სარჩევი - bsmalibrary.bsma.edu.ge › books › sazgvao komunikaciebi... ·...

სსიპ სასწავლო უნივერსიტეტი - ბათუმის სახელმწიფო საზღვაო აკადემია

საზღვაო კომუნიკაციები - სალექციო კურსი. ა. გეგენავა3

სარჩევი

შესავალი 41. რადიოტექნიკის განვითარების მოკლე ისტორია, ამოცანები და

გამოყენების სფეროები 42. რადიო ტექნიკაში გამოყენებული ძირითადი საზომი ერთეულები 73. გემების რადიო მოწყობილობები და რადიო საშუალებები 84. რადიოკავშირის სისტემები, რადიოკავშირის სისტემის ძირითადი

ელემენტები, რადიო გადამცემი და მიმღები მოწყობილობებისზოგადი აღწერა 9

5. საერთაშორისო რადიოკავშირის რეგლამენტის მიერ გამოყოფილისიხშირეთა დიაპაზონი. ქვე დიაპაზონებად დაყოფა, სიხშირე,ტალღის სიგრძე, დასახელება, საერთაშორისო აღნიშვნა 10

6. მოდულაცია. მოდულირებული რხევების შემადგენლობა.ამპლიტუდური, სიხშირული და ფაზური მოდულაცია 12

7. ძირითადი ცნებები ცვლადი დენის შესახებ. დენის ძაბვის) მყისა,ამპლიტუდური და მოქმედი მნიშვნელობები 15

8. თავისუფალი რხევების პროცესი რხევით კონტურში. რხევითიკონტურის სიხშირეთა გატარების ზოლი. შეკავშირებული რხევითისისტემები. ინდუქციური, ავტო ტრანსფორმატორული და ტევადურიკავშირი. ინტეგრირებადი და დიფერენცირებადი წრედები 16

9. რადიოტალღების გამოსხივების ტიპები, რომლებიც გამოიყენებასაზღვაო რადიოკავშირში 20

10. გემის საანტენო მოწყობილობები და რადიოტალღების გავრცელებისთავისებურებანი 22

11. რადიოტალღების გავრცელების თავისებურებანი. რადიოტალღებისგამოსხივების თეორიის ზოგიერთი საკითხები. მაქსველისგანტოლებების ზოგადი მიმოხილვა 26

12. გლობალური საზღვაო კავშირის სისტემა უბედურების დროს დაუსაფრთხოების უზრუნველყოფისათვის (GMDSS) 31

13. ულტრამოკლე ტალღოვანი (VHF) რადიოსადგური 3814. შუალედურ/მოკლე ტალღოვანი (MF/HF) რადიო სადგური 5015. სისტემა INMARSAT-ის გემის სადგური Inmarsat-A, დანიშნულება,

შემადგენლობა 5916. სისტემა INMARSAT-ის გემის სადგური Inmarsat-B, დანიშნულება,

შემადგენლობა 6017. სისტემა INMARSAT-ის გემის სადგური Inmarsat-C, დანიშნულება,

შემადგენლობა 6118. რადიო ტელექსი 6219. უსაფრთხოების ნავიგაციური და მეტეოროლოგიური შეტყობინებების

მიმღები - NAVTEX63

20. სამაშველო საშუალებების VHF რადიოსადგური 6422. სამაშველო საშუალებების რადიოლოკაციური მოპასუხე 6423. სამაშველო საშუალებების ავარიული რადიო ტივტივა 6524. გემის სისტემა GMDSS-ის ელექტრული კვების მოწყობილობა 65



შესავალი1. რადიოტექნიკის განვითარების მოკლე ისტორია,

ამოცანები და გამოყენების სფეროები.

რადიო მაუწყებლობის წარმოშობა მეცნიერების და ტექნიკისგანვითარებას უკავშირდება და კავშირგაბმულობის საშუალებიდან ძალიანმალე მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებად იქცა. 1794 წელს შეიქმნაოპტიკური ტელეგრაფი, რომელმაც ერთმანეთს დაუკავშირა საფრანგეთისქალაქები - პარიზი და ლილი. 1844 წელს სამუელ მორზემ (აშშ) შექმნააპარატი,

რომელიც საფუძვლად დაედო ტელეგრაფს. მორზეს ანბანი - სიმბოლოთაკოდირების ერთ-ერთი საშუალებაა. მისი საშუალებით ანბანის თითოეულიასოს, ციფრების და სასვენი ნიშნების ნაცვლად გამოიყენება გრძელი დამოკლე სტანდარტული ელემენტები. ეს ელემენტები შეიძლება იყოს ხმოვანისიგნალები ან ნიშნები და ცნობილია როგორც „წერტილები“ და „ტირეები“.პირველად სატელეგრაფო ხაზმა 63 კილომეტრზე ერთმანეთს ბალტიმორიდა ვაშინგტონი დაუკავშირა. 1858 წელს კი ტრანს ატლანტიკურმა კაბელმაერთმანეთს ევროპა და ამერიკა დაუკავშირა. 1858 წლის 7 აგვისტოსჩრდილოეთ ამერიკიდან ევროპაში პირველი ტელეგრამა გაიგზავნა და ნიუ-იორკის ბირჟაზე ვალუტის კურსის შესახებ ინფორმაცია გადასცა. ინჟინერმაგულიელმო მარკონიმ უმავთულო გადაცემის პირველი ცდები მოაწყო. 1889წელს კი მარკონმა ინგლისსა და საფრანგეთს, ხოლო 1901 წელს ევროპასა დაამერიკას შორის შეძლო რადიო კავშირის დამყარება (ამისთვის მან ნობელისპრემიაც აიღო). ელ. მაგნიტური კავშირის მეშვეობით ინფორმაციისუმავთულო გადაცემის მეთოდმა, რომელიც გამოგონილ იქნა ა. პოპოვისა დაგ. მარკონის მიერ, შესაძლებელი გახადა რადიოს შექმნა. რადიო



მაუწყებლობაში მეორე დიდი აღმოჩენა ხმის ჩამწერი ტექნიკა იყო. 1877 წელსამერიკელი თომას ალვა ედისონის ლაბორატორიაში პირველად გაისმაფონოგრამაზე ჩაწერილი საბავშვო სიმღერა "მერის ჰყავდა პატარა კრავი".1920 წელს "ვესტინ ჰაუსის" კომპანიის ერთ-ერთმა მომსახურემ შეამჩნია, რომკომპანიის ინჟინერი თავის სახლში უკრავდა ფირფიტებს და რადიოგადამცემის საშუალებით გადასცემდა მუსიკას. აქ გამოჩნდა რადიო, როგორცცალმხრივი კავშირის საშუალება. რადიომ დიდი როლი ითამაშა I მსოფლიოომის საზღვაო ოპერაციებში, თუმცა იმ დროისათვის რადიო მხოლოდორმხრივი კომუნიკაციის საშუალებად ითვლებოდა. 1930 წლებიდან რადიო70 ქვეყანაში მაუწყებლობდა.

რადიო არის ადამიანის გონების ერთ-ერთი უდიდესი მიღწევა. ა. პოპო-ვისა და გ. მარკონის მიერ, გამოგონებული პირველი რადიომიმღებიატმოსფერული მოვლენის - ელვის (ჭექა-ქუხილის) შედეგად გამოყოფილიმაღალი სიხშირის ელექტრული დენის ენერგიას აღრიცხავდა, რაცადასტურებდა პრაქტიკულად ადრეულ პერიოდში მეცნიერების თეო-რიულად დასაბუთებულ იდეებს, იმის შესახებ რომ ელექტრომაგნიტურიტალღები (რადიოტალღები) შეიძლება გადაცემული ყოფილიყო შორმანძილებზე ელექტრული სადენების გარეშე.

1900 წელს გაიხსნა პირველი უსადენო რადიო ხაზი კუნძულ „GOGLAND-სა“ და პორტ „KOTKA“-ს შორის ბალტიის ზღვაში, რომლის საშუალებითშესაძლებელი გახდა კავშირის დამყარება ყინულმჭრელ „ERMAC“-თან,რომელიც ატარებდა სამაშველო სამუშაოებს მეჩეჩიდან ჯავშნოსან „გენერალ-ადმირალ აპრაქსინის“ მოსახსნელად. საზღვაო გემებზე 1908 წლიდან იწყებარადიო ტელეგრაფული რადიოსადგურების გამოყენება.

რადიო არ იყო მხოლოდ საკომუნიკაციო საშუალება, არამედ იგიგამოყენებულ იქნა, როგორც ეფექტური სანავიგაციო საშუალება.სპეციალური ანტენის საშუალებით შესაძლებელი გახდა მიმართულებისგანსაზღვრა ზღვიდან ნაპირზე განთავსებულ რადიო გადმცემ სადგურზე.სანაპირო რადიო პელენგატორები პირველად 1912 წელს გამოჩნდა და მათისაშუალებით შეიძლებოდა ნაპირიდან გემებზე მიმართულების დადგენა.

ბრიტანულმა კომპანია "დეკა ნავიგატორმა" ბრიტანეთის ფლოტისადმირალიტეტის შეკვეთით პირველად შეიმუშავა სარადარო სისტემა,რომელიც ცნობილი გახდა სახელწოდებით "დეკა".

რადიოს შემდგომი განვითარების ეტაპს საზღვაო ნაოსნობაშიწარმოადგენს დაბალ სიხშირული რადიო ნავიგაციური სისტემებისდანერგვა, როგორიც იყო „ლორან ა“, „ლორან -ს“, „ომეგა“ და სხვა.

1954 მსოფლიოში პირველი დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრისგაშვებამ კოსმოსში დასაბამი მისცა კოსმოსურ რადიო ნავიგაციას.



მოგვიანებით მსოფლიოში გამოჩნდა პირველი თანამგზავრული საზღვაორადიონავიგაციის სისტემები, როგორიცაა „TRANZIT“-ი (აშშ 1964 წ.),

სისტემა “COSPAS-SARSAT”-ი უბედურებაში მყოფი ავარიული გემებისა დასაფრენი აპარატების ადგილმდებარეობის განსაზღვრისათვის,

თანამგზავრული საზღვაო რადიონავიგაციური სისტემა „NAVSTAR”-ი (აშშ1973წ.), რომელიც მთელი დატვირთვით 1989 წელს ამოქმედდა დაცნობილია დასახელებით "GPS".

დღეისათვის არსებობს ამ სისტემის ანალოგიური სისტემები, როგორიცააGLONASS-ი, (რუსეთი), GALILEO (ევროკავშირი) და COMASS-ი (ჩინეთი).ასევე, მოქმედებს კავშირის საერთაშორისო თანამგზავრული საზღვაოსისტემა "INMARSAT"-ი .



1999 წლის 1 თებერვლიდან საზღვაო გემებზე , რომელთა სარეგისტროტონაჟი 300 და მეტია სავალდებულოა სისტემა "GMDSS"-ის არსებობა (GlobalMaritime Distriss Safety System.) - გლობალური საზღვაო კავშირის სისტემაუბედურებისა და უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად..

2. რადიო ტექნიკაში გამოყენებული ძირითადი საზომიერთეულები

ძირითადი საზომი ერთეულები, რომლებიც გამოყენებული იქნებააღნიშნული კურსის შესწავლის დროს შემდეგია:

ამპერი - ელექტრული დენის ძალის ერთეული - A;ამპერი*საათი - ელექტროობის რაოდენობა, აკუმლატორების ბატარეეისტევადობა - A*hr;ვოლტი - ელექტრული ძაბვის ერთეული - V;ვოლტი*ამპერი - მთლიანი ელექტრული სიმძლავრის ერთეული - V*A;ვარი - რეაქტიული სიმძლავრის ერთეული - VAR;ვებერი - მაგნიტური ნაკადის ერთეული - VB;ვატი - ელექტრული სიმძლავრის ერთეული - W;ჰენრი - ინდუქციურობისა და თვითინდუქციის ერთეული -L;ჰერცი - სიხშირის ერთეული - Hz;ომი - ელექტრული წინაღობის ერთეული - Ώ;ფარადა - ელექტრული ტევადობის ერთეული - F.

ათობითი (მეტრული) დანამატებიდასახელება დამოკიდულება

ძირითადერთეულთან

შემოკლება

ქართ. საერთ.

პიკო 10-12 პ pნანო 10-9 ნ n

მიკრო 10-6 მკ mმილი 10-3 მ mსანტი 10-2 ს cდეცი 10-1 დ dდეკა 10 დკ da



ჰეკტო 102 ჰ hკილო 103 კ kმეგა 106 მ Mგიგა 109 გ Gტერა 1012 ტ T

3. gemebis radiomowyobilobebi და radiosaSualebebი.

საერთაშორისო სარეგისტრო წესების თანახმად საზღვაო გემებისრადიომოწყობილობები იყოფა სამ ძირითად ჯგუფად:

1. რადიოკავშირის საშუალებები.2. რადიონავიგაციის საშუალებები.3. ტრანსლიაციის საშუალებები.

რადიოკავშირის საშუალებების დანიშნულებაა - ნაოსნობისუსაფრთხოების უზრუნველყოფა და ადამიანთა სიცოცხლის და ტვრთისშენარჩუნება, ასევე გემსა და ნაპირს შორის და გემსა და გემს შორისრადიოკავშირის დამყარება.

რადიონავიგაციის საშუალებები თავიანთი დანიშნულების მიხედვითიყოფა რადიოპელენგაციის და რადიოლოკაციის საშუალებებად:

რადიოპელენგაციის საშუალებების დანიშნულებაა გემებისადგილმდებარეობის დადგენა და სხვადასხვა ნავიგაციურიამოცანების გადაწყვეტა დაბალსიხშირული ან თანამგზავრულირადონავიგაციური სისტემების გამოყენებით.

რადიოლოკაციის საშუალებების დანიშნულებაა წყალზემოთმყოფი მოძრავი ან უძრავი ობიექტების აღმოჩენა, მანძილისა დამიმართულების განსაზღვრა ამ ობექტებზე - უსაფრთხო ნაოსნობისუზრუნველყოფის მიზნით შეზღუდული მხედველობის პირობებში.ასეთ საშუალებებს მიეკუთვნება გემების და სახმელეთორადიოლოკაციური სადგურები, ასევე რადიოლოკაციური შუქურა -მოპასუხეები.

ტრანსლაციის საშუალებების დანიშნულებაა გემებზე სამსახურეობრივიგანკარგულებებისა და ბრძანებების გადაცემა, ნაოსნობის უსაფრთხოებისუზრუნველსაყოფად და მიმდინარე სამუშაოების ოპერატიულიმართვისათვის. ტრანსლიაციის საშუალებებით გემებზე შესაძლებელიარადიო და სატელევიზიო მაუწყებლობის ორგანიზება.

გაზრდილი მოთხოვნები, რომელიც დღეს წაეყენება საზღვაოტრანსპორტის მართვას აუცილებელს ხდის გემებზე თანამედროვეინტეგრირებული რადიოკავშირის საშუალებების გამოყენებას. ჯერ კიდევსულ ცოტა ხნის წინ რადიოტელეგრაფული კავშირი წარმოადგენდაერთადერთ რადიოკავშირის საშუალებას გემსა და ნაპირს შორის. დღესგემებზე ფართოდ გამოიყენება რადიოსატელეფონო და ფაქსიმილურიკავშირი, ასოითი ბეჭდვა, ულტრამოკლე ტალღები, კავშირის საერთაშორისოთანამგზავრული საზღვაო სისტემა "INMARSAT"-ი და სხვა. საერთაშორისო



საზღვაო ორგანიზაციის გადაწყვეტილებით 1999 წლის 1 თებერვლამდეყველა საზღვაო გემი, რომელთა რეგისტრული ტონაჟი 300 და მეტია, უნდააღჭურვილიყო სისტემა "GMDSS“-ის მოწყობილობებით (ულტრამოკლე,შუალედურ/მოკლე ტალღოვანი და თანამგზავრული კავშირის საშუალებები,კავშირის სამაშველო საშუალებები და სხვა).

4. რადიოკავშირის სისტემები, რადიოკავშირის სისტემისძირითადი ელემენტები, რადიოგადამცემი და მიმღები

მოწყობილოების ზოგადი აღწერა.ნებისმიერი სახის რადიო კავშირის სისტემა შედგება სამი ძირითადი

ელემენტისაგან: რადიო გადაცემი მოწყობილობა; გარემო, რომელშიც ვრცელდება ელექტრომაგნიტური ტალღები

(რადიოტალღები); რადიო მიმღები მოწყობილობა.

რადიო გადამცემი მოწყობილობა მოიცავს შემდეგ ელემენტებს: პირველადი ენერგიის წყარო - გდასაცემი სიგნალის ენერგია; მაღალი სიხშირის გენერატორი; მართვადი მოწყობილობა; გდამცემი ანტენა.

მაღალი სიხშირის გენერატორი გარდაქმნის გდასაცემი სიგნალისენერგიას, რომელიც როგორც წესი არის დაბალი სიხშირის - მაღალისიხშირის დენის ენერგიაში. ამავდროულად მაღალი სიხშირის გენერატორიგამოიმუშავებს მხოლოდ იმ მაღალი სიხშირის დენს, რომელიცდამოკიდებულია გენერატორის რხევითი სისტემის პარამეტრებზე.გამომუშავებული მაღალი სიხშირის დენი მიეწოდება გადამცემ ანტენას დაწარმოქმნის ანტენის ირგვლივ ელექტრომაგნიტურ ველს, რომელიცვრცელდება გარემოში ელექტრომაგნიტური - რადიოტალღების სახით.

იმისათვის, რომ რადიოტალღებმა, რომლებიც ვრცელდება გადამცემისანტენიდან გადაიტანონ პირველადი, გდასაცემი, დაბალშიხშირულისიგნალის ენერგია გადამცემში არის მართვადი მოწყობილობა, რომლისსაშუალებით გდასაცემი, დაბალშიხშირული სიგნალის მართვა ხდებამაღალსიხშირული დენის რხევების ერთ-ერთი პარამეტრის ცვლილებით(ამპლიტუდა, სიხშირე, ფაზა) გადასაცემი დაბალსიხშირული სიგნალისცვლილების კანონით. ამ პროცესს მოდულაცია ეწოდება.



რადიო მიმღები მოწყობილობა მოიცავს შემდეგ ელემენტებს: მიმღები ანტენა; არჩევითი მოწყობილობა; მაღალი სიშირის მაძლიერებელი; დეტექტორი; აღმწარმოებელი მოჭყობილობა; ელექტრული კვების წყარო.რადიოტალღები, რომლებიც სხივდება გადამცემის ანტენიდან აღწევან

რა მიმღების ანტენამდე აღძრავენ მის ირგვლივ მაგნიტურ ველს, რომელიცშემდგომ მასში მაღალი სიხშირის ცვლადი დენის სახით გამოიყოფა.

იგი ტოლია ცვლადი დენისა გადამცემის ანტენაში, მაგრამ ამპლიტუდითმილიონჯერ უფრო მცირეა. იმისათვის, რომ რადიომიმღებმა მოწყობილობამგამოჰყოს უამრავი სხვა რადიოტალღებიდან საჭირო კორესპოდენტისრადიოსიგნალი მიმღებში არის არჩევითი მოწყობილობა, რომელსაცმიეწოდება სიგნალი ანტენიდან.

არჩევითი მოწყობილობის მიერ გამოყოფილი სიგნალი ძლიერდებამაღალი სიხშირის გენერატორში. რადგან გაძლიერებული სიგნალი არისმაღალი სიხშირის , მისი აღწარმოება შეუძლებელია, ამიტომ იგი მიეწოდებადეტექტორს, რომელიც გარდაქმნის მაღალ სიხშირულ რხევებს -„გადამცემში მასში ჩაწერილი“ - დაბალი სიხშირის რხევებად, რომელიცშეესაბამება გდაცემულ, დაბალშიხშირულ სიგნალს.

ამის შემდეგ დაბალი სიხშირის სიგნალი მიეწოდება აღმწარმოებელმოწყობილობას.

ელექტრული კვების წყარო უზრუნველყოფს მიმღების ელემენტებისკვებას.

5. საერთაშორისო რადიოკავშირის რეგლამენტის მიერგამოყოფილი სიხშირეთა დიაპაზონი. ქვედიაპაზონებად

დაყოფა, სიხშირე, ტალღის სიგრძე, დასახელება,საერთაშორისო აღნიშვნა.

რადიოტალღები წარმოადგენს ელექტრული და მაგნიტური ტალღებისერთობლიობას, რომელებიც ვრცელდებიან გარემოში სასრული სიჩქარით С=3*108 მ/წმ. რადიოტალღები წარმოიქმნება მაღალი სიხშირის ცვლადი დენის



საშუალებით, რომელიც მიეწოდება ანტენას და იგი ხასიათდება ტალღისსიგრძით და სიხშირით.

ტალღის სიგრძე არის მანძილი, რომელსაც გადის ტალღა ცვლადი დენისრხევის ერთი პერიოდის განმავლობაში, ის გამოისახება მეტრებში,სანტიმეტრებში ან მილიმეტრებში და აღინისნება ასოთი.

სიხშირე გამოისახება ჰერცებში, კილოჰერცებში, მეგაჰერცებში და დააღინისნება f ასოთი. 1 ჰც არის ერთი რხევა წამში.

რადიოტაღა ვრცელდება С სიჩქარით Т დროში, რომელიც ერთიპერიოდის ტოლია და იგი ამ დროში გაივლის მანძილს:

= сT

თუ გავითვალისწინებთ, რომ Т= 1/f, მივიღებთ=с/f,

როგორც ვხედავთ ტალღის სიგრძე და სიხშირე ერთმანეთთანუკუპროპორციულ დამოკიდებულებაში არიან, რაც მეტია სიხშირე მითნაკლებია ტალღის სიგრძე და პირიქთ.

იმის გამო, რომ რადიოტალღები გამოირჩევა თავისი სპეციფიკურობით,რაც გარემოში მათი გავრცელებით ხასიათდება და არ არსებობს რაიმემკვეთრი საზღვარი მათ შორის, ამიტომ საერთაშორისო ელექტროკავშირისსამსახურის მიერ მოხდა რადიოტალღების პირობითი დაყოფაქვედიაპაზონებად. რადგან 1, 2 და 3 ქვედიაპაზონს შეესაბამება ძალიანდაბალი სიხსირეები სიხშირეთა ზოლის ათვლა დაიწყეს მე-4 ნომრიდან.

ქვემოთ მოცემულია ცხრილის სახით რადიოტალღების პირობითიდაყოფა ქვედიაპაზონებად.

ზოლის№

სიშირეთადიაპაზონი

ტალღისსიგრძე

ტალღები მეტრულიდაყოფა

დიაპაზონებისაღნიშვნა

4 3-30 კჰც 100-10 კმ მირიამეტრული(ზეგრძელი)

VLF

5 30-300 კჰც 10-1 კმ კილომეტრული(გრძელი)

LF

6 300-3000კჰც 1000-100მ

ჰეკტომეტრული(საშუალო)

MF

7 3-30 მჰც 100-10 მ დეკამეტრული (მოკლე) HF8 30-300 მჰც 10-1 მ მეტრული

(ულტრამოკლე)VHF

9 300-3000მჰც

100-10 სმ დეციმეტრული UHF

10 3-30 გჰც 10-1 სმ სანტიმეტრული SHF11 30-300 გჰც 10-1 მმ მილიმეტრული EHF12 300-3000

გჰც1-0.1 მმ დეციმილიმეტრული ---



ზოგადათ: მირიამეტრული ტალღები გამოიყენება რადიონავიგაციურ

სისტემებში; კილომეტრული - რადიოკავშირში და რადიომაუწყებლობაში; ჰეკტომეტრული - რადიომაუწყებლობაში, საზღვაო

რადიოკავშირში და რადიო საშუქურო სამსახურში; დეკამეტრული ტალღები გამოიყენება შორ მანძილზე

რადიოკავშირისათვის; მეტრულ, დეციმეტრულ და სანტიმეტრულ ტალღებს იყენებენ

ტელეხედვაში, რადიოლოკაციაში და რადიოსატელეფონოკავშირში მცირე მანძილებძე;

მილიმეტრულ და დეციმილიმეტრულ ტალღებს იყენებენკოსმოსური კავშირისათვის და სხვადასხვა მიზნებისათვის.

6. მოდულაცია. მოდულირებელი რხევების შემადგენლობა.ამპლიტუდური, სიხშირული და ფაზური მოდულაცია.

ზოგადათ მოდულაცია ეწოდება რადიო სიხშირული(მაღალსიხშირული) დენის მართვის პროცესს პირველადი, გადასაცემისიგნალებით, რომლებიც მიიღება მიკროფონიდან ან სხვა რაიმე პირველადიმოწყობილობებიდან.

განვიხილოთ ამპლიტუდური მოდულაცია, მაგალითად მიკროფონზეზემოქმედებს ერთნაირი სიხშირის ბგერითი რხევები. ამპლიტუდურიმოდულაციის დროს მაღალი სიხშირის დენის ამპლიტუდა იცვლებაგადასაცემი ბგერითი სიხშირის რხევების ცვლილების კანონით, ხოლოსიგნალის სიხშირე და ფაზა უცვლელი რჩება, როგორც ეს ნახაზზეა ნაჩვენებიდა შეიძლება განისაზღვროს ფორმულით:

Im = Imо+ Im cos t,



სადაც, I- მაღალი სიხშირის რხევების ამპლიტუდაა მოდულაციის დროს;Im- მაღალი სიხშირის რხევების ამპლიტუდის უდიდესი

ცვლილება; - ბგერითი რხევების კუთხური სიხშირე.

თუ ფრჩხილებს გარეთ გამოვიტანთ Imо, მივიღებთ:

Im = Imо (1+ m cos t),სადაც m=Im /Imо ეწოდება მოდულაციის კოეფიციენტი.

სიხშირული მოდულაციის დროს ბგერითი სიხშირის მოდულირებულირხევები ცვლიან მაღალი სიხშირის რხევების о სიხშირეს, ხოლო ამუკანასკნელის ამპლიტუდა და ფაზა უცვლელი რჩება, სხვა სიტყვებით -სიხშირული მოდულაციის დროს მაღალი სიხშირის რხევების о სიხშირეიცვლება გადასაცემი ბგერითი სიხშირის რხევების სიხშირის ცვლილებისკანონით, ხოლო სიგნალის ამპლიტუდა და ფაზა უცვლელი რჩება. ბგერითიძაბვის დადებით ნახევარ პერიოდში გაზრდა იწვევს სიხშირის მომატებას,ხოლო შემცირება უარყოფით ნახევარ პეროდში – სიხშირის კლებას.სიხშირული მოდულაციის დროს მოდულაციის ეფექტი ფასდება სიხშირისუდიდესი გადახრით საშუალო მნიშვნელობიდან. ამ გადახრას სიხშირისდევიაცია ეწოდება.

სიხშირის უდიდესი გადახრის შეფარდებას მოდულირებულ სიხშირესთან- სიხშირული მოდულაციის ინდექსი ეწოდება:

mf = max /

განტოლებას დენის მყისა მნიშვნელობისათვის, რომელიცმოდულირებულია სიხშირით ერთი ბგერითი სიხშირისათვის აქვს სახე:

i= Imоsin (оt+mfsin t),

სადაც Imо – მაღალი სიხშირის დენის ამპლიტუდაა;о – მაღალი სიხშირის რხევების კუთხური სიხშირე;mf – სიხშირული მოდულაციის ინდექსი; - ბგერითი სიხშირის მოდულირებული რხევები.



ფაზური მოდულაციის დროს ბგერითი სიხშირის მოდულირებულირხევები ცვლიან მაღალი სიხშირის რხევების ფაზას - , ხოლო ამუკანასკნელის ამპლიტუდა და სიხშირე უცვლელი რჩება, სხვა სიტყვებით -ფაზური მოდულაციის დროს მაღალი სიხშირის რხევების ფაზა იცვლებაგადასაცემი ბგერითი მოდულირებული რხევების ფაზის ცვლილებისკანონით, ხოლო სიგნალის ამპლიტუდა და სიხშირე უცვლელი რჩება,ბგერითი ძაბვის U დადებით ნახევარ პერიოდში გაზრდა იწვევს ფაზისწანაცვლების წინსწრებას, ხოლო შემცირება უარყოფით ნახევარ პეროდში -ფაზის წანაცვლების ჩამორჩენას. ამგვარად ფაზა მოდულირებული რხევებიშეიძლება განვიხილოთ, როგორც რხევები სიხშირული მოდულაციით.რხევების ფაზის ცვლილების კანონი გამისახება განტოლებით:

=о + о sint,

მაშინ მაღალი სიშირის დენის მყისა მნიშვნელობა განისაზღვრება,როგორც

i= Imо sin( оt +о+ о sint)



სადაც о – ფაზის წანაცვლების მაქსიმალური გადახრა მისი საშუყალომნიშვნელობიდან, ანუ ფაზური გადახრა.

სიდიდე о sin t გვიჩვენებს დროის მოცემულ მომენტში ფაზისწინსწრებას ან ჩამორჩენას იმ მნიშვნელობასთან შედარებით, რომელიციქნებოდა დროის მოცემულ მომენტში მოდულაციის არ არსებობის დროს.

მაღალი სიშირის დენის მყისა მნიშვნელობის განტოლება გვიჩვენებს, რომფაზა მოდულირებული რხევების სპექტრი შესდგება არ არსებული о

სიხშირისაგან და უსასრულოდ დიდი რაოდენობის გვერდითისიხშირეებისაგან მიუხედავად იმისა, რომ მოდულაცია მიმდინარეობდაერათი ბგერითი სიხშირით .

7. ძირითადი ცნებები ცვლადი დენის შესახებ. დენის(ძაბვის) მყისა, ამპლიტუდური და მოქმედი მნიშვნელობები.

ძირითადი განსაზღვრებები. ცვლადი ეწოდება დენს, რომელიცპერიოდულად იცვლის ძალას და მიმართულებას. დროს, რომლისგანმავლობაშიც დენი ან ძაბვა ასრულებს თავისი ცვლილების მთლიან ციკლსპერიოდი ეწოდება და აღინიშნება Т-თი.

პერიოდების რიცხვს ერთ წამში ცვლადი დენის ან ძაბვის სიხშირეეწოდება აღინიშნება f -ით. ცვლადი დენი ან ძაბვა ხასიათდება რამდენიმემნიშვნელობით: მყისა - i, u; ამპლიტუდური - Im, Um; მოქმედი - I,U.

მყისა - წარმოადგენს ცვლადი დენის ან ძაბვის მნიშვნელობას დროისმოცემულ მომენტში;

ამპლიტუდური – წარმოადგენს ცვლადი დენის ან ძაბვის მაქსიმალურმნიშვნელობას მისი ცვლილების ნახევარ პერიოდში(Т/2);



მოქმედი – წარმოადგენს ცვლადი დენის ან ძაბვის მნიშვნელობას, რომლისდროსაც, რაღაც ფიქსირებულ დატვირთვაზე გამოიყოფა ისეთივე სითბოსრაოდენობა, რომელსაც ადგილი ექნებოდა მუდმივი დენის ან ძაბვისშემთხვევაში ერთი სრული პერიოდის დროში.

ცვლადი დენის ან ძაბვის მოქმედ და ამპლიტუდურ მნიშვნელობებსშორის არსებობს შემდეგი დამოკიდებულება:

I=Im / 2 ; U=Um / 2 .

8. თავისუფალი რხევების პროცესი რხევით კონტურში.რხევითი კონტურის სიხშირეთა გატარების ზოლი.

შეკავშირებული რხევითი სისტემები. ინდუქციური,ავტოტრანსფორმატორული და ტევადური

კავშირი.ინტეგრირებადი და დიფერენცირებადი წრედებირხევითი კონტური ეცოდება ჩაკეტილ ელექტრულ წრედს, რომელიც

შესდგება L - ინდუქტივობისა და С - ტევადობისაგან. ნებისმიერი რეალურირხევითი კონტური გარდა L - ინდუქტივობისა და С - ტევადობისა შეიცავსაქტიურ წინაღობა R-ს, რომელიც მთლიანად განაწილებულიაინდუქციურობის კოჭაში, შემაერთებელ სადენებში და კონდენსატორში.აქტიურ წინაღობა R-ს დანაკარგების წინაღობას უწოდებენ.

რხევით კონტურში თვისებების შესასწავლად განვიხილოთ პროცესები,რომლებსაც ადგილი აქვს ერთეულ რხევით კონტურში. თუ გადამრთველ(П) დავაყენებთ (А) მდგომარეობაში, მაშინ კონდენსატორი (С) დაიმუხტებაძაბვამდე, რომელსაც წარმოქმნის ბატარეა თავის მომჭერებზე. ენერგია,რომელიც ამ დროს დაგროვდება კონდნსატორში ტოლია:

с = 2

CU 2m

თუ გადამრთველ (П) დავაყენებთ (В) მდგომარეობაში, მაშინკონდენსატორი (С) იქნება მოკლედ ჩართული ინდუქციურობის (L) კოჭაზე,და მივიღებთ რხევით კონტურს. კონდენსატორი განიმუხტებაინდუქციურობის (L) კოჭაზე და წრედში



წარმოიქმნება ელექტრული დენი, კოჭას ირგვლივ კი მაგნიტური ველი.ელექტრული ენერგია, რომელიც დაგროვებული იყო კონდენსატორშიგადავა L კოჭაში მაგნიტური ველის ენერგიის სახით და მაქსიმალურიმნიშვნელობის მიღწევის შემდეგ ტოლი იქნება:

L= 2

LI 2m

იმის შემდეგ, რაც კონდენსატორი განიმუხტება და მთლიანიელექტრული ენერგია გადავა L კოჭაში მაგნიტური ველის ენერგიის სახით,დენი წრედში დაიწყებს შემცირებას და კლებადი დენი კოჭაში წარმოქმნისთვით ინდუქციის ელექტრო მამოძრავებელ ძალას, რომელიც თავიდანდაიწყებს კონდენსატორის დამუხტვას, მაგრამ შებრუნებული პოლარობისმუხტებით, ეს პროცესი რხევით კონტურში გაგრძელდება დროის გარკვეულმომენტამდე და საბოლოოდ შეწყდება.

ასეთ რხევებს კონტურში, როცა არ არსებობს ენერგიის გარეშე წყაროთავისუფალი რხევები ეწოდება და ისინი მილევად ხასიათს ატარებენ.

რხევითი კონტურის სიხშირეთა გატარების ზოლი. ტელეგრაფული,სატელეფონო, რადიოლოკაციური, რადიონავიგაციური და სხვასიგნალების გადასაცემად და მისაღებად საქმე გვაქ არა რომელიმე ერთსიხშირესთან, არამედ სიხშირეთა რაღაც ზოლთან ანუ სპექტრთან,რომელიც აღინიშნება:

Δf=fmax-f min

ამდენად ნებისმიერი რხევითი კონტური გათვლილი უნდა იყოსშესაბამისი სიხშირული სპექტრის გატარებაზე, წინააღმდეგ შემთხვევაშირხევითი კონტური არ გაატარებს ყველა საჭირო სიხშირეს და ადგილიექნება სიგნალის სიხშირულ დამახინჯებას. რხევითი კონტურის სიხშირეთაგატარების სპექტრის მახასიათებელს წარმოადგენს რეზონანსული მრუდი,

I=fრომელიც გვიჩვენებს, რომ რხევითი კონტურის გატარების შესაბამისი

ზოლი Δf შეიძლება უზრუნველყოფილ იყოს კონტურის დენისგანსაზღვრულ დონეზე, უფრო მცირე მნიშვნელობაზე ვიდრე მაქსიმალურირეზონანსული Im მნიშვნელობაა. ამიტომ პირობითად ნებისმიერი რხევითი



კონტურის გატარების ზოლის ათვლა იწყება მაქსიმალურირეზონანსული მნიშვნელობის 0,707 Im დონეზე.

სიხშირეთა გატარების ზოლი დამოკიდებულია რხევითი კონტურის fоსიხშირეზე და გამოყენების ხარისხზე

Δf= fо/ Qრაც მცირეა სიხშირე fо და მეტია Q , მით უფრო მცირეა Δf და სიხშირული

მახასიათებლის მრუდს უფრო ციცაბო ფორმა აქვს. თუ შევამცირებთ Qსიდიდეს ამით გაიზრდება კონტურის აქტიური წინაღობა.

შეკავშირებული რხევითი სისტემები. ინდუქციური, ავტოტრანსფორმატორული და ტევადური კავშირი. ერთსულოვანი რხევითიკონტურების გარდა გემების რადიო სისტემებში ხშირად გამოიყენებაშეკავშირებული რხევითი კონტურები. ასეთ რხევით კონტურებში რხევები,რომლებიც წარმოიქმნება ერთ კონტურში ამა თუ იმ მეთოდით გადაეცემამეორე რხევით კონტურს. ენერგიის გადაცემის მეთოდის მიხედვით კავშირიკონტურებს შორის შეიძლება იყოს-ინდუქციური (ტრანსფორმატორული),ავტო ტრანსფორმატორული და ტევადური.

ინდუქციური კავშირის დროს პირველი კონტურის დენი წარმოქმნის L1

კოჭას ირგვლივ ცვლად მაგნიტურ ველს, რომელიც გადაჰკვეთს L2 კოჭასხვიებს და ინდუცირებს მეორე კოჭაში ელექტრო მამოძრავებელ ძალას ანუწარმოქმნის მეორე კონტურში იძულებით რხევებს.

ავტო ტრანსფორმატორული კავშირის დროს რხევების აღმძვრელფაქტორს მეორე კონტურში წარმოადგენს ძაბვა Lკავ უბანზე, რომელიცწარმოიქმნება პირველი კონტურის დენის ზემოქმედებით, რომელიცგაივლის ამ კოჭას.



ტევადური კავშირის უზრუნველყოფა ხდება კავშირის Сკავ

კონდენსატორების საშუალებით, რომლებიც შეიძლება ჩართული იყოსპარალელური ან მიმდევრობითი სქემით.

შეკავშირებული რხევითი კონტურების საშუალებით მიიღებამრავალკონტურიანი ფილტრები, რომელებიც უზრუნველყოფენ სიხშირეთაფართე გატარების სპექტრს, მათ თავმოყრილი სელექციის ფილტრებსუწოდებენ და ფართოდ გამოიყენებენ გემების რადიოლოკაციურმიმღებებში. ზოგიერთ გემის რადიო ტექნიკურ მოწყობილობებშიაუცილებელია ძალიან ვიწრო სიხშირეთა გატარების ზოლისუზრუნველყოფა, ამიტომ ასეთ შემხვევებში მიმართავენ სხვა მეთოდებს.

ხშირად საჭირო ხდება დიდი ხანგძლივობის ძაბვის მართკუთხა ფორმისიმპულსების მოკლე ხანგძლივობის იმპულსებად გარდაქმნა. ასეთიგარდაქმნა შესაძლებელია განხორციელდეს დიფერენცირებადი წრედისსაშუალებით, რომელიც შესდგება კონდენსატორისა და წინაღღობისაგან.ასეთი წრედის დროის მუდმივა RC ბევრჯერ უფრო მცირე ვიდრეგარდასაქმნელი იმპულსის ხანგძლივობაა.

ინტეგრირებადი წრედი გამოიყენება მცირე ხანგძლივობის ძაბვისმართკუთხა ფორმის იმპულსების გასაზრედელად. წრედის სქემა შესდგებაასევე წინაღობისა და კონდენსატორისაგან, მაგრამ იმ განსახვავებით, რომგამოსასვლელი ძაბვა აიღება კონდენსატორიდან. დიფერენცირებადი



წრედისაგან განსხვავებით ინტეგრირებადი წრედის დროის მუდმივა RCმეტი ვიდრე გარდასაქმნელი იმპულსის ხანგძლივობაა.

ინტეგრირებადი და დიფერენცირებადი წრედის დროის მუდმივა ორივე

შემთხვევაში განისაზღვრება ფორმულით: Uგამ = (34.6) RC

9. რადიოტალღების გამოსხივების ტიპები, რომლებიცგამოიყენება საზღვაო რადიოკავშირში

საზღვაო რადიოკავშირში გამოიყენება სხვადასხვა სახისმოდულირებული რხევები. რადიოკავშირის რეგლამენტის მიხედვითგანსაზღვრულია გამოსხივების აღნიშვნის სამი მახასიათებელი (ინდექსი).

პირველი ინდექსი – არის ასო, რომელიც აღნიშნავს ძირითადიგადამტანი სიხშირის მოდულაციის ტიპს.

გამოსხივების ტიპი, როცა ძირითადი გადამტანი სიხშირემოდულირებულია ამპლიტუდით აღინიშნება შემდეგი ასოთი:

А – ორზოლოვანი; Н – ერთზოლოვანი მთლიანი გადამზიდი სიხშირით; R - ერთზოლოვანი ნაწილობრივ ჩახშობილი გადამტანი სიხშირით; J – ერთზოლოვანი მთლიანად ჩახშობილი გადამტანი სიხშირით; В – ორი დამოუკიდებლი ზოლით.გამოსხივების ტიპი, როცა ძირითად გადამტან სიხშირეს გააჩნია

კუთხური მოდულაცია აღინიშნება შემდეგი ასოთი:

F - სიხშირული მოდულაცია; G - ფაზური მოდულაცია.

მეორე ინდექსი – არის ციფრი, რომელიც აღნიშნავს სიგნალისსახეობას, რომლითაც მოდულირებულია ძირითადი გადამტანი სიხშირე:

1 - ციფრული ინფორმაცია მოდულირებული გადამტანი სიხშირისგამოყენების გარეშე; 2 – ციფრული ინფორმაცია მოდულირებული გადამტანი სიხშირისგამოყენებით ბგერითი სიხშირე; 3 – ანალოგური ინფორმაცია.



მესამე ინდექსი – არის ასო, რომელიც აღნიშნავს გადასაცემიინფორმაციის ტიპს:

А – სატელეგრაფო სმენითი მიღებისათვის (მორზეს კოდი); В – სატელეგრაფო ავტომატური მიღებისათვის (ასოითი ბეჭდვა -

ტელექსი); Е – სატელეფონო; С – ფაქსიმილური.გამოსხივების სხვადასხვა ტიპებისათვის სიგნალების სპექტრებს

შემდეგი სახე აქვს:

А1А - Unmodulated Morse code, არა მოდულირებული ძირითადი გადამტანისიხშირე (fგ - გადამტანი სიხშირე- გადამცემის აწყობის სიხშირე)

A2A - Double-sideband (DSB) modulated Morse, ამპლიტუდითმოდულირებული მორზეს კოდი ორი გვერდითი სიხშირით

H2A - Single-sideband (SSB) modulated Morse code, ერთ ზოლოვანიამპლიტუდით მოდულირებული მორზეს კოდი მთლიანი გადამტანისიხშირით

А3Е - DSB Telephony (Commercial broadcast), ორ ზოლოვანი ამპლიტუდითმოდულირებული სატელეფონო სიგნალი მთლიანი გადამტანი სიხშირით

H3E - SSB Full-carrier telephony (2182 kHz), ერთორზოლოვანი ამპლიტუდითმოდულირებული სატელეფონო სიგნალი მთლიანი გადამტანისიხშირით



R3E - SSB Reduced-carrier telephony, ერთზოლოვანი ამპლიტუდითმოდულირებული სატელეფონო სიგნალი ნაწილობრივ ჩახშობილიგადამტანი სიხშირით

J3E - SSB Suppressed - carrier telephony, ერთზოლოვანი ამპლიტუდითმოდულირებული სატელეფონო სიგნალი მთლიანად ჩახშობილი გადამტანისიხშირით

F1B – Telex, სიხშირით მოდულირებული ასოთი ბეჭდვა(ტელექსი) fo = fგ - 85 ჰც, f1 = fგ +85 ჰც

J2B - Telex, სიხშირით მოდულირებული ასოთი ბეჭდვა (ტელექსი) fშ -გამოსხივებული სიხშირეების შულედური სიხშირეf0= fშ-85 ჰც = fგ+1615 ჰცf1= fშ+85 ჰც= fგ+1785 ჰც

F3E\G3E - Frequency\Phase modulated telephony, სიხშირით ან ფაზითმოდულირებული სატელეფონო სიგნალი

10. გემის საანტენო მოწყობილობები და რადიოტალღებისგავრცელების თავისებურებანი

საანტენო მოწყობილობები, საერთო ცნებები. სანტენო მოწყობილობათაკლასიფიკაცია. ზოგადად ანტენა შეიძლება წარმოვიდგინოთ ჩვეულებრივირხევითი კონტურის მაგალითზე. რხევით კონტურში ელექტრული ენერგიათავმოყრილია კონდენსატორის ფირფიტებს შორის, ხოლო მაგნიტური კოჭასხვიებს შორის.



იმისათვის, რომ „გამოვდევნოთ“ ელექტრული ველი რხევითი კონტურისგარეთ დავაშოროთ კონდენსატორის ფირფიტები ერმანეთს 180 გრადუსით,მაშინ ჩვენ მივიღებთ ღია რხევით კონტურს, რომელსაც გააჩნია საკუთარი C -ტევადობა და L - ინდუქციურობა და რომელსაც ზოგადად ანტენა ეწოდება.

ანალოგიურად წარმოიქმნება გარე მაგნიტური ველიც, რაც იმას ნიშნავს,რომ ანტენები წარმოადგენენ წრედებს განაწილებული პარამეტრებით,რომლებშიც ინდუქტივობა და ტევადობა განაწილებულია ანტენის სადენისმთელ სიგრძეზე, რომელიც გარკვეულ თანაფარდობაში უნდა იყოს ტალღისსიგრძესთან. ექსპერიმენტალურად და თეორიულად დადგენილია, რომანტენის ზომა ტალღის სიგრძის ნახევარის ან მეოთხედის ტოლი უნდა იყოს.ამ შემთხვევაში ანტენა გაასხივებს ან მიიღებს მაქსიმალურ ენერგიას, რადგანიგი მოვა რეზონანსში ტალღის სიგრძესთან.

ანტენები შეიძლება იყოს გადამცემი, მიმღები ან კომბინირებულიმიმღებ-გადამცემი. გადამცემი ანტენები გამოიყენება მაღალსიხშირულიდენების (ძაბვების) ელექტრომაგნიტურ ველად (ტალღად) გარდასაქმნელად,მიმღები ანტენები ასრულებენ უკუ გარდაქმნებს, ხოლო კომბინირებულიანტენები ორივე პროცესს ერთად.

ანტენის მიერთება მიმღებთან და გადამცემთან ხდება სპეციალურისადენების საშულებით, რომელსაც ფიდერი ეწოდება.

სიმეტრიული ნახევარ ტალღოვანი ვიბრატორი. უმარტივესი ანტენაშეიძლება განვიხილოთ გრძელი ხაზის მონაკვეთის მაგალითზე. თუავიღებთ ტალღის სიგრძის მეოთხედის ტოლ გრძელი ხაზის მონაკვეთს,რომლის ერთ ბოლოში ჩართულია ცვლადი ელექტრო მამოძრავებელი ძალა,



ხოლო მეორე ბოლო განრთულია და მის ბოლოებს დავაშორებთ ერთმანეთს180 გრადუსით, მაშინ მივიღებთ უმარტივესი ტიპის ანტენას, რომელსაცნახევარ ტალღოვანი სიმეტრიული ვიბრატორი ეწოდება.

L= λ/4

I λ/4

~

λ/4

თუ ნახევარ ტალღოვან სიმეტრიულ ვიბრატორს მოვათავსებთ ცვლადელექტრომაგნიტურ ველში ამ ველის ზემოქმედებით მასში აღიძვრებადენისა და ძაბვის რხევები და ამ დროს ვიბრატორი შეასრულებს მიმღებიანტენის როლს. დენის მაქსიმალური ამპლიტუდა წარმოიქმნება მაშინ, როცამიღებული ტალღის სიგრძე ვიბრატორის გაორმაგებული სიგრძის ტოლიიქნება. დენის მაქსიმალური მნიშვნელობას ადგილი ექნება ვიბრატორის შუანაწილში, ამიტომ ფიდერს ასეთი ტიპის ანტენას აერთებენ ვიბრატორულიანტენის შუა ნაწილს. ანტენები ასხივებენ ან ღებულობენ ელექტრომაგნიტურტალღებს სახვადასხვა მიმართულებით არა თანაბრად. ანტენიდან ტოლმანძილზე გამოსხივების სიმძლავრის დამოკიდებულებას მიმართულებაზეანტენის მიმართულობის მახასიათებელს უწოდებენ, ხოლო ამდამოკიდებულების გრაფიკს მიმართულობის დიაგრამას, მის რიცხვითმნიშვნელობას მიმართულობის კოეფიციენტს. ნახაზზე ნაჩვენებია ნახევარტალღოვანი სიმეტრიული ვიბრატორის მიმართულობის დიაგრამავერტიკალურ (ა)) და ჰორიზონტალურ სიბრტყეებში (ბ)). პირველშემთხვევაში ადგილი აქვს გამოსხივების (მიღების) ორ მაქსიმალურმნიშვნელობას ვიბრატორის პერპენდიკულარული ღერძის გასწვრივ, მეორეშემთხვევაში ვიბრატორი ასხივებს (ღებულობს) ენერგიას ყველამიმართულებით თანაბრად.

L= 0,5

ა) ბ)

ნახაზზე მოყვანილი მიმართულობის დიაგრამები შეესაბამება შემთხვევებს,როცა სიმეტრიული ვიბრატორი განლაგებულია მიწის ზედაპირიდან საკმაომანძილზე, რადგან მიწის ზედაპირი ზეგავლენას ახდენს დიაგრამისფორმაზე.



არასიმეტრიული (ღერძული) ანუ ვერტიკალურად დამიწებულანტენები. ხშირად გემებზე ნახევარ ტალღოვანი სიმეტრიულივიბრატორული ანტენების გამოყენება მათი დიდი ზომების გამოარაპრაქტიკულია, ამიტომ იყენებენ ეგრეთ წოდებულ არასიმეტრიულ(ღერძულ) ანუ ვერტიკალურად დამიწებულ ანტენებს, რომლის ერთი ბოლოდამიწებულია ანუ მიერთებულია გემის კორპუსთან, ხოლო მეორე ბოლოწარმოადგენს ანტენას.

ასეთი ვერტიკალური არასიმეტრიული ვიბრატორული ანტენისსიგრძე ტალღის სიგრძის მეოთხედის ტოლია, ხშირად პრაქტიკაში როცავიბრატორის სიგრძე

ნაკლებია ტალღის სიგრძის მეოთხედზე ანტენის სიგრძისდასაგრძელებლად მისი ზედა მხარის ბოლოზე ამაგრებენ ანტენის სადენისჰორიზონტალურ მონაკვეთს და შესაბამისად ღებულობენ Г- ებრ ამ Т- ებრანტენებს.

ვერტიკალურად დამიწებული არასიმეტრიული ანტენის მიმართულობისდიაგრამას ნახაზზე ნაჩვენები სახე აქვს.

L=0,25

გამოსხივების ტალღის სიგრძის ცვლილების დროს ანტენის ასაწყობადრეზონანსში იყენებენ შესათანხმებელ მოწყობილობებს, რომლებიც შესდგებაცვლად პარამეტრებიანი რხევითი კონტურისაგან. შესათანხმებელმოწყობილობებს რადიოგადამცემი მოწყობილობების გამოსასვლელშირთავენ სიმძლავრის გასაზრდელად.

ჩარჩოსებრი და მაგნიტური ანტენები. გემებზე საშუალო და გრძელიტალღების დიაპაზონებში ხშირად ანტენების ზომების შესამცირებლადიყენებენ ჩარჩოსებრ და მაგნიტურ ანტენებს, რომლებიც რეაგირებენელექტრომაგნიტური ველის მაგნიტურ შემადგენელზე.

ჩარჩოსებრი ანტენა წარმოადგენს მართკუთხა ან წრეწირის ფორმისბრტყელ ორ კოჭას, რომლის ხვიები დახვეულია მყარ ჩარჩოზე.



მაგნიტური ანტენა წარმოადგენს კოჭას, რომლის ხვიები დახვეულიაფერიტის გულარზე. ასეთი ტიპის ანტენებს სუსტი მიმართულებოთიმახასიათებლები გააჩნია და მათ ძირითადად მცირე სიმძლავრეებზეიყენებენ. მათი მიმართულობის დიაგრამის ფორმა ნახევარ ტალღოვანისიმეტრიული ვიბრატორული ანტენის მიმართულობის დიაგრამის ფორმისანალოგიურია.

ტალღური არხის ტიპის ანტენები. ულტრამოკლე ტალღათადიაპაზონში ანტენის მოქმედების სიშორის გასაზრდელად გამოიყენებენმიმართულ ანტენებს. მათ ძირითად ნაირსახეობას წარმოადგენს ეგრეთწოდებული „ტალღური არხი“ (ა)), რომელსაც გააჩნია ერთი მიმართულებითწაგრძელებული მიმართულობის დიაგრამა (ბ)). ასეთი მიმართულობისდიაგრამა მიიღწევა სიმეტრიული ვიბრატორის ერთი მხრიდან„რეფლექტორის“ განლაგებით, ხოლო მეორე მხრიდან „დირექტორების“არსებობით. ამ ტიპის ანტენებს ასევე გამოიყენებენ ტელეხედვაში და დეციმეტრულ ტალღათა დიაპაზონში.

გემების რადიონავიგაციური და რადიოლოკაციური სისტემებისანტენები. გემების რადიოლოკაციურ სისტემებში (სანტიმეტრულ დამილიმეტრულ დიაპაზონებში) იყენებენ რუპორულ და ხვრელურ ანტენებს,ხოლო სავაჭრო ფლოტის გემებზე მათ კომბინაციას, რომელსაც რუპორულ-ხვრელური ანტენა ეწოდება. ელექტრომაგნიტური ენერგიის გადასაცემად ამდიაპაზონებში გამოიყენება სპეციალური ფიდერები, რომლებსაცტალღგამტარი ეწოდება.

გემებზე კავშირის თანამგზავრულ სისტემებში გამოიყენება სარკული(Inmarsat-A) და არამიმართული (Inmarsat-B, Inmarsat-C და სხვა) ტიპისანტენები.

11. რადიოტალღების გავრცელების თავისებურებანი.რადიოტალღების გამოსხივების თეორიის ზოგიერთი

საკითხები. მაქსველის განტოლებების ზოგადი მიმოხილვა.რადიოტალღები წარმოადგენენ ცვლადი ელექტრული და მაგნიტური

ველების ურთიერთქმედებას, რომელსაც ელექტრომაგნიტური ველიეწოდება და იგი გარემოში ვრცელდება ელექტრომაგნიტური ტალღების



(რადიოტალღების) სახით. ელექტრომაგნიტური ველი აღწერილიამაქსველის განტოლებებით (ჯეიმზ კლარკ მაქსველი - შოტლანდიელიფიზიკოსი. 1831-1879 წ.).

მაქსველის განტოლებები არის ოთხი დიფერენციალური განტოლებისგანშემდგარი სისტემა, რომელიც აკავშირებს ელექტრულ და მაგნიტურ ველებსმათ წყაროებთან: მუხტის და დენის სიმკვრივესთან. ამ განტოლებებიდანშესაძლებელია იმის ჩვენება, რომ სინათლე არის ელექტრომაგნიტურიტალღა. ამის შემდეგ მაქსველმა გასაოცარი დასკვნა გააკეთა: სინათლე,სინამდვილეში ძალწირის გასწვრივ გავრცელებული უდიდესი სიჩქარისტალღებია. ამ ტალღებს მან ელექტრომაგნიტური ტალღები დაარქვა დათავისი აზრის სისწორეც დაამტკიცა. მისი გამოთვლების თანახმად,არსებობდა სხვა სახის, სინათლის ტალღაზე უფრო გრძელი და მოკლეელექტრომაგნიტური ტალღებიც. მაქსველის სიცოცხლეში მათი აღმოჩენა არმოხერხდა, მაგრამ ახლა ვიცით, რომ რადიოტალღები, ინფრაწითელი,ულტრაიისფერი, რენტგენის და გამა სხივები ელექტრომაგნიტური ტალღე–ბის ოჯახს მიეკუთვნება.

რადიოტალღების გავრცელების თავისებურებანი. რეფრაქციის,ინტერფერენციის, დიფრაქციის მოვლენები. რადიოტალღები ერთგვაროვანგარემოში ვრცელდებიან წრფივად და სასრული სიჩქარით. მათიგავრცელების სიჩქარე C=300 000 კმ/წმ-ის ტოლია.

რადიოტალღების გავრცელებას გამტარ გარემოში (მიწა, წყალი,იონიზირებული აირი) თან სდევს ენერგიის შთანთქვა, რომელსაცრეფრაქცია ეწოდება.

თუ ტალღები ერთი და იგივე წერტილიდან მიღების წერტილში მიდიანსახვადასხვა გზით ადგილი აქვს ამ ტალღების შეკრებას, რომელსაცინტერფერენცია ეწოდება.

რადიო ტალღების გავრცელების გზაზე დაბრკოლებების არსებობისას,მათ აქვთ თვისება შემოუარონ ამ დაბრკოლებებს, ამ მოვლენას დიფრაქციაეწოდება. დიფრაქცია მცირდება ტალღის სიგრძის შემცირებასთან ერთად.

დედამიწის ატმოსფერო. იონო სფერო. იონო სფეროს შრეები. D, E და Fშრეები. სივრცითი და ზედაპირული რადიოტალღები. იონო სფეროსკრიტიკული სიხშირე. დედამიწას გარს აკრავს ატმოსფერო, რომელიცარაერთგვაროვან გარემოს წარმოადგენს. წნევა, ტენიანობა, ტემპერატურა დაკიდევ მრავალი სხვა პარამეტრი იცვლება სიმაღლის ცვლილებასთან ერთადდა ატმოსფეროს სხვადასხვა შრეებში ამ პარამეტრებს სხვადასხვა სიდიდეგააჩნიათ.

ატმოსფეროში დიდი რაოდენობით არის, როგორც ნეიტრალური ასევედამუხტული ნაწილაკები, ამიტომ ატმოსფეროს სხვადასხვა შრეებშირადიოტალღები სახვადასხვა სიჩქარით ვრცელდებიან. მათი გავრცელებისსიჩქარე ძირითადად დამოკიდებულია ტალღის სიგრძეზე.

ატმოსფეროს სისქე ათეული კილომეტრებით იზომება. იგი შესდგებარამდენიმე შრისაგან. პირველ შრეს, რომელიც ყველაზე ახლოსაადედამიწასთან 10-14 კმ-ით არის დაშორებული და ტროპოსფერო ეწოდება.



მეორე შრე დედამიწის ზედაპირიდან 40-60 კმ-ით არის დაშორებული დასტრატოსფერო ეწოდება.

მესამე შრე განლაგებულია სტრატოსფეროს ზემოთ და მას იონოსფერო ეწოდება. იგი თავის მხრივ რამდენიმე დედამიწის რადიაციულ ანუიონიზირებულ შრედ იყოფა. იონო სფერო განიცდის მზის გამოსხივების დადამუხტული კოსმიური ნაწილაკების და მტვერის ზემოქმედებას. ესყველაფერი თავის მხრივ იწვევს ნეიტრალური მოლეკულების გახლეჩას დაწარმოქმნის ახალი მუხტების მატარებლებს - ელექტრონებს და იონებს,რომელთა კონცენტრაცია ამ ფენებში სხვადასხვა სიმაღლეებზე არისსხვადასხვა. იონო სფეროს ელექტრული თვისებები ხასიათდებათავისუფალი მუხტების - იონებისა და ელექტრონების კონცენტრაციითერთეულ მოცულობაში (1 კუბ. მეტრი). მუხტების კონცენტრაციადამოკიდებულია წლის დროზე (ზაფხულში მეტია ვიდრე ზამთარში) დადღე-ღამეზე (დღისით მეტია ვიდრე ღამით). მზის აქტივობის და კოსმიურიგამოსხივების მომატების დროს ადგილი აქვს იონიზაციის მკვეთრცვლილებას, რომელსაც მაგნიტური ქარიშხალი ეწოდება.

დედამიწიდან ყველაზე ახლოს 60-80 კმ სიმაღლეზე განლაგებულიაიონოსფეროს D შრე მუხტების კონცენტრაციით 109 /მ3. D შრე არსებობსმხოლდ დღისით, ღამით იგი ქრება.

D შრის ზემოთ დედამიწის ზედაპირიდან 120-150 კმ-ზე განლაგებულია Eშრე მუხტების კონცენტრაციით 1011 /მ3 დღისით და 1010 /მ3 ღამით.

E შრის ზემოთ დედამიწის ზედაპირიდან 180-400 კმ-ზე განლაგებულია Fშრე მუხტების კონცენტრაციით 1012 /მ3 დღისით და 1010 /მ3 ღამით. F შრეზაფხულობით იყოფა F1 შრედ იონიზაციის მაქსიმუმით 200-300 კმსიმაღლეზე და F2 შრედ იონიზაციის მაქსიმუმით 300-400 კმ სიმაღლეზე. F2

შრის იონიზაციის ხარისხი განსხვავებულია, როგორც ზაფხულობით დაზამთრობით, ასევე დღისით და ღამით.

რადიო ტალღების გავრცელება

შრე F

შრე Е

შრე D

4

3

21



1 - ზედაპირული რადიო ტალღა; 2 - სივრცითი რადიო ტალღა E შრიდანარეკლილი; 3 - სივრცითი რადიო ტალღა F შრიდან არეკლილი; 4 -სივრცითი რადიო ტალღა, რომლის სიხშირე მეტია კრიტიკულ სიხშირეზე.

იონოსფეროში მოხვედრისას რადიო ტალღები აირეკვლებიან ანგარდატყდებიან. მაქსიმალურ სიხშირეს, რომლითაც რადიოტალღააირეკვლება იონიზირებული შრიდან, როცა იგი ვერტიკალურად ეცემა მისსაზღვარს კრიტიკული სიხშირე ეწოდება და იგი ტოლია:

fკრ =9N,

სადაც N თავისუფალი მუხტების კონცენტრაციაა იონიზირებულ შრეში.დედამიწის ზედაპირი, ტროპოსფერო და იონოსფერო დიდ ზეგავლენას

ახდენენ რადიოტალღების გავრცელებაზე. ანსხვავებენ ორი ტიპისრადიოტალღებს - ზედაპირულს და სივრცითს.

რადიო ტალღებს, რომლებიც ვრცელდებიან დედამიწის ზედაპირთანახლოს, გარსშემოსწერენ მას დიფრაქციის, გარდატეხის და გაბნევის შედეგადტროპოსფეროში ზედაპირული რადიო ტალღები ეწოდება.

რადიო ტალღებს, რომლებიც ვრცელდებიან დედამიწის ზედაპირიდანრაღაც კუთხით, ხვდებიან იონოსფეროში, განიცდიან არეკვლას დაგარდატეხას სივრცითი რადიო ტალღები ეწოდება.სხვადასხვა ტიპის რადიოტალღების გავრცელების თავისებურებანი -ზეგრძელი, გრძელი, საშუალო, მოკლე, ულტრამოკლე ტალღები,ულტრამოკლე ტალღების გავრცელების სიშორის ცხრილი.

ზეგრძელი (მირიამეტრული) ტალღები (=100-10 კმ) საზღვაო რადიოკავშირშირში არ გამოიყენება. ამ ტალღების საშუალებით შესაძლებელიარადიოკავშირის დამყარება წყალქვეშა ობიექტებთან.

გრძელი (კილომეტრული) ტალღები (=10-1 კმ) ვრცელდებიან იონოსფეროს ქვედა ფენებსა და დედამიწის ზედაპირს შორის მცირედანაკარგებით და მათთვის დამახასიათებელია გავრცელების მუდმივობა.გრძელი ტალღები ვრცელდებიან 3000-5000 კმ-ით, მაგრამ ანტენების დიდიზომების და გადამცემების სიმძლვრეების გამო მათ ძირითადათ იყენებენერთი მიმართულებით კავშირისათვის - „ნაპირი-გემი“, დროის ზუსტისიგნალების და ნავიგაციური შეტყობინებების გადასაცემად.

საშუალო (ჰეკტომეტრული) ტალღები (=1000-100 მ) ვრცელდებიან,როგორც ზედაპირული ასევე სივრცითი ტალღების სახით. ზედაპირულიტალღები განიცდის დიდ შთანთქმას მიწის ზედაპიში, ხოლო სივრცითიარსებობს მხოლოდ ღამით, ხოლო დღისით შთაინთქმება D შრით, ამიტომღამით კავშირის სიშორე გაცილებით მეტია, ვიდრე დღისით. მდგრადიკავშირი დღე-ღამის ნებისმიერ დროს უზრუნველყოფილია ზედაპირულიტალღებით და შეადგენს რამოდენიმე ასეულ კილკომეტრს. საშულოტალღათა დიაპაზონი გამოიყენება რადიომაუწყებლობისათვის, საზღვაორადიოკავშირისათვის ( უბედურებისა და გამოძახების საერთაშორისოსიხშირე რადიო სატელეფონო რეჟიმში - 2182.0 კჰც) და ნავიგაციურიშეტყობინებების გადასაცემად.

მოკლე (დეკამეტრული) ტალღები (=100-10 მ) ვრცელდებიან, როგორცზედაპირული ასევე სივრცითი ტალღების სახით. ზედაპირული ტალღებიდედამიწის ზედაპირთან დიდი დანაკარგების გამო მალე შთაინთქმება დაგავრცელების სიშორე ათეულ კილომეტრებს არ აღემატება. სივრცითი



ტალღები შთაინთქმება D და E შრეებში და აირეკლება F შრიდან. სივრცითიტალღების დანაკარგების შესამცირებლად საჭიროა მაქსიმალურადშესაძლებელი სიხშირეების არჩევა, რომლებიც არ აღემატება კრიტიკულსიხშირეს. დღის საათებში, როცა F შრეში მუხტების კონცენტრაციამაქსიმალურია გამოიყენება 10-25 მ სიგრძის რადიოტალღები, ხოლო ღამით35 მ სიგრძის და მეტი. მოკლე ტალღების გავრცელებაზე ზეგავლენას ახდენსგავრცელების მიმართულებაც, მაგ. მიმართულებით დასავლეთი-აღმოსავლეთი მილევა უფრო დიდია ვიდრე მიმართულებით ჩრდილოეთი-სამხრეთი. მოკლე ტალღებისათვის დამახასიათებელია სიჩუმის ზონები,რადიო ექოს მოვლენა და სიგნალის გაქრობა. იონო სფერო ზოგჯერ იწვევსსიჩუმის ზონების წარმოქმნას. სიჩუმის ანუ მკვდარი ზონები ისეთიზონებია, რომლებიც განლაგებულია მცირე მანძილებზე და სადაც არაღწევენ ზედაპირული და სივრცითი ტალღები. რადიოტალღებიგადამცემიდან მიღმებამდე აღწევენ ორი გზით - უმოკლესი და შემოვლითი,როცა ტალღა საწინააღმდეგო მხრიდან შემოუვლის დედამიწას, ამ მოვლენასრადიო ექოს მოვლენა ეწოდება. სიგნალის გაქრობა აიხსნება იმით, რომისინი დანიშნულების ადგილზე აღწევენ სხვადასხვა გზებით და სხვადასხვაფაზაში, რის გამოც ხდება სიგნალების პერიოდული შესუსტება და გაქრობა.რადიო ექოს და სიგნალის გაქრობის მოვლენის შემცირება შესაძლებელიამიმართული ანტენების გამოყენებით. ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარემოკლე ტალღები გამოირჩევიან არამდგრადობით, მოქმედების სიშორებევრადაა დამოკიდებული სწორად შერჩეულ ტალღის სიგრძეზე, მაგრამმათი უპირატესობა არის ის, რომ შეიძლება კავშირის დამყარება დედამიწისნებისმიერ წერტილში შედარებით მცირე სიმძლავრის გადამცემებით(ასეული ვატი).

ულტრა მოკლე (მეტრული) ტალღები (=10-1 მ) ვრცელდებიანმხოლოდ ზედაპირული ტალღებით, სივრცითი ტალღები განჭოლავენიონოსფეროს, არ აირეკლებიან მისგან და მიემართებიან კოსმოსში.ზედაპირულ ტალღებს არ გააჩნიათ პრაქტიკულად დიფრაქცია და მათიმოქმედების სიშორე განისაზღვრება პირდაპირი ხედვის არეთი დადამოკიდებულია ანტენის დამაგრების სიმაღლეზე. თუ გადამცემი დამიმღები ანტენის სიმაღლე შესაბამისად არის H (მ) და h (მ), მაშინმოქმედების სიშორე D ტოლი იქნება:

D=2.5 (H1/2(მ) + h1/2(მ))და შეადგენს ათეულ კილომეტრებს. ჩავთვალოთ, რომ H-არის სახმელეთოულტრამოკლე ტალღოვანი რადიოსადგურის ანტენის დამაგრების სიმაღლე,ხოლო h გემის რადიოსადგურის ანტენის დამაგრების სიმაღლე, მაშინ მათიდამაგრების სხვადასხვა სიმაღლეებისათვის ცხრილში მოცემულიაულტრამოკლე ტალღების გავრცელების სიშორე საზღვაო მილებში.]

Hh

10 მეტრი 30 მეტრი 100 მეტრი

4მეტრი

13 მილი 19 მილი 30 მილი



ხშირად ატმოსფეროს მდგომარეობის გამო რადიო ტალღები შეიძლებაგავრცელდეს უფრო შორ მანძილებზე ვიდრე ნორმალურ პირობებში, ამმოვლენას ზე რეფრაქცია ეწოდება. ულტრამოკლე ტალღების მთავარიუპირატესობაა მდგრადი კავშირი, რომელიც არაა დამოკიდებული იონოსფეროს მდგომარეობაზე, თავისუფალია ატმოსფეროს ხელშეშლებისაგან,გამოიყენება მცირე სიმძლავრის გადამცემები (ერთეული ვატები),შესაძლებელია ერთდროულად დიდი რაოდენობის რადიოსადგურებისმუშაობა ურთიერთ ხელშეშლის გარეშე. ულტრა მოკლე ტალღათადიაპაზონი წარმოადგენს GMDSS სისტემის მოქმედების A1 რაიონს.გამოიყენება რადიოკავშირისათვის მცირე მანძილებზე - შიგა სანავსადგურო,სარეიდო და სანაპირო ცურვის არეალებში. ამავე დიაპაზონშიმიმდინარეობს ტელე გადაცემების ტრანსლაცია და მოქმედებს ფიჭურიკავშირი. ულტრა მოკლე ტალღათა დიაპაზონში მოქმედების სიშორისგაზრდა შეიძლება რადიო სარელეო ხაზების გამოყენებით - პირდაპირირადიო ხედვის არეში დამონტაჟებულია ანძები, რომლებზეცგანთავსებულია მიმღებები და გადამცემები სიგნალების რეტრანსლირებისთვის.

პრაქტიკული რადიოკავშირის განხორციელებისათვის GMDSSსისტემის მიმღებ-გადამცემი მოწყობილობების პარამეტრებისგათვალისწინებით შეიძლება ვისარგებლოთ ქვემოთ მოყვანილი ცხრილით:

კავშირის სიშორე(მანძილი მიღებამდე - საზ. მილებში)

ზაფხული ზამთარიდღე ღამე დღე ღამე

20-30 VHF VHF VHF VHF150-200 MF MF MF MF300-600 HF-6 HF-4 HF-4 MF

1000-1500 HF-12 HF-8 HF-8 HF-62000-3000 HF-16 HF-8 HF-12 HF-84000-5000 HF-22 HF-8 HF-16 HF-8

რეალურად რომელიმე ერთი წერტილიდან კონკრეტულ რადიოსადგურსშეიძლება დაუკავშირდეთ რამდენიმე სხვადასხვა დიაპაზონში, რისთვისაცუნდა გავითვალისწინოთ ხელშეშლები მეზობელი რადიო სადგურებისაგან,ატმოსფეროში მიმდინარე მოვლენები, გადამცემის სიმძლავრე და სხვა.

12. გლობალური საზღვაო კავშირის სისტემა უბედურებისდროს და უსაფრთხოების უზრუნველყოფისათვის (GMDSS)

თანამედროვე საზღვაო რადიოკავშირი. სისტემა GMDSS-ის შექმნის წიაისტორია, კონვენცია SOLAS-14-ის, SOLAS-29-ის, SOLAS-48-ის და SOLAS-74-ის ძირითადი პირობები. IMO-ს 1988 წლის საერთაშორისო კონფერენციისმიზნები. დანიშნულება და საერთო პრინციპები. GMDSS სისტემის ძალაშიშესვლის თარიღი. თანამედროვე საზღვაო ნაოსნობა წარმოუდგენელიამაღალ ეფექტური კავშირის საშუალებების გამოყენების გარეშე. გაზრდილიმოთხოვნები, რომელიც დღეს წაეყენება საზღვაო ტრანსპორტის მართვასაუცილებელს ხდის გემებზე თანამედროვე ინტეგრირებული



რადიოკავშირის საშუალებების გამოყენებას. აღნიშნული ამოცანისგადაწყვეტა შესაძლებელია გემებზე კვალიფიცირებული სპეციალისტებისარსებობით, რომელთაც შეუძლიათ გამოიყენონ ტექნიკური საშუალებებისადა GMDSS სისტემის მოწყობილობების ფართო სპექტრი. რადიოკავშირიგემებზე წარმოადგენს გემის შტურმანთა შემადგენლობის პრეროგატივას დამოქმედი საერთაშორისო და ნაციონალური კანონმდებლობებით ყველამათგანს გავლილი უნდა ჰქონდეს სპეციალური მომზადების კურსი დაგააჩნდეს GMDSS ოპერატორის კვალიფიკაცია.

ჯერ კიდევ სულ ცოტა ხნის წინ რადიო ტელეგრაფული კავშირიწარმოადგენდა ერთადერთ რადიო კავშირის საშუალებას გემსა და ნაპირსშორის. დღეს გემებზე ფართოდ გამოიყენება რადიო სატელეფონო დაფაქსიმილური კავშირი, ასოითი ბეჭდვა, ულტრამოკლე ტალღები, კავშირისსაერთაშორისო თანამგზავრული საზღვაო სისტემა "INMARSAT"-ი და სხვა.

რადიო კავშირს ადამიანთა სიცოცხლის გადასარჩენად ზღვაზეიყენებდნენ მისი გამოგონების დასაწყისიდანვე. პირველად მსოფლიოსაზღვაო თანამეგობრობამ სამგზავრო გემის „ტიტანიკის“ კატასტროფისშემდეგ და პირველი მსოფლიო ომის დასაწყისშივე მიიღო ზღვაზეადამიანთა სიცოცხლის გადარჩენის საერთაშორისო კონვენცია SOLAS-14,რომელიც ითვალისწინებდა აუცილებელ რადიოვახტას 500 კჰც სიხშირეზე,რადიო სატელეგრაფო რეჟიმში მორზეს ანბანის გამოყენებით. კონვენციისმიხედვით თუ გემის ეკიპაჟი 50 ადამიანზე მეტი იყო, აუცილებლი იყო 2რადიო სადგურის არსებობა, რომელთაგან ერთი მთავარი იყო, მეორეავარიული. მთავარ რადიოსადგურს უნდა ემუშავა 100 საზღვაო მილზე,ხოლო ავარიულს 6 საათი 50-80 საზღვაო მილზე.

პირველმა მსოფლიო ომმა ხელი შეუშალა მთლიანი მოცულობითკონვენციის ძირითადი მოთხოვნების შესრულებას და მხოლოდ 1929 წელსSOLAS-29-ის მიღებამ შესაძლებელი გახადა გემებზე 500 კჰც სიხშირეზეაუცილებელი რადიო ვახტის შესრულება.

1948 წელს SOLAS-48-ის მიღებამ ასევე აუცილებელი გახადა 500 კჰცსიხშირესთან ერთად 2182.0 კჰც სიხშირეზე სმენითი რადიო ვახტისწარმოება რადიო სატელეფონო რეჟიმში.

1974 წელიდან SOLAS-74-ის მოთხოვნებით გემებზე გარდა 500 კჰც,2182.0 კჰც სიხშირეებისა სმენითი რადიო ვახტა უნდა ეწარმოებინათდამატებით ულტრა მოკლე ტალღათა დიაპაზონში 156.800 მგჰც სიხშირეზე(მე-16 არხი) რადიო სატელეფონო რეჟიმში. უნდა აღინიშნოს, რომ რადიოტალღების გავრცელების თავისებურებებიდან გამომდინარე ხშირად ვერხერხდებოდა ძებნა-გადარჩენის ოპერაციების საჭირო დონეზეგანხორციელება 2182.0 კჰც და 156.800 მგჰც სიხშირეებზე, ხოლო 500 კჰცსიხშირის მომსახურებას სჭირდებოდა სპეციალურად განსწავლულისპეციალისტი (რადიო ოპერატორი), რომელსაც შეეძლო მორზეს ანბანისკოდით მუშაობა რადიო სატელეგრაფო რეჟიმში. ამ დროისათვის



მეცნიერებისა და ტექნიკის სწრაფმა gანვითარებამ შესაძლებელი გახადაგემებზე თანამედროვე თანამგზავრული კავშირის საშუალებების გამოყენება.

1988 წელს ლონდონში საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციის (IMO)ინიციატივით ჩატარდა საერთაშორისო კონფერენცია, რომლის მთავარიამოცანა იყო შეეტანა მთელი რიგი ცვლილებები კონვენცია SOLAS-74-ში,კერძოდ მის IV თავში რომელსაც “ რადიო კავშირი“ ეწოდება. კონფერენციისმთავარი შედეგი უნდა ყოფილიყო ის, რომ გემებზე დაწყებულიყო სისტემაGMDSS-ის ეტაპობრივი დანერგვა. ამ დროისათვის გემებზე უკვე არსებობდათანამედროვე კავშირის, როგორც ჩვეულებრივი ასევე თანამგზავრულისაშუალებები, რომელთა გამოყენებით შეიძლებოდა სწრაფად დაუშეცდომოდ, ნებისმიერ მანძილზე ინფორმაციის მიღება-გადაცემა, როგორცსატელეფონო ასევე ასო ითი ბეჭდვის (ტელექსის) რეჟიმში, ხმარებაშიშემოვიდა ციფრული არჩევის გამოძახების (DSC – Digital Selective Call)სისტემა, რომლის გამოყენების შემთხვევაში შეიძლებოდა სმენითი ვახტისწარმოებაზე უარის თქმა. ამ ტექნიკამ ფაქტიურად გამოდევნა გემებზერადიო სატელეგრაფო რეჟიმით მუშაობა მორზეს კოდით.

ტრადიციული რადიოკავშირის სისტემა უბედურების გაფრთხილებისშესახებ ითვალისწინებდა გემების მიერ ამ შეტყობინების გადაცემასმხოლოდ გარკვეული მანძილის რადიუსში. აღნიშნული შეტყობინებებისმიღება გარანტირებული იყო მთელი რიგი რადიოსადგურების მიერ სმენითივახტის წარმოებით. ტრადიციული რადიოკავშირის საშუალებებისმოქმედების საშუალო რადიუსი ასეთ შემთხვევებში არ აღემატებოდა 200საზღვაო მილს და უბედურებაში მყოფი გემებისათვის დახმარების გაწევაშესაძლებელი იყო მხოლოდ უშუალოდ ახლო მყოფი გემების მიერ.

სისტემა GMDSS-ის კონცეფციის მთავარი განსხვავება ძველი კავშირისსისტემისგან უბედურების შემთხვევაში გამოყენების დროს არის შემდეგი:

1. ძველი კავშირის სისტემაში უბედურების სიგნალები, ძირითადადგანკუთვნილი იყო ახლოს მყოფი გემებისათვის და არ ხერხდებოდასწრაფი და ზუსტი ურთიერთკავშირი სახვადასხვა ქვეყნების საზღვაოსამაშველო საკოორდინაციო ცენტრებთან;

2. სისტემა GMDSS-ში შეტყობინება უბედურების შესახებ პირველ რიგშიგანკუთვნილია საზღვაო სამაშველო საკოორდინაციო ცენტრისათვის,რათა შემდგომ მათ მოახდინონ ამ ინფორმაციის სწრაფი გადაცემასხვადასხვა მიმართულებით და უზრუნველყონ ძებნა-გადარჩენისოპერაციების დროულად განხორციელება;

3. სისტემა GMDSS-ში გემებს შეუძლიათ უბედურების შესახებშეატყობინონ ახლო მყოფ გემებზე კავშირის სპეციალურისაშუალებებით;

4. სისტემა GMDSS-ი საშუალებას იძლევა გემებმა ავტომატურ რეჟიმშიმიიღონ ცენტრალიზებულად, სახვადასხვა კავშირის საშუალებებითნაოსნობის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული და სხვა სახისინფორმაცია - ასევე ნავიგაციური და მეტეოროლოგიურიგაფრთხილებები და ამინდის პროგნოზი (Maritime Safety Information -MSI).



ტრადიციული რადიოკავშირის სისტემების გარდა, როგორიცაა რადიოსატელეფონო კავშირი ულტრამოკლე, შუალედურ/მოკლე ტალღოვანდიაპაზონებზე, რადიო ტელექსი შუალედურ/მოკლე ტალღოვანდიაპაზონებზე, სისტემა NAVTEX, ავარიული რადიო ბუები და რადიოლოკაციური მოპასუხეები სისტემა GMDSS-ში ასევე გამოიყენება ციფრულიარჩევის გამოძახების (DSC – Digital Selective Call) სისტემა და თანამგზავრულიკავშირის სისტემა INMARSAT.

ყველა ქვესისტემას, რომლებიც ერთად ქმნიან სისტემა GMDSS-ს გააჩნიათავისი შეზღუდვები, რაც ძირითადად განისაზღვრება მოქმედებისსიშორით. დაშორება სანაპირო ზოლიდან ძირითადად განსაზღვრავსგემების აღჭურვას სისტემა GMDSS-ის მოწყობილობებით. სისტემა GMDSS-ისმოწყობილობებით გემების აღჭურვა უნდა იძლეოდეს საიმედო და უწყვეტიკავშირის დამყარების შესაძლებლობას ნაპირთან და უბედურების შესახებშეტყობინების გადაცემას ყველაზე ცოტა ორი დამოუკიდებელირადიოკავშირის საშუალებით.

1999 წლის 1 თებერვლიდან ყველა საზღვაო გემი, რომელთარეგისტრული ტონაჟი ტოლია ან მეტი 300-ის აღჭურვილი უნდა იყოსსისტემა GMDSS-ის მოწყობილობებით ცურვის რაიონების მიხედვით. უნდააღინიშნოს, რომ სისტემა GMDSS-ის მთავარი დანიშნულებაა კავშირისდამყარება უბედურების, სასწრაფო და უსაფრთხოების სიგნალების მიღება-გადაცემის დროს, რომელთაც ავარიული სიგნალები ეწოდება, ხოლო სხვადანარჩენი სახის რადიოკავშირს საერთო დანიშნულების რადიოკავშირიეწოდება.

GMDSS სისტემის საზღვაო რაიონები. გემების ნაოსნობის რაიონებისდა საიმედო და უწყვეტი კავშირის დამყარების მიზნით მთელი საზღვაოოკეანე დაყოფილია შემდეგ საზღვაო რაიონებად:

საზღვაო რაიოინი A1 წარმოადგენს არანაკლებ ერთი სანაპირო ულტრამოკლე ტალღოვანი რადიოსადგურის მოქმედების ზონას, რომელიცუზრუნველყოფს უწყვეტ დაკვირვებას 70-ე არხზე (156,525 მგჰც) ციფრული



არჩევის გამოძახებით (ცაგ) და რადიო სატელეფონო კავშირს მე-16 არხზე (30მილის მოშორებით სანაპირო რადიოსადგურიდან). გემები რომლებიცნაოსნობენ მხოლოდ ამ რაიონში აღჭურვილი უნდა იყვნენ ულტრამოკლეტალღოვანი (VHF) რადიოსადგურით და ციფრული არჩევის გამოძახების(DSC) მოწყობილობით.

საზღვაო რაიოინი A2 წარმოადგენს რაიონს A1 საზღვაო რაიონისგამოკლებით, არანაკლებ ერთი სანაპირო საშუალო ტალღოვანი რადიოსადგურის მოქმედების ზონას, რომელიც უზრუნველყოფს უწყვეტდაკვირვებას 2187.5 კჰც სიხშირეზე ცაგ-ით და რადიო სატელეფონო კავშირს2182.0 კჰც სიხშირეზე (150 მილის მოშორებით სანაპირორადიოსადგურიდან). გემები რომლებიც ნაოსნობენ ამ რაიონში და არ ამრაიონის გარეთ აღჭურვილი უნდა იყვნენ ულტრამოკლე ტალღოვანი (VHF)და შუალედურ/მოკლე ტალღოვანი (MF/HF) რადიოსადგურებით დაციფრული არჩევის გამოძახების (DSC) მოწყობილობებით.

სისტემა GMDSS-ის A1 და A2 საზღვაო რაიონის სქემა საქართველოს ძებნა-გადარჩენის პასუხისმგებლობის რაიონში

საზღვაო რაიოინი A3 წარმოადგენს რაიონს A1 და A2 საზღვაორაიონების გამოკლებით, სისტემა INMARSAT-ის გეო სტაციონარულითანამგზავრების მოქმედების ზონაში (მიახლოებით 70° N და 70° S). გემებირომლებიც ნაოსნობენ ამ რაიონში აღჭურვილი უნდა იყვნენ ულტრამოკლეტალღოვანი (VHF), შუალედურ/მოკლე ტალღოვანი (MF/HF) რადიოსადგუ-რებით ციფრული არჩევის გამოძახების (DSC) მოწყობილობებით და სისტემაINMARSAT-ის თანამგზავრული კავშირის საშუალებებით - სატელეფონო(TEL), ტელექსი (TLX) და ციფრული არჩევის გამოძახების (DSC) რეჟიმებში.საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციის რეზოლუციებით გემს ნაპირთანუნდა შეეძლოს დაკავშირება სისტემა INMARSAT-ით და სანაპირო მოკლეტალღოვანი რადიოსადგურებით რადიო ტელექსის და ცაგ-ის რეჟიმებში.



სისტემა INMARSAT-ის თანამგზავრების მოქმედების არეალი.

საზღვაო რაიოინი A4 წარმოადგენს რაიონს A1, A2 და A3 საზღვაორაიონების გამოკლებით (დედამიწის ჩრდილოეთ და სამხრეთ პოლარულრაიონებს).

სისტემა GMDSS-ის საზღვაო რაიონებიGMDSS სისტემის ფუნქციონალური მოთხოვნები. საერთაშორისო

კონვენციის SOLAS-ის მე4 თავის მე-4 წესის შესაბამისად სისტემა GMDSS-ისმოწყობილობებმა უნდა უზრუნველყონ შემდეგი ფუნქციონალურიმოთხოვნები:

1. უბედურების შესახებ შეტყობინების გადაცემა მიმართულებით „გემი-ნაპირი“, არანაკლებ ორი დამოუკიდებელი საშუალებით:

A1 რაიონი-ავრიული რადიო ბუი (თანამგზავრული ან ულტრამოკლე ტალღოვანი) და ულტრა მოკლე ტალღოვანი ცაგ-ით ანშუალედურ ტალღოვანი ცაგ-ით ან მოკლე ტალღოვანი ცაგ-ითან სისტემა INMARSAT-ით;



A2 რაიონი-თანამგზავრული ავრიული რადიო ბუი დაშუალედურ ტალღოვანი ცაგ-ით ან მოკლე ტალღოვანი ცაგ-ითან სისტემა INMARSAT-ით;

A3 რაიონი-თანამგზავრული ავრიული რადიო ბუი და მოკლეტალღოვანი ცაგ-ით ან სისტემა INMARSAT-ით;

A4 რაიონი-COSPAS-SARSAT-ის ავრიული რადიო ბუი დამოკლე ტალღოვანი ცაგ-ით.

2. უბედურების შესახებ შეტყობინების მიღება მიმართულებით „ნაპირი-გემი“:

A1 რაიონი-ულტრა მოკლე ტალღოვანი ცაგ-ით; A2 რაიონი-შუალედურ ტალღოვანი ცაგ-ით ან სისტემა

INMARSAT-ის რადიო ჯგუფური გამოძახების მიმღებით; A3 რაიონი-მოკლე ტალღოვანი ცაგ-ით ან სისტემა INMARSAT-

ის რადიო ჯგუფური გამოძახების მიმღებით; A4 რაიონი- მოკლე ტალღოვანი ცაგ-ით.

3. უბედურების შესახებ შეტყობინების მიღება და გადაცემამიმართულებით „გემი-გემი“:

A1 რაიონი-ულტრა მოკლე ტალღოვანი ცაგ-ით და ულტრამოკლე ტალღოვანი რადიოსადგურით;

A2, A3 და A4 რაიონი-ულტრა მოკლე ტალღოვანი ცაგ-ით,შუალედურ ტალღოვანი ცაგ-ით, ულტრა მოკლე ტალღოვანირადიოსადგურით.

4. შეტყობინების მიღება და გადაცემა ძებნა-გადარჩენის ოპერაციებისკოორდინაციისათვის:

A1 რაიონი-ულტრა მოკლე ტალღოვანი რადიოსადგურით; A2 რაიონი-შუალედურ ტალღოვანი რადიოსადგურით ან

სისტემა INMARSAT-ის რადიო ჯგუფური გამოძახებისმიმღებით;

A3 რაიონი-მოკლე ტალღოვანი რადიოსადგურით ან სისტემაINMARSAT-ის რადიო ჯგუფური გამოძახების მიმღებით;

A4 რაიონი- მოკლე ტალღოვანი რადიოსადგურით.5. შეტყობინების მიღება და გადაცემა სამაშველო ოპერაციების ადგილას:

A1 რაიონი-ულტრა მოკლე ტალღოვანი რადიოსადგურით; A2, A3 და A4 რაიონი-ულტრა მოკლე ტალღოვანი დაშუალედურ ტალღოვანი რადიოსადგურებით.

6. შეტყობინების მიღება და გადაცემა: A1, A2, A3 და A4 რაიონი-3.2 სმ ტალღის სიგრძის რადიო

ლოკაციური სადგური და რადიო ლოკაციური მოპასუხე(SART).

7. ნაოსნობის უსაფრთხოების ინფორმაციის მიღება: A1 და A2 რაიონი- NAVTEX-ის მიმღები; A3 რაიონი-სისტემა INMARSAT-ის რადიო ჯგუფური

გამოძახების მიმღებით; A4 რაიონი-მოკლე ტალღოვანი რადიოსადგურის მიმღებით

სპეციალურ გამოყოფილ სიშირეებზე.8. საზოგადოებრივი კორესპოდენციისმიღება და გადაცემა:



A1 რაიონი-ულტრა მოკლე ტალღოვანი რადიოსადგურით; A2 რაიონი-შუალედურ ტალღოვანი რადიოსადგურით ან

სისტემა INMARSAT-ით; A3 რაიონი-მოკლე ტალღოვანი რადიოსადგურით ან სისტემა

INMARSAT-ით; A4 რაიონი- მოკლე ტალღოვანი რადიოსადგურით.

9. შეტყობინების მიღება და გადაცემა მიმართულებით „ხიდურა-ხიდურა“:

A1, A2, A3 და A4 რაიონი-ულტრა მოკლე ტალღოვანირადიოსადგურით.

რადიომოწყობილობების მინიმალური შემადგენლობა GMDSS სისტემისსაზღვაო რაიონების მიხედვით. ყველა გემებზე, რომლებიც SOLAS-ისკონვნციის მოთხოვნებს აკმაყოფილებენ ცურვის რაიონის მიუხედავად უნდაიყოს შემდეგი რადიო საშუალებები;

1. სამაშველო საშუალებების რადიომოწყობილობები: სამაშველო ნავების და ტივების ულტრა მოკლე ტალღოვანი

რადიოსადგური; რადიოლოკაციური მოპასუხე (SART).

2. ავარიული რადიო ბუი;3. NAVTEX-ის მიმღები;4. მრავალ ფუნქციური რადიო ჯგუფური გამოძახების მიმღები ნაოსნობის

უსაფრთხოების ინფორმაციის მისაღებად სისტემა INMARSAT-დან, (თუგემი ცილდება NAVTEX-ის მოქმედების რაიონს);

5. სტაციონარული ულტრა მოკლე ტალღოვანი რადიოსადგური ცაგ-ით.რადიომოწყობილობების მინიმალური შემადგენლობა GMDSS სისტემისსაზღვაო რაიონების მიხედვით მოცემულია ქვემოთ ცხრილში.

რადიომოწყობილობებისაზღვაო რაიონები

A1 A2 A3INMARSAT

გარეშე

A3INMARSAT-

ით

A4

VHF რადიოსადგური ცაგ-ით + + + + +NAVTEX-ის მიმღები + + + + +რადიო ლოკაციური მოპასუხე (SART) + + + + +ავარიული რადიო ბუი (EPIRB) + + + + +პორტატული VHF რადიოსადგური + + + + +MF რადიოსადგური ცაგ-ით - + - + -MF/HF რადიოსადგური ცაგ-ითასოითი ბეჭდვის მოწყობილობით

- - + - +

სისტემა INMARSAT-ის გემისსადგური

- - - + -

რადიო ჯგუფური გამოძახებისმიმღები ან MSI-ის HF მიმღები

- - + + +

13.ულტრამოკლე ტალღოვანი (VHF) რადიოსადგურინებისმიერი გემი, რომელიც პასუხობს საერთაშორისო კონვენცია SOLAS-

ის მოთხოვნებს ნაოსნობის რაიონის მიუხედავად უნდა იყოს აღჭურვილიულტრამოკლე ტალღოვანი (VHF) რადიოსადგურით, რომელიცუზრუნველყოფს რადიო სატელეფონო და ცაგ რეჟიმებში მუშაობას. ამით



უზრუნველყოფილი იქნება უწყვეტი რადიო ვახტის წარმოება ავტომატურადმე-16 არხზე - რადიო სატელეფონო და 70-ე არხზე - ცაგ რეჟიმებში მუშაობა.

აღნიშნული მოწყობილობით შესაძლებელია გამოძახებების დაშეტყობინებების წარმოება უბედურების შესახებ, აგრეთვე „სასწრაფო“ და„უსაფრთხოების“ სიგნალების მიღება-გადაცემა და ყოველდღიური რადიოკავშირის წარმოება ნაოსნობის მიზნებისათვის. მისი შესაძლებლობებიგანხილულია Sailor RT4822 ტიპის რადიო სადგურის მაგალითზე, რომელიცთავისი აგებულებით და მონაცემებით იდენტურია საზღვაო ფლოტშიგამოყენებულ სხვადასხვა ანალოგიურ რადიო სადგურთან და გააჩნიაGMDSS სისტემის ფარგლებში გამოყენების საერთაშორისო სერთიფიკატი.

რადიო კავშირის მოქმედების სიშორე უზრუნველყოფილიაულტრამოკლე დიაპაზონით და მიახლოებით პირდაპირი რადიომხედველობის, 20-30 საზღვაო მილის ტოლია.

რადიო სადგურის მართვის ორგანოები

ნახ. 1. ულტრამოკლე ტალღოვანი (VHF) რადიო სადგურის მართვის პულტი

1. დისპლეი;2. ინდიკატორები:

Tx: გადაცემა; 1W: გადამცემის სიმძლავრის რეჟიმი 1 ვატი; US: აშშ-ში არხების სისტემა; CALL: ცაგ რეჟიმში მიღებულია გამოძახება; ALARM: მიღებულია განგაშის სიგნალი;

3. ხმამაღლა მოლაპარაკე;4. ხმაურის დახშობის რეგულატორი;.5. ჩართვა/გამორთვის ღილაკი;6. ხმის რეგულატორი;7. კლავიატურის დამატებითი ფუნქციების ჩართვის ღილაკი;8. „უბედურების“ ღილაკი დამცავი სარქველით;9. კლავიატურა;10. „ტელეფონი/ცაგ“ რეჟიმების გადამრთველი;11. „მისამართთა წიგნის“ ჩართვა (ცაგ რეჟიმში);12. Tx CALL: გამოძახების ფორმირება ცაგ რეჟიმში;



13. გამოძახებების რეგისტრაციის ჟურნალის დათვალიერება ცაგ რეჟიმში;14. დისპლეის ღილაკები. თითოეული ღილაკის დანიშნულებამითითებულია დისპლეის მარჯვენა მხარეს.

რადიო სადგურის ჩართვა და სამუშაოდ მომზადებაჩართვა/გამორთვის ღილაკზე დაჭერის შემდეგ დისპლეიზე გამოჩნდებაშემდეგი ინფორმაცია

დისპლეის მარჯვენა მხარეს განთავსებული ღილაკებით შეიძლება: გადამცემის სიმძლავრის შეცვლა (25W ან 1 W);

სატელეფონო არხების სისტემის შეცვლა (INT/US);

ხმამაღლა მოლაპარაკის ჩართვა/გამორთვა;

დისპლეისა და ეკრანის განათების ცვლილება.

რადიოსადგურის მე-16 არხზე სწრაფი გადართვა შესაძლებელია

ღილაკით ; ხმა რეგულირდება სახელურით «Vol»; ხმაურის დახშობის რეგულირების სახელურით მიიღწევა ხმამაღლა

მოლაპარაკეში ხმაურის არ არსებობა; რადიო სადგურის საჭირო არხზე ასაწყობად საჭიროა დავაწვეთ

მიმდევრობით შესაბამის ციფრულ ღილაკებს, მაგ. 71-ე არხისათვის: 7,

1.

დისპლეიზე გამოჩნდება იმ არხის ნომერი, რომელზეც აწყობილია რადიოსადგური.

რადიო სადგურის არხების სკანირება

სკანირების რეჟიმი გამოიყენება ერთდროულად ერთზე მეტი არხისმოსასმენად. ამ დროს რადიო სადგური ლოდინის რეჟიმში ახდენს სწრაფგადართვას წინასწარ არჩეულ სკანირების არხებზე, ხოლო რომელიმე ამარხზე სიგნალის აღმოჩენისას წყვეტს სკანირებას და ახდენს ამ არხისმიღებას. ერთდროულად მოსასმენ არხთა ერთობლიობას სკანირებისცხრილი ეწოდება.



რადიო სადგურს გააჩნია 8 დამოუკიდებელი სკანირების ცხრილი(ნომრებით 0-დან 7-დე), რომელთა შეუძლია ოპერატორს. ცხრილებისადვილად დამახსოვრების მიზნით შეიძლება მათთვის სახელების მინიჭებასიგრძით 7 სიმბოლომდე.სკანირების 3 ცხრილის ცვლილება შეუძლებელია:

ცხრილი 5: უსაფრთხოების და სასწრაფო არხები მე-6 და მე-13,

პრიორიტეტული მე-16; ცხრილი 6: გემებს შორის კავშირის არხები, მე-6 და მე-13 არხის გარდა; ცხრილი 7: ყველა არხი.

სკანირების ცხრილის არჩევა:

, . < ციფრი - ცხრილის ნომერი >;არჩეული ცხრილით სკანირების რეჟიმში გადასასვლელად ვაჭერთღილაკებს:

, .დისპლეიზე გამოჩნდება სკანირების ცხრილის ნომერი, მისი დასახელებაპრიორიტეტული არხის ნომერი:

თუ სკანირების ცხრილი არ არის შედგენილი სკანირება არ ჩაირთვება დადისპლეიზე გამოჩნდება შემდეგი:

სკანირების რეჟიმიდან გამოსვლა შეიძლება შემდეგი ერთ-ერთი მეთოდით:

1. დავაწვეთ , .

2. დავაწვეთ ღილაკს .3. ავიღოთ ტელეფონის ყურმილი სამაგრიდან.

ამ დროს სადგური გადადის იმ არხზე, რომელზეც იგი მუშაობდა სკანირებისრეჟიმის ჩართვამდე.



არხების სანახავად, რომლებიც შეტანილი სკანირების ცხრილში საჭიროადავაწვეთ ღილაკს «Shift», რის შემდეგადაც დავაწვეთ და არ გაუშვათ 2 წამიღილაკს «Scan». დისპლეიზე თანამიმდევრებით გამოჩნდება ის არხები,რომლებიც შეტანილია სკანირების ცხრილში. ღილაკის «Scan» აშვებისშემდეგ სადგური გადავა საწყის მდგომარეობაში:

სკანირების ცხრილში არხის დასამატებლად საჭიროა:1) ავეწყოთ საჭირო სკანირების ცხრილზე (სკანირების რეჟიმისჩაურთველად);2) ავეწყოთ საჭირო არხზე;

3) დავაწვეთ: , .დისპლეიზე 2 წამით გამოჩნდება შემდეგი,

და ამ შემთხვევაში მე-6 არხი შევა სკანირების ცხრილში.სკანირების ცხრილიდან არხის ამოღებისას საჭიროა:1) ავეწყოთ საჭირო სკანირების ცხრილზე (სკანირების რეჟიმისჩაურთველად);2) ავეწყოთ იმ არხზე, რომელიც ამოსაღებია სკანირების ცხრილიდან;

3) დავაწვეთ: , .დისპლეიზე მცირე ხნით გამოჩნდება შეტყობინება:

და ამ შემთხვევაში არჩეული მე-6 არხი ამოიღება სკანირების ცხრილიდან.

ციფრული არჩევის გამოძახების (ცაგ) რეჟიმირადიოსადგური ჩართვის შემდეგ ავტომატურად იწყებს მუშაობასერთდროულად ორ რეჟიმში: სატელეფონო (არჩეულ არხზე) და ცაგ რეჟიმში



(70-ე არხზე). რეჟიმების გადართვა და გამოსახვა შესაძლებელია ღილაკით«Tel/DSC»ცაგ რეჟიმის საწყისი მდგომარეობა:

მოცემული პარამეტრების შეცვლა ოპერატორის მიერ შეუძლებელია და იგიინფორმირებისათვისაა მოცემული. კონკრეტული გამოძახების შედგენისასტექსტში შესაყვანი კოორდინატების შეცვლა შესაძლებელია.გამოძახება კატეგორიით „უბედურება“.

„ჩქარი“ გამოძახება: გავხსნათ ღილაკის სახურავიდავაწვეთ ღილაკს «DISTRESS» და არ აუშვათ 5 წმ. აუშვათ ღილაკიშესაბამისი ხმოვანი სიგნალის შემდეგ (დისპლეიზე გამოჩნდება წარწერაRELEASE).ამ დროს ავტომატურად ყალიბდება და გადაიცემა 70-ე არხზე შეტყობინება„უბედურება“ ყველა სადგურების მისამართით. შეტყობინება შეიცავს გემისკოორდინატებს MMSI კოდს.„უბედურება“ შეტყობინების გადაცემის შემდეგ დისპლეიზე გამოისახება:

შეტყობინება უბედურების შესახებ ავტომატურად განმეორდება ყველა 4წუთში დადასტურების მიღებამდე (Distress acknowledgement) ან სანამოპერატორი ღილაკით CANCEL არ შეწყვეტს პროცესს.

უბედურების შესახებ შეტყობინების რედაქტირება:

1) დავაწვეთ ღილაკს გამოძახების რეჟიმში გადასასვლელად:

2) ავირჩიოთ ბრძანება “MORE” შემდეგ გვერდზე გადასასვლელად(არჩევა ხდება სამკუთხა ღილაკებით, რომლებიც დისპლეის მარჯვნივ არისგანლაგებული):



3) ავირჩიოთ ბრძანება «DISTRESS» უბედურების გამოძახებისფორმირებისათვის:

4) ავირჩიოთ უბედურების ტიპი. შემდეგ გვერდზე გადასასვლელადგამოვიყენოთ ღილაკი «MORE». (დისპლეიზე გამოისახებაგადასაცემად მომზადებული ინფორმაცია):

იმისათვის, რომ შეტყობინება არ გადაიცეს და დავბრუნდეთ საწყის მდგომარეობაშიდავაწვეთ ღილაკს «CANCEL».

მომზადებული შეტყობინების გადასაცემად გავხსნათ ღილაკზე «DISTRESS»სახურავი და დავაწვეთ 5 წამის განმავლობაში.შემდეგი მოქმედებები ანალოგიურია, როგორიც იყო სწრაფი უბედურებისშესახებ შეტყობინების გადაცემის დროს..იმის შემდეგ, როცა მივიღებთ დადასტურებას ჩვენ მიერ გაგზავნილუბედურების შესახებ შეტყობინებაზე დისპლეიზე გამოჩნდება წარწერა:

მიღებული დადასტურების სანახავად ავირჩიოთ ბრძანება «VIEW»:

შემდეგ გვერდზე გადასასვლელად ავირჩიოთ ბრძანება «MORE»:



ბრძანება «CANCEL» გადაყავს მოწყობილობა საწყის მდგომარეობაში.ბრძანება «CONNECT» გადაყავს მოწყობილობა სატელეფონო რეჟიმში,შემდგომი საუბრის წარმოებისათვის უბედურების შესახებ.

გამოძახება გემებს შორის.კავშირზე სხვა გემის გამოძახების მიზნით აუცილებელია გემების ცაგიდენტიფიკატორის (MMSI კოდი) ცოდნა, ასევე შერჩეული უნდა იყოსშესაბამისი რადიო სატელეფონო არხი შემდგომი საუბრისათვის.

1) დავაწვეთ ღილაკს გამოძახების რეჟიმი ფორმირებისათვის:

2) ავირჩიოთ ბრძანება «SHIP» გემებს შორის გამოძახებისფორმირებისათვის:

3) შევიყვანოთ გამოსაძახებელი გემის MMSI კოდი, ციფრების შეყვანით.ღილაკით “<” შეიძლება დაუბრუნდეთ უკან ციფრებს თუ დაუშვებთაკრეფის დროს შეცდომას. ღილაკით «DIRECTORY» შეიძლება შევიდეთსიაში, თუ წინასწარ გვყავს შეყვანილი აბონენტები და ღილაკზე «ACCEPT»დაწოლით ავირჩიოთ შესაბამისი აბონენტი. დისპლეიზე გამოჩნდებამოციმციმე არხის ნომერი, რომელსაც გამოვიყენებთ შემდგომი რადიოკავშირისათვის (Working CH):

ავირჩიოთ არხი და დავაწვეთ ღილაკს «ACCEPT». ყველაფერი მზადააშეტყობინების გადასაცემად:



ბრძანებით «SEND» გადაიცემა შეტყობინება. ბრძანებით «CANCEL»შეიძლება დავბრუნდეთ ერთი საფეხურით უკან.გამოძახების გაგზავნის შემდეგ დისპლეიზე გამოჩნდება გამოსახულება:

დადასტურების მიღების შემდეგ (Acknowledgement), დისპლეიზე გამოჩნდებაშესაბამისი წარწერა:ამ დროს შეიძლება სატელეფონო ყურმილი მოვხსნათ სამაგრიდან დავაწარმოოთ სატელეფონო საუბარი გამოსაძახებელ გემთან (მოწყობილობაავტომატურად გადავა საჭირო არხზე). წინა დადასტურების სანახავადავირჩიოთ ბრძანება «VIEW» და ღილაკის «MORE», გამოყენებითწავიკითხოთ შეტყობინება.

ასევე თუ დავაწვებით ღილაკს «CONNECT», შეიძლება გადავიყვანოთსადგური სატელეფონო რეჟიმში.სანაპირო სადგურის გამოძახებასანაპირო რადიო სადგურის გამოძახებისას საჭიროა სანაპირო რადიოსადგურის ცაგ იდენტიფიკატორის (MMSI კოდი) ცოდნა. სამუშაო არხსრადიო გაცვლისათვის ნიშნავს სანაპირო რადიო სადგურის ოპერატორი.

1) დავაწვეთ ღილაკს გამოძახების რეჟიმში გადასასვლელად:

2) ავირჩიოთ ბრძანება «SHORE» სანაპირო რადიო სადგურისგამოძახების რეჟიმში გადასასვლელად:



3) შევიყვანოთ სანაპირო რადიო სადგურის MMSI კოდი (ბრძანება«DIRECTORY» იძლევა საშუალებას გამოვიყენოთ «ჩანაწერების წიგნი»).MMSI კოდის შეყვანის შემდეგ ავირჩიოთ ბრძანება «ACCEPT».ასევე შეიძლება შევიყვანოთ სატელეფონო ნომერი რათა მოვახდინოთდაკავშირება ნაპირზე სატელეფონო აბონენტთან სანაპირო რადიოსადგურის საშუალებით, ხოლო მხოლოდ სანაპირო რადიო სადგურისგამოძახებისათვის ავირჩიოთ ბრძანება «WITHOUT»

გამოძახება მომზადებულია. ბრძანებით «SEND» გამოძახება იქნება გადაცემული.

შემდგომი მოქმედებები ლოდინისა და დადასტურების მიღების შესახებანალოგიურია, როგორც აღწერილი იყო ზემოთ გემებს შორის კავშირისდროს.გამოძახების მიღება ცაგ რეჟიმშიგემზე გამოძახების მიღება ოპერატორს შეიძლება ეცნობოს სხვადასხვამეტოდით - ხმოვანი სიგნალით, ინდიკაციით «CALL» ან «ALARM». თუსადგური არის მომლოდინე რეჟიმში (ყურმილი მოთავსებულია სამაგრში) ისავტომატურად გადავა ცაგ რეჟიმში და დისპლეიზე გამოჩნდება ინფორმაციაგამოძახებასთან დაკავშირებით. მაგალითად:

ბრძანებით «VIEW» შეიძლება მიღებული ინფორმაციის გაცნობა. თუგამოძახების მიღების მომენტში რადიო სადგური არის სატელეფონორეჟიმში, მიღებული ინფორმაციის გასაცნობად უნდა გადავიდეთ ცაგრეჟიმში. ნებისმიერ შემთხვევაში მიღებული ინფორმაციის გასაცნობადშეიძლება ვისარგებლოთ ღილაკით

.



სხვადასხვა გამოძახებებისხვადასხვა გამოძახებების - «ყველა გემს», «გემების ჯგუფს», «გეოგრაფიულრაიონში», «უბედურების გამოძახების რე ტრანსლირება» ფორმირებისათვისაუცილებელია გამოვიყენოთ შემდეგი პროცედურა:

1) დავაწვეთ ღილაკს , დისპლეიზე გამოჩნდება მენიუ, ავირჩიოთბრძანება «MORE».

ახალ მენიუში შეიძლება ავირჩიოთ ბრძანება «ALL SHIPS», ხოლო ღილაკის«EXTENDED» გამოყენებით მივიღოთ წვდომა გამოძახებების ფორმირებისგაფართოებულ ფუნქციებთან.მისამართების წიგნიმისამართების წიგნი იძლევა საშუალებას ჩავწეროთ რადიო სადგურისმეხსიერებაში ხშირად გამოყენებული აბონენტების MMSI კოდები მათისწრაფი მოძებნის მიზნით. მისამართების წიგნის გამოძახება ხდება ღილაკით

.დისპლეიზე გამოჩნდება შემდეგი გამოსახულება:

დისპლეის მარჯვნივ განთავსებული ღილაკებით შესაძლებელია შემდეგიმოქმედებები:- NAME (ზემოთ/ქვემოთ) – ავირჩიოთ სახელი მისამართების წიგნიდან;- ACCEPT – მივიღოთ არჩეული სახელი და მოვახდინოთ აბონენტისათვისგამოძახების გაგზავნა;- MORE – გადავიდეთ შემდეგ გვერდზე:

სადაც დისპლეის მარჯვნივ განთავსებული ღილაკებით შესაძლებელია:- ADD – მოვახდინოთ რედაქტირება და ჩავწეროთ მისამართების წიგნშიახალი აბონენტი;- DELETE – ამოვშალოთ ჩანაწერი მისამართების წიგნიდან;



- CANCEL – დავბრუნდეთ საწყის მდგომარეობაში;- AGAIN – დავბრუნდეთ მისამართების წიგნის პირველ გვერდზე.ახალი აბონენტის ჩაწერის რედაქტირების დროს იქნება შემოთავაზება ამჩანაწერის სახელის ჩაწერის შესახებ (7 სიმბოლო). ტექსტის შეყვანა რადიოსადგურის კლავიატურიდან შეიძლება შემდეგნაირად. ყოველ ღილაკსშეესაბამება რამდენიმე ასო, ამიტომ ასოების შესაყვანად საჭიროა ღილაკებსდავწვეთ რამოდენიმეჯერ, სანამ არ ავირჩევთ საჭირო ასოს, გავაკეთოთმცირე პაუზა, სანამ მოციმციმე კურსორი არ გადაადგილდება დისპლეიზემარჯვნივ ახალ პოზიციაზე. შესწორებების შესატანად აუცილებელიაგამოვიყენოთ ღილაკი «<».გამოძახებების რეგისტრაციის ჟურნალიყველა მიღებული გამოძახება ჩაიწერება მეხსიერებაში, რომელშიც შეიძლება

შევიდეთ ღილაკითდისპლეის ეკრანზე გამოჩნდება გამოსახულება:

- CALL – მეხსიერებიდან ჩვეულებრივი გამოძახებების არჩევა;- ALARM CALL - მეხსიერებიდან «უბედურების», «სასწრაფო» და«უსაფრთხოების» გამოძახებების არჩევა;ნებისმიერი არჩევის შემდეგ ხდება შემდეგ დისპლეის ეკრანზე გადასვლა:

ღილაკით MSG (ზემოთ/ქვემოთ) შეიძლება «გადაადგილება» მეხსიერებისბანკში, მიღებული შეტყობინებების ასარჩევად. მიღებული შეტყობინებებისდეტალურად გასაცნობად შეიძლება გამოვიყენოთ ღილაკი MORE. ამ დროსმივიღებთ შემოთავაზებას:

- CONNECT – უპასუხოთ ამ გამოძახებას;- CHANGE – უპასუხოთ ამ გამოძახებას, მის პარამეტრებში ცვლილებებისშეტანით;



- CANCEL – დავბრუნდეთ საწყის მდგომარეობაში;- AGAIN – დაუბრუნდეთ მეხსიერების წინა გვერდს.დამატებითი ფუნქციები და პარამეტრების ცვლილებამრავალი დამატებითი ფუნქციიდან განვიხილავთ რამდენიმე ძირითადფუნქციას.პარამეტრების ცვლილების რეჟიმში გადასვლა ხდება

, ღილაკზე დაჭერით.დისპლეიზე გამოჩნდება დამატებითი ფუნქციების მენიუ:

USER – მომხმარებლის საერთო ცვლილებები;DISPLAY – დისპლეის კონტრასტულობის და სიკაშკაშის ცვლილება;SOUND – ხმამაღლა მოლაპარაკის ხმის დონის ცვლილება;VERSION – ხელსაწყოს პროგრამული უზრუნველყოფის ვერსია;PRINT SETUP – პრინტერისა და ქაღალდის სიგანის ცვლილება;TELEPHONY – ცვლილებები, რომელიც შეეხება სატელეფონო რეჟიმს;CHANNELS – სიხშირული არხების პარამეტრების დათვალიერება;SCANNER – სკანირების ცხრილების დათვალიერება და რედაქტირება.DSC – ცვლილებები, რომელიც შეეხება ცაგ რეჟიმს;MMSI – საკუთარი MMSI კოდის ნახვა;POSITION – საკუთარი კოორდინატების დათვალიერება და შეყვანა ( თუ GPSარ არის მიერთებული);TIME - დროისა და თარიღის დათვალიერება და რედაქტირება;TEST – ტესტური გამოძახებები ცაგ რეჟიმში;AUTO ACKN – გამოძახებაზე ავტომატური დადასტურების გადაცემა;DIRECTORY – მისამართების წიგნი;ADD, DELETE, VIEW – დამატებები, წაშლა და ჩანაწერების დათვალიერებამისამართების წიგნში.

14. შუალედურ/მოკლე ტალღოვანი (MF/HF) რადიო სადგურინებისმიერი გემი, რომელიც პასუხობს საერთაშორისო კონვენცია SOLAS-

ის მოთხოვნებს ნაოსნობის რაიონის მიხედვით უნდა იყოს აღჭურვილიშუალედურ/მოკლე ტალღოვანი (MF/HF) რადიო სადგურით, რომელიცუზრუნველყოფს რადიო სატელეფონო და ცაგ რეჟიმებში მუშაობას. ამითუზრუნველყოფილი იქნება უწყვეტი რადიო ვახტის წარმოება ავტომატურად2182.0 კჰც სიხშირეზე - რადიო სატელეფონო და 2187.5 კჰც სიხშირეზე - ცაგრეჟიმებში.

აღნიშნული მოწყობილობით შესაძლებელია გამოძახებების დაშეტყობინებების წარმოება უბედურების შესახებ, აგრეთვე „სასწრაფო“ და„უსაფრთხოების“ სიგნალების მიღება-გადაცემა და ყოველდღიური რადიო



კავშირის წარმოება ნაოსნობის მიზნებისათვის. მისი შესაძლებლობებიგანხილულია Sailor HC4500 ტიპის რადიო სადგურის მაგალითზე, რომელიცთავისი აგებულებით და მონაცემებით იდენტურია საზღვაო ფლოტშიგამოყენებულ სხვადასხვა ანალოგიურ რადიო სადგურთან და გააჩნიაGMDSS სისტემის ფარგლებში გამოყენების საერთაშორისო სერთიფიკატი.რადიო კავშირის მოქმედების სიშორე შუალედურ ტალღათა დიაპაზონშიუზრუნველყოფილია 150-200 საზღვაო მილზე.

რადიო სადგურის მართვის ორგანოები

ნახ. 2. შუალედურ/მოკლე ტალღოვანი (MF/HF) რადიო სადგურის მართვისპულტი

1. ინდიკატორები:

Tx: გადაცემა; CALL: ცაგ რეჟიმში მიღებულია გამოძახება; ALARM: მიღებულია განგაშის სიგნალი;

2. დისპლეი;3. კლავიატურა;4. კლავიატურის დამატებითი ფუნქციების ჩართვის ღილაკი;5. „უბედურების“ ღილაკი დამცავი სარქველით;6. ხმაურის დონის რეგულატორი;7. ჩართვა/გამორთვის ღილაკი;8. ხმის რეგულატორი;9. „ტელეფონი/ცაგ“ რეჟიმების გადამრთველი;10. „მისამართთა წიგნის“ ჩართვა (ცაგ რეჟიმში);11. Tx CALL: გამოძახების ფორმირება ცაგ რეჟიმში;12. გამოძახებების რეგისტრაციის ჟურნალის დათვალიერება ცაგ რეჟიმში;13. დისპლეის ღილაკები. თითოეული ღილაკის დანიშნულება

მითითებულია დისპლეის მარჯვენა მხარეს.



რადიო სადგურის ჩართვის შემდეგ ღილაკით იგი გადადის მუშამდგომარეობაში დისპლეიზე ჩნდება მიმღების (Rx) და გადამცემის (Tx)სიხშირეები ან კავშირის არხი (СН).

მიმდევრობით ღილაკებზე , დაჭერით შეიძლებაშევცვალოთ დისპლეის სიკაშკაშე ოთხი საფეხურით.

ღილაკების და კომბინაციით ჩაირთვება ან გამოირთვებახმამაღლამოლაპარაკე. ხმამაღლა მოლაპარაკის მდგომარეობა ინდიკატორზეგამოისახება შესაბამისი აღნიშნვით.

ღილაკების და კომბინაციით ჩაირთვება ან გამოირთვებახმაურის დახშობის რეჟიმი ხოლო მისი დონე რეგულირდება აწყობისრეგულატორით.გადამცემის სიმძლავრეს გააჩნია სამი დონე: მაღალი (HIGH), საშუალო(MED) და დაბალი (LOW).

ღილაკების და კომბინაციით შეიძლება სიმძლავრისდონეების ცვლილება.შუალედურ/მოკლე ტალღოვანი (MF/HF) რადიო სადგურში სიხშირეებისაწყობა წარმოებს განცალკევებით მიმღებისათვის და გადამცემისათვის. როცამაჩვენებელი - «>» არის Rx (receiver) გასწვრივ საჭიროა კლავიატურაზეავკრიფოთ შესაბამისი სიხშირე და დავაწვეთ ღილაკს - «Enter». ამის შემდეგმაჩვენებელი - «>» გადაადგილება აღნიშვნისაკენ Tx (trans-ceiver),კლავიატურაზე ავკრიფოთ შესაბამისი სიხშირე და დავაწვეთ ღილაკს -«Enter». ღილაკით «MODE» შეიძლება ავირჩიოთ შემდეგი სამი სამუშაორეჟიმიდან ერთ-ერთი:

SSB Telephony; AM Telephony; TELEX.

ღილაკით რადიო სადგური გადადის რადიო სატელეფონო რეჟიმში2182.0 კჰც სიხშირეზე და დისპლეი მიიღებს სახეს:



ასევე შეიძლება ავირჩიოთ MF/HF ექვსი დიაპაზონის ნებისმიერი სიხშირეღილაკით BAND და რადიოსატელეფონო რეჟიმები SSB ან АМ ღილაკითMODE, ასევე SSB რეჟიმში შეიძლება ხმაურის დახშობის ჩართვა დაგამორთვა. TELEX რეჟიმი აირჩევა შესაბამისი სიხშირის არჩევით ღილაკით -FREQ. ღილაკით СН შეიძლება კავშირის არხის შერჩევა.

შულედურ/მოკლე ტალღოვანი (MF/HF) რადიოსადგურის ჩართვა დავაწვეთ ღილაკს - ON/OFF; დავარეგულიროთ დისპლეის ეკრანის სიკაშკაშე - SHIFT, DIM; ჩავრთოთ ხმამაღლამოლაპარაკე - SHIFT SPK; დავარეგულიროთ ხმა - VOL; SSB რეჟიმში ჩავრთოთ ხმაურის დამხშობი - SHIFT SQ; ავირჩიოთ გადამცემის შესაბამისი სიმძლავრე - SHIFT PWR; შევიყვანოთ - Rx, Tx შესაბამისი სიხშირეები ან კავშირის არხი - СН.

დავაწვეთ ღილაკს - TEL/DSC ცაგ რეჟიმში დაკვირვებისათვის.

უბედურების სიგნალის გადაცემა რადიო სატელეფონო რეჟიმში

დავაწვეტ წითელ ღილაკს ;

დავაწვეთ მიმდევრობით ღილაკებს , ; დისპლეის ეკრანზე გამოჩნდება შემდეგი აღნიშვნა:

სიგნალის გენერაციის შესამოწმებლად დავაწვეთ ღილაკს - TEST

(უნდა გვესმოდეს ორი ტონალობის ბგერითი სიხშირე); დავაწვეთ ღილაკს - STOP; განგაშის სიგნალის გადასაცემად ეთერში დავაწვეთ ღილაკს - START, 5

წამის დროით.განგაშის სიგნალის გადაცემა ეთერში უნდა მიმდინარეობდეს 30 - 60 წამი.

ცაგ რეჟიმში გადართვაცაგ რეჟიმში გამოიყენება შემდეგი სიხშირეები, რომელთაც სტრიქონი«Distress Watch» გამოსახავს განსაკუთრებული მნიშვნელობის სიხშირეთადიაპაზონით: 02, 04, 06, 08, 12, 16 (მგჰც), რაც შეესაბამება სიხშირეებს - 2187,5;4207,5; 6312; 8414,5; 12577; 16804,5 კჰც. დისპლეის ცაგ რეჟიმში



გადართვისათვის დავაწვეთ ღილაკს - , დისპლეი მიიღებს სახეს(თვით სადგური ცაგ რეჟიმში მუშაობს მუდმივად):

სტრიქონი «Calling Watch» გამოსახავს ჩვეულებრივი მნიშვნელობისსიხშირეთა დიაპაზონს, რომლებზეც მიმდინარეობს რადიო დაკვირვრბა: 02,04, 08 (მგჰც), რაც შეესაბამება მაგ. სიხშირეებს 2177 КГц – გემების რადიოსადგურების საერთაშორისო გამოძახებისას, როგორც მიმართულებით გემი-გემი, ასევე ნაპირი-გემი. 8436,5 კჰც – საერთაშორისო სიხშირე სანაპირორადიო სადგურების მიერ გემების გამოსაძახებელად. 1624,5 კჰც –ნაციონალური სიხშირე სანაპირო რადიო სადგურების მიერ გემებისგამოსაძახებელად.სტრიქონი «Distress frequency» გამოსახავს სიხშირეს - 2187,5 კჰც, რომელზეცგადაიცემა ეთერში უბედურების შესახებ სიგნალი ცაგ რეჟიმში.

„არარედაქტირებადი“ გამოძახება ცაგ რეჟიმში კატეგორიით „უბედურება“

1. რადიოსადგური უნდა იყოს ჩართული;

2. გავხსნათ ღილაკის სახურავი , დავაწვეთ ღილაკს «DISTRESS» და არაუშვათ 5 წმ. აუშვათ ღილაკი შესაბამისი ხმოვანი სიგნალის შემდეგ(დისპლეიზე გამოჩნდება წარწერა RELEASE).ამ დროს ავტომატურად ყალიბდება და გადაიცემა ეთერში შეტყობინება„უბედურება“ ყველა სადგურების მისამართით იმ სიხშირეზე, რომელიცმითითებულია სტრიქონში - «Distress frequency».

მონაცემები, რომელსაც შეიცავს გამოძახება კატეგორიით„უბედურება“ „არარედაქტირებადი“ გამოძახების დროს

ჩვენი გემის MMSI კოდი; ჩვენი გემის კოორდინატები; უბედურების შეტყობინების გადაცემის დრო; უბედურების ტიპი; შემდგომი კავშირის სახეობა (რადიო სატელეფონო).

დისპლეიზე გამოჩნდება შეტყობინება «Distress call in progress», აინთებაწითელი ინდიკატორი Тх.

გადაცემა მიმდინარეობს რამდენიმე წამი, რის შემდეგადაც რადიოსადგური გადადის რადიო სატელეფონო რეჟიმში 2182.0 კჰც სიხშირეზე.დისპლეიზე გამოჩნდება შეტყობინება «Awaiting Automatic Repetition».შეტყობინება უბედურების შესახებ ავტომატურად განმეორდება ყველა 4



წუთში დადასტურების მიღებამდე (Distress acknowledgement) ან სანამოპერატორი ღილაკით CANCEL არ შეწყვეტს პროცესს.

„რედაქტირებადი“ გამოძახება ცაგ რეჟიმში კატეგორიით„უბედურება“

1. რადიო სადგური უნდა იყოს ჩართული;

2. დავაწვეთ ღილაკს , დისპლეიზე გამოჩნდება შემდეგიგამოსახულება;

3. ავირჩიოთ ოფცია - DISTRESS;4. უბედურების ტიპების სიიდან ავირჩიოთ მაგ. – COLLISION;5. თუ რადიოსადგური არ არის მიერთებული GPS-თან შევიყვანოთკოორდინატები ისრების - (<, >) საშუალებით;

6. დავადასტუროთ ინფორმაცია დისპლეიზე ღილაკით - «ACCEPT»;7. შევიყვანოთ დრო მითითებული კოორდინატების თუ არის ამისაუცილებლობა და დავადასტუროთ ღილაკით - «ACCEPT»;

8. ავირჩიოთ რადიო კავშირის სახეობა, მაგ. სატელეფონო რეჟიმში «SSBTEL» ან «AM TEL»);

9. დისპლეიზე გამოჩნდება გამოსახულება, რომელიც მიგვითითებს რომელსიხშირეზე გადავცემთ შეტყობინებას ცაგ რეჟიმში, ჩვენ შეგვიზლიაშევცვალოთ სიხშირე ღილაკების «Λ» და «V» გამოყენებით. სიხშირის



შერჩევა უნდა მოხდეს ჩვენი გემის ადგილის, რადიოკავშირის სიშორის დარადიოტალღების გატარების პირობების გათვალისწინებით;

10.შეტყობინების მომზადება დასრულებულია;

11. შეტყობინების გასაუქმებლად ვაწვებით ღილაკს - CANCEL.12. შეტყობინების გადასაცემად ვაწვებით ღილაკს - «DISTRESS» 3-5 წამით.13. შეტყობინების გადაცემის დროს დისპლეიზე დავინახავთგამოსახულებას;

14. შეტყობინების გადაცემის დასრულების შემდეგ დისპლეიზე დავინახავთგამოსახულებას. ფრაზა «Awaiting Automatic Repetition» ახსენებსოპერატორს, რომ შეტყობინება უბედურების შესახებ ავტომატურადგანმეორდება ყველა 4 წუთში დადასტურების მიღებამდე (Distress

15. acknowledgement) ან სანამ ოპერატორი ღილაკით - CANCEL არ შეწყვეტსპროცესს.

16. ოპერატორი არ ელოდება დადასტურებას ცაგ რეჟიმში და იწყებსუბედურების შესახებ შეტყობინების გადაცემას რადიოსატელეფონორეჟიმში.

დადასტურების მიღება ცაგ რეჟიმში კატეგორიით „უბედურება“დადასტურების მიღების შემდეგ დისპლეიზე დავინახავთ გამოსახულებას:



ამ შეტყობინების დეტალური გაცნობისათვის დავაწვეთ ღილაკს - «View»,ხოლო უარყოფისათვის ღილაკს - «ABORT».

სანაპირო ან გემის რადიო სადგურის გამოძახება

1. დავაწვეთ ღილაკს გამოძახების რეჟიმში გადასასვლელად:

2. ავირჩიოთ ბრძანება «SHORE» ან «SHIP» სანაპირო რადიო სადგურისგამოძახების რეჟიმში გადასასვლელად, მიუთითოთ ცაგიდენტიფიკატორი - MMSI კოდი;

3. MMSI კოდის შეყვანის შემდეგ ავირჩიოთ ბრძანება «ACCEPT». ასევეშეიძლება შევიყვანოთ სატელეფონო ნომერი, თუ უკავშირდებით სანაპირორადიო სადგურს, რათა მოვახდინოთ დაკავშირება ნაპირზე სატელეფონოაბონენტთან სანაპირო რადიო სადგურის საშუალებით;

4. უნდა ავირჩიოთ სიხშირე, რომელზეც გადაიცემა გამოძახება. გამოვიყენოთისრები - «Λ» ან «V» და დავადასტუროთ ღილაკით «ACCEPT». სიხშირისშერჩევის დროს არ უნდა დავარღვიოთ რადიო კავშირის რეგლამენტი;



5. გამოძახება მზადაა გადასაცემად, რისთვისაც დავაწვეტ ღილაკს - «SEND»,ხოლო უარყოფისათვის ღილაკს - «CANCEL»;

6. დაელოდეთ გამოსაძახებელი რადიო სადგურიდან პასუხს.

„გაფართოებული“ გამოძახება ცაგ რეჟიმშისხვადასხვა გამოძახებების - «ყველა გემს», «გემების ჯგუფს», «გეოგრაფიულრაიონში», «უბედურების გამოძახების რე ტრანსლირება» ფორმირებისათვისაუცილებელია გამოვიყენოთ შემდეგი პროცედურა:

1. დავაწვეთ ღილაკს , დისპლეიზე გამოჩნდება მენიუ, ავირჩიოთბრძანება «MORE».

3. ახალ მენიუში შეიძლება ავირჩიოთ ბრძანება «ALL SHIPS» ან სხვარომელიმე, ხოლო ღილაკის «EXTENDED» გამოყენებით მივიღოთ წვდომაგამოძახებების ფორმირების გაფართოებულ ფუნქციებთან.

ცაგ რეჟიმში ინდივიდუალურ გამოძახებაზე დადასტურებისმიღება

ცაგ რეჟიმში ინდივიდუალურ გამოძახებაზე დადასტურების მიღებისშემდეგ აინთება ინდიკატორი - CALL, ჩაირთვება ხმოვანი სიგნალიზაციადა დისპლეიზე დავინახავთ:

Individual call received from: xxxxxxxxx(სადაც ххххххххх - სადგურის MMSI კოდია).დადასტურების მიღება ჯერ კიდევ არ ნიშნავს დამადასტურებელი რადიოსადგურის სურვილს აწარმოოს თქვენთან რადიო გაცვლა, ამიტომ ამ

დადასტურების გასაცნობად დავაწვეთ ღილაკს - , ან «VIEW».



დამადასტურებელი რადიოსადგურმა შეიძლება შემიოგთავაზოთ კავშირისალტერნატიული სახეობები ან სიხშირეები.

ცაგ რეჟიმში უბედურების შესახებ შეტყობინების მიღებაცაგ რეჟიმში უბედურების შესახებ შეტყობინების მიღების შემდეგ აინთებაინდიკატორი - CALL, ჩაირთვება ხმოვანი სიგნალიზაცია, რადიო სადგურისპანელზე აინთება ინდიკატორი - «DISTRESS» და სიგნალიზაცია არგამოირთვება მანამ სანამ ოპერატორი არ დააწვება ღილაკს - Rx Log ან -VIEW.

დავაწვეტ ღილაკს - «VIEW», დავინახავთ დეტალურ ინფორმაციას:

ღილაკით - «MORE» გაიხსნება შეტყობინების შემდეგი ფრაგმენტი:

ამის შემდეგ შეიძლება ვიმოქმედოთ შემდეგნაირად:REPLY - მივცეთ დადასტურება შეტყობინებაზე;SETUP - დავამყაროთ სატელეფონო კავშირი უბედურებაში მყოფ გემთან;CANCEL - არ შევასრულოთ არანაირი მოქმედება;AGAIN - დაუბრუნდეთ წინა ეკრანს.აუცილებელია გვახსოვდეს, რომ რადიო კავშირის რეგლამენტის მიხედვითგემების რადიო ოპერატორებმა, რომლებმაც მიიღეს უბედურების შესახებშეტყობინება არ უნდა მოახდინონ ამ შეტყობინების დადასტურება, რადგანამ დადასტურების გაგზავნის პრეროგატივა ეკუთვნის სანაპირო რადიოსადგურებს.

15. სისტემა INMARSAT-ის გემის სადგური Inmarsat-A,დანიშნულება, შემადგენლობა

თანამგზავრული კავშირის სისტემა INMARSAT-ის გემის სადგური Inmarsat-A გამოიყენება გემიდან ნაპირზე, გემიდან გემზე და ნაპირიდან გემზესაეტლესო შეტყობინებების გასაგზავნად და მისაღებად, ასევე



სატელეფონო/ფაქსის კავშირის დასამყარებლად, როგორც უბედურების ასევეჩვეულებრივი პრიორიტეტებით.

გემის სადგური Inmarsat-A შესდგება შემდეგი ძირითადი ნაწილებისაგან:

1. საანტენო მოწყობილობა;2. ტერმინალი;3. ტრანსივერი (მიმღებ-გადამცემი);4. ტელეფონის/ფაქსის აპარატი;5. პრინტერი.

16.სისტემა INMARSAT-ის გემის სადგური Inmarsat-B,დანიშნულება, შემადგენლობა

თანამგზავრული კავშირის სისტემა INMARSAT-ის გემის სადგური Inmarsat-B გამოიყენება გემიდან ნაპირზე, გემიდან გემზე და ნაპირიდან გემზესატელექსო შეტყობინებების გასაგზავნად და მისაღებად, ასევესატელეფონო/ფაქსის კავშირის დასამყარებლად, როგორც უბედურების ასევეჩვეულებრივი პრიორიტეტებით.

კონკრეტულ შემთხვევაში წარმოდგენილია გემის სადგური - Sailor SP 4400,რომელიც საშუალებას იძლევა სადგურზე მიუერთდეს 5 სატელეფონობლოკი და „უსაფრთხოების ღილაკი“, რომელიც სანავიგაციო ხადურზეაგანთავსებული.



სადგურის სატელეფონო მოწყობილობა შესდგება:1. დისფლეი.2. მნათი ინდიკატორები.3. ავტომოპასუხის ჩამრთველი.4. მისამართების წიგნის გახსნა.5. ხმამაღლამოლაპარაკის ჩართვა/გამორთვა.6. გასაღები - Shift.7. კლავიატურის ჩართვა/გამორთვა.8. დისფლეის ჩართვა/გამორთვა.9. ყურმილის ფიქსატორი.10. თანამგზავრზე აწყობის სასიგნალო ნათურები.11. საოკეანო რეგიონების გახსნა.12. ESC .13. კურსორის გადაადგილება, ხმის რეგულატორი.14. ყურმილის მოხსნის გამღები.15. კლავიატურა.16. არჩეული ბრძანების ან ოპციის გამღები.17. ხმამაღლამოლაპარაკე.18. მიკროფონი.19. უბედურების ღილაკი.

17.სისტემა INMARSAT-ის გემის სადგური Inmarsat-C,დანიშნულება, შემადგენლობა

თანამგზავრული კავშირის სისტემა INMARSAT-ის გემის სადგური Inmarsat-C გამოიყენება გემიდან ნაპირზე, გემიდან გემზე და ნაპირიდან გემზესატელექსო შეტყობინებების გასაგზავნად და მისაღებად, როგორცუბედურების ასევე ჩვეულებრივი პრიორიტეტებით. სატელექსოშეტყობინებების გადასაცემად გამოიყენება პაკეტური სისტემა, სადაცინფორმაცია ინახება სახმელეთო არხის განთავისუფლებამდე და შემდეგიგზავნება კავშირის სხვადასხვა არხებით. შეტყობინების მიღების შემდეგგამომგზავნს ეგზავნება მიღების დადასტურება. სახმელეთო აბონენტიშეტყობინებას ღებულობს 3-6 წუთში. გადაცემის სიჩქარე კავშირის არხში 600ან 1200 ბიტი/წამში. გათვალისწინებულია უბედურების შეტყობინების



გადაცემა საზღვაო სამაშველო საკოორდინაციო ცენტრში უბედურებისხასიათის და გემის პოზიციით. უზრუნველყოფილია გაფართოებული-მრავალ ფუნქციური ჯგუფური გამოძახება. გამოიყენება მძლავრი დაცვახელშეშლებიდან მგძნობიარე კოდირებით და უკუ კავშირით პაკეტურისისტემის გამოყენებით. საანტენო მოწყობილობა არის მცირე გაბარიტის, არამიმართული, რაც არ საჭიროებს მუდმივად თანამგზავრზე მიმართვას,ჰორიზონტის მიმართ სტაბილიზაციას და აადვილებს თანამგზავრულზონებში გადასვლას. შესაძლებელია ტელექსის რეჟიმში 5 ელემენტიანიМТК-2, 7 ელემენტიანი МТК-5 (КОИ-7) და 8 ელემენტიანი КОИ-8 კოდებისგამოყენება. სადგურის შემადგენლობაში შეიძლება პერსონალურიკომპიუტერის გამოყენება.გემის სადგური Inmarsat-C შესდგება შემდეგი ძირითადი ნაწილებისაგან:1 - ანტენა;2 - ტერმინალი;3 - ტრანსივერი (მიმღებ-გადამცემი);4 - პრინტერი;5 - ელ. კვების წყარო;6 - უბედურების შეტყობინების დისტანციური პულტი.

18.რადიო ტელექსი

ტელექსის რეჟიმში რადიოკავშირის განსახორციელებლად გამოიყენებაშუალედურ/მოკლე ტალღოვანი (MF/HF) რადიო სადგური, რომელთანაცმიერთებულია ტელექსის ტერმინალი. რადიოსადგური უნდაგადავიყვანოთ TELEX-ის რეჟიმში.



ყველა დანარჩენი ოპერაციის მართვა ხორციელდება ტელექსისტერმინალიდან. რადიო ტელექსის გამოყენება ძალიან ხელსაყრელია იმრაიონებში სადაც არ მოქმედებს თანამგზავრული კავშირის საშუალებები.

19. უსაფრთხოების ნავიგაციური და მეტეოროლოგიურიშეტყობინებების მიმღები - NAVTEX

ქვემოთ განხილულია ნავიგაციური შეტყობინებების მიმღები - NAVTEX NT-900. იგი გამოიყენება სხვადსხვა უსაფრთხოების ნავიგაციური დამეტეოროლოგიური შეტყობინებების მისაღებად. ინფორმაციაწარმოდგენილია ვიწრო ასოთი ბეჭდვის რეჟიმში, მუშაობს საშუალოტალღებზე 518 კჰც სიხშირეზე. დედამიწის ზედაპირი დაყოფილია 21რაიონად NAVAREA (Navigational Area). მოქმედების სიშორე 200—600საზღვაო მილი. სულ არის 153 მოქმედი სადგური. შეტყობინების სახეები:A ნავიგაციური გაფრთხილება;B მეტეოროლოგიური გაფრთხილება;C ინფორმაცია ყინულზე;D ავარიულ-სამაშველო შეტყობინება, მეკობრეობის შემთხვევა;E მეტეო პროგნოზი;F ინფორმაცია ლოცმანებისათვის;G შეტყობინება სისტემა DEKA;H შეტყობინება სისტემა LORAN;I შეტყობინება სისტემა OMEGA;J GPS და GLONASS თანამგზავრების სტატუსი;K დამატება «J»;L საბურღი პლათფორმების დაკარგვის შეტყობინება;V ზუსტი ნავიგაციური გაფრთხილების ანონსირება A W X Y ტესტურ

რეჟიმში;Z გაფრთხილება არ არის.

მართვის ორგანოები:1 – ALARM, ირთვება, როცა მიღებულია ინფორმაცია ძებნა-გადარჩენის დაუბედურების შესახებ;2 – PAPER, ირთვება, როცა პრინტერი არ მუშაობს ან ქაღალდი გათავდა;



3 – LOCK, მიუთითებს მიღებული შეტყობინების სინქრონიზაციაზე;4 – EXT RX, მიუთითებს, რომ სიგნალი მიიღება გარეშე მიმღებიდან;5 – MENU, მართვის ბრძანებების ღილაკი;6 – SELECT, დადასტურების ღილაკი;7– EXCLUDE, უარყოფითი არჩევის ღილაკი;8 – LINE FEED, სტრიქონის გადაყვანის ღილაკი;9 – POWER ჩართვა/გამორთვის ღილაკი;10 – კვების წყაროს ინდიკატორი;11 – DIMMER, სიკაშკაშის რეგულირება;12 – MONITOR, მიმღების ნაწილების და სიგნალის ხარისხის კონტროლი;13 – ALАRM STOP, სიგნალიზაციის გამორთვის ღილაკი;

20.სამაშველო საშუალებების VHF რადიოსადგურიგამოიყენება სამაშველო საშუალებებში გადასვლის და გემის დატოვებისდროს.

მას გააჩნია შემდეგი მართვის ორგანოები:- ჩართვა/გამორთვის ღილაკი;- განათების ჩართვა/გამორთვის ღილაკი;- ხმამაღლა მოლაპარაკის ჩართვა/გამორთვის ღილაკი;- ხმის, ხმაურის დახშობის, სიმძლავრის, არხის არჩევის რეგულირება;- კლავიატურის ბლოკირების ღილაკი;- უბედურების არხის არჩევის;- ღილაკები А და В ფიქსირებული არხების არჩევისათვის.

21. სამაშველო საშუალებების რადიოლოკაციური მოპასუხერადიოლოკაციური მოპასუხე წარმოადგენს ეფექტურ საშუალებასუბედურებაში მყოფი სამაშველო საშუალებების ადგილმდებარეობისდასადგენად გემების ან სანაპირო რადიოლოკაციური სადგურებიდან.



22. სამაშველო საშუალებების ავარიული რადიო ტივტივაგემებზე გამოიყენება სამი სახის ავარიული რადიო ტივტივები:

1. COSPAS-SARSAT-ის სისტემის (უბედურებაში მყოფი გემებისადა საფრენი აპარატების ძებნა გადარჩენის საერთაშორისოთანამგზავრული სისტემა), რომლებიც მუშაობენ 406 მგჰცსიხშირეზე;

2. საერთაშორისო კავშირის INMARSAT სისტემის;3. ულტრამოკლე ტალღოვანი დიაპაზონის;

ყველა ტიპის ავარიული რადიო ტივტივებს წაეყენება ერთნაირიმოთხოვნები და ისინი გამოიყენება უბედურებაში მყოფი ადამიანებისაღმოსაჩენად. მათი კონსტრუქცია ითვალისწინებს მათ დამონტაჟებას ღიაადგილას, რაც უზრუნველყოფს მათ ამოტივტივებას ჩაძირვის ან 20 მეტრისიმაღლიდან გადაგდების შემდეგ. იგი თავის სამაგრში დამაგრებულიაგიდროსტატის საშუალებით, რაც მის ზღვაში 5 მეტრის სიღრმეზე ჩაძირვისშემდეგ იწვევს მის აქტივაციას. მისი აქტივაცია ასევე შეიძლება ხელით.

23. გემის სისტემა GMDSS-ის ელექტრული კვებისმოწყობილობა

გემის სისტემა GMDSS-ის ელექტრული კვების მოწყობილობა გამოიყენებასისტემა GMDSS-ის ყველა სისტემის ელ. კვებისათვის. მთავარ პულტსგააჩნია საერთო ჩამრთველი, ძაბვის კონტროლის ხელსაწყო დაგანცალკავებული ჩამრთველები.



უწყვეტი ელ. კვების უზრუნველსაყოფად გათვალისწინებულია სარეზერვოკვების წყარო.

აკუმულატორების ბატარეების დასამუხტად გამოიყენება სპეციალურიდასამუხტი მოწყობილობა.

მისი საშუალებით შეიძლება ერთდროულად აკუმულატორების ბატარეებისორი კომპლექტის დამუხტვის კონტროლი. წინა პანელზე განლაგებულია:- «А», ამპერმეტრი აკონტროლებს დასამუხტავ ელ. დენს;- «V», ვოლტმეტრი აკონტროლებს დასამუხტავ ელ. ძაბვას;- Battery 1, Battery 2 - დასამუხტი აკუმულატორების ბატარეები ;- Battery Alarm - ძაბვის ცვლილების ინდიკატორი (22,4 - 30 В);- АС Alarm - ცვლადი დენის წრედის გაუმართაობის ინდიკატორი;- BATT 1-2 - აკუმულატორების გადასართავი;- DIM - ინდიკატორების ნათების ინტენსივობის რეგულატორი;- MUTE/TEST - ხმოვანი სიგნალიზაციის გამორთვა/თვით ტესტირება.

სარჩევი - bsmalibrary.bsma.edu.ge › books › sazgvao komunikaciebi... ·...

Documents