fans and fan performance tests 7 fans.pdf · 2017. 2. 13. · me415 7 1 fans and fan performance...
TRANSCRIPT
-
ME415 7 1
FANS AND FAN PERFORMANCE TESTSFans, blowers and compressors are devices used to move
compressible fluids (vapor and gases) through a duct. Fans impart
small pressure increase to the fluid, blowers provides larger pressure
increase, while compressors impart very high pressure increase.
- Amaç, istenilen debide (Q) havanın basıncını istenilen
miktarda artırmaktır.
HavaFAN
Q
FAN
Pt
- Vantilatör ve aspiratör de fandır
İklimlendirilmiş havayı ortama vermek için kullanılan fanlara, vantilatör;
kullanılmış havayı veya egzoz gazlarını ortamdan uzaklaştırmakta kullanılan
fanlara, aspiratör denir.
-
ME415 7 2
FAN KULLANIM ALANLARI
İklimlendirme uygulamaları
- Binaların iklimlendirilmesi ve havalandırılması
- Tünellerin ve kapalı garajların havalandırılması
Endüstriyel Uygulamalar
- Çimento sanayi
- Demir çelik sanayi
- Tekstil sanayi
- Gıda sanayi
- Elektronik cihazların soğutulması
- …..
FAN ÇEŞİTLERİ
Akış yönüne göre sınıflandırma
1. Eksenel (Aksiyal) fanlar
2. Radyal (Santrifüj) fanlar
3. Karışık akışlı (Aksiyal-santrifüj) fanlar
Kullanım yerine göre sınıflandırma
- Çatı tipi fanlar
- Pencere tipi fanlar
-
-
ME415 7 3
EKSENEL FANLAR
- Akışkan, fan eksenine paralel hareket
eder
- Düşük basınç şartlarında yüksek debi
sağlar
- Hafif, küçük boyutlu ve ucuzdur
- Verimleri %75 civarındadır. Kılavuz
kanatlar kullanılarak verim %85’e
çıkarılabilir.
-
ME415 7 4
RADYAL (SANTRİFÜJ) FANLAR
- Akışkan, fan eksenine dik (radyal)
yönde hareket eder
- Düşük debi koşullarında, yüksek
basınç sağlar
- Endüstride ve klima santrallerinde
yaygın kullanılan bir fan tipidir.
-
ME415 7 5
SANTRİFÜJ (RADYAL) FAN TİPLERİ1. Radyal (dik) kanatlı (~ %65 verimli)
2. Öne eğimli kanatlı (~ %63 verimli)
3. Geriye eğimli kanatlı (~ %82 verimli)
4. Aerodinamik kanatlı (~ %85 verimli)
Radyal (dik) kanatlı Öne eğimli kanatlı
Geriye eğimli kanatlıAerodinamik kanatlı
-
ME415 7 6
KARIŞIK AKIŞLI FANLAR
- Akış, eksenel doğrultuyla 30-80 derece açıyla yönlendirilir.
-
ME415 7 7
FAN TİPLERİ VE KARAKTERİSTİKLERİ
Fan Type Wheel
Type
Static
Pressure
(inche
water
gage
Wheel
Diameter
(inche)
Air Flow
Rate
(CFPM)
Breake
Horse
Power
(bhP)
Propeller
Axial
Direct
Drive
0-1 10-50 50-
50,000
1/6-10
Tube Axial Direct
Drive
0-1 20-50 2,500-
50,000
1/3-15
Vane Axial Direct
Drive
0-5 20-60 1,200-
150,000
1/3-150
Centrifugal Backward
inclined
0-12 10-75 500-
125,000
1/3-200
Centrifugal Backward
Inclined
Airfoil
0-14 20-120 1,500-
450,000
1/3-1500
-
ME415 7 8
FAN SİSTEMLERİNDE ENERJİ KAYBIBir fan birçok elemandan oluşur:
- Hız kontrol ünitesi, motor, kayış-kasnak, yataklar, fan kanatları, hava
kanalı, giriş çıkış yönlendiricileri, vb.
Bu elemanların her birinde, enerjinin bir kısmı yararlı işe dönüşmeden
kaybolur.
FANLARIN ENERJİ TÜKETİMİNDEKİ YERİ
Fanlar çok yaygın kullanılan ve uzun süreli çalışan makinelerdir.
- Elektrik motorları, toplam enerjinin %65’ini tüketir. Fanlar, bu enerjinin
%18’ini tüketir.
- İngiltere’de sanayide kullanılan enerjinin %40’nı elektrik motorları, bunun
%22’sini ise fanlar tüketir. (İngitere Fan Manufacturer Association)
* Fanların verimli kullanılmasıyla önemli miktarda enerji tasarrufu sağlanabilir.
-
ME415 7 9
FAN ENERJİ VERİMİKayıplardan dolayı değişik elemanlar için verim tanımlanır:
1. Motor verimi = Elekt güç/Mot mil gücü
2. Tahrik sistemi verimi = Fan mil gücü/Mot mil gücü
3. Fan verimi = Akışa kazandırılan güç/Fan mil gücü
Toplam verim = Akışkana aktarılan güç/Elkt güç
Sistemin toplam verimi, fan tarafından havaya verilen gücün, sistemin çektiği elektriksel güce oranına eşittir.
milfanfan PP /
mmiltah PP /
elmm PP /
elfanmtahfant PP /
-
ME415 7 10
FAN TEST SİSTEMİ
- Fan test sistemlerinin yapıları ve testlerin yapılışı standartlarla belirlenmiştir.
(ISO 5081, AMCA International)
Ölçülecek Değerler
1. Statik basınç farkı
2. Debi
3. Güç
4. Gürültü seviyesi
Bu her bir parametrenin nasıl
ölçüleceği standartlarda belirtilir.
Basınç Ölçümü: Fan giriş ve çıkışına bağlanan basınç ölçerlerle statik basınçlar
ölçülür. Fandaki statik basınç farkı (artışı):
DP=P2-P1
Debi Ölçümü: Çıkış kanalının (3) kesitinde, Pitot tüpü ile hız dağılımı belirlenir ve
debi hesaplanır. Q=VA
Toplam basınç farkı: DPt=DP+rV22/2g Efficiency of the fan
Akışkana kazandırılan güç:
Power from motor to fan:
QPdt
dWt
D
Tdt
dWa
T
PQ
dtdW
dtdW
fantopowerinput
fluidtoimpartedPower
a
D
/
/
-
ME415 7 11
FAN PERFORMANS (TANIM) VE VERİM EĞRİLERİ
- Fan imalatçısı tarafından, sabit devir sayısında farklı debiler için yapılan testler ile her bir fanın performans ve verim eğrileri oluşturulur.
Fan performans eğrisi Fan verim eğrisi
- Her fanın optimum çalışma koşulları vardır.
- Fanlar optimum debiden düşük bir debide çalıştırıldığında stall (akış ayrılması) olur ve salınımlı bir akış oluşur.
- Fan imalatçıları ürettikleri her fanın optimum çalışma koşullarını ve bu koşullardaki verimini belirlemelidir ve kolay anlaşılır bir şekilde yayınlamalıdır.
- Fan seçimi, optimum koşullar sağlanacak şekilde yapılmalıdır.
Q
Q
DP
-
ME415 7 12
OPTİMUM FAN VERİMİ DİYAGRAMI
Fan imalatçıları, ürettikleri bütün fanların performans testlerini
gerçekleştirdikten sonra, her bir fanın en yüksek verimde (%80)
çalıştığı Q ve DPt değerlerini belirleyip, aşağıdaki gibi bir diyagramı
veya benzeri başka bir veriyi hazırlamalıdır.
Fanın kullanılacağı sistem için gerekli olan Q ve DPt belirlenerek uygun
fan, bu diyagram yardımıyla belirlenebilir.
Volume flow rate ft3/minx1000
Bu diyagramda, her bir fanın optimum çalışma aralığı, fan veriminin
%80 ve üzeri olduğu aralık olarak alınmıştır.
-
ME415 7 13
ÖRNEK 1: FAN GÜCÜ VE VERİMİ HESABI
Q=350.000 m3/h, ΔPt=200 mmSS, n=1000 d/d olan birfanda şebekeden çekilen akım 460 Amperdir (V=380 volt,cos Φ=0.85, motor verimi % 91 kabul edilsin).
a) Fan gücünü (fanın havaya kazandırdığı gücü),
b) Fan verimini,
c) Devir sayısı frekans invertörü ile 850 d/d’yedüşürüldüğünde, fanın verebileceği debi, basınç ve gücühesaplayınız.
Çözüm
a) Pfan=Q(m3/h)xΔPt(mmSS)/(3600x102)
=350000x200/(3600x102)=190 kW
b) Pel=(3)1/2xI(amper)xV(volt)xcosφ/1000
=1.732x460x380x0.85/1000=257 (kW)
ηt=(Pfan/Pel) =(190/257) = 0.74=0.74x100=%74
ηt=ηfanηmotoηtah ηfan=ηt/ηmotor =74/0.91=%81
(ηtah =1, direkt tahrik)
Daha hassas sonuç elde etmek için fan torku, torkmetreyardımıyla ölçülebilir.
-
ME415 7 14
C)
Fan kanunları kullanılarak, yeni durumdaki değerler hesaplanabilir:
Q2=Q1x(D2/D1)3(n2/n1)
DP2=DP1x(D2/D1)2(n2/n1)
2(ρ1/ρ2)
P2=P1x(D2/D1)5(n2/n1)
3(ρ2/ρ1)
Çaplar ve yoğunluk sabit kabul edilirse;
Q2=Q1x(n2/n1)=350000x(850/1000)=297500 m3/h
DP2=DP1x(n2/n1)2=200x(850/1000)2=144 mmSS
P2=P1x(n2/n1)3 = 234x(850/1000)3=143 kW
-
15
SİSTEM (DAVRANIŞ) EĞRİSİ
- Genellikle, sistemdeki debinin, basınç düşümü ile nasıl değiştiğinin
bilinmesi gerekir.
- Debinin, basınç düşümü ile değişimini gösteren grafiğe sistem eğrisi
denir.
Eşitliğinde çıkış hızı ihmal edilir ve hız yerine V=4Q/rD2 konulursa,
Değişik debiler için basınç kaybı hesaplanır ve grafiği çizilirse
sistem eğrisi elde edilir.
1000
/842
2
su
hava
ftgD
KDfLQhP
r
r
D
Q (m3/s)
DPt(mmSS)
g
VK
D
fL
g
VhP
h
ft22
22
2
D
ME415 7
-
16
FAN SEÇİMİGerekli olan debi Q ve kanaldaki basınç düşümü DPtbelirlendikten sonra, fan seçim diyagramından veyatablolardan uygun fan seçilir.
Çalışma
noktası
Sistem
eğrisiFan performans
eğrisiDPt
Q
Volume flow rate ft3/minx1000
Seçilen fanın gerçek performans değerleri, seçilen fanın performans eğrisi ile sistem eğrisinin aynı grafik üzere çizilmesiyle elde edilir.
ME415 7
-
ME415 7 17
FAN KANUNLARI
- Fan kanunları, boyut analizi ile elde edilmiş olan
bağıntılardır.
- Performans verileri bilinen bir fanın, çalışma şartları
değiştiğinde, performans değerlerini ve benzer fanların
performansını belirlemek için kullanılabilir.
Debi
Basınç artışı
Fan gücü
Gürültü
1
2
3
1
212
n
n
D
DQQ
1
2
2
1
2
2
1
212
r
r
DD
n
n
D
DPP
1
2
3
1
2
5
1
212
r
r
n
n
D
DPP
1
2
1
21012 5050
n
nLog
D
DLogLL
2
3
1
3
D
Q
D
Q
2
22
1
22
D
D
D
Hg
D
Hg
2
53
1
53
)/()/(
D
dtdW
D
dtdW
rr
-
ME415 7 18
ÖRNEK: FAN SEÇİMİDebisi 400 m3/dak olan hava akışı, iç çapı 1 m olan bir kanalda bir eksenel fanile sağlanacaktır. Kanalın toplam boyundaki statik basınç düşümü, DPBernoulli denklemi kullanılarak 3.8 cmSS olarak belirlenmiştir. Bu uygulamaiçin uygun fanı belirleyiniz.
Fan seçimi yapılabilmesi için, debinin ve kanaldaki toplam basınç düşümününbilinmesi gerekir.
Q veriliyor, kanal için DPt’nin hesaplanması gerekir.
Q=400 m3/dak=24,000m3/h=14,130 ft3/min
DPt= DP (cmSS)+rhava V2/2g (m hava) = DP (cmSS)+(rhava V
2/2g)x100/rsu=4.242 cmSS =1.67 inSS
V=Q/A= (400/60) (m3/s)/(D2/4) =8.503 m/s
Diyagramdan 14,130 ft3/min debi ve 1.67 inSS toplam basınç artışı için NNveya OO fanlarının uygun olduğu görülür.
Fan gücü, Pfan=DPtxQ/(3600x102)
Pfan=42.42 (mmSS)x24,000 (m3/h)/(3600x102)=2.77 kW
Fan verimi fan %80 kabul edilirse, mil gücü
Pmil=Pfan/ fan =2.77/0.8=3.46 kW=3.46/0.745=4.65 HP
Volume flow rate ft3/minx1000
-
ME415 7 19
ÖRNEK: DEVİR SAYISI DEĞİŞEN FANIN PERFORMANS
PARAMETRELERİNİN BELİRLENMESİ
Q=350.000 m3/h, ΔPt=200 mmSS, n=1000 d/d olan bir fanda şebekedençekilen akım 460 Amperdir (V=380 volt, cos Φ=0.85, motor verimi % 91kabul edilsin).
a) Fan gücünü (fanın havaya kazandırdığı gücü),
b) Fan verimini,
c) Devir sayısı frekans invertörü ile 850 d/d’ye düşürüldüğünde fanınverebileceği debi, basınç ve gücü hesaplayınız.
Çözüm
a) Pfan=Q(m3/h)xΔPt(mmSS)/(3600x102)
=350000x200/(3600x102)=190 kW
b)Pel=(3)1/2xI(amper)xV(volt)xcosφ/1000
=1.732x460x380x0.85/1000=257 (kW)
ηt=(Pfan/Pel)x100 =(190/257)x100= %74
ηt=ηfanηmotoηtah ηfan=ηt/ηmotor =74/0.91=%81
(ηtah =1, direkt tahrik)
-
ME415 7 20
C) Fan kanunları kullanılarak, yeni durumdaki değerler hesaplanabilir:
Debi
Basınç
Güç
Çaplar ve yoğunluk sabit kabul edilirse;
Debi Q2=Q1x(n2/n1)=350000x(850/1000)=297500 m3/h
Toplam basınç artışı
DP2=DP1x(n2/n1)2=200x(850/1000)2=144 mmSS
Fan Gücü P2=P1x(n2/n1)3 = 234x(850/1000)3=143 kW
1
2
3
1
212
n
n
D
DQQ
1
2
2
1
2
2
1
212
r
r
DD
n
n
D
DPP
1
2
3
1
2
5
1
212
r
r
n
n
D
DPP
-
ME415 7 21
ÖRNEK: FAN KANUNLARI YARDIMIYLA FARKLI RAKIM VE SICAKLIKTAKİ (YOĞUNLUKTAKİ)GAZLAR İÇİN YÜK VE GÜÇ HESABI
Fanlar, fan üreticisinin performans testlerini yaptığı şartlardan farklı şartlardakullanılabilir. Bu farklılık fanın performansına etki eder. Fanın çalışmaşartlarındaki performans değerleri, fan kanunları kullanılarak hesaplanabilir.
Bir fanın standart şartlarda (1 atm, 15oC), 80,000 m3/h debi ve 250 mmSSbasınç artışı sağladığı biliniyor. Fan çapı ve devir sayısı sabit kalmak üzere, bu fan farklı şartlarda kullanılıyor.
a) Fanın standart koşullarda çekeceği elektriksel gücü,
b) Deniz seviyesinde, 200 oC sıcaklıktaki çalışma akışkanı için sağlayacağı basınç artışını ve çekeceği elektriksel gücü,
c) 2100 m rakımda, 200 oC sıcaklıktaki çalışma akışkanı için sağlayacağı basınç artışını ve çekeceği elektriksel gücü hesaplayınız.
Fan toplam verimini ht=0.8 alınız.
-
ME415 7 22
a) Fanın standart koşullarda çekeceği elektriksel gücü hesaplayınız
Bu koşullardaki debi ve basınç artışı biliniyor.
b) Deniz seviyesinde, 200 oC sıcaklıktaki çalışma akışkanı için sağlayacağı
basınç artışını ve çekeceği elektriksel gücü hesaplayınız
Basınç artışı için fan kanunu,
D1=D2 ve n1=n2 olduğundan,
Yoğunluklar ideal gaz hal denklemi kullanılarak bulunabilir.
46.541023600
80000250
1023600
D
QPP t
fan kW
el
fan
tP
P 1.68
8.0
46.54
t
fan
el
PP
kW
RT
Pr 226.1
)27315(287
101325
1
1
1
RT
Pr
746.0)273200(287
101325
2
2
2
RT
Pr
kg/m3
kWP
Pt
fan
el4.41
8.0
12.33
1
2
2
1
2
2
1
2
12r
r
DD
n
n
D
DPP
1
2
12r
rPP DD
mmSSP 152226.1
746.0250
2D
kWPfan
12.331023600
80000152
-
ME415 7 23
c) 2100 m rakımda, 200 oC sıcaklıktaki çalışma akışkanı için
sağlayacağı basınç artışını ve çekeceği elektriksel gücü
hesaplayınız.
Tablodan, 2100 m yükseklikteki atmosfer basıncı P=78,820 Pa
olarak alınır.
Bu yükseklikte, 200 oC sıcaklıkta yoğunluk,
Fan kanunundan, fandaki basınç artışı
Fan gücü
NOT: Fan gücü direkt olarak fan kanunundan da bulunabilir.
Çekilen elektriksel güç,
3
2
22 /581.0
)273200(287
78820mkg
RT
P
r
kWQP
P tfan 84.251023600
800005.118
1023600
D
el
fan
tP
P kW
PP
t
fan
el 3.328.0
84.25
mmSSPP 5.118226.1
581,0250
1
2
12DD
r
r
-
ME415 7 24
FANLARDA ENERJİ TASARRUF
YÖNTEMLERİ
Fanlarda enerji tasarrufu üç aşamada
gerçekleştirilebilir:
1) İyi bir fan tasarımı ve imalatı, yüksek
verimli motor, kayış-kasnak sistemi
kullanımı
2) Uygun fanın seçimi
3) İyi sistem tasarımı ve işletme
-
ME415 7 25
1) İyi bir fan tasarımı ve imalatı, yüksek verimli motor, kayış-kasnak sistemi kullanımı ile enerji tasarımı
- Fan kanat profillerinin uygun tasarımı ve airfoil kanat kullanımı fanın veriminin yüksek olmasını sağlar
- Hava kaçaklarının önlenmesi sürtünmelerin azaltılması fan verimini artırır
- Kayış-kasnak, yatak kayıplarının azaltılması verimi artırır
-
ME415 7 26
2. Uygun fan seçimi
- Her fanın yüksek verimlilikle çalıştığı
basınç artış ve debi aralıkları sınırlıdır.
- İhtiyaç duyulan debi ve basınç artışı
belirlendikten sonra, bu şartları, en
yüksek verimle sağlayacak fan
seçilmelidir.
Q
Q
DP
-
ME415 7 27
3. İyi sistem (kanal) tasarımı ve işletme
a) Sistem, basınç kayıpları mümkün olduğu kadar az olacak şekilde tasarlanmalı ve imal edilmeli
- Kanal kesit alanı mümkün olduğu kadar büyük olmalı
- Basınç kaybını artıran ani kesit değişimlerinden, keskin köşelerden, gereksiz dönüşlerden kaçınılmalıdır.
b) Kapasite kontrolü
Fan sistemlerinde kapasite kontrolü iki şekilde yapılabilir:
1) Giriş ve çıkışa yerleştirilen klapeler veya damperler ile
- Ucuzdur
- Sistem eğrisi değişir, debi ve fan gücü azalır
2) Fan devri değiştirilerek
- Bir frekans invertör ile motor (fan) devri değiştirilir.
- En verimli kapasite kontrol yöntemidir.
g
VK
D
fL
g
VhP
h
ft22
2
2
D