ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarcevi dedamiwis wylis garsi...

195

Upload: others

Post on 17-Jul-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7
Page 2: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7
Page 3: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7
Page 4: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7
Page 5: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

zaqir eminovi, kabil semedovi, aigun alieva

g eograf i a

8zogadsaganmanaTleblo skolebis

me-8 klasisaTvis geografiis sagnis

saxelmZRvanelo

gTxovT saxelmZRvanelosTan dakavSirebuli Tqveni

gamoxmaureba, SeniSvnebi da winadadebebi gamoagzavnoT

[email protected] da [email protected] eleqtronul misamarTebze.

winaswar madlobas mogaxsenebT CvenTan TanamSromlobisaTvis!

Page 6: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

4

sarCevi

sarCevi

Sesavali............................................................................................................................................6geografiuli aRmoCenebidan kvlevebisaken

���������� ������������������������� ........................................................................... 7���������� ���������������������� .......................................................................... 10��������������������������������������������� ............................................. 13���������������� �������������������!���� ............................................................ 16�"����������������������������������#�!�� .................................................... 20§6. ganmazogadebeli davalebebi. ������������������������$������������������� ........................................................................................................................................ 23rukebi da maTze asaxvis xerxebi

�%��$����� ������������!������� .............................................................................. 26§&��$����� ��������������������'(�� ............................................................. 29�)�� $������������������ ....................................................................................................... 32��*�� $�����$�����$��� ......................................................................................................... 35�������+������������������������� $�����......................................................... 38§12. ganmazogadebeli davalebebi. $������ !������������������������'����� .................................................................................................................................... 41dedamiwis moZraoba da misi geografiuli Sedegebi

���������(������� .................................................................................................................. 43����������'���'�� ����+��� ............................................................................................ 45��"����� ������������������� .......................................................................................... 49��,�������������(����� .......................................................................................................... 51��%�����������������������$ ������������ ...................................................................... 53§18. ganmazogadebeli davalebebi. �����(�������������������������������������$ ����������� .................................................................................................. 56dedamiwis aqtiuri teqtonikuri garsi

��)�������'������������-������� ��������$� ����+������������� ...................................................................................................................................................59

��*���������������������� ....................................................................................................... 61�������������������������+�����!���������� .............................................................. 66����� +������������������'(������������ .................................................................. 70§23. ganmazogadebeli davalebebi. ��������������������+������������!�������� .................................................................................................................................... 72atmosfero

�����-������������������ ����������� .................................................................... 76��"��� ������������� ��/������ .......................................................................................... 79��,����$��������������$������� .......................................................................................... 82��%�������� ������/�������'���� ............................................................................... 86��&��$��������������������� ............................................................................................. 90§29. ganmazogadebeli davalebebi. ������ ������/�����'�� ���������������� ............................................................................................................................... 94

Page 7: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

5

����������� ���� ������sarCevi

dedamiwis wylis garsi

��*�����������$�����'��!����� ............................................................................................ 97������$�����������$������� ..................................................................................................... 100������$�����'(���������� �� ............................................................................................ 103������$�����'(����������������:������ .......................................................... 106�����'(������+����$�����!��� ............................................................................................. 110§35. ganmazogadebeli davalebebi. �$��������'(������������ ��������������������������������� .............................................................................................113

biosfero

��,���������������'��������������!��� ....................................................................... 114��%�������� ��������� ......................................................................................................... 116��&������������������������������������� ........................................................... 119��)��� ���������������� ............................................................................................................. 123§40. ganmazogadebeli davalebebi. � !��� $���;������ ���������< .... 130

msoflios qveynebis klasifikacia

�����/��(������$�����$���������������������������� ......................................... 132������������ ���/��(������ .................................................................................................. 135���������������/��(����� ..................................................................................................... 137��������������������������/����� .................................................................................. 140§45. ganmazogadebeli davalebebi. /��(����������������������!�����������

mosaxleoba da meurneobis teritorialuri organizacia

��,�������������������� ................................................................................................... 146��%�������������� ��������������������............................................................... 150��&��� ��������� ������ ........................................................................................................ 153��)��� ��������� ��������� �������!��������� ................................................................156�"*��'������������������������.................................................................................. 160§51. ganmazogadebeli davalebebi. � ��������� ����������������$�����$�������� �������!������� .................................................................. 163

ekologiuri garemo da misi dacva

�"�������������+ ������'(����� .................................................................................... 165�"����� ����������������$����� ������� ............................................................ 168�"��������������������� ........................................................................................................ 171�""�������������������#�������������� ............................................................ 175�",���$����� ����� ���������#����� ��� �=�$��� �������������� ������ ............................................................................................................................. 178§57. ganmazogadebeli davalebebi. �$����� ����������������������������������������� ............................................................................................................... 182 terminebis ganmartebiTi leqsikoni ........................................................184

Page 8: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

6

Zvirfaso moswavleebo!>???�$��!���/������'(�������������!��'��������������/@�'���'���!��

������� �� ������ �� ������� �(������@� ���� !���'����� ��� ����������

�� ��������@� �������� ����������� � ���!�@� !���'����� ���� ���������� ��

!������������������

������� � ������ �������� $������������@� ��� !���� ����$�!����

�� ��������� ����/�������� ���������� ���@� !���'����� � ������ ���

����� ����(�����@���������@���������������� ����������������

'���@� ������ ��� ����������� ���� �������� !��'������ ���@�

�����������������@��������������������������������@�����!���������!��

���������������������@������������������!������������������ ���

���������'��!����� �����������+������������!�������/�����������������

������@� �������� !�� ���� ���!��������� ���� ����#�!�� ���������

����������������������/��!��

$���� ��������� ����� ���� (������ ������ ��� ���$����� �'(��� ��

������� $��� A��� '�� ���$�B�� '���� �/���� ��������� $����� ���!�������@�

����� ��������� ��������� �� ��� $�����$����� �/��$ ��� �� !������

!��� ������+�������!���������!���'����� $����������������'�����

����� '��� '���!�� !��'������ �������� ��+�����@� '���� ���������

�����'��� ����� �!���� ��+����� !�������@� ��� ��� �������� �� ��������

'��!�������������@�����������(��������������(�������������������������=

���� !�����@� �/���� !�+����� ��������� ����� ��������� ������� $ ���� ���������

���������/��(�!��������/�/��!�@����!����/�/��/�!��

�� '���� �������!�� �/���� !���+����� ��������� ��������� /��(������

���������������������������������������������@������ ��#� �!��!������

/��(����������������� ������

�$�����������/�������������������������������������������� =

�����������������������������������+ ����������������!��������������

����������$����� ���������������'(������������

�������@����(����������������������������� �(������!��'��!��

gisurvebT warmatebebs!

Sesavali

Sesavali

Page 9: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

7

geografiuli aRmoCenebidan kvlevebisaken

C>??� � $ ���� ! � '���!�� ������ ����� ����=�� ��� ����������� �������� ����� !������� �������!��$������������� !��� �������� ���� �� ��'(���$�������� '(���� ������ ��@� ���������@� �������@���$�����������@���� �����!�������������!��'������������������� +����� ��(��� ���� �@� ������������ ���$� �� ������� ��'(��� $������������� !����'������� !��'���� ���� ���� '(��@� ������� ������������$����������� ��������������������������� �� /��(���� ��� ������@� ���������@�

���� ������� ������ ���� �@� ��=���� ;����� �/���;@����$��� '(��� �$��������������� !��'��@�!��+���� ���$ ������������� ���� '(���$���!�� '���� ��kvlevebs�� #�� $�����

C>??� � $ ���� ! � ����!�� ��� ����� �� ����� ��D����������� ������� $�� ��� '������� �� ���(�� ����� C>???�� $ ������'(��!��aRmoaCines���$����������!����

sakvanZo sityvebi

$����. ������

s. dejnevi

v.beringi

geografiuli aRmoCenebidan kvlevebisaken

§1. geografiuli aRmoCenebis axali etapi

� ����������� �������������������!�@������������������������!�����'���� ���� ���� �(����� �$�������� �� ����� ����� ����� !��������������!�� $������������� �� �$�������� !��'����� �/��!�� ������� ���=�������� ���'������� ����������� ���� !�� ��� ��� �� !����� �������������� ����������� ��������@� ���� �� ������ ������� ���=����������������������������

� gavaanalizoT:1. ������ /��(������ ���������� ���'���������� $������������� �� �$��������

!������������!��'��!�E2. � ���� -/���� �� ����!�� '���� �� $�������� ��������� �����������

�������!�E

h. merkatorunis msoflio

ruka(1538)

Page 10: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

8

��� ��� �������� � ��@� ���� ��!�� ��� ����� ������ �������� ��� ����� !��+������� ���� ���� ������������$������������

��������������� ��#�����$ $�� ����������������'����� +������ �� $��� ������ ������@� C>???� � $ �����,*=%*=��� '���!�� ��#�� ����� � �����'��� �!��������� ����� ���� '(��� �$����� ����� � �� �������'����!����� ���$ �+ �����!��'��@�-����$ �+ ������������@� ���� ��������� ��� ��� $�������� $ �+ ����������@���������� �����+�����!�����������$ ������

�%))� F� �&*�� '���!�� �������� � ��������������/�����- �������!���'���������������@�����$����� ������� ��������@� $������@� �������� �� ��/��$���� �$����@� !���'��� ����� �� ���$��� $ �+ ��������� �������� $����������� $������� ������@� !��� ��������� ��������� $������� ���������� �� - ����������������� ������ ��� ��������� �� ����$� �� ���=

j. kuki

a. humboldti

a. humboltis mogzaurobis svlagezi

§1. geografiuli aRmoCenebis axali etapi

Page 11: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

9

geografiuli aRmoCenebidan kvlevebisaken

�����������������������!���'��@�!������$������������������ �� $@� �$��� �$����� ���������� ������$������������ ������

�&�)� F� �&%�� '���!�� ���������� ������ ������������!���'��� ��$��� ����� �� �� ���������� ������������ �� ������� ��$��� �������� ����������������� �������� ������ ��� ������� ����������$����������������������������@������������$�����=��@���/��������/���

C?C�� $ ����%*=���'���!���������������!��'������/������������� �����

CC� � $ ���� (������ ���!�������� ������ �����'���� ���!���� ���„���������� ����;����(�������!��+���� ����!���� ���������� (�� ������ �$����� !��='��@� ����� �)%%� '���� /��(���� ��� �� (�� ��:���� ���������������� �����������

C>???�� $ ��!�������� ����������!������������'������ ������� ��������������!��!��'������/����������������C?C�� $ ��!��$�������������!�������������������CC�� $ ��!��������(�� ������$���!������������� ���������

ra viswavleT

�������������������������������- �������������������������������

�����������$!��!���'������������������������������(���������$���������������$��������$��������'(��������/������!���'���������$������������������������������������������/���

��/������������+��������������������$!���������/������������!���'��������������������������$��@������ ����$!��������

$ �+ ������� ���������������

gansazRvreT Sesabamisoba

��� ������ ���������� ��!���� ���� ���� ��������� �������!�� C>???�� $ ��!�E

������������������-/�����������$�����!������������� ����������������������!�����E

�����(�������������������'�!��;������/���;�C?C���CC�� $ ����!�E

kiTxvebi Temis Sesaxeb

d. livingstoni

h. m .stenli

Page 12: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

10

� ���!�� ������� ��������� �� ����������!���� ������� ���������� ���������� �� ���������� ��� !������ ��������� ����@� ���� ��� ���������������������(���������!��

pirvel periodSi, geografia� ����� �'�=��������������������������� �������@��$�� �������������� � �����@� �������@� $���� �� ��������@�'(���� ����/������ �'���� $�(����������� �� '(���!���$�����$ �� ��������� ����� �������� ������������������������!����@�'��=��� �������@�/�/�����!������������������������������

�������!�������� ����� ������������������ ���������@� ���������� ���� ����������� !��������� ��� !��+���� ���$ ������#�� $����� +���� ���+���!�� ���'�� �=����?>�� $ ��!����������������������������� ��� ��$���� ������� ����� !�����@���������'�����������#��$������������ �����'��� ������� ����!�� ���A/����������B@�������$ �����+����=!���� �� ����� �!���� ����@� ��/�����(�@� ��� ����� -��������� ������������$���� ������ $������ ������� A-�=�/�B�

Sua saukunebSi�������������= ����� $�����$�� '��(��� ����������'��� �� ���� ���������� ������!���� ��+����� ����$�������� -�=������� ����������A��"�B��

uZrav varskvlavTa sfero nikoloz koper-

nikis “heliocentruli sistemis Teoriis”

sqematuri asaxva

§2. geografiuli mecnierebis ganviTareba

§2. geografiuli mecnierebis ganviTareba

� +����� ���+����� ������� ������ ��� ������� ��!������� /� ����������������� � $ ���� �������!�� ��������� ����������� ���� !�/������������ ��� ��������� ������ ����'������� “��������”�� ��+���������������� �'(�� ��� � ������ �� ����������� !������ !������� �����������(������������������������������(���������

� gavaanalizoT:��� ���� ���/���� ��������� ����������� ���� ��������� ������ ����

���������E��������������������(���!��+��������������������!�E

sakvanZo sityvebi

������ ���������������=���������$ �����������$�����$ ����������/��(������=������$����������������

Page 13: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

11

geografiuli aRmoCenebidan kvlevebisaken

didi geografiuli aRmoCenebis����������� ���� ������ �������!�� ������!�� #�� $����� ���������(�� �'��������� ���������� ��� ����� ����� !������������ ����$ � �������� A��'���������B@� �����=� �����$ �������������/��(���������������(�=���������� �� +������ �� ������!�� !������ �� �/�� ���=�����������

���� ����������� �������@� ���� $��������� $�������� ����������� ��������� �������+���� didma geografiulma aRmoCenebma� ��� �����

� (� �� +����� $= �������� ������=�!��� �� ��� ����= �� $����� ��� ���G����� �/���;���������@� ���=������ �/��$ ������!��������� �/������������ !������!�������� $����� !��= ������� $����� $���� ��������!�� ���=�����������������$������ -�� ��$=���� A�"��� F� �")�B� ����/���������������!������:��

C?C� � $ ������'(��!��- ��������������� ���$!�� ���=

� ����� !������ $��������������� �� ���������� ����=����� A���������B� ����������� !������!������ ��������� �&%�� F� �&%,� '���!�� ���= ������ $�������� ������ G�����#��;� ���=� ����� !������ �'��� ��������$���������A�$�������B����������

niadagis geografiis mecniereba

'���!�� C?C� � $ ���� ������ �� CC�� $ ���� ��'(��!�� ����� ��$ ������ ���@� ������ ���� �� �'��!�� '���� ���$���������!������

n. koperniki

h. merkatori

v. v. dokuCaevi.

kvleviTi gemi “Celenjeri““

h.merkatorunis 1595 wels dabeWdili

“atlasis” garekani.

Page 14: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

12

C>???� � $ ���� ���!�� �� ������� �������������� ������ /��(���� ������ �� ��������� ���=�������� �������@� �� ����������� ���� ���'���������/������ �!���������� ���� �� !���'����������� � �����=������ ��� �������@� ��������� =$�������%,*�'�����������������������!��!���������=����� Gekonomikuri geografia�;� !������� �������!�� ������������� �������$�����$ ��������� �� ��������'�����������������������$ ������mrewveloba, soflis

meurneoba, transportis sferoebis geografia, mosaxleobis

geografia, calk-calke regionebis ekonomikuri da socialuri

geografia�� ������ �� ���$!�� �$�����$ �� ��������������@�����(������������adamianis geografia.

m.v. lomonosovi

�'��������� ��������� ��������� � ����@� ����� � �� � ����� � ��(��������� +����� '��������� ���� ����������� ������� �� $��� ���@����(������������������������������� ���������� ���'��!��'���� ���$���������!�����������������������������������������!���������������������!������������������������

ra viswavleT

�����������������������������!�+����@����������������'���������������������� �������������E

��� !�������� ����$ �� �� �$�����$ �� ��������� ����������� ������������������/���

��� ������� ����� ������������ �� ����� ��$ ������ +������ ���� �������������������!�E

��� �'���� ���� ��������� ���� ������������� ��������� ������� �� �������!���������!���������������������������������������������������E

kiTxvebi da davalebebi

saSinao davaleba

���������������������-����$�������������$ ���������- �������

��$�����������������������������$�����$ ������������������������

gansazRvreT Sesabamisoba

§2. geografiuli mecnierebis ganviTareba

Page 15: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

13

geografiuli aRmoCenebidan kvlevebisaken

�:��� ����������� �� '������� ���������������!�� �������� �����������@� ��� ���� !��'�����!�/�������������������:����������+����� ����������������������� ����������

� ������� '���'������ ���������� ��=��$��$������������!���� ���������������� �����������!��'������������$��������'�������ekologiuri geog-

rafiis���������� ��������� ��������� #���������� ����� ��

������� �/����� ������������ � ��� ��� $�����/����������� ��������� ������ �� �������� ���(������samedicino geografia� �� rekreaciuli geografia, ������������ �������� �+����� ���$ ��� �� ���!�=�������� �$��� ��� ������� �'������ � ��� �� =��$��� ����� ��������������������(������

mosaxleobis geografiis !��= '��� �+���� ���� ���!��������� �� ����� �'������ ����������� �=�������@� ���� ���$���� ����� � = ������ ��������� �� � �/������ ��=�������������������������������=����� ������ /��(���!�� � �����������@�/�/����������������������� ��������� ���� ��:����$��� ���demografiuli geog-

rafia� �� qalaqebis geografiis

A ��������� ������B� �������=�����

���=�� /��(���!�@� ��� !��������#���������������!��'��!��

qalaqebis dagegmareba maT ganviTarebaSi iZens

did mniSvnelobas.

§3. Tanamedrove geografiis mecnierebis axali sferoebi

� ��������=����� ���!������������!��������������������!���'���������������� ����� ���������� ������ +����� ��+��� ���� ����������� ����������������������������@����� ������������������������'���@������������!������������������(��������������������$�����

� gavaanalizoT:��� ������ �/������� ���������� ����� ������������ ���� �����������

�������������E������������������������!�/��������������������������������E

sakvanZo sityvebi

�$����� ������=�����������������������$��� ��������������������������=��������� ��������������=��$ ���������������� ���������������=���$ ���������

Page 16: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

14

CC�� $ ����&*=)*=����'���������'(���������!������$���������'�����qalaqis (raioni) da landSaftis dagegmareba����� �������������

�� ��� ���� ����������� �������� ��'(����� �$�����$ �� ������������������������!��socialuri geografia����������������� =$ �� ����� �(���������� ����� ����� �������@� �� ����� ����� �������������������/���������������!��'���������$��� ���

����#���� ���� /��(������ ����������� ���$���!�� ������������$ �������������������������!��������politikuri geografia��'�= ����������'����������@�������$ �� $����������@������������������@�/��(������������$ �'(����������

��������������� ���������������������������������!�

geografiis sferoebi

§3. Tanamedrove geografiis mecnierebis axali sferoebi

qalaq baqos momavali ganviTarebis gegma

Page 17: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

15

geografiuli aRmoCenebidan kvlevebisaken

����� ����(����� $���� ������ ��/��$ �� �! �������� ���� $����� ������ �$��� ���geografiuli informaciuli

sistema�� �� ����!�� maTemati-kuri geografia �+�������$ �=�� �����!���������

��� ��������!�� �������� ������ ���������� ����� ��������� �����������������!�� ���� ��������� ���(����� ������E� ��� ���� ������� ��������������� ��������!�� ����� ���� ���(������ �������� ����$ � ���$�����$ � �������� !���� � ����������� ���(�����!�E� ��� ������������������ ����������� �������� ���� ��� ��������� ���������� ���������������(��E

�����+������!�� ����� ��� �/������� ���(������� !����� ��������� �=���� ��������!�/����������������������������'�����/��������

kiTxvebi Temis Sesaxeb

saSinao davaleba

TviTSemowmeba

��������������������� !���'��������/����� ����� ����������� ������$ ����������� �$��� ������������ ������ ��� �����=

�� ������������

���'��������������������������������������� ������������ ���������� ������� �� $�������������$��� ������ ������$ �� $����� !����@� ��������� �=������ ���� �(��@� �'������ ������$ � ����=�������� ����������� ��������� ������ �����@� �'����������� ���������/������������ �����������

�������������������������� ��������+������� �H�H���������������������� !����@��������������������#�������������!��H�H����H� H� � ������������ �+����� ���$ ��� �� ���!��������� CC� � $ ���� &*=����'������� ��(���� ��� ����#�!�� ��'(�� ����������� ��������� H� H����� $���������� '���!�� ��������� ���������� ���������� ��=��������H�H�����������

ra viswavleT

qalaq karakasis teritoria ugegmo wesiT far-

Tovdeba

Page 18: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

16

��������������'���������������������� =���� /�������@� /�/����@� ��������� �!���������@� �������������@�����=��������'�������������������

�����=���� ������ ����������� ������@� !���=������@� ������� ��/������ ������@� ������ ���������������� �� ������������ !������ ���������� !������������ �������� meTodebiT�� �����'����� !�������� �=����������������/�������������������������������������������������������!���������������+�������'����������� ����� (����� �*� '���'�!�� ������ ���� ���mo-saxleobis aRweriT�� ��������� ������� /��(������ !���������������������������������������������!������������������! ������

������ ��� ��������� �������!�� � ���!������������ ��!���� $��������������@� �����'��� �����=� �� ����������@� ���= �� �� ��� ����� ��/��=����� ����� $��������� !���= '����� ������ ���@� ���= ���� �������@� �(��� ��+�= ��@� �������!�� ������������������ ���$ ��� ������!��������� ��������$����� �� ������ $����= ��������� �� �$�������@� �=���+ �� ��� �����������!��'��!�� $����� !���������/��!�� �� ������ ��� � ��=

§4. Tanamedrove geografiis mecnierebis axali sferoebi

saxelmwifo statistikis komiteti

§4. axali codnis dauflebis gzebi geografiaSi

�� (���� �����'����� ����� =�$�����$ � �������!�� �������� ����=������� �������� �����'����� ���� �$�� ��� ��������� ������� � ���� ������� ���������� �� ����������� !���'���� ����(����� ����������'(������������ ������������������������������������'����!���'�����$����� �� ������@� ��������� �� ��� '(�/��!� ��'(����������� �! =������

�gavaanalizoT:��� ������ ������������ !�+����� �! ����� ��+����� � ������ ����������

'���� ����$��������E�����������������!��+�������( ���������������������������������

��������������� ����������!����� �������������E

sakvanZo sityvebi

$������������������������$�����$��������� �/�����'�����������=$����������� ����

Page 19: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

17

geografiuli aRmoCenebidan kvlevebisaken

������������+���!������������ �$�������� !���=

'����� ���� �� �/�� �����=� �� ��/��$ �� �! ���������/���� ������� ���� ���(�����������$�������$��������������=�����@� ��$���� �������� ����� !�= �+��������$��������'(��������= �������� ���� �������@� ����=$ =/��� �� ����������@� ����=+ ����� ������ ���$������ ��= ����� +����� �$�������� ��=���� $������������� $���������������@� ��������� $���=������'�����������!��

���$ ��� ��� ���!���= ���� /��� ��������� ����������������� ��������� ����������������������� ���� �� sadamkvirveblo punqtebsa

da samecniero-kvleviT sadgurebs�� ����� ��!�����= ���� '������ � ������ �$��������@� �'������ -��������+ ����� �����@� ����� �������� ��������� ������=��@� ���������� '(�������� ����������� �/����� $�= ����� �������� ����������!�@��������������= !�@� ������ �� �� �������������� ��/��=�!�� '���� ��� ����=����� $�������@� � ���= ���� $����������� !��'�= ���� ������@� ���� =��������� ����� '(����������������@������'���$��= ����� ������������ �$=������������

dedamiwis xedi kosmosidan

samecniero sadguri antarqtidaSi

Page 20: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

18

dResdReobiT sxvadasxva Sinaarsis mqone rukebis SedgenisaTvis farTod gamoiyeneba

aerofoto da kosmosuri suraTebis gadaReba, aseve kompiuteruli teqnologiebis saSu-

alebebi. imisaTvis, rom gadaviRoT dedamiwis aerofoto da kosmosuri suraTebi, saWiroa

sxvadasxva simaRleze mfrinav aparatebze danadgarebis damontaJeba. kosmosuri suraTebis

daxmarebiT xdeba zusti rukebis Sedgena. es aparatebi gvaZleven dedamiwis zedapirze da

atmosferoSi momxdari cvlilebebis dakvirvebis saSualebas.

gemebze dadgmuli kamerebi okeaneebis Rrma sivrceebs da fskeris reliefis Seswav-

laSi iZenen gansakuTrebul mniSvnelobas.

CrdiloeT polusis raionebSi moZrav ( dreifi) yinulebze aigeba sadamkvirveblo sad-

gurebi. isini garSemo teritoriebze klimatisa da wylis Tvisebebis Sesaxeb informa-

ciebis Segrovebis saSualebas iZlevian.

§4. axali codnis dauflebis gzebi geografiaSi

Page 21: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

19

geografiuli aRmoCenebidan kvlevebisaken

�������!�������/�������������������������� �������� �=$���������� ���������$��������� �/����E

�����! ��������(������������� ��� $�����!�����������E��� ������ ��������� ��:� !��+���� $����� �� ������� ���(�������

�� +�����E

�$����� ��������� !��'����� (������ ��������� ���� ������!��������������������!�+����������I

��� $�����!������������������������������� ����������� �������������

��� �����

�����������$����� ��������������������� ����������������������������������!���#��������������������������� �/��������������$ �������������������!��=���������������������

��� !������� �������� ������� ��� ����� !�����@� ������ ����� ����/������������� ���������� ���!��������

���!����������������������#������� $����������'���!�@���������������� =�$�����$ �� ���������� ����!�� �������� ������������!������

kiTxvebi Temis Sesaxeb

gansazRvreT Sesabamisoba

saSinao davaleba

������!�������������!�+�������������������������������������������������� !������ �������� ��������� ����� ������� � ������� ����������!��'��������� ������ ����� ��� ���� �� ����� � �/������ $����� �� ����������������+�������$ ��� �����!��������������������������������������!��

ra viswavleT

$���� �� ��� ��/����������� ������ ��+������ ����������������� ������� ������������� ������������ �������� �� !������ ����=��@��������������������������� ���+����������������/����������$��=!�@� ���� ��� �� �!������!��� �� ������!�� ���������� �� �����������! ������ �� ���������� � ��� ��!�� !�������� ����������� $�����������@��+����������������������������/��(���!��

Page 22: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

20

���������������������������!�������'������!������� ����#����� ����������� ��� � ��� A��*�=��%�B@� ��")� '���� /�/� ��!�� ��� �� ��������!��������� ������������'�����@����$��������'���� ������������������������������� ���� �/������������ ���$����������

�������� ������� ��� �$ ��� �������� C?>=� C>��� $ ����!��� ���� ���� �'����� ���=���� '����� ���������������� ����������$!��

C?C�� $ ������'(��������(���� �������#�!����������� ����������� ��$� ��� �������@� ��� !����� �������������� �������� ������ !�������� !������/���'(�������������@�/�/����@�� ������������������� ��������� ������!��'���

C?C� � $ ��!�� ��������� -���� !����� ��=������������ ����#����� ����� ��� �������@� ���� ������� �� �� ���������������� ��� ������ ��������� �*�'�������� ��!����@��������!��������,*�����$��������� -���� !����� ����� � ����� � ��!�@�������!�@� ��������!�@� ����� �� ������ ��$!������� �� ���� ���� !��������� ����������� !���������������'������������

C?C�� $ ��!���/�������A�%)�=�&�%B��'���'����������#���������@�����������=�$�����$ �������= ����� !������ ;� ������� =� ���;@� /�� $�������� ���� ���=$������������!������; �� �����������;@�/������-����=

a. baqixanovi

§5. geografiis mecnierebis ganviTareba azerbaijanSi

§5. geografiis mecnierebis ganviTareba azerbaijanSi

h. zerdabi

� ����#��� (��������� �/����� ( �����@� ������ ������������ � �������� ������ � ������� �� ������� ��� �� ����� '������ �������!�� �/��!��'������ ������� ����������� ���@� ��$�� ���� ���(������� ������� ����� ����@� ���� ��� �+������ /��(���� � ������� ��������� �� �� ������!��'��@����������������(�����

� gavaanalizoT:�������������������������������������#�!���������#�!���������������������������/�������������������������@�

!��������������������� ��E���������������������������� $�����������'���!������#�������������

�������!�E

Page 23: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

21

geografiuli aRmoCenebidan kvlevebisaken

m. baharli

���� ������������!������;/��������� ��������;.

����#���� � ������ !������ -�� ������ A�&��=�)*%B��'������ ����� ������ ������������� $��� �������A�&&�=�)��B����CC�� $ ������'(������������������!������ ����� �'����� �������� '������ ������ A;$�$�����������;@� � ;������ ������;B�� �)��� '���� ��� �-������������ '����� ;����#��;� ����:�@� ���� ��������(�����'�������������!���(��$+� ���

CC� � $ ���� �*=��� '���!�� ������ ��� ���$!����'(�� ��������� ����������� ������@� ���� "*=,*=��� '������ !������ �'��� �������� �� �����!����� ���$��� ����$ �� �� �$�����$ �� ������� �����(��!��'�����@��(���'�����'������@��������������� $�����/�������� ��������#�����������!���'���� ������ �� ��� � �������@� $������ ��� !������$��� �� ������������@����������!���'��� ��������$�������������������$����������� ��@�����#���������������= -�� �����@� ��� ������ �$�����$ � �������� =� -�� �����@� ���-#����@� @� �������� ��� $���������� '���!�� $����� �������������������$���������$������������!�@�-�������!�@� ���!����������!�@� � ������ ����=��!�@�������$ �������!�@������������������!�@��$����� �������������������!��

��������� ��������� �� ���� ���� ���'� ���!�������� ���!��������� ���� ���!� ��� ���$��� �� =�����������������������!���� ������@������� ���@�!�����@��!/��������/�/��!����'������������/������������� ���� ����(����� ��������� ���� !�������������������

b. e. budagovi

sumgaiTis qimiuri kombinatidaSqesanSi mopovebuli madnis gadazidva

Page 24: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

22

��� ����#���� ��������� ������ ��������� ��������� �/���� ��� �����( ����E����E

���������'(������#������������������� ����������CC�� $ ��!�E

kiTxvebi Temis Sesaxeb

C?C�� $ ��!��� �� �� �� �� � �� �� @� �� �� �� �� ����� �� �� �� � � ���'������!������������������������� !������� CC� � $ ��!�� ��� �-��� '���!�� ����'������� � � �� �� �� �� � ����+���������#�������������!������� ������������������������!������#�!��( ������/������������@������������������

ra viswavleT

������������ /��(���� ���������� �������������� � ����� �����= '���� ������ �� ���� ���������� �������������� �� ��� ���� ����/����������������� ��������� ��������� ����������� ������������ ���(�������� !�������!�� /��(���� ���/�/� �/����� ���� �������!�� !��+���� ���'� =��� �/��� � ����������� ��������� ������ ������ �� �� ������� ��������

imiSlis Saqris qarxana kebeles sakonservo qarxana

!���������������������(������I

mecnierebis sferoebi mis ganviTarebaSi moRvawe mecnierebi

TviTSemowmeba

§5. geografiis mecnierebis ganviTareba azerbaijanSi

1. !������� ����������� ��������� �����!�� ���������� ����� =�$�=����$ ����������������!���������������������!�����.

saSinao davaleba

Page 25: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

23

geografiuli aRmoCenebidan kvlevebisaken

§6. ganmazogadebeli davalebebi. geografiis axali

sferoebi da kvlevis xerxebi

1. gamoyaviT fizikuri geografiis axali sferoebi:

���������������@��������������������������$ ��������@�-���������������� ���������� ������������@�������$ ������������$�������������@�������������������$�������@�� ����������2. gaarkvieT azerbaijanis geografiis mecnierebis ganviTarebis

Taviseburebebi:

���-����!��������C?C�� $ ����������������#��������� ������/�/����������������� ���������/��(��������������� ���������������C?C�� $ ��!�����/���������-����������'�����'���������������������!���������-����'�����;����#��<��������C?C�� $ ���������� ���!����"����� $����������'���!�����!������������@�� ���������$����� �����������������!���������$��������

3. gaarkvieT Sesabamisad mocemuli obieqtebis teritoriuli

organizebis Semswavleli mecnierebis sferoebi:

��������� ��������� ������������������$����� �������������������$ ���������

�)

�)

�)

)

�)

�)

Page 26: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

24

§6. ganmazogadebeli davalebebi

4. mocemulTagan romlebis mikuTvneba SeiZleba ekonomikuri

geografiis axali sferoebisaTvis.

����'��������������J����������$ ��������J�������������������J������������� �������������J"��/�/�����������J

5. gamoyaviT XIX saukuneSi afrikaSi warmoebuli kvlevebis dros

Seswavlili obieqtebi da daitaneT isini konturul rukaze:

6. rekreatiuli geografiis Semswavlel sferoebs SeiZleba miva-

kuTvnoT:

���������������������������@�����=��������'���������������� ��'(�������� +�����������������=���$ ��������������������/�/��������������!��������� ��� ���������������������/�/����� ����������������������������(������������������� �������������"������(���$���� �������!�������������������������������

7. axali teritoriebis Seswavla da geografiis mecnierebis

ganviTarebis sferoSi mocemuli movlenebi daalageT qronologiuri

TanmimdevrobiT:

�B��������������� ���#��$ $������� �������������!�����B���������� �������������- ������������� ������������$!���B�������������������������$����������$!�@�B����$�� �����������������"B�������������������������G�$�����$ ��������;���������!��!������

8. azerbaijanSi mocemuli mecnierebidan geografiis romeli sferos

ganviTarebaSi hqondaT gansakuTrebuli damsaxureba?

��������� $����������������� ������ �������� �����-#������� �����!������$���� ��/���� ��"� ��-�� ������

���$�����$ �����������$��������������$����������������������� �� ���=

!�������������-�������

����������������������������/����������-�������� ���������������������/��"�������������$ �+ ��

,��������$�����%���������&�������$����)����������*���-

Page 27: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

25

geografiuli aRmoCenebidan kvlevebisaken

9. qvemoT naCvenebi xelsawyoebidan geografiis romel sferoSi

SeiZleba gamoyeneba kvlevis warmoebis dros:

aerofotosuraTebis gadaReba

niveliri - gamoiyeneba terito-

riaze reliefis formebis gegmaSi

aRebisaTvis

niadagis temperaturis gazomava

meteorologiuri sadguri

Page 28: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

26

�����������������������/��������(��������!������(����� �������� �� $����� ����� ������ ����/������� ���������� �������� �����!��� $����� ����� ��������/������ ������� ��������� �� ��������� �������������������$ �� $�!������$������@�������@���'�������@���������� ������@���������������:������� $����� �� ���� ���� ������� �� ������� ���$���� ����$������@� '(���� ����/������ �� �������� �������������������������@�'(��������/�����@�������������/����� ������ ��� ���'������� ���$���� ����������������������

$���� /��� ����� ���!������� ������� �������=��!�@� � ������ ������ �/����!�@� ��!������� ���/�������������!���rukebze irkveva xelsayreli����� ��=���� ������� �(��@� �� ���� ������� ��������� �� !�=����� ��� ���� ������� ��������� ��������� �(���������

�������� �� $����� '������ ����!���� �����������������������������#�����������������+���������� ����'���'�������������� �� $�����

�������� �� ������ +���@� ���������� �/�������'����� �� ��������� �'����� '�� �������� $�����!���������������������������+����� $����������=

§7. kartografiuli asaxvis mniSvneloba

rukebi da maTze asaxvis xerxebi

§7. kartografiuli asaxvis mniSvneloba

� �������� '(������� !������� �� ���� �!���� ������(����� ���@� ����(����� ��� ��������� $@� ���������������� $������������'(����������������@� ��������� �������@� -����������� �� ��������������

� gavaanalizoT:��� $������������$������������������������!��+�������(����E�������!�������/��� $�������������������������������/��!�E

sakvanZo sityvebi

$��������(����. $��������!�������

Page 29: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

27

rukebi da maTze asaxvis xerxebi

rukebs sameurneo saqmianobaSi gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba

mosaxleobis simWidrove msoflioSi (kaci/ km2)

Page 30: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

28

����������� ��������� ���! ����������������� ��������� �����!�� ������ ��!�� �������� $����� !������

���� �� +������ �$���� ����������� � �/�����@� ��� ���� ����/������ �� ������������������������������; $�������������������������������� ��������������������;�

§7. kartografiuli asaxvis mniSvneloba

��� ���� �� ������ ����������� �������� !������ �/���� $����� !�������������������������������!��+���E

��� ������ � �����=������ ��� �/������ �/�� ������'���� ��@� �/��������������������������� ��������/�����!�������������E

����������/���������������#������'�������� $���A����%*BE

kiTxvebi Temis Sesaxeb

� �� ������������������!� �������� !���������������������������(������������������������������ $�����������������������������!�� ��������'(����������������������������(���������������

ra viswavleT

����#� ���� $�������(������������������������������������/���

��� ����(����� ����� ��� $���� �� ������� � � ���� ������� ���������������� �������@� ����������� ���:�����@� ����������� � �/����������������'���������/�������!���������������A����%������%�=%"B

��� �������� �� $������� $����� ���(������� !���'����� ���������������� ���/����� ���'������ �� � �/���!�� -���� ������ ��!�����A���%&=%)@)�@�),B

davaleba

��������� ����$�!������������� �����������������/�/�����!������!����

B������������������ ����$�!�����'�����������������E�B��%*=�������������� ������������� ��������������������'��������

������@���!��!�/��������'�����������������������$��� �� $���

TviTSemowmeba

Page 31: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

29

rukebi da maTze asaxvis xerxebi

������!�������!�� $���������������������������� �������� ������� �� �������� � ���!�� ����������!�� �$����� ��� ���������� $������@� ��� !���� $�!���� ��(��@� �������������( ��� ������� �! ����� ��+����� ������������$���� !�������� ������������ $��� ���������� ����(����� �������� �������� ������@�������� �� ������ ���(����@� ���� ������������������ ���'����� $����� �������������������������� �������@� �:��� ����� ������ ������ $����������� $�������������������������=��� ������������!��������������

�'������� �� �/��$ �� �� !���!�� ��������(������ ����$ =������ �� $����� ���� ���=�������� ���� � �� ����������� �� $����� �������������� �� ������ �������@� �����'���� ����=���@� -������ ��� /����@� ��������� �����@������� ���� �/�����

(������� � ������!�� �� ��� ���� �� !���!�����$ ��� ��� ���!��������� �/���� $���� �������$ �@���'����� �����@��$����� �������� $�������$ ������������ �� �������� ���=��������� !�������� sinoptikur rukebze� ������ ��� ���/����� �����@� � ������@������������������� ���'���������������������������!����

��� ���� ���!��������� ��������� ���$ ��������������topografiuli gegma.

������� ��������=��I�***��� ����������!������������

§8. kartografiuli asaxvebi informaciis wyaroa

� $����� �������������� ���#�� �:��� ����� '������ �������!����������� ������������ ��������� ������ !�������!�� $���� ����������� '���� ������������ �� +������� ������ $��$�� ��� ��������� �����������@� ��������� �$�!��� �� �������� ����������� ������� �� $��������(��������� +���������������'(����������@�� �������� ������ !�����

� gavaanalizoT:������������������������ $���������� �������������E�������!�������/��� $���������� ����������������������������������

����(����E

sakvanZo sityvebi

������� ��������

�������$ �� $�

Page 32: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

30

������ ����(����� ���D���� �=�������@���/��$ �����/����������=����� �� �!�������!��� ���� ��������'����� ���� ��������� �� /�/��� �=�� ������ !������!�� �����������

$�����!���������������� ��� �������� ���

���������������������� �(���������+���@� ������� ����� ���� ���!�=������������ ��������������� =!���!��

$����� ��� ��� ������������ '�$����� ��� �����(����� ����� �������������� '����� ���� ���������� ���� ����(����� ����� ������ � ����� ����� ������������������������������!�������������������+�����������!�������������$ � $����� ����������� ����� ����� ����@� ����� ����� ����@� ����� ����� ����� !������ ��+����� �������������

ra viswavleT

§8. kartografiuli asaxvebi informaciis wyaroa

sinoptikuri ruka

topografiuli gegma

(masStabi 1 :500)

Page 33: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

31

rukebi da maTze asaxvis xerxebi

��� $��� ������ ���������� �������'����� �� ������� ��$� ���������!�����(����������E

��������� ���������������������� $��������������E��� ����� $��!�� !��+������� ��������� �$�!��� ��� ��������

����������������������E

kiTxvebi Temis Sesaxeb

�B��������$ �� $��������(����������������/������ ����������!������

�B� $�������� ������������������(�������!������������qveynebi ZiriTadi saeqsporto saqoneli ZiriTadi saimporto saqoneli

aSS

Csr

rf

rukaze muSaoba

saerTaSoriso savaWro- safinanso urTierTobebis ruka ( mlrd. dolari)

Page 34: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

32

�����$ � $��!�� �(������� �������� �������������� �� �������!�� !����� ������� ����@� ��������@���+����������@����@�'����������������������

xarisxis fonis meTodi� '���� �� ����� ���= ������ ��� ������� ����������� ��������� �������������(������������@�������$ � $����������'����=�������������@�����$ � $�������������@���������@��������@���������������������@�$������� $����������������������/������'�����

izoxazebis

meTodi� $��� ��= ������� �������= ���������������= �������� $������� $��� ���������@�����������@� ���������$ � $����= ������� �����������- � � � � � � � � � ��A���-������B� ��=�����������������

xarisxis fonis xerxiT naxCevanis ar-Si naleqebis ganawilebis

asaxva

§9. rukebze asaxvis xerxebi

§9. rukebze asaxvis xerxebi

� $���@� ������ ������������!������ �������� ���/������� ������� $��������+���������� ������������!�����������������@������ ��������@���������������@������������������������������������������� ���(���� $�������/�����������������������+���������������!�������������������������������@�!�������@�'�������������������������� $�����������������$����������������

� gavaanalizoT:����������������������(����� $�����!�����������E�����������$���� ����/������$��� ����������� $���!�����E

sakvanZo sityvebi

������� ����@���������@� ��+= ����� �����@����@� '���=������������

Page 35: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

33

rukebi da maTze asaxvis xerxebi

moZraobis xazis meTodi���'���������������/��������+��������� ������������������$�������������@����= ������� �������� ���� ���@����!�� �������� ��+��@� ����=���������@� ������������@� �= �����������+��������� =���������+����������������=�������������

arealis meTodic $��= ��� �� �� ������ ��� ����/= ������ ������� �� �����=����� A/�/���B� ��������� ��=������ �� �����@� ������� ����������� ���������� ����= ��� ��� ���������� ���=���� �������� ����������������� ���������� ��������!�� $��� $��� ���� ���=���@� ����� !������ ����� ��������������� ���������� ������������ �� �� ������������������!���������������

wertilovani xerxiT soflis mosaxleobis ganTavsebisa da raodenobis asaxva

teritoriis dayofa arealis xerxiT

Page 36: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

34

�������������������������+�����������������������E��� ������ �������� ������ �����=����� �� $����� ��������� ������� ��

����������������� ������E�������������������������������� $���������#�!�������� ���

���/�������'������������� �����������

$�����!���������������������@�����@�����������@�����@�������������������������(����������������� ���� �� ������ ��������� � �/������ ������������� ����� �����������(������ ��+��� ����/������ ���� ����� ����� ������ '��������������� ��� ����/������ �� ����������� �������@� ���� �������������������������+����������������������

ra viswavleT

��� $�����!�����������@�!�������������������������(����E

rukebis Sinaarsi Üxerxebi

������/��������'������������� ������'���������������� �����������������������������������������

���������������������������������'�������

kiTxvebi Temis Sesaxeb

davaleba

���������!�������� ������/��������'������� $������������������=�����������!�����������������������

�������#������'�������� $�������������$�����A����%*B�����������������������������������������

rukaze muSaoba

'���������������������+���������$ � $���������� �������/�������������������������������@��������������������������������������������������������������������������������������������

§9. rukebze asaxvis xerxebi

Page 37: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

35

rukebi da maTze asaxvis xerxebi

$�����(���#� �����������!����@�!�������������� ������������������������

�I�*.000=��� �I�**.000=���� ��!����� $����msxvilmasStabiania�����topografiul rukebsac� '�=������� �� $����� !��+���� � ���� ��������� �� !������'������ �I�**� ***=��� �I�� ***� ***=���� ��!����� $����saSualo masStabiania�����mimoxilviT-topografiul

rukebsac� '���������� $������������� ������������������������� �� !������ '����� !��+����� �I�� ***� ***� �� ��� ����� ��!������ $���� ��� wvrilmasStabiani

rukebi������'�����mimoxilviTi rukebi.

§10. rukebis klasifikacia

� �����!�� ���+���� ������= �� !������ ����� ��������� $����� �� $����� �#� ����=������ ����� $�����$���� '=���� ��� $�����$��� ��������������(������

� gavaanalizoT:����������������������� ���������+�������� $������#� ���������E��� ���� ��� ��������'����� $����� �#� ������ ���@� ����� ����� ���

� ������=������� �����������=��$�����$ ����������E

sakvanZo sityvebi

$�����$���=��$�����������@��! �����'�����!������ $������������ ��� $�����

msoflios fizikuri ruka

Page 38: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

36

§10. rukebis klasifikacia

������ ��� $����������������������������������������(���/��=��������� ��#� ����I��B������������������������� $���J��B�$������������@��$�������� �� ���� ��$� ��� �'����� $���J� �B� �����'�������� �� ���� ��$�= ����'����� $����

!������ ��������� $���� �(��� ���������� �@� �����$ � � $�����/� � $�����zogadgeografiul rukebSi� !����� ����$ �� �� �$���= ��$ �� $����� ����� (���� ������ ��� ����/��� A��������@� �����@� ���=����@� /�/���@� �������� �� ����B� ����� ������� ������� kompleqsur

rukebze� ��������� ������ ������!�� ��� �� ��� ��= ��� $���������� ������� ��I� �����=��$ �� $���@�������� ����� = ���@� �������� �� ������ $��� ����� (������ � �(������$�����/� �� $� ��� � ��������������� $�� ������� ��� $�=������#� �!��!���������� � $����� ������� ������������������ ���� �� �������� Te-matur rukebze ����� ������������������ ����������� �� �$���=��$ �� ���������� �������� #� = ������ ��I� $�����@� �����@� ����=� ������@���������������:��= ���@���������� �����������

afrikaaRmosavleTis naxevarsfero

naxCevanis avtonomiuri respublika

Page 39: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

37

rukebi da maTze asaxvis xerxebi

��� $�����$����� ��������� ����� #� ��� �$ ������ �I,**� ***� ��!������G����#����$������� $;E

��� ����!�� ��� � ���� ��������� �� !������ '����� !��+���� ��!���������������(����� $����E�

������ ��� $���� #� ����� �(��I� ����@� ����� �� ����� ���������� �������������������������������������������������!������ $�������������!������ $���� ����@� ����@� �! ����!������ $���� ����@� ����@� '�����!������ $��������� �� !������ ��������� ������� ����@� ����� �� ����� $����� ����@� ����� �� ����� $���� !��������������� ��#� �!��� $�������!����������� �������������������

ra viswavleT

1. zrdis rigis mixedviT daalageT mocemuli rukebis masStabebis

Semcveli teritoriebi:

B��I��***�***��������B��I"�**�***������B��I"*�***�***�B��I�&*�***����������B��I��"*�***2. rukebi daalageT mocemuli masStabebis klebis rigis mixedviT:

B��I,"*�***�����������B��I�**�***������������B��I���*�***�***�B��I�*�***������������B��I"�***�***���B�� ���� �/���!������+����"**�$�=�@������+��������������/�����I�"*�***@�

�I%**�***����I��"**�***���!����� $����E�B�!������I�"*�***@��I%**�***����I��"**�***���!������ $���������� $���

���� ����A���� �B����������������E

kiTxvebi Temis Sesaxeb

gamoiTvaleT

SevadaroT „“azerbaijanis fizikuri ruka”““evraziis fizikur rukas” “ da „naxevarsferos rukas:

������������ �������/����������������� $��E����������� $�������$�����$���������������������������!���E

rukaze muSaoba

Page 40: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

38

�������� �������� ���������� $��� ��+���� � � �/��� !���@� ��������@� �����@� �������@� ����������=����������� �������/���������+��� $�����������= ��������������������� ����� �/���!������+�������!���� �� �0� ��������� �� ������� $���� ���������� +����������������

�B�Tu punqtebi ganlagebulia erTsa da igive

meridiansa da ekvatorze, daangariSebisaTvis 10=�����������������$������$�������+����� �������$�=��������!�������!��angariSebis sizustisaTvis ekvatorze 10� $���� ���+��� ���@�� $�=�� ��������� ��������� ���� $�=���������

�B�erTi da igive paralelze mdebare punqtebs

Soris manZilis gamoTvlisaTvis maT Soris meridianis

xarisxis sxvaoba 1O��������$�������+������������ ������@� �*O� ���� ���+�!�� �*� �=������$�!�����+��&"@��$����������������/�/� �/��� �� /�/� ��$���� !���� A��%O� ���B���+����"%��@&�$�=��A��%O–50OB�.�&"@��$��K�"%��@&�$�=�B � /�/� �/��� �� /�/� ������ !���� A�O� ���B���+�����,��@,�$�=��A"*O+4OB�. &"@��$��K��,��@,�$�=��

§11. manZilebisa da farTobebis gamoTvla rukebze

§11. manZilebisa da farTobebis gamoTvla rukebze

� ������������ �$���� ����� ��������� �! �������� ��/��$ ��!��+�������� ��(��� ���� '�������� ������� �������������� ���@�����������+��������� ����������:�������������������������������$����� !� +������� ���������� ��� ��� '(��������� �� ������� ���=���@� ��(���� ������� ������!���� �� �� !������ !�� ���� !��+��������������� $�����

� gavaanalizoT:��� ������ ������!����� '������� �! ����� ��+����� $��� ����� ���

��!���E��� ���� ������� ������ $��� �� ��� /�/����� �� ��!������� ��������

����������� !��������� �����E

sakvanZo sityvebi

����=���$����=��� $ �������� �=���$�

Page 41: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

39

rukebi da maTze asaxvis xerxebi

fargal -mikrometri

kurvimetri

3) rukaze arsebuli mrude xazebis sigrZis gamoTv-

lisaTvis gamoiyeneba fargal - mikrometri. irkveva misi

patara zomis nabijebis (2-3 mm) raodenoba. Semdeg

rukis masStabis mixedviT gamoiTvleba xazis sigrZe.

am xazebis sigrZe rukaze advilad gamoiTvleba

kurvimetris saSualebiT.

�������� $����$�� �����������/���������� �������/=������ ��'��� � ���� ������� ������� ����� �:���� ��=��������!������� +���������������!���@�� � $�������2@���'���� �������$��������$���!��!���������������������������� � $�������������!�����/�����I"� ***� ***@� ����� ���������� ��!���� �� ��=!�� �/���� "*� $�@������� $������ �������2���'������������"**�$�2�A"*�$��M�"*�$�B�!�����������!�������!���/����N���'�K�N� $

.�A��!���B2. � � � $�������������/�������������������������= ���(����� ��:������ ��@� ������� �(������ *@"� ��=�� �/����$���������������$��'����������$��������=(����*@�"���=��� ��������(��������2=�������������$���

���(����� ��= �$������ ������= ���� #���������=������������!=����� ��������� �=���������

paletka

geografiuli ganedi, romelzec mdebareobs qalaqi baqo (400 Cr.g.)

Page 42: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

40

gansazRvreT ra farTobi ukavia teri-

torias, romlis masStabic aris 1 :500 000.

gaiTvaliswineT, rom a = 0,5 sm.

saSinao davaleba

1. gaarkvieTBB da G punqtebs Soris

realuri manZili:

2. ramdenia A B C D xazis mixedviT miwa- ze realuri manZili?

3. ipoveT manZili baqodan ekvatoramde

da Crdilo polusamde.

4. SeavseT qvemoT mocemuli cxrili

qalaq baqos 400 C.gs da 500 aR.gr-

Si mdebareobis gaTvaliswine-

biT:

qalaqebi pekini ankara niu-iorki madridi

������ ����=����

40° ��� 40° ��� 40° ��� 40° ���

������ ���+���

��%P����� ��P����� %�P����� �P�����

��+�����/����

gamoiTvaleT

�� � �/��� !���� ��� ��� �� �� ��+����� ������� ����� ������� +��������*0����������������� �/���!������+������������������������� $���� ���+��� ���� ����� � �� ���������� �� ������� ���+��� ��������� $������ ����+����������� ����� '���� �������'(����� $������ �������/��������������+�����������������������

ra viswavleT

§11. manZilebisa da farTobebis gamoTvla rukebze

Page 43: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

41

rukebi da maTze asaxvis xerxebi

1. gaarkvieT urTierToba „<msoflios fizikuri rukis< da <urbani-zaciis donis<“ rukebis gamoyenebiT wylis obieqtebisa da qalaqebis

mdebareoba:

B�����������$����������������������������������/�/���@��������$��� �� $�����������'��������

�B����!�������(�������/�/����

2. SeavseT cxrili

� rukebis Sinaarsi masStabi Sinaarsi teritoria

1 ����#�����I,**�***��!������������ $

2 ��������I��***�***��!���������������� $

3 ����������I��*�***�***��!���������$ �� $

qveynebis urbanizaciis done

§12. Üganmazogadebeli davalebebi. rukebze muSaoba da

gamoTvlebis warmoeba

Page 44: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

42

ekvatorze arsebuli A punqti 650 dasavleT grZedze B punqti 300 aRmosavleT grZedze mdebareobs. daadgineT maT Soris realuri manZili.

4. daadgineT Sesabamisoba:

xerxebi rukebis Sinaarsi

�������������������������������������+����������

B�$������� $���������/����B��������������'�����B�������������������B����������������������������

5. ra teritoria ukavia dedamiwaze 1:.50.000 masStabian rukaze 10 sm2

farTobis momcvel tyis masivs?

6. daalageT klebadi rigiT mocemuli masStabebi:

) 1: 150 000; �) 1: 600 000; �) 1: 120 000 000; �) 1: 50 000; �) 1: 2 000 0007. gaarkvieT 1:25 000 000 masStabian rukaze, sigrZe 2,5 sm, sigane

2,0 sm-is mqone teritoriis realuri farTobi.

8. CawereT cxrilis Sesabamis adgilas mocemuli rukebis saxel-

wodebebi:

B���������������:������� $J��B�����#��������$ �� $J��B����������'������� $J��B����������������$ �� $J��B����������$�����$ �� $J��B� !!=�� ��'�������� $J� �B� �������� '����� ���� ��'������� $J� �B� �$�= ����!��������������'������� $�

zogadgeografiuli rukebi kompleqsuri rukebi Tematuri rukebi

§12. ganmazogadebeli davalebebi

Page 45: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

43

dedamiwis moZraoba da misi geografiuli Sedegebi

�����'���������� �����������������������=�������+��������������������$�������������������/��=�������������@�������(���������!����$�!��@���=���'�'�����������+����!����� ������������������(��������(������

���!����� !���������@� ��(������� �������(�������"O=�����������������������'(��������������������CC?>�������������� ����������ZiriTad meri-dianad� �������� ����@� CC?>� �� � ������ ��(���� %@"O ��� �� %@"O� ���� !���@� �=��� ��(���� %@"O� �� �� =� ��@"O� ��� !�������������� ����#��� ������ ����� ��(��!��� ������������������ ���� ����� ��������� ���� ������ CC???���(����%@"O=���@"O�����!�������������� ����

��������@�����������@�� �������������(��!�����������������������(����"O=������ � �!��� %@"O=��� ����� �/���@� �� = ��� �� ����� ����� �/����� � � ����/= ��� ��������� ������� ����=����!�� ����� ��� �� ��� �������$�������=�������@�CC?>��������(�����������������������

dedamiwis moZraoba da misi geografiuli

Sedegebi

§13. sasartyelo dro

� '����������@� ��� ���!�@� !!=!�@� $������� ����� ��������� �/����/��(���!������������������!������!��!���(��������������$����������������������!�������!������/�/��������!���������������@����=�������������$��������������������!��/�������!� +������������������$�!����������@������(����������!������(�����������������������������

� gavaanalizoT:�������������� �����������������������������������������=�����

������!���E�������!��+����������������������� �/�����!�����������(������

�����E

sakvanZo sityvebi

���(�������! ���������

Page 46: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

44

���� ������(����� ����� ��(����� ! !�� ����� �� ��� +����� ���������

��� ��� ���������� ��� ������� ���(���� A��� �B� ���� � � *� ������(����� � +������ �������� ������� ��'(��� �������@� �� !�������!����(����!��������(�������"O=�����������������������������(��!��15O�����??��������(��!���*0�����A��M��"OK�*OB�������������+�������������@�������������(��������������������"O=��������������$��������������$���������������������@���������$������� ������$��������������� ����� �������� ���!����� !���������� �� +������ ���� ���=�������'(���@�������! ����������&*O��� ������+���@��������$���� ���

���������!�����!�����������

��������������������'(����������(����������E�������!�������/������(��������!�������������'��E���������������(��!���������������#��E

�����'��� �������� ����������� ���=����� �������� ������������������������$�!��� ����������������������������������������!�����/�/���/������������������(��!������(������������� ���������������������������������������� �����(�������������

ra viswavleT

/�/��������������������������(����!�������I

����!������� %%P������ �����$�� ��*P����

2. ��� %�P���� "���=��� �,P����������$��� �&P���� ,��$��� �"*P����

kiTxvebi Temis Sesaxeb

davaleba

����$������/�������������!�������(���������������������������>���CC???���(��������! �������������!�������������/�/�����������A��'(�����������B����������������������� �

���������)))*�$�=����!������@�������������������� �/�����!�������(���������������

����$�����/�/������������@�"@�%���������(������������������/����/�/�������������

gamoiTvaleT

§13. sasartyelo dro

Page 47: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

45

dedamiwis moZraoba da misi geografiuli Sedegebi

�����'��� ����� �!���� ��+����� ���� '���� ��= �����!�� �� +������ ������� ����������� ������ ������'���'���� ������� ������������ �������� =� ZiriTad

meridianad 21 marti, 23 seqtemberi, 22 ivnisi, 22

dekemberi�� ��� ���������� ������ (����'�� �� ������ ������ ����� ����� �!���� ��+����� !������ �����'�'���'������$� ������!������������ �������������� ������/��������������/�����'���'����������

��� ���� ! ����� ���� �$������ �����!�@� ����� ����������������������$ ��������!�������!������������������������������������ ��������������������

����� �������� �� ���� �������� ��������!�� ���=� ��@���������������!��!���������'(������ ����!��������$��������������������������$ ���������=��'�������������������� ����������������

dedamiwis mzis mimarT mdebareobis Secvla

§14. Ydedamiwis wliuri moZraoba

� �����'����������������������!��!������������������������������������������������������������'����������!�� $���! ��������������! ��� ������ �� ���� ���@� ���� ��$� �� ����������� ��������� ���������������� ����������!��/�������/����������=�������������!���� ����� �� '��������� �� ���� ��+��� ������� ����(�������������

� gavaanalizoT:��������������������������������������'����������������-���������

���������������E��� � ��� �����'��� ��$� �� �'����!�� '���'���� ������� ���������

���������������������������E

sakvanZo sityvebi

������������/����������������������$������

Page 48: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

46

������ ������� ����� ��� ��/������@� � ��� ��� ����� ����������� ��

���� ������������� '���'���� ������� �'(����� ������ �������� ��� �����

����������������!��!�������@��������������!������ ����'(���

�����'��� ������� ��+����� ��+������� ���� ��� ����� !������ �����

��������������!����� �����(����������������������������$��������������

������0 27/����������������'��������������'�����CrdiloeTis tropikebi.

�� ���� �����'��� ��������� �'����� ����$��� ��� ������ � ���� ���������

��������� ����������������� �������������/���� �����������������

������������������������������ ����@�/�������'(����

§14. dedamiwis wliuri moZraoba

zafxulisa da zamTris mzis dgomisa da dRe-Ramis Tanabrobis dReebSi zomier

sartyelSi (450 Cr. g.) mzis horizontze xiluli moZraoba.

dedamiwis moZraoba mzis garSemo

Page 49: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

47

dedamiwis moZraoba da misi geografiuli Sedegebi

������������-���������������������������E��� � ��������� �/����� ����� �����!�� ��� �� �� ��� �� �����������

� ������������!�E���������������������������$����������#����� ���!��!�/������+������

�����������E��������������

����� ����� �������� ����� ���� $ ����� /��!� ����� �������� ��������!��

!�������@���������������!������ ����'(����������������O 27/��������������� �'���� ����� ����� ��O 27/� ���� ������ ������� �����!�� ����� ���� '�����������!������������������$����!���������!��������

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

!�������� �'���� ����!�� ����� ��� /�/����� ������� $��� ��� $��������������I�-��@�$��@������@���$���@�$$��@����@��� ��@������@�#$�@� ��=�����

qalaqebi, sadac mze aris zenitSi qalaqebi, sadac mze ar aris

zenitSi

rukaze muSaoba

�����$������$��������O 27/���������������� �����!�� ������� �� ���=����������������������!��������� ������ samxreTis tropikebi �'�����

��� ��$������ �����'��� ����=��� ��������� ����$��� � ������� �� ������ ��� �����@� �������$������� �������� ��� ���������� ��������� ��������� �$=�����������������/�������'(����� �����$ �� �� ������ ���������!$������'���'���������������=����

����@� ���� '���� �������!�������� �� ������ ����$���� !���������!��� ������� ��� ���������� �$��� ��������� ������� �� ����������� ����@��/�������������$���� ����(���������������

ekvatorze mzis horizontze xiluli

moZraoba (21 martsa da 23 seqtembers mze

zenitSi imyofeba).

Page 50: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

48

������ (������� �� '������� �� ��������� ����������������������������=�����������������������!������ ��� ������� ����� ������� �����'��� �$�� ���'����!��� �����'� '���� �������!�� ������ ��+=���� ����� �!����� �� ���� ������ �� ��� ������ �=��������������������������������������������-�=�������������������������

�������� ��������!�@� ������ ��� ��@� ��=���'��� �������� �'���� ����� ����� � ������ /@� ���������� ���=����� ���� ��������� !����� ,,O 33/ Crdilo

ganedamde grZeldeba�� � �� ������ ������ ��� ���

polaruli dRe CrdiloeT naxevarsferoSi

§15. polaruli dReebi da Rameebi

� �����'��� �� � �/�!�� =� �������� �� ������ ��� ������ ���� '���'�!�������� ������ �� ������ ������ ����� ������� ��� ��@� ��� �����'� �����������@� � ����� ��+�� ������ ������� ����(��$��@� � ��� ������ '�����$�� �� ���� ����$��� ���� ��� �� ���/���� !������ �������� �$���� ��������������������������������������(�� ����

� gavaanalizoT:��� ����� ���� �+������ ��� �� ��������� ����� ��� �� ������� ���

������E��� '���� ����� ���� �/����� �� ����������� ����� ��� �� ������� ���

������E

sakvanZo sityvebi

������������ ���'������������ ���'������ �������������� �����������

§15. polaruli dReebi da Rameebi

Page 51: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

49

dedamiwis moZraoba da misi geografiuli Sedegebi

'�� �'������ ��� ������ �������� ��� ��'�!�� ���� -���������$������ '� �� ��+=���� �� ��� ������������!�� � ���� ��� �'����� polaru-

li dRe.����� ���� ��=

���'��� ������� ���= ������ ����� ���=������ ����� ��� = ���� ������� ��� =���� �������� �����= ����� � ��� ����=� ����!������,,0 33/�����������������������-������������������������!��������������'�����polaruli Rame. 660 33/������=���'�����samxreT polaruli

wre.��� ������������������������+����������������������� ���

'������� ������ �� ��� ����� ������� ������ ��������!�� ��� �!����� ��������������������� ����'�!���������=���@������������� ����� �!��,���������+������������������������������������/�������@������������ ��������!�� �� �����!�� ��� ��� �������� ���+������ ������������ ����� ������+�������/���������+������,��������

22ivniss mzis xilva CrdiloeT polarul wreSi

polaruli Rame CrdiloeT naxevarsferoSi

Page 52: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

50

�/���������!����������������!���������'���'������������������������$����������������� ����'�!����� �����������+������������=������������������ ����� ���!�������������+������,��������A�����/����������� �����B� �+������� �� ���� ������ ��� ���� '���� ������ ������ ����� �������� ����������'���!������� ��������������+������,��������

���������� ���������������'��!�����������E��� ������� �������� �� ������ ��� ������ �������� �����������

��� ������=������������!�������������������

����������������� ������'������������� ����� �����!��������������=���������������������!��������������������������������� ��������+����������������������������� ��������������������������������� ���������$��������������� ���!�����������������+�������+��������������������������

ra viswavleT

SeagroveT informacia da dawereT ese CrdiloeT polaruli

wris CrdiloeTiT mcxovrebi xalxebis cxovrebi stilis Sesaxeb.

kiTxvebi Temis Sesaxeb

saSinao davaleba

gaarkvieT da SeavseT cxrili Crdilo polaruli wris gavlili

geografiuli obieqtebi:

Öqveynebi AkunZulebi naxevarkun-

Zulebi

��������� mTebi zRvebi

1.2.3.

davaleba

§15. polaruli dReebi da Rameebi

Page 53: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

51

dedamiwis moZraoba da misi geografiuli Sedegebi

�����'���������!��������������������+��������� ����� ������� '���'���� �������� ���� ������ ������ ������� ������� ����� ��������� ������� $ ����������������� ���@� '���'���� ������� '��!����@����=����� ���+�������� ���������� �� ������ ������������ ������� �������� ��� ����������� ������������������������'���gamoiyofa ganaTebis sar-tyelebi.� � � � �������� �� ������ ����$���� !���� ���������tropikuli ganaTebis sartyeli.� ��� ��(���� �����-��������� �����!�� (������ ���� �$����� ��������������� �� ������� ��� ������ ������� -���� �! ���'�� �������� ��*0R�=�������������������$��������� ��'�����!����Soris Crdilo-

eTis zomieri da samxreTis zomieri�����������(���������(�����/��������������!�@�'���'������������

ganaTebis sartylebi

§16. ganaTebis sartylebi

� '���'�����������'��!������������ ������ ��������������(����='�� ���������������������������(����$ ���!��������������������������� '���'���� ������� '��!��� ��������� ����� ! � ������������ ������� �/����� ����� -��������� �������� A��������� ������� $ ����B�������������������������'�������������������������������������

� gavaanalizoT:��� ������ ������ ��� ������� ��� ����@� �������� ��(�������

����$����������E���������������������������������������������������(�����E

sakvanZo sityvebi

����������(����������$ ��@��������������$ �������������(�����

Page 54: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

52

!$�� ��+���@� ����$����� ���� ������ $������ ������ ��� �!�� ����-������������������@�����@��������+������@�������$���������!������-������������@����@�������$��@������+����� � � � � ������ �� ��� ����� �� ��� �� '����� !���� ����(��� CrdiloeT

polaruli da samxreT polaruli�����������(����������(���!����=� �!����� ���������@�����-�����������������������'��������������� ��������������!�������������������!�����������-������������������� ����������������������������������������$������

����������������������������������'����������@������'���������������E

���������������������(����!��'���'�����������'��/��E��� �� $�!����� ������� ����� �$�����E� ��� ���������� ���

������������� ������(��������E

��������������'���������������������������(����������� �����������������������������������$����!����������������������������(���������$��������� ��'�����!��������������������(�������������(������������ ����� �� ����� ����� �������� ��(������ ��������� ������ ��� ��� ����� ����� ��'�����!����

ra viswavleT

�������� ��(������ ���������� ��������� �#� ���� ������ �������/����� �� �'���� ����!�I� ���$��� ����$ �+ ��@� ������� ����$ �=+ ��@�����$ �+ ��@�'������������$ �+ ��@�/�/�����@�/�/�������@�/�=/��� ���$�@���������$ �+ ��@���$������$ �+ ��@����$���$ �+ ��@��=������������$ �+ �����

��������������������� ���

����������(�����

�������������������������

����������(�����

����$ �������������(���

kiTxvebi Temis Sesaxeb

saSinao davaleba

�����'��� �������� ��(������ ������� $��� �� $��� �� ��=����������������������

rukaze muSaoba

§16. ganaTebis sartylebi

Page 55: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

53

dedamiwis moZraoba da misi geografiuli Sedegebi

����� ��������� ������� $ ������ ���$���� �����������'��� ������� �������� �� ���� ������� ���������� ������� �������� �� ������ ����$���� !�������������!�@��������������)*0�$ �������������������������������� ��������� maqsimaluri dacemis kuTxed�� �=���� >??� $������ ����@� ��� ���� �� ��� ��/������� ������(������$�����������!���������������������/���� ��$ ������ /���� ���������� �� �������� ���� ������$��� ��������������������������$ �������!�������!����=��� ��������!�� ������ �� ����� � �/������ ���������������� $ �������� ������������� !����+��� ��'����/����������� ������ �I

�������/��������!�������������������������$ ����, ���� �/��������������������� ���������������

��� ���������������/��@�����������/�/��/�!��������������������"*0=����$ �����

��� ������ ��� ��������� ����� �������� �(������������ ��+����� ���������$���� ��� ������� ���� ��@"0 ���������������������������������$!�������!����� ����� �������!�� ����� �����!�� ������ ������������������ ���� ������ ��+������ ������������$ ��� ������ �������!�� ������ � �/���!����������� ������� $ ���� ������ �� ��� ������� maqsimums �'���@��������!��+������'������I

���������

§17. mzis sxivebis dacemis kuTxis gamoTvla

sakvanZo sityvebi

���������������������$ �����/���� ���������$ ����������� ���������$ ����

Page 56: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

54

/�S�=��������������!����� ��������� ����������������@�����������

/�/��/����������������������maqsimum�%�@"0�$ �����

� � � � � ����� ���� ������ ����$ ��� ������ �������� ������ � �/���!�� �����

�������������minimaluri kuTxiT������������!����� ����������@��$�������

���������$��� ��+�����@� ������ ����$����� �������� ������ � �/���!��

���� ������������$ ����������@��������!��+�����'������I

���������

����� �������� ������������!����+�����/��@���������������*0�������

�������������/�/�� ����=����������������������������� ���,@"0�$ �����

�����/�������������$�����������������!����� ������������������$���

��+����@���������������������������������!����������� $ ���������

�����$��������������������/����,@"0����������������� ���$ ����@������/�/�� ����=

�����������������������������������/���� �@������%�@"0�$ �����

����� �������� ������ ��� ��������� �����!�� (������ ���� �� ����� �/���� !��+��� ��������� ������� $ ����� �������� �������� �����������'������������������

�B� ���� ���� �$������ �����!�� ����� ��������!�� ������ ���������� �/��������������������$ �����/����������� �������� ������������!��+�����'����������I

�������

�B� ����� ��������� �����!�� ��� ��� '�������� �� � �/��� ���� �������� ��������!�� ���������� ��������� ������� $ ����� ����������� )*0=��� � �/���� ���������� ������ ��� ������� ���$�����@� �:��� ���������� ��������� �����!�� ��� ��� ������� ���!��������� �������� ������@���� ����� �����!�� ��� ��� ���������� �$������ !������� � �/���� �0 ��������������������������������������$ �����0=���

��������

gamoiyeneT Seswavlili masala

§17. mzis sxivebis dacemis kuTxis gamoTvla

Page 57: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

55

dedamiwis moZraoba da misi geografiuli Sedegebi

�B� ����� ��������� �����!�� ��� ��� '�������� �� � �/������ ������������������!����������������������������$ ���������������������)*0=���� �/���������������������� ����������!�������@������!�������������������������!����� ����������!�����������$�����:��������������� �/����!�������!�����������@������� �/������0=����!����������������������$ �����0=������������

��������

gamoiyeneT Seswavlili masala

��������� ����� �� /�/��!�� ����� ��������� ������� �/���� �� �������� ��$ ������I

/�/��� $�� � ��� ���$��� $������������������� ���

�����30P����� 30P����� 56P����� 35P�����

���������������/���� ���������$ ���

�������������������� ��������$ ���

gamoiTvaleT

!������ '���'���� �������� ���� ����� ��������� �/���� �� �������� �� $ ����� �/���� ��(������� !��������� �� �'���� ����!�I

�������� ������ �����/������ ��������� �����$������/��� ��

����� ��

davaleba

Page 58: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

56

1. gamoTvaleT ramdenia drois sxvaoba qalaq baqosa da III sasaaTo

sartyelis saSualo meridians Soris:

B��*�' ������������B����������*�'���������������B��"�'��B��*�'�����������������B��"�'.

2. gamoTvaleT gradusis sxvaoba qalaq baqos mdebareobis sasaaTo

sartyels da III londonis (0 C. g)., varSavis (210 Cr. gr), delis

(770 Cr. gr), vaSingtonis (770 C. gr) qalaqebis sasaaTo sartyelebis

saSualo meridians Soris.

3. CawereT cxrilSi dedamiwis mzis garSemo moZraobis dros aRniSnuli

dReebis Sesaxeb damaxasiaTebeli Tvisebebi:

21 ��� 22 ������ 23 ��/������ 22 ��$�����

4. tropikuli xazebis da polaruli wreebis mniSvnelobebi CawereT

sqemaSi, maT safuZvelze gviCveneT ganaTebis sartyeli.

5. daalageT geografiuli obieqtebi

ganaTebis sartyelebSi ganlagebis

mixedviT:$��� ��@��$��-���@�$����� ��'@� $�� �����@� (�����@� �������@�������J� /�/���� �!$����@� $����@�$�������

����$ �������������(��������������������

�����������������������������

��(����

��������������������� ������������

��(����

§18. ganmazogadebeli davalebebi

§18. ganmazogadebeli davalebebi. sasartyelo dro da mzis sxivebis dacemis

kuTxis gamoTvla

Page 59: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

57

dedamiwis moZraoba da misi geografiuli Sedegebi

6. CawereT IV da V sasaaTo sartyelebis napira da saSualo meridianebis

Sefasebebi.

7. gaarkvieT azerbaijanTan erTi da igive sasaaTo drois mqone qveynebi:B�������@����� ������B������@��D��@�� /����B�������@��������@������B������@�������@����������B������@��(�@������

8. gansazRvreT qalaq baqosTan 3; 5; 7 sasaaTo sartyelis drois sxvaobis

mqone da aRmosavleT naxevarsferoSi mdebare qalaqebi da CaiwereT

rveulebSi.

9. jgufebis mixedviT dawereT qveynebis saxelebi weliwadis droebis

cvalebadobis mixedviT:

�����@� $������ ��� �� $����� ��� ���$@� $ �����@� ��������@� ���+����@����@��$����@���������

'���'����������������������!$�������������/��(����

'���'������������������������/����/��(����

'���'�����������������������$�������+�����/��(����

10. gamoTvaleT qalaqebSi mzis sxivebis maqsimaluri da minimaluri

dacemis kuTxe:

��������� ���� ���� !���� $���� $��!�

georgafiuli

ganedi

60P����� 32P������ 38P����� 50P����� 5P������

Mmaqsimaluri

dacemis

��� �

TariRi

Mminimaluri

dacemis

��� �

TariRi

Page 60: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

58

����!��������(����������'(�������������������/������ ���� ����� !��+���� ������� ������ $�������� ������������ ��������� �� ����������� /����� ���'������������� ������@� ���#�� ������ �� ���������������� ��� ������ ���� ���� ��������!�� ������������� �����'��� ��+��� -������� � �� ����$� ������ ��������+�������������/����������������@���������!���������!�������������������'��!������� !������������ /������ �������� A���������B� ��'!���������� ���������� �$�!������ ��'��� /�/!�� ������

dedamiwis qerqis moZraoba arRvevs mTis qanebis ganlagebis formas

§19. dedamiwis Tanamedrove horizontaluri da vertikaluri moZraobis sferoebi

Y dedamiwis aqtiuri teqtonikuri garsi

§19. dedamiwis Tanamedrove horizontaluri da

vertikaluri moZraobis sferoebi

� ��������� ������ /�' ���� $�!$�� $������ ������� +���� ����� � !����@����������������$������������'(�������������$�!$���$�������'(���������������������� $�!$�� �� ����� !���� �!��� ���$������ ���@� $������ �������!����� �������� ������@� ��� ��������� �������� ���� �� �$��'���� ��� ���������� ��� ��(������� '(���� /��!�� ������ ��$���� /������������ ����������� ����� ������ ��������� '(���� /��!�� ������������������ ��������� ������ /��� ������ ����� ������ $������ ���!������������

� gavaanalizoT:�����������$�!��� ���$���������!��'(����������$���=����E�������������������$�!��� ��������'�����$� ��������������'��=

�'��E������������������������������������+������!�������E

sakvanZo sityvebi

��/����$ ����+������������������ ���/�����

Page 61: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

59

dedamiwis aqtiuri teqtonikuri garsi

-������� �������$� �/���������������� �'����� teqtonikuri moZraoba�� ��/����$ �� ��+��������� �����'��� �������� �����rRvevebi@� ������@�daSvebebi@� �/������������������'� ���������������������������$�����'(����

������� �$�������� �� ����������$��������������������������������������������������������/����� !���� �������� ������ ������������� ������ !�������!�� �������������������� '(���� ������� ������$�����������!�������

��������� ��$� �� �����=������ ����� ��������� �� ����������������� '���� �� �'����� ����=

�������� �$��������� ����= ����� '���'�!�� �'���� �� ����=������ ���@� ��������������� ������ $�� �����'����� ��� �'��� ���� '���=

'�!�� �� ��=��� ���������� ���������� ���������������� %*� ���� '���� '���� '(��� ��'�� ��������� ���/�� ��������� ����������������� ����� �� ��������� '���'�!�� �F����=��� ���� �'���@� ����� �������=������ �$������ �� ��'��+������ ����������� ��= ��$� �� ��+������ ��� ������� ��� � �����#�!�� $�$����� ������ '���'�!�� �=�� ��=�� �'���� ���@� ��$�=/���� ������� �'���� ������!������ ����$ �+ ���� ��D������� !�������/���� ��� ��������� ������ �� '(���@� ���������� ��� ������� �$�������� '(������ /��!�(�����������$�!��� ���

niderlandebis CrdiloeTis zRvis sanapiroebi

TandaTanobiT eSveba dabla da iqmneba

saSiSroeba, rom aRmoCndeba okeanis wyalqveS

teritoriis aweva misi

absoluturi simaRlis matebis

mizezi xdeba

erTi teritoriis dawevisas imavdroulad xdeba sxva

teritoriis aweva

Page 62: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

60

��� �� $�!����� -������� �� �� ����$� �� ��+��� �����'���/�/!�E

��������������$������������������$ ���������D�����������'��!�����/��������������!�������E

��� �!������ ����$ �+ ���� ��������� $�/��� ���� ����� !��+�����$�����������E��$�!���/���������������/����E

�������� '��!����� /���� ���� �������� �����'��� /�/��� ������� ����� �!���� ��+������� !������� �����'��� /�/��� -������� �� ������$� ������ ������/�����������������'�������������������/����$ ����+����� ���� �����'��� �������� ����� ����� �� ����� �� �$������� �� �����!������������������������������#�������������������+����!���

ra viswavleT

�����'��� /�/��� ��� ������ $��� ���(������� A���� ,�@� ,"B� ��'������������� �� ���������� !�������� ���������� ���������� �� �������$��� �� $���

kiTxvebi Temis Sesaxeb

saSinao davaleba

mTis qanebis fardobiTi asaki SeiZleba ganisazRvros cocxali organizmebis gaqvavebuli

narCenebis ganlagebis TanmimdevrobiT

§19. dedamiwis Tanamedrove horizontaluri da vertikaluri moZraobis

sferoebi

Page 63: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

61

dedamiwis aqtiuri teqtonikuri garsi

�����'���/�/������������������'��/������$����� ������ �/���� liTosferos�� ��� ���� liTosferos

filebad � '���� ��� �'��������� !������� ������ ������������� ���� ����������� !�������� �'����������������� �������� ���/�� "*=��� �**� $�=���� ��� ����������� ������� �����$ �� ������ �/���� asTenosferoze -������� �� ���� ������ ;��� ��;�� ������� �����'��!�� ������������� ������� !���������� '��/������+�� ����� ���������� �������� ��+����� �������� ��=������ �����'��� �������$��� ������� +����� ����������� �+ ����� ���������� �������� ��+����� ���=��'����������������������������$����������������=������ !�������� �� ������ !����� ���������� ����������+����������$�!��� ���

��������� ��'������ ���$���� ������ �����=�� ��� ������� �(��� $�������� �� �� �$�� �� �������������� !�������� ��������� ��������� ��������� �������� ������� ������(���� ���� ��@� �������� ���$ ��@� ������� ���$ ��@� ��$ ��@���������� �� �� '(��$�� �=�����'��� ���(������ +���������������� �������� �����'��� ��������� ��� ���������� ������������(��� A����������@� $���@� ����@� $�$���� �� ��$B�� '(��� �$���� ��������$�������'���/�/�@���������������������������$��������������$�������'���

/�/���$ ������

§20. ������������������

� � �����@���������'���������� �����������������!���$�����������!��������������������@��������������������$��� ��������������������� ���� ������� �����'��� /�/�� ����� �:����� ������ �������� ��������+���������������� �������������+��������/��'���'�!�������������=���&=�*����=�����'����

� gavaanalizoT:������������'���/�/��������'�������!��������+�����������E��� �$�������� �!��� ����������� ������ �� ������� !���������� ������

��!��������� +������!��+���E

sakvanZo sityvebi

�����������������������������$�������� ������������������ ����������

Page 64: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

62

���������� �������� ��������� �������� �'����� konvergentuli

sazRvrebi�� ���������� �������� �!������ �������� �'�����divergentuli

sazRvrebi������������!���������=$����������������@���������������

�$����������������'���/�/�����!������

§20.liTosferos filebi

liTosferuli filebis moZraobis sqema

liTosferos filebis moZraobis mimarTuleba da maTi sazRvrebis forma

Page 65: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

63

dedamiwis aqtiuri teqtonikuri garsi

���������������������������+�����������E��������������������������������������������E���������������������������������!���������������#������� �=

��$E

�����'��� /�/�� ���� �������� ���� '��/����� ����� �� �����������=��$�� �:������� !������ ����� ����� ����(��� �����'��� /�/�� �����������$������������������������������������������������!������������������������� ��������� �������� ����� ����� �!������ �������� �'����� �����������������������������/������������������������$ ������������������.... .

ra viswavleT

����#� �������� ���!������!�������������������������������������������������!��������

����������������������������������������������

B�����������$���B�'(���$�����B������������

�B�������B���/������B�$�$����

����'������������!����������������������������������

��� $����� ���(������� �$����� ���������� ������� !���� $����=���� ������������� �����������

kiTxvebi Temis Sesaxeb

davaleba

rukaze muSaoba

Page 66: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

64

§20. liTosferos filebi

miwis qerqis agebuleba

Page 67: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

65

dedamiwis aqtiuri teqtonikuri garsi

Page 68: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

66

�������� �������� �������� �)��� '���� $����=��������� -������� �� ��+����� !������ '��(���������CC�� $ ����,*=%*=���'���!�������'������ ������!��������������������������$�������������� ���� ����� ���$��� �� ��������� ������� WeSmariteba. ���������� �������� ��������� ���������� ���=$���� ���������+��������� ��������������

�B��$����������������'���/�/����/������������=���������������������!������� �$�������/�������/�����! ��$�����������+�����gadaWimuli qedebi�A�������������������������$���/�����B�������'������������@� ��������@� '����� ������@� �������� $ �+ ������$���������������'���������'��/�����$ �+ ���������������� �������� �!������ !������ ������ �=����$��� �� ��������� �$�������� �������$����� ���������������� �������� �������� ����$������� �����!��

Aa. vegeneri

(1880-1930)

§21. liTosferos filebis moZraobis Sedegebi

§21. liTosferos filebis moZraobis Sedegebi

� ��������� ������� /��(���!�� �������� �������� � ' ����� ��'��+����� ���� � �$������ ���/����� �����!�@� ��������!�@� ����!�@� �� !�@� ��!�� ������ /��(���!�� $�� '���'� ����������� �! ������ � /����� ���� ���������������������� ������$�������������������/��(���!��� ��������� �$����������'��+�������!�!����

� gavaanalizoT:

�������������������������/�����������������+�����!�����E�������� ���������������������������������������������/�� �

��/����$ ��������!���E

sakvanZo sityvebi

���������������������������$ �+ ������$������ ������! ��$�� ��/������

okeanuri filebis daSorebis sazRvrebi

Page 69: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

67

dedamiwis aqtiuri teqtonikuri garsi

���� ����/����$ ���������'�����riftis xeobebi.�B�$�������� �������������'���/�/����/����������������������#=

�������������������������'�����$�������� ������������!�����@����������'���!�����������������������������@���$���������=����������������!�#������!������'���!���� =-��������(�����������

�B� $�������� �� �� �$�� �� ������ �����'��� /�/��� �/���� ������������������ !�#������� '���/����� �������� �����@� okeaneSi Rrma okeanis

dablobebiI� ���� ����� �� �� �� �������� ���#�� �� ������ ���� ��'���!��� kunZulebis rkali�� ���� �� ���� $ �+ ����@� �� �� ���� �� ���������$ �+ ��������������� ���

$�������� �� �� �$�� �� ������ �����'��� /�/��� �/���� ������������������!�#������!�������������'(����$�����������

�����'��� ������� �� ���������� ������ ���� ��� ������� +��=����'(�����(���� ����+��������(������������������������������������ �!������ !������ ��� �������� '���!�� ��� ��������@� '(���������� ����@� �$������� �� ������� ��$���� ������ ���������@� �����!������� ���� ��� ���������� �������� !�#������ !������ �+����� �������������'��!��������������'��������'�������'�������!�������������������������@�������$������������������

������� �� ������ ���������� �������� ������� ������ ��=��#�!����������������/����$ ������������/�'���!����������������������� +��������� ���$����������������(���"���/����$ ������

kontinenturi filebis miaxloebis sazRvrebi

Page 70: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

68

Mkontinenturi da okeanuri filebis Sejaxebis sazRvari

§21. liTosferos filebis moZraobis Sedegebi

azerbaijanis teqtonikuri zonebi

Page 71: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

69

dedamiwis aqtiuri teqtonikuri garsi

�������������'���!�� � ������� �������������������!�#�������� +�������$��������� �� ������ ���������� �������� ��������� �����!�� �/����� ���������$�� ���������������������������������'���/�/�����/����$ ����������������������

�����������$�!��� �����������������������+��E�������'���!��! ��$�� ������������E�����������������$������������������ !�������� ����(����� $� ;�����'��� /�/��� ��� ���;� �������� ��� �� $����=

���� ��� ������!�� !�/������ �������� ������� ����!���� $��� �� $���

kiTxvebi Temis Sesaxeb

ra viswavleT

���������������������������������� �����$�������� ����������������������������� �������������

�����������!��������I

�B�����������B�$���������

B������$ �+ ���B�$�$�����������B������������$��������������B��� ���������B� ���������

��� �$����� �� ����!���� $��� �� $��� ��� �$�������� ������������������������������

�����'������ ���!������#�!�����(��������/����$ ���������������������������������������

davaleba

saSinao davaleba

Page 72: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

70

�� �������� �����'��� �������� ��� �� ��=���� ������ ��'��� ������ '��� pangea�� ������ ���=����� ������� ��������� �**=�"*� �������� '����'����� �� �������� ��� ��(� ������� ����'��������$����� ���������� �������� ��+����� !������ ������$���������� ��!�� ������ �� ��������� �������������� �������� �'��!�@� ����� ������� �����!������������ �� �� ���� � �������� !���� ��������'� ������������� ������������$����

����#���� ��� ���$��� ������� ���������������� ������ �$����� '(������ /��!�� �������� �$�����'(�������'�����!�����������������������������/���!�� ��������� � �����@� ��� �����! � ���@� !������@�$���������@��������������������$������������������� ������ ��"� �������� '���� '��� �'���� �������������� ���� ��������� $������������ ��

§22.uZvelesi xmeleTisa da wylis farTobebi

§22. uZvelesi xmeleTisa da wylis farTobebi

� ��/���!�� ��������� ����� ��������� �/���� /���!���� ��������� �������� ����������@� ��� ������� $���������� ��������� ����� ��������@� ������=��$�� ������!�� ������ �� �������� $������� ������!�� '���!�� �!����(��������$!�@����������$!���������!������������/���������$��@�'���������@� ������ ������� �/���� /������ ��������� �� $������������� ���= ���������'������@��������������������������������/������������=�����

� gavaanalizoT:��� ���� $�!����� ��/������ $����������� �������� '����� ��� ����

������� �'� ��E�������������������������� ����������������������� ��������/����

/����������E

sakvanZo sityvebi

����@�����@�������@���������$��������������$�����

xmeleTis nawilebi 200 mln. wlis winaT xmeleTis nawilebi 135 mln. wlis winaT

Page 73: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

71

dedamiwis aqtiuri teqtonikuri garsi

�$���������������!���������(�������������$���� ������� $������������� ��$@� ������ ���$@�����������/�������������'������

�������� �� ������ ����$ �+ ����� ����(���������������!� �����������������������������������������������; �����!���������;�

xmeleTis nawilebi 50 milioni wlis SemdegTanamedrove periodSi

���������'��������!���������������E��������������������������� �������/��������������$����������E

�����'��� �������� '��!����� ������ �������� �'����� �� �� ���� � �� ��� �!��� ���$����� �� �� �� �� � �� ����'������� �$����� �(�� �!����(� ������������������������+�����!������$������������������!����������������������������'����������������������������!�����(��������������$����

ra viswavleT

����$�����!���������?���������??�����B� ����J� � � �B� ��$J� � � �B� ��������� ���$J� � � �B� ������� ���$J�� � �B� ��/���J� � � �B� �����J� � � � �B� ��������� ����$ �+ ��J�� ���B�����������$ �+ �������$��������������$���������������/����'(���� �����B������! ����J����B��������������J����B�����������J����B����������� ��J����B�$���������J����B�!�������

���!���� $��� �� $��� ;�����'��� /�/��� ��� ���;� $������������A���,,=,%B������������������������������� ��������� �������/�����

kiTxvebi Temis Sesaxeb

davaleba

saSinao davaleba

indostanis

naxevarkunZulis moZraoba

Page 74: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

72

§23. ganmazogadebeli davalebebi

1. dawereT saTanado Zveli xmeleTis monakveTebis saxelebi.

2. Sesabamisad CawereT cxrilSi didi da patara liTosferos

filebis saxelebi.

didi liTosferos filebi patara liTosferos filebi

3. romeli reliefis formebi iqmneba kontinenturi da okeanuri

tipis dedamiwis qerqis filebis Sejaxebis Sedegad?

4. gaarkvieT da gadaitaneT rveulebSi „miwis qerqis agebulebis“

rukis safuZvelze liTosferos filebis moZraobis siCqare da mimarTuleba.

5. daasruleT sqema liTosferos filebis daSlis Tanmimdevrobis

safuZvelze:

§23.ganmazogadebeli davalebebi. LliTosferos filebis

���������� ������

1 12

12345

Page 75: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

73

dedamiwis aqtiuri teqtonikuri garsi

6. dedamiwis teqtonikuri moZraobebis Sedegad airCieT aweuli

teritoriebi da daitaneT isini konturul rukaze.

���$�$��������������$�������������$ �+ ������������������

��������"���������� ��,��� ����������

7. liTosferos filebi kontinentebsa da okeaneebSi ganlagebis Se-

sabamisad daajgufeT:

���������J����������������$��J�����'(����$����J����������J��"����$�J�,��/�/����J��%����/�����J��&������=�������J��)����$��J���*��$����J���������������$��J������������������

$��������� �$��� $�������������$���

8. SearCieT da gviCveneT rukaze alp-himalais mTaTa sistemis

warmoSobis mizezad wodebuli liTosferos filebi:

���������������$������������������$������������

"����$�,������=�������%��'(����$����&���������)���$�����!��������

9. gaarkvieT Sesabamisoba

������������

����$��������������$��������������/�����"�������������$��,�����=�������

Page 76: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

74

§23. ganmazogadebeli davalebebi

Page 77: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

75

dedamiwis aqtiuri teqtonikuri garsi

msoflios fizikuri ruka

Page 78: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

76

���������� ������ ����$ �� �����������A������ @� �������@� '���� �� ����B� �/���� �� ��������������� �������� ��������� �'����� haeris masebi. �����'��� �������� ������� ��� /����� ���� ���������/�������'��������$���� ���-�����������

ekvatoruli haeris masebze����������$��� ����������������������������/�����������/������� �

������ �����/������$�!��� ��� -��������� ���������������� � ��� -������������� ���=���� ���= ���@� ����� ���� !���=������!�� ��� ���'(���� ��/���� $�����=���� �� '���/������ ������ tropikuli

haeris masebi '=���/����� ���������� ������ ����$������!����

/� ������ �

§24. haeris masebi da atmosferuli frontebi

atmosfero

§24. haeris masebi da atmosferuli frontebi

� ���������������������!��'�����������!���������������������= ���!�� '���'�!�� �=#�@� �! ��� ��������� �=#��� ������� ������� ���� �������� �����'��� ����� �!���� ����@� ���� ���� !������ !�/������ ����������������������������������������

� gavaanalizoT:��� ���� � ����� �$������ ������!�� -���� +�� ��� ����������� '����

�������!�E����������/�������������������'���'�������������������������� ���

�����/�������������������#�!�E������������������������-����������!���������������!�E

sakvanZo sityvebi

-���������������� �����������

sahaero masebisa da atmosferuli masebis ganTavseba

Page 79: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

77

atmosfero

����@� -��� �!��� �� �������� ����� -���� ��������� �������� /�����@��#������������!����������/������������

haeris zomieri masebi�(���������������������������������"*=,*P=����-��������������/���������� /��$ ���-����masebi iqmneba arqtikis ���!�@� ��� �������� ����� ������ ��@� �$����� ���������@� ����� '�������� ��:������ -����� antarqtikuli haeris masa� (������� ��/���!������ �!�� �� ���!�� �$��� (���@� +����� /���� ������ ��� ������ ������������ ���'���������@��!�������:������-���

��������� ����������� !�������� ����(��� zRvisa da haeris

kontinenturi ��������zRvis haeris�������(��������$������������������������������������� ����� ���������@� -���� ���=�� �� �� '�� �� ������ �������� �����$���������$��������������/�����kontinenturi haeris��������/������������!���������@���� ������������!��������$ ��������������� ���-�����������(�����������$�������� ��������

����#�!�� ��� ������ ������� ��� ����$ ��@� ���!�� �������-���� �����@� ������� ��� ��� ��� ������ �� �!��@� ����� ����� ��������� �������� -���� ������� ������� !����� �$�!��� ��� '���� �������!��-�������������������������!��������

� -���� ������ !���� ���$���� ������� �'����� atmosferos frontebi. ��������� ��������� ��������� ���������� arqtikul, antarqtidul,

zomier da tropikul � ������ ��� ��������� ��� �'����� ����� ��������� ������������arqtikisa da zomieri haeris �������!�������������/��$���������A����������/���B�

�������������$ ���-����������!������������������@�����$ ������$��� ���-����������!����(�����������$ �����������

Tbili fronti

1-fenovani -wvimis Rrubeli; 2- maRalfenovani Rrubeli;

3-frTa-fenovani Rrubeli; 4- frTa Rrubeli.

Page 80: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

78

��� ������ ������ ��� �/������ ������ ������� �����'��� �������������� ���-�������������������������������E

��������'���������������������������������������������������� ����������E

�������������������������������������/������������������������'�����������!�E��������������������������E

������ ����������� �/���� ���������� ����� ��������� -������������� �� �� �� �� � � �� �'������ -���� ������ �� �� �� �� � �� �� �� �� �� � ��������� �����������������������������������������������������(����������@���������@���������@���������������������-����������

ra viswavleT

��������� '���������� ������� �������� ����� ���������$ �����@��� ���������� �������/�����������I

�������'�����������!��������������������@� �����/����

������'�����������!��������!��@������� �����

!$��!��������'���'�������������������@���� �������

������'�����������!����������(������������'������/���$����@�����

�������� ����$2.

����-2.

�����������������2.

���������2.

kiTxvebi Temis Sesaxeb

rukaze muSaoba

����� �� ���=���!�� �/����� ������ ������� ��������� � � ���=��� -��� �'���� ����-��@��!���'���/�����cxeli fronti��������� ������� ��� ����@���������� '���� $��=� ����@� � �'�������� � � ����� -��� �'���������� -��@� '���/���=�� civi fronti�� ����

������� -��� �������� ������ ��� '���� ��������@� +����� /�� �/�����@�������'����������'���

§24. mudmivi da sezonuri qarebi

civi fronti

1-fenovani wvimis Rrubeli; 2-maRalfenovani Rrubeli;

3-fenovani grova Rrubeli; 4-grova-wvimis Rrubeli;

5- maRali grova Rrubeli.

Page 81: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

79

atmosfero

�����'��� �������� ���'��� �������@� $��=���������� �� �$�������� �������� ������ ��� '������������ �������� !������ ����� -���� ��+���� -���������� (��������� ��������� ������ ����� '������������� ����� '������ ������ ���� ������� �� /����mudmivi qarebi��'�������������������������'������������ atmosferos zogadi cirkulaciis� ���!���������!�=��������� �'����� � ������ /���� ��+����� ����������� ���� ����@� �����'��� �$ ��� ��+��� �!����� ����� ���� !�/������ ���� =�koriolisuri Zalebis ��=������ � -������� �� ���� ������ ��+��� -������=������� ��������� �������!�� �#����� �� ��������������!����������������� ������������$��������� ����� �����/���������

pasatis qarebi� /��� ����$ ��� ��������� �����'��������������$����� �������'�����������$���

����$ ��� ��������� ����� '������ �������

� ��������� /����� ���� ������ ������� ������ ��������� �� '(������'����@� ��� ���� �������� ����� ������� !�$���@� ����� �����!�� ��� ��� �/������� ������� $����������� ���!�� �/����� ����� ������ ��� '�������@���������������'���'�!���#���������������������!�����������$�������!����/��������� �����������������������

� gavaanalizoT:����������/�������������������/��������� �����E��� ���� ������� ������ �$����� �� '(���� ��������� ��'����@� '(���� ��

��������������������!�$������� ����@�/��������� �����E�

sakvanZo sityvebi

�����������������$ ������ �=�����/����������������������/����������=�����=������������=����������/������ �������

§25. Qmudmivi da sezonuri qarebi

troposferoSi haeris brunvis zogadi sqema

Page 82: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

80

������� ��������� ����� '������ �=����$��� A�"=,*P� �������B� ��+�� /�����'����� dasavleTis qarebi�� ���=������� ������ ��(��!�� ���������/���� ��/��� ����� ��������� � ���/��������� ���� ��������� ��/���=��� $����������� �������!�� ���������/���� /����� ����� ��������� /�������$ ������ ��������� /���� �����

���$�� �� ����� �����=���������� �!�������������������/���'���������������

��� �����������'���������������������������������'���������������� ����������������������!��/���Crdilo-dasavleTis qarebi@���=�����������������!��samxreT-aRmosavleTis qarebi.

� '���� �������!�� ���'���� ����� $������������ �� �$��������'���'���� ������� ��������� ������ ������� ���� ������ ��� '������ ��������� ����� musonuri qarebi� '��/����� �������� A� ��� � ���� �B� ��� �!�������������������������������'���/����������'������������!�����@�-�=

��� ��������� �$������ �����=���$��� �������� ��� �'�����zafxulis musoni��/���@�����=���� � ������� ���������@� ���=��=���������������������@��+������ ��������� �/���=������� ������/�������������=��� ������� ���������� � ����@���+��@� ��$�����@� �����@� � ��� ���-�� ��� �D����� �� �����!�����#���$ �� �������������

���!�� ������� '=���/����� ����� '������ ������� !�������!�� -���� �������������� ���������$�������������$����$��� �� '���/����� zamT-ris musonebi.

������ ��������� '��/=������ -���� �������!�@� ���!�=

§25. mudmivi da sezonuri qarebi

zamTrisa da zafxulis musonebis warmoSoba

atmosferos saerTo brunva

Page 83: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

81

atmosfero

��������������� ����/���������������� ������/��������� ����E������������������������/������ ������/��������������E����������� ������/���������� ���������������� ����

�����'��������� ���'��������������'����������$���� ������'���!��� �� �� �� �� � � �� � � �� �� �� �� � @� �� �� �� �� � @� �� �� �� �� � � �� �� �� �� � ��� �� �� �� � @� �� �� �� � /�������$ ������� �����/�����������������������������������������������'��������$�������������� �$������� !���� �/����� � �� �� �� �� � /���� ������������ $������� ������������������� ���������� �!��������������������@����!������������������/���

ra viswavleT

Sesabamisad daajgufeT da dawereT mudmivi da musonuri qarebis

gavlenis qveS arsebuli teritoriebi.

qveynebi: �����@� �����@� ����������@� �����@� ����@� ���@� $��@������@�$�������� ���$�qalaqebi:����� �@�$$��@�#$�@��������@������kunZulebi:����$�@�� �����@�!�=��$@�$ ���@������@��� ���naxevarkunZulebi:���@����$@�$���$@�� ������zRvebi da yureebi:���$@�$���@���������������$�@��������������@����=���@�������

qarebi qalaqebi qalaqebi zRvebi da

yureebi

kunZulebi naxevarkun-

Zulebi

��'����� ������/��������=���������� �� $=�/��!�I

1. 2. 3. 4.5.

kiTxvebi Temis Sesaxeb

rukaze muSaoba

saSinao davaleba

���

���

��

�� ��

��

���

���

���

���

����

Page 84: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

82

������� ���� ��!���� � ��$������� �� �����$��������ciklonebi� '���!���� ��������� ����� '������ ���!���-����������������'������������������ ������'�����������$��������������'����$ �����+����!����� ����� !������ /���� �������� ��������!�� /���������������+������'������������� �����@����=��!�� ����� ����� ��+����� ���� ������� ��$������'��!������ ���� ������ � �$����� ������@�� ��������� ����������/��������

tropikuli ciklonebis� '��!��� ���� �$�������� !�/������ ����$ ��� -���� ������� ��� ����

�����!�� �$������� (������+���� �!��� �� ����!�������$ ��� ��$������� ����������!�� +����� ��������������@� ��������� ��+��������� '��!������ +�����/���� �� $�$���� ��� '������������ ����� ��������� ��= ������ ������ �� �����=��������� ��!�� ���taifu- ni@� ����� ���$!�� tufani

(qariSxali)��'�����

§26. ciklonebi da anticiklonebi

� -���� ��������� ������� �� ��= ��������� ����������� �����= � �� �� ���/������ -���� ����=

������ ��� ��������� ���$���� ��� �����+�����/��������������

� gavaanalizoT:�����������������-��������������/����������������+��E��������������������������������������������!���-����-������� ����

����$� ������ ��������+��E����������������������������������#�������������'������������

����'��� ���-������������E

sakvanZo sityvebi

��$�������������$������������$ �����$�����������( �����

cikloni

§26. ciklonebi da anticiklonebi

Page 85: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

83

atmosfero

��$��������'��/����������������'���!���qarborbala (tornado). qarborbala����-����+���������������������������������!��������������������� ����������!��!�/������������ ����������������'���!����!!=�������!�����'�����tornado. tornado���������/��@���� ������������+��������������������������������

�����$����������!�������� ���'�������� �'������A%,*���B������

�����@� -����������������������������$������������ -���� � ��+������=

����� ��������!�� ����� ����� ��+����� ���� �����@� ������ �������=

evropis klimatze ciklonebi da anticiklonebi did gavlenas axdenen

anticikloni

Page 86: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

84

�!�����/���������$�����-����/��������+����������#������������!�=

���� �� ���/�� � ��+����@� ����!�� �( ��� -��� �� ��� �'����� siwynare.

�����$������� '���/����� � �����$ �� ��������� �� ��/�����@� ���!��

$������������� ������ ���������� ����#�!�� ������ ���������� ���������

�������������������'��� ���-�����������������!������������� ���

'������ ���!�� ������ !��� �� ������� ��������� '��� ��� $��������� ��

/��$���-����������� �!��!�����!�����������������������$ �+ ������������

/��$ ���-����������

��������������������������������$��� ���������'��� ����������

������-���������������'�����������!�������� ���$�����@� �����/�������

�������� ������� ����� �� �'�������� ������� =� $��������� �� -����

���������� !��������� ������ � ����@� ����� ���/�� ������� ���/���� ��/���

�����! ��������������������'��� ����$�������

��� �!��-����������� ����������������$�!��� �����������

§26. ciklonebi da anticiklonebi

ciklonebisa da anticiklonebis erTmaneTis mimdevrobiTi moZraobiT teritoriaze klimati

yalibdeba

Page 87: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

85

atmosfero

��� ����� ���������� ���$���� ��� ��$�������� �� �����$�������� �������������������(�����E��� ��� ���������� ��$��� �� �� �����$��� �� �������� /��!� �(�������������E����������������������������������$ �����$������E

����!�������'�������������/������ �������������'��������������� ���$����������!��-�����������������+��������'��������������������!�������'������ ���!�� �(��� ����������� '���!���� �� �� �� �� � �� �����$������ ����!��-����������������+�����!����������������/�������$ ����$�����!�������������@����������/���/�

ra viswavleT

!������ �������� ���������� ��$��� �� �� �����$��� ��!�����������������������I

ciklonebi Tvisebebi Aanticiklonebi

���-������+���/���������������� �������� ��������!�� ��+����� ���=� ������/�������������������������������"��� �����,����������/��!��(�������������

kiTxvebi Temis Sesaxeb

davaleba

��$��� �� ������ ����$ �+ ����� '��� ��� ����$ ��� -���� �������� $�=

����� ������ ������ ����� �� ������ '��� ��� $��������� �� -���� ����=

������������� �!�������@����!����������!���-����'��/������������

����$ ��� ��$=������� '���/����� $� �/��!�� ����� ������������� ��=����� �� ���� ���=��/������@� +����� /=������������

saSinao davaleba

Page 88: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

86

� �������� �� �����'��� ��������� �������� ��� -���� ������� �����'��� '��� �� '(������'����������� ������/�����atmosferuli naleqebi

�����'��� �������� � �������� '�����@� ������@����(���@� �����'��� /�/��� ����� -���� �����!�� ����@�����������:���������������������

���/����� ������@� '��� ��� '(������ !�/���������������/�����������=�������/�����%)T��$����������������������@����������T����������

'�������� ������ ����������� ��������� ��� Tavsxma@� ����$��@� +������'����� ���� � ��������� �� �������araintensiuri wvimebi@� ����� '�����������+������ �����������������@���������'���������������� ����������'���!�����JuJuna wvima� +���� ��� '������� �����'��� ������ ������ '���������������������=����� ��������

���/�������'�������������������������� ����������@������� ���'����������@��$��������������@��$����������������� ������@�������������������������� ���� ���@� $������ ������� �������� �� ������� ��-�������������� ��� ���$��� ��������� (������ �$����� ���/�� ������ �!����������$ �+ �������������������� ���������!���/�'�����������!���"*��������/���������/��(�!��(��������������/�����������!�����������������������'�����%**=�&**���=��

§27. atmosferuli naleqebis ganawileba

� �����������$� ������������� ����/�������'�������+�����������=���������/����������������������'���'����������@��$����������!������������ � ����������������������������'������������'��� ������/����$������ ��������@� �����@� :�����@� ��'��/��!� '(����@� (�� ����� ��������� ���= ������� �� ����������� ��'����@� ��������� ����������� ������� ���=$���� ��� ������!�������!��'(����'(����������������

� gavaanalizoT:�������������������������������������������/�����'���'�����������

�����������'������E��� ������ ��������� ������ ������� ���/����� ������ ��� ��������� ��

�������������������������������E���������$���� �������#�!�����/�������'����������������E

sakvanZo sityvebi

������ ������/��������/�������'����

§27. naleqebis ganawileba

Page 89: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

87

atmosfero

���������� �� ����� ���������� ������� ����� ������$��� �� ��������/����� ������@� ����� ���!��� ����!�� ����������� ���/����� �������$��� ����� �� ���� ����!�� �"*=�**� ��=���� ������ �!������ ����$ �+ ���� ����� ������ �����=��������!�� '���� �������!�� �"*=�**� ��@� ��$�=/������ �� =������� ��������@� ��������� =��� /���� �������� ���!�� �**=�**� ������/�� ������� /��(�!�� ���/����� ��������� ��������� ����� ������� �����$�$����� ������� ������ �������� �����!�� �**=�**� ��@� ! � ������!�� ��**� ��=����������$�$����������������������� ���������/������������,**=)**���=���@����� �������!��,**=)**���=������ �����

���/�����������'��������������!������ ��������� ������'(��!�@����/��!�� !���������� A��/�����=������!�B@� �������!�� ���� ��� ��!���������������������(�������������/����� �!��������

okeanis haeris masebis mier kontinentze naleqebis motana

Page 90: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

88

�������������$���� ��������'��������������/������������'���'����������@��$�����������������@������� ���'�����������E

��� ���� ������� ������ � ������ �� ����� �� /���� ���/�������'������E

��� ���� �'������ ����#�!�� ���/���� �� ����� ������ ���������������������E

� �������� �� ������ -����� �����'��� �������� '��� ��'(���������������'���������/�����������������������@��������������������������������'���������'��/��������/�������������@����������@����������������������$ ���������������������������������������������� �� � @� �� �� �� �� � � �� �� �� �� � � ������� �� �� ����/��������/�������'��������������������������@��������@���������@���������@��������@��������������#�!��(������ �������/������������������������/��(�!��(��������������/�����������������������������������!��

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

§27. naleqebis ganawileba

��� ����(����� ���!�� ��� ��� ����������� �� ����#���� $������� $���!�����������I

teritoriebi naleqebis raodenoba, mm yvelaze uxvnale-

qiani sezoni

��$�=/����������

�!����

���/�����������

������������$�$�����

��������

davaleba

Page 91: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

89

atmosfero

��� ��������� (������ �������/���� �� �����/���� �����������������$��� �� $���

�/����� ���������� ��������� '�� �� ���/����� !������ !�����������������!����������#����$������� $�������� �����������

davaleba

saSinao davaleba

Page 92: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

90

�$�� �� ��������� ���������� �� ������=������ ���'����� ��������� �D���� � klimati� �'������$�������������������(����'�� �����������������������@�������(������������������������+��������� ��������������������!��

������ ��� �����@� ��������� ����� � ��!�����'���� -���� ��������� �� �������� /�/�� ZiriTadi klimatis warmomqmneli faqtoria�� $������� ��=������� ����� ������� ������ �$�������� �� ����������!��@� �$�������� ���� ���@� ����� �� �������@�

���� � �� ����=��@� ����������������������� ���=� ����� � ��������� $��=������������������= �������� ��� ���=��(����� klimaturi

rukebi.� ����� ����=� ��� $������� ��= ��������������������=����� �! ��� '�� =�@� +���� ������ ���+���� ����� ����= ���� �! ��� �����= � ���@� ���/���� �! ��� '�� ��

§28.klimati da misi formireba

� ��������� ��$� ��� ���������� ���������� ����������� ���������������� ��������@� �$������ �� ����� ��������� ����������� (����=����� ����� ������ @� �����/����� ��� ������ ���/��@� ���/������$����@� ����������� ����� �'���� '���� �������!�� �� ��� ���������(�� ��������� �@�$��$�� �������������(����'�� �����������������$������������������������@�+���������������������/���������� �����������

� gavaanalizoT:����������/�������������������$���������������E��� ������ ������������ ����� ���� �����'��� ��$� �� �����������

$�������������!�E��������������������������������$���� ������������������������

�����E

sakvanZo sityvebi

$�������'���/�������/������$�������+������'���/�������/������$���� �� $�����$���������������

§28. klimati da misi formireba

Page 93: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

91

atmosfero

������@� ������ ��� '������ ������ ��'����@� /����� ���������� �D�������$ ������� �� ������� ������ !�������!�� $����� ������� � ��������@� ����� +������ ������� �������� ���������� �� ����������� A����������@���������� �� ������������ �! �����B�� ���/����� �! ��� '�� �� �������������� ��������� !�������� �+���@� ������� ��� /����� ���� �������������� ������� �� /��� � ��������� ������ � $���� � $����� ����������$���������(���������/�������������

��$� �� � �/���!�� $������� !���'���� ����� ��������� ����������(����� � � �/������ $������� ������������� !������������ ����!�� ���=/����� �������� ��������� ���'����� ������ ��������� ��������� ��������������������!��'��� ������/���������������������=�����������'���������������������$�����������AyB����+����#��������������/������������A��B@���������Ax�B���+����'��������������������������������������!��'��� ������/���������������������$!����$ ������������

������� ������ ������ ���/����� ������������� ���� �������� ��� �$�� �(������ (����� �*OR=���� �������� ��������� � �/�!�������� ��� ��'������ ����������� ���/����� ������ ����!��� +���= ��� ������� ������ �� '����������@� ����� (����� ������ ���������� � #�� �� !��� �������� ��=��!�� � �/���� ����'����@� ������$����� ������� ���� � � ��������� '���� �������!�� /� ��� ��� �=��/��������������������������

��I������������@�����/�/������� �� ��������� �$����� ��������*� �=��������@� /� '���� �������!����**�������/���������'�����������!��-���� �! ��� ������ � (�������!�� ��=��0� � !���� �������� ���/�����������'������'�����������!����������� ���@� ��� ����� !�� (= ������� �$��� ��� $���� �� �=�(����

Page 94: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

92

§28. klimati da misi formireba

��� � ����������� ��������� !��+���� $������� ���(�������� �������� �/�����/��������#� ���E

����������$�������'���/�������/���������������������������������$������������$�$���������������#����$�������

���(�������E�!�������������������������

���������� ������������������'�����! ��������������������'�����������������@���������������������������������������$�������'���/�������/������$������� ������������ ����������� ������ � �� $������� ��������� �� +������ ��������������������������������/�����'�� ���������

ra viswavleT

1. ����(����� UU��������� $���� �� $VV� �� ��������� �$����� ��=��������� $������������� ���� ������ $������� ������������� ����=���������������������������� ��������������� ������/�����������E

������$������$���� � $���������������!����������������'������������������������������$�����������'����������������������������������������������������E

!������������������'���������/������������������������$����������(�����������������/�����/�������!������

kiTxvebi Temis Sesaxeb

davaleba

saSinao davaleba

���� �������� ��������!�� � /������ ����� �� � �/���!�� ���/�����'�� ������������ +������$���� ������I

Tveebi wliu-

ri1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 121 7 26 �� � 142 280 313 322 264 �� 16 8 1544

2 ��� 217 245 283 272 225 165 ��� ��� 374 ��� 333 3233

TviTSemowmeba

Page 95: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

93

atmosfero

msoflios klimatis ruka

Page 96: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

94

1. gansazRvreT naleqebis gadanawilebaze gavlenis mqone faqto-

rebi:

�B��$��������������B�/������'��!���B�������������� � ����������B������� ���'����������"B�����������'(� ����,B��(�����������$��� ������������������) 2, 4. 6; �) 1, 2, 5; �) 1, 3, 4; �) 2, 3, 4; �) 3, 4, 5

2.gansazRvreT klimatis diagramisaTvis damaxa-

siaTebeli niSnebi:

B�������� �������$ ���-����������B�'���/����������������!���/�����B������������� ���������������������B����$ �������$��� ����������B����������! ��������� ��*0�=��������

3. gamoyaviT musonis qarebis gavlenis qveS myofi teritoriebi:

��������=������������������ ������������=�������������������������"�����������,��������������

4. gansazRvreT mudmivi qarebis sworad mocemuli rigi:

B�������@������ �������B�� ������@������@������=�����������/����B���� ����@����@����������/����B����������/���@����@������=�����������/����B�������@����������/���@������=�����������/���

§29. ganmazogadebeli davalebebi

§29.ganmazogadebeli davalebebi. temperatura da naleqebis wliuri mosvla

Page 97: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

95

atmosfero

5. daitaneT konturul rukaze azerbaijanis klimaturi rukis

gamoyenebiT 200-400 mm, 400-600 mm, 600-1000 mm naleqebis mosvlis punqtebi.

mosuli naleqebis raodenobis mixedviT punqtebze gaavleT izogietebi.

6. gansazRvreT, romeli ga-

nedebisaTvisaa damaxasiaTebeli hae-

ris vertikaluri dinebebi? rogor

gavlenas axdenen es haeris dinebebi

naleqebis gadanawilebaze?

7. gansazRvreT azerbaijanis klimatis pirobebis cvlilebebze

gavlenis momxdeni haeris masebis saxelwodebebi:

�B�������=�������-����������B��$��� ���-����������B�����$ ���-����������B�����$ �����$������"B��������$�������� ��-����������

8. gansazRvreT azerbaijanis romeli punqtisaT-

vis aris damaxasiaTebeli mocemuli klimaturi dia-

grama:

B��/���B����/������B�! !���B�!�������B��������

9. gansazRvreT „azerbaijanis klimaturi rukis“ safuZvelze q. ba-

qos klimaturi maCveneblebis Sesabamisi Taviseburebebi:

�B�������� ����������������� ��������/�����/����B�$��������������/����/������/��� �������/��B�'�����������!���������"*=�**�������/���B�����������/����/������/�����������!���-���"B�-�������� � ���/���� �������� ��*0�=���'���

Page 98: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

96

§29. ganmazogadebeli davalebebi.

azerbaijanis klimatis ruka

Page 99: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

97

dedamiwis wylis garsi

-��������� ���(�������� � �$������� ����=���� !������ �����'��� !������� ��� ��� ��/������!��������� ���� ���!�� !������!�� ��������� !������'������ �� ������� '������@� '���!�� -�����������/���� ������ ��������!�� � �������� -�!����� ��� ������������� ������������ � ����� ���/�� '(����� ���� !���������!�� ��� �����=����� ����(�� ������� '(������������� /��� �� !���������@������'��� ��������� ����������������� ���� �������� ����=� �� ������������ ���(�������������� �� ��������� ���'�=�������

������������������������=

����� ������� ������ ���������

�$���� !������� ��� �'������

�!����� ���(���� ������ ��!��

'���!�� '(��� �$���� �� �����=

���� �����=(�� ������ �$�����

����� ���'�������������!������

dedamiwis wylis garsi

§30. msoflio okeanis warmoSoba�

� ����� ������!�� ���� ������������ ����������� �����'� +���� ������'(��������������������������� �����$�!������� ���!���������'(���� ���� ���������� ��������� ��@� ���� ���������� '(��� #�#�������������������@�!��+������/��@����'(���'���!������������'���

� gavaanalizoT:���������������������'�����������$�����!��'(�����������!�E��� � ������ ������� ��������� �$����� �����'��� ���������� ������ ��

���������E�������!�������/������������$�����'(����E

sakvanZo sityvebi

���������$�����'��!���

Tanamedrove kontinentebi pirvel etapze iyo

erTi uzarmazari xmeleTi, misi saxelia pangea.

dedamiwis zedapiris danarCeni nawili ekava

erTian okeanes panTalass.

Page 100: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

98

§30. msoflio okeanis warmoSoba

�����'�����������$���������$�������������$���������������$��������

�����'��� -��������� ��������� ��� ���� ����� '��!����� ������ ������

���(�������$���������������!�����@������'�����������'���!��������

����� ������@�������������!����� ���D��������������

�����������������!����������������'�������!����������=

qanebis asaki msoflio okeanis fskerze.

��!

��

����

I��**

�***

�***

��

���

���

��!�

����

/��

����

�$

��A�

����

��'�

���

�B

Page 101: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

99

dedamiwis wylis garsi

����������� ���!��'(��������������������!��(�����������������������������������������������(������$��������'(������!���������E��� !����� G�����'��� /�/��� ��� ���;� A��� ,,=,%B� �� G��������� �$��������

��$���� ��� ��� /������ �$�;� $=�/������� ����� ���������� � ����$�!��� ����$�����!�� ����������$���/�������������E

������'(��������/�������������/�����������������������E������������ ����/���������'�����������������!�E

�$��������'(������'��!���������������������������������������������������������������������� � �� �� �� �� ��� �� �� �� �� ������������'�������!������'���!������������$���@�������� ���$��������������������������������������$�������

ra viswavleT

������ ������ ����/�� !��+���� ���������� �������� ��+��������� ����� �����/��� ��������� A��� ,,=,%B� !������ �����!�� �$���������������������������������!�����E

kiTxvebi Temis Sesaxeb

saSinao davaleba

rukaze muSaoba

�����$�����������������������@����!����'���!���������$����

-�������!�����������'(������'��/��!��$����������������������

��� ��� '(����@� �����'��� ��������� ��*=�"*� $�=���� ��������� ���� '(����

����$ ������ '��!����� ������ ���'������� ������ '��� ��� ������� �����

�'����� �������� �$����� '(����� ���� ���� ��!���� �����'��� $�������

���(�����!����������

Page 102: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

100

iciT Tu ara, rom...

�&%�=�&%,� '���!�� �������� � $��������� ��������� ���� ;�����#���;� �$����������/���������� �/���������� ���� !������� ���������*�'�����������!��%*���������� !�������$���=������ �� +������ "*=������� �'������ ����:���'�����!����%)� $@�� ������������(����/�������=�� �����@� ��� �$����� ��$���� "***� ������ ���������!����������@������������������������(��

� C?C� � $ ������ �$�������� �� �������� ���������� ��������� ��������� �������@����������$����(���'����C?C�� $ �������������������'(����$�����'(��������������������$������������!��'����!��������$�@�����$����������$��������$����@���������������������

� gavaanalizoT:������������������'��������$������������������������$����������E���������/��(��������'��������/�� ���$��������!��'��!�E

sakvanZo sityvebi

����$�������������$��������/������

§31. okeaneebis gamokvleva

����� ������ ��� ����������� �����!�� �$�������������������������������(�����������������+������� �����$���������'(����loti ��'��������C?C�� $ ����! ����= ����� ��������@� ��� �$������� �(�� ������� '(������������ ��� ��� �� ������ ������� �������� ����� ����

�$�������� ������� �������eqoloti� ����������� �$������$���� ��������� ��������� �"**� �W'�!�� ���/�����+���@� $�� � ����� ���������� �������� �$��������������� ����� �� ���=������/������AsonariB��������$�������$�����������

kvleviTi gemi “vitiazi”

§31. okeaneebis gamokvleva

Tanamedrove periodSi okeaneebSi

wylis siRrme ganisazRvreba

eqolitis daxmarebiT

Page 103: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

101

dedamiwis wylis garsi

�$�������� ��� �'������ ����$����� batisferisa da batiskafis ���������batiskafi�=��������$�������������������!��'���������!�/������������ �� ������ ��'(�=������

�)��� '���� ����� �$���= �����D$���$ ��������������=�� �*� �=���� ������� '(���� !���='���� !�/����� akvalangi�� �=����� �� ���� ������ ����= ��� �)"%� '���� ����� (�=����� ��:��� $�!���� �����=;������;������ �!�������������$��� �!��� �� �/�� !���=������ ��������� D$� ��$��������),*�'����

����$ � $����� ��=���� �������� simaRlisa da

siRrmis skalebs. �� �$�������� +������ $��� �������=��� ��������� ���������� ��'(���� ���!��$��������

loti

okeaneebis Rrma nawilebis Semswavleli aparatebi

�$�������� ���������� ������������ ����� ����(������ ������ �� ����������������������(��������:���$�!���������������������������$������� �!����!�������'����

ra viswavleT

Page 104: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

102

���������$��������$�������+������!�������E�������������������'(��������������(������$�����������$����!�E

��� �������� �$�������� ���$����!�� ���'���� /��(����� �� �� ���� ���=�������������'� ����� !������!������

�����������$�����������$����������!�������

��� ��������� �$����� ������ � � �/�������� ��������� ������� ��������� ���"�'����!������

��� � ����� !������ ������� ������� ������@� ������� ��������� ,***� �=����������E

���������'����!���������������'(������������������������������������������ �!���(����-���������E

����� ��� $�=� �/����� �� +������ ������������� �������/����@� �����������$��� ��� �(� ������� ;�����#�=��;� ����� $��� �� $��� �����������������/���

kiTxvebi Temis Sesaxeb

davaleba

gamoTvaleT

saSinao davaleba

§31. okeaneebis gamokvleva

Page 105: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

103

dedamiwis wylis garsi

'(���� ����$ =/��� � ���������� ���$ ������ ����������� @� �������@� ��:������� �� �����������������������'(�!���wylis temperatura��$�=����!�� ���$���� ��� ������ �� ��������@� ��������@��$�� ��������������/������������@�'(��������������'���'���������

�������� ������� "=�*O� !���� �$������� $���������������������'(���+����������/�'(�����! ���'�� �� ������ � �$���!�� X�%@�O� R=��� ����@�����$ ��������!������������������������@����������+������ �'���� ��/������ ;��#��;�� �$�������������������������������� �������$�����'(�������! ���'�� �������� ������������ ������'(���=�=�OR������� ����(�����

�*� �=��� ���������'(���������� �+��=���� ����� ���'(���� ����� !����������� /���� �'�������������'�����������!���$����� �***� �=���� �������� ������ �$����� ���=���� ������� $������������� ������

�***=�***� �������������� �$����� '(���������� ����������=�0 C

§32. okeanis wylis temperatura

� '(�������������������$�������������(������������ �/�������'���������!��!��������:�/�� ���'(�������:�/�������'�������/��������@������� ����'�����(����E����E

� gavaanalizoT:��� ���� ������� '(���� ������ � �$���!�� ������ �� �������

���$���� �����E�����������$�����'(�������/���� �������� �����!��������$ ��

������!�E

sakvanZo sityvebi

�$�����'(����������������$�����'(���������� �

okeaneebSi temperaturis cvlilebis siRrmeze

damokidebuleba

Page 106: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

104

§32. okeanis wylis temperatura

temperaturis ganawileba msoflio okeaneSi

wynari okeane� �$��� �� �� ����$ �� ������!�� ����� �����������$����@������������(�������������$�����'(�����! ��������� ��)0R=��

����������������indoeTis okeane��������������$���������������

Page 107: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

105

dedamiwis wylis garsi

�$������ ����������� ������ /���� '��� ������ ��������@� ������ '(�����! ��������� ��%OR=��

atlantikis okeane �$��� �� �� ����$ �� ������!�� ����'����� �����$����� ������ �$����� ���������� �� �������� ����� ����� ����������������� �� '(���� ����� ���� �$�������@� ������� '(���� �! ��� ������ ������ �� �,@"OR� !������@�Crdilo-yinulovani okeanis� '(���� �! ��� �����=� �*@)OR=��

�������������� ����(�����'(����$���!�������E��� !�� ���������� �$�����!�� �������� ������!�� '(���� ������ ���

�������������'�������������E��� �$�����!�� '(���� ������ ��� ��������� � ���� ����� ������� !�E�

�������/������������������������E

$����� ���(������@� �$�������� ��������� ����!�� �'���� ���������������@����������(�������������������(�������

�$������ '(�� �����$�� �������� ������(�� �����

�(������(����

���$��� �� $�������������������@��������� ��������������� �����'�������$�����'(�!��

������������$���!��'(���������� �����'����!����� ������������������������ $����� +������

'(���� ������ @� �������@� ��:������� �� ������� ���������������� ����� ����� ����� =��� �$�������� �������� '(���� ������ � ��������$���� ��� ����� �� ����� ������!�� '(���� ������ � ������ ����� �� ������$�����!��'(���������� �!������������

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

davaleba

muSaoba rukaze

Page 108: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

106

§33. okeanis wylis marilianoba da gamWvirvaloba

� � ��������'(�!��(��������������������@��$�� ����������� ������������� ����@� !��+���� ��������� $������ ������@� ��� '(�!�� ��������(���� /��� �� ��������� �� �$����� ���������� �$����� '(���!�� �������� �$��������������$����� ������������+������'����!���������������

� gavaanalizoT:���!�������������$��������'(����������������������E�����������'���� ������������$��������������'����!�E

sakvanZo sityvebi

�$�����'(�������������'(������:�����������������

��� ���� '(�!�� �������� ������ ��������������� '(���� marilianoba� �'������ ����������������������!��A‰B������������������������������'����� $��� ���� �� ������ ���������� '���������!��������� ������ izogalini� �'������ �$����� '(���!���������� ������������ &*T� !�������� �������� ��� !����������� ������ $��� ��� �=/����� ������ �$�����'(��� �'�=��!�� �������� �'�� ������ ��� +����� ���� ���������

�������� �$����� '(���� �! ��� �������� �"� ‰@ ����� �� ����� �$����� '(��� !������ �"� �� ����� A�� ���!���"� $�B�� �$����� '(������ ���������� ������� ������������� ��� ���/����� �� ��/������ ������@����������� '(����@� �$����� ���������� '(���� �����������/����� ��$��� '(���� ������ ��/������ !������������ '(���� ��������� ��������� ���� ������!���������� ���������� ����� �$�� � �������!�� ����=���� ����@� ����� ���������� �������� ����@� �������

��� ����� ��/�����$�����

�$��� ��������=!�� �������� ��=�"� ‰@ ����$��!�� �,=�%� ‰@� ��= ���� �� ��� �� ���=���!�� $���� ��������� ������� ��� ‰=�����!��� �����!�� �������'(������ �� ��/��������������� ���$�=��� ������ ������������������� ���=

§33. okeanis wylis marilianoba da gamWvirvaloba

marilebis raodenoba 1 l zRvis wyalSi

Page 109: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

107

dedamiwis wylis garsi

marilianobis ganawileba msoflio okeaneSi

Page 110: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

108

���� A�"� ‰B@� !��� A�&� ‰B@� ������ A��� ‰B� �� ������� A��� T0B������!�� �������� ������ �������� �$���!�� (�������������������'��������!��=����T0.

� �'(���������������������,�‰@��***������= ��!����������������=���@,=�"�‰�������$����$�����'(����� ������� ����� �������� �$����� �! ��� ��=��������� !������� ������@� ��� ����'����� ������/��� ��� '(���� +������ �'���� ���/��� �������������� ������ �� '(���� �������� ������� $���������!��'(�����! ��������������‰=��������

�$����� '(�!�� gamWvirvaloba� �*� ��� �������������������� ���$��� ������� ��+����� �� +����������������� '(��� �$����� ����$ �� �� � �����$ ��������!��'(������:������� ��������

����������/�����������������������������$�����'(���������������E������������/�����@�������������������������������������������

����������!��������@�!����������������

���������������������������!��+�����������! ��������������$�����'(����@������"�����$������������'(����E

��� �� �� '(���� �������� ��� �"� ‰@� ��������� ����� �������@� � ���/�����'(����������

���!�������������������@���������������������$�����@�!��@�'�����������������������'(������

�$�����'(���������������� $��������$��� �� $���

�� �� '(�!�� �������� ������ ������� �������� ����� �'������ �����@��������� ������� ������ ���������� '�������� ����� �'������ (����������� �������� �������� �$���!�� ����!���� ����=!��� �$����� '(����������������������������������@�����@��������������

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

gamoTvaleT

saSinao davaleba

§33. okeanis wylis marilianoba da gamWvirvaloba

wylis gamWvirvalobis

gansazRvra

Page 111: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

109

dedamiwis wylis garsi

�$�����!�� � ������ �� ����� �� /����@� '(�/��!�� �$�����@� ��'��+�����@� ����� �� ������ ����� ������+������������'(���� ��������+�����/������������������� '(���� '���'���@� '���/����� ����� ���'(����������$� ����+���������������'�����qaris talRebi�� �������� ���+���� ���$���� ��� /������/���� A�� �W'�=��� ����B�� ������ (������ ���� �'����Ziri� �'����@�(�����������'����=�qoCori@���+�������������� /����� !���� =� ������ sigrZe@� ��+���� +�����/������=�������simaRle��(�����������/��������������!���� �����$��� �� '(��� �$����� ���������'��!�@� �����$��� �� ��������� �$�������� �������@������ ������� ���!��� ������ �� ����� ���������� !�#������������!���������������+������������

������ �� ����� ����� ������ +���� ���������$�������� �� �������� ���������� ����� '(���� ����������� ��� '��� �� �'���������� '(���� ���������� ���= ������ ����� moqceva@� ��= ��� !������ '(���� $�� ������miqceva� �'������ ����� ���= �������������������'��������� ����� ������ ���������/������ ��/�������� '��/�=���� ��� +������ ��'�� ( = ���!�� �� ���������� !���=������ ��/������ ������� �� =����� talRis elementebi

§34. wylis moZraoba okeaneebSi

� ����������������@��������������������� ����������+��������������������/����'�������������!���������������������!�� �����������������������������$ ������������������������������������!�����������������(������/�������$���!��

� gavaanalizoT:�������������������'(������+������������$���!�E���'(������+��������������������������$�����!�E

sakvanZo sityvebi

�����$ ������������/������@���/��������/������$�� ������������� ����

Page 112: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

110

$����� �����$��� �$����� �������� ��� �� ������ ( �!�� ��/��������������������&��=���'����

!��� �����!�� ��/������ �������� ������� � �� �������� ��=�� �'���� ���/��$ ��� � ��+����� ��/������� ����(����� ������!�@� ����:�!�� ���������������!��

'(�/��!� � �$������ ���/������ �� ��'��+���� ���� �$�����!�� '=

moqceva miqceva

§34. wylis moZraoba okeaneebSi

msoflio okeanis ZiriTadi dinebebi

Page 113: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

111

dedamiwis wylis garsi

���/����� ������@�������� cunami �'����� �� ����������� ��'��+������������ A�������=���B� (���� ���=� ������ �**=&**�$�W��=���� ���/������������ ��� �$�=��!�� �������� ��=����� �=�� �=���@���� !���� ��+���I��**=�**� $�=����� ������� ������������� ������ ���=/��$��� �����A�*= �**�$�W��=���B@

������� $�� ������ �� �+���� ���� ��������� +���� � ����� ������� (��= �����!���'���/�����'(����$���������������&&��'����$$� ��� �$�������/������� '���/��� +����� � ����� +����� � ���� ����� ����� �),*� '��������!�@��**"�'������������( �!�@���*���'����������������������

�$������� �� �����!�� � ������ /����� �������� '(���� ����� �������-������� �� ���� ������ ���������� okeanuri dinebebi� �'������koriolisis Zalis� ���������� ��������� �������� ��������!�� �#����@��������������������!�����������������'(���������� ��������������������������������������������� ���������'(���������� ��!�����(����'(���� ������ ��� ����@� �!��� dinebas Tbili� �'������ ���������� ������$�������@� ���� ��������� ������ ��������@� '���/����� ������� $���� �����������'(����������������������� ��'����� ��/�������+������@�� �������'��/������!���������/������������

� � �������� '(���� ������ � ����������� '(���� ������ �������@� �!��� ���civi dineba� �'������ ���������@� ��������� ����/������������� ��������@� '���/����� �!��� $������� �������@� ���#�� '���/����� ���������'(��������������������'������ �����/������!�������������$��=������/������������������ $��������!� ���'������������@����������� =��� ����� ���������� ����� ��������$���� ����� ��������� $��� � #��������� ����� ���� ����� ���������� ����� ��������$��� ���� ������������������'(����������������'(����!������� ����������

cunamis talRebi didi ngrevebis mizezi xdeba

Page 114: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

112

�$����� ��������� ������� ������� ���������� $������@� ���������������������@�'(����� ����@����������� ��������������

����$ �� ������!�� $������������� ��������� ���������� ���������������������@�����������������'����=���������������

/����� �������� �$�����!�� '(���� ��������� '��/����� ����� �������� �� ����� ����� ������ +���� ����/�������� '���/����� ����� �� ������������� '(�/��!� � �$������ �� ��'��+������ ���� �$�����!�� ����� �������'���/������ ����$ �� ������!�� $������������� ���������� ������������'��������������@���������������������'����������������������������������!�������������������@�������������������������

ra viswavleT

��� ������ �/������ ��/�������� /��@� ��/������ �� ��/������ ��������'��/����E

��� � ���!������� /��� ��/������@� ��/������� �� �$�� � ��������@� �����������������$���!�E

������������������������!������!���� ����������/���������� �����������E

kiTxvebi Temis Sesaxeb

��� !������� �������� �$����� ���������� ������ �������� �������� !��������������������������� ��������������������������������������'���������������!�/������������������������

davaleba

��$��� �� $�������������$�� ��������������+��������� ����������'���������������

muSaoba rukaze

§34. wylis moZraoba okeaneebSi

������� $��� �� $��� ��� /��(������ �������@� ���� '(��� �$��������������� ��'���� �������� � ����� !������� �������� $��������������!���������$����� ���� �������!������

saSinao davaleba

Page 115: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

113

dedamiwis wylis garsi

1. daasaxeleT zRvebi, romlebic iyi-

neba:

B������! @����������@�� $��$���B��������@�$����@�������������B�������@�������@�����B�����������������@�������@���������B� �����@���������@�!��

3. gansazRvreT civi dinebebi:

���$������������'(����$����������$���������������"����������,���������

5.gansazRvreT dinebebis dasaxeleba

samxreT amerikis sanapiroebze:

B�������$��@��� �@����������������B��������@�$ �����@��������B��������@��� �@��������������������������B��� �@�$��������@����������B�������@���������@��������

6. daajgufeT da cxrilSi aRniSneT is faqtorebi, romlebic axdenen

gavlenas okeaneebis wylebis marilianobisa da temperaturis cvli-

lebaze:

temperatura marilianoba

izrdeba mcirdeba izrdeba mcirdeba

7. ramdeni litri wiTeli zRvis wyalia saWiro 210 gr marilis misaRebad?

) 8 l; �) 2 l; �) 4,5 l; �) 5 l; �) 3 l;

8. ra droSi dabrundeba xmovani signali gagzavnili 9000 m-is siRrmis

okeanis RrmulSi?

) 15 wami; �) 6 wami; �) 12 wami; �) 9 wami; �) 10 wami; 9. ra odenobis marili miiReba 30 tona kaspiis zRvis wylidan?

) 500 kg; �) 360 kg; �) 240 kg; �) 300 kg; �) 120 kg;

§35. ganmazogadebeli davalebebi. Ookeaneebis wylebis

temperturisa da marilianobis gansazRvra

2. SearCieT Tbili dinebebis

saxelebi:

����� �������������������������������������������"�$ �������$��������������������,������������

4. SearCieT dinebebi wynar

okeaneSi:

B�$��������@�������@�����������B��� �@�$��������@�$ ��������B����������@� ������@� $��=��������B�������@��� �@����$����B���������@�������@��� �

Page 116: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

114

biosfero���������'�������������@�����!���!����� ��������@� ���������� �� ��$������������ �����������'��� ���� ������� � ����� ����$�!�!�� �� '(����� ������������������!����(�������

��������� ��������� ��������� ���@� �(����������@������������������������/��$���������������@������� ��������� �� ����� !������ �������� ���������!���������/��������� ���'��!������������������� ���'�������� ���� �� ����� ������!������������ ���(����� �D�����@� ���� ������� ������������ /�����@� !���� ��� ��������� �����!�� !��'������ ���

organuli gamo-

fitva �'����������� ������������� ������!����� ��� ������=�� �'��� ������=�����

�������������������������= ���!�� ��������=��� $�!�!�� ��(�= ������� �����������'���� '(��@�-����� ��!�=�D���� !���/���@������ �������� ��= ������ $�� �������=������ �����!��

§36. biosfero dedamiwis garsis sistemaSi

biosferos kavSiri sxva garsebTan

biosfero

§36. biosfero dedamiwis garsis sistemaSi

� ������ �����'��� ��=���� �������� ��� ������ ��� ����� ����������������������������������'���/������������'��������������$�� ���������������������(���������!������ '(���������������������������������� ��������� � �'(���� �������� �������$��@� ����� ������� ����� ����$�!�!����(�����������������@� ��������������������������������������

� gavaanalizoT:��������$�!���������������������!���������$������������!���E���������������������������$�!��������'�������������E

sakvanZo sityvebi

�������@� ��=� �����������

Page 117: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

115

biosfero

D���������(��������������� D������ ��� ��/���@� ��!��D���� ���� ��/����� ����@�

������������ ����������������!������������������!������������ �� ����������� ����������� ���� �'���� !������� '(����

������ �������� ���������� �� ����������� ���������� ���!�������� �/����'�������� ��$��� '(���� � ����(���� �$���!�@� �������� ����������'(������������������� �������������������@����$ ������$��� ��������������:������������������������������������������������� �����@��������������!��������$������/��������������������

�������!�� !����� ��������@� ���������� �� ��$����������� !����������� �:���� ����$�!���� ��������� ��� ��� ��������������/����� ��� �� ������������ �� �� ���� ���(����� D������� ���������� ������������� ���������� �� �������������� ��������� '(��@� -��@� �����

��� ����� � ������ �������!�� ������ ���� ��������� �� ���������� ����$�!��E�

��� ���� ���'�������� �����'��� ���� ������ ��������� $������������� ����$�!�!�E

!�������� �/��@� ������ ��������� !��+���� ���������� �����'��� ������!���� ����$�!�������� ����

�'���� ���� ��������� �����'��� ���� ������� +������ $�!������!������

��������@� ���������@� ��$����������� ����� ���$ ��������� ����������������� � ����� @� ������� '�������� ��'��� /�/��� ���� �'����� ������������ �����!���������������������������������������������������(������������������/�����!���������������������������'���������������������������!�������������$�!�!����(�����������������$���!����� ���$��� ����:����������������

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

davaleba

saSinao davaleba

Page 118: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

116

�����@� �$����� ������������ �� ����(���� $���� ����������

�����'��� ������ ��������@� �������@� -��=����������������(����������������������������:���� ����$�!�!����������������@����������/�����'�����@�-������������������/����������'��������������������������geografiuli garsi��'������geografiuli garsisi zeda sazRvari��������������/��=���@� ����� �����'��� ��������� �*=�"� $�=��� ���������

A����������B�� ����� qveda sazRvari� � �����'��� /�/!���*=���$������������������@�-�������!�� $�� �������� �!�� ��������� A���=������B�� ������ �� ��!����������� ��� ����� �������@����� �����'��� !���������������#��������������������� �� ��!�� ���������������� �� ��� ��� ���=���������

������ ��� ��������������� ������ �����������'����(������������� /����@� '(��� �� -���� �=������� ������� '���� '������!�� ����� ����������� �� ��'(��� �������� �� ��=

§37. geografiuli garsi

geografiuli garsis sazRvrebi

§37. geografiuli garsi

� �����'���(�����������@��!����������=�����$����������������������� ���� �!�����(����� =� ����� �� ������ �������� ������� ��'(����������� ����� �� �� ������ � ��(���� ��� ���������� � ����(���� ����������������� �������������� � ��� �$����� �������� �� ����� �������� ���������@�����$ ������� ����������������������'��������������$������������!����������� ����$�!��@������������� ������@�����!���!����������������������@�������������'���������������

� gavaanalizoT:��� ������ ������ ��� �/������ ������� ������� ������ ��� �����

��������E����������������� ���������������E��������� ���������������������� ��������������!�E

sakvanZo sityvebi

������ ������@������� ����������������

Page 119: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

117

biosfero

������� ��� ������ ��������� ������ ��� ����� (����$�����������+����!������������!�����@��������������=

urTierTkavSiri geografiuli garsis elementebs Soris.

geografiuli garsis ganviTarebis etapebi

Page 120: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

118

���� ���/����� ������ �������� ���!�������� !����������'����

�������� ������ �������� ����������� �������=����� �� ���� ������ ��������=���� ����'����� �'����� ���� $������������ � ������ �����=����� �� ���������� �������������� ������ ��� ����� ��� ���� �'���� ��������� /������������������������������@� ����� ������ !������������������'�����������

������(����$�����������@���������!����������� ��������!���������!��B��������@��B���������@��B���������@��B�-�������@��B���������@��B���������@��B������������ ���(����� ������ ��� ����� $������������ !���� ����$�!�������������

���!�����������I

��!���� �����'���/�/�

-������� ������� �������

��������������$�!������������������ ����������������

!�������������� ����!��!������$��������������/��

���������@� ��������@� -��������� �� ��������� ���� ����� �'������������ ��� ����� ���� ������ ����� � ��������@� /���� ������ � ������� ����� ���������� ������ ��� ����� ���������� ������ ������ ����!���������!��!�������������������

ra viswavleT

davaleba

saSinao davaleba

geografiuli garsi

§37. geografiuli garsi

Page 121: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

119

biosfero

��������� ������� ��� ��������� �� ���������� ��� ������ �$�������� !��� �� ���� A�**� �� ��������B@�������� �$���� ������ ���@� ������� �� +����������� ��$����������� /��� ���������� ����������

biomravalferovneba�A������� ������������B�=������������������������������ �������� ������������ �� ��� ������������ ��� ���(�� �����@���������������������������'������������������=�������������������� ���������� �� ����������� ������������ �$����� �� ��������������������� �**,� '���� ����#�!�� ����� �� �/�� ;�������������������������/���������;�

ekvatorul ganedebSi� '���� �������!�� ������� ��� ������ ���$���� ������� $�����@� ������ +���� ������ ����� ��� �� ������ ����(����� ���������� ������� �� $������ ���!�@� ����� ������� $ �+ ������-�����! ��������� �!��������"=�&0R@����/�����'�� ����������'�����***=�***���=���� ��������

�$����� � ������!�� ������ $������� �� �$��� ���������� ���@����������� ��������� !���������@� $������ �������@� ���������� '���� ���=����������(���!������������(����������������������A���������@����������@��������@��'����B�����������������������������������������������#� ���������������������������������'�����(�������'�����������!�������� ��������� ���� ���������� �������� ���'����� �����������$��������������(������������

� ��$����� �����������savanisa da meCxeri��(�����������!����� = ��� ������ �� '������@� ����� $�� ������ �� �!���� �� ����������� �! ������ �� ������ � �*=�*0R=��� '���� �������!�� �***=�***� ��� ���/�� �������������!�� �������� ����� �� ������� �$�!������ ����� ���������@����������������$����������������$�������������������������

§38. mcenareebisa da cxovelebis saarsebo garemo

� ������� �� ������ ����� ��'����� �'����� ����� ��� �� ������ ����(��������������������'������������������������������!�� �������� ��������� �������� �������� ���!��� ��������� �� ����� ���� ��������@�������������@��������������������������������������@�'�'�����@���!�!��������� �� �$��������� �������������� ��������� ������ ������������������� ������������ �(���� ����@� �(�/��!� ������� �����@� $������ �D����@���������'������������������������ ��������� �����������������

� gavaanalizoT:�������������������� �������������������������������������������E���������������������� ����$�!������������������������!����

����������!�E

sakvanZo sityvebi

��������������������������

Page 122: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

120

������ �������� ���=�������� ���� ��$!�� ���������������� ���������� ���������� ������� ����� �= ������� ���� $������� �=��� /����� ����(��� �����������������������������

����$ ��@� ������� � � �����$ ��� ��(������ !�� �����!��udabnoebSi da na-

xevarudabnoebSi� ������ �$�= ���@� ���� ���������� $�=������ �� ����������� ��� =��� '�� �� ���/�� �"*=�%*� ��=���

�$�������������������!��'�������������!�����/���������� ������!������������� �������� ��������� �� ������� � ���� ��'��/��!� '(������ +����������@�������:������������+�����������@����/���+������������������$������������������������������/��@�������+���������'(����+���!���� !� +���� ���+����� '(���� (����� ���������� A���������@� �������� ������$���B��������/��!!������������������������

��/���� �� ��������� (�� ������ �$����� �����@� ���� ��=����� ���(�� ������ ����@�!��+������/��@���'(������������ ���������������@�(�� ���������� ���������!����� ������������������������������ ������ '(���!�� ���� �$����� ������������ �� ���$������@�

§38. mcenareebisa da cxovelebis saarsebo garemo

polusispira teritoriebi

Page 123: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

121

biosfero

���������������������������������������������������������������!�@��������������������������������! ���

��� �� ������ � ����� =�*=�"0� R=���@� �������� ���� ������ ���� �������������!���*=�*0R=���'�����'�����������!���������**=,**�������/���zomieri ganedebis tyeebi����������������������������������������������@��$��������� �!���� �������� ���� �����@� ������ ��� ���/�����!������@� ������ ��� ��� ����� � �����=������ ��� ��������� !��������������

���������@� !������� ���� ����������� �������� ���'���� ��(�����+�� wiwvovani mcenareebi. maT taigis tyeebsac� '�������� :������������� ������!�� :������ $���� ����� ����������� �(���!�� ������������������ ���� �$���� ��� ��'����� ���������� �� ��������� ���������������� �������� ����������� �������� ���� ������ '������ $������������� ������@��������! ��������� �"0�R=����"0R=������ �����������������!��������� ������������������$�����@����/�������������� '(����foTlovani mcenareebis������������(���!����������������������@����������������������������������������

�(������������������/�����!������������� �������(�����������������tye-stepebSi@�!������$��stepebSi.

zogjer bunebrivi garemo ucvleli rCeba

Page 124: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

122

������!������������@����!������������������������� ��������@������������������@����������������$������������������@����/�����@�/��'���������(�=���������������������������������� $����������������������������������������������� �����$ ��������!��

��� ���� ��� �$�!��� ��� $���� �� ��������� ������� �$��� �@�����$ �� �� ��� �� ������!��� � ������� ������� ����� ��������������������������������������������������E

������������������������ ����������� ����(���'��E

�������������� ��������������������������(����$���� �����������!��������������������#��������������������!��

!�������������������������$ ����$���� �� $��������(������I�

����������� �$����=� �

����$ �� ������ ��� ��

������ �0R@����/������=����@������ ������������

��������� � ������� ������ -���� ������ � �� �������@������������������������������/������������������������

�����'��� ����� �� ����� ����� ��'����� �'����� ���������� ������������� ������������� �$�����!�� ����� ����� ������� ������������������ ����� �� ����� ������!�� ������� �� ������ �� ���� �:���� ����� ���������������������� ����(���������������� ������� �������$��� �������� ������

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

davaleba

muSaoba rukaze

saSinao davaleba

§38. mcenareebisa da cxovelebis saarsebo garemo

Page 125: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

123

biosfero

�����'��� ����� ������� �� ���������� �������'����� �'����� ����� ��� �� ������ �� ��(������������������������������������������$����� � ����(��� ����� '(���� ����� ��� ����� ���!�����������������������������������������������!���$������� ������!�� � ���� ������� ����� ��� ������������ ����(�@���� '����!�� ����!��$����������� �����������@� ���� '�� �� ������ � ����@������ ����������� ����(��$�������������

geografiuli sartylebi� =� �����'��� ������������ �� �������� ��������� (������ ����� ����$�=������ ��� �(���������� ��� ��(������ �������� �� �������� ���/���� �������� $���� ���(������ ��� !������ ������ � ���� �� �����@� � ��� ���������� ���������������� ���� ������� ������ ��� ��(������ !������ �/����� bunebrivi zonebi.

bunebrivi zonebi� =����������������������������� ���������=��������������������@��������������@������ ����������� ����(������$������� ��� �����$��� ������� �� ���������� ��������� !����@� � ���������������!������������������������!�����/�����gardamavali zonebi���������!��$���� �� �������� '���'���� �������!�� �$���� �������� ������ ����������� ���������������� ����(����������������+������� �����������������

arqtikuli da antarqtikuli udabnoebi formirdeba� ��� �������������� ����������@� �$�� � ������ ������!�� ����� ��� ���� ����������� ��� ������ (�� ������ ����� ���� �� ��������� �������������������'(�������������/���!��������������oazisebs� '�����������=������� +������ ���������� ����� ����@� �����!��@� �����@� ����� �����!�������������� ��� ������ $�� ����� ���������� A/�!��@� ������B� �$�����!��$����������� �!���� ��!����@� �������@� ������ ��������� A ����� �������B@�������#�/��

§39. bunebrivi zonebi� �����'��� �������� �'����!�� ������� �� ������ �������� ��������������� � ������� �������� '��!����� ������� ������ ������ �$���������� �����$��� -������� �� ���� ������ ���������� ��������� � ���=��������������������/�������� ��������������������������������������(��� !�������� ����� �� ����� ���� $���� �� �������� '���� /� !�/�����$���� ����������������$���� ���

� gavaanalizoT:�������!��+����������������������������������������'�����������

�������'����E��������� ������������������������������������������E���� ����$�!����������� �������������$������������!���E

sakvanZo sityvebi

� ��������������������� �����(�����������@������ ����������@�� �����(�����

Page 126: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

124

������� �� �������� ���$��� ���������� ����(���tundrisa da

tye-tundris� �������� ��$��� �� ����� ��� ���� �������!�� ������� ������� � �/���� �����@� ��������� ���������� ����@� ���������� ���@���������������������������(���!����������:��@��+�����(������

������ ������!�� �(����� $���� ������� ! � �������@� ������@� '(����$�������������@�!!=��������=������������$��������������������!��������� ���(�����+���taigis tyeebi@�'�'���������������(���!����������=��+��@���:��@���/��@���:�@�'���'�'������(�����@���������� (����/���������� �����@������@������������� ��������������+���������'������������

wiwvovani tye

§39. bunebrivi zonebi

tye-tundris bunebrivi zona

Page 127: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

125

biosfero

���� �@�$���@�����@���(������������������������������������=��:�@�$���@�� @�������

�����������!�@�����:������������/�@�����������������������������������@��(�@�#�/�@���� @������������$!��� �����@���#����������� �� ����� ����� ��������� �������� �������� ������� ��(� ���farTofoTlovani mcenareebi� A� �@� �����@� '�����@� ��$�����B� Sereuli

tyeebi '�������������������������!�����(��� ������ �������� ��������� tye-stepis� ���@� ����!��� :�����

������ �� � �/����@� �������� ���� ������stepis� ���!�@� ������� ������������������ ��������� ������� ������ �� � �����$ �� ������!�@� �� �����!���������� ��(�� +���� ����������� �������� #������@� ���������@�/������@�/��'�������������$���@����������'��������������

����$ ��@� � �����$ ��� �� ������� ��(������ !��� �����!�� ����� ���������� $����udabnoebsa da naxevarudabnoebs� �����@��!��� $������� �� ����� ����� ������� ��� !���� :����� �$������ �/����@� ��!��������������@������@�/�������$��@��/� ��������$��!��

������ �� ��(�� !������� ������ ��������� /��'������� !������������ ������ ���� ��������� ���+����� ��������� ���/��� G�'����� ������;����������� '(���������� ����(������������� ������!����'��/��!�'(����������������������������!����������������$ ��� ���� �������������/������ ��� oazisebi� �'������ � �����$����� ��������� xeSeSfoTlovani

tyeebisa da buCqnarebis ����@�� �����$�����������$�������������������'�����������tyeebia.

� ��$����� � ������!�� ������� ��� ���� �������� �����!�� � ����

tropikuli udabno

Page 128: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

126

�����������@� ������ ������� ������ ��'�������@� !��/����� �!��� ������������� � �������� ��������!�� ������ ������� �����!�� ������� ����@����������������������/ savana da meCxeri tyeebis������/�����������I������@�$��@��������������������@����������������������������������� �/����� �� �������� ����� ��$��� �����!�� �� ������ �(���!�� �����������+������������������@����/@�D���@�$����@�������@�����@����@���� ��@�

����� ������ ���$!�I� � �@� �����@� �� ��� ���� A��$�B�� �������� ���������$!�@� ��$��� ����!�� A�*T=���B@� �������� �������� �� ����������'����!������������������ $�����������$���������������������/�������������������������������$������������������������������

�$����� � ������!�� ������� teniani ekvatoruli tyeebi�� /���� ��� �!��� ����� ��� ���� ������ �� ���������� ����������(����������� '(�����������$����� ��(���!�������� �����@����@�����@� '������ ��@� -���� A$ � $��� ��B�� ���� ������� !������ ��� ������� �(������ ����������������������!�����������@����������������'����&*������������� �'����� ������ � ������@� �(���������� ������������ ������������������ � ���� /� ����� ������ $���� :�����@� ������ ����� ��������������� ��������� (������ ����� ���������� ������@� ���/���@� ��� �������������!������������������@��������������������'���������������$����(���!������������� ���@����� ����@�(��������������������������'���=� $������� A"*� $�B@� �����������I� � ��( !���@� � /��� �� �����'��� (��������������=�$�������$��������������������������$���@����������+���*��=���'�����������������������������

����#���� ���� �����!�� ������ �� �!��� $������� ������!���������� ���� ������ �� �!��� ������� ���������� ���/����� �����!�������������������'����� �����$ ����(������������������$�$���������������������"**=,**��=����***��=��������������� ��������������������(�������/������� �@��������'������

��������/����������!�������!����������$������������'����������

§39. bunebrivi zonebi

savana

Page 129: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

127

biosfero

geografiuli sartyelebi da bunebrivi zonebi

Page 130: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

128

� �� �� ��$���� ������ ����#�������� endemuri mcenareebia@� � � � ������������!�����������������������������������������#� ������$ ������������� #���������� ������ ��:��� �� ����� $�$����� ������� �� �����=���������������������$�� ������

��������$����������������'������� ���(�����������tugais ��(����� '�������� �������� �(��� ��(������ ����� ��� ���/����� �� �� =���������������� �� ���=������� ��!��� ������ /��(���� �(��� ����� �'���� !�������'�'���������������$ ��������������:��@� �����@��$�������+��@�����

����#�!�@� ������ ����� ������ ������ �� ��(��� �������� ���=$���� ��� ����� � ��������@� ���������� ���������� �� '(���� ����/���������������� ���� ������!�� ��������� � �!�� $������ !�� �� ��� /��'=������@����������@� $ ������@���������� �������'(���� ���!�����������'(���� �� ��� ���������� A����@� ���@� ����B@� ���@� ��'���� $��� �(���!������������(�� �����������������������������������@�� �����@�#����@���(��@�#�/�@����������������������

���������/������������'�������� ������������������(��������E��������������� �������������������+���������������� �������

������E��� ����� � ������ ������� $���� ������ ���������� $������������E� �

���������������������!����!��������!���������!�E�

;������ �����(���������� ��������������;� $��������(������@��������� ������ $������������� !�/������ � ������� �������� ��������� �����������������������!������

��������� �/����� ����������� ������� � ������� ����� ������������������� �����������

/��$!�� �� ��/���!�� �������� �� �� �� �� � � � �� �� �� �� � � ����� ��/���!����� ������(�� ��������� ����������� �� �� �� �� ��'������� ��������(�=� ������ ����������������������������������$��������������������!�������������������������!������������������ $������ �� �� ���� �� �� �� ���(����������$ ����(�������$��� ��������������������������@���������������������<�������������<�'����

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

muSaoba rukaze

saSinao davaleba

§39. bunebrivi zonebi

Page 131: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

129

biosfero

azerbaijanis mcenareuli safaris ruka

Page 132: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

130

1. SearCieT da dawereT bunebrivi zonebis dasaxeleba CrdiloeT

tropikulidan Crdilo polarul wremde.

2. pirobiTi niSnebis Sesabamisad dawereT avstraliis bunebrivi

zonebis saxelebi.

3. cxrilSi uCveneT kavSiri bunebrivi zonis formirebisa da

okeanuri dinebebis sanapiro zonebze zemoqmedebas Soris.

�������������

Adasaxe-

�����

bunebrivi

zona

Ygavrcelebuli

teritoria

Adasaxe-

�����

bunebrivi

zona

Ygavrcelebuli

teritoria

�����������

����������

4.gansazRvreT bunebrivi zonebis dasaxeleba, romlebic formirdebian

ramdenime geografiul sartyelSi.

5.gansazRvreT bunebrivi zonebis dasaxeleba, romlebic gavr-

celebulia azerbaijanis dablob raionebSi.

6. gansazRvreT subtropikul sartyelSi dasavleTidan aRmosavleTis

mimarTulebiT gamoyofili bunebrivi zonebis saxelebi.

7.gamoiyeneT pirobiTi niSnebi da konturul rukaze daitaneT

CrdiloeT amerikis bunebrivi zonebis saxelebi da sazRvrebi.

§40. ganmazogadebeli davalebebi “geografiuli zonebi” muSaoba rukaze

§40. ganmazogadebeli davalebebi

Page 133: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

131

biosfero

8. gansazRvreT vakeebi, romelTa teritoriaze ramdenime bunebrivi

zona yalibdeba.

B�����������������$�@�������$�����B���$��������������������������$��B���������������������������������$��B�$����������� �����������B�����������������$�@�/������ ����������

9. pirobiTi aRniSvnebis Sesabamisad dawereT samxreT amerikis

bunebrivi zonebis dasaxeleba.

10. klimaturi diagramebis monacemebis Sesabamisad gansazRvreT da

dawereT bunebrivi zonebis dasaxeleba.

1 2

Page 134: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

132

/��(����ekonomikuri potenciali ��/��������+������������� �������!��� ��� ���������� ������� ����������������� ��������� ������@� !����������� ����@�������'� �������� �����������������������������������$���� ��� � ������� �� ������ � ����(����@���� !������ ���� ���(���� �� ��/��������@� $������$�����$����@�����������������������/�������

/��(���!�@� �������� /��� ����� �$�����$ �����������@� �������� ���� ���������� �$�����$ ��!��+����������� �� /��(���!�� ������ �'���� ������������� ����� ����� �� '������� ������!������ ��/��$��� �� ��/��������� ���(������@� ������������������� ������ !������ ����� ������������������ $������� � $������� ���� !�������������� ������� ����� !��+�������@� ��� ��� ������������������� ������������������������@�������$�����$ �� ���������� ������ /��(���!�� �$�����$ ��/�� �� ����������� ����� �'���� ��/��� ����'���� ����!��� �$�����$ �� ���������� �� etaps ewodeba postindustriuli.

� � � � �$�����$ �� ���������� ��������� ���������/��(���!�� ����� ������� �� ������� ���@� ��������� ���������������������������������/��(����������������� ������� ����� ������� �� ����!����/��� ��@����agraruli qveynebi �'������

msoflios qveynebis klasifikacia

§41. qveynebis klasifikacia ganviTarebis donis mixedviT

� ��������� ����� ��� /��(�� ���������� �������� ������������ �����=����� �������������� �� ������������ ���$ ������ ����������� ������@� � ���= ���� ����@� ��������� �� ��������� ����@� ��/������ ����� �� /�/��� ��=��������� �������� '���� /��(����� ����� ������������ '���� ��� ��� /��������� �����@� ��� � �� ��������� ��� /����� ���� ������ �� ������������������������������$���� ������������(����/��(�����#� ������������= �� ���� $�����$���� +������ �#� ���� ����� /��(������ ���������� ���������������

� gavaanalizoT:�B������� ������� �����=������ ����/������/��(�������������!�E�B� ������ �����+������� ���������� /��(���� �$�����$ � �� ����� �

��������E�B� � ������� ������ /��(���� ���������� ����� ��������� ����� �=

�$�����$ ������������/��(������������������E

sakvanZo sityvebi

/��(������ $�����=$��� ���������������������������=�/������ �� /� �������� !��� ��=� /��� A�!�B�� ���������� ������ /���A���B�� �$�����$ ������������� ��= �������� ������=� ��� ��������

§41. qveynebis klasifikacia ganviTarebis donis mixedviT

Page 135: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

133

msoflios qveynebis klasifikacia

/��(������ ���������������� ��������� ���������� '���� ������ /����� �� �'� �������� ����� ���� ����������� ��� ���������������������

erTiani Siga produq-

ti � A�!�B=� ������ �� ��= !�@� ����� '���� '���� ����=���!�@� /��(�!�� ����� �� /������� ��� �� $����������A�'���������B�����!�/������������� ��� /����� A�/�= ����� �� ����� ��B� ��= ��� ���� ����� ���������/��(�������$�����$ �������=����� ������ !������������!�� ���������� ��� � ����������� ����!������ ������������� ��������������!�=������� �����(����������������������������

erTiani erovnuli produqti A���B� =� '���� ��=�����!��/��(����!��������������/��(��������$ ��������'������� ������ !�/��������� /������������ ����������� ���� ����� ���=���������������� �!�=�� ���=$����� ����� �� /��(�!�� ��� �� $���������� �������� ������� �����@� ����= ��� �������� /��(�� ����=�������

��������� /��(���������������� ������ ���������$�����$����� ���� ���=����'����� /������ ����� ����/�����I

�������� !��� ��� /=���� ��� ���� A�!�BJ� ��� �!�=��� ����������� ��� � ����������� ����!����J ��� �� ������� ��������

msoflios mowinave qveynebi erT sul mosaxleze eSp-

is mxriv (2013 w)

amJamad ganviTarebad qveynebSi sameurneo dargebis

roli Seesabameba industriul epoqamde etaps. gan-

viTarebul qveynebSi mrewvelobas aqvs uzarmazari

mniSvneloba, magram mosaxleobis ZiriTadi nawili

dasaqmebulia momsaxurebis sferoSi.

Page 136: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

134

�� /� J� ��� ��� /����� +����� ������� '����� ��� � �� �������������!����J� "�� ����������� ��������� ����� �� �����J� ,�� �$�����$ �����/�������� ������������� �� ������������� ��������� /��(����� �(�����ganviTarebul da ganviTarebad /��(�����

§41.qveynebis klasifikacia ganviTarebis donis mixedviT

��������������������������������/��(�������$�����$ �����������E�����������������/��(��������������������$�����$ �����������E�����/�����������������������������������������������������E

$��� �� $������!����������� ���/��(����

�#� ���� /��(����� �!�=��� ��� ������ ���������� ������� ����� ��� #� ������������/��(��

����������/��(���������������������������������������������������������������������������/��(�������������������������#� ������(����������$�����$ ������������/��(���!�����������+���������������������������/��� ��@�� ����������� ��/��(���!������������� ����������������������������/��� ����/��(������$�����$���������������������������������������������������������� /����'������������+�����$���� �����

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

davaleba

saSinao davaleba

Page 137: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

135

msoflios qveynebis klasifikacia

����� $���� ����@� �������� ��������� ��=����� �� /��(����@� !��+���� �������� ��������� ��#���������� ����� ����@� �!�=��� ��� ���� ��� � ���������������!������! �����*=�*�����!!��������������������������+���������/��(���!�� ����������������������������������������@��������������'������������������ ���������������� !���������'������� ������ '������� �������� ��'�������� ����������� ���������� /�����+������'����

������� ��� /��(����� !��+���� ��(��� ���������/��#� ���� pirvel qvejgufs� ���$ �������� /��(������$�����$��� +���� ����� ���������� ������� �������� '������� ;did Svideuls;� A!!@� �����@� �����@��������@� ����� �������@� ����� �� $��B�� G�����!���� ���;�'�����������������������������'�������� /����� '������� �*T=��� ������ ������ �������������������� ��� ����!�� =� ������� ����!�@� �����������$!���������������!���

ganviTarebuli qveynebis dajgufeba

§42. ganviTarebuli qveynebi

� !!@� $��@� ������ �� ������� ������� /��(����� '��� �'����� ��������� ������ /��(����� ����������� !����������� �� ��������� �����@� �'� �������� ����������@��� ���������/�/������������������������������

� gavaanalizoT:��� ������ +������ ������������ ���������� ���������� ������

���������� ��/��(���!�E��� ������ $���� ������ ���������� ������� ��� /��(������ ��� ����

�� /� E

sakvanZo sityvebi

������� ���/��(������;������� ���$���������;�/��(�����

Page 138: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

136

meore qvejgufs� !��+���� ���$ ������ ���������������$������������@��$�����$������������������������ �/���� /��(����@� ������ ������ !�����@� ����@������@� ����������@� !������@� ������@� ���@� ������@������/������ ����'����������/��(���!��'���� ������ /����� ����� �'���� �/��������� �������@�+������ !���������� �������� �'���� ����!��A���$�� �������!�@� ����� ����@� � ������ �� ����������!�B�

�������� $�!��@� ���� ������@� �� �������� ���������„;gadasaxlebulTa kapitalizmis“

qveynebad;� /��(����� �� !�������� mesame qvejgufs. ������� ��� ������� /��(����� '� �!�� �(����� �������������� $��������� A���#�@� $����� �� #� �����$ �������B�� ��/��(�����������������+�������'������������ ����� $���������� /��(������� ���������#���� ��� ���� ������� �� /��(���!�� ��� ��� �������������� ��������� ���� ���� � ������ $���������������������

saSualo ganviTarebis donis �/��(��������$ ��=�����I��������@����+����@���� ������������

§42. ganviTarebuli qveynebi

���������� ����������������������������� ���/��(����E������������������������!���������������������� ���/��(����E�������������/��(�����!��+�������$ ��������#� ��E

!������ ������� ��� /��(������ ����������� ��!������ �������������I

mrewveloba momsaxureba mosaxleoba dasaqmeba

������� ��/��(���!������������������@����������������������������������������������������@�

��/��(���!������������������������ /��� ���������'������;�������� ���$���������;�

/��(���!��������������������$��������:����������������@��������������������������$ ��������������� ��

/��(������;������!���� ��;���������������������������������� /����������'�����+������

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

davaleba

iciT Tu ara, rom ...

1997 '���� �$����=$ � ��������=�� ��� #� �!� �= ��(����� ����� ���= �� /��(����@� �����

$����� ��� ���$� ������� �@� ����� �**� '��� $��$������@����= ��� ��������� ���=

�!��� �� /��#� ���� /��(=

����� �� ��������� �$���=

��$ �� ���������� ��

/��(����� �!�=��� ��� � ��

��������� '�������

����������� ����������

������ ������� �$�����$���

��������� �� /� �@�

����� ������� ������

����� ��������������/��(�����

/�� �� �������� ��������

�:��!��

Page 139: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

137

msoflios qveynebis klasifikacia

��������� /��(����� ���$ ������ ��!�@� ��$���� ���� � ���$!�� ������ ��������� �"*� /��(����� /��(������ �������� ����� ��� '� �!�� �(��$����������� ��������������������� ��/��(���������$���� �� ��������!�� ��(�������� �����������/��(����� �$�����$ �� �� ����� �� ���������� �����+���� ���������� �� /��(���������� �������������$�����$��� ����� =������ ��.� �� � �=�=����� ��� ���� ����� ���������� /��(���������������������� ��������� ����� ����@� ������ ���������������������������������

���������� /��(������ ��� ���� �� /� !�� +�=�����������$�������������'����� ���������������/�������������/��(��������#� ��� '�������mineralur-

sanedleulos�� ���������� /��(������ �������!�����$ ��� ��� ������ $��� ������=��� ���� ��= � /����� ��(���� �� ����� ����� ���� ����� �/������� ���/��(��������������agrarul-sanedleulod.

����������/��(��������!�= �������� ������������ ��=���������� ������ ������ �(�����!������/��#� ����I

ZiriTadi qveynebi A���=��@� ��/��$@� �������� �� ������B�������� +���� ���������@� �!�=�� ��� ���������������!���������= ����� ������ �*� /��(�!�@� � ��� �!�=��� ��� � �� ��������� '=���������������������������/��(������ ��!��� �������� ��=�� !���������'�������������=��� ��� /���� '������� �������/������������� +������

§43. ganviTarebadi qveynebi� ������������������������������/��(�������$�����$ ��������������������!������������������+��������������������������/��(�����!�����$�����$ �� $�!������ ������� �� ���$���� ������ ����� ���������/��(���!��!�/����������� =$ �� ������������ �������������/������!�!���������/��(�����������

� gavaanalizoT:��� ������ +������ ������������� ���������� ���������� /��(������

��������������E��������������/�������/��(�������$�����$ ����������������������E���������� �������������������������/��(��������� ������ /� E

sakvanZo sityvebi

����������/��(�������������'����/��(����������� =������ ������ �=������ ���/��(�����

amJamad qalaqi honkongi warmoadgens msoflios

erT-erT ZiriTad ekonomikur centrs

Page 140: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

138

navTobmompovebel qveynebSi,� ����� �(������� ����� ��� !������������#��� ��� � �� ��������� �!�� �*=�"� ��� ������ ������ ��� ���$ �������� =�� ���� ����@� $ �����@� ��� ������� ��� �������� A��B@� $��@� ����@��������

axali samrewvelo qveynebi A�/B������������ !���������'��������+���� �����@� �������� ������������ �$�����$ �� ���������� !�������������������CC�� $ ����%*=&*=���'���!��+��������!��������/��(���������� =�$�����$ �� ���������� ��������� ��������� ��$���� ��'���������������

�/� ��� �� �������������@� �/������� ��� ��/����������@� !����������� �� $������� �� �� !�� +���� �#��@� ����� �����!�� '�������������������� ���'����� �/������� ��� ���'����� /��(����� ���$ ��������indonezia, tailandi, malaizia, filipinebi, urugvai, Cile, argentina ������

gardamavali ekonomikis qveynebis � � ���� �'���� ���� '� �!����������� ��� $�������@� ������� ����!�� !������ ������$ �� ���������� #� ��� ���$ �������� ��������� ������� �� ����� (������ �� ��� ����������� ��/��(�����

§43. ganviTarebadi qveynebi

ganviTarebadi qveynebis jgufebi

bolo xanebSi Seiqmna ganviTarebuli da ganviTarebadi qveynebis ramdenime dajgufeba. erT-

erT maTgans ewodeba BBBRIKSKS. masSi Sedian brazilia, ruseTi, indoeTi, CineTi da sar.

Page 141: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

139

msoflios qveynebis klasifikacia

���������� �����������������������/��(����E������������������������!����������������������/��(����E��������/��#� ������(���������������/��(����E

!������ �����@� ������� ����� ���������� /��(������ ���������������� �����I�

mrewveloba momsaxurebis sfero mosaxleoba Mdasaqmeba

!������ �����@� ������� ����� ���������� /��(������ ���������������� �����I�

���������� /��(���������� ������������ �� �� �� �� � @� �� �� �� �� � �� �� �� �� �����������������������������/��(���!�������������������������������@������������������@�����������������������������'��������/��(��������!����������������@�������������������������������/��(����� !���� $���� '�(���� ������ �/������ '������� �� ����� ������'����������

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

davaleba

muSaoba rukaze

evraziis qveynebis klasifikacia.

Page 142: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

140

��������� /��(������ ���������� ������ �� ��!����������������������������!�������������������������������� =� ������� ���������� ����/��� A��B�� �))*�'����� ����� ;���������� ������;� �����!��(����'�� �������������������G�������������������������� !�����;�� ����!�� ������� ��@� ����$�����$ ������������������'���������������������������� ������ �����@� ���� ����$ �� �� ������������������������� �����(�����

������� ���������� ����/���� �����������������������/����������� ����I

�B����+�������#�������������� A���������������������! ������+���������� +�����BJ�

§44. adamianis ganviTarebis indeqsi

§44. adamianis ganviTarebis indeqsi� ��������� �������� �������!�� ������ /��(������ �$�����$ �@� ����� ���� $ �� ��� ���������@� ����������� ������� ��� ����������������������!������������������������@�����������������(����/��(����!����������� �� ������������� ���(����!�� ������� �$�� ��� ��� ��������� ������ ���� ����� �/��������� ���� ������ ��� �/�� ���������������������/���������������� +������(����'�� ���������/��(����������

� gavaanalizoT:�������������������������(��������������������������/����������������E�������!�������/������������������������/����!��'���E��� � ������ $��� ����#��� /��(������ ��!�� ������� ���������� ����/����

��������E

sakvanZo sityvebi

���������������������/��������������������������#������������������������$����� ����������������$�����$ ��������������

qveynebis jgufebi adamianis ganviTarebis indeqsis mixedviT 2013 w

Page 143: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

141

msoflios qveynebis klasifikacia

�B� ���������� ����@� ������� ������� ��� ����������� �� +������ =� ������� !���� ��������� �� �'(�����@� �! ��� �� ������� ����������������� ��������J� �B� ���� ��� ��������� ��������� A!����������� +�����������������(����� �����B�

��������!�������@�/��(�������������=��$���������������$����*@&**� ���$ ������ ����� ���������� ������ #� ��@� � � ����/���� ���!�������*@%))=*@"**=���$ ������ �! ��� ������ ���������� /��(������ /��(����@� ��������=�� $����������� �$����� *@�))=��� ��������� ������������� �*��� '��������!��������� ����� ������ ������� ���������� ����/���� ������� � ��� /��(�I�������� A*@)��B@� �����@� !�����@� ����������� �� !!�� �&"� /��(��� !��������� � �� ������I� ���=�����@� ���@� �@� $������ �� �� ������� ����#���*@%�%�/ ��������!��%,=�������� $����

����������/�����������������������������������������/�������������!��������E

��������$���������:������������������������/���������������E

������� ���������� ����/���� $��� �� +������ �������� #� ���������������/��(������$�����$���

���������������������/����������� +��������'������ �!������������/��(������������

��������� /��(������ �$�����$ �� ���������� ������ �� ��������������������������!�����������������������������������������������������������������!�����������������@�����������������������/��(�������������������������������������@�����������#� ������(���

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

davaleba

saSinao davaleba

Page 144: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

142

1. ekonomikuri potencialis mixedviT kanada da avstralia

ganviTrebuli qveynebia. am ori qveynis SedarebisaTvis ganviTarebuli da

ganviTarebadi qveynebis niSnebis safuZvelze aageT venis diagrama.

2. gansazRvreT, romeli jgufisaTvis aris damaxasiaTebeli mocemuli

niSnebi. moiyvaneT qveynebis magaliTebi, romlebsac exebaT es niSnebi.

������� ���/��(�����

��!���� ����������/��(����

��� �����������������������������������'�������������'������� �'���� ������ ����� ����@� ����������'������/���!��������������������� /�����'������"������������������� �������������,������������������������������

3. dawereT qveynebis saxelebi cxrilSi mocemuli jgufebis

Sesabamisad:

������� ���/��(������

;�����!���� ��;�

����������/��(����

;�������'�����/��(����;�

4. dawereT Tqveni mosazreba ganviTrebadi qveynebis problemebisa da

aRmofxvris gzebis Sesaxeb.

problemebi qveynebis

dasaxeleba

problemebis

�����������������

5. gansazRvreT qveynebi „adamianis ganviTarebis indeqsis“ maRali

(I) da dabali (II) maCveneblebiT:

B�����������@��B�$��@��B�-���@��B�������@��B�������!�@��B����@���B�/ �����@��B������@��B������@�$B�!������ 6. mocemuli niSnebidan romeli SeiZleba mivakuTvnoT ganviTa-

rebul qveynebs?

B�������������������������������������@��������B��� �������������������'������������ /������������

§45. ganmazogadebeli davalebebi.

§45. ganmazogadebeli davalebebi. Öqveynebis ganviTarebis donis Sedareba

Page 145: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

143

msoflios qveynebis klasifikacia

�B��������������'���������������@���/�����������������B����� !���������'���������������@������ ����������������B�/�/������������@���������� �������'�(��������

7. gansazRvreT „<didi SvideulSi<“ Semavali qveynebis niSnebi:

���������������'�������� /��������/����������'����������� ��������� ������ � ����(��������������������������� ����������������������������������������#�������������������=��/��$ ������������"�����������������������������������������!���,���+�����$�����$ ������������

8. gansazRvreT faqtorebi, romlebic miiReba mxedvelobaSi

„<adamianis ganviTarebis indeqsis<“ gansazRvris dros:B������������������@���/�������� /� ��B��� ��������� /� @����� !���������'�����������������B����������#�������@��������������+�����@������ �� � ����(��������������������B��������������+�����@���!�������������������'����������������$������� /� !���B���������������� ��������� ����������������������

9. SeavseT cxrili, romelic asaxavs ganviTarebuli da axali

samrewvelo qveynebis msgavs da gansxvavebul niSnebs:

������� ���/��(����

��!���� �������'�����/��(������������ �������� ��

10. gamoyaviT aziis ganviTarebuli qveynebi:

�����������������������������������������"��������������������������������������������������,��(������

Page 146: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

144

§45.ganmazogadebeli davalebebi.

m soflio s politi kur i

Page 147: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

145

ruk a

msoflios qveynebis klasifikacia

Page 148: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

146

�*��� �'�������������������������������������

%@*�����$������'�����������������������������$����

���������'������:�����)))�'�����/�����!�������'���

������������:��,@*�����$���

C?C�� $ ��!�@����$ ������$��CC�� $ ��!�������

msoflios mosaxleobis raodenobis mateba

mosaxleoba da meurneobis

teritorialuri organizacia

§46. mosaxleobis raodenoba

� ��������� ������� ����� ��� /��(���� ���!�������� �$�����$ � ��������� �� ����������� ����� ��������� �'��� ����� ��������� !����������� �� ������� ������� ���� �� !�� +���� � ����(���� ��� �! ������+���� ������� /��(���� �$�����$ �� ����������� ��������� /��(������ �������� ���������� ����������� ��������� �� ���� ������� ��������� ������������+�������

� gavaanalizoT:����������/���������������������������������������������������E�������������������������������������������������� �����������E��� ������ ��������� ������� ������� ����������� ��������� ����������

����#�!�E

sakvanZo sityvebi

����������������������������������� �����������������������������������$��'�� ������ � �������

§46. mosaxleobis raodenoba

Page 149: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

147

mosaxleoba da meurneobis teritorialuri organizacia

����������� ��������� ����� ������� ����������� ���=������ ������� ��

demografiul ganviTarebaze������������������(����� �����=������ ���

�������@� �� ������� ���������� ����@� /������ ��/���� �� ������@� /�/���

������������������

amJamad msoflios mosaxleobis yovelwliuri mateba Seadgens 85-

90 mln. kacs.�������������������+�������'��������@���$��������� ��

���$��� /��(������ '���� ������� ������� ������@� �������� ���$��� ��

�������� ����������� �=

�������������������� ������

�� �������!�� ����������� �=

�������� ������� ���� �������

������ ������� ������ ��������

����������� ���/���� ������

��!����������

����#�!�� �����������

�������� �*�*� '���� ���!��

)@*� ����� $��� ���'��� �*��� '����

��'(��!�� /��(���� �����������

������� )@�� ���� $��� �����

����������� "�@)T� /�/��!��mowinave qveynebi, mosaxleobis raodenobis mixedviT

(2013)

msoflios qveynebSi mosaxleobis raodenobis cvlileba (2013)

Page 150: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

148

��������� /��(���� ��=

��������� +������

�'���� �!���!��

����(����� ������

�$�!�����@� ��

� ����� ���/�=

/��� � �/���@� �����

/� �� ������� $��=

�������� ����@�

/�/�� �/�� ����=

����������������=

�����������������=

�������� �� �����

$������� ���� �:��=

��� ������ ����

�� ���������� ���=

$ ������ ��$�=/���@� �� =������� �� ���/����� ������@� ! =

�� �������$�@�����=������������������ ���!�@��#��� =#������!�@�

azerbaijanis mosaxleobis raodenobis mateba

regionebis mixedviT mosaxleobis raodenobis cvlileba da prognozi

§46. mosaxleobis raodenoba

Page 151: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

149

mosaxleoba da meurneobis teritorialuri organizacia

�! �������������������=

�������������������:�������=

����������'���!������ ���

�����+�������!�� �������!���=

������������������������=

���!�@������� !�����������

!�/��!�������������������

�'� �������� ����������!��

��������/��(����� $������'�������������������������������������������E��� ���� �(��� ��������� ��������� $������������� �� /��(���� �'�������

��������E�������!�������������������������������!��������#�!�E

!�������� ����������� ��������� ������� ����� �������!�� ������#�!��

����)%*�'��������#�����������������������!������"��%������$��@��)))�'����%)"������$�������������������������������(����'�� ������������������

��� �)%*� '���� ��������� ����������� �������� !������ �,�"@*� ���� $��@� �))*�'����"��"@*����������������������$���!���������������������������! ���'�� ��������

��� �***� '���� ��������� ����������� �������� ���'�� ,�"*� ����� $��� �����������'������@�������������������������! ���'�� ��������(���T@��������������/�����������!���*�"�'���E

�� �� �� �� � !���'����� ����������� �������@� � ������ ������ ��!�����������������������������������������$���� ��������������������������������=������������������������������������������������� $�����'�������������� �� �� �� � @� �� �� �� �� �������'��������� ���������/��(���������������������������������������#���������������+�������'�������������������������������������������������!����������������:�����������

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

davaleba

gamoTvaleT

mosaxleobis raodenoba mudmivad icvleba

Page 152: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

150

bunebrivi mateba�=������� ��������������=�!�� A�!��� �� '���'�!�B� ��!������ ��������� ����������� �������� !���� �������� ������� ����=����� /��(������ �������!�� ��������� +������� ������� ������� �#��� ������� ��������� /��(������ ������� ������� ������ ����� or tipad� �(���� (����������� ��� /��(�� A�=��� ��B� � ������� �������pirvel tips� ���$ ������� �� /��(���!�� �����@� ��$���=������ �� � ������� ����� ����� �������������

§47. mosaxleobis bunebrivi mateba da migracia

� � ���������������!���������������� ���������������� �������������������!�� ����� ����������� ��������� �����@� �������� ���� ������������������ ��������� ������� /��(�!�� � ������� ����� ����� �� ��� /�������������� /��(������ ���� #� �!�� $�� � ������� ����� ����@� ���������������������'����������������������������������������!��/��(�������������������������������������'����������

� gavaanalizoT:����������/��������������������� ������������E��������������������������������� ���������������� ����E�������������� (��������!�������������������E

sakvanZo sityvebi

� ������������������� ���������$������������������������

§47. mosaxleobis bunebrivi mateba da migracia

Page 153: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

151

mosaxleoba da meurneobis teritorialuri organizacia

�������@� ����������� �= ������ ����� ���/��� ��=���� �� � �����@� �/�����demografiuli krizisi.

���������� /��(������� sar� !����� � ������� �=������ meore tipSi�� �� /��(= ���!�� ��$��������� !���=���� ����@� !������ ��� ������� ����� ����@����������������������'= ��� ����� demografiuli afeTqebis� ������� ������ � ������� ������� ����=���� ���� ����������� ��������� ��������� �� /������ ��/������ ������� ������$���� ���

������������ ����������������'�������������/��(�������������� ��@��$�����$ �@� �������� �����+�������� ��������� ��!������� �����������demog-rafiul politikas�� ������� ������ /��(����� � ������� ������� ���� ��������������������� ����������������� ����������������������/��(���!�������������� ��� ������$@� ������� ���� ��� !�������� !��������$���� ���!���� ���$ ������ �������� ������@� �������@� ������!�@� ��������� ���$������� �����!�� ���� ��� ������� ��� ������$��� ������ ����� �#�!���������������!��� ����(���

migracia� =� � ������ ����������� ������� !������� �� !� ���������������� ���� �������� ����!�� A������� ���!�@� /��(����� /��(�!�B����������������!�������������meqanikuri moZraobac��'�����������!�����'������� migrantebi� �'�= ����� ������ !��+���� ���= ���� �$�����$ �@� ������=$ �@� ����� �� �� �$�=���� �� ����������� ��� ���� ������� ������ ����=������� ��������@� ���= � �� �� �/������=�$�����!�����������@� �#� � = ����������� �� �����=����������/��(�!��A���$���/��(����@� ������ �� �=��� ������B� �� /��(���� !��=���� �����!�� �������������������� +����� �'����!��������

��������� ����� ���= ��� ��� ����������� ����=����!�����@������C?C�� $ ��!��

mosaxleobis migraciis ZiriTadi mimarTulebebi msoflioSi

msoflios sxvadasxva regionebSi momxdari konfliqtebi

uamrav adamians aiZuleben datovon mSobliuri adgilebi

da iqcnen ltolvilebad. maTTvis idgmeba specialuri

karavebi

Page 154: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

152

�������@�����������$������������������������������������CC�� $ ����������������!�����������������������������/��(���!��

A�����@��������@�������������B�!!=!�@�$��!�@�������! ���������������������������������!�@�����������!�������������!����������D���$������� ��$�������������G$������������;��'���������������������/��(�!����� �����imigrantebi@������/��(�����'� �����emigrantebi��'������

§47. mosaxleobis bunebrivi mateba da migracia

��� � ������ ������� ���������� � ������� ������� ������ ����������������� ���/��(����E

������������� ����������������'�������������� ��/��(���!�E���������+�������������������!��+��������������'������������E

$��� �� $��� ������������������+���������� �������

����*���'���� ���$������������������������(���*@"������$��@�(������***�$���� � ������� ����� �(�� �%�� ������� ������ ���������� � ���� � ����������E

���� /���������������*���'����������!������%,@%�����$�������������� ������������(������***�$���@�� �/��(��������������������*�@)�����$����

��� /�/� ���������!�� ����������� ������� �))*� '���� �(�� &"@"� ����$��@� ����� �*�*� '���� )%@"� ���� $���� ��������@� ������ $���� ������������������������ ���������������#��E

��������!����!�����������������!���������������������'������� ��������������������������������������/��(������������������������(�����������������/��(���!��� ���������������������@�������������������������!����������������/��(���!��� ���������������������@����������������������'��!���������������������������������������������������������'�����

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

muSaoba rukaze

gamoTvaleT

$��� �� $��� ������� � ������� ������� � ������ �� ����� ������/��(�����

saSinao davaleba

Page 155: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

153

mosaxleoba da meurneobis teritorialuri organizacia

bunebrivi resursebi�=����������������������� ��� ���� �/������������ ���(���� ��� � ���������������� � ������� �� ������ ���� �'���� ���!������(����@� ����� �'���� $�� ��� !������ � ��������� ������ +����� ������� ���$ ������ ����� �����@������'���!������������A������ ��B@�'(���@�$���� �@����������@� ����� ��@� ������ �� �� ����� ���� ������ mineraluri resursebi� �(��� ���� �� ������ �� �������� '����� ���� ���� �� ��������'����� ��� ���$ �������� $����@�������+��@� � �����@� �������������������� �� ����� ������@� � ����������@� /���!��@� �������� ��=������������ ����!����������=�� ��=���� ��� ��������'����� ���

� ������� �� ����� �(���amowurvad����amouwurav �#� ��=���� ��'@� '(��@� -��@� ������ ���� ����@� ���� ���(�������� ��=���� ������@� � ��� !����������� ���� ������� ������ ��� �'�= �����amowurvadi, Tumca aRdge-niTi resursebi�� ���#�� ���� ��=�������������+�����'������:���� bunebrivi maragebis klasifikacia

§48. bunebrivi resursebi� ��������� ����� �� ���������������� �$�(��������@� ����� ����� /����� �'�������� /������� �� ���$����� ����� ���� � �=���(��������� ���������� � ������ ���� ��������� ��+�� ��� ���������������'��� ������� �� ���������� ����� ��� ���@� � ������� �������������������������� �������������������������� ��������� ����������'������������������'���� ���������������'�������!������������ '(��������+������� ������������������

� gavaanalizoT:�B��������������(���� ��������� ����E�B���������!��������������������� ��������� ������$�����$��E�B�������+������������� ��������� ����������� �����(����������E

sakvanZo sityvebi

� ��������� =��������' ����� ��������� =����@��� ' ���� ��������� =�������������� ���� ������� ���=������ ������ � ����(���

Page 156: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

154

������� ������� *@"=�� ��� �������� ������������ �**�'���'��� �:���� � ������� �� ������ ���� �'���� $������(��������������������������$ ������������� ���� ���������� �������' ���@����������� ������'�������� ' ���� ����������@�/��@�����������/�����@������� ��� �������� ���(����� ��/��$ �� ����������� ���

��������� � ������� �� ������ � ����(���������� ���$���� ��� ��� ��������@� ������@� ���= ���� � ��� ������ �� ���(������� �������� bunebriv

resursebiT uzrunvel-

yofa ������� ����@� � ����� '���� ��� �$�=������������������= � ������������� ����=�������

���(������� ���=���� ��������� � ��������� ������(���������@������!���$�(�������������� �� '�������������� A��'�������@�������� �� ������� ������B� ������������� � �'���� ������!��A��$ ���� ������@����������� �� � ��=�������� �� ����B� ���=(���� ���� �����

�� ������ ���=�@� ��� ����� � �=� ������ �������������� '(������� �����@����� �� ����� !��� =� ��@� ��������� ��= ����� /��(�!�� ��� �� ����� $��� !��=

navTobis platforma

dazverili navTobis maragi (2009)

���������� ������������������ (2009)

§48. bunebrivi resursebi

Page 157: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

155

mosaxleoba da meurneobis teritorialuri organizacia

���� ������ �����' ������=���� ��������� ��� ��� �������������� �@������ ����$�����/� �����(�����@�����������/�����������������(������� ���� ���!�������� ������'��������������/��������������=(����@������ ���� ��$���!����������$����� ������������

potencialuri resursebi� ����� ����� �������� �������@�������� ������ ��@� ���� �����(�����

����������� ����� =

dazverili qvanaxSiris maragis mixedviT

mowinave qveynebi (2009)

��������#� ������(���� ��������� ����E��������#� ������(�����' ����� ��������� ����E��� ������ ������ ������� ������������ ����� �� �� ��������=

����� ����� ����E

������������#����� ��������� ������$�����$�������!������������/������������������������������������������(����E

� /��(���� ��������$�����������������J

�����������������@�

�����$��

�������$���@�����

1 ����� 17,6 �����

2 ����� 16,0 24,1

3 ���� 57,8 143,5

4 $�� 11,7 34,5

����� ��� ��������������������������������������������'����� ������(����� ��������� �������������������������#� ������(������' ����� �������������@��������������������@��� ' ���� ����������������������@������������������������$ �������� �������� ����@������������������ ����������������������'�����

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

saSinao davaleba

gamoTvaleT

Page 158: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

156

�$�����$ �� �������� � ������ ���� ��������� ��+�� ���� ������� �� ������ ���(�������� ��� �$�!��� ������������� � ������ �� ������ ��� ��� ������������������������ '(���@� � ����� ������������ ������� �� '(������� ������� ����������� �� ��/��$�������������� ���� ������� '���� ��� ��� /�������������������������#��$������������� ��������������� ������@� � ������� ���@� /���!��@� ��������

���� ������������� !���������������/��� ���!���(����� ��������� ���������(����������

����� �������������������!������������'�����/���������� /���@�������'����$���(���������� �������������$������������'����!���� �������� ��� ������� ��� !������ �$�� �� ����� �� !������ �/���� ekonomikur resursad�� � ������� �� ������ ���(������� ���� ��������� maTi Sefaseba. �������� ������������ �����������@�����������������������������

�'����������/������������������'�������� /�����'����!���'� �� �#���� !���� ����� ���� �������� ���� %"T=�� !�������� ����� ��������������������'��������(�������������/��(���!�@����������+������������������� ��� ������� ��� /��(������ ������ ��� /��(����� �'����� � ������+������������@������(�������� ����������

�D��� ������@� � ������� ���@� /���!��@� $����� ����@� �������� ��������� �� ������� � ������ ���!�������� ���� ��� ���� ����/������� �/�������!��� ���� ���(����� ����� '(���� /��(���� �$�����$ �� ���������������@� �������� ��� /����� ��� ��� �������������� �$�(��������� ��

§49. bunebrivi resursebis sameurneo mniSvneloba

� � ������� �� ����� ����� ��� /��(���� ���!��������� �$�����$ ������������� ���� ���(������� �� +������ � �/�������� ���� !��������'�����@��/�����/�/����������������� ���� �/�������$�����$ ������/��(���������'������������������ /� �� ��������� ���������(����������� !���������$���� ���

� gavaanalizoT:�������������������������������������!��� ��������� ���������(�������

���E����$�!����������� ��������� ����������� ��������/���������������

!���E

sakvanZo sityvebi

� ��������� ������!��������$�����$ ���� �����

§49. bunebrivi resursebis sameurneo mniSvneloba

Page 159: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

157

mosaxleoba da meurneobis teritorialuri organizacia

������������� !����������� � ����(�����!��+���������+����� ������� �� ������ ���(�������� ���� ����� ���� �����������

������@� !������ /�/���@� ����� '���� ��� ��� /����� �'����� �/�������������� ���� ������'������������ !�����������!�������������������'���� ������� ������� ����!�@� �����!�@� $����� ��� ���$!�� �� !!=!���������� �������� ������ +�����������������!����������/�/��!���/����������������'�������������

�� ��� ��� ����� ����� �� ����� ���� �� ����� �' ���� � ���������#��$������$��������������'�� ����������� �������������������������������� !���@�����������'(�������� !���@���������!������������ ����� ������'(�����

�����@� ����@� ������@� !!@� ������ �� $��@� �������� ������������ �������@� ������ (������� � ������� �� ���� �������� �� �����+������ �������� ��������� �������� ( ��� ��������� ������+��� ������������!��������� ���$!�@�$������������ ���!�@� $��!�@���������������!�@��(����� �����$��!�@� ������������!�����������

�����$� ���/��(������������������� �������� ���������$���� ��������$�����$ �� ���������� ������@� ��������� ������@� ��'�������� ���������������@� � ������� �� ������ � ����(������ ��/��$��� �� ��/������������������� $������� �������� ������ �� �������� ���(����@� �������'���� ������ /��������������@�'(����������������������

����#��� ������ � ������� �� �����@� ���� �������� ����(������� ����!�� �� ����� �� ����/������ � �/�������!��� ������@� � ������ ���@�$���������@��������� �����@�� ����@���!��������������������� �������� ������������� �������!�������������������=������� ���������(������!����������$ �+ ���@���$�=/�������� =���������������!����$������������ !������ ���!�� � ������ ���!�������� ���� /��(���� �� ����!��� �����=�������'������'��������/��(����'�(������ ������������������������������������������������

/��(�������� ����'����� ����������'������������$�$���������!�������������=!��������$�$������������!/���������!����� ���$�������������� �������� ���������(��������� +������!��/������� �������'���������������� ���!�� � �/��������� �/��� ���� !������� /���� �!����������$ �+ ���� ������ ��!������� �������� ����� �'���� ����(������ ����� ������'������������ �'(����@�� ��� �=�$��� ���� ������������������� �������!�������

Page 160: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

158

msoflios sawvav-energetikuli maragebi

§49. bunebrivi resursebis sameurneo mniSvneloba

Page 161: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

159

mosaxleoba da meurneobis teritorialuri organizacia

����� ��� �� �� �� �� � � � �� �� �� �� � ��� ��� /���� �/����� '����!�� �� �������� ��� ������� �� !������ �$�� �� ������@� !������ ���/���� �� �� �� � � ����� ���� +������ �� ����� ����(���� �� �� �� �� � �� �� �� �� � @� ���� +�����������������$����������=��

ra viswavleT

��������� �������� �����/��� ����������� �������!������E��� ��� ��� ���$���� ��� � ������ �� ������ ��� ��� ��������������

�$�(������E��������� ������� ��������� �����/��(�����������!�E

kiTxvebi Temis Sesaxeb

$��� �� $��� ���!���� ����#���� �� ����!�� ��������(���� ���� ��������� ����������������!�����

saSinao davaleba

��� !�������� � � ������� �� ������ ��� ���� �/����!�� ���(������� ���������$�����$������/���

��� ��������� � ������� �� ����@� �������� /��� (������ ����� '����/��(����� !���� ��:�� ��������!��� $��� �� $��� ���!���� �������������������

��� ��������� � ������� �� ������ ������ /��(����� �� �� �� ��������������������������

davaleba

Page 162: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

160

/��(�!����� ������'���������/�������/���������������� ����� �������� ������� specializacia� =��/��(�!�@� �$�����$ � ���!�� �� �'��!�� �������� ������� /����� '������� �� ����� ����� �'����� ���������������� �� ���� '���� ��� ��� /��� ���� /��(���!���� �����!�� ������������ ��� ������'���� ���������������Sromis geografiuli danawilebis�!������

/����� � ������� ��������@� � ������� �� �������� !������ �� ������ ����� �� ���(�������!��+��������� /��(���� ����������������� ��������@� ��� ��� /����� '����� :�������!���������������@�������������� ���� ����(�����������������������!������@������ ����(������+������������������� /�����'�����������

koncentracia� =� '������� ������� �'����!������(�� ��� warmoebis koncentracia� �'���������� ����@� ��/���!���������@� /��� �� ���� � /����'�������@���!����������������'�����������/�����������'�������+��������������

�'���� ����/������ ����(�� ��$� �������� ��� �/���!���������!�����(����'���=����teritorialur koncentraciamde������#�!��+������ �'���� ����/����� ����(���� �!���!���� ����� ���� ������� �� $���������� ���������������� ��������������������+������@����'��������������������������!���

kooperireba� =� ��� ��� /����� '����!��

iciT Tu ara, rom ...

samrewvelo kvanZebi �������� ������ ���� �/������ ��������@ ��= ���!��� �'������ �(���=���� ���� �'���� ���= �� /� �� A'(�=� �����=��� ����������B@� ����=����� ����� ������ �� �= �'(���� �� ������� �������/������� ��� �� ����������������� ������ ��� �/�!��� ����#�!�� ��= ����� �/�=� ������@� �������= ��=�������@� ��#=�!/�=������ �� !���=����������'�����$��+����

�������� ������=��� $��+����� ���������������������'�������=������ ����� ������� ��� �������������@� ���� �� =������� ����� ���������������

§50. warmoebis organizaciis formebi� ���������� ��� ���� ����/���� ���������� ���� ���������!�� ������������������ �/������� �� �/������ !��+���� ���$ ������ ����������$�����$ =������ �����������A���B@�� ��������� ����@��� !��+������$������� ��$������ � ����(���������@������������������������� ����� ���� ���$ ��� ��� ���!������� /��� �'���� !������ �'����������������������������������� ��������/����������� ����������������������������������@������� �������������������#����

� gavaanalizoT:��� �� ������� ������ ������� ��������� ������� ������� � '�������

����������������E��� � ���!������� /��� '������� ���������� �������� ����$�!����

���������!��������E

sakvanZo sityvebi

������������$���������$����������$����������$��������

§50. warmoebis organizaciis formebi

Page 163: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

161

mosaxleoba da meurneobis teritorialuri organizacia

���'�����'������!������� ���$�!������/���!�����������'������!����$������ ��� $�!����� ��� �:����� �'������ $���������� �� +����������������� ������� �������� �� '������� ������� ��� /����� ���#�������������� /��!�� ������� �� ���� ������ ����� ��� ��������'��������'����������������!� ��������/�����

kombinireba�=�����'��!������'������������������������������@��������� � ��/������ �� ��� �����$�!��� ���� $��������� (��������������� �������� $��������!��� $�������=�'��� ����!��� !�'(� ������ /����� �� !������ �������� ��� �������@� ��������� ����� �� ��������������� !�������'�������������/��������� �� �@�/��� @��� � /����$��������'������������!������� �� ��$������!��$��������������������� #�@������@������������������������� /�����������@��������A������@�$��������������@��������� ������������B

'������� ���������� ������ ��������@� ��� �$�����$ �� �� ����� ��!��+���������� !������� !��� � ��@� ��� !��+��� �������� ��=���������� �� ���� ����!�� �������� ���/���� !������ alternatiuli

Rirebuleba� �����!���� ������@� �$�����$ � ���!�� ������ ������=��� ����$ �� �����(����������� ��������������������'���������/�����!�������� ������������ =� ������� �$�������@� ������� ��� !���� ��=�������:��� �����������!�������!��������� ����������'��@���������#�����'������ ������ ���������������� ���@��������/������!�/���������:��� ���������

�!�� !�������!�� �:��� ���������� ������������ �$�(������� ���� ������� ��������� �� /� ��� � �(���� �������@� �D��� '���� ������ /��������'� ������� ���������@������������������ ���������'���!����

��!�������!�������� ����������!��+����!��/�����$�� ���!��� �������

celuloza-qaRaldis kombinati

Page 164: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

162

�� ����alternatiuli arCevani� ������ ������ ��� ������ =���� �'������ ����� ����� ��������� ��������� ���������� ������@� ������ �$�� ����������� ��� �/��� ��� ��������� ��������� =!�� ����� ����(����������� �������� ��� /������ !��� ������������ �$�(������������� !�/������������������� �����

�'����!�� ��� /����� ������� ��������� '����������� ��'������������ �#����� ��� ��� /����� ��� ��������� !��������� � �������@� ������������ ������� ��+������ �! ����� �+����� �� ���� �'� �� �#���� ���������������#�����'������bolo damatebiTi xarjebi�=������������� /�������� ����'������������:���������������#������$�� ��������������������� /�����'��������'(������!������������� �� ��������������������������������damatebiTi mogeba��'��������@�������������@��������� ���

�'��������!�� ������/������/����

���������$�!������������'�������������� ���������!���E���'��������'����������������������!�����������������������E��� � ������� ������ '������� ������� ��� ������� �� ������� ������

������/�����!���� ��������������E

���������������������� ��������/������������������@������������'�����'�������������� ���������E�!������������������!������

��� ���� '������� ������� ��� �������� ��$� �� ��� ���� ����!�����(��������/���

��� '��������� ��������� ����#���� �� ������� ��������� '�������������� �������������������!������

'������� ������� �� ������� ���$ ������ �� �� �� �� � @� � �� �� �� �� @� � �� �� �� �� � �� ���� �� �� � �� '������� ������� �'����!�� ����(�� �� �� �� �� �'������ ��� ��� /�����'����!�����'�����'������!���� ������������������'��������/�������������� ����$�!�!���(�����'�����������������'��!���������������������'�����

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

saSinao davaleba

davaleba

§50. ganmazogadebeli davalebebi

Page 165: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

163

mosaxleoba da meurneobis teritorialuri organizacia

1. SeadareT qveynebis bunebrivi resursebiT uzrunvelyofis done:

Mmineraluri

resursebiÖqveyana

ÜsaerTo

maragi

wliuri

mopoveba

������ ���� ��@,������ �),������/���!�� ���� �)������� ���@"������

� ����������� �D�� �@,�������3 &"�������3

$���������� ����� �%@,������ �&�������

2. 2013 wels msoflios mosaxleobis raodenoba 7137,0 mln. kaci

gaxda. ipoveT soflis mosaxleobis raodenoba, Tu cnobilia, rom qalaqis

mosaxleoba Seadgens 51%.

3. migraciis rukebis gamoyenebiT gansazRvreT mosaxleobis emigraciis

da imigraciis ZiriTadi centrebi. ganmarteT am procesebis ZiriTdi

mizezebi.

4. SeavseT cxrilis Tavisufali ujrebi.

5. SeavseT cxrili msoflioSi resursebiT kargad uzrunvelyofili

qveynebis Sesaxeb:

qveynebi ���� !! $�� ������ �����

ZiriTadi resursebi

§51. ganmazogadebeli davalebebi. bunebrivi resursebis klasifikacia da sameurneo mniSvneloba

Page 166: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

164

6. romlebia bunebrivi resursebiT uzrunvelyofis ZiriTadi maCve-

neblebi? B������'�����(��������� �����B��� ���������������������������$�������B�������� ���$������+���������� �������� ����B��� ����������������� ���������������!�����B�/��(����!������������������ ����$�(�������B���/��$ ���������������������!��+������

7. 2005 wels azerbaijanSi mosaxleobis raodenoba iyo 8550,0 aTasi

kaci. yovel 1000 kacze bunebrivi mateba Seadgenda 11,0-s. ramdeniT

gaizarda qveynis mosaxleobis raodenoba?

8. mocemul ruka-sqemaze I da II tipis bunebrivi matebis qveynebi

gamoacalkeveT Sesabamisi jgufebis mixedviT

I tipis qveynebi II tipis qveynebi

9. romeli faqtorebi axdenen gavlenas bunebrivi matebis doneze?

B�������������������������� =�$�����$ ����������B�/�/�������� ������ /� �B�������������� !���!��/��������/�����������B���/������������������� /��������� �������������B����������� �����=������ ��������������� �����B���������@����� ���������� �������� �����

10. SeavseT cxrili warmoebis organizaciebis formebis Sesaxeb:

cnebebi ganmarteba

����$�������� �'�����������(���������'����!�

§51.ganmazogadebeli davalebebi

Page 167: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

165

ekologiuri garemo da misi dacva

�����'��� � ���� !��+���� ����+ ���� ��������'(������ �#���� ������ !��+���� ��(��� � �����=������ �� �� �������� � #� ������ bunebriv-

geografiuli procesebis� !������ ������ ����+ �����'(����� � ���$ ������ � �$������ ���/���@� �(��������+��� ���� � �������!�� ��������� �������@� ������� �����@� /������ ���� -�!�� !�� ��� ������� ���'(����� �������!�� ������ ������ ���������� '��/������������ ������ ������@� � �$������ ���/������ !������(����'�� �� �������!�� �� �������� �������� �/����������������#���������������������'��/������������ ������� $�������� ������� ������ ������ ������� �������������� ����������� ��������� � '���/������ �������(��� ��+����@� ��������@� ���������$������� ������� �������� ����������� ������� !��������� ������/�����������������������

������!�� '��/������������ !����� ���������� � �/=���!��!��'�����-������+ ����

ekologiuri garemo

da misi dacva

§52. garemos dabinZurebis wyaroebi

� �����@� ������� '�������� ������ ���!�������� !��������� �'���@�� ������ ������ ��� �� ������ ���� '���'������ �� ��� ������������������� ��/��$ =�$�����$ �� !��+���������@� ���� ��� ���������(���� ��� ����������� ��������� ����� ���� ������ ������ �������������� ����� ��������� ������ ��(������� ��!������� ������ � ��������� ������ ���(������� �� ������ ��� ����������� ��������� ���� '��������� ���'��'� ����/����$�������������������������!������

� gavaanalizoT:�������$ ����������������+ �����+�����'(����E��� ������ ����$ =������ ��� �/������ � ���'�������� ������

����+ ��!�E���������������(����������������+ �� ������������E

sakvanZo sityvebi

� �����������+ �����'(�����������=�$�����$ ������+ �����'(�����

bardarbungas vulkanis amofrqveva islandiaSi

Page 168: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

166

socialur-ekonomikuri

sferoebic� +������ ����+ �=���� '(����� ���$ ��������� ��=���� ����+ ����� ����� ������������� ������� ��� ���� �/=�����@� �����������@� ��������� ������� ��� /����� ��(����� �(���������� �������� /=�/��!��� � ������ ����+ ����� +�=���� '(����� ����� ���$ �������������� '����� ���� ����=���@� /��� �� �� ��!������� ��=������ '����@� ��!���� �� ��=������ /������'��

��������������� ������������ $����������� �����!�� � ������� �� ������ �������!�� �$����� ������������!��/����+� �����������������!�@� ���������� ���'��!�@�����������������=�����������!�@�!!=�������������������������!�������+�����������+ �� ��������������'������������� ��������������� �����$�����������@������=���������������@����������$�����$����@��������������� ������(���������������������������������@�������������+��������+ �� �����������

bunebrivi da ekonomikuri dabinZurebis wyaroebi

tyeebis xanZari abinZurebs garemos

§52. garemos dabinZurebis wyaroebi

Page 169: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

167

ekologiuri garemo da misi dacva

������� ���'����� �����!�� � ��������� ������ �������@� /��� �@� ���� �� ��@���!������� ������� '������� �����������(��+�����$����� �������������!�/������������ ������ ������� ����� �����+������@���� � ������� �� ����������� '������� �������������$���������

sanapiroebis teritoriebze haeri da wyali ufro

metad binZurdeba

���� (�����!���������'������ ����������+ ��E����!�������!���'������� ��������������������������+ ���E��� ������ �����+�������� ����� ��� ��������� ������ ����+ �������

���������E

�'������������������+ �����������������������������!������

���������������������+ �����'(�������/������ ��������� ����������� ��������@� �������� '��������� ������

����+ �����������IB�'(���������!�/��� �B���������������������B��'(����������!�������� �B������������������ $��� �� +������ A���� �&�B� ��������� ������ ����+ ����� ����������

����#�!��

�����'���� ��������������������������������������������������!���������+ ���������������+ ������ ������'(�������������@������������������������$ �������������!����� �� �� �� �� ������ ����������� �!�=�!��� '���/����� �� ����� ����������������������������� �$�������/�������#���������������������������������

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

saSinao davaleba

davaleba

iciT Tu ara, rom ...

����� � ���$!�@�$ �+ �� �����$��� ����=������ �$��������=�������)*��'������������/������!������'��/������ /�!���������� ��@� ������� ��������� !������ !�������#��� '���� /�/� ���=���!�@�����!��� �������� �&� ����$��� �� �/�� �� � ������� � ������ ��������������� �$��D��� ���� ��� �����!����������%������

Page 170: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

168

garemos dabinZureba� �'����� �������� ���/�������� �����!�� �������� ������������� �� �����������(����� !������ ����� ����������� �� ���� ������=������ dedamiwis qerqis dabinZureba� ����� ���'����@���!������@� ������=��� ���� ����/������ �/��������!������� ����� �����+ ������� ��� �������� ������ !�������@� �� /���@� !��/���$����@� ���/�� �����������������(������������������������'���/�/�����=����(����������� (��������/������/�����������=��������������'��������������

hidrosferos dabinZureba� ����� '(���� ���!�����'����@� ������=��� ���@� �(���������� ������������������ �� ���+ �� '(������ ��������� !������� ���������� ����'����� ����!�� �����@� � ���@� ������ ��������@�!!=!���������������-���@����=��/��(���!��������@�������@� ��$���@� � ����� �� ������� ����������+���������+ ���

�������� �$��������� ���$ ��� �� �������'�������� �������� ����+ ���� ��� ���������+ �� ��� �����! @� ���������@� ������@� !��@��������� �� $����� ������@� �������@� �������@� ��/��$��������$���( ���������������$���������'�������/������radioaqtiuri dabinZurebis�/��!�

§53. meurneobis dargebi da ekologiuri garemo

� ����������� ��������� ������ �� ���� �������������� ��������������!�� ������ ����/������ � ������� ����� ������� �� ������� ����=������������������������������$� ��!���������!����������������������$����� �� ������ � ������� � ������� ���������@� ���� ���������������������� $�������������������� ����������� ���!�������������������!�������������$ ������������������������@������$ ����(������������@�� �� �����-���������� ��������

� gavaanalizoT:���������������������������������������+ ����E��� ��������� ������ ��������� ��� ����� ����+ �� ��� �� �������

�������� �/����������!�����E����������'�������������$ ����������������+ �����+�����'(�����

����#�!�E

sakvanZo sityvebi

����������+ �������/�� ������+ ���

§53. meurneobis dargebi da ekologiuri garemo

Page 171: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

169

ekologiuri garemo da misi dacva

radioaqtiuri dabinZureba� =� '�������� ������ ��� ����� ��=�������� ����������������$�!��� ���������/�� ���������� !������@��!�������������������������� �����/������@����� ����������������@���=�����������@����� ��������������� !��������������������������=����� !��+���� ���/���� ���������� ������� ���� '(���� ������@����������� ��=��� ����� !������ ����� �������� ���������� �������������������� ��=������ ����� ��� ��������� ����� �$����� ��$���� '�������������������������=�������'(���

��������� ����+ ��� ����� ��'�������� �� ��������� � !�����!������� ��� !���� ��� �!�!�� �������� ���/����@� ANZ2B� ������� �'����� �D��'����������������/������������-��������'��������������� ���������!������$ ��� �� �������� /����� �������!�� ���� �� ������@� ������ ��!����!���������/�������ARZ2B�������

��� � (����� !�������� �'������ �� ������� �����@� �������� ���+ ����������E

��� � ��������� ������� ������� �� �� ��������� /��(���!�� ��/������� ���������������������������+ ��!�E

�������������(������/�������������������!�������������+ �������� ���������������'���������������������

����������������������+ �������� ���������������/������$��� �� $��������������#�������/�/������������@������!���

������� ��������������+ �������'������

�����'��� ������ ����� �� ����� ��������� ��������� !������ ���+ ������������� �$����� �� ����� ����� ���+ ����� ���'����� �� �(������������������� ��(��� !������ ��������� ����� ����� �� ����@� ����� ����@� ����� �� ����� �������+��������+ �� ���

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

saSinao davaleba

davaleba

Page 172: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

170

azerbaijanis mrewvelobis ruka

§53. meurneobis dargebi da ekologiuri garemo

Page 173: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

171

ekologiuri garemo da misi dacva

�$����� ���������������'(���������� ������/��(�!�� ������� �������� ���� ����� ������ !��+����������������#� ��I

pirvel jgufs ���$ ������ ��'������ �����������!�/��@� ������ ���� ��� �� ��� !���@� ��������$ �������A�����B�

meore jgufs��!��+�������$ ������� ������������� ����������/���������������������(�����

§54. garemos dacvis gzebi� ����������'����������=������!������������� ��������@��=������ ������� ����� ��'(������ �� ���� ������ ����� ��� �����+��������� !�� ��� ��� �� !����� ���$���� ��� ��������� ��/��������� ����=�����@�� ��������� �������/��� ������������$�����/� ����� !������������@� ����� /��(�!�� �� ������� ���(������ ����� �� �� ������ �����������������!������$����� ���������������'(����������� ��������������!�����$�����������������@�#�=#������������ �������!������������� ������������������������/��(���!������������������� ����'�����������/��(������������������/�����

�gavaanalizoT:������������������������������E��������������+������������������������������������ �������� �

��!����!�E

sakvanZo sityvebi

� ����������� �������'�������+�����$����� ��������$�

samrewvelo wylebis gasufTaveba erT-erTi ZiriTadi amocanaa

Page 174: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

172

�$���� ���������'���� ������������� ����=���@� ������������ !���� ��'(����������!�$ �� ��������������� ����������� �����

mesame mi-

marTuleba ��=����'������ ;���=+ �;� '����������� !��+���� = ����� � ��=�����@� ���������������@� �=���!��� ����������������� �����!�������� ��=���� �������

���� #���������� ����� � ������ �����+ ������ �'������ �:��� ��������/�����������/�/�����@�����/����������������������������(����

�$����� ��������� ���/��(����� $���������������������������������� ��ekologiur politikas������������!������������$������������

������������������/��(������������ �������� �=

������!�� � ������ ��������������� ����� ����� ������� !��� �� ���� ������ �����=+����� �� ����������� !�/�=����� � ������� �� ������ = ����� �� ���(������� �� ��= ���� ������ �������� A ��=��B�� ���� /��(�!�� �'�������+��� ����� � ������ �������� !������ ����#�!�� ���������������� �$���� ����� ���� �� ���� ������ � !����+������ ������� �*�*� '����/��(�!�� �������� ��� �(��;�$��������'��;�

§54. garemos dacvis gzebi

wylis gamsufTavebeli mowyobiloba

iciT Tu ara, rom ...

�$����� �� ���������� �+���= ��������� ����� �����+������� ����= ���� ������� =� ����������@� ������ ����� ����� ���� ����� �� �$����� ��������$��� ������������@� ���$ ��=� ��� ���!������� -/����� ����� ���=:���� ���� �� �������� $���������������$-���!�� A�)%�B@� ��=��=D����!�� A�))�B@�$����!�� A�))%B@���-���� �!�� A�**�B���$����=-���!��A�**)B�

$����������$����������'�����������(���������!�������� ���������������=� ����� ������� �!������ !��� ���� ��������/��(����� ����� �$�� ��� ����� ��������(����� /��(��� �������� !�������� ���=������$����A���B�

Page 175: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

173

ekologiuri garemo da misi dacva

�*��� '���� ����� ������ �����!�@� �� ���= �!�� ��������@� ��=������ �������������!�������� �� �=�������� ������� !��/����������� ?[\S�� ?[\S�A������������������= �!����� �������� ��=�� �B� /��(�!�� $������+���������/����� ����������������

������������������������!����� ������������+ �� �������E��������������+�������������� �������� �E��� ������ �����+������� ��� ���!��������� �������� ��!����� ������

���������E

�������$����� ��������������������/���������������������!�E������� �����+�������� ������ ��� ��������� ���� �����������E� ��� !���������������� �����E��'������ �������$���������

��������� �/�����@� �������� ������� ������� ����������+ �����������=��� ������ !������'�������I

�������� ���� /��������(�������� ��������� ������������ ���������

��������������������(�����������!�/����

��� ����������� �+����� �! �����������(�����"�� ��'(�!�� ��'��/��!� '(������ ���=(������,����������������'(��

saSinao davaleba

davaleba

samrewvelo da sayofacxovrebo narCenebis gadamuSaveba

� � � � � ������ ���������� ������!�� ����� ����� �����+�������� �������� ����� ��������(����@��������������'�������������/����@������'(����������!�������������� �������������+ ���������'���������������@����������������$ ������

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

Page 176: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

174

garemo pirobebis mdgomareoba msoflioSi

§54. garemos dacvis gzebi

Page 177: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

175

ekologiuri garemo da misi dacva

�$����� �� �$����������� ����������@�����(���� � ������� $���� �� ������!�� ������������������������ �/����� ����� /� ��� /������ ���������!��������� turistuli-rekreaciuli meurneobis !�/����������rekreaciul resursebs� �$������ A����= �����B���� ��������������������!��+�������(��������� ������� �� �������� �� ����/����� ���$ ������� ��!��

§55. garemo da mosaxlobis janmrTelobis dacva

� ������ ���@� ����!��� ����� (������ ��������@� '�������� ���!�������������� � ������� ����� '���'������ �����������@� ���� ����� !��������� ������ �������� ������������� � �����=������ ��� �������@� ��=��� �� '(����@� ����� �� ������������ ����������� ��$ ���=��#��������� �������� ����(����� �������� ���������� ��$ ����� �����������#������������������������������������� ����$����� �������������!��� ����������@�+�������!����������������� ����$ �� ���+�����������@���������������!�����!������!�/����������/������$ ��� ������!�������� ��������������������

� gavaanalizoT:�������!�������/����$ ���=�$��� ���� �����E�������� �� ����� ����(����� �$ ���=�$��� ��� ������

�������������E��� ������ ����������� ���(����� ����� � ��� �=�$��� ���

������������E

sakvanZo sityvebi

�$ ���=� �������� ������� ��� �=�$��� ����� �����

xmelTaSua zRvis sanapiroebi msoflios yvelaze mniSvnelovani turizmis centria (saber-

ZneTis egeosis zRvis sanapiroebi)

Page 178: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

176

!����� ����� ��� �� ���� ������� ������ �������@� ����= ��$ �� �������������� �� ��= $ ���=#�������� ���!� =������ ����/������ �$��� ����� �����������#� ����(��I

1. bunebrivi rekreacia-

turizmis resursebi �����(��������������@� �$ ������� �� � =����������� ��� ���$ �������������� ���������I� �����@��(����@������ ��'(�����

2. kulturul-istoriul

resursebs ���$ �������� ����= � ��@� /����� �@� /�/�=�!���������@� /���/� ��� � ����������� +�������� ���� ��=������� !��+���� ��������������������� ������!�@� $��������$��!�@� ������ ������ ���=�����@� $������ ��!�@� �#�-=��� �!�� A�������B@� �����������������@����� �������+������� =��$!�@� /�' ���� $�!$�� �=/�!��

�)%�� '���� ���!� � ���$��� ������ ����� �� �/�� $�������� ;��������$ �� ��� �� � ����������$��������� ������ !��=���<����������������������!�� !������� ����/������������� (����'�� ��������� �**)� '���� �� ��!���(�� &)*� ����/���� ��� !����,&)� $ �� ��@� �%,� � ������

CineTis didi kedeli

mTebis bunebrivi xedebi mudam izidavs turistebs

Taj-mahalis mavzoleumi

§55. garemo da mosaxlobis janmrTelobis dacva

Page 179: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

177

ekologiuri garemo da misi dacva

�� �"� $ �� �=����� ��� ����/������ � ����/������ +������ �'���� ����!�@� ��=!�@� ���=�� /��(���!�� ���������� �����������$��������� ����/����� ����(����� ������$��� �=����������/����������������

��������� �������� /��(���!�� ���� �����������@� �� ����� �� �����' ������ �=���� ����(����� � ������ ���������������� ��� �=�$��� �� �� ������ /��� ���=$ ��� ��� ���!������� ����������� �������������������� �������������

������������������$����� ������������������#���������E��� ���� ����(����� ��������� �$ ���=�$��� ��� �� ������

���������E������������������������+�������$ ���=� ��� �����������E

$��� �� $��� ������� /��(����@� �����!��� ������� �����������!���������+������� ��� ���������������!������/��(���!��� ����������������� ��� ��� �=�$��� �����������

������������$ ���=� ��� ����� �������/��� ���������� �������� �$ ���=� ��� ��� ��������� !��������� ���(���� ���

������������������

�$����� �� �$������������ ���������� ����(����� ����� ���� ��������������� �$��� �� �� ����� �$������ �� � �������������������� ���(���� ��� ����� �� ����� ����/����� ���$ ������� � ��������$��� �=� ��� ����� ����������@������������=����������(������$ �� �=����� ���� ���������@�������������+����������$ ������

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

saSinao davaleba

davaleba

msoflio kulturuli memkvidre-

obis obieqtebis ganawileba

Page 180: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

178

� ������� �� ������ ��' �@� �(������ ���� ����$����� �� ��� ����� ��'������� ������� ������ /�/������!�����@� �������@� ������@� ������� �� !�������!���� ����� �������� ����+ �� ��� ������������������������:���������@�������������������/�/������!���� � ������� �� ������ �������� !������ �������rekultivacia� A�����B�� ���� ���������� ���$ �������!/������@��!��������������$�����@�������������������������@���$�=/������������������������+ �� �����������

�/������ ����!��������/�����@������=/�����@���= ������� !������� /�=����� ��������� ����� ���= ������ ��������� ���=+ ������ ��������� ����=+ ����� +����� '(��������$ �������� ����� ����-��!�� ��� ��� ���������/��@� ���#��� � ������/��� �� �������� ��=��������! �������

����#���� ���=������ ��� ��� '(���� ����@� ���$ ������ ���=������ ��� /��(���� ���@����� ��� ���$��� !������

dasasvenebeli centri nabranSi

§56. ekologiuri situacia da azerbaijanis turistul-

rekreaciuli resursebi.

� ����#��� ����� �������!�� ����� ��� �������� ����� ����������/��(��������/��������������������������$�����$ ����������������@���� ���� ���� ���������� �������� ����+ ����� �� �!����� �� $�������������!�� �$����� �� $������� ��������� �������� ������������������'�������� ���� ������ �� �(���������� �������@� ������� �� ����!�����(���� ��� /��� �� ������������ �� ����+ �� ��� ������� ��� '(�����/������$����� ��+� �����/��(�������������������!��

� gavaanalizoT:��� ������ ������ ������� +����� ������� /��(�!�� ����� ���������

����+ ����E���������+�������������$����� ���������������'(���������E��� � ������� �� !��+���������� ������� ����#�!�� �$ ���=

� ��� ����� �����������������������������������������E

sakvanZo sityvebi

� ������+������������� ���+���������$ ��������� ��� �=�$��� ����� ����

§56. ekologiuri situacia da azerbaijanis turistul-rekreaciuli resursebi.

Page 181: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

179

ekologiuri garemo da misi dacva

���+ ��������������$��@���� @���=

��@� ��� ��@� ��� !��� /��(�������� ���+ ������� ��$��@� /��@�$�!$�@� ��� �� ���� ������������ ���$��� !������ ���'����� ���(���������� ��������@� ���=�������'(���������+ ����

�$ ���=� ��� ����� = ����� ����������� ��������� �������������� �� ���������� ������=�!�� � ����� ���!�������� ���������#�!�� (������ ���!���������bunebriv-rekreaciuli resursebi ��������� $������ ������ ��=��������� ��� ���� �����!�� ���� ��������� �� ���@� ������ /��!@� �=��������� ��'���� ��� ��� �(��= ��� �� ����� �� '(����� �� ���= �������� ��$ ���� �� ���=��������� ������������� ���(�������!��+���������� ��������� �!�=����� ����$ �+ ���� ������������������+��������������������������

�������@� ������!�� � ���=����������!���������� �����=�$=��� ��� �������� !�/�=�/����@����#=(����@� $ �=������@� ���=/��=���@� ����� (����� �$�= ����$ � �����!�� ��� ��� ���= ��������� �����@� �(����@� � �����=$���� �� �������� ����(���������������� ���������� ����=����������

/��(���� �������� ���=�������� ������ ����=��������@������ �=/���/� ���+������@�/�/����� ��������@� +������� ��=���������$������ ��� ����� =�������!�/�����!��+���������+����

����#���� ����!�� ��

CanCqeri kaxis raionis daba ilisuSi

dasasvenebeli centri kaspiis sanapiroze

Sabranis raionSi mdebare Ciraggala

Page 182: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

180

����� $������� ����� ��������� ������������ ��'(������������!�������@�����@������@������@�/����#�!������� @�! !!��� !� � �� !���!�� ����� �� '(���������� @� �����@� � ��� !�/�=�/��!�@�� � � ��� !���!�@� #���@� ���@� �����@�$����� $ �=����!�@� !���� �� � �����!���!�� ��� ��� +������ ����� ��'(������ ������ !��+���� ���(���� �� �/�����������$ ����'(�����

§56. ekologiuri situacia da azerbaijanis turistul-rekreaciuli resursebi.

������������� ������!��+�����$����� ��������������#� ���E���������'�������������� ����������/�����������������������������

����'(���� ����������+ ����������������#�!�E��� ������ � ������� �� ����� ��� +������� ������� � ������ �����=

��������E

$��� �� $����������;�$����� �������������!�������;� $�������� ����������������������

�������(�����;����#�����$����� ������������� $;���!������/��(�����+� ����$����� �������������� ����������������!����$�!���������I

������@�/�/�@��!���������

�$����� ������

�� �������������������/����

���!���������#�!����� ���� ��� �=�$��� ����������

����� ����� ����@� ����� ����� �� ����� ����� � �$����� �� �+� ������ ����� ����� �������������� ����+ �� ��� ���������� /�/����� ����� �� ����� �!���� +�����������������������+ �����+�������'����������@�����@�������/�������'����������� ��� �'������ /�/� � ������ ����� �� ���� =!�� ���������� �$ ���� � �������� ���������������������������������������=��������!������������� �����

ra viswavleT

kiTxvebi Temis Sesaxeb

saSinao davaleba

davaleba

ramanas koSki

Page 183: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

181

ekologiuri garemo da misi dacva

ekologiuri mdgomareoba azerbaijanSi

Page 184: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

182

1. gansazRvreT ekologiuri problemebi, romlebic warmoiqmneba

mopovebisa da damzadebis raionebSi, maT safuZvelze SeavseT cxrili:

xe-tyis

damzadebaüNnavTobi

bunebrivi

airiqvanaxSiri

rkinis

madani

2. romeli RonisZiebebi tardeba azerbaijanSi garemos dacvisaTvis?

3. gansazRvreT ekologiuri problemebis gadawyvetis gzebi.

4. gansazRvreT ekologiuri safrTxis wyaroebis gavrcelebis

raionebi da SeavseT cxrili:

'(���� ���'������������ ��=��� �(�����

�����

��������������

/��� ����'�����

$��������������

�������� ��=$��������������� �������= ��������

�������!�

����#�!�

5. daitaneT konturul rukaze ekologiuri daZabulobis raionebi

azerbaijanSi:

6. gansazRvreT qarborbalasa da qviSis Stormebis gavrcelebis

teritoriebi:

B�� ����������������������$��B������������$�=/�����������B�� �����$�����������������B�! ������������������������B���$��������������������

§57. ganmazogadebeli davalebebi

§57. ganmazogadebeli davalebebi. ekologiuri problemebi

da maTi aRmofxvris gzebi

Page 185: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

183

ekologiuri garemo da misi dacva

7. gansazRvreT yvelaze metad dabinZurebuli mdinareebi (I), zRvebi

(II), da yureebi (III):

mdinareebi: ����@����@�����@�$����zRvebi: �����! @�$��@�$����@��������yureebi: ���$��@������@��������@���������

8. romeli qalaqis haeri SeiZleba CaiTvalos ufro sufTad?

�����$���$�@���������@�����!�������@������$����"�������@�,��������@�%�������� �@�&��! !��)��!����@��*��$��������$��

9. romeli RonisZiebebis gatareba aris aucilebeli abSeronSi

navTobiT dabinZurebuli teritoriebis rekultivaciisaTvis?

10. gansazRvreT msoflio okeaneSi navTobiT dabinZurebuli raionebis

gavrcelebaze gavlenis momxdeni faqtorebi.

Page 186: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

184

terminebis ganmartebiTi leqsikoni

terminebis ganmartebiTi leqsikoni

aisbergi =� �������� � (�� ���� ��� ��'(������� ��/�����@� ���������� �� ����(�� ������ $ �+ ������ ����������� ������ ���#�� �'����� �� ������ $�������@� ����������� $�� ��/���!�� �**=�**� �=�� �� /��$!�=�! ���� %*=�=��� (�� ���� +��������� ���=)*T=���� ��(����� '(���� /��!�� !�#���� �������� ����� �'����@� ����� '�����'��������������� ������D���������������������(�����'(���������������

akumulacia�=������������� ������� �������������������������������������������/�������!���������������������/������������'����� ����'��/�������=���������

alpuri mdeloebi =� ����������� A�*=�"� ��B� ����� ���� ���� ����� ��=�� �������� +������ �$������� �� �������� �+�� � �����!��� �����������$��� ������ � �����!�� ��������� ������ +����� ������� ����� /��!�� $���������� ���������!�@� �������!�@� ����!�@� $����!�@� $�$��!�@�����=���!�@� �������������'��!����$��������!�������(�����������+������

anticiklonebi �� � �������!�� !�$ ��� ����� '������ ��/��� ����!�� ������ =��� '���� ������ A%,*� ��� �'(�� ���B� ����@� �����$��� �������� ������ /���� ������������������$���/����/��������������������!���+������������������� ���������������������!��=����/��@�$�������!�����������

arealebis xerxi �� $����� ��� ������ �! �����!�� ���� �������@� ���= ������ ���������� �� ����������� ���������� ��������� ������������� ����� ��� ����������!�������������

arqipelagi� =� $ �+ ������ #� ��@� �������� ����������� ����� ��+����� �=!��� ��� �� /��� ������ ������� �� '��!��� �� ������� ��� ����� �����������$�������� � A$����� /��$��B@� � �$� � A$ ����B� �� �#���� A�!���� $ �+ ����B�/���������

arqtikuli haeri� =� -���� ��@� ������� (������� /��$ �� ������ �� �=�(��!�@� +������ �������� (�� ����� �$������� �������� ����� ������ @� ����������������������:����������$��� ����/�������������!��/��$ ���-����!����'����������������$��������������������(������/��$ ���-���$�������������������� �������� $����� ��� ������@� ����� ��� ������ ����@� $���� ��������� ���'�������������

atmosferos zogadi cirkulacia = � ������ ���������� ��������@� �����'�������������(�����!���������������������������!��+�����������!��� ��������-��� ���������� �������� ��� ���$ �������� ������@� ��������� /���@� �����=������������������=�����������/���@�� ������@���$��������������$��������

atmosferuli frontebi = �����������������������$ ��������������/����A������ ��@������� ���'�����@����������B����-�������!����������'���������������(���/��$ ����A��/��$ ��B@��������������$ �������� ��������� �����������

Page 187: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

185

� ��������������������������

axali samrewvelo qveynebi = �����/��(����@�(������$���������������=$���=�����@� ������ �$�����$�� !������� ��$��� ��!�� ������� ����������� ������������ ������������/��(������������ ���$���� �D����/=�����$ �������������@�������@�����������@���������@��������@����� ����$!��������@���/��$@�������

bazalti�=����������(������������������� ���!������ /����������� �$� �@��� �� �������/�����������!�����������������$���������������@�������@�������������������$���������!������������+������$�����D���+�����$�����!�������������/��� � ������� ����(����� �D���+��� ������� �� +����� ���/�������� ��������������������������� !��� ���������/�������������$�������/����

batiskafi = ���������� ���� �$�������� �� �������� ���������� ���$���=��������

biosfero�=������'���(������������I���$����������@�������������������������������� �� ������ �������� ����� ������ ��� ����� /�� �� !���������� =���������

bunebrivi zonebi = � ������� $�����/����@� ������� ������ ��� �� ������ ���=�����@� ������ ������� ����@� ����� ��� �� ������ �� ��(����� ������ �'�������������� ��� ���������� �������� ������ �$������� ��� ���$��� -������� �� ���=� ���������������

bunebrivi resursebi - ��������������������������������������!��������@������������ �� �� ������� ���������������� �$�(������������� ���(���� ��� � �����������������

gadasaxlebulTa kapitalizmis qveynebi - /��(������#� ��@������!��������������+������ �'���� ������ ��� ���� /��(������� ��������� ��@� ���$ ����������������������#�������� ����������������������(������$���������A$��@������@��@�����������B����#� �����$ ����� ������!��!!=�����������!��/������������$������� ���� ������������������� ���/��(�����

gamofitva� =� ��������� ����� /������ (���� /��� �� ���������� �� �� '(����������������!����������������������������������fizikuri�=������/����/�������!������������ =� ������� �� ����������� �$���� $��������� � �����!�� ���������������� ��� �$����� ������������ qimiuri� �������� ��� ������� �� �$����� ��� ����$ �� ��(���!��� �� ������ �������������� ������������ ������ �� :����!���������� '����� ���I� ��/�������@� �����������@� ��$����� �� $������� ��������organuli� ����������� ����� /������ ���������� ��������� �� ����� ��� �� ������ �������������/����������������$����������/���������D������������/ ������

ganaTebis sartylebi - �����'������������'���@�����������������������������������������'�������(������������@���������������������A��� ��B���(���@��������� ������������ ����� ������� ������� $ ����@� ����� �� ����� ���+�������� ��'���'���������������������������������������$���������� ��'������

ganviTarebadi qveynebi =��� �����������������������������������������=���� ��������� ��������� ������� �� /��(������ !������� ���������� /��(������ ������

terminebis ganmartebiTi leqsikoni

Page 188: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

186

������������!�@���$!�@����� ����$!�����$����!��

ganviTarebuli qveynebi� =� ��������� /��(����@� �������� $��� ��'����� ������ ���������� ����� =�$�����$ �� ������ �� ����������� �������������������������������� ���/��(���������������$ ��������!!@�$��@������@���������������/��(����@��@�$�������� ���$@������ �@������@��������������������

garemos dabinZureba� =� �������!�@� � ������ '(�!�� �� ������!�� ����� ��������������� ������������ �(�@� ������� �� ������� �������� �����@� ������! ������'�� ������!������������������������'��������������+ ���!��+�����(���� ������@�������@�'(����������������'������������������!�����@�-�!���(���'��$����� ���� ������� /� /��� �� ���$ ������ � �$������ ���/������ !�����@������� ������ �� ����+ ��� '���/����� ��������� �(���������@� ���'����� ��������=��� �����/��������!������

geografiuli garsi - �����'������@������������������������������'�=����@� ��������� /���� ������@� -��������� �� ���������� ������ ��� ����� ���������� ���������� ���� �����!�@� � � �����'��� ��������� �*=�"� $�=��� ��������@�/���� ������ ���������� �*=��� $�=��� �����!�@� -�������!�� $�� ������ �� �!�����������

geografiuli informacia �� ����@� ������� ��/��� ��� ���������� !���=�����@��� !�������� $��������������

geografiuli sartyelebi �� �����'��� ���� �� ��������� (������ ������������$ =������ ��� ��� ���� ������ ��� ��������� �������� �� ��(������/�� ����������$���� ���(������������������������������ �����������@���������������������������

gondvana - �����'��� ���������� �'(��� ������ �**=�"*� ����� '���� '���� ��������������!�� ������ $����������� -������ ������� �D�������� ������� ���$��� �����'���@�������@��������@�����@���������$������/������

graniti�=������'����(������������������ ��������� ��������/��������!������$������@� !������@� /������ �� ���� ������������� ����(����� ����� ��$��� ���/�@���!�����������

dasavleTis qarebi ����������������������������!������$ ��������'������ ������� A�"=�*O� ������B� ������� ������� A�"=,*O� ������B� ����� '������ �����$����/�����/����

demografia - ��������� ����������� $���'������� $��������������@� ��=��� ������� ����� =�$�����$ � �� � ������ ��������@� ����������� ����$ �!���������������$���� ������!������

demografiuli politika - ��������� �@��$�����$ @��������������+�����������@������������������'����/��(�������������������@������������� �������������������������/��@�!������������@�������� ����������������'������������

didi Svideuli - ���������� ���������$�����$!�����$ ��� ���������/�=

terminebis ganmartebiTi leqsikoni

Page 189: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

187

����������� ���� ������

��� ���������� ��� /��(������ #� ���� ��� ���$ �������� !!@� �����@� ����� �������@������@��������@��������$���

divergentuli sazRvrebi – ���������� �������� ����������� �!����������������������� �����������!��������! ��$����������/������

ekologia - ������� ������������������������������������@���������������������������� ����$�!����!����������������������������������������������-�$$����������/�����(���� ����&,,�'����

ekologiuri garemo �� ��������� ��������@� ���������� �� ����������� ����=����������������@����������������������

ekonomikuri geografia� ������� ��� ��������@� ������� !���'����� � ���������������� �� � ������� �� ������ ����� � ���(�����@� �� ������� �� �������������������� ����������� ������� �$�����$ �� ������� !������� ��� �������� ����������������A�%��=�%,"B��%,*�'����

emigracia – ���������������/��(������������ ��������+�����������������

erozia� =� ����� /������ ������� �� ��������� ������� '(������ ���� ���=��'��/�������=����+������������ �������������������������$���� ����������'(������ ����� �� ���/���@� '(���� ���� ������� �'��$����� ��������� �� ���������@������/����������������������

eqoloti - �$������������������'(���������������������(���� �������'(����������� �(���� ��� �/������ �+���� ������ ������@� ������� ������� �"**� �W'�� ���/��@�'(������$�������'�����!������ $��� ��������������

Tetisis okeane - "**�����'����'������� ���'(���� ��������������������$������������� ���� ������ ����=��������� $ �+ ������� �'(�� ��@� �����! � �����@�$�$����@������ ������@�-�����@�����=������������$ �+ ���������@�������������/���������������$��� ��� �������������������

izoxazobrivi xerxi - $����@�$�����!�����������!�����������������A��������=���@� ������ ��B� ������ ��������!�� ��� ��� '��������� !�������� ����������� �����������

imigracia - ����/��(������ ����������+��������������!�������

klimatis formirebis faqtorebi - $������� '��/����� ��/����� ����$ � =������� ��� �/������� ������ ��� �����@� ��������� ����� � ��� �� ������������ +������ $����'���/������ �/������� $������� ��������� ����� ������������� �$��������@� ������ ����������� �!���@� ��������� ������@� ������� ������������@������������ �����������/�����

kombinati – '������� ���������� ��=���� ����� $������������ ������������������� ��� �'��@� �������� ��������� �$�!��� ���� ��� ��/������ ��#:���@������������� ������������ ����� !�����

konvergenciuli sazRvrebi – ������������������!�#��������������� $�����=����� �� ��������� �#������ ��� $�������� �� ���� �� $�������� �� ���� �� �$�� ��

terminebis ganmartebiTi leqsikoni

Page 190: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

188

��������������

koncentracia - '������� �� �� !�� +���� ����(� ������� �'����!��� ���=� ����@���/���!���������@�/��� �@��� � /����$��������'������������!����� /�����'������������/��������������'����������������'�������$���������

kooperireba – '������� ���������� ��=���� ���� ��� ��� /����� '����!�����'�����'������!����$�!���

kunZulebis rkali - � �$� ��'��!�����$ �+ ����@���������'���/�����$��=������ �� �� �$�� �� ������ ���������� �������� !�#������ !������� ����� '���@� ������� ��'���/������� ������������@��� ����$ �+ ��������� ������ ���

kurort-turizmis resursebi - � ����������������� ���� ����@�������������(�����������������������������$ �����������

lavrazia - ����������������!���**=��"������'����'������� ���$���������������$��$�����$���� ����������������������=���������������'�����$������������������$��������(�������(�����������@�������������������������������!��

liTosfero �������'���;���<��'������������@��������������������'���/�/���������'���������������'�������������/��"*�$�=����**�$�=����

liTosferos filebi – �������������������'��������������/��,*=�**�$�=��!���@������������������$ ��������=��������������������-������� ������ ����������������

marilianoba�=�����'(�!���������������������������������'(��������������������������!��A‰B��������������������$���!��'(�����! �����������=��"�‰�=��� ������$�����'(�!���"���������#��� ���

miqceva da moqceva – ������������������ ������+�������������$����������������������������'(��������������� ���'������'���

mosaxleobis bunebrivi mateba, bunebrivi mateba - ������ ����������=�����!�� A�!��� �� ''=!�B� ����� ��� �� ��������� ������� !���� ������������ � �������� ������������(������***�$������������A‰B�����������

mosaxleobis migracia – ������������������!���������!� �����������������������������������A����������!�@�/��(�����/��(�!�B��������!�������������meqanikuri moZraoba� '�������

moZraobis xazobrivi xerxi – $����������������������+��������� ����������������������(���� ���������$���������������������������������������������� ���@������������@��-�����������+���������������������������

mudmivi qarebi - �����������������-������������ ����������������������=� �����@���'���/����������'�������������������������������������������������� ��� ���$ ������ ������@� ��������� /���@� �����=����������� �� �����=����������� /����� � ������ /���� ������� ���� ������� �������� ������!�� $����������������

musonebi - /���@� �������� '��/����� $������������ �� �$������� !���� -����

terminebis ganmartebiTi leqsikoni

Page 191: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

189

����������� ���� ������

�� ���������� ������� ��=��� +����� ������ ��� ������ � ������� /��� �$��������������$��@� ���!�� ���������� �$����$���� '���/������� '(��� �� ��������� �$����������������������

okeanis dinebebi – �$�������� �� �������� �������� +������ A+������ � ������/����B� �������� ����� '(���� ������� -������� �� ���� ������ ���� ��+��������������� ��������� ��������� �� '(���� ������ ��� ��������� �������������������������������

organuli gamofitva - ���������� �� ����������� ������ /���������� !�������/��������/��$ ���!����/��� ����������

pangea – �"*������'����'������� ������������$������!����(� �������������������������������� '������������������������������)���'����

pantalasa – ����� �$���@� ������� �$�� ������ �����'��� ���/���� �����@������(��������������������**����=���%*�����=����'����'����

pasatebi – �������� �� ������ ����������!�� �"=�*O� ��������� ����������� ��� '������ ������� �$����� �� ����� '������ ������ ���� �����@� '�����������!���/�����/����=�$���������+��������/�������������������������$����������� ������� �������� ��������!�� �����=�����������@� ������ ���=�����!�������=������������/���

politikuri geografia – /��(������ ����� =�$�����$ �@� ����� ��� ������=$ �@� ���� �=$ �� ��� ���������� ������ ������� �$�!������ ������$ ��+������ ��������� ��������� ��'������@� ������$ �� $��@� /��(������ ����������@���������� ��������@� �����'���� '(����@� ���� !������� � !���'������ ������ ��� ���=������

polaruli wreebi – ����� �� ����� ���������� ������������ ��������� ��������� ��������� ��� �� '����� �� ��� ����� !���� ����� �� ����� ��� ����������������� ������� �������� ��� ��� '�� ������ ������� ,,034/=��@� ����� ��������� ���'���������������,,O34/=��������

rekreaciuli resursebi - �� ����@� �������� ����� '(����� ����������� ����=������ �� �$ ������� ���������� �$��� �� �� ����� ���$ ������ � ������� A�����@��(����������@������ ��'(�����������������B����������� ��A�������@�/����=����@�/���/� ����������������+������B�����/�����

rifti - �����'���/�/������+������ �������������/����$ ���� /� ��������������������������������$�����! ��$�����/���������+ �������������

rukaze asaxvis xerxebi - ������@�������������(���������/������������������ $��������������������$ �������������������@������@���+����������@���������@�'����������������������

rukebis klasifikacia - $����� #� ����� �(��� ��!����@� !������ �� ���=�����������������������������

samedicino geografia���!���'������������#���������� (��������������

terminebis ganmartebiTi leqsikoni

Page 192: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

190

�������� �������� ����$ =������ �� �������@� � ������ �� ����� =�$�����$ ��/�����@���������������������$��������������

samxreT-aRmosavleTis qarebi - ������ ��� ���� ���� ��������� ����� '���������������� ������� ��������� A,*O� ����B� ����� '������ ����� ���� ������ �/������ ������/����

sartylis dro – �������(��!����� ���������(�������������������������(����! ��������� �����������������

sasargelo wiaRiseulebi� =� ��'��� /�/!�� ��� ��� ��� ��� �� ��� ���'��!����� � ������� ����� �� '���/�����@� �������� �$�����$��� �� ��/��$������������� ����� ��� ������ ������!�� !��+���� ���(���� ��� �/��� �� ����!�� �� � ���=��������@����������� �����$�������� !������!��������!�����������������(������������� ������� ��������@� ����� '���� ����������� �������� '����� ���� ��� +�����#� ��I��'����=�/���!��@��������'������/����@����������� ���������J����������=�!��@�����@��!����@�$����!�����������/�� ����������J������ ����������'����� ���

specializacia - �'������������������ /�����'������!��+����������������������������� /����������'�����'��������������� /�����'�������

talRa - �$������� �� �����!�� /��@� ������ ��� '������ ���������@� ��'��+���@������ ������+��������������'(����������������+���

teqtonituri moZraobebi - �����'���!������'��!���������� �@����/�� ����/��� �����������������������'���/�/�����+��@��������������'���/�/���� $ �����(�����@�/���'(����@�����$� ���-������� ���+������

topografiuli gegma - ���D������'(����������@���/��$ �����/����������������� ������@� �������� '����� ���� �� !������ ���@� �/�/�� �� ������� �� !������!�� �������������(���� ����I�***��� ��������!������ $�

topografiuli ruka - ������������� ������������������!������ =$����

tropikebi - �$����������������������������027/��������������$�������������� �����������!��(�������������������������������!����������������������$����$������������$�@���������������!�������������$���������/�������$���'�����

fizikuri geografia - �������!�� ������ ��� ����� �� ����� !����������$�������������� ������$�����/� �������!���'�������� ��������(��������������

qveyanaTmcodneoba - �������� ������ �� ������ ��� ��������@� ���=���� '���!�� ������ �� ����$ �� �� �$�����$ �� ����������� ��$������� /��=(����������� $�����/� �� !���'���� ��������� /��(����@� ��� � ����@� ���������@��� �����@� $ �� �� �� ����������� '(����� � ���� ��������@� ����� ����� ���� +�����/��(������������������ �����/������������������������������

Rrma okeanis dablobi� =� �$����� ������ �����!�� �$�� �� ������ �

terminebis ganmartebiTi leqsikoni

Page 193: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

191

$�������� �� ������ ���������� �������� !�#������ !������ '��/������ ��'(���������������

Sua okeanis qedebi - �$�����'��!������������������������������������@*�����$�@� ������� �=�� $�@� ���+�� ,*� ��� $�=��� ����J� ������ �'������ ��� (���� �$����� ��$���������� +������ �'�����I� ! � �����$��� /�����@� ����� �� ��������� �$����� A���=��������� ���B� ��������='(��� �$����� /������ �� �������� (�� ����� �$���!��-$�����/������

Crdilo-aRmosavleTis qarebi - ������������ ����� ����������������������'��������������������������A,*O����B������'���������������� ������� ���=����/�����/����

ciklonebi – !�$ ��� ����� ������ ��� '������ �!�� -���� ������������+��������!�������� ���'����������A%,*�������'(����B�����@��������$��������@�������� /���� ������$��� ���� ���� $��������� �/����� ����/�������� /��������������������!�������������'������������� ������+����@�����������!��=��������������� ������/���+�����/�@�'���/������ �����@�'�����

cunami - +����� '(�/��!� � �$���� �� ��'��+���� !������ �$����� ��������'��/��������������������������������������������/���������A�*=�**�$�W��=���B@��������$���"=�*��=���������@���������������������������������������������

wertilovani xerxi - ���� � $����� ��������� ������ ��� ����/��������������@� ���� ���������� ������������� ��������� ������ '��������� ���� �� ��������������������������������������

xarisxovani fonis xerxi - ���������������������������� $������������������!������������ ���(������� ����/������ �� ����������� ������������� ���������� ��� ��������������������!��������������(�������������(�����

xeSeSfoTlovani tye� =� ��!�!��������@� /������ ��� #�!��� ���'���� �(���������� ��� �����! � ������ $������� � �����$��!��� �����! � ������ ���������(�����'��������������������/�������� ������'(�������@���� �����������@�������� �/��@�� ��������������$!�� A!!@�����B�:��������'����� �����'(������@�����������!����$�������@�$��������$� ������

haeris masebi - �������������������$ ��������������/������������ ��������'����������������/��$ ��A��/��$ �B@������@�����$ �����$����� �-����������

hidrosfero� =� �����'��� '(���� ���@� ������� ������� �����'��� �������� �����������/�/!����� ��'(�������@��(������������������!����������$���������������@���������@������@�:�����@���'��/��!�'(����@�����������@��(��������-������=������ ������),T=��������!��������$���������������@��T�=������'��/��!�'(����@��T=������(���������������A��$�������������B@�*@*�T=���������'�������� ���'(�����

terminebis ganmartebiTi leqsikoni

Page 194: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7

���������������������������������������������!��

"#$�%��&%��������'���� ����

�����������

��������������

�����(���������*��������"��#������$%����&��'���$(���%&��$%�$�����)�*+� �,�//;<;

+������!�*����������������������������)�&%��������=�$���>�<����$���$%

(���������-��/��#�� �?����@�$����$�<�����/-%��#� �$��%A�$�<�&�=����/-%��#�� B���&��$�A*��$�>#�?��/��-�'%&�@ ����)�&%��������>#��/��#� B���&�$�"�����

�'���%&�%��A/�?�����%�@�+������B%'����&������C� CD�EF��������%��G��� HF��I�����

������������-�J�/-����K-��C

C)<�����D�� �AE%�$�"�A;���A�$#�<��$���FGHIJ

K=�L;��$%M((�L%�@�K������MC(�KNJ���!����D�C�+/�C*�F�D�H ��EC

(�����O�����J�J�%�@�J#�����C�P��������%'��#��%-%�������K���Q��&%G�-�#���������%��@�����������&/��-���!%?�/�-���������������!@G%��%J�/�/���#�����#��%��&%�

Q%�������������&%&�%J�J%���%�'�--��C

R�'����!%?�Q���J��EDC�R#��%�@�S�TE���1/16 .V�������%&@�E�DC�W��/���%$@'@C�W��/��!%?@C

+��%X�D��C�Y����'C�L%�@�D�ES

Page 195: ƒ’ეოგრაფიის-quot-cografiya...5 sarCevi dedamiwis wylis garsi ............................................................................................9 7