Жыл кітабы

Книга года

*1939 жылы 25 желтоқсанда Атырау обл. Исатай ауд. Манаш а. туған.

Ақын, Қазақстанның Халық жазушысы (1996), ҚР мәдени-ағарту ісінің еңбек сіңірген қызыметкері, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты (1996-2004).

Фариза Оңғарсынова

Родилась 25 декабря 1939 года, в

Атырауской области, Махамбетского р-не,

а.Манаш.

Поэтесса, заслуженный

работник культуры и просвещения РК,

депутат Мажилиса Парламента РК.

1961 ж. Атырау пед. институтын бітірген

1961-66 жылдары орта мектепте мұгалім. Оқу ісінің меңгерушісі, директор, Атырау обл. «коммунистік еңбек» газетінде әдеби қызыметкер, «Лениншіл жас»(қазіргі «Жас алаш») газетінің Ақтөбе, Атырау, Орал облыстарындағыменшікті тілшісі, «Қазақстан пионері» (қазіргі «Ұлан») газетінің бас редакторы (1970-78) қызметтерін атқаарды. 1978-2000 ж. «Пионер» (қазіргі «Ақ желкен») журналының бас редакторы болды.

В 1961 году окончила Атырауский пед. институт.

1961-66 гг. – учительница, завуч, директор ср. школы.

1966-70 гг. - литературный сотрудник Айыртауской обл. газ. «Коммунистік еңбек», собственный корреспондент газеты «Лениншіл жас» (ныне «Жас Алаш») по Атырауской, Актюбинской, Уральской обл.

В 1970-78 гг. - главный редактор газеты «Қазақстан пионері» (ныне «Ұлан»). В 1978-2000 гг. – гл. редактор журнала «Пионер» (ныне «Ақ желкен»).

Тұңғыш өлеңдер жинағы - «Сандуғаш» 1966 ж. жарық көрді.

Первый сборник стихов «Сандуғаш» вышел в 1966 г.

Фариза Онғарсынованың көптеген шығармалары шетел тілдеріне аударылған. Фариза Онғарсынова «Құрмет белгісі», «Парасат» ордендерімен, медальдармен марапатталған.

Многие произведения Фаризы Онғарсыновой переведеы на языки народов мира. Награждена орденом «Знак Почета», «Парасат» и медалями.

***

Жаным - дала, көгінен бұлт арылмай,

батпан зілдер басса да, жүр тарылмай.

Шідерлеу көңілді зулат, жырым,

баяғының құс қанат тұлпарындай.

Елтімейді қалғыған шаққа жаным,

ұмтылыста, жүйткуде бақ, талабым.

Талма шақта талықсып кетсем, жырым,

сен қақырат мәңгілік қақпаларын.

Жол – дария, тұрмайды ағын ұрмай,

Жоғалма, жыр, жылдарғатамырың жай

дәуірлердің дауылы дақ салмаған

ата-мұра қобыздың сарынындай.

Жүрек жазбай жұптасқан ғұмырласым,

жыр-әуезім суарған мұңым, жасым

ойсыздықтан өрекпіп тойғандардың

құлағына қайғы боп ызыңдасын.

Рақат түн, дырду мен дабыр қалып,

жазылған жыр жүректің шамын жағып

елдігі мен ерлігі қалғығаннды

аттан салып оятсын дабыл қағып.

Дүниеден іздеумен нұрлы бесін

талпыныстан танбаған жыр-күресім

адамдық пен адалдық семсеріндей

жағымпаздың ту сыртын тілгілесін.

Зула, менің жыр-күймем, шабыт жегіп,

Жер бетіне гұмырлы жарық беріп,

Жүректердің құрсауын ағыт келіп,

Зорлықтардың зардабын шеккендерге

Әділеттен сыбаға алып беріп!

***

Стихи не стареют – стареют поэты,

да разве поэты жалеют об этом?

Из клетки морщин, как мечта золотая,

жар-птица бессмертной любви вылетает .

О вечный юнец во владении стужи –

снега на висках, а горячие души,

как прежде, как в двадцать, способны гореть.

Поэты душой не умеют стареть. Перевод Т. Фроловской

Жарқыра, Күн!

Мен бүгінде көктеммін, таң – тұрағым!

Бұл әлемде жабырқап жүргендерге

бір жақсылық етсем деп талпынамын.

Жүректе – сүйікті елес,

мәнгілік Күн – жанымда, биікте емес.

Бұл әлемде ең биік – Адам ғана,

мұңдануға ешкім де тиісті емес!

Жанымда – куаныштар,

куанышқа ілескен бұла күш бар;

көшіп келіп көңіліме көкжиектер,

жақындаған секілді бір алыстар.

Ұғынбадым,

ұғып жатар шамам жоқ мұның бәрін.

Сен арқылы әлемге шаттық шашып,

дүниенің сіңірдім нұрын, нәрін,

сен арқылы қуаныш құлындадым.

Қайдам, мұнда сенің барын.

***

Не написаны были бы эти стихи,

если б горя не знала, положим.

Это сердце, смирясь, не узнало б тоски,

если б был ты на многих похожим.

Я б тебя не заметила, будь ты утес,

на который подняться сумею.

Не к тебе обратила бы взгляд и вопрос,

если б сделался жертвой моею.

Я б в таком состоянии век не была,

если б в нашу не верила встречу.

Что такое любовь, я бы знать не могла,

если б ты не пошел мне на встречу.

Перевод Л.Таракановой

Ойларым менің – тамырын жайған гүл шыбық,

талпынар күнде сәулелері нұрға үмсынып.

Тірлікке бейуақ шырылдап келген сәбидей,

қалайды жаны тұрғанын мәңгі күн шығып.

Ойларым дәйім жанымнан мөлдір мұң сығып,

жарқылдап кейде шаттығын шашар құлшынып.

Маған да ажал жеткені деп ұқ, ағайын,

бейуақыта өлсе балапан ойым тұншығып.

Ой деген тарапаң, жығардай кейде орға да,

шырылдар салқам сәбиі үшін де сорлы ана.

Сөйтсе де қысқа ғұмырымды мынау жердегі

тіршіліктерге жалғайтын нәрім сол ғана.

Мәнгі емес ғұмыр, мені де күткен ажал бар,

жайлылық берме – тыныштығымды ал,

мазамды ал,

алыңдар жиған-тергендерімнің барлығын,

ойларыма ойран салмаңдар бірақ, адамдар!

***

Я пламенем сделаюсь алым

И в юность верну стариков,

Птенцам неразумными шалым

Открою высоты веков,

Для девушек стану мечтою,

Для гордых – зарёй золотою.

Вдове в двадцать лет одинокой

Напомню о страсти высокой,

Наполню предчувствием тьму,

И пусть прозябают бедняги,

Не знавшие гордой отваги,

Порыву дивясь моему.

Иду я сквозь счастье и горе,

Душою влюбленная в зори.

Мне в спутники те не нужны,

Кто выдохся, мчась за удачей,

За жизнью уютной, незрячей

В тупой скорлупе тишины.

И нет во мне умысла злого,

Пусть люди, прочтя мое слово,

Узнают желанье творить,

и пусть малодушные речи

Забудет воспрянувший встречный –

Иначе бессмысленно жить.

Перевод Л. Таракановой

«Дауа» - Фариза Оңғарсынованың поэзиядағы биік шоқыларының бірі. Автордың дүниетанымы, күрделі философиялық түйіндері оқырмандарын терең ойға жетелейді.

Белгілі ақын және журналист Фариза Оңғарсынованың бұл деректі повесі КПСС ХХV съезінің делегаты, СССР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, СССР Жоғары Советінің депутаты, Социалистік Еңбек Ері, механизатор Кәмшат Доненбаева туралы жазылған.

Қазақ қызы Кәмшаттың еңбектегі, өмірдегі өсу жолы арқылы жазушы бүгінгі адал жар ана, асыл ана, қоғам қайраткері, қатардагы еңбек адамы – әйелідің ішкі жан дүниесін, ой-санасының биіктігін, психологиясын өздік қолтаңбасымен шебер көрсеткен

Ақын Фариза Оңғарсынованың жасөспірімдерге арналған «Асау толқын» кітабында ұрпағының ой-арманы, албырт жастығы, ерлікке толы өмір тынысы көркем тілмен шебер бейнеленген.

Фариза Оңғарсынова пишет о людях, о любви и дружбе, об истории своей земли. Ее стихи экспрессивны, эмоциональны и живописны

«Нежность» - первая книга на русском языке Фаризы Оңғарсыновой. Стихи ее проникнуты нежной, сердечной любовью к человеку, к природе, родному краю. Они, как искры, как сполохи, как пламя, высвечивают, порой с неожиданной стороны, повседневное и, казалось бы, знакомое и привычное нам, согревают, просветляют читателя своей душевностью

В этой книге писательница обращается к читателям с такими словами:

«Первая встреча с новым читателем. Она всегда трудна и волнующа. Как любое другое начало, как первый шаг в неизведанное.

С волнением и надеждой отдаю на суд твой, читатель, эту книгу».

Фариза Оңғарсынованың бұл кітабына ширек ғасырдан бері өзі тікелей араласып жүрген әдебиет жайлы толғаныстары, сондай-ақ қарапайым еңбек адамдарының қиын да қызық тағдырына толған публицистикалық шығармалары мен бірқатар эсселері еніп отыр

Высокая гражданственность, интернационализм, защита нравственных ценностей – основные темы книги стихотворений и поэм «Полдневный жар». В творчестве поэтессы соединились многовековая национальная культурная традиция и современные поэтические открытия.

Есімінің алдына алуан атақ-мансабы мен шеншекпенін қоймай-ақ, Фариза Оңғарсынова деген екі сөздің өзі-ақ көз алдыңа бүгінгі ең асқақ рухты тулғаны әкеліп, ер мінез жырлар мен сезім суреттерінің үздік үлгілерін жадында жаңғыртаты. Ақынның бұл жинағы әр жылдарғы сондай өлеңдерінен түзелген.

Ее книги «Алмазный клинок», «Озарение», «Тревоги» в переводе на русский язык издавались

в Москве.

Ф.Оңғарсынова переводила произведения Пабло Неруды, Александра Блока, Михаила Лермонтова,

Евгения Евтушенко, Риммы Казаковой на казахский язык.

Сборник «Прикосновение» состоит из лирических стихов разных лет.

Әйлдің монологыСенің от құшағыңда

дүниені ұмытып, талықсыдым.

Жүрегімді өртеді жан ыстығың.

Мынау байтақ әлемде тек екеуміз

жүргендейміз айналып ғарышты мың.

Көзімді ашсам шырын сәт көзден ұшып

кететіндей жанарды тарс жұмдым.

Сен аймалап алқындың,

одан сайын есімді шығардың да,

мен балқыдым көміліп қылаң нұрға.

Жақсы сөздің барлығын саған айттым, ішімнен бе,

әлде үн шығардым ба...

К музе

Пригубит апрель чашу талой

воды в честь пришедшей весны,

зима ли на окна слетала,

осенние ль вьюги красны,

был друг, подружил, отошел,

тоска ли толчет воду в ступе, - со мной ты!

О дай мне еще

любить, целовать, ненавидеть,

спасать, наставлять, проводить,

не дай мне невинных обидеть,

не дай мне их словом убить.

Упрек переправою ложной

прогнулся. Живу не во сне:

пусть то, что вернуть невозможно,

с тобой возвратится ко мне.

Пусть грудь разорвет напряженье,

как магма земную кору,

чтоб я и на пир и в сраженье

срывалась, иначе умру.

Пусть мели, пусть водовороты –

столкни же мой легонький плот

в рассветы, в закаты, в заботы,

сквозь нынешний в будущий год.

Судьбы моей гипсовый слепок

тобою одухотворен.

Я, зрячая, верно и слепо

лечу за тобой, озарен

смысл жизни, когда на странице

и в тяжеловесных словах

есть след босоногой юницы,

травы не примявшей, как в снах.

Тілеу

Татулық бар ортаның мұңғы шалғай,

маңайына жарқырар нұры шамдай.

Менің жаным ауырады, жақсы адамдар

бір-бірімен жүргенде ұғыса алмай.

Алшаңдаған арланды құмай жығар,

алауыздық елішін лай қылар.

Екі мықты шекіссе,

ортасында

мерт болады кінәсіз былайғылар.

Адам көңілі қалады татым құрттан,

жайсаңдарды қашанда жақын құртқан.

Бас аманда ел азса,

ең алдымен

азаматы айырылар татулықтан.

Ағалары – асқар шың

қырау шалған,

жігіттері ат баптап,

қыран салған,

дала көңіл халықтың ұрпағы едік

елдікті айтып ұрпаққа ұран салған.

Асау ғасыр!

Іріні үгіп демің

бара жатса, сөнердей

үміттерім.

Мен тілеймін:

күңкіл мен үсақтықтан

сақтағай деп даламның жігіттерін.