ZAMANLARINA GÖRE FİİLLER

• Sınava dün girdik.• Biz film başlamadan gelmiştik.• At dört nala koşuyordu.• Senin geldiğini önce o görmüş.

• Yukarıdaki cümleleri inceleyiniz.Fiillerin hangi zamanda gerçekleştiğini belirtiniz.

• Hangi cümleler birden fazla zaman eki almıştır?

FİİLLERDE ZAMAN

BASİT ZAMANLI FİİLLER BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER

1. Öğrenilen geçmiş z.

2. Görülen geçmiş z.

3. Şimdiki z.

4. Gelecek z.

5. Geniş z.

1. Hikaye birleşik z.

2. Rivayet birleşik z.

3. Şart birleşik z.

BASİT ZAMANLI FİİLLER Fiil kök veya gövdelerine herhangi bir

kip eki getirilmesiyle oluşur. Basit zamanlı fiillerde, kip ekinden

sonra kişi ekleri getirilir. ÖRNEK:• Söylediklerimi sessizce dinledi.

• Odasında ders çalışıyor.

• Seni görmeye mutlaka geleceğim.

BİRLEŞİK ZAMANLI FİİLLER

Fiil kök veya gövdelerine herhangi bir kip eki getirildikten sonra; idi (-dı,-di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü), -imiş (-mış, -miş, -muş, -müş), ise (-sa, -se) ek-fiilleri getirilerek oluşur.

Bazı kaynaklarda birleşik zamanlı fiiller, “iki kip eki almış” fiil olarak da tanımlanır.

Üç grupta incelenir.

HİKAYE BİRLEŞİK ZAMAN

• Onun okuduklarını saatlerce dinlerdi.• Daha önce hiç böyle bir ses duymamıştı.• Neredeyse merdivenlerden düşecekti.• Kolileri buraya koymuştuk.

• Yukarıdaki cümlelerdeki yüklemlerin aldığı ekleri inceleyiniz.Hepsinde ortak olan eki söyleyiniz.Bu ek cümleye nasıl bir anlam katmıştır.

• Hikaye (öyküleme) birleşik zaman

Fiil kök veya gövdelerine herhangi bir

kip eki getirildikten sonra “idi” (-dı, -di, ...)

getirilerek oluşturulur.

Gel- i - r - di fiil k. Yard.ses Geniş z. Hikaye b.z.

gel- i - yor - du - m Fiil k. Yard.ses şim.z.e. Hikaye b.z. 1.t.ş.e.

RİVAYET BİRLEŞİK ZAMAN

• Eskiden şiirler yazarmış.• Sınıfta kitap okuyormuş.• Bu çalışmayı daha önce yapmalıymışız.• Toplantıya biraz geç katılacakmış.

• Yukarıdaki cümlelerdeki yüklemlerin aldığı ekleri inceleyiniz.Hepsinde ortak olan eki söyleyiniz.Bu ek cümleye nasıl bir anlam katmıştır.

• Rivayet birleşik zaman:

• Fiil kök veya gövdelerine herhangi bir kip eki getirildikten sonra “imiş” (-mış, -muş...) getirilerek oluşturulur.

• Gel - i - r - miş Fiil k. Yard.ses. Geniş z. Rivayet b.z.

• Gel - miş - miş fiil k. Öğrenilen g.z. Rivayet b.z.

ŞART BİRLEŞİK ZAMAN

• Ödevinizi yaparsanız, dışarı çıkabilirsin.• O kitabı okuduysan diğerini vereyim.• Oraya gitmişse, telefonu kapalıdır.

• Yukarıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerin aldığı ekleri inceleyiniz. Hepsinde ortak olan eki söyleyiniz.Bu ek cümleye nasıl bir anlam katmıştır.

Şart (Koşul) Birleşik Zaman:

Fiil kök veya gövdelerine herhangi bir

kip eki getirildikten sonra “ise” (-se, -sa

getirilerek oluşturulur:

Gel - i - r - se fiil k. Yard.ses geniş z.e. Sart b.z.

Gel - miş - se - m fiil k. Öğrenilen g.z. Şart b.z. 1.t.ş.e

• Narlı Dağı’nın üstünde ak buluttan şaha

kalkmış kocaman bir at dört nala koşuyordu.

Dağı atlayacaktı neredeyse. Kulaklarını

dikmişti, başını ileri uzatmıştı.Bacakları toza

dumana karışmıştı.Kuyruğu bir tutam dağılmıştı

gökyüzüne.Gözleri büyüdü.Ağzı açıldı

kendiliğinden.Ooov… diye bir ses çıkardı.

Ahmet kapının önüne dikilip baktı. Kalbi küt küt

vurdu göğsünde. Amma güzel attı ha! Hem ne

kadar büyük.Koca dağın üstünü boydan boya

doldurmuş.