Fiilimsi Nedir?

• Eylem kök veya gövdelerinden belli eklerle türeyerek girişik bileşik cümlelerde yan cümleciğin yüklemi görevini üstlenen sözcüklerdir.

• Çift görevli sözcüklerdir.Bir yandan fiil gibi yargı bildirirken diğer yandan da isim,sıfat,zarf olurlar.

FİİLİMSİLER(EYLEMSİLER)

• İSİM FİİLLER

• SIFAT FİİLLER

• ZARF FİİLLER

İSİM FİİLLER

• Cümlede ad görevinde kullanılabilen eylemsilerdir.

• Eylem kök veya gövdelerine”-me,-ma;-mek, -mak;-ış,-iş,-uş,-üş”ekleri getirilerek oluşturulurlar.

• Bir ad tamlamasının tamlayanı ya da tamlananı olabilirler.

• Ek eylem alarak temel cümlenin yüklemi olabilirler.

-ış,-iş,-uş,-üş

• Bu ek de fiillerden iş isimleri yapar.

• ÖRNEK:

• yaz-ış,bil-iş,sol-uş

• NOT:oku-y-uş örneğinde olduğu gibi ünlü ile biten fiiller bu ekle birleşirken araya”-y-”yardımcı ünsüzü girer.

-mak,-mek:

• Bu ek,fiillerden hareket isimleri yapar.

• ÖRNEK:

• koş-mak,uyu-mak,düşün-mek

• Bu ekle isim kalıplaşarak bir nesneyi karşılar.

• ÖRNEK:

• ye-mek,çak-mak

-ma,-me

• Bu ek,fiillerden iş isimleri yapar.

• ÖRNEK:

• al-ma,oku-ma,git-me

• Bu ekle yapılmış nesne isimleri de vardır.

• ÖRNEK:

• dol-ma,sar-ma,dondur-ma

SIFAT FİİLLER

• Cümlede sıfat görevinde kullanılabilen eylemsilerdir.

• Eylem kök ve gövdelerine şu ekler getirilerek oluşturulur:-r,-ar,-er,-ır,-ir,-ur,-ür,-mez,-maz,-acak,-ecek,-mış,-miş,-muş,-müş,-dık,-dik,-duk,-dük,-an,-en,-ası,-esi.

• Hepsinde zaman anlamı vardır.

-dık,-dik,-duk,-dük,-tık,-tik,-tuk, -tük

• Bu ek genellikle iyelik ekleriyle birlikte kullanılır.

• ÖRNEK:

• bil-diğ-im(soru),ver-diğ-i(söz)

-an,-en -r,-ar,-er

• ÖRNEK:• yan-an(odun),bit-

en(iş),piş-en(yemek)• NOT:• Bu ek,ünlü ile biten

fiillere”-y-”yardımcı ünsüzü ile bağlanır.

• ÖRNEK:• görme-y-en(göz)• çıkma-y-an(can)

• ÖRNEK:• bil-i-r(kişi)• yaz-ar(kasa)• gör-ü-r(göz)

-maz,-mez,-mış,-müş -acak,ecek

• ÖRNEK:• ağrı-maz(baş),bit-

mez(iş)• ÖRNEK:• süslen-miş(oda),sön-

müş(ateş)

• ÖRNEK:• yat-acak(yer),bak-

acak(kimse)• öpül-ecek(el),söylen-

ecek(söz)

ZARF FİİLLER

• Görevleri,tek başlarına ya da öğe olarak kurdukları yan cümlecik halinde temel cümlenin zarf tümleci olmaktır.

• Eylem kök ve gövdelerine”-ıp,-ip,-up,-üp,-arak,-erek,-a,-e,-ken,-madan,-meden,-dıça,-dikçe,-dukça,-dükçe,-ınca,-ince,-unca,-ünce,-casına,-cesine”ekleri getirilerek oluşturulur.

-arak,-erek -madan,-meden

• Bu ekler,hal zarfı yaparlar.

• ÖRNEK:

• gül-erek(anlat-),koş-arak(eğlen-)

• ÖRNEK:

• bit-meden(gel-),anla-madan(konuş-)

-ınca,-ince -alı,-eli

• Bu ekler,zaman zarfı yaparlar.

• ÖRNEK:

• gel-ince(ver-),duy-unca(söyle-)

• ÖRNEK:

• gid-eli(çalış-),say-alı(çoğal-)

-ken,-ıp,-ip,-up,-üp• -ken:zaman zarfı yapan bu ek sadece”i-”fiiliyle

kullanılır.Bu fiil,bazen düşebilir.• ÖRNEK:• çıkar(i)ken(düş-),yaş(i)ken(eğil-)• ÖRNEK:• süzül-üp(geç-),al-ıp(çıkar-)• NOT:• koş-a koş-a,ver-e(bil-)örneklerindeki”-a,-e”eki ile”gül-ü

ver-”örneğindeki –ı,-i,-u,-ü eki de birer zarf-fiil ekidir.Ancak bu ekler örneklerde de görüldüğü gibi tekrarlarda ve birleşik fiillerin yapısında bulunmaktadır.