filipino 1
DESCRIPTION
Linggwistika/WikaTRANSCRIPT
Pansinin ang mga pamatnubay
Kakaiba ang naging ayos ng palatuntunan nitong nakaraang selebrasyon ng Linggo ng Wika. Ang mga patimpalak ay hindi naging tradisyunal ang pagtatanghal.
Pansinin ang mga pamatnubay
Limang Mag-iina ang nasangkot sa sakuna kahapon sa lungsod ng Nueva Ecija, ayon sa mga opisyales ng pamahalaang bayan, wala pang opisyal na pahayag ang Mayor ng Lungsod.
Pansinin ang mga pamatnubay
Dumarami na ang mga kabataan na nalululong sa masamang bisyo. Ayon mismo sa tagapagsalita ng PNP maraming mga kabataan ang addict na sa pinagbabawal na gamot.
Pansinin ang mga pamatnubay
“ Tapat na Paglilingkod Nagmumula sa Diyos at sa Kapwa”.
Ito ang naging islogan ng CCF sa kanilang kampanya tungo sa
halaga ng pakikipagkapwa.
Pansinin ang mga pamatnubay
Ayon sa buletin na ipinalabas ng paaralan, nararapat na mag-ingat ang mga mag-aaral sa kanilang mga gadyets lalong higit ang mga celpon at Aypad.
Ang Abakadang Tagalog• Binuo ni Lope K. Santos nang
isulat ni ang Balarila ng Wikang Pambansa noong 1940
• Lima ang patinig : a e i o u
• Labinlima ang katinig:b k d g h l m n ng p r s t
w y
Ang Bagong Alpabetong Pilipino• Pagdaragdag ng labing-isang
letra sa sa alpabetong Pilipino.
C F J N Q V X Z
CH LL RR
1987 Alpabetong Filipino• Ang Alpabetong Filipino
Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg ( ey) (bi) (si) (di) (I ) ( ef) (ji)
Hh I Jj Kk Ll Mm Nn Ññ ( eych) (ay) ( jey) ( key) ( el) ( em) ( en) (enye)
NGng Oo P Q R S ( enji) ( o) ( pi) ( Kyu) (ar) (es)
T U V W X Y Z (ti) ( yu) (Vi) (dobolyu) ( eks) ( way) (zi)
2001 REVISYON NG Alpabetong Filipino
• Pinaluwag na 2001 Alpabeto ang gamit ng walong dagdag na letra. Nangangahulugan na maaari ring gamitin sa lahat ng hiram na salita, pormal o teknikal na barayti, o sa mga karaniwang salita
Gabay sa Ortograpiya ng Wikang Filipino
• Mga GrapemaA. Letra.-Ang serye ng letra ay tinatawag na alpabeto.
binubuo ng 28 letra at binibigkas sa tunog-Ingles maliban sa Ññ.
B. Hindi letra1. Paiwa ( ` ), at pakupya ( ^ )2. Tuldik na pahilis ( ´ ) na sumisimbolo sa diin at o/ haba3. Bantas,gaya ng tuldok ( . ), pananong ( ? ), padamdam (
! ), kuwit ( , ), tuldok-kuwit ( ; ), tutuldok ( : ), kudlit ( ’ ), at gitling ( - ).
Gabay sa Ortograpiya ng Wikang Filipino
• Pasalitang PagbaybayPasulat Pabigkas
Salita boto /bi-o-ti-o/plano / pi-el-ey-en-o/Fajardo / kapital ef-ey-jey-ey-
ar-di-o/Pantig kon /key-o-en/
trans / ti-ar-ey-en-es/tsart /ti-es-ey-ar-ti/
Gabay sa Ortograpiya ng Wikang Filipino
• AkronimMERALCO ( Manila Electrical Company ) /em-i-ar-ey-el-si-o/
ARMM ( Autonomous Region of Muslim Mindanao ) ey/ar/em/em
Daglat• Bb ( Binibini ) / kapital bi-bi /• G. ( Ginoo ) / kapital ji /• Gng. ( Ginang ) / kapital ji-en-
ji/• Kgg ( kagalang-galang )
/ kapital key-ji-ji /
Inisyal ng Tao
• MLQ ( Manuel L. Quezon ) /em-el-kyu/
• CPR ( Carlos P. Romula ) / si-pi-ar /
• LKS ( Lope K. Santos ) / el-key-es/
Pasulat na Pagbaybay1. Panatilihin ang orihinal na anyo ng
mga salitang mula sa ibang katutubong wika sa Pilipinas .a. ‘vakul’ ( Ivatan ) b. ‘ payyo/payew ( Ifugaw) pangkalahatang tawag sa palayan ng mga Ifugaw.
Pasulat na Pagbaybay
c. bananu ( hudhud ) sa halip na hagdang-hagdang palayan ( rice terraces )d. butanding ( Bikol ) sa halip na “whale shark”e. cabalen ( Pampango ) kababayan
Pasulat na Pagbaybay
2. Sa pagbaybay ng mga hiram na salita mula sa mga banyagang wika, panatilihin ang orihinal nitong anyo
status quo pizza piebouquet french friessamurai
Pasulat na Pagbaybay
3. Sa pagbaybay ng mga salitang mula sa Espanyol, baybayin ito ayon sa ABAKADA.
familia - pamilyaBano - banyoCheque - tsekeMaquina - makina
Pasulat na Pagbaybay4. Sa pag-uulit ng salitang-ugat na “nagtatapos sa
patinig na “e” hindi ito pinapalitan ng letrang “I”. Kinakabitan ng pang-ugnay /linker ( -ng) at gagamitia ng gitling ng salitang-ugat.
bérde - berdeng-bérde
kapé - kapeng-kapé
karné - karneng-karné
libré - libreng-libré
Pasulat na Pagbaybay
5. Sa pag-uulit ng salitang-ugat na nagtatapos sa patinig na “o” hindi ito pinapalitan ng letrang “u”. Ginagamit ng gitling sa pagitan ng salitang-ugat.
ano - ano-anosino - sino-sinopito - pito-pitohalo - halo-halo
Pasulat na Pagbaybay
6. Kapag hinuhulapian ang huling pantig ng salitang-ugat na nagtatapos sa “e” ito ay nagiging “i” at ang”o” ay “u”.
kórte - kortihanatáke - atakihinsalbahé - salbahihin
Pasulat na Pagbaybay
* Gayunman, may mga salitang nananatili ang “e” kahit hinuhulipian.
sine - sinehanbote - botehanonse - onsehan
Pasulat na Pagbaybay
7. Makabuluhan ang tunog na “e” at “o” kapag inihahambing ang mga hiram na salita sa mga katutubo o hiram na salita.
mésa : mísaúso : ósotéla : tíla
Pasulat na Pagbaybay
8. Gayunman, hindi puwedeng palitan ng “i” ang “e” at “o” ng “u”. Dapat pa ring gamitin ang baybay na matagl na o lagi nang ginagamit.
babáe, hindi babáibúhos, hindi búhussampû, hindisampô
Ang Panghihiram
Ang mga tuntunin sa panghihiram at pagbabaybay ng mga hiram na salita ay ang sumusunod:
1. Tumbasan ng kasalukuyang leksikon sa Filipino ang mga salitang hiram o banyaga.rule = tuntúninnarrative = salaysayskill = kasanayan
Ang Panghihiram
2. Gamitin ang natatanging mga salita mula sa mga katutubong wika sa Pilipinas at panatilihin ang orihinal na baybay.“bana” ( Hiligaynon at Sugbuanong Binisiya ) tawag sa asawang lalaki“ butanding “ ( Bikol ) whale shark“Imam” ( Tausug ) panseremonyang sayaw“ Banhaw” ( Visaya ) muling pagkabuhay“ Chidwai “ ( Ivatan) biloy ( dimple )“ Gahum” ( Cebuano, Hiligaynon,Waray ) kapangyarihan
Ang Panghihiram
3. Mga salitang hiram sa Español
Baybayin ang salita ayon sa ABAKADA
vocabulario - bokabularyotelefono - teleponocelebracion - selebrasyon
Ang Panghihiram
• Sa mga salitang hiram na español na may “e”, panatihin ang”e”.
estudyante - hindi istudyanteestilo - hindi istiloespiritu - hindi ispirituestruktura - istrukturadesgrasya - hindi disgrasya
Ang Panghihiram
• Sa mga salitang Espanyol na may “o”, panatilihin ang “o”.
politika - hindi pulitikaopisina - hindi upisinatradisyonal - hindi tradisyunalkoryete - hindi kuryente
Ang Panghihiram• May mga salitang hiram sa
Español na nagbabago ang kasunod na katinig, ang “o” ay nagiging “u” sa ilang mga salitang sinusundan ng “n” o pailong na katinig. At ang “n” ay nagiging “m”.convencion -kumbensiyonconferencia -kumperensiyaConvento - kumbento
Ang Panghihiram
• Mga salitang Español at Ingles : kung hindi tiyak ang pagtutumbas, hiramin ang orhinal na Español at Ingles.
Español Ingles Filipinoimagen image imahendialogo dialogue diyalogoprioridad prioritypriyoridad
Ang Panghihiram
Panghihiram sa Wikang Ingles: kung wikang Ingles at iba pang wikang dayuhan ang pinaghiraman, panatilihin ang orihinal na ispeling kung makalilito ang pagsasa-Filipino ng baybay.habeas corpus spaghettibouquet resevoirdepot toupee
Ang Panghihiram
Panatilihin ang orihinal na baybay ng mga salitang pantangi,teknikal,pang-agham at mga simbolong pang-agham at matematika.Manuel L. Quezon -hindi Manwel L. Kezonchemotheraphy -hindi chemoterapix-ray -hindi eks-reyFe ( Iron) -hindi ef ey( ayorn )Velocity -hindi velositi
Karagdagang Tuntunin
A. Ginigitlingan ang pangalang pantangi at salitang hiram kapag-unuunlapian.
maka-Diyosmaka-Inglespa-Davao
Karagdagang Tuntunin
B. Sa paglalapi at pag-uulit ng mga salitang hiram, idinurugtong ang tunog ng KP sa unlapi.
magju-juicemagdu-dutymagfo-photocopymagfo-fordmagdo-drawing
Karagdagang Tuntunin
C. Pangmaramihang anyo ng mga salita sa pagsulat
1. Ginagamit ang “mga” sa pagsulat ng maramihang anyo ng salita.
mga paintingmga opisyalmga computer
Karagdagang Tuntunin
2. Hindi ginagamitan ng “mga” ang salitang hiram na nasa anyong maramihan.
paintings- hindi” mga paintings”opisyal - hindi”mga opisyal”computer- hindi “ mga computer”
Karagdagang Tuntunin
3. Hindi ginagamitan ng “pamiling” at “mga” ang mga salitang nasa anyong maramihan.kalalakihan -hindi “mga kalalakihan” -hindi” limang kalalakihan”kaguruan -hindi” mga kaguruan”
hindi “ sampung kaguruan”kabataan -hindi “mga kabataan”
hindi” tatlong kabataan”
Karagdagang Tuntunin
• Pagbuo ng pang-uriGinagamit ang panlaping makauri sa
salitang-uri na hindi orihinal na pang-uri.pang-akademya -hindi”pang-akademiko”pangkultura -hindi”pangkulturalpanligguwistika -hindi”panlingguwistik
Mga Salitang may Digrapo1. Sa mga salitang Ingles na
nagtatapos sa “ct”, ang “ct” ay nagiging “k” kapag binabaybay sa Filipino.
abstract - abstrakimpact - impakaddict - adik
Mga Salitang may Digrapo2. Sa mga salitang hiram na may
“Ch” tatlong paraan ang maaring gamitin.
a. panatilihin ang orihinal na anyo
chunks chess
chatchips
Mga Salitang may Digrapob. palitan ng ts ang ch at baybayin
sa Filipino
chinelas - tsinelaschapter - tsapterchart - tsart
Mga Salitang may Digrapoc. Palitan ng k ang ch at baybayin
sa Filipino
machine - makinascholar - iskolarchemical - kemikal
Mga Salitang may Digrapo3. Mga salitang may sh
a. Panatilihin ang orihinal na anyo
showershopshowcase
Mga Salitang may Digrapob. palitan ng sy ang sh at
baybayin sa Filipino
workshop - worksyapshooting - syutingcensorship - sensorsyip
Mga Salitang hiram na may “S”4. Mga salitang hiram na
nagsisimula sa letrang “s” ay maaring baybayin sa dalawang paraan.
a. Panatilihin ang orihinal na anyoscarfsloganscript
Mga Salitang hiram na may “S”b. Lagyan ng “I” sa unahan kapag
binabaybay sa Filipino
schedule - iskedyulsport - isportscout - iskawt
Mga Salitang may magkasunod na parehong katinig
Kinakaltas ang isa sa dalawang magkasunod na parehong katinig.
bulletin - bulitengrammar - gramarpattern - patern
Mga salitang may Kambal-PatinigSa mga salitang hiram sa Español na
may kambal-patinig
1. Nananatili ang a + ( e,i,o,u ) at e + ( a,i,o,u) a + ( e,i,o,u )= maestro,aorta,bailarina,baul,laurel e + ( a,i,o,u)=teatro,teorya,oleo,beinte,neutral,neurosis
Mga salitang may Kambal-Patinig2. Kinakaltas ang unang patinig at
pinapalitan ito ng y o w.
i ( a,e,o) = barbery( barberia ), akasya ( acacia )
= Disyembre ( Deciembre ), serye ( serie )
= bisyo ( vicio ) ambisyon ( ambicion )
Mga salitang may Kambal-Patinig3. Sinisingitan ng y o w sa mga
sumusunod na posisyon.:
a. Kung ang kambal-patinig ay nasa unang pantig ng salita,ia = diyabetes ( diabetes ) biyahe ( viaje ) ie = piyesta ( fiesta ), siyete ( siete)io = Diyos ( Dios )ua = awto( auto )ue = kuwenta ( cuenta ), kuwerdas ( cuerdas )
Mga salitang may Kambal-Patinigb. Kung ang kambal-patinig ay
sumusunod sa dalawa o mahigit pang mga katinig.
ia = diperensya ( diferencia )ie = impeyerno ( infierno )io = edipisyo ( edificio )ua = guwapo ( guapo )
Mga salitang may Kambal-Patinig
ue = sarsuwela ( zarzuela )ui = buwitre ( buitre )Uo = oblikwo ( oblique )
Mga salitang may Kambal-Patinig
c. Kung ang kambal-patinig ay sumusunod sa H.
Lohiya ( logia )Kolehiyala ( collegial )rehiyon ( region )kolehiyo ( colegio )perhuwisyo ( perjuicio )