დედამიწა 100 წლის შემდეგ

dedamiwis aRsareba

RmerTo, nuTu rodesme viyavi gaxarebuli,

Seyvarebuli?! esimdenad adre iyo, rom ukve

maviwydeba, rogor daiwyo yvelaferi. maSin Zalian

axalgazrda viyavi, Cemi cxovrebis yoveli dila

bednierebiT iyo savse. diax, marTlac miyvarda mTeli

msoflio: mze, ca da yvelaferi rac me Sevqmeni,

aRfrTovanebuli viyavi sicocxliT, romelic vSobe.

vamayobdi misi srulyofilebiT. ise miyvarda Cems

mier Seqmnili buneba, rogorc mosiyvarule dedas

uyvars Tavisi - Svili. davkankalebdi da

vufrTxildebodi saTiTao foTols, Tvalyurs

vadevnebdi, rom dedamiwaze yvelas hqonoda sinaTle,

siTbo, wyali, sakvebi, rom aravin daCagruliyo.

ra lamaz viyavi im dros... Cems Tavze iyo aRmarTuli,

maRali, ukidegano cisfer gumbaTiani ca, xolo misi

laJvardovani TaRis qveS dacuravdnen TeTri qaTqaTa

Rrublebi, xolo roca Rame Camowveboda, is

gadaiqceoda muq xaverdovan, oqrosfrad mocimcime

varskvlavebiT moWedil sabnad. daisadgurebda

saocari simyudrove da siTbo. bunebaSi harmonia

sufevda...

me vocnebobdi gamemravlebina es silamaze. mindoda

Semeqna iseTi arseba, romelic Cemi qmnilebebis

gvirgvini iqneboda... yvelaze brZeni, Zlieri,

srulyofili... mjeroda, rom SemiZloSemeqmna Cemi

damxmare, romelsac davajildovebdi saukeTeso

TvisebebiT. axda Cemi ocneba, ganvaxorciele Cemi

Canafiqri ...

pirveli adamiani, rogorc me vuwode am umaRles

qmnilebas, gaCnda qveyanaze TiTqmis iseTive,

rogorc

Cemi Seqmnili danarCeni macxovreblebi.

me mas Tavidanva suli ar Cavudgi. vifiqre, rom

bevrad upriani iqneboda Tu Tavidan adamiani

icxovrebad velur bunebaSi, iqneboda masTan ufro

axlos, gaicnobda da Seiyvarebda mas `Signidan~,

rogorc ZiZas, romelmac gazarda. magram Sevcdi...

Tan rogor Sevcdi!!!

sakmaod didxans, is Tavs im samyaros nawilad

grZnobada, romelSic moxvda Tumca gonebam,

romelic

me mis tvinSi movaTavse, Zalian swrafad daiwyo

moqmedeba.

pirveli, man iaraRi Seqmna, rac imas niSnavda,

rom is aRar iqneboda msxverpli, aramed gaxdeboda

uZlieresi, mbrZanebeli.. am momentidan me davkarge

masze zegavlena.

gadioda dro, adamiani ufro da ufro

srulyofili xdeboda, amasaTan erTad icvleboda

misi cxovrebac. man daiwyo Cemi, cxovelebis da

mcenareebis dapyroba. axla is mxolod ki ar

nadirobda maTze, aramed swiravda msxveplad

mis mier

gamogonil kerpebs, xocavda aseulobiT cxovels

Tavisi `uazro~ ritualebis Sesasruleblad. da es

xocva-Jleta saSineli, tyuilubralo sisxlisRvra,

mayenebda autanel tkivils... Cemi Zalebi nel–nela

qreboda.

me ukve arafris imedi aRar mqonda. Sevegue im azrs,

rom Sevqmeni da gavzarde sakuTari mkvleli,

romelic mimaxinjebda cxovrebas. magram, uceb

TiTqos moxda saswauli, adamians goneba gaunaTda.

man daiwyo bunebaze zrunva, moiSinaura cxovelebi,

aWmevda da uvlida maT, icavda mtrisagan, sicivisagan,

uSenebda saxlebs, magram sixaruli arcTu ise

didxans gagrZelda. aRmoCnda, rom amas isev Tavis

sakeTildReod akeTebda. aWmevda imitom, rom daekla.

adamins izidavda axali svrceebi Tavisi

gamandgurebeli saqmianobisaTvis. man daiwyo tyeebis

gaCexva, da am adgilebze qalaqebis Seneba. Tesavda

misTvis sasurvel mcenareebs, ramac gamoiwvia

noyieri miwebis ganadgureba... ufro da ufro

icvleboda samyaro.

gadioda wlebi... aTaswleulebi... dadga XXI sakune.

da ai, rad gadaiqca odesRac ulamazesi da

umSvenieresi dedamiwa. ra gamikeTa am urCxulma,

ra unda Cemgan, ratom meqceva ase?! is glejs Cems

Sinagan organoebs patar-patara nawilebad, Cems

sisxlSi uSvebs Sxamebs, romlebsac gamoyofen mis

mier aSenebuli fabrika-qarxnebi,

hidroeleqtrosadgurebi, mgudavs, manqanebis mier

gamoyofili gamonabolqvebiT... cudad var, Zalian

cudad, CemTan erTad kvnesis mTeli samyaro...

magram yru da brmaa adamiani... monstri, romelic

Sevqmeni... is Cemi Secdomaa, xolo Secdomebs

gamosworeba unda.

dedamiwa 100 wlis Semdeg.

ai damTvrda yvelaferi.

isev siCume da sicivea. eh, Tavidan unda daviwyo

yvelferi, me Zlieri var, me SevZleb... isev iqneba

dedamiwa ayvavebuli, magram arasodes, gesmiT

arasodes, aRar davuSveb aseT Secdomas! arasodes,

arasodes, arasodes!!!...

ar davuSvaT nebismieri saxis unebarTvo nadiroba,

TevzWera – momwamlavi nivTierebebis an eleqtro-

denis gamoyenebiT, movWraT xeebi, mxolod nebadarTul

teritoriaze, TiToeuli moWrili xis sanacvlod,

davragaT ramodenome axali, nu davanagvianebT ezos,

quCas, qalaqs, kontinents, saTiTao CvenTaganma

davicvaT da gadavrCinoT planeta ganadgurebas.

maSin 100 wlis Semdeg dedamiwa ai, aseTi iqneba ...

ფოტოსინთეზი

ra? sad? rodis?

ra – fotosintezi; sad – mwvane mcenareebSi;

rodis – XXI saukuneSi;

fotosinTezi aris procesi, romlis drosac

naxSirorJangisgan, wylisa da masSi gaxsnili

mineraluri nivTierebebisgan, mzis sxivebis

energiis daxmarebiT warmoiqmneba Jangbadi da

organuli nivTierebebi. planetis mcenareul

safars, gansakuTrebiT tyes, Zalian didi

mniSvneloba aqvs atmosferoSi Jangbadis gamoyofaSi.

fotosintezma Zireulad Secvala planeta “dedamiwa”.

bunebaSi, mwvane mcenareebis garda, ar arsebobs

Jangbadis sxva wyaro. fotosintezis wyalobiT mzis

energia ki ar ifanteba sivrceSi, aramed gardaiqmneba

qimiur energiad da inaxeba organuli nivTierebebis

saxiT.

yovel wliurad fotosintezis meSveobiT, dedamiwaze

warmoiqmneba 150 mlrd. tona organuli nivTierebebi

da gamoiyofa daaxloebiT 200 mln. tona Tavisufali

Jangbadi.

Cveni planetis globaluri dabinZureba xels uSlis

mas “Tavisuflad isunTqos”.

riTadi garemo faqtorebi, romlebic zemoqmedeben

fotosintezis procesze aris: sinaTle, temperatura,

СО2 koncentracia haerSi, wyali, niadagi, atmosferos

damabinZurebeli nivTierebei, aseve Sxam-qimikatebi,

romlebic farTod gamoiyeneba soflis meurneobaSi.

• ganaTebis momatebasTan erTad fotosinTezis

procesic proporciulad izrdeba, garkveul

kritikul wertilamde, Semdeg misi intensivoba ise

Tu ase mudmivi doneze rCeba, xolo sinaTlis

Semdgom gazrdas erTad mcirdeba. dRes mravali

mizezebis gamo haeris gamtarobam mzis gamosxivebis

mimarT , es sinaTlis intensivobis zrdas da

Sesabamisad fotosinTezis Sencirebas gamoiwvevs.

temperatura sxvadasxva mcenareebze sxvadasxva gvarad moqmedebs, Tumca optimaluri temperature romlis Sedegadac fotosintezi normis farglebSi mimdinareobas aris 0 – 25 0C. magaliTad evropuli kedaris da inglisuri fiWvis normaluri temperature meryeobs 10 – 150C farglebSi, temperaturis gazrda 380C iwvevs mcenareebis sunTqvis gazrdas da fotosintezis Semcirebas. XX saukuneSi Cveni planetis temperatura gaizarda 10C-

iT , xolo bolo 10 wlis manZilze 0.1-0.20C.

naxSiroJangis momateba haerSi, 0.3% dan-3%mde, iwvevs fotoosintezis gaZlierebas, amitom Zalzed mniSvnelovania samrewvelo raionebSi, mwvane mcenareebis dargva/SenarCeneba, Tumca axali samrewvelo obieqtebis asaSeneblad mcenareuli safaris, aTasobiT heqtrebi nadgurdeba. CO2

konceentraciis Semdgomo mateba haerSi iwvevs fotosintezis depresias.

fotosintezis normaluri mimdinareobisaTvis aseve mniSvnelovania wyali. wylis Warbi raodenoba niadagidan gamodevnis haers, rac iwvevs fesvebis mier wylis Sewovis Semcirebas, amas mcenareebSi wylis deficiti mohyveba. rogorc cnobilia globaluri daTboba iwvevs wylis donis matebas, amitom sul ufro da ufro moimatebs niadagis tenianoba, Sesabamisad miviRebT fotosintezis Semcirebas.

haeris damabinZurebeli nivTierebebi da Sxam-qimikatebi, romlebic soflis meurneobaSi gamoiyenba mniSvnelovnad amcireben fotosintezis mimdinareobas. mcenareebze garemos damabinZurebeli nivTierebebis zemoqmedeba gansakuTrebiT gamovlindeba did qalaqebSi da raionul centrebSi. mniSvnelovan zegavlenas axdenen fotosintezze azotis zeJangi, gogirdis zeJangi, ftoridebi da sxva mavne nivTierebebi. fiziologiuri zegavlena mcenareebze, gaaCniaT soflis meurneobaSi gamyenebul qimiur preparatebs, fungucudebs da insekcidebs.

maTi moqmedeba gamoixateba SemdegSi:

bageebis dabinZureba da СО2 STanTqvis Seferxeba;

foTlebis optikuri Tvisebebis Secvla, rac gamoixateba sinaTlis arekvlis da foTolSi SeRwevis cvlilebaSi;

icvleba foTlebis siTburi balansi, metabolizmi, anatomiuri agebuleba;

zRvebisa da okeaneebis navTobiT da navTobproduqtebiT dabinZurebis Sedegad warmoiqmneba navTobis laqebi, rac iwvevs fotosinTezis procesis garTulebas, radgan wyalSi veRar aRwevs mzis sxivebi, amas mcenareebisa da cxovelebis sikvdili mohyveba.

cocxali samyaro CaisunTqavs Jangbads da amoisunTqavs naxSiroJangs, am pricess sunTqva ewodeba. Tu Jangbadi haeridan gaqreba es gamoiwvevs Cveni planetis sunTqvis Sewyvetas anu mis “sikvdils”.

ავტორი: თაკო ხუციშვილი

კლასი: X

პედაგოგი: ხ.ფირანიშვილი

ნაგავი და ეკოლოგია

ნაგავსაყრელის ყოველდღიური რეალობა

narCenebi garemos dabinZurebis erTerT mniSvnelovan wyaros warmoadgens.

narCenad iTvleba yvelaferi is rac patrons \an mepatrones \ aRar sWirdebaa

adamianebi Tavidan iSoreben yvelafer zedmets, isini maT ubralod yrian nagavsayrelze.

nagavsayrelze moxvedrili nagavi ki ganagrZobs “sicocxles”.

misi erTi nawili lpeba da atmosferoSi gamoyofs mavne airebs, am dros gamoyofili meTani TviTaalebadia da SeiZleba xanZris kerad iqces.

meore nawili iwvis an aqtiurad, an pasiurad - bJutavs- da amdidrebs garebos e.w. saTburis , Tu

momwamlavi airebiT

m მesame nawili –niadagSi Catkepnil Camarxuli iJRinTeba wvimis wyliT, Cairecxeba niadagSi ereva gruntisa da mdinaris wylebs da safrTxes uqmnis

adamianebis janmrTelobas

რესურსი?!

yvela narCeni fuWad gadayrili resursia

narCeni , romelsac Cven Tavidan viSorebT SesaZlebelia efeqturad iqnes gamoyenebuli meoradi

gadamuSavebis masalad.

adamianebi gaucnobiereblad udierad xarjaven iSviaT nedleuls , sawvwvs, anadgureben savargulebs,

zogierTi mdgradi narCeni aTwleulebis manZilze ixrwneba, mTeli am periodis manZilze abinZurebs

haersa da niadags

• bunebrivi resursebi ki SezRudulia

•

• maTi racionaluri gamiyeneba Cveni sicocxlis da janmrTelobis garantiaa da rogorc ityvian: • yvelaferi araferia janmrTelobis gareSe

ჩვენი დროის რაინდი!

• საქართველოს ტერიტორიაზე ნარჩენების ტრანზიტისა და

იმპორტის შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად,

საქართველოს ეკონომიკურ ტერიტორიაზე დაშვებულია

მხოლოდ არასახიფათო და არარადიაქტიური ნარჩენების

იმპორტი.

ნაგვის შესამცირებლად აუცილებელი და

საჭიროა მათი გადამუშავება.

არ ვიყიდოთ უხარისხო ნივთები, რომლებსაც მალევე

გადავყრით არ გადავყაროთ გამოსადეგი ნივთები ტყუილ-

უბრალოდ მაქსიმალურად შევზღუდოთ ერთჯერადი

ნივთების მოხმარება, თან ვიქონიოთ ნაჭრის ჩანთები ,

ნეილონის ჩანთები ,კალათები , ზურგჩანთები,

სხვა ბიოდეგრადირებადი მასალისგან შექმნილი ჩანთები

რა შეგვიძლია გავაკეთოთ ჩვენ თვითონ?

-------------------

• ყოველი ყიდვის დროს თან ვიქონიოთ ჩანთა, რათა თავიდან

ავიცილოთ ცელოფნის პარკების გამოყენება;

• ერთნაირი პროდუქტები მოვათავსოთ ერთ პარკში;

• ვეცადოთ, რომ ერთი ხმარების შემდეგ არ გადავყაროთ

პარკები და ხელახლა გამოვიყენოთ ისინი;

• გამოვიყენოთ ქაღალდი შესაფუთად, პარკების ნაცვლად;

• შევამციროთ ნაგავი სახლში ნაკლებად ნარჩენიანი

პროდუქციის შეძენისა და კომპოსტირების გზით;

• გავავრცელოთ ინფორმაცია პოლიეთილენის პარკების

მავნებლობის შესახებ;

• მივაწვდინოთ ხმა ხელისუფლებას მოთხოვნით, რომ

მაქსიმალურად შემცირდეს პოლიეთილენის პარკების

მოხმარება.

სხვადასხვა ქვეყანაში ნარჩენების მართვისადმი საზოგადო-

ების დადებითი დამოკიდებულების მისაღწევად სხვა

დასხვა მეთოდი გამოიყენება

• ბარსელონაში ნარჩენების განცალკევებით შეგროვების

პროცესი სახალისო თამაშს ჰგავს, რომელშიც აქტიურ

მონაწილეობას იღებს სხვადასხვა ასაკის მოსახლეობა, მათ

შორის, ბავშვები. ნარჩენების თითოეული

კომპონენტისათვის განკუთვნილია სხვადასხვა ფერის

ტომარა, რომლებიც შევსების შემდეგ ბარდება

დანიშნულებისამებრ. ამ პროცესის დამთავრების შემდეგ

ბავშვები ჯილდოვდებიან სხვადასხვა ტკბილეულით,

ხოლო უფროსები იმსახურებენ მადლობას ადგილობრივი

ხელისუფლებისაგან.

• გერმანიაში 45 მლნ. ტონა საყოფაცხოვრებო ნარჩენი

წარმოიქმნება, რომელთაგან 10 მლნ. ტონა იწვება

ეკოლოგიურად უსაფრთხო ნაგვის საწვავ ქარხნებში, 21

მლნ ტონა გადამუშავდება ახალი შესაფუთი მასალებისა და

ქიმიური ქარხნებისათვის ნედლეულის მისაღებად, ხოლო

14 მლნ ტონა გააქვთ 300 მუნიციპალურ ნაგავსაყრელზე.

შვეიცარიაში არსებობს ნარჩენების წვის 37 საქალაქო

საწარმო, რომლებიც ქალაქებს ელექტროენერგიითა და ცხე

ლი წყალით ამარაგებენ. თითოეული ასეთი საწარმო

150 ათასიანი ქალაქისათვის საჭირო ელექტროენერგიის

10%ს იძლევა და მთლიანად უზრუნველყოფს ამ

რაოდენობის მოსახლეობას ცხელი წყლით.

ზანზიბარში, გარემოსა და ტურისტების იტერესების

დაცვის მიზნით, აიკრძალა პოლიეთილენის პარკების

წარმოება და იმპორტი, მიუხედავად იმისა, რომ ამის

გამო ქვეყანა ყოველთვიურად შემოსავლებში 400 ათას

აშშ დოლარს კარგავს.

გარემოზე ზრუნვა საკუთარ სიცოცხლეზე ზრუნვაა,

ზრუნვა ყველა იმ ადამიანზე, რომლებიც ჩვენ

გვიყვარს

ავტორი: ელენე ახვლედიანი

კლასი: IX

პედაგოგი; მარინა მამულაშვილი

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

მარტივი ენერგეტიკული

გადაწყვეტილებები კლიმატის

ცვლილების წინააღმდეგ მზეო ამოდი, ამოდი, ნუ ეფარები გორასა,

სიცივეს კაცი მოუკლავს, საწყალი, აგერ გორავსა

„ფოტოსინთეზი“

ფოტოსინთეზი ბუნებაში მიმდინარე პროცესია, რომელიც

მწვანე ფოთოლში გარემოში არსებულ ნახშირორჟანგს მზის

ენერგიის დახმარებით, წყლის თანაობისას გარდაქმნის

ჟანგბადად, რომელიც ატმოსფეროში გამოიყოფა,

გამოყოფილ ჟანგბადს მოიხმარს ყველა ცოცხალი ორგანიზმი

და ადამიანი ყოველდღიურ საქმიანობაში

ჟანგბადს მოიხმარს ყველა ცოცხალი ორგანიზმი!

ინფრაწითელი გამოსხივების მიმართულება

სათბურის ეფექტების გამომწვევი პროცესები:

რა შედეგები შეიძლება მოყვეს გლობალურ დათბობას?

მომატებული ნალექები

მაღალი ტემპერატურები

ქარიშხლები

მეწყერები

გამყინვარება

გაუდაბნოება

ნიადაგის ეროზია

მარადიული ყინულოვანი საფარის დნობა

მსოფლიო ოკეანიის დონის აწევა

მარტივი ენერგეტიკული გადაწყვეტილებები

კლიმატის ცვლილების წინააღმდეგ

მოქმედებათა ნუსხა:

გავარკვიოთ ოჯახის წევრები „სათბურის ეფექტისა“ და

გლობალური დათბობის არსში

მივაქციოთ ყურადღება სინათლის ეკონომიურ ხარჯვას

გამოვიკვლიოთ ჩვენი ბინებიდან როგორ „გვეპარება“

სითბო და აღმოვფხვრათ შეძლებისდაგვარად

დიღმის ტერიტორიის ფარგლებში გადასაადგილებლად

გამოვიყენოთ ველოსიპედები, ანდა გადავადგილდეთ ფეხით

პერსონალური ტრანსპორტი გამოვუყენოთ შორ

მანძილებზე გადასაადგილებლად

მოკლე მანძილებზე გადავადგილდეთ მუნიციპალური

ტრანსპორტით

ვთხოვოთ მშობლებს შეამოწმონ პერსონალური

ავტომანქანის მაყუჩის გამართულობა

მზის თბური ენერგიის გარდაქმნა ელექტრო ენერგიად-

სამეზობლო, თემი, გამგეობა

მცენარეული საფარის გაშენება

ყოველივე ზემითქმული კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს

კლიმატის ცვლილების თემის აქტუალობას და თვითოეული

ჩვენგანის როლსა და ძალისხმევაზე პრობლემის მოგვარების

საქმეში

ავტოირი: ლევან მღებრიშვილი

კლასი: IX

პედაგოგი: მარინა მამულაშვილი

Since ancient times Nature has served Man, being the source of

his life.

For thousands of years people lived in harmony with environment.

But with the development of civilization man's interference with

nature began to increase.

Large cities with thousands of smoky industrial enterprises appear

all over the world today. They pollute the air we breathe, the water

we drink, the land we live in. Many cities suffer from smog.

Vast forests are cut and burn in fire.

As a result some rare species of animals, birds, fish and plants

disappear forever, a number of rivers and lakes dry ap. environmental

protection is a universal problem. Some progress has been already

made in this direction. The international organization Greenpeace is

also doing much to preserve the environment.

The earth is our home. We must take care of it for ourselves and

next generations.

ავტორი: მარი გაბრიჭიძე

კლასი: IX

პედაგოგი: ნანუკა შაფაქიძე