B Alison Dexter Gim c Nghin cu

B Trn Lin Phng Gim c Qun l Khch hng v Chuyn vin Nghin cu nh tnh

ng Jean-Pierre Depasse Gim c B phn Nghin cu X hi v Cng ng

Ch L Mai Khanh Cn b Nghin cu

Ch m Thu Hng Cn b Nghin cu

Anh Matthew Erickson Cn b Nghin cu

Bo co v Tr khuyt tt v Gia nh Tr khuyt tt

ti Nng

Thng 11, 2009

Bin son cho

Thc hin bi

Kin Thc - Thi - Hnh Vi

3mc lc

Li cm n ................................................................................................................................................................ 5Tm tt ...................................................................................................................................................................... 6Gii thiu .................................................................................................................................................................. 8

Gii thiu v d n nghin cu ........................................................................................................................ 8Nn tng chung .....................................................................................................................................................10

i nt v Nng ..........................................................................................................................................10Tnh hnh ngi khuyt tt v tr khuyt tt ..............................................................................................11

Phng php nghin cu ...................................................................................................................................12Phng php v cch thc ng dng ............................................................................................................12Giai on nh lng - Kho st trong cng ng .....................................................................................12Giai on nh tnh ..........................................................................................................................................12Cc phn tch c thc hin ........................................................................................................................14

Kt qu nghin cu ..............................................................................................................................................151. Kin thc, thi v hnh vi ........................................................................................................................15

1.1 Nguyn nhn dn ti tnh trng khuyt tt ca tr .............................................................................151.2 Cc dng khuyt tt/ cc vn chung v nh ngha khuyt tt ....................................................161.3 Cu trc gia nh .......................................................................................................................................221.4 Cc vn v gii ......................................................................................................................................221.5 iu kin kinh t ........................................................................................................................................23

2. Cc h thng hin ti v s ha nhp vo x hi ....................................................................................272.1 H thng h tr x hi ..............................................................................................................................272.2 Gio dc ......................................................................................................................................................302.3 Cc trang thit b cng cng v c s vt cht h tr tr khuyt tt ...........................................33

3. Truyn thng ....................................................................................................................................................353.1Truyn thng cho ai v v ci g ...............................................................................................................353.2 Phng tin v cch thc truyn thng.................................................................................................393.3 Ti liu truyn thng v Tr khuyt tt .................................................................................................39

Kt lun v xut ...............................................................................................................................................40Ph lc 1: Li cm n ........................................................................................................................................42Ph lc 2: Tp hp cc ti liu Thng tin Gio dc Truyn thng ................................................43Ti liu tham kho ...............................................................................................................................................46

4danh mc cc biu

th 1: Thu nhp h gia nh tnh bng la M hng thng ca tng h ........................................11 th 2: Nhn thc i vi cc loi khuyt tt ...............................................................................................20 th 3: Cm nhn ca mi ngi khi bit tr khuyt tt sng trong khu vc ca h ...........................20 th 4: Gio dc ha nhp ................................................................................................................................32 th 5: nh gi v gio dc ha nhp ..........................................................................................................32 th 6: Tr khuyt tt c th tham d y trong cuc sng ................................................................36 th 7: Kh khn ca tr khuyt tt v gia nh ...........................................................................................36 th 8: Cm nhn ca cng ng v s gip ca chnh quyn ............................................................37 th 9: S gip ca cng ng ...................................................................................................................37 th 10: nh ngha cm ..................................................................................................................................38 th 11: nh hng ngn hn v di hn ......................................................................................................41

danh mc cc bng

Bng 1: D liu Kinh t Nng (2008) .........................................................................................................10Bng 2: Nghin cu dn tc hc .........................................................................................................................13Bng 3: Nhm tho lun .......................................................................................................................................13Bng 4: Cc bn hu quan....................................................................................................................................14Bng 5: S khc bit theo cch hiu gn y (nhng khng chnh thc) gia thut ng phn loi ca b y t v b gio dc o to....................................................................................................................................22Bng 6: Tr khuyt tt c th c cuc sng bnh thng ...............................................................................35

5li cm n

Vic son tho ti liu ny s khng th thnh cng nu khng c s h tr, tham gia tn tnh v n lc ca cc c nhn, cc t chc Chnh ph v Phi Chnh ph.

S phi hp ca cc i nghin cu cng s khng th to kt qu tt nu khng c s t vn ca cc chuyn gia UNICEF ti Vit Nam: B Naira Avetisyan Chuyn gia v Bo v tr em v Tr khuyt tt; B Nguyn T Trn Chuyn gia v Truyn thng thay i hnh vi v cng C Marialaura Ena.

Danh sch cc n v v c nhn c phng vn c nh km trong phn ph lc ca ti liu ny.

6tm tt

c tnh c khong hn 1 triu tr khuyt tt (gi tt l TKT) Vit Nam. Cng vi dch chuyn chung trn ton cu, Vit Nam hin ang tin ti mt m hnh x hi v vn khuyt tt nhm to iu kin ha nhp cho i tng ny vi cng ng. M hnh ny ch trng vo nhng thay i cn thit ca cng ng v thi , s tr gip x hi, thng tin v nhng c cu c th nhm cho php nhng ngi khuyt tt tham gia vo x hi v ng gp vo gi tr kinh t.

Nm 2008, UNICEF Vit Nam khi xng mt chng trnh a ngnh cho tr khuyt tt, bao gm c cc nn nhn cht c mu da cam. Chng trnh da trn c s nhng chng trnh h tr hin ti ca UNICEF v cc mi quan h i tc nhm cng c thm cc chnh sch, khung php l v cc chng trnh cho tr khuyt tt v gia nh ca tr. Chng trnh ny bao gm hp phn quc gia v hp phn a phng. cp a phng, d n s tp trung vo vic tng cng nng lc, vn ng chnh sch, cung cp dch v v nghin cu. Nng min Trung Vit nam l ni u tin c chn trong ba tnh thnh xut cho d n ny.

Vic nghin cu c t ra nhm hiu r khong cch v nng lc gip cho vic xy dng chnh sch, cng nh pht trin truyn thng nhm c th thay i hnh vi ca x hi ni chung v tng c nhn ni ring. Mc ch ca nghin cu ny gm ba phn: th nht l tm hiu kin thc, thi v hnh vi ca tr khuyt tt v gia nh tr; th hai l tm hiu quan nim ca cng ng i vi tr khuyt tt v th ba l tm hiu vai tr ca cc ban ngnh on th (khi chnh ph v phi chnh ph) trong lnh vc ny.

t c yu cu thng tin ni trn, nht thit phi c mt chng trnh nghin cu gm hai phn. Phn mt l phn nghin cu nh lng thng qua vic kho st vi cng ng nhm o lng quan nim, kin thc, thi v hnh vi ca cng ng Nng i vi tr khuyt tt v gia nh tr. Mt chng trnh phng vn trc din vi nhng i tng l nhng ngi bnh thng, tui t 18-69 trn cc qun ca Nng nh Hi Chu, Thanh Kh, Sn Tr, Ng Hnh Son, LIn Chiu, Cm l v Ha Vang. Tng mu chn l n=150 ngi chia theo gii tnh v i din cho tng qun c chn.

Phn th hai l mt chng trnh nghin cu nh tnh vi cc tr khuyt tt, ph huynh tr khuyt tt, tr khng khuyt tt v i din cc bn lin quan. Mc tiu chnh ca phn ny l tm hiu thc t tnh hnh, cng nh chi tit v cc vn lin quan ti tr khuyt tt v gia nh tr. Nhm tr khng khuyt tt gip lm tng hiu bit ca cng ng v nhng iu kin v ro cn v vic ha nhp x hi ca tr khuyt tt. kin t i din cc ban ngnh lin quan cho thy quan im ca cc bn hu quan, nhng g ang c thc thi, v nhng u tin c nhn nhn trong mng li chnh ph v phi chnh ph. Giai on ny gm hai phn: nghin cu dn tc hc vi tr khuyt tt v gia nh tr khuyt tt cng vi cc cuc tho lun nhm vi cha m tr khuyt tt, v mt nhm tho lun vi tr khng khuyt tt. Da trn nhng nghin cu thc hin trc y, cch tip cn thng qua phng php dn tc hc nhm tm hiu nhng vn v tr khuyt tt v gia nh tr c tin hnh thay v ch da hon ton vo phng php tho lun trong nhm. iu ny gip gim nh nhng vn m qua nhng nghin cu trc cho thy c th gy kh khn cho tr khuyt tt khi bc bch suy ngh v cm xc trong mi trng tho lun nhm. Bn cnh , i ng thc hin nghin cu cng b gii hn kh nng trong vic ng dng nhng phng php khng-trc tip nh quan st, vn d gip cho vic tm hiu vn tt hn vi mt vai tr trong cuc. Phn th hai chnh l cc cuc phng vn chuyn su vi cc i din ca cc bn lin quan cng vi vic thu thp nhng ti liu Thng tin Gio dc Truyn thng.

7Nhng pht hin chnh ca d n nghin cu ny c trnh by theo 3 phn. Phn th nht cp ti kin thc, thi v cm nhn ca cc gia nh v tr khuyt tt, ng thi nu ph hp cng a ra nhng nhn nhn mang tnh x hi ca cng ng v cc bn lin quan v nhng vn ny. Vi nh gip ngi c c ci nhn tng th v ton din hn v nhng khm ph t nghin cu. Phn tip theo s tp trung vo cc vn lin quan ti cc h thng v s h tr cho vic ha nhp ca tr khuyt tt vi cng ng hin nay. Quan im ca tng bn hu quan cng c cung cp. Phn cui nhm vo mc ch truyn thng ca chng trnh, ch yu l i tng mc tiu, u tin v truyn thng, thng ip chnh cng nh phng tin chuyn ti thng ip. Cc php phn tch thng k cao cp c ng dng h tr cho mc ch ny.

Tm li, trong khi cn rt nhiu iu phi lm, th c sn nn tng tch cc cho vic thay i. Cng nn lu l chng ta nhn thy s nht qun trong kin thc, thi v quan nim ca tng c nhn, gia nh, x hi v cc cp hu quan, do cc n lc tp trung s lm n by cho s thay i trn din rng.

cp c s x hi, hp tc tt hn l ht sc quan trng nhm m bo n lc ca mi ban ngnh on th v cc t chc c ng b hng ti nhng thnh qu r rng v hiu qu hn. Cht lng thng tin tt hn, di dng thng k chi tit s lng tr khuyt tt s gip mt cch ng k. Cc k hoch h tr ti chnh cho cc gia nh tr l cn thit v cng trong k hoch u tin, quan trng l s tip cn vi cc khon h tr ny phi d dng v thng nht.

V kha cnh y t sc khe, gio dc thm v sc khe cho tr khuyt tt v gia nh tr cng nh cc nhn vin trong ngnh l rt cn thit. ng thi cng cn ci tin trang thit b v phng tin trong bnh vin, cng nh nng cao kin thc v phc hi chc nng.

Nhng vn lin quan ti vic gio dc ha nhp cn phi c cp ti thng qua vic nng cao nhn thc v chnh vic gio dc ha nhp cho tr khuyt tt v gia nh tr, cng nh vi i ng gio vin/ging vin. Pht trin cc ti liu v chng trnh h tr theo tng dng khuyt tt, theo la tui cng vi s ng vin i ng gio vin ni chung chnh l nhng yu t h tr ch yu. nhng ni gio dc ha nhp c tn ti th hin c phn hi tt t mi cp tuy nhng ro cn v mt quan nim vn cn kh ph bin.

V phng din c s h tng th cn ban hnh chnh sch c th lin quan ti vic xy dng cc cng trnh cng cng v s tip cn cho ngi khuyt tt v tr khuyt tt, c bit l cc vn lin quan ti giao thng v s tip cn vi trng hc. Mt ma trn chin lc t ra nhm tm lc li nhng yu t cn ci thin chnh trong tng kha cnh khc nhau.

Quan nim tch cc ca gia nh v cng ng chnh l im khi u cho chin lc thng tin mt cch ng k v rng khp nhm thc y s thay i v tc ng ln kin thc, thi v quan nim ca tng c nhn v cng ng cc cp. a s ngi dn u by t nhng quan nim v nim tin hng ti s bin chuyn dn sang m hnh ha nhp x hi. Truyn hnh v bo ch chnh l phng tin truyn thng a dng nhm ti tuy nhin mt nhu cu tt yu v truyn thng cng c t ra trong cn c mt chin lc tt hn v cc ti liu thng tin c thnh th v nng thn.

8gii thiu

Gii thiu v d n nghin cu

UNICEF Vit Nam trnh xut cho Qu Ford v mt chng trnh a ngnh gm y t, gio dc, nc v v sinh, bo v tr em v ha nhp x hi cho tr khuyt tt, bao gm c cc nn nhn cht c mu da cam ti Vit Nam. Chng trnh c bt u thc hin vo cui nm 2008, da trn c s nhng chng trnh hin ti ca UNICEF v cc mi quan h i tc sn c y mnh cc chnh sch, khung php l v chng trnh cho tr khuyt tt v gia nh ca tr. Chng trnh ny bao gm hp phn quc gia v hp phn a phng. cp quc gia, trng tm c t vo vic xy dng chnh sch v khung php l. cp a phng, d n tp trung vo vic pht trin nng lc, vn ng chnh sch, cung cp dch v v nghin cu. Nng, ng Nai v An Giang c xut l a phng thc hin d n ny. Nng min Trung Vit Nam l ni u tin c chn trong ba tnh thnh xut cho d n ny.

thc hin chng trnh ny, UNICEF p dng cch tip cn a ngnh, da trn quyn con ngi v theo hng dn ca Cng c v Quyn Tr Em v Cng c ca Lin Hp Quc v Quyn ca ngi khuyt tt gn y. Nhng pht hin t nghin cu ny cn c xem xt trong khun kh m hnh x hi cho tr khuyt tt nm trong bi cnh rng hn ca quyn tr em. M hnh x hi v khuyt tt l nn tng cho vic chuyn hng ti mt m hnh ha nhp x hi cho nhng ngi khuyt tt trn ton cu. Cng c v Quyn ca Ngi Khuyt Tt va c nht tr thng qua ti k hp ln th 61 ca i Hi ng Lin Hip Quc vo ngy 13 thng 12 nm 2006. K t , cng c ny c 25 quc gia ph duyt v c 128 quc gia k kt, trong c Vit Nam. Cng c c thng qua vi vic xem xt xc tin v bo v s hng th y quyn con ngi v t do ca nhng ngi khuyt tt. Bao gm tt c mi kha cnh cn c to ra, ci thin hay cng c nhm bo m cho nhng ngi khuyt tt c th hon ton hi nhp trong cuc sng trn c s bnh ng vi nhng ngi khc.

M hnh x hi v khuyt tt lm r s khc bit gia s khuyt tt, nh mt iu kin v sc khe lm cho mt ngi no coi nh khng th i li, v nh hng gy cn tr ca x hi v s khuyt tt. Ni mt cch n gin hn, khng phi vic khuyt tt vn ng ngn cn mt con ngi i vo mt ta nh khng c tr gip, m chnh nhng bc thang hin hu lm cho ngi s dng xe ln khng th tip cn c vi ta nh. tng then cht chnh l x hi gy ra khuyt tt cho con ngi. Ni cch khc, khuyt tt c hnh thnh trong mi trng x hi. M hnh x hi ny t con ngi ln trn ht. N nhn mnh phm gi, s c lp, s trao quyn, s tham gia, s bnh ng, s la chn v tnh ring t. Mc tiu ca m hnh ny l cho thy con ngi trc ch khng phi s khuyt tt trc. Chnh v l , m hnh x hi v khuyt tt tp trung vo nhng thay i cn c t x hi, ngha l nhng thay i v thi , tr gip x hi, thng tin v nhng cu trc vt l. M hnh cng khi qut tim nng ca nhng ngi khuyt tt ng gp cho x hi v lm gia tng gi tr kinh t nu h c trao quyn bnh ng cng nh nhng tin nghi v c hi ph hp nh nhng ngi khc.

M hnh x hi thng tri ngc vi m hnh y t vn xem s khuyt tt ng ngha vi suy gim hay tn tt. M hnh ny tp trung vo chn on, tin liu, iu tr v ngn nga trong bi cnh ngi c tt c coi l ngi c nhng vn v sc khe. Hng tp trung ca n khng phi l theo cch mt ngi khuyt tt sng mt cuc sng i thng ra sao. Hu qu ca m hnh y t ny l n khi gi s thng hi v s khoan dung ca x hi ch khng phi s ha nhp.

9Vic c sn d liu v tr khuyt tt l ti quan trng trong n lc lm cho h c bit ti trong nhng chng trnh ngh s v chnh sch quc gia. Do , vic thu thp nhng thng tin ng tin cy v tr khuyt tt xt trn phng din no vn cn l mt thch thc chnh do vic s dng nhng nh ngha khc nhau v tr khuyt tt ca cc c quan chnh ph khc nhau cng nh nhn thc vn cn hn ch v quyn v nhu cu ca tr khuyt tt.

V l , vic nghin cu c t ra nhm tm hiu khong cch v nng lc v gip cho vic xy dng chnh sch, cng nh pht trin truyn thng nhm thay i hnh vi ca x hi cng nh tng c nhn. Mc ch ca nghin cu ny gm ba phn: u tin l tm hiu kin thc, thi v hnh vi ca tr khuyt tt v gia nh tr, bao gm nhng vn chnh v mong i ca tr cng nh nhng tr ngi m tr gp phi trong i sng hng ngy. Th hai l tm hiu cm nhn ca cng ng trc tr khuyt tt, cch h nhn nhn v hiu vn ca tr. Th ba l tm hiu vai tr ca cc ban ngnh on th (khi chnh ph v phi chnh ph) trong lnh vc ny; cch h gip tr khuyt tt v gia nh tr khuyt tt, cc hot ng chnh, cng nh vic h c cng c v nhng h tr cn thit hay khng. Khu vc a l c ni ti trong bo co ny l nhng qun huyn tiu biu ca thnh ph Nng. iu ny s gip cung cp mt ci nhn ton din v tnh hnh v nn tng t hng ti mt chin lc truyn thng v vn ng.

10

nn tng chung

i nt v Nng

Nng l mt thnh ph ln nht min Trung Vit Nam, ng thi l trung tm kinh t (cng bin v cng nghip), gio dc (vi 5 trng i hc), vn ha (Khu di tch Chmpa v thnh a M Sn). Kt qu thng k gn nht cho thy Nng c tng s dn l 887,069 ngi, l thnh ph ng dn th 5 ca Vit Nam. Vi gn 90% dn s thnh th, v t l thnh th vi nng thn l 770,499:116,570. Cc dn tc chnh ca Nng l Kinh, Hoa, C tu v Ty.

Nng c nhiu c im vn ha c th cho khu vc min Trung. Phn gia ca Vit Nam tng l ch Chm-pa (t th k 7 ti th k 15) t trc khi ngi Vit xm nhp. Ngay t thi k u, ngi Chm c giao ho vi nhng nn vn ha chu khc (ni bt nht l ngi Nht v Ngi Hoa) v vn ha phng Ty thng qua cc thng bun v nhng nh truyn o Thin Cha Gio. Chnh s trao i qua li v vn ha ny c nh hng ln ngi Nng ngy nay. H c bit ti vi bn cht chu thng chu kh v ci m vi nhng nh hng mi. Vng t min trung ny cn chu nh hng ca iu kin kh hu khc nghit vi l lt v hn hn trin min. nh hng v mt a l ny cng gp phn lm nn tnh cch kin cng ca ngi dn Nng, vn sng cuc i gin n nhm cho php h nhanh chng hi phc sau nhng kh khn.

Nng cn c xp loi l vng cng nghip vi tin nghi cng bin cho vn chuyn hng ha. Vi hn 5,000 nh my/c s sn xut t ti Nng. S liu v cc loi ngnh ngh bao gm t do l 50%, lm vic cho cc cng ty t nhn chim 26%, v lm vic trong cc c quan hnh chnh nh nc l 15%. Thnh ph ang tri qua mt giai on pht trin vt bt v kinh t nh minh ha v s pht trin nm 2008 di y:

Bng 1: D liu Kinh t Nng (2008)

GDP +11% (so vi + 6.2% Mc tng trng GDP quc gia) Xut khu + 20% Cng nghip & Xy dng +17% u t +19%

Cng vi tc pht trin v tin trnh th ha nhanh chng l nhng thay i ln v thch thc m Vit Nam ang phi i mt ngy nay. S tng trng kinh t v thnh th ha nhanh chng to sc p ln ln c s h tng, nh giao thng, nhm h tr cho s tng trng ny. Nhng nhm thit thi hn v d nh nh dn c ngho thnh th sng trong thnh ph v ph n c th d dng gp phi kh khn hn nu nh tnh hnh ca h khng c lu v qun l cn thn.

Dn s Nng c th c chia lm 5 nhm da trn thu nhp h gia nh nh sau:

Hai nhm i nghch nhau: 14% ngho vi thu nhp h di 140 la M mt thng v 13% kh gi vi trn 370 la M mi thng. 3 nhm trung bnh chim phn cn li vi chi tit trong bng di y:1

1 Ngun: TNS hin lin tc thc hin theo di mc thu nhp h gia nh thng qua d n nghin cu i Sng Vit (VIETCYCLE) t nm 2001 ti nay v khng c mt thng k chnh thc no v s phn b giu ngho / thnh phn kinh t Vit Nam. Phn khc nhng h gia nh kh gi c thit lp ngay t u qua dng nghin cu kho st thng k 4 thnh ph chnh ca Vit Nam.

11

th 1: Thu nhp h gia nh tnh bng la M hng thng ca tng h

< 140 USD14%

140-20025%

200-25022%

250-37026%

> 370 USD13%

Theo s liu ca s Lao ng Thng Binh X hi Nng, hin c vng c 33,000 h gia nh thuc din ngho chim khong 19% tng s h gia nh. Cho ti cui nm 2009, thnh ph Nng hng ti vic gim t l ny xung cn 15%.

Tnh hnh ngi khuyt tt v tr khuyt tt

Vit Nam c s lng tr khuyt tt vo hng cao trn th gii bao gm c nhng tr b nh hng cht c mu da cam. Con s c tnh vo khong 1.2 triu2. Hin cha c thng k c th cho Nng. Nhn chung vn cn thiu nhng d liu cp nht v chi tit v vn ny. S thiu ht thng tin v tr khuyt tt cng c cp ti trong nhng nghin cu thc hin trn khu vc ny gn y.

Trong mt nghin cu ca B Lao ng, Thng Binh v X Hi hp tc vi UNICEF vo nm 1998-1999 trong nhng tr t 0-17 tui cho thy c khong 1 triu tr khuyt tt trn c nc, chim khong 1.4% tng s dn v khong 3.1% tng s tr em. Trung bnh, cmi 5.7 h gia nh th c khong 1 gia nh c tr khuyt tt. Khuyt tt vn ng l ph bin nht (22.4%), sau l khyt tt ngn ng (21.4%), nhng vn v hnh vi (16.2%), khim th (14.6%), khim thnh (9.7%) v thiu nng tr tu (3.6%). a s tr khuyt tt u chu a tt. Khong 50% tr khuyt tt sng trong cng ng v khong 90% tr sng trong nhng trung tm bo tr v b khuyt tt nng. C 6.5% tr khuyt tt trong nhng trung tm bo tr b chnh gia nh mnh b ri, 2.6% l tr m ci v khong 9.1% khng c cht lin lc no vi gia nh. a s tr khuyt tt sng vi gia nh (95.85%) v c ngi chm sc. Mt na s h gia nh c tr khuyt tt gp kh khn ln v ti chnh, nn khng th cung cp nhng iu kin y cho tr c phc hi chc nng v hc hnh.

Tham kho mt s nghin cu trc y v tr khuyt tt v i chiu vi nhng pht hin t nghin cu ny cho thy c rt t tin trin cho nhng vn chnh. Cng l nhng vn v ngh t nm 2001, chng hn nh: thiu mt chin lc quc gia c phi hp cht ch t nhng thng k chun xc v d tip cn; thiu s hp nht v gio dc ha nhp; s k th do thiu hiu bit t cp gia nh v cng ng; s tip cn cn hn ch ca tr khuyt tt cho nhng dch v cng cng nh y t, gio dc, vn ha, gii tr, giao thng l nhng c im c lp li ca nghin cu ny3.

2 Bo co ca B Lao ng, Thng binh v X hi, 20083 Nghin cu v tr khuyt tt v gia nh tr ti Nng Kin thc Thi - Hnh vi, TNS thc hin cho UNICEF

2009

12

phng php nghin cu

Phng php v cch thc ng dng

Cn c cch nghin cu vi hai giai on nhm p ng nhu cu thng tin cn c. Cch tip cn da trn quyn con ngi c ng dng trn mi kha cnh khi thc hin d n ny nhm m bo tnh i din cho quan im. Cch tip cn lin quan ti cc yu t nh:

nh gi c s tham gia: tn trng nhng kin/quan im khc nhau ca cc bn hu quan v ngi c quyn khc nhau bao gm tr em, tr khuyt tt v cha m ca tr

Khng phn bit i x: phn nh s khng k th v tr khuyt tt cc la tui, gii tnh, v dng khuyt tt.

Quan im gii/Tui: quan im ca nam v n; ngi ln v tr em.

Trong phn nghin cu nh tnh, ngi tr li c tuyn chn vi s gip ca S Lao ng, Thng Binh, X hi v UNICEF.

Giai on nh lng - Kho st trong cng ng

Mc tiu ca cuc kho st cng ng ny l o lng Quan nim v Kin thc Thi - Hnh vi ca cng ng ti Nng v tr khuyt tt v gia nh tr khuyt tt:

Nhn thc v nhng vn tr khuyt tt v gia nh tr gp phi, nhu cu v mong i ca h

Tr gip cho tr khuyt tt ha nhp vi cng ng

Cch h nhn nhn v cc hot ng ca chnh ph v cc t chc phi chnh ph

Vic s dng cc knh thng tin v thi quen s dng phng tin truyn thng

Cc phng vn trc din c tin hnh vi dn c trong cng ng, tui t 18-69 ti cc qun Hi Chu, Thanh Kh, Sn Tr, Ng Hnh Sn, Lin Chiu, Cm L v Ha Vang.

Tng s mu chn l n=150, cc ch tiu c p t cho gii (50/50 nam v n) v theo tng khu vc (n=20-25 mi qun). Cch chn mu v s mu chn c quyt nh khi tnh ti s mu va cho thng k phc v cho vic phn tch khi qut mc i din cho cng ng. Mu chn s phi ln hn nu cn phn tch theo cp qun. Bn cu hi c son tho vi s hp tc ca UNICEF v mt khong 35 pht hon thnh phng vn vi mi ngi tr li.

Giai on nh tnh

Nghin cu vi tr khuyt tt v gia nh tr khuyt tt

Phn trng tm ca ton b nghin cu ny chnh l giai on nghin cu nh tnh vi tr khuyt tt, cha m tr khuyt tt, tr bnh thng v nhng bn hu quan.

Mc tiu ca nghin cu vi tr khuyt tt, cha m ca tr v tr bnh thng l tm hiu su v:

Cch tr khuyt tt v gia nh tr hin sinh sng vi s khuyt tt

13

Nhng vn chnh trong i sng hng ngy, nhu cu v c nguyn ca h l g

iu g lm cho tr khuyt tt hnh phc, iu g lm cho tr cm thy nh nhng tr khc

Quan nim ca cc tr khc v tr khuyt tt.

Giai on ny gm hai phn: nghin cu dn tc hc vi tr khuyt tt cng gia nh tr v cc tho lun nhm vi cha m ca tr khuyt tt cng nh mt nhm tho lun vi tr khng khuyt tt.

Nghin cu dn tc hc vi tr khuyt tt cng vi gia nh tr

Nm tr v gia nh c tuyn chn cho cuc nghin cu dn tc hc. Cc gia nh c chn t cc qun tiu biu ca Nng i din cho cc dng khuyt tt chnh nh minh ha bng di, mi tr v gia nh i din cho mt dng khuyt tt.

Nhm nghin cu gm t 2 n 3 cn b nghin cu ti thm tr cng gia nh trong khong 4-5 ting. Ni dung quan st tr, gia nh tr, v khng gian xung quanh c h tr vi mt bn hng dn quan st c cu trc theo cch thc chi tit v ch ng. Tr v gia nh c trao qu tng nhm cm n s hp tc ca h.

Bng 2: Nghin cu dn tc hc

Tn p vin Dng khuyt tt Tui 1 Thnh Khim thnh 62 Tng Khim th 93 Ngc Khuyt tt vn ng 164 Thng Chm pht trin tr tu 175 Chu a tt 13

Nhm tho lun vi cha m ca tr khuyt tt

Bn nhm tho lun vi cha m hay ngi chm sc chnh ca tr khuyt tt v mt nhm vi tr khng khuyt tt c tin hnh theo bng di y.

Cha m ca tr khuyt tt c tuyn chn t cc qun tiu biu ca Nng, mi nhm gm 7 thnh vin tham d bao gm cha hoc m ca tr cc la tui khc nhau. Mi nhm tho lun ko di khong 2 ting. Nhm tho lun vi tr khng khuyt tt cng bao gm 7 thnh vin, bao gm c tr trai v tr gi trong tui t 6 ti 10. Nhm tho lun din ra trong khong 1 ting ri v qu tng cng c trao p li s tham d ca cc em.

Bng 3: Nhm tho lun

Nhm Dng khuyt tt ca tr Tui ca tr 1 Cha m Khim thnh 0-182 Cha m Khim th 0-183 Cha m Khuyt tt vn ng 0-184 Cha m Chm pht trin tr tu 0-185 Tr khng khuyt tt 6-10

14

Phng vn vi cc bn hu quan

Mc tiu ca cc phng vn l khai thc quan im ca cc bn hu quan lin quan ti tr khuyt tt v gia nh tr khuyt tt nhm hiu r quan nim ca h v tnh hnh tr khuyt tt v gia nh tr ti Nng, s tham gia v h tr ca h cng nh kin ca h v nhng hnh ng cn thit trong tng lai.

10 cuc phng vn chuyn su c thc hin vi cc c quan i din nh lit k bng bn di, mi cuc phng vn ko di t 45 pht ti 1 ting.

Bng 4: Cc bn hu quan

Cc bn hu quan B Y T S Y t TP. Nng B Gio dc v o to S Gio dc v o to TP. Nng B Lao ng, Thng binh v X hi S Lao ng, Thng binh v X hi TP. Nng Vn phng iu phi cc hot ng h tr ngi tn tt Vit Nam

S Xy dng TP. Nng

Hi Nn nhn Cht c da cam/ Dioxin Vit Nam (VAVA)

Unicef

Cc phn tch c thc hin

Vic phn tch phn khc vi d liu t phn kho st vi cng ng cng c tin hnh trong mc ch:

Tm hiu r hn nhng quan nim khc nhau t cng ng

Xc nh v chn u tin tt hn cho chin lc truyn thng

nh hng v xut cc hot ng tuyn truyn: dng hot ng v knh thng tin

Vic phn tch phn khc chia mu chn thnh tng nhm tng ng da trn quan nim ca h v tr khuyt tt (mi ngi ngh l tr khuyt tt cn g trong x hi; cc vn v c hi ca tr, vv). Nhng ngi c cng cu tr li cho mt kha cnh c chn phn tch c tp hp thnh nhm ring theo phng php thng k. Mi cm sau c o lng v t tn (ty theo cch din t) da trn nhng yu t to thnh.

15

kt qu nghin cu

1. Kin thc, thi v hnh vi

Cc vn v cc yu t nh hng ti kin thc, thi v hnh vi vi tr khuyt tt thu thp c u rt thng nht c cp x hi v gia nh. Cng tng t nh vy, quan im ca cc bn hu quan cng cng c thm nhng iu ny. Gia nh chnh l yu t quan trng nht trong mi n v x hi Vit Nam v gia nh chnh l nn tng ca x hi Do vy, s ng nht trong nhng pht hin cp c nhn, gia nh v x hi cng kh tng xng vi thc t ny.

Nguyn nhn dn ti tnh trng v dng khuyt tt ca tr chnh l yu t ch cht bn trong vn bao trm ca vic nh ngha s khuyt tt. Cu trc gia nh, gii tnh, v iu kin kinh t cng ng vai tr quan trng trong vic hnh thnh nn kin thc, thi v hnh vi, v t l nhng nh hng tch cc hoc tiu cc i vi tr khuyt tt.

1.1. Nguyn nhn dn ti tnh trng khuyt tt ca tr

Quan im ca gia nh

cp ti cc nguyn nhn dn ti tnh trng khuyt tt ca tr hin nay, t nhng chuyn ving thm gia inh chng ti nhn thy c 4 tnh trng khc nhau c nh hng ti tm l, t duy, v hnh vi ca tr v gia nh c tr khuyt tt. Tng tnh trng s c nu r hn bn di, chng ti cho rng nu gia nh, t nhiu c chun b cho vic c mt tr khuyt tt trong gia nh th h dng nh ng ph vi tnh hnh tt hn v c t tng v cch thch ng tch cc hn. iu ny nu bt ln vn ch cht quanh vic thiu kin thc chung v khuyt tt trong cng ng cng nh nhng khim khuyt v nng lc trong h thng y t, trong vic gio dc, chn on v can thip sm l nhng vn r nht. Cch thu thp thng tin v nhng cch thng k tinh t hn c th c p dng theo di vn ny qua thi gian.

i vi nhng trng hp ny sinh do bin ng trong thi k mang thai, v d thai ph b m, dng khng sinh liu cao, sinh non, v.v th cha m tr c v c chun b tinh thn tt hn. ng thi, h cng nhn c nhiu s ng vin v h tr hn.

Ti khng bit xy ra chuyn g, nhng c th l do v ti lm vic rt cc trong lc mang thai. C th n nh hng n sc khe ca c v khin con ti c vn lc sinh ra. Con ti b sinh sm 2 thng, sau th chu n chm pht trin- Nhm cha m tr khuyt tt tr no

Nhng trng hp pht hin mun, xy ra trong qu trnh tr ln ln, v d nh khi tr b m, st cao, vim no Nht Bn m khng c iu tr kp thi th cha m v gia nh c th ng u vi kt qu khuyt tt tt hn, vi cm gic l vn cn may mn khi tr sng st.

Nhng trng hp khng c pht hin mi cho ti khi tr c sinh ra, c th rt r rng ngay khi tr c sinh ra, hay c pht hin khi i khm th cha m v gia nh thng thy chong vng, bt ng, bi ri v au n.

16

c bit vi nhng trng hp pht hin khi tr c a i khm vo nhng nm thng u i th cha m tr cn cm thy nng n v mt mt hn.

Lc b mi y thng, ti bng b xung bnh vin mt lc tri ma to gi ln! hai v chng i, ku bc s cu dm chu, bc s ni cu sao c, bm sinh ri khng cha c! Th l hai v chng khc mit lun! - Nhm cha m tr khim th

n 3 tui ri m chu n ch bit ni , , chng ti c ngh l chu chm ni. Chng ti khng bit l chu n b lm sao! Ti khng bit g mi n khi ti mang chu ti bc s kim tra v bc s bo l chu b ic bm sinh. - Nhm cha m tr khim thnh

Khi c hi v nhng vn lin quan ti sc khe ca con th phn ln cha m u t ra thiu kin thc v tr v nhu cu ca tr. Nhiu gia nh Vit Nam vn cn thiu s chun b kin thc v hng dn v sc khe nhm ngn nga nhng nguyn nhn c th dn n tnh trng khuyt tt cho tr s sinh. C rt nhiu trng hp ny sinh do nhng din bin bt thng hoc iu kin dinh dng ca ngi m trong qu trnh mang thai. Nhiu trng hp ny sinh do thiu s theo di v chm sc trong qu trnh nui dng tr. Cng c nhng trng hp ch pht hin sau khi tr c sinh ra v do thm khm.

Thi gian tri qua, h bt u quen dn v chp nhn tnh trng ca con mnh vi tm l v l con ca mnh, mnh phi nui dng, cm nhn r rt l s chm sc l cn thit v bao hm c trch nhim v khng cn cch no khc. Dn d khi thi gian tri qua th t tng v hnh vi ca h bt u c bin chuyn t hoi nghi, tiu cc ti dn chp nhn v trong mt s trng hp cn tr nn tch cc.

Quan im ca cc bn hu quan

Vic ngn nga r rng l mt kha cnh ci thin cn u tin trc. iu cp thit hin nay l phi bt u pht trin nhng dch v phng trnh. Theo UNICEF, c nhiu trng hp khuyt tt c th c phng trnh nu c chng trnh quc gia ph hp, sng lc tr s sinh v can thip sm. C nhiu gia nh Nng c hn mt tr khuyt tt; nhiu trng hp ng l c th c phng trnh nu c t vn y t kp thi v di truyn gii thch cho gia nh v ri ro sinh con tip theo vi cng d tt.

Nng lc y t, s c cp trong phn sau ca bo co, cng l vn quan trng. Thiu trang thit b v dng c ph hp cho bnh vin v cc c s y t v chm sc sc khe cng nh thiu cc i ng chuyn gia v phc hi chc nng nng cng l vn ni cm.

1.2. Cc dng khuyt tt/ cc vn chung v nh ngha khuyt tt

Quan im ca gia nh

Theo phn nh ca cha m tr khuyt tt th cng ng Nng c thi nhn chung l kh tch cc vi tr khuyt tt v gia nh tr v bn cht ca h l hay gip nhng ngi km may mn hn trong cng ng

M b Ngc bn rau ch vo mi bui sng cn m ca Thng th i bn bnh bo vo cc bui chiu. Ngc nh t hc bi v hng xm s trng nh cho m con em. Cn

17

Thng th hay lang thang trong xm. B con xung quanh cng hay mt ng chng trng nh hay chi vi em khi m i bn. - Nghin cu dn tc hc #3 v #4 Gia nh tr khuyt tt vn ng v tr chm pht trin tr tu

Tuy nhin, thi tch cc ny cng cn hn ch v ta c th thy nhng vn ni cm do thiu hiu bit v s k th vn c cp trong nhng nghin cu trc y. V d nh, vo nhng ngy l tt khi m s may ri l iu ti quan trng th vic em tr khuyt tt ti chn ng ngi l iu cm k, v tr khuyt tt b cho l im g, km may mn hay xui xo.

Khi ch i ra cng vin hay i xem pho hoa th ch cho chu i cng nhng m ngy Tt th khng dm a chu i u v s l mi ngi king k - Nhm cha m ca tr khim th

Trong khi nhng vn nh vy vn cn tn ti, vic chuyn sang thi tch cc hin cn ty thuc rt nhiu vo tng dng khuyt tt ca tr. Nu tr b dng khuyt tt c cng ng chp nhn (thng l nhng g l r ra ngoi, hay trong nhng trng hp tr c th d dng tun th nhng hnh vi chun mc) th vic chuyn thi tch cc c v kh thi hn. Nhng gia nh ny s to mi iu kin tr c th hi nhp vi gia nh v cng ng. Trong qu trnh tho lun, ph huynh cng bc l s hnh din v t tin vo tin b v thnh qu ca con mnh, thi tch cc ny cng c phn nh tr.

Cc dng khuyt tt khc nhau cng nhn c s quan tm v thng cm khc nhau t cng ng v chnh gia nh tr. Khim thnh, khim th v khuyt tt vn ng l ba dng khuyt tt d c chp nhn v ha nhp vi cng ng hn c: tr c khuyt tt dng ny dng nh c nhiu bn b t trng v lng ging hn. Nhm tr ny cng c kh nng giao tip tt hn vi bn b m khng gp qu nhiu tr ngi v ngn ng. S cm thng v s chia s gp phn rt ln vo s pht trin ca tr khuyt tt.

Cha m tr khim thnh v khim th khng mun nhc ti con mnh vi hai t khuyt tt m vi h ch l s suy gim chc nng nghe hay nhn. H coi con mnh l nhng a tr ch b tt nh v cm thy rt bc xc khi tr b gn vi thut ng khuyt tt hay nhng cch gi ph bin trong i sng nh l cm, ic, hay m. Ph huynh nhm tr ny t nht cng c hiu bit cn bn v tnh trng khuyt tt ca con v h tin rng tr c th c phc hi chc nng phn no vi nhng cng c v d nh my tr thnh.

Ti nghe mi ngi ni khim thnh n hn. Ch ti nghe ngi ta ni cm vi ic l ti bc mnh lm. - Nhm cha m tr khim thnh

C ln ti a chu ra ch, c bn hng thy ti ni chuyn vi chu, hi ti Chu nh ch b ic ? Sau , chu khng bao gi mun tip xc c na. - Nhm cha m tr khim thnh

Chu nh ti rt ght khi c ngi gi n l m. N s phi mt thi gian rt lu mi c th qun c iu . - Nhm cha m tr khim thnh

Nghe ngi ta gi n l con b m nghe mnh cng au lng, ti thn lm. - Nhm cha m tr khim thnh

18

Tnh hnh khc hn vi tr b khuyt tt tr tu. Tr thng c biu hin im lng, v d b cc tr khc chc gho. Hoc c th ngc li tr c biu hin xu nh nh bn, ng nghch, hay la ht, khc lc lm cho ngi khc bc mnh v e ngi tr. Vic hi nhp ca tr trong cng ng do vy cng kh khn hn.

Tr a tt gp phi nhiu kh khn nht trong vic hi nhp: v tr trong cng ng khng mun chi vi chng, kh nng giao lu ca chng li hn ch; rt kh cho tr di chuyn v chnh ngoi hnh ca tr cng l mt ro cn cho vic chng c ngi khc chp nhn.

Cha m ca tr chm pht trin tr tu v a tt ni chung u by t nhiu ni nim v bi quan hn trong qu trnh tho lun v tnh hnh ca tr. Thut ng khuyt tt hay thiu nng tr tu c v d c nhm ny chp nhn hn. Nhng t ng thng thng nh chm hay b down cng lm cho h cm thy bi quan v lc lng hn.

Nhn chung, khi nhc ti hai t khuyt tt, mi ngi u ngh ti mt ci g c th, c th nhn thy v nhn ra, v d nh: Mt mt mt b phn no trn c th. Quan im ny cng khin h lin tng ti nhng tnh trng thiu ht ci g nghim trng hn bao gm c nn nhn cht c mu da cam nh li mt ngi chia s trong nhm tho lun: H mt i mt ci g y trn thn th nn gi l khuyt tt.

T khuyt tt y m ch chc nng hay phn thn th b mt i hay khim khuyt dn n tn tt, ngha l h khng th lm iu g . Tuy nhin, cha m ca tr cng cng nhn l t khuyt tt l mt t cha tht y . Do c rt nhiu dng khuyt tt vi mc nng nh khc nhau.

Nhiu ngi khng hiu h ngh l con mnh b ci g nh ct tay, ct chn. ging nh Cht c mu da cam. Thnh ra khng nn dng t tr khuyt tt, nu m pht biu ti ch ni tr c hon cnh c bit. Ti nghe t khuyt tt l ti thy au lng lm. - Nhm cha m tr khim th

Quan nim ca x hi

Nhn chung th tr khng khuyt tt c thi quan tm v gip cc bn b khuyt tt do cc em c gia nh v nh trng dy rng l nhng ngi ng thng v cn c gip . V th, cc em thng c cm gic thng hi v thng cm cho cc bn thay v l s hi nhp cn thit. Cc em t r thi v hnh vi t vic nhn thc c vic gip cc bn khuyt tt, c bit l khi trng hc, nh vit bi h bn, ni chuyn vi bn, gip bn ln xung cu thang v a bn v nh.

i vi ngi khuyt tt, cn phi gip h, nng niu h, khng nn coi thng h, khng nn lm phin h, khng c chc gho. Trong lp con c bn b khuyt tt chn, gi ra chi, bn phi ngi mt ch, i khi con vi cc bn phi a bn ra ngoi sn ngi, ni chuyn vi bn. - B trai 7 tui trong nhm tr khng khuyt tt

Trong cng ng hoc khu vc xung quanh, tr khng b khuyt tt thng ha nhp vi tr khuyt tt. i vi nhng tr ny, chng thng by t suy ngh coi tr khuyt tt nh tt bng, d thng v d tha th i vi ngi khc. Khi ni n ngi khuyt tt v nhng ngi b khuyt tt nng m chng khng c c hi c gp trc tip, chng hn nh ngi b chng bi no, chng thng t ra t m, lo

19

s v l h i, iu ny cho thy hnh vi v thi ca chng cng b nh hng bi loi khuyt tt v s thn thit.

Con s lm nhng con khng ni vi ai. C b m, khng nhn thy g, ln biu din, ht, cc bn ko con ra mt gc, ch tr c ri ci ci. - Nhm tr khng khuyt tt

Mt s tr khng b khuyt tt vn t thi khng phi i vi tr khuyt tt, c bit l tru chc v ci nho tr khuyt tt v mt ln na r rng l iu ny nh hng n tr b thiu nng tr tu hoc b a tt.

Thng hay b nhng a tr nghch ngm gn nh tru a. Thm ch chng n cn c x qun o ca chu. Hng xm ti trng thy phi bo cho ti ti chy v cu chu - Nghin cu dn tc hc #3 Gia nh tr khuyt tt v tr no

Bn thn tr cng phn nh hnh vi ca nhng tr tru chc ngi khuyt tt v tr khuyt tt l khim nh, cng cho thy thi tch cc ti vn ny nh cp trn lin quan nhiu hn n lng thng hi, lng khoan dung v cc quan nim v hnh vi ng n ca cng ng, hn l cm gic chp nhn, ha nhp and tn trng.

Trng cc c ch khng ging ai, nn cc bn r con ra mt gc, ch tr cho con thy v ci. Cc bn khng ngoan. - Nhm tr khng khuyt tt

Tuy nhin nhn chung, c mt iu r rng rng gio dc v thi i vi ngi khuyt tt v tr khuyt tt, c trng hc ln ti gia nh, c th c nh hng tch cc i vi hnh vi v thi ca tr. iu ny to ra khong cch gia tr khut tt v cc tr khc trong trng hc cng nh trong cng ng v cho thy c hi tuyn truyn, ph bin gio dc quanh vn v nhng thi ha nhp hn.

Trong mt cuc kho st rng hn ti cng ng, chng ti thy r rng l cng ng c nhn thc v thoi mi hn vi nhng dng khuyt tt c th nhn thy c so vi nhng dng khuyt tt tr no v hnh vi.

Trong suy ngh ca cng ng ni chung th khuyt tt c th/khuyt tt vn ng xut hin u tin chim 48% trong s lin h u tin (nhng ngi c hi u nhc ti dng khuyt tt ny u tin) v chim ti 75% trong tng s bit ti; sau l khuyt tt v ni, khim th, khuyt tt tr nng u mc tr li t pht nh nhau l 13%. Tr khuyt tt vn ng ra, th s nhn thc u tin ca cc nhm khuyt tt khc u thp, cng chng t s thiu hiu bit v xa l v lnh vc ny trong cng ng. Tng s cc cp (tt c cc loi khuyt tt do nhng ngi c hi tr li) c xp hng nh sau:

20

th 2: Nhn thc i vi cc loi khuyt tt

NHN THC

48

13

13

13

5

3

3

75

54

48

39

37

13

12

6

%

31

65

81 83

C v?n ?? v? hnh vi

Khuyt tnvn ng

Khuyt tnv ni

Khim thChm pht trin

tr tuNhim cht c

mu da cam

H hm ch

Khim thnh

Khuyt tnvn ng

Khuyt tnv ni

Khim th

Chm pht trintr tu

Nhim cht cmu da cam

H hm ch

Khim thnh

a tt

Nhn bit u tin Tng cc dng khuyt tt c nhn bit

Mu N=150

Q: T l t 1 n 10 trong 1 l hon ton khng thoi mi v 10 l hon ton thoi mi, bn s thy th no nu c nhng tr em b khuyt tt nh th ny sng gn ni ca bn? C s: n=150, nhng ngi tr li 8,9,10

Trong s ph n th kin ny cng cao hn

%

Chm pht trin tr tuHay c kh khn v hc tp

Khuyt tt vn ng Khim th, khim thnhkhuyt tt v ni

Khi c hi rng p vin c bit tr em khuyt tt no khng, 85% nhng ngi c hi ni h bit t nht 1 tr b khuyt tt c th/khuyt tt vn ng, 60% tr em b cm/thiu nng tr tu v 50% tr em b khim thnh/khim th. Phn ln h u c lin h vi nhng tr ny t nht 1 thng 1 ln. 91% bit nhng tr em ny t cng ng v 9% bit h t chnh b con h hng, ng nghip hay hng xm, bi vy, kin thc v khuyt tt ch yu c tip nhn t xa hn l trong mt cng ng gn gi.

Khi nhc ti cm gic thoi mi ca c cng ng ln, th chng ta li thy nhng khc bit r rng gia cc loi khuyt tt khc nhau. H t thoi mi hn vi cc vn khuyt tt hnh vi v thiu nng tr tu. Chng ti cng thy mc km thoi mi cao hn hn ph n. Nh vy trong khi chng ta thy nhng ngi ph n khuyt tt cng b cch ly khi nhp sng x hi, th cng chnh ph n li km thoi mi hn hn vi cc loi khuyt tt ny.

th 3: Cm nhn ca mi ngi khi bit tr khuyt tt sng trong khu vc ca h

NHN THC

48

13

13

13

5

3

3

75

54

48

39

37

13

12

6

%

31

65

81 83

C v?n ?? v? hnh vi

Khuyt tnvn ng

Khuyt tnv ni

Khim thChm pht trin

tr tuNhim cht c

mu da cam

H hm ch

Khim thnh

Khuyt tnvn ng

Khuyt tnv ni

Khim th

Chm pht trintr tu

Nhim cht cmu da cam

H hm ch

Khim thnh

a tt

Nhn bit u tin Tng cc dng khuyt tt c nhn bit

Mu N=150

Q: T l t 1 n 10 trong 1 l hon ton khng thoi mi v 10 l hon ton thoi mi, bn s thy th no nu c nhng tr em b khuyt tt nh th ny sng gn ni ca bn? C s: n=150, nhng ngi tr li 8,9,10

Trong s ph n th kin ny cng cao hn

%

Chm pht trin tr tuHay c kh khn v hc tp

Khuyt tt vn ng Khim th, khim thnhkhuyt tt v ni

21

Quan im ca cc bn hu quan

Cc chuyn gia c phng vn u c xu hng ng rng trong cng ng c s phn bit ln hn i vi tr em a tt v thiu nng tr tu v nhn chung l cc khuyt tt nng hn.

l s quan tm thit thc ca mi ngi, s chia s ca cng ng. Thng th nhng tr b nh th vn giao tip trong cng ng bnh thng nh nhng tr khc. Nhng vi tr b nng khc! Chng ta cn to iu kin cho cc em c i chi, c giao tip vi bn b.Mt s em b chm pht trin tr tu mc nh th vn sinh hot bnh thng, hay mt s em b khuyt tt chn tay th vn n trng c. Cn nhng em b nng th kh t lm c vic g. Nng khuyn khch cha m nhng em b khuyt tt nh vn cho cc em n trng bnh thng. Cn cc em m khng vn ng c th hu nh gia nh phi t chm sc. - i din ca S Lao ng, Thng binh, X hi Nng

Ngi m c con b khuyt tt th h khng mun chp nhn con mnh b khuyt tt ngoi tr n b r qu, cn v d nh qua kinh nghim ca nhiu c th mnh bit l tr b mc khuyt tt nhng vi ph huynh th h ni khng, con ti bnh thng, tm l ca ngi c con b khuyt tt th a s h mun con c ha nhp bnh thng. C ngi c con 4-5 tui ri nhng khng ni c, mang n trng chuyn bit th h khng chp nhn, l ci ro cn. y l ni chnh b m tr c tm l nh th, cn i vi mi ngi bnh thng khc th h khng c tm l . - i din ca S Gio dc v o to Nng

Theo cc t chc hu quan quc t, c th l UNICEF, vic tng cng phng thc tip cn x hi c th gip tt c cc tr em khuyt tt ha nhp hn.

Khuyt tt l khc bit nhng tt c chng ta cng u khc bit: chng ta c mu mt khc nhau, vn ha v truyn thng khc nhau. Mi ngi u khc nhau v chng ta nn tn trng nhng khc bit ny. Chng ta khng nn ngh ti vic bnh thng ha chng hay so snh chng vi nhng tiu chun ca chng ta. Chng ta phi xy dng mt mi trng to iu kin cho mi ngi cm thy h u quan trng nh nhau. Chng ta nn thay i m hnh y t / phc hi chc nng. Chng hn, nu ai ch c mt chn, bn c th c chn gi gip ngi hot ng tt nhng tt nhin l bn khng th so snh anh ta vi chun mc sn c v hot ng i li. y chnh l thng ip ch cht ti x hi cng ng c th thay i cch suy ngh v thi ca mnh. - UNICEF

Hu ht cc ban ngnh v t chc c phng vn trong nghin cu ny u nht tr rng cp quc gia v cp khu vc vn cha c tiu chun hay tiu ch no cho vic phn loi chnh xc cc hnh thc khuyt tt khc nhau. Cha c con s c th no c cc bn hu quan a ra trong sut cc bui phng vn chuyn su H Ni v c Nng. Tuy nhin, iu ny c khng nh rng c nhng cuc kho st ang c hon tt khp ni trn khp c nc. Nhng cuc kho st ny c hy vng s ph bin trong tng lai gn, iu ny c th gip vic xy dng v pht trin chnh sch chin lc v ngi khuyt tt ni chung v c bit l tr khuyt tt ni ring c tt hn. Vic phn loi cc loi khuyt tt vn ang tip tc c tho lun. S khc bit gia cc thut ng ca cc bn hu quan xung quanh vic phn loi ny c ghi li trong bng di y (theo ni dung ca cc phng vn su vi cc bn hu quan).

22

Gn y, theo d tho Lut v ngi khuyt tt ang chun b trnh Quc hi th chia thnh cc dng: khuyt tt vn ng, khim thnh, khim th, khuyt tt ni, khuyt tt tr tu, a tt v cc loi tt khc. Nh vy s chia lm 7 loi. - i din ca B Y t

Bng 5: S khc bit theo cch hiu gn y (nhng khng chnh thc) gia thut ng phn loi ca b y t v b gio dc o to

B y t B gio dc v o to Vn ng Vn ng Gic quan (thnh gic v th gic) Thnh - Th Tr tu Tr tu Hnh vi a tt

Trong thc t, trong khi cc chnh sch v lut php lin quan n ngi v tr khuyt tt ang c thc thi th r rng vn cn thiu s thng nht gia cc b, y ban v c quan lin quan trong vn lin quan n tr khuyt tt. iu ny gy tr ngi ln cho vic pht trin cc chnh sch v chng trnh nhm mc tiu ci thin i sng ca tr khuyt tt v gia nh tr ni chung.

1.3. Cu trc gia nh

Chng ta cng c th nhn thy mi lin h gia cc gia nh c b m ly d hay gia nh n thn do ngi chng hoc ngi v qua i vi nhng tm trng v hnh vi khc nhau. nhng gia nh ly d hoc gia nh ch cn b hoc m th thi gian dnh cho tr cng b hn ch. Cc quan st thu nhn c t cc tho lun nhm v nghin cu dn tc hc cho thy vai tr ca ngi n ng trong gia nh rt quan trng trong vic ng vin, khch l v nui hy vng cho c nh. Hu ht nhng ngi n ng c phng vn c thi bnh tnh v c thi sang sut hn trong vic tm kim gii php cho con ci h. Tuy vy, trong nhng gia nh m ngi cha, ngi chng b i th li gy ra nhiu ni au v tn thng cho ngi m v a tr, dn n nhng thi v hnh vi km tch cc hn hn.

1.4. Cc vn v gii

S phn bit gii tnh c nhn thy l vn ang tn ti trong nhiu gia nh. Vn cn quan nim rng mt cu b d khuyt tt vn c th mang li tng lai cho gia nh (v d vn l ngi tr ct trong tng lai; c th lp gia nh trong tng lai; c th gip m rng gia nh c c nhng mi quan h rng ri hn), trong khi tr gi vn b coi l gnh nng nhiu hn. Tr em gi vn b coi l v tch s nu chng b khuyt tt v trong tng lai ch c th chm sc bn thn chng m thi, cng nh l th c mt con trai khuyt tt vn cn hn l chng c a con trai no c. Chnh v vy, nhng b gi khuyt tt d nhn c nhng thi v hnh vi tiu cc t c hai pha, gia nh v x hi hn. Do , vn c nhiu tr ngi cho tr gi hn l tr trai.

ng y nh ng, v ng ni l gi cho tui thng con trai, thm ch mt thng con trai tt nguyn g cng c, min l phi c a con trai, d chng ti c 6 a con gi, ai d thng b ra tt nguyn tht! - Cha m ca tr khuyt tt vn ng

23

Khng hc c ch th hc ngh, mun tng lai con mnh sau ny nh vy, khng hc c ch th cng lm c cng vic g , n l con gi m. Con gi th sau ny ln phi bit t lo cho bn thn - Cha m ca tr khuyt tt tr no

1.5. iu kin kinh t

Quan im gia nh

i vi nhng gia nh c mc thu nhp thp hn th cc vn ca h tr nn r rng. Dng nh t kin thc v vic chm sc tr khuyt tt hn, suy ngh v hnh vi ca h ch quanh qun trong vic tn ti hng ngy ca tr, v hu qu l nhu cu hang ngy ca tr khuyt tt. H t bit n bt k chng trnh h tr no gip tr phc hi chc nng trong cng ng. Hoc l h thiu kin thc hoc khng c phng tin tham gia, v/hoc h c cm gic v vng quanh nhng h tr chuyn bit dnh cho con h. Nhng k vng ca h, nu c, u n gin v bc l quan im ngn hn ca h i vi vic tn ti hng ngy.

Gia nh ti nui chu ging nh nui mt ci cy kh vy thi, c gng to iu kin tt nht cho chu, cng chng mong g nhiu, ch mong chu bit nhn ra m v bit t n cm l mng lm ri. - Nghin cu dn tc hc # 1 Gia nh tr a tt

Ti ch mun c tin mang chu ra H Ni hay vo Si Gn. Ti mun bit l chu b ic ti mc no v lm sao chu li b nh vy. - Nghin cu dn tc hc # 5 Gia nh tr khim thnh

Kh nng p ng nhu cu h tr v chm sc tr khuyt tt b nh hng nhiu bi hon cnh, quy m v c bit l kh nng kinh t ca tng gia nh.

Xung ti phc hi chc nng i mit m thi gian sau cng i khng c v mnh kh khn qu, bng n i th mt thi gian ca mnh, n nh ln ging ri i lm. T t n vn ging ng ln, mnh ct tay cho n i quanh quanh, ch hn khng bit g ht trn. - Nhm cha m tr khuyt tt vn ng

y thng l tnh hnh nhng gia nh ln ni m b m qu bn mu sinh nn khng c thi gian chm sc con ci v ch cn bit mc con nh mt mnh. Buc tr phi t lp hn trong cuc sng.

Theo nh li cha m ca tr khuyt tt, chnh quyn cp qun v huyn Nng rt cm thng v c h tr cho cc gia nh c tr khuyt tt. Tuy nhin vic h tr c v ph thuc rt nhiu vo s n lc, nhit tnh ca cn b phng v x. cc phng ni c cn b nhit tnh th h thng n thm tng gia nh c hon cnh lit k danh sch nhng ngi cn gip . H gi danh sch ny ln cp cao hn xc nhn v v th m nhng gia nh ny cng nhn c h tr mt cch d dng hn.

Quan tm l cc ch t ph, cc ch cng n nh bit c nh th, mnh khng c ni, c thu nhng tin qu ny kia ca t , thy chu , hi chu bao nhiu tui, mnh ni th cc ch thy c g th s bo ln phng, a tn ln phng, ci l iu quan tm v tinh thn ca mnh. - Nhm cha m tr khuyt tt tr no

24

C mt s t gia nh ni rng mc tr cp khng thng nht v thm ch h cn khng nm c da trn cc tiu chun no nhn tr cp.

Vic nhn c tr cp cn ty theo phng, khng u cc ni u. Nhng m trng Tng Lai c quan tm hn, nhng nh c hon cnh kh khn th tin n nh nh ngho th c gim mt trm hay nm chc.- Nhm cha m tr khim thnh

Ti thy chnh quyn khng su sc, cng khng thc t. Hi b x tui cha mt sang tn cho tui ci nh, m h cho nh tui l nh giu, khng phi h ngho, khng k giy cha ln phng ch v h nhn thy ci nh. - Nhm cha m tr khuyt tt tr no

nhn c h tr, cc gia nh ny phi c xt l cc h gia nh ngho. Tuy vy, cch xt gia nh ngho li khc nhau theo tng a phng. H cng ni rng Nng cha c chun xt ngho thng nht.

C nhng phng x m cc h gia nh t c quan tm hn. H phi ch thn i hi xin c n t v in cc h s phc tp nhn c h tr m khng c bt c tr gip hay hng dn no.

Bt th tc phin h i, tc l lm sao ngi ta nhn trc tip c ch khng phi i ti ni nhn my ng bc m phi ln lm th tc ny th tc kia, n nhiu kh qu. - Nhm cha m tr khuyt tt tr no

Mc d nhng gia nh c con khuyt tt mong mun nhn c s h tr v mt vt cht th cc bc cha m cng ni rng cch h tr cn quan trng hn l s h tr ng gi bao nhiu tin. H tr v mt tinh thn ng vai tr quan trng. Ci m cc gia nh ny cn l s quan tm, h tr v s cm thng t chnh quyn cc cp h khng cm thy l b phn bit i x hay b c lp. iu ny c th thay i c rt nhiu.

Ci s quan tm v vt cht, tinh thn nhng lm sao mc ch l xoa du ni au ca nhng b m, ng b khng may c con nh vy, ch ci tin n khng l ci g ht. - Nhm cha m tr khuyt tt tr

i vi nhng gia nh c iu kin kinh t tt hn th h mun v cng c phng tin cho con ci h tip cn c vi thit b hin i nht, cho d phi tn km. H tip cn tt hn v c xu hng nghe theo li chuyn gia hn. V d nh:

i vi trng hp khim thnh: h a con h i kim tra xc nh c mc nng nh, sau mua my tr thnh

i vi trng hp khim th: h gi con h ti bnh vin mt kch thch cc gic quan hoc c m mt

i vi trng hp khuyt tt vn ng: h a tr n mt bnh vin ln H Ni hay thnh ph H Ch Minh ni m h tin l h s nhn c cc dch v chm sc sc khe v iu tr tt hn. Hoc h a con n trung tm phc hi chc nng ca Nng.

Nhng bc cha m ny cng c nhiu kh nng tham gia vo cc kha hc o to v phc hi chc nng hn v gio dc ha nhp hn. Mt khc, truyn ming v cc phng thuc c truyn cng thng

25

xuyn c nhng bc cha m ny ng dng, iu ny chng t rng cc vn v kin thc v gio dc tn ti trn din rng.

Nhiu thy cng ku l gii, nh mua con chim nhng n bit ni lm thuc, c ng thy ngoi Qung Tr v, mua hai con chim Nhng ht 4 triu, m ti nay con chim vn cn sng. Ai ch u l em lm ny ch khng c ngh n chuyn g na u, ngh l con chim nhng bit ni l chu s ni c.- Nhm cha m tr khim thnh

Quan im ca cng ng

Khi c yu cu sp xp mc chp nhn thch thc m cc gia nh c tr khuyt tt phi i mt th 83% s ngi c phng vn cho rng kh khn chnh (ngoi nhng kh khn, thch thc m cha m ca nhng tr khuyt tt vp phi) l tr ngi v mt ti chnh lin quan n vic p ng cc nhu cu chm sc sc khe c bit cho con ci h.

Quan im ca cc bn hu quan

Ngi ta tha nhn rng hon cnh ca nhng tr khuyt tt ph thuc rt nhiu vo iu kin kinh t ca tng gia nh. Theo b gio dc o to v S Lao ng, Thng binh, X hi, nhiu tr khuyt tt xut thn t nhng gia nh c mc thu nhp thp hoc tnh hnh kinh t tr nn kh khn do phi nui mt tr khuyt tt.

Phn ng l gia nh c ngi khuyt tt, tr khuyt tt chc chn l gia nh ngho, gia nh kh khn. Ci l h qu ht. Nu l ra con h khng phi l ngi khuyt tt, h ch phi u t vo ngi ta bun bn, sn xut th kinh t ca h pht trin i ln. Cn khi c con khuyt tt th k c tm l h cng khng thoi mi c, k c nhu cu cuc sng cng phi cao hn, i hi nhiu hn, h phi mt cng cho con nhiu hn, dt khot h khng th lm vic khc. l h qu ca nhau, cho nn thng l iu kin kinh t km.- i din ca B Gio dc v o to

Nhiu em c gia nh m b m c cng vic khng n nh, hon cnh kinh t kh khn th cc em s t c chm sc hn th cha m cng ch h tr chm sc cc em mc c s thi ch khng c nh nhiu em khc. Nhng gia nh c iu kin th a cc em n cc trng chuyn bit c iu kin ha nhp.

R rng nhng gia nh c iu kin hn th nhn thc tt hn, v thm ch con ngi ta va mi pht hin l khuyt tt t trong trng nc, tc l t trong bng hay n ra i th ngi ta c iu kin kinh t th ngi sn sng ci to ngay cho n.

- i din ca S Lao ng, Thng binh v X hi Nng

UNICEF by t mi lo ngi c bit v vng trn lun qun ca tnh trng khuyt tt v i ngho, iu ny c ngha l tt c ngi dn trong cng ng u c th b tn thng. Mi quan h gia khuyt tt v ngho i rt cht ch trn ton trn th gii. Khuyt tt va l nguyn nhn li va l hu qu ca i ngho. Khuyt tt cng vi i ngho gp phn lm tng kh nng b tn thng v b loi ra khi x hi ca nhng ngi phi chu khuyt tt v i ngho rt nhiu.

26

iu quan trng l c th nhn bit vng trn ny bt u v kt thc nh th no c th tm ra cch ph v n. Nu ly i ngho lm im khi pht. Theo nh trong nghin cu ny, i ngho thng mang ngha:

Dinh dng km

iu kin sng v lm vic nguy him

Khng c hoc b hn ch tip cn vi cc dch v chm sc sc khe c bn (chng hn nh chm sc sinh sn v sc khe ni chung, cc chng trnh tim chng)

Khng c c hi hc hnh v hc ngh

iu kin v sinh km

Thiu thng tin v cc nguyn nhn gy ra khuyt tt

Nhng ngi ngho c nguy c b khuyt tt nhiu hn so vi ngi khng ngho. Theo s liu ca Lin hp quc v vic Vt qua tr ngi ha nhp ca ngi khuyt tt4 th cc nguyn nhn dn n khuyt tt cc nc trn th gii c lit k nh di y:

Tai nn, chn thng hoc chin tranh: 16%

Cc bnh truyn nhim: 11%

Cc bnh khng truyn nhim: 20%

Cc bnh bm sinh: 20%

Cc nguyn nhn khc (k c nguyn nhn v tui tc): 13%

Suy dinh dng: 20%

i ngho c th gy ra nhiu nguyn nhn trong s nhng nguyn nhn ny, iu ny ngha l s bn cng ha c mi lin h trc tip n tnh trng thiu nng hay khuyt tt. Cc dng khuyt tt do ngho i gy ra nhn chung c th ngn chn c nu ngho i c loi b, gio dc c ci thin v cht lng chm sc sc khe c nng cao.

Tnh trng khuyt tt cng c th dn n i ngho v ngi khuyt tt b k th, b phn bit i x v b loi b ra khi x hi v tnh trng ca h. Theo nh gi ca nghin cu ny, khuyt tt thng c ngha l:

S cch ly v mt x hi v hn ch v mt kinh t tng ln cho ngi khuyt tt v cho gia nh h

Tr khuyt tt d b cht yu hay b b ri, suy dinh dng, khng c gio dc v ngho i hn

Ph n khuyt tt b phn bit i x gp i v l do v gii v tnh trng khuyt tt: Ph n khuyt tt thng tht hc hn so vi nam gii khuyt tt; ph n d tr thnh nn nhn ca bo hnh thn th v tnh dc hn; v h thng khng c tip cn vi chm sc sc khe cng cng v sc khe sinh sn.

4 Bo co do UNESCO ti tr ng gp vo Hi ngh Thng nh Th gii v Pht trin x hi, Copenhagen, an Mch, Thng 3, 1995

27

Nhng ngi khng c c hi c i hc v hc ngh th d b tht nghip hn. Tht nghip ng ngha vi cng ngho i hn cho ngi khuyt tt v gia nh h.

V ngi khuyt tt, gia nh v cng ng b chm su hn vo ngho i v chu trnh ny dn dn c khp kn v tr nn kh ph v.

2. Cc h thng hin ti v s ha nhp vo x hi

2.1. H thng h tr x hi

Quan im ca gia nh

Phn nh nhng vn c nu ra trn, nhiu tnh hung c chia x m cha m ca tr khuyt tt khng nhn c bt k s t vn hay hng dn cn thit no t cc nhn vin y t lin quan n vic iu tr v h tr cho tr khuyt tt.

H ch bo chng ti mua my tr thnh nhng khng ni l mua loi no v c g khc bit gia cc loi khc nhau hay khng. Th nn ti quyt nh l loi t tin nht c l l loi tt nht cho con ti.

- Nhm cha m tr khim thnh

Cha m ca tr khuyt tt ang rt thiu kin thc tng qut v chm sc sc khe cho chnh con ci mnh. R rng l cn c nhiu thng tin v chnh xc v nhiu hn v tr khuyt tt, cc nguyn nhn gy ra khuyt tt v cc dng khuyt tt khc nhau cho cc bc cha m nh nu. Tng t nh vy, cng cn c thm hun luyn v phng chng, pht hin sm, chn on, iu tr v phc hi chc nng cho c cc bc cha m v i ng y t.

Chng ti nhn thy hu ht cc trung tm dch v y t v bnh vin Nng u thiu trang thit b, thiu ngun nhn lc chuyn mn v mc ph dch v cao hn ch ngi dn tip cn vi cc dch v ny.

Xt v mt tch cc, chng ti nhn thy cc bc cha m mong mun tham gia vo cc chng trnh phc hi cho tr khuyt tt v thc t cc chng trnh phc hi hiu qu c thc hin v em li kt qu tch cc mt s ni. Tuy nhin trong thc t th vn cn rt t cha m tham gia vo cc kha tp hun son ring cho cc gia nh c tr khuyt tt v cc vn lin quan n vic can thip sm, gio dc ha nhp, phc hi chc nng, chm sc tr, vv. Nguyn nhn ca vn ny l:

Thng tin hn ch v cc kha tp hun

Thiu thi gian: khng c phng tin di chuyn xa (thnh ph H Ch Minh hoc H Ni), khng ai chm sc tr khi vng nh

Tm l: ngi tip xc vi ngi khc b mt tinh thn bi tm l phc tp khi c tr b khuyt tt

Thi : c mi vic din ra t nhin; khng thy ch li cho con ci t nhng kha o to, c bit l cho nhng tr b khuyt tt nng bi h cho rng tnh hnh ca con mnh l khng th iu tr hoc khng th no ci thin c.

28

Tuy vy, nhng cha m c tham gia vo cc kha o to dnh cho tr khuyt tt th li c thi tch cc hn v c khch l hn. H hiu r tnh hnh ca con mnh hn cng nh c c kin thc v k nng ci thin tnh hnh ca mnh

Ngi y l mnh i mnh hc, mc ch l khng phi dng cho mnh nhng m mnh truyn t li nhng ngi khc, cho con mnh. Cch y hai nm ti c hc trng Tng Lai c hi tho hai ngy lin tc, ci thc s cho mnh, cho con mnh nn phi i!Chng hn, b ny b ic 80 -xi-ben nn ch nn dng my tr thnh ny. Nu ch b ic 40 -xi-ben th ch phi dng my tr thnh 40 -xi-ben, y l nguyn tc. Vi c my tr thnh c th khng ph hp cho a tr v n qu to hoc qu nh, nu gi thi vo tai th my tr thnh chng c tc dng g na. - Nhm cha m tr khim thnh

Quan im ca cc bn hu quan

Cc hot ng ca B Y t ch yu tp trung vo vic a ra cc hng dn v chnh sch, pht trin cc chng trnh phc hi v o to cho S Y t Nng. B y t cng h tr v cung cp cc kha o to cho nhn vin y t. S Y t Nng hng dn cc t chc nh bnh vin/trung tm y t cung cp dch v chm sc sc khe v iu tr cho tr khuyt tt ph hp vi Quyt nh 239 gm cc hot ng nh phc hi chc nng cho tr khuyt tt, khm sc khe, quan st v bo co ln cp cao hn. Bnh vin phc hi chc nng Nng cung cp c dch v phc hi chc nng min ph (phc hi chc nng da vo cng ng) v cc dch v c ph cho nhng ngi c yu cu iu tr c bit theo mong mun mc gi l 500.000 ng/gi (ngha l gia nh tr khuyt tt c yu cu c th v dch v cho con h). S Y t Nng cng thc hin phc hi chc nng ti cng ng do nhn vin y t x, phng v/hoc cng tc vin phc hi m nhim. Nhng nhn vin y t ny l nhng ngi i u trong vic thc hin loi hnh dch v h tr ny v h c B Y t, S, v cc t chc phi chnh ph lin quan khc o to chuyn su.

Gn y Nng nhn c s h tr kh ln cho tr v ngi khuyt tt t nhiu t chc khc nhau mc d cha c nh gi c th v tng chng trnh. Trong khi nhng chng trnh ny bc u c nh hng tch cc i vi vic nng cao i sng ca ngi khuyt tt v tr khuyt tt th cc bn hu quan cng nhn ra rng do thiu iu phi hiu qu gia cc t chc, c quan lin quan nn lm gim nh hng tch cc ca cc chng trnh.

Mt iu na cng r rng l cho d c rt nhiu loi hnh h tr t chnh quyn a phng cho tr khuyt tt nhng nhng h tr ny vn cha th p ng c cc nhu cu ca tr khuyt tt v gia nh c tr khuyt tt Nng.

Tnh hnh ca cc t chc Phi chnh ph Nng l tnh hnh trm hoa ua n. Bi c qu nhiu t chc phi chnh ph hot ng trong lnh vc ny ti Nng. Tt c nhng d n ny u ha hn nhiu iu cho ngi dn a phng nhng h vn cha thy kt qu u c. N khin cho ngi dn mt hy vng.- i din ca S Y t Nng

S thiu ng b trong vic phn loi tnh trng khuyt tt khin cho tr khuyt tt v gia nh chng nhn c t h tr hn. mt s ni, s h tr ch yu da vo mc khuyt tt trong khi ni khc th cc quyt nh li da vo:

29

Thu nhp gia nh

Vic s hu cc vt dng gia nh hay

Dng nh

Hu ht p vin trong nhm tho lun v dn tc hc u bo l c nhn mt s tin tr cp hng thng t chnh quyn a phng dao ng t 150 n 250 ngn ng mt thng cho mi tr khuyt tt trong h gia nh.

Mt xut c trnh ln B Lao ng, Thng binh v X hi l tng mc tr cp ti thiu ln 200,000 ng / thng cho mi tr khuyt tt. - i din ca y ban iu phi hot ng h tr ngi tn tt (NCCD)

Khng c mt tiu ch chnh thc no xt tr cp cho tr khuyt tt Nng. Theo B Lao ng, Thng Binh v X hi v S Lao ng, Thng binh v X hi Nng, mc h tr c a ra da trn mc nng nh ca tnh trng khuyt tt v tnh trng ca gia nh a tr (thu nhp, nh ca). Tuy nhin, dng nh l khng c tiu chun no, cc quyt nh c a ra da trn tng trng hp: u tin c th c a ra cho tr b nhiu dng khuyt tt; trong mt s trng hp, khim thnh c th khng c coi l iu kin hng h tr.

Trong ngh nh s 7, ngi khuyt tt nng khng lao ng c th mc h tr cao hn ca c nc. V d nh nc quy nh mc l 120,000 - 150,000 ng th thnh ph h tr mc 180,000 -240,000 ng. - i din ca S Lao ng, Thng binh v X hi

Lin quan n vn v ngun lc, UNICEF ch ra rng vn khng ch nm ch l thiu ngn qu m cn nm h thng k hoch, vic phn b ngn qu t khu vc ny sang khu vc khc.

Nu bn u tin gii php da vo cng ng, bn vn c th chuyn mt s ngn qu t lnh vc ny sang lnh vc khc. Thay v h tr vic xy mt trung tm bo tr x hi mi, bn c th ti phn b ngn qu cho cc gii php da vo cng ng nhiu tr khuyt tt v gia nh ca cc em c th nhn c h tr. Tt nhin s c mt nhu cu v ngn qu cao hn nhng trong trng hp bn ch c mt ngn sch hn ch, n ph thuc rt nhiu vo cch m bn ln k hoch v a ra u tin. - UNICEF

phm vi rng ln hn, B Lao ng, Thng Binh v X hi ang phi hp vi B Gio dc v o to, B Xy dng v cc t chc phi chnh ph thc hin chng trnh quc t ca Lin hp quc BIWAKO MF+5 hng ti mt x hi khng phn bit cho ngi khuyt tt Vit Nam. Chng trnh BIWAKO gm by u tin nh sau:

T chc cc nhm t gip cho ngi khuyt tt v hip hi cc gia nh c ngi khuyt tt 1. Ph n khuyt tt 2. Pht hin sm, can thip sm v gio dc ha nhp cho tr khuyt tt 3. Gio dc v o to ngh, bao gm to vic lm cho ngi khuyt tt 4. Tip cn giao thng cng cng v trang thit b cng cng 5. Tip cn thng tin v vin thng 6. Xa b i ngho thng qua tng cng nng lc, phc li x hi v cc chng trnh lu di 7.

30

Cc hot ng ca chng trnh BIWAKO ch yu c thc hin thnh ph H Ch Minh v H Ni. Nng, cc hot ng sau y ang c thc hin:

Chng trnh 65: dnh cho tr c iu kin kh khn, k c tr khuyt tt

Ngh nh 67: h tr cho ngi cn phc li x hi, k c tr khuyt tt

Theo S Y t Nng, trong thc t, trong khi cc chnh sch v php lut lin quan n Ngi v Tr khuyt tt c thc thi th r rng vn cn thiu s thng nht gia cc B, y ban v c quan lin quan trong vn lin quan n tr khuyt tt Vit Nam ni chung v Nng ni ring. Vn cn c mt chin lc r rng vi mc tiu nng cao tnh hiu qu trong gii quyt vn tr khuyt tt. Cc bn hu quan khc cng nhn thy cn phi c s phi hp vi nhau.

Trong cc nhm t chc phi chnh ph, h cng c gng iu phi cc hot ng: y t - gio dc - bo tr - dy ngh - to vic lm, h c th phn chia trch nhim v trnh s chng cho. - UNICEF

2.2. Gio dc

Quan im ca gia nh

Chng ti nhn thy hu ht cc bc cha m hy vng gi con khuyt tt n cc trng chuyn bit. H c cm gic y mi l nhng mi trng c chm sc chuyn bit v ph hp hn, c nhng trang thit b v c s vt cht cn thit, k c cc phng c trang b c bit cho cc dng khuyt tt khc nhau. iu ny cho php tr chia s v cm thng trong mi trng bnh ng hn. Tuy nhin, cc bc cha m li phn nn v tin hc ph cao cho loi hnh gio dc ny. Nhiu gia nh c mc thu nhp thp hay trung bnh Nng khng c kh nng ti chnh gi con h n nhng trng chuyn bit ny.

a s cha m Nng u thc c vn gio dc ha nhp mc d h cn kh h hng i vi loi hnh gio dc ny. H cm thy con ci h s khng nhn c s quan tm cn thit, a tr s cm thy b b li ng sau so vi nhng a tr khc, tr khng c ch ring chi hoc tin hnh cc hot ng hng ngy ca chng, cc dch v cng ng h tr tr khuyt tt trong gio dc ha nhp cn rt hn ch v cui cng, tr khuyt tt s khng c u tin hay h tr khi s dng phng tin giao thng cng cng n trng.

Trong s t trng hp khi tr khuyt tt tham gia vo gio dc ha nhp, kt qu li c v kh quan hn.

B hc trng ha nhp, bn chu thng gh lm! Thy bn Nam c tt bn Nam ti! Bn n thng nhau lm. - Nhm cha m tr khim th

Nu m khng nghe ngi khc ni c chc l con s rt bun v c n.- S thng cm ca nhm tr khng khuyt tt

Theo B Gio dc v o to th mi trng Nng u c gio dc ha nhp. Nhng trong thc t, khng phi tt c cc dng khuyt tt u c chp nhn mt cch d dng. Cc tr ngi chnh do

31

thi v nhn thc ca c nh trng v cng ng t l vi cc tr ngi thc t: tr khuyt tt cn s h tr nhiu hn na t bn b cng lp; cn c thm nhiu cng c ging dy hn na v chng trnh hc cng phi c thit k c bit dnh cho tr khuyt tt. Ngoi ra, gio vin t chi tr khuyt tt v nhng vn nh v sinh c nhn v cc vn v hnh vi. iu ny dn n tnh trng l cha m ca tr cm thy b tn thng v v vng mi khi con h b chi b v khng c n trng.

Nh con tui u tin gi vo trng mnh phi ni trc cho c bit, con ti n b khim khuyt. C khng nhn. i mua h s v mnh em h s ra trng mu gio h cng khng nhn, h ni con ch v l con ch chy nc ming ri nh ln th coi nh l my ph huynh khc khng gi con trng ny na. M ti ni l con ti rt sch s, chu b tai thi ch khng b chy nc ming g ht khng tin ti dn con ti ra tn ni, m con tui ngoan lm khng nghch ngm chi ht- Nhm cha m tr khim thnh

C nhng trng hp tr khuyt tt v gia nh chng b tru chc, bu xu v ci v vi nhng ngi thiu hiu bit. Mt khc, i vi tr khuyt tt ang tham gia gio dc ha nhp, vn c nhng kt qu tch cc c chia s. Tr khng b khuyt tt thng gip bn khuyt tt cng lp nh vit bi h, gip bn ln xung cu thang, a bn v nh.

Hin nay, tnh trng b m ca tr khuyt tt th vi gio dc ha nhp bi thi v hnh vi tiu cc ang tr nn ph bin. iu ny l kt hp ca s thiu trang thit b v c s ging dy ti cc trng hc c ng dng gio dc ha nhp, v s thiu hiu bit cng nh thi tiu cc ca mt s lng khng nh cc gio vin v cc bc ph huynh. Cha m ca tr khuyt tt cng by t s lo lng khi cho con tham gia vo gio dc ha nhp v cho rng cc dch v cng ng nhm ti vic h tr tr khuyt tt vn rt hn ch. S k th v phn bit i x ca cng ng, d c coi l t nghim trng hn, vn cn tn ti.

Tuy nhin, c s h tr mnh m t chnh ph v cc bn lin quan, cha m lun tm kim s gio dc tt hn cho a con khuyt tt ca mnh v h cng mun c thm cc kha o to cho bn thn h gip con h ha nhp vo cng ng. V vy nu c thm kin thc v thi tch cc v li ch ca gio dc ha nhp cho tt c mi ngi, c bit l cho gio vin v cng ng rng ln hn th ng lc tch cc i vi gio dc ha nhp c th c to ra.

Vic to mi trng thn thin cho gio dc ha nhp v s can thip sm cng nh gio dc dy ngh lu di hn s cho php tr khuyt tt khng ch pht trin cc k nng t chm sc c bn cho chng m cn cho php chng c c c hi c vic lm trong tng lai v trong cng ng sinh sng ni chung.

Gio dc ha nhp vn cn l mt vn c nhiu phn hi tri chiu; c c thi tch cc v tiu cc v mt ln na vn v cc dng khuyt tt khc nhau gi vai tr ch o. Cng ng nhn nhn kh tch cc i vi gio dc ha nhp: 89% ng rng n c th mang li nhng li ch cho tr khuyt tt v 56% ng rng n cng c th tt cho nhng a tr khc. Tuy nhin, c mi lo ngi i vi tr b khim khuyt v tr no hoc c vn v hnh vi: hn 50% ngi dn trong cng ng khng mun nhng a tr ny tham gia gio dc ha nhp. Ph n nhn chung t ra d dt v thn trng hn so vi nam gii trong vn ny: i vi tr c vn v hnh vi, 71% ph n khng ng cho con ci h hc cng lp so vi t l l 58% nam gii.

32

th 4: Gio dc ha nhp

Khng tt5% Khng tt13%

Khng ttcng

khng xu6%

Khng ttcng

khng xu31%

Rt tt23%

Rt tt69%

Kh tt20%

Kh tt33%

% cho im 4+5 trnthng 5 im

Mu N=150

TT CHO TR KHUYT TT TT CHO TR KHC

Ni chnh xc hn, khi hi cc bc cha m ca tr khng b khuyt tt xem liu h c phn i tr khuyt tt hc cng trng vi con h hay khng th 65% tr li l C h s phn i s tham gia ca cc tr ri lon hnh vi v 40-50% phn i s tham gia ca cc tr khim th/ khim khuyt v ngn ng/ khim thnh v khim khuyt v tr no. Ch c dng khuyt tt v vn ng l c chp nhn nhiu nht. Cc bc cha m c tranh lun tch cc v tiu cc nh c ch ra di y:

th 5: nh gi v gio dc ha nhp

6557

5040

27232222

Con ti hc c thi hc tp ttC hi cho con ti tip xc vi nhng

hon cnh khcC hi cho con ti gip ngi khc

TKT c nhng vn v tm thn/cm xcTin b hc tp ca TKT b cn tr

Nguy c ly nhim, gy hn ca TKTNhu cu c bit ca TKT gy bt tin

Tin b hc tp ca con ti b cn tr

% cho im 4+5 trnthang 5 im

Mu N=103

Tiu cc

Tch cc

Thi i vi gio dc ha nhp lin quan n vn ln hn ca cng ng nh c nu ra trc . Nh cp, trn 80% ngi dn cm thy thoi mi khi tr vi cc khuyt tt v vn ng/ th gic/ thnh gic/ ngn ng sng gn h; tuy nhin t l ny gim xung ch cn 65% i vi tr c khuyt tt v tr no v ch 30% cho dng khuyn tt v hnh vi.

33

Quan im ca cc bn hu quan

Nhim v chnh ca B Gio dc v o to, S Gio dc v o to Nng l khuyn khch gio dc ha nhp v cung cp cc chng trnh chuyn su cho tr khuyt tt vi s h tr t cc t chc phi chnh ph.

Gn y B Gio dc v o to ang trin khai pht trin c s vt cht v cc chng trnh ph hp vi tng loi khuyt tt v cc nhm tr tui khc nhau.

S Gio dc v o to Nng phi hp vi cc c quan lin quan khuyn khch tr khuyt tt tham gia gio dc ha nhp, cung cp thit b gim st s pht trin v tin b ca tng tr khuyt tt trng (h tr v chng trnh hc bng) v t chc cc chng trnh khuyn khch s chia s v h tr gia tr khuyt tt v tr khng khuyt tt (chng trnh Vng tay yu thng).

Cc kh khn chnh lin quan n gio dc gm:

Thiu iu kin tin nghi cho tr khuyt tt: thit b chuyn bit, cc dng c nh chi pht trin tr tu, my tr thnh k thut s, phng cch m

Thiu cc lp hc trong mi trng c bit: Hin ti ch c ba trng hc c bit trng Tng Lai, Nguyn nh Chiu v Thnh Tm nhng cc trng ny hin qu ti.

Khng c li ch c th khuyn khch gio vin ging dy ti cc trng ha nhp

2.3. Cc trang thit b cng cng v c s vt cht h tr tr khuyt tt

Quan im ca gia nh

Cha m ca tr khuyt tt by t mi lo ngi v vic tr khuyt tt t c tip cn vi cc phng tin giao thng cng cng. y r rng l mt tr ngi cho tr khuyt tt trong qu trnh ha nhp cng ng. Nhn chung, vn cn thiu nhn thc v s h tr xy dng c s vt cht cho php tr khuyt tt ha nhp vo cng ng. Giao thng cng cng l vn cp thit nht.

C th quan st c l vic tham gia giao thng v hot ng ni chung trn ng ph Vit Nam l mt nhim v kh khn i vi c nhng ai c y cc chc nng gic quan. Xe my l loi xe ch yu trn ng ph, cng vi t, xe ti, xe but, xe ti nh/xe dng nh, xe p v xch l. Loi hnh giao thng cng cng ch yu l xe but. ng ph thng xuyn ng c v hn lon: c rt nhiu loi hnh kinh doanh nh din ra trn va h (cc quy thc phm ); va h th khng bng phng v cng khng trong iu kin tt; tng t cc bn xe but trn va h cng trong iu kin pha tp; xe c c th n t bt k hng no, ngay c trn ph mt chiu; ngi tham gia giao thng cng khng thng xuyn quan st tn hiu n giao thng, v nu giao thng c b tc nghn th ngi i xe my c th i trn va h c gng thot khi tnh trng tc nghn .

y r rang l mt vn khi m cha m khng th ngh lm a con n trng v n con trng v do ngun lc hn ch, cho d con h b khuyt tt dng no, chng hn nh:

Cc mi lo ngi i vi tr b khim thnh: tr khng th nghe c m thanh v ting n trn ng ph, v th rt kh trnh xe c trn ng phi vi tr khim th: tr khng th nhn thy ng v xe i vi tr b khim khuyt v vn ng: tr khng th ln/xung xe but m khng c tr gip.

34

Thiu s tip cn vi phng tin vn chuyn cng cng r rng v s gy nh hng trc tip i vi c hi c hc hnh ca tr khuyt tt cng nh s ha nhp x hi ni chung.

Quan im ca cng ng

Khi ni n vn ca tr khuyt tt v gia nh tr, 87% ngi dn cho rng mt trong nhng vn l mc kh khn khi tip cn vi giao thng cng cng ca tr khuyt tt; tip n l s hn ch khi n nhng ni cng cng vi 80% p vin cp.

V th s kh tip cn ny cng c cng ng nhn nhn nh mt vn . Cn thu ht c h tham gia v h tr bi y s l mt phn h tr quan trng v cn thit.

Quan im ca cc bn hu quan

Vic pht trin cc trang thit b cng cng c coi l mt lnh vc chnh cn s tham d cc bn hu quan. Xin lu rng Nng nhn c s h tr kh ln t cc nh chc trch v cc t chc phi chnh ph, tuy vy, mt ln na cng cn ch ra rng nhu cu phi hp tt hn trong cc chng trnh l rt cp thit.

S Xy dng Nng ang tp trung xy dng cc phng thc tip cn v cc cng trnh cng cng khc thn thin vi ngi khuyt tt ni chung, bao gm vic xy dng nh v sinh theo hng dn ca B Xy dng. Cc vn sau c nhn thy:

Thiu cc trang thit b cho ngi khuyt tt/tr khuyt tt v cng cng t ngi bit ti

Thiu nh v sinh cho ngi khuyt tt ni chung

Nh v sinh cng cng cho ngi khuyt tt/tr khuyt tt khng c s dng thng xuyn v thit k bt tin nn khng p ng c nhu cu ca ngi s dng.

Thiu hng dn v vic s dng nhng trang thit b c th nh th no.

Vi s h tr ca Hi ngi khuyt tt Vit Nam (VNAH), nhiu cng trnh xy dng cng cng Nng c ci thin nhm h tr cho ngi khuyt tt tip cn c. Nhng ci thin ny ch yu l to ng dc cho ngi s dng xe ln. y l nhng ng dc li vo nh ga xe la Nng; ng dc dn ln bc thm sn vn ng Chi Lng; ng dc dn ln va h ph Bch ng v mt s nh v sinh cng cng.

Qua nhng xy dng ny, c nhng bt cp cn xem xt:

ng dc ln bc sn vn ng Chi Lng qu dc vi dc nh vy ngi iu khin xe ln kh c th t ln c n bc thm.

nh ga xe la Nng, ng dc ch dn vo li vo nh ga cho nn ngi iu khin xe ln t phng v trc sn ga vn cn s gip ca ngi khc.

Phi mt 15 pht i bng xe my t trung tm thnh ph Nng ra nh v sinh cng cng dnh cho ngi khuyt tt, theo kim tra ca nhm nghin cu t TNS. Ngi bo v nh v sinh ni rng nh v sinh ny him khi c s dng. Ch c mt ngi thng xuyn s dng nh v sinh, l mt ngi ph n i xe ln. Tuy nhin, theo quan st ca ngi bo v th ngi ph n khng bao gi s dng ht tnh nng c bit ca trang thit b trong nh v sinh (ng dc v tay nm) v b y ton c chng hoc anh/em trai b vo nh v sinh.

35

Cng cn lu rng nhng cng trnh xy dng ny ch yu phc v ngi khuyt tt vn ng trong khi nhu cu ca nhng ngi mang dng khuyt tt khc nh khim thnh hay khim th li cha c tnh n.

3. Truyn thng

3.1. Truyn thng cho ai v v ci g

Khi ni ti cm nhn chung th cng ng Nng bc l thi tch cc trc vic cho tr khuyt tt ha nhp cng ng. Nhng tuyn b th hin nhng cm nhn ny c th phn thnh 3 dng:

1. Tn trng tr khuyt tt

Hn 90% c s tn trng ln dnh cho tr khuyt tt

H tin l tr khuyt tt cn c tn trng v gip , c c hi bnh ng v h c th sng hnh phc trong mt mi trng quan tm chm sc. H ng l khuyt tt c th xy n vi bt k ai

H cng thy l tr khuyt tt c bo v bi php lut Vit Nam v Quc t

2. S c lp

85% ngh l tr khuyt tt l thuc vo ngi khc hu nh mi lc

V cng c nhng kin v s c lp nh sau: Tr khuyt tt c th tp v tin b, chng cng c th t chm sc bn thn v c th c mt cuc sng c lp vi s tip cn vi nhng dch v x hi

3. X hi v s hi nhp

73% ngh rng tr khuyt tt c i x tt trong x hi Vit Nam

Khong 60% cho rng tr hhuyt tt l gnh nng cho gia nh v/hoc x hi; v a s xut thn t cc gia nh kh khn

61% tin rng tr khuyt tt c th sng cuc sng bnh thng

Nhn chung, s tn trng tht s v nim tin rng tr khuyt tt c th c mt cuc sng tt p nu p ng c nhng yu cu c th (s quan tm chm sc ca gia nh, gio dc, cc dch v x hi) c hu thun vi hin thc (l a phn tr khuyt tt u xut thn t nhng h ngho, l thuc vo ngi khc v em li nhng thch thc ng ngi cho gia nh). Cng cn lu l th h tr c quan im tch cc hn th h trc.

Bng 6: Tr khuyt tt c th c cuc sng bnh thng

18-30 31-45 45+Tr khuyt tt c th c cuc sng bnh thng 71% 57% 50%

Cm nhn ca cng ng rt khc nhau theo tng dng khuyt tt theo ng nhng pht hin c cp bn trn:

36

th 6: Tr khuyt tt c th tham d y trong cuc sng

77

40

66

33

Khuyt tnvn ng

Khim th/ khimthnh/ khuyt tt

v ni

Khuyt tn tr no

Vn hnh vi

% cho im 4+5 trnthang 5 im

Mu N=150

Ci kh nht cho tr khuyt tt theo nh cm nhn ca cng ng l:

Tip cn vi cc c s v giao thng cng cng 80% trong cng ng cho rng cc c s a phng cng nh cc tin ch cng cng hin khng d tip cn cho tr khuyt tt

Kh khn trong giao tip ca tr

Tip cn vi Y T v Gio Dc

Vn chnh ca cha m tr khuyt tt c cng ng nhc ti l:

Kh khn v ti chnh cho y t sc khe

Cc vn v tm l: chp nhn tr khuyt tt, khng hong, lo lng, quan tm qu mc

Khng bit cch chm sc v s k th

th 7: Kh khn ca tr khuyt tt v gia nh

35

34

83

66

70

65

33

87

68

80

45

Tip cn hn chvi giao thng

cng cngTip cn hn ch

vi a imcng cng

Kh khn tronggiao tip

Tip cn hn chvi gio dc

Tip cn hn chvi y t

Kh khn v tichnh cho y t

Chp nhn rng conmnh c khuyt tt

Cng thng v trm cm

Chm sc tr qu mc

Khng bit cchchm sc tr

B bu xu

% cho im 4+5trn thang 5 im

Mu N=150

KH KHN CA TR KHUYT TT KH KHN CA TR CHA M TKT

h tr18%

Khng h tr82%

Mu N=150

37

82% s ngi c hi trong cng ng cho rng khng c h tr t chnh quyn.

th 8: Cm nhn ca cng ng v s gip ca chnh quyn

35

34

83

66

70

65

33

87

68

80

45

Tip cn hn chvi giao thng

cng cngTip cn hn ch

vi a imcng cng

Kh khn tronggiao tip

Tip cn hn chvi gio dc

Tip cn hn chvi y t

Kh khn v tichnh cho y t

Chp nhn rng conmnh c khuyt tt

Cng thng v trm cm

Chm sc tr qu mc

Khng bit cchchm sc tr

B bu xu

% cho im 4+5trn thang 5 im

Mu N=150

KH KHN CA TR KHUYT TT KH KHN CA TR CHA M TKT

h tr18%

Khng h tr82%

Mu N=150

85% tha nhn rng mnh t nht mt ln gip tr khuyt tt. Tuy nhin, nhng hnh ng cp khng th coi l mt s h tr tht s theo ngha ha nhp x hi: cho tr tin, gip tr ni cng cng, tr chuyn vi tr. L do chnh ca vic khng gip nhiu hn c cho l v khng c tin (68%), cng khng bit gip nh th no (59%) v khng c thi gian (37%). 20% cp ti s phn bit ca cng ng vi tr khuyt tt hay thnh kin ca chnh h v tr khuyt tt.

th 9: S gip ca cng ng

15

9

67

32

66

21

TNG GIP TKT GIP TR KHUYT TT

tnggip TKT

85%

Cha tnggip TKT

15%

Khuyn khch con ti chi cng TKT

Khuyn khch TKT tham gia cchot ng ngoi tri

Bo v tr khi s tru trc

Khuyn khch TKT chia s kh khn

H tr trong tnh hung kh khn nicng cng

Cho TKT tin

Mu N=150

Kt qu t phn tch cm da trn kin thc v cm nhn v tr khuyt tt, c 4 cm c xc nh cho truyn thng nh sau:

38

CUM INH NGHIA QUAN NIM

Cm 1 Nhng ngi ng h TKT (40%)

Cha m ca TKT khng c kh khn g trong vic chp nhn c con b khuyt tt H c th c nhng kh khn v ti chnh trong vic p ng cc nhu cu v y t cho TKTVn nm s chp nhn ca x hi i vi TKT, to ra ro cn cho tr

Cm 2 Nhng ngi to iu kin cho TKT (34%)

TKT c th tn ti v tin b trong x hi nu c trao nhng c hi gio dc v tip cn vi y t TKT c i x cng bng trong x hi Vit Nam

Cm 3 Nhng ngi ha nhp cng TKT (15%)

Khuyt tt l mt phn ca cuc sng TKT khng phi l gnh nng ca gia nh v x hi

Cm 4 Nhng ngi khng cm thng (11%)

TKT s khng th ha nhp vo x hi TKT khng cn s chm sc c bit thm ch khng c nhng c hi bnh ng TKT khng bao gi c th sng c lp v hnh phc

iu ng mng l a s thuc cm 1 & 2 nhng ngi ng h v to iu kin cho tr khuyt tt, nhm ny c cht kin thc, thi v hnh vi tch cc vi tr khuyt tt trong cng ng c th lm n by v tuyn truyn. Cc chng trnh truyn thng nhm ti cc i tng khc nhau s tng cng s h tr v khch l cho tr khuyt tt v gia nh tr.

th 10: nh ngha cm

HA NHP

NG H

TO IU KIN

KHNG CM THNGTKT khng bao gi hi nhp c vi x hiTKT khng cn ch c bitKhng c c hi bnh ng Cm 4

11%

Cm 315%

Khuyt tt l mt phn ca cuc sngTKT khng phi l gnh nng ca gia nhv x hi

Gii hn ti chnh cho y t = vn lnX hi cn tr TKT do to ra ro cnGia nh chp nhn con mnh mang khuyt tt

Cm 140%

Cm 234%

TKT c th sng v tin b trong x hi nu ctrao c hi hc tpX hi Vit Nam i x tt vi TKT

89% ngi dn Nng c nhng nhn nh kh lc quan v Tr khuyt tt. H cho rng, Tr khuyt tt cn phi c tn trng v c h tr, h tin rng Tr khuyt tt c th c mt cuc sng bnh thng nu t c nhng iu kin sau: nhn c s h tr y v ti chnh cho y t, h tr t cng ng (khng ro cn), tip cn c vi cc c hi gio dc.

39

11% ngi dn c thi tiu cc, khng thc s thng cm, ngh rng, Tr khuyt tt khng c kh nng ha nhp cng ng. Lin h vi dn s ca thnh ph Nng, nhm i tng ny c th chim ti 80,000 ngi.

Hai nhm c thi tch cc chnh l ngi h tr cho Tr khuyt tt v nhng ngi to iu kin cho Tr khuyt tt, i din cho 74% dn s.

3.2. Phng tin v cch thc truyn thng

a s ph huynh tm kim thng tin qua ba trng chuyn dnh cho tr khuyt tt nh trng Thnh Tm (cho tr Chm pht trin tr tu), trng Tng Lai (Ch yu cho tr khim thnh) v trng Nguyn nh Chiu (Ch yu cho tr khim th)

Truyn hnh chnh l ngun thng tin hp dn nht ca ngi dn Nng. Hu nh mi ngi dn c hi u xem truyn hnh trong thi gian rnh ri trong khi s p vin cho bit h c bo hoc tp ch khi khng bn lm g. 30% p vin lt mng cn t l ngi nghe i vn ht sc khim tn, ch chim 14% mu kho st.

Thi gian xem truyn hnh nhiu nht tp trung vo bui ti t 18:00 ti 22:00, tip l bui tra t 10:00 n 14:00. Cc knh truyn hnh c nhiu ngi xem nht l Truyn hnh Vit Nam (gm 2 knh VTV3 v VTV1) v i truyn hnh Nng. Chng trnh truyn hnh c xem nhiu nht l Tin tc Thi s: c ti 96% ngi dn c hi cho bit h thng xuyn xem chng trnh ny. Bn cnh , cc chng trnh tr chi truyn hnh, phim nhiu tp hay phim truyn u thu ht c s theo di u n ca ngi xem truyn hnh (vi t l ln lt l 56% v 78%).

Thng tin v tr khuyt tt ch yu c tip nhn qua truyn hnh (99% ngi dn c hi c nghe ni ti hay thy nhng thng tin v tr khuyt tt, ch yu l cc tin lin quan ti cc hot ng nhn o ch khng phi thng tin c th v tr khuyt tt). Tip theo l bo hoc tp ch vi 63%, chnh quyn a phng (27%), gia nh, h hng (23%) v bn b hay ng nghip (19%).

Knh truyn thng ph bin rng nht chnh l truyn hnh v bo ch.

3.3. Ti liu truyn thng v Tr khuyt tt

Hin ti, hu ht cc ti liu truyn thng ti Nng nh t ri, cc tuyn truyn vn ng nhm nng cao nhn thc ca ngi dn v vn Tr khuyt tt vn cha thc s ph bin. Nhng ti liu ny c tm tt trong phn ph lc, cng danh mc cc ti liu truyn thng rng hn. Mt s t ri c cc t chc phi chnh ph pht hnh (nh World Vision Nng, Qu Fred Hollows, ng Ty Hi Ng) v c pht cho cha m ca tr khuyt tt cp Huyn (ch yu l huyn Ha Vang).

trung tm thnh ph Nng, cc t chc phi chnh ph thng lin lc trc tip vi ba trng dnh cho tr khuyt tt chnh l: trng Thnh Tm (cho tr Chm pht trin tr tu), trng Tng Lai (Ch yu cho tr khim thnh) v trng Nguyn nh Chiu (Ch yu cho tr khim th), do vic thng tin vn gii hn trong nhng knh ny v ch phc v cho mt s t cc tr khuyt tt v gia nh tr.

Nhn thc ca i tng mc tiu v cc ti liu ny hoc vic tm kim ti liu ny u vn cn rt hn ch.

40

kt lun v xut

M hnh x hi v khuyt tt cao nhng gii php da trn gia nh v cng ng hn l cch chm sc y t m Vit Nam ng dng trong mt thi gian di. Mc d chng ta nhn thy s bin i t cch tip cn x hi ang tin trin trong cc t chc a phng v c nc, vn s cn nhiu n lc hn na hng ti tnh nht qun trong ng dng v duy tr m hnh ny cc cp c s, cng ng v quan trng hn c l chnh gia nh ca tr khuyt tt.

D vn cn nhiu vic phi lm nhng im ng ni chnh l tim nng thay i hnh vi l hon ton c c s. Chng hn nh nhng quan nim hin ti ca phn ln dn c trong cng ng cung cp nn tng cho vic a ra mt thng ip v ha nhp x hi trong cng ng cho tr khuyt tt. nhng ni c gio dc ha nhp th phn hi mi cp u rt tch cc. mi cp , chng ta u thy tnh nht qun v kin thc, thi v cm nhn, do cc n lc nn nhm vo vic tuyn truyn cho s thay i trn b rng.

cp c s x hi, s hp tc tt hn r rng l ht sc cn thit nhm m bo n lc ca mi ban ngnh on th v cc t chc hng ti nhng thnh qu r rng v ng th t u tin. Cht lng thng tin tt hn (thng k) s gip cho iu ny mt cch ng k. Cch gi hay nh ngha v khuyt tt cng cn c xem xt c hai cp, v ng thi mt chin dch truyn thng c k hoch nhm loi b nhng thnh kin quanh cc dng khuyt tt vn c cho l khc bit v c khuynh hng t c chp nhn hi nhp vi x hi hn (c bit l vi a tt v chm pht trin tr tu).

Cc k hoch h tr ti chnh, v d nng mc ph cp ti thiu (200,000/thng) cho cc gia nh l cn thit v trong k hoch u tin. Cch tip cn nhn h tr mt cch d dng v thng nht cn c m bo.

V kha cnh y t, gio dc tt hn v sc khe cho tr khuyt tt v gia nh tr cng nh cc nhn vin trong ngnh l rt cn thit. iu ny cn phi ph rng t phng trnh, chn on, cha tr v tr gip. Ci tin trang thit b v phng tin cho vic phc hi chc nng v can thip sm cn thc hin song song vi vic bi dng thm kin thc v k nng v khuyt tt cho cc nhn vin y t. Vic tip cn vi cc dch v v gio dc ha nhp cp a phng trong cng ng cn phi c cp ti, c bit l vi cc gia nh km may mn hn.

Tng t nh cc vn v y t, vic nng cao nhn thc ca cng ng v nhng c nhn hot ng trong ngnh gio dc bao gm i ng gio vin s l n by trong vic xa b cc ro cn ha nhp. Pht trin cc ti liu v chng trnh h tr theo tng dng khuyt tt, la tui v s ng vin i ng gio vin s gip thc hin iu ny.

C s h tng, giao thng cng cng cho ngi khuyt tt v tr khuyt tt vn cn nhiu hn ch trong khi y chnh l yu t cn thit cho s hi nhp vi x hi cng nh gio dc ha nhp. Nhng cng trnh tin ch nhm ti ngi khuyt tt v tr khuyt tt cn y , c thit k mt cch hiu qu (lu ti dng khuyt tt) v xy dng ng tiu chun. Cn phi tuyn truyn thng bo v cc ni ny cng nh c hng dn s dng r rng. y cng l mt yu t cn c phi hp tt hn gia cc bn hu quan. Tm quan trng ca mt mi trng thn thin v d tip cn cho ngi khuyt tt v tr khuyt tt c cng nhn v nhn c nhiu ng h t rt nhiu t chc. y cng l nhu cu r rt ca ngi khuyt tt c cng ng nhn nhn. Cn ban hnh chnh sch c th lin quan ti vic xy dng v tip cn cho ngi khuyt tt v tr khuyt tt, c bit l cc vn lin quan ti giao thng ti trng hc nhm hng ti vic gio dc ha nhp hiu qu hn nh ni ti trn.

41

Ma trn chin lc di y tm lc li nhng yu t da trn sc nh hng ngn hn v di hn cng nh theo nhng ci thin cn bn, tin quyt v nhng im cn y mnh.

th 11: nh hng ngn hn v di hn

NHNG CI THIN QUAN TRNG TCH CC Y MNH

CI THIN V LU DI YU CU CN BN

Tr gip ti chnh - mc h tr ti thiuChnh sch h tr r rng v thng nhtY t: vt cht cho tr khuyt tt (tichnh)Tp hun cho ph huynh tr khuyt tt

Quan nim tch cc ca cng ngCng ng hiu cc vn v trkhuyt ttNgi dn sn sng lm nhiu hn

S phi hp ca cc ban ngnh v ccbn hu quan

K hoch hnh ng v chin lc

Y t: bc s/ trang thit b cho bnh vinCch phng chngGio dc: ha nhp + cc trng chuynC s vt cht cng cngCi thin ha nhp cho khuyt tt nngVic lm trong tng lai cho TKT

HN CH U TH

NH HNGNGN HN

NH HNGDI HN

Quan nim tch cc ca gia nh v cng ng chnh l khi s chnh cho chin lc thng tin mt cch ng k v rng khp nhm thc y s thay i v tc ng ln kin thc, thi v quan nim ca tng c nhn v cng ng cc cp. a s ngi dn u hiu rng tr khuyt tt c th sng v tin b trong x hi nu c cho c hi hc tp v c tip cn vi nhng tr gip v ti chnh v sc khe khi cn thit. Tr c th c h tr v i x tt trong x hi Vit Nam. Cng ng nhn nhn khuyt tt nh mt phn ca cuc sng, v chnh y s l c c tuyn truyn cho vic i x vi cc dng khuyt tt nh nhau. Nu thng ip truyn thng c th xoay quanh vic hiu rng vn chnh l s chp nhn ca x hi vi tr khuyt tt, v chnh x hi to ra ro cn th tim nng cho mt thay i ln hng ti m hnh ha nhp x hi l hon ton kh thi. Truyn hnh v bo ch chnh l nhng phng tin ph cp nht chuyn ti thng ip truyn thng. Mt chin lc cho cc ti liu thng tin tt hn, y hn v ph bin hn, c thnh th v nng thn cng rt cn thit.

42

ph lc 1: li cm n

Di y l danh sch cc n v v c nhn c phng vn:

Cc t chc Chnh ph v Phi Chnh ph:

B Y t - Cc iu tr, ng Trn Qu Tng, Cc Ph

B Gio dc v o to Ban Tiu hc, ng, Trn nh Thun, Tng th k

B Lao ng, Thng binh v X hi Cc Bo v v Chm sc tr em, Tng Th k

y ban iu phi cc hot ng h tr ngi tn tt Vit Nam (NCCD) ng Nghim Xun Tu, Gim c

Hi nn nhn cht c mu da cam (VAVA), ng Nguyn Trng Nhn, Ph Ch tch

S Gio dc v o to Nng, B Hunh Th Tam Thanh, Ph Gim c

S Y t Nng, B Trn Th Hoa Ban, Ph Gim c

S Lao ng, Thng binh, X hi Nng, B Nguyn Th Kim Hng, Ph Gim c

S Xy dng Nng, ng Trn nh Hng, Ph Gim c

Cc ti liu Thng tin Gio dc Truyn thng t:

y ban Y t H Lan Vit Nam (MCNV)

Hi Ngi khuyt tt H Ni (DP Hanoi)

T chc Fred Hollows Foundation (FHF) ti Nng

T chc Tm nhn Th gii Vit Nam (WVV) ti Nng

Cc cn b thc hin d n ca TNS Vit Nam:

B Alison Dexter Gim c Nghin cu

B Trn Lin Phng Gim c Qun l Khch hng v Chuyn vin Nghin cu nh tnh

ng Jean-Pierre Depasse, Gim c B phn Nghin cu X hi v Cng ng

Ch m Thu Hng Cn b Nghin cu

Ch L Mai Khanh Cn b Nghin cu

Anh Matthew Erickson Cn b Nghin cu

Cc h tr v hnh chnh v vt t c cung cp bi ng V Trng Hu, ch L Mai Khanh v ch m Thu Hng (Vn phng TNS ti H Ni)

Cc chuyn gia:

Cc chuyn gia cung cp nhng r sot, nhn xt v gi trong qu trnh hon thnh ti liu ny bao gm: B Naira Avetisyan, B Nguyn T Trn v B Trn Lin Phng.

43

ph

lc

2: t

p h

p c

c t

i l

iu

- th

ng t

in -

gio

dc

- tr

uyn

th

ng

Phn

loi

STTT

chc

/ T

c gi

NX

BT

a

Nm

xu

t b

nH

nh

thc

Ni

dun

g

Tp s

ch n

h v

t

ri c

a c

c t

chc

phi

ch

nh

ph

quc

t v

Vi

t N

am: G

ii

thi

u ch

ung

v

hot

n

g, b

ao

gm

nh

ng h

tr

cho

ng

i

khuy

t t

t

1

ng

Ty H

i N

gB

o c

o n

m 2

007

2007

Bo

co

Tng

kt

cc h

ot

ng

ca

ng

Ty

hi n

g tr

ong

nm

200

7 2

n

g T

y Hi

Ng

Ti V

it N

am20

08T

p ch

T

ng k

t c

c ho

t n

g c

a n

g T

y h

i ng

tron

g su

t 2

0 n