ေမတာဖြ႔ျဖးေရးေဖာငေဒးရငး

ႏ၀ငဘာလ၊ ၂၀၁၈ခႏစ

2

ပါ၀ငေသာအေၾကာငးအရာမား ေကးဇးတငလႊာ 3

၁။သေတသနအႏစခပ 4

၁.၁။ေတာငသလယသမားမားရငဆငေနရသညအဓကျပသနာမား 6

၁.၂။စကပးေရးဆငရာ၀နေဆာငမႈမားအေျခအေန 7

၁.၃။လပြတာျမ႕နယႏငေမာကၽြနးျမ႕နယအားယဥတြေလလာခက 9

၂။ေတာငသလယသမားသေတသန 10

၃။သေတသနဆငရာနညးစနစ 11

၃.၄။သေတသနနမနာပစ 12

၄။ေတာငသလယသမားသေတသန 14

၄.၁။ျမစ၀ကၽြနးေပၚေဒသ 15

၅။အျခားေတြ႔ရခကမား 17

ျမ႕နယႏစျမ႕နယရေတာငသလယသမားမားၾကေတြ႔ရငဆငေနရေသာအဓကျပသနာရပ(၇)ခ 17

ေတာငသလယသမားမသားစမား၏အဓကအမမကမား 17

၆။သေတသနစမမႈ 18

၇။ေနာကဆကတြမား 19

သေတသနတြငအသးျပသညေမးခြနးမား 19

ကးကားခကမား 23

3

ေကးဇးတငလႊာ ေတာငသလယသမားသေတသနသည လပြတာျမ႕နယႏင ေမာကၽြနးျမ႕နယမားရ ေတာင သလယသမားမားကယတငလပေဆာငေသာသေတသနျဖစပါသည။ နညးပညာႏငရပေငြ ေၾကးကေမတာဖြ႔ျဖးေရးေဖာငေဒးရငးကပပးကညျပး၊ျမနမာဖြ႔ျဖးေရးကြနယကကနညးပညာပပးထားပါသည။ ျပညသလထအေျချပေသာနညးစနစျဖင ျပညသမားေတြ႔ၾကေနရေသာ ျပသနာရပမားကျပညသလထကေဖာထတေသာ၊ေလလာေသာသေတသနတစခလညးျဖစသည။ ေတာငသလယသမားသေတသနကၾကးၾကပလမးညႊနေပးေသာသ၊နညးပညာေပးသႏငစမသမားမာဥးခငေမာငလတ(စကပးေရးအၾကေပးပညာရင၊ ေမတာဖြ႔ျဖးေရးေဖာငေဒးရငး)၊ ဥးသရထြနး(သေတသနပညာရင၊ျမနမာဖြ႔ျဖးေရးကြနယက)၊ေဒၚႏြယနေအး(စမကနးညႈႏႈငးေရးမႈး၊ေမတာဖြ႔ျဖးေရးေဖာငေဒးရငး)၊စမကနး၀နထမးမားႏင လပြတာျမ႕နယႏငေမာကၽြနး ျမ႕နယမားရေတာငသ လယသမားမားလညးပါ၀ငခၾကပါသည။ သေတသနအစရငခစာကျမနမာဖြ႔ျဖးေရးကြနယကကသေတသနညးပညာ၊ဒဇငးပစ၊သေတသနသငတနး၊သတငးအခကအလကမားဆနးစစျခငးတ႔ျဖငအဆငဆငလပေဆာငျပးျပစေရးသားခပါသည။သေတသနလပငနးစဥအဆငဆငတြငလညးပါ၀ငခၾကေသာ၊သတငးအခကအလကမားေကာကယေပးခေသာေမတာဖြ႔ျဖးေရးေဖာငေဒးရငးကစမကနး၀နထမးမားႏငေတာငသလယသမားမား၊သတငးအခကအလကမားရယမႈတြငပါ၀ငေျဖၾကားေပးခၾကေသာလပြတာျမ႕နယႏငေမာကၽြနးျမ႕နယမားရျပညသမား၊ေတာငသလယသမားမားကေကးဇးအထးပငတငရပါသည။ ယခသေတသနသညလပြတာျမ႕နယႏငေမာကၽြနးျမ႕နယမားရေတာငသလယသမားမား၏ေလလာခကမားျဖစျပးေတြ႕ရခကမားႏငေထာကခခကမားကသကဆငရာဆကႏြယပတသကသမား၊တာ၀နရသမားႏင အဆငဆငတငပငကာ အေကာငအထညေဖာေဆာငရြက ႏငမညအခြငအလမးမားေပၚေပါကလာမညကယၾကညမပါသည။

ေမတာဖြ႔ျဖးေရးေဖာငေဒးရငး ျမနမာဖြ႔ျဖးေရးကြနယက

4

၁။ သေတသနအႏစခပ ေတာငသလယသမားသေတသနသညေတာငသလယသမားမား၏လအပခကမားႏငပကတအေျခအေနမားကသရရနေတာငသလယသမားမားကယတငဧရာ၀တတငးေဒသၾကး၊လပြတာျမ႕နယႏငေမာကၽြနးျမ႕နယတ႕တြငေလလာထားျခငးျဖစသည။သေတသနက(၂၀၁၈)ခႏစစကတငဘာလမေအာကတဘာလအထလပေဆာငခၾကျပး ႏ၀ငဘာလတြငအစရငခစာထတျပနခပါသည။သ ေတသနသည ေတာငသလယသမားအခြငအေရးကာကြယေရးႏငအကးစးပြါးျမငတငေရးဥပေဒ ႏငပးသတေဆးဥပေဒ တ႕၏အ ေကာငအထညေဖာမႈမား၊အကးသကေရာကမႈမားကေတာငသလယသမားမားကယတငတြငေလလာထားပါသည။ နညးစနစပငးဆငရာႏငအျခား လအပေသာအရငးအျမစမားက ေမတာဖြ႕ျဖးေရးေဖာငေဒးရငးႏင ျမနမာဖြ႕ျဖးေရးကြနယကတ႕က ကညပပးေပးထားပါသည။ေမတာဖြ႕ျဖးေရးေဖာငေဒးရငးစမကနး၀ငျမ႕နယ(၂)ျမ႕နယျဖစေသာလပြတာျမ႕နယႏငေမာကၽြနးျမ႕နယရေကးရြာေပါငး(၃၆)ရြာကအေျခခကာစမကနးတြငပါ၀ငေဆာငရြကေနေသာေတာငသလယသမားသငတနးေကာငးမ(၆၄၁)ဥး၊ေတာငသလယသမားသငတနးေကာငးေကာမတ၀င(၁၈၀)ဥး၊၀ငေငြတးထတလပသေကာမတ၀င(၆၀)ဥး၊ မးေစထတသအသငး၀င (၉၄)ဥးတ႕ကဥးတညထားပါသည။ သေတသနျပလပရာနမနာေဒသမားသည ေတာငသလယသမားသငတနးေကာငးရရာေကး ရြာမား၊ေတာငသလယသမားသငတနး၊ ေတာငသလယသမားသငတနးေကာငးေကာမတလပငနးေဆာငရြကသမား၊ ၀ငေငြတး ထတလပသမား၊မးေစထတသရရာေနရာမားျဖစသည။ ယခသေတသနတြငအသးျပခေသာအဓကကသညေမးခြနးမားမာ(၁)ေတာငသလယသမားအခြငအေရးကာကြယေရးႏငအကးစးပြါးျမငတငေရးဥပေဒအားမညကသ႕အေကာငအထညေဖာျပးမညသညအကးသကေရာကမႈမားျဖစေပၚေနပါသနညး။ (၂)ပးသတ ေဆးဥပေဒအားမညကသ႔အေကာငအထညေဖာျပးမညသညအကးသကေရာကမႈမားျဖစေပၚေနပါသနညး။

ေမးခြနး(၁)ေတာငသလယသမားအခြငအေရးကာကြယေရးႏငအကးစးပြါးျမငတငေရးဥပေဒအား

မညကသ႕အေကာငအထညေဖာ ျပးမညသညအကးသကေရာကမႈမားႏငသကဆငေသာေတြ႔ရခကမားမာ…

(က) စကပးေရးဆငရာသြငးအားစမား (ခြင/ကးဥပေဒ) ေတာငသလယသမားအခြငအေရးမားက ကာကြယျခငးႏငအကးစးပါြးကျမငတငျခငးဥပေဒအားသရမႈနညးပါးၾကပါသည။ စကပး ေရးဆငရာသြငးအားစမားတြင လယယာေျမ၊လပသား၊ေငြေၾကးအရငးအႏး၊စကကရယာ၊နညးပညာ၊ သတငးအခကအလကမား၊ လယယာလပငနးသးေျမၾသဇာမား၊မးစပါးႏင လယသမားမား၏စြမးေဆာငရည၊လမႈဘ၀ျမငမားလာျခငးစသည က႑မားက ေတြ႕ရရသည။သြငးအားစမားကအမားဆးရရေသာေနရာမားမာ ပဂၢလကလပငနးမား၊စကပးေရးကမၺ႑မား၊ဖြ႔ျဖးေရးလပေဆာင ေနေသာအဖြ႕အစညးမားႏငစကပးေရးဥးစးဌာနတ႕ကျဖစသည။ သြငးအားစမားကရယမႈတြင ပမနမရျခငး၊လကလမးမမျခငး၊ရယ ခနမမနျခငး၊ကနကစရတမားျခငး၊ရာသဥတႏငသဘာ၀ေဘးအႏရာယမားၾကရျခငး၊ သးႏဖကပးမားေၾကာငဆးရႈးမႈမားရသည။ စကပးစရတမားကျပနလညေပးေခရာတြငအခနရာသမကကျခငးႏငေပးဆပရသညစနစမာအဆငမေျပမႈမားကေတြ႕ၾကရသည။သတငးအခကအလကမားရယမႈကလညးလမႈေရးမဒယာ၊ေရဒယ၊ရပျမငသၾကားႏငစကပးေရးလပငနးသးအပလေကးရငး(application)မားကရယအသးျပၾကသည။ရာသဥတခန႕မနးခကမားက စကပးေရးလပငနးတြငတကရကအသးျပရန၊ ေနရာေဒသအ လကခန႕မနးခကမားကတကစြာအသးျပႏငရနအခကအခေတြ႕ၾကရပါသည။ေျမယာပငဆငမႈ၊မတပတငမႈမားတြငပြငလငးျမငသာမႈပမရေစခငၾကပါသည။လယယာေျမပငဆငမႈ၊မတပတငမႈျဖစစဥကလညးလြယကျမနဆနေစလၾကသည။

“တစဧက(၁)သနးမ(၁.၅)သနးေခးေပးေနပါတယ။လယယာကနထတလပငနးမားျပလပရနလယသမားမားက ထတေခးဖ႔ကမာၻ႔ဘဏေခးေငြန႕လပေဆာငဖ႕ရပါတယ။ဥပေဒေတြအေကာငအထညေပၚလာဖ႕ကေတာစနေခၚခကမားစြာရပါတယ”

(လႊတေတာအမတတစဥး)

“လယသမားၾကးေတြကေငြေၾကးကစနစတကမစမႏငၾကဘး။ဓါတေျမၾသဇာ၊ပးသတေဆး၊ေပါငးသတေဆးသးစြနညးလမးမားကတးခ႔ပညာေပးသငတယ၊ ကြငးဆငးျပးပညာေပးလပငနးမားပလပသငပါတယ” (စကပးေရးလပငနးရငတစဥး)

5

(ခ) ေစးကြကခတဆကမႈ (ခြင/ကးဥပေဒ) ေစးႏႈနးတညျငမေရး၊ေစးကြကရရေရး၊စေပါငးေရာငးခမႈစနစႏငမတေသာေရာငးခမႈစနစမားတညရလညပတေစလၾကပါသည။ပြစားမား၊ကနသညမား၊စကပငမားတြငေရာငးချခငးသည ပမနေရာငးခမႈျဖစပါသည။ရာသဥတႏင ေဘးအႏရာယမားေၾကာငေစး နႈနးမညျငမျခငး၊ေစးႏမခရျခငးမားရပါသည။ စပါးအရညအေသြးစႏႈနးကလညး သတမတထနးခပေပးေစခငၾကပါသည။ ျပညပ ေစးကြကႏငခတဆကမႈက႑ကလညး တကရကမလပေဆာငႏငၾကေပ။ အခနအတြယ၊ပမာဏသတမတမႈမားကလညးတ ေျပးညျဖစေစလၾကပါသည။ စပါးအထြကနႈနးေလာကမသြားေအာငလပငနးရငေတြ၊ကနသညေတြအေနန႕ထနးညႈေရာငးခေပးေစခငတယ။ဒါကလညးအစးရေ

ပါငးစပညႈႏႈငးေပးေစခငပါတယ။ (ဖြ႔ျဖးေရးေဆာငရြကေနေသာအဖြ႕တစဖြ႕) (ဂ) ကနထတလပမႈႏငကနသြယမႈ (ခြင/ကးဥပေဒ) ေတာငသလယသမားအဖြ႕မား၊အသငးမားသမၼဂမား၊အစညးအရးမားတညေထာငျခငး၊လြတလပစြာလႈပရားျခငးကခြငျပေပးေစခငပါသည။ေတာငသလယသမားအသငးအဖြ႕မားသညလယသမားငယမား၏အခြငအေရးမားကကာကြယျခငး၊ေစာငေရာကျခငးႏငအကးစးပြါးျမငတငျခငးက႑တြငပမထေရာကစြာလပေဆာငႏငၾကပါသည။ေျမသမးယာသမးျပသနာမားကလညးေတာငသမားႏငအတပးေပါငးေဆာငရြကႏငကာေျမယာစစစေရးေကာမတႏငတြဖကလပေဆာငႏငေသာအေျခအေနမားရသည။သ႕ရာတြင ကနထတလပျခငး၊ကနသြယျခငး၊ေစးကြကေ၀စစမျခငး၊စသညက႑မားကသရမႈနညးပါးၾကပါသည။ (ယ)စကပးေရးဥးစးဌာန၏၀နေဆာငမႈက႑ (ခြင/ကးဥပေဒ) စကပးေရးဥးစးဌာန၏ပညာေပးမႈ၊မးေစစစေဆးမႈ၊နညးပညာပပးမႈ၊ျပညသေရးရာဆကဆေရးကေကနပၾကပါသည။စကပးေရးဥးစးဌာန၏၀နေဆာငမႈမားကပမထေရာကေစရနေျမာလငၾကျပးစကပးေရး၊လယယာလပငနးႏငသကဆငေနေသာဌာနဆငရာမား၊ပဂၢလကလပငနးမားႏငေတာငသလယသမားမားေပါငးစပညႈႏႈငးကာ ေတာငသလယသမားမား၏ အေရးအရာကစၥမားကညႈႏႈငး ေဆာငရြကေပးေစခငၾကသည။

“ ေတာငသမားကစစညးဖ႔ခကပါတယ။ကြငးဆငးဖ႔ကရတ၀နထမးအငအားေပၚမတညပါတယ။ ထထ၀င၀ငလပဖ႕ေတာစနေခၚခကေတြရပါတယ။”

(စကပးေရးဥးစးဌာန)

ေမးခြနး(၂)ပးသတေဆးဥပေဒအားမညကသ႔အေကာငအထညေဖာျပးမညသညအကးသကေရာကမႈမားႏင

သကဆငေသာေတြ႔ရခကမားမာ…

(င) ပးသပေဆးက႑ (ပးသတေဆးဥပေဒ) ပးသတေဆးဥပေဒႏငလပထးလပနညးမားက ေကာငးမြနစြာသရမႈနညးပါးၾကပါသည။ ပးသတေဆးသငတနးမားေပးျခငး၊မတပ တငျခငး၊လငစငထတေပးျခငးႏငေရာငးခခြငရရေသာလပငနးမားကေကာငးစြာသရမႈနညးပါးၾကပါသည။ ပးသတေဆးအားအသး ျပမႈလႊမားျခငးေၾကာငထခကလာေသာအကးဆကမားကစမျခငး၊ကငတြယျခငး၊အေရးယျခငးႏငပးသတေဆးလပငနးမားစခနစညႊနးအရညအေသြးမားလကနာျခငးရမရက သရမႈနညးပါးၾကသည။ ပးသတေဆးအသးျပမႈႏငဆငေသာ အသပညာေပးမႈ၊ ေတာငသလယသမားမား၏ကနးမာေရးႏငစားသးသမား၏ ထခကမႈျဖစရပမားက ေလလာေသာ၊ဆနးစစေသာ၊စစေဆးေသာ လပငနးမားနညးပါးသညကေတြ႕ရပါသည။

“ပးသတေဆးေတြကနးစပရာစကပးေရးေဆးဆငေတြက၀ယရပါတယ။သတ႔ေျပာတအတငးပသးပါတယ။ တစႏစျပးေနာကတစႏစဆကသးေတာပးေတြကေဆးယဥျပးေဆးမတးေတာဘး”

(ေတာငသလယသမားတစဥး၊ေအာငကနးေကးရြာ)

“ ပးသတေဆးဥပေဒကေကာငးမြနစြာအေကာငအထညေဖာေနမႈကျပလပေပးေစခငပါတယ။လယသမားမားအေနန႕ ပးသတေဆးမားကစနစတကကငတယအသးျပေစခငပါတယ” (လထဖြ႕ျဖးေရးအဖြ႕တစဖြ႕)

6

၁.၁။ ေတာငသလယသမားမားရငဆငေနရသညအဓကျပသနာမား

ေတာငသလယသမားမားအဆျပသညေျဖရငးႏငမညနညးလမးမား

၁။ စကပးေရးသြငးအားစမားကအဓကပပးေပးေနေသာပဂၢလကကပၼ႑မား၊INGO/NGOမားႏငဌာနဆငရာမားတငးေဒသၾကး အဆငေပါငးစပညႈႏႈငးကာသြငးအားစမားရရေရး၊လကလမးမေရးအတြကပမေကာငးမြနေသာလပေဆာငခကမားသတမတေဖာထတလကပါေဆာငရြကျခငး။

၂။ ေစးႏႈနးတညျငမေရး၊ျပညတြငးျပညပေစးကြကေဖာေဆာငေရး၊စေပါငးေရာငးခမႈစနစမားျဖစထြနးေစမညမ၀ါဒမားအေကာင အထညေဖာမႈမားကတငးေဒသၾကးအတြငးပျပငစြာျဖစေပၚေစျခငး။

၃။ တငးေဒသၾကးအတြငးဓါတသြငးအားစမားကအလြနအကၽြ၊အကာအကြယမအသးျပျခငးမားကထထေရာကေရာကစစစေသာ ေဆာငရြကခကမားႏင ပးသတေဆးဥပေဒအား အေကာငအထညေဖာမႈလပငနးစဥမားကေတာငသလယသမားမားႏငအတထ ေရာကစြာအေကာငအထညေဖာျခငး။

(၁) အေသးစား၊အလတစား၊ အၾကးစားထတလပမႈမားအတြကမနကနေသာ လေလာကေသာ

သြငးအားစလအပျခငး

(၂) စကပးစရတ၊ေခးေငြ၊ နညးပညာ၊စကကရယာအရငးအျမစမားအား

ေတာငသအကးျပမညစမသညစနစလအပေနျခငး (၃)

သတငးအခကအလကမားအားရယျခငး၊ အသးျပျခငး၊

မေ၀ျခငး၊ပပးမႈမား ကယကယျပန႕ျပန႔

မရျခငး

(၄) ေတာငသလယသမား အသငးအဖြ႕မား

ဖြ႔ျဖးတးတကေစသည ၀နးကငႏငပပးမႈမား ပမလအပေနျခငး

(၅) စပါးအထြကႏႈနးတးေစရန ဓါတသြငးအားစမားက အလြနအကၽြ၊အကာ အကြယမအသးျပျခငး၊

အမျပအားထားမႈမားလာျခငး

(၆) လယယာေျမပငဆငမႈ၊ သမးဆညးမႈ၊အျငငးပြါးမႈမားအား ထေရာကစြာေျဖရငးေပးသည ျဖစရပမားနညးပါးေနျခငး

(၇) ေတာငသလယသမား ေရးရာကစၥမားအား ဘကစေပါငးစပညႈႏႈငး ေျဖရငးသည

စနစလအပေနျခငး

(၈) ေစးႏႈနးမတညျငမျခငး ေရရညေစးကြကမရျခငး မနကနေသာေစးႏႈနးမရျခငး ေစးႏႈနးေခါငးပျဖတခရျခငး

7

၁.၂။ စကပးေရးဆငရာ၀နေဆာငမႈမားအေျခအေန လပြတာျမ႕နယႏငေမာကၽြနးျမ႕နယတ႕တြငရရေသာစကပးေရးဆငရာ၀နေဆာငမႈမားကေတာငသလယသမားအခြငအေရးကာကြယေစာငေရာကေရးႏငအကးစးပြါးျမငတငေရးဥပေဒ(ခြင/ကးဥပေဒ)ႏငပးသတေဆးဥပေဒ(ပးသတေဆးဥပေဒ)ရျပညသ႔ေရးရာ၀နေဆာငမႈမားႏငစပလဥး၍ ဆနးစစေလလာထားပါသည။ စကပးေရးက႑ဆငရာ၀နေဆာငမႈမားကဆနးစစရာတြငအဓက က႑ၾကး(၅)ရပျဖငေလလာခသည။ ၄ငးတ႕မာ-

(က) စကပးေရးဆငရာသြငးအားစမား (ခြင/ကးဥပေဒ) (ခ) ေစးကြကခတဆကမႈ (ခြင/ကးဥပေဒ) (ဂ) ကနထတလပမႈႏငကနသြယမႈ (ခြင/ကးဥပေဒ) (ယ) ပးသပေဆးက႑ (ပးသတေဆးဥပေဒ) (င) စကပးေရးဥးစးဌာန၏၀နေဆာငမႈက႑ (ခြင/ကးဥပေဒ)

အဓကက႑(၅)ရပေအာကတြင က႑ခြ(၂၂)ခက ထပမပငးျခားကာေလလာထားပါသည။၀နေဆာငမႈမားကတငးတာရာတြင၀န ေဆာငမႈပကားခပကအသးျပထားျပးေတာငသလယသမားမားက၀နေဆာငမႈမားရရမႈ၊သရမႈ၊ေကနပမႈမားေပၚမတညျပး အဆင (၀-၅) အျဖစသတမတျပး တငးတာခပါသည။

5%

10%

5%

8%

3%

9%0%

9%6%4%

1%

9%

0%

10%

10%

2%

0%

1%

2%2% 2% 1%

စကပးေရးဆငရာ၀နေဆာငမႈအေျခအေန

စကပးေရးပညာေပးျခငး

စကပးေရးစရတရရျခငး

နညးပညာေတြရရျခငး

စကကရယာေတြရရျခငး

ဓါတေျမၾသဇာေတြရရျခငး

မးေစမားရရျခငး

သးႏအေပါငစနစ/အာမခစနစရျခငး

မးအရညအေသြးကကြငးဆငးၾကညရႈစစေဆးျခငး

ေစးကြကခတဆကမႈႏငေစးႏႈနးတညျငမမႈကေဆာငရြကျခငး

ေစးနႈနး/ေစးကြကသတငးမားရရျခငး၊အသးျပျခငး

အကးတပးေပါငးေဆာငရြကမႈကအားေပးျခငး

လြပလပစြာစကပးထတလပေရာငးခမႈ

ပ႕ကနခြတမးညႈႏႈငးေဆာငရြကေပးျခငး

လယယာလပပငခြင၊ပငဆငခြငမားအားခငမာေစျခငး

စကပးေရးႏငဆငေသာအစးရဌာနမား၏ ျပညသ႕ဆကဆေရး

စကပးေရးႏငဆငေသာအစးရဌာနမား၏ ေပါငးစပညႈႏႈငးျခငး

ေတာငသအကးမျပသညဥပေဒမားအားတငျပျခငး

ထခကဆးရႈးမႈမားတြငလပကြကငယေတာငသမားကဥးစားေပးကညျခငး

ပးသတေဆးသငတနး၊မတပတငထတေပးျခငး၊ရတသမးျခငး

ပးသတေဆးေၾကာငးထခကဆးရႈးမႈမားကစစမးအေရးယျခငး

ပးသတေဆးေရာငးခမႈမားအားၾကးၾကပစစေဆးျခငး

ပးသတေဆးပစၥညးမားစြန႕ပစမႈေစာငၾကညစစေဆးျခငး

8

ေတာငသလယသမားမားအဆျပသညေျဖရငးႏငမညနညးလမးမား

၄။ တငးေဒသၾကးအဆငစကပးေရးလပငနးႏငသကဆငေသာဥပေဒမား၊လပထးလပနညးမား၊ညႊနၾကားခကမားႏငမ၀ါဒဆငရာ ျပညသ႕ေဆြးေႏြးပြမား၊သးသပေလလာျခငးမား၊ပညာေပးပြမားကသကဆငရာအဖြ႕အစညးမားပါ၀ငကာလအပခကမားကေျဖရငးေဖာထတသညလပေဆာငခကမား။

၅။စကပးေရး၊လယယာသားငါးက႑ႏငဆကႏြယေသာေလလာခကမားကပညာ၇ပအဆငသေတသနမား၊ေလလာခကမား၊ျဖစရပေလလာမႈမား၊ဆကသြယေရးဇာတလမးမား၊ေျပာငးလမႈေလလာခကမား၊စာတမးမားကတငးေဒသၾကးအဆငေလလာဆနးစစသညရပေငြထညသြငးေတာငးချခငး။

၁၀ % ေတာငသလယသမားမား၏ႏစသကအားရမႈ(၁၀%)ျဖင

အမားဆးေသာရေသာက႑မားမာ စကပးစရတ၊စကပးေရးေခးေငြကရရမႈ၊လယယာလပပငခြင၊ပငဆငခြငခငမာေစျခငး

ႏင စကပးေရးဥးစးဌာန၏ျပညသ႕ေရးရာဆကဆေရးတ႔ျဖစသည။

၈-၉ % ေတာငသလယသမားမားႏစသကအားရမႈ(၈-၉)%ျဖင

ဒတယအမားဆးရရေသာက႑မားမာ စကကရယာသြငးအားစရရျခငး၊မးေစမားရရ ျခငး၊မးေစအရညအေသြးက

ကြငးဆငးၾကညရႈစစေဆးေပးျခငး၊လြတလပစြာစကပးထတလပေရာငးခႏငျခငးတ႕ျဖစ သည။

၅-၆ % ေတာငသမားႏစသကမႈအဆငတြင(၅-၆)%ျဖင တတယအမားဆးရရေသာက႑မားမာ

စကပးေရးကြငးဆငးပညာေပးျခငး၊စကပးေရးနညးပညာရရျခငး၊ ေစးႏႈနးခတဆကေပးမႈႏငေစးတညျငမမႈအားထနးေပးျခငးတ႕ျဖစသည။

၁-၂ %

ေတာငသလယသမားမား၏ႏစသကအားရမႈအဆင(၁-၂)%ျဖင အနမဆးရရေသာက႑မားမာ အကးတပးေပါငးေဆာငရြကမႈကအားေပးျခငး၊

စကပးေရးႏငဆငေသာအစးရဌာနမား၏ေပါငးစပညႈႏႈငးျခငး၊အကးမျပသညဥပေဒမားကတငျပျခငး၊ပ႕ကနခြတမးညႈႏႈငးေဆာငရြကျခငး၊သဘာ၀ေဘးေၾကာငထခကေသာဆးရႈးမႈမားတြင လပကြကငယေတာငသလယသမားမားကပပးျခငး၊ပးသတေဆးေၾကာငထခကဆးရႈးမႈမားက

စစမးအေရးယျခငး၊ပးသတေဆးေရာငးခမႈအားၾကးၾကပျခငးႏင ပးသတေဆးပစၥညးမားစြန႔ပစမႈကေစာငၾကညစစေဆးျခငးတ႕ျဖစသည။

9

၁.၃။ လပြတာျမ႕နယႏငေမာကၽြနးျမ႕နယအားယဥတြေလလာခက

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

လပြတာ ေမာကၽြနး

သြငးအားစမားရရျခငး

စကပးေရးပညာေပးျခငး စကပးေရးစရတရရျခငး နညးပညာေတြရရျခငး

စကကရယာေတြရရျခငး ဓါတေျမၾသဇာေတြရရျခငး မးေစမားရရျခငး

0

2

4

1 2

ထတလပမႈႏငေစးကြကဆငရာ၀နေဆာငမႈ

ေစးကြကခတဆကမႈႏငေစးႏႈနးတညျငမမႈကေဆာငရြကျခငး

ေစးနႈနး/ေစးကြကသတငးမားရရျခငး၊အသးျပျခငး

အကးတပးေပါငးေဆာငရြကမႈကအားေပးျခငး

လြပလပစြာစကပးထတလပေရာငးခမႈ

ပ႕ကနခြတမးညႈႏႈငးေဆာငရြကေပးျခငး

လယယာလပပငခြင၊ပငဆငခြငမားအားခငမာေစျခငး

0

2

1 2

ပးသတေဆးႏငထခကမႈမားကပပးျခငး

ေတာငသအကးမျပသညဥပေဒမားအားတငျပျခငး

ထခကဆးရႈးမႈမားတြငလပကြကငယေတာငသမားကဥးစားေပးကညျခငးပးသတေဆးသငတနး၊မတပတငထတေပးျခငး၊ရတသမးျခငး

ပးသတေဆးေၾကာငးထခကဆးရႈးမႈမားကစစမးအေရးယျခငး

ပးသတေဆးေရာငးခမႈမားအားၾကးၾကပစစေဆးျခငး

10

၂။ ေတာငသလယသမားသေတသန ေတာငသမားသည မမတ႕ရငဆငေနရသည လအပခကမား၊ျပသနာမား၊ ပကတအေျခအေနႏင အစးရ၏ ၀နေဆာငမႈမားက သရရနလသည။ ေတာငသမား၏ သေတသနအစစဥက အေကာငအထညေပၚေစရနပပး ေပးသညအဖြ႕မာ ေတာငသမား၏ အကးစးပါြးက (၂၀၀၈)ကတညးက ျမငတငကာကြယကာေတာငသမားႏငအတလပကငေဆာငရြကမႈေနေသာ ေမတာဖြ႕ျဖးေရး ေဖာငေဒးရငးျဖစပါသည။

ေတာငသလယသမားသေတသန၏ရညရြယခကမား ေတာငသလယသမားမားသည၄ငးတ႔ကယတင - § ေတာငသလယသမားအခြငအေရးကာကြယေရးႏငအကးစးပြါးျမငတ

ငေရးဥပေဒႏငပးသတေဆးဥပေဒတ႕၏အေကာငအထညေဖာမႈမား၊ အကးသကေရာကမႈ မားကေလလာႏငရန။

§ အစးရ၏ ၀နေဆာငမႈမားႏင ေတာငသလယသမားမား၏လအပခက မား အၾကားရေသာကြာဟခကမားကေလလာႏငရန။

§ ေတာငသလယသမားမား ၾကေတြ႕ေနရသည အေျခအေနအရပရပက ေတာငသလယသမားမားကယတငတကရကအေရးဆတငျပႏငရန။

ေတာငသလယသမားသေတသန၏အေျခခသေဘာမား လကရအသးျပ၊ အသက၀ငေနေသာ ေတာငသလယသမားမားႏငဆကစပေသာ တညဆဥပေဒမား၊နညးဥပေဒမား၊လပထးလပ နညးမား၊အေတြ႕အၾကမား၊အျခားအဖြ႕အစညးမား၏ ေလလာခကမား၊အစရငခစာမားက ေလလာျခငး၊ပစခေဆြးေႏြးမႈမားက လညးေတာငသလယသမားမား၏ လအပခကမားႏငပကတအေျခအေနမားက သေစမညနညးလမးမားအသးျပကေမးျမနးေဆြး ေႏြးထားပါသည။ တစဥးခငးေတြ႕ၾကရေသာအေျခအေနမားက သရရန လေတြ႕ေမးျမနးမႈမားလညး လပေဆာငထားပါသည။ ေတာငသလယသမားမားကယတငအခကအလကမားေကာကခသည နညးလမး(၄)ခသညလညး သေတသန၏အဓကအႏစ သာရျဖစပါသည။ နညးစနစပငးဆငရာႏငလအပေသာအရငးအျမစမားကမေမတာဖြ႕ျဖးေရးေဖာငေဒးရငးႏငျမနမာဖြ႕ျဖးေရးကြနယကတ႕ကအားျဖညပပးေပးထားပါသည။သေတသနလပေဆာငရာတြငအရညအေသြးႏငအေရအတြကအေျခခေသာနညးစနစကအေျချပထားသည။သေတသနျပရနအတြကလညးအေျခခေသာအဆင(၁၀)ဆငကလညးအသးျပထားပါသည။ထအဆငမားမာ(၁)သေတသနျပရနအတြကအဓကျဖစေသာျပသနာကရာေဖြေဖာထတျခငး(၂)စာတမးမတတမးမားကေလလာျခငး(၃)သေတသဒဇငးပစခမတျခငး(၄)သေတသနနမနာေရြးခယျခငး(၅)သေတသနသငတနးေပးျခငး(၆)အခကအလကမားေကာကယျခငး(၇)ေကာကယထားေသာအခကအလကမားကစစစျခငး (၈)သတငးအခကအလကမားကအတညျပျခငး (၉)သေတသနအစရငခစာေရးျခငး(၁၀)ေတြ႕ရ ခကမားကအေရးဆတငျပရငးလငးျခငးတ႕ျဖစသည။

ေတာငသလယသမား သေတသနသည ပညာ

ရငမား၊ပညာရပအဖြ႕အစညးမားကျပလပေသာ

သေတသနမး မဟတပါ။ ေတာငသမားသည

၄ငးတ႕၏အခကအခမား၊ အေျခအေနမား၊အစး

ရ၏၀နေဆာငမႈမား၊၄ငးတ႕ႏငဆငေသာဥပေဒ

မား၏ထေရာကမႈမားက၄ငးတ႕ကယတငရာေဖြ

ေလလာေသာလပငနးစဥျဖစသည။

ေတာငသသေတသနသညလကေတြ႕ကသည။

ပကတအေျခအေနကသရသည။ေတာငသမား

ကယတငသငယသညျဖစစဥျဖစသည။အစးရ

အား၄ငးတ႕ကယတငအေရးဆပနၾကားဖ႕ရာအ

သးျပသညနညးတစချဖစသည။

11

၃။ သေတသနဆငရာနညးစနစ ေမတာဖြ႕ျဖးေရးေဖာငေဒးရငးစမကနး၀ငျမ႕နယ(၂)ျမ႕နယျဖစေသာ လပြတာျမ႕နယႏငေမာကၽြနးျမ႕နယရ ေကးရြာေပါငး(၃၆)ရြာက အေျခခကာစမကနးတြငပါ၀ငေဆာငရြကေနေသာ ေတာငသလယသမားသငတနးေကာငးမ(၆၄၁)ဥး၊ေတာငသလယသမားသင တနးေကာငးေကာမတ၀င(၁၈၀)ဥး၊ ၀ငေငြတးထတလပသေကာမတ၀င(၆၀)ဥး၊ မးေစထတသအသငး၀င(၉၄)ဥးတ႕ကဥးတည ထားပါသည။ အခကအလကေကာကယမႈႏငကယစားျပမႈခငမာေစရန တစျမ႕နယလင(၅)ရြာစ(၂)ျမ႕နယအတြက(၁၀)ရြာကေရြး ခယခပါသည။ထ႔ျပငစမကနးႏငထစပေနေသာစမကနးျပငပျမ႕နယမား(၁)ရြာစထပမေရြးခယကာအခကအလကမားေကာကခရနစစဥထားခသည။အေျခခအားျဖငနမနာမားသညေတာငသလယသမားသငတနးေကာငးရရာေကးရြာမား၊ေတာငသလယသမားသငတနး၊ေတာငသလယသမားသငတနးေကာငးေကာမတလပငနးေဆာငရြကသမား၊၀ငေငြတးထတလပသမား၊မးေစထတသရရာေနရာမားျဖစသည။

၃.၁။ စာတမးမတတမးမားကေလလာျခငး လယယာေျမႏငစကပးေရးႏငဆကႏြယေသာဥပေဒမားကေလလာရာတြငအဓကအားျဖငေတာငသလယသမားအခြငအေရးကာကြယေရးႏငအကးစးပြါးျမငတငေရးဥပေဒႏင ပးသတေဆးဥပေဒတ႕၏ အေကာငအထညေဖာမႈမား၊အကးသကေရာကမႈမားက ေလလာခပါသည။ထ႔ျပငအေျခခဥပေဒပါဇယား(၂)တြငပါရေသာတငးေဒသၾကးႏငျပညနယမားအတြငးျပဌာနးႏငသညဥပေဒမားတြငလယသမားမား၏အခြငအေရးမားက ေလလာၾကညေသာအခါစကပးေရးႏငပတသကေသာ ဥပေဒမားကသရနားလညျခငး၊ ၀နေဆာငမႈအမးအစားမားႏင၀နေဆာငမႈေပးျခငးပစမား၊ စကပးေရးပညာေပးမႈအေျခအေန၊ စကပးစရတရယျခငးႏငအသးျပ ျခငး၊စကပးေရး နညးပညာရယအသးျပျခငး၊စကကရယာမားႏင ဓါတေျမၾသဇာမားရယအသးျပျခငး၊မးေစႏငမးေကာငးမးသန႕ စပါးမားထတလပျခငးႏငရယအသးျပျခငး၊ ေစးကြကခတဆကမႈႏငေစးႏႈနးသတငး၊ ထတလပျခငးႏငေရာငးချခငးအေျခအ ေန၊လယယာလပပငခြငႏငလြတလပခြင၊ ေပါငးစပညႈႏႈႈငးျခငးႏငအကးျပဥပေဒမား၊ လပထးလပနညးမား၊နညးဥပေဒမားက ေလလာခပါသည။1 ထ႔ျပငပးသတေဆးထတလပျခငး၊ ေရာငးချခငး၊ျဖန႔ချခငး၊အသးျပျခငး၊စမျခငး၊ ေပါငးစပညႈႏႈငးျခငးႏငအ ကးဆကမားကသရရနအတြကလညးပးသတေဆးဥပေး(၂၀၁၆)ကလညးေလလာထားပါသည။ အာရဖြျဖးေရးဘဏကထတေ၀ ေသာျမနမာစကပးေရးက႑ဆနးစစခက(၂၀၁၃)ႏငျမနမာႏငငစကပးေရးက႑ဖြ႔ျဖးတးတကေရးမဟာဗဟာ(၂၀၁၇)ကလညး ေလလာထားပါသည။ ၄ငးစာတမးမားတြငလညး မ၀ါဒပငးဆငရာစနေခၚခကမားတြင စကပးေျမအသစေဖာထတျခငး၊စကပး ေရလေလာကစြာပပးျခငး၊ စကမႈစကပးေရးက႑ဖြ႔ျဖးတးတကေစျခငး၊ စကပးနညးစနစသစမားေဖာထတျခငးႏငအသးျပျခငး၊ ေခတမနညးစနစႏငစပါးမးမားကပပးေပးျခငးတ႕တြငၾကးမားေသာစနေခၚခကမားျဖစေနသညကေတြ႔ရထားသည။2 လယယာေျမပငဆငမႈ၊သမးဆညးမႈ၊မတပတငမႈႏင သမးဆညးခလယယာေျမမား မရငးပငရငလက၀ယျပနလညေရာကရေရး ေဆာငရြကရာတြငျမ႕နယအဆင၊တငးေဒသၾကး/ျပညနယအဆငႏငဗဟအဆငတ႕တြငၾက႔ၾကာမႈမားျဖစေပၚလကရသည။(၂၀၁၈)ကနတြငအျပးသတေျဖရငးေပးရနႏငငေတာသမၼတကညႊနၾကားခကထတျပနထားသည။ သးႏအာမခစနစႏငေခးေငြစနစမားက လညးပမထေရာကေသာနညးမား၊စနစမားျဖငအစားထးရနျပငဆငေဆာငရြကရာတြငလယသမားငယမား၊လပကြကငယေတာငသမားအတြကအမနတကယအကးရ၊ထေရာကေသာပပးမႈမားျဖစေပၚေစရနအရပဘကအဖြ႕အစညးမားကလညးအေရးဆတငျပလကရသည။3

၃.၂။ အခကအလကေကာကသညနမနာပစ နညးလမးမား လပြတာျမ႔နယ ေမာကၽႊနးျမ႔နယ တငးေဒသၾကးအဆင

ေဆြးေႏြး၀ငး

၁ ရြာ ၁ ၾကမ ၅ ရြာ ၅ ၾကမ

ေတာငသလယသမား ၁၅ဥး ေကးရြာကယစားလယမား

၁ ရြာ ၁ ၾကမ ၅ ရြာ ၅ ၾကမ

ေတာငသလယသမား ၁၅ဥး ေကးရြာကယစားလယမား

မလပေဆာငပါ၊

လေတြ႕အငတာဗး ေတာငသလယသမား ၁၅ဥး ေတာငသလယသမား ၁၅ဥး ဥပေဒျပသ ၁ ဥး

1ေတာငသလယသမားအခြငအေရးကာကြယေရးႏငအကးစးပြါးျမငတငေရးဥပေဒ (၂၀၁၃)2ADB (2013) Myanmar Agriculture Environment Assessment. 3ႏငငေတာသမၼတရးသတငးထတျပနခက(ဇလငလ၊၂၀၁၈ခႏစ)

12

(ေကးရြာကယစားလယမား၊အမးသမးေတာငသမား၊ ထခကလြယေသာ မသားစမားအပါအ၀င)

(ေကးရြာကယစားလယမား၊အမးသမးေတာငသမား၊ ထခကလြယေသာ မသားစမားအပါအ၀င)

အစးရ ၁ ဥး ပဂၢလကက႑ ၁ ဥး ဖြ႕ျဖးေရးအဖြ႕ ၁ ဥး

၃.၃။ သေတသနနညးစနစအကဥးခပ နညးကရယာမား ဆနးစစမညအရာမား နညးလမး ရလဒမား

(၁) ျပသနာသစပင

ျပသနာအေၾကာငးရငးမား ဆငပြါးအေၾကာငးရငးမား ဆကႏြယခကမား ျဖစပြါးေစမႈမား ပါ၀ငသမား ထခကမႈမား

လထပါ၀ငဆနးစစျခငး ေမးခြနးေမးျခငး

အျပနအလနေဆြးေႏြးျခငး မတတမးတငျခငး ပဆြျခငး

စဥးစားေဖာထတျခငး

ေတာငသလယသမားမား ျပသနာအေၾကာငးရငးမား၊

ဆငပြါးအေၾကာငးရငးမားကသရ၊နားလည၊

မတတမးတငျခငး

(၂) လပငနးရာသခြင

စကပးေရး ေမြးျမေရး

အျခား၀ငေငြလပငနးမား လမႈေရးလပငနးမား ေဘးအႏရာယမား

လထပါ၀ငဆနးစစျခငး ေမးခြနးေမးျခငး

အျပနအလနေဆြးေႏြးျခငး မတတမးတငျခငး ဇယားဆြျခငး

စဥးစားေဖာထတျခငး

ေတာငသလယသမားမား လပငနးရာသခြငအေျခအေနက

က႑အလကသရ၊ နားလည၊မတတမးတငျခငး

(၃) အမမကေျမပ ေရတေရရညအစအစဥမား အသငးအဖြ႕ဥးတညခကမား အစးရအားအေရးဆမညပစ

လထပါ၀ငဆနးစစျခငး ေမးခြနးေမးျခငး

အျပနအလနေဆြးေႏြးျခငး မတတမးတငျခငး ဇယားဆြျခငး

စဥးစားေဖာထတျခငး

ေတာငသလယသမားမား ေရတေရရညအစအစဥမား အသငးအဖြ႕ဥးတညခကမား အစးရအားအေရးဆမညပစ

သရ၊နားလည၊ မတတမးတင ျခငး

(၄)၀နေဆာငမႈေျမပ ဥပေဒ၏အကးသကေရာကမႈ အစးရဌာနမားပပးမႈ ေကးရြာတးတကမႈ

လထပါ၀ငဆနးစစျခငး ေမးခြနးေမးျခငး

အျပနအလနေဆြးေႏြးျခငး မတတမးတငျခငး ပဆြျခငး

စဥးစားေဖာထတျခငး

ဥပေဒ၏အကးသကေရာကမႈ အစးရဌာနမားပပးမႈ

ေကးရြာတးတကမႈမားက သရ၊နားလည၊ မတတမးတင ျခငး

၃.၄။ သေတသန နမနာပစ

ေဆြးေႏြးပြ ၅ ၾကမ ၅ ရြာ

လေတြ႕ လေတြ႕ လေတြ႕ လေတြ႕ လေတြ႕

လေတြ႕ လေတြ႕ လေတြ႕ လေတြ႕ လေတြ႕

လေတြ႕ လေတြ႕ လေတြ႕ လေတြ႕ လေတြ႕

လေတြ႔ေမးျမနးမႈ၊ေတာငသလယသမား ၁၅ ဥးေဆြးေႏြးမႈ

ေတာငသလယသမား ၁၅ဥး ၁ ရြာ ၁ ၾကမ

13

အဖြ႕လကေဆြးေႏြးျခငး အဖြ႕လကေဆြးေႏြးျခငးကစစေပါငး(၁၀)ၾကမ၊ တစျမ႕နယလင(၅)ၾကမ၊ တစရြာတြငတစၾကမသာျပလပရန စစဥခပါသည။အဖြ႕ လကေဆြးေႏြးျခငးတြငပါ၀ငေဆြးေႏြးမညသမားမာေတာငသလယသမား၁၅ဥးႏငအျခားေကးရြာကယစားလယမား၊အမးသမးမား၊ဖြ႕ျဖးေရးေဆာငရြကေနသမားအျပင၊ အျခားေကာမတ၀ငမားပါ၀ငေဆြးေႏြးႏငရနစစဥခပါသည။ ေဆြးေႏြးမႈမားသညအဓကအား ျဖငေတာငသလယသမားအခြငအေရးကာကြယေရးႏငအကးစးပြါးျမငတငေရးဥပေဒႏငပးသတေဆးဥပေဒတ႕၏အေကာငအထညေဖာမႈမား၊အကးသကေရာကမႈမားကေလလာျခငး၊ အစးရ၏၀နေဆာငမႈမားႏင ေတာငသလယသမားမား၏လအပခကမားအ ၾကားရေသာကြာဟခကမားကေလလာျခငးႏငေတာငသလယသမားမားၾကေတြ႕ေနရသညအေျခအေနအရပရပကေတာငသလယသမားမားကယတငတကရကအေရးဆတငျပမညအခကအလကမားကရာေဖြႏငရနျဖစသည။ထကသ႕အခကအလကမားကရရရနနညးကရယာ(၄)မးကအသးျပထားကာေလလာခပါသည။ ၄ငးတ႕မာ(၁)ျပသနာစပါးပင(၂)၀နေဆာငမႈေျမပ(၃)အပမကေျမပ ႏင(၄)ရာသခြငနညးလမးမားကအသးျပထားပါသည။ ထနညးကရယာအားလးသညလထပါ၀ငဆနးစစေသာ ေျခခနညးမားျဖစ ျပးလထကယတငကရးရငးလြယကစြာျဖငအခကအလကမားကရယႏငၾကပါသည။

လေတြ႔ေမးျမနးျခငး လေတြ႔ေမးျမနးျခငးကေတာငသလယသမား(၃၀)ဥး၊လႊတေတာအမတ(၂)ဥး၊စးပြါးေရးလပငနးရင(၂)ဥး၊ ဖြ႔ျဖးေရးေဆာငရြကေန ေသာအဖြ႕(၂)ဖြ႔၊ႏင ျမ႕နယစကပးေရးဌာန(၂)ခတ႕တြင သြားေရာကေတြ႔ဆေမးျမနးထားပါသည။ လေတြ႔ေမးျမနးျခငးသညအဖြ႔ လကေဆြးေႏြးမႈမားႏငမတေသာအေျခအေနမားႏငသတငးအခကအလကမားကမတညေသာလမားကပစမတထားကာသတငးအခကအလကမားကထပမအတညျပ၊ေမးျမနးရယျခငးျဖစသည။ထနညးလမးမရရေသာအခကအလကမားသညအဖြ႔လကေဆြး ေႏြးမႈမားမရရေသာအခကအလကမားက ဆနးစစခနကကျခငး၊မတညေသာျဖစရပမားကသရျခငးႏငတစဥးခငးထားရေသာသ ေဘာထားအျမငမားကသရရသည။ အထးသျဖငအပခပေရး၊ဥပေဒျပေရးႏငစးပါြးေရး၊ ဖြ႔ျဖးေရးစေသာမတေသာေနာကခအေျခ အေနမားကလညးဆနးစစေလလာထားပါသည။

သေတသနျပရာတြငပါ၀ငတန႔ျပနသညစာရငး

အေၾကာငးအရာ လပြတာျမ႕နယ ေမာကၽြနးျမ႕နယ ေပါငး

အဖြ႕လကေဆြးေႏြးျခငး ကား ၆၄ မ ၂၁

ကား ၆၁ မ ၂၃

ကား ၁၂၅ မ ၄၄

တစဥးခငးေတြ႔ဆေမးျမနးျခငး ကား ၆၅ မ ၁၁

ကား ၅၉ မ ၁၈

ကား ၁၂၄ မ ၂၉

အခကအလကေကာကယသမား ကား ၁၄ မ ၃

ကား ၁၆ မ ၁

ကား ၃၀ မ ၄

ကန႔သတခကမားသေတသနလပေဆာငရာတြငက႑မးစကအသမား၊အျမငမားကရရရနရညရြယထားခပါသည။သေတသနလပေဆာငမညေနရာကလညးျမနမာႏငင၏ဆနအးၾကးဟတငစားေခၚေ၀ၚရာ ဧရာ၀တတငးေဒသၾကးရျမ႕နယႏစျမ႕နယက အဓကထားေရြးခယထားပါ သည။သေတသနေဆာငရြကခနသည(၃)လတာအတြငးေဆာငရြကရသညအတြကအခနအတငးအတာလေလာကမႈပမလအပပါသည။ေတာငသလယသမားမားကယတငသေတသနျပျခငး၊အခကအလကမားေကာကယျခငးလပေဆာငရနပစခမတထားျခငးေၾကာငေတာငသလယသမားမားအတြကအသပညာ၊နညးပညာႏငသေတသနလပေဆာငျခငးနညးစနစမားကတတကၽြမးသြားေစသညအကးေကးဇးမားရပါသည။ တစဘကတြငလညးနညးပညာ၊ကၽြမးကငမႈႏင သတငးအခကအလကမားရယျခငးကစမကနး ၀နထမးမားကတြဖကကညခၾကရသည။ သတငးအခကအလကမားရယရာတြင အမးသမးေတာငသမားပါ၀ငျခငး၊အမးသမးဥး ေဆာငေသာမသားစမား၏အသ၊အျမငရရေအာငေဆာငရြကႏငရနၾကးပမးရပါသည။လေတြ႔ေမးျမနးမႈမားတြငလႊတေတာကယစားလယမားထကလအပေသာသတငးအခကအလကမားကလေလာကစြာမရရျခငး၊ေနရာေဒသႏစျမ႕နယအားခြေ၀စမရျခငးမားရခသည။သတငးအခကအလကမားကေရးသြငးရာတြငလညး ကြနပတာ၊နညးပညာ၊စကပငးဆငရာကၽြမးကငမႈမားလေၾကာငးေတြ႔ ၾကခသည။သတမတေသာနမနာပစထကေကာလြနေသာပမာဏကေကာကယခသညအတြကအခန၊လ၊အငအားမားအပကနဆးခရသည။သ႕ရာတြငသတငးအခကအလကမားကအခနမေရးသြငး၊ဆနးစစ၊အတညျပႏငချခငးကလပငနးျပးေျမာကမႈကျမနဆနေစခသည။

14

၄။ ေတာငသလယသမားသေတသန ျမနမာႏငင၏ အသားတငထတလပမႈ၃၈%က စကပးေရးက႑ကရရျပး ၂၃%ကႏငငျခားသ႕တငပ႕လကရသည။ႏငင၏အလပ အကင၆၀%ကလညး စကပးေရးက႑ကဖနတးေပးထားျပး စကပးေျမဟကတာေပါငး၁၂.၈သနး/ဧကေပါငး၃၁.၆သနးေကာရ သည။ဆနစပါးကစကပးေရးက႑တြင၄၃%ေကာထတလပျပးစပါး၊ပအမးမးႏငအျခားဆထြကသးႏမားကအဓကစကပးသည။ ျမစ၀ကၽြနးေပၚ၊အပပငး၊ေတာငကနးေဒသစကပးေျမပစသးမးရသည။ ျမနမာႏငငရစစေပါငးလဥးေရ၏(၇၀)%မာေကးလကတြင ေနထငၾကျပး၊ေကးလကေနလဥးေရ၏(၇၀)%ခန႕မာ ေတာငသလယသမားမားျဖစသည။ စကပး၊ေမြးျမေရးကအဓကထတလပ ေသာႏငငျဖစသညႏငအညစကပးေျမဧက(သနးရေသာႏငငတစႏငျဖစသည။ ႏစစဥေရၾကးျခငး၊မနတငးဒဏခရျခငးတ႕ႏငအတ စကပးေမြးျမေရးဆငရာစနေခၚခကမားမာလညးအေရ႕ေတာငအာရ ႏငင မား နညးတၾကေတြ႕ရသည။ စကပးေမြးျမေရးဆငရာအဓကၾကေတြ႕ရသညအခကအခမား၊ စနေခၚခကမားမာလညး ေနရာေဒသအလကျခားနားျပနသည။ ေနရာတငးတြငႏစစဥေတာငသမားၾကေတြ႔ရေသာအခကအခမားကၾကညရႈရာတြင ေတာငသမားသည၀ငေငြထြကေငြမမတျခငး၊ စပါးအထြကနႈနးနညးျခငး၊ ေစးကြကဖနတးႏငမႈမရျခငး၊ စား၀တေနေရးပမခကခလာျခငး၊မနကနေသာသြငးအားစလအပျခငး၊ ေခးေငြမားရာသေပၚမဆပႏငျခငး၊ သဘာ၀ေဘးဒဏပမခစားလာရျခငး၊ႏင လကေတြ႕ကေသာသေတသနမားနညးပါးျခငးတ႕က ေတြ႔ၾကေနၾကရသည။

ထ႔ျပငစေပါငးစကပးေရးစနစအား မခတဆကႏငျခငး၊ သးႏအာမခစနစအားရယႏငျခငးငာမစြမးသာျခငး၊ သတငးအခကအ လကအခနႏငတေျပးညမရျခငး၊အေျခခေစးႏႈနးႏငထတလပမႈစခန၊စညြနးမားမမျခငး၊အျခားသးႏေျပာငးလလပကငႏငရနအေျခအေနမေပးျခငး၊ပးမႊားအႏရာယမားကထနးခပကာကြယတားဆးႏငစြမးမရျခငး၊ စပါးေစးႏမခရျခငး၊အကးအျမတနညးပါးစြာျဖင ေရာငးေနရျခငး၊ဓါတသြငးအားစမားကအလြနအကၽြ၊အကာအကြယမအသးျပျခငး၊ပ႕ကနလအပခကအတြကထတလပမႈအစအစဥမားကသရမႈအားနညးျခငးစကပစၥညး၊သေလာငရႏငထတပးမႈစနစ၊ေစးကြကခတဆကမႈခကချခငး၊စကပးထတလပမႈကနသြယမႈကြငးဆကမားေလလာႏငမႈအားနညးျခငး၊လပကြကငယေတာငသမားအားအကာအကြယေပးမႈအားနညးျခငး၊ေျမယာျပသနာမာ

ျမနမာႏငငစကပးေရး လပကငသ(သနး)

ေျမနမစပါး ေတာငယာစပါး ကနးျမငေတာငယာ သးႏစ သစေတာေရာစကျခငး စားကကေရာစကျခငး

Ref: Agriculture Guide 2018, EUROCHARM MYANMAR

15

းတြငေတာငသမားအားအကာအကြယေပးမႈအားနညးျခငး၊ေျမယာျပသနာမားေျဖရငးရာတြငအခနဆြၾကာျမငျခငး၊ဘကလကမႈကငးေသာေစာငၾကညထနးေကာငးေသာလပထးလပနညး၊အဖြ႕အစညးမားလေနျခငး၊ စေပါငးလပေဆာငသညစနစမား မထြနးကား ျခငး၊အစးရ၏နညး ပညာပပးမႈလေလာကစြာမရျခငးတ႕ကၾက႕ေတြ႔ေနၾကရသည။

၄.၁။ ျမစ၀ကၽြနးေပၚေဒသ

Photo: Sky view of Ayeyarwaddy Basin @ mcca

ျမနမာဆနအးၾကးဟတငစားေခၚေသာ ျမစ၀ကၽြနးေပၚေဒသသည ျမနမာႏငင၏ဆနစပါးလအပခကက အဓကျဖညဆညးေပးေန ေသာေနရာျဖစသည။စပါးထတလပမႈ၏၂၈%ေကာသည ဧရာ၀တတငးကထြကရသည။4 စကပးအတြကအဓကျဖစေသာေျမ၊မး၊ အခနႏငစကနညးစနစမနမနျဖငစကပးေရးက ျမငတငလပေဆာငေစကာမ စပါးအထြကႏႈနးမာသသာစြာ ကဆငးလာျခငး၊လ အပေသာမးကလေလာကစြာမရျခငး၊ ေျမအရညအေသြးထနးသမးမႈမရျခငးႏငစကမႈလယယာတးတကမႈေႏးေကြးျခငးမားေၾကာင ျမနမာဆနအးၾကးသညလညးလေလာကေသာစပါးထတလပႏငမႈေလာနညးလာသည။ကယျပန႕ေရၾကးျခငးႏငမနတငး၀ငေရာက ျခငးမားသညလညး ျမစ၀ကၽြနးေပၚေဒသအတြကႏစစဥထးႏကခကခကျဖစသည။ ၂၀၀၈နာဂစမနတငး၊၂၀၁၅ေရေဘးတ႕သည ေဒသအတြကမားစြာထခကေစသညေဘးမားျဖစသည။ ပမခစားၾကရသညမာေျမယာကစၥမားေၾကာင၄ငး၊ အေၾကြးမားေၾကာင လညးေကာငး လယသမားငယမား၏အခြငအေရးမား၊ ရပငခြငမားႏင အရငးအျမစမားပမဆးရႈးလာၾကရသည။ေတာငသမား အားအကာကြယေပးျခငးစနစသညလညး ထငသေလာကခရးမေပါကခေပ။ ေတာငသလယသမားအသငးအဖြ႕မားမတပတင ျခငး၊အခြငအေရးမားျမငတငျခငး၊ရပငခြငမားက ကာကြယျခငး၊ေျမယာကစၥမား၊သြငးအားစမား၊နညးပညာရယမႈမားသညၾကးမား ေသာစနေခၚခကမားျဖစေနသည။ထ႕ျပငေတာငသမား၏ လအပခကမားကလပေဆာငေပးေနေသာအသငးအဖြ႕မား၊ႏငငတကာ၊ ျပညတြငးအဖြ႕အစညးမား၊ေဒသတြငး အဖြ႕မား၊နညးပညာ၊ေငြအား၊လအားျဖငပပးေနခသညမာ၂၀၀၉-၂၀၁၀ ၀နးကငကတညးျဖစ သည။သ႕ရာတြင ျမစ၀ကၽြနးေပၚေဒသရ ေတာငသမား၏လအပခကမား၊ ဘ၀မားမာထးျခားစြာေျပာငးလတးတကျခငးရမလာခ ေပ။အေၾကြးမား၊သြငးအားစမလေလာကျခငးႏင လကငတလကရဘ၀မလကမသ႕ေရာကရကာ ေရႊ႔ေျပာငးအေျခခရသညဘ၀ မားသ႕ဆကေရာကခသည။ေတာငသမား၏မရသညဘ၀အေျခမားအျပငမသျခငး၊မတတျခငး၊နားမလညျခငးသညလညးဆငးရမႈသသရာကပဆးေစသည။ နညးစနစတကအသးျပသည ဓါတပးသတေဆးမား၊ဓါတေျမၾသဇာမား၊ေျမထနးသမးနညးမား၊အမယစ

4Agriculture Guide 2018, EUROCHARM MYANMAR

16

စကနညးမားကမသမတတခၾကေပ။ ဥပေဒေရးရာ၊လပထးလပနညးမား၊မ၀ါဒမား၊ညႊနၾကားခကမား၊ႏငေျမျပင၀နေဆာငမႈမား ၏အေျခအေနမားကေတာငသမားကယတငေလလာသရဆနးစစႏငရနလအပခကကယခသေတသနကျဖညဆညးထားသည။

လပြတာျမ႔နယ လပြတာျမ႕နယသညျမစ၀ကၽြနးေပၚေဒသျဖစျပးလဥးေရ၃၁၅၀၀၀ေကာေနထငၾကသည။၂၀၀၈ခႏစတြငဆငကလနးနာဂစဒဏခခရေသာအဆးဆးျမ႕နယတစျမ႕နယျဖစျပးမနတငးလႈငးလးမားေၾကာင လယယာေျမမားစြာဆားငနေရဖးလႊမးပကစးခရသည။စက ပးေျမမားကယေန႕အထျပျပငေနရဆျဖစျပးအထြကနႈနးမားကမလအတငးရရရနၾကးစားေနရဆျဖစသည။ ၇၃% ေသာလဥးေရ သညေကးလကေဒသမားတြငသာေနထငျပး စကပးေရးႏငေရလပငနးက အဓကထားလပကငၾကသည။5မးမားေသာေဒသျဖစ သညႏငအညမးေရခနကႏစစဥပမနထကအနညးငယတးကာရရေသာလညး စကပးေရအတြကမလေလာကစြာမရရေပ။ အပခန မာလညးလာမညႏစ(၃၀)တြင၀.၅ဒဂရစငတဂရတခန႕တးလာႏငေခရသည။ ထ႕အျပငပငလယေရမကႏာျပငသညလညး လာမည ႏစ(၃၀)တြင(၁၅)စငတမတာခန႔ျမငတကလာႏငမညဟျမနမာႏငငရာသဥတေျပာငးလမႈဆငရာ မတဖကအဖြ႕အစညးက ခန႔မနး ထားသည။ ထပမာဏအတငးျမငတကလာမည ပငလယေရသညကနးတြငးသ႔(၁၀-၁၅)မငခန႔ တး၀ငေရာကလာကာစကပးႏင ေသာေျမေနရာမားဖးလႊမးသြားႏငမညကခန႔မနးထားၾကသည။ ထ႔ျပငလယယာလပငနးအတြကလပသားလအပခကျမငမားလာ ျခငးႏငကၽြႏြားမားရားပါးလာျခငးတ႕သညလညးအဓကျပသနာမားျဖစသည။ရာသဥတဒဏႏငဆားငနေရဒဏခႏငေသာမးစပါးရရမသညလညးတစႏစထကတစႏစပမခကခလာသည။စကပးေရးနညးပညာႏငသတငးအခကမားရယႏငမႈ၊အသးျပမႈသညလညးထထေရာကေရာကမျဖစေသးပါ။ ထ႔ျပငလယယာေျမအသစမားဖြ႕ျဖးတးတကေရးအတြက တကေသာလမးညႊနခကမားလအပ ေနသည။

ေမာကၽြနးျမ႔နယ ေမာကၽြနးျမ႕နယသညလပြတာျမ႕နယအတြငးတညရျပးလဥးေရ(၃၂၄၀၀၀)ေကာေနထငၾကသည။ပငလယေရမကႏာျပငအထက (၆)ေကာတြငတညရျပး ပမးမအပခန(၂၈)ဒဂရစငတငဂရတခန႕ရရသည။ မးေကာငးေသာေဒသျဖစေသာေၾကာငစကပးေရးက လပကငၾကသလေရလပငနးကလညးလပကငၾကသည။ ၂၀၀၈ခႏစတြင ဆငကလနးနာဂစမနတငးဒဏကခစားခရေသာျမ႕နယ တစခလညးျဖစသည။ စကပးေျမစစေပါငး(၃၄၇၉၂၇)ဧကရျပး (၂၆၁၀၀၀)ဧကေကာကစပါးအတြက အဓကထားစကပးသည။ လပြတာျမ႕နယကသ႔ လယယာလပငနးအတြက လပသားလအပခကျမငမားလာျခငးႏင ကၽြႏြားမားရားပါးလာျခငးတ႕သညလညး အဓကၾကေတြ႔ေနရသည။ ရာသဥတဒဏႏငဆားငနေရဒဏခႏငေသာ မးစပါးရရမသညလညး တစႏစထကတစႏစပမခကခ လာသည။စကပးေရးနညးပညာႏငသတငးအခကမားရယႏငမႈ၊အသးျပမႈသညလညးထထေရာကေရာကမျဖစေသးပါ။

5Myanmar Climate Change Alliance (2016) Labutta Township Climate Vulnerability Assessment

17

၅။ အျခားေတြ႔ရခကမား ေတာငသလယသမားမားကယတငျမ႕နယနစျမ႔နယသ႔အခကအလကမားသြားေရာကေကာကချခငးကစကတငဘာလ၊၂၀၁၈ခႏစတြငလပေဆာငခပါသည။အခကအလကမားေကာကရာတြငအဓကေလလာေသာဥပေဒ(၂)ခႏငသကဆငေသာေမးခြနးမားကသာတညေဆာကျပးေမးျမနးခၾကသည။တန႔ျပနေျဖၾကားမႈမားကေတာငသလယသမားမား၊ေကးရြာကယစားလယမား၊အမးသမးေတာငသလယသမားကယတငပါ၀ငေျဖၾကားေပးခၾကသည။အခကအလကေကာကယရာတြငဆငပြါးေမးခြနး(၆၀)ေကာကလညးတညေဆာကေမးျမနးခၾကပါသည။နညးပညာအခကအခမားႏငဥးေဆာငေဆြးေႏြးမႈအခကအခမားကေျဖရငးရနစမကနး၀နထမးမား၊ေကးရြာဖြ႕ျဖးေရး၀နထမးမားကကညပပးေပးခၾကပါသည။ ႏစပတတာအခကအလကမားကေကးရြာ(၁၀)ရြာတြင ေကာကယ ျပးေသာအခါရရေသာအခကအလကမားကစမကနး ၀နထမးမားကစာရငးသြငးျပးစစေဆးခပါသည။ ထ႔ေနာကေတြ႕ရလာေသာအ ခကအလကမားကသတငးမား၊ ကးကားႏငေသာအေထာကအထားမားအျဖစ အတညျပကာအဓကေတြ႔ရခကမားကပညာရင၏ အကအညျဖငေဖာထတခရာေအာကပါေတြ႔ရခကမားထြကေပၚလာပါသည။

ျမ႕နယႏစျမ႕နယရေတာငသလယသမားမားၾကေတြ႔ရငဆငေနရေသာအဓကျပသနာရပ(၇)ခ (၁) အေသးစား၊အလတစား၊အၾကးစားထတလပမႈမားအတြကမနကနေသာသြငးအားစလအပျခငး (၂) စကပးစရတ၊ေခးေငြ၊နညးပညာ၊စကကရယာအရငးအျမစမားအားေတာငသအကးျပမညစမသညစနစလအပေနျခငး (၃) သတငးအခကအလကမားအားရယျခငး၊အသးျပျခငး၊မေ၀ျခငး၊ပပးမႈမားကယကယျပန႕ျပန႔လအပေနျခငး (၄) ေတာငသလယသမားအသငးအဖြ႕မားဖြ႔ျဖးတးတကေစသည၀နးကငႏငပပးမႈမားလအပေနျခငး (၅) စပါးအထြကႏႈနးတးေစရနဓါတသြငးအားစမားကအလြနအကၽြ၊အကာအကြယမအသးျပျခငး၊အမျပအားထားမႈမားလာျခငး (၆) လယယာေျမပငဆငမႈ၊သမးဆညးမႈ၊အျငငးပြါးမႈမားအားထေရာကစြာေျဖရငးေပးသညျဖစရပမားနညးပါးေနျခငး (၇) ေတာငသလယသမားေရးရာကစမားအားေပါငးစပညႈႏႈငးေျဖရငးသညစနစလအပေနျခငး

ေတာငသလယသမားမသားစမား၏အဓကအမမကမား (၁) စား၀တေနေရးျပည၀ဖလေသာမသားစဘ၀ (၂) ကနးမာေသာမသားစဘ၀ (၃) သတငးအခကအလကမားကသရအသးျပေနျခငး (၄) ပမနရရေသာေစးကြက (၅) လျခစတခရေသာလပပငစားေသာကျခငး (၆) နညးပညာမားကသရ၊အသးျပေနျခငး (၇) ေဘးဒကၡမားကခႏငရညရေသာမသားစ (၈) ေတာငသလယသမားအသငးအဖြ႕မားတြငပါ၀ငေနျခငး

18

၆။ သေတသနစမမႈ သေတသနအဆငမား အခနကာလ

သေတသနဒဇငးႏငေမးခြနးမားတညေဆာကျခငး စကတငဘာလ (ပထမအပတ) သေတသနႏငအခကအလကေကာကမညသမားဖြ႕စညးျခငး စကတငဘာလ (ပထမအပတ) သေတသနသငတနးေပးျခငး စကတငဘာလ (တတယအပတ) အခကအလကမားေကာကျခငး စကတငဘာလ (တတယအပတ) အခကအလကမားဆနးစစျခငး ေအာကတဘာလ(ပထမအပတ) အကျဖတျခငးႏငပပးျခငး ေအာကတဘာလ(ပထမအပတ) ျပနလညအတညျပျခငး ေအာကတဘာလ(ဒတယအပတ) သေတသနေတြ႔ရခကအစရငခစာေရးသားျခငး ေအာကတဘာလ(တတယအပတ) သေတသနေတြ႕ရခကမားအားရငးလငးျခငး ႏ၀ငဘာလ

အရငးအျမစစမခန႕ခြမႈ

အရငးအျမစမား စမမႈ

သေတသနအဖြ႕ဖြ႕စညးျခငး ေမတာဖြ႔ျဖးေရးေဖာငေဒးရငး ႏငေတာငသမား သေတသနကနကစရတစမျခငး ေမတာဖြ႔ျဖးေရးေဖာငေဒးရငး ႏငေတာငသမား နညးစနစပပးျခငး ျမနမာဖြ႕႔ျဖးေရးကြနယကႏငေတာငသမား အရညအေသြးထနးေကာငးျခငး ေမတာဖြ႔ျဖးေရးေဖာငေဒးရငး၊ ျမနမာဖြ႕႔ျဖးေရးကြနယက ႏငေတာငသမား သေတသနမတတမးတငျခငး ေမတာဖြ႔ျဖးေရးေဖာငေဒးရငး၊ ျမနမာဖြ႕႔ျဖးေရးကြနယက ႏငေတာငသမား

19

၇။ ေနာကဆကတြမား

သေတသနတြငပါ၀ငသမား (အေသးစတအားေဖာျပပါမည။)

အေၾကာငးအရာ လပြတာျမ႕နယ ေမာကၽြနးျမ႕နယ အဖြ႕လကေဆြးေႏြးျခငး ၁။

၂။ ၃။

၁။ ၂။ ၃။

တစဥးခငးေတြ႔ဆေမးျမနးျခငး ၁။ ၂။ ၃။

၁။ ၂။ ၃။

အခကအလကေကာကယသမား ၁။ ၂။ ၃။

၁။ ၂။ ၃။

သေတသနတြငအသးျပသညေမးခြနးမား

အဖြ႕လကေဆြးေႏြးျခငး

§ ပါ၀ငသမား ေတာငသလယသမား ၁၅ဥး၊ ေကးရြာကယစားလယမား § အခန (၄) နာရ § လအပေသာအရာမား စကခပၾကး၊ေရာငစျခယခတမား၊မာကာပငမား၊ပဆြတတသ၊မတတမးတငသ § နညးလမး ((၄) ခ ျပသနာသစပင၊လပငနးရာသခြငျပဇယား၊အမမကေျမပ၊၀နေဆာငမႈေျမပ

နမနာေမးခြနးမား (၁)ေတာငသလယသမားမားၾကေတြ႕ေနရသညအခကအခမား၊လအပခကမား၊ျပသနာမား၊ပကတအေျခအေနႏငအစးရ၏၀နေဆာငမႈမားကဘာေတြလ။ (၂)ျပသနာအေၾကာငးရငးမား၊ဆငပြါးအေၾကာငးရငးမား၊ဆကႏြယခကမား၊ျဖစပြါးေစမႈမား၊ပါ၀ငသမား၊ထခကမႈမားဘယလ၊ဘာေၾကာငျဖစရတာလ။ (၃)ဒအရာမားကဘယလတန႔ျပနေဆာငရြကေနရလ။ဘယသေတြပါ၀ငကညလ။ဘယအတငးအတာထလ။ဘာေတြေျပာငးလသြားျပလ။ • အစးရအပငး • UN/INGO မားအပငး • ဖြ႔ျဖးေရးမတဖကအဖြ႕မားအပငး (၄)ျပသနာမားကေျဖရငးႏငမညအေကာငးဆးပစ၊နညးလမး၊အေျဖမားရပါသလား၊ဘာေတြလ။ (၅)ဘယသေတြကအဓကအကဆးလ။ဘယသေတြန႕လကတြလပေဆာငႏငမလ။ (၆)ဘယက႑ကဥးစားေပးေျဖရငးႏငမလ။လတတေလာလအပခကမားအျပငအေရးၾကးေသာက႑မားကေဖာျပၾကပါ။ (၇)ေဒသတြငးအစအစဥမား၊ဖြ႔ျဖးေရးအစအစဥမား၊လထပါ၀ငမႈ၊ေတာငသလယသမားမား၊အသငးမား၊သမၼဂၢမားပါ၀ငေဆာငရြကမႈအေျခအေနဘယလရေနျပလ။

20

လေတြ႔ေမးျမနးျခငး(၁)

§ ပါ၀ငသမား ေတာငသလယသမား ၁၅ဥး၊ ေကးရြာကယစားလယမား § အခန တစေယာက (၄၀) မနစ § လအပေသာအရာမား ေမးျမနးသ၊မတစ

နမနာေမးခြနးမား (၁)သငၾကေတြ႕ေနရသညအခကအခမား၊လအပခကမား၊ျပသနာမား၊ပကတအေျခအေနႏငအစးရ၏၀နေဆာငမႈမားကဘာေတြလ။ (၂)ဒျပသနာအေၾကာငးရငးမား၊ဆငပြါးအေၾကာငးရငးမား၊ဆကႏြယခကမား၊ျဖစပြါးေစမႈမား၊ပါ၀ငသမား၊ထခကမႈမားဘယလ၊ဘာေၾကာငျဖစရတာလ။ (၃)ဒအရာမားကဘယလတန႔ျပနေဆာငရြကေနရလ။ဘယသေတြပါ၀ငကညလ။ဘယအတငးအတာထလ။ဘာေတြေျပာငးလသြားျပလ။ • အစးရအပငး • UN/INGO မားအပငး • ဖြ႔ျဖးေရးမတဖကအဖြ႕မားအပငး (၄)ျပသနာမားကေျဖရငးႏငမညအေကာငးဆးပစ၊နညးလမး၊အေျဖမားရပါသလား၊ဘာေတြလ။ (၅)ဘယသေတြကအဓကအကဆးလ။ဘယသေတြန႕လကတြလပေဆာငႏငမလ။ (၆)ဘယက႑ကဥးစားေပးေျဖရငးႏငမလ။လတတေလာလအပခကမားအျပငအေရးၾကးေသာက႑မားကေဖာျပၾကပါ။ (၇)ေဒသတြငးအစအစဥမား၊ဖြ႔ျဖးေရးအစအစဥမား၊လထပါ၀ငမႈ၊ေတာငသလယသမားမား၊အသငးမား၊သမၼဂၢမားပါ၀ငေဆာငရြကမႈအေျခအေနဘယလရေနျပလ။

လေတြ႔ေမးျမနးျခငး(၂)

§ ပါ၀ငသမား ျပညသ႕ကယစားလယမား၊လႊတေတာအမတ § အခန တစေယာက (၄၀) မနစ § လအပေသာအရာမား ေမးျမနးသ၊မတစ

နမနာေမးခြနးမား (၁)ေတာငသလယသမားသငၾကေတြ႕ေနရသညအခကအခမား၊လအပခကမား၊ျပသနာမား၊ပကတအေျခအေနႏငအစးရ၏၀နေဆာငမႈမားႏငဆငေသာဥပေဒမား၊လပထးလပနညးမား၊မ၀ါဒမားကဘာေတြလ။ (၂)ဒဥပေဒမား၊လပထးလပနညးမား၊မ၀ါဒမားကအေကာငအထညေဖာရာမာဘာေတြကစနေခၚခကမားျဖစေနလ။ (၃)ဒအရာမားကဘယလတန႔ျပနေဆာငရြကေနရလ။ဘယသေတြပါ၀ငကညလ။ဘယအတငးအတာထလ။ဘာေတြေျပာငးလသြားျပလ။ • အစးရအပငး • UN/INGO မားအပငး • ဖြ႔ျဖးေရးမတဖကအဖြ႕မားအပငး (၄)ေတာငသလယသမားမား၏ျပသနာမားကေျဖရငးႏငမညအေကာငးဆးပစ၊နညးလမး၊အေျဖမားရပါသလား၊ဘာေတြလ။

21

(၅)ဘယသေတြကအဓကအကဆးလ။ဘယသေတြန႕လကတြလပေဆာငႏငမလ။ (၆)ဘယက႑ကဥးစားေပးေျဖရငးႏငမလ။လတတေလာလအပခကမားအျပငအေရးၾကးေသာက႑မားကေဖာျပၾကပါ။ (၇)ေဒသတြငးအစအစဥမား၊ဖြ႔ျဖးေရးအစအစဥမား၊လထပါ၀ငမႈ၊ေတာငသလယသမားမား၊အသငးမား၊သမၼဂၢမားပါ၀ငေဆာငရြကမႈအေျခအေနဘယလရေနျပလ။ (၈)လကရလႊတေတာတြငးေဆာငရြကေနေသာေတာငသလယသမားမားဆငရာဥပေဒေရးရာကစၥမားကဘာေတြလ။

လေတြ႔ေမးျမနးျခငး(၃)

§ ပါ၀ငသမား အစးရကယစားလယ § အခန တစေယာက (၄၀) မနစ § လအပေသာအရာမား ေမးျမနးသ၊မတစ

နမနာေမးခြနးမား (၁)ေတာငသလယသမားသငၾကေတြ႕ေနရသညအခကအခမား၊လအပခကမား၊ျပသနာမား၊ပကတအေျခအေနႏငအစးရ၏၀နေဆာငမႈမားႏငဆငေသာဥပေဒမား၊လပထးလပနညးမား၊မ၀ါဒမားကဘာေတြလ။ (၂)ဒဥပေဒမား၊လပထးလပနညးမား၊မ၀ါဒမားကအေကာငအထညေဖာရာမာဘာေတြကစနေခၚခကမားျဖစေနလ။ (၃)ဒအရာမားကဘယလတန႔ျပနေဆာငရြကေနရလ။ဘယသေတြပါ၀ငကညလ။ဘယအတငးအတာထလ။ဘာေတြေျပာငးလသြားျပလ။ • အစးရအပငး • UN/INGO မားအပငး • ဖြ႔ျဖးေရးမတဖကအဖြ႕မားအပငး (၄)ေတာငသလယသမားမား၏ျပသနာမားကေျဖရငးႏငမညအေကာငးဆးပစ၊နညးလမး၊အေျဖမားရပါသလား၊ဘာေတြလ။ (၅)ဘယသေတြကအဓကအကဆးလ။ဘယသေတြန႕လကတြလပေဆာငႏငမလ။ (၆)ဘယက႑ကဥးစားေပးေျဖရငးႏငမလ။လတတေလာလအပခကမားအျပငအေရးၾကးေသာက႑မားကေဖာျပၾကပါ။ (၇)ေဒသတြငးအစအစဥမား၊ဖြ႔ျဖးေရးအစအစဥမား၊လထပါ၀ငမႈ၊ေတာငသလယသမားမား၊အသငးမား၊သမၼဂၢမားပါ၀ငေဆာငရြကမႈအေျခအေနဘယလရေနျပလ။ (၈)လကရဌာနတြငးေဆာငရြကေနေသာေတာငသလယသမားမားဆငရာဥပေဒေရးရာကစၥမားကဘာေတြလ။

လေတြ႔ေမးျမနးျခငး(၄)

§ ပါ၀ငသမား ပဂၢလကလပငနးရငမားကယစားလယ § အခန တစေယာက (၄၀) မနစ § လအပေသာအရာမား ေမးျမနးသ၊မတစ

နမနာေမးခြနးမား

22

(၁)ေတာငသလယသမားသငၾကေတြ႕ေနရသညအခကအခမား၊လအပခကမား၊ျပသနာမား၊ပကတအေျခအေနႏငအစးရ၏၀နေဆာငမႈမားႏငဆငေသာစးပြါးေရးေဖာေဆာငမႈေတြကဘာေတြလ။ (၂)ဒလပငနးမားကအေကာငအထညေဖာရာမာဘာေတြကစနေခၚခကမားျဖစေနလ။ (၃)ဒအရာမားကဘယလတန႔ျပနေဆာငရြကေနရလ။ဘယသေတြပါ၀ငကညလ။ဘယအတငးအတာထလ။ဘာေတြေျပာငးလသြားျပလ။ • အစးရအပငး • ဖြ႔ျဖးေရးမတဖကအဖြ႕မားအပငး • ကနသညစကမႈအသငး • စးပါြးေရးလပငနးရငမား/ထတလပသမား (၄)ေတာငသလယသမားမား၏ျပသနာမားကေျဖရငးႏငမညအေကာငးဆးပစ၊နညးလမး၊အေျဖမားရပါသလား၊ဘာေတြလ။ (၅)ဘယသေတြကအဓကအကဆးလ။ဘယသေတြန႕လကတြလပေဆာငႏငမလ။ (၆)ဘယက႑ကဥးစားေပးေျဖရငးႏငမလ။လတတေလာလအပခကမားအျပငအေရးၾကးေသာက႑မားကေဖာျပၾကပါ။ (၇)ေဒသတြငးအစအစဥမား၊ဖြ႔ျဖးေရးအစအစဥမား၊လထပါ၀ငမႈ၊ေတာငသလယသမားမား၊အသငးမား၊သမၼဂၢမားပါ၀ငေဆာငရြကမႈအေျခအေနဘယလရေနျပလ။ (၈)လကရေဆာငရြကေနေသာေတာငသလယသမားမားဆငရာေရးရာကစၥမားကဘာေတြလ။

လေတြ႔ေမးျမနးျခငး(၅)

§ ပါ၀ငသမား ဖြ႕ျဖးေရးကယစားလယ § အခန တစေယာက (၄၀) မနစ § လအပေသာအရာမား ေမးျမနးသ၊မတစ

နမနာေမးခြနးမား (၁)ေတာငသလယသမားသငၾကေတြ႕ေနရသညအခကအခမား၊လအပခကမား၊ျပသနာမား၊ပကတအေျခအေနႏငအစးရ၏၀နေဆာငမႈမားႏငဆငေသာလပေဆာငမႈေတြကဘာေတြလ။ (၂)ဒလပငနးမားကအေကာငအထညေဖာရာမာဘာေတြကစနေခၚခကမားျဖစေနလ။ (၃)ဒအရာမားကဘယလတန႔ျပနေဆာငရြကေနရလ။ဘယသေတြပါ၀ငကညလ။ဘယအတငးအတာထလ။ဘာေတြေျပာငးလသြားျပလ။ • အစးရအပငး • ဖြ႔ျဖးေရးမတဖကအဖြ႕မားအပငး • ကနသညစကမႈအသငး • စးပါြးေရးလပငနးရငမား/ထတလပသမား (၄)ေတာငသလယသမားမား၏ျပသနာမားကေျဖရငးႏငမညအေကာငးဆးပစ၊နညးလမး၊အေျဖမားရပါသလား၊ဘာေတြလ။ (၅)ဘယသေတြကအဓကအကဆးလ။ဘယသေတြန႕လကတြလပေဆာငႏငမလ။ (၆)ဘယက႑ကဥးစားေပးေျဖရငးႏငမလ။လတတေလာလအပခကမားအျပငအေရးၾကးေသာက႑မားကေဖာျပၾကပါ။

23

(၇)ေဒသတြငးအစအစဥမား၊ဖြ႔ျဖးေရးအစအစဥမား၊လထပါ၀ငမႈ၊ေတာငသလယသမားမား၊အသငးမား၊သမၼဂၢမားပါ၀ငေဆာငရြကမႈအေျခအေနဘယလရေနျပလ။ (၈)လကရေဆာငရြကေနေသာေတာငသလယသမားမားဆငရာေရးရာကစၥမားကဘာေတြလ။

ကးကားခကမား • Agriculture Development Strategy, 2017, Ministry of Agriculture, Livestock and Irrigation (MOALI) • Agriculture Guide 2018, EUROCHARM MYANMAR • Citizen Budget, 2017, ASIA Foundation • Labutta Township Climate Vulnerability Assessment, 2016, Myanmar Climate Change Alliance (MCCA)• Myanmar Living Conditions Survey, 2017, UNDP and World Bank • Pesticide Law, 2016 • Project Information, Metta Development Foundation • Statistical Year Book, 2017, Ministry of Planning and Finance • The Law of Protection of the Farmer Rights and Enhancement of their Benefits, 2013 • Township Profile of Labutta Township, 2016, General Administrative Department (GAD) • Township Profile of Mawguyng Township, 2016, General Administrative Department (GAD)