წინასწარი...

ხუდონის ჰიდროელექტროსადგურის პროექტის გარემოზე ზემოქმედების შეფასება, წინასწარი ვარიანტი

Trans Electrica Ltd., 2013 I

ხუდონის ჰიდროელექტროსადგურის პროექტის(702 მეგავატი)

გარემოზე ზემოქმედების შეფასება

ნაწილი IV

ივლისი, 2013

წინასწარი ვარიანტი


Trans Electrica Ltd., 2013 II

შინაარსი

9. გარემოსდაცვითი და სოციალური მართვის გეგმები.................................................................6879.1. გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა......................................................... 6879.2. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის გეგმა ...........................................773

10. გამოყენებული ლიტერატურა.......................................................................................................881


687Trans Electrica Ltd., 2013

9. გარემოსდაცვითი და სოციალური მართვის გეგმები

9.1. გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა

პროექტის მშენებლობამ და ექსპლუატაციამ, შესაძლოა, გამოიწვიოს ზომიერი ან ძლიერიუარყოფითი ზეგავლენა ბუნებრივ და სოციალურ-ეკონომიკურ გარემოზე. აქედანგამომდინარე, ძალიან მნიშვნელოვანია სათანადო ზომების მიღება ბუნებრივ დასოციალურ-ეკონომიკურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასებაში განსაზღვრულიუარყოფითი გავლენების თავიდან აცილების, შემცირებისა და/ან შერბილებისუზრუნველსაყოფად. პროექტის მიმდინარეობის დროს სათანადო გარემოსდაცვითი დასოციალური დაცვის ზომების გატარებისა და გარემოსდაცვითი და სოციალური მართვისგეგმაში განსაზღვრული შემარბილებელი ღონისძიებების მშენებლობის, ექსპლუატაციისადა ტექნიკური მომსახურების მოთხოვნებში შესატანად საჭიროა პროექტისგანმახორციელებლისა და ტექნიკური კონსულტანტების ერთობლივი ძალისხმევა.

გარემოსდაცვითი და სოციალური მართვის გეგმა წარმოადგენს პროექტისგანმახორციელებლისათვის დეტალური ინსტრუქციების კრებულს, რომლის მიზანიაპროექტის შესაბამისობის უზრუნველყოფა სათანადო გარემოსდაცვით და სოციალურსტანდარტებთან. გარდა ამისა, გარემოსდაცვითი და სოციალური მართვის გეგმაგანსაზღვრავს საუკეთესო პრაქტიკის მაგალითებსა და შემარბილებელ ღონისძიებებს, რომლებიც უზრუნველყოფენ ცალკეული გავლენების მინიმუმამდე დაყვანას, შემცირებასდა/ან აღმოფხვრას.

გარემოსდაცვითი და სოციალური მართვის გეგმა განსაზღვრავს აგრეთვე კონკრეტულკრიტერიუმებს საქართველოს კანონმდებლობისა და საერთაშორისო ორგანიზაციებისა დასაფინანსო ინსტიტუტების გარემოსდაცვითი და სოციალური პოლიტიკის მოთხოვნებისდასაკმაყოფილებლად და გასატარებელი ღონისძიებების ეფექტიანობის შესაფასებლად.

გარემოსდაცვითი და სოციალური მართვის გეგმა პროექტის განმახორციელებელს აძლევსპროექტის განხორციელებისათვის საჭირო საქმიანობების დაგეგმვისა და შესაბამისიინვესტიციების განსაზღვრის საშუალებას.

გარემოსდაცვითი და სოციალური მართვის გეგმა ასევე უზრუნველყოფს გარემოსდაცვითდა სოციალურ სტანდარტებთან პროექტის შესაბამისობის შემოწმებას და იძლევა იმისსაშუალებას, რომ გატარებულ იქნეს ზომები იმ ქმედებების გამოსასწორებლად, რომლებიც ვერ უზრუნველყოფენ არსებული გავლენების სათანადო შერბილებას. ისეთშემთხვევებში, როდესაც შეუძლებელია გავლენების შერბილება, გეგმის მიხედვით,აუცილებელია საკომპენსაციო ან გარემოს გამოსასწორებელი ღონისძიებების გატარება, რომლებიც, შეძლებისდაგვარად, მოცემული გავლენების ეკვივალენტური იქნება.

პროექტის გარემოსდაცვითი და სოციალური მართვის გეგმა წარმოდგენილია 9.1 თავშიმოცემული ცხრილების სახით. პროექტის განმახორციელებელმა ზედამხედველობა უნდაგაუწიოს პროექტის კონტრაქტორებსა და ტექნიკურ კონსულტანტებს იმისათვის, რომუზრუნველყოფილ იქნეს რეკომენდებული პრაქტიკისა და შემარბილებელიღონისძიებების განხორციელება კომპანიებისა და მათი თანამშრომლების მიერ.



რეკომენდებული ღონისძიებები ითვალისწინებენ აგრეთვე პროექტის მშენებლობასა და ოპერირებაში ჩართული თანამშრომლებისა და მუშების ტრენინგს გარემოსდაცვითი დასოციალური მართვის გეგმაში განსაზღვრული ღონისძიებების გასაცნობად. გარემოსდაცვითი და სოციალური მართვის გეგმა უნდა განახლდეს რეგულარულადპროექტის სხვადასხვა ეტაპზე გადასვლასა და საქმიანობებსა და გავლენებთანდაკავშირებული დაგროვილი გამოცდილების შესაბამისად.

ქვემოთ მოცემულ ცხრილებში მოკლედ აღწერილია გავლენების თავიდან აცილების, მინიმუმამდე დაყვანის, შემცირების და/ან აღმოფხვრის მიზნით შემუშავებულიღონისძიებები.

გარემოსდაცვითი და სოციალური ზემოქმედების სათანადო მართვისათვის პროექტის მესაკუთრე და მშენებელი კონტრაქტორი ვალდებულნი არიან შეიმუშაონ შემდეგი გეგმები, პროცედურები და მექანიზმები:

პროექტის პროპონენტი:

1. საშიში გეოლოგიური პროცესების მონიტორინგის და პრევენციის გეგმა (მოიცავს ეროზიული, მეწყერსაშიში და ზვავსაშიშროების უბნების აღნუსხვას და პერმანენტულ მონიტორინგს; ეროზიის პრევენციის და მეწყრული ფერდობების სტაბილიზაციის ღონისძიებებს)

2. ავარიულ სიტუაციებზე რეაგირების გეგმა (დამუშავებულია)

3. წყალსაცავის ფსკერის რეგულარული განტვირთვის გეგმა;

4. ბიოაღდგენის გეგმა (მოიცავს ტყის საფარის საკომპენაციო ღონისძიებების, ფლორისა და მცენარეული საფრის კონსერვაციისა და აღდგენის გეგმას;)

5. ბიომრავალფეროვნების მონიტორინგის გეგმა

6. მუშახელისა და ადგილობრივი მოსახლეობისათვის გასაჩივრების მექანიზმი;

გარდა ამისა, პროექტის პროპონენტმა უნდა უზრუნველჰყოს კულტურის სამინისტროსთან შეთანხმებით, არქეოლოგიური კვლევების პროგრამის შემუშავება და დაფინანსება. არქეოლოგიური კვლევების პროგრამა უნდა განხორციელდეს სამშენებლო სამუშაოების დაწყებამდე.

მშენებელი კონტრაქტორი

1. ტყის გაკაფვის სპეციალური გეგმა; (კადასტრული აღწერა, ჭრის გეგმის შეთანხმება გარემოს დაცვის სამინისტროსთან)

2. ნიადაგის ჰუმუსოვანი ფენის მოხსნის, გადატანისა და დასაწყობება-შენახვის გეგმა;

3. სამშენებლო უბნების აღდგენის გეგმა;

4. სამშენებლო ნარჩენების მართვის გეგმა;



5. კარიერების მართვის გეგმა

6. საზოგადოებრივი ინფრასტრუქტურის დემონტაჟის და გადატანის გეგმა;

7. ადგილობრივ თემებთან ურთიერთობის გეგმა

8. სამშენებლო ბანაკების მართვის გეგმა

9. ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმა;

10. სამშენებლო ტექნიკის მოძრაობის და უსაფრთხოების უზრუნველყოფის გეგმა;

11. საზოგადოების და პერსონალის ჯანმრთელობის დაცვის პროცედურები (მოიცავს ინფექციური დაავადებების - ჯილეხის, შიდსის და ა.შ.- პრევენციის ღონისძიებებს და პროცედურებს)

12. კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის პროცედურები

გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმის განხორციელებისათვის რეკომენდებულია შემდეგი სპეციალისტებისა და ტექნიკური კონსულტანტების ჩართვა:

ინჟინერ-გეოლოგი;

გარემოსდაცვითი კომპანია (ბოტანიკოსი, მეტყევე, ზოოლოგი, იქტიოლოგი, ნიადაგმცოდნე, ნარჩენების სპეციალისტ და სხვ.);

კულტურული მემკვიდრეობის კონსულტანტი;

ჯანმრთელობის, უსაფრთხოებისა და გარემოსდაცვის ოფიცერი (EHS - Health, Safety and Environment Officer);

საზოგადოებასთან ურთიერთობის ოფიცერი.


Trans Electrica Ltd., 2013 690

ცხრილი 9.1. გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა: გეოდინამიკური პროცესები

№ ქმედება

გარემოსდაცვითირისკები /

ვალდებულებები /სარგებელი

საკანონმდებლო მოთხოვნა / საუკეთესო პრაქტიკა

საჭიროინვესტიციები /

რესურსები / პასუხისმგებლობა

ქმედებათაგანრიგი

მიზანი და ქმედებისწარმატებით

განხორციელებისშეფასების კრიტერიუმი

1.

თანამედროვე საშიში გეოლოგიური პროცესების გააქტიურების ზონების გამოყოფა და შესაბამისი საინჟინრო–გეოლოგიური და ბიოინჟინრული (მაგ.: ფერდობებზე ანტიეროზიული მცენარეული საფარის აღდგენა) ღონიძიებების შემუშავება და ჩატარება.გეოლოგიური გარემოს დეტალური მუდმივმოქმედი მონიტორინგის გეგმის შემუშავება და მისი განხორციელება.

წყალსაცავის შექმნისა და ტყის საფრის მოშორების შედეგად საშიში ბუნებრივი პროცესების გააქტიურება და ეროზია;ფერდობების მდგრადობის დესტაბილიზაცია –წყალსაცავში წყლის დონის დღეღამური ცვლილებით გამოწვეული ჩამონგრევებით, შვავებით, გრუნტის ბლოკების მოწყვეტებითშეტბორვის ზოლზე და, ნაწილობრივ, მის ზემოთ;ნაპირების გადამუშავება დაამგები გრუნტების საინჟინრო-გეოლოგიური თვისებების შეცვლა;წყალსაცავის ფსკერზე ტექნოგენური აკუმულაციის გაძლიერება.

საუკეთესო საინჟინრო პრაქტიკა

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი და ინჟინერ-გეოლოგი;

ჰესის ფუნქციონირებაზე პასუხისმგებელი კომპანია.

მშენებლობისდაწყებამდე, მშენებლობის პროცესში და ჰესის ექსპლუატაციის ეტაპზე.

საშიში გეოლოგიური პროცესების გააქტიურების ზონები გამოყოფილია, არსებობს შესაბამისი ჩანაწერები, შემუშავებულია შესაბამისი საინჟინრო-გეოლოგიური და ბიოინჟინრული ღონისძიებები და არსებობს ჩანაწერი მათი განხორციელების შესახებ.მცირეა ახალი საშიში გეოლოგიური პროცესების გააქტიურების კერები.












2.

ზვავსაშიშროების კონტროლის გეგმის შემუშავება, რათა განხორციელდეს: ზვავსაშიში ტერიტორიების

გამოკვლევა; ზვავების პროგნოზირების

მეთოდების შემუშვება; ზვავსაწინააღმდეგო

სამეთვალყურეო სამსახურის ჩამოყალიბება;

ადრეული შეტყობინების სისტემის აწყობა;

საჭიროების შემთხვევაში,ზვავების წარმოქმნის კერებში სხვადასხვა ტიპის საინჟინრო ნაგებობების მოწყობა, ზვავების ამაცილებელი და დამშლელი ნაგებობების მოწყობა და ამ კერების გატყიანება.

ხუდონჰესის კომპლექსის განლაგების არეალში თოვლის ზვავების ჩამოსვლის საშიშროება;წყალსაცავში დიდი მოცულობის ზვავის ჩამოსვლის შესაძლებლობა და მასში ძლიერი ტალღების წარმოქმნის საშიშროება;ჰესის ნაგებობების დაზიანება ან მისი ნორმალური ფუნქციონირების შეფერხება.

საუკეთესო პრაქტიკა.

პროექტის განმახორციელებელი, ჰესის ფუნქციონირებაზე პასუხისმგებელიკომპანია, შესაბამისი სპეციალისტი.

ჰესის ექსპლუატაციამდე და ექსპლუატაციის პროცესში.

ზვავსაშიშროების კონტროლის გეგმისა და მისი განხორციელების შესაბამისი ჩანაწერების არსებობა;ჰესის შეუფერხებელი ფუნქციონირება.



ცხრილი 9.2. გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა: ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლები




საკანონმდებლომოთხოვნა / საუკეთესო

პრაქტიკა






1.

მშენებლობის პროცესში ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლების დაცვის ღონისძიებების შემუშავება, რაც უნდა მოიცავდეს (მაგრამ არ უნდა შემოიფარგლებოდეს) შემდეგ საკითხებს: მარტივი ტიპის ჰიდრომეტრიული

საგუშაგოს მოწყობა საგენერატორო შენობიდან ჩაშვებული წყლის რაოდენობისა და ხარისხის დასადგენად, რათა განხორციელდეს ჰესის მიერ გამოყენებული წყლის რაოდენობის პირველადი აღრიცხვა და მუდმივი მონიტორინგი;

გადაკვეთის ხევებში დროებითი ზღუდეების მოწყობა;

სამშენებლო ტექნიკის გამართული მდგომარეობის უზრუნველყოფა;

სამშენებლო ტექნიკისა და სხვადასხვა მანქანა-დანადგარის განთავსება ზედაპირული წყლის ობიექტებიდან არანაკლებ 50 მ-ისდაშორებით;

სატვირთო ავტომანქანების ფარეხებში ავტომანქანების გასარეცხი ადგილების შემოსაზღვრა ცემენტის ხსნარის ბორდიურებით, გასარეცხი ადგილებიდან ჩამდინარე წყლების გასაწმენდად მარტივი გამწმენდი ნაგებობების მოწყობა, ცემენტის ხსნარით მოპირკეთებული ორსაფეხურიანი თხრილების სახით

მშენებლობის პერიოდშიზედაპირული და მიწისქვეშა წყლებისდაბინძურება:

ზედაპირული წყლებისდაბინძურება კაშხლისმშენებლობისპროცესში;

ზედაპირული წყლებისდაბინძურებამშენებლობისათვისგამოსაყენებელიტრანსპორტითა და სხვატექნიკით;

ზედაპირული დამიწისქვეშა წყლებისდაბინძურება,წყალსაგდები დასადაწნეო გვირაბებისმშენებლობისას.

საქართველოს კანონიწყლის შესახებ (1997);

სახელმწიფოსტანდარტები წყლისხარისხის შესახებ;

PR 1, 3, EBRD-ისგარემოსდაცვითი დასოციალურიპოლიტიკა, 2008.

პროექტისგანმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, EHS ოფიცერი.

მშენებლობამდედა მშენებლობის დროს.

არ ხდება ზედაპირული დამიწისქვეშა წყლებისდაბინძურება მშენებლობის ეტაპზე და წყლის ხარისხი შეესაბამება მშენებლობამდელ ხარისხს.













ჩამდინარე, გაუწმენდავი წყლების ზედაპირული წყლის ობიექტებში მოხვედრის თავიდან აცილების მიზნით;

მდინარეებსა და ზედაპირული წყლის სხვა ობიექტებში ავტომანქანებისა და სხვა მანქანა-დანადგარების რეცხვის აკრძალვა;

მდინარეთა და ხევების გადაკვეთებზე სამშენებლო სამუშაოების მაქსიმალურად მოკლე დროში წარმოება;

სამშენებლო ბანაკის მარტივი ტიპის ტუალეტების მოწყობა (სეპტიკური ავზები ან ბიოტუალეტები)ამოსაწმენდი ორმოების ცემენტის ხსნარით მოპირკეთებით, რათა გამოირიცხოს ფეკალური მასების გაჟონვა და მიწისქვეშა წყლებშიმოხვედრა. მარტივი ტიპის ტუალეტების ორმოები უნდა ამოიწმინდოს საასენიზაციო მანქანებით სისტემატურად, ბანაკში მცხოვრები მუშების რაოდენობის გათვალისწინებით;

სამშენებლო და საყოფაცხოვრებო ნარჩენების გატანამდე მისი დასაწყობება მდინარეებისა და ხევების კალაპოტებიდან არანაკლებ 50 მ-ის მოშორებით მდებარესპეციალურად გამოყოფილ ნაგავსაყრელზე.













2.

წყალსაცავის ავსებამდე უნდა შემუშავდეს ტერიტორიის ბიომასისაგან გათავისუფლების გეგმა,რომელიც უზრუნველყოფს მცენარეული ნარჩენების გატანას ფართობის დატბორვამდე.

წყლის ხარისხის დაქვეითება ჰესის წყალსაცავში.

პროექტისგანმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი.

მშენებლობის დაწყებამდე.

წყლის ხარისხი ჰესის წყალსაცავში დამაკმაყოფილებელია.

3.

ზედაპირული წყლების ხარისხისმუდმივი მონიტორინგი ზედაპირულიწყლების სინჯების აღებისსაშუალებით.ზედაპირული წყლის ანალიზი უნდა განხორციელდეს იმ პარამეტრებზე, რომლებზედაც განხორციელდა კვლევა გზშ–ის ანგარიშის მომზადების ეტაპზე (იხ. დანართი E).

ზედაპირული დამიწისქვეშა წლებისდაბინძურება ჰესის ექსპლუატაციის დროს.

პროექტის განმახორციელებელი, ჰესის ფუნქციონირებაზე პასუხისმგებელი კომპანია.

ექსპლუატაციისპერიოდში.

ზედაპირული წყლებისხარისხი აკმაყოფილებსწყლის სახელმწიფოსტანდარტს;

წყალსაცავში ნატანისმოცულობა არ აჭარბებსდასაშვებ რაოდენობას.



ცხრილი 9.3. გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა: მცენარეული საფარი




საკანონმდებლომოთხოვნა /

საუკეთესო პრაქტიკა

საჭირო ინვესტიციები/ რესურსები /

პასუხისმგებლობაქმედებათა განრიგი



1.

ფლორისა და მცენარეული საფრისკონსერვაციისა და აღდგენის გეგმის შემუშვება და განხორციელება.

მშენებლობის დაწყებამდე უნდა განხორციელდეს წყალსაცავისა და ჰესის სხვა ობიექტების ასაშენებლად საჭირო ტერიტორიაზე მოსაჭრელი ხეებისა და ბუჩქების აღრიცხვა/ინვენტარიზაცია(რაოდენობა და მოცულობა). ზაფხულში(ივლისი), როდესაც ენდემური დაიშვიათი მცენარეების (ენგურის მაჩიტა, ელენევსკის კატაბალახა, საგველასებრიფხიჯა, კემულარიას ჩიტი წვივა) სავეგეტაციო პერიოდი ყველაზე კარგადააგამოხატული, უნდა მოხდეს მათიპოპულაციების სიცოცხლისუნარიანობისშესწავლა; გამოვლინდეს ახალიეტალონური ჰაბიტატები, მათი in situ კონსერვაციის მიზნით, და შეგროვდესცოცხალი მასალა თბილისის ბოტანიკურბაღში მათი ex situ კონსერვაციისთვის.

შემოდგომით (სექტემბერში) უნდა მოხდესამ მცენარეთა თესლების შეგროვებათესლების ბანკის შექმნის მიზნით.

ტყის გაკაფვის სპეციალური გეგმის შემუშავება და ტყის ჭრის განხორციელება

საკონსერვაციოღირებულებებისსახეობებისგანადგურების რისკი;

მწვანე საფრის მთლიანი განადგურება დატბორვის ზონაში;

ნიადაგის ზედაპირის ჰორიზონტის მოშლა და, შესაბამისად, მცენარეული საფრის გაქრობა ახალი სამანქანო გზის მონაკვეთზე სამშენებლო ტექნიკით.

საქართველოსკანონი გარემოსდაცვის შესახებ(1996; შესწორებებიდა დამატებებიშეტანილია 2000, 2003 და 2007 წწ-ში).

საქართველოს ტყისკოდექსი (1999);

საქართველოსკანონი წითელინუსხისა და წითელიწიგნის შესახებ(2003; შესწორებებიდა დამატებებიშეტანილია 2006 წელს);

საქართველოსკანონიბიოლოგიურიაგროწარმოებისგანხორციელებისშესახებ (2006);

საქართველოსკანონი ნიადაგებისკონსერვაციისა და

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, გარემოსდაცვითიკონსულტანტი(ბოტანიკოსი, მეტყევე);

ex situ და in situკონსერვაციისთვისსაჭირო პირობები დამასალები.

ფლორისა და მცენარეულისაფრის კონსერვაციისა და აღდგენის გეგმა უნდა შემუშავდეს მშენებლობის განრიგის დაგეგმვამდე, მისი განხორციელება უნდა მოხდეს მშენებლობის პროცესში.

ტყის გაკაფვის სპეციალური გეგმის შემუშავება (ძირითადი პრინციპებისგათვალისწინებით, მაგ.: ტყის გაკაფვა არ უნდა მოხდეს ფაუნისათვის სენსიტიურ პერიოდში,წყალსაცავის შექმნის ადგილას უნდა

საკონსერვაციოღირებულების მქონესახეობები დაბიომრავალფეროვნებადაცულია დაშენარჩუნებულია.








საჭირო ინვესტიციები/ რესურსები /




ამ გეგმის მიხედვით.

ახალი სამანქანო გზის გაყოლებაზე უნდამოხდეს ადგილობრივ გარემო პირობებსშეგუებული ხეების სახეობების დარგვა.

უნდა განხორციელდეს ტყის აღდგენა, რაც გულისხმობს დატბორვის შედეგად განადგურებული ტყის ექვივალენტური ჰაბიტატის აღდგენას.

ნაყოფიერებისაღდგენა-გაუმჯობესებისშესახებ (2003);

PR 6, EBRD-ისგარემოსდაცვითი დასოციალურიპოლიტიკა, 2008.

განხორციელდეს ხეების ფესვების ამოძირკვა და სხვ.)უნდა შემუშავდეს მშენებლობის განრიგის დაგეგმვამდე, მისი განხორციელება უნდა მოხდეს მშენებლობის პროცესში.

2.

მშენებლობის ხელმძღვანელთა და მუშა-მოსამსახურეების ტრენინგი (ენდემურ და იშვიათ მცენარეთა ჰაბიტატების გაცნობა)დატბორვის ზონის მიმდებარე ტერიტორიების ტყეებისძვირფასმერქნიანი სახეობებისგანადგურების თავიდან აცილების მიზნით.

მცენარეულობაზე მავნე ზეგავლენა და ფლორის სახეობების რიცხოვნობის შემცირება მშენებლობის პროცესში.

PR 6, EBRD-ისგარემოსდაცვითი დასოციალურიპოლიტიკა, 2008.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, გარემოსდაცვითიკონსულტანტი(ბოტანიკოსი, მეტყევე).

მშენებლობის პროცესის დაწყებამდე.

დატბორვის ზონის მიმდებარე ტერიტორიებზეძვირფასმერქნიანი სახეობებიშენარჩნებულია და/ან განხორციელებულია მათი კონსერვაცია.



ცხრილი 9.4. გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა: ფაუნა






საჭირო ინვესტიციები / რესურსები /

პასუხისმგებლობა




1.

მშენებლობისწინა საველე კვლევებისჩატარება (კანონით დაცულ ფრინველთა სახეობების ბუდეების, ხელფრთიანი სახეობების თავშესაფრების აღრიცხვა და სხვ.) სამშენებლო ტერიტორიის,განსაკუთრებულად სენსიტიური უბნების მიდამოებში.

საკონსერვაციოღირებულებისსახეობებისა დამათითავშესაფრებისგანადგურებისრისკი;

საკონსერვაციომნიშვნელობისსახეობების შეშფოთებაგამრავლებისდა/ანშთამომავლობისგამოკვების დროს;

გადამფრენიფრინველებისმიგრაციის დროსგასაჩერებელადგილებზეუარყოფითი ზემოქმედება.

საქართველოს კანონიგარემოს დაცვისშესახებ (1996, შესწორებები დადამატებები შეტანილია2000, 2003 და 2007 წწ-ში);

საქართველოს კანონიწითელი ნუსხისა დაწითელი წიგნის შესახებ(2003, შესწორებები დადამატებები შეტანილია2006 წ.);

კონვენცია ღამურებისევროპულიპოპულაციებისკონსერვაციის თაობაზე(2000);

კონვენცია გადაშენების პირას მყოფი ველური ფლორისა და ფაუნის სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ (CITES); PR 6, EBRD-ის გარემოსდაცვითი და

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, ზოოლოგიკონსულტანტი;

მშენებლობის წინა საველე კვლევაუნდა ჩატარდესმშენებლობამდე 1 თვით ადრე.

სახეობები დაბიომრავალფეროვნებადაცული დაშენარჩუნებულია.

2.

სამშენებლო სამუშაობის დროს ხმაურისა და ვიბრაციის დონის შესამცირებლად საჭირო ზომების მიღება (დეტალური ინფორმაცია მოცემულია ხმაურისა და ვიბრაციის შესაბამის თავში).

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლოკონტრაქტორი, გარემოსდაცვითი კონსულტანტი (ზოოლოგი);

მშენებლობის პროცესში.


3.

ორმოებსა და ტრანშეებში ცხოველების ჩავარდნის თავიდან აცილების მიზნით ორმოებისა და ტრანშეების შემოღობვა.

ღამით ტრანშეებსა და ორმოებში ერთ მხარეს გრძელი ფიცრების ან ხის მორების ჩაშვება (მცირე ძუძუმწოვრების ტრანშეებსა და ორმოებში ჩავარდის შემთხვევაში მათთვის ორმოდან ზედაპირზე ამოსვლის საშუალების მიცემის მიზნით).

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლოკონტრაქტორი, სამშენებლო ობიექტის ხელმძღვანელი;


4 სახეობების ნორმალური ცხოველების პროექტის გზის ცხოველები სარგებლობენ













ბინადრობისათვის საჭირო იქნება გზატკეცილის ქვეშ ან ზევიდან გადასვლელების გათვალისწინება. სულ გზის გაყოლებაზე საჭირო იქნება 4–5 დიდი, 10-მდე საშუალო და 10-მდე მცირე ზომის გადასასვლელის მოწყობა.

საბინადრო არეალის ფრაგმენტაცია .

სოციალური პოლიტიკა, 2008.

განმახორციელებელი, სამშენებლოკონტრაქტორი, გარემოსდაცვითი კონსულტანტი (ზოოლოგი)

პროექტირების პროცესში, მშენებლობის დაწყებამდე.

შექმნილი გადასასვლელებით.

5.

ყველა ხრამისა და ღელის ქვედა ნაწილში სპეციალური შემაკავებელი მოწყობილობების აგება, ავარიის შემთხვევაში თხევადი ტვირთების ჩაღვრის შესაჩერებლად.

თხევადი ტვირთებით წყლის დაბინძურების რისკი.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, გარემოსდაცვითი კონსულტანტი (ზოოლოგი).



6.

გაჩეხილ ხეებზე ფრინველთა და ძუძუმწოვართა არსებული თავშესაფრების სანაცვლოდ ხელოვნური თავშესაფრების მოწყობა მსგავს ჰაბიტატებში;

ხმელეთის ფაუნისტური კომპლექსების სწრაფად აღდგენისათვის წყალსაცავის ნაპირებთან დამახასიათებელი წყლისპირა ფიტოცენოზების ხელოვნური აღდგენა.

ფაუნაზე მავნეზეგავლენისთავიდან აცილებადა/ან შემცირება.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, გარემოსდაცვითი კონსულტანტი (ზოოლოგიი).

მშენებლობის დაწყებამდე და მშენებლობის პროცესში.


7.

სამშენებლო ობიექტის ხელმძღვანელთადა მუშა-მოსამსახურეთა ტრენინგი,რათა მათი სათანადო ინფორმირებითთავიდან იქნეს აცილებული ზედმეტი

ფაუნაზე მავნეზეგავლენისთავიდან აცილებადა შემცირება

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი,

მშენებლობისდაწყებამდე.

ფაუნაზე მავნეზემოქმედება აცილებული და/ან შერბილებულია.













მავნე ზეგავლენა გარემოზე (დაცულისახეობებისა და მათი თავშესაფრებისგანადგურება, შეშფოთება გამრავლებისდა/ან შთამომავლობის გამოკვებისდროს, ბებერი ხეების შენარჩუნებამშენებლობის ტერიტორიისმიმდებარედ, თხრილების შემოღობვა, რომ შიგ ცხოველები არ ჩაცვივდნენ, სპეციალისტთან მიმართვა დაცულისახეობების პოვნის შემთხვევაში და ა.შ. )

მშენებლობისპროცესში.

გარემოსდაცვითი კონსულტანტი(ზოოლოგი).



ცხრილი 9.5. გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა: იქთიოფაუნა

№ ქმედებაგარემოსდაცვითი რისკები /

ვალდებულებები / სარგებელისაკანონმდებლო მოთხოვნა /




ქმედებათა განრიგი


განხორციელების შეფასებისკრიტერიუმი

1.

ჰესის აღჭურვა ეფექტიანი თევზამრიდი კონსტრუქციით.

თევზის განადგურების თავიდან აცილება ჰიდროელექტროსადგურის სისტემაში მოხვედრის გამო.

საქართველოს თევზჭერისა და თევზის მარაგის დაცვის წესები.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, გარემოსდაცვით კონსულტანტი (იქტიოლოგი კონსულტანტი).

თევზამრიდით აღჭურვა უნდა განხორციელდეს მშენებლობის პროცესში.

ნაკადულის კალმახის რიცხოვნობა კაშხლის ზემოთ სტაბილური ანგაზრდილია.

2.

ნაკადულის კალმახის რესტოკინგი ჯვრის წყალსაცავში.

არეალის ფრაგმენტაციითა და ბარიერის ეფექტით მიღებული სატოფო ადგილების სიმცირის კომპენსირება კაშხლის ქვემოთ.

საქართველოს კანონი ცხოველთა სამყაროს შესახებ, საქართველოს კანონი ,,წითელი ნუსხისა“ და ,,წითელი წიგნის“ შესახებ, 2003 წ.

მშენებლობის დასრულებიდან ყოველ სამ წელიწადში ერთხელ.

ნაკადულის კალმახის მარაგი ჯვრის წყალსაცავში შეადგენს, მინიმუმ, 20 ტონას.

3.

ნაკადულის კალმახის რესტოკინგი ხუდონის წყალსაცავში.

არეალის ფრაგმენტაციითა და ბარიერის ეფექტით მიღებული სანასუქე სივრცის - ჯვრის წყალსაცავის – დაკარგვისკომპენსირება კაშხლის ზემოთ.

საქართველოს კანონი ცხოველთა სამყაროს შესახებ, საქართველოს კანონი ,,წითელი ნუსხისა“ და ,,წითელი წიგნის“ შესახებ, 2003წ.


ნაკადულის კალმახის მარაგი ხუდონის წყალსაცავში შეადგენს, მინიმუმ, 6 ტონას.

4.

ჩამდინარე წყლების გამწმენდი სისტემის მოწყობა და მისი გამართული ფუნქციონირება.

მდინარის წყლის დაბინძურების თავიდან აცილება.

საქართველოს კანონი წყლის შესახებ, 1997 წ.

მშენებლობის პროცესში და მშენებლობის დასრულების შემდგომ - მუდმივად.

მდინარის წყლის ძირითადი ფიზიკურ-ქიმიური მახასიათებლები ნორმის ფარგლებშია.

5.

წყლის მინიმალური ეკოლოგიური ნაკადის შენარჩუნება.

ჰიდრობიონტების არსებობისათვის მინიმალური წყლის ნაკადის უზრუნველყოფა თაღოვანი კაშხლიდან სადერივაციო გვირაბის ჩადინების ადგილამდე.


მუდმივად.

6. იქთიოფაუნის რაოდენობრივ-

რესტოკინგის ღონისძიებების, თევზამრიდი კონსტრუქციის

პროექტის განმახორციელებელი,

მშენებლობის დასრულებიდან ყოველ

დადგენილია ნაკადულის კალმახისა და იქთიოფაუნის



№ ქმედება გარემოსდაცვითი რისკები / ვალდებულებები / სარგებელი




ქმედებათა განრიგი


განხორციელების შეფასებისკრიტერიუმი

ხარისხობრივი მონიტორინგი.

ეფექტიან განსაზღვრა, კაშხლის მშენებლობის შემდგომ იქთიოფაუნაში განხორციელებული ცვლილებების გამოვლენა და შესაბამისი რეკომენდაციების შემუშავება და ზედამხედველობა.

სამშენებლო კონტრაქტორი, გარემოსდაცვითიკონსულტანტი(იქტიოლოგი).

სამ წელიწადში ერთხელ.

სხვა კომპონენტების მდგომარეობა, შემუშავებული და გატარებულია შესაბამისი რეკომენდაციები.

7

საავტომობილო გზის მშენებლობის შეჩერება (არგანხორციელება) ნაკადულის კალმახის ტოფობის პერიოდში (სექტემბერ-ნოემბერი), კალაპოტის ჩახერგვის თავიდან აცილება

ნაკადულის კალმახის სატოფო მიგრაციების შეფერხების თავიდან აცილება.

საქართველოს კანონი ცხოველთა სამყაროს შესახებ, საქართველოს კანონი ,,წითელი ნუსხისა“ და ,,წითელი წიგნის“ შესახებ, 2003 წ.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, გარემოსდაცვითიკონსულტანტი (იქტიოლოგი)

მშენებლობის პერიოდში - სექტემბერ-ნოემბერი

საავტომობილო გზის მშენებლობის არეალში ჭრილებში ფიქსირდება ნაკადულის კალმახი სხვადასხვა ასაკობრივი ჯგუფით.

8

საავტომობილო გზის მშენებლობის დროს გზისპირებზე დრენაჟის სისტემისა და დროებითი სალექარების მოწყობა.

სამშენებლო ტერიტორიიდნ მდინარეში მღვრიე წყლების ჩანადენის თავიდან აცილება.


პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, გარემოსდაცვითიკონსულტანტი (იქტიოლოგი)

მშენებლობის პერიოდი

საავტომობილო გზის მშენებლობის არეალში ჭერილებში ფიქსირდება ნაკადულის კალმახი სხვადასხვა ასაკობრივი ჯგუფით.



ცხრილი 9.6. გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა: ნიადაგი

№ ქმედებაგარემოსდაცვითი

რისკები /ვალდებულებები



საჭირო ივენსტიციები /რესურსები /




1.

ნიადაგის მოხსნის, გადატანისადა დასაწყობება-შენახვისგეგმის შემუშავება და განხორციელება, სადაცაღწერილ იქნება ნიადაგისმოხსნის მეთოდები დაგადატანის საშუალებები,მოსახსნელი ნიადაგისმოცულობები, დასაწყობებისადგილები და დაცვისსათანადო პირობები.

ნიადაგის მოხსნა და დასაწყობება უნდა განხორციელდეს მშრალ მეტეოროლოგიურ პირობებში;

მოხსნილი ნიადაგი არ უნდა იყოს წყლითგაჯერებული.

ნიადაგის ნაყოფიერიფენის დაკარგვა, მისითვისებების ცვლა ანეროზია.

საქართველოს კანონი"ნიადაგის დაცვისშესახებ" (1994 წ.შესწორებები დადამატებებიშეტანილია 1997 და2002 წწ-ში);

საქართველოს კანონი"ნიადაგისკონსერვაციისა დანაყოფიერებისაღდგენა-გაუმჯობესებისშესახებ" (2003 წ.).

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი და გარემოსდაცვითიკონსულტანტი (ნიადაგის სპეციალისტი);შესაბამისი ტექნიკა (ნიადაგის ფენის მოხსნისა და გადატანისათვის);

ნიადაგის დასაწყობებისათვის საჭირო ადგილები.

გეგმა უნდა შემუშავდეს სამშენებლო სამუშაოების დაწყებამდე და მისი განხორციელება უნდა მოხდეს მშენებლობის პროცესში.

ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის შენარჩუნება;ნიადაგის დაცვა ეროზიისაგან.

2.

ნიადაგის ეროზიის პრევენციის კონტროლის გეგმის შემუშავება და განხორციელება,რომელშიც, დეტალურიპროექტიდან გამომდინარე, გათვალისწინებულ იქნებაკონკრეტული ანტიეროზიული

ნიადაგის ეროზიასამშენებლოსამუშაოებისწარმოებისას.



№ ქმედებაგარემოსდაცვითი

რისკები /ვალდებულებები



საჭირო ივენსტიციები /რესურსები /




ღონისძიებების განხორციელება(ბერმებისა და გაბიონებისმოწყობა, ბალახის შეთესვა, მულჩირება).

ეროზიული პროცესებზემუდმივი კონტროლიგათვალისწინებული უნდაიყოს დეტალურ საინჟინროპროექტში.

3.

ნიადაგის აღდგენის გეგმის შემუშავება და განხორციელება, რომელიც გაითვალისწინებსნიადაგის თვისობრივიმახასიათებლებისგაუმჯობესებას.

ნიადაგის დეგრადაცია და ნაყოფიერი ფენის დაკარგვა.

საქართველოს კანონი-"ნიადაგის დაცვისშესახებ" (1994 წ.შესწორებები დადამატებები შეტანილია1997 და 2002 წწ-ში).

მშენებლობისპარალელურად დამშენებლობისდამთავრების შემდეგ.

ნიადაგის აღდგენაპირვანდელ ანპირვანდელთან მიახლოებულმდგომარეობამდე.

4.ნარჩენი მიწისა და გრუნტისმართვა.

ნიადაგის დაბინძურების რისკი.

საქართველოს კანონი-"ნიადაგის დაცვისშესახებ" (1994 წ.შესწორებები დადამატებები შეტანილია1997 და 2002 წწ-ში).

მშენებლობისპარალელურად.

ნარჩენების მართვაკანონმდებლობისგათვალისწინებით.



ცხრილი 9.7. გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა: ხმაური და ვიბრაცია



ვალდებულებები / სარგებელი








1.

საქართველოში მოქმედი კანონმდებლობისშესაბამისად ლიცენზირებული (მათიელექტრომექანიკური, ხმაურისა და ემისიებისპარამეტრების მიხედვით) ასევე საერთაშორისოსტანდარტების შესაბამებისი სამშენებლოტექნიკის გამოყენება;

ნაკლებად ხმაურიანი სამშენებლო ტექნოლოგიების გამოყენება (მაგ.:საამფეთქებლო სამუშაოების შესრულება დაბალი სიმძლავრის მქონე მუხტების გამოყენებით);

ხმაურიანი დანადგარებისათვის ისეთიღონისძიებების გათვალისწინება, როგორებიცაა:ბგერათსაიზოლაციო თვისებების მქონეშენობები ან გარსაცავები, რომელთა შიგაზედაპირები მოპირკეთებული იქნებაბგერათმშთანთქმელი კონსტრუქციებით;

გამაგრილებელი და სავენტილაციოდანადგარებისათვის ხმაურის შესაფერისიმაყუჩების გამოყენება;

ელექტროსადგურში არსებული ხმაურიანიმილსადენების ხმაურჩამხშობი მასალებითშეფუთვა;

ჰიდროელექტროსადგურის სამანქანო დარბაზებში მომსახურე პერსონალისათვის სათვალთვალო ბგერათსაიზოლაციო კაბინების გამოყენების შემთხვევაში მათთვის ვიბრაციის საიზოლაციო მოწყობილობების გამოყენება ან შიგნით «მოტივტივე» იატაკის მოწყობა;

მშენებლობის ეტაპზე მაღალხმაურიანი სამშენებლო ოპერაციები უნდა განხორციელდეს

ზენორმატიულიხმაური დავიბრაციამშენებლობისპროცესში.

საქართველოსხმაურისა დავიბრაციისსანიტარიულინორმები2.2.4/2.1.8.000-00, 2001.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი და EHS–ის ოფიცერი.

მშენებლობისდაწყებამდე და მშენებლობის მიმდინარეობის პროცესში.

ხმაურისა და ვიბრაციის დონე შეესაბამებასაქართველოს ხმაურისადა ვიბრაციისსანიტარიულ ნორმებს2.2.4/2.1.8.000-00, 2001;

ხმაურისა და ვიბრაციისზღვრულად დასაშვებიდონეებიშენარჩუნებულიამშენებლობის პროცესში.













დღის საათებში (მაგ.: 09:00-დან 20:00 სთ-მდე); კარიერის დამუშავება განხორციელდეს მთის

დასავლეთი ფერდობის მხრიდან (სოფელ ქვედა წვირმინდის მოსახლეობაზე ხმაურის უარყოფითი ზემოქმედების შემცირების მიზნით);

ხელის ინსტრუმენტებით (მაგ.: სანგრევი ჩაქუჩებით) მომუშავეთა აღჭურვა ვიბრაციისა და ხმაურისაგან დამცავი ინდივიდუალური საშუალებებით, განსაკუთრებით, მიწისქვეშა სამუშაოების შესრულების დროს;

მშენებლობის განმახორციელებელიკონტრაქტორის სატენდერო პირობებში ზემოთ აღნიშნული მოთხოვნების ჩადება.

2.

ჰიდროელექტროსადგურის სამანქანო დარბაზებში მომსახურე პერსონალისათვის სმენის დამცავი ინდივიდუალური საშუალებების (საყურისების) გამოყენება;

ხმაურის მუდმივი მონიტორინგის განხორციელება და საჭიროების შემთხვევაში ხმაურისგან დამცავი ღონისძიებების ჩატარება.

ზენორმატიულიხმაური დავიბრაცია ჰესის ოპერირების დროს.

საქართველოსხმაურისა დავიბრაციისსანიტარიულინორმები2.2.4/2.1.8.000-00, 2001.

პროექტის განმახორციელებელი, ჰესის ფუნქციონირებაზე პასუხისმგებელი კომპანია.

ჰესის ფუნქციონირების დროს.

ხმაურისა და ვიბრაციისზღვრულად დასაშვებიდონეებიშენარჩუნებულია ჰესისადა მის მიმდებარეტერიტორიაზე.



ცხრილი 9.8. გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა: ატმოსფერული ჰაერის ხარისხი









1.

სამშენებლო ტექნიკა უნდა იყოსლიცენზირებული და ნებადართულისაქართველოში მოქმედიკანონმდებლობის მიხედვით (მათიელექტრომექანიკური, ხმაურისა დაემისიების პარამეტრების მიხედვით). გარდა ამისა, რეკომენდებულია, რომსამშენებლო ტექნიკასერტიფიცირებული იყოს დაშეესაბამებოდეს ევროგაერთიანების ანეკვივალენტურ სტანდარტებს. სამშენებლო ტექნიკის შერჩევისასგასათვალისწინებელიაევროგაერთიანების დირექტივები.

ეს მოთხოვნები უნდა ჩადებულ იქნესმშენებლობის განმახორციელებელიკონტრაქტორის სატენდეროპირობებში.

ჰაერის ხარისხზეუარყოფითი ზეგავლენა სამშენებლოტექნიკისშიგაწვისძრავიანიმანქანა-მექანიზმებისა დადანადგარებისმუშაობის შედეგადგამოყოფილი ნამწვიაირებით.

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2010 წლის 25 ოქტომბრის ბრძანება№350/ნ ატმოსფერულიჰაერის ხარისხისსტანდარტები;

ГОСТ 17.2.2.05-86 გარემოსდაცვა, ატმოსფერო, მავნენივთიერებათაგამონაბოლქვებისგაზომვების ნორმები დამეთოდები დიზელისძრავებიდან.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, გარემოსდაცვითიკონსულტანტი ანგარემოსდაცვითიოფიცერი.

მშენებლობის წინაეტაპი, როდესაცუნდა შეირჩესმშენებლობისგანმახორციელებელი კონტრაქტორი.

ატმოსფერული ჰაერისხარისხი შეესაბამება ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2010 წლის 25 ოქტომბრის №350/ნბრძანებისმოთხოვნებს.

2.

მშენებლობის მართვის გეგმაშიაუცილებელია, გათვალისწინებულიიყოს შესაბამისი ადგილებისრეგულარული დანამვა წყლით, განსაკუთრებით, არახელსაყრელმეტეოროლოგიურ პირობებში(მშრალსა და ქარიან ამინდში). ასევე რეკომენდებულია სამშენებლო

მშენებლობისპროცესშიწარმოქმნილი ჭარბიმტვრის მავნე ზემოქმედება ტექნიკურპერსონალზე.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, გარემოსდაცვითიკონსულტანტი ანგარემოსდაცვითიოფიცერი.სამშენებლო

მშენებლობისდაწყებამდეგათვალისწინებული უნდა იყოსმშენებლობისმართვის გეგმაში და მშენებლობის პროცესში უნდა

ატმოსფერული ჰაერისხარისხი შეესაბამება ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2010 წლის 25 ოქტომბრის №350/ნბრძანების მოთხოვნებს











ტექნიკისა და მათი საბურავებისსისტემატური გარეცხვა.

ობიექტზე მოწყობილიდროებითი სამრეცხაო, რომელიც შეესაბამებაგარემოსდაცვითსტანდარტებს.

მოხდეს ამ გეგმის განხორციელება.

3.

საწვავის საცავის მოწყობა და ექსპლუატაცია უნდა განხორციელდეს საქართველოში მოქმედიკანონმდებლობის მიხედვით.

საწვავის საცავის ექსპლუატაციისასუარყოფითი ზეგავლენა ჰაერისხარისხზე.

საქართველოს ეკონომიკისგანვითარების მინისტრის 2009 წლის 7 ოქტომბრის ბრძანება „ნავთობის ბაზების უსაფრთხოების წესების დამტკიცების შესახებ“.


მშენებლობის წინაეტაპი, როდესაცუნდა შეირჩესმშენებლობისგანმახორციელებელიკონტრაქტორი.

ატმოსფერული ჰაერისხარისხი შეესაბამება ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2010 წლის 25 ოქტომბრის №350/ნბრძანების მოთხოვნებს.



ცხრილი 9.9. გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა: ნარჩენების მართვა

№ ქმედებაგარემოსდაცვითი რისკები

/ ვალდებულებები /სარგებელი

საკანონმდებლო მოთხოვნა / საუკეთესო




მიზანი და ქმედების წარმატებით განხორციელების შეფასების

კრიტერიუმი

1.

სამშენებლო ნარჩენების მართვის გეგმისშემუშავება და მისი განხორციელება.

ნარჩენების მინიმიზაცია, მეორადი გამოყენება ან გადამუშავება.

გარემოს დაბინძურება ნარჩენების არასწორი მართვის შემთხვევაში.

საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციის სახელმძღვანელო ინსტრუქცია ნარჩენების მართვის თაობაზე, 2007 წ1.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი.

მშენებლობამდე, მშენებლობისას.

საპროექტო და მიმდებარე ტერიტორიაზე არ ფიქსირდებაუკონტროლოდ განთავსებული ნარჩენები.

2.

საყოფაცხოვრებო ნარჩენების სათანადომართვა: საყოფაცხოვრებო ნარჩენების მინიმიზაცია, სეპარირება და მეორადი გამოყენება ან გადამუშავება.


საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციის სახელმძღვანელო ინსტრუქცია ნარჩენების მართვის თაობაზე, 2007 წ.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი;

ჰესის ფუნქციონირებაზე პასუხისმგებელი ორგანიზაცია

კონტეინერების შეძენა.

მომსახურების გადახდა.

მშენებლობისა და ოპერირების დროს საყოფაცხოვრებო ნარჩენების დროებითი დასაწყობება და შემდეგ შესაბამისი კონტრაქტორისათვის გადაცემა.

განხორციელებულია წარმოქმნილი საყოფაცხოვრებო ნარჩენების 100%-ის შეგროვება და კონტრაქტორისათვის გადაცემა.

საპროექტო და მიმდებარეტერიტორიაზე არ ფიქსირდებაუკონტროლოდ განთავსებული ნარჩენები.

3.

ჩამდინარე წყლების სათანადო მართვა(ბიოტუალეტების ან სეპტიკური ავზების

ნიადაგისა და წყლების დაბინძურება.

საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციის სახელმძღვანელო ინსტრუქცია ნარჩენების

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი და ჰესის

მშენებლობის დროს ბიოტუალეტების ან სეპტიკური ავზებისდამონტაჟება და

პროექტის მიერ დაბინძურებული წყლის 100%-ის მართვა.

პროექტის მიერ გამოყენებული

1 Environmental, Health, and Safety (EHS) Guidelines, GENERAL EHS GUIDELINES: ENVIRONMENTAL, WASTE MANAGEMENT, IFC, April, 2007.











გამოყენებით). მართვის თაობაზე , 2007 წ.

ფუნქციონირებაზეპასუხისმგებელი კომპანია.

ბიოტუალეტების შეძენა ან სამგანყოფილებიანი სეპტიკური ავზების მოწყობა;

მომსახურობისგადახდა.

პერიოდული გაწმენდა.

წყლის რაოდენობის შეფარდება ჩაშვებული წყლის რაოდენობასთან.

4.

სამედიცინო ნარჩენების მართვა(ადგილობრივი ამბულატორიის დემონტაჟის შედეგად).

სამედიცინო ნარჩენის შეგროვება სპეციალურ კონტეინერებში და კონტრაქტორისათვის გადაცემა შემდგომი განეიტრალების და/ან ინსინირების მიზნით.

არასწორი მართვის შემთხვევაში გარემოს დაბინძურება და ადამიანის ჯანმრთელობაზე უარყოფითი ზემოქმედება.

ნორმატიული აქტი “სამკურნალო-პროფილაქტიკური დაწესებულებების ნარჩენების შეგროვების, შენახვისა და გაუვნებლობის სანიტარიული წესების დამტკიცების შესახებ”, 2001 წლის 16 აგვისტო, №300.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი:

მომსახურეობისგადახდა.

მშენებლობამდე დამშენებლობის დროს სამედიცინო ნარჩენების დროებითი დასაწყობება და შემდეგ შესაბამისი კონტრაქტორისათვის გადაცემა.

წარმოქმნილი სამედიცინო ნარჩენების 100% შეგროვებულიდა გადაცმულია კონტრაქტორისათვის

სამედიცინო ნარჩენები განთავსებულია ჰერმეტულად დახურულ შესაბამისკონტეინერებში.

5.

სამშენებლო ინერტული ნარჩენების სათანადო მართვა და მეორადი გამოყენება.

ინერტული ნარჩენების არასწორი განთავსების შემთხვევაში, ნიადაგის დაზიანება და მდინარეების



ნარჩენების

მშენებლობის დროს.სამშენებლო და მიმდებარე ტერიტორიაზე არ ხდება გარემოს დაბინძურება სამშენებლო ინერტული ნარჩენებით.











დაბინძურება. ტრანსპორტირებისა და განთავსების ხარჯები.

7.

არსებული ინფრასტრუქტურის დემონტაჟის გეგმის შემუშავება და დემონტაჟის შედეგად წარმოქმნილი ნარჩენების მართვააღნიშნული გეგმის მიხედვით.

ნარჩჰენების მეორადი გამოყენება;

აზბესტისშემცველი ნარჩენების შემთხვევაში მათი უსაფრთხო დემონტაჟი, მარკირება, ტრანსპორტირება და დასაწყობება.

არასწორი მართვის შემთხვევაში გარემოს დაბინძურება და ადამიანის ჯანმრთელობაზე მავნე ზეგავლენა.

განსაკუთრებული რისკის მქონე – აზბესტისშემცველი ნარჩენების სათანადო მართვა.

ჰიგიენური მოთხოვნებიმყარი საყოფაცხოვრებოგადანაყრების, პოლიგონების მოწყობისადა ექსპლუატაციისმიმართ, სანიტარიულიწესები და ნორმები, 2.1.7. 005 – 02, შრომის,

ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის ბ რ ძ ა ნ ე ბ აN36/ნ (2003 წლის 24

თებერვალი).


ნარჩენების ტესტირებისა და აღმოჩენის, დემონტაჟის, დასაწყობების, მარკირების, ტრანსპორტირებისა და განთავსების ხარჯები.

მშენებლობის დაწყებამდე სპეციალური კონტრაქტორის დახმარებით ნარჩენების ტესტირება და აღმოჩენა, დემონტაჟი, დროებითი განთავსება, მარკირება და კონტრაქტორისათვის გადაცემატრანსპორტირებისა და განთავსებისათვის.

განხორციელებულია აზბესტშემცველი ნარჩენების აღმოჩენა და დემონტაჟის შედეგად წარმოქმნილინარჩენების 100% შეგროვებულიდა გადაცემულიაკონტრაქტორისათვის.

საპროექტო და მიმდებარე ტერიტორიაზე არ ფიქსირდებაუკონტროლოდ განთავსებული ნარჩენები.

არსებობს აზბესტშემცველი ნარჩენებისათვის შესაბამისი ჩანაწერები.

8.

არასახიფათო სამშენებლო ნარჩენების სათანადო მართვა და მეორადი გამოყენება.

არასწორი განთავსების შემთხვევაში გარემოს დაბინძურება.



ნარჩენების ტრანსპორტირებისა და განთავსების ხარჯები.

მშენებლობის დროს ნარჩენების დროებითი განთავსება და კონტრაქტორისათვის გადაცემა.

დემონტაჟის შედეგად წარმოქმნილი ნარჩენების 100% შეგროვებული და გადაცემულია კონტრაქტორისათვის.

საპროექტო და მიმდებარე ტერიტორიაზე არ ფიქსირდებაუკონტროლოდ განთავსებული











ნარჩენები.

9.

სახიფათო სამშენებლო ნარჩენების განეიტრალება და მეორადი გამოყენება.

არასწორი მართვის შემთხვევაში გარემოს დაბინძურებისა და ადამიანის ჯანმრთელობაზე მავნე ზემოქმედების რისკი.


დროებითი განთავსების ტერიტორიის არჭურვა და მართვა;

კონტრაქტორის მომსახურეობის ხარჯები.

მშენებლობის დროს ნარჩენების დროებითი განთავსება და კონტრაქტორისათვის გადაცემა.

წარმოქმნილი სახიფათო სამშენებლო ნარჩენების 100% შეგროვებული და გადაცემულია კონტრაქტორისათვის.

საპროექტო და მიმდებარე ტერიტორიაზე არ ფიქსირდება არასწორად და უკონტროლოდ განთავსებული სახიფათო სამშენებლო ნარჩენები.



ცხრილი 9.10. გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა: ზემოქმედება ლანდშაფტის ვიზუალურ მხარეზე











1. სამშენებლო ტექნიკის

გამართული მდგომარეობა.

გაუმართავი სამშენებლო ტექნიკითა და დაბინძურებული სამშენებლო გზებით გამოწვეული გავლენა.

საუკეთესო პრაქტიკა.


მშენებლობის წინაეტაპი, როდესაცუნდა შეირჩესმშენებლობისგანმახორციელებელიკონტრაქტორი.

გამართული სამშენებლო ტექნიკა.

2. სამშენებლო გზების

რეგულარული გაწმენდა.

მშენებლობისთვის გამოყენებული გაწმენდილი გზები.

3. გამოყენებული და ფუჭი

სამშენებლო მასალების დასაწყობება.

დაფარული სამშენებლო მასალები და სამშენებლოტერიტორია4.

სამშენებლო ტერიტორიის შემოღობვა.

სამშენებლო ტერიტორიის არსებობით გამოწვეული ლანდშაფტურ-ვიზუალური ცვლილება.

5.

ნაგებობების დიზაინის, მასალების, ფერისა და ფორმების გარემოსთან გონივრული და ჰარმონიული შერჩევა.

ჰესის კომპლექსის ნაგებობების არსებობით გამოწვეული ლანდშაფტურ–ვიზუალური ცვლილება.


მშენებლობისდაწყებამდე. გათვალისწინებულ უნდა იქნეს შენობა ნაგებობების პროექტირების ეტაპზე.

გარემოსთან შეხამებული შენობა–ნაგებობები.













6.

წყალსაცავის ნაპირების გამწვანება;

წყალსაცავის აკვატორიის პერიოდული გაწმენდა ნარჩენებისგან.

წყალსაცავის არსებობით გამოწვეული ლანდშაფტურ-ვიზუალური ცვლილება.

წყალსაცავის დაბინძურება ნარჩენებით.

პროექტის განმახორციელებელი, გარემოსდაცვითიკონსულტანტი ანგარემოსდაცვითიოფიცერი.

ექსპლუატაციის ეტაპი.

ნარჩენებისგან თავისუფალი წყალსაცავის აკვატორია.



ცხრილი 9.11. გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა: სოციალურ-ეკონომიკური გავლენები

№

გავლენებიგავლენის თავიდან

აცილების/შერბილების/კომპენსაციის ღონისძიებები პასუხისმგებელი ორგანიზაცია

ღონისძიების განხორციელები

ს დროკომენტარი

მშენებლობის ეტაპი ექსპლუატაციის ეტაპიკანონმდებლობის

მოთხოვნასაუკეთესო პრაქტიკა

1.

სამუშაო ადგილების შექმნა და ადგილობრივი მოსახლეობის დასაქმების შესაძლებლობა(მშენებლობის ეტაპზე, დაახლოებით, 3,000 მუშხელის დასაქმება არის მოსალოდნელი.აქედან,დაახლოებით, 70% ადგილობრივია).

სამუშაო ადგილების შექმნა და ადგილობრივი მოსახლეობის დასაქმების შესაძლებლობა(ჰესის ფუნქციონირების დროს დასაქმდება 175–200–მდე მუშახელი).

საქართველოს შრომის კოდექსი (2006 წლის 25 მაისი).

PR 2: EBRD- ისგარემოსდაცვითი დასოციალურიპოლიტიკის შრომისადა სამუშაო პირობებისადა შრომისსაერთაშორისოორგანიზაციისშრომასთანდაკავშირებულიძირითადისტანდარტები;

ადგილობრივი სამუშაო ძალის დაქირავების გეგმა – დაქირავების პროცედურის ჩარჩოს შემუშავება, რომლის მიზანია ადგილობრივი სამუშაო ძალისთვისდასაქმების შესაძლებლობის უზრუნველყოფა.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლოკონტრაქტორი.


ამზადებს პროექტის განმახორციელებელი მშენებლობის დაწყებამდე;

განხორციელდებაპროექტის განმახორციელებლისა დამისი კონტრაქტორებისმიერ მშენებლობისპროცესში.

2.

ადგილობრივიეკონომიკისგაძლიერებისშესაძლებლობა

ადგილობრივი შესყიდვების გეგმის (საკვები პორდუქტები, სამშენებლო მასალები



ამზადებენ პროექტის განმახორციელებელი და მისი კონტრაქტორები მშენებლობის დაწყებამდე;



№







(მომსახურების უზრუნველყოფა -კვება, ტრანსპორტი, დროებითი საცხოვრებელი და სხვ.)

და ა.შ.) შემუშავება, რომლის მიზანია საქართველოს კომპანიებისთვის მშენებლობის პროცესში ყველა სახის მომსახურების კონტრაქტების ხელმისაწვდომობის შესაძლებლობის უზრუნველყოფა.

განხორციელება -მშენებლობისა და ოპერირების პროცესში.

3.

განსახლებასთანდაკავშირებულიკომპენსაცია და იმ პირების საცხოვრებელი პირობების გაუმჯობესება, რომლებიც ფიზიკურ განსახლებას ექვემდებარებიან.

საქართველოშისაკუთრების, მიწათსარგებლობის, უძრავი ქონებისფლობისა დაგანკარგვისრეგულირებისათვის საჭიროა შემდეგიკანონების ძირითადი მოთხოვნების გათვალისწინება და დაკმაყოფილება:

საქართველოსკონსტიტუცია (1995 წლის 24 აგვისტო);

საქართველოს

PR 2: EBRD და ADB Safegard Policy StatemantJune 2009.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლოკონტრაქტორიადგილობრივ მთავრობასთან მჭიდროთანამშრომლობით.




№







კანონიაუცილებელისაზოგადოებრივისაჭიროებისთვისსაკუთრებისჩამორთმევის წესისშესახებ (1999 წლის23 ივლისი);

საქართველოსსამოქალაქო კოდექსი (1997 წლის 24 მაისი);

საქართველოს კანონი სახელმწიფო ქონებისა და ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეულის ქონების პრივატიზებისა და სარგებლობის უფლებით გადაცემის შესახებ (1997 წლის 30 მაისი);

საქართველოსკანონი სასოფლო-სამეურნეო



№







დანიშნულებისმიწის საკუთრების შესახებ (1996 წლის 22 მარტი);

საქართველოს კანონი სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული სასოფლო–სამეურნეო დანიშნულების მიწის პრივატიზაციის შესახებ (2005 წლის 8 ივლისი);

საქართველოს კანონი ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარებისშესახებ (2007 წლის 11



№







ივლისი);

საქართველოს საგადასახადო კოდექსი (2004 წლის 22 დეკემბერი);

საქართველოს კანონი საჯარო რეესტრის შესახებ (2008 წლის 19 დეკემბერი);

საქართველოს კანონი სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის არასასოფლოსამეურნეო მიზნით გამოყოფის სანაცვლო მიწის ათვისების ღირებულებისა და მიყენებული ზიანის ანაზღაურებისშესახებ (1997 წლის 2 ოქტომბერი).

4.

რეგიონში ელექტროენერგიის მიწოდების ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება.

კონსულტაციებიგავლენის ქვეშ მყოფპირებთან და მათიმონაწილეობაელექტროენერგიის ოპტიმალური


მშენებლობის დაწყებამდე, მშენებლობის მიმდინარეობისა და მისი დასრულების

პროექტის განმახორციელებელი მოსახლეობის საჭიროებების შესწავლა მშენებლობის პროცესში.



№







მიწოდებისსაკითხზე.

EBRD-ის ენერგეტიკული პროექტების სამოქმედო პოლიტიკის (2006),ძირითადი მოთხოვნებისდაკმაყოფილება.

შემდეგ.

5.

საცხოვრებლისდაკარგვა / ფიზიკურიადგილმონაცვლეობა.

საქართველოშისაკუთრების, მიწათსარგებლობის, უძრავი ქონებისფლობისა დაგანკარგვისრეგულირებისათვის აუცილებელიაშემდეგი კანონების ძირითადი მოთხოვნების გათვალისწინება და დაკმაყოფილება:

საქართველოს კონსტიტუცია (1995 წლის 24 აგვისტო);

საქართველოს კანონი აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისთვის

კონსულტაციებიგავლენის ქვეშ მყოფპირებთან(ადგილმონაცვლე დამასპინძელი თემებისწევრები) და მათიინფორმირებულიმონაწილეობაგადასახლებასთანდაკავშირებულიგადაწყვეტილებებისმიღების პროცესში;

გავლენის ქვეშ მყოფითემებისწარმომადგენლებიმონაწილეობას უნდაიღებდნენ გადასახლებისპროცესთანდაკავშირებულიგადაწყვეტილებებისმიღებაში შემდეგ

პროექტის განმახორციელებელი, შესაბამისკონსულტანტებთანმჭიდროთანამშრომლობით.


მიუხედავადშემარბილებელიღონისძიებებისგატარებისა, აუცილებლადექნება ადგილიგადასახლებით გამოწვეულფსიქოლოგიურდისკომფორტს, განსაკუთრებით, უფროსასაკობრივ ჯგუფებში.

შესაძლო შემარბილებელიღონისძიებების შესახებდაწვრილებითიინფორმაციისათვის იხ. ხუდონისჰიდროელექტროსადგურის განსახლების სამოქმედო გეგმა.



№







საკუთრების ჩამორთმევის წესის შესახებ (1999 წლის 23 ივლისი);

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი (1997 წლის 24 მაისი);

საქართველოს კანონი სახელმწიფო ქონებისა და ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეულის ქონების პრივატიზებისა და სარგებლობის უფლებით გადაცემის შესახებ (1997 წლის 30 მაისი);

საქართველოს კანონი სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ (1996 წლის 22 მარტი);

საქართველოს კანონი სახელმწიფო

საკითხებზე: საკომპენსაციო პაკეტები, დახმარება, შემოთავაზებული ახალისაცხოვრებელიადგილისა დაგადასახლების გრაფიკისხელსაყრელობა;

გასაჩივრების მექანიზმისშექმნა, რაც შეიძლება, ადრეულ ეტაპზეგადასახლების პროცესში,წარმოქმნილიპრობლემებისდროულად გადაჭრისმიზნით;

განსახლების დეტალურისამოქმედო გეგმისშემუშავება. ფიზიკურიადგილმონაცვლეობაუნდა დაიგეგმოს დაგანხორციელდესგანსახლების სამოქმედოგეგმის შესაბამისად, რომელიც პასუხობსEBRD- ისგარემოსდაცვითი დასოციალური პოლიტიკის



№







საკუთრებაში არსებული სასოფლო–სამეურნეო დანიშნულების მიწის პრივატიზაციის შესახებ (2005 წლის 8 ივლისი);

საქართველოს კანონი ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ (2007 წლის 11 ივლისი);


შესრულების მოთხოვნას(PR) 5: მიწის შესყიდვა, არანებაყოფლობითიგადასახლება დაეკონომიკურიადგილმონაცვლეობა;

კონსულტაციები უნდაგაგრძელდესგადასახლების გეგმის განხორციელების ყველა ეტაპზე, მონიტორინგის, კომპენსაციების გაცემისადა განსახლებისპროცესის შეფასებისდროსაც.



№








საქართველოს კანონი სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის არასასოფლოსამეურნეო მიზნით გამოყოფის სანაცვლო მიწის ათვისების ღირებულებისა და მიყენებული ზიანის ანაზღაურების შესახებ (1997 წლის 2 ოქტომბერი).

6.

მიწისა დაშემოსავლის წყაროსდაკარგვა(განსახლებული მოსახლეობის მიერ სასოფლო-სამეურნეო მიწებიდან და საძოვრებზე

საქართველოშისაკუთრებასთან, მიწათსარგებლობასთან, უძრავი ქონებისფლობასა დაგანკარგვასთანდაკავშირებულისაკითხებირეგულირდება

კონსულტაციებიგავლენის ქვეშ მყოფპირებთან და მათიინფორმირებულიმონაწილეობაგადასახლებასთანდაკავშირებულიგადაწყვეტილებების

პროექტის განმახორციელებელი შესაბამის კონსულტანტებთან მჭიდრო თანამშრომლობით.


მიუხედავადშემარბილებელიღონისძიებებისგანხორციელებისაადგილი ექნება მოსავლისდაკარგვას.

შესაძლო შემარბილებელიღონისძიებების შესახებ



№







განხორციელებული საქმიანობიდან).

შემდეგი კანონებით:

საქართველოსკონსტიტუცია (1995 წლის 24 აგვისტო);

საქართველოს კანონი აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისთვის საკუთრების ჩამორთმევის წესის შესახებ (1999 წლის 23 ივლისი);

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი (1997 წლის 24 მაისი);

საქართველოს კანონი სახელმწიფო ქონებისა და ადგილობრივი თვითმმართველი ერთეულის ქონების პრივატიზებისა და სარგებლობის უფლებით გადაცემის შესახებ

მიღების პროცესში;

ეკონომიკური (და არაფიზიკური) ადგილმონაცვლეობისშემთხვევაში უნდაშემუშავდეს გავლენისქვეშ მოქცეული პირებისადა თემებისათვისკომპენსაციებისა და სხვადახმარებებისშეთავაზებისსპეციალურიპროცედურები, რომლებიც შეესაბამებაEBRD-ისგარემოსდაცვითი დასოციალური პოლიტიკისშესრულების მოთხოვნა(PR)5-ს: მიწის შესყიდვა, არანებაყოფლობითიგადასახლება დაეკონომიკურიადგილმონაცვლეობა. პროცედურები უნდაჩამოყალიბდესცხოვრებისსაშუალებების აღდგენისჩარჩოს სახით;

დაწვრილებითიინფორმაციისათვის იხ. ხუდონისჰიდროელექტროსადგურის განსახლების სამოქმედო გეგმა.



№







(1997 წლის 30 მაისი);

საქართველოს კანონი სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ (1996 წლის 22 მარტი);

საქართველოს კანონი სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის პრივატიზაციის შესახებ (2005 წლის 8 ივლისი);

საქართველოს კანონი ფიზიკური და კერძო სამართლის იურიდიულიპირების მფლობელობაში

კონსულტაციები უნდაგაგრძელდესგადასახლების გეგმის განხორციელების ყველაეტაპზე, მონიტორინგის, კომპენსაციების გაცემისადა განსახლებისპროცესის შეფასებისდროსაც;

დეტალური ინფორმაციაშესაძლოშემარბილებელიღონისძიებების შესახებმოცემულია ხუდონჰესისპროექტის განსახლებისსამოქმედო გეგმაში.



№







(სარგებლობაში) არსებულ მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების უფლების აღიარების შესახებ (2007 წლის 11 ივლისი);



საქართველოს კანონი სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის არასასოფლოსამეურნეო მიზნით გამოყოფის სანაცვლო მიწის ათვისების ღირებულებისა და მიყენებული ზიანის ანაზღაურების შესახებ (1997 წლის 2



№







ოქტომბერი).

ამ კანონების ძირითადი მოთხოვნების გათვალისწინება და დაკმაყოფილება.

7.

სასაფლაოსა დასალოცავი / წმინდა ადგილების / ტერიტორიის დატბორვა.

საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 23 თებერვლის N254 განკარგულების –„საქართველოს მთავრობასა და საქართველოს საპატრიარქოს შორისკომისიის შექმნის შესახებ“ – ძირითადი მოთხოვნების გათვალისწინება და დაკმაყოფილება.

კონსულტაციები ადგილობრივი თემის წარმომადგენლებთან, საპატრიარქოსთან, საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროსა და ადგილობრივ მთავრობასთან. მნიშვნელოვანია,კონსულტაციებსა და მოლაპარაკებებში მონაწილეობას იღებდნენ ადგილობრივი თემის ბუნებრივი ლიდერები;

დეტალურიინფორმაცია შესაძლოშემარბილებელიღონისძიებების შესახებ

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორიკონსულტანტებთან მჭიდრო თანამშრომლობით.


მიუხედავად შემარბილებელი ღონისძიებებისა და ბევრეტაპიანი კონსულტაციებისა,ადგილი ექნება მოსახლეობაზე შეუქცევად უარყოფით ზემოქმედებას.



№







მოცემულია ხუდონისჰიდროელექტროსადგურის პროექტისგანსახლების სამოქმედო გეგმაში.

8.

სალოცავი / წმინდა ადგილებთან მისასვლელი გზების მოშლა.

საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 23 თებერვლის N254 განკარგულების –„საქართველოს მთავრობასა და საქართველოს საპატრიარქოს შორის კომისიის შექმნის შესახებ“ – ძირითადი მოთხოვნების გათვალისწინება და დაკმაყოფილება.

სალოცავ/წმინდაადგილებთან ახალი მისასვლელი გზებისმშენებლობა;

კონსულტაციები ადგილობრივი თემის წარმომადგენლებთან, მესტიაში და სოფ. ხაიშში საპატრიარქოსა და ადგილობრივი მთავრობისწარმომადგენლებთან;

სადავო საკითხები უნდა განიხილოს სპეციალურმა კომისიამ.2

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორიკონსულტანტებთანმჭიდრო თანამშრომლობით.

მშენებლობის დაწყებამდე და, საჭიროების შემთხვევაში,შემდგომ პერიოდებში.

დაწვრილებითი წინასწარი შესწავლა, რათა ადგილი არ ჰქონდეს დროში შეფერხებას (მაგ,: დღესასწაულის დროს არ იყოს სალოცავი მისასვლელად ხელმიუწვდომელი).

9.განსახლების შედეგად საუკუნეების

კონსულტაციებიგავლენის ქვეშ მყოფპირებთან და მათი

პროექტის განმახორციელებელი, შესაბამის


მიუხედავად დეტალური გეგმისა და მოსახლეობის სოციალურ-

2 საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 23 თებერვლის N254 განკარგულება“საქართველოს მთავრობასა და საქართველოს საპატრიარქოს შორის ქონებრივი საკითხების განმხილველი სამთავრობო კომისიის შექმნის შესახებ“. ეს კომისია განიხილავს ყველა სადავო საკითხს, რომელიც შეიძლება წარმოიშვას რელიგიურ საკითხებთან დაკავშირებით.



№







მანძილზე ჩამოყალიბებული სოციალური და კულტურული სისტემისა და ურთიერთობებისმოშლა.

ინფორმირებულიმონაწილეობაგადასახლებასთანდაკავშირებულიგადაწყვეტილებებისმიღების პროცესში;

გავლენის ქვეშ მყოფითემებისწარმომადგენლებიმონაწილეობას უნდაიღებდნენ ახალისაცხოვრებელი ადგილის მოძიების პროცედურებში;

გასაჩივრების მექანიზმის შექმნა, რაც შეიძლება, ადრეულ ეტაპზე,გადასახლების პროცესში წარმოქმნილი პრობლემების დროულად გადაჭრის მიზნით;

განსახლების დეტალური სამოქმედო გეგმის შემუშავება. ფიზიკური ადგილმონაცვლეობა უნდა დაიგეგმოს და

კონსულტანტებთან მჭიდრო თანამშრომლობით.

კულტურული ფონისშესწავლისა, ადგილი ექნება მოსახლეობაზე, განსაკუთრებით, მის ასაკოვან ნაწილზე,შეუქცევად უარყოფით ზემოქმედებას.



№







განხორციელდეს განსახლების სამოქმედო გეგმის შესაბამისად, რომელიც პასუხობსEBRD-ის გარემოსდაცვითი დასოციალური პოლიტიკისშესრულების მოთხოვნას(PR) 5: მიწის შესყიდვა, არანებაყოფლობითიგადასახლება დაეკონომიკურიადგილმონაცვლეობა;

კონსულტაციები უნდაგაგრძელდესგადასახლების გეგმის განხორციელების ყველა ეტაპზე, მონიტორინგის, კომპენსაციების გაცემისადა განსახლებისპროცესის შეფასებისდროსაც.

10..

განსახლების ახალ ტერიტორიაზე სოციალურ-კულტურული ადაპტაციის სირთულე /

კონსულტაციებიგავლენის ქვეშ მყოფპირებთან(ადგილმონაცვლე დამასპინძელი თემებისწევრები) და მათი

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორიშესაბამის კონსულტანტებთან


მიუხედავადშემარბილებელიღონისძიებებისგატარებისა, ადგილიექნება გადასახლებითგამოწვეულ



№







შეუძლებლობა. ინფორმირებულიმონაწილეობაგადასახლებასთანდაკავშირებულიგადაწყვეტილებებისმიღების პროცესში;

გავლენის ქვეშ მყოფითემებისწარმომადგენლები(ადგილმონაცვლე დამასპინძელი თემებისწევრები) მონაწილეობასუნდა იღებდნენგადასახლებისპროცესთანდაკავშირებულიგადაწყვეტილებებისმიღებაში შემდეგსაკითხებზე: საკომპენსაციოპაკეტები, დახმარება, შემოთავაზებულიახალი საცხოვრებელიადგილისა დაგადასახლებისგრაფიკისხელსაყრელობა;

გასაჩივრების

მჭიდრო თანამშრომლობით.

ფსიქოლოგიურდისკომფორტს, განსაკუთრებით, უფროსასაკობრივ ჯგუფებში;

შესაძლო შემარბილებელიღონისძიებების შესახებდაწვრილებითიინფორმაციისათვის იხ. ხუდონისჰიდროელექტროსადგურის განსახლების სამოქმედო დოკუმენტი.



№







მექანიზმის შექმნა, რაცშეიძლება, ადრეულეტაპზე, გადასახლებისპროცესში წარმოქმნილიპრობლემებისდროულად გადაჭრისმიზნით;

განსახლებისდეტალური სამოქმედოგეგმის შემუშავება. ფიზიკურიადგილმონაცვლეობაუნდა დაიგეგმოს დაგანხორციელდესგანსახლებისსამოქმედო გეგმისშესაბამისად, რომელიცპასუხობს EBRD-ისგარემოსდაცვითი დასოციალურიპოლიტიკისშესრულებისმოთხოვნას (PR) 5: მიწის შესყიდვა, არანებაყოფლობითიგადასახლება დაეკონომიკურიადგილმონაცვლეობა;



№







კონსულტაციები უნდაგაგრძელდესგადასახლების გეგმის განხორციელების ყველა ეტაპზე, მონიტორინგის, კომპენსაციებისგაცემისა დაგანსახლების პროცესისშეფასების დროსაც.

11.

მძიმე ტექნიკის მოძრაობისა და მშენებლობისშედეგად წარმოქმნილი მტვერი, ვიბრაციადა ხმაური.

საქართველოსკანონიჯანმრთელობისდაცვის შესახებ(1997 წლის 10 დეკემბერი);

საქართველოსსანიტარიულიკოდექსი (2003 წლის8 მაისი);

საქართველოსშრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრისბრძანებულებაგარემოსმდგომარეობის

საუკეთესო პრაქტიკა და დეტალური რეკომენდაციები მოცემულია ჯანდაცვისა და ხმაურის და ვიბრაციის სამოქმედო გეგმებში.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, EHSდა საზოგადოებასთან ურთიერთობის ოფიცრები / კოორდინატორები).

მშენებლობისდაწყებამდე დამშენებლობისმიმდინარეობისდროს.

მშენებლობის შედეგად წარმოქმნილი მტვრის, ვიბრაციისა და ხმაურისგავლენის დამატებითი შემარბილებელი ზომებიმოცემულიაგარემოსდაცვითი დასოციალური მართვისგეგმის ხმაურისა და ვიბრაციისა და ჯანდაცვის თავში.



№







ხარისხობრივინორმებისდამტკიცებისშესახებ (2001 წლის16 აგვისტო) სანიტარიულიწესებისა დანორმების სახით (სნ2.2.4/2.1.8.000-00);

საქართველოსკანონი სივრცითიმოწყობისა დაქალაქთმშენებლობის საფუძვლებისშესახებ (2005 წლის 6 თებერვალი);

საქართველოსსანიტარიულიკოდექსი (2003 წლის8 მაისი).

12.

ადგილობრივი თემების წარმომადგენლებთან დაკავშირებული უბედური შემთხვევები მშენებლობის

ადგილობრივი თემების წარმომადგენლებთან დაკავშირებული უბედური შემთხვევები.

საქართველოსკანონიჯანმრთელობისდაცვის შესახებ(1997 წლის 10 დეკემბერი);

საქართველოს

საუკეთესო პრაქტიკა და დეტალური შემარბილებელი ღონისძიებები მოცემულია ჯანდაცვის სამოქმედო გეგმაში.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი EHSდა საზოგადოებასთან ურთიერთობის

მშენებლობის მიმდინარეობისა და ექსპლუატაციისეტაპებზე.



№







პროცესში (მოსწავლეთა და,ზოგადად,მოსახლეობის გადაადგილების შეზღუდვა და უსაფრთხოება ნორმების დაუცველობის შედეგად).

კანონისაზოგადოებრივიჯანმრთელობისდაცვის შესახებ(2007 წლის 27 ივნისი).

ოფიცერები / კოორდინატორები).

13.

არსებული ინფრასტრუქტურის (გზები, სარწყავი არხები და სასმელი წყლის მილები და ა.შ.) მოშლა.

არსებული ინფრასტრუქტურის (მაგ.: სასოფლო-სამეურნეო ნაკვეთებზე (სახნავი, საძოვარი) ხელმისაწვდომობის შეზღუდვა, გზების, სარწყავი არხების,სასმელი წყლის მილების და ა.შ.)მოშლა.

ეკონომიკური (და არაფიზიკური) ადგილმონაცვლეობისშემთხვევაში უნდაშემუშავდეს გავლენისქვეშ მოქცეულიპირებისა დათემებისათვისკომპენსაციებისა დასხვა დახმარებებისშეთავაზებისსპეციალურიპროცედურები, რომლებიც შეესაბამებაEBRD-ისგარემოსდაცვითი დასოციალურიპოლიტიკის


მშენებლობის დაწყებამდე და მისიმიმდინარეობისდროს.

არსებული ინფრასტრუქტურის მდგომარეობის დეტალური შესწავლა და კონსულტაციები ადგილობრივ მოსახლეობასთან.



№







შესრულების მოთხოვნა(PR)5-ს: მიწისშესყიდვა, არანებაყოფლობითიგადასახლება დაეკონომიკურიადგილმონაცვლეობა. პროცედურები უნდაჩამოყალიბდესცხოვრებისსაშუალებებისაღდგენის ჩარჩოსსახით;

კონსულტაციები უნდაგაგრძელდესპროცედურებისგანხორციელების, მონიტორინგის, კომპენსაციებისგაცემისა დაგანსახლების პროცესისშეფასების დროსაც;

დეტალურიინფორმაცია შესაძლოშემარბილებელიღონისძიებების შესახებმოცემულიახუდონჰესის პროექტის



№







განსახლებისსამოქმედო გეგმაში;

PR 2: EBRD და ADB Safegard Policy Statement, June 2009.

14.

სასოფლო-სამეურნეო ნაკვეთების ხარისხისდაქვეითება(დაბინძურება მტვრით, სამშენებლო მასალითა დანარჩენებით).

კანონი ნიადაგის დაცვისა და მისი ნაყოფიერების ამაღლების შესახებ, 2003;

კანონი ბიოლოგიური რეპროდუქციის შესახებ, 2006;

კანონი საშიში ნივთიერებებით გამოწვეული ზიანის კომპენსაციის შესახებ, 1999.

სამშენებლო ნარჩენებისმართვის გეგმისშემუშავება დაგანხორციელება;

PR 2: EBRD და ADB Safegard Policy Statement, June 2009.


მშენებლობისდაწყებამდე და მშენებლობის მიმდინარეობის დროს.

პროექტის სამშენებლო კონტრაქტორმა უნდაწარმოადგინოსსამშენებლო ნარჩენებისმართვის გეგმა. გეგმაუნდა დაამტკიცოსპროექტის განმახორციელებელმა.

ყოველთვიურიანგარიშების მომზადებაგარემოსდაცვითი, ჯანმრთელობის,უსაფრთხოებისა დასოციალურისტანდარტების დაცვისშესახებ EHS დასაზოგადოებასთანურთიერთობისოფიცრების მიერ.

15.გაზრდილი ზეწოლასოციალურ და სანიტარიულ

კონსულტაციებიგავლენის ქვეშ მყოფპირებსა და ადგილობრივ

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო

მშენებლობამდე და მშენებლობის

ადგილობრივი შესაძლებლობების დროული შესწავლა და,



№







ინფრასტრუქტურაზე.

მთავრობასთან და მათიინფორმირებულიმონაწილეობა.

კონტრაქტორი. მიმდინარეობის დროს.

საჭიროების შემთხვევაში,გაუმჯობესება.

16.

გაზრდილი ზეწოლა ადგილობრივ (მათ შორის, საკვებ)რესურსებზე.

კონსულტაციებიგავლენის ქვეშ მყოფპირებსა და მათიინფორმირებულიმონაწილეობა.


მშენებლობისდაწყებამდე დამშენებლობის მიმდინარეობის დროს.

ადგილობრივი რესურსებისა და შესაძლებლობების დროული შესწავლა და,საჭიროების შემთხვევაში,გაუმჯობესება.

17.

ტერიტორიაზედროებითი სამუშაოძალის შესვლასთანდაკავშირებულიგადამდებ დაავადებათა შესაძლო ზრდა.

საქართველოს კანონიჯანმრთელობისდაცვის შესახებ (1997 წლის 10 დეკემბერი);

საქართველოსკანონისაზოგადოებრივიჯანმრთელობისდაცვის შესახებ(2007 წლის 27 ივნისი).

საუკეთესო პრაქტიკა და დეტალური შემარბილებელი ღონისძიებები მოცემულია ჯანდაცვის შესაბამის თავსა და გეგმაში.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, EHSდა საზოგადოებასთან ურთიერთობის ოფიცრები / კოორდინატორები.


დეტალური რეკომენდაციები იხ. ჯანდაცვის თავში დაშესაბამის გეგმაში.

18.

მუშათაარასათანადო ქცევა / სოციალურ-კულტურულიგანსხვავება / მიგრანტი მუშებისშესაძლო

მუშათა ქცევისკოდექსის შემუშავება, რომლის ერთ-ერთიმნიშვნელოვანიკომპონენტი უნდა იყოსადგილობრივ თემებთანურთიერთობის გეგმის

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, EHSდა საზოგადოებასთან ურთიერთობის

მშენებლობისდაწყებამდე დამშენებლობისპროცესში.

ადგილობრივ თემებთანურთიერთობის გეგმაუნდა წარმოადგინოსკონტრაქტორმა. გეგმაუნდა დაამტკიცოსპროექტის



№







კონფლიქტიადგილობრივმოსახლეობასთან.

შემუშავება (კოდექსიუნდა მოიცავდესადგილობრივ თემებთანურთიერთობისძირითად წესებს, ქცევის წესებსკონფლიქტურსიტუაციებში, ადგილობრივი თემებისკულტურულითავისებურებების,განსხვავებულიკულტურის მქონეტერიტორიებიდანმოსული მუშებისშემთხვევაში) დამოქმედება მისშესაბამისად;

გასაჩივრებისმექანიზმის შემუშავებადა ამოქმედება;

სწავლება მუშათაქცევის კოდექსისშესრულებისსაკითხებზე;

ადგილობრივიმუშახელის დასაქმების

ოფიცრები. განმახორციელებელმა.

ანგარიშიჯანმრთელობისა დაუსაფრთხოებისსტანდარტების დაცვისშესახებ მშენებლობისპირველ წელს უნდამომზადდესკვარტალურად, მშენებლობის მეორე წლიდან - სემესტრულად.



№







წახალისება.

19.

მუშების არასათანადო სამუშაო პირობები

საქართველოს შრომის კოდექსი (2006 წლის 25 მაისი);

საქართველოს სანიტარიული კოდექსი (2003 წლის 8 მაისი).

საუკეთესო პრაქტიკა და დეტალური შემარბილებელი ღონისძიებები მოცემულია ჯანდაცვის სამოქმედო გეგმაში.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, EHSდა საზოგადოებასთან ურთიერთობის ოფიცრები.

მშენებლობის დაწყებამდე და მშენებლობის პროცესში.

20.

უსამართლო საკონტრაქტო პირობები.

საქართველოს შრომის კოდექსი (2006 წლის 25 მაისი);

საქართველოს სანიტარიული კოდექსი (2003 წლის 8 მაისი).

კონტრაქტორთანკონტრაქტის დადების დროს პროექტის განმახორციელებელი

o უნდა დარწმუნდეს, რომ კონტრაქტორები არიან კარგი რეპუტაციის მქონე აღიარებული კომპანიები;

o უნდა მოსთხოვოს მათ EBRD-ის გარემოსდაცვითი და სოციალური პოლიტიკის შრომისა და სამუშაო

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, EHS და საზოგადოებასთან ურთიერთობის ოფიცრები .

მშენებლობის დაწყებამდე და მშენებლობის მიმდინარეობისდროს.



№







პირობების (PR 2) 6-დან 16-მდე და 18 პარაგრაფებში ჩამოყალიბებული მოთხოვნების შესრულება;

პროექტის განმახორციელებელმა კონტრაქტორების, ქვეკონტრაქტორების და მნიშვნელოვანი მასალისა და საქონლის მოწოდებისსაკონტრაქტო ვალდებულებები უნდა ააგოს შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის ძირითად სტანდარტებზე;

პროექტის განმახორციელებელმა უნდა დააკისროს კონტრაქტორებს და ქვეკონტრაქტორებსშემდეგი კანონებისა და პრინციპების დაცვა:

o შრომის, სოციალური დაცვის,



№







პროფესიული ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების ეროვნული კანონები (საქართველოს სანიტარიული კოდექსი, 2003 წლის 8 მაისი); და

o შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის (ILO) ის პრინციპები და სტანდარტები, რომლებიც ეხება:

ა) ბავშვთა შრომის გამოყენების აკრძალვას;

ბ) იძულებითი შრომის აკრძალვას;

გ) შრომასთან დაკავშირებული დისკრიმინაციის აკრძალვას;

დ) ჯგუფური და კოლექტიური



№







ხელშეკრულებების დადების თავისუფლებას.

პროექტის განმახორციელებელმა, კონტრაქტორებსა და ქვეკონტრაქტორებს უნდა დააკისროს საქართველოში სამშენებლო სექტორში არსებული ხელფასების, შეღავათებისა და სამუშაო პირობების ეკვივალენტურიხელფასების, შეღავათებისა და სამუშაო პირობების უზრუნველყოფის ვალდებულება;

პროექტის განმახორციელებელი უნდა დარწმუნდეს, რომ შემუშავებულია და მოქმედებს მუშათა გასაჩივრების მექანიზმი, რათა მათ მიეცეთ სამუშაო პირობებთან



№







დაკავშირებული საკითხების დაყენების შესაძლებლობა.

21.

გადაჭარბებული მოლოდინები დაადგილობრივი მოსახლეობის შესაძლო იმედგაცრუება.

გადაჭარბებული მოლოდინები დაადგილობრივი მოსახლეობის შესაძლო იმედგაცრუება.

ადგილობრივი მოსახლეობის დროული და სათანადო ინფორმირება (შესაბამისი საკონსულტაციო შეხვედრების ჩატარება, საინფორმაციო ბროშურების მომზადება და გავრცელება, საინფორმაციო სტენდების მოწყობა დასხვ.) ადგილობრივი მოსახლეობის იმ შესაძლო სარგებლის შესახებ, რომელსაც პროექტის განხორცილების პროცესში და ჰესის ექსპლუატაციის ეტაპზე ადგილობრივი მოსახლეობა მიიღებს.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, საზოგადოებასთან ურთიერთობის ოფიცერი.

მშენებლობის დაწყებამდე და მშენებლობის მიმდინარეობისდროს .

22. თემის საკუთრებასთან

კანონი სასოფლო-სამეურნეო

ადგილობრივი მოსახლეობის

პროექტის განმახორციელებელ

მშენებლობის მიმდინარეობის

მიყენებული ზარალი დროულად უნდა იყოს



№







ხელმისაწვდომობისდაკარგვა.

საკუთრების შესახებ,1996 წ,

სარგებლის წინასწარიშესწავლა და თემის საკუთრებასთან ხელმისაწვდომობისდაკარგვის \ შეზღუდვის შემთხვევაშიადეკვატურიკომპენსაციის გაცემა.

ი. დროს. დათვლილი და კომპენსირებული.

23.

ზუგდიდი-მესტიის დამაკავშირებელი გზის მონაკვეთის დატბორვა.

გზის ახალი მონაკვეთის მშენებლობის პროცესში მჭიდრო კონსულტაციები და თანამშრომლობასაქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტროს საავტომობილო გზების დეპარტამენტისა და ადგილობრივი მთავრობის წარმომადგენლებთან.

პროექტის განმახორციელებელი;

საქართველოს ინფრასტრუქტურისა და რეგიონული განვითარების სამინისტრო;


გზის მოცემული მონაკვეთის მშენებლობაუნდა განხორციელდეს,რაც შეიძლება, მოკლე დროში, რომ არ მოხდესზემო სვანეთშიტურისტული მოძრაობის დაბრკოლება და ნაკადის შემცირება.



ცხრილი 9.12. გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა: ჯანდაცვა

№

გავლენებიგავლენის თავიდან აცილების /შერბილების /

კომპენსაციის ღონისძიებები პასუხისმგებელიორგანიზაცია

ღონისძიებისგანხორციელების

დროკომენტარი

მშენებლობის ეტაპიექსპლუატაციის

ეტაპი

კანონმდებლობისმოთხოვნები


1. 11

არაკეთილსაიმედოსანიტარიულ-ჰიგიენურიპირობები.

საქართველოს კანონი ,,ჯანმრთელობისდაცვის შესახებ” (1997 წლის 10 დეკემბერი);

საქართველოს კანონი ,,საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვის შესახებ”(2007 წლის 27 ივნისი);

საქართველოს კანონი ,,სურსათის უვნებლობისა და ხარისხის შესახებ” ,( 2005 წლის 27 დეკემბერი);

კანონქვემდებარენორმატიული აქტები:

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2001 წლის16 აგვისტოს №297/ნბრძანება ,,გარემოსხარისხობრივიმდგომარეობის

სოციალური ინფრასტრუქტურისა და მომსახურების გეგმის შემუშავება სანიტარიულ-ჰიგიენური, სოციალური და სამედიცინო ობიექტებისა და მომსახურების, ასევე მუშების საცხოვრებელი ადგილებისა და ტრანსპორტირების უზრუნველყოფის მიზნით;

IFC Non-Discrimination and Equal Opportunity Good Practice Note სახელმძღვანელო დოკუმენტის გამოყენებ (მიგრანტი მუშახელსი დაქირავების შემთხვევაში);

სამუშაო ადგილი უნდა შეესაბამებოდეს EBRD-

პროექტის განამხორციელებელი, სამშენებლოკონტრაქტორი.

მშენებლობისდაწყებამდე დამშენებლობისმიმდინარეობისდროს.

პროექტის განმახორციელებელმაუნდა წარმოადგინოსსაზოგადოებისჯანმრთელობისა დაუსაფრთხოებისდაცვის გეგმა,რომელშიც ასახულიუნდა იყოს შემდეგისაკითხები: სანიტარიულ-ტექნიკურინაგებობებისმშენებლობისსაკითხები, სასმელიწყლის დაცვისღონისძიებები, ნარჩენებისმენეჯმენტი, საცხოვრებელი დასამუშაო გარემოსჰიგიენა, კვებისა დასურსათისუსაფრთხოება, პროფესიულიჯანმრთელობა.



№






ეტაპი



ნორმების დამტკიცებისშესახებ";

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2007 წლის17 დეკემბრის №349/ნბრძანება “სასმელიწყლის ტექნიკურირეგლამენტისდამტკიცების შესახებ”;

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2002 წლის17 სექტემბრის ბრძანება №256/ნ ”საწარმოოსათავსებისმიკროკლიმატისადმიწაყენებული ჰიგიენურიმოთხოვნებისდამტკიცების შესახებ”;

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2002 წლის18 სექტემბრის №263/ნ

ის გარემოსდაცვითი და სოციალური პოლიტიკის მოთხოვნებს შრომისა და სამუშაო პირობებისადმი (PR 2) და შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის (ILO) ძირითად სტანდარტებს;

მუშებს უნდა ჰქონდეთ:

o უსაფრთხო საცხოვრებელი სივრცე –ზედაპირები, სტრუქტურები და მოწყობილობები ადვილად უნდა იწმინდებოდეს და არ იწვევდეს სახიფათო ნაერთების დაგროვებას. შენობები უნდა იყოს სტრუქტურულად უსაფრთხო, სათანადოდ დაცული კლიმატური

ყოველკვარტალური /სემესტრული ანგარიშებისმომზადებაგარემოსდაცვითი დაჯანმრთელობისდაცვისრეგლამენტებისდაცვის შესახებ.



№






ეტაპი



ბრძანება ”პროფესიულდაავადებათაპროფილაქტიკისმეთოდურიმითითებებისდამტკიცების შესახებ”;

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2002 წლის 5 ნოემბრის №308/ნბრძანება”განსაკუთრებულშემთხვევებშიწყალმოსარგებლეთაუფლებებისშეზღუდვის წესებისდამტკიცების შესახებ”;

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2003 წლის12 ნოემბრის №281/ნბრძანება"საზოგადოებრივიკვების ობიექტებისმოწყობის, აღჭურვისადა ექსპლუატაციის

პირობებისაგან და ჰქონდეს განათებისა და ხმაურის მისაღები დონე;

o უსაფრთხო ტექნიკა და მასალები;

o მუშაობის უსაფრთხო სისტემები;

o ინფორმაცია, რჩევა, სწავლება და მეთვალყურეობა;

o სათანადო სამუშაო გარემო და პირობები (სამუშაო ადგილი უზრუნველყოფილი უნდა იყოს საპირფარეშოებითა და საშხაპეებით, სასმელი წყლითა და სუფთა სასადილოთი);

o ხელმისაწვდომი გადაუდებელი სამედიცინო დახმარება.

სამუშაო ადგილი



№






ეტაპი



სანიტარიული წესებისდამტკიცების შესახებ";

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2001 წლის16 აგვისტოს №301/ნბრძანება "სასურსათონედლეულისა დაკვების პროდუქტებისხარისხისა დაუსაფრთხოებისსანიტარიული წესებისადა ნორმებისდამტკიცების შესახებ";

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2003 წლის25 დეკემბრის №346/ნბრძანება ”სამუშაოზონის ჰაერში მავნენივთიერებებისშემცველობისზღვრულად დასაშვებიკონცენტრაციებისდამტკიცების შესახებ”;

დაცული უნდა იყოს ხანძრების გაჩენის საშიშროებისაგან საწარმოოობიექტებისათვის განკუთვნილი ხანძარსაწინააღმდეგო წესების დაცვის გზით.

სანიტარიულ-ტექნიკურინაგებობებისჰიგიენურიდაგეგმარება დამშენებლობა;

ზედაპირულიწყლებისა და სასმელიდანიშნულებისწყლების ხარისხის(რეგლამენტებისა დასტანდარტებისშესაბამისი) უზრუნველყოფა;

სამრეწველო დასაყოფაცხოვრებონარჩენებისმართებულიმენეჯმენტი;



№






ეტაპი



საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2004 წლის14 აპრილის №76/ნბრძანება "სხვადასხვატიპისა დადანიშნულებისგამოსხივებისწყაროებთან, სამრეწველომასალებთან დაინსტრუმენტებთანმუშაობისადმიწაყენებული ჰიგიენურიმოთხოვნებისდამტკიცების შესახებ";

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2004 წლის14 აპრილის №78/ნბრძანება "მძიმემრეწველობისზოგიერთი ტიპისსაწარმოს მოწყობის, აღჭურვისა დაექსპლუატაციის

დასაქმებულთასაცხოვრებელი დასამუშაო გარემოსმიკროკლიმატისოპტიმალურიპარამეტრებისუზრუნველყოფა;

დასაქმებულებს უნდაჰქონდეთ:

უსაფრთხოსაცხოვრებელისივრცე –ზედაპირები, სტრუქტურები დამოწყობილობები, რომლებიცადვილადექვემდებარებაგაწმენდა-გასუფთავებას. შენობები უნდა იყოსსტრუქტურულადუსაფრთხო, სათანადოდდაცულიკლიმატურიპირობების მავნეზეგავლენისაგან და



№






ეტაპი



სანიტარიული წესებისდამტკიცების შესახებ”;

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2006 წლის15 სექტემბრის №250/ნბრძანება”ცენტრალიზებული დაადგილობრივიწყალმომარაგებისსასმელ-სამეურნეოწყლის ქლორითგაუსნებოვნებისა დაწყალსადენისნაგებობისდეზინფექციისსანიტარიული წესებისდამტკიცების შესახებ”;

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2007 წლის 3 მაისის №147/ნ ბრძანება”მძიმე, მავნე დასაშიშპირობებიანსამუშაოთა ნუსხისდამტკიცების

ჰქონდეს განათებისადა ხმაურისდასაშვები დონე;

უსაფრთხო ტექნიკა და მასალები, მუშაობის უსაფრთხო სისტემები;

ინფორმაცია, რჩევა, სწავლება და მეთვალყურეობა;

სათანადო სამუშაო გარემო და საცხოვრებელი პირობები (სანიტარიული-ტექნიკური მოწყობილობებით –საპირფარეშოებითა და საშხაპეებით, სასმელი წყლით უზრუნველყოფილი);

ჰიგიენური მოთხოვნების შესაბამისი კვების ბლოკი და



№






ეტაპი



თაობაზე”;

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2007 წლის13 ივლისის №216/ნბრძანება”პროფესიულიდაავადებების ნუსხისადა იმ პროფესიულისაქმიანობისჩამონათვალისდამტკიცების შესახებ,რომელსაც თან ახლავსპროფესიულიდაავადებისგანვითარების რისკი”.

უსაფრთხო საკვები;

ხელმისაწვდომი გადაუდებელი სამედიცინო დახმარება.

სურსათისუსაფრთხოების უზრუნველყოფა;

დასაქმებული კონტინგენტის ჯანმრთელობის პერიოდული შემოწმებისა და პროფესიული დაავადებების ადრეული გამოვლენის, შრომის უსაფრთხოებისუზრუნველყოფა;

მუშათა გასაჩივრების მექანიზმის შემუშავებადა ამოქმედება.

2.

სამშენებლო სამუშაოების პროცესში წარმოქმნილი მტვერი, ხმაური და

საქართველოს კანონი,,ჯანმრთელობისდაცვის შესახებ” (1997 წლის 10 დეკემბერი);

საქართველოს კანონი

საზოგადოებრივიჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმის შემუშავება და განხორციელება;


მშენებლობის დაწყებამდე და მშენებლობის მიმდინარეობის დროს.

პროექტის განმახორციელებელმა უნდა წარმოადგინოს საზოგადოებრივიჯანმრთელობისა და



№






ეტაპი



ვიბრაცია. ,,საზოგადოებრივიჯანმრთელობისდაცვის შესახებ” (2007 წლის 27 ივნისი).

კანონქვემდებარენორმატიული აქტები:

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2001 წლის16 აგვისტოს №297/ნბრძანებით – "გარემოსხარისხობრივიმდგომარეობისნორმების დამტკიცებისშესახებ" –დამტკიცებულისანიტარიული წესებიდა ნორმები;

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2002 წლის 18 სექტემბრის №262/ნბრძანება ”სამუშოზონის ჰაერშიფიბროგენული,

მშენებლობის დროს ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმის შემუშავება და განხორციელება;

დასახლებული პუნქტებისაგან სამშენებლო უბნის იზოლაცია სპეციალური ღობეებით;

დაცლის წერტილამდე სატვირთო მანქანების მოძრაობა დახურულ მდგომარეობაში;

მშრალი ამინდის დროს უბნებზე მისასვლელი გზების დასველება ან გზის მექანიკური სარწყავების გამოყენება;

მტვრის ფილტრების გამოყენება სტაციონარულ ქარხნებსა და აღჭურვილობაზე;

უსაფრთხოების დაცვის გეგმა, რომელშიც ასახული უნდა იყოს შემდეგი საკითხები: სამშენებლო ტრანსპორტი,ვიბრაცია, ხმაური და მტვერი, მავნე პროფესიული ფაქტორებით განპირობებული დაჯანმრთელობასთან დაკავშირებული რისკები.

ყოველკვარტალური / სემესტრული ანგარიშების მომზადება გარემოსდაცვითი, ჯანმრთელობის,უსაფრთხოებისა და სოციალური სტანდარტების დაცვის შესახებ.



№






ეტაპი



შერეული ტიპისმოქმედებისაეროზოლებისა დალითონებისზღვრულად დასაშვებიკონცენტრაციებისდამტკიცების შესახებ”;

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა დასოციალური დაცვისმინისტრის 2003 წლის25 დეკემბრის №346/ნბრძანება ”სამუშაოზონის ჰაერში მავნენივთიერებებისშემცველობისზღვრულად დასაშვებიკონცენტრაციებისდამტკიცების შესახებ”.

მუშების მიერ სპეციალური ნიღბების გამოყენება;

სამშენებლო უბნებზე აღჭურვილობა უნდა განთავსდეს, რაც შეიძლება, უფრო შორს ხმაურისადმი მგრძნობიარე ტერიტორიებისგან;

ხმაურწარმომქმნელისაქმიანობების განხორციელების ადგილსა და ხმაურისადმი მგრძნობიარე ობიექტებს შორის უნდა მოეწყოს ხმაურდამცავი ზღუდეები, ისეთები,როგორებიცაა დროებითი კედლები ან ამოღებული გრუნტის გროვები;

ხმაურწარმომქნელი საქმიანობების წარმოებისა და ხმაურწარმომქმნელი



№






ეტაპი



ტექნიკის კონცენტრაციის ადგილის გარშემო უნდა მოეწყოს კედლები;

ხმაურწარმომქმნელი საქმიანობების განხორციელება ერთდროულად. ერთობლივი მუშაობით წარმოქმნილი ხმაურის დონე ბევრად არ გადააჭარბებს ხმაურის დონეს, წარმოქმნილს ამ სამუშაოების ცალ-ცალკე განხორციელების შემთხვევაში;

სამშენებლო სამუშაოების დროს გამოყენებულ უნდა იქნეს სპეციალური უხმაურო ტექნიკა;

დემონტაჟისათვის, შესაძლებლობის ფარგლებში, გამოყენებულ უნდა



№






ეტაპი



იქნეს ნაკლებად ხმაურიანი მეთოდები;

მნიშვნელოვანია სამშენებლო სამუშაოების შეწყვეტა ღამის საათებში, ვინაიდან ადამიანების მგრძნობიარობა ხმაურის მიმართ განსაკუთრებით იმატებს ღამის საათებში. სამშენებლო სამუშაოები უნდა განხორციელდეს დღის საათებში (09:00 –18:00);მშენებლობის დროს სამშენებლო ტექნიკის მოძრაობის სამოქმედო გეგმის შემუშავება და განხორციელება;

მძიმე ტექნიკისმოძრაობის მარშრუტის შეცვლა და,შეძლებისდაგვარად,მათი არიდება შედარებით მჭიდროდ დასახლებული



№






ეტაპი



უბნებისაგან;

სხვა ალტერნატივების არარსებობის შემთხვევაში ნაკლებად დასახლებულ ადგილებში გამავალი გზების გამოყენება;

გასაჩივრებისმექანიზმის შემუშავებადა ამოქმედება.

3.

მოსახლეობაში დაავადებების მატებისა და ჯგუფური გამოვლენის შემთხვევები.

საქართველოს კანონი ,,ჯანმრთელობის დაცვის შესახებ” (1997 წლის 10 დეკემბერი);

საქართველოს კანონი ,,საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვის შესახებ”(2007 წლის 27 ივნისი).

მშენებლობის დაწყებამდე სამიზნე ტერიტორიის(წყალსაცავიდან 0.5–1 კმ მანძილზე მდებარე) მოსახლეობის სამედიცინო-პროფილაქტიკური გასინჯვების ორგანიზება;

მშენებლობისა და ექსპლუატაციის პროცესში სკრინინგული პროგრამების რუტინული განხორციელება


ჰესის ფუნქციონირებაზე პასუხისმგებელი კომპანია.

მშენებლობის დაწყებამდე და მშენებლობის მიმდინარეობის ეტაპზე, აგრეთვე ექსპლუატაციის პროცესში.

პროექტის განმახორციელებელმა უნდა წარმოადგინოს საზოგადოებრივიჯანმრთელობისა დაუსაფრთხოებისდაცვის გეგმა, რომელშიც ასახული უნდა იყოს შემდეგი საკითხები: დასაქმებულთა პერიოდული სამედიცინო გამოკვლევები და სამედიცინო დაზღვევა, ადგილობრივი



№






ეტაპი



(წყალსაცავიდან 0.5–1 კმ მანძილზე მდებარე დასახლებების მცხოვრებთათვის);

მშენებლობაზე დასაქმებულთა სამედიცინო დაზღვევის სრული პაკეტითუზრუნველყოფა;

ადგილობრივი მოსახლეობისთვის (წყალსაცავიდან 0.5–1 კმ მანძილზე მდებარე დასახლებების მცხოვრებთა) ჯანდაცვითი პროგრამების დაგეგმვა-განხორციელება სკრინინგის შედეგების შესაბამისად.

მოსახლეობისათვის ჯანდაცვითი მომსახურების გაუმჯობესების საკითხები.

ყოველკვარტალური /ყოველწლიური ანგარიშების მომზადება ჯანმრთელობის დაცვის ღონისძიებების შესახებ.

4.

ადგილობრივითემების წარმომადგენლებთან დაკავშირებული უბედური შემთხვევები


საქართველოს კანონი ,,საზოგადოებრივი


სამშენებლო უბანი

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლოკონტრაქტორი, ჰესის ფუნქციონირებაზე პასუხისმგებელი

მშენებლობის დაწყებამდე,მშენებლობის მიმდინარეობისდა ჰესის ექსპლუატაციის

პროექტის განმახორციელებელმა უნდა წარმოადგინოს ანგარიში ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების



№






ეტაპი




ჯანმრთელობისდაცვის შესახებ” (2007 წლის 27 ივნისი).

იზოლირებული უნდა იყოს დასახლებული ტერიტორიებისგან სპეციალური ღობეებით;

სამშენებლო უბნის შესასვლელთან უნდა განთავსდეს გამაფრთხილებელი ნიშნები;

ჰესის ტერიტორიაზე არალეგალური შეღწევის კონტროლი (შესასვლელებთანსპეციალური გამაფრთხილებელი ნიშნების განთავსება, ტერიტორიაზე არალეგალური შეღწევის აღკვეთა).

კომპანია. ეტაპებზე. სტანდარტების დაცვის შესახებ მშენებლობის პირველ წელს კვარტალურად, მშენებლობის შემდეგ წლებში -სემესტრულად;

ექსპლუატაციის ეტაპზე ზემოთ აღნიშნული საკითხების შესახებ ანგარიშები უნდა მზადდებოდეს ყოველწლიურად.

5.

დასატბორი ტერიტორიის სანიტარიულ მომზადებასთან დაკავშირებული ჯანმრთელობის რისკები.

საქართველოს კანონი ,,საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ”;

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის

იმ დასახლებული პუნქტების, საწარმოების, შენობებისა და ნაგებობების ტერიტორიების სანიტარიული


მშენებლობის დაწყებამდე და მშენებლობის მიმდინარეობის ეტაპზე.

პროექტის განმახორციელებელმა უნდა წარმოადგინოს საზოგადოებრივიჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმა,



№






ეტაპი



მინისტრის 2003 წლის 24 თებერვალი, №36/ნ ბრძანება ,,მყარი საყოფაცხოვრებო გადანაყრების პოლიგონების მოწყობისა და ექსპლუატაციისსანიტარიული წესებისა და ნორმების დამტკიცების შესახებ”.

დასუფთავება, რომლებიც დემონტაჟსექვემდებარება;

სასაფლაოს ტერიტორიაზე სანიტარიული დასუფთავება და სხვა ღონისძიებების გატარება;

წყალსაცავის სანაპირო მონაკვეთების მომზადება (სანიტარიული ზონების მომზადება) დატოვებული და გადატანილი დასახლებული პუნქტების სიახლოვეს;

ტერიტორიის დასუფთავება სამშენებლო ნარჩენებისაგან;

საყოფაცხოვრებო ნარჩენებისა და ტუალეტების შიგთავსის გატანა;

რომელშიც ასახული უნდა იყოს შემდეგი საკითხები: სამარხების გაუვნებელყოფა, დეზინფექცია, სანიტარიული დაცვის ზონები.

ნაგავსაყრელების მოწყობა, სამშენებლო ნარჩენების განთავსება, ნარჩენების დროებითი განთავსების მოედნები, სახიფათო ნარჩენების გაუვნებელყოფა და სხვ.

ყოველკვარტალური /სემესტრული ანგარიშების მომზადება საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის უზრუნველყოფის ღონისძიებების



№






ეტაპი



მეცხოველეობის ობიექტების ტერიტორიების სანიტარიული დასუფთავება;

სამრეწველო ობიექტების ტერიტორიების დასუფთავება;

ჭაბურღილების დატამპონება და ხელოვნური ჩაღრმავებების ამოვსება;

ფსკერის გასუფთავება ბუჩქებისა და ხეებისაგან (მერქნისაგან).

შესახებ.

6.

საფლავებისა და სამარხების გატანასთან დაკავშირებული რისკები და სანიტარიული საკითხები.


საქართველოს კანონი ,,საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისდაცვის შესახებ” (2007

სამუშაოს შესრულების წინ დასაქმებულთაინსტრუქტაჟიპროფილაქტიკურ საკითხებზე;

საფლავების ასაკობრივი შესწავლა, სპეციალური





№






ეტაპი



წლის 27 ივნისი). დამუშავების ღონისძიებების დასახვა;

უშაულოდ საფლავებისა და სამარხების გატანაზე დასაქმებულთა აცრა ციმბირის წყლულსა და ტეტანუსზე სამუშაოს დაწყებამდე ერთი თვით ადრე. აცრილი პირები სამედიცინო მეთვალყურეობის ქვეშ უნდა დარჩნენ სამუშაოს მთელ პერიოდსა და სამუშაოს დამთავრებიდან 10 დღის განმავლობაში;

დასაქმებულთაუზრუნველყოფა სპეცტანსაცმლითა და სპეცფეხსაცმლით, რომლებსაცყოველდღიურად უნდა ჩაუტარდეს დეზინფექცია და გაუსნებოვნება ცენტრალიზებული



№






ეტაპი



წესით. დაუშვებელია სპეცტანსაცმლისა და სპეცფეხსაცმლის რეცხვა და გაუსნებოვნება ოჯახის პირობებში;

გამოყენებული ხელსაწყოებისა და ინსტრუმენტების სამუშაოს დამთავრებისთანავეგანთავსება სპეციალურად გამოყოფილ ადგილზე, დაუშვებელია ტერიტორიიდან მათი გატანა;

გამოყენებული ტრანსპორტის ყოველდღიური დეზინფექცია;

სამუშაო პროცესში მექანიზაციის მაქსიმალურად გამოყენება;

წინასწარი ეპიზოოტოლოგიური



№






ეტაპი



კვლევის ჩატარება საეჭვო ადგილებში ახლანდელი და ყოფილი ფერმების, ცხოველთა სადგომებისა და სხვა ადგილებზე, მაგ.: საძოვრებზე, საქონლის გადასარეკ ტრასაზე და ა.შ., რაც საშუალებას მოგვცემს, გატარდეს ინფექციური დაავადებების თავიდან აცილებისა და შერბილების ღონისძიებები.

7.

სანიტარიული საკითხების არცოდნის გამომოსალოდნელი რისკები ადამიანის ჯანმრთელობაზე.


საქართველოს კანონი ,,საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისდაცვის შესახებ” (2007 წლის 27 ივნისი).

საგანმანათლებლო კამპანიის წარმოემა ადგილობრივი მოსახლეობისა და მუშა–მოსამსახურეებისათვისშემდეგ საკითხებზე:

ადამიანის ჯანმრთელობაზეშესაძლო რისკებისა და ზეგავლენისსაკითხები;


მშენებლობის დაწყებამდე და მშენებლობის მიმდინარეობის ეტაპზე.

ყოველკვარტალური / წლიური ანგარიშების მომზადება საგანმანათლებლო ინფორმაციის გავრცელების საკითხების შესახებ.



№






ეტაპი



რისკების თავიდან აცილების რეკომენდაციები;

პირადი, საცხოვრებელი გარემოს, საკვებისა და წყლის ჰიგიენის საკითხები;

საყოფაცხოვრებო ნარჩენების შეგროვებისა და გატანის ჰიგიენური ასპექტები;

ექიმამდელი სამედიცინო დახმარების ჩვევები;

წყლითა და საკვებით გადაცემადი ინფექციები და პრევენციისრეკომენდაციები.

8.

ტერიტორიაზე დროებითი სამუშაო ძალის შესვლასთან დაკავშირებული დაავადებები


საქართველოს კანონი


სამშენებლო კომპანია / კონტრაქტორი.


პროექტის განამხორციელებელმა უნდა წარმოადგინოს საზოგადოებრივიჯანმრთელობისა და



№






ეტაპი



,,საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვის შესახებ” (2007 წლის 27 ივნისი).

გამოვლენილ უნდა იქნეს ის დაავადებები, რომელიც შეიძლება გავრცელდეს სამუშაო ძალის მიერ და,საჭიროებისამებრ,შემუშავდეს სამოქმედო გეგმა დაავადებების შესაძლო გავრცელების თავიდან აცილების ან შემცირების მიზნით;

სამშენებლო კომპანიამ უნდა უზრუნველყოს სამუშაო ძალის დაქირავებამდე დასაქმებულთა სამედიცინო შემოწმების განხორციელება.

უსაფრთხოების დაცვის გეგმა.

ყოველთვიური ანგარიშების მომზადება გარემოსდაცვითი, ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების და სოციალური სტანდარტების დაცვის შესახებ.



ცხრილი 9.13. გარემოსდაცვითი და სოციალური სამოქმედო გეგმა: კულტურული მემკვიდრეობა









განხორციელებისშეფასების


1.

პროექტის ზემოქმედების არეში განხორციელდეს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროსთან შეთანხმებული დეტალური კვლევების პროგრამა

კვლევები მსხვილმასშტაბიანი პროექტებისათვის ხორციელდება ორ ფაზად: საწყის ეტაპზე განისაზღვრება პროექტის განხორციელების შესაძლებლობა და ის სარისკო უბნები, რომელთა დამატებითი კვლევაც

კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტების დაზიანებამშენებლობის პროცესში;

პარლამენტის №158 დადგენილებით;

„ევროპისარქიტექტურულიმემკვიდრეობისდაცვისკონვენცია“, გრანადა, 1985/10/03 -საქართველოშეუერთდა 2000 წლის 23 თებერვალსპარლამენტის №157

საქართველოს კანონი კულტურული მემკვიდრეობის შესახებ (2007);

PR 8, EBRD-ის გარემოსდაცვითი და სოციალურიპოლიტიკა, 2008;

„არქეოლოგიური მემკვიდრეობის დაცვის ევროპულიკონვენცია“ (ლა’ვალეტა - 1992/01/16) - საქართველოშეუერთდა 2000 წლის 23 თებერვალს პარლამენტის №158 დადგენილებით;

„ევროპის არქიტექტურული მემკვიდრეობის დაცვისკონვენცია“ (გრანადა - 1985/10/03) - საქართველოშეუერთდა 2000 წლის 23 თებერვალს პარლამენტის №157დადგენილებით.

პროექტის განმახორციელებელი / სამშენებლო კონტრაქტორი,კულტურულ მემკვიდრეობაზე პასუხისმგებელი კონსულტანტი.


კულტურისა დაძეგლთა დაცვის სამინისტროსთან შეთანხმებული დეტალური კვლევების პროგრამის განხორციელება













არის აუცილებელი კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლების დაზიანების თავიდან ასაცილებლად. დეტალური კვლევები წინასწარ შეთანხმებულ უბნებზე ხორციელდება მშენებლობის დაწყების წინ და ამ კვლევების ჩატარება არის სანებართვო პირობა (ანუ, დეტალური კვლევები შეიძლება განხორციელდეს მშენებლობის ნებართვის გაცემის შემდეგ, როგორც ამ ნებართვის ვალიდურობის აუცილებელი პირობა). კვლევების

დადგენილებით).













ეს მომდევნო, უფრო რთული, ეტაპი –ძეგლებზე სტაციონალური არქეოლოგიური გათხრების ჩატარება -განხორციელდება კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროსთან შეთანხმებული პროგრამით. აუცილებელი იქნება

2.

კულტურული მემკვიდრეობის შემთხვევით აღმოჩენასთან დაკავშირებული პროცედურის დაწესება და ტექნიკური პერსონალის სათანადო ინფორმირება კულტურული

კულტურული მემკვიდრეობის შემთხვევით აღმოჩენის შესაძლებლობა და, შედეგად,კულტურული მემკვიდრეობისობიექტების შესაძლო დაზიანება .

პროექტის განმახორციელებელი / სამშენებლო კონტრაქტორი,კულტურულ მემკვიდრეობაზე პასუხისმგებელი კონსულტანტი.


კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტები შესწავლილია, არსებობს შესაბამისი ანგარიშები და მათზე ხორციელდება შესაბამისი დაცვითიღონისძიებები.













მემკვიდრეობის აღმოჩენასთან დაკავშირებული წესების შესახებ.

3.

წინასწარი არქეოლოგიური კვლევების ჩატარებაშემდეგ ობიექტებზე:

სოფ. ხაიშის შუასაუკუნეების სამაროვანი -სადაზვერვო და სტაციონარული არქეოლოგიური გათხრები;

სოფ. ხაიშის ადრეული კლასიკური პერიოდის ნასახლარი -დამატებითი არქეოლოგიური კვლევა–ძიება;

ხაიშის კლასიკური

არქეოლოგიური უბნებისშესაძლო დაზიანება.

პროექტის განმახორციელებელი / სამშენებლო კონტრაქტორი,კულტურულ მემკვიდრეობაზე პასუხისმგებელი კონსულტანტი;

არქეოლოგიური სამუშაოების სანებართვო მოწმობის მფლობელი სპეციალისტ(ებ)ი –ექსპედიციის ხელმძღვანელ(ებ)ი;

შესაბამის სპეციალისტთა ჯგუფი –ექსპედიციის


კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტები შესწავლილია, არსებობს შესაბამისი ანგარიშები და მათზე ხორციელდება შესაბამისი დაცვითიღონისძიებები.













პერიოდის ობიექტი -მცირემასშტაბიანი სადაზვერვო ხასიათის არქეოლოგიური გათხრები;

ხაიშის განძი -სადაზვერვო არქეოლოგიური გათხრები;

ნაგებობის ნაშთები ადგილსაგერგილთან -სტაციონარული არქეოლოგიური გათხრები.

წევრები.

4.

მიცვალებულთა რელოკაციამდე აუცილებელი იქნება მოლაპარაკებებში ჭირისუფალ

სოფ. ხაიშის სასაფლაოსდატბორვა (პროექტის შედეგად იტბორება

როგორც საუკეთესო პრაქტიკა, იხილე; www.tva.gov/river/landandshore/culturalresources/cemeteries.htm

ამავე დროს, მოსახლეობის მოთხოვნათა შესაბამისად, გათვალისწინებული უნდა იყოს ე.წ. „წესის აგება“ როგორც ქრისტიანული, ასევე, სვანური ადათ–წესების დაცვით.

პროექტის განმახორციელებელი / სამშენებლო კონტრაქტორი,შესაბამის სპეციალისტებთან


სასაფლაოს დატბროვით და,შესაბამისად,მიცვალებულთა რელოკაციით გამოწვეული













ოჯახებთან, ადგილობრივი ხელისუფლებისა და საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროსწარმომადგენლებთან ერთად უნდამონაწილეობდნენროგორც სასულიერო, ასევე მოსახლეობის ნდობით აღჭურვილი პირებიც.

იმ მიცვალებულთარელოკაცია, რომლებსაც არ გამოუჩნდებათ პატრონი, ახალ სოფელში ახლად აშენებული ეკლესიის ეზოში (იხ. პუნქტი 5).

აგრეთვე გელოვანთა გვარის ახალი მცირე ზომის სასაფლაო).

ერთად. პრობლემებიმინიმუმამდეა დაყვანილი.













5.

პროექტით,წყლის სარკემ ზ.დ. 700 მ–ს უნდა მიაღწიოს, რაც ფარავს ეკლესიას. მისი რელოკაციის თუ არქიტექტურულად განსხვავებული ეკლესიის აშენების საკითხი იქ, სადაც ხაიშელთა ახალი სოფელი აშენდება, უნდა გადაწყდეს სოფლის მოსახლეობის, საპატრიარქოსა და კულტურისა და ძეგლთა დაცვისსამინისტროს კონსენსუსის საფუძველზე.

სოფ. ხაიშის წმ. გიორგისსახელობის ეკლესიის დატბორვა.

საქართველოს კანონი კულტურული მემკვიდრეობის შესახებ (2007).

პროექტის განმახორციელებელი / სამშენებლო კონტრაქტორიშესაბამის სპეციალისტებთან ერთადმოსახლეობის, საპატრიარქოსა და კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროს აქტიური ჩართვით.


განხორციელებულია სოფ. ხაიშის წმ. გიორგის სახელობის ეკლესიის რელოკაცია.


773

9.2. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის გეგმა

გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა შემუშავებულიაშემოთავაზებული შემარბილებელი ღონისძიებების (გარემოსდაცვით და სოციალურსამოქმედო გეგმაში მოცემული) ეფექტიანობის შესამოწმებლად და შემარბილებელიღონისძიებების დახვეწის უზრუნველსაყოფად რეალური გავლენების საპასუხოდ და/ანმომავალი განვითარების გეგმების შესამუშავებლად.

მონიტორინგის გეგმის ამოცანებია:

სამართლებრივი ვალდებულებების შესრულება;

მშენებლობისა და ექსპლუატაციის პროცესში პროექტის გავლენების აღრიცხვა;

შემარბილებელი ღონისძიებების ეფექტიანობის შეფასება და ნაკლოვანებებისგამოვლენა;

შემარბილებელი ღონისძიებების დახვეწისა და სრულყოფის უზრუნველყოფა გავლენებისშესამცირებლად.

ქვემოთ მოცემულ ცხრილებში წარმოდგენილია პროექტისათვის შემუშავებულიგარემოსდაცვითი და სოციალური დაცვის ზომების ეფექტიანობის მონიტორინგისღონისძიებები. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის გეგმა აღწერსსაკონტროლო პარამეტრებს, განსახორციელებელ საქმიანობებს, მონიტორინგისღონისძიებების დროსა და სიხშირეს, ამ ღონისძიებების ეფექტიანობის ინდიკატორებს, საჭირო რესურსებს, მონიტორინგის მონაცემების შეგროვების, ანალიზისა დაანგარიშგების წესებსა და მონიტორინგის შედეგების შემოწმების საშუალებებს.

გარემოსდაცვითი მონიტორინგის ღონისძიებების საფუძველს უნდა წარმოადგენდესპროექტთან დაკავშირებული ზეგავლენების პირდაპირი და არაპირდაპირიინდიკატორები.

9.2 თავში მოყვანილ ცხრილებში მოცემულია წინასამშენებლო, მშენებლობისა და ექსპლუატაციის ეტაპების გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის გეგმა,რომლის ღონისძიებების განხორციელებაზე პასუხისმგებელი იქნება პროექტის განმახორციელებელი.


774

ცხრილი 9.14. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა: გეოდინამიკური პროცესები

№ზეგავლენა

შემარბილებელიზომები

მონიტორინგისღონისძიება

პასუხისმგებელიპირი / ორგანიზაცია

მონიტორინგისსიხშირე

ინდიკატორიგადამოწმების

წყარომშენებლობისეტაპი

ექსპლუატაციისეტაპი

1.

წყალსაცავის შექმნითა და ტყის საფრის მოშორებით საშიში ბუნებრივი პროცესების გააქტიურება და ეროზია.

წყალსაცავის შექმნითა და ტყის საფრის მოშორებით საშიში ბუნებრივი პროცესების გააქტიურება და ეროზია;

ფერდობების მდგრადობის დესტაბილიზაცია – წყალსაცავში წყლის დონის ცვლილებამ, შესაძლოა, გამოიწვიოს ნაპირების გადამუშავება, ჩამონგრევები, შვავები, გრუნტის ბლოკების მოწყვეტა შეტბორვის ზოლზე და,

თანამედროვე საშიში გეოლოგიური პროცესების გააქტიურების ზონების გამოყოფა და შესაბამისი საინჟინრო–გეოლოგიური და ბიოინჟინრული (ტყის ფართობების გაშენება) ღონიძიებების შემუშავება და ჩატარება;

გეოლოგიური გარემოს დეტალური მუდმივმოქმედი მონიტორინგის გეგმის შემუშავება და მისი განხორციელება.

მუდმივმოქმედი მონიტორინგისგეგმის მიხედვით:

კაშხლის ქიმზე მუდმივი დასაკვირვებელი წერტილების მოწყობა;

კლდოვანი ქანების ნაპრალების დაფიქსირება;

ფერდობებზე გამომავალი წყაროებისა და ნაკადების დებიტების გაზომვა;

მდ. ენგურის შენაკადების შეტბორვის ზოლთან ნატანის

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი და ინჟინერ-გეოლოგი.

ყოველთვიურიდაკვირვებების წარმოება მშენებლობისეტაპზე და სემესტრული -ჰესის ფუნქციონირების ეტაპზე.

გეოლოგიური გარემოს დეტალური მუდმივმოქმედი მონიტორინგის გეგმა შემუშავებულია;

საშიში გეოლოგიური პროცესების გააქტიურების ზონები გამოყოფილია, არსებობს შესაბამისი ჩანაწერები, შემუშავებულია შესაბამისი საინჟინრო-გეოლოგიური და ბიოინჟინრული ღონისძიებები და არსებობს ჩანაწერი მათი

დაკვირვების ანგარიშები;

საველე დათვალიერება.


775









ნაწილობრივ, მის ზემოთ.

დაგროვების ინტენსივობაზე დასაკვირვებელი წერტილების მოწყობა;

კაშხლის ქვედა ბიეფში საკონტროლო ჭაბურღილების გაყვანა, კაშხლის ძირიდან შემოვლითი ფილტრაციების დასადგენად.

განხორციელების შესახებ;

არ არსებობს ან მცირეა ახალი საშიში გეოლოგიური პროცესების გააქტიურების კერები.

2.

ხუდონჰესის კომპლექსის განლაგების არეალში თოვლის ზვავების ჩამოსვლის საშიშროება;

წყალსაცავში დიდი მოცულობის ზვავის

ზვავსაშიშროების კონტროლის გეგმის შემუშავება, რათა მოხდეს:

ზვავსაშიში ტერიტორიების გამოკვლევა;

ზვავების პროგნოზირების მეთოდების შემუშავება;

ზვავსაწინააღმდეგ

ზვავსაშიშროების კონტროლის გეგმის ყოველწლიური განახლება;

გამოყოფილი ზვავსაშიში ტერიტორიების საველე დათვალიერება;

ადრეული შეტყობინების

პროექტის განმახორციელებელი, ჰესის ფუნქციონირებაზე პასუხისმგებელი კომპანია, შესაბამისი სპეციალისტი.

ზვავსაშიშროების კონტროლის გეგმის ყოველწლიურუი მონიტორინგი;

გამოყოფილი ზვავსაშიში ტერიტორიების სეზონური საველე დათვალიერება;

ადრეული

ჰესის შეუფერხებელი ფუნქციონირება.

ზვავსაშიშროების კონტროლის გეგმის შესრულების ანგარიშები;

საველე დათვალიერების ანგარიშები;

ადრეული შეტყობინების სისტემისგამრთული


776









ჩამოსვლის შესაძლებლობა და მასში ძლიერი ტალღების წარმოქმნის საშიშროება;

ჰესის ნაგებობების დაზიანება ან მისი ნორმალური ფუნქციონირების შეფერხება.

ო სამეთვალყურეო სამსახურის ჩამოყალიბება;

ადრეული შეტყობინების სისტემის აწყობა;

საჭიროების შემთხვევაში, ზვავების წარმოქმნის კერებში სხვადასხვა ტიპის საინჟინრო ნაგებობების მოწყობა და ამ კერების გატყიანება ან ზვავების ამაცილებელი და დამშლელი ნაგებობების მოწყობა.

სისტემისგამართული ფუნქციონირების კონტროლი.

შეტყობინების სისტემისგამართული ფუნქციონირების სეზონური კონტროლი.

ფუნქციონირების კონტროლის ანგარიშები.


777

ცხრილი 9.15. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა: ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლები

№

ზეგავლენა

შემარბილებელი ზომა

მონიტორინგის

ღონისძიება

პასუხისმგებელიორგანიზაცია /

პირი

მონიტორინგის სიხშირე

ინდიკატორიგადამოწმები

ს წყარომშენებლობის ეტაპი ექსპლუატაციის ეტაპი

1.

ზედაპირული წყლებისდაბინძურებამშენებლობისათვისგამოსაყენებელიტრანსპორტითა და სხვატექნიკით;

ზედაპირული დამიწისქვეშაწყლებისდაბინძურება წყალსაგდების, სადაწნეოგვირაბებისა და კაშხლის მშენებლობისას.

ღონისძიებები უნდა მოიცავდეს (მაგრამ არ უნდა შემოიფარგლებოდეს) შემდეგით: წყლის გადამუშავების

ყველა შესაძლებლობა უნდა იყოს შესწავლილი, განსაკუთრებით კი მშენებლობის ნარჩენი წყლის და დრენაჟის წყლის;

მარტივი ტიპის ჰიდრომეტრიული საგუშაგოს მოწყობა საგენერატორო შენობიდან ჩაშვებული წყლის რაოდენობისა და ხარისხის დასადგენად, რათა განხორციელდეს ჰესის მიერ გამოყენებული წყლის რაოდენობის პირველადი აღრიცხვა და მუდმივი მონიტორინგი;

წყლის დაბინძურებისათვის საშიში პროდუქტების ავარიული დაღვრების შესახებ დაუყოვნებლივ

ვიზუალურიდაკვირვებებისაველემონიტორინგისპროცესში;

შესაბამისი ანგარიშებისა და ჩანაწერების შემოწმება;

წყლისსინჯებისპერიოდულადაღება იმ ელემენტებზე,

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრატორი,გარემოსდაცვითიკონსულტანტი.

თვეშიერთხელსამშენებლო ტერიტორიასთან მიმდებარე წერიტორიაზე არსებული წყლის ობიექტებზე და მიწისქვეშა წყლებზე;

ყოველთვიური ვიზუალურიდაკვირვებები.

წყლის ხარისხისშესაბამისობასაქართველოსკანონმდებლობით დადგენილნორმებთან.

საველე დაკვირვებების ანგარიშები წყლის ანალიზების შედეგები და შესაბამისი ანგარიშები;

საქართველოს გარემოს დაცვის სამინისტროს მიერ ჩატარებული წყლის სინჯებისსაკონტროლოანალიზი.


778

№






პირი




უნდა გადაეცეს ინფორმაცია შესაბამის უწყებებს;

სამშენებლო ტექნიკა და დანადგარები ტექნიკურად გამართულ მდგომარეობაში უნდა იყოს, რათა არ მოხდეს საწვავის ან ზეთების დაღვრა. ჰიდრავლიკური სისტემები უნდა შემოწმდეს რეგულარულად და შეიცვალოს საჭიროების შემთხვევაში.

სამშენებლო ტექნიკისა და სხვადასხვა მანქანა-დანადგარის განთავსება ზედაპირული წყლის ობიექტებიდან არანაკლებ 50 მ-ის დაშორებით;

ჩაშვებამდე, მიწისა და საექსკავაციო სამუშაოების ნარჩენი წყლები უნდა განთავსდეს სალექარში, შემდეგ კი ნახშირწყალბადების სეპარატორში.

მანქანების საწავი ავზები უნდა შეივსოს მხოლოდ სამუშაო ადგილას და არა წყლადაცვით ზონაში ან

რაზეც გაკეთდა წყლის ანალიზები გზშ დროს (იხ. ანგარიშის შესაბამისი თავი); დაშესაბამისიქიმიურიანალიზებისჩატარება.


779

№






პირი




ჩამონადენი წყლის სიახლოვეს;

მანქანებისა და ინსტრუმენტების სამრეცხაო უნდა მდებარეობდეს სამშენებლო ობიექტის სტრატეგიულ ადგილას, ნარჩენი წყლების მართვის საკანონმდებლო მოთხოვნების შესაბამისად;

ნარჩენი ზეთები, ემულსიები, საპოხი მასალებიანი წყლები, სალექარებში დალექილი მასა, ზეთი ზეთის სეპრატორებიდან არის სახიფათო ნარჩენი და მათი მოპყრობა უნდა მოხდეს შესაბამისად;

წყალი ბეტონის წარმოებიდან და ინფილტრაციული წყალი კაუსტიკური მჟავიანობით (pH) უნდა იქნას ნეტრალიზებული და დალექილი ჩაშვებამდე. ნეიტალიზაციის მოწყობილობამ შესაძლოა იმუშავოს CO2-ით და აგრეთვე ძლიერი მჟავით.


780

№






პირი




გადაკვეთის ხევებში დროებითი ზღუდეებისმოწყობა;

მდინარეებსა და ზედაპირული წყლის სხვა ობიექტებში ავტომანქანებისა და სხვა მანქანა-დანადგარების რეცხვის აკრძალვა;

მდინარეთა და ხევების გადაკვეთებზე სამშენებლო სამუშაოების მაქსიმალურად მოკლე დროში წარმოება;

წყლის გამწმენდი მუნიციპალური საწარმოს არარსებობის პირობებში, ნარჩენი წყლები მუშათა ბანაკებიდან უნდა გაიწმინდოს სანამ მოხდება მათი ჩაშვება მდინარეში. ამ შემთხვევაში უნდ აგამოყენებულ იქნეს მობილური წყლის გამწმენდი მოწყობილობა.

მშენებლობის პროცესში უნდა მოეწყოს ფეკალური მასების გამწმენდი ნაგებობა, რომელსაც ექნება სათანადო


781

№






პირი




მრავალეტაპობრივი სეპტიკური ავზების სისტემა, რომელიც უზრუნველყობს გაწმენდის ადგილობრივ სტადარტებთან შესაბამისობას;

ტუალეტების მოწყობა სამშენებლო ბანაკებში. ტუალეტების ავზები უნდა იყოს წყალგაუმტარი და ცემეტით დაფარული, რომ არ მოხდეს გაჟონვა და მიწისქვეშა ყლის დაბინძურება. ავზების დაცლა უნდა მოხდეს რეგულარულად სპეციალური მანქანის საშუალებით.

საყოფაცხოვრებო ნარჩენების რეგულარული და სათანადო შეგროვება (რომ არ მოხდეს მათი ადგილზე აკუმულირება) და საერთაშორისო სტანდარტების ნაგავსაყრელზე განთავსება;

მშენებლობისათვის საჭირო გზების გაყვანის პროცესში მცირე ხევებსა და ღარტაფებში


782

№






პირი




დროებითი ზღუდარების მოწყობა (წნულებით, ფიცრებით, ქვიშიანი ტომრებითა და სხვ.), რათა გამოირიცხოს მშენებარე გზებიდან ხევებსა და მდინარეებში მყარი მასალის გაზრდილი რაოდენობის მოხვედრა;

გარემოს დაცვის სპეციალისტ(ებ)ის აყვანა, რომელიც მუდმივად გააკონტროლებს პრევენციული და შემარბილებელი ღონისძიებების შესრულებას და შესაბამისი ანგარიშების მომზადებას;

წყლის ძირითად კომპონენტებზე ლაბორატორიული ანალიზების ჩატარება ადგილზე;

სამშენებლო და საყოფაცხოვრებო ნარჩენების გატანამდე მისი დასაწყობება მდინარეებისა და ხევების კალაპოტებიდან არანაკლებ 50 მ-ის მოშორებით, სპეციალურად


783

№






პირი




გამოყოფილ ნაგავსაყრელზე;

წყალსაცავის ავსებამდე ტერიტორიის ბიომასისაგან გათავისუფლების გეგმის შემუშავება და განხორციელება,რომელიც უზრუნველყოფს მცენარეული ნარჩენების გატანას ფართობის დატბორვამდე.

2.

ახალიინფრასტრუქტურული ობიექტებიდანზედაპირულიწყლებისდაბინძურება;გვირაბებიდან და კაშხლისფუძიდანფილტრაციაზეწყლის დანაკარგები;

წყალსაცავისზემოქმედებითფერდობებზეგრუნტის წყლებისშეტბორვა.

ინფრასტრუქტურისშემადგენელი ობიექტებისჩამდინარე წყლების თანამედროვე ტიპისგამწმენდი ნაგებობებითუზრუნველყოფა, გამომდინარე მომსახურეადამიანთარაოდენობიდან;ჰიდროტექნიკური კომპლექსისმომსახურე პერსონალის პერიოდული ტრენინგიდა სათანადო მასალებითუზრუნველყოფა წყლის რესურსების დაბინძურების თავიდან აცილების საკითხებზე;

ზედაპირული წყლებისდაცვა მათში ტოქსიკური

ვიზუალური დაკვირვებებისაველემონიტორინგის პროცესში;

წყლისსინჯებისპერიოდულადაღება დაშესაბამისიქიმიური

პროექტის განმახორციელებელი, ჰესის ოპერირებაზე პასუხისმგებელი კომპანია.

წყლისსინჯებისქიმიურიანალიზიკვარტალურად;

დაკვირვებების წარმოებაფილტრაციასადა დანაკარგებზე დეკადაშიერთხელ.

წყლის ხარისხისშესაბამისობასაქართველოსკანონმდებლობით დადგენილნორმებთან;

უზრუნველყოფილია ჰესის ნორმალური ფუნქციონირება.

საველე დაკვირვებების შესაბამისი ანგარიშები;

საქართველოს გარემოს დაცვის სამინისტროს მიერ ჩატარებული წყლის სინჯებისსაკონტრო


784

№






პირი




ნივთიერებებისმოხვედრისაგან;

ზედაპირული წყლებისხარისხის მუდმივიმონიტორინგისაკონტროლოჭაბურღილებიდან დაზედაპირული წყლის ობიექტებიდან სინჯებისაღებისა და ანალიზისსაშუალებით.

ანალიზებისშესრულება.

ლოანალიზი.


785

ცხრილი 9.16. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა: მცენარეული საფარი


შემარბილებელი ზომამონიტორინგის



პირი

მონიტორინგის სიხშირე ინდიკატორი გადამო წმების წყარომშენებლობის

ეტაპიექსპლუატაცი

ის ეტაპი

1.

საკონსერვაციოღირებულებებისსახეობებისგანადგურების რისკი;

დატბორვისდა გზის მშენებლობის ზონაშიმწვანესაფრისმთლიანიგანადგურება;

ნიადაგის ზედაპირის ჰორიზონტის მოშლა და, შესაბამისად, მცენარეული საფრის გაქრობაახალი სამანქანო გზის მონაკვეთზე სამშენებლო ტექნიკის ზემოქმედებით.

ფლორისა დამცენარეული საფრისკონსერვაციისა დააღდგენის გეგმისშემუშავება და განხორციელება.

მშენებლობის დაწყებამდე უნდა განხორციელდეს წყალსაცავისა და ჰესის სხვა ობიექტების ასაშენებლად საჭირო ტერიტორიაზე მოსაჭრელი ხეებისა და ბუჩქების აღრიცხვა/ინვენტარიზაცია (რაოდენობა და მოცულობა);

ზაფხულში(ივლისი), როდესაცენდემური დაიშვიათი მცენარეების(ენგურის მაჩიტა, ელენევსკისკატაბალახა, საგველასებრიფხიჯა, კემულარიასჩიტი წვივა) სავეგეტაციოპერიოდი ყველაზეკარგადაა

ფლორისა დამცენარეული საფრისკონსერვაციისა დააღდგენის გეგმისგანხორციელების კონტროლი;

მოსაჭრელი ხეებისა და ბუჩქების აღრიცხვა/ინვენტარიზაციის კონტროლი;

in situ და ex situკონსერვაციისკონტროლი;

ტყის გაკაფვის გეგმის განხორციელების მონიტორინგი;

ტყის აღდგენის პროცესის საველედათვალიერება და ინსპექცია.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, გარემოსდაცვითი კონსულტანტი(ბოტანიკოსი, მეტყევე);

ex situ და in situკონსერვაციისთვის საჭიროპირობები დამასალები.

მშენებლობის პირველ წელს კვარტალურად, ხოლო შემდეგ წლებში –სემესტრულად.

მცენარეულისაფრისკონსერვაციისა დააღდგენისგეგმის მიხედვით,მცენარეული საფრის რეალური მდგომარეობა.

ფლორისა დამცენარეული საფრისკონსერვაციისა დააღდგენის გეგმისა და ტყის გაკაფვის გეგმის განხორციელების ანგარიშები; მოსაჭრელი ხეებისა და ბუჩქების აღრიცხვა/ინვენტარიზაციის დოკუმენტი;in situ და ex situკონსერვაციისანგარიშები;ტყის აღდგენის პროცესის საველედათვალიერების ანგარიშები.


786


შემარბილებელი ზომა მონიტორინგის ღონისძიება


პირი




გამოხატული, უნდა მოხდეს მათიპოპულაციებისსიცოცხლისუნარიანობის შესწავლა; გამოვლინდეს ახალიეტალონურიჰაბიტატები, მათი in situ კონსერვაციისმიზნით, დაშეგროვდეს ცოცხალიმასალა თბილისისბოტანიკურ ბაღშიმათი ex situკონსერვაციისთვის;

შემოდგომით(სექტემბერში) მოხდეს ამ ენდემურიდა იშვიათიმცენარეებისთესლების შეგროვებათესლების ბანკისშექმნის მიზნით;

ტყის გაკაფვის სპეციალური გეგმისშემუშავება და ტყის ჭრის განხორციელება ამ გეგმის მიხედვით;

ახალი სამანქანოგზის გაყოლებაზეუნდა მოხდესადგილობრივ გარემოპირობებსშეგუებული ხეების


787


შემარბილებელი ზომა მონიტორინგის ღონისძიება


პირი




დარგვა; უნდა

განხორციელდეს ტყის აღდგენა, რაც გულისხმობს დატბორვის შედეგად განადგურებული ტყის ექვივალენტური ჰაბიტატის აღდგენას.


788

ცხრილი 9.17. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა: ფაუნა

№ზეგავლენა შემარბილებელი

ზომამონიტორინგის

ღონისძიებაპასუხისმგებელი

ორგანიზაცია / პირიმონიტორინგის

სიხშირეინდიკატორ

იგადამოწმების

წყაროკომენტარ

იმშენებლობისეტაპი

ექსპლუატაციის ეტაპი

1.

საკონსერვაციოღირებულების სახეობებისადა მათითავშესაფრებისგანადგურების რისკი;

საკონსერვაციომნიშვნელობის სახეობების შეშფოთებაგამრავლებისა და/ანშთამომავლობისგამოკვებისდროს;

გადამფრენიფრინველების მიგრაციისდროსგასაჩერებელადგილებზეუარყოფითი ზემოქმედება.

მშენებლობისწინასაველე კვლევებისჩატარება (კანონით დაცულ ფრინველთა სახეობების ბუდეების, ხელფრთიანი სახეობების თავშესაფრების აღრიცხვა და სხვ.)სამშენებლო ადგილების, განსაკუთრებულად, სენსიტიური უბნების მახლობლად.

მშენებლობისწინასაველე კვლევებისჩატარების კონტროლი.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, ზოოლოგიკონსულტანტი.

ერთიდამტებითიწინასამშენებლოდათვალიერებათითოეულახალსამშენებლოობიექტზე;

მშენებლობისშემდეგ პროცესშისაჭიროიქნებაკვირაშიერთი საველედათვალიერება.

დაცულისახეობებისარარსებობასამუშაოობიექტებზედა მისუშუალოსიახლოვეს.

კვლევის ანგარიშები და საველე დათვალიერების ანგარიშები.

2.

სამშენებლო სამუშაოების დროს ხმაურისა და ვიბრაციის დონის შესამცირებლად საჭირო ზომების მიღება(დეტალურად მოცემულია ხმაურისა და ვიბრაციის შესაბამის

სამშენებლო სამუშაოების დროს ხმაურისა და ვიბრაციის დონის შესამცირებლადაუცილებელი ღონისძიებების განხორციელების კონტროლი.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, ზოოლოგი.

მშენებლობის პირველ წელს კვარტალური, მშენებლობის მეორე წლიდან –სემესტრული ინსპექცია.

საველე დათვალიერების ანგარიშები.


789










ცხრილში).

3.

ორმოებსა და ტრანშეებში ცხოველების ჩავარდნის თავიდან აცილების მიზნით მათი შემოღობვა. ტრანშეებსა და ორმოებში ღამით ცალ მხარესგრძელი ფიცრების ან ხის მორების ჩაშვება.

ორმოებისა და ტრანშეებისშემოღობვისა და მათში ღამის განმავლობაში გრძელი ფიცრების ან ხის მორების ჩაშვების კონტროლი.


მშენებლობის დაწყების წინ ერთი თვით ადრე, მშენებლობის პირველ წელს კვარტალური, შენებლობის მეორე წლიდან –სემესტრული ინსპექცია.


4.

ყველა ხრამისა და ღელის ქვედა ნაწილში სპეციალური შემაკავებელი მოწყობილობების აგება ავარიის შემთხვევაში თხევადი ტვირთების ჩაღვრის შესაჩერებლად.

ყველა ხრამისა და ღელის ქვედა ნაწილში სპეციალური შემაკავებელიმოწყობილობების არსებობის კონტროლი.


მშენებლობის დაწყებამდე ერთი თვით ადრე.

საველე დათვალიერებისა ანგარიშები.

5.

გაჩეხილ ხეებზე არსებულ ფრინველთა და ძუძუმწოვართა თავშესაფრების სანაცვლოდ

ხელოვნური თავშესაფრებისარსებობის კონტროლი;

წყლისპირა ფიტოცენოზები


მშენებლობის დაწყებამდე ერთი თვით ადრე და მშენებლობის პირველ



790










ხელოვნური თავშესაფრების მოწყობა მსგავს ჰაბიტატებში;ხმელეთის ფაუნისტური კომპლექსების სწრაფად აღდგენისათვის წყალსაცავის ნაპირებთან დამახასიათებელი წყლისპირა ფიტოცენოზების ხელოვნური აღდგენა.

ს ხელოვნური აღდგენის კონტროლი.

წელს კვარტალურად და მშენებლობის მეორე წლიდან –სემესტრულად.


791

ცხრილი 9.18. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა: იქთიოფაუნა


შემარბილებელი ზომამონიტორინგ

ისღონისძიება


პირი


ინდიკატორი

გადამოწმების წყარო კომენტარი

მშენებლობისეტაპი ექსპლუატაციის ეტაპი

1.

თევზის განადგურებაჰიდროელექტროსადგურის სისტემაში მოხვედრის შედეგად.

ჰიდროელექტროსადგურის თევზამრიდი კონსტრუქციითაღჭურვა და მისი ეფექტიანიფუნქციონირების უზრუნველყოფა.

თევზამრიდის ფუნქციონირების მუდმივი კონტროლიგასული თევზის რაოდენობაზე.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, და EHS–სოფიცერი.

ყოველთვიურად.

თევზამრიდში გასული თევზის არარსებობა ან მისი მცირე რაოდენობა.

EHS–სოფიცრის შესაბამისი ანგარიშები.

ხუდონის კაშხლის კონსტრუქციული თავისებურებები (თაღოვანი კაშხალი, სიმაღლით 200.5 მ) თევზსავალის აგებას გამორიცხავს.

2.არეალის ფრაგმენტაცია / ბარიერის ეფექტი.

ჰიდროელექტროსადგურის აღჭურვა ეფექტიანი თევზამრიდი კონსტრუქციით;

ნაკადულის კალმახის რესტოკინგი ჯვრის წყალსაცავში;

ნაკადულისკალმახის რესტოკინგი ხუდონის წყალსაცავში.

იქთიოფაუნის (რაოდენობრივ-ხარისხობრივი) მონიტორინგი.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი და იქთიოლოგ–კონსულტანტი.


ნაკადულისკალმახისრიცხოვნობა კაშხლის ზემოთ სტაბილური ან გაზრდილი;

ნაკადულის კალმახის მარაგი ჯვრის წყალსაცავში შეადგენს, მინიმუმ , 20 ტ-ს;

ნაკადულის

მონიტორინგის შესაბამისი ანგარიშები.


792





პირი





კალმახის მარაგი ხუდონის წყალსაცავში შეადგენს, მინიმუმ, 6 ტ-ს.

3.

წყლის ნაკადის კლება თაღოვანი კაშხლიდან სადერივაციო გვირაბის ჩადინების ადგილამდე.

წყლის მინიმალური ეკოლოგიური ნაკადის შენარჩუნება.

ჰიდროლოგიური მონიტორინგი.


სეზონურად.

წყლის მინიმალური ეკოლოგიური ნაკადი განსაზღვრული ნორმის ფარგლებშია.

მონიტორინგის შესაბამისი ანგარიშები.

4.

ნეგატიური ზეგავლენა იქთიოფაუნაზე მდინარის წყლის დაბინძურების შედეგად.

ნეგატიური ზეგავლენა იქთიოფაუნაზე მდინარის წყლის დაბინძურების შედეგად.

დეტალური ინფორმაცია შემარბილებელი და მონიტორინგის ღონისძიებების შესახებ მოცემულია ზედაპირული წყლების ნაწილში.

5.

გზის მშენებლობისას მდინარის

გზის მშენებლობის შეჩერება (არგანხორციელება) ნაკადულის

იქთიოფაუნის (რაოდენობრივ-

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი

მშენებლობის პროცესში ყოველთვიუ

საავტომობილო გზის მშენებლობის არეალში

მონიტორინგის შესაბამისი


793





პირი





დინების ცვლილება, წყლის სიმღვრივისა და ხმაურის მატება.

კალმახის ტოფობის პერიოდში (სექტემბერ-ნოემბერი);

გზის მშენებლობისას კალაპოტის ჩახერგვის თავიდან აცილება;

საავტომობილო გზის მშენებლობის დროს გზისპირებზე დრენაჟის სისტემისა და დროებითი სალექარების მოწყობა.

ხარიხობრივი) მონიტორინგი.

და იქთიოლოგ–კონსულტანტი

რად. ჭერილებში ფიქსირდება ნაკადულის კალმახი სხვადასხვა ასაკობრივი ჯგუფით.

ანგარიშები.


794

ცხრილი 9.19. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა: ნიადაგი

№

ზეგავლენაშემარბილებელი ზომა

მონიტორინგის ღონისძიება

პასუხისმგებელიორგანიზაცია / პირი



წყარომშენებლობის ეტაპიექსპლუატაციის

ეტაპი

1.

სამშენებლოობიექტების მიმდებარედ სამშენებლო ტექნიკით ნიადაგის ზედაპირის დატკეპნა და მექანიკური დაზიანება;

ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის დაკარგვა, მისი თვისებებისშეცვლა.

ნიადაგის მოხსნის, გატანის, დასაწყობებისა და /შენახვის გეგმისშემუშავება და განხორციელება;

სამშენებლო ობიექტის ხელმძღვანელთა და მუშა-მოსამსახურეთა ტრენინგი.

სამშენებლოობიექტებისმიმდებარეტერიტორიების ვიზუალური ინსპექცია;

ტერიტორიის საბოლოო აღდგენამდე დასაწყობებული ნიადაგის პერიოდული ინსპექცია / შემოწმება.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი და გარემოსდაცვითიკონსულტანტი(ნიადაგის სპეციალისტი)..

კვირაში ერთხელ.

ნიადაგი არ არის გადარეცხილი და არ აღინიშნება წყალნაღარები.

ვიზუალური ინსპექციის შესაბამისი ანგარიშები.

2. ნიადაგის

ეროზია.ნიადაგის ეროზია.

ნიადაგის ეროზიის პრევენციისა და კონტროლის გეგმის შემუშავება და განხორციელება;

ნიადაგის ეროზიის კუთხით სენსიტიურ უბნებში ბერმებისა და

ნიადაგის ეროზიის პრევენციისა და კონტროლის გეგმის განხორციელების

მშენებლობისპერიოდში –ყოველთვიური, სანამ არგანხორციელდებაეროზიულიუბნებისსტაბილიზაცია.

ადგილი არ აქვს ნიადაგის ეროზიული პროცესების აქტიურ განვითარებას.

ნიადაგის ეროზიის პრევენციისა და კონტროლის გეგმის განხორციელების ანგარიშები

ვიზუალური


795

№






წყარომშენებლობის ეტაპიექსპლუატაციის

ეტაპი

გაბიონების მოწყობა;

ნიადაგის ეროზიის კუთხით სენსიტიურ უბნებში მულჩირება, ბალახის შეთესვა.

მონიტორინგი;

ვიზუალური ინსპექცია ბერმების, გაბიონებისა და მულჩირების არსებობის კუხით.

ინსპექციის შესაბამისი ანგარიშები.

3.

ნიადაგის დაბინძურება.

დეტალური ინფორმაცია შემარბილებელი და მონიტორინგის ღონისძიებების შესახებ მოცემულია ნარჩენების ნაწილში.


796

ცხრილი 9.20. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა: ხმაური და ვიბრაცია

№გავლენები

შემარბილებელი ზომამონიტორინგის



პირი

მონიტორინგისსიხშირე ინდიკატორი

გადამოწმებისწყარომშენებლობის

ეტაპიექსპლუატაციის

ეტაპი

1.სამშენებლო ხმაური.

საქართველოშიმოქმედიკანონმდებლობისშესაბამისადლიცენზირებული(მათი ელექტრო, მექანიკური, ხმაურისადა ემისიებისპარამეტრებისმიხედვით), ასევე საერთაშორისოსტანდარტებისშესაბამისი სამშენებლოტექნიკის გამოყენება;

ნაკლებად ხმაურიანი სამშენებლო მეთოდების გამოყენება (მაგ.: საამფეთქებლო სამუშაოების შესრულება დაბალი სიმძლავრის მქონე მუხტების გამოყენებით);

ხმაურიანიდანადგარებისათვისისეთი ღონისძიებებისგათვალისწინება,როგორებიცაა ბგერათსაიზოლაციოთვისებების მქონეშენობები ანგარსაცავები, რომელთა

ფაქტობრივი ხმაურის დონეებისდადგენა უახლოესსამოსახლო ადგილებთან(საკონტროლოწერტილებში).

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი და EHS–ს ოფიცერი.

ბგერისეკვივალენტურიდონეების დადგენასაკონტროლოწერტილებშიმშენებლობის I და II ეტაპების დაწყებისშემდეგ ანშემოსულისაჩივრებისსაფუძველზე; ხმაურისპარამეტრებისყოველწლიურიშემოწმება ქვისკარიერისა დასამსხვრევისაწარმოსდანადგარებთან, ტერიტორიისსაზღვრებთან დასაკონტროლოწერტილებში ქვედავედსა და ქვედაწვირმინდში.

გაზომვებისშედეგები; სამოსახლო ადგილებთანხმაურის დონე არ აღემატება საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ ნორმებს; არ არის საჩივრებისამშენებლო ხმაურსა და ვიბრაციასთან დაკავშირებით.

ყოველწლიური ხმაურისდონეებისგაზომვები და შესაბამისი ანგარიშები;

საჩივრები მოსახლეობისაგან.


797


შემარბილებელი ზომა მონიტორინგისღონისძიება


პირი

მონიტორინგისსიხშირე ინდიკატორი გადამოწმების



შიდა ზედაპირებიმოპირკეთებულიიქნებაბგერათმშთამნთქმელიკონსტრუქციებით;

გამაგრილებელი დასავენტილაციოდანადგარებისათვისხმაურის შესაფერისიმაყუჩების გამოყენება;

ელექტროსადგურში არსებული ხმაურიანიმილსადენებისხმაურჩამხშობიმასალებით შეფუთვა;

ჰიდროელექტროსადგურის სამანქანო დარბაზებში მომსახურე პერსონალისათვის სათვალთვალო ბგერათსაიზოლაციო კაბინების გამოყენების შემთხვევაში მათთვის ვიბრაციის საიზოლაციო მოწყობილობების გამოყენება ან შიგნით «მოტივტივე» იატაკისმოწყობა;

მშენებლობის ეტაპზე მაღალხმაურიანი სამშენებლო ოპერაციები უნდა


798




პირი




განხორციელდეს დღის საათებში (მაგ.: 09:00-დან 20:00 სთ-მდე);

კარიერის დამუშავება განხორციელდეს მთის დასავლეთი ფერდობის მხრიდან (სოფელ ქვედა წვირმინდის მოსახლეობაზე ხმაურის უარყოფითი ზემოქმედების შემცირების მიზნით);

ხელის ინსტრუმენტებით (მაგ.: სანგრევი ჩაქუჩებით) მომუშავეთა აღჭურვა ვიბრაციისა და ხმაურისაგან დამცავი ინდივიდუალური საშუალებებით, განსაკუთრებით, მიწისქვეშა სამუშაოების შესრულების დროს;

მშენებლობისგანმახორციელებელიკონტრაქტორისსატენდერო პირობებშიზემოთ აღნიშნული მოთხოვნების ჩადება;

მონიტორინგის შედეგად ზენორმატიული


799




პირი




ხმაურის დადგენის შემთხვევაში დამატებითი შემარბილებელი ღონისძიებების შემუშავება და განხორციელება;

საკონტროლო წერტილში (სავარაუდოდ, ქვედა წვირმინდში) ხმაურისზემოქმედებისშემცირებისშეუძლებლობისშემთხვევაში დაისმებასაკითხი კომპენსაციისშესახებ.

2.

ჰიდროელექტრო სადგურისმუშაობისა და გზის ექსპლუატაციის პროცესში წარმოქნილიხმაურისზემოქმედება გარემოზე.

გზისა და ჰიდროელექტროსადგურის სრული დატვირთვითექსპლუატაციაშიშეყვანის შემდეგმიმდებარე ტერიტორიაზე ხმაურის დონეების გაზომვა და საჭიროების შემთხვევაშიდამატებითიშემარბილებელიღონისძიებებისშემუშავება დაგანხორციელება.

ბგერისეკვივალენტურიდონეების გაზომვასაკონტროლოწერტილებში დაინფრასტრუქტურული ზონისსაზღვრებთან.

პროექტის განმახორციელებელი, ჰესის ოპერატორი კომპანია.

მშენებლობის დასრულებისშემდეგ; ჰესის მიმდებარედ 3 წელიწადში ერთხელ და, ახალიხმაურიანიდანადგარების გამოყენების შემთხვევაში,ინფრასტრუქტურული ზონისტერიტორიაზე;

ახალი გზის მიმდებარედ, სოფ.

გაზომვებისშედეგები;

სამოსახლო ადგილებთან და ჰესის ტერიტორიაზე ხმაურის დონე არ აღემატება საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ ნორმებს.

ადმინისტრაციის გარემოსდაცვითი სამუშაოანგარიშები.


800




პირი




ტობართან გზის ექსპლუატაციაში გაშვების მერე და შემდეგ 5 წელიწადში ერთხელ.


801

ცხრილი 9.21. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა: ატმოსფერული ჰაერის ხარისხი

№

ზეგავლენაშემარბილებელი




სიხშირე ინდიკატორი გადამოწმების წყარომშენებლობის ეტაპი


1.

ჰაერისხარისხზეზეგავლენასამშენებლოტექნიკისშიგაწვისძრავიანი მანქანა-მექანიზმებისადადანადგარებისმუშაობისშედეგადგამოყოფილინამწვი აირებით.

სამშენებლოტექნიკა უნდაიყოსლიცენზირებულიდა ნებადართულისაქართველოშიმოქმედიკანონმდებლობისმიხედვით;

რეკომენდებულია, რომ სამშენებლოტექნიკა იყოსსერტიფიცირებული დაშეესაბამებოდესევროგაერთიანების ანეკვივალენტურსტანდარტებს;

რეკომენდებულია, რომდიზელგენერატორებისერტიფიცირებული იყოს დაშეესაბამებოდესევროგაერთიანების ან მისეკვივალენტურსტანდარტებს.

სატენდეროგანცხადებისა და სატენდერო დოკუმენტაციისშემოწმებასამშენებლო ტექნიკის მოთხოვნებთან მიმართებაში.


სატენდეროგანცხადებისმომზადებამდე და სატენდერო დოკუმენტაციის შემოწმებისას.

სერტიფიცირებული სამშენებლოკონტრაქტორი დასამშენებლოტექნიკა.

მშენებლობისგანხორციელებისათვის გაკეთებულისატენდეროგანცხადება და სატენდერო დოკუმენტაციის განხილვის ანგარიში.

2

ჰაერისხარისხზეზეგავლენამიწისსამუშაოებისწარმოებისას.

აზოტისა და ნახშირბადისოქსიდების, აგრეთვე მტვრის კონცენტრაციისლაბორატორიული ანალიზითმონიტორინგი.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, გარემოსდაცვითიოფიცერი, სერტიფიცირებული ლაბორატორია.

მშენებლობისეტაპზეკვარტალურად.

ლაბორატორიულიშედეგები.

ლაბორატორიულიშედეგები დასაწარმოს ოფიცრისრეპორტი.


802

ცხრილი 9.22. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა: ნარჩენების მართვა


შემარბილებელიზომა




ინდიკატორი გადამოწმების წყარომშენებლობის ეტაპი


1.



სამშენებლო ნარჩენების მართვის გეგმის შემუშვება და მისი განხორციელება.

ვვიზუალური დათვალიერება.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლოკონტრაქტორი, გარემოსდაცვითი კონსულტანტი.

მშენებლობის პირველ წელს სემესტრული შემოწმება, მეორე წლიდან –ყოველწლიური შემოწმებები.

საპროექტო და მიმდებარე ტერიტორიაზე არ უნდა ფიქსირდებოდეს უკონტროლოდ განთავსებული ნარჩენები.

ვიზუალური დათვალიერების ანაგარიშები.

2.

საყოფაცხოვრებო ნარჩენებისწარმოქმნა.

საყოფაცხოვრებონარჩენებისწარმოქმნა.

ყველგან, სადაც მოსალოდნელია საყოფაცხოვრებო ნარჩენების წარმოქმნა, შესაბამისი კონტეინერების განთავსება (სამშენებლო უბანი, ოფისები, სამშენებლო ბანაკები და

ვიზუალური დათვალიერება.

მშენებლობის ეტაპზე: პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი;

ექსპლუატაციის ეტაპზე ჰესის ოპერატორი კომპანია;

გარემოსდაცვითი კონსულტანტი.

ყოველდღიური.

საპროექტო და მიმდებარე ტერიტორიაზე არ უნდა ფიქსირდებოდეს უკონტროლოდ განთავსებული საყოფაცხოვრებო

ვიზუალური დათვალიერების ანგარიშები.


803








სხვ.);

საყოფაცხოვრებო ნარჩენებისდროებითი დასაწყობება და კონტრაქტორისათვის გადაცემა.

ნარჩენები;

კონტეინერები მჭიდროდ უნდა იყოს დახურული;

კონტეინერები არ უნდა იყოს გადავსებული.

3.

ჩამდინარეწყლებით დაბინძურება.

ჩამდინარე წყლებით დაბინძურება.

მშენებლობის პროცესში უნდა მოეწყოს ფეკალური მასების გამწმენდი ნაგებობა, რომელსაც ექნება სათანადო მრავალეტაპობრივი სეპტიკური ავზების სისტემა, რომელიც

ჩაშვებული წყლის მიკრობიოლოგიურიანალიზი (უნდა მოხდეს სერტიფიცირებული ლაბორატორიის გამოყენება).


ექსპლუატაციის ეტაპზე: ჰესის ოპერატორი კომპანია;


6 თვეში ერთხელ (ანალიზების ჩატარების სიხშირე გაიზრდება ანალიზის შედეგების საკანონმდებლო მოთხოვნებით ან შეუსაბამობის შემთხვევაში).

ანალიზის შედეგები შეესაბამება საკანონმდებლო მოთხოვნებს.

შესაბამისი ჩანაწერებისარსებობა.


804








უზრუნველყობს გაწმენდის ადგილობრივ სტადარტებთან შესაბამისობას;

ტუალეტების მოწყობა სამშენებლო ბანაკებში. ტუალეტების ავზები უნდა იყოს წყალგაუმტარი და ცემეტით დაფარული, რომ არ მოხდეს გაჟონვა და მიწისქვეშა ყლის დაბინძურება. ავზების დაცლა უნდა მოხდეს რეგულარულად სპეციალური მანქანის საშუალებით.


805








4.

სამედიცინონარჩენების წარმოქმნა.

სამედიცინო ნარჩენების წარმოქმნა.

სამედიცინო პუნქტებში(ადგილობრივი ამბულატორია, აფთიაქი)შესაბამისი კონტეინერების განთავსება;

სამედიცინო ნარჩენების დროებითი დასაწყობება და კონტრაქტორისათვის გადაცემა.

ვიზუალური დათვალიერება.


ექსპლუატაციის ეტაპზე: ჰესის ოპერატორი კომპანია;



საპროექტო და მიმდებარე ტერიტორიაზე არ უნდა ფიქსირდებოდეს უკონტროლოდ განთავსებული სამედიცინო ნარჩენები;

კონტეინერები მჭიდროდ უნდა იყოს დახურული;

კონტეინერები არ უნდა იყოს გადავსებული.

ვიზუალურიინსპექტირების ანგარიშები.

5

ინერტული სამშენებლო ნარჩენების წარმოქმნა.

დროებითი დასაწყობება და მეორადი გამოყენება;

ვიზუალური დათვალიერება და შემოწმება.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი,გარემოს

დასაწყობების პროცესში ყოველდღიური

საპროექტო და მიმდებარე ტერიტორია



806








ინერტული სამშენებლო ნარჩენებისსაბოლოო განთავსება.

დაცვითი კონსულტანტი.

დათვალიერება.

მშენებლობის პირველ წელს სემესტრული შემოწმება, მეორე წლიდან –ყოველწლიური შემოწმებები.

ზე არ უნდა ფიქსირდებოდეს უკონტროლოდ განთავსებული ინერტული სამშენებლო ნარჩენები.

6.

არასახიფათოსამშენებლონარჩენების წარმოქმნა.

არასახიფათოსამშენებლონარჩენებისწარმოქმნა (სარემონტოსარეაბილიტაციოსამუშაოებისდროს).

მეორადი გამოყენება;

დროებითი დასაწყობება და კონტრაქტორისათვის გადაცემა.

ვიზუალურიდათვალიერება.

მშენებლობის ეტაპზე:პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი;

ექსპლუატაციის უტაპზე: ჰესის ოპერატორი კომპანია, გარემოსდაცვითი კონსულტანტი.

ყოველდღიური დასაწყობებისპროცესის დროს.

საპროექტო და მიმდებარე ტერიტორიაზე არ უნდაფიქსირდებოდესუკონტროლოდგანთავსებულისამშენებლონარჩენები;

დროებითიგანთავსებისტერიტორიაუნდა იყოსგადახურული;

ვიზუალურიინსპექტირების ანაგარიშები.


807








ნარჩენებიგანთავსებულიუნდა იყოსბეტონისბალიშზე.

7.

არსებულიინფრასტრუქტურის დაშლისშედეგადწარმოქმნილინარჩენები.

მეორადი გამოყენება;

დროებითი დასაწყობება და კონტრაქტორისათვის გადაცემა.


პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი,გარემოსდაცვითი კონსულტანტი.


არსებულიინფრასტრუქტურა სრულადუნდა იყოსდაშლილი დაგატანილისაპროექტოტერიტორიიდან.


8.აზბესტშემცველი ნარჩენები.

აღმოჩენა, უსაფრთხო დემონტაჟი და კონტრაქტორისათვის გადაცემა.


პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, გარემოსდაცვითი კონსულტანტი.

დემონტაჟისპროცესის დროსპერმანენტულად.

საპროექტო და მიმდებარე ტერიტორიაზე არფიქსირდება უკონტროლოდგანთავსებულიაზბესტშემცველი ნარჩენები.

აღმოჩენა, უსაფრთხო დემონტაჟი და კონტრაქტორისათვის გადაცემის შესაბამისი ანგრიშების არსებობა;


9. სახიფათოსამშენებლო

სახიფათოსამშენებლო

დროებითიდასაწყობება და


მშენებლობის ეტაპზე: პროექტის


საპროექტო და მიმდებარე

დროებითიდასაწყობებისა და


808








ნარჩენები. ნარჩენები (სარემონტოსარეაბილიტაციოსამუშაოებისდროს).

კონტრაქტორისათვის გადაცემა.

განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი;

ექსპლუატაციის ეტაპზე: ჰესის ოპერატორიკომპანია.

ტერიტორიაზე არ უნდაფიქსირდებოდესუკონტროლოდგანთავსებულისახიფათოსამშენებლონარჩენები;

დროებითიგანთავსებისტერიტორიაუნდა იყოსგადახურული;

ნარჩენებიგანთავსებულიუნდა იყოსბეტონისბალიშზე დაშესაბამისკონტეინერებში.

კონტრაქტორისათვისგადაცემის დამადასტურებელი დოკუმენტაცია.ვიზუალური ინსპექტირების ანგარიშები.


809

ცხრილი 9.23. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა: ვიზუალური ზემოქმედება

№






წყარომშენებლობის ეტაპი ექსპლუატაციის ეტაპი

1.

დაბინძურებული სამშენებლო ტექნიკის (სამშენებლო მასალებითა და ნავთობპროდუქტებით) მოძრაობით გამოწვეული ვიზუალური ზეგავლენა.

სამშენებლო ტექნიკის რეცხვისა და რემონტის გრაფიკის შემუშავება და განხორციელება.

სამშენებლო ტექნიკის დათვალიერება და შესაბამისი ანგარიშის მომზადება.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, EHS–ს ოფიცერი.

მშენებლობის პროცესში თვეში ორჯერ.

სამშენებლო ტექნიკის სუფთა მდგომარეობა.

EHS–ს ოფიცრისანგარიშები.

2.

გზების დაბინძურება სამშენებლო ტექნიკიდან დაყრილი ნარჩენებით.

სამშენებლო ტექნიკის მიერ გამოყენებული გზების რეგულარული და მუდმივი გაწმენდა მთელი მშენებლობის ეტაპის მანძილზე.

სამშენებლოგზების პერიოდული დათვალიერება და შესაბამისი ანგარიშის მომზადება.


მშენებლობის პროცესში თვეში ერთხელ.

მშენებლობისათვის გამოყენებული გზების სისუფთავე.


3.

ლანდშაფტური გარემოს ცვლილება გაფუჭებული, დაწუნებული და გამოყენებული მასალების უსისტემო დასაწყობების შედეგად.

იხ. ნარჩენების მართვის ნაწილი.


810

№







4.

სამშენებლო ტერიტორიის არსებობით გამოწვეული ვიზუალური ზეგავლენა (სამშენებლო ტექნიკა და აღჭურვილობა, დალაგებული სამშენებლო მასალები, სხვადასხვა საწარმოები და ა.შ.)

სამშენებლო ტერიტორიის შემოღობვა.

სამშენებლოტერიტორიის პერიოდულიდათვალიერება და შესაბამისი ანგარიშის მომზადება.


მშენებლობის პროცესში 3 თვეში ერთხელ.

შემოღობილი სამშენებლო ტერიტორია.


5

კაშხლისა და ჰესის კომპლექსის შენობა-ნაგებობების არსებობით გამოწვეული ვიზუალური ცვლილება.

პროექტირებისას ნაგებობების დიზაინის, მასალების, ფერისა და ფორმების გარემოსთან გონივრული და ჰარმონიული შერჩევა;

ნაგებობების სისუფთავის შენარჩუნება;

შენობა-ნაგებობების ფასადების პერიოდული რემონტი.

ჰესის კომპლექსის შენობა-ნაგებობების პერიოდული დათვალიერება და შესაბამისი ანგარიშის მომზადება.


წელიწადში ერთხელ.

გამართული შენობა-ნაგებობები.

6.წყალსაცავის არსებობით გამოწვეული

წყალსაცავის დაცვა ნებისმიერი ტიპის მყარი

ნარჩენებით

წყალსაცავის პერიოდული

დათვალიერება

პროექტის განმახორციელებელი, ოპერატორი კომპანია.

3 თვეში ერთხელ.

ნარჩენების არარსებობა წყალსაცავის


811

№







ვიზუალური ცვლილება.

დაბინძურებისაგან. წყალსაცავის ზედაპირის პერიოდული გაწმენდა;

წყალსაცავის ნაპირების გამწვანება შესაბამისად

შერჩეულ მცენარეთა სახეობებით.

ნარჩენების არსებობის დადგენის

მიზნით და შესაბამისი ანგარიშის

მომზადება;

გამწვანების მონიტორინგი მცენარეული

საფრის კონსერვაციისა და აღდგენის

გეგმის მიხედვით.

ზედაპირზე;

მწვანე საფრის არსებობა წყალსაცავის ნაპირების გასწვრივ.


812

ცხრილი 9.24. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა: სოციალურ-ეკონომიკური გავლენები

№

გავლენა



პასუხისმგებელი

ორგანიზაცია / პირი



ს წყაროკომენტარი

მშენებლობის ეტაპი


1.

ადგილობრივი მოსახლეობის დასაქმების შესაძლებლობა (მშენებლობის ეტაპზედაახლოებით, 3,000 მუშახელისდასაქმება არის მოსალოდნელი, აქედან, დაახლოებით, 70% –ადგილობრივი მუშახელი)

ადგილობრივი მოსახლეობის დასაქმების შესაძლებლობა.

ადგილობრივი მოსახლეობის დასაქმების პროცესის შესაბამისობის უზრუნველყოფა PR 2: EBRD-ისგარემოსდაცვითიდა სოციალურიპოლიტიკისშრომისა დასამუშაო პირობებისდა შრომისსაერთაშორისოორგანიზაციის(ILO) შრომასთანდაკავშირებულიძირითადსტანდარტებთან;ადგილობრივი სამუშაო ძალის დაქირავების გეგმის –შემუშავება და განხორციელება, რომლის მიზანია ადგილობრივი სამუშაო ძალისთვის დასაქმების შესაძლებლობის

ადგილზეგასვლა და შემოწმება;

ადგილობრივი სამუშაო ძალის დაქირავების გეგმისგანხორციელების კონტროლი;

ადგილობრივი თემებისწარმომადგენლებისგამოკითხვა.

პროექტის განმახორციელებელი,სამშენებლოკონრტაქტორი საზოგადოებასთანურთიერთობის ოფიცერი.

მშენებლობის პირველ წელს კვარტალურად, მშენებლობის მეორე წლიდან სემესტრულად.

ადგილობრივი თემის წარმომადგენლების დასაქმებულთა რაოდენობა ჰესის მშენებლობისა და ექსპლუატაციის დროს.

ადგილზე გასვლების ანგარიშები;

ადგილობრივი თემების წარმომადგენლები;

ადგილობრივი მუნიციპალიტეტებისმთავრობისწარმომადგენლები.


813

№











უზრუნველყოფა.

2.

ადგილობრივი ეკონომიკისგაძლიერებისშესაძლებლობა(მომსახურების უზრუნველყოფა - კვება, ტრანსპორტი, დროებითი საცხოვრებელი და სხვ.).

ადგილობრივი ეკონომიკისგაძლიერებისშესაძლებლობა.

ადგილობრივი შესყიდვების გეგმის შემუშავება და განხორციელება, რომლის მიზანია ადგილობრივი კომპანიებისათვის მშენებლობისა და ჰესის ფუნქციონირების პროცესში ყველა სახის მომსახურების კონტრაქტების ხელმისაწვდომობის შესაძლებლობის უზრუნველყოფა.

ადგილობრივიმუნიციპალიტეტების მთავრობისწარმომადგენლებისგამოკითხვა.

პროექტის განმახორციელებელი,სამშენებლოკონტრაქტორი, საზოგადოებასთანურთიერთობის ოფიცერი.

მშენებლობის პირველ წელს სემესტრულად, მშენებლობის მეორე წლიდან ყოველწლიურად.

ადგილობრივი ეკონომიკის ზრდის მაჩვენებელი.

ადგილობრივი მუნიციპალიტეტების მთავრობისწარმომადგენლები.

3.

განსახლებასთანდაკავშირებული კომპენსაციადა იმ პირების საცხოვრებელი პირობების გაუმჯობესება, რომლებიც ფიზიკურ განსახლებას ექვემდებარები

განსახლებისდეტალურისამოქმედო გეგმისშემუშავება. ფიზიკურიადგილმონაცვლეობაუნდა დაიგეგმოს დაგანხორციელდესგანსახლებისსამოქმედო გეგმისშესაბამისად, რომელიც პასუხობს

ადგილობრივიმუნიციპალიტეტების მთავრობისწარმომადგენლებისგამოკითხვა;

მოსახლეობის

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი,საზოგადოებასთანურთიერთობის ოფიცერი.

მშენებლობის პირველ და მეორე წელს სემესტრულად.

განსახლებას დაქვემდებარებული მოსახლეობის გაუმჯობესებული საცხოვრებელი პირობები.

ადგილობრივი მუნიციპალიტეტების მთავრობისწარმომადგენლები;

გავლენის ქვეშ მყოფი თემების

საზოგადოებისდაინტერესებისშემთხვევაში ადგილზე გასვლების ანგარიშები უნდა იყოს საჯარო.


814

№











ან. EBRD-ისგარემოსდაცვითი დასოციალურიპოლიტიკისშესრულებისმოთხოვნას (PR 5): მიწის შესყიდვა, არანებაყოფლობითიგანსახლება დაეკონომიკურიადგილმონაცვლეობა;

კონსულტაციებიადგილობრივ მოსახლეობასთან უნდა დაიწყოს, რაც შეიძლება, ადრეულ ეტაპზე და გაგრძელდესგანსახლების გეგმის განხორციელების ყველა ეტაპზე, მონიტორინგის, კომპენსაციებისგაცემისა დაგანსახლებისპროცესის შეფასებისდროსაც;

გასაჩივრებისმექანიზმის შექმნა, რაც შეიძლება, ადრეულ ეტაპზე

გამოკითხვა. წარმომადგენლები.


815

№











განსახლებისპროცესშიწარმოქმნილიპრობლემებისდროულადგადაჭრის მიზნით.

4.

რეგიონში ელექტროენერგიის მიწოდების ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება

კონსულტაციებიგავლენის ქვეშ მყოფპირებთან და მათიმონაწილეობაელექტროენერგიის ოპტიმალური მიწოდებისა და სატარიფო პოლიტიკის შემუშავების საკითხებზე გადაწყვეტილებებისმიღების პროცესში.

ადგილობრივიმუნიციპალიტეტების მთავრობისწარმომადგენლებთან შეხვედრა და რეგიონული ელექტრომომარაგების პასუხისმგებელ კომპანიასთან შეხვედრა.

პროექტის განმახორციელებელი.

მშენებლობის დასრულებისა და ექსპლუატაციაში გაშვების პირველ წელს სემესტრულად და შემდგომ ორ წელიწადში ერთხელ.

ადგილობრივი მოსახლეობის ელექტრომომარაგების გაუმჯობესება.

ადგილზე გასვლების ანგარიშები;


გავლენის ქვეშ მყოფი თემების წარმომადგენლები.

საზოგადოებისდაინტერესებისშემთხვევაში ადგილზე გასვლების ანგარიშები უნდა იყოს საჯარო.

5.

საცხოვრებლის დაკარგვა / ფიზიკური ადგილმონაცვლეობა

კონსულტაციებიგავლენის ქვეშ მყოფპირებთან(ადგილმონაცვლედა მასპინძელითემების წევრები)

გავლენისქვეშ მყოფიადგილობრივი თემებისწარმომადგე

პროექტის განმახორციელებელი, შესაბამისდაქირავებ

თვეშიორჯერმშენებლობისდაწყებამდე

გავლენისქვეშ მყოფითემიდანშემოსულისაჩივრების

გავლენისქვეშ მყოფითემებისწარმომადგენლები;

მონიტორინგისსიხშირე უნდაგაიზარდოსგავლენის ქვეშმყოფი თემებიდან


816

№











და მათიინფორმირებულიმონაწილეობაგადასახლებასთანდაკავშირებულიგადაწყვეტილებების მიღებისპროცესში შემდეგსაკითხებზე: საკომპენსაციოპაკეტები, დახმარება, შემოთავაზებულიახალისაცხოვრებელიადგილისა დაგადასახლებისგრაფიკისხელსაყრელობა;

გასაჩივრებისმექანიზმის შექმნა, რაც შეიძლება, ადრეულ ეტაპზეგადასახლებისპროცესშიწარმოქმნილიპრობლემებისდროულადგადაჭრის მიზნით;

კონსულტაციებიუნდა გაგრძელდესგანსახლების

ნლებისგამოკითხვა;

გავლენისქვეშ მყოფიადგილობრივითემებთან კონსულტაციების პროცესის მონიტორინგი;

გასაჩივრებისმექანიზმისარსებობისა და მუშაობის მონიტორინგი.

ულკონსულტანტებთანმჭიდროთანამშრომლობით.

(განსახლებისდეტალურისამოქმედოგეგმისშემუშავებისა დაგანხორციელებისეტაპებზე).

რაოდენობა. ადგილობრივიმუნიციპალიტეტებისმთავრობისწარმომადგენლები;

გავლენისქვეშ მყოფადგილობრივთემებთან კონსულტაციების დამდასტურებელი დოკუმენტები (ფოტომასალა, ოქმები და სხვ.)

საჩივრის მიღებისშემდეგ;

საზოგადოებისდაინტერესებისშემთხვევაშიადგილზეგასვლებისანგარიშები უნდაიყოს საჯარო.


817

№











დეტალურისამოქმედო გეგმისგანხორციელების ყველა ეტაპზე, მონიტორინგის, კომპენსაციებისგაცემისა დაგანსახლებისპროცესისშეფასების დროსაც.

6.

განსახლებული მოსახლეობის მიერ სასოფლო-სამურნეო მიწებიდან და საძოვრებზე განხორციელებული საქმიანობიდან მიღებული შემოსავლებისა და საარსებო წყაროს დაკარგვა.

კონსულტაციებიგავლენის ქვეშ მყოფპირებთან და მათიინფორმირებულიმონაწილეობაგადასახლებასთანდაკავშირებულიგადაწყვეტილებების მიღებისპროცესში;

ეკონომიკური (დაარა ფიზიკური) ადგილმონაცვლეობის შემთხვევაშიუნდა შემუშავდესგავლენის ქვეშმოქცეულიპირებისა დათემებისათვისკომპენსაციებისა დასხვა დახმარებებისშეთავაზების


პროექტის განმახორციელებელი. შესაბამის კონსულტანტებთან მჭიდრო თანამშრომლობით.

თვეშიორჯერმშენებლობისდაწყებამდე(ეკონომიკური (და არაფიზიკური) ადგილმონაცვლეობის / გადასახლებისპროცედურებისშემუშავებისა დაგანხორციელების

გავლენისქვეშ მყოფითემიდანშემოსულისაჩივრებისრაოდენობა.

ადგილზეგასვლებისანგარიშები;

ადგილობრივითემებისწარმომადგენლები;

ადგილობრივიმუნიციპალიტეტებისმთავრობისწარმომადგენლები.

მონიტორინგისსიხშირე უნდაგაიზარდოსგავლენის ქვეშმყოფი თემებიდანსაჩივრის მიღებისშემთხვევაში;



818

№











სპეციალურიპროცედურები, რომლებიცშეესაბამება EBRD-ისგარემოსდაცვითიდა სოციალურიპოლიტიკისშესრულებისმოთხოვნას (PR) 5: მიწის შესყიდვა, არანებაყოფლობითი გადასახლება დაეკონომიკურიადგილმონაცვლეობა. პროცედურებიუნდაჩამოყალიბდესცხოვრებისსაშუალებებისაღდგენის ჩარჩოსსახით;

კონსულტაციებიუნდა გაგრძელდესპროცედურისგანხორციელების, მონიტორინგის, კომპენსაციებისგაცემისა დაგანსახლებისპროცესისშეფასების დროსაც;

ეტაპზე).


819

№











დეტალურიინფორმაციაშესაძლოშემარბილებელიღონისძიებებისშესახებ მოცემულიახუდონის ჰიდროელექტროსადგურის პროექტისგანსახლებისსამოქმედო გეგმაში.

7.

სასაფლაოსა და სალოცავი / წმინდა ადგილების ტერიტორიის დატბორვა.

კონსულტაციები ადგილობრივი თემის წარმომადგენლებთან, საპატრიარქოსთან, საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროსა და ადგილობრივ მთავრობასთან. მნიშვნელოვანია კონსულტაციებსადა მოლაპარაკებებში მონაწილეობას იღებდნენ ადგილობრივი თემის ბუნებრივი ლიდერები;

ადგილზეგასვლა და პროცესის მიმდინარეობის შეფასება / შემოწმება;


პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი კონსულტანტებთან მჭიდრო თანამშრომლობით.


გავლენისქვეშ მყოფითემებიდანშემოსულისაჩივრებისრაოდენობა.



ადგილობრივიმუნიციპალიტეტებისმთავრობის წარმომადგენლები.




820

№











დეტალურიინფორმაციაშესაძლოშემარბილებელიღონისძიებებისშესახებ მოცემულიახუდონის ჰიდროელექტროსადგურის პროექტისგანსახლებისსამოქმედო გეგმაში;

კონსულტაციები საერთაშორისო ორგანიზაციებსა და ექსპერტებთან, რომლებსაც მსგავსი საკითხის გადაჭრის გამოცდილება აქვთ.

8.

სალოცავსა და წმინდა ადგილებთან მისასვლელი გზების მოშლა.

სალოცავ/წმინდაადგილებთან ახალი მისასვლელი გზების გაყვანა;

კონსულტაციები ადგილობრივი თემის წარმომადგენლებთან, მესტიასა და სოფ. ხაიშში საპატრიარქოსა და ადგილობრივი მთავრობის

ადგილზეგასვლა და სალოცავსა და წმინდა ადგილებთან მისასვლელი გზების მდგომარეობის / არსებობის

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი კონსულტანტებთან მჭიდრო თანამშრომლობით.





ადგილობრივიმუნიციპალ

მონიტორინგისსიხშირე უნდაგაიზარდოსგავლენის ქვეშმყოფი თემებიდანსაჩივრის მიღებისშემდეგ;

საზოგადოებისდაინტერესებისშემთხვევაშიადგილზე


821

№











წარმომადგენლებთან;

სადავო საკითხები უნდა განიხილოს სპეციალურმა კომისიამ.3

შემოწმება;


იტეტებისმთავრობის წარმომადგენლები.

გასვლებისანგარიშები უნდაიყოს საჯარო.

9..

განსახლების შედეგად საუკუნეების მანძილზე ჩამოყალიბებული სოციალური და კულტურული ურთიერთობების სისტემის მოშლა.

კონსულტაციებიგავლენის ქვეშ მყოფპირებთან და მათიინფორმირებულიმონაწილეობაგანსახლებასთანდაკავშირებულიგადაწყვეტილებების მიღების(განსაკუთრებით, ახალისაცხოვრებელიადგილის მოძიების) პროცესში;

გასაჩივრებისმექანიზმის შექმნა, რაც შეიძლება, ადრეულ ეტაპზეგადასახლების


პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი შესაბამის კონსულტანტებთან მჭიდრო თანამშრომლობით.

განსახლების პირველ წელს ყოველთვიური და მეორე წელის –კვარტალური.





საზოგადოებისდაინტერესებისშემთხვევაში, ადგილზეგასვლებისანგარიშები უნდაიყოს საჯარო.

3 საქართველოს მთავრობის N 254 2010 წლის 23 თებერვლის განკარგულება“საქართველოს მთავრობასა და საქართველოს საპატრიარქოს შორის ქონებრივი საკითხების განმხილველი სამთავრობო კომისიის შექმნის შესახებ“. ეს კომისია განიხილავს ყველა სადავო საკითხს, რომელიც შეიძლება წარმოიშვას რელიგიურ საკითხებთან დაკავშირებით.


822

№











პროცესშიწარმოქმნილიპრობლემებისდროულადგადაჭრის მიზნით;

განსახლებისდეტალურისამოქმედო გეგმისშემუშავება. ფიზიკურიადგილმონაცვლეობა უნდა დაიგეგმოსდაგანხორციელდესგანსახლებისსამოქმედო გეგმისშესაბამისად, რომელიც პასუხობსEBRD-ისგარემოსდაცვითიდა სოციალურიპოლიტიკისშესრულებისმოთხოვნას (PR) 5: მიწის შესყიდვა, არანებაყოფლობითი გადასახლება დაეკონომიკურიადგილმონაცვლეობა;

კონსულტაციებიუნდა გაგრძელდეს


823

№











განსახლების გეგმის განხორციელების ყველა ეტაპზე, მონიტორინგის, კომპენსაციებისგაცემისა დაგანსახლებისპროცესისშეფასების დროსაც.

10.

განსახლების ახალ ტერიტორიაზე სოციალურ-კულტურული ადაპტაციის სირთულე / შეუძლებლობა.

კონსულტაციებიგავლენის ქვეშ მყოფპირებთან(ადგილმონაცვლედა მასპინძელითემების წევრები) და მათიინფორმირებულიმონაწილეობაგადასახლება-ჩასახლებასთანდაკავშირებულიგადაწყვეტილებების მიღებისპროცესში;

გავლენის ქვეშმყოფი თემებისწარმომადგენლები(ადგილმონაცვლედა მასპინძელითემების წევრები) მონაწილეობასუნდა იღებდნენ

ადგილობრივი თემების წარმომადგენლებისგამოკითხვა;

გასაჩივრების მექანიზმის არსებობისა და მისი ფუნქციონირების მონიტორინგი.


განსახლების პირველ წელს ყოველთვიური და მეორე წელს –კვარტალური.





საზოგადოებისდაინტერესებისშემთხვევაში ადგილზეგასვლებისანგარიშები უნდაიყოს საჯარო.


824

№











გადასახლება-ჩასახლებისპროცესთანდაკავშირებულიგადაწყვეტილებების მიღებაში შემდეგსაკითხებზე: საკომპენსაციოპაკეტები, დახმარება, შემოთავაზებულიახალისაცხოვრებელიადგილისა დაგადასახლებისგრაფიკისხელსაყრელობა, მასპინძელ თემებში რესურსების არსებობა და მდგომარეობა და სხვ;

გასაჩივრებისმექანიზმის შექმნა, რაც შეიძლება, ადრეულ ეტაპზეგადასახლებისპროცესშიწარმოქმნილიპრობლემებისდროულადგადაჭრის


825

№











მიზნით;კონსულტაციები უნდაგაგრძელდესგანსახლების სამოქმედო გეგმის განხორციელების ყველა ეტაპზე, მონიტორინგის, კომპენსაციებისგაცემისა დაგანსახლებისპროცესისშეფასების დროსაც.

11.

მძიმე ტექნიკის მოძრაობისა და მშენებლობის პროცესის შედეგად წარმოქმნილიმტვერი, ვიბრაცია და ხმაური.

მტვერთან, ვიბრაციასა და ხმაურთან დაკავშირებული დეტალური ინფორმაცია მოცემულია ჯანდაცვისა დახმაურის თავებსა და გეგმაში.

12.

ადგილობრივი თემების წარმომადგენლებთან დაკავშირებული უბედური

ადგილობრივი თემების წარმომადგენლებთან დაკავშირებული უბედური

შემარბილებელი ზომები მოცემულიაჯანდაცვის გეგმაში.

ადგილობრივი თემების წარმომადგენლებთან დაკავშირებულ უბედურ


826

№











შემთხვევები (მოსახლეობის გადაადგილების შეზღუდვა და უბედური შემთხვევები უსაფრთხოების ნორმების დაუცველობის შედეგად).

შემთხვევები. შემთხვევებთანდაკავშირებული დეტალური ინფორმაცია მოცემულია ჯანდაცვის თავსა და გეგმაში.

13.

არსებული ინფრასტრუქტურის მოშლა (მაგ.: სასოფლო-სამეურნეო ნაკვეთებზე (სახნავი, საძოვარი) ხელმისაწვდომობის შეზღუდვა (მისასვლელი გზების მოშლა, სარწყავი არხების,სასმელი წყლის მილებისა და ა.შ. მოშლა)

არსებული ინფრასტრუქტურის მოშლა (გზები, სარწყავი არხები, სასმელი წყლის მილები და ა.შ.)

მშენებლობის შედეგად დაზიანებული ინფრასტრუქტურის აღდგენა / კომპენსაცია.

მშენებლობის დროს ყოველკვირეულად, ხოლო შემდგომ, საჭიროებისამებრ, ადგილობრივიმოსახლეობისა და მუნიციპალიტეტის მთავრობის წამომადგენლების

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, EHS–ისა და საზოგადოებასთან ურთიერთობის ოფიცრები).

კონტრაქტორის მიერკვარტალურიანგარიშებისმომზადება;

ყოველთვიური შემოწმებებიმშენებლობის პირველწელს დაშემდეგ –სემესტრულიმონიტორინ

დაზიანებული და აღდგენილი (კომპენსირებული) ინფრასტრუქტურის რაოდენობა / მოცულობა;

მოსახლეობის საჩივრების რაოდენობა.

შემოწმებისშემდეგმომზადებული ანგარიშები;

ადგილობრივი თემებისა და მუნიციპალიტეტებისმთავრობისწარმომადგენლები.

კონტრაქტორის მიერ ჩატარებული ყოველკვირეული შემოწმებები უნდა იყოს ქმედითი და დაზიანებაზე რეაგირება, რაც შეიძლება, სწრაფი, რათა არ მოხდეს მოსახლეობის ცხოვრების ჩვეული რიტმის მნიშვნელოვანი შეფერხება და არ მიადგეს რაიმე სახის ზარალი, მაგ.: მოსავლის დაკარგვა


827

№











გამოკითხვა;

დაზიანებული ადგილების ვიზუალური დათვალიერება;

მშენებლობის შედეგად დაზიანებული ინფრასტრუქტურის აღდგენა / კომპენსაციის პროცესის კონტროლი.

გი. და ა.შ.

14.

სასოფლო-სამეურნეო ნაკვეთების ხარისხის დაქვეითება (დაბინძურება მტვრით, სამშენებლო მასალითა და

სამშენებლონარჩენებისმართვის გეგმის შემუშავება დაგანხორციელება;

სამშენებლო ნარჩენების დროული გატანა

სამშენებლო ტერიტორიის მიმდებარე სასოფლო-სამეურნეო ნაკვეთების დათვალიერ

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, გარემოსდა

კონტრაქტორის მიერკვარტალურიანგარიშებისმომზადება;

ყოველთვი

დაზიანებული ნაკვეთების რაოდენობა და ფართობი;

მოსახლეობის საჩივრების რაოდენობა.

შემოწმებისშემდეგმომზადებული ანგარიშები;

ადგილობრივი თემებისადა

კონტრაქტორის მიერ ჩატარებული ყოველკვირეული შემოწმებები უნდა იყოს ქმედითი და დაზიანებაზე რეაგირება, რაც


828

№











ნარჩენებით). ტერიტორიიდან; ზარალის

შემთხვევაში ზარალის დათვლადა დროული კომპენსაცია.

ება / შემოწმება მშენებლობის დროს ყოველკვირეულად.

ცვითი კონსულტანტი.

ური შემოწმებებიმშენებლობის პირველწელს დაშემდეგსემესტრულიმონიტორინგი.

მუნიციპალიტეტებისმთავრობის წარმომადგენლები.

შეიძლება, სწრაფი, რათა აცილებულ იქნეს რაიმე სახის მნიშვნელოვანი ზარალი.

15.

გაზრდილი ზეწოლა სოციალურ და სანიტარიულ ინფრასტრუქტურაზე.

არსებული სანიტარიული ინფრასტრუქტურის შესწავლა და, საჭიროების შემთხვევაში, მისი მოცულობის გაზრდა.

დგილობრივი თემებისადა მუნიციპალიტეტის მთავრობის წარმომადგენლების გამოკითხვა.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, EHS–ის ოფიცერი.

კონტრაქტორის მიერკვარტალურიანგარიშებისმომზადება.

მოსახლეობის საჩივრები,

სანიტარიული ინფრასტრუქტურის დამაკმაყოფილებელი მდგომარეობა;

სანიტარიული მდგომარეობის გაუარესებასთან დაკავშირებუ

ადგილობრივი თემებისადამუნიციპალიტეტებისმთავრობის წარმომადგენლები;

ადგილობრივი სამედიცინოდაწესებულებები.


საზოგადოებისდაინტერესებისშემთხვევაშიადგილზე გასვლებისა დ შემოწმებების ანგარიშები უნდა


829

№











ლი დაავადებების რიცხვი.

იყოს საჯარო.

16.

გაზრდილი ზეწოლა ადგილობრივ რესურსებზე (მათ შორის, საკვებზე).

ადგილობრივ რესურსებზე მოთხოვნის (ტევადობის, შესაძლებლობების, მათ შორის, მზარდი) შესწავლა;

კონსულტაციები გავლენის ქვეშ მყოფ პირებთან და მათი ინფორმირებული მონაწილეობა.

ადგილზე გასვლა;

ადგილობრივი თემებისა და მუნიციპალიტეტის მთავრობის წარმომადგენლების გამოკითხვა;

ზუგდიდისა და მესტიის ბაზრების მონიტორინგი.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, EHS–ის ოფიცერი.

კონტრაქტორის მიერ კვარტალურიანგარიშებისმომზადება.

მოსახლეობის საჩივრები;

მუნიციპალიტეტის სოციალურ-ეკონომიკური სტაბილური მდგომარეობა.

ადგილობრივი თემებისადამუნიციპალიტეტებისმთავრობის წარმომადგენლები.


საზოგადოებისდაინტერესებისშემთხვევაშიანგარიშები უნდაიყოს საჯარო.

17.

ტერიტორიაზე დროებითისამუშაოძალისშესვლასთან

საზოგადოებრივიჯანმრთელობისა დაუსაფრთხოებისდაცვის გეგმისშემუშავება და

ადგილობრივითემების, მუნიციპალ

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო

კვარტალურიშემოწმებები

სამშენებლოუბნისმიმდებარეტერიტორიე

ადგილობრივითემებისწარმომადგ

მონიტორინგისსიხშირე შეიძლებაგაიზარდოსტერიტორიაზე


830

№











დაკავშირებული გადამდებ დაავადებათა რაოდენობის მატება.

განხორციელება; პროექტის

განმახორციელებელმა უნდაგამოავლინოს ისდაავადებები, რომლებიცშეიძლებაგავრცელდესსამუშაოზე დასაქმებულთა მიერ. საჭიროებისამებრ,უნდა შემუშავდესსამოქმედო გეგმებიდაავადებებისშესაძლოგავრცელებისთავიდან აცილებისან შემცირებისმიზნით;

პროექტის განმახორციელებელმა, კონტრაქტისპირობებისსაფუძველზე, თავისკონტრაქტორებსუნდა დააკისროსსამუშაო ძალისდაქირავებამდემუშა პერსონალისსამედიცინო

იტეტების მთავრობისადასამედიცინოდაწესებულებებისწარმომადგენლებისგამოკითხვაადგილზე.

კონტრაქტორი, EHS და საზოგადოებასთან ურთიერთობის ოფიცრები.

მშენებლობის პირველწელს დაშემდეგსემესტრულიმონიტორინგი.

ბზეავადმყოფობისშემთხვევებისრაოდენობასამშენებლოსამუშაოებისდაწყებისშემდეგ.

ენლები;

ადგილობრივიმუნიციპალიტეტებისმთავრობის წარმომადგენლები;

ადგილობრივისამედიცინოდაწესებულებები.

დროებითისამუშაო ძალისშესვლასთანდაკავშირებულიდაავადებებისშესახებ საჩივრისშემოსვლისშემთხვევაში;

საზოგადოებისდაინტერესებისშემთხვევაშიშემოწმებისსაფუძველზეშემუშავებულიანგარიშები უნდაიყოს საჯარო.


831

№











შემოწმებისგანხორციელებისვალდებულება;

ადგილობრივიმუშახელისმაქსიმალური დასაქმებისწახალისება.

18.

მუშათაარასათანადოქცევა / სოციალურ-კულტურული განსხვავება/ მიგრანტიმუშებისკონფლიქტიადგილობრივმოსახლეობასთან.

მუშათა ქცევისკოდექსისშემუშავება, რომლის ერთ-ერთიმნიშვნელოვანიკომპონენტი უნდაიყოს ადგილობრივთემებთანურთიერთობისგეგმის შემუშავება(კოდექსი უნდამოიცავდესადგილობრივთემებთანურთიერთობისძირითად წესებს, ქცევის წესებსკონფლიქტურსიტუაციებში, ადგილობრივითემებისკულტურულითავისებურებების,განსხვავებული

პროექტის განმახორციელებლისსაზოგადოებასთანურთიერთობისოფიცერისმიერადგილობრივითემებისადამუნიციპალიტეტებისმთავრობისწარმომადგენლებისგამოკითხვადა

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, EHS და საზოგადოებასთან ურთიერთობის ოფიცრები.

დაუგეგმავიმონიტორინგი Trans Electrica Ltd.-ისმიერ.

ადგილობრივი თემებისწარმომადგენლებისგანშემოსულისაჩივრებისრაოდენობა;

სწავლებისრაოდენობა;

სწავლებაშიმონაწილეთარაოდენობა;

მუშათაქცევისკოდექსისადგილობრივ თემებთანურთიერთო

ანგარიშებიადგილობრივთემებთანურთიერთობისგეგმისშესრულების თაობაზე;

შემოწმებისშემდეგმომზადებულიანგარიშები;

ადგილობრივითემებისწარმომადგ

მონიტორინგისსიხშირე შეიძლებაგაიზარდოსმუშებისარასათანადოქცევისა ანადგილობრივითემებისწარმომადგენლებთანკონფლიქტებისშესახებ საჩივრისშემოსვლისშემთხვევაში.


832

№











კულტურის მქონეტერიტორიებიდანმოსული მუშებისშემთხვევაში) დამოქმედება მისშესაბამისად;

სწავლება მუშათაქცევის კოდექსისშესრულებისსაკითხებზე;

გასაჩივრებისმექანიზმისშემუშავება დაამოქმედება;ადგილობრივი მუშახელისდასაქმებისწახალისება.

დაკვირვებამუშათაქცევაზე.

ბის გეგმისარსებობა დამისიგანხორციელება.

ენლები.

19.

მუშების არასათანადო სამუშაო პირობები.

სოციალური ინფრასტრუქტურისა და მომსახურების გეგმის შემუშავება სანიტარიულ-ჰიგიენური, სოციალური და სამედიცინო ობიექტებისა და მომსახურების, აგრეთვე მუშების საცხოვრებელი ადგილებისა და

მუშებისსამუშაოადგილებისმდგომარეობისშემოწმება.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი, EHS–ისადა საზოგადოებასთან ურთიერთობის ოფიცრები.

დაუგეგმავიმონიტორინგი Trans Electrica Ltd-ის მიერ.

სამუშაოადგილისშესაბამისობა შრომისადა სამუშაოპირობებისადმი (PR 2) EBRD-ისგარემოსდაცვითი დასოციალურიპოლიტიკის

შემოწმებისშემდეგმომზადებულიმონიტორინგისანგარიშები;

მუშები.

მონიტორინგისსიხშირე შეიძლებაგაიზარდოს მუშებისმხრიდანგასაჩივრებისმექანიზმისსაშუალებითარასათანადოსამუშაო პირობებისთაობაზე საჩივრისშემოსვლისშემთხვევაში;


833

№











ტრანსპორტირების უზრუნველყოფის მიზნით;

სამუშაო ადგილი უნდა შეესაბამებოდეს EBRD-ის გარემოსდაცვითი და სოციალური პოლიტიკის მოთხოვნებს შრომისა და სამუშაო პირობებისადმი (PR 2) და შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის ძირითად სტანდარტებს;

მუშებს უნდა ჰქონდეთ: o უსაფრთხო

საცხოვრებელი სივრცე –ზედაპირები, სტრუქტურები და მოწყობილობები ადვილად უნდა იწმინდებოდეს და არ იწვევდეს სახიფათო

მოთხოვნებსა და შრომისსაერთაშორისოორგანიზაციის (ILO) ძირითადსტანდარტებთან;

შესაბამისობასაქართველოს შრომისკოდექსთან(2006 წლის25 მაისი) დასაქართველოსსანიტარიულკოდექსთან(2003 წლის 8 მაისი);

სწავლებისრაოდენობა;

მშენებლობისპირველი წლისგანმავლობაშიანგარიშებისოციალურიინფრასტრუქტურისა და მომსახურებისგეგმის შესრულებისშესახებ უნდამომზადდესყოველკვარტალურად, ხოლო მეორეწლიდან –სემესტრულად.


834

№











ნაერთების დაგროვებას. შენობები უნდა იყოს სტრუქტურულად უსაფრთხო, სათანადოდ დაცული კლიმატური პირობებისაგან და ჰქონდეს განათებისა და ხმაურის მისაღები დონე;

o უსაფრთხო ტექნიკა და მასალები;

o მუშაობის უსაფრთხო სისტემები;

o ინფორმაცია, რჩევა, სწავლება და მეთვალყურეობა;

o სათანადო სამუშაო გარემო და პირობები (სამუშაო ადგილი უზრუნველყოფილი უნდა იყოს

სწავლებაშიმონაწილეთარაოდენობა.

მუშებისმხრიდანშემოსულისაჩივრებისრაოდენობაარასათანადო სამუშაოპირობებთანდაკავშირებით.


835

№











საპირფარეშოებითა და საშხაპეებით, სასმელი წყლითა და სუფთა სასადილოთი);

o ხელმისაწვდომი გადაუდებელი სამედიცინო დახმარება.

სამუშაო ადგილი დაცული უნდა იყოს ხანძრების გაჩენის საშიშროებისაგან საწარმოო ობიექტებისათვის განკუთვნილი ხანძარსაწინააღმდეგო წესების დაცვის გზით. სხვა ხანძარსაწინააღმდეგო საშუალებებში შედის:o ობიექტების

აღჭურვა ხანძრის დეტექტორებით, განგაშის სისტემითა და ხანძარსაწინააღმდეგო აღჭურვილობით.


836

№











ხანძარსაწინააღმდეგო აღჭურვილობა უნდა იყოს გამართულ სამუშაო მდგომარეობაში და ადვილად ხელმისაწვდომი. იგი უნდა შეესაბამებოდეს ობიექტის ზომებსა და დანიშნულებას, ობიექტში არსებულ აღჭურვილობას, არსებული ნივთიერებების ფიზიკურ და ქიმიურ თვისებებსა და ადამიანთა მაქსიმალურ რაოდენობას;

o ადვილად ხელმისაწვდომი და მოსახმარი ხელის ხანძარსაწინააღმდეგო აღჭურვილობის


837

№











არსებობა; ხმოვანი და

ვიზუალური თვისებების მქონე ხანძარსაწინააღმდეგო და ავარიული განგაშის სისტემები. საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციის სიცოცხლესა და სიცოცხლის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული სახელმძღვანელო პრინციპები დაცულ უნდა იქნეს საზოგადოებრივი შენობების შემთხვევაში;

მუშათა გასაჩივრების მექანიზმის შემუშავება და ამოქმედება.

20.

უსამართლო საკონტრაქტო პირობები.

კონტრაქტორთან კონტრაქტის დადების დროს Trans Electrica Ltd.:o უნდა

ინტერვიუებიმუშებთან;

სამუშაო

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტო

დაუგეგმავიმონიტორინგი Trans Electrica Ltd.-ის

სამუშაოადგილისშესაბამისობა შრომისადა სამუშაო

შემოწმებისშემდეგმომზადებულიმონიტორინ

მონიტორინგისსიხშირე შეიძლებაგაიზარდოს მუშებისმხრიდანუსამართლო


838

№











დარწმუნდეს, რომ კონტრაქტორები არიან კარგი რეპუტაციის მქონე აღიარებული კომპანიები;

o უნდა მოსთხოვოს მათ EBRD-ის გარემოსდაცვითიდა სოციალური პოლიტიკის შრომისა და სამუშაო პირობების (PR 2) 6-დან 16-მდე და 18 პარაგრაფებში ჩამოყალიბებული მოთხოვნების შესრულება;

Trans Electrica Ltd-მა კონტრაქტორების, ქვეკონტრაქტორების და მომსახურებისა და საქონლის მოწოდების საკონტრაქტო ვალდებულებები

პირობებისშემოწმებაადგილზე.

რი, EHS და საზოგადოებასთან ურთიერთობის ოფიცრები.

მიერ. პირობებისადმი (PR 2) EBRD-ისგარემოსდაცვითი დასოციალურიპოლიტიკისმოთხოვნებსა და შრომისსაერთაშორისოორგანიზაციის (ILO) ძირითადსტანდარტებთან;

სამუშაოპირობებისშესაბამისობასაქართველოს შრომისკოდექსა(2006 წლის25 მაისი) დასაქართველ

გისანგარიშები;

მუშები.

საკონტრაქტოპირობებთანდაკავშირებულისაჩივრისშემოსვლისშემთხვევაში.


839

№











უნდა შეიმუშაოს შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის (ILO) ძირითად სტანდარტებზე დაყრდნობით. Trans Electrica Ltd-მა კონტრაქტორებიდა ქვეკონტრაქტორებიუნდა დაავალდებულოს,დაიცვან შემდეგი კანონები და პრინციპები:o შრომის,

სოციალური დაცვის, პროფესიული ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების ეროვნული კანონები (საქართველოს სანიტარიული კოდექსი, 2003 წლის 8 მაისი); და

o შრომის საერთაშორისო

ოსსანიტარიულკოდექსთან(2003 წლის 8 მაისი).


840

№











ორგანიზაციის ის პრინციპები და სტანდარტები, რომლებიც ეხება:ა) ბავშვთა

შრომის გამოყენების აკრძალვას;

ბ) იძულებითი შრომის აკრძალვას;

გ) შრომასთან დაკავშირებული დისკრიმინაციის აკრძალვას;

დ) ჯგუფური და კოლექტიური ხელშეკრულებების დადების თავისუფლებას.

პროექტის განმახორციელებელმაკონტრაქტორებსა და


841

№











ქვეკონტრაქტორებს უნდა დააკისროს საქართველოში სამშენებლო სექტორში არსებული ხელფასების, შეღავათებისა და სამუშაო პირობების ეკვივალენტური ხელფასების, შეღავათებისა და სამუშაო პირობების უზრუნველყოფის ვალდებულება;

მუშათა გასაჩივრების მექანიზმის შექმნა, რათა მათ მიეცეთ სამუშაო პირობებთან დაკავშირებული საკითხების დაყენების შესაძლებლობა.

21.

გადაჭარბებული მოლოდინები დაადგილობრივი მოსახლეობის

გადაჭარბებული მოლოდინები დაადგილობრივი მოსახლეობის

ადგილობრივი მოსახლეობის დროული და ზუსტი ინფორმირება (შესაბამისი საკონსულტაციო


ადგილობრივი თემების წარმომადგე

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი,

მშენებლობის დაწყებამდე კვარტალურად და მშენებლობის მიმდინარეობ

ადგილობრივი მოსახლეობის მხრიდან შემოსული საჩივრების

საველე გასვლების ანგარიშები;

ადგილობრივი

მონიტორინგისსიხშირე უნდაგაიზარდოსსაჩივრის მიღებისშემთხვევაში.


842

№











შესაძლო იმედგაცრუება.

შესაძლო იმედგაცრუება.

შეხვედრების ჩატარება, საინფორმაციო ბროშურების მომზადება და გავრცელება, საინფორმაციო სტენდების მოწყობა და სხვ.) იმ სარგებლის შესახებ, რომელიც, შესაძლოა მიიღოსადგილობრივმა მოსახლეობამ პროექტისგანხორცილებისა და ექსპლუატაციის პროცესში.

ნლების გამოკითხვა.

საზოგადოებასთან ურთიერთობის ოფიცერი.

ის დროს ყოველწლიურად.

რაოდენობა. თემების წარმომადგენლები.

22

თემის საკუთრებასთან ხელმისაწვდომობის დაკარგვა.

მოსახლეობის თემის საკუთრებით სარგებლობის შესწავლა და იმ ოჯახების გამოყოფა, რომელთა შემოსავლის მნიშვნელოვანი ნაწილი ამ საკუთრების სარგებლობაზეა დამოკიდებული;

მნიშვნელოვანი


ადგილობრივი თემების წარმომადგენლებისგამოკითხვა.

პროექტის განმახორციელებელი.

მშენებლობის დაწყებამდე კვარტალურად და მშენებლობის მიმდინარეობის დროს ყოველწლიურად.

ადგილობრივი მოსახლეობის მხრიდან შემოსული საჩივრების რაოდენობა;

მოსახლეობის ეკონომიკური მდგომარეობა (წლიური შემოსავლის

საველე გასვლების ანგარიშები;

ადგილობრივი თემების წარმომადგენლები.

მონიტორინგისსიხშირე უნდაგაიზარდოსსაჩივრის მიღებისშემთხვევაში.


843

№











ზარალისშემთხვევაში დროული კომპენსაცია.

დონე).


844

ცხრილი 9.25. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა: ჯანდაცვა

ზეგაველნაშემარბილებელ

ი ზომამონიტორინგის





სიხშირეინდიკატორი

გადამოწმებისწყარო

კომენტარიმშენებლობისეტაპი


1.

ნეგატიური ზემოქმედება მუშახელსა და სამშენებლო ტერიტორიის მიმდებარე თემებზე მშენებლობის დროს არაკეთილ-საიმედოსანიტარიულ-ჰიგიენურიპირობების შედეგად.

საზოგადოებრივიჯანმრთელობისა დაუსაფრთხოების დაცვისგეგმისშემუშავება და განხორციელება;

მშენებლობის დროს ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმის შემუშავება და განხორციელება;

სანიტარიულ-ტექნიკური ნაგებობების ჰიგიენური

კონტრაქტორისმიერ კვარტალურიანგარიშებისმომზადებასაზოგადოებრივიჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმის და მშენებლობის დროს ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმების შესრულების თაობაზე;

სამშენებლო უბნისადა მიმდებარეტერიტორიებისვიზუალურიშემოწმება;

ინტერვიუები / კონსულტაციებიადგილობრივითემებისწარმომადგენელებ

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი EHS–ისოფიცრის მეშვეობით.

კონტრაქტორის მიერ კვარტალური ანგარიშების მომზადება;

დაუგეგმავი მონიტორინგი / შემოწმება სამუშაო საათების დროს.

ახალი სანიტარიულ-ტექნიკური ნაგებობები;

სასმელი წყლის ხარისხის მაჩვენებლები;

ნარჩენების განთავსების სანიტარიული პოლიგონები;

დასაქმებულთა საცხოვრებელი პირობების ჰიგიენური მახასიათებლები;

გადამდები დაავადებების გავრცელების მაჩვენებლები;

საზოგადოებრივი

ანგარიშები საზოგადოებრივიჯანმრთელობისადა უსაფრთხოებისდაცვის გეგმისა და მშენებლობის დროს ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმის შესრულების თაობაზე;

შემოწმების შემდეგ მომზადებული მონიტორინგის ანგარიშები;



მშენებლობის პირველი წლისგანმავლობაშიანგარიშებისაზოგადოებრივიჯანმრთელობისა დაუსაფრთხოებისდაცვის გეგმისადამშენებლობისდროსჯანმრთელობისა დაუსაფრთხოებისდაცვის გეგმისთაობაზე უნდამომზადდესყოველკვარტალურად, ხოლოშემდეგიწლებისგანმავლობაში –სემესტრულად;


845











დაგეგმარება და მშენებლობა;

ზედაპირული წყლებისა და სასმელი დანიშნულების წყლების (რეგლამენტებისა და სტანდარტების შესაბამისი) ხარისხის უზრუნველყოფა;

სამრეწველო და საყოფაცხოვრებო ნარჩენების მართებული მენეჯმენტი;

დასაქმებულთა საცხოვრებელი და სამუშაო

თან დადასაქმებულებთან.

ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმისადა მშენებლობის დროს ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმა და მისი განხორციელება.

დასაქმებულები;სამედიცინო სტატისტიკური ანგარიშები.

საზოგადოებისდაინტერესებისშემთხვევაშიანგარიშებიუნდა იყოსსაჯარო;

მონიტორინგისსიხშირეშეიძლებაგაიზარდოსსანიტარიულ-ჰიგიენურიპირობებისგაუარესებასთანდაკავშირებული საჩივრისშემოსვლის, აგრეთვეინფექციურიდაავადებებისგავრცელებისადაპროფესიულიდაავადებებისაღმოცენებისშემთხვევაში.


846











გარემოსმიკროკლიმატისოპტიმალურიპარამეტრებისუზრუნველყოფა:

უსაფრთხოსაცხოვრებელი სივრცე–ზედაპირები,სტრუქტურები დამოწყობილობები, რომლებიცადვილადექვემდებარებიანგაწმენდა-გასუფთავებას. შენობებიუნდა იყოს

მონიტორინგისსიხშირეშეიძლებაგაიზარდოსდასაქმებულთასაჩივრებისშემოსვლის შემთხვევაში.


847











სტრუქტურულადუსაფრთხო, სათანადოდ დაცულიკლიმატურიპირობებისმავნეზეგავლენისაგან დაჰქონდესგანათებისადახმაურისდასაშვებიდონე;

უსაფრთხოტექნიკა დამასალები, მუშაობისუსაფრთხოსისტემები;

ინფორმაცია, რჩევა, სწავლება


848











დამეთვალყურეობა;

სათანადოსამუშაოგარემო დასაცხოვრებელიპირობები(სანიტარიული-ტექნიკურიმოწყობილობებით –საპირფარეშოებითადასაშხაპეებით, სასმელიწყლით –უზრუნველყოფილი);

ჰიგიენურიმოთხოვნებისშესაბამისი


849











კვებისბლოკი დაუსაფრთხოსაკვები;

ხელმისაწვდომი გადაუდებელისამედიცინოდახმარება. სურსათისუსაფრთხოებისუზრუნველყოფა;

დასაქმებულიკონტინგენტისჯანმრთელობის პერიოდულიშემოწმებისადაპროფესიულიდაავადებებისადრეულიგამოვლენის,


850











შრომისუსაფრთხოებისუზრუნველყოფა.

2.

სამშენებლო სამუშაოების პროცესში წარმოქმნილი მტვერი, ხმაური და ვიბრაცია.

საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმისშემუშავება და განხორციელება;

მშენებლობის დროს ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმისშემუშავება და განხორციელ

კონტრაქტორისმიერ კვარტალურიანგარიშებისმომზადებასაზოგადოებრივიჯანმრთელობისადა უსაფრთხოებისდაცვის გეგმისა დამშენებლობის დროსჯანმრთელობისადა უსაფრთხოებისდაცვის გეგმებისშესრულების თაობაზე;

სამშენებლო უბნისა და მიმდებარე ტერიტორიებისვიზუალურიშემოწმება;



კონტრაქტორის მიერ კვარტალური ანგარიშების მომზადება;

დაუგეგმავი მონიტორინგი / შემოწმება სამუშაოსაათების დროს;

კვარტალური შემოწმებე

დატვირთული მანქანების სპეციალური საფრის არსებობა;

სველი მეთოდების გამოყენება მშრალ ამინდში;სატვირთო ტრანსპორტის შემოწმება;

ადგილობრივი თემების და/ანადგილობრივიმუნიციპალიტეტებისმთავრობისწარმომადგენლე

ანგარიშებისაზოგადოებრივი ჯანმრთელობისა და უსაფრთხობისა და მშენებლობის დროს ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმების შესრულებისთაობაზე;

დაუგეგმავიმონიტორინგისანგარიშები;


ადგილობრივიმუნიციპალიტეტების მთავრობის

მონიტორინგისსიხშირე უნდაგაიზარდოსსამშენებლოსამუშაოებითგამოწვეულიხმაურისთაობაზესაჩივრისმიღებისშემთხვევაში;

მშენებლობისპირველი წლისგანმავლობაშიანგარიშებისაზოგადოებრივიჯანმრთელობისა დაუსაფრთხოებისდაცვის გეგმისა


851











ება;

დაცლის წერტილამდე სატვირთო მანქანების მოძრაობა დახურულ მდგომარეობაში;

მშრალი ამინდის დროს უბნებზე მისასვლელი გზების დასველება ან გზის მექანიკური სარწყავების გამოყენება;

მტვრის ფილტრების გამოყენება სტაციონარულ ქარხნებსა

თემებისა დამუნიციპალიტეტების მთავრობისწარმომადგენლებისგამოკითხვა;

ხმაურისა დავიბრაციის გაზომვა(საჩივრის მიღებისშემდეგ).

ბი მშენებლობის პირველ წელს და შემდეგ –სემესტრული მონიტორინგი;

ხმაურის გაზომვა საჩივრის მიღების შემთხვევაში.

ბის საჩივრები;

საზოგადოებრივიჯანმრთელობისადაუსაფრთხოებისდაცვის გეგმის, მშენებლობისდროსჯანმრთელობისადაუსაფრთხოებისდაცვის გეგმისადა მშენებლობისდროსსამშენებლოტექნიკისმოძრაობისსამოქმედოგეგმის არსებობა.

წარმომადგენლები. დამშენებლობისდროსჯანმრთელობისა დაუსაფრთხოებისდაცვისგეგმებისშესრულებისთაობაზე უნდამომზადდესყოველკვარტალურად, ხოლომეორე დამესამე წლებისგანმავლობაში –სემესტრულად;

საზოგადოებისდაინტერესებისშემთხვევაშიანგარიშებიუნდა იყოსსაჯარო.


852











და აღჭურვილობაზე;

მუშების მიერ სპეციალური ნიღბების გამოყენება;

სამშენებლო უბნებზე აღჭურვილობა უნდა განთავსდეს, რაც შეიძლება, უფრო შორს ხმაურისადმი მგრძნობიარე ტერიტორიებისგან;

ხმაურწარმომქმნელისაქმიანობების განხორციელების


853











ადგილსა და ხმაურისადმი მგრძნობიარე ობიექტებს შორის უნდა მოეწყოს ხმაურდამცავი ზღუდეები, ისეთები, როგორიებიცაა: დროებითი კედლები ან ამოღებული გრუნტის გროვები;

ხმაურწარმომქმნელი საქმიანობების წარმოებისადა ხმაურწარმომქმნელი ტექნიკის კონცენტრაციის ადგილის


854











გარშემო უნდა მოეწყოს კედლები;

ხმაურწარმომქმნელი საქმიანობების განხორციელება ერთდროულად. ერთობლივი მუშაობით წარმოქმნილი ხმაურის დონე ბევრად არ გადააჭარბებს ხმაურის დონეს, წარმოქმნილს ამ სამუშაოების ცალ-ცალკე განხორციელ


855











ების შემთხვევაში;

სამშენებლო სამუშაოების დროს გამოყენებულ უნდა იქნეს სპეციალური უხმაურო ტექნიკა;

მნიშვნელოვანია სამშენებლო სამუშაოების შეწყვეტა ღამის საათებში, ვინაიდან ადამიანების მგრძნობიარობა ხმაურის მიმართ განსაკუთრებით იმატებს ღამის საათებში.


856











სამშენებლო სამუშაოები უნდა განხორციელდეს დღის საათებში (09:00 –18:00);

ჰაერის კონდიცირების სისტემის გამოყენება კაბინაში სასურველი ტემპერატურისა და სუფთა ჰაერის შენარჩუნების მიზნით. შესაბამისად, შესაძლებელი იქნება ფანჯრების დახურვა შემომავალი


857











ხმაურის შესამცირებლად;

მშენებლობის დროს სამშენებლო ტექნიკის მოძრაობის სამოქმედო გეგმის შემუშავება და განხორციელება;

მძიმე ტექნიკისმოძრაობის მარშრუტის შეცვლა და, შეძლებისდაგვარად, მათი არიდება დასახლებული უბნებისაგან;


858











სხვა ალტერნატივების არარსებობის შემთხვევაში ნაკლებად დასახლებული ადგილებში გამავალი გზების გამოყენება.

გასაჩივრებისმექანიზმისშემუშავება დაამოქმედება;

დამატებითი შემარბილებელი ღონისძიებები მოცემულია ხმაურისა და ვიბრაციის გეგმაში.

3.

ადგილობრივ

ადგილობრივ

მშენებლობისდაწყებამდე

კონტრაქტორის მიერ

პროექტის განმახორციე

კონტრაქტორის

გამოკვლეული მოსახლეობის

ადგილობრივი მოსახლეობა;

მონიტორინგისსიხშირე უნდა


859











მოსახლეობაშიდაავადებების მატებადაეპიდემიურიშემთხვევების გამოვლენა.

მოსახლეობაშიდაავადებების მატებისადაეპიდემიური გამოვლენისშემთხვევები.

სამიზნეტერიტორიის(ხუდონჰესის წყალსაცავის ნაპირიდან 0.5–1.5 კმ–ისარეალში მოხვედრილი დასახლებების) მოსახლეობისსამედიცინო-პროფილაქტიკურიგასინჯვებისორგანიზება;

მშენებლობისადაექსპლუატაციის პროცესში(ხუდონჰესის წყალსაცავის ნაპირიდან 0.5–1.5 კმ–ისარეალში მოხვედრილი დასახლებების

წარმოადგენილი საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმის შესრულების ანგარიშები;

ყოველკვარტალური / ყოველწლიური ანგარიშების მომზადება ჯანმრთელობის დაცვის ღონისძიებების შესახებ.

ლებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი EHS–ის ოფიცრის მეშვეობით.

მიერ კვარტალურიანგარიშებისმომზადება;

კვარტალური შემოწმებებიმშენებლობის პირველ წელს და შემდეგ -სემესტრული მონიტორინგი.

რაოდენობა;

სკრინინგული პროგრამებისარსებობა და შედეგები;ადგილობრივი მოსახლეობის სპეციალურიჯანდაცვითი პროგრამები;

მშენებლობაზე დასაქმებულთა სამედიცინო მომსახურების სერვისებით უზრუნველყოფა.

ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების მონაცემები;

დასაქმებულები;

სამედიცინო სერვისის მიმწოდებლები.

შეესაბამებოდესკონტრაქტორისმიერწარმოდგენილგეგმას;

დასაქმებულთადამოსახლეობისმხრიდანსაჩივრებისარსებობისშემთხვევაშიმონიტორინგის სიხშირის გაზრდა.


860











) მოსახლეობისსკრინინგული პროგრამების რეგულარულად განხორციელება;

მშენებლობაზე დასაქმებულთა სამედიცინო დაზღვევის სრული პაკეტით უზრუნველყოფა;

ადგილობრივი მოსახლეობისათვისჯანდაცვითი პროგრამების დაგეგმვა-განხორციელება სკრინინგისშედეგებისშესაბამისად.


861











4.

საზოგადოებისუსაფრთხოება / ადგილობრივმოსახლეობასთან დაკავშირებულიუბედურიშემთხვევებიმშენებლობის პროცესში.

საზოგადოებისუსაფრთხოება / ადგილობრივმოსახლეობასთანდაკავშირებულიუბედურიშემთხვევები.

საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმის შემუშავება და განხორციელება;

სამშენებლო უბანი იზოლირებული უნდა იყოს სპეციალური ღობეებით;

სამშენებლო უბნის შესასვლელთან უნდა განთავსდეს გამაფრთხილებელი

კონტრაქტორის მიერ კვარტალური ანგარიშების მომზადება საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმის შესრულების თაობაზე;

ადგილზე გასვლა და შემოწმება;

ადგილობრივი თემებისა და მუნიციპალიტეტების მთავრობისწარმომადგენლების გამოკითხვა.


მშენებლობის პირველ წელს კვარტალური, მეორე წლიდან სემესტრული, ხოლო ჰესის ფუნქციონირების ეტაპზე ყოველწლიური.

საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმის არსებობა;

უბედური შემთხვევების რაოდენობა.

ანგარიშები საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმის შესრულების თაობაზე;

მონიტორინგის / შემოწმების შემდეგ მომზადებული ანგარიშები;

ადგილობრივი თემებისა და მუნიციპალიტეტების მთავრობისწარმომადგენლები.

მონიტორინგისსიხშირეშეიძლებაგაიზარდოსუბედურიშემთხვევებისშესახებსაჩივრისშემოსვლისშემთხვევაში;

მშენებლობისპირველი წლისგანმავლობაშიანგარიშებისაზოგადოებრივიჯანმრთელობისა დაუსაფრთხოებისდაცვის გეგმისშესრულებისთაობაზე უნდამომზადდესყოველკვარტალურად, ხოლოშემდგომი


862











ნიშნები;

ჰესის ტერიტორიაზე არალეგალური შეღწევის კონტროლი (შესასვლელებთანსპეციალური გამაფრთხილებელი ნიშნების განთავსება, ტერიტორიაზე არალეგალური შეღწევის აღკვეთა).

წლებისა და ჰესის ოპერირებისგანმავლობაში –სემესტრულად;


5.

დასატბორიტერიტორიისსანიტარიულმომზადებასთან

იმ დასახლებული პუნქტების, საწარმოების, შენობების, ამბულატორიისა და

კონტრაქტორის მიერ კვარტალური ანგარიშების მომზადება საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი EHS ოფიცრის

კონტრაქტორის მიერ კვარტალური ანგარიშების

ჩატარებული სამუშაოების ანგარიშები;ნარჩენებისაგან თავისუფალი ტერიტორიები.

სამშენებლო კონტრაქტორის ანგარიშები;

ადგილობრივი ტერიტორიის ინსპექტირება;

მონიტორინგისსიხშირე უნდაშეესაბამებოდესმშენებლობისგეგმას დამშენებლობისდაწყებადე


863











დაკავშირებულიჯანმრთელობისრისკები.

ნაგებობების ტერიტორიების სანიტარიული დასუფთავება, რომლებიც ექვემდებარება აღებას;

საფლავების განლაგების ტერიტორიებზე სანიტარიული დასუფთავება და სხვა ღონისძიებების გატარება;

წყალსაცავის სანაპირო მონაკვეთების მომზადება (სანიტარიული ზონების მომზადება) დატოვებული და

დაცვის გეგმის შესრულების თაობაზე;


ადგილობრივი თემებისა და მუნიციპალიტეტების მთავრობისწარმომადგენლების გამოკითხვა.

მეშვეობით. მომზადება;

კვარტალური შემოწმებებიმშენებლობის დაწყებამდე.

ადგილობრივი თვითმმართველობისა და მოსახლეობის წარმომადგენლები.

აუცილებლადუნდა ჩატარდესშესრულებულისამუშაოსსანიტარიულ-ჰიგიენურიექსპერტიზა.


864











გადატანილი დასახლებული პუნქტების სიახლოვეს;

ტერიტორიის დასუფთავება სამშენებლო ნარჩენებისაგან;

საყოფაცხოვრებო ნარჩენებისა და ტუალეტების შიგთავსის გატანა;

მეცხოველეობის ობიექტების ტერიტორიების სანიტარიული დასუფთავება;

სამრეწველო ობიექტების ტერიტორიები


865











ს დასუფთავება;

ჭაბურღილების დატამპონება და ხელოვნური ჩაღრმავებების ამოვსება;

ფსკერის გასუფთავება –მერქნისაგან ბუჩქებისა და ხეებისაგან (ფესვიანად).

6.

საფლავებისა დასამარხებისგატანასთანდაკავშირებულიჯანმრთელობის რისკები.

საფლავების ასაკობრივი შესწავლა, სპეციალური დამუშვება დასჭირდება მხოლოდ ახალ (20 წლამდე საფლავები) საფლავებს;

სამუშაოს

კონტრაქტორის მიერ წარმოდგენილი საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმის შესრულების შესაბამისიკვარტალური ანგარიშები;

პროექტის განამხორციელებელი, საშენებლო კონტრაქტორი EHS–ისოფიცრის მეშვეობით.

მშენებლობის სამუშაოების დაწყების წინ;

საჩივრების არსებობის შემთხვევა

დასაქმებულთა ინსტრუქტაჟის შესახებ ინფორმაციის არსებობა;

ინფორმაცია ჩატარებული პროფილაქტიკური იმუნიზაციის შესახებ;

სპეცტანსაცმლის

მონიტორინგისშედეგების ანგარიშები;

ადგილობრივი თემებისა და მუნიციპალიტეტების მთავრობისწარმომადგენლები;

საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ადგილობრივი

მონიტორინგისსიხშირე უნდაშეესაბამებოდესსამშენებლოკონტრაქტორისმიერწარმოდგენილსაზოგადოებრივიჯანმრთელობისა და


866











შესრულების წინ დასაქმებულთა სათანადო ინსტრუქტაჟი პროფილაქტიკურ საკითხებზე;

უშაულოდ საფლავებისა და სამარხების გატანაზე დასაქმებულთა აცრა ციმბირის წყლულსა და ტეტანუსზე სამუშაოს დაწყებამდე ერთი თვით ადრე. აცრილი პერსონალი სამედიცინო მეთვალყურეობის ქვეშ უნდა იყოს მთელი


ადგილობრივი მოსახლეობისა და დასაქმებულების ინტერვიუირება;ადგილობრივი თემების, მუნიციპალიტეტების მთავრობისა დასამედიცინო დაწესებულებების წარმომადგენლების გამოკითხვა ადგილზე.

ში;

მშენებლობის დროს დაავადებების აღმოცენების შემთხვევაში.

ა და სათანადო აღჭურვილობის არსებობა.

სამსახურები;

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ეროვნული ცენტრის ინფორმაცია.

უსაფრთხოებისდაცვის გეგმას;

მონიტორინგისსიხშირეშეიძლებაგაიზარდოსადგილობრივითემებისწარმომადგენლებისა დასამედიცინოდაწესებულებიდან საჩივრისა და/ან დაავადებისაფეთქებისშესახებინფორმაციისშემოსვლისშემთხვევაში;

საზოგადოებისდაინტერესებისშემთხვევაშიმონიტორინგის ანგარიშებიუნდა იყოს


867











სამუშაო პერიოდისა და სამუშაოს დამთავრებიდან 10 დღის განმავლობაში;

დასაქმებულთა უზრუნველყოფა სპეცტანსაცმლითა და სპეცფეხსაცმლით, რომლებსაც ყოველდღიურად უნდა ჩაუტარდეს დეზინფექცია და გაუსნებოვნება ცენტრალიზებული წესით. დაუშვებელია სპეცტანსაცმლისა და

საჯარო.


868











სპეცფეხსაცმლის რეცხვა და გაუსნებოვნება ოჯახის პირობებში;

დაუშვებელიაგამოყენებული ხელსაწყოებისა და ინსტრუმენტების ტერიტორიიდან გატანა;

გამოყენებული ტრანსპორტის ყოველდღიური დეზინფექცია;

სამუშაო პროცესში მექანიზაციის მაქსიმალურად გამოყენება;

წინასწარი ეპიზოოტოლო


869











გიური კვლევის ჩატარება საეჭვო ადგილებში ახლანდელი და ყოფილი ფერმების, ცხოველთა სადგომებისადა სხვა ადგილებზე, მაგ.: საძოვრებზე, საქონლის გადასარეკ ტრასაზე და ა.შ., რაც საშუალებას მოგვცემს, გატარდეს ინფექციური დაავადებებისთავიდან აცილებისა და შერბილების


870











ღონისძიებები.

ლანდშაფტურ-ეპიზოოტოლოგიური მონიტორინგის სისტემის შემუშავება და მისი განხორციელბა, რაცითვალისწინებს სამშენებლო ტერიტორიაზე მიწის სამუშაოების დაწყებამდე, დაწყებისას და შემდეგ, გადამდები დაავადებების მონიტორინგის სისტემის ამოქმედებას, ვეტერინარიულ-სანიტარიული


871











სანაციის ღონისძიებების გატარებასადა დაავადებების გამავრცელებელი ტრანსმისიური გადამტანი მწერებისა და ტკიპების შესწავლას, სოფლისმეურნეობის სამინისტროს შესაბამის სამსახურთან ერთად.

7.

შესაძლო რისკები ჯანმრთელობაზე სანიტარიულიგანათლებისა და

პირადი, საცხოვრებელი გარემოს, საკვებისა და წყლის ჰიგიენის უზრუნველყოფა;


ადგილობრივი მოსახლეობისა და დასაქმებულების ინტერვიუირება;

გავრცელებული

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი EHS–ის და საზოგადოებასთან

მშენებლობის პირველ წელს კვარტალური, მშენებლობის მეორე

გავრცელებული საინფორმაციო და საგანმანათლებლო მასალა;

მოსახლეობისა და დასაქმებულთა

ადგილობრივი საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სამსახური;

სამედიცინო სერვისების მიმწოდებლები.

მონიტორინგისსიხშირე უნდაშეესაბამებოდესსამშენებლო კონტრაქტორის მიერწარმოდგენილგეგმას


872











საზოგადოებრივი ცნობიერების დაბალი დონის გამო.

საყოფაცხოვრებო ნარჩენების შეგროვებისა და გატანის ჰიგიენური მოთხოვნების დაცვა;

ექიმამდელი სამედიცინო დახმარების შესახებ ინფორმაციის მიწოდება;

წყლითა და საკვებითგადაცემადი ინფექციებისპრევენციის დეტალური რეკომენდაციების შემუშვება და განხორციელება.

საინფორმაციო მასალის შემოწმება.

ურთიერთობის ოფიცრების მეშვეობით.

წლიდან –სემესტრული.

ჰიგიენური ჩვევებისა და ცოდნის შემოწმება (ინტერვიუირება);

წყლითა და საკვებით გადაცემადი ინფექციების გავრცელების მაჩვენებლები ადგილობრივ მოსახლეობაში.

საზოგადოებრივი ჯანდაცვისღონისძიებებისშესახებ;

მონიტორინგისსიხშირეშეიძლებაგაიზარდოსადგილობრივითემებისწარმომადგენლებისა დასამედიციოდაწესებულებიდან დაავადებისაფეთქებისშესახებსაჩივრის/ინფორმაციისშემოსვლისშემთხვევაში.


873











8.

ტერიტორიაზედროებითისამუშაოძალისშესვლის შედეგად დაავადებათა შემთხვევების გაზრდა.

საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმის შემუშავება და განხორციელება;

გამოვლენილ უნდა იქნეს ის დაავადებები, რომელიც შეიძლება გავრცელდეს სამუშაო ძალის მიერ და, საჭიროებისამებრ, შემუშავდეს სამოქმედო გეგმები დაავადებების შესაძლო

კონტრაქტორის მიერ წარმოდგენილი საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების დაცვის გეგმა;

კვარტალური ანგარიშები;


ადგილობრივი მოსახლეობისა და დასაქმებულების ინტერვიუირება.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონრაქტორი EHS–ისოფიცრის მეშვეობით; საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროსთან ერთად.

მშენებლობის პირველ წელს კვარტალური, მშენებლობის მეორე წლიდან –სემესტრული.

ტერიტორიაზე არ გაიზრდება დაავადებათა შემთხვევების რაოდენობა.

ადგილობრივი საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სამსახური.

მონიტორინგისსიხშირე უნდაშეესაბამებოდესკონტრაქტორის მიერწარმოდგენილგეგმასსაზოგადოებრივი ჯანდაცვისღონისძიებებისშესახებ;

მონიტორინგისსიხშირეშეიძლებაგაიზარდოსადგილობრივითემებისწარმომადგენლების, დასაქმებულთადა სამედიციოდაწესებულებიდან დაავადებისგავრცელების შესახებსაჩივრის /


874











გავრცელების თავიდან აცილების ან შემცირების მიზნით;

სამშენებლო კომპანიამ უნდა უზრუნველყოს სამუშაო ძალის დაქირავებამდე დასაქმებულთა სამედიცინო შემოწმების განხორციელება.

ინფორმაციისშემოსვლისშემთხვევაში.


875

ცხრილი 9.26. გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა: კულტურული მემკვიდრეობა და არქეოლოგია

№





პირი



წყაროკომენტარიმშენებლობის



1.

კულტურული მემკვიდრეობისობიექტების შესაძლო დაზიანება მათი მშენებლობის პერიოდში შემთხვევით აღმოჩენის შემთხვევაში.

კულტურული მემკვიდრეობის შემთხვევით აღმოჩენასთან დაკავშირებული პროცედურის დაწესება.

კულტურული მემკვიდრეობის, მათ შორის, არქეოლოგიური მემკვიდრეობის ობიექტებზე ჩატარებული სამუშაოების მონიტორინგი, ანგარიშებისრეცენზირებადა შესაბამისი ანგარიშებისმომზადება.

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი და კონსულტანტიარქეოლოგი.

კვარტალურად.

არ მოხდებაარქეოლოგიურიუბნებისდაზიანებისპრეცედენტი.

კულტურული მემკვიდრეობის, მათ შორის, არქეოლოგიური მემკვიდრეობის ობიექტებზე ჩატარებული სამუშაოების ანგარიშები;

კონსულტანტიარქეოლოგისანგარიში.

2.

არქეოლოგიური უბნების შესაძლო დაზიანება.

წინასწარი არქეოლოგიური კვლევების ჩატარება შემდეგ ობიექტებზე:

სოფ. ხაიშის შუასაუკუნეების სამაროვანი -სადაზვერვო

კულტურული მემკვიდრეობის, მათ შორის, არქეოლოგიური მემკვიდრეობის ობიექტებზე ჩატარებული სამუშაოების მონიტორინგი, ანგარიშების

პროექტის განმახორციელებელი, სამშენებლო კონტრაქტორი და პროექტის მიერ დაქირავებული შესაბამის სპეციალისტთა ჯგუფი.

კვარტალურად.

არ მოხდებაარქეოლოგიური უბნებისდაზიანებისპრეცედენტი.

წინასწარი არქეოლოგიური კვლევებისანგარიშები;

კონსულტანტიარქეოლოგის ანგარიში.


876

№





პირი






არქეოლოგიური გათხრები;

სოფ. ხაიშის ადრეული კლასიკური პერიოდისნასახლარი -დამატებითი არქეოლოგიური კვლევა–ძიება;

ხაიშის კლასიკური პერიოდის ობიექტი -მცირემასშტაბიანი სადაზვერვო ხასიათის არქეოლოგიური გათხრები;

ხაიშის განძი -სადაზვერვო –არქეოლოგიური გათხრები;

ნაგებობის

რეცენზირება და შესაბამისი ანგარიშებისმომზადება.


877

№





პირი






ნაშთები ადგილ საგერგილთან -სტაციონალური არქეოლოგიური გათხრები;

ბარჯაშის გამოქვაბული -მცირემასშტაბიანი არქეოლოგიური სამუშაოების ჩატარება.

3.

სოფ. ხაიშის სასაფლაოსა და გელოვანთა გვარის ახალი მცირე ზომის სასაფლაოს დატბორვა.

აუცილებელი იქნება მიცვალებულთა რელოკაცია. ჭირისუფალ ოჯახებთან, ადგილობრივი ხელისუფლებისა და საქართველოს

ადგილზეგასვლა და მიცვალებულთა რელოკაციის პროცესის მკაცრი კონტროლი;



მიცვალებულთა რელოკაციის პროცესის მიმდინარეობისას ყოველკვირეულად.

გავლენისქვეშ მყოფითემიდანშემოსულისაჩივრებისრაოდენობა.

ადგილზეგასვლებისანგარიშებისმომზადება;



მონიტორინგის სიხშირეუნდაგაიზარდოსგავლენისქვეშ მყოფითემებიდანსაჩივრისმიღების


878

№





პირი






კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროს წარმომადგენლებთან ერთადმოლპარაკებაშიუნდა მონაწილეობდნენ როგორც სასულიერო პირები, ასევე მოსახლეობის ნდობით აღჭურვილი პირებიც.

იმ მიცვალებულთა რელოკაცია ახალ სოფელში ახლადაშენებული ეკლესიის ეზოში (იხ. პუნქტი 5), რომლებსაც არ გამოუჩნდებათ პატრონი.

თემებისწარმომადგენლებისგამოკითხვა.

მუნიციპალიტეტების მთავრობისწარმომადგენლები.

შემთხვევაში;

საზოგადოებისდაინტერესებისშემთხვევაშიადგილზეგასვლებისმონიტორინგის ანგარიშებიუნდა იყოსსაჯარო.


879

№





პირი






4.

სოფ. ხაიშის წმ. გიორგის სახელობის ეკლესიის დატბორვა.

პროექტის თანახმად,ჰესის წყალსაცავის წყლის სარკემ ზ.დ. 700 მ–ს უნდა მიაღწიოს, რაც ფარავს სოფ. ხაიშის წმ. გიორგის სახელობის ეკლესიას. ეკლესიის რელოკაციის თუ არქიტექტურულად განსხვავებული ეკლესიის აშენების საკითხი, იქ,სადაც ხაიშელთა ახალი სოფელი აშენდება, უნდა გადაწყდეს სოფლის მოსახლეობის,

ადგილზეგასვლა და მონიტორინგი;

ადგილობრივითემებისწარმომადგენლებისგამოკითხვა.


ყოველთვიური მშენებლობის დაწყებამდე და ახალი დასახლების შექმნის დროს.

გავლენისქვეშ მყოფითემიდანშემოსულილეგიტიმური საჩივრებისრაოდენობა.

ადგილზე გასვლების მონიტორინგის ანგარიშების მომზადება;


ადგილობრივი მუნიციპალიტეტების მთავრობისწარმომადგენლები.

მონიტორინგის სიხშირეუნდაგაიზარდოსგავლენისქვეშ მყოფითემებიდანსაჩივრისმიღებისშემთხვევაში;



880

№





პირი






საპატრიარქოსა და კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროს კონსენსუსის საფუძველზე.


881

10. გამოყენებული ლიტერატურა

ბეგალიშვილი ნ., ბეგალიშვილი ნ., წყალსაცავის მიკროკლიმატზე გავლენისშეფასება მათემატიკური მოდელის საფუძველზე. ივ. ჯავახიშვილისდაბადებიდან 120 წლისთავისადმი მიძღვნილი V რესპუბლიკურიკონფერენციის (გეოგრაფია, ჰიდრომეტეოროლოგია, გეოლოგია, გეოფიზიკა) მასალები, გვ. 121-124, თსუ, თბილისი, 1996.

ბეგალიშვილი ნ., კლიმატის ცვლილების გავლენა მდინარეულ ჩამონადენზესაქართველოში. დისერტაცია ტექნიკის მეცნ. Kკანდიდატის სამეც. ხარისხისმოსაპოვებლად. ივ.ჯავახიშვილის სახ. თბილისის სახელმწიფოუნივერსიტეტის და საქ. Mმეცნ. Aაკად. Hჰიდრომეტეოროლოგიისინსტიტუტის სამეც. ტექნ. ბიბლიოთეკა, 125 გვ., თბილისი, 2006.

ბერაძე თ., ენგური, საქართველოს ბუნება №6, გვ. 2-5, 1986.

ბუხნიკაშვილი ა., მასალები საქართველოს წვრილ ძუძუმწოვართა (Insectivora, Chiroptera, Lagomorpha, Rodentia) კადასტრისათვის, გვ. 144, გამ. “უნივერსალი”, თბილისი, 2004.

გაგნიძე რ., მცხვეთაძე დ., მუკბანიანი მ., ჭელიძე დ., სვანეთის ბოტანიკური გეოგრაფია და ფლორის კონსპექტი, შრომათა კრებული: სვანეთის ფლორა და მცენარეულობა, თბილისი, 1985.

გაგუა გ., წყალსაცავის გავლენა გარემოზე, თბილისის ივ.ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტის ვახუშტი ბაგრატიონის გეოგრაფიის ინსტიტუტის შრომების კრებული, თბილისი, N3 (82) 2011.

გურიელიძე ზ., საშუალო და მსხვილი ძუძუმწოვრები, საქართველოს ბიომრავალფეროვნების პროგრამის მასალები, თბილისი, გვ. 74-82, 1996.

გულისაშვილი გ., კავკასიის ბუნებრივი ზონები და ბუნებრივ-ისტორიული ოლქები, 1964.

გ.გიგიბერია, დალამვის პროცესი ჟინვალის წყალსაცავში, "ენერგია", თბილისი, #3(51) გვ. 82-89, 2009.

“გარემოს დაცვის ეკოცენტრი”-ს სამეცნიერო ანგარიში “მდინარე ენგურზე ხუდონის კაშხლის საპროექტო კვეთში ჰიდროლოგიური კვლევების განხორციელება და მათი ლაბორატორიული გამოკვლევა”, თბილისი, 2013.


882

“გარემოს დაცვის ეკოცენტრი” , ცნობა – ინფორმაცია მდინარე ენგურზე ხუდონის კაშხლის საპროექტო კვეთში ჰიდროლოგიური კვლევების განხორციელება და მათი ლაბორატორიული გამოკვლევა, 28.02.2012.

“გარემოს დაცვის ეკოცენტრი” , ცნობა – ინფორმაცია მდინარე ენგურზე ხუდონის კაშხლის საპროექტო კვეთში ჰიდროლოგიური კვლევების განხორციელება და მათი ლაბორატორიული გამოკვლევა., 0.07.2012.

ენგურჰესის წყალსაცავისა და ჩამქრობი ჭის ბათიმეტრიული კვლევა. თბილის„ჰიდროსფერო“ 2012.

ზუგდიდი – ჯვარი – მესტიის ს/გზის კმ63-კმ78 საპროექტო ტექნიკური მონაცემები.

კოხია ა., ენგურისა და მისი შენაკადების ზოგიერთი თევზის კვების შესახებ, საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ზოოლოგიის ინსტიტუტის შრომები, ტ. XVII, 1960.

კლიმატის ცვლილების საერთაშორისო ექსპერტთა საბჭოს მიერ შემუშავებული საუკეთესო პრაქტიკის სახელმძღვანელო, IPCC GPG, 2000.

კლიმატის ცვლილების საერთაშორისო ექსპერტთა საბჭოს მიერ შემუშავებული საუკეთესო პრაქტიკის სახელმძღვანელო მიწათსარგებლობაში ცვლილებებისა და ტყის სექტორისათვის, IPCC GPG LULUCF Sector, 2003.

კუტუბიძე მ., საქართველოს ფრინველების სარკვევი, თსუ გამომცემლობა, გვ. 645, თბილისი, 1985.

მახათაძე ლ., პოპოვი ი., ამიერკავკასიის ტყის ტიპები, 1965.

მდინარე ენგურის აუზის წყალსაცავების კასკადის შესაძლებელი გავლენისგამოკვლევა გარემოს მეტეოროლოგიურ პირობებზე. სამეც.-კვლევ. სამუშაოსდასკვნითი ანგარიში. საქ. მეცნ. აკად. ჰიდრომეტეოროლოგიის ინსტიტუტისსამეც.-ტექნ. ბიბლიოთეკა, თბილისი, 1993.

უკლება დ., სვანეთის ფიზიკურ-გეოგრაფიული დახასიათება, თბილისი, 1952.

ურუშაძე თ., საქართველოს მთა-ტყის ნიადაგები, 1977.

შეთეკაური შ., ცენტრალური და აღმოსავლეთ კავკასიონის მაღალმთის ფლორის ანალიზი. სადოქტ. დისერტ. ავტორეფერატი, თბილისი, 1999.


883

ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. I-XI, თბილისი, 1975-1987.

სამუკაშვილი რ., მდინარე ენგურის და გალის წყალსაცავების გავლენა ჰაერისტემპერატურაზე. ჰიდრომეტეოროლოგიის ინსტიტუტის შრომები“კლიმატოლოგიის პრობლემები”, ტომი #114, გვ.153-158, გვ.163-166, თბილისი,2010.

საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის მინისტრის 28.07.03 წლის ბრძანება № 67 “დაბინძურების სტაციონარული წყაროებიდან ატმოსფერულ ჰაერში გაფრქვევების ფაქტობრივი რაოდენობის განსაზღვრის ინსტრუმენტული მეთოდის, დაბინძურების სტაციონარული წყაროებიდან ატმოსფერულ ჰაერში გაფრქვევების ფაქტობრივი რაოდენობის დამდგენი სპეციალური გამზომ-საკონტროლო აპარატურის სტანდარტული ჩამონათვალისა და დაბინძურებისსტაციონარული წყაროებიდან ტექნოლოგიური პროცესების მიხედვით ატმოსფერულ ჰაერში გაფრქვევების ფაქტობრივი რაოდენობის საანგარიშო მეთოდიკის შესახებ”.

საქართველოს ეკონომიკური განვითარების მინისტრის 2008 წლის 25 აგვისტოს ბრძანება №1-1/1743 „დაპროექტების ნორმების სამშენებლო კლიმატოლოგია“.

საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების მინისტრის 2008 წლის 20 ოქტომბრის №705 ბრძანება “ატმოსფერულ ჰაერში მავნე ნივთიერებათა ზღვრულად დასაშვები ან/და დროებით შეთანხმებული გაფრქვევის ნორმების გაანგარიშების მეთოდის შესახებ”.

საქართველოს მეცნ. აკადემიის ჰიდრომეტეოროლოგიის ინსტიტუტის შრომებისკრებული “კლიმატოლოგიის პრობლემები”, ტომი #102, “ბაკურ სულაკაურისგამომცემლობა“, 203 გვ., თბილისი, 2001.

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2003 წლის 24 თებერვლის ბრძანება №38/ნ «გარემოს ხარისხობრივი მდგომარეობის ნორმების დამტკიცების შესახებ».

საქართველოს კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტი „გარემოს ხარისხობრივი მდგომარეობის ნორმების დამტკიცების შესახებ.“ სანიტარული ნორმები სნ 2.2.4/2.1.8-000-00. ხმაური სამუშაო ადგილებზე, საცხოვრებელ, საზოგადოებრივი შენობების სათავსებში და საცხოვრებელი განაშენიანების ტერიტორიაზე, საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე №#90, 2001, 186-194 გვ. 186-194.

საქართველოს კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტი „გარემოს ხარისხობრივი მდგომარეობის ნორმების დამტკიცების შესახებ.“ სანიტარული ნორმები სნ


884

2.2.4/2.1.8-000-00. საწარმოო ვიბრაცია. ვიბრაცია საცხოვრებელი და საზოგადოებრივი შენობების სათავსებში. საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე №90, 2001, გვ. 195-210.

სნ და წ 2.07.01-89, ქალაქთმშენებლობა, საქალაქო და სასოფლო დასახლებათა დაგეგმარება და გაშენება.

საქართველოს კანონი გარემოს დაცვის შესახებ, 1996.

საქართველოს კანონი ცხოველთა სამყაროს დაცვის შესახებ, საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანება №540, 1996 წ. 26 დეკემბერი.

საქართველოს წითელი ნუსხა, საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანება №303, 2006 წ. 2 მაისი.

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო, ეროვნული მოხსენება საქართველოს მოსახლეობის ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ - 2009, 2010, http://www.moh.gov.ge/files/01_GEO/jann_sistema/erovnuli_moxseneba/NHR-2009.pdf

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო, საქართველოს ჯანდაცვის ეროვნული ანგარიში - 2009, 2010. http://www.moh.gov.ge/files/01_GEO/jann_sistema/erovnuli_angarishi/2009geo.pdf

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო. დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრი, 2010. ჯანმრთელობის დაცვა, სტატისტიკური ცნობარი (2001-დან 2010 წწ. ჩათ.) www.ncdc.ge

საქართველოს ეროვნული ინვენტარიზაცია, 2008.

საქართველოს ჰავა, სამეგრელო-ზემო სვანეთი, ჰიდრომეტეოროლოგიის ინსტიტუტის შრომები, ტ. 113, გვ. 83, თბილისი, 2010.

სიხარულიძე ა., აღმოსავლეთ საქართველოს მდინარეების (ალაზანი და იორი) მოწყვლადობის შეფასება (საქართველოს მეორე ეროვნული შეტყობინება, 2007 წელს მიღებული შედეგები) გვ. 90-135.

სნ და წ 2.05.02-85. საავტომობილო გზები. 1985.

ტყითსარგებლობის გეგმა, გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს სატყეო დეპარტამენტი, ტომი I, 2008.


885

უკლება დ., ფიზიკურ-გეოგრაფიული დარაიონება, ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. საქართველოს სსრ., გვ. 28-30, თბილისი, 1981.

ჩართოლანი შ., მასალები სვანეთის არქეოლოგიისათვის, თბილისი, 1976.

ჩართოლანი შ., შრომები, თბილისი, 2010.

ჯანაშვილი ა., საქართველოს ცხოველთა სამყარო. III, ხერხემლიანები, გვ. 460, თსუ გამომცემლობა, თბილისი, 1963.

ჯავახიშვილი ალ., ხაიშის განძი, მნათობი №3, გვ. 148–157, 1958.

ჯაფარიძე თ., მცენარეთა ეკოლოგია, 2003-1984 წლის ტყეთმოწყობის და მიწათმოწყობის მასალები.

ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის ევროპის ბიურო, საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო, საქართველო, 2009, ჯანდაცვის სისტემის ეფექტურობის შეფასება, 2009. http://www.moh.gov.ge/files/01_GEO/jann_sistema/jann_sistem_shefas/shefaseba/HSPA_GEO.pdf

ყენია მ., ზემო სვანეთი – შუასაუკუნოვანი კედლის მხატვრობა, გ. ჩუბინაშვილის სახ. ქართული ხელოვნების ისტორიისა და ძეგლთა დაცვის კვლევის ეროვნული ცენტრი, თბილისი, 2010.

ცომაია ვ., კავკასიონის გამყინვარების დინამიკა კლიმატის ცვლილების ფონზე და ყინულის საფარისაგან მისი გათავისუფლების პროგნოზი, ჰიდრომეტინსტიტუტის შრომ., ტ. 116, IX- 2009.

* * *

Владимиров, Л.А., Гигинеишвили, Г.Н., Джавахишвили, А.И., Закарашвили, Н.Н., Водный баланс Кавказа и его Географические закономерности, Из. Мецниереба, 1991.

Верещагин, Н.К., Млекопитающие Кавказа, История формирования фауны, Изд. АН СССР, М.-Л, с. 703, 1959.

Временными методическими указаниями по расчету выбросов загрязняющих веществ (пыли) в атмосферу при складировании и перегрузке сыпучих материалов на предприятиях речного флота», Белгород, 1992.


886

Виноградова В.И., Рухадзе Н.В. Русловая шероховатость и транспорт наносов по докладам на XII конгрессе МАГИ //Труды ЗакНИИ Вып.30(36), Л.; Гидрометеоиздат, с.68-78. 1968

Гаджиев, Ф.А., Животный мир, В кн. Г. Габриелян (ред.), Физическая ГеографияЗакавказья. Ереван, изд-во Ереванского гос. Ун-та, 1986.

Гвелесиани Л.Г., Шмальцель Н.П., Заиление водохранилищ гидроэлектростанций, М.; Энергия, 86 с. 1968.

Государственный водный кадастр. Многолетние данные о режиме и ресурсах поверхностных вод суши. Т.VI ГССР, 416 с. 1987.

Григорян О.М. Гидравлические методы расчетов зоны регрессивной аккумуляции горных водохранилищ. Диссертация на соискание ученой степени канд.техн. наук,Тбилиси, 151 с. 1987.

Гидрометеорологический режим озер и водохранилищ СССР – Метревели Г.С.Водохранилища Закавказья (Армянская и Грузинская СССР). Л., Гидрометеоиздат, 131с. 1985.

Девдариани, Г.С., Закавказская депрессия, В кн.: Г. Габриелян (ред.), ФизическаяГеография Закавказья, Ереван, изд-во Ереванского гос. Ун-та, 1986.

Дмитриева, А.А., Определитель растений Аджарии, I, II. «Мецниереба», Тбилиси, 1986, 1990.

Изискательская работа по исследованию влияния Ингурского Каскада ГЭС на климат региона в объеме требований этого каскада. Отчет по теме НИР, НТБ ЗакНИГМИ, Тбилиси, 1989.

Исследование гидравлических режимов водохранилищ Ингури и Худони ГЭС и занесения концевого участка водохранилища Ингури ГЭС. ГрузНИИЭГС, тема №70, Тбилиси, 97 с. 1980.

Иорданишвили И.К., Иорданишвили К.Т. Вопросы экоэволюции горных водохранилищ Грузии. Изд-во "Универсал", Тбилиси, 186 с., 2012.

Караушев А.В., Теория и методы расчета речных наносов, Л..; Гирометеоиздат, 272 с., 1977.


887

Кереселидзе Н.Б., Кутавая В.И., Цагарели К.А. Заиление и промыв горных водохранилищ на примере Рионского каскада ГЭС // Гидротехническое строительство, №9, с.50-54, 1985.

Колаковский, А.А., Флора Абхазии, I, II, III. «Мецниереба», Тбилиси, 1980, 1985.

Кузнецов, А.А., Список птиц Верхней Сванетии, Распространение и систематика птиц. Сборник трудов Зоологического музея МГУ, том 21,. с. 186-190, 1983.

Лаихтман Д. Л. Физика пограничного слоя атмосферы. Л., Гидрометеоиздат, 1970.

Мачарадзе Г.Т., Заиление и промыв горных водохранилищ с учетом изменчивости твердого стока. Диссертация на соискание ученой степени канд.техн. наук. Тбилиси, 140 с.,1988.

Мусеибов, М.А., Назарян, Х.Е., Габриелян, Г.К., Джакели, Х.Г., Физико-географическоезонирование, В кн.: Г. Габриелян (ред.), Физическая География Закавказья, Ереван, изд-во Ереванского гос. Ун-та, 1986.

«Методическим пособием по расчету, нормированию и контролю выбросов загрязняющих веществ в атмосферный воздух», СПб., 2005.

«Методическим пособием по расчету выбросов от неорганизованных источников в промышленности строительных материалов», Новороссийск, 2001.

«Методика проведения инвентаризации выбросов загрязняющих веществ в атмосферу автотранспортных предприятий (расчетным методом)», Москва , 1998.

Дополнения и изменения к Методике про ведения инвентаризации выбросов загрязняющих веществ в атмосферу автотранспортных предприятий (расчетным методом). Москва, 1999.

«Методика проведения инвентаризации выбросов загрязняющих веществ в атмосферу для баз дорожной техники (расчетным методом)», Москва, 1998.

«Методикa расчета выделений (выбросов) загрязняющих веществ в атмосферу при сварочных работах (на основе удельных показателей)», СПб, 1997 (с учетом дополнений НИИ Атмосфера 2005).

«Методика расчёта выделений загрязняющих веществ в атмосферу от стационарных дизельных установок», НИИ АТМОСФЕРА, Санкт-Петербург, 2001.


888

Методические указания по определению выбросов загрязняющих веществ в атмосферу из резервуаров", утвержденные приказом Госкомэкологии России №199 от 08.04.1998. Учтены дополнения от 1999 г., введенные НИИ Атмосфера, а также письмо НИИ Атмосфера от 29.09.2000 г. по дополнению расчета выбросов на АЗС.

Разработать прогноз влияния Джиарского водохранилища Ингурской Гэс на климатические условия прилегающего района. Отчет по теме НИР, НТБ ЗакНИГМИ, Тбилиси, 1987.

Расчет выбросов загрязняющих веществ при проведении горных работ в соответствии с«Методикой расчета вредных выбросов (сбросов) для комплекса оборудованияоткрытых горных работ (на основе удельных показателей)», Люберцы, 1999.

Руководство по гидрологическим расчетам при проектировании водохранилищ. Л.; Гидрометеоиздат, 284 с. 1983.

Расчет выделения пыли от нагревательных устройств при сжигании топлива выполнен в соответствии с «Методикой проведения инвентаризации выбросов загрязняющих веществ в атмосферу для асфальтобетонных заводов (расчетным методом)», 1998.

Рекомендации по расчёту изменения температуры и влажности воздуха на побережье водоёмов, Изд. ГГО,Л., 16с, 1981.

Ресурсы поверхностных вод СССР. Том 9, Закавказье и Дагестан. Вып.1 , Западное Закавказие. Л., Гидрометеоиздат, 579 с, 1974.

Сванидзе Г.Г., Варазашвили Н.Г., Субхангулова Г.С. Динамика заиления котловин орных водохранилищ и основные задачи ее прогноза. //Труды ЗакНИИ. Вып. 85(92), Вопросы гидропрогнозов, гидрофизики и мелиоративной гидрологии. М.; Гидрометеоиздат, 112-121 с. 1986.

Тимофеев М.П. Метеорологический режим водоёмов. Л.,Гидрометеоиздат, 291 с., 1963.

Хмаладзе Г.Н., К вопросу о соотношении расходов влекомых и взвешенных наносов, Труды IV Всесоюзного гидрологического съезда, т.10, Русловые процессы, Л.; Гидрометеоиздат, с.164-171,1976.

Хмаладзе Г.Н., Некоторые соображения о соответствии между расходами влекомых и взвешенных наносов //Труды ЗакНИГМИ, 1970, Вып.37(43), Л.; Гидрометеоиздат, с.76-84.


889

Худони ГЭС на р.Ингури. Проект, Том II. Книга 1. Гидрологические и климатические условия. Тбилгидропроект. Тбилиси, 1982.

Худони ГЭС на р.Ингури. Проект Том II. Книга 3. Инженерно-геологические условия, Тбилгидропроект. Тбилиси, 1982.

Худони ГЭС на р.Ингури. Проект Том II. Книга 3. Инженерно-геологические условия, Тбилгидропроект. Тбилиси, 1982.

Цомая В. Ш., Бегалишвили Н.Н. Гидрометеорологические основы конденсацииатмосферной влаги в толще снежного покрова. Труды Инст. Гидрометеорологии АН. Грузии ,,Проблемы Гидрометеорологии и Экологии”, Том №101, с. 69-92, 1998.

Эланидзе Р. Ф., Ихтиофауна р. Ингури, Тр. Ин-та зоол. АН ГССР, т. XVII, 1960.

УПРЗА ЭКОЛОГ, версия 3.00, ФИРМА "ИНТЕГРАЛ", Санкт-Петербург, 2001-2005.

Яблоков А. В., Остроумов С. А., Уровни охраны живой природы, МоскваМ.: Наука: с. 176 с., 1985.

* * *

Adamia, et al., unpublished material, ISTC project A651 (CauSIN), Final report, 2006.

ASCE7-05, Minimum Design Loads for Buildings and Other Structures, 2005.

Axial – Standard ventilatoren, Howden Turbowerke GMBH.

Bardet, J.P., Ichii, K. and Lin, C.H. EERA, A Computer Program for Equivalent-linear Earthquake site Response Analyses of Layered Soil Deposits. University of Southern California, Dep. of Civil Engineering, 2000.

Balassanian, S., Ashirov, T., Chelidze, T., Gassanov, A., Kondorskaya, N., Molchan, G., Pustovitenko, B., Trifonov, V., Ulomov, V., Giardini, D., Erdik, M., Ghafory-Ashtiany, M., Grunthal, G., Mayer-Rosa, D., Schenk, V. and Stucchi, M., 1999: Seismic Hazard Assessment for the Caucasus Test Area. Annali Di Geofisica, Vol. 42, N6, 1139-1151.

Begalishvili N.N., Grigolia G., Kereselidze D. The influence of the Inguri reservoir on the microclimate of the surrounding territory. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej We Wroclawiu. Konferencje XI, No289, Poland, 1996, pp,39-41 (in English).


890

Bekker B., Cuperus G.J., Dufek R., Fry J., Hicks G., Hlaváč C., Keller V., Rossel V.B., Sangvine C., Tørslev T., Wandell N., le Maire B. (Eds). 2003. Wildlife and Traffic. A European Handbook for Indentifing Conflicts and Designing Solutions // KNNy Publishers: 18 pp.

Bender, B. and. Perkins, D.M., SEISRISK III: A Computer Program for Seismic Hazard Estimation, US Geological Survey, Bulletin 1772, p. 48, 1987.

Bird, An Updated Digital Model of Plate Boundaries, Geochemistry, Geophysics, Geosystems, An electronic Journal of the earth sciences, Vol. 4, Number 3 1027, doi: 10.1029/2001GC000252, ISSN: 1525-2027, 2003.

Bius, Ye.I., Seismic Conditions of the Trans-Caucasus, Parts I, II, III, Tbilisi, Acad. Sci. USSR, (in Russian), 1948.

Bommer, J. and Abrahamson, N., Why Do Modern Probabilistic Seismic-Hazard Analyses Often Lead to Increased Hazard Estimates, Bulletin of the Seismological Society of America, Vol. 96, No. 6, pp. 1967–1977, December 2006 doi: 10.1785/0120060043, 2006.

Characterization of Building-Related Construction and Demolition Debris in the United States, The U.S. Environmental Protection Agency Municipal and Industrial Solid Waste Division, Report No. EPA530-R-98-010.

Comparative Risk Assessment of the Burden of Disease from Climate Chang Environmental Burden of Disease Series, No. 1- Introduction and methods, Assessing the environmental burden of disease at national and local levels - WHO-2003, www.who.int/quantifying_ehimpacts/publications/en/9241546204.pdf

Climate change - Quantifying the Health Impact at National and Local Levels - WHO, 2005, www.who.int/quantifying_ehimpacts/publications/eb12/en/index.html

Cornell, A., Engineering Seismic Risk Analysis, Bull. Seism. Soc. Am., 58, 5, pp. 1583-1606, 1968.

Energy Usage and Greenhouse Gas Emissions of Pavement Preservation Processes for Asphalt Concrete Pavements, Jim Chehovits, Larry Galehouse.

European Environment Agency, EMEP/EEA Emission Inventory Guidebook, 2009

Eurocode 8: Design of Structures for Earthquake Resistance, European Committee for Standardization, Ref. No: pr. EN 1998-1 200X, 2002.

EMEP/EEA emission inventory guidebook.

Gagnidze, R., Shetekauri, Sh., Margalitadze, N., Kikodze, A., Svaneti, Tbilisi, 2006.


891

Gamkrelidze, I., Giorgobiani, T., Kuloshvili, S., Lobjanidze, G., Shengelaia, G., Active Deep Faults Map and the Catalogue for the Territory of Georgia, Bulletin of the Georgian Academy of Sciences, 157, №1, pp. 80-85, 1998.

Guidelines for Community Noise, World Health Organisation, Geneva, 1999.

Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories, Volume 2: Energy, CHAPTER 3, IPCC, 2006.

Global Climate Change: Implications for International Public Health Policy, Bulletin, March, 2007, www.who.int/bulletin/volumes/85/3/06-039503/en/index.html

Global Climate Change, Comparative Quantification of Health Risks, WHO, 2004. www.who.int/publications/cra/chapters/volume2/1543-1650.pdf

Flora of Turkey, v. I-VIII, 1965-1975.

IPCC, Good Practice Guidance and Uncertainty Management in National Greenhouse Gas Inventories, 2001.

IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories,Volume 2: Energy CHAPTER 3, 2006.

International Building Code, 2006, First Printing: January 2006, ISBN-13: 978-1-58001-302-4 (e-document) ISBN-10: 1-58001-302-3 (e-document) COPYRIGHT 2006 by

INTERNATIONAL CODE COUNCIL, INC.

Javakhishvili, Z., Varazanashvili, O., Butikashvili, N., Interpretation of the Macroseismic Field of Georgia, Journal of Georgian Geophysical Society, Issue (A) Solid Earth, v. 3. pp. 85-88, 1998.

Javakhishvili, Z., Godoladze, T., Elashvili, M., Mukhadze, T. and Timchenko, I., “The Tbilisi Earthquake of April 25, 2002 in the Context of the Seismic Hazard of Tbilisi urban Area”, Bolletino di geofizika: Teorica ed Applckata, vol. 45, №3, pp. 169-185, September, 2004.

Jibson et al., Some observations of landslides triggered by the 29 April, 1991 Racha earthquake, Republic of Georgia, BSSA vol. 84, №4, pp. 963-973, 1994.

Joyner, W., Boore, D., Peak Horizontal Acceleration and Velocity from Strong Motion Records Including Records from the 1979 Imperial Valley, California Earthquake, Bull. Seism. Soc. Am. 71, 2011-2038, 1981.

Khudoni HPP – Environmental and Social Impact Assessment, World Bank Project, 2007.


892

Kramer, S. L., Geotechnical Earthquake Engineering, Prentice-Hall International Series in Civil Engineering and Engineering Mechanics, Prentice-Hall, Upper Saddle River, New Jersey, 653, 1996.

Khudoni Hydro Power Project, Detailed Project Report, volume -1, Trans Electrica Ltd. 2013.

Kondorskaya, N.V. and Shebalin, N.V., New Catalogue of the Strong Earthquakes of the USSR from Ancient times through 1977, World Data Center A, Colorado, USA, 1982.

Malhotra, P., Seismic Hazard Analysis for Building Codes, Seismological Research Letters, Vol. 78, №4, pp. 415-417, 2007.

McClusky et al., Global Positioning System constraints on plate kinematics and dynamics in the eastern Mediterranean and Caucasus, Journal of Geophysical Research, vol. 105, №B3, pp. 5695-5719, 2000.

Musson, R., Probabilistic seismic hazard maps for the North Balkan region, Annali di Geofisica, vol. 42, №6, pp. 1109-1124, 1999.

Metal fatigue due to excess vibration and dynamic stresses on a hydro power plant, by Er. R.K. Aggarwal Rtd. Member (Power) BBMB, 2010,

NEHRP (National Earthquake Hazards Reduction Program) Recommended Provisions, For Seismic Regulations for New Buildings and Other Structures, 1997 Edition, Prepared by the Building Seismic Safety Council for the Federal Emergency Management Agency, Washington, D.C., p. 692, 1997.

Protecting health from climate change: connecting science, policy and people, World Health Organization, 2009, http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/9789241598880_eng.pdf

Revised 1996 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories: Reference Manual, p. 2.28.

Revised 1996 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories: Workbook.

Reiter, L., Earthquake Hazard Analysis – Issues and Insights, Columbia University Press, New York, p. 245, 1990.

Research priorities for climate change and health in urban settings: WHO workshop, 2008, www.who.or.jp

Neitzel, R., Probable Noise Levels of Common Construction Tools, University of Washington, Department of Enviromental and Occupational Health Sciences, 2005.


893

Rapport Enguri Dam (Georgia) –Bathymetric survey upstream the bottom gates, EDF Branche production ingenierie, Auteurs: Andrieu Jean –Pierre,Chevalier Philippe, November 2004.

Report on Noise Levels from Proposed Concrete Batching Plant, Fairford Concrete LTD., 2008.

Eaton, St., Construction Noise, Workers Compensation Board of BC Engineering Section Report, (Project №7.11-99248), 2000.

Mitchell, S.H., University Rock Crusher Conditional Use Permit, City of San Marcos, 2011.

Shetekauri, Sh., Gagnidze, R., Diversity of High Mountain Endemic Flora of the Greater Caucasus, Biological and Landscape Diversity of Georgia, Tbilisi, 2000.

Smit, P., Arzumznian, V., Javakhishvili, Z., Arefiev, S., Mayer-Rosa, D., Balassanian, S., Chelidze, T., The Digital Accelerograph Network in the Caucasus, In: “Earthquake Hazard and Seismic Risk Reduction”, Kluwer Academic Publishers, pp. 109-118, 2000.

Transport Research Laboratory (TRL), ”Ground borne vibration caused by mechanised construction works”, TRL, Research Report, 2000.

Triep, E., Abers, G., Lerner-Lam, A., Mishatkin, V., Zakharchenko, N. & Starovoit, O., Active thrust front of the Greater Caucasus: The April 29, 1991 Racha Earthquake sequence and its tectonic implications, Journal of Geophysical Research, v. 100, №133, 4011 – 4033, 1995.

Tskhakaia, A.D, Papalashvili, V.G., Seismic Conditions of the Caucasus, Metsniereba Publ. House, Tbilisi, (in Russian), 1973.

The resilience of water supply and sanitation in the face of climate change, Publication, 2010, ISBN: 978 92 41599184, www.who.int/water_sanitation_health/publications/9789241598422_cdrom/en/index.html

Urban Health Equity Assessment and Response Tool, (Urban HEART), 2007, www.who.or.jp/urbanheart.html

Update of Noise on Construction and Open Sites, DEFRA, 2005.

Ulomov, V.I., and Shumilina, L.S., 1998, Set of New Maps For General Seismic Zoning Of The Territory of Russian Federation. Seismically Protected Construction, №4, pp. 30-34 (in Russian, Ulomov, V.I. and the GSHAP Region 7 Working Group, Seismic Hazard in Northern Eurasia, Annali Di Geofisica, Vol. 42, №6, pp. 1023-1038, 1999.


894

Varazanashvili, O., Papalashvili, V, Reconstruction of Strong Earthquake Prarameters by Historical Data of XI-XIV CC. Georgia, Journal of Georgian Geophysical Society (A), Vol. 3, pp. 77-84, 1998.

WHO, The Health and Environment Linkages Initiative (HELI), National Environmental Health Action Plans (NEHAPs), http://www.who.int/heli/impacts/nehaps/en/index.html

WHO, Regional Office for Europe, Copenhagen, Parma Declaration on Environment and Health, Fifth Ministerial Conference on Environment and Health – “Protecting Children’s Health in a Changing Environment”, Parma, Italy, 10-12 March, 2010, EUR/55934/5.1 Rev. 2 100604, www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0011/78608/E93618.pdf

http://whc.unesco.org/en/list/709http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/PROJECTS/EXTPOLICIES/EXTOPMANUAL/0,,contentMDK:20553653~menuPK:4564185~pagePK:64709096~piPK:64709108~theSitePK:502184,00.html

http://www.everyculture.com/Russia-Eurasia-China/Svans-History-and-Cultural-Relations.html

http://justice.gov.ge/index.php?lang_id=ENG&sec_id=66&lang_id=GEO

http://svanetitrekking.ge/geo/laws.htm

http://www.szs.gov.ge/cgi-bin/admin/index.pl

http://www.georgianmuseums.ge/?lang=geo&id=1_1&sec_id=11&th_id=245

წინასწარი...

Documents