jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf;

OD;rsKd; (Oya')

jrefrmEkdifiHa&SUaersm;aumifpD

ပႏပမတတမး

ထတေ၀သညခႏစ (၂၀၁၁၊ ဇြနလ)

အပေရ (၁၀၀)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf;

OD;rsKd; (Oya')

jrefrmEkdifiHa&SUaersm;aumifpD

စာတမး ျပစသ၏ အမာ ျမနမာႏငင၏ ထမငးရင ေတာငသလယသမားမား၏အေရးသည တႏငငလး၏ အဓကအေရးျဖစသညဟ ခယလက ဤစာတမးကျပစပါသည။ အလြနကယျပန႕သည ျပနာႀကးျဖစပါ၍ သးသပတငျပရျခငးကပငလင အားမ ရႏငျခငးျဖစမပါသည။သ႕ျဖစပါ၍ ပညာရငမား၊ သေတသမားက ေ၀ဖန အႀကေပးၾကေစ လပါသည။ ပထမပြဥးထြက မၾကမးအျဖစသာ တငျပရျခငးျဖစပါ၍ ထပဆငေလလာ ျပငဆင ၿပး ဒတယမၾကမးက ေရးသငေရးရမာ ျဖစပါသည။ ယေန႕ေခတဒမကေရစေတာလနေရးတြင “ေတာငသလယသမားမား မလြတ ေျမာကသေရြ႕ ဒမကေရစေတာလနေရး မၿပးဆးေသး”ဟ အခငအမာ ယၾကညပါသည။ “အလပသမား၊ လယသမား၊ ၿမ႕ေနဆငးရသားစသည အေျခခလတနးစား လြတေျမာကေရး သည ဒမကေရစ ေတာလနေရး၏ ပနးတငျဖစပါသည။” ေကးဇးရင ေတာငသလယသမားမား လြတေျမာကေရးအတြက ရညစးျဖန႕ခ ပါ သည။

ဥးမး (ဥပေဒ) ျမနမာႏငင ေရ႕ေနမား ေကာငစ

(၁၆၊ ၆၊ ၂၀၁၁)

ျမနမာႏငင ေတာငသ လယသမား အေရး ေလလာသးသပခက စာတမး။

မာတကာ

အေၾကာငးအရာ စာမကႏာ အမာစာ (၁) ပေဒသရာဇ ေခတ ေတာငသလယသမားမား အေျခအေန။

(၂) ကလန ေခတ ေတာငသလယသမားမား အေျခအေန။ (၃) လြတလပေရးေခတ ေတာငသလယသမားမားအေျခအေန။ (၄) မကေမာကေခတ ေတာငသလယသမားမားအေျခအေန။ (၅) ေတာငသလယသမားမား ေသြးစပခရမႈမား။ (၆) အဓမၼ လယယာေျမ သမးယမႈမားႏင အႏငကငမႈမား။ (၇) လယယာေျမဆငရာ ဥပေဒမားႏင လယသမားမား။ (၈) အနမဆးအခေၾကးေငြႏင သးစားခ။ (၉) ေတာငသလယသမားဆငရာ ဥပေဒမား ဘာေၾကာင ထတျပနလာခၾကသနညး ကးကားစာရငး

(၁) (၅) (၁၄) (၂၈) (၃၄) (၄၃) (၄၈) (၅၃) (၅၇)

(၆၀)

(1) (2)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

ပေဒသရာဇ ေခတ ေတာငသလယသမားမား အေျခအေန။ ပေဒသရာဇ ေျမရငစနစတြင အဓက လႊမးမးသည စးပြားေရးစနစသည လယယာ စပြားေရး ျဖစသည။ေျမယာပငဆငမႈ လကၡဏာ (၃) မးေတြ႕ရသည။

(၁) အရာေတာေျမ သ႕မဟတ ရငဘရငပငဆငသည ေျမ။ (၂) ဘးဘြားပင ေျမ။ (၃) ဘာသာေရး၊ ဘရားပထးပငေျမ။

တ႕ျဖစသည။ ရငဘရငက ေျမပငဆငမႈဆငရာသေဘာထားက ေမာငးေထာငဆရာေတာက ေမးေလာကတအခါ ေအာကပါ တစဆယတစခကပါတ အေျဖက ေပးပါတယ။ (၂၇ ဇလင၊ ၁၇၈၅) ။ ၁။ ႏငငအတြငး ေျမအားလးက မငး(ရငဘရင) ပငတယ။ ၂။ ဘယသမ ေျမပငခြငမရ (ဘရငက ပဂၢလတစဥးဥးက ေကနပလ႕ ေျမ ေပးသနားတယ ဆရာမာလညး အဒလ အသနားခရတေျမမာ သက စကပးခြင၊ ထြကကနက သးခေရာငးစား ခြင ရတာသာ ျဖစတယ။) ၃။ ကနသငး (ဂဇငး)၊ သစစညး၊ ေကာကပ ဆတာေတြန႕ ေျမ အကယအျပန႕၊ အတအရည နယနမတက မတသားထားၾကတယ။ တစဆျခညေလာကပ ျဖစျဖစ သမားေျမထက ယရင သခး ျဖစတယလ႕ သတမတတယ။ ၄။ ေကာငးဘရားေျမက ထြနယကစကပးတ လ (ကၽြန) ဟာ ေျမက ႏစစဥထြကတ သးႏ တခ႕ က သာသနကပစၥညး ပကစးရာ ျပငဆငဖာေထးဖ႕ သးရမယ။ ၅။ မလလတေကာငး၊ ဘရားပကတအခါ နးစပရာ ေကာငး၊ ဘရားပငေျမ ျဖစသြားတယ။ (ပငရငမလ႕ မသတမတပါ။) ၆။ မငးက ႏစစဥ လယယာထြကသးႏ ဆယပတစပက ေျမခြနေပးသလ ဆငရာေကာငး၊ ဘရားအတြက (ဆယဖ႕တစဖ႕) လသငတယ။ ၇။ အခ ပကစးသြားျပျဖစတ သာသနာ အေဆာကအအရ႕ ဥယာဥလညး ျဖစတယ။ ဥယာဥ မးကၽြနလညး ထြကေျပးသြားျပ ျဖစတယဆရင ဥယာဥထမာ ရျပးျဖစတ သးႏက ဘယသ မဆ ဆြတခး စားႏငခြငရတယ။ ၈။ တစခါတစရ မမေျမကြကက မငးမန႕ချပးမ သာသနာမာ လတယဆရင ပငရင လြေျပာငး တ မတတမး (ေကာကစာ) မာ လယယာထြက ေကာကပသးႏထက ဥပမာ - စပါး ဘယႏ တငး ဘရားမး၊ ဘရားပနးပေဇာရန ဘယေလာကက သငပတတငရန၊ ဘယေလာကက အပကအစး ဖာေထးရနဆသလ အမ းအမညခြျပး ေပးထားတယ။ ကနသမက လယစကတ ကၽြနေတြက မစားရမယလ႕ ဆလတယ။ ေနာငအခါ မလလခတ ေကာငးဘရားပကရင

လယလပသ (ကၽြန) က နးစပရာ ေကာငးဘရားမာ သတမတတ အဖးအခက ေပးသြငးရ မာ ျဖစပါတယ။ ေ၀ယာ၀စၥ လသမ ကစၥေတြမာသးရန ရနပေငြ သေဘာမးထားရမာ ျဖစပါ တယ။ အဒါေလာကမ ျဖစေအာငမလပႏငရင လယငားက တစႏစထြကသမ ေကာကပ သးႏ အခ႕က အထပထပၿပး သငေတာရာ ဘရားမာ သြားျပး လႏငပါတယ။ ၉။ ဘယဘရားေျမကမ မငးေျမအျဖစ မသမးယရပါ။ ၁၀။ မငးလႈတေျမဟာ လရငး မငး နတရြာစျပလ႕ ရပသမးေျပာငးလျခငး မျပရ။ ၁၁။ ေျမကအသးခဖ႕ လပဂၢလက သာသနာက လႊေပးတအခါ လပၿမ စာခပစာတမး(နာမညေျပာငး မတပတင ဆတာမးေတြ မလပ) မရေပမယ လႊေျပာငးျခငး ၿပးေျမာက ထယလ႕ ယဆပါတယ။ (ေဒါကတာသနးထြနး၊ ျမနမာသမငး ရာေတာပ၊ အမန႕ေတာထက သမငး။ စာ-၂၃၆၊ ၂၃၇) တြင ေဖာျပထားသညက ေတြ႕ရရပါသည။ ပေဒသရာဇ ေျမရငလကထကတြင ေျမကၽြနမားအေပၚ ေျမယာေသြးစပမႈႀကးမား ျဖစသည သးႏအားျဖင ေသြးစပျခငး၊ လပအားျဖင ေသြးစပျခငး၊ အခြနအေကာကမးစ ေပး ရျခငး၊ စစစရတမားေပးရျခငး စသည ၀နထတ၀နပးမားက တငးသျပညသားအားလး အျပငးအထန ခစားခၾကရသည။ ျပညပကးသနးေရာငး၀ယေရးက ရငဘရငက ခပကငထားသည။ မငးတနးမငး လကထကတြင အဂၤလပေကာမရငနာက ကနစညကးသနးေရာငး၀ယမႈက ရငဘရငတဥး တညးက ခပကငထားမႈက ပယဖကေပးရန ေတာငးဆဖးသည။ ပေဒသရာဇေျမရင အပခပေရးစနစသည ပေဒသရာဇနယေျမမားအျဖစ ခြျခားၿပး အပခပသည။ နယစား၊ ၿမ႕စား၊ ရြာစားမား ခန႕အပၿပး အပစးသရငဘရင တဥးတညးက သကဥးဆပငစနစက ကငသးအပခပသည။ အေကာကခြနဌာနမား စတငတညရလာသည။ တငးျပည၏ ေရ၊ ေျမ အားလးက ပငဆငသည။ အပခပေရးစရတ၊ စစစရတ၊ ထးနနးသး စရတ၊ ဘာသာေရးစရတ၊ ဘရားေကာငးကန တညေဆာကေပးရမႈ စသညတ႕က ေကး လက လယသမားမားက ေဆြစဥမးဆက လပေဆာငေပးခရသည။ အပစးသ ပေဒသရာဇ မား၏ ၀နထတ၀နပးမားက အအပခပခ လယသမားမားက ထမးေဆာငေပးရသည သေဘာျဖစသည။ ေကးလက လယသမားမားသည နယစား၊ ၿမ႕စားႏင ရြာစားမား၏ အခငး အေစကလညး ခၾကရသည။ အခြနအေကာက အဆမတန ေပးရျခငးကလညး ခၾကရေသး သည။ ပေဒသရာဇေျမရငစနစေအာကက လယသမားမား၏ လေနမႈဘ၀သည မညသ႕မ နာလနမထႏငခေခ။

ပေဒသရာဇေျမရငစနစေအာကက တငးျပညသည လမးေရးပဋပကၡမား ျပငး ထနခသည။ ပေဒသရာဇအခငးခငး နနးလပြမားႏင စစခငးခၾကသညမားက ၿပးခသည သမငးအျဖစအပကမားက ေဖာျပေနပါသည။ တငးျပည၏ ထအေျခအေနက နယခ႕ႏငင

(3) (4)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

မားက အခြငေကာငးယၿပး လမးေရးပဋပကၡမားက ပမႀကးထြား ကယျပန႕ေအာင လပ ေဆာငခသညကလည။ ေတြ႕ႀကၾကရၿပး ျဖစသည။ ေနာကေနာငတြင လမးေရးပဋပကၡမား သည နယခ႕အကးစးပြားအတြက အသးခစရာတခ ျဖစလာခသည။ ပေဒသရာဇ ရငဘရင မားႏင နယခ႕တ႕၏ လမးေရးဖႏပမႈ၊ ရကစကမႈမားသည ယေန႕ကာလရ လမးေပါငး စ ျပညသမား၏ဘ၀အတြငး ထငဟပ ေဖာျပေနေသးသည။

ပေဒသရာဇ ေျမရငေခတကာလက ပနကနထၾကြမႈအားလးတြင လယသမားမား ပါ၀ငခသည။ “လႏင အရာအားလးသည မညသကမ ဖနဆငးျခငးမဟတ၊ မညသမ မဖနတး ဘ ျဖစေပၚ ေျပာငးလေနသည”ဟ တငျပခသည ေလာကဓါတဆရာ ဆရာပက မငးတနး မငးက တကငလ သတျဖတခသည။ ေခတစနစ၏ အေတြးအေခၚ အကန႕အသတေၾကာင ပေဒသရာဇေျမရငစနစက ေတာလနပနကနမႈမား မေအာငျမငခေပ။ အမနးခငးႏငငမားႏင ဆကဆေရးတြင ကနးလမး၊ ေရလမးျဖင ကးသနးေရာငး ၀ယမႈ ရခသည။ နယေျမအျငငးပြားမႈမားႏင စစပြမား ျဖစခၾကသညက သမငးမတတမးမား အရ ေတြ႕ျမငႏငပါသည။ အမနးခငးတငးျပညမားကယတငက ဥေရာပနယခ႕စနစ၏ က း ေကာရနစမႈႏင တငးျပည၏ အခပအျခာအာဏာကလညး အျခမးေျခာက ခေနရသည။ အာရအေရ႕ပငးႏငငမား ဤကသ႕ အေျခအေနမားႏင ႀကေတြ႕ေနရခနတြင ဥပေရာပ၏ လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊ ႏငငေရး တးတကေျပာငးလလာေနသည။ ဥပေရာပတကရ ပေဒသရာဇ ေျမရငစနစမား အဖကသမးခေနရသည။ ဓနရငေတာလနေရးသည (၁၆) ရာစ ႏစ အစပငးမ စတငျဖစေပၚလာခသည။နယသာလန (ဒတခ)တြင (၁၆) ရာစ၊ အဂၤလနတြင (၁၇) ရာစႏင ျပငသစတြင (၁၈) ရာစတ႕တြင ဓနရငေတာလနေရးမား ျဖစေပၚခသည။ ဟနေဂရ ႏင အတလတြင (၁၈၄၈-၄၉) ခႏစတြင ေနာကဆးျဖစပြားခသည။ ပေဒသရာဇ စနစက ဖယရားလကသည။ အရငးရငစနစျဖင အစားထးလကျခငးျဖင ထတငးျပညမားတြင အရငးရငလ႕အဖြ႕အစညးအျဖစသ႕ ျဖစေပၚ တးပြားလာရန လမးပြငလာေတာသည။ ျမနမာႏငငက ၾကညမညဆလင သေပါမငးက နယခ႕အဂၤလပက နနးခလကျခငး ျဖင ပေဒသရာဇစနစ ကြယေပာကသြားၿပဟ အဓပၸါယ မသကေရာကပါ။ ဆန႕ကငဘက အားျဖင နယခ႕ကလနႏငငအတြငးမာ ပေဒသရာဇစနစက ဆကလကတညရခြင ေပး ထားသည။ နယခ႕အကးစးပြားအတြက လတနးစားေဒါကတငတခအျဖစ ထားရသည။ နယခ႕လကေ၀ခ ေျမရငႀကးစနစက သြပသြငးဖ႕ ေခတေဟာငးပေဒသရာဇစနစက ဖယရား လကတာ ျဖစသည။ ပေဒသရာဇစနစ အၾကြငးအကနမားလ႕ ဒါေၾကာငပ သတမတတာ ျဖစ သည။ အကနအစင ဖကသမးတာ မဟတလ႕ဘ ျဖစသည။ ထေနာက တငးျပည၏ ႏငငေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရး နယပယေပါငးစက ခပကငထားသည။ နယခ႕စစတပသည ပေဒသရာဇေျမရငစနစမ နယစား၊ ပယစားမားက အပခပေရးယႏရားတြင ျပနလည

အသးျပခသည။ နယခ႕အကးစးပြားက အေကာငးဆး အလပအေကၽြးျပသ၊ လကခႀကဆ သမားက ရာထး၊ ဘြ႕ထး၊ ဆလာဘမားျဖင လာဘထးသည။ ၁၈၈၆ ခနစ၊ ဇႏၷ၀ါရလ ၁ ရကေန႕တြင ျမနမာႏငငသည ၿဗတသကလနႏငင ျဖစေၾကာငး ထတျပနခသည။

(5) (6)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

ကလနေခတ ေတာငသလယသမားမား အေျခအေန ျမနမာေငြေၾကးပကဆမားက တရား၀ငအျဖစမ ရပစရန ထတျပနသည ၁၈၈၉ ခ

ေမလ ၂၂ ရကေန႕စြပါ ေၾကျငာခကတြင (၁) ေဒါငးဒဂၤါးမားက အထကျမနမာျပည ေငြတကမားတြင ၁၈၉၀ ျပည မတလ ၃၁ ရကေန႕ အထ အစးရ အခြနအေကာကမား ေပးသြငးရာ၌သာ လကခေတာမညျဖစေၾကာငး၊ အႏၵယ သးေငြမားႏင လလယထတေပးေတာမည မဟတေၾကာငး။ (၂) ေအာကျမနမာျပညရ အစးရေငြတကမားတြင ၁၈၈၉ ခ ဇလငလ ၃၁ ရကေန႕အထ သာ ေဒါငးဒဂၤါးမားက အစးရကစၥမားအတြက ေပးသြငးေငြအျဖစ လကခေတာမညျဖစ ေၾကာငး ထညသြငး ေၾကျငာသည။ ၁၈၉၂ ခႏစ မတလ ၃၁ ရကေန႕တြင ျမနမာေဒါငးဒဂၤါးမား တရား၀ငေငြအျဖစမ အၿပးတင ရပစသြားေလသည။ (ေဒၚၾကန၊ ပေဒသရာဇ ျမနမာႏငင၏ ဇာတသမး၊ ျမနမာမငး၏ လကငတလကရငးတ႕က ဖကသမး ျခငး။ စာ- ၁၂၇၊ ၁၂၉ ) လြတလပေရးတကပြမားမာ ႏလးရညလသးၾကရတယ၊ လကရးရညလ သးၾကရ တယဆတာ သမငးက ျပနၾကညယင ေကာငးေကာငး ေတြ႕ႏငျမငႏငပါတယ။ သေပါမငး ပါေတာမ ၿပးတေနာက မၿငမမသကျဖစေနလ႕ ၿဗတသ အစးရဟာ (၇) ႏစေလာကေကာငး ေကာငး အပခပလ႕မရပါဘး။ ဗမာေတြသာ မကဘး၊ လကနကစြကငၿပး အဂၤလပနယခ႕သမားက ခခတကခက တာဟာ တငးရငးသားလမးေပါငးစျဖစပါတယ။ စနစတက စေပါငးတကခကၾကတာေတာ လ မဟတဘး။ ကယေဒသန႕ကယ “ကၽြနမခဘး” ဆၿပး ခခတကခကၾကတာပ။ ဒေနာကလ ဗႏၵကရေသ ေခါငးေဆာငတ ေတာငသလယသမားမား၊ မငးေလာငး ေမာငသန႕န႕ နယသနယသားမား၊ ဆရာစန႕ လယသမားမားကစၿပး ဆယႏစႀကမေလာက ကယနညးကယဟန ကယအျမငန႕ကယ ျဗတသနယခ႕သမားက ခခတကခကခၾကပါ တယ။ ေခတမမ အစအစဥမးန႕ တကခကတာ မဟတေပမယ နယခ႕ဆန႕ကငေရး လြတ လပေရး တကပြေတြ ဆငႏြတာေတာ အမနပ။ (လထ ဥးလ ရ႕မတဆက။ ၁၃၀၀ ျပည မႏေလး အေရးေတာပ။ေကာ၀ငးေမာင) ျမနမာႏငငရ လဥး ၁၀၀ လင ၈၅ ဥးခန႕သည လယယာလပကငသမား သ႕မဟတ လယယာလပငနးႏင ဆကစပ အသကေမြးေနသမားသာ ျဖစသည။ ထ႕ေၾကာင ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးသည လယယာစကပးေရးလပငနးအေပၚတြင အဓက တညလက ရေပသည။ ဒတယကမၻာစစႀကး မျဖစမက ဧကေပါငး ၁၈,၈၁၅,၀၀၀ တြင စကပးခၾကေသာ

လညး စစအျပးတြငမ ယငးဧရယာ၏ သးပ ႏစပေကာျဖစေသာ ေျမယာ ဧကေပါငး ၁၂,၅၁ ၈,၀၀၀ တြငသာ စကပးႏငခေပသည။ စပါးစကသည ဧကမာ ၁၉၄၀ - ၄၁ ခႏစတြင ဧရ ယာ စစေပါငး ၁၂,၅၁၈,၀၀၀ ဧက ျဖစခေသာလညး စစႀကးၿပးစ ပထမႏစျဖစေသာ ၁၉၄၅ - ၄၆ ခႏစတြင ဧရယာစစေပါငး ၆,၆၄၂,၉၅၉ ဧကမသာ စပါးစကပးႏငသညက ၾကညျခငးအားျဖင ဂပနေခတတြင လယယာစကပးေရးလပငနး မညမ ပကျပားသြားသည က ေကာငးစြာ သရႏငေပသည။ (Department of Agricultural, Burma Rice, 1956, p-111) စစႀကးၿပးသညေနာက ၿဗတသအစးရတ႕ ျမနမာႏငငသ႕ ျပနလည ၀ငေရာက လာေသာအခါ သးစားအကဥပေဒႏင ၁၉၄၅ ခႏစ ေျမယာပဋပကၡအကဥပေဒမားက အေရး တႀကး ထတျပန ေဆာငရြကေလသည။ ထသ႕အေရးတၾကးစမရျခငးအေၾကာငးမာ စစႀကး ၿပးစတြင တကမၻာလး စားနပရကၡာရားပါး၍ ဆနစပါးေစးမား အလြန ျမငတကေနခန တြင ေရးက ျမနမာႏငငတြင အျမတထတခၾကေသာ ျဗတသအရငးရငကမၸဏႀကးမား အခနမ ဆနစပါးက ၀ယယ၍ ျပညပသ႕ တငပ႕ေရာငးချခငးျဖင အျမတႀကးစြာ ရရေစရန အဓကျဖစေပသည။ ၁၉၄၅ ခႏစ အလယေလာကတြင ျဗတသစစအပခပေရးအဖြ႕ သည ေတာငသလယသမားမားအား ေကာကပသးႏ အမ းစႏငသေလာက စေအာင စက ပးၾကရန တကတြနးႏးေဆာခေလသည။ ၁၉၄၅ - ၄၆ ခႏစတြင ျဗတသ အစးရတ႕သည ေတာငသလယသမားမားအား လယလပကရယာမား၊ အ၀တအစားမားႏင အမသးပစၥညး မားက အေၾကြးေရာငးချခငးျဖင လယယာတးခ႕ စကပးလာေအာင ပရယာယအမ းမးျဖင ႀကးစားခေလသည။ ယငးတးခ႕စကပးေသာ ေျမယာအတြက တဧကလင ဆေငြ ၁၂ ကပ ခးျမႇငမည ျဖစေၾကာငးလညး ေၾကညာသည။ ၁၉၄၆ - ၄၇ ခႏစ ဧၿပလတြင ဘ႑ာေတာ မငးႀကးကယတင ကၽြ၊ ႏြား၊ မ းစပါးႏင လယယာလပငနးတြင မရမျဖစေသာ ပစၥညးမားက ၀ယယရနအတြက ေတာငသလယသမားမားအား အမေတာေၾကးေငြမား အၿမထတေခးရန အမန႕တရပကလညး ထတျပနေၾကညာချပနသည။ ထ႕ေနာက ၁၉၄၇ ခႏစတြင လယယာ လပငနးဆငရာ ေၾကြးျမမား ဆငးငထားေရး အကဥပေဒတရပကလညး ျပဌာနးခေသးသည။ ထဥပေဒတြင ၁၉၄၅ ခႏစ ေအာကတဘာလ ၁၆ ရကေန႕ မတငမက တငရေသာ လယယာ လပငနးဆငရာ ေၾကြးျမမားက ေျခာကလ ဆငးငထားေၾကာငး ပါရေလသည။ စစအတြငးက ပကစးခေသာ ျဗတသကမၸဏႀကးမားအေနျဖင ဆနစပါး လပငနး ေပၚတြင အေျချပ၍ ျပနလညထေထာငႏငေစရနႏင ကမၻာရကၡာျပနာက ေျဖရငးရငး ဆကလက၍ အႀကးအကယ အျမတထတႏငေစရန တဖကက ရညရြယေဆာငရြကျခငး ျဖစသည။ ထ႕ျပင စစျပး ျပးခငး ျဗတသအစးရတ႕က ျမနမာႏငငေတာငသလယသမားမား လကတြင အမားဆး ေရာကရေနေသာ ဂပနေငြစကမားက လး၀ တနဘးမရေၾကာငး ေၾက ညာလကသျဖင ေတာငသလယသမားထတရပလး စားရမ ေသာကရမ ဘ၀ေရာကခၾကျခငး၊

(7) (8)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

ထကာလတြင ျမနမာအစးရက ျပညပသ႕ ဆနအေျမာကအျမား တငပ႕ခသျဖင ျပညတြငး ဆန မလမေလာကျဖစ၍ အငတျပနာမားေပၚချခငး စေသာအေၾကာငးမားေၾကာင ျမနမာေတာငသလယသမားမားမာ စးပြားေရး အလြန႕အလြန ကပတညးလာသျဖင အခ႕ ေဒသမားတြင သပနမားပင ထၾကေလသည။ ဆနစပါးက ဒတယကမၻာစစႀကး ျပးစႏစတြင ၁၉၄၀ - ၄၁ ခႏစက စကပး လပကငသည ဧရယာဧက စစေပါငး၏ တ၀ကေကာမသာ စကပးလပကငခရာ ၁၉၄၈ - ၄၉ ခႏစတြငမကား ငါးပေလးပအထ တးတက စကပးႏငခေလသည။ စစႀကး မျဖစပြားမ အေျခအေနသ႕ ျပနလညေရာကရရန ေနာကထပ ဧကေပါငး ၂,၇၂၂,၁၉၄ တးခ႕၍ စကပး လပကငရနသာ လေလသည။ သ႕မသာ ျဗတသ အရငးရငႀကးမားသည ေရးေခတကက သ႕ ႏငငျခားသ႕ ဆနစပါး အေျမာကအျမား တငပ႕၍ အျမတထတႏငေပမည။ဤ ရညရြယ ခကရေနေသာေၾကာင ႏငငအစးရသည လယယာစကပးေရးလပငနးမား တးခ႕ႏငရန အတြက- (၁) တးခ႕ စကပးေရးႏင (၂) တဧကထြက သးႏပမ ထြကရေရး မားက အထးႀကးပမး အားထတခေလသည။

ျမနမာႏငငသ႕ ျပနလည၀ငေရာကလာေသာ ျဗတသအစးရက လယယာေျမ ဖြ႕ၿဖးေရးႏငပတသက၍ အမ းမး လပေဆာငရာတြင သးစားအကဥပေဒတရပ ျပဌာနးေပး လကျခငးသည ထးျခားခကတရပပင ျဖစသည။ ကလနတေခတလးတြင သးစားခ သက သာေရးက ဘာတခမ မေဆာငရြကခေသာ ျဗတသအစးရသည ယခမ အဘယေၾကာင သးစားခအကဥပေဒက ျပဌာနးရေလသနညး။ ေတာငသလယသမားမားအား ညႇာတာ ေထာကထား၍ ဥပေဒျပဌာနးေပးလကျခငး မဟတပါ။ စစႀကးအတြငးက ဖရဖရ ၿပကြလ နးနး ျဖစပြားခေသာ ေျမရငစနစႀကးက အကဥပေဒျဖင ျပနလညတညမတ ေပးျခငး သာ ျဖစေပသည။ စစႀကးအတြငးက လယယာလပငနး အားေကာငးသျဖင သးစားခ လး၀ မရဘ ျဖစေနေသာ ေျမရငမားအား တရား၀င သးစားခေပးရန ဥပေဒျပဌာနးေပးလကျခငး သာ ျဖစေပသည။ (လယယာေျမ သမငး အတြ ၂ စာ ၂၀) လယယာေျမ ႏစ ႏစစမကနး။ ၁၉၄၆ ခႏစ စကတငဘာလတြင ဗလခပေအာငဆနး ေခါငးေဆာငေသာ ဘရငခ၏ အမႈေဆာင၀နႀကးမားအဖြ႕ေခၚ ၾကားျဖတအစးရ ဖြ႕စညးၿပးသညေနာက ၁၉၄၇ ခႏစ ဇြနလ ၆ ရကေန႕တြင ဆရနတဗလာ Sorrento Villa အေဆာကအဥး၌ ဗလခပေအာငဆနး ဥးစးလက ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးကြနဖရငႀကးက ကငးပျပလပခသည။ ယငးကြနဖရငတြင စးပြားတးတကေရး ႏစႏစစမကနးက ခမတျပဌာနးခရာ လယယာေျမ တးခ႕လပကငေရးႏင

ပတသကေသာ ႏစႏစစမကနးကလညး ထညသြငးသတမတခေလသည။ ထလယယာေျမ စကပးေရး ႏစႏစစမကနးမာ စစၿပးေခတ ျမနမာႏငင၏အေျခအေနႏင လကေလာည စြာ ေရးဆြထားေသာ စမကနးဟ ဆရေပမည။ ယငးစမကနးမာ ရညရြယခက သးခကရရာ ၎တ႕မာ- (၁) ေျမပငရငစနစကဖက၍ ကယထလကေရာက လပေသာ ေတာငသလယသမားမားအား လယယာေျမမားက မတစြာ ေ၀ငရနႏင ေတာငသလယသမားလကမ ေျမပငရင လက သ႕ ေနာကထပ လယေျမမား မေရာကေစရန။ (၂) ျမနမာႏငင၌ လဥးေရအမားဆးျဖစသည ေတာငသလယသမားမားက ႀကးပြားခမး သာေစရနႏင ေခတမေသာ ေလာကဓါတပညာႏင လယယာစကပး၍ ယငးသ႕ ရသငရ ထကေသာ စးပြားေရးေ၀စက အကးတခစားခြငရရန စပါးေစးက “ငကခါးပသလ” နမ ခည ျမငခည မကစားေစဘ တညတစြာ ရေစျခငးျဖင ယငးတ႕အား အကးခစားေစရန။ (၃) စစမျဖစမက ျမနမာႏငငမထြကေသာ ဆနစပါးစခနက အမ ျမနႏငသမ ျမနေအာင ထြကေစၿပးလင အျခား ဆ၊ ငရတ၊ ၾကကသြန စသည ေကာကပသးႏမားက ႏငငသားမား အဖ႕ ဖလႏငေစရန စကပးမည သးႏဇယားမားက ေရးဆြခမတရန တ႕ျဖစပါသည။ ကလနေခတ ေတာငသလယသမားမား လပရားမႈမား။ လခြနေတာေငြ ၅ ကပ မေပး ျငငးဆနေရးတကပြႀကးသည သာယာ၀တ အေနာကပငးတခြငလးတြင မးဟနးဟနးေတာကခမနး ဆပြကလပရားသြားေလေတာသည။ ရြာတငးရြာတငး၊ အမတငးအမတငးတြင ကပထားေသာ “အခြငမရ မ၀ငရ” ဟေသာ ျငမး ခမးစြာ အာဏာဖဆနေရး ဆငးဘတမားက စစပလပတ႕က ျပားျပား၀ပသြားေအာင ျဖတခ ဖကဆးပစလကေလသည။ သ႕ေသာ ၀သာႏအသငးသား လထႀကး၏ အဂၤလပအစးရ မနးတးေရးစတဓါတႀကးကကား မေျခမႈနးႏင၊ ဆထကထမးပးတး၍ပင ႀကးမားျပငးထန လာေလေတာသည။ ျပညသတ႕၏ မရမရမ ပစၥညးကေလးမားက ဒျမႀကးမားပမာ အဓမၼဖကဆး လယခၾကေပသည။ လမားကလညး ကၽြႏြားပမာ ရကႏက ထေထာငးခၾကေလသည။ အဂၤ လပနယခ႕အစးရ၏ ဤသ႕ေသာ အႏငကငမႈ ရကစကမႈမားသည ေနာငေသာအခါ ၁၂၉၂ ခႏစ ေတာငသလယသမား လကနကကငအေရးေတာပႀကးက ျဖစေပၚေစျခငးပင ျဖစေပ ေတာသည။ ကၽြႏပတ႕ အမေထာငစမား အားလးတ႕သည ျဗတသ နယခ႕အစးရအား လအ ခြန ၅ ကပ၊ လပခြန ၂ ကပ ၈ ပ ဟဆေသာ လခြနေတာက မေပးလၾကေပ။ ေပးရန တရား သည၊ တာ၀နရသညဟလညး မယဆၾကေပ။ ထ႕ေၾကာင ျမနမာႏငင ဂ စ ဘ ေအ ၀သာႏ

(9) (10)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

အသငးခပႀကး၏ ေခါငးေဆာငမႈျဖင လခြနေတာမေပးေရး တကပြႀကးက ရရေတာက ဆငႏြ ခၾကျခငး ျဖစေပသည။ ေကးဇးရင အာဇာနည ၀သာႏ ဆရာေတာႀကး ဥး၀စာရအား ပဒမ ၁၂၄ (က) အရ အစးရအား အၾကညည ပကေအာင ေဟာမႈျဖင ဖမးဆးေထာငခရာတြင ၀သာႏတရားပြႀကး ဆငခေသာ ရြာပငျဖစပါသည။ ကၽြႏပတ႕၏ ဇာတေကးရြာႏင ႏစရြာသာ ျခားပါသည။ ၁၉၃၇ ခႏစ တ႕ဗမာအစညးအရးႀကး ကြၾကရေသာအခါ ကၽြနေတာတ႕က သခင ကယေတာမႈငးႏင သခငျမတ႕ဥးစးေသာ သခငဂဏးသ႕ပါသြားခၿပး သခငတလတႀကးမာ “သခငအစ ဗစနကကြ”ဟ ယယၾကညၾကညႀက ဟစေၾကြးကာ သခငဗစန၊ သခငထြနးအပ တ႕၏ ဂဏးတြင ကနရစခေလသည။ (၀ဓရ သခငခစေမာင၊ လြတလပေရး ရၿပးေနာက ျမနမာျပည။ စာ -ဌ ၊ဍ ၊ ဏ ) ၁၉၂၁ ခႏစမစ၍ ဆနစပါးကစေပါငးၿပး လက၀ါးႀကးအပ လပကငရန ဘလငဂာ ပး ေခၚ အဖြ႕က စပါးေစးက ႏမခ၀ယယလာခသည။ ၁၉၃၀ ျပညႏစ ကမၻာစးပြားပကကပ ႀကသညႏငတၿပငနက စပါးေစးက အနမဆးေစးသ႕ ေရာကေအာင နမခ၀ယယခသည။ ၁၉၃၄ ခႏစအထ ဆနစကေပါငး ၆၃၇ ႏငသစစကေပါငး ၁၅၅ ခရခသည။ ႏငငျခားသ႕ ဆနတငပ႕သည လပငနးထက၀ကက စတးဘရားသားကမၸဏ က ခပကင ထားသည။ ကနထက၀ကက အဂၤလပ၊ အႏၵယအရငးရငႀကးမားပငေသာ ကမၸဏမားက ခပကငထားသည။ ၁၉၂၄ ခႏစ ေမလ ၁၇ ရကေန႕တြင ရနကနဆပကမး ကနတင ကနခ အလပ သမားေပါငး ၂၅၀၀ ေကာက ၁။ ကနထရကစနစ ပယဖက၍ အလပသမားမားအား တကရကခန႕ထားေရး။ ၂။ ကလေခါငး (မယဇလ) မား၏ မတရားလာဘစားမႈႏင ေခါငးပျဖတမႈ ပေပာကေရး။ ၃။ လပခမားက စတဗဒ ကမၸဏမားက တကရက ရငးလငးေပးေရး။ တ႕အတြက သပတတကပြ ဆငႏြခၾကသည။ ၁၉၃၈ ခႏစ ႏ၀ငဘာလ ၂၆၊ ၂၇ ေန႕မားတြင ေခာကၿမ႕၊ ေရနေခာငးၿမ႕မားတြင ကငးပသည အလပသမားအစညးအေ၀းပြ ဆးျဖတခကအတငး ႏ၀ငဘာ ၃၀ ရက ဗဒၶဟးေန႕တြင ေရနေျမအလပသမားတ႕၏ ခရးရည ခတကပြက စတငခသည။ ေရနတပ အလပသမားေပါငး ၁၄၀၀ ေကာ ပါ၀ငခတကခၾကသည။ ပခးစရငစ ေ၀ါၿမ႕နယမ လယသမား ရစဥးေကာမတက ရနကနၿမ႕သ႕ ခတက ရန ေၾကညာခက ထတျပနခသည။ သထ၊ သမဆပတ႕မ လယသမား ၄၀၀ ေကာတ႕သည ၁၉၃၈ ခႏစ ဒဇငဘာလ ၂၈ ရကေန႕ ညေန ၅ နာရတြင ေရႊတဂ ကနးေတာေပၚ၌ စခနးခခ ၾကသည။ ၁၉၃၈ ခႏစ ေရနေျမအလပသမားတကပြႀကးတြင ေကာငးသားသမဂၢ အသငး

၀င ေကာငးသားမား ပါ၀ငခၾကသည။ လယသမားမား ပါ၀ငခၾကသည။ နယခ႕လကပါးေစ ေဂၚရာပလပမား၏ ရကႏကမႈေၾကာင စစေပါငး ၃၀၀ ေကာ ျပငးထနစြာ ဒဏရာရရသြား သည။ ဒဇငဘာလ ၂၂ ရကေန႕ ေန႕လည ၀ နာရ ၂၅ မနစ အခနတြင ကေအာငေကာ (၂၂) ႏစမာ အနစၥေရာကရရာသည။ ကေအာငေကာ ကဆးရသညက အေၾကာငးျပ၍ မႏေလးၿမ႕မ သဃာေတာ မား၊ ေကာငးသားမား၊ ၿမ႕လထတရပလး အၾကြကာ ေဖေဖၚ၀ါရလ ၉ ရကေန႕ ေန႕လည ၁၂ နာရတြင အမေတာရာ ဘရားအတြငး အစညးအေ၀း တရပကငးပခၾကသည။ ၁၀ ရကေန႕ ေန႕လည ၁ နာရတြင ဆႏၵျပ ခတကခၾကသည။ ရးကမၸဏ တကအနးတြင ေသနတျဖင ပစ ခတၿပး ရဟနး ၇ ပါးႏင လ ၉ ဥးက ဖမးဆးသြားသည။ ကဆးသြားေသာ အာဇာနည ၁၇ ဥး တြင ရဟနး ၇ ပါးႏင လ ၁၀ ဥး ကဆးခသည။ အာဇာနည ၁၇ ဥး သတျဖတခရသည အတြက ရနကနလထႀကးက ဇႏၷ၀ါရလ ၁၂ ရကေန႕တြင ရႈတခပြမား ျပလပခၾက သည။ ေဖေဖၚ၀ါရလ ၁၆ ရကေန႕တြင ေဒါကတာ ဘေမာ အစးရ ျပတကသြားသည။ ၁၉၄၅ ခႏစ၊ ဇလငလတြင ရနကနၿမ႕၊ စမးေခာငး ဗားကရာလမး၊ ကြနျမနစပါတ ဌာနခပတြင ဗမာႏငငလးဆငရာ အလပသမား သမဂၢ All Burma Trade Union Congress က ေအာကပါ ဗဟစညးရးေရး ေကာမတမားျဖင ဖြ႕စညးခသည။ ၁။ သခငဗဟနး ဥက႒ ၂။ ဥးေအာငသနး (ျမေဒါငးည) ဒ-ဥက႒ ၃။ ဗလ ဗတင (သတြ) အေထြေထြ အတြငးေရးမႈး ၄။ ဥးေကာျငမး (အာအးတ) အမႈေဆာင ၅။ မကာဂ ။ ၆။ ဆရာ ရာဂန ။ ၇။ ကထြနးစန (ေရနေျမ) ။ ၈။ ဗလသကတင (ေရနေျမ) ။ ၉။ ကေအာင၀ငး စညးရးေရးမႈး ၁၀။ ကေအာငၾကး ။ ၁၁။ က ျမငေဆြ ။ တ႕ပါ၀ငခၾကသည။ ရညရြယခကႏင လပငနးစဥမား ခမတလပေဆာငခသည။ အလပသမား လတနးစား ညညြတေရးအတြက

(က) အလပသမား ညညြတေရး အရမေန (မရမေန) တညေဆာကေရး။ (ခ) ကမၻာအလပသမားသမဂၢအဖြ႕ခပ (WFTU) ၏ လပငနးမားက ေထာကခ အားေပး ေရး၊ အေကာငအထည ေဖာေရး။ (ဂ) အလပသမားထ အသဆႏၵျဖင တခတညးေသာ အလပသမားအဖြ႕ခပ ေဖာ

(11) (12)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

ထတေရး။ (ဃ) အလပသမားထ ညညြတေရးအတြက အေျခခကစြာ ကယျပန႕ခငမာေစေရး အတြက အကးတလပငနးမနသမတြင မညသညအဖြ႕ခပႏငမဆ ပးတြ လပေဆာငရန၊ (င) အလပသမား၊ လယသမား မဟာမတျပမႈအေပၚ အေျခခေသာ အမ းသား ညညြတေရး တပဥး တညေဆာကေရး။ တ႕ျဖစၾကသည။

ျမနမာႏငင စစျပးကာလ လြတလပေရးႀကးပမးမႈ သမငးစဥတြင ၁၉၄၆ ခ ႏစ၊ ေမလ ၁၈ ရကေန႕၌ ျဖစပြားခေသာ ေတာငသလယသမားႀကးမား ေသြးေျမကခရသည ထနးတပင ေတာငသလယသမား တကပြႀကး သည ျမနမာႏငင စစၿပးေခတတြင လြတ လပေရးႀကးပမးမႈ၏ ပြဥးထြကတကပြအျဖစ ဥဒါနးတြငခေပသည။

ထနးတပင ေတာငသလယသမား တကပြႀကး။ ဗလခပေအာငဆနး ေခါငးေဆာငေသာ ျပညသ႕ရေဘာတပဖြ႕မားသည စစပညာ သငၾကားျခငး၊ တည၀တစမားက ၀တဆငျခငး၊ စတနးလညလည ဆႏၵျပျခငး၊ လထအစညး အေ၀း ကငးပျခငးမားက ျပလပေလရရာ ဆာေပၚထြနးအစးရက ထအျပအမႈမားက မျပ လပရဟ အမန႕အမ းမးထတ၍ ပတပငတားျမစခသည။ ထအခါ အငးစနခရင ထနးတပင ၿမ႕ ျပညသ႕ရေဘာတပဖြ႕၀ငမားသည ယငးအမန႕မားက ဖဆနလက ၁၉၄၆ ခႏစ ေမလ ၁၃ ရကေန႕တြင စစေရးျပၾကေလရာ ဗလႀကငႏင ျပညသ႕ရေဘာ သးေယာက အဖမးခ ရေလသည။ ထ႕ေနာက ေမလ ၁၆ ရကေန႕တြင ထနးတပငၿမ႕၌ပင ျပညသ႕ရေဘာမားက စစေရးျပျပနရာ ေခါငးေဆာင ဗလေအာငႀကးႏင ျပညသ႕ရေဘာ ခႏစဥး အဖမးခရျပနေလ သည။ ထသ႕ ျပညသ႕ရေဘာမားက အာဏာဖဆန၍ တကပြ၀ငေနၾကစဥ ထနးတ ပငျမ႕နယမ ေတာငသလယသမားမားသည လယသးစားခ မေပးေရး၊ ေျမခြနေတာ မေဆာင ေရး၊ ေၾကြးေဟာငး ၿမေဟာငး ျပနမဆပေရးတကပြမားက ဆငႏြလကရေလသည။ ၁၉၄၆ ခႏစ ေမလ ၁၈ ရကေန႕တြင ေတာငသလယသမား လထ ၁၀၀၀ ေကာ၊ ျပညသ႕ရေဘာ တပဖြ႕၀င ၂၀၀ ေကာ၊ အမ းသမး ၃၀၀ ေကာ ပါ၀ငေသာ ျပညသလထသည ျပညသ႕ခပ ခယမႈ ကန႕ကြကေရးအတြက ထနးတပငၿမ႕တြင စတနးလညလည ဆႏၵျပလာၾကရာ ရ အရာရမားျဖစေသာ မစၥတာေရးႏင ဥးေမာငကေလးတ႕ေခါငးေဆာငေသာ ရအဖြ႕၀ငမားက စကေသနတမားျဖင တားဆးပစခတၾကေသာေၾကာင ထနးတပငၿမ႕နယ ေရေကာရြာမ အသက ၅၆ ႏစရ လယသမားႀကး ဥးဘးခင၊ ဥးဘးပနတ႕ႏင သရကကနးရြာမ အသက ၅၀ ရ ဥးစေအးတ႕သည ေနရာတြငပင ကဆးရမမက ေတာငသလယသမား ေျမာကျမားစြာပင

ဒဏရာရရခေလသည။ ထထနးတပင ေတာငသလယသမားတကပြႏငပတသက၍ တႏငင လး မခမရပႏငျဖစၿပး တႏငငလးတြင ဆႏၵျပကန႕ကြကပြမားက တျပငနက ကငးပခၾကေလ သည။ ၁၉၄၆ ခႏစ မကနမပင ဗမာျပညကြနျမနစပါတအတြငး ႏငငေရး အယအဆ ကြျပားမႈေၾကာင အလနကြနျမနစပါတဟ၍ ေနာကထပတပါတ တးလာျပနသည။ ထအခန တြင ဗမာျပညကြနျမနစပါတသည ဗမာႏငင ေတာငသလယသမားသမဂၢမားက ဖြ႕စညး တညေထာင၍ ဗမာျပညဆရယလစ ပါတသည ဗမာႏငငလးဆငရာ ေတာငသလယသမား အစညးအရး (ဗ.တ.လ.စ) က ဖြ႕စညးတညေထာငခသည။ အလနကြနျမနစပါတကလညး အလန ေတာငသလယသမားသမဂၢက ဖြ႕စညးျပနသည။ ျမနမာႏငငတြင ဤနညးအားျဖင ေတာငသလယသမားအဖြ႕အစညး သးဖြ႕ေပၚ ေပါကလာ၍ မမတ႕၏ ေျမယာလမးစဥ၊ လပငနးစဥမားက ခမတကာ စငၿပင လႈပရားခၾက ေလသည။ ထအခနမစ၍ ဆကဆစဂပနတ႕က ဖကဆစဆန႕ကငေရးအဖြ႕ခပ (A.F.O) ၏ ဥးေဆာငမႈေအာကတြင တစတစညးတညး စညးရးလာခေသာ ေတာငသလယသမားမား သည ကြျပားစ ျပလာေလသည။ ၁၉၄၉ ခႏစတြင ျပညသ႕ရေဘာတပဖြ႕၀ငမားသည ဖ ဆ ပ လ အဖြ႕ႏင ႏငငေရးအယအဆ ကြလြ၍ လကနကကင ေတာခသြားၾကသည။ မၾကာ မ ျပညသ႕ရေဘာပါတဟ၍ ပါတဖြ႕စညးၿပးလင ျပညသ႕ေတာငသလယသမားအဖြ႕ဟ ၍ ေတာငသလယသမားအဖြ႕တရပက ထပမ ဖြ႕စညးျပနေလသည။ တဖန ၁၉၅၀ ျပညႏစ ဒဇငဘာလတြင ဗမာျပညဆရယလစပါတတြငးတြင ၀ါဒသေဘာထားေရာ လပငနးစဥမားပါ ကြလြၾကသျဖင ဗမာျပညအလပသမားပါတဟ၍ ႏငငေရးပါတတရပ ေပၚလာျပနသည။ ယငး ပါတကလညး ျပညေထာငစျမနမာႏငင ေတာငသလယသမား ညညြတေရးအစညးအရးက ဖြ႕စညးတညေထာငျပနေလသည။ ထ႕ေနာက ၁၉၅၈ ခႏစတြင အာဏာရ ဖဆပလ အဖြ႕ ခပအတြငးတြင ႏငငေရးအရလညးေကာငး၊ ပဂၢလေရးအရလညးေကာငး အႀကးအကယ သေဘာကြလြၾကျပနသျဖင သန႕ရငးဖဆပလႏင တညၿမဖဆပလ ဟ၍ ဖဆပလ ႏစဖြ႕ ကြသြားသညႏင တၿပငနက ဗ တ လ စ အဖြ႕သညလညး သန႕ရငး ဗ တ လ စ ႏင တညၿမ ဗ တ လ စ ဟ၍ ေတာငသလယသမား အစညးအရး ႏစဖြ႕ ျဖစေပၚ လာေတာသည။ ပါတအသးသးက ဥးေဆာငဖြ႕စညးခေသာ ေတာငသလယသမား အဖြ႕အစညးမား ၏ ေျမယာမ၀ါဒႏင လပငနးစဥမားမာ အျခားေနရာတြင မတညေစကာမ ေျမရငပေဒသရာဇ ဆန႕ကငတကဖကေရး အေျခခမ၀ါဒမားတြင တညသျဖင မမတ႕လပနညး လပဟနျဖင မမ တ႕ဘာသာ ေျမရငပေဒသရာဇစနစက ဆန႕ကငလပေဆာငေနၾကသညသာ မားေပသည။ အာဏာရအဖြ႕အစညးအခ႕သညသာ ေနာကပငးတြင ေသြဖညလာသညက ေတြ႕ရေပ သည။ ေတာငသလယသမားသမဂၢ၏ ဥးေဆာငမႈျဖင ေတာငသလယသမားမားသည

(13) (14)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

ထြနတးတကပြမား၊ ေျမခြနတကပြမား၊ သးစားခတကပြမား၊ အခြငအေရးတကပြမား၊ ဖႏပခပခယမႈဆန႕ကငေရးတကပြမား၊ လြတလပေရးတကပြမား စေသာေတာငသလယ သမား လႈပရားမႈတကပြမားက အခါအားေလာစြာ တကပြ၀ငခၾကေလသည။ ထနညး တ ေတာငသလယသမား အစညးအရး၏ ဥးေဆာငမႈျဖင ေတာငသလယသမားမားသည ေၾကြးၿမရပဆငးေရး၊ ေၾကြးျမေလာပစေရး၊ သးစားခေလာေပါေရးတကပြမား၊ လယထြန တကပြမား၊ ေတာငသလယသမားမားအား လကနကတပဆငေပးေရးတကပြမား၊ လယယာ ေျမ ႏငငပငျပလပေရးတကပြမား၊ ေျမယာခထားေရးတကပြမား၊ ေျမရငစနစဆန႕ကငေရး တကပြမား၊ လြတလပေရးတကပြမား စေသာ ေတာငသလယသမားတကပြမားက အခါ အားေလာစြာ တကခကခၾကေလသည။ ထ႕ေၾကာငပင လြတလပေရးေခတတေလာက တြင ေျမရငပေဒသရာဇစနစသည ႏႈငးယဥခကအရ အတငးအတာတခအားျဖင တျဖညး ျဖညး ညးႏြမးလာခရေလသည။

ျမနမာမား အေရးပါသညကစၥႏင တရားတေဘာင ဆးျဖတရာတြင သဟာသန ပလငက အသးျပခၾကပါသည။ အထကျမနမာႏငငက အဂၤလပတ႕သမးပကလကသညအခါ သဟာသနပလငက ကာလကတားသ႕ပ႕လကသည။ လြတလပေရးရၿပး ၁၉၄၈ ခႏစ မတလ ၁၂ ရကေန႕တြင အႏၵယဘရငခခပ ေလာဒလ၀ေမာငဘကတနက ျမနမာႏငင သအမတ ႀကးလကသ႕ သေပါမငး၏ သဟာသနပလငက ျပနလညအပႏခသည။ တကဆငမႈအျဖစ ထ မတလ ၁၂ ရကေန႕တြင ပဥးမနားၿမ႕၌ သခငသနးထြနး ေခါငးေဆာငသည ဗမာျပည ကြနျမနစပါတက ဥးေဆာငေသာ “ေတာငသလယသမားသမဂၢမား ညလာခႀကး” က လဥးေရ ၂ သနးေကာတကေရာက၍ ကငးပခသညက ေတြ႕ရရသည။

လြတလပေရး ေခတ ေတာငသလယသမားမား အေျခအေန။ ဗမာျပညတြင ေရးျမနမာမငးတ႕လကထကကရေသာ ပေဒသရာဇေျမရင (နယ စား၊ ပယစား၊ ေျမရငမား) တ႕ကလညး ပေျပာငးေစသည။ သ႕ရာတြင အဓကမာ ပကဆႏင ဖလယျခငးက မ႑ငျပေသာ ေျမယာစးပြားေရးမ လကရေျမရငစနစက ေပါကဖြားေပးသည ဟ ယဆေပသည။ ရမးျပည ေစာဘြားစနစသည ရငး၏။ ေရးျမနမာမငးလကထက၏ ကေၾကြးခ ပေဒ သရာဇေျမရငစနစက “ပကဆႏင ဖလယမႈ” အေဆာငအေယာင တပဆင၍ ေျပာငးလထား ျခငးသာ ျဖစသည။ Feudal exploitation ေခၚ ေျမရငေခတ ေသြးစပမႈ ျဖစသည။ “သးစားစနစ” သည ေျမရငေသြးစပမႈ၏ အေျခခ အႏစသာရျဖစသည။ ဤအႏစသာရကား မေျပာငး။ သ႕ရာတြင ပကား ေျပာငးလသည။ လကရအေျခအေနတြင ပကဆႏင ဖလယျခငးက မ႑ငျပေသာ စးပြားေရး ေၾကာင ေပၚလာသည။ ေျမရငစနစ Landlordism သည အဓက လႊမးမးေနသည။ ပသမခရင၌ ၁၈၈၂ - ၈၃ ခႏစတြင ပသမ၊ သာေပါငး၊ ကေပာႏင ေရၾကညနယ မားတြင ေျမပငေသာသမားအားလး၏ ၆၀ ရာခငႏႈနးသည ကနသညႏင ေငြေခးစားသ မား ျဖစၾကသည။ ခစတးမားပင ေျမယာမားသည ေငြတးေခးျခငးမ ရလာျခငးျဖစသည။ ခစတး တ႕သည ေအာကဗမာျပည၌ ထြနယကစကပးေသာ ေျမမား၏ ၅ ပ ၁ ပ (သ႕မဟတ) ေျမ ရငအားလးပငေျမမား၏ တ၀ကနးပါးက ပငဆငၾကသည။ ၁၉၃၈ ခႏစက ဥးပ၊ ဆာထြနးေအာငေကာ၊ ဥးတငထြဋ၊ မစၥတာ ဘလ(စ)တာ၊ မစၥတာ ဆြသငဘင(တ) စသညတ႕ပါ၍ ဖြ႕စညးေသာ ေျမယာေကာမတသည ေျမယာ ျပ နာမားက စစမးကာ ေၾကြးျမျပနာႏင ပတသက၍ ေအာကပါအတငး အစရငခေလသည။ “မညသ႕ေသာ ေငြတးေခးစားသပင ျဖစေစကာမ၊ သ၏လပငနးက လမႈဆန႕ ကငေရးလမးျဖင ေဆာငရြကသညသာ ျဖစၾက၏။ သသည ေတာငသလယသမား အမား အျပားက စးပြားေရးအရ ကၽြနသေဘာကျဖစသညအထ ယတညေစေလသည။” အတးက ၃ မးခြသည။ ပထမမာ ဘဏတးသေဘာမးျဖစ၍ ေငြသကသကေခး ျခငး၏ အတးျဖစသည။ အတးမာ တႏစလင ၄၅ ရာခငႏႈနး မ ၆၀ ရာခငနႈနး အထျဖစသည။ ဒတယအမးမာ “စပါးေပး” ျဖစသည။ ေငြေခးၿပး စပါးျပနဆပရသညနညး ျဖစသည။ ဤ နညးအရ အတးသည တႏစလင ၃၀၀ ရာခငႏႈနးမက ျဖစေလသည။ တတယ အမ း မာ ေစးေၾကြးျဖစသည။ ကနသညႏင ရြာရ ေစးသညမားထမ ကနပစၥညး အေၾကြး၀ယျခငး ျဖစသည။ “စပါးေပး” ကသ႕ပင အတးႀကးသည။

(15) (16)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

သ႕ျဖစရာ ေျမရငမားလကထ ေျမမားစျပေရာကမႈ အတငးအတာက ၾကည၍ ၎၊ ေၾကြးျမထထပျခငးတ႕က ၾကည၍၎၊ ေကးလကစးပြားေရးတြင ေျမရငေငြတးေခးစား သႏင ကနသညတ႕သည တကယအရငသခငမားျဖစေနသညက ေကာငးေကာငး ခန႕မနး ႏငေလသည။ ယငးအခကမ အေျချပ၍ ေငြႏငဖလယျခငးက အေျခခေသာ ေျမယာ စးပြားေရးေၾကာင ေပၚေပါကလာေသာ ေျမရငစနစ (Landlordism) သည အဓက လြမး မးေနေၾကာငး ေတြ႕ရသည။ ထ႕ေၾကာင ေကာကခကသည ယငး၃ပြငဆင ေကးလကအရငသခငမားက အရငသခငမားအျဖစမ ရပစသြားေအာင မလပႏငလင မတတႏငလင ဤမညေသာ “ေျမရငစနစ” ဖကသမးေရးသည လယသမားတ႕၏ ေနထငမႈအေျခက ျမႇငတငမညမဟတ၊ အကးျဖစထြနးမည မဟတ။ “စစမျဖစမက ႏစစဥ ႏငငျခားသ႕ ဆနတငပ႕တတနဘးဟာ ကေဋ ၂၀ မရတယ လ႕ တြကခကထားတယ။ ဒလတငပ႕သညဆနမားက ေတာငသလယသမားေတြဆက ၀ယယတာမဟတ၊ အတးႏင သးစား အျဖစရၾကတ ေျမရငမားန႕ ေငြတးေခးစားသမား တ႕ဆက ၀ယယတာ ျဖစပါတယ။ ေတာငသလယသမားတ႕လကထ ကနတစပါးဟာ သတ႕ အတြက ၀မးစာမေလာက မငပါဘ။ ႏငငျခားတငပ႕သေတြ ၾကားပြစားေတြန႕ သယယ ပ႕ေဆာငေရး စားရတတ႕အတြက ၅၀ ရာခငႏႈနးက သတသတဖယထားရငပ ေျမရင လတနးစားဟာ ဆနစပါး အေရာငးအ၀ယတခတညးကပ ႏစစဥ ၁၀ ကေဋ ျမတစြနး သင ပါတယ။ (၁၉၄၈ ခႏစ ပါလမနမ အတညျပေသာ လယယာေျမ ႏငငပငျပလပေရး ဥပေဒ တငသြငးစဥက ၀နႀကးခပ ဥးႏက ေထာကခေျပာၾကားသည မနးခြနးမ)

(၁၉၃၉) ဇယား ၁၄ လတနးစားအလကပင စပါး ျပဇယား

စပါးထြက ၁။ သးစားခ ၁ ၁၀၀ ၀၀၀ တန ၂။ ေငြရငး ေငြတး ၄ ၁၁၂ ၅၀၀ တန ၃။ ခမးသာေသာ လယသမား ၆၅၀ ၀၀၀ တန ၄။ ေျမခြန ၇၅၀ ၀၀၀ တန ၅။ လယသမား လကကန ၈၈၇ ၀၀၀ တန ၇ ၅၀၀ ၀၀၀ တန ဇယား ၁၄ က ၾကညလင “ေစးသ႕ စပါးပ႕ ေရာငးခႏငေသာ သမားမ ၁၊ ၂၊ ၃၊ ႏင ၅ မ အနညးငယ ျဖစေလသည။ စစေပါငးစပါးထြက၏ တ၀ကနးပါးက ႏငငျခားသ႕ တငပ႕ေနကျဖစသည။

ပထမအခကမာ ေျမယာကနထတလပငနးသည “ေစး” ႏင “ေငြ” က မ႑ငျပ လာရျခငး ျဖစ၏။ ေစးႏင နးကပစြာ ဆကသြယလာရျခငး ျဖစ၏။ ျပညတြငးေစးေရာ ႏငင ျခားအတြကပါ စစေပါငး စပါးထြကထမ ၇၂ ရာခငႏႈနးနးပါးက ေထာကပေနရျခငးပင ျဖစ၏။ ဒတယအခကမာ ေစး ၂ ခစလးက အဓက ေထာကပသသည ေျမရငႏင ေငြတးႀကး ေခးစား သမား (၎တ႕လညး ေျမရငမားပင ျဖစသည။) ပင ျဖစ၏။ ေစးႏစခစလးက အဓက လႊမး မးသသည ေျမရငမား၊ အထးသျဖင ခစတးမားျဖစသညအတငး “စပါးေစး” သညသတ႕ လကထတြငရသည။ စပါးေစးက မဂလမးက ကန႕သတႏငေၾကာငးက ထငရားသည။ စပါး ေစးႏႈနး၌ပင “ခစတး ေစးႏႈနး” ဟ၍ သတသတ ရသည။ ဗမာေျမယာစးပြားေရးသည ေျမရငကနလပဆကဆေရးေရာ အရငးရင ကနလပ ဆကဆေရးပါ ေရာေထြးေနေသာ ကျပားစနစ ျဖစသည။ ၎ကနလပဆကဆေရး ၂ ခ၌ ပဋပကၡလညး ရသည။ ဤပဋပကၡသည ေျမယာဥပေဒမား ျပဌာနးရာ၌ အထးေပၚလြငလ သည။ ျဗတသေခတက အဂၤလပအရာရအခ႕သည ေျမယာေတြ အမားအျပား ေျမရင လနညးစလကထ စျပေနျခငးက မႀကကၾက၊ သတ႕က ေျမရငမားလကထ အမားအစား ပငဆငျခငးအစား Large-holding “ခမးသာေသာ လယသမားမား”လကထ ဤေျမမားျဖန႔ ၍ ပငဆငျခငးက သေဘာကၾကသည။ ထ႕ေၾကာင ေျမယာပငဆငမႈက ေျမရငမား လကထ မ “ခမးသာေသာ လယသမားမား”လကထ ျဖန႕ထတေရးက ရညရြယေသာ ဥပေဒၾကမး မား ေရးဆြ အႀကေပးလာၾကသည။ ဤသ႕ အႀကေပးျခငးသည အရငးရငကနလပဆကဆေရးက ႀကးထြားေစလေသာ သမား ဘကမျဖစသည။ ဤသ႕ အႀကေပးျခငးသည “ဥေရာပကနသညႀကးမား” အကး အတြက ျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ေျမယာမားက ခတျပန႕ျပန႕ ပငဆငၾကလင “ေစး”၌ စပါးလာေရာက ေရာငးခသဥးေရသည မားလာလမမည။ တဘက၀ငရး၌ ေရာငး သအမာအျပားရၿပး၊ တဘက၀ငရး၌ ၀ယသ တဥးတညးရလင ေစးသည ၀ယသ၏ စတႀကကျဖင ကငလႈပကစားႏငေသာေစး Buyer’s Market ျဖစလာလမမည။ ဤအကး က ျမင၍ ဆနစပါး အေရာငးအ၀ယက လက၀ါးႀကးအပထားေသာ စတးဘရားသား၊ ဘေဘ ဘားမား စေသာ ဥေရာပကနသညတ႕က ေျမပငဆငမႈက ေျမရငလနညးစလကတြင စမထား လဘ၊ ခမးသာေသာ လယသမားမားလကထသ႕ ျဖန႕ထတထားလျခငး ျဖစသည။ ခမး သာေသာ လယသမားလကထသာ ထညလသည။ ကနလယသမားမား လကထ မထညလ၊ အဘယေၾကာငဆေသာ ခမးသာေသာ လယသမားတ႕၌သာ လယလပကရယာ အစအလင ရသညအျပင လယယာအလပသမားမားက ငါးရမး လပကငျခငးေၾကာင သတ႕ေျမမားသည “ကနထတသတ” အျမငဆး ျဖစေလသည။ ေျမရငတ႕လကထ လယယာေတြ စေနျခငး သည ဥေရာပကနသညမားအတြက အကးျဖစထြနးသငသေလာက မျဖစထြနး၊ အဘယ ေၾကာငဆေသာ လနညးစ ေျမရငမားလကထ လယယာေတြ စျပျခငးေၾကာင စပါးေတြ

(17) (18)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

သတ႕လကထသာ ေရာကေနၾကသည။ ထ႕ေၾကာင ဥေရာပကနသညမားအဖ႕ ေရာငးသ ဥးေရ အနညးေလးႏင ေတြ႕ရသည။ ေစး၏ သေဘာသည “ေရာငးသ တေယာက ၀ယသ တေယာက” ေစးျဖစလာရာ၊ ေရာငးသမားသေလာက ၀ယသအဖ႕ အကးမျဖစေပ။ ေျမရင ေတြလကထ ေျမေတြစလာေလ ေရာငးသဥးေရ နညးလာေလျဖစျပး စပါးေစးက ႏမဖ႕ ခကခ လသည။ ပငဆငမႈက ျဖန႕ထတပစရမညဆလင ေျမပငေတြ အမားအျပား ျဖစလာသည။ သးစားခ ျမႇငတငဖ႕ အခကအခ ရလာသည။ ထ႕ေၾကာင ေျမရငတ႕ကလညး သးစားခ အမားဆးရေရးအတြက ေျမပငဆငမႈ ျဖန႕ထတေရးက ကန႕ကြက၏။ ေျမရငတ႕အဖ႕ ကန႕ ကြကစရာ အျခားတခကမာ သတ႕လကထေရာကေနေသာ စပါးမားက ေစးႏႈနး အႏမမခ ခင၊ သတ႕အဖ႕ တဖကက သးစားခႏင အတးက အမားဆး ရယလၾကသလ၊ တဖက၌ လညး သတ႕ပငစပါးမားအတြက ေစးႏႈနးက အေကာငးဆး ရယလၾကသည။ ဤ ပဋပကၡေၾကာငပင ဆနစပါး အေရာငးအ၀ယတြင အပစ ၂ စ ကြလာရသည။ ဥေရာပကန သညတ႕က ဥးစး၍ “စကႀကး အပစ” ဟ၍ ဖြ႕၏။ ေျမရငမားကလညး ဆနစကကေလး မားႏင ေပါငးကာ မဂလမးမေန၍ “စကကေလး အပစ” ဟ၍ တစငေထာငသည။

၁၈၉၂ ခႏစ အတြငးက ေကာမရငနာ မငးႀကးခပျဖစသ မစၥတာ ဖရကဒရစ ဖရငယာသည ဥပေဒၾကမးတခက ေရးဆြခသည။ ေျမရငမားလကထမ ေျမက လယသမား မားက ေျမခြနေတာ၏ ၃ ဆညေသာ တနဖးေပး၍ ျပန၀ယယႏငရန ျဖစ၏။ ျပငးထန လြနးသညဆကာ ပယခခရသည။ (ယခ ဖဆပလ အစးရက ေျမရငမားအားေပးမည ေလာ ေၾကးသည ေျမခြနေတာ၏ ၁၀ ဆျဖစရာ မစၥတာ ဖရငယာ ေလာကပင သတမေကာငးဟ ဆရမည။)

မစၥတာ ဖရငယာသညပင ၁၉၀၂ ခႏစ၌ ဥပေဒၾကမးတခ တငျပျပနသည။ ဤ ဥပေဒၾကမးမာ သးစားခေလာေပါေရး ျဖစသည။ မစၥတာ ဖရငယာ ေရးဆြလ႕လားေတာ မေျပာတတ၊ ခစတးႏင ဗမာေျမရငမားက အျပငးအထန ကန႕ကြက၍ ပကသြားခရသည။ ၁၉၀၆ ခႏစတြငတဖန လယယာပငဆငမႈက ကန႕သတေသာ ဥပေဒၾကမးက တငသြငးျပန ရာ သညတခါ၌ ခစတးေျမရင၊ ဗမာေျမရငတ႕သာမက ဥေရာပကနသညတ႕ကပါ အျပငး အထန ကန႕ကြက၍ ပကသြားျပနသည။ မစၥတာ ကးပါး ဆသက ၁၉၂၇ ခႏစတြင ဥပေဒ ၾကမးတခက ေရးဆြတငျပျပနသည။ သးစားငါးလပလင ၇ ႏစ ဆက၍ သးစား ဆကလပ ခြင ျပမညဥပေဒၾကမး ျဖစသည။ ေျမရငေတြအားလးက ကန႕ကြကလကရာ ပကသြားျပန သည။ ၁၉၃၈ ခႏစက သးစားဥပေဒတရပက ေဒါကတာဘေမာ အစးရသည အႀကေပးအရာ ရမား၏ သတေပးခကက ပယရား၍ အတငးျပဌာနးခသည။ သ႕ေသာ ဟကကတရးမ ၾကား ၀ငစြက၍ ဖကလကသျဖင ဤဥပေဒၾကမးလညး ပကကြကရသည။ သညေနာကတြင “လယယာ၀ယျခမးေရး” ဥပေဒၾကမးတခက ေရးဆြျပနသည။ သ႕ေသာ စာအပထမ လက

ေတြ႕ေလာကသ႕ ခနထြကမလာ။ သ႕ျဖင အရငးရငကနလပဆကဆေရးက ေျမယာစးပြားေရးတြင ႀကးထြားလသ

မားႏင ေျမရငကနလပဆကဆေရးက ခငၿမႀကးထြားလသတ႕ “ဥပေဒၾကမးတကပြ” မား အတြငး၌ ပဋပကၡ ျဖစၾကသညက ေတြ႕ရေပမည။

တရားရး Court သည ေျမရငတ႕အတြက အဓက လကနက ျဖစေတာ၏။ ေျမမား က လယသမားမားထမ သမးယစဥကလညး တရားရးတ႕တြင တရားစြ၍ သမးယၾက၏။ လြတေတာက ၎တ႕ႏငဆန႕ကငေသာ ဥပေဒမား ျပဌာနးလာလငလညး ဟကကတက ၾကား၀ငစြကဖကေစ၍ ဖကသမးပစ၏။ ထ႕ေၾကာင တရားရးတ႕သည ေျမရငစနစ၏ အဓက လကနကႀကး ျဖစခရေလသည။

ဆရာစသပနထၿပးေနာက ေျမယာျပနာ၏အေရးႀကးပက စးရမတႀကး ျမငလာ ခၾက၏။ ထ႕ေၾကာင ၁၉၃၈ ခႏစတြင “ေျမယာ၀ယျခမးေရး” ဥပေဒၾကမးတခက ထတျပနဖ႕ စဥးစားခရာ အငစအကစမားက ေျမမားက ၀ယယကာ (စငစစ ေလာေၾကးေပးၿပး သမး ေသာ သေဘာ ျဖစသည။) လယယာေျမ အမားအျပားက စစညး၍ လပေသာ ခမးသာေသာ လယသမားမား ေပၚလာ၏။ ထ႕အျပင ဂရေျမမား ( ေကာကတခါး ဂရဧက ၃ ေသာငးေကာ ရေသာ ဂရျဖစသည။ ၎က ဥေရာပကမၸဏတခအား ခထားခသည။) ႏင က၀ၿမ႕နယဘက ၌ စတတကလနလ ေျမမားေပၚလာခသည။

ေျမရငကနလပဆကဆေရးႏင အရငးရငကနလပဆကဆေရးတ႕သည “ကျပား” အျဖစ ေရာေထြးကာ ဗမာေျမယာစးပြားေရးတြင တညရေနရသည။ ထ႕ေၾကာင ယေန႕ေျမ ယာ ျပနာသည လမးခြသ႕ ေရာကလာသည။

“ေျမရငကနလပဆကဆေရးက အၿပးပင ဖကသမး၍ အရငးရငကနလပဆက ဆေရးက ႀကးထြား အားႀကးေစမညေလာ။”

“သ႕တညးမဟတ ေျမရငကနလပဆကဆေရးက မဖကသမးဘ၊ အရငးရငကန လပဆကဆေရးအသြငသ႕ ေျပာငးလကာ မလက “ကျပား” သေဘာလပင ပေျပာငး ထနး သမးမညေလာ။”

ဤအျမငျဖင ဖဆပလအစးရ၏ လယယာေျမ ႏငငပငျပလပေရးဥပေဒက စစေဆး ၾကည ၾကပါစ႕။

ဖဆပလ အစးရ၏ လယယာေျမ ႏငငပငျပလပေရး၏ အကဥးသေဘာ။ ၁။ လယေျမက ဧက ၅၀ အထက၊ ယာေျမဆလင ၂၅ ဧကအထက၊ ကငးေျမ

ဆလင ၁၀ ဧကအထက ေျမမားအားလးက ႏငငပငလပမည။ ၂။ ႏငငပင အလပခရသည ေျမဧကမားအတြက ေျမရငမားက ေလာေၾကးေပး

မည။ ေလာေၾကးေပးမညပမာ ပထမဧက တေထာငအတြက ေျမခြနေတာ၏ ၁၂ ဆ ေပး မည။ ဒတယ တေထာငအတြက ၁၁ ဆေပးမည။ တတယ တေထာငအတြက ၁၀ ဆ ေပး

(19) (20)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

မည။ တေထာင တးတငးတးတငး တဆစ ေလာသြားမညျဖစရာ၊ ေျမခြန တဆႏင ေလာ ေၾကးႏင ညမသြားသညအထ ျဖစမည။ သညေနာက တေထာင မားက ေျမခြန တဆ ပေပး မည။

၃။ အမေထာငတခသည ႏငငပငျပလပေရးဥပေဒအရ သတမတထားေသာ ေျမ ဧကထက ပပငၿပး ၎အမေထာငသည အမေထာငမခြရေသးဟဆလင အမေထာငခြ ၍ ေျမဧကမားက ခြႏင၏။ ဤနညးျဖင မမတ႕ေျမမားက ႏငငပငျပလပေရးမ ကငးလြတႏင သည။

၄။ ႏငငပငျပလပေသာ ေျမယာမားက ေတာငသလယသမားတ႕အား တတးထြန အထ ခြေ၀ ေပးမည။ ၎ေတာငသ လယသမားတ႕သည။

(က) အစးရအား ေျမခြနေတာ မနမန ေဆာငရမည။ (အစးရသးစား ျဖစ သြားျခငး ျဖစသည။ ယခငက ေျမရငက သးစားခေပးရသည။ ယခ အစးရက ေျမခြနေပး ရမည။)

(ခ) မမတ႕ ကယတင လယလပရမည။ (ဂ) သမ၀ါယမႏင ဗတလစ အဖြ႕၀ငမား ျဖစရမည။ (ဃ) မမတ႕ရေသာ လယေျမက ေရာငးျခငး၊ ေပါငျခငး၊ ႏျခငး မလပရ။ ၅။ လယေျမ ၅၀၊ ယာေျမ ၂၅၊ ကငးေျမ ၁၀ ဧက ေအာကပငေသာသတ႕သည

၎တ႕ ကယတင ထြနယက စကပးရမည။ ဖဆပလ၏ “ေရႊျပညေအး” ေပၚလစ (Class Harmony) ေၾကာငပင ေျမရငစနစ

ဖကသမးေရးက ေျမရငတ႕အၾကက တတႏငသမျဖစေအာင ျပလပေနရသည။ ေျမရင တ႕က ႏစသမေနရသည။ ေျမရငအၾကက ႏငငပငျပလပ၍ ေ၀ျခမးေရးျဖစေအာင လပေန ရသည။ ေျမရငတ႕၏ အတကအခဆန႕ကငမႈက ေလာေၾကးေပး၍ ႏစသမလာရသည။ အမေထာငပခြေလ ေလာေၾကးပရေအာင လပၾကေလျဖစသည။ ဧက တေထာငေအာက ေျမ ရငမားသညသာ အမားစျဖစေသာေၾကာင ေပးရမည ေလာေၾကးသည ကပသနးေပါငး ၁၅၀ ႏင ၁၈၀ ၾကားတြင ရေပလမမည။

ဖဆပလေျမယာဥပေဒအရ မလပငရငလကထသ႕ အလလ ျပနေရာကခြင မရေပ။ မရသညအျပင လယေပါငလကရေသာ ေျမရငသည ဧက ၅၀ ကပငလင ၎လယက ပင ေနာကထပ ႏစေပါငးေျမာကမားစြာအထ ဆကလက ပငႏငေသးသည။ အစးရသည ေအာကဗမာျပညရ ေျမရငမားပငေျမယာမားက ကာလေပါကေစးျဖင ၀ယယကာ လယ သမားတ႕အား ျပနေရာငးခရနျဖစသည။ အဂၤလပတ႕ရစဥက “ေျမယာမား ျပန၀ယျခမး၍ ေျမယာမားက ေလာေၾကးေပးကာ လယသမားမားအား ျပနလညခထားေရးသည မသေဘာ အားျဖင အတတႏငအႏႏပင ျဖစသည။ ထ႕ေၾကာင ဖဆပလအစးရသည အဂၤလပတ႕လပ ရန စတကးၿပး မလပခရသည လကကနမားက ေကာကယကာ ပတမ းႏင ျပငဆင၍

ဆကလက လပသြားျခငးသာ ျဖစသညဟဆပါလင မမားႏင။ ဖဆပလ၏ လယယာေျမ ႏငငပင ျပလပေရး ဥပေဒေၾကာင - (၁) မလ ေျမရငစနစသည အရငးရင ကနလပဆကဆေရးေဘာငအတြငး ေရာက

သြားကာ၊ အရငးရင လယလပနညးမားက လပလာရသည။ (၂) ေျမရငကနလပဆကဆေရးႏင အရငးရငကနလပဆကဆေရး ေရာေထြးရ

ရာ၌ အရငးရငကနလပဆကဆေရးက ႀကးထြားေစသည။ ေျမရငစနစအား အရငးရငကန ထတလပနညးအရ ကနထတလာေအာင ပေျပာငးလာေစသည။

ေျမရငသည အရငးရငစကရတရမ စကပငရင မနေနဂာ Entrepreneur သဖြယ လယလပခြငသ႕ ဆငးရေပမည။ လယယာအလပသမားမားက လပချဖင အမားအျပား ငါးရမးလပကငဖ႕ပင ျဖစသည။ ထ႕ေၾကာင ၎ေျမရငအဖ႕ ယခငက သးစားစနစ အစား ယခလပခစနစက အစားထးရလမမည။ ေျမရငစနစသည အရငးရငကနထတလပ နညး Capitalist farming အတငး ေျပာငးလ ကနထတလာရမညသေဘာပင ျဖစေလသည။ ေျမရငဆနေသာ ေျမရငသည “အရငးရငဆနေသာေျမရင” Bourgeoisified Landlord ျဖစ လာမည။ ေျမယာစးပြားေရးစနစ တးတကမႈပစ Form of development သည ၂ လမး ရႏငသည။ တလမးမာ ဂာမဏျပညတြင ျဖစေပၚခေသာ ဂနကာ Junker ပျဖစသည။ လနင က “ပရပရားလမး” ဟေခၚသည။ ၎၏သေဘာမာ ေျမရငစနစက အၿပးအပင ဖကသမး လကသည မဟတဘ၊ ေျမရငစနစက အရငးရငကနထတလပနညးမး ျဖစလာေအာင ပေျပာငးယျခငး ျဖစသည။ ေျမရငတ႕၏ ေျမယာမားက အရငးရငကနလပနညး သေဘာ မး ျဖစေအာင ျပနလည ဖြ႕စညးျခငး ျဖစသည။ (Reorganization of the landowner’s farms) တျခားတလမးမာ ေျမရငစနစက ပေတြ ဘာေတြ ေျပာငးမေနေတာဘ၊ တခါတညး အၿပးအပင ဖကသမးပစလကျခငး ျဖစသည။ ဤသညက လနငက အေမရကနလမးဟ ေခၚသည။ ဖဆပလ၏ ေျမယာမသည ဂနကာအမ းအစား၊ ပရပရား လမးစဥ ျဖစ သည။ ေျမရငစနစက အရငးရငကနထတလပနညး ျဖစေအာင ပေျပာငးယသည လမးစဥ ျဖစသည။ ဤလမး ၂ လမးႏင ပတသက၍ လနငက ေအာကပါအတငး ေရးသားခ သည။ “ေျမရငတ႕၏ ကေၾကြးခစးပြားေရးက အရငးရင “ဂနကာ” စကပးေရး နညးမား ထသ႕ လယသမားတ႕အား နာကညးစြာ ေသြးစပျခငးႏင ေၾကြးျမမား ထထပျခငးတ႕က အျပစဒဏအျဖစ ရကခတထားခၿပးေနာက တျဖညးျဖညးႏင ပစေျပာငးလ၀ငသြားေစေလ သည။ လနညးစျဖစေသာ “ၾကြယ၀ေသာ လယသမားမား” က ေပၚေပါကေစသည။

(21) (22)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

ဒတယလမး၌ ေျမရငလယယာစကပးေရးရယလ႕ လး၀မရျခငး (သ႕မဟတ) ေျမ ရငတ႕၏ ေျမယာမားက သမးဆညးကာ ေ၀ျခမးေပးေသာ ေတာလနေရး၏ အဖကအဆးက လး၀ခရသည လမးျဖစသည။” (လနင စာေပေပါငးခပ အတြ ၃-မ) ဗမာျပညတြငလညး ဤလမး ၂ လမးသည ျဖစေပၚလက ရေနေလၿပ။ ပရပရား လမးေလာ၊ အေမရကန လမးေလာ။ ေျမရငတ႕သည မမတ႕ လကရပငေျမမားက ျပညသ ပင အလပမခရေအာင အရငးရငကနထတလပနညးထ၀င၍ ခလႈ ႏငၾကေသး၏။ ဤသ႕ ခလႈႏငေအာငလညး လယယာေျမ ႏငငပငျပလပေရးဥပေဒကပါ တခါးဖြငေပး ထားေလ သည။ ၎ဥပေဒ၏ ပဒမ ၄ အပဒငယ ၃ တြင ဤအတငး တခါးဖြငထားသည။ “သမၼတသည မခြရေသးေသာ အမေထာင (သ႕မဟတ) စပေပါငးထားေသာ အမေထာငတခသည အပဒငယ (၁) အရ လယယာေျမ ႏငငပငျပလပျခငးမ လြတကငးေစ ရနအတြက လယယာလပကငေသာ အမေထာငစမားအျဖစ အမေထာငခြႏငရန လအပ ေသာ အေျခအေနမားက ျပဌာနးမည။” ဤအပဒ၏သေဘာက ၀နႀကးခပ ဥးႏက လတငး နားလညေသာ စကားလးျဖင ရငးလငးေျပာဆထားသညမာ စတ၀ငစားဖ႕ အလြနေကာငးလသည။ “ဒလကစၥမားက ရညစးၿပး ဥပေဒၾကမးထမာ ပဒမ ၄၊ ပဒငယ ၃ အျဖစ ႏငငေတာ သမၼတဟာ မခြရေသးေသာ အမေထာင (သ႕မဟတ) စေပါငးထားေသာ အမေထာငတခက အမေထာငစမား ေပါငးစထားတ သေဘာအျဖစမတယရန အေျခအေနမား ျပဌာနးမယလ႕ ပါပါတယ။ ဥးျဖဟာ ဧက ၂၀၀ ကပငသည ဆပါစ႕။ သ႕မာ သ႕အမေထာငန႕ သရတ သား တေယာက သ႕အမေထာငန႕ သရတ သမးတေယာက၊ သ႕အမေထာငန႕သရၾကတ သား ေျမး ၂ ေယာကရတယ လ႕ဆၾကပါစ႕။ ဒလဆ ဥးျဖရ႕ အမေထာငက မခြရေသးတ အမေထာင ၅ စ အျဖစ မတယရလမမယ။ အမေထာငတခက ဧက ၅၀ စခြလကမယ ဆလင ဥးျဖရ႕ မခြရေသးတ အမေထာငဟာ ဧကေပါငး ၂၅၀ အထ လယယာေျမ ႏငင ပငျပလပျခငးက လြတကငးသြားႏငပါတယ။” (၁၉၄၈ ခႏစ ပါလမနအတြငး၌ လယယာေျမ ႏငငပင ျပလပေရး ဥပေဒၾကမးက ဥးႏ ေထာကခေသာ မန႕ခြနး) ဥးႏ၏ ရငးလငးခကကပင ေျမရငေတြအတြက လမးျပျဖစေနၿပျဖစရာ အထကက ေကာကခကအတြက အထးသကေသထရနပင မလေတာ။ ေျမရငတ႕သည လယယာေျမ အမားအျပားကပင အမေထာငခြ၍ ဆကလက ပငဆငထားႏငၾကသည။ သ႕ေသာ သတ႕ ကယတင စကရပငရငသဘြယ လယလပခြငထဆငး၍ လယယာ အလပသမားမားႏင လပၾကရမညျဖစ၍ ေျမရငတ႕၏ ေျမမားသည Large scale farming အႀကးစား စကပးေရး ခငးမား ျဖစလာစရာ ရသည။ ေျမရငစနစအရဆလင ေျမရငတ႕သည တခါေလာက အရငးျမႇပထားလကလင

တသကလး ထငစားႏငသည။ သညေျမ အေပၚတြင ေနာကထပျမႇပႏရန မလေတာ။ သ႕ေသာ ယခအရငးရငကနထတလပနညးအရ လပလာေသာအခါ သညေျမေပၚတြင ႏစ စဥႏစတငး အရငးအႏး ျမႇပရန လလာသည။ (Regular turnover of capital) ဤသညပင “တတတတပနး သးစားစနစ” ဆသ႕ ေရးရႈေတာသည။ ေျမရငတငး အရငးျမႇပႏ ႏငၾကမည မဟတ။ ထ႕ေၾကာင အရငးအႏးခ႕တမႈေၾကာင မမတ႕ေျမယာမားက တဖကက လယယာ ေ၀ျခမးေရးေၾကာင မေလာကမငရေသာ လယသမားမားအား တတတတပနး သးစားခစား ၾကမညမာ ေသခာသည။ လယယာေျမ ႏငငပငျပလပေရး ၀နႀကးဌာန၏ ေၾကျငာခကအရ လယယာေျမေ၀ျခမးၿပးေသာ ေနရာတ႕တြင လယသမားတေယာကသည အနညးဆး ၂ ဧက ခြမ အမားဆး ၁၂ ဧကအထ ရသညဟ ဆထားသည။ ၄ - ၅ ဧက ေအာကရေသာ လယ သမားမားအဖ႕ မညသ႕မ လေလာကမည မဟတ၊ ထ႕ေၾကာင ၎တ႕သည မမတ႕ ၀မးစာ ေလာကရနအတြက “အရငးရငဆနေသာ ေျမရငမား”တ႕၏ လယတ႕တြင လယယာ အလပ သမားအျဖစ အခနပငးျဖင ျဖစေစ၊ သ႕မဟတ သးစားျဖစေစ ယလပၾကရမညမာ ေသခာ သည။ ဆလခကကား - (၁) ေျမရငေသြးစပမႈ၏ ပသဏၭာနျဖစေသာ ေငြတးေခးစားသမားမား “အရငးရင ဆနေသာေျမရငမား” ခမးသာလယသမားတ႕သည ေကးလက၏ အရငသခငမား၊ သမ ၀ါယမမား၏ အရငသခငမား ျဖစလာလမမည။ သတ႕သညပင ဖဆပလ ေျမယာေျပာငးလ ေရးအတြက လတနးစားအေျခခမား ျဖစလာလမမည။ (၂) ဤသ႕ျဖစေလ စပါးေစး ကဆငးမႈဒဏႏငေပါငးကာ လယသမားလထ အတြငး လတနးစားအလႊာ ကြျပားလာမႈသည ပလ႕ နကရႈငးလာေလသာ ျဖစေပမည။ ေျမရငစနစသည အရငးရငဆနလာျခငးသာျဖစၿပး၊ တဖကတြင အရငးရငကနလပ ဆကဆေရး ႀကးထြားလာျခငး ျဖစသည။ ထ႕ေၾကာင ဖဆပလ၏ လယယာေျမႏငင ပင ျပလပေရးသည ေျမရငစနစက ဖကသမးပါ၏ေလာဟ ေမးလင - ေျမဧကအမားအျပားက ပငဆငသည ေျမရငစနစက ယမးယငေစသညေတာ မန၏။ သ႕ေသာ အေျခခအားျဖင ေျမရငစနစက အရငးရငဆနေအာင လပျခငးသာျဖစသည ဟေျဖလပါသည။ အတခးေျဖရလင ေျမရငကနလပဆကဆေရးႏင အရငးရငကနလပ ဆကဆေရး ေရာေထြးထားေသာ “ကျပား”ပသည အေျခခသေဘာျဖင မေျပာငး၊ သ႕ေသာ အရငးရငကနလပဆကဆေရး ဘကကေတာ ပ “က”လာသညဟ ဆလေပသည။ ေျမရင စနစဆန႕ကငေရး၊ ဖကသမးေရးသညပင ေသာခက အျဖစရေနတနး ျဖစေလသည။

အစးရ၏ အခနး

ေျမယာလတနးစားအတြငး၌ အလႊာကြသထက ကြေအာငလပရာ၌ အစးရ၏

(23) (24)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

အခနး (ခနး) သည ႀကးသထက ႀကးလာသည။ ယခငက ေျမရငသည လတနးစား အလႊာက စတ (စတ) ျဖာကြေစရာ၌ တာ၀နအရဆး ျဖစ၏။ သးစားခက နငေနေအာငယေလ၊ အလႊာေတြ လႊာလႊာကေလ ျဖစ၏။ အခ အစးရက “အစးရေျမရင” State Landlord အျဖစ ေဆာငရြကလာေသာအခါ၌ အစးရက ေပးရေသာ “သးစားခ” (ပကေတာ ေျမခြနပ ျဖစသည။ အႏစသာရကေတာ သးစားခ ျဖစသည။ ယခငက ေျမရငကေပးရ၏။ ယခ အစးရက “အခြန” အျဖစေပးရသည။) သညလတနးစားအလႊာမား စပျဖာကေစရာ၌ ႀကးမားေသာ အခနးက ပါ၀ငလာမညမာ ေသခာသည။ ေျမလယယာလပငနးမ ကနထတတနဖး (ဖး) သည “တငးျပည ကနထတတနဖး ၏ ၄၀ ရာခငႏႈနး ရေလသည။ လယသမားတ႕သည လယယာကနထတတနဖးက အကန ခစားၾကရသညမဟတ၊ သးစားခ ေပးရ၏။ ေၾကြးၿမမား ျပနဆပရ၏။ အခြနေဆာငရ၏။ ေျမ ခြနသည ၅၂ - ၅၃ ခႏစ ၂ ကေဋနးပါး ထမးေဆာငရ၏။ ေျမခြနေတာ ၂ ဆ သးစားခ ျဖစေသာေၾကာင ေျမရငတ႕ လကထေပးရေသာ သးစားခေပါငးသည ၄ ကေဋ နးပါးခန႕ ရ သညျဖစ၏။ စစမျဖစမက ႏစစဥ လယသမားတ႕က လယလပစရတအတြက ေခးငါး သည ေငြမာ ၁၅ ကေဋေကာဘးျဖစ၏။ ထ႕ေၾကာင သးစားခ ၄ ကေဋ၊ ေျမခြနေတာ ၂ ကေဋ၊ ေၾကြး ၁၅ ကေဋ ေပါငး ၂၁ ကေဋက ” လယယာလပငနး၏ ကနထတတနဘး” ထမ ႏတလကရေပမည။ ရလဒသည လယသမားတ႕၏ ၀ငေငြျဖစလမမည။ ၅၂ - ၅၃ ခႏစက လယယာကနထတတနဘးသည ၁၄၃ ကေဋဘးျဖစရာ၊ ၂၁ ကေဋႏႈတလင ကန ၁၂၂ ကေဋသည လယသမားတ႕၏၀ငေငြ (Farmer’s income) ျဖစေပမည။ လယသမားႏင ၎ကမခ စားေသာကေနသဥးေရမာ ၁၂ သနးမ ရမညျဖစေသာေၾကာင လယသမား တေယာက၏ ၀ငေငြသည ၅၂ - ၅၃ ခႏစမာ ၁၀၂ ကပပရေပမည။

ကလန လကၡဏာ

ေအာကပါ ၆ ခကသည ဘဏလပငနး၏ ကလန လကၡဏာမားပင ျဖစသည။ (၁) နယခ႕ႏငငမား၏ ဗမာျပညသ႕ အရငးအႏးတငပ႕သညလပငနးႏင ကနစညမား တငပ႕ သည လပငနးက လြယကေခာေမာေစျခငး။ (၂) ဗမာျပညရ ေျမရငပေဒသရာဇစးပြားေရးက ခငၿမေစျခငး။ အထးသျဖင ေငြတးေခးစား စနစက ေကးလကမားတြင ဖြ႕ၿဖးေစျခငး။ (၃) ဗမာျပညမ ကနၾကမးႏင ရကၡာမား နယခ႕ႏငငမားသ႕ တငပ႕ေရးလပငနးက လြယက ေခာေမာေစျခငး။ (၄) ရပေသး အစးရ (သ႕မဟတ) နယခ႕ၾသဇာခ အစးရအား ေငြေၾကး ေထာကပျခငး။ (၅) တငးျပည၏ ေငြေၾကးအသျပာစနစႏင ဘ႑ာေရးက ႀကးကင ျခယလယျခငး။ (၆) တငးရငးသားအရငးရငတ႕၏ ေငြပငေငြရငးမားက စစညးကာ ႏငငျခား ကးသနးေရာငး

၀ယ ေရး လပငနးတြင မ တညျမႇပႏေစျခငး တ႕ပငျဖစသည။ တငးျပည၏ စးပြားေရးအာဏာဟသည ဘဏလပငနးႏင အျခားေသာ အခက အခာကသညလပငနး (Key industries) တ႕တြငတညရ၏။ ထ႕ေၾကာင ဘဏလပငနး သည ႏငငျခားအရငးရငမားလကထ တညရျခငးသည တငးျပည၏ ႀကးမားေသာစးပြားေရး အာဏာသည ၎တ႕ လကထ၌ ေရာကေနျခငးပင ျဖစေလသည။

၁၉၄၇ ခႏစ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ႕စညးအပခပပအေျခခဥပေဒတြင ေျမဟသမ ႏငငေတာအစးရက ပငဆငေၾကာငး ျပဌာနးထားေလသည။ ေျမရငမား၏ လယယာေျမ မားက အခနမ မခဘ ထားခလင အစးရက ထလယယာမားက ေခတသမးယၿပး ေတာင သလယသမားမားအား ေ၀ငရမညျဖစေၾကာငး ႏစႏစစမကနးတြင ထညသြငးေဖာျပ ထားေလသည။ စစမျဖစမက ျမနမာႏငငသည တႏစလင ႏငငျခားသ႕ ဆနတနခနေပါငး ၃ ၅၀၀,၀၀၀ မ တငပ႕ႏငခသည။၁၉၄၇ - ၄၈ ခႏစတြငကား လယဧက ၉,၀၀၀,၀၀၀ သာ လပကငႏင၍ ႏငငျခားသ႕ ဆနတနခနေပါငး ၁,၅၀၀,၀၀၀ သာ တငပ႕ႏငမညဟ ခန႕မနး ထားသည။

၁၉၄၈၊ ၄၉၊ ၅၀ ခႏစမား၏ ျပညတြငးစစ အေျခအေန၏ လကေတြ႕သရပမာ စကပးႏငေသာ ေျမဧရယာ၏ ၃၅ ရာခငႏႈနးပလပသြားရျခငး၊ လဥးေရ ၃ သနးခန႕ အးမ အမမ ျဖစသြားရျခငး၊ ျပညသ ၂၂,၀၀၀ ႏင အစးရ၏စစဖကႏင ၿမ႕ျပဖက အမႈထမး ၅၇၀၀ အသကဆးရႈးရျခငး၊ အစးရပစၥညးတနဖး ေဒၚလာ ၅ သနး၊ ျပညသတ႕၏ ပစၥညးတနဖး ေဒၚလာ ၉၅ သနး ဆးရႈးခရေၾကာငးျဖင ျမနမာျပညအေၾကာငး စာအပမားက ေရးသားသ အေမရကန စာေရးဆရာႀကး ဗတ၀ (Butwell) က စေဆာငး ေဖာျပခဖးေပသည။ အာဏာရ လကယာဆရယလစအငအားစမားသည ယငးတ႕၏ ေဖာကျပနလာ ေသာ ျပညတြငးျပညပအေနအထားမားက ကာကြယရနအတြက လမးေၾကာငးေျပာငး၍ လပႀကလာေလ သည။ တႀကမက “ကမၻာ ကြနျမနစအေရးေတာပႀကး ေအာငျမငပါေစ”ဟ လႈကလႈကလလ ေၾကြးေၾကာခေသာ ၀နႀကးခပ ဥးႏႏင အေပါငးပါတ႕သည ကြနျမနစ ပါတက တကေနရသာမက ကြနျမနစ၀ါဒဆန႕ကငေရးတခြနကပါ ျပငးထနစြာ လြငထ လာေတာသည။ ျပညသ႕ဒမကေရစအခြငအေရးက ရပသမး၍ တပါတအာဏာရငစနစ က ေျဗာငထေထာငကာ စစ၀နထမး၊ ေျပာကကား၊ လျဗး စသည ခါးပကေဆာင လကနက ကငတပမားျဖင မတရား စးမးလာေလေတာသည။ ၁၉၄၈ မ ၁၉၅၅ ခအထ လြတျငမးခမးသာခြင ဆသညအမန႕မး ၄ ႀကမတငတင ထတျပနခေလသည။ အႏစသာရမာ လကနကခၾက ဟ၍ပင ျဖစခေပသည။ အမ းသား လြတလပေရးတကပြ၀င အငအားစမားအခငးခငး ႏငငေရးသေဘာ ကြလြမႈေၾကာင ျဖစေပၚ ခရေသာ ပဋပကၡက အမ းသားျငမးခမးေရး၊ ညညြတေရးအကးစးပြားအတြက ႏငငေရး အရ ေျပလညစြာ မကႏာစည ေျဖရငးရမညဟ သေဘာမထားႏငေတာ၊ မႀကးပမးႏငေတာ

(25) (26)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

နယခ႕မကႏာကသာေထာက၍ နယခ႕တ႕ အလြနႀကကတတသည ၀ါဒျဖစေသာ “ကြနျမ နစမားႏင စာရငးအျပတရငး၍ အျပတတကရမည”ဟသာ သေဘာထားလာေလ သည။ ဤသ႕ေသာအေျခအေနတြင ဥပေဒတြငး၌ အငအားေကာငးေသာ ဒမကေရစ အတကအခအဖြ႕တရပသည ေပၚေပါကလာခေပသည။ ယငးမာ ၁၉၅၀ ခႏစ ဒဇငဘာလ တြင လကယာဆရယလစ ဖဆပလအတြငးမ ယငး၏ ေဖာကျပနလာေသာ ျပညတြငးျပညပ ၀ါဒမားက အတကအချပ၍ ထြကလာခေသာ “ဗမာျပည အလပသမား လယသမား ပါတ” ပငျဖစေပသည။ ပါတသစက ဖြ႕စညးၿပးေၾကာငး ေၾကညာလကလငပင ပါတ၏ ဥးစးအဖြ႕ ၀ငမားျဖစေသာ ပဥးမနားခရငမ ရေဘာဗခႏင ရေဘာလဒငႀကးတ႕အား လကယာဆရယ လစဂဏးသားမားက လပအလယတြင ေမာေတာကားႏင ရကစကစြာ တကသတခေပ သည။ ရေဘာဗခမာ ပြခငးၿပးေသဆး၍ ရေဘာလဒငႀကးမာ ျပငးထနစြာ ဒဏရာရခေလ သည။ ထစဥမစ၍ ဗမာျပည အလပသမားလယသမား ပါတသည ဥပေဒတြငး အလပ သမားလတနးစား ပါတတရပအျဖစ မားမားမတမတရပတည၍ ၁၉၆၄ ခႏစအထ ဆယေလး ႏစပတလး ျပညသတ႕၏အတကအခ ဒမကေရစတပေပါငးစႀကး၏ ေကာရးမ႑ငအျဖစ ရာဇ၀ငေပး တာ၀နက ထမးေဆာငခေပသည။ ႏငငေရးေခါငထပက မးမလေသာအခါ “တစကျမတ” မသာ ျဖစေသာ အပခပ ေရး အမႈထမး၊ အရာထမးမားအတြငး အကငစာရတပကျပားမႈ၊ လာဘစားမႈမားမာ ေၾကာက ခမနးလလ ျဖစေပၚလာခေပသည။ သာဓကတခမာ ၁၉၅၀ မ ၁၉၅၇ မတလကနထ ျပည သ႕ပစၥညး အလြသးစားမႈႀကးမားမာ အမႈႀကးေပါငး ၃၉၁ မႈရခၿပး ေငြေပါငး ၇၁ သနး ၅ ေသာငးေကာ ဆးရႈးခ ရေလသည။ တဖန (၁၆၊ ၃၊ ၁၉၅၃) မ (၆၊ ၈၊ ၁၉၅၃) အထ စ သးလး စာရငးအရဆလင အမႈႀကးေပါငး ၁၁၆ မႈ ပါ၀ငသည အမႈထမးေပါငး ၂၂၅ ႏင ယဖတမႈတြင ပါ၀ငသည တနဖးေငြေပါငး ၄၁၆,၂၄၉,၀၇၃ ကပဟ သကဆငရာ အစရငခစာ တြင ေဖာျပဖးေပသည။ ျပညေတာသာ စမကနး။ ျပညေတာသာစမကနးဟ၍ ေခၚတြငခေသာ ေကတေအ စမ ကနးမားမာ ၁၉၅၂ - ၅၃ ခႏစမ ၁၉၅၉ - ၆၀ ျပညႏစအထ ရစႏစကာလအတြငး အေကာင အထညေဖာရန သတမတထားေသာ စမကနးႀကး တရပျဖစေလသည။ ထစမကနးတြင အႀကး၀ငေသာ လယယာစကပးေရး ငါးႏစစမကနးက လယယာထြကသးႏ ျပညပပ႕ ကနမား တးတကေစရနႏင ျပညတြငးဖလမႈအဆငအတနး ျမငမားလာေစရန ၁၉၅၂ ခ ႏစတြင စမကနးေရးဆြခသည။ ယငးစမကနးတြင ၁၉၅၉ - ၆၀ ျပညႏစ၌ လယယာ ထြက ကန တနဖးကပ ၁,၁၅၀,၀၀၀,၀၀၀ အထ တးတက လာေစရနအတြက ခမတထားေသာ လပငနးစဥမားလညး ပါရေပသည။

စမကနးလာထားခကမားႏင လပေဆာင ေအာငျမငခကတ႕မာ မားစြာ ကြာျခား ေနသညက ေတြ႕ရေလသည။ ဇယား ၂၀ တြင ေဖာျပထားပါသည။ ျပညေတာသာစမကနး မေအာငျမငရျခငး အေၾကာငးရငးတရပမာ ႏငင၏ အဓက

(27) (28)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

သးႏျဖစေသာ ဆနအထြကႏင ဆနေရာငး၍ရရမည ႏငငျခားေငြမားတြင မနးခကႏင ႏမးထြက မကကေအာင ပမ ခန႕မနးထားျခငးေၾကာငပင ျဖစသည။ အမနအားျဖင စမကနးတရပက အေကာငအထည ေဖာရာတြင မ တညေငြမားႏင အတတ ပညာရငမား ျပညစရမျဖင မၿပးေသး၊ ႏငင၏အေျခခစးပြားေရး အေျခအေန၊ ႏငင ေရးအေျခအေန၊ လမႈေရးအေျခအေနမား အပါအ၀င လပသားျပညသတရပလး၏ အေျခ အေနမားက ထညသြငး တြကခကရန လပါသည။

မကေမာကေခတ ေတာငသလယသမားမားအေျခအေန။ ျမနမာႏငငတြင ဒတယကမၻာစစႀကးမျဖစမ ၁၉၃၆ ခႏစမ ၁၉၄၁ ခႏစအတြငး ပမးမ အသားတင စကပးသည ဧရယာေပါငးမာ ၁၇,၄၆၇,၀၀၀ ဧကရ၍ စစေပါငး စကပး သည ဧရယာ (အသားတငစကပးသည ေျမဧရယာႏင သးထပစကပးသည ေျမဧရယာ ႏစရပေပါငး) မာ ၁၈,၆၈၄,၀၀၀ ဧက ရေလသည။ ၁၉၆၁ - ၆၂ ခႏစတြင အသားတင စကပးသည ဧရယာေပါငးမာ ၁၇,၆၉၈,၀၀၀ ဧကရ၍ စစေပါငး စကပးသည ဧရယာေပါငး မာ ၁၉,၀၁၃,၀၀၀ ဧကရေလသည။ ဆနစပါးစကပးသည ဧရယာက သးသန႕ထတႏႈတ၍ တငျပရေသာ ၁၉၃၆ ခႏစမ ၁၉၄၁ ခႏစအတြငး ပမးမစကပးသည ဧရယာမာ ၁၂,၃၉ ၈,၀၀၀ ရ၍ ၁၉၆၁ - ၆၂ ခႏစတြင ၁၁,၃၅၀,၀၀၀ ဧကသာ ရသညက ေတြ႕ရသည။ ျမနမာ တႏငငလးမ ထြကေသာ စပါးမာ ၁၉၃၆ - ၄၁ ခႏစ အတြငး ပမးမျခငး တနေပါငး ၇,၄၂၆,၀ ၀၀ ထြကရ၍ ၁၉၆၁ - ၆၂ ခနစတြင စပါးတနေပါငး ၆,၇၉၈,၀၀၀ သာထြကေလသည။ ဗလေန၀ငး ေတာလနေရးေကာငစႏင မဆလပါတသည ေအာကပါ ေျမယာဖြ႕ၿဖး ေရး၊ ေတာငသလယသမားဘ၀ ျမႇငတငေရး လပငနးမားကခမတခသည။ (၁) ေျမယာ ကနထတလပငနး တးတကဖြ႕ၿဖး၍ ကနထတစြမးအား ျမငမားလာေရး။ (၂) သပၸနညးျဖင စကပးႏငေရး။ (၃) ေျမယာ ကနထတစနစ မနကနလာေရး။ (၄) လမႈေရးကစၥမား တးတက ေကာငးမြနလာေရး။ (၅) ေတာငသလယသမား လတနးစား တရပလး စညးရးႏငေရး။ ဗလေန၀ငးေကာငစသည သးစားခထားေရးဥပေဒျဖင သးစားခထားေရးအာဏာ က ေျမယာေကာမတမား လက၀ယအပႏခသည။ ၁၉၆၆ - ၆၇ ခႏစတြင စပါးစက ဧက စစေပါငး ၁၂ သနးေကာရသညအနက ဧကေပါငး ၈ သနးေကာခန႕ကသာ စနစတက စကပး၍ ဧကေပါငး ၄ သနးေကာက ႀကခငးအျဖစျဖင စကပးခသည။ ေရးရးစကပးေရး နညးစနစ ၅ မးကေတြ႕ရသည။ (က) ေရြ႕ေျပာငး စကပးနညး (ေတာငယာနညးစနစ) (ခ) အေျခာက စကပးနညး (ယာစကပးနညး) (ဂ) အစ စကပးနညး။ (ဃ) ေရသြငး စကပးနညး။ (င) ႏနးေျမသစမား ၌ စကပးနညး (ကငး စကပးနညး) တ႕ျဖစသည။ ၁၉၄၈ ခႏစ ေအာကတဘာလ ၁၁ ရကေန႕တြင လယယာေျမႏငငပင ျပလပေရး အကဥပေဒက ပါလမနက ျပဌာနးအတညျပခသည။ ယငးဥပေဒတြင ႏငငေတာ ဖြ႕စညး အပခပပ အေျခခဥပေဒ၏ ရညရြယခကက ျပညစလေလာကေအာင ေဆာငရြကရန ျပဌာနး

(29) (30)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

ခကမား မပါရ ျခငး၊ အခ႕ျပဌာနးခကမားသည လကေတြ႕ေဆာငရြကရာတြင အခက အခေတြ႕ရျခငး၊ ေတာငသလယသမားမားအား ပ႕ေဆာငလေသာ ဘ၀သစ ပ႕ေဆာငေရး က႑မပါျခငးတ႕ေၾကာင ပမျပညစေစရန လအပေသာ ျပငဆငခကမား ထညသြငးၿပးလင ၁၉၅၃ ခႏစ လယယာေျမ ႏငငပငျပလပေရးအကဥပေဒက ပါလမနတြင တငသြငးအတည ျပခသည။ ထ႕ျပင သမးယေ၀ငၿပးျဖစေသာ လယယာေျမမားအတြက ေလာေၾကးေပးရန ၁၉၅၄ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ ပါလမနတြင ျပငဆငခက ဥပေဒတရပက ျပဌာနး အတညျပၿပး လင လယယာေျမ ႏငငပငျပလပေရး အကဥပေဒ ပဒမ ၄၄၊ ပဒမခြ ၁ အရ ေလာေၾကးေပး ေရး ၁၀ ဥးေကာမရငက လညးဖြ႕စညးေပးခသည။ ၁၉၅၈ ခနစတြင အာဏာရ အဖြ႕အစညး အတြငး ႏငငေရးကြျပားမႈမား ျဖစေပၚလာၿပးေနာက ယငးအဖြ႕အားလးပင လး၀ မလႈပရား ႏငသညအေျခသ႕ ေရာကခရသည။ ၁၉၅၃ ခႏစ လယယာေျမ ႏငငပငျပလပေရး အက ဥပေဒပါမမားအတငး လပငနးမားက ေဆာငရြကခသည မေဆာငရြကခသညက စစမး စစေဆးႏငရန ႏငငေတာသမၼတက စစမးေရးေကာမတ တရပက ၁၉၅၉ ခနစ ဧၿပလ ၂၃ ရကေန႕တြင ခန႕ထားခသည။စစမးေရး ေကာမတ အစရငခစာအရ ေအာကပါအတငး ေတြ႕ ျမငရသည။ (၁) လပကြက လပအားက မစဥးစားဘ ဇယား - ၆၂ ပါ အတငးအတာအထ ကငးလြတခြင မားေပးသျဖင လယယာေျမေ၀ျခမးရာတြင သးစားမားမာ လယေျမ အနညးငယသာ ရရ ျခငး။ (၂) ကငးလြတခြငေပးရာတြင မလလပကြကထက ပမ၍ ေသာလညးေကာငး၊ လအငအားႏင လပႏငသည အရညအခငးထကပမ၍ ေသာလညးေကာငး ကငးလြတခြင ေပးထားျခငး။ (၃) ကငးလြတခြင မေပးထကေသာ ေျမပငရငမားအား ကငးလြတခြင ေပးထားျခငး။ (၄) ေတာငသလယသမား အမေထာငစ၀င မဟတသည ေကာငးဆရာ၊ ကနသည၊ စာေရး စာခ စေသာ ပဂၢလတ႕အား ကငးလြတခြငေပးထားျခငး။ (၅) တရား၀င ေျမယာပငခြင မရသတ႕အား ကငးလြတခြငေပးထားျခငး။ (၆) အမေထာငစတစတညး ျဖစပါလကႏင သးျခားအမေထာငသားစပြား၍ ကငးလြတ ခြင ေပးထားျခငး။ (၇) လယယာေျမက ႀကးၾကပ လပကငပါမညဟ ကတေပးရႏင အမနတကယ ႀကးၾကပ လပကငႏငေသာ အေျခအေနမရေသာ လအား ကငးလြတခြင ေပးထားျခငး။ (၈) ေတာငသလယသမား မဟတသမားအား လယယာေျမ ေ၀ျခမးထားျခငး။ (၉) ေျမယာေကာမတႏင ေဆြမးေတာစပသမားအား ေျမေ၀ျခမးရာတြင အခြငအေရး ပမေပးထားျခငး။ (၁၀) တသးပဂၢလ ေနထငသအား ေျမယာ မေ၀ျခမးႏငပါဘႏင အပ ႀကး၊ လပႀကး စသည တ႕အား ေျမယာေ၀ျခမးထားျခငး။

(၁၁) အခ႕ေဒသတြင သးစားမားအား လေလာကစြာ ေ၀ျခမးရန လယယာေျမ မေပါမား ပါဘႏင အေၾကာငးအမ းမးေၾကာင သးစားမားအား ေ၀ျခမးရမည ေျမယာထမ ႏတယ၍ လယယာ အလပသမားမားအား ေ၀ျခမးထားျခငး။ (၁၂) အခ႕ေဒသတြင လပကင၍ မျဖစေသာ အလြနညဖငးသညေျမမးက ေ၀ျခမးထား သျဖင မလလကငတ သးစားေျမ လကလြတ ျဖစရျခငး။ (၁၃) ကၽြနးေျမ၊ သာသနာေျမကသ႕ မသမးသငသည လယယာေျမမားက သမး၍ ေ၀ ထားျခငး။ (၁၄) ေကးရြာအတြက ခနလပထားေသာ သမးယၿပးသည ေျမယာမားက မတရား သးစြၾက ျခငး။ (၁၅) အာဏာရႏငငေရးသမားမားႏင ၀နထမးမႈးမား ၀ငေရာကစြကဖကသျဖင ေ၀ျခမးေရး ဥပေဒႏငအည မေဆာငရြကႏငျခငး။ (၁၆) မလ သးစားခထားေရး မမမနျခငးေၾကာင လယယာေျမ ေ၀ျခမးေရးတြင စညးမဥး မားႏင မကကညမႈမား ျဖစရျခငး။ (၁၇) လယယာေျမ ႏငငပငျပလပေရးလပငနးစဥအတြက ျပငဆငမႈအခန မလေလာက သျဖင ဥပေဒႏငအည မေဆာငရြကႏငျခငး။ (၁၈) ဥပေဒပါျပဌာနးခကအခ႕ ျပတျပတသားသားမရသျဖင ဥပေဒက အမ းမး လရာဆြ ယ ေ၀ျခမးႏငျခငး။ (၁၉) အဆငဆင ကြပက ႀကးၾကပမႈ၊ စစေဆးစစမးမႈမား ထေရာကစြာ မေဆာငရြကႏင ချခငး။ (၂၀) ေျမယာေကာမတမား၊ အာဏာရႏငငေရးသမားမား၊ အမႈထမးအခ႕ႏင ၀နထမးမား က ေျမယာေ၀ျခမးေရး ေဆာငရြကရာတြင အဂတလကစားျခငး၊ တနစးလကေဆာငယျခငး၊ လာဘစားျခငး။ (၂၁) လယေျမေ၀ျခမးေရးတြင ဥပေဒႏငအည မေဆာငရြကႏငေအာင အခ႕ေသာအရာ ထမး၊ အမႈထမးတ႕က အဂတလကစား၍ ေဆာငရြကျခငး။ (၂၂) ဥပေဒႏငအည လယေျမေ၀ျခမးေရးက ေဆာငရြကလေသာ ေကးရြာ ေျမယာေကာ မတမားအား အမႈထမးအရာထမးမားႏင အာဏာရအဖြ႕၀ငမားက အမ းမး အကငပက ေအာင နညးေပးလမးျပျပၾကျခငး။ (၂၃) ေကးလက ေျမရငေလးမားႏင ခမးသာေသာ ေတာငသလယသမားမားက ေျမယာ ေကာမတမားႏင ေပါငး၍ အခြငအေရး ပယၾကျခငး။ ထ႕ေၾကာင လယယာေျမ ႏငငပငျပလပေရးလပငနးက ေတာငသလယသမား လတနးစားတရပလးက တညတညြတတညး ႀကဆေထာကခမႈ မျပချခငးပင ျဖစသည။

၁၉၄၈ ခ ႏစဥးပငး ျမနမာႏငင လြတလပေရးရခါစအခန၌ ကြနျမနစတ႕သည

(31) (32)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

မမတ႕လကနကျဖင ႀကးစးႏငေသာေဒသမားတြင လယယာေျမေ၀ျခမးေရးလပငနးမားက အျပငးအထန စတငေဆာငရြကလာၾကသျဖင ေကးလကေတာရြာမားတြင ဆကလက အေျခစကေနထငၾကေသာ ေျမပငရင အားလးလလပင ၿမ႕ေပၚသ႕ ေျပာငးေရြ႕ ေနထငၾက ေလသည။ ဤသ႕ေဆာငရြကခကမားေၾကာင စစႀကးအၿပးတြင ၾကြငးကနရစေသာ ေျမရင စနစမာ ဒဏရာဒဏခကကေလးမားရရ၍ ညႇးႏြမးႀကလစျပေသာ အေျခအေနသ႕ ေရာက ရလာသည။ ေကးလကေျမရငေလးမား ဆကလက အခြငအေရးရေနသညအျပင အာဏာရ အဖြ႕၀ငမားသာ ေျမယာေပၚ၌ ျခယလယႏငခြင ရလာၾကသည။ တနညးဆေသာ ေကးလက ေျမရငေလးမားႏင အာဏာရအဖြ႕၀ငမားႀကးစးေသာ ပေဒသရာဇစနစ အသြငသစ ေပၚထြနး လာသညဟ မတယရေပမည။

၁၉၆၃ ခႏစ သးစားခထားေရး ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒမားႏင ၁၉၆၃ ခနစ ေတာင သလယသမားအခြငအေရး ကာကြယသည ဥပေဒမားက ျပဌာနးေဆာငရြကခသည။ ၁၉၆၅ ခနစ ဧၿပလတြင ဗလေန၀ငးအစးရသည ၁၉၆၅ ခႏစ သးစားခထားေရး ဥပေဒက ျပငသည ဥပေဒတရပ ျပဌာနးလကျပနသည။ ယငးဥပေဒမာ သးစားစနစက လး၀ဖကသမးလကေသာ ဥပေဒပင ျဖစသည။

လယယာလပသား လပခမားမာ ကလနေခတကထက ေလာနညးေနသည က ေတြ႕ရေပသည။ ဥပမာ - ႏစလးေပါကက၀င သရငးငားတဥးသည ကလနေခတက လပခေငြ ကပ ၁၅၀ ခန႕ရရခ၍ စစၿပးေခတတြင ကပ ၃၃၀ ခန႕ရရေလသည။ စစမျဖစမက လပခ၏ႏစဆမသာ ျဖစေနေသာလညး ေတာငသလယသမားမားႏင လယယာလပသားမား စားသးေနရေသာ ကနပစၥညးေစးႏႈနးမားမာကား စစမျဖစမကထက ငါးဆ၊ ေျခာကဆ ႀကး မားေနသညက ၁၉၄၆ ခႏစ ေမလ ၁၆ ရကေန႕တြင ကငးပေသာ ဖဆပလ ဒတယ ဥးစး အစညးအေ၀းတြင မန႕ၾကားေသာ ဗလခပ ေအာငဆနး၏ ေအာကပါမန႕ခြနးတြင ေတြ႕ႏင ပါသည။

“စားသးကနပစၥညးတ႕၏ေစးႏႈနးတ႕မာ ပမးမျခငးအားျဖင စစမျဖစမကာလက ထက ငါးဆ၊ ေျခာကဆ ႀကးမားေနၿပး ဆနစပါးေစးႏႈနးမာကား စစမျဖစမကာလက ေစး ေလာကပငရသည။ အစးရကယစားလယမားက စပါးအတြက ကပ ၁၀၀ ေစးႏင ဆန အတြကမ ကပ ၅၄၀ ေစးေပးေနရာ စပါးအတြက ကပ ၂၃၀ ေစး၊ ဆနအတြက ကပ ၆၀၀ ေစး ေပးေနေသာ ပဂၢလကကနသညမား ေပးသညထကပင အလြနနညးပါး ေနပါ သည။”

ဗလေန၀ငးအစးရလကထကတြင “ပဂၢလကပငစနစမ အမားပငစနစသ႕ ကး ေျပာငးရာတြင ျပညသပငလပရနမလေသာ စးပြားေရးလပငနးမားတြငသာ သမ၀ါယမက ၀ငေရာကေဆာငရြကရန” မခမတသည။ ၁၉၆၆ ခႏစ ဇလငလ ၁ ရကေန႕ အထ ၿမ႕နယ ၂၈၄ နယတ႕၌ လယယာႏင လပငနးေပါငးစ သမ၀ါယမအသငးေပါငး ၁၂,၁၇၇ က ဖြ႕

စညးႏငခ၍ သမ၀ါယမေကးရြာ ၁၁ သငးႏင ေပါငးလင စစေပါငး ၁၂,၁၈၈ သငးရေပသည။ အဓက လပငနးရပမားမာ -

(၁) ေငြေခး လပငနး (၂) သးႏ စေပါငး ေရာငးခေရး လပငနး (၃) ကနသြယေရး လပငနး (၄) အေသးစား ကနထတ လပငနး - တ႕ျဖစသည။ ေတာငသလယသမားမား၏အေျခအေန အစစအမနႏင ေတာငသလယသမား

မား၏ ဆႏၵအစစအမနမားက ေလလာဆညးပးႏငရနႏင ေတာငသလယသမားမားအား ဒမကေရစအခြငအေရး အခ႕ေပးရနအတြက ေတာငသလယသမား ႏးေႏာဖလယပြမား က ေအာကပါ အတငး ကငးပခသည။

(၁) ၁၉၆၂ ခႏစ အနးေတာ (၂) ၁၉၆၃ ခႏစ ဇႏၷ၀ါရလ ဒးယား (၃) ၁၉၆၃ ခႏစ ဒဇငဘာလ ပပၸား (၄) ၁၉၆၄ ခႏစ ခေပါငး (၅) ၁၉၆၅ ခႏစ ကကဇ (ဆ) (၆) ၁၉၆၆ ခႏစ ကကဆ (၇) ၁၉၆၇ ခႏစ ကကဆ (၈) ၁၉၆၈ ခႏစ ကကဆ - တ႕ျဖစသည။ ျပးခေသာ ကကဆႏးေႏာ

ဖလယပြမား၏ အႏစသာရမားမာ - (၁) သးစားခ ဖကသမးေရးႏင (၂) ျပညသ႕ေတာငသလယသမား ေကာငစ ဖြ႕စညးေရး တ႕ပငျဖစသည။ ထငရားေသာ ေျမယာဥပေဒ ေျခာကရပမာ-

(၁) ၁၉၄၅ ခႏစ ေငြတးခစားသမား အကဥပေဒ (၂) ၁၉၄၇ ခႏစ ျမနမာႏငင လယယာလပကငသတ႕၏ ေၾကြးျမ သကသာေရး အကဥပေဒ (၃) ၁၉၄၈ ခႏစ လယယာအလပသမား အနညးဆး အခေၾကးေငြ အကဥပေဒ (၄) ၁၉၅၀ ျပညႏစ သးစားခစႏႈနး အကဥပေဒ (၅) သးစားခထားေရး ဥပေဒမားမာ- (က) ၁၉၄၈ ခႏစ သးစားခထားေရး အကဥပေဒ (ခ) ၁၉၅၃ ခနစ သးစားခထားေရး အကဥပေဒ (ဂ) ၁၉၅၄ ခႏစ သးစားခထားေရး (ျပငဆငခက) အကဥပေဒ - တ႕ျဖစသည။

(33) (34)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

(၆) လယယာေျမ ႏငငပငျပလပေရး အကဥပေဒ - တ႕ျဖစသည။ ၁၉၆၂ ခႏစ မတလ ၂ ရကေန႕မစ၍ ဗလေန၀ငးအစးရသည ေအာကပါ ဥပေဒ မားႏင နညးဥပေဒမားက ျပဌာနးခသည။

(၁) ၁၉၆၃ ခနစ သးစားခထားေရး ဥပေဒ။ (၂) ၁၉၆၃ ခနစ သးစားခထားေရး နညးဥပေဒ။ (၃) ၁၉၆၃ ခႏစ ေတာငသ လယသမား အခြငအေရး ကာကြယသည ဥပေဒ။ (၄) ၁၉၆၅ ခႏစ သးစားခထားေရး ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ။

၁၉၆၅ ခႏစ သးစားခထားေရးဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ ပဒမ ၂ တြင လယယာလပပငခြငရရေသာ မညသညသးစားမဆ ေျမရငအား သးစားခ လး၀ေပးရန မလ ေၾကာငး သတမတထားသည။သးစားခဖကသမးေပးျခငးႏင လယလပသသာ လယလပပင ခြငရေစျခငးတ႕သည ေျမရငစနစဖကသမးေသာ ေဆာငရြကခကအျဖစ ေဖာျပသည။ သ႕ ေသာ ေျမရငႀကးစနစကား ေပာကမသြားခသညအျပင အစးရက ႏငငေတာ လက၀ါးႀကး အပ ေျမရငႀကးစနစကသာ ဆကလက ကငသးလာခသညက ေတြ႕ေနရေပသည။

ေတာငသလယသမားမား ေသြးစပခရမႈမား

ေသြးစပမႈ ျပကြက(၁)

၁၉၇၀ ခႏစ ၀နးကငက ေန၀ငး စစအပစအစးရ၏ ႏငငေတာ လက၀ါးႀကးေျမရင ႀကး စနစေအာကတြင ေသြးစပခရမႈၾကးမား။ ၁၉၇၀ ခႏစက ၂၆ ေပါင ကက စပါးတတငးက ၃ ေဒၚလာ၊ ၁၆ ျပညကက ဆနတတငးက ေဒၚလာ၀နးကင ေစးႏႈနးျဖင ျပညပတြင ေပါကေစးျဖစေနခသည။ ျပညတြငးမာက စပါးတတငး ၉ ကပႏႈနး၊ တခနထမာပင ျပညတြငး အျပငေပါကေစးမာ စပါး တတငးက ၂၀ ကပႏင ၂၅ ကပ ၀နးကငတြင ေရာကရေနခသည။ သ႕ျဖစရာ လယသမား သည အျပငေစးျဖငတြကပါက စပါးတတငးေရာငးတငး ၁၁ ကပႏင ၁၆ ကပ ၾကားမာ ရႈးေနသည။ အျမတထတသြားသမာ ဘယသလ။ စစအစးရ ေန၀ငးစစအပစ ေျမရင၊ ဓနရင ပင ျဖစသည။ ထ႕ျပင ျပညတြငးမာပင စစအပစက ဆနတျပညက ၂ ကပ ၅၀ ျပားႏင လထ က ေရာငးခသည။ အျပငေပါကေစးက ဆနတျပညက ၄ ကပေစး။ လထက လသေလာက ဆနက အစးရထမ ၀ယယ၍ မရခပါ။ ခြတမးႏငသာရသည။ ထအခါ အျပငေစးျဖင ၀ယစားရသည။ ၀ယစားရတငး တျပညက ၁ ကပ ၅၀ ျပား နာသည။ ရႈးသည။ လယသမားအတြက “တာ၀နေက စပါး”ေရာငးရန ေၾကညာခက၊ ျပဌာနးခက ထြက လာသည။ မေရာငးႏငသည လယသမားက ဖမးဆးခပေႏာငၿပး အကဥးေထာငထ ထညထားပါသည။ ထ႕ေၾကာင သတမတေပးထားသညအတငး စစအပစေျမရငအစးရက စပါးေရာငးရန မခနမျဖစ ခနထားရပါသည။ မညသ႕တြကခကကာ မညသ႕သတမတ တာ၀နေကစပါးက ခနရပါသနညး။ ထပရငးပါမည။ လယသမားမသားစ၀င တေယာကအတြက တႏစစာ ၁၂ တငး၊ မ းစပါးအတြက တဧက ၁ တငးခြ၊ အရမးစပါးန႕ဆ တဧက ၃ တငး၊ သာေရးနာေရးအတြက ၁ ဧက ၂ တငး၊ ဒါေတြကခနၿပး ကနသမစပါးက တာ၀နေကစပါးဆၿပး တြကယျခငးျဖစသည။ မေရာငးမေန ရ ေရာငးေပးရသည။ ထ႕ျပင လယသမား စကပးထားသည လယကြကက “စမးသပကြက” ထက စနမနာယၿပး စပါးထြကႏႈနး ခန႕မနးပါသည။ ထထြကႏႈနးအရ တာ၀နေကစပါး ေရာငး ေပးရပါသည။ ဘယလပျဖစျဖစ လယသမားလကထမာ စပါးရေနေသးသညဆလင ပလ စပါးဆၿပး ထပေရာငးေပးရပါသည။ သ႕ရာတြင စစေျမရင၊ စစအရငးရငက ၀ယသညေစး ႏႈနးႏင အျပငက စပါးေပါကေစး၊ ၀ယေစးမာ အၿမတမး ထက၀ကကြာျခားေနသည။ စစအပ စက စပါးေစး တးျမႇငေပး၊ ေငြစက ပထတ၊ အျပငေစးကလညး ခနတကျပနသည။ ၁၉၇၃ မတငမ စပါးတတငးက စစေျမရငက ၅ ကပ ေပးသည။ အျပငေစးမာ ၁၂ ကပ၊ ၁၉၇၃

(35) (36)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

ေနာကပငးမာ တတငးက ၉ ကပျဖင ေပး၀ယသည။ အျပငေစးမာ ၂၀ ကပ၊ ၂၅ ကပ။ အလားတ ေသြးစပမႈ ျပကြကတခက အရအတငး ထပမထတႏႈတ ျပပါဥးမည။ တဧက တငး ၃၀ ႏႈနးထြကသည တတယတနးစားေျမ ၈ ဧကလပသည လ ၅ ေယာကရ သည ဆငးရလယသမား တဥး၏ ေသြးစပခရပက ျပပါဥးမည။ ဤတြကနညးမာ အၾကမးဖဥး ဆနသညဟ ေျပာႏငေသာလညး သသာထငရားသညမာ အမနပင ျဖစသည။ ၁။ ၀မးစာ - လ ၅ ေယာက - ၁၂ တငး = တငး ၆၀ မးစပါး - တဧက ၃ တငး ၈ ဧက = တငး ၂၄ သာေရး နာေရး ၈ ဧက = တငး ၁၀ ----------------------------------------------------------------------------------- ဆငးရလယသမား လကထမာ ခနထားခြင = တငး ၉၄ ၂။ ထြကစပါး - တဧက တငး ၃၀ _ ၈ ဧက = ၂၄၀ တငး ခနထားခြင ရသည စပါး = ၉၄ တငး ----------------------------------------------------------------------------------- စစအပစ သ႕ေရာငး ရမည စပါးမာ = ၁၄၆ တငး ၃။ အျပငေစး တတငး ၂၀ ကပျဖင ၁၄၆ တငးအတြက = ၂၉၂၀ ကပ စစအပစေစး တတငး ၉ ကပျဖင ၁၄၆ တငးအတြက = ၁၃၁၄ ကပ ----------------------------------------------------------------------------------- စစအပစ ေသြးစပေငြမာ (၂၉၂၉-၁၃၁၄) = ၁၆၀၆ ကပ ယငးသည ဆငးရလယသမားတဥး၏ ေသြးစပခရပ ျဖစသည။ သတ႕၏ ပညာေရး ကနးမာေရးကပါ ဆကစပလ႕ ရပါၿပ။ သနးေရႊ စစအပစ (န အ ဖ) ၏ ဆနစပါး ေရာငး၀ယေရး ေပၚလစသစ ၂၀၀၃ ခႏစ ဧၿပလ ၂၃ ရကက ထတျပနခသည စစအပစ၏ ဆနစပါးေရာငး၀ယ ေရး၏ ေပၚလစသစတြင လြတလပစြာ ဆနစပါးေရာငး၀ယေရးေပၚလစသစက ကငသး ပါေတာမညဟ ေဖာျပထားသည။ “ျမနမာႏငင ဆနစပါးေရာငး၀ယေရး ဥးေဆာငအဖြ႕” ကပါ ဖြ႕စညးလကသည။ ထဥးေဆာငအဖြ႕တြင ဥက႒မာ နအဖ အတြငးေရးမး (၂) ဆသ စး၀ငး ျဖစခသည။ လပငနးရင ၂၀၀ ပါ၀ငသည။ ျပညတြငးတြင ဆနစပါးက လြတလပစြာ ေရာငး ခႏငခြင ရသည။ သ႕ေသာ ျပညပသ႕ တငပ႕ရာတြင ဥးေဆာငအဖြ႕၏ လမးညြနခကျဖငသာ ဥးေဆာငသြားမညဟ ဆသည။ ျပညပသ႕ ဆနတငပ႕သသည ဆနတငပ႕ေရာငးခ ရရေငြ

ထမ ပ႕ကနအခြန ၁၀ ရာခငႏႈနးက အစးရက ဥးစြာေပးသြငးရမည။ အခြနေငြ ေပးသြငးၿပး ကနရေသာေငြထမ တ၀ကက စစအစးရက ခြေ၀ယမည။ ခြေ၀ယသည ေငြအလးအရငးထမ ရငးႏးကနကေငြက ျပနလညေပးေခမညဟ နအဖ ထတျပနခကမာ ေဖာျပထားသည။ (ထသ႕ေပးေခရာတြင ႏငငျခားသး ေငြန႕လား၊ ကပေငြန႕လား၊ ေငြလႏႈနး မညသ႕ သတမတ မညက ေဖာျပမထား။) ေန၀ငးစစအပစ အာဏာသမးယၿပးေနာကပငး ၂ ႏစကာလအတြငး “ျပညတြငး ျပညပ ကးသနးေရာငး၀ယေရးအားလးက ႏငငေတာက ခပကငသြားမည။” ဟဆကာ ေၾက ညာခေၾကာငး ေဖာကျပနသည ေျမရင၊ ဓနရငတ႕၏ ေခါငးပျဖတ အျမတႀကးစား ေသြးစတမႈ က ဖကသမးရနအတြကျဖစေၾကာငး အထကတြင ေဖာျပခၿပး ျဖစသည။ သနးေရႊ စစအပစ က ေစးကြကစးပြားေရးစနစႏင စညးကမးရေသာဒမကေရစလမးစဥ ကငသးေရးဟေသာ စးပြားေရး၊ ႏငငေရး၊ ေပၚလစမားက ခမတသညဟဆသည။ လြတလပစြာ ဆနစပါး ေရာငး ၀ယေရး ေပၚလစသစဆၿပး ေၾကျငာသည။ ေန၀ငးစစအပစႏင သနးေရႊစစအပစ ဘာမား ျခားနားသြားပါသနညး။ ဘာမ မျခား နားပါ။ ဘယေခတ ဘယေကာငက ပဆးသည။ အဆးတကာ အဆးဆး ျဖစသညက သာ ႏႈငးယဥရမာ ျဖစသည။ ဘာေၾကာငပါလ။ စစအာဏာရင စနစအတြငးက ဒအပစေတြ ကယတင စစဗရကရက ဓနရငေတြ၊ ေျမရငေတြ၊ ဖႏပေသြးစပ ျခယလယသေတြ ျဖစေန လ႕ပါပ။ စစအပစ ေၾကျငာခကမားမာ ႏငငေရး လညကြက၊ မကလညသာ ျဖစသည။ သနးေရႊ၊ ေမာငေအး စစအပစ၏ လြတလပစြာ ဆနစပါးေရာငး၀ယေရး ေပၚလစ သစက ေၾကျငာၿပး ၁ ႏစေနာကပငးတြင လယသမားတ႕ သတ႕ စကပးထတလပခသည ဆနစပါးက လြတလပစြာ ေရာငး၀ယသယယ ႏငခပါရ႕လား။ လယသမားေတြေပၚက ေသြး စပျခယလယ ဖႏပမႈေတြကေကာ ေလာပါးသြားခ (သ႕မဟတ) ပေပာကသြားခပါ သလား။ ဘာမ မထးပါ။ ဒနရငးအတငး၊ မလအတငးပါပ။ RFA, BBC, DVB တ႕ေလလႈငးထက လထအသေတြ၊ ျပညတြငးက အရပကတ လယသမားဘ၀ေတြက တစြနးအစ ဆြထတ ၾကညရေအာင။ ေလာ မေလာ၊ ေပာက မေပာက တစြနးတစ အကစမးၾကည ရေအာငလ႕ ပါ။ ပတငသ(၁)။ ။ ၂၀၀၄ ဇႏၷ၀ါရလတြင ႏငငျခားသ႕ ဆနစပါးတငပ႕ရန ႀကးစားေနစဥ ျပညတြငးဆနစပါးေရာငး၀ယခြင ပတထားလကသည။ လယသမားႏင ကနသညေတြ အၾကပရကသြားခသည။ သ႕ေသာ စစအပစ လကေ၀ခမားကေတာ ေရာငး၀ယခြင ဖြငေပး ထားသည။ (RFA ဇလငလ ၃၀၊ ၂၀၀၅) ပတငသ(၂)။ ။ ပခးတငး လယသမားေတြက ဤသ႕ေျပာၾကား ပတငထပ လကသည။ “ေတာငသ လယသမားေတြက ဆနစပါးေရာငးခခြင ျပလကတယ ဆေပမ ျပညနယကးခြင၊

(37) (38)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

တငးကးခြင မရခပါဘး။ မႏေလးတငးန႕ ရမးျပညနယတ႕က ဆနစပါး သယယခြင မျပ ခေၾကာငးပါဗာ။” (DVB ဒဇငဘာလ ၂၇ ၊ ၂၀၀၅) ပတငသ(၃)။ ။ RFA ႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးခနးတြင ကနသညတဥးျဖစသည ဥးစနေအး က ဤသ႕ေျပာသည။ (အကဥးခပထားပါသည။) လယသမားတဥးက လယဧက ၅.၅ လပခြင ေပးတအခနမာ စစအပစန႕ လကေ၀ခမားကေတာ ဧက ၅၀၀၀ အထ လပခြငရေန ၾကတယ။ သတ႕ေတြမာ အထးအခြငအေရးေတြ ရရထားၾကတယ။ တကယတကယက လယ သမားေတြက ဥပေဒအရ ကာကြယေပးရမယ။ ေစးကြကက ပတလက ဖြငလက မလပ သငဘး။ လယသမားေတြက သကညႇာခြငေပးရမယ။ ဥပမာ ေပါဗာ .... လယသမား လကထက စပါးက စစတပက ေစးႏမၿပး ၀ယယတာမ း မလပသငဘး။ (RFA ဇလင ၃၀၊ ၂၀၀၅) ပတငသ(၄)။ ။ စပါးတငး ၁၀၀ က ၂ သနး ၂ ေသာငး ေပါကေစးရေနတ အခနမာ စစတပက ၁ သနးန႕ ၀ယေနတယ။ ဧရာ၀တတငးမာ စစတပက စပါး၀ယခငတငး ၀ယလ႕ မရတအတြက စပါးအေရာငးအ၀ယ သယယမႈေတြက ပတထားတယ။ (RFA ေဖေဖၚ၀ါရ ၁၉၊ ၂၀၀၆) ပတငသ(၅)။ ။ အဂၤါပ ၿမ႕နယ၊ ကြငးေကာကက လယသမား ဥးေအာငစန ေျပာတာ ကေတာ “ေႏြစပါး မစကမျဖစ စကၾကရမယဆတ အမန႕ပ ရရခတယ။ ဓာတေျမၾသဇာ မရဘး။ မးစပါး မရဘး။ေရ လေလာကေအာင မရဘး။ ဘာမ အေထာကအက မရခဘး။ ဒေတာ စပါးမစကႏငတ အေျခအေနက ေရာကလာခတယ။ လယဧက မားမားရတ လယ သမားေတြက လယေျမေလာၿပး စကခငးဖ႕အတြက မယက က လာဘ ထးရတယဗာ။” (BBC စကတဘၤာ ၂၊ ၂၀၀၇) သညပတငသ ၅ ခသည အထကဘ၀ဂသ႕ လရမမက လယသမားဘ၀ တခ လးက ထငဟပ ေဖာထတျပသလကျခငးလညး ျဖစသည။ လယသမားဘ၀သည ဒါးမ ေနာကပတ ေခြးဘ၀မ တကမလာခပါ။ သတ႕ အသတသသည လယသမားဘ၀ မားစြာက လႊမးၿခလကသည အသျဖစသည။ အေရးေတာပ၏ အၾကြေတာလနသ၊ လကနကကင ေတာလနေရး၏ တကပြေသနတသမားသည ထလယသမားထႀကး၏ ပတငသမားက ကယ စားျပေနေပသည။ ကယစား ျပက ျပရမာလညး ျဖစသည။

ေျမယာျပနာ။ ေန၀ငးစစအပစ အာဏာသမးခသည ၁၉၆၂ မ ယေန႕ သနးေရႊစစအပစ ကာလ

အထ ႏစေပါငး (၁၉၆၂ -၂၀၀၈) ၄၆ ႏစအတြငး လယသမားထေပၚမ စစအပစ ေသြးစပမႈက ဆနးစစလင သးမး (၃ မး) ပရသည။ “ကနထတ၊ လပအား၊ ဘ႑ာ” သးဘကစလးေပၚမ တၿပငတညး၊ တညတညြတတညး ေသြးစပေနျခငးျဖစသည။ လယသမားထႀကး တရပလး၏ ထြနယက၊ ရတသမးၿပးသား ကနစညမားျဖစသည သးႏမား၊ လယယာထြက ကနပစၥညး

မားေပၚမ ေသြးစတျခငးျဖစသည။ ထ႕ေနာက စစကၽြနဘ၀သ႕ တြနးပ႕ခခရေသာ လယ သမားထအား အဓမၼ ကနထတလပေစမႈအပါအ၀င အဓမၼ လပအားခငးေစမႈမားျဖင ေသြးစပ အျမတထတျခငး ျဖစသည။ ယငးက လပအားေပၚမ ေသြးစပျခငးဟ ေခၚေပသည။ ဘ႑ာ ေပၚမ ေသြးစပျခငးမာ အမေတာေၾကး ဟေခၚသည စကပးစရတအပါအ၀င၊ လယယာ ကန ထတလပမႈ (ထြနယကမႈ) အတြက ဓာတေျမၾသဇာ၊ ေရေပးသြငးျခငး၊ လအပသည ကရယာ မား ေရာငးချခငးတြင ေငြပငေငြရငး ျမႇပႏရသည။ ထဘ႑ာေငြေပၚမ တဆင ေသြးစပ အျမတ ထတယျခငးတ႕ျဖစသည။ အတးယျခငး (ဘဏတး)၊ ေရခြန၊ ေျမခြနမား အဓမၼေကာကခယျခငးမား ပါ၀ငသည။ ဤသ႕အားျဖင ကနထတ၊ လပအား၊ ဘ႑ာေပၚမ အျမတထတျခငး ျဖစသည။ စာရငးခပေသာအခါ ထသးမး ေသြးစပျခယလယမႈေၾကာင လယသမားမားသည ႀကႀကတဖတ ျဖစခရေလသည။

စစအပစသည ေသြးစပ အျမတထတႏငေရးအတြက လက၀ါးႀကးအပမႈ၊ ျခယ လယမႈ လပရသည။ စစအာဏာရငစနစ ၄၆ ႏစတြင စစအပစသည စစအစးရတရပ က ေသနတ၊ စစတပ၊ ေထာင၊ အမန႕အာဏာတ႕ႏင ထေထာငခကာ ဗလကျခယလယမႈ၊ လက၀ါးႀကးအပမႈက ျပလပခသည။ အထးသျဖင လယသမားမားမာ လယယာပငဆငခြင မရ။ လြတလပစြာ စကပးထတလပမႈ၊ ေရာငးခမႈ၊ ႀကတခြမႈ၊ သယယမႈ လး၀မရရဟေသာ စစမန႕၊ စစအာဏာေအာကတြင လက၀ါးႀကးအပကာ စတတငးက ျခယလယေသြးစပျခငး ျဖစသည။ စစအပစက သတ႕ကယ သတ႕ ႏငငေတာဟ ေၾကျငာခသည။ လယေျမ ယာေျမ အားလးက ႏငငေတာက ပငဆငသညဟ ေၾကျငာလကသည။ တကယက စစအပစေျမရင ႀကးက ပငဆငထားျခငးျဖစသည။ ထနညးတစြာ ႏငငေတာက ႀကတခြ၊ ေရာငး၀ယ၊ ျဖန႕ျဖး တငပ႕မႈတ႕က ခပကငထားသညမဟတ စစအပစက ခပကငထားျခငးသာ ျဖစသည။ ႏငငေတာ၏ အဓပၸါယမာ လ႕အဖြ႕အစညးရ ကယ၀နးကယျပန႕သည အမ းသား ျပညသ လထ၏ စတဆႏၵသေဘာထားအရ ဖြ႕စညးထားသည အစးရႏင လ႕အဖြ႕အစညးက ရညညြနး ေပသည။ စစအပစက “ႏငငေတာ” ဟေသာ အဓပၸါယက အလြသးစားျပကာ ပမားရကျခငး ျဖစသည။ ေရာေၾကာ လပပစလကျခငး ျဖစသည။ တကယက သ႕လတနးစား အကးစးပြားအတြက ေသနတ၊ စစတပျဖင စစအစးရ ထေထာငလကျခငး ျဖစသည။

စစအပစက လယလပသည မဟတ၊ စစအပစက ေကာကမစက၊ လယမထြနေပ။ စစအပစက လယသမား ထြနယကစကပး ထတလပထားေသာ ေကာကပသးႏကသာ သမးပကရယျခငး ျဖစသည။ တနညးအားျဖင လယသမားက စစအပစက လြတလပစြာ ေရာငးခခြငရသည။ သ႕ေသာ စစအပစမလြ၍ အျခားေသာ ၀ယယမည ကနသညအား လြတလပစြာေရာငးခခြင မရေပ။ ထနညးအတငးပင လယသမားသည လြတလပစြာ စကပး ထတလပခြင မရေပ။

ေန၀ငးစစအပစ ေခတကာလတြင စပါးတတငး ၉ ကပႏင လယသမားမသားစ၏

(39) (40)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

စား၀တေနေရး အဆငမေျပခေပ။ ထ႕ေၾကာငတတငး ၁၁၀ ကပ (၁၉၈၈) ရရသည ႏမးက စကပးခငၾကသည။ ထနညးတစြာ ေရလႊမးေသာ ေျမနမေဒသ၌ လယေျမထတြင ငါးေမြး ခငၾကသည။ စပါးစကသညထက ငါးေမြးသညက ပမ၍ အျမတအစြနး ရရသည။ သ႕ေသာ လယသမားမားမာ မမ အကးစးပြားအတြက အဆငေျပမည အျခားသးႏစကပး ခြင၊ ေမြးျမ ခြင မရၾကေပ။ လယသမား၏ အကးစးပြားႏင မသားစအဆငေျပေရးထက စစအပစက သ႕ အတြက အဆငေျပေရးကသာ စကပးေစခ၊ ထြနယကထတလပ ေစခသည။

ေသြးစပမႈ ျပကြက (၂)

(လယယာေျမ ေပၚမ ေျမခြန ေကာကယျခငး)

ေန၀ငးစစအပစသည လယခြနေတာ ဟေသာ ေခါငးစဥျဖင အျမတထတ ေသြးစပ ျခငး ျဖစသည။ တႏစၿပး တႏစ လယလပခြင ရရရနအတြက စစအပစက အခြနေတာေပး ေဆာငရျခငး ျဖစသည။ လယခြနေပးရာတြင ေျမအတနးအစား သတမတခကေပၚ မတည ၍ ေပးေဆာငရသည။ ပထမတနးစားလယအမ းအစားျဖစလင တႏစက တဧကအတြက ၆ ကပ (ေျခာကကပ) လယခြနေပးေဆာငရသည။ ဒတယတနးစားေျမျဖစပါက တႏစက တဧကအတြက ၄ ကပ (ေလးကပ)၊ တတယတနးစားေျမအတြက ၃ ကပ (သးကပ) ေပး ေဆာငရသည။

ေျမအမ းအစား သးမးက ခြျခားရာ၌ ေကာကပသးႏ အထြကမားသည၊ ေအာငျမင မႈရေစသည ေျမအမးအစားက ပထမတနးစားေျမဟ၍ သတမတသည။ တဧကက စပါး တငး ေျခာကဆယ (တငး ၆၀) ႏငအထက ထြကရေသာ လယေျမအမ းအစား ျဖစသည။ ေန၀ငးစစအပစေခတ ၁၉၇၅ တြင “အထြကတးစပါး” စမကနးက စတငသည။ “အထး အထြကတး” ဆၿပး ေနာကထပစမကနးတခက ခမတျပနသည။ ၁၉၇၇ - ၇၈ ႏစကာလ၊ အထြကတးႏင အထးအထြကတး ျပဌာနးခမတမႈေၾကာင လယသမားတ႕သည မနားမေန စကပးထြနယက ေပးၾကရသည။ စစမန႕ စစအာဏာေအာကတြင စစအပစအလကအတငး စစေျမကၽြန လယသမားမားမ အေကာငအထညေဖာေပးရျခငး ျဖစသည။ ထစဥကဆခသည ပထမတနးစားေျမသည မလက တဧက စပါး ၆၀ (ေျခာကဆယ) တငး ၀နးကငထြကရခ ရာမ စပါးတငး ၈၀ (ရစဆယ) ၀နးကငႏင ရစဆယအထကသ႕ ထြကရခသည။ ထေျမ အမ းအစားက ပထမတနးစားေျမဟ၍ သတမတသည။

ဒတယတနးစားေျမက သတမတရာ၌ တဧကက စပါးတငး ေလးဆယ၀နးကင၊ တငးေလးဆယအထက ထြကရေသာ ေျမအမ းအစား ျဖစသည။ တတယတနးစားေျမက တဧက စပါးတငး သးဆယ၀နးကငႏင သးဆယေအာကထြကရေသာ ေျမအမ းအစား ျဖစ သည။ အထြကတးႏင အထးအထြကတးအျဖစ စကပးရသည ေခတအေျခအေနတြင ဒတ

ယတနးစားေျမသညလညး စပါးထြက ပမေကာငးလာခသညဟ ေယဘယေျပာႏငေပလမ မည။ သ႕ေသာ ပထမတနးစားေျမအမ းအစားကေတာ ဘယလာ လကမႏငပါမညနညး။ တတယတနးစား ေျမအမ းအစားမာ ေရေျမသဘာ၀ကယက ျပျပင၍မရႏငေသာ ေျမအမး အစားဟ၍ အၾကမးဖဥး ေျပာႏငသည။ သ႕ေသာ သပၸ နညးျဖငေျမရငးက

ေျမယဥျဖစေစရန ျပျပငေျပာငးလ၍ ရႏငသည ေခတသစအေျခအေနတြင စရတ ႀကးမားမႈ၊ အတတပညာသပၸနညးခ႕တမႈေၾကာင ႏစေပါငးမားစြာကအတငးပင ေျမရငးသည လညး ေျမယဥျဖစမလာခေပ။ တတယတနးစားေျမက မခအားထားၿပး စကပးထြနယက စားေသာကခရသည၊ စားေသာကေနရသည လယသမားမသားစမားမာ စစကၽြနနငးျပား ဘ၀မာပ ေလာငပတခေနရၿပး၊ နစမြနးၿပးရငး နစမြနးရငး မေအးဆယခါနာဘ၀ ေရာကေန ၾကဆ ျဖစသည။

ထေျမခြန အမ းအစား သးမး (ပထမတနးစား ၆ ကပ၊ ဒတယတနးစား ၄ ကပ၊ တတယတနးစား ၃ ကပ) က ပမးမ တြကခကပါက ၄ ကပႏႈနး ကေနပါသည။ ေန၀ငးစစ အပစက လယသမားမားအေပၚမ လယခြနေတာအျဖစ ေကာကယရခသညေငြမာ တႏစ အတြက သနးေပါငးမားစြာ ရရခသည။ ေန၀ငးစစအပစေခတတြင လယသမားထက စက ပးထြနယကေပးရသည လယေျမဧကမာ ၁၅ သနးဟ၍ သေတသမားက ေဖာျပၾကသည။ စစအပစ၏ ၀ါဒျဖန႕ခေရးအရ ၁၂.၅ သနးဟ၍ သရသည။ ဧက ၁၂.၅ သနး ေပၚမာ တဧက ပမးမ ၄ ကပႏႈနးျဖင လယခြနေတာ (လယယာေျမခြန) က တြကခကပါက ၅၄ သနးရရ သည။ ထ ၅၄ သနးက လယသမားထႀကးထမာ သပတ၀ငအတ၀င ျခယလယေသြးစပယ လကျခငး ျဖစသည။

သ႕ရာတြင မဆလစစအပစသည လယယာေျမခြနက ေငြေၾကးႏႈနးထားျဖင ေပး ေပးေဆာငရသညစနစက ေျပာငးလကကာ သးႏစပါးျဖင ေပးေဆာငေစခသည။ စစအပစက သ႕အတြက ဘကစတြကခကကာ ပ၍အျမတအစြနးရရေစသညစနစက ေျပာငးလလက ျခငးျဖစသည။ ၁၉၈၈ ခႏစ လထအေရးေတာပႀကး မတငမကာလကတညးကပင သးႏ စပါးျဖင အခြနထမးေဆာငေစခသည။ လယယာခြနမာ တဧကက စပါး ၂ တငး သတမတ ကာ လယယာေျမခြန ေပးေဆာငေစခသည။ ဤသ႕ ေန၀ငးမဆလစစအပစ၏ သးႏစပါးေပး ရသည ေျမခြနစနစက မညသညခႏစတြင ေပၚလစခမတခေၾကာငး စစမးစစေဆးဆျဖစ သည။ ၁၉၈၆ - ၈၇ ၀နးကငကာလက ျဖစလမမညဟ ခန႕မနးတြကဆမသည။ မတကပါ။

ေသခာသညအခကမာ ၁၉၈၈ ခႏစ ၾသဂတလ ၈ ရကမ စတငခသည အေရး ေတာပၾကးထတြင ရနကနတငးအတြငး ၿမ႕နယအခ႕မ လယသမားထသည စပါးျဖငေပးရ သည ေျမခြနက ဆန႕ကငခၾကသည။ လယသမားထက ဒမကေရစႏင လြတလပခြငက အသးသးေတာငးဆ တကပြ၀ငခရာ လယယာေျမခြနက ယခငအတငး ေငြေၾကးျဖင ေပးခြင ျပရမည။

(41) (42)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

သးႏစပါးျဖင လယခြနေပးရသညစနစက ဖကသမးပစဖ႕ ေတာငးဆ တကပြ ၀ငခ ဖးသည။ ထကသ႕ သးႏစပါးျဖင လယခြန၊ ေျမခြနက သတမတခသျဖင အပစးသ စစအပ စသည ပထမအခက ေစးႏမ၍ ေပးေခစရာမလဘ၊ ထတလပၿပးသား စပါးက လကထ တြငသမးထားကာ ျမတႏငသမ ျမတေအာင လပႏငသည။ လယသမားထမ အခြနေငြ ေငြ ေၾကးမာ စပါးမရရေသာ အျမတအစြနးကလကမမေပ။ ဒတယအခကမာ ႏငငျခားသ႕ ေရာငး ေရာငးခမႈ စပါးတနခနမာ ပ၍တးပြားဘြယရာပ ျဖစသည။ ေလာကမသြားႏင၊ တတယ အခကမာ ျပညတြငးရကၡာက ပ၍ ဖလေစသည။ ႏငငေရးအျမတ ပထတႏငခြင ရေစသည။

လယသမားမားဘကက မညသ႕ျဖစမညနညး၊ သခငးတပဒထက စာသားအတငး “ဆးရႈးျခငးသာ ရငမာပက၍ ငရႈကကာပင” ဆသကသ႕ ဆးရႈးသြားသည။ ခမးသာလယ သမားအနညးစမာ ေျမခြနက စပါးျဖင ေပးေဆာငႏငသညတင ဆငးရမြျပာက လယသမား အမားစႀကးမာ ၀မးစာထမ ဖေပးၾကရသည။ ၀မးစာ မလေလာက၊ ၀မးစာပတ ေပာက ဆးေနသည လယသမား၊ ေၾကြးထေျပာသျဖင တလငးကြကထတြင ေကာကရးႏင အေမာပပ ကနခသညလယသမားထမာ ထေျမခြနစပါးသည တကယ၀နထတ၀နပး ျဖစသည။ ကနစာ သငေနသည ေျမခြနျဖစေနသည။ ဆငးရလယသမားမာ ႀကဖနေခးငါး၊ ေပါငႏ ၿပးရသည ေငြ ကေလးျဖင စပါး၀ယကာ ေျမခြနေပးၾကရသည။ သ႕ျဖစရာ လယယာေျမခြနေၾကာင ဆငးရ လယသမားထမာ ပ၍ နစမြနးခရသည။

ဗမာျပညကြနျမနစပါတ၊ ေကးလကေျမယာျပနာ သေတသနမ ၂၀၀၃ ခႏစ ေအာကတဘာတြင ဗမာျပည ေျမယာစနစႏငပတသက၍ ဆနးစစခကတေစာင ထတျပနခ သည။ ယငးထတျပနခက၊ ဆနးစစခကထမ ေျမယာေပၚမ ေသြးစပမႈႏငပတသက၍ ထတ ႏတေဖာျပလကပါသည။ ယေန႕ နအဖဖကဆစစစအပစ၏ လယယာေျမခြနကပါ သးသပ ထားသညက ေတြ႕ရပါလမမည။

ေျမယာေပၚမ ေသြးစပမႈရေနလင ပေဒသရာဇေသြးစပမႈလညး ရေနသည။ ပေဒ သရာဇစနစတြင ေျမရငက လယသမားက ေသြးစပေသာသဏၭာနသည သးစားခသဏၭာန ျဖစသည။ အလပသးစားခ၊ သးႏသးစားခ၊ အသျပာသးစားခ စသည သဏၭာနတ႕သည အစြနးထြကအလပ (သ႕မဟတ) အစြနးထြကတနဖး၏ တခတညးေသာ အကယအျပန႕ ျဖစ ေပၚသည ျဖစရးျဖစစဥ သဏၭာနသာ ျဖစပါသည။ သ႕ရာတြင ေျမရငစနစေသြးစပမႈ သဏၭာန သည သးစားခစစစစသဏၭာန မဟတေသာ အေျခအေနမးေတြ ေရာယကေနသည သဏၭာန အျဖစႏငလညး ေဖၚျပသညမး ရပါေသးသည။ ႏငငေတာေျမရငက ေသြးစပေသာ သဏၭာန ဆလင ပရကစကသည။ ပရႈပေထြးသည။ လယသမားက ႏငငေတာသ႕ေပးလကရသည သးစားခသဏၭာနသည အစြနးထြကတနဖး၏ ရးရးသဏၭာန မဟတဘ၊ အခြန၊ အတး၊ ကန သြယေရးအျမတတ႕ႏင ေရာယကေနသည သးစားခသဏၭာန ျဖစသညဟ မာကစက အရငး ကမးတြင ရငးျပထား သည။

(မတခက။ ။ ဘာသာျပနမဟတပါ။ဆလရငးသေဘာ ျပနေရးျပျခငး ျဖစပါသည။) နအဖေခတ အစးရေျမရငႀကးစနစသည ဤအခကႏင လး၀ကကညေနပါသည။

အစးရက လယသမားအား တႏစတခါ သးစားခပါသည။ တႏစတခါ လယယာေျမအတြက လပပငခြင မတပတငရျခငး၊ တႏစတခါ တာ၀နေကစပါး ေရာငးခေပးေရးအတြက စာခပ ခပဆရျခငးတ႕သည သးစားခထားျခငး လပငနးသေဘာပင ျဖစပါသည။

(က) လယယာ ေျမခြန မာကစက “ႏငငေတာသ႕ လယသမား ထမးေဆာငရသည အခြနေတာသည သး

စားခႏင တထပတညး ျဖစသည။” ဟ၍ ဆထားပါသည။ နအဖ ေခတ လယခြနမာ - ကနခြန ၂ တငး၊ ေရခြန ၂ တငး ဟ၍ ျဖစပါသည။ နအဖေခတမာ စပါးတတငး၏တနဖး တႏစထက တႏစ ျမငတကလာေနသျဖင လယခြန ၂ တငးက ကပေငြတနဖးျဖင ပေသ ညမျခငးထတ ၍ မျဖစပါ။ ဥပမာ - စပါးတတငး ကပေငြ (၅၀၀) ေစးေပါကစဥက လယခြနမာ (၁၀၀၀) ကပျဖစၿပး၊ စပါးတတငး ကပေငြ (၆၀၀) ေစးေပါကသညအခနတြင လယခြနတနဖး (၁၂၀၀) ကပျဖစပါသည။ ထ႕ေၾကာင ကနးခြန ၂ တငးဆသညက စပါး (၂) တငးဟ၍သာ ထားလကၾကပါစ႕။

နအဖေခတ လယယာေျမ အခြနမာ - လယယာေျမ အခြနျမငမားစြာေကာကယခ သည ဟ ေကာၾကားခေသာ ကလနေခတ လယယာအခြနႏင သပမကြာလပါ။ ကလနေခတ (၁၈၉၁) ခႏစက ဥပမာအျဖစ ျပပါမည။ (၁၈၉၁) ခႏစတြင အခြနေတာအမ းမး စစေပါငး ေကာကခရရေငြ ၄၈,၆၀၀,၀၀၀ ကပျဖစပါသည။ ၎က ထစဥက ဗမာလဥးေရႏင စားပါက လတဥးစစေပါငးေပးေဆာငရသည အခြနေငြမာ ၄ ကပ နးနးျဖစပါသည။ ၎၏ တ၀ကေကာ (၂) ကပမာ လယခြနေပးရေငြ ျဖစပါသည။ (၁၈၉၁) ခႏစက စပါးတငး တရာ ေပါကေစးမာ (၉၂) ကပမ ေနာကပငး (၁၂၇) ကပျဖစပါသည။ စပါးတတငးလင ပမးမ တကပပ ထားပါ။ ကလနေခတ လယခြနမာ စပါး (၂) တငး တနဖး၏ ပတ၀နးကငမာသာ ရသည။ တျခားႏစမားတြငလညး ဤအေနအထားႏင သပမကြာလပါ။ ထ႕ေၾကာင နအဖ သည ကလနေခတႏင တနးတ လယခြနေကာကေနသညဟဆလင အေျပာလြနရာ ကမည မဟတပါ။

ကြနျမနစပါတ၏ ေကးလကေျမယာျပနာ သေတသနမ ဆနးစစခကသည ေသြးထြကေအာင မနေနခသည။

(43) (44)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

အဓမၼ လယယာေျမ သမးယမႈမားႏင အႏငကငမႈမား ၁။ ဧရာ၀တတငး၊ အဂၤပၿမ႕နယ၊ ငကေပာေတာႏင ကကနးေကးရြာက လယ သမား ၁၇ ဥးလပကငစားေသာကေနေသာ လယေျမမားႏငဆကစပကာ ေပၚထြနးလာသည ေျမႏကၽြနးေျမမားက ကၽြကနးေကးရြာအပစ ဥက႒၊ အတြငးေရးမႈးႏင ေျမတငးစာေရးတ႕က မတရား သမးယခသည။ ထ႕ေနာက သမးထားေသာ ေျမႏကၽြနးေျမမားက ၎ေကးရြာ အာဏာပငမားက အလား အလ ၂၀၀၊ အန အလ ၅၀ ေျမကြကမားရကျပး ၂၀၀၇ ခ ႏစက ေပၚေသာေျမကြကက တကြက ၃ ေသာငးကပ၊ ၂၀၀၈ ခႏစေပၚေသာ ေျမကြကက တကြကလင ၅ ေသာငးကပႏႈနးျဖင ေျမကြကစစေပါငးအကြက ၂၀ က ျပနလညေရာငးစား ကာ ကယကးရာခသည။ (RFA ၁၂၊ ၁၊ ၂၀၀၉) ၂။ ၂၀၁၀ ခႏစ ၾသဂတလ ၁၃ ရကေန႕က ရနကနတငး လညးကးၿမ႕နယ ၀ါးရ စြနးေကးရြာသ႕ ၿမ႕နယႀကခငေရးမ ဥးလသနးႏင အဖြ႕ေရာကလာျပး လယသမားႏင လက လပလကစား လယကလ ၃၀၀ ခန႕က စကပးစရတ ထတေခးမညဆျပး ေကးရြာဘနးႀကး ေကာငး၌ လစခသည။ တရာကပလင တကပခြအတးႏႈနးျဖင ေငြထတေခးရာတြင အာဏာ ပငမားႏင နးစပသမားအား ၂ သနးမ ၄ သနးအထ ထတေခးေသာလညး လယသမား အမားစကမ ၁ ေသာငး၊ ၂ ေသာငးေလာကသာ ေခးေသာေၾကာင ထသ႕မမတမႈအား မေက နပ၍ ေထာကျပေျပာဆေသာ ၀ါးရစြနးရြာသား ကေဇာမငးဥးက ဒါးပနရစခနးက ဖမးဆးေခၚ ေဆာငသြားခသည။ (RFA ၁၄၊ ၈၊ ၂၀၁၀) ၃။ ယဇနကမၸဏသည ကခငျပညနယ လဒလမးမႀကး ေဘးတေလာကရ ေျမ ဧက ၂ သနးေကာက နအဖစစအစးရထမ ၂၀၀၆ ခႏစက လပပငခြင ၀ယယရရခသည အျပင ဟးေကာငးခင၀မး ကားေဘးမေတာရရာေဒသရ ေျမဧက ၄ သနးခန႕ကပါ ထပမ တး ခ႕ သမးယခသည။ (BBC ၁၃ - ၁၉ - ၂၅၊ ၈၊ ၂၀၁၀) ၄။ ၂၀၀၉ ခႏစ စကတငဘာလအတြငးက မေကြးတငး မေကြးျမ႕နယ ၿမ႕သစျမ႕ရ ေကးရြာေတာငသမားအား မယကဥက႒အမန႕ျဖင ႏစလြနဓါတေျမၾသဇာမားက အတငးအဓမၼ ၀ယယခငးခပါသည။ စေလဓါတေျမၾသဇာ ေပါကေစးမာ ၁ ေသာငး ၂ ေထာင ကပသာ ရေသာလညး ေတာငသမားအား ၂ ေသာငးႏႈနးျဖင အဆမတန ေစးတငသည အျပင ေျမၾသဇာမားမာ ႏစခ႕ၿပး အခမားျဖစေနေသာေၾကာင ေတာငသမားက ၀ယယရန ျငငးဆနခၾကသည။ ထအခါ မယက၊ ရယကမားက ဖအားေပးကာ အတမား၏တ၀ကက ေတာငသမားအား ရေအာငေရာငး၊ ကနတအတေတြက ရယကေတြ သးထားဟ၍ ႀကးႏင ငယညႇငး ခငးေစခသည။ ၂၀၁၀ ခႏစ ဇလငလတြင ေျမၾသဇာဖး ျပနဆပခငးသည အခါ ေတာငသမားေရာ ရယကမားပါ မဆပႏင ျဖစၾကရသည။ ထ႕အျပင မယကဥက႒ ဥးတငႏငစးက ၎အတြက ေျမဆတလးအေပၚတြင ၂ ေထာငကပ သးျခားေကာကခပါေသး

သည။ ေျမၾသဇာအတဖးေငြ မေပးေခႏငသည ထနးတပင၊ လလ၊ မနကဥးတး၊ ေထာက ရားတနး၊ ကစြယ၊ ဆငျဖကဥး၊ တပကနးစသည ရြာမားမ ရယကအဖြ႕၀ငမားႏင ေတာငသ ၂ ဥး အပါအ၀င စစေပါငး ၈ ဥးက ျမ႕နယရမားက ဇလငလ ၂၀ ရကေန႕က လာေရာက ဖမး ဆးသြားျပး ပဒမ ၄၀၆ အလြသးစားမႈျဖင တရားစြဆခသည။ (RFA ၃၀၊ ၇၊ ၂၀၁၀) ၅။ မြနျပညနယမာ ၁၉၉၇ မ ၂၀၀၂ အထ ျမ႕နယအာဏာပငေတြန႕ တပရငး မးေတြရ႕အမန႕န႕ ေျမသမးတာ၊ ျခေတြသမးတာ၊ ျခထြကသးႏေတြသမးတာ။ ေနာကသမးထားတေျမေပၚမာ မလပငရငလယသမားေတြက ျပနအငားခတယ။ အဓမၼျပနစကခငးတယ။ ၂၀၁၀ ေနာကပငးက ကကမေရာျမ႕နယအတြငးမာ ဘလပေျမစကရ တညေဆာကေရး စမ ကနးအတြက လယေျမဧက ၆၀၀ က ေဇကမၻာကမၸဏပငရင ဥးခငေရႊက ေဒသဆငရာ အာဏာပငေတြန႕ ပးေပါငးျပး သမးယခတယ။ ၆။ ၂၀၁၀ ႏစကနပငးက မေကြးတငး၊ သရကခရင၊ ကမၼျမ႕နယ၊ စစၥရေကးရြာအပ စမာရတ လယဧက ၄၀၀၀ ေကာေပၚမာ ေကာစတစဆဒါ စကရေဆာကဖ႕ဆျပး အာဏာ ပငေတြက ေလာေၾကးမေပးဘသမးဖ႕ သတမတထားတယ။ ဒစကရဟာ ထးကမၸဏန႕ ျမန႕မာစးပြားေရး ဥးပငလမတကတ႕ ပးေပါငးေဆာကလပေနတ စကရျဖစပါတယ။ ၇။ ရမးျပညနယေတာငပငး ဟပနးျမ႕ အေရ႕ေျမာကဖကမာ ၁၉၉၂ ခႏစက စစဗ ဟာကြငး ေနရာအတြက ဧက ၂ ေသာငးေကာန႕ စစေလကငေရးကြငးအတြက ဧက ၆ ေထာငေကာ သမးယပါတယ။၂၀၀၅ ခႏစက ဆဆငျမ႕နယ အေျခစက ခမရ ၄၂၃ န႕ ၄၂၄ တ႕က ေျမဧက ၅ ေထာငေကာ သမးယခပါတယ။ ၈။ ရခငျပညနယမာ လယေျမဧက ၁ သနး ၀နးကင၊ ယာေျမ ဧက ၂၅,၀၀၀ ေလာက၊ ႏးတင ေျမႏကၽြနးဧက ၁၆,၀၀၀၊ ဥယဥျခေျမ ဧက ၃ ေသာငးေကာ၊ ဓနေတာေျမ ဧက ၁၇,၀၀၀ ေလာကန႕ ေတာငယာေျမ ဧက ၁၆,၀၀၀ ေကာ အသမးခရတယလ႕ ဆပါ တယ။ ၉။ ၂၀၀၆ ခႏစ ဒဇငဘာလန႕ ၂၀၀၇ ခႏစ စကတငဘာလ စာရငးေတြအရ ပခး၊ ရနကန၊ ဧရာ၀တ၊ ရခင၊ ရမး၊ ကရငန ေဒသႀကး ၆ ခက လယသမားစစေပါငး ၄၆၇ ေယာက ရ႕ ဆးရႈးတေျမဧကေပါငးဟာ ၅၀၈၃ ဧကျဖစျပး တနဖးကပ သနးေပါငး ၃၂၅၉.၈ ျဖစပါ တယ။ သးႏန႕ အျခားဆးရႈးမႈေပါငး ၁၁၃၃.၇ သနး၊ စစေပါငး တနဖး ၄၃၇၂.၅ သနးျဖစျပး ျပနရတ ေလာေၾကး ၄၂.၃ သနးပ ရပါတယ။ ႏစစဥဆးရႈးေနရတ ၀ငေငြကသနးေပါငး ၁၈၄၂ သနးေလာကရပါတယ။ ေျမသမးသေတြကေတာ ႀကဖြတ၊ အာဏာပငစစတပန႕ နးစပတ တသးပဂၢလေတြန႕ အဖြ႕အစညးေတြ အစးရဌာနေတြ၊ ကမၸဏေတြ၊ ေျမယာ ဥးစး ဌာန၊ တပရငးတပဖြ႕ေတြန႕ ရတပဖြ႕ေတြျဖစပါတယ။ ၁၀။ ရနကန - ပခး ကားလမးမႀကးရ႕ မငတင ၃၇ န႕ ၃၈ ၾကားေနရာမာ ဗလခပ မးႀကး သနးေရႊက ေျမဧက (၂၀၀)၊ ဒ ဗလခပႀကး ေအးေသာငက ဧက (၄၀၀)၊ ဒ ဗလခပ

(45) (46)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

ႀကး တငဥးက ဧက (၂၀၀) ေကာ၊ ေရ႕ေနခပ ဥးသာဒြနးက ဧက (၂၅၀)၊ တရားသႀကးခပ ဥးေအာငတးက သ႕သမးနာမညန႕ ဧက (၂၅၀) စသျဖင ရယပငဆငထားပါတယ။ ဒေျမေတြ ေပၚမာ လကမလယသမားေတြက အာဏာန႕ အတငးအဓမၼ ျပနစကခငးသလ၊ တခ႕က တဧကက စပါးတငး ၃၀ ႏႈနးန႕ သးစားျပနခ လပကငတာေတြလညး ရပါတယ။ ၁၁။ ဧရာ၀တတငး၊ အမမၿမ႕နယ၊ ၾကခတတတေကးရြာအပစတြင ေကးရြာရယက ကဥးစး၍ ပခကၿမ႕နယ ေရႊသးႏကမၸဏမ ထတလပသည ဓါတေျမၾသဇာမားက လယ သမားမားထ အတငးအဓမၼ ေရာငးခခသည။ ထသ႕ေရာငးခရာတြင ၎တ႕ေရာငးေသာ ေျမ ၾသဇာက သးပါက စပါးအထြက ပမညျဖစေၾကာငး၊ ပမထြကလင ေျမၾသဇာဖး လး၀ေပးစရာ မလေၾကာငး ဂတေပးခေသးသည။ တကယတနးတြငမ ထဓါတေျမၾသဇာမား သးစြခေသာ လယယာေျမမားတြင အပငမားေလာငမးကကာ ယခငထြကႏႈနးကပင မမေတာဘ အထြက ကဆငးခပါသည။ ထအျဖစအပကႏငပတသက၍ လယသမားမားက ေကးရြာ အာဏာပင မားက လယကြငးမားသ႕ေခၚျပ၍ ဓါတေျမၾသဇာဖး မေပးေခႏငေၾကာငး အကးအေၾကာငး ရငးျပခပါသည။ သ႕ေသာ ေရႊသးႏကမၸဏက ၿမ႕နယႏင တငးအာဏာပငမားသ႕ တငၾကား ကာ အမမၿမ႕နယတရားရးမ တဆင လယသမား ၂၀၀ နးးပါးအား ေျမၾသဇာဖး မေပးေခ သညအတြက တရားစြဆခသည။ (RFA ၁၇၊ ၂၊ ၂၀၀၉) ၁၂။ ပခးတငး အေနာကျခမး ရနကန - ျပညလမးမၾကးတေလာက ၿမ႕ၾကးမားမ စပါးအ၀ယဒငမားက စစတပက ေကာေထာကေနာကခေပးထားၿပး စပါးေစးက ထနးခပ ကစားလကရသည။ သးဆယ ကခငျမင၊ ႀက႕ပငေကာက ကျပားႀကး၊ လကပတနး ကပႀကး တ႕သည ပခးတငးအေနာကျခမးတြင နမညႀကး တပရကၡာ အ၀ယေတာႀကးမား ျဖစသည။ ၂၀၀၈ ခႏစက စစတပက စပါးတငး ၁၀၀ က ကပ ၂ သနး ၇ ေသာငး ေစးျဖတၿပး၊ ကျပား ႀကးက ေကာကခငးရာ ကျပားႀကးက လယသမားမားက ထပမ၍ ေစးႏမကာ ၂ သနးေစး သာ ေပးခသည။ ေရာငးလအားမားသညအခါမ းႏင တကဆငျပး ေစးကစားကာ ဥးခး ၀ယ ယေလရေသာေၾကာင စပါးတငး ၁၀၀ လင ၃ သနး အထကရရမညက ၂ သနးခြ၀နးကင သာ ရတတေသာေၾကာင လယသမားမားမာ စတေသာက ေရာကေနၾကရသည။ (Mizzima ေအာငထက ၁၆၊ ၁၀၊ ၂၀၀၉) ၁၃။ ျမနမာႏငင၏ စပါးစကဧရယာမာ ဧက သနး ၂၀ ေကာထရလာခၿပး၊ စပါး တငး သနးေပါငး ၁၆၀ ထထြကရေၾကာငး တရား၀ငထတျပနခကမားအရ သရရသည။ ႏစ စဥ စကဧရယာႏငထြကႏႈနးမာ ထတျပနခကမားအရ တးတကလာေသာလညး မေျပာငး လေသးသညမာ ေတာငသမား၏ စကစရတသသရာပငျဖစသညဟ စပါးစက ေတာငသ မားက ဆၾကပါတယ။ ေတာငသမားအားလးတြင မးကၿပဆသညႏင ကယစရတႏငကယ အျပညအ၀စကႏငသည ေတာငသႏင စကစရတအား ျပငပတြင အလဥးသငသလ ရာေဖြ စကထညရသညေတာငသႏင ႏႈငးယဥလင စကစရတရာေဖြရသည ေတာငသပမာဏက

ပမားလာသညဟ ေတာငသမားက ေျပာျပခပါသည။ “စပါးစကပးစရတက တစဧကက ကပတသနးခြေလာကထ သးပါတယ။ သးရမယ ဓါတေျမၾသဇာပမာဏ မ းစပါးသန႕သန႕ ေတြက အခနမသးဖ႕အတြက ဒေလာကသးမ လေလာကတယေလ။ကၽြနေတာမာ ဧက ၇၀ ေကာရတယ။ ဓါတေျမၾသဇာ စစေပါငး အတ ၁၀၀ ၀နးကငထ သးရတယ။ ဒမာတင ဓါတေျမၾသဇာဖးက ကပ သနး ၃၀ ေလာကကနေနၿပ။ ကနတ ထြနယကခမးစပါး၊ စား စရတေတြ မပါေသးဘး။ တစၾကမတညး စကလ႕မေပါကတအခါ ထပခါထပခါ စကရတာ မပါေသးဘး။ ဒေတာ စကစရတ အျပညအ၀ မထညႏငတႏစမာ စပါးေပးန႕ ယထညလက တယ။ စပါးေပးဆတာ လကရစပါးေပါကေစး တငးတရာ ကပေလးသနးဆပါေတာ ကၽြနေတာတ႕က စပါးေပၚမ စပါးေပးမယ။ အခ ေငြအရငးေပးပါဆၿပး၊ တငးတစရာက ကပ ႏစသနးခြန႕ ယစကရတယ။ စပါးျပနေပၚေတာ ျပနေပးရတာေပါ။ ဒါက စပါးေပးလ႕ေခၚတယ။ ဒေတာ စပါးေပၚတအခါ ကယက ျပနဆပလကေတာ လာမယႏစ စကစရတအတြက စပါး အျပည မထားႏငျပနဘး။ ေနာကစပါးက အေၾကာငးေၾကာငးေၾကာင အထြငးနညးတႏစန႕ ႀကရင ပဆးတယ။ စပါးျပနမဆပေတာ ႏစဆျပန မတတယ။ ဒါကေတာ ဓေလထးစ ပဗ။ ဒေတာ စပါးေပး တႀကမယမရင ျပနေကဖ႕ မလြယဘးေပါ။ ဒါေတြက စကစရတ သသရာ ေတြေပါဗာ။” “တခ႕က ေငြက အတးန႕ယစကတာေပါဗာ။ မးအခါ စကစရတေခးယ ေႏြစပါး ေပၚရင ျပနဆပ။ လာမယႏစလညး ဒလေနာကႏစလညး ဒလဆေတာ ေတာငသက စက စရတ သသရာလညတာမားတယ။ စပါးက လကထ မထားႏငေတာ စပါးေစးတကလညး ကယန႕မဆငသလဘ ျဖစေနတယ။” ဟ ဧရာ၀တတငးအတြငးက လယသမားတဥးက ေျပာ ျပပါတယ။ (Weekly Eleven စာ ၂ - ၃ - ၂၄၊ ၇၊ ၂၀၀၉) ၁၄။ ၂၀၀၄ ခႏစ UNDP အစရငစာအရ ျမနမာႏငငမာ လဥးေရသနး ၅၀ ေလာက ရျပး ေကးလကမာ ေနထငသဟာ ၇၀ ရာခငႏႈနး၊ ၈၀ ရာခငႏႈနးေလာက ျဖစပါတယ။ ထတ လပေရး ကရယာ၊ လပစားဖ႕ေျမယာမရတာေၾကာင ေကးလကလဥးေရဟာ ၂၀၁၅ မာဆ ၆၃.၃ ရာခငႏႈနး ထကလာမယလ႕ ခန႕မနးထားပါတယ။ ၁၉၉၃ သနးေကာငစာရငး ေကာက ယမႈအရ ေျမယာပငဆငမႈ ၈၀ ရာခငႏႈနးေကာဟာ ၅ ဧကေအာကမာပ ရတယ။ ၁၉၉၇ စာရငးအရ ေကးလကအမေထာငစ ၃ ပ ၁ ပ မာ လယေျမမရဘး။ ၄၀ ရာခငႏႈနးက အသကေမြး၀မးေကာငး လပငနးမရ။ ၂၅ ရာခငႏႈနးက လယေျမမပင ဒါမမဟတ အသက ေမြး၀မးေကာငးလပငနးမရ၊ အလပအကငမရ။ ေျမမယာမ ဆငးရသား လယသမားေတြဟာ လယယာအလပသမားေတြအျဖစ ၀မးစာရာရၿပး တခ႕ၿမ႕ျပတကျပး ရရာကဘမးအလပေတြ လပရတယ။ အထကပါအတငး လယသမားမား လကေတြ႕ရငဆငေနရသည အေျခအေနေတြ ကေန ဘ၀လြတေျမာကဖ႕ဆလင ေတာငသလယသမားသမဂၢေတြ ဖြ႕စညးေရး၊ လယလပ သ လယပငေရး၊ သးစားခ ဖကသမးေရး၊ လကငတလယ လကမလြတေရး၊ စပါးေစး

(47) (48)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

တးေပးေရး။ လြတလပစြာ စကပးေရး၊ ေရာငး၀ယေရး၊ ေၾကြးျမမား ေလာပစေရး၊ အသမးခ လယယာေျမမား ျပနရေရး၊ အဓမၼလပအား မခငးေစေရး၊ ေပၚတာမဆြေရး၊ တရားမ၀င အခြန အေကာကေတြ မေပးေရး၊ ဥပေဒမျပကငတာေတြ ဆန႕ကငေရး၊ ေရခြန လယခြန ေလာေပါ ေရးစတ ေတာငးဆခကေတြက ေတာငးဆ တကပြ၀ငသြားရပါမယ။ ျပညသလထ အားလး ပါ၀ငႏငတ လႈပရားမႈႀကးတခ ေပၚေပါကေရးအတြက ႀကးပမးလပေဆာငသြားရပါမယ။

လယယာေျမဆငရာ ဥပေဒမားႏင လယသမားမား

လြတလပေသာျမနမာႏငင၏ ပနးတငမားက သမၼတ စ၀ေရႊသကက တငးျပ ျပည ျပလႊတေတာ ပါလမန၌ ၁၉၄၈ ခႏစ ဇနန၀ါရလ ၄ ရကေန႕က ေကညာရာတြင “ေတာငသ လယသမားတ႕၏ အခြငအေရးမားကလညး တးတကေစလက ေျမပငရငစနစက ၿဖဖက ပစရန ကၽြႏပ၏အစးရက ရညသနသည။ အလပသမားတ႕၏ အခြငအေရးမားကလညး တးတကေစလက အရငးရငစနစက ၿဖဖကပစရန ကၽြႏပ၏အစးရက ရညသနသည။” ဟ ပါ ရပါသည။ ပထမဥးဆး ျပညေထာငစျမနမာႏငင၏ ဖြ႕စညးအပခပပအေျခခဥပေဒနဒါနးတြင “လမႈဆကဆေရး တရားမတမႈ၊ စးပြားေရး တရားမတမႈ၊ ႏငငေရး တရားမတမႈ၊ လြတ လပစြာ ေတြးႀကႏငမႈ၊ လြတလပစြာ ဖြငဟေရးသား ေဖၚျပႏငမႈ၊ လြတလပစြာ ယၾကညႏငမႈ၊ လြတလပစြာ ကးကြယႏငမႈ၊ လြတလပစြာ ဘရားေကာငးကန စသညတ႕သ႕ သြားလာ ၀တ ျပႏငမႈ၊ လြတလပစြာ ပရေယသန ရာမးႏငမႈ၊ လြတလပစြာ စညးရးႏငမႈ၊ လြတလပစြာ ျပမ ေဆာငရြကႏငမႈ၊ အဆငအတနး ညမမႈ၊ အခြငအလမး ညမမႈ၊ တရား ဥပေဒအရာတြင ညမ မႈတ႕က ႏငငသားအားလးတ႕ ရရခစားႏငေစျခငးငါ အခငအမာခ၀နျပရန သႏၷဌာနခ၍၎” ဟ၍ ေဖာျပပါသည။ ဤအေျခခဥပေဒ၏ အခနး ၃ - ေတာငသလယသမားမားႏင အလပသမားမား အတြက ႏငငေတာ၏ တာ၀န၀တတရားမား၊ တြငပါရေသာ “ပဒမ (၃၀)။ ။ (၁) ႏငငေတာ သည ေျမယာအားလး၏ ပငရငးပငရင ျဖစသည။ (၂) ဤအေျခခ ဥပေဒ၏ ျပဌာနးခကမား ႏင မဆန႕ကငေစဘ၊ ေျမယာပငခြငစနစမားက စညးမဥးတကျဖစေစရနေသာ၎၊ လႊေျပာငးရနေသာ၎၊ ဖကသမးရနေသာ၎ ႏငငေတာ၌ အခြငအေရးရရမည။ သ႕တညး မဟတ မညသညေျမယာကမဆ ျပနလညသမးယၿပးလင၊ ထေျမယာက စေပါငးစကပးေရး အတြကျဖစေစ၊ သမ၀ါယမစကပးေရးအတြကျဖစေစ၊ လယသးစားသမားမားသ႕ျဖစေစ၊ ေ၀ငေပးရန အခြငအေရးရရမည။ (၃) မညသည အေျခခစနစႏငမ ေျမယာ အေျမာက အျမား ပငဆငႏငေသာ အခြငမရေစရ။ တဥးတညးပငျဖစေသာ ေျမယာ၏အမားဆး ေျမဧက အေရအတြကက အေၾကာငးညညြတလင ညညြတျခငး တရားဥပေဒ ျဖငသတမတရမည။” “ပဒမ (၃၁)။ ။ စးပြားေရး၌ သတပါးက နစနာေစ၍ ကယကးရာျခငးမ ကာဆးေရး အတြက၊ မမတ႕အခငးခငး ေပါငးသငးဖြ႕စညးႏငၾကေစရန အလပသမားမားအား ႏငငေတာ သည စးပြါးေရးဆငရာ ေဆာငရြကခကျဖင၎၊ အျခားေဆာငရြကခကမားျဖင၎ ကညႏင သည။ အလပသမားမားအား စညးရးပငခြငေပးေစရန၎၊ အလပလပေသာ အခနနာရ တ႕က ကန႕သတေစရန၎၊ ႏစစဥ အားလပရကမားရခြငရေအာင စမေစရန၎၊ အလပ

(49) (50)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

အကင၏အေျခအေနက ေကာငးမြနေအာငျပေစရန၎၊ ရညရြယ၍ ႏငငေတာသည ဥပေဒ ျပေပးျခငးျဖင၊ အလပသမားမားက ကာကြယေစာငေရာကရမည။ ထ႕ျပင အေၾကာငး ညညြတလင ညညြတျခငး၊ ေနခငးထငခငးႏင ေထာကပမႈ အာမခစနစတ႕အတြက စမခက မားက အားေပးျခငးျဖငလညး၊ ကာကြယေစာငေရာကရမည။ ” ဟပါရပါသည။ စးပြားေရးဆငရာ အခြငအေရးမား - ပဒမ -၂၃ (၁) ဤပဒမရ ျပဌာနးခကမားႏင မဆန႕ကငေစဘ၊ စးပြားေရးကစၥတြင ပစၥညးပငဆငခြငႏင ကယပငလပကင တထြငႏငခြင တ႕ရရမညဟ ႏငငေတာက အခငအမာခ၀နျပသည။ (၂) ကယပငပစၥညး အသးခႏငေသာ အခြငအေရးက ျပညသ႕အကး ပကစးေအာင မညသမ အသးမျပရ။ (၃) ေစးႏႈနးမားက ခပကငရနေသာ၎၊ အေရာငးအ၀ယတ႕က လက၀ါးႀကးအပရနေသာ၎၊ ဖြ႕စညးေသာ သ႕တညးမဟတ ႏငငေတာ၏စးပြားေရး ပကစးရာပကစးေၾကာငး ျဖစေသာ ကာတယအဖြ႕ မား၊ ဆငဒကတအဖြ႕မား၊ ထရတအဖြ႕မား အစရေသာ ကယပငလက၀ါးႀကးအပ အဖြ႕မား မရရ ဟျပဌာနးထားပါသည။ ႏငငေတာ၏ ၀ါဒ ရညညြနးခကမမား၊ ပဒမ - ၄၄ (၁) ျပညသသးလပငနးမားက ႏငငေတာအစးရကယတငကေသာ၎၊ ေဒသႏရအဖြ႕မားကေသာ၎၊ ျပညသတ႕၏ သမ၀ါ ယမ အစညးအရးမားကေသာ၎၊ တညေထာငလပကငေစရန ႏငငေတာအစးရ၌ ၀ါဒထား ရ၍ ထ၀ါဒအတငး ေရ႕ရႈေဆာငရြကရမည။ (၂) ျပညေထာငစႏငငေတာအတြငးတြင ဓန ပစၥညးထြကမည သဘာ၀ပငရငးအေျခအျမစမားက ႏငငေတာအစးရ ကယတငကေသာ ၎၊ ေဒသႏရအဖြ႕မားကေသာ၎၊ ျပညသတ႕၏ သမ၀ါယမ အစညးအရးမားကေသာ၎၊ လပကငသးစြေစရန ႏငငေတာအစးရ၌ ၀ါဒထားရ၍ ထ၀ါဒအတငး ေရ႕ရႈေဆာငရြကရမည။ ဟလညး ျပဌာနးထားသည။ ျမနမာႏငငတြင အနမဆးအခေၾကးေငြႏင ပတသက၍ “လယယာ အလပသမား အနညးဆး အခေၾကးေငြ အကဥပေဒ (၁၉၄၈ ခႏစ၊ ဥပေဒအမတ ၄၄)” က ၁၉၄၈ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ ၃၀ ရကေန႕တြင ျပဌာနးခသည။ ဤ ၁၉၄၈ ခႏစ အကဥပေဒ ပဒမ ၃ တြင “မညသည အလပရငမဆ သရငးငား တစေယာကက ငားသညရေသာ ထသရငးငားအား - (က) တစတးထြနထက ပမသည လပခြငက ခထားလပကငေစျခငး မျပရ။ (ခ) လယယာထြနယကျခငး မျပသညအခနတြင ခငးႏြားတရဥး ထနးေကာငးေကၽြးေမြးရန တာ၀နထက ပေသာ တာ၀နက ခထားျခငး မျပရ။ ဤပဒမ - ၄ တြင (၁) (က) က၀င သရငးငားတစဥး၏ အခေၾကးေငြမာ ထသ၏ လပခြငမ ထြကသည သးႏ၏ ၃၅ ရာခငႏႈနး အနညးဆး ျဖစေစရမည။ ထ႕ျပင အလပရငက ထသရငး ငားအား ငားရမးသည အခနကာလပတလး ေကၽြးေမြးထားရမည။ (ခ) က၀င သရငးငားမ အပ အျခားသရငးငားမား ပတျပတ လယယာအလပသမားမား ေန႕စားလယယာ အလပ သမားမားအတြက အခေၾကးေငြက ႏငငေတာသမၼတက က၀ငသရငးငားမား၏ႏႈနးႏင

ႏႈငးယဥၿပး သငေတာသညႏႈနးက ကန႕သတေပးရမည။ သ႕ေသာ တစႏစပတလး လပကင ရသည သရငးငားမားက ပမ၍ ငားရမးေစျခငးငာ ႏႈနးမားက ႏငငေတာ သမၼတက ျပျပငေပး ႏငသည။” ဟေဖာျပထားသည။ အနညးဆး အခေၾကးေငြအကဥပေဒ (၁၉၄၉ ခႏစ၊ ဥပေဒအမတ ၆၆ ) ကလညး စးပြားေရးလပငနးမားႏင စကမႈလကမႈလပငနးအရပရပတ႕၌ လပကငလကရၾကေသာ အလပသမားမားအား သငတငေလာကပတစြာ ေနထငစားေသာကႏငေလာကေသာ အခ ေၾကးေငြက ရရေစရနရညရြယ၍ ၁၉၄၉ ခႏစ ႏ၀ငဘာလ ၈ ရကေန႕တြင ျပဌာနးခ သည။ ဤဥပေဒ ပဒမ (၂) (၁) တြင “အလပသမားဆေသာ စကားရပတြင အလပရငႏင ပဋညာဥျပလပခသ သ႕တညးမဟတ ပဋညာဥအရ အလပလပကငေနဆျဖစသက ဆလ သည။ (က) အလပရင၏ စးပြားေရးလပငနးအတြက မဟတဘ အျခားကစၥအတြက ေခတခဏ ခငးေစျခငး ခရသ။ (ခ) အစးရဌာနကျဖစေစ၊ အစးရကယစားလယကျဖစေစ၊ လပကငေဆာငရြကေသာ စးပြား ေရးလပငနး၊ သတညးမဟတ စကမႈလကမႈလပငနး၊ သ႕တညးမဟတ ကးသနးေရာငး၀ယ ေရးလပငနး မတပါး အျခားကစၥအတြက ႏငငေတာအစးရက ခငးေစျခငးခရသ၊ ထ႕ျပင (ဂ) ၁၉၄၈ ခႏစ လယယာအလပသမား အနညးဆး အခေၾကးေငြအကဥပေဒႏင သကဆငေသာ အလပသမား ဟ၍ေဖာျပပါရသည။ ျမနမာႏငင လြတလပေရးမရမက လယယာေျမအမားစက ေတာငသလယသမား မဟတေသာ ေငြရငေၾကးရငမား လကထသ႕ လယယာမားေရာကေနျခငးေၾကာင ေတာငသ လယသမားမား အမားထႀကးသည သးစားခႀကးလြနး၍ လယယာက စြစြၿမၿမ မလပကင ႏငျခငး၊ လကငတလယယာ လကမျဖစရျခငး၊ ေၾကြးၿမတငျခငးစသည ျပနာေျမာကျမား စြာႏင ေတြ႕ႀကရငဆငခၾကရသည။ ထ႕ေၾကာင “လယလပသ လယပငရမည။”ဟေသာ သေဘာတရား ထြကေပၚလာခသည။ လယယာမလပသတ႕ ပငဆငထားသည လယယာေျမ မားက သမးယ၍ လယလပခြငမရသတ႕အား ေ၀ေပးရနအတြက “၁၉၄၈ ခႏစတြင သးစား ခထားေရးဥပေဒႏင လယယာေျမ ႏငငပငျပလပေရး အကဥပေဒက ျပဌာနးခသည။ ၁၉၄၈ ခႏစ လယယာေျမႏငငပငျပလပေရး အကဥပေဒက လကေတြ႕ေဆာငရြကရာ၌ ၁၉၅၀ ခ ႏစတြင သနလငၿမ႕၌ စတငကငသးခရာတြင အခကအခမားႏင ႀကေတြ႕ရေသာ ခၽြတယြငး ခကမား ေတြ႕ရခရသည။ ထ႕ေၾကာင ၎ခၽြတယြငးခကမားက ျပျပငၿပး ၁၉၅၃ ခႏစ လယ ယာေျမ ႏငငပငျပလပေရး အကဥပေဒက အသစတဖန ျပဌာနးခသည။ ၁၉၅၃ ခႏစ သးစား ခထားေရး ဥပေဒက လညး ျပဌာနးခသည။ ျမနမာႏငငတြင - (၁) ၁၉၃၉ ခႏစ သးစားအကဥပေဒ (၂) ၁၉၄၆ ခႏစ သးစား အကဥပေဒ (၃)၁၉၄၈ ခႏစ သးစားခထားေရး အကဥပေဒ (၄) ၁၉၅၃ ခႏစ

(51) (52)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

သးစားခထားေရး အကဥပေဒဟ၍ သးစားဥပေဒမား ေပၚေပါကလာခၿပး ေနာကဆး ေတာ လနေရးေကာငစ လကထက ၁၉၆၃ ခႏစ သးစားခထားေရး ဥပေဒက ျပဌာနးခသည။ ဤဥပေဒက ၿပးျပညစၿပဟ မယဆသညအတြက ၁၉၆၅ ခႏစ သးစားခထားေရး ဥပေဒ က ျပငဆငသညဥပေဒက ထပမျပဌာနးချပနသည။ လြတလပၿပး ျမနမာႏငငတြင သးစားခ ထားေရးဥပေဒေတြ အထပထပအခါခါ ျပဌာနးၿပး လယသမားအေျမာကအမား (ျမား) ေသြး စတခေနရသညက မခႏငလြနး၍ “ဥပေဒ ေနာကထပမတးလကပါန႕” စာခ းခသည စာဆ ႀကး အဖးသခင ကယေတာမႈငးက တငတညရပါေတာမည။ ၁၉၈၈ ခႏစ ၈ ေလးလး အေရး ေတာပႀကးက “ႏငငေတာလ ကဆးခၿပ အဖးေရ” ေအာခသညက ယေန႕တငၾကားေနရပါ သည။ ဘာေၾကာငပါလ။ ႏငင၏ထမငးရင လယသမားထႀကးတရပလး လယမယာမ ပစၥညး မဘ၀ႏင အဆငးရဆး ႏငငဘ၀ ကေရာကသြားေသာေၾကာငျဖစပါသည။

၁၉၆၃ ခႏစ၊ သးစားခထားေရး ဥပေဒ။ သးစားခဆသညမာ လယယာေျမ တရပရပေပၚတြင လပကငစကပး၍ အကး ခစားခြင ရရသညအတြက ေျမရငတဥးဥးအား ေပးရသညအခေၾကးေငြက ဆလသည။ (ပဒမ ၂ (၁) (ဂ) ) သးစားဆသညမာ လယယာေျမက စကပးလပကငသညအတြက သးစားခေပးရန တာ၀နရသက ဆလသည။ (ပဒမ ၂ (၁) (င) ) ရငးလငးခက။ ။ ထစကားရပတြင အဖြ႕အစညးမား ပါ၀ငသည။ ေျမရငဆသညမာ ေျမႏင အခြနအကဥပေဒ၊ သ႕တညးမဟတ ျမနမာႏငင အထကပငးေျမႏင အခြနရကဂေလးရငး ဥပေဒအရ လယယာေျမ လက၀ယထားရႏငသည၊ သ႕တညးမဟတ ပငဆငသည အခြငအေရးရေသာ ပဂၢလျဖစေစ၊ အဖြ႕အစညးကျဖစေစ ဆလသည။ ထစကားရပတြင ေျမရင၏ ကယစားလယ ပါ၀ငသည။ (ပဒမ ၂ (၁) (စ) ) ေျမခြနဆသညမာ အစးရကေျမႏင အခြနအကဥပေဒ သ႕တညးမဟတ ျမနမာႏငင အထကပငး ေျမႏငအခြန ရကဂေလးရငး ဥပေဒအရ၊ အစးရက လယယာေျမမားအေပၚ စညးၾကပသည အခြနက ဆလသည။ ထစကားရပတြင ဆညေျမာငးအကဥပေဒအရ အစး ရက လယယာေျမမားက ေရသြငးေပးသညအတြက စညးၾကပသည ေရခြန မပါ၀ငေခ။ (ပဒမ ၂ (၁) (ဃ) )

၁၉၆၃ ခႏစ၊ ေတာငသလယသမား အခြငအေရး ကာကြယသည ဥပေဒ။ လယယာေျမဆသညမာ စကပးေရးအတြက အသးျပသည သ႕တညးမဟတ လကရထားရသည ေျမကဆလသည။

ရငးလငးခက ၁။ ။ ထစကားရပတြင လအမား အေခၚအေ၀ၚအားျဖင လယ၊ ယာ၊ ကငးေျမ ဟေသာ၎၊ ၾကကေပါငေစး၊ ဓန၊ ဥယာဥ ျခေျမ ဟ၎၊ ဟငးသးဟငးရြက၊ ပနးမန စက ပးသည ျခေျမဟေသာ၎၊ ကၽြနး၊ ေျမႏကၽြနးေပၚဟေသာ၎ သတမတသည ေျမမား ပါ၀င သည။ ရငးလငးခက ၂။ ။ ထစကားရပတြင ၿမ႕နယနမတ၊ ေကးရြာနယနမတအတြငးရ လေန အမယာမား၊ ဘာသာေရးအေဆာကအဥးႏင ပရ၀ဏမား၊ အမားပငဆင၍ စကပးေရး အတြက အသးမျပေသာ ေျမကြကမား မပါ၀ငေခ။ ရငးလငးခက ၃။ ။ ထစကားရပတြင လယယာေျမေပၚတြငတညရေနသည အေဆာက အအမား အကး၀ငသည။ (ပဒမ ၂ (က) ) ေတာငသလယသမားဆသညမာ လယယာေျမက မမ၏ အဓကအသကေမြး၀မး ေကာငးအျဖစျဖင၊ မမလကျဖင လပကငသက သ႕တညးမဟတ မမလကျဖင အစဥတစက လပကငခသက သ႕တညးမဟတ ဆငရာႏစတြင လယယာေျမက မမ၏အဓက အသကေမြး ၀မးေကာငးအျဖစျဖင လပငနးလပကငခနတေလာကလး ကယတင ႀကးၾကပလပကငသ က ဆလသည။ (ပဒမ ၂ (ခ) ) ဤဥပေဒ ပဒမ ၃။ ။ (၁) တညဆ အျခားတရားဥပေဒတရပရပတြင မညသ႕ပင ပါရေစကာမ၊ တရားမရး တခခ၏ ဒကရ၊ သ႕တညးမဟတ အမန႕ျဖင - (က) လယယာေျမကေသာ၎၊ လယယာေျမ လပကငရာ၌ အသးျပသညကၽြ၊ ႏြား ႏင ကရယာတနဆာပလာ၊ ထြနစကႏင ကရယာတနဆာပလာ၊ အျခားသကရသကမ ကရ ယာ တနဆာပလာမားကေသာ၎၊ လယယာေျမမထြကေသာပစၥညးမားက ေသာ၎၊ ၀ရမး ကပျခငး၊ သမးဆညးျခငး မျပရ။ (ခ) လယယာေျမက မလပကငရဟေသာ၎၊ လယယာေျမထသ႕ မ၀ငရဟေသာ ၎ တားဆးျခငး မျပရ။ (ဂ) လယယာေျမက လပကငသည ကၽြ၊ ႏြား ႏင ကရယာ တနဆာပလာ၊ ထြနစက ႏင ကရယာတနဆာပလာမားကေသာ၎၊ အျခားသကရသကမ ကရယာတနဆာပလာမား က ေသာ၎၊ လယယာေျမမထြကေသာ ပစၥညးမားကေသာ၎ မေရႊ႕မေျပာငးရဟ သ႕ တညးမဟတ ေရာငးခသးစြ ထခြျခငး မျပရဟ တားဆးျခငးမျပရ။ (ဃ) အပဒ (က) (ခ) (ဂ) ပါ ကစၥတခခႏင စပလဥး၍ ေတာငသလယသမား တဥး ဥးက ဖမးဆးခပေႏာငျခငး မျပရ ဟေဖာျပထားပါသည။

(53) (54)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

အနမဆးအခေၾကးေငြႏင သးစားခ လြတလပေသာ ျမနမာႏငင၏ ပထမဆးေသာ “ျပညေထာငစျမနမာႏငင၏ ဖြ႕စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒက ၁၉၄၇ ခႏစ၊ စကတငဘာလ (၂၄) ရကေန႕ တြင အတညျပျပဌာနးခသည။ ဤ အေျခခဥပေဒ၏အခနး ၃ တြင ေတာငသလယသမားမားႏင အလပသမားမားအတြက ႏငငေတာ၏ တာ၀န၀တတရားမား၊ ပဒမ- ၃၀ - (၁) ႏငငေတာ သည ေျမယာအားလး၏ ပငရငးပငရင ျဖစသည။ (၂) ဤအေျခခဥပေဒ၏ ျပဌာနးခကမားႏင မဆန႕ကငေစဘ၊ ေျမယာပငဆငခြငစနစမားက စညးမဥးတက ျဖစေစရနေသာ၎၊ လႊေျပာငးရနေသာ၎၊ ဖကသမးရနေသာ၎၊ ႏငငေတာ၌ အခြငအေရးရရမည။ သ႕တညးမဟတ မညသညေျမယာက မဆကလညး သမးယ ၿပးလင၊ ထေျမယာက စေပါငးစကပးေရးအတြကျဖစေစ၊ သမ၀ါယမ စကပးေရး အတြကျဖစေစ၊ လယသးစားသမားမား သ႕ျဖစေစ၊ ေ၀ငေပးရန အခြငအေရး ရရမည။ (၃) မညသည အေျခခစနစႏငမ ေျမယာအေျမာကအျမား ပငဆငႏငေသာ အခြငအေရး မရေစရ။ တဥးတညးပငျဖစေသာ ေျမယာ၏အမားဆး ေျမဧကအေရအတြကက အေၾကာငး ညညြတလင ညညြတျခငး တရားဥပေဒျဖင သတမတရမည။ ဟျပဌာနးထားသည။ ျမနမာႏငင လြတလပေရးမရမက လယယာေျမအမားစက ေတာငသလယသမား မဟတေသာ ေငြရငေၾကးရငမား လကထသ႕ လယယာမားေရာကေနျခငးေၾကာင ေတာငသ လယသမားမား အမားထႀကးသည သးစားခ ႀကးမားလြနး၍ လယယာက စြစြၿမၿမ မလပ ကငႏငျခငး၊ လကငတလယယာ လကမျဖစရျခငး၊ ေၾကြးျမတငျခငး စသည ျပနာေျမာက မားစြာႏင ေတြ႕ႀက ရငဆငခၾကရသည။ ထ႕ေၾကာင “လယလပသသာ လယပငရမည” ဟေသာ သေဘာတရား ေပၚထြကလာခသည။ လယယာ မလပသတ႕ ပငဆငထားသည လယယာေျမမားက သမးယ၍ လယလပခြင မရသတ႕အားေ၀ေပးရနအတြက “၁၉၄၈ ခႏစတြင သးစားခထားေရးဥပေဒႏင လယယာေျမႏငငပင ျပလပေရးဥပေဒမားက ျပဌာနး ခသည။ ၁၉၄၈ ခႏစ လယယာေျမ ႏငငပငျပလပေရး အကဥပေဒက လကေတြ႕ေဆာင ရြကရာ၌ ၁၉၅၀ ခႏစတြင သနလငၿမ႕၌ စတငကငသးရာတြင အခကအခမားႏင ႀကေတြ႕ ရေသာ ခၽြတယြငးခကမား ေတြ႕ရခရသည။ ထေၾကာင ၎ခၽြတယြငးခကမားက ျပျပငၿပး ၁၉၅၃ ခႏစ လယယာေျမႏငငပင ျပလပေရး အကဥပေဒက အသစတဖန ျပဌာနးခပါသည။ ၁၉၅၃ ခႏစ သးစားခထားေရးဥပေဒကလညး ျပဌာနးခသည။ ျမနမာႏငငတြင (၁) ၁၉၃၉ ခႏစ သးစားအကဥပေဒ (၂) ၁၉၄၆ ခႏစ သးစားအကဥပေဒ (၃) ၁၉၄၈ ခႏစ သးစား ခထားေရး အကဥပေဒ (၄) ၁၉၅၃ ခႏစ သးစားခထားေရးအကဥပေဒ ဟ၍ သးစား ဥပေဒ မား ေပၚေပါကလာခၿပး ေနာကဆး ေတာလနေရးေကာငစ လကထက ၁၉၆၃ ခႏစ သးစားခ ထားေရး ဥပေဒက ျပဌာနးခသည။ ဤဥပေဒက ၿပးျပညစၿပဟ မယဆသညအတြက ၁၉၆၅

ခႏစ သးစားခထားေရး ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ ကထပမျပဌာနးချပနသည။ လြတလပၿပး ျမနမာႏငငတြင သးစားခထားေရးဥပေဒေတြ အထပထပအခါခါ ျပဌာနးၿပး လယသမား အေျမာကအမား ေသြးစတခေနရသညက မခႏငလြနး၍ “ဥပေဒ ေနာကထပ မတးလကပါန႕ သအေမ ေၾကာကတတတ အမ းဟာမ႕” ဟစာခးခသည အဖးသခင ကယေတာမႈငးက တငတညရပါေတာမည။ ျမနမာႏငငတြင အနမဆး အခေၾကးေငြႏင ပတသက၍ လယယာ အလပသမား အနညးဆး အခေၾကးေငြ အကဥပေဒ (၁၉၄၈ ခႏစ၊ ဥပေဒအမတ ၄၄)က ၁၉၄၈ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ ၃၀ ရကေန႕တြင ျပဌာနးခသည။ ဤ ၁၉၄၈ ခနစအကဥပေဒ ပဒမ - ၃ တြင “မညသည အလပရငမဆ သရငးငား တစေယာကက ငားသညရေသာ ထသရငငားအား - (က) တစတးထြနထက ပမသည လပခြငက ခထားလပကငေစျခငးမျပရ။ (ခ) လယယာထြနယကျခငး မျပသည အခနတြင ခငးႏြားတရဥး ထနးေကာငးေကၽြးေမြးရန တာ၀နထက ပေသာ တာ၀နက ခထားျခငး မျပရ၊ ဤဥပေဒ ပဒမ - ၄ တြင “(၁)(က) က၀င သရငးငား တစဥး၏ အခေၾကးေငြမာ ထသ၏ လပ ခြငမ ထြကသည သးႏ၏ ၃၅ ရာခငႏႈနး အနညးဆး ျဖစေစရမည။ ထ႕ျပင အလပရငက ထသရငးငားအား ငားရမးသည အခနကာလပတလး ေကၽြးေမြးထားရမည။ (ခ) က၀င သရငငားမအပ အျခားသရငးငားမား ပတျပတ လယယာအလပသမားမား ေန႕စားလယယာ အလပသမားမားအတြက အခေၾကးေငြက ႏငငေတာသမၼတက က၀ငသရငးငားမား၏ ႏႈနး ႏင ႏႈငးယဥၿပး သငေတာသညႏႈနးက ကန႕သတေပးရမည။ သ႕ေသာ တစႏစပတလး လပ ကငရသည သရငးငားမားက ပမ၍ ငားရမးေစျခငးငာ ႏႈနးမားက ႏငငေတာသမၼတ က ျပျပငေပးႏငသည။” ဟေဖာျပထားသည ကေတြ႕ရရသည။ အနညးဆး အခေၾကးေငြ အကဥပေဒ (၁၉၄၉ ခနစ၊ ဥပေဒအမတ ၆၆) ကလညး စးပြားေရးလပငနးမားႏင စကမႈလကမႈလပငနး အရပရပတ႕၌ လပကငလကရၾကေသာ အလပသမားမားအား သငတငေလာကပတစြာ ေနထငစားေသာကႏငေလာကေသာ အခေၾကးေငြက ရရေစရန ရညရြယ၍ ၁၉၄၉ ခႏစ ႏ၀ငလာလ ၈ ရကေန႕တြင ျပဌာနး ခသည။ ဤဥပေဒ ပဒမ (၂) (၁) တြင “အလပသမား” ဆေသာ စကားရပတြင အလပရငႏင ပဋညာဥျပလပခသ၊ သ႕တညးမဟတ ပဋညာဥအရ အလပလပကငေနဆျဖစသက ဆလ သည။ (က) အလပရင၏ စးပြားေရးလပငနးအတြက မဟတဘ အျခားကစၥအတြက ေခတခဏ ခငးေစျခငး ခရသ၊ (ခ) အစးရဌာနကျဖစေစ၊ အစးရ ကယစားလယကျဖစေစ၊ လပကငေဆာငရြကေသာ စးပြားေရးလပငနး၊ သ႕တညးမဟတ စကမႈလကမႈလပငနး၊ သ႕တညးမဟတ ကးသနးေရာငး ၀ယေရးလပငနးမတပါး အျခားကစၥအတြက ႏငငေတာအစးရက ခငးေစျခငးခရသ၊ ထ႕ျပင

(55) (56)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

(ဂ) ၁၉၄၈ ခႏစ လယယာအလပသမား အနညးဆး အခေၾကးေငြအကဥပေဒႏင သက ဆငေသာ အလပသမား။ ဟ၍ ေဖာျပပါရပါသည။ အနညးဆး အခေၾကးေငြေကာငစမားဖြ႕စညးျခငး၊ ထေကာငစမား၏ အရာရမား ႏင ေကာငစမား၏ေဆာငရြကမႈမားက ပထမ ဇယား (ပဒမ ၈) တြင၎၊ စစမးေရးေကာ မရင အဖြ႕မားဖြ႕စညးျခငး၊ ေကာမရငအဖြ႕၏ အရာရမားႏင ေကာမရငအဖြ႕မား၏ ေဆာင ရြကမႈမားက ဒတယဇယား (ပဒမ ၉) တြင၎ ေဖာျပထားသည။ ဒတယဇယား အပဒ (၁) တြင “စစမးေရး အဖြ႕တြင ႏငငေတာသမၼတက ခန႕ထားသမား ပါ၀ငရမည။ ထသမားသည- (က) အလပရင အလပသမားတ႕ႏင မသကဆငေသာ ပဂၢလမားအနက ႏငငေတာသမၼတ က ေရြးခယသည သးဥးထက မပေသာသမား။ (ခ) အလပရငကယစားအျဖစ ႏငငေတာသမၼတက ေရြးခယသည ႏစဥးထက မပေသာ သမား။ (ဂ) အလပသမားကယစားအျဖစ ႏငငေတာသမၼတက ေရြးခယသည ႏစဥးထက မပေသာ သမား။” ဟ၍ ေဖာျပထားသည။ ျပဌာနး ဥပေဒမား၏ အခြငအေရးမားက မခမေသြ အလပသမား လယသမားမား ခစားၾကရေပမည။ သ႕ေသာ ေခတအဆကဆကအစးရမားက ဥပေဒသည ဥပေဒျပဌာနး သမားအတြကသာ ျပဌာနးျခငးျဖစသညဟ ေၾကြးေၾကာလာခၾကသညမာ ယခေလာေလာ လတလတ နအဖ စစအစးရလကထကထပင ျဖစသည။ လကေတြ႕ ျဖစပကေနသညမားက တေစတေစာငးေဖာျပရလင ျမနမာႏငငရ အလပသမားတဥး၏အနမဆး လစာမာ (တလ ၁၂၀၀၀ ကပ) ျဖစကာ အစးရ၀နထမးတဥး၏ အနမဆးလစာမာ (တလ ၃၀၀၀၀ ကပ) ျဖစေနသညက ကြကကြကကြငးကြငး ေတြ႕ေနရေပသည။ လး၀ ျငငးမရပါ။ အထကပါ ဥပေဒမားအျပင ေနာကဆး လကရတညဆဥပေဒျဖစသည ၁၉၆၃ ခႏစ သးစားခထားေရးဥပေဒႏင ၁၉၆၃ ခႏစ ေတာငသလယသမား အခြငအေရး ကာကြယ သည ဥပေဒမား၌ သးစားခက ေငြျဖငသာ ေပးရမည။ (၆၃ သးစားခထားေရး ဥပေဒ ပဒမ ၄ (၃) ဟ ေဖာျပထားသည။ ၁၉၆၃ ခႏစ ေတာငသလယသမားအခြငအေရး ကာကြယသည ဥပေဒ ပဒမ ၃ (၁) (က) တြင “လယယာေျမက ေသာ၎၊ လယယာေျမ လပကငရာ၌ အသးျပသည ကၽြ၊ ႏြားႏငကရယာ တနဆာပလာ၊ ထြနစကႏင ကရယာတနဆာပလာ၊ အျခားသကရ သကမကရယာ တနဆာပလာမားက ေသာ၎၊ လယယာေျမမ ထြကေသာ ပစၥညးမား ကေသာ၎၊ ၀ရမးကပျခငး၊ သမးဆညးျခငး မျပရ။” (ခ) တြင “လယယာေျမက မလပကငရဟေသာ၎၊ လယယာေျမထသ႕ မ၀ငရ ဟေသာ၎ တားဆးျခငး မျပရ။” ဟ၍ အတအလငး ျပဌာနးထားပါသည။ တရားဥပေဒကေလးစားလကနာၿပး တရားဥပေဒပါ အခြငအေရးမားက လယ

သမား၊ အလပသမားမား ရရခစားခြင ရပါသလား။ ယခကငးပခေသာ ျပညသ႕လႊတေတာ (၉၊ ၃၊ ၂၀၁၁) ေန႕တြင ဥးေအာငခင (ပဇြနေတာင၊ မဆႏၵနယ) ႏင ဥးရထြနး (သေပါ မဆႏၵနယ) တ႕ ေမးျမနးခေသာ “လယသမားမား၏ လယေျမမားက ေလာေၾကးေငြျဖင သမးယျခငး၊ စကရတညေဆာကရန သမးယျခငး ကစၥမားက ေျဖရငးေပးရန ရ မရ” ေမးခြနး ႏင” ကမၸဏမား၏ ေလာေၾကးအနညးငယေပးသမးယမႈ၊ လယလပသတငး လယလပပငခြင သာရ၊ လယလပသတငး လယပငခြင မရျခငး၊ လယသမားမား လယယာေျမပငဆငခြငက အာမခခကေပးရန ဥပေဒျပဌာနးေပးႏငျခငး ရ မရ” ေမးခြနးမားက ေမးျမနးခၾကသညမား ရသညက ေတြ႕ရရပါသည။ ဥးေဌးဥး (လယဆည ၀နႀကး) က တခြနးတညး ေျဖၾကားသည မာ ဥပေဒ လပထး လပနညးမားႏငအည ေဆာငရြကခပါသည ဟ၍သာျဖစသည။ ဤစကား က ၾကားရရျဖင စညးမကမးမ ႏငငႏငအ၀မး လယသမားမားထမ လယေျမမားက မတရား သမးဆညးထားျခငးေၾကာင အငအယအ ကပါ၀ငေဆာငရြကေနရသညက ႏငငတကာမာ သကေသခ အေထာကအထားမား ေရာကရေနပါလကသားႏင အလမအညာ လညဆယ ေျဖၾကားခေသာေၾကာင အတေအာေသာငးနငး ျဖစကနပါသည။ လညဆယ ၀နႀကး ဥးေဌးဥးေၾကာင ျပညသ႕လႊတေတာ တခလး ျပညသလထက လမညာေနေၾကာငး မေတာ မတရား ဥပေဒေတြ ထြကေပၚလာေတာမည ျဖစေၾကာငး သေနၾကေပၿပ။ အလပသမား၊ လယသမား တညးဟေသာ ျမငမရေတာငႀကးက မျဖစစေလာက လႊတေတာမားက ဇးေစႏင ေပါက၍ ေရြ႕ႏငပါမညေလာ။

(မဇၨမ၀တဆဒတြင မတလ ၂၉၊ ၂၀၁၁ ရကေန႔က ေဖာျပခေသာ ေဆာငးပါး)

(57) (58)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

ေတာငသလယသမားဆငရာ ဥပေဒမား ဘာေၾကာင ထတျပနလာခၾကသနညး လြတလပေရးရၿပး ျမနမာႏငင၏ ၁၉၄၇ ခႏစ ဖြ႕စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒ တြင ေျမရငစနစက ဖကသမးပစရန အခငအမာ ျပဌာနးထားၿပး ျဖစပါသည။ သ႕ရာတြင ဖြ႕စညးပအေျခခက ေဖာကဖကသမားမာ အစးရမားသာျဖစေၾကာငး ေတြ႕ရပါသည။ လြတ လပေရးႏင ျပညတြငးစစမာ အမႊာပးျဖစေနသည ႏငငအေနျဖင သကဆငရာ အစးရ အဆကဆကႏင ေတာလနေရးသမားမား ၾကားက ေတာငသလယသမားမား ဘ၀မာ ေျမဇာပင ျဖစခၾကရသည။ သႏင ကယၿပင အမန႕စညးကမး ဥပေဒမားက ထတခၾကသညက မကစမလညသငပါ။ ၁၉၄၈ ခႏစ မတလ ၂၈ ရကေန႕တြင ဗမာျပည ကြနျမနစပါတက လကနကကငေတာလနေရးက ဖဆပလ လကယာအစးရေၾကာင ဆငႏြ ခရသည။ ထ႕အတ လမးစ လကနကကငေတာလနေရး အငအားစမား အသးသး ေပၚ ေပါကခၾကရသည။ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ခးေဖာကသကအစးရ၊ လကနကကငေတာ လနေရး ေပၚေပါကေအာင ဖနတးသကလညး အစးရပငျဖစၿမ ျဖစေနသည။ ပငလျပညေထာငစစတဓါတျဖင ျပညေထာငစ စစစစက တညေဆာကခလင ယေန႕ျမနမာျပညတြင ယခကသ႕ လမးစ လကနကကငေတာလနေရး အငအားစမား ေပၚ ေပါကလာစရာ အေၾကာငးအခက မရႏငပါ။ ျပညတြငးစစလညး ေပၚလာစရာမရပါ။ ဥပေဒက လကနာရမညအစးရက ဥပေဒက ခးေဖာကခၾကေသာေၾကာငျဖစသည။ တရားဥပေဒ စးမးေရး၏ အႏစသာရက သကဆငရာ အစးအဆကဆကကသာ လာဘေပး လာဘယၿပး ခစားခၾကသညခညး ျဖစသည။ ျပညသမားတြင တရားဥပေဒ၏ အခြငအေရးက ဘာတခမ မခစားရသညအျပင တရားဥပေဒေၾကာငသာ ေတာငသလယသမားမား အခပထေရာက၊ ေထာငထေရာက အကဥးခခၾကရသည။ ဥပေဒဟသမ သတ႕၏ ရနသမား ျဖစေနၾကသည။ ယေန႕ထကတငေအာငပင။ ဤေနရာတြင ျမနမာႏငင၏ စစဗရကရက ဥပေဒစနစ ျဖစေပၚလာရသည ဇစျမစ က ကြကကြကကြငးကြငး ေတြ႕ရႏငပါသည။ ျပညတြငးစစအတြငးတြင လကနကကငေတာ လနေရး အငအားစမားက လယသမား၊ အလပသမားမားက ကယစားျပေနသည။ ေကး လကတြင လယသမားသမဂၢမား အသးသးရၾကသည။ ဘလယယာေျမစနစလညး လြတ ေျမာကေဒသမားတြင ရေနၾကသည။ အနညးဆး ျပညသအပခပေရးဘအဖြ႕ေတြ ရေနၾက သည။ သကဆငရာ လမးစ လကနကကင ေတာလနေရးသမားမားကလညး ေကးလက ေတာငသလယသမားမားႏင တထပတညးျဖစေနသည။ ေတာငသလယသမား အမားစႀကး ႏင အနးစပဆးအငအားစႀကး ရေနသည။ သကဆငရာ အစးရအဆကဆက ထတျပနသည ဥပေဒမား ကၾကညလင အစးရ ၿပငဖက ေတာလနေရးသမားမားက ၿဖဖကႏငေအာင အလအယက ၿပငဖကဥပေဒမားက

ထတျပနခၾကသည။ ေတာငသလယသမားအကးက သယပးခငသေယာင အေယာငေဆာင ခသည။ လကေတြ႕အစးရဥပေဒမားႏင ဆန႕ကငဖကအကးဆကက ခစားခ၊ ခစားေန ၾကရသည ဘ၀အဆကဆကက ၾကညလင လယျပငမာ ဆငသြားသလ ဆရပါေတာမည။ အေတြးအေခၚအရ၊ ႏငငေရးအရ၊ စညးရးေရးအရ၊ လပဟနအရ ဗမာျပညကြနျမ နစပါတက တကဖ႕ ဖကဆစေန၀ငး ဖနဆငးခသည ျမနမာဆရယလစ လမးစဥပါတ တစ လးက ေတြ႕ျမငႏငပါသည။ ကမၻာတြင ဆရယလစက ဆရယလစန႕တကရမညဆေသာ လမးက ေကာၿငမး၊ ေန၀ငးတ႕က သကေသျပခၿပး ျဖစသည။ ျပညတြငးစစ တရားခ မားအျဖစ ကဆးသြားေလၿပ။ ဤကသ႕ပင အစးရဆန႕ကငသည ေတာလနေရးသမား အဆကဆကက တကႏငရနအတြက ဥပေဒေဆး၀ါး ေဖာစပခၾကသည။ ကယေဖာသည ေဆးႏင ကယနဂးခပၾကသညခညးပင ျဖစသည။ ၁၉၇၄ ခႏစ အေျခခဥပေဒႏင တဆက တညး ဥပေဒ တစလး ထတခၾကသညက အျမညးသေဘာ ေလလာႏငပါသည။ ၁၉၈၈ ခႏစ ဒမကေရစအေရးေတာပႀကးက ၿဖဖကသည စစအပစက စညးကမးျပည၀သည ဒမကေရစ က ေအာလာသညက သတမမ ရနလလာပါသည။ စစအပစလအပသည စစဥပေဒစနစ က ေျဗာငေဖာထတလာသညက မကခညမျပတသငပါ။ လကနကကငေတာလနေရး အငအားစမား အားအငႀကးမားစဥက ထတသည မဆလဥပေဒက တမး၊ ေတာလနေရး အငအားစမား အားအငခနစဥ ထတသညဥပေဒက ထထကပဆး၀ါးေနသညက ႏႈငး ယဥေလလာႏငပါသည။ အနညးကပဆး ဥပမာ တခက ျပရလင မဆလ ေခတက ႏစတရာ ေထာငဒဏက တရတခါကမ မၾကားဖးမနာသာ။ န၀တ နအဖ ေခတတြင ဗလခပေဆထင၊ ဥးခြနထြနးဥး တ႕အမႈက ၾကညပါ။ ယခငက လကနကကင ေတာလနေရးတပသား တဥးကဖမးမလင မတရားသငးအကဥပေဒ ၁၇(၁)၊ ၁၇ (၂) ျဖင ၂ ႏစ ၃ ႏစသာျဖစသည။ ယခ ၎ဥပေဒ ကအေၾကာငးျပ၍ တဆကစပတညး ဥပေဒ ပဒထး ပဒမ ေတြတပကာ အနညးဆး ႏစ ၄၀ ခလာသညက ၾကညလင ေတာလနေရး အငအားစႀကးမားခနတြင ေထာငဒဏႏစနညး ၿပး ေတာလနေရးအငအားစ အားနညးခနမာ ႏစ မားေၾကာငး ခြျခားတတရနလပါသည။ ေတာလနေရးေၾကာင ျပညသအမား ေထာငဒဏသကသာခရသညက လးလး မေမသငပါ။ ေတာလနေရး မရေလ ႏပစကခရေလ ဆသညက ေတာငသလယသမားအားလး နားလည သေဘာေပါကၿပးသား ျဖစၾကပါသည။ ထ႕ေၾကာင ေတာငသလယသမားဘ၀ လြတေျမာက ေရးအတြက လယသမားေတာလနေရး ရရပါမည။

၈ ေလးလး အေရးေတာပႀကးအတြငးက ေတာငသလယသမားထ တရပလး ေတာငးဆခၾကသည အခကမားမာ ေအာကပါအတငးျဖစပါသည။

(59) (60)

jrefrmEkdifiH awmifolv,form;ta&; avhvmokH;oyfcsuf pmwrf; OD;rsKd; (Oya')

(က) လယသမား သမဂၢမား လြတလပစြာဖြ႕စညး ထေထာငခြငရရေရး။ (ခ) လယယာေျမပငဆငခြင၊ ေရာငး၀ယခြင၊ လဒါနးခြင၊ အေမြဆကခခြင၊ ေပါငႏခြင၊ လႊ

ေျပာငးခြင ရရေရး။ (ဂ) မမတ႕ ပငဆငထားသည လယယာေျမေပၚတြင လႊတလပစြာ ထြနယကစကပးခြင

ရရေရး။ (ဃ) မမတ႕ ထြနယကစကပးခေသာ ေကာကပသးႏ၊ ဆနစပါးက လႊတလပစြာ ႀကတခြခြင၊

သယယပ႕ေဆာငခြင၊ ေရာငး၀ယေဖာကကားခြင ရရေရး။ (င) ေဆး၀ါးကသခြင၊ လမႈဖလခြင ႏင အခမ ပညာသငၾကားခြင ရရေရး။ တ႕က ေတာငးဆခၾကပါသည။ ၿမၿမၿမၿမ ကငစြထားရပါမည။ ထ႕ျပင ေတာငသ လယသမားမား၏ ဘ၀ျမႇငတငေရးအတြက-

- လေလာကသည ေျမယာပငဆငမႈ ရရပါမည။ - လြတလပစြာ စကပး ထတလပ ေရာငးခခြင ရရမည။ - လအပသည မ းေကာငး မးသန႕ႏင ေခးေငြ ေငြေၾကးစကထတေပးႏငမႈ ရရမည။ - လအပသည သြငးအားစေတြက အစးရထမ အကအညးေပးအပေစရမည။

အထကပါ အခကမားအားလးက ေတာငသလယသမားမား ရရခစားႏငမသာလင ဒမကေရစ အေရးေတာပ ေအာငျမငၿပဟ ေျပာႏငပါမည။

(မဇၨမ၀တဆဒတြင ေမလ ၂၄၊ ၂၀၁၁ ရကေန႔က ေဖာျပခေသာ ေဆာငးပါး)

ကးကားစာရငး

(၁) လယယာေျမ သမငး အတြ - ၂ (၂) ဗမာစးပြားေရး စစတမး (ေမာငစးစမး) (၃) ဗမာျပည ေျမယာျပနာ - ၃၊ ၄၊ ၅ (ေစာမးေအာင) သစၥာမဂၢဇငး (၄) လြတလပေရးရၿပးေနာက ျမနမာျပည (၀ဓရ သခငခစေမာင) (၅) လထဥးလရ႕မတဆက - ၁၃၀၀ ျပည အေရးေတာပမသည နယခ႕ေတာလန

ေရးသ႕ (ေကာ၀ငးေမာင) (၆) ပေဒသရာဇ ျမနမာႏငင၏ ဇာတသမး (ေဒၚ ၾကန) (၇) ျမနမာ သမငးရာေတာပ (ေဒါကတာ သနးထြနး) (၈) ဗမာျပည ကြနျမနစပါတ မ ထတေ၀ခသည ေျမယာစာတမးမား။ (၉) လနင ။ စာေပါငးခပ အတြ - ၃ (၁၀) မဇၹမ ၀ကဆဒ (၁၁) အာ အကဖ ေအ (၁၂) ဘ ဘ စ (၁၃) ဒ ဗြ ဘ

ဥးမး (ဥပေဒ) ျမနမာႏငင ေရ႕ေနမား ေကာငစ

(၁၆၊ ၆၊ ၂၀၁၁)