Fatti dwar l‐AbbuΩ ta’ l‐Alko˙ol,Drogi u Dipendenzi o˙ra

15+

Introduzzjoni ......................................................... 2

Tag˙rif ©enerali

• Fatti çari .............................................................. 3

• Id‐drogikollhal‐istess?Klassifikazzjoni............. 4

• L‐effettib’mod©enerali....................................... 5

• Definizzjonijiet..................................................... 6

• Ismijietpopolari.................................................. 7

Il-fatti jitkellmu wa˙edhom

• L‐effettilij˙allit‐tabakk....................................... 8

• L‐effettilij˙allil‐alko˙ol..................................... 10

• L‐effettilit˙allil‐˙axixa...................................... 12

• L‐effettilit˙allil‐ecstasy.................................... 14

• L‐effettilit˙allil‐LSD......................................... 15

• L‐effettilij˙allul‐isteroids................................. 16

• L‐effettilit˙allix‐xammiema.............................. 18

• L‐effettilij˙allul‐amfetamini............................. 20

• L‐effettilij˙allul‐kalmanti................................. 21

• L‐effettilit˙allil‐eroina...................................... 22

• L‐effettilit˙allil‐kokaina................................... 23

Óarsien tas-sa˙˙a

• Tag˙rif©enerali................................................. 24

• L‐ewwelg˙ajnuna............................................. 26

Informazzjoni dwar fejn tista’ ssib l-g˙ajnuna

• Numrisiewjata’Telephones............................. 28

• G˙alaktartag˙rif.............................................. 28

• Metanixrobl‐alko˙olnidher‘cool’quddiems˙abi.

• Waqtxi‘party’biexveranie˙ugostirridnie˙uxiecstasy.

• L‐eroinatg˙inibiexnistudjaa˙jarujkolliaktar ˙e©©ag˙as‐sess.

• X’fiha˙aΩinimbillixikultantinpejjepxi‘joint’ma’s˙abi?

• Mhuxveralis‐sigarettijistg˙ujwasslunibiexnimrad bil‐kançer.

DAWN, U OÓRAJN BÓALHOM, HUMA KOLLHA ÓREJJEF.

JEKK IRRID NIBQA’ NEMMEN FIL-ÓREJJEF,NIEQAF NAQRA’ HAWN.

JEKK IRRID INKUN NAF IL-FATTI VERA DWAR L-EFFETTI LI JÓALLU L-ABBUÛ TA’ L-ALKOÓOL, DROGI U SUSTANZI OÓRA, ALLURA NKOMPLI NAQRA’.

F’DAN IL-KTEJJEB GÓANDI NSIB BISS IL-FATTI.

Il-FATTI JITKELLMU WAÓEDHOM.XEJN ÓREJJEF.

Fatti çari

• Il‐˙ajjahijaavventuradiffiçliimmasabi˙a.Bid‐droganitlefil‐gostkollu.

• Il‐fattijurulid‐drogatoqtolni.

• L‐eta’ta’dawklijibdewjabbuΩawl‐alko˙oludrogio˙radejjemnieΩla.

• Illumnista’nsib˙afnag˙ajnunalitg˙inine˙lesminndanl‐abbuΩ.

• Linoqg˙od’ilbog˙odmid‐drogahuwaferma˙jarmilliwaranoqg˙odnipprova nfejjaqlilinnifsi.Il‐prevenzjonia˙jarmill‐kura.

Id‐drogi kollha huma l‐istess?

Il‐fattijurulihemmtipidifferenti.Id‐drogijistg˙uji©uklassifikatiskondl‐effett prinçipalitag˙hom.

STIMULANTI: Nikotina,amfetamini,steroids,kokaina,ecstasy.

Il‐©isemjibdaja˙demb’rataiktarmg˙a©©la.

ALLUÇINOÌENI: L.S.D.,˙axixa,xammiema,poppers.

Jaqtg˙unimir‐realtà.Ida˙˙lunif’dinjata’˙olmuthewdin.

DIPRESSANTI: Kalmanti,barbiturati,alko˙ol,eroina.

Inaqqsur‐ritmulija˙dembihil‐©isemujnessulikullu©ig˙.

Fatti dwar xi u˙ud mill‐effetti li j˙allu kull droga li nie˙u.

Id‐drogahijasustanzakimikalimetatid˙olfil‐©isemtal‐bniedemi©©ibçertutibdil.

Dan it-tibdil jista’ jkun:

• FiΩiku:ikollidiversieffettinegattivifl‐organital‐©isemb˙alpereΩempju,fil‐qalbu fil‐mo˙˙.Ankel‐iΩvilupp©eneralital‐©isemjista’ji©iaffetwatspeçjalmentjekk g˙adniniΩviluppa.

• Emozzjonali:tinbidillil‐burdata.

• Psikolo©iku:insirdipendentifuqid‐droga.

• Soçjali:l‐im©ibatieg˙ijista’jkollhaeffettinegattivifuqil‐familjatieg˙i,l‐g˙aΩla tal‐˙biebufuqix‐xog˙oljewl‐iskola.Xidrabijwasslunig˙all‐vjolenzau aggressività,serqunkwietmal‐pulizija.

• Etiku:l‐unikuvalurlijibqag˙lif’˙ajtihuwad‐droga.

Barra minn dan, il‐fatti juru li jkolli effetti:

• Finanzjarji:Id‐drogamhiexb’xejn!Tiswa˙afnaflus.Min˙abbal‐fattlinkun niddependimid‐droga,nibdanarakifserikollil‐flus.Mhuximportantikifin©ibil‐flus. L‐aqwalijkollil‐flus.Nispiççanisraqil‐flusjew˙wejje©o˙rabiexnixtrid‐droga.

Ksur tal‐li©i:

• Legali:humadawkid‐drogilinixtrib’riçettatat‐tabibb˙alpereΩempju,vitaminiu mediçinikontral‐irjie˙at.(Huwallegalilina˙Ωenmediçiniunag˙mel˙sarajekk nuΩahomming˙ajrbΩonn).

• Illegali:Nispiççanikseril‐li©i.Danifisserline˙el çertupieni.Saissa,il‐pienijekkninqabad bid‐drogahuma:

• F’kaΩta’pussessg˙all‐uΩupersonali nista’ne˙elprobationjewsentenza sospiΩajewsa10snin˙absu/jew multata’bejn€500u€24,000.

• F’kaΩta’traffikartad‐droganista’ ne˙elminimuta’sittxhurumassimuta’ g˙omril‐˙absu/jewmultata’bejn €2,400sa€116,500u/jew il‐konfiskatal‐propjetàkollhatieg˙i.

• Il-piena tiΩdied jekk ninqabad inbig˙ id-droga lil:

• Ûg˙aΩag˙lijkollhomanqasminnsittax‐ilsena.

• Nisatqalb’tarbija.

• Persunalitkunqedissegwiprogrammta’riabilitazzjonimid‐droga.

• Ujekkinbig˙id‐drogaf’postlijinsabinqasminn100metru’ilbog˙odminn skola,club,çentrutaΩ‐Ωg˙aΩag˙jewpostijieto˙ralifihomis‐soltujiltaqg˙u Ω‐Ωg˙aΩag˙.

Isem g˙al kull droga. Definizzjonijiet tad‐drogi.

Id‐drogimajissej˙uxbl‐istessisem.Hemmisemg˙alkulldroga.

1. Alko˙ol:l‐alko˙olissibuf’diversisustanziperòjinsabl‐aktarfl‐inbid,birra,shandy,xarbietalko˙oliçi,xorbirqiquspirti.

2. Nikotina:drogalitinsabfit‐tabakktas‐sigarettilihumag˙mulmill‐weraqimnixxefuproçessarta’pjantalitikberankeMalta.In‐nikotinatinsabkemmfis‐sigaretti,fis‐sigarri,utabakktal‐pipa,tal‐mag˙adutan‐niskata.

3. Amfetamini:isem©eneralig˙all‐varjetàkbirata’sustanzilifihomdrogalijistimulaw il‐©isem.Fosthominsibukemmmediçinalikifukollpillolitad‐dieta.

4. Steroids:isem©enerikug˙almadwar50kwalitàta’mediçinasintetikalis‐soltu jabbuΩawminnhal‐atleti.

5. Kalmanti:mediçinalilij©ieg˙lul‐©isemja˙demaktarbil‐mod.L‐aktarmag˙rufahumal‐Valium,l‐Ativanud‐Dalmane.

6. Barbiturati:pilloli/kapsolilil‐effetttag˙homjixb˙ulill‐kalmanti.

7. Xammiema:isem©enerikuliji©bordiversisustanzilifihomxitipta’spirtulijevapora fl‐arja,b˙alpereΩempju,thinnerjewpetrol.

8. Óaxixa:isempopolarig˙alsustanzilifihomdrogamsej˙adelta9-tetrahyrocannabinol jewfil‐qosorTHC.L‐aktarforompopolarihumal‐weraqimnixxeful‐blokka.

9. Eroina:drogalihijamag˙mulaminnsustanzaliji©bruhamill‐pjantatal‐pepprin.

10. LSD:isemfil‐qasirta’sustanzamag˙rufawkollb˙ala‘acid’lihijamag˙mulafil‐laboratorju.

11. Kokaina:drogakonçentratalijipproduçumill‐weraqtal‐Coca.

12. Ecstasy:isem©enerikuliji©borfihkwantitàkbirata’pillolilis‐sustanzaprinçipali tag˙homtkunta˙litata’amfetamini,l‐aktarMDMA.IΩdaminikung˙amilhomikunjaf x’tefa’fihom!

Ismijiet/espressjonijiet popolari.

Óafnadrabis˙abijirreferug˙alihomb’espressjonijietuismijietstrambi.Dawnhumaismijietlijinstemg˙ufit‐triq.

• Ni©©andar,niddamdam,insirpatataji©ifierimetanabbuΩamill‐alko˙ol.

• Nitla’high,speed,uppers,upsmetanabbuΩamill‐amfetamini.

• Barbs,downersusleepersmetanabbuΩamill‐barbiturati.

• E,pills,MDMA,doves,XTC,fantasy,˙amiemjfissruecstasy.

• Smack,brown,jun,dope,˙arqa,daqqa,trab,kannella,pakkettunofsji©ifierieroina.

• Downers,valium,tranxujellieshumal‐kalmanti.

• Óaxixa,blokka,joint,biçça,nifs,hashugrassifissrukannabis.

• Trababjad,bajda,pipa,linja,coke,snow,rocksustonesji©ifierikokaina.

• TNT,rocket,kix,liquid goldifissrupoppers.

• Dekaubarrolineji©ifieristeroids.

• Ciggies,fagsusnuffhumatabakk.

• Kolla,glue,snappersusniffifissruxammiema.

TABAKK – stimulant

It-tabakk ukoll fih droga – nikotina – u eluf ta’ kimiçi velenuΩi o˙ra.

Mo˙˙:

• inbatibiexnorqod • jonqoslil‐aptit

Nifs – sistema respiratorja:

• çanskbirlinimradbil‐kançer • ri˙atintenminnkatarru • is‐snienjiswiedu/jittebbg˙u • tonqoslil‐kapaçitàlintieg˙emunxomm

Qalb:

• Ωiedafir‐ritmu • periklukbirta’mardtal‐qalb

Pulmun:

• riskjuakbarlijkollibronkiteuaΩma • periklukbirlijkollikançer

Fwied u kliewi:

• periklulijkollikançer • periklulijkollikançerfil‐buΩΩieqata’l‐urina

Stonku:

perikluakbarlijkollikançer •

Demm:

Ωiedafil‐pressjoni •

jirqaqul‐vini •

periklulitag˙tinipuplesija •

sustanzilij©ibukançerjg˙addufl‐organi • kollhatal‐©isem

Ìilda:

tendenzalinitkemmexqabeliΩ‐Ωmien •

sfurijatas‐swaba’ud‐dwiefer •

Organi sesswali:

periklig˙at‐tarbijawaqttqalab˙alper • eΩempju,˙lasqabeliΩ‐ΩmienjewpiΩinqas minnnormal

periklig˙all‐ommb˙alper • eΩempju,komplikazzjonijietkwaΩif’kull mardalitkunissofriminnha

L‐ALKOÓOL – dipressanti

Kull xorb alko˙oliku huwa droga.

Mo˙˙:

• periklulijkollidipendenzapsikolo©ika • qerdata’çellolita’mo˙˙ilijaffettwalil‐memorja • nitlefil‐kontrolls˙i˙fuqinnifsi • nista’nibdanbatiminnansjetàuaggressività • thewdinualluçinazzjonijiet

Sistema respiratorja:

• perikluakbarlinsofrinfezzjonijiet • periklulinifga’fir‐remettartieg˙istess, speçjalmentmetankunfis‐sakra • periklulijixpakkawlil‐vinifil‐pajptan‐nifs

Pulmun:

• jintefa˙lil‐pulmun

Stonku:

• nista’nibdanbatiminnirritazzjoniqawwija • nista’niΩviluppaulçeri

Pancreas/imsaren:

• periklulinsoffriminninfjammazzjoni • irritazzjoniqawwija

Demm:

tog˙lal‐pressjonitad‐demm • ˙afnamill‐alko˙oljg˙addi • direttamentg˙all‐organikollhaming˙ajr majigiproçessatmill‐fwied

Qalb:

qalbib˙altintefa˙ • periklulinsoffriminnxiattakkf’qalbi •

Fwied:

periklulijkolli‘cirhossis’ • b˙aljintefa˙ •

Muskoli:

tendenzata’dg˙ufija •

Organi sesswali:

nuqqasf’attivitàsesswali • perjodita’impotenza • ta˙widfiç‐çirklutal‐mara • perikliserji˙afnawaqttqala. • Fil‐fatt,g˙all‐ommjista’jkollha˙las qabeliΩ‐Ωmien.It‐tarbijatista’tbati minn‘foetal alcohol syndrome’.

ÓAXIXA – alluçino©eni

Il-˙axixa fiha droga qawwija ˙afna - THC

Mo˙˙:

• nibdansoffriminndipendenzapsikolo©ika • nitlefil‐kontrollfuqiinnifsi • is‐sensijsiruaktarsensittivi • il‐memorjatiddg˙ajjef • inbatiminndiΩorjentamentuansjetà • jonqoslis‐sensta’motivazzjoni • doΩiqawwijajistg˙ujwasslug˙almardmentali b˙all‐paranojjauskizzofrenija

Sistema respiratorja:

• nista’nibdansoffriminnΩviluppta’kançer • ri˙atintenminnkatarru • snienijiswieduliujittebbg˙u • tonqoslil‐kapaçitàlintieg˙emunxomm

Pulmun:

• inbatiminndeterjoramenttas‐sistema respiratorja • jin©emg˙alil‐qatran • ikolliriskjuakbarta’aΩmaubronkite

Demm:

il‐pressjonitinΩilli • ikolliperiklulinintilefminnsensija •

Qalb:

Ωiedaqawwijafir‐ritmu • jonqoslil‐ammontta’ossi©enu •

Organi sesswali:

ng˙addiminnperjodita’infertilità • ˙saraserjawaqtl‐adolexxenza • fit‐tfajlietikunhemmperikluta’˙sara • permanentifl‐g˙anqudtal‐bajd

ECSTASY – stimulant u alluçino©enu

Din id-droga g˙andha effetti immedjati u fit-tul. Periklu immdejat huwa riskju ta’ mewt.

Mo˙˙:

• kunfidenzaΩejdafijainnifsi • ikolli˙sarapermanentifiç‐çellolital‐mo˙˙ • ikolliener©ijasfrenatasegwitaminn g˙ejjaqawwija • nibdanbatiminnalluçinazzjonijiet • nibdanbatiminndipendenzapsikolo©ika • ikolliriskjuta’koma • ikolliriskjuta’mardserjub˙all‐dipressjoni uparanojja • ikollit‐temperaturata’©ismitog˙lablakontroll • inbatiminn‘hangover’lijdum˙amestijiem

Qalb:

• jiΩdiedir‐ritmu • perikluta’attakkta’qalb

Pulmun:

• in‐nifsisirlirregolari • insibhaaktardiffiçlilinie˙un‐nifs

Demm:

tiΩdiedil‐pressjoni • ikolliperikluserjulijinqatg˙ulixivini •

Muskoli/©ogi:

u©ig˙ug˙ejjakronika •

Organi sesswali:

nista’ng˙addiminnimpotenzatemporanja •

LSD – alluçino©eni

Droga li taqtani mir-rejaltà. Titfani f’dinja tal-˙olm

Mo˙˙:

effettijixb˙ulildawkta’l‐ecstasy • iΩdaaktarqawwija flashbacks • na©ixximing˙ajr˙sieb • tendenzag˙all‐vjolenza • insoffriminnparanojja,dipressjoni,psikosi • nsoffriminnnausea •

STEROIDS – stimulanti

PerikoluΩi ˙afna meta ji©u abbuΩati mit-tfal u l-adolexxenti

Mo˙˙:

• inbatibiexnorqod • nibdanbatiminnu©ig˙ta’rasqawwi • ikollideluΩjonijietta’superjorità • nibdajkollibidlietf’daqqafil‐burdata • nibdajkolliwaqtietta’vjolenzauaggressività • ikolliriskjuserjuta’bidlafil‐personalità • ikolliperikluta’paranojja

Qalb:

• ikolliperikluserjuta’attakk

Stonku:

• ikollitaqlig˙udardir • nibdansoffriminnirritazzjoni

Muskoli:

• kwaΩil‐muskolikollhatal‐©isemb˙aljintef˙u • fl‐ir©ieljikberis‐sider • fin‐nisas‐siderjiçkien • nibdanbatiminnperjodita’rog˙da

Ìogi u g˙adam:

nibdansoffriminndg˙ufijatal‐ligamenti • effettinegattivifuqit‐tulwaqtl‐adolexxenza •

Demm:

Ωiedafin‐numruta’çelloli˙omor • jog˙lilil‐livellta’kolesterol • tiΩdiedlil‐pressjoni • ikolliperikluta’hepetatitis/HIV • minnlabarinfettati

Fwied u kliewi:

perikluta’suffejra • perikluta’kançer • il‐©isemiΩommfihkwantitàΩejdata’ilma •

Ìilda:

ponotfil‐wiçç • sfurijaqawwija • fl‐ir©ieljaqax‐xag˙ar • fin‐nisajikbrul‐le˙jaul‐pil •

Organi sesswali:

bidlietkbarfil‐produzzjonita’l‐ormoni • fir‐ra©ell‐ispermatidg˙ajjef • ul‐organijinxtorbu fin‐nisajkunhemmta˙widfiç‐çiklu • tax‐xaharul‐organijikbru

20 21

XAMMIEMA – dipressanti, stimulanti u alluçino©eni skond is‐sustanza xi tkun

Jinstab f’kull prodott li fih xi forma ta’ thinner, b˙aΩ-Ωebg˙a, petrol, spray tax-xag˙ar, eçç…

Mo˙˙:

• inbatiminndiΩorjentamentqawwi • ikollita˙wids˙i˙fis‐sensitieg˙i • inbatiminn‘hangover’qawwi • ikolliperikluta’koma • periklulijkolliparanojja,amnesijaupsikoΩi • inbatiminndipendenzapsikolo©ika

G˙ajnejn:

• inbatiminnsensittivitàkbirag˙ad‐dawl • nibdanaradoppju

Sistema respiratorja:

• ninfara©spiss • ponotma’l‐imnie˙erul‐˙alq • perikluserjulinifga’fir‐remettar

Muskoli u ©ogi:

inbatiminnu©ig˙fil‐muskoli • speçjalmentfis‐sider il‐muskolijiddg˙ajfuli • perikluta’˙sarafil‐mudullun •

Imsaren:

inbatiminndijarejaqawwija •

Demm:

ikolliakkumulazzjonita’çomb • nag˙mel˙sarafiç‐çelloli •

Fwied u kliewi:

perikluserjuta’˙sarapermanenti •

22 23

AMFETAMINI – stimulanti

KaΩ ta’ overdose jista’ jwassal g˙all-mewt.

Mo˙˙:

• ikollig˙ejjakbiraunuqqasta’rqad • nibdanbatiminndipressjoni • f’doΩaqawwijanista’inbatiminnu©ig˙ta’ras, rimettar,çparfil‐vista • f’doΩaqawwijanista’naqa’f’koma utag˙tinipuplesija • nista’naqaf’statta’©enntemporanju

Imnie˙er (f’min jisnortja)

• manibqaxinxomm • ikolliimnifsejjamiΩdudag˙alperjoditwal • formazzjonita’toqbafis‐septumlijifredna˙a ta’l‐imnie˙erminnna˙al‐o˙ra

Óalq:

• ulçeriu˙sarafis‐snienmin˙abbatheΩiΩ tas‐snienma’xulxin

Qalb:

• f’doΩag˙olja˙afna,qalbimata˙dimxsew

Ìilda:

• telfΩejjedta’ilmaumineralilijwasslunig˙al ‘dehydration’udeniqawwi

KALMANTI – dipressanti

Drogi perikoluΩi ˙afna speçjalment jekk jittie˙du ming˙ajr ir-riçetta tat-tabib u flimkien ma’

l-alko˙ol

Mo˙˙:

ikollitelfta’kordinamentu • nbatiminnalluçinazzjonijietuthewdin insoffriminnapatijalejnil‐˙ajja • nibdanbatiminnansjetà,dipressjoniu • ˙sibijietta’suwiçidju niΩviluppadipendenzafuqhom •

G˙ajnejn:

nibdanaradoppju •

Demm:

tonqoslil‐pressjoni •

Stonku:

ikolliperjodita’bug˙awwie©utaqlig˙ •

Fwied u kliewi:

inbatiminnirritazzjoni •

24 25

L‐EROINA – dipressanti

Tnaqqas ir-ritmu li bih ja˙dem il-©isem

Mo˙˙:

• insoffriminndipendenza,paranojja ujkollixewqatta’suwiçidju • nibdanorqodfit‐tul • inbatiminnewforijakbirauwaratelqakbira • insoffriminnsturdamentutaqlieg˙ • jonqosl‐aptitkemmg˙all‐ikelkifukoll g˙as‐sess • nibdanbatiminnnuqqasta’konçentrazzjoni

Qalb:

• tnaqqisfir‐ritmutat‐ta˙bit

Fwied:

• perikluta’hepatitisuHIV

Pulmun:

• ikolliinfezzjonijietusog˙lakronika

Imsaren:

• nibdanbatiminnkonstipazzjoni

Gilda:

• ikolli˙akkesa©erat • jitilg˙uli˙afnaponot

KOKAINA u CRACK – Stimulanti

Drogi qawwija u perikoluΩa ˙afna. Crack hija forma o˙ra ta’ kokaina li nista’ inpejjipha. Over‐

dose tista’ tkun fatali.

Mo˙˙:

ikolli˙sarapermanenti • insoffriminneffettinegattivifis‐sistemanervuΩa • inbatiminnpsikozi • inbatiminndaklijsej˙u‘cocaine bugs’ • fejnnibdana˙sebuanken˙osslihemm xidudji©rufija insoffriminnansjetàuparanojja • jista’jkolliattakkta’paniku •

Qalb:

tiΩdiedlir‐ratatat‐ta˙bit • riskjuta’attakktal‐qalb •

Pulmun:

inbatiminnpnewmonia • inbatiminn‘crack lung’‐bronkite •

Demm:

jekknittaqqabb’labaruΩatinista’nie˙ul‐HIV •

Organi sesswali:

fl‐ir©ielikawΩuinkapacitàg˙as‐sess •

26 27

Fatti dwar kif nista’ in˙ares sa˙˙ti mill‐abbuΩ ta’ l‐alko˙ol u drogi o˙ra.

• L‐a˙jarmodkifnevitar‐riskjikollhalij©ibmieg˙u l‐abbuΩta’l‐alko˙oludrogio˙rahuwalinoqg˙od il‐BOGÓOD MINNHOM.

• Jekkxortawa˙daniddeçiedilinuΩad‐droga,huwaIMPORTANTIlinkunnaf dwarhaudwarir‐riskjikollhamarbutamag˙ha.B’hekkinnaqqasiç‐çanslinag˙mel iktar˙saralilinnifsi.

• L‐effettitad‐drogajiddependuminndiversifatturi,fosthom:il‐kwalitàul‐kwantità tas‐sustanzalinkun˙adt,il‐burdatalijkollidakil‐˙in,is‐sa˙˙afiΩikatieg˙i, l‐ambjentta’madwariul‐kumpanijatal‐˙bieblinkunmag˙hom.

• Lin˙allatid‐drogiflimkien(kemmdawkbir‐riçettatat‐tabibukemmdawkillegali) huwata’PERIKLU KBIR GÓALL-SAÓÓTI.Danmin˙abbalil‐effettijistg˙uikunu varji˙afnauallurajΩidur‐riskjuta’˙sara.

• Il‐kwalitàta’çertudrogitinbidelminndarbag˙all‐o˙ramin˙abbali˙afnadrabijkunu m˙alltama’sustanzio˙rab˙alzokkor,©ibs,trabtal‐˙asiljewvelenutal‐©rieden. G˙alhekkxidrabil‐effetttad‐droga(uallural‐˙sara)jista’jkun˙afnaikbarmillinkun stennejt.

• Jekknag˙ΩellinabbuΩamid‐droga,huimportantilimankunxwa˙di,biexjekkji©rili xi˙a©a,jkollil‐g˙ajnuna.

• Jekknag˙ΩellinabbuΩamid‐drogapermezztas‐siringi,huwaIMPORTANTIliQATT manuΩasiringiuapparat(lijintuΩawaqtit‐te˙idtad‐droga)uΩatminn˙addie˙or, min˙abbar‐risjkuta’mardinfettivb˙almahumal‐Hepatitisul-HIV.

• Fiç‐Çentritas‐Sa˙˙ajitqassmusiringib’XEJN.

• JekkjiennabbuΩamill‐Ecstasywaqtpartyg˙andinieqafniΩfenkullçertu inunistrie˙ f’postarjuΩ.G˙andinixrobukollpintailma,fruit juicejewisotonic drinkkullsieg˙a.

28 29

Meta xi ˙add minn s˙abi j˙oss ˙afna s˙ana u jkollu ‘dehydration’.

• Ni˙odhomf’postg˙alkwietug˙all‐arja

• In˙ollilhomil‐˙wejje©issikkatiunne˙˙ilhomil‐˙wejje©Ωejda

• Nag˙tihomxorbmhuxalko˙oliku,b˙all‐ilma

Meta xi ˙add minn s˙abi jag˙tih/a ˙ass ˙aΩin u jintilef/tintilef minn sensih/a

• Inpo©©ihomfir‐‘recovery position’,ji©ifierimimdudinfuq©embhom

• Naraliqeg˙dinjie˙dun‐nifs. Fil‐kaΩlimhuxqedjie˙du nifs,nag˙tihomin‐nifs artifiçjalimsejja˙‘mouth to mouth’

• Immedjatamentinsejja˙ g˙all‐g˙ajnunamedika

• InΩommhomf’temperatura medja/normali

Metaxi˙addjaqa’f’overdose.

• GÓANDI NÇEMPEL IMMEDJATAMENT L-AMBULANZA 112

IMPORTANTI ÓAFNA LI TIFTAKAR

• Jekktiltaqa’ma’persunalitinsabfistat˙aΩinhuwafermimportantilissejja˙ malajrg˙alg˙ajnunaprofessjonali,ji©ifierig˙all‐ambulanzafuqin‐numru112.

• Metal‐ambulanzatasalhuwaimportantilitg˙idlit‐tabibjewlit‐timmediku s‐sintomikollhalitkunstajttosservafil‐persuna.Huwafermimportantilijekk tkuntafminnliematipta’drogal‐persunatkunabbuΩat,litg˙iddanlit‐tabibjew lit‐timmedikubiexdawnjag˙tul‐g˙ajnuname˙tie©alill‐persuna.

• MINUTA TISTA’ SSALVA ÓAJJA

X’nista’ nag˙mel meta xi ˙add minn s˙abi jkun ta˙t l‐effett ta’ l‐alko˙ol jew drogi o˙ra?

L‐ewwel g˙ajnuna

HuwafermIMPORTANTIlif’kaΩta’emer©enzansejja˙g˙alg˙ajnunaPROFESSJONALI,jewinçempell‐ambulanzafuqin‐numru112.

Meta xi ˙add minn s˙abi jkollu tensjoni u attakk ta’ paniku.

• Nikkalmahomunkomplinitkellemmag˙hom

• Naralimajkunxhemmfollata’niesmadwarhom

• Inbeg˙edhommill‐istorbjuudawlqawwi

• Ng˙idilhomjie˙dunifsijietqawwijaubil‐mod

Meta xi ˙add minn s˙abi jispiçça stordut u m˙awwad.

• InΩommhommillijintelquunkomplinitkellemmag˙hom

• Qattm’g˙andinag˙tihomil‐kafèg˙aliexid‐drogata˙demaktarmalajr

Meta xi ˙add ikun imdardar u jirremetti.

• Inqeg˙edhomrashombaxxuta

• Noqg˙odmag˙homunaralijaslud‐darqawwijinus˙a˙

30

NUMRI SIEWJA TA’ TELEPHONES F’KAÛ TA’ EMERÌENZA

• PULIZIJA 112

• AMBULANZA 112

• SEDQA SUPPORTLINE 179

• APPOÌÌ SUPPORTLINE 179

• SEDQA HEAD OFFICE 23885110

• SEDQA PREVENZJONI PRIMARJA 23885110

• SEDQA PREVENZJONI SEKONDARJA 23885110

• SERVIZZ FIL-KOMUNITÀ GÓALL- 23885110 PERSUNI BI PROBLEMA TA’ L-ALKOÓOL

• SERVIZZI GÓAD-DITOSSIFIKAZZJONI 23885301 MID-DROGA

• SERVIZZI FIL-KOMUNITÀ GÓALL- 23885110 PERSUNI BI PROBLEMA TA’ DROGA

• SERVIZZI GÓALL-FAMILJA 23885110

• CARITAS - MALTA 21245358

• OASI - GOZO 21563333

• YMCA 21240680

• GUIDANCE UNIT (Education Division) 21237906

• APPOÌÌ 22959000

• ALCOHOLICS ANONYMOUS 21239264

• GAMBLERS ANONYMOUS 21233933

• NARCOTICS ANONYMOUS 21246478

• NATIONAL DRUG INTELLIGENCE UNIT 21249515

• PROMOZZJONI TAS-SAÓÓA 21245524

• AÇÇESS KOTONERA 23985000

32

G˙al aktar tag˙rif:

URL: www.sedqa.org.mtEmail: sedqa@gov.mt

URL: www.drugabuse.govURL: www.clubdrugs.org

URL: www.streetdrugs.org

Foundation for Social Welfare Services 3, Braille Street, St. Venera SVR 1690.

Tel: 23885110 • Fax: 21441029