féasta focal - ccea.org.uk · (101-200) spléach-chártaí is spléach-chártaí iad seo is...
TRANSCRIPT
Féasta Focal‘Ba chóir go mbeadh an phleanáil don litearthacht…, ní amháin sna ceachtanna teanga agus litearthachta… ach thar an churaclam ar fad bunaithe ar chláir struchtúrtha atá in oiriúint do riachtanais gach ranga ar an iomlán agus do riachtanais a dhaltaí aonair. Ba chóir go gcuirfeadh sé daltaí ar a gcumas leis an eolas, tuiscint agus scileanna atá sonraithe i riachtanais reachtúla an churaclaim athbhreithnithe a fhorbairt. Ní mór go mbeadh ionchais mhóra ag na múinteoirí do gach dalta.’ (‘Gach Scoil ina Scoil Mhaith’. An Roinn Oideachas Meitheamh 2008)
Díríonn Féasta Focal ar an chéad 200 focal ardmhinicíochta sa Ghaeilge i léitheoireacht páistí ag leibhéal na bunscolaíochta. Tá tábhacht nach beag ag baint leis na focail seo cionn is gurb iad is minice a thagann aníos i mbunús na dtéacsanna léitheoireachta ach go mbíonn deacrachtaí ag roinnt páistí le cuid acu. Cuideoidh Féasta Focal leis na páistí sin na focail a aithint agus a úsáid trí na cleachtaí agus na cluichí san acmhainn agus iad ag obair ina n-aonar nó i ngrúpaí. Is acmhainn é seo is féidir a úsáid de réir mar is gá nó is mian go háirithe de réir bharúil phroifisúnta an mhúinteora ar riachtanais an pháiste. Ní cúrsa ná scéim struchtúrtha léitheoireachta é ná acmhainn a thacaíonn le modheolaíocht ar leith ach ba chóir dó trí úsáid thomhaiste muinín an pháiste a bhfuil na deacrachtaí sin aige/aici a threisiú.
‘Is féidir deacrachtaí foghlama a chosc nó a mhaolú do go leor páistí trí mheasúnuithe luatha cuimsitheacha ar a gcuid feidhmíochta, le straitéisí idirghabhála cuí ina dhiaidh sin a mhaolaíonn na baic atá ann ar fhoghlaim. Tugann taighde le fios … go ndéanann taighde, diagnóis agus soláthar ceart ag céim luath difríocht mhór do dheiseanna saoil.’ (‘An Bealach Chun Tosaigh do Riachtanais Speisialta Oideachais agus Chuimsiú’. An Roinn Oideachais Lúnasa 2009)
Tá áit lárnach ag measúnú múnlaitheach inár scoileanna agus is féidir le háit lárnach bheith ag ‘Féasta Focal’ sa mheasúnú seo fosta. Tig leis an mhúinteoir a aithint go bhfuil feabhas ag teacht ar dhaltaí tríd an dóigh a bhfuil siad ábalta na focail a úsáid agus iad ag caint, ag scríobh agus ag léamh.
Tá sé tábhachtach go bhfuil siad ábalta na focail a aithint agus a thuiscint i gcomhthéacsanna difriúla trasna an churaclaim. Ní focail gan nasc iad.
Ní acmhainn do pháistí le Riachtanais Bhreise amháin ‘Féasta Focal’ agus mar sin de is féidir a úsáid le gach páiste. Tugann ‘Féasta Focal’ dúshraith do gach páiste tabhairt faoi gach aon ghné den churaclam.
Tá sé iontach tábhachtach go mbaineann na páistí sult agus spraoi as ‘Féasta Focal’. Moltar cloí leis na céimeanna éagsúla agus na háiseanna breise i ngach aon chéim a úsáid le tuiscint iomlán a dhaingniú. Nuair atá an múinteoir sásta go bhfuil na focail ar eolas ag páistí ag céim ar leith moltar na páistí a bhogadh ar aghaidh ansin chuig an chéad chéim eile. Tá sé iontach tábhachtach go dtuigeann na páistí roimh ré na gníomhaíochtaí agus na cluichí ag gach céim.
Is cinnte nach mbeadh ‘Féasta Focal’ ann gan an taighde cuimsitheach a bhí déanta ag Dr. Gabrielle Nig Uidhir, Coláiste Ollscoile Naomh Muire, Béal Feirste, mar chuid de ‘Áis Mheasúnaithe sa Luathlitearthacht: Treoir do Theagasc na Litearthachta’ agus beimid faoi chomaoin go deo aici as. Ba í Gabrielle a d’aimsigh an chéad 200 focal ardmhinicíochta agus is ar an taighde seo a bunaíodh ‘Féasta Focal’. Ar ndóigh, beimid faoi chomaoin go mór fosta ag Risteard Mac Daibhéid a chuir an pacáiste seo le chéile do CCEA agus a d’obair go dúthrachtach lena chur ar fáil don earnáil. Chomh maith leis sin, táimid iontach buíoch fosta do pháistí Ghaelscoil Éadain Mhóir Doire a thriail na cluichí agus na leathanaigh thacaíochta agus a thug moltaí dúinn.
Tá ‘Féasta Focal’ ar fáil chomh maith ar shuíomh gréasáin Churaclam Thuaisceart Éireann, www.nicurriculum.org.uk, áit ar féidir leis an mhúinteoir na háiseanna éagsúla a íoslódáil.
Clár (101-200)
Spléach-chártaí
Is spléach-chártaí iad seo is féidir leat a úsaid agus tú ag obair le páiste aonarach nó le grúpa beag.
Is lena n-úsáid mar thagairt amháin a dearadh na cártaí seo. Molaimid go ndéantar iad a fhótachóipeáil nó a íoslódáil ó shuíomh gréasáin Churaclam Thuaisceart Éireann: www.nicurriculum.org.uk
Póstaeir Focal
Nótaí don mhúinteoir:
Is féidir na póstaeir focal a chur thart ar bhallaí an tseomra ranga le cuidiú leis na páistí na focail a aithint.
1 2
Foca
il 10
1–11
0
Foca
il 10
1–11
0
air
deas
Foca
il 10
1–11
0
Foca
il 10
1–11
0
43
beid
h
mha
maí
Foca
il 10
1–11
0
Foca
il 10
1–11
0
65
siúl
duin
e
Foca
il 10
1–11
0
Foca
il 10
1–11
0
87
thug
cad
Foca
il 10
1–11
0
Foca
il 10
1–11
0
109
mad
adh
nua
Foca
il 11
1–12
0
Foca
il 11
1–12
0
1 2
tábl
adu
it
Foca
il 11
1–12
0
Foca
il 11
1–12
0
43
d’ith
agat
Foca
il 11
1–12
0
Foca
il 11
1–12
0
65
ocra
s
mhá
la
Foca
il 11
1–12
0
Foca
il 11
1–12
0
87
dtí
linn
Foca
il 11
1–12
0
Foca
il 11
1–12
0
109
thóg
abha
ile
1 2
Foca
il 12
1–13
0
Foca
il 12
1–13
0
chra
nn
stop
Foca
il 12
1–13
0
Foca
il 12
1–13
0
43
bhea
gba
Foca
il 12
1–13
0
Foca
il 12
1–13
0
65
teac
ht
féin
Foca
il 12
1–13
0
Foca
il 12
1–13
0
87
agam
arís
Foca
il 12
1–13
0
Foca
il 12
1–13
0
109
léir
slán
Foca
il 13
1–14
0
Foca
il 13
1–14
0
1 2
ubh
chis
tin
Foca
il 13
1–14
0
Foca
il 13
1–14
0
43
chod
ladh
ná
Foca
il 13
1–14
0
Foca
il 13
1–14
0
65
leab
har
chai
th
Foca
il 13
1–14
0
Foca
il 13
1–14
0
87
óld’
osca
il
Foca
il 13
1–14
0
Foca
il 13
1–14
0
109
d’am
harc
liom
sa
1 2
Foca
il 14
1–15
0
Foca
il 14
1–15
0
nach
béar
Foca
il 14
1–15
0
Foca
il 14
1–15
0
43
mad
ram
uid
Foca
il 14
1–15
0
Foca
il 14
1–15
0
65
úll
chea
nnai
gh
Foca
il 14
1–15
0
Foca
il 14
1–15
0
87
níor
tae
Foca
il 14
1–15
0
Foca
il 14
1–15
0
109
lán
lean
aí
Foca
il 15
1–16
0
Foca
il 15
1–16
0
1 2
dear
gia
d
Foca
il 15
1–16
0
Foca
il 15
1–16
0
43
bosc
acu
ir
Foca
il 15
1–16
0
Foca
il 15
1–16
0
65
eile
féid
ir
Foca
il 15
1–16
0
Foca
il 15
1–16
0
87
cailí
ndh
aidí
Foca
il 15
1–16
0
Foca
il 15
1–16
0
109
d’im
igh
dora
s
1 2
Foca
il 16
1–17
0
Foca
il 16
1–17
0
shui
ghbí
Foca
il 16
1–17
0
Foca
il 16
1–17
0
43
gasú
rlá
mh
Foca
il 16
1–17
0
Foca
il 16
1–17
0
65
dhea
s
fliuc
h
Foca
il 16
1–17
0
Foca
il 16
1–17
0
87
boch
t
d’fh
éach
Foca
il 16
1–17
0
Foca
il 16
1–17
0
109
snám
h
carr
Foca
il 17
1–18
0
Foca
il 17
1–18
0
1 2
faoi
nga
sta
Foca
il 17
1–18
0
Foca
il 17
1–18
0
43
ais
dhéa
nam
h
Foca
il 17
1–18
0
Foca
il 17
1–18
0
65
lá
seom
ra
Foca
il 17
1–18
0
Foca
il 17
1–18
0
87
Nol
lag
oích
e
Foca
il 17
1–18
0
Foca
il 17
1–18
0
109
chat
haoi
r
mbo
rd
1 2
Foca
il 18
1–19
0
Foca
il 18
1–19
0
bán
stad
Foca
il 18
1–19
0
Foca
il 18
1–19
0
43
cain
tba
baí
Foca
il 18
1–19
0
Foca
il 18
1–19
0
65
dúirt
phái
rc
Foca
il 18
1–19
0
Foca
il 18
1–19
0
87
leo
phoi
st
Foca
il 18
1–19
0
Foca
il 18
1–19
0
109
fost
agh
é
Foca
il 19
1–20
0
Foca
il 19
1–20
0
1 2
daid
eo
fóill
Foca
il 19
1–20
0
Foca
il 19
1–20
0
43
acu
brio
scaí
Foca
il 19
1–20
0
Foca
il 19
1–20
0
65
rug
teid
í
Foca
il 19
1–20
0
Foca
il 19
1–20
0
87
inni
um
amó
Foca
il 19
1–20
0
Foca
il 19
1–20
0
109
capa
lldá
na
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
101
air
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
102
deas
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
103
mha
maí
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
104
beid
h
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
105
duin
e
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
106
siúl
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
107
cad
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
108
thug
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
109
nua
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
110
mad
adh
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
111
tábl
a
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
112
duit
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
113
agat
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
114
d’ith
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
115
ocra
s
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
116
mhá
la
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
117
linn
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
118
dtí
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
119
abha
ile
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
120
thóg
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
121
stop
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
122
chra
nn
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
123
ba
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
124
bhea
g
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
125
féin
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
126
teac
ht
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
127
arís
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
128
agam
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
129
slán
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
130
léir
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
131
chis
tin
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
132
ubh
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
133
ná
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
134
chod
ladh
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
135
chai
th
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
136
leab
har
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
137
d’os
cail
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
138
ól
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
139
liom
sa
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
140
d’am
harc
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
141
béar
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
142
nach
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
143
mui
d
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
144
mad
ra
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
145
chea
nnai
gh
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
146
úll
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
147
tae
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
148
níor
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
149
lean
aí
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
150
lán
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
151
iad
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
152
dear
g
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
153
cuir
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
154
bosc
a
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
155
féid
ir
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
156
eile
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
157
dhai
dí
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
158
cailí
n
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
159
dora
s
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
160
d’im
igh
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
161
bí
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
162
shui
gh
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
163
lám
h
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
164
gasú
r
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
165
fliuc
h
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
166
dhea
s
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
167
d’fh
éach
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
168
boch
t
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
169
carr
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
170
snám
h
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
171
gast
a
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
172
faoi
n
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
173
dhéa
nam
h
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
174
ais
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
175
seom
ra
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
176
lá
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
177
oích
e
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
178
Nol
lag
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
179
mbo
rd
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
180
chat
haoi
r
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
181
stad
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
182
bán
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
183
baba
í
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
184
cain
t
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
185
phái
rc
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
186
dúirt
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
187
phoi
st
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
188
leo
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
189
ghé
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
190
fost
a
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
191
fóill
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
192
daid
eo
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
193
brio
scaí
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
194
acu
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
195
teid
í
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
196
rug
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
197
mam
ó
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
198
inni
u
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
199
dána
An
dara
100
Foc
al A
rdm
hini
cíoc
hta
(Foc
ail 1
01–2
00)
200
capa
ll
focalfocalféastafocal