa upravljanja perfomansama preduzeća

• Principi procesa upravljanja perfomansama:

• Definisanje jasnih ciljeva, usredsređenost na ključne faktore uspjeha

• Neprekidno poboljšanje perfomansi, obezbijeđenje upravljčkih informacija

• Adekvatno mjerenje i izvještavanje o ostvarenim perfomansama

• Nagrađivanje bazirano na ostvarenju, kontinuirano upoređivanje

• Faze (elementi) procesa upravljanja perfomansama:

• 1.Planiranje ciljnih nivoa perfomansi

• 2.Mjerenje perfomansi

• 3.Analiza i izvještavanje o perfomansama i akcijama njihovog poboljšanja

• 4.Razvijanje kompenzacionih programa za menadžere i ostale zaposlene



• Usmjeravanje preduzeća – misija, vizija i ciljevi

• Misija je element strategijskog planiranja kojim se daje identitet (bazna uloga) preduzeću, određuje njegova filozofija (kultura, politika, vrijednost) i njegova svrha postojanja.

• Strategijski vizija opisuje postojeći i željeni strategijski profil preduzeća i eventualni jaz (neslaganje) između njih.

• Ciljeve se označavaju kao željena stanja ili situacije u koje preduzeće kao poslovni sistem želi da dođe, odnosno kao rezultati koje ono želi da dostigne.

• Sistem ili set ciljeva (primarni i sekundarni, opšti i posebni)

• Upravljanje putem ciljeva

4.Planiranje perfomansi preduzeća


• Razvijanje i izbor strategije preduzeća

• Strategija preduzeća predstavlja plan načina i sredstava za ostvarivanje strategijskih pravaca (misija, vizije, strategijskih ciljeva)

• Strategije prema nivou formulisanja i realizovanja:

• a) korporativne

• b) poslovne i

• c) funkcionalne

• Strategijski izbor:

• -utvrđivanje seta međusobno isključivih strategijskih opcija

• -izbor cilja ili ciljeva u odnosu na koje treba vrijednovati strategije

• -projektovanje uticaja strategijskih opcija i na izabrane ciljeve

• -vrijednovanje projektovanih uticaja

• -procjenjivanje svih opcija u smislu kompletnog seta ciljeva i kriterijuma

• -ponovno vrijednovanje preko drugih alternativnih scenarija



• Problemi i ograničenja u realizovanju strategije preduzeća

• 1.Neefikasan viši menadžment tim

• 2.Nejasna strategija i prioriteti

• 3.Menadžment stil “odozgo-naniže”

• 4.Loša vertikalna komunikacija

• 5.Loša koordinacija između organizacionih jedinica

• 6.Nedovoljno razvijene liderske vještine nižih menadžera



Slika 4.1. Ograničenja u sprovođenju strategijeIzvor: Krstić, B., Ekonomika preduzeća – upravljački aspekti poslovnih perfomansi, Fakultet za poslovni menadžment, Bar, 2009. , str. 57.

Samo 10 % organizacija

realizuje svoju

strategiju

Ograničenja u implementaciji strategije

Nerazumijevanje strategije

Samo 5 % zaposlenih razumijestrategiju

Neadekvatan kompezacioni sistemSamo 25 % menadžera primjenjujestimulacije povezanesa strategijom

Neposvećenost menadžmenta85 % menadžmentatimova troši manje od1 sata mjesečno na razmatranje strategije

Slabost u planiranju

Samo 60 % organizacija povezuje budžetesa strategijom


• Usklađivanje dugoročne i kratkoročne dimenzije u procesu strategijskog planiranja perfomansi preduzeća

• Strategijski (dugoročni) planovi teško se prevode u operativne akcije, jer su previše udaljeni od operativnih (godišnjih) planova.

• Izazov u procesu upravljanja perfomansama balansiranje dugoročne i kratkoročne dimenzije u procesu strategijskog planiranja, u smislu tješnjeg povezivanja strategijskog i operativnog planiranja.

• Strategijski plan

• akcioni plan rasta operativni akcioni plan

• Jednogodišnji budžet



Balansiranje durogočne i kratkoročne dimenzijeBalansiranje durogočne i kratkoročne dimenzije

Proces strateškog planiranja rastaProces strateškog planiranja rasta Proces strateškog planiranja tekućeg poslovanja

Proces strateškog planiranja tekućeg poslovanja

RastRast Tekuće poslovanjeTekuće poslovanje

Nova tržištaNova tržišta

Novi kanali prodajeNovi kanali prodaje

Novi ili poboljšaniproizvodiNovi ili poboljšaniproizvodi

Redukcija troškova poslovanja

Redukcija troškova poslovanja

Rast postojećihproizvoda i tržišta

Rast postojećihproizvoda i tržišta

Akcioni operativni planAkcioni operativni planAkcioni plan rasta Akcioni plan rasta

Slika 4.2. Akcioni plan rasta i operativni akcioni planIzvor: Krstić, B., Ekonomika preduzeća – upravljački aspekti poslovnih perfomansi, Fakultet za poslovni menadžment , Bar, 2009. , str. 60.



• Operativno planiranje perfomansi – proces budžetiranja u preduzeću

• Poslovni budžet finansijski plan koji predviđa aktivnosti preduzeća ili poslovnih jedinica za jednogodišnji period.

• Kontrola budžeta upoređivanje ostvarenog sa postavljenim standardima i utvrđivanje (planiranje) dozvoljenih granica odstupanja od standarda (tzv. budžetske kontigencije).

• Nedostaci tradicionalnog budžetiranja:

• -pojačava određeni vertikalni, komercijalno-kontrolni model menadžmenta, i blokira neke inicijative

• -nameće ograničenja u vezi očekivanog rasta prodaje i smanjenja troškova upotrebe resursa

• -nedovoljno uzima u obzir stvarne nosioce perfomansi savremenih preduzeća – intelektualne resurse.

• -ekstrapolacija tekućih trendova, ne uzimaju u dovoljnoj mjeri promjene u okruženju

• -blokira saradnju između poslovnih jedinica i jedinica unutar njih


• Pravci prevazilaženja tradicionalnog budžetiranja

• Fiksne budžete treba zamijeniti fleksibilnim budžetima

• U upravljanju resursima treba se rukovoditi kratkoročnim (kvartalnim) prognozama, a ne vrijednostima iz prošlogodišnjeg budžeta

• Poklanjanje veće pažnje intelektualnim resursima

• Kontinuirano usklađivanje i koordinisanje između funkcija na bazi tijesne povezanosti akcionih planova

• Veća sloboda i odgovornost u odlučivanju na nižim nivoima

• Nagrađivanje na osnovu ostvarenih agregatnih perfomansi poslovnih jedinica ili preduzeća u cjelini.



(Re)dizajniranje strategije i (re)definisanje

standarda

Implementacijastrategije

Mjerenje ostvarenih perfomansi

Postojane odstupanjaod standarda

Ispunjenje standarda ili kretanje u okviru postavljenih

granica odstupanja (budžetska kontigencija)

Komparacija sa standardom i identifikovanje

odstupanja

Korekcija standardaPreispitivanje

standarda i postavljanjeviših standarda

Slika 4.3. Proces planiranja i kontrole ostvarivanja plana (strategije i budžeta)Izvor: Krstić, B., Ekonomika preduzeća – upravljački aspekti poslovnih perfomansi, Fakultet za poslovni menadžment , Bar, 2009. , str. 61.

Implementacija budžeta-izvršavanje

aktivnosti


• Konceptualne osnove mjerenja perfomansi preduzeća

• Mjerenje perfomansi preduzeća predstavlja proces njihovog kvantifikovanja i vitalnu usmjeravajuću i kontrolnu aktivnost nužnu za utvrđivanje ekonomskog potencijala resursa i strategijske pozicije preduzeća.

• Razlozi mjerenja perfomansi:

• -obezbijeđenje zadovoljenja potrošača i drugih stejkholdera

• -mogućnost definisanja realnih ciljeva

• -obezbijeđenje “kontrolnog standarda” u vršenju komparacija i analize perfomansi

• -obezbijeđenje informacija za adekvatno upravljanje resursima

• -utvrđivanje problema u poslovanju i obezbijeđenje mehanizma povratne sprege u cilju njihovog riješavanja, promjene i poboljšanja

5.Mjerenje perfomansi preduzeća


• Integralni i faktorski pristup mjerenju perfomansi

• Integralni pristup mjerenju perfomansi proizilazi iz holističkog posmatranja preduzeća.

• Nivoi mjerenja sa aspekt funkcionalne orijentacije menadžmenta:

• 1.Preduzeće kao cjelina

• 2.Organizacione jedinice

• 3.Aktivnosti u okviru organizacionih jedinica

• Nivoi mjerenja sa aspekta procesne orijentacije menadžmenta:

• 1.Organizacioni nivo

• 2.Nivo procesa

• 3.Nivo aktivnosti u okviru procesa

• Elementi nivoa mjerenja perfomansi:

• a) određeni sistem eksterne kontrole

• b) sistem poboljšanja i usklađivanja

• c) sistem interne kontrole

• Faktorski aspekt mjerenja perfomansi podrazumijeva identifikaciju i mjerenje karaktera, stepena, inteziteta i pravca djelovanja različitih faktora na poslovne aktivnosti i perfomanse, sa ciljem efikasnog upravljanja njihovim uticajem.



• Koncept mjerila perfomansi

• Mjerilo perfomansi predstavlja parametar koji se koristi za kvantifikovanje određenih perfomansi.

• Osnovne funkcije mjerila perfomansi:

• -Kontrolna funkcija

• -Funkcija usmjeravanja razvoja

• -Motivaciona funkcija

• -Selektivno-alokativna funkcija

• Kvantitativna i kvalitativna mjerila

• Agregatna i parcijalna mjerila



• Finansijska i nefinansijska mjerila perfomansi

• Finansijska mjerila perfomansi su izražena monetarno i dolaze iz informacionog sistema finansijskog računovodstva (stepen likvidnosti, efikasnost upravljanja obrtnih sredstvima, nivo zaduženosti).

• Nefinansijska mjerila perfomansi izražavaju se nemonetarno i ne potiču iz informacionog sistema finansijskog računovodstva (mjerila utrošaka, mjere fizičkog obima proizvodnje, mjerila perfomansi izvršenja i kvaliteta procesa, mjerila fleksibilnosti, mjerila inovativnosti i dr.)

• Cilj korišćenja nefinansijskih mjerila perfomansi je da se preko njih identifikuju relevantna područja perfomansi, koja se, u konačnom, odražavaju na perfomanse mjerene finansijskim pokazateljima.

• Uzročno-posljedična povezanost pojedinih mjerila nefinansijskog i finansijskog karaktera.



• Diferenciranje mjerila perfomansi prema nastanku i funkcionalnoj pripadnosti

• Klasifikacija mjerila perfomansi upotrebe resursa:

• a) mjerila ulaganja,

• b) mjerila efekata

• c) mjerila efektivnosti

• d) mjerila efikasnosti

• e) ostala mjerila perfomansi preduzeća (mjerila “tržišne vrijednosti”, mjerila perfomansi zasnovana na vremenu, mjerila inovativnosti, mjerila fleksibilnosti, mjerila kvaliteta proizvoda)




• Povezivanje strategije, ključnih faktora uspjeha i mjerila perfomansi

Slika 4.4. Povezivanje strategije, ključnih faktora uspjeha i mjerila perfomansiIzvor: Krstić, B., Ekonomika preduzeća – upravljački aspekti poslovnih perfomansi, Fakultet za poslovni menadžment , Bar, 2009. , str. 61.

• Analiza perfomansi preduzeća• Analiza obuhvata set ispitivanja koja su zasnovana na metodološki

različitim pristupima sa ciljem da se sagleda trenutno stanje, kao i trend kretanja perfomansi resursa, perfomansi upotrebe resursa i društvene odgovornosti preduzeća u odnosu na protekli period.

• Suština i predmet analize perfomansi preduzeća• Suština analize jeste preispitati ostvarenu perfomansu koja se odnosi

na set poslovnih aktivnosti, funkcionalni zadatak, poslovanje organizacionog segmenta ili preduzeća u cjelini

• Predmet analize perfomansi mogu biti perfomanse preduzeća kao ekonomsko-organizacionog sistema u cijelini, kao i perfomanse određenog organizacionog segmenta sa statusom investicionog centra ili centra dobiti ili perfomanse nekog užeg organizacionog dijela npr. određenog funkcionalnog područja (departmana) kao centra prihoda, troškova, diskrecionih rahoda.


6.Analiza i izvještavanje o perfomansama preduzeća

• Principi i metode analize perfomansi preduzeća

• Principi:

• -princip međusobne uslovljenosti i povezanosti perfomansi

• -princip prelaza iz kvantitativnih u kvalitativne pojave, manifestacije i perfomanse i obratno

• -princip usklađivanja disproporcija međusobno uslovljenih perfomansi i otklanjanja odstupanja od ciljnih nivoa perfomansi

• -princip praćenja i vršenja analize perfomansi u sukcesiji perioda

• Metodi:

• a) raščlanjivanje (segmentacija)

• b) upoređivanje (komparacija) i

• c) sintetizovanje (uopštavanje)



• Izvještavanje o perfomansama preduzeća

• Izvještavanje je instrument za sagledavanje budućnosti na osnovu identifikovanih i prezentiranih tokova i stanja poslovanja u prošlosti i sadašnjosti, usmjereno na omogućavanje uvida u ostvarene perfomanse, analizu odstupanja i faktora koji su uslovili pojavu odstupanja.

• Proces izvještavanja:

• a) Formalno izvještavanje o perfomansama koje podrazumijeva definisanje metodologije (u pisanoj formi ili putem sastanaka, vrijeme i mjesto njihovog održavanja, dokumentacija)

• b) Neformalno izvještavanje o perfomansama koje je važna dopuna formalnom izvještavanju.



fakultet za poslovni menad Ž ment bar

Documents