final report) - itd · 2018-09-25 · หลักการและเหตุผล •unctad,...

การพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมของประเทศสมาชกอาเซยนสความเชอมโยงกบหวงโซคณคาโลก

คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

เสนอตอ

สถาบนระหวางประเทศเพอการคาและการพฒนา

24 กนยายน 2561

รายงานฉบบสมบรณ(Final Report)

1

หลกการและเหตผล

• UNCTAD, WTO, ASEAN

• เปาหมาย: การพฒนาวสาหกจของประเทศก าลงพฒนาใหสามารถเชอมโยงกบหวงโซคณคาโลก (Global Value Chains: GVCs) น าไปสการผลตและการสงออกสตลาดโลกไดอยางมประสทธภาพ

• ประโยชนของการเขารวม GVCs นน งานวจยสวนมากจะอธบายวาการเขารวมหวงโซคณคาสงผลดตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศและการเตบโตของผลตภาพการผลตของบรษทภายในประเทศ ผานการถายทอดเทคโนโลย การแพรกระจายของเทคโนโลยและความร การเพม R&D และนวตกรรม การเพมการสะสมทนมนษย

2

ค าถามวจย

• ประเมนสถานะและบทบาทปจจบนของวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs)

• ประเมนปญหาและอปสรรคการพฒนาอตสาหกรรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) และวสาหกจรายยอยในการเขารวมหวงโซคณคาโลก (GVCs)

• หามาตรการในการพฒนา SMEs ไทยใหสามารถเขารวมหวงโซคณคาโลก (GVCs) ไดมประสทธภาพมากขน

3

ทมา: World Economic Forum (2012)

4

หวงโซคณคาระดบโลกในกรณของภาคบรการ

การวเคราะหขอมลทตยภม

• การวเคราะหเชงคณภาพเพอดตวอยางนโยบายทใชในตางประเทศ

สงคโปร มาเลเซย ญปน และเกาหล

5

การวเคราะหนโยบายทใชในตางประเทศ: สงคโปร

• นโยบายการสงเสรม SMEs จะแบงออกไดเปน 3 ประเภทใหญๆ ไดแก– นโยบายในการสรางความเขมแขงใหกบ SMEs

– นโยบายในการสงเสรม SMEs เพอออกไปลงทนในตางประเทศ

– นโยบายในการสงเสรม SMEs เขารวม GVCs

6


• นโยบายในการสรางความเขมแขงใหกบ SMEs– การใหความชวยเหลอทางดานการเงน เชน เงนใหเปลา เงนก การค าประกน

และแรงจงใจทางภาษ

– การใหความชวยเหลอทางการเงนจะมใหพเศษกบภาคธรกจเทคโนโลย

– ลกษณะของเงนใหเปลาจะเปนการชวยเหลอดานการเพมผลตภาพการผลต การเพมศกยภาพของธรกจ และการเตรยมความพรอมในการออกไปลงทนในตางประเทศ

– มการสรางคลสเตอรทางธรกจในบางภาคธรกจ เชน biomedical IT และ maritime

7


• นโยบายในการสงเสรม SMEs เพอออกไปลงทนในตางประเทศ– หนวยงานทรบผดชอบหลกในการดแลนโยบายการสงเสรมการออกไปลงทนใน

ตางประเทศคอ IE Singapore โดยจะมนโยบายเฉพาะในกรณของ SMEs

– แนวนโยบายสบเนองมากจากการทประเทศสงคโปรเปนประเทศทมขนาดตลาดคอนขางเลก ดงนนการสรางความเขมแขงให SMEs ทส าคญประการหนงคอการสงเสรมให SMEs สามารถออกไปลงทนในตางประเทศได

– ความชวยเหลอจะมทงลกษณะของเงนใหเปลา เงนก การใหขอมล และการค าประกนความเสยงทางการเมอง

8


• นโยบายในการสงเสรม SMEs เขารวม GVCs – แนวนโยบายแบงออกเปน 3 ระยะ ประกอบดวย

• ระยะท 1 : ระยะในการพฒนาประสทธภาพโดยรวมของ SMEs • ระยะท 2 : ระยะในการสรางสนคาใหม นวตกรรมใหม หรอ R&D ของ SMEs ภายในประเทศ

ของสงคโปร• ระยะท 3 : ระยะในการสรางความรวมมอกบบรรษทขามชาตทเขามาลงทนในประเทศ

สงคโปร อาจเปนการสรางสนคารวมกน การท า R&D รวมกน หรอการเขาไปเปนผจดหาวตถดบ (suppliers) ใหกบบรรษทขามชาต โดยการใหความชวยเหลอในระยะท 3 จะเปนนโยบายในการใหความสนบสนนทางดานการเงน และการอบรมและการใหความรเกยวกบการบรหารจดการและการจดการองคกร เพอยกระดบ SMEs ในประเทศใหสามารถอยใน GVCs ของบรรษทขามชาตได นอกจากนยงมการใหการสนบสนนทางการเงนแกบรรษทขามชาตทมการใช SMEs ในประเทศสงคโปรเปนผจดหาวตถดบใน GVCs ของตวเอง

9


• นโยบายในการสงเสรม SMEs เขารวม GVCs นโยบายสนบสนนในระยะท 3 ยงรวมถง– การใหขอมลและแรงจงใจทงการสนบสนนดานเทคนคและการเงนแกบรรษทขามชาต

ในการใชผจดหาวตถดบในประเทศ– การสรางโครงการบมเพาะ SMEs ภายในประเทศเพอยกระดบประสทธภาพและ

ความสามารถของ SMEs ใหสามารถเปนผจดหาวตถดบใน GVCs ของบรรษทขามชาตได

– สนบสนนการถายทอดความรและเทคโนโลยจากบรรษทขามชาตมายง SMEs ผานแรงจงใจในรปแบบตางๆ รวมถงแรงจงใจทางการเงน

– ขยายตลาด SMEs ในประเทศผานเครอขายของบรรษทขามชาต

10


• แมวานโยบายในการสงเสรม SMEs ของประเทศสงคโปรจะดครบถวนและมการใชเงนงบประมาณไปเปนจ านวนมาก แตนโยบายดงกลาวยงมขอวพากยวจารณเกยวกบประสทธภาพของนโยบาย เพราะผลส าเรจในแงของ SMEs ยงมจ ากด และสวนมากจ ากดอยในภาคบรการมากกวา

• นโยบาย LIUP ในทางปฏบตมกตองอาศยการลอบบของรฐบาลสงคโปรกบ MNCs ทเขามาลงทนในสงคโปรเพอให SMEs สงคโปรเขาไปอยใน GVCs มากกวาการเขาไปอยใน GVCs เองจากการพฒนาศกยภาพของ SMEs

• การท างานขององคกรทเกยวของกบการสงเสรม SMEs มความเกยวของกบหลายองคกร ท าใหมปญหาในทางปฏบต จงมการรวม Spring Singapore และ IE Singapore เขาเปน Enterprise Singapore เพอใหการท างานมประสทธภาพมากขน ซงการรวมหนวยงานดงกลาวเพงเกดขนเมอเดอนเม.ย. 2018

11

การวเคราะหนโยบายทใชในตางประเทศ: เกาหล

• นโยบายการสงเสรม SMEs ของประเทศเกาหล จะแบงออกเปน 2 ดานใหญๆ ไดแก – การสรางความเขมแขงให SMEs

– การสงเสรมการขยายตลาดไปตางประเทศและการออกไปลงทนในตางประเทศ

– การสราง Industrial clusters

12

การวเคราะหนโยบายทใชในตางประเทศ: เกาหล

การสราง Industrial clusters เนน ICT & High Tech

13

การวเคราะหนโยบายทใชในตางประเทศ: ญปน

14

• นโยบายจะแบงเปน 4 ระยะดวยกน ประกอบไปดวย– ระยะการเรมตนกจการ (Start-up phase)

– ระยะการเตบโต (Growth phase)

– ระยะการเตบโตเตมท (Maturity phase)

– นโยบายส าหรบทกระยะ (All phase)

• เนน micro sme

15

การวเคราะหนโยบายทใชในตางประเทศ: ญปน

นโยบายของไทย• การเชอมโยง SMEs เขาส GVCs จะอยในยทธศาสตรท 2 ในสวนของ

การสงเสรมใหมการรวมกลมและการสรางเครอขายทางธรกจของ SMEs ในแผนการสงเสรม SMEs ฉบบท 4

• แผนการด าเนนงานคอ 1) การสนบสนนให SMEs พฒนาสนคาและบรการใหสอดคลองกบความ

ตองการของผประกอบการรายใหญ 2) จดกจกรรมจบคให SMEs มโอกาสเชอมโยงกบผประกอบการรายใหญ 3) การใหสทธประโยชนทางภาษแกผประกอบการรายใหญทใหความ

ชวยเหลอ SMEs ในหวงโซอปทาน

19

นโยบายของไทย

• โครงการพชวยนอง (Big Brother 50) – เปนโครงการทเกดขนจากโครงการสานพลงประชารฐ มความรวมมอระหวาง สสว.

หอการคาไทย และ 14 องคกรจากภาคเอกชนและหนวยงานพนธมตร เพอชวยให SMEs มธรกจทด และการเตบโตทยงยน ผานการถายทอดประสบการณในการบรหารจดการธรกจดานตางๆ เชน การผลต การตลาด การบญช และการบรหารจดการ รวมถงการชวยหาแหลงเงนทน

– แรงจงใจทางภาษจากรฐบาลคอ บรษทพ หกรายจาย 2 เทาแตไมเกนรอยละ 10 ของก าไรสทธกอนหก รายจายเพอการกศลสาธารณะหรอเพอการสาธารณะประโยชนและรายจายเพอการศกษาหรอเพอการกฬาตามมาตรา 65 ตร (3) ส าหรบรายจายทไดจายเพอการสงเสรมการด า เนนธรกจของ SMEs เปนระยะเวลา 3 รอบระยะเวลาบญช

– ใกลเคยงกบนโยบาย LEAD ของสงคโปร

20


• โครงการ Big Brother Guarantee Success Solution (ปพ.ส. 2561)เนนการพฒนาใน 4 ดานคอ

– Big Brother for ITC ชวยดานกระบวนการ)กรปหรอปรบเปลยนผลตภณฑ กระบวนการผลต และเพมทกษะผปฏบตงาน ใหค าปรกษาและความรกบผประกอบการเพอสรางนวตกรรมมลคาเพม และออกแบบสนคาทตรงกบความตองการของลกคา สามารถเขารวม GVCs ของบรษทขนาดใหญได

– Big Brother for marketing ชวยดานการตลาดทงแบบ offline และ online การสรางแบรนด และจบคธรกจ รวมถงสถานททดสอบตลาด และพฒนาสนคาใหตรงความตองการของ

– Big Brother for CIV หรอหมบานสรางสรรค เนนการชวยเหลอกลมวสาหกจชมชน/ OTOP โดยน าสนคาทมอยในชมชนมาพฒนา ออกแบบบรรจภณฑ และกระจายสนคาใหสามารถจ าหนายไดทกพนท โดยบรษททเขารวม เชน SCG น าตาลทรายมตรผล จะชวยน ารองการจดตงศนยกระจายสนคา การออกแบบบรรจภณฑ

– Big Brother for Processed Agriculture เนนดานเกษตรแปรรป โดยการรบซอผลผลตทางการเกษตร สงเสรมการสรางมลคาเพมใหผลตภณฑทางการเกษตรดวยวธกรรมตางๆ

21

สรปการวเคราะหนโยบาย

22

ประเภทนโยบาย นโยบายทใช สงคโปร มาเลเซย เกาหล ญป น ไทย

แรงจงใจทางภาษ • การยกเวนภาษเงนไดนตบคคล

(จ ากดชวงเวลา)

(จ ากดชวงเวลา)

(ตามสทธ BOI)• การลดหยอนภาษเงนไดนตบคคล

(จ ากดประเภทธรกจ)

(ถงป 2561)• การอนญาตใหใชคาใชจายบาง

ประการมาลดหยอนภาษเพมได

(ตามสทธ BOI)

ความชวยเหลอดานเงนทน

• การใหเงนกดอกเบยต า

• การใหเงนอดหนนส าหรบคาใชจายบางรายการ

• venture capital

ความชวยเหลอทางดานขอมล

• ชอมลดานเทคโนโลย

• ขอมลดานการบรหารจดการ

• ขอมลดานการตลาด

(มการท าฐานขอมล online)

• ขอมลดานการผลตและประสทธภาพ

• ทกษะแรงงานการสรางคลสเตอรทางธรกจ

• การสงเสรมการสรางคลสเตอรทางธรกจ

(มการสรางคลสเตอรระหวาง SMEs กบราย

ใหญผาน LEAD)

(ขอมลไมชดเจน)

(ไมมคลสเตอรกบ SMEs)

(เปนคลสเตอรตามพนทและภาคธรกจ ให

SMEs ใชประโยชน)

(โครงการ Big Brother)


23

ประเภทนโยบาย นโยบายทใช สงคโปร มาเลเซย เกาหล ญปนแรงจงใจทางภาษ • การยกเวนภาษเงนไดนตบคคล

(ทกประเภทกจการ)



• การอนญาตใหใชคาใชจายการศกษาความเปนไปไดใชลดหยอนภาษได




• การยกเวนภาษจากก าไรจากการลงทนในหนหรอเงนปนผลของการลงทนในตางประเทศ




ความชวยเหลอดานเงนทน • การใหเงนกดอกเบยต า



(SMEs ไดดอกเบยต ากวา)

(SMEs ไดดอกเบยต ากวา)

• การใหเงนอดหนนส าหรบคาใชจายบางรายการ

(SMEs ไดการอดหนนมากกวา)


(SMEs ไดรบการอดหนนมากกวาในบาง

ประเภท)

(SMEs ไดรบการอดหนนมากกวา)

• venture capital


• การอดหนนคาเบยประกนความเสยงทางการเมอง



• การประกนเงนก



• การใหเงนอดหนนส าหรบ M&A



24

ประเภทนโยบาย นโยบายทใช สงคโปร มาเลเซย เกาหล ญปนความชวยเหลอดานขอมล • การชวยจดหา

พนธมตรทางธรกจในประเทศผรบทน



• ขอมลทางธรกจ การตลาด การเขาสตลาด



• ขอมลพนฐานประเทศผรบทน



(ทกประเภทกจการ)• การจดท า MOU

กบพนทประเทศผรบทนเปาหมาย

(เนนท SMEs)


ความชวยเหลอดานโครงสรางพนฐาน

• การลงทนสรางนคมอตสาหกรรม



• การลงทนสรางโครงสรางพนฐานและสาธารณปโภค



• การใหพนทส านกงานแกกจการ

(เฉพาะ SMEs)


25

ประเภทนโยบาย นโยบายทใช สงคโปร มาเลเซย เกาหล ญปน ไทยแรงจงใจทางภาษ • การลดหยอนภาษใหกบบรษท

ขนาดใหญทใช SMEs ในประเทศเปน suppliers

ไมชดเจน

• การใหบรษทขนาดใหญน าคาใชจายทเกยวกบการชวยเหลอ SMEs มาลดหยอนภาษได


ความชวยเหลอดานการเงน • การใหเงนกดอกเบยต า

• การใหเงนอดหนนกบบรษทใหญทชวยเหลอ SMEs


ความชวยเหลอทางดานขอมล • จบคบรษทใหญและเลก

• ขอมลเกยวกบผลตภณฑทบรษทใหญตองการ

• ขอมลเกยวกบคณภาพสนคาและมาตรฐานสนคา

• ขอมลเกยวกบแรงงาน

• ขอมลเกยวกบ R&D ทจ าเปน

• ขอเสนอแนะตอองคกรทท าหนาทสงเสรม SMEs– การปรบปรงองคกรทดแล SMEs ใหมอ านาจหนาทคลอบคลมมากยงขน เพอ

ประสทธภาพในการด าเนนนโยบายดาน SMEs

– นยามของ SMEs ใหเหมอนกนในทกหนวยงานรฐ แตมขนาดทแตกตางกนไปตามลกษณะของอตสาหกรรม

26

ขอเสนอแนะเชงนโยบายในภาพรวม

ขอเสนอแนะเชงนโยบายในภาพรวม

• ขอเสนอแนะตอนโยบายในการสงเสรม SMEs ใหเขารวม GVCsนโยบายในการสงเสรม SMEs เขารวม GVCs ควรแบงขนตอนดงน

– ประเมนอตสาหกรรมทเหมาะสมจะสงเสรมให SMEs เขารวม GVCs โดยจะตองเปนประเภทธรกจท SMEs เหมาะสมจะเขารวม

– พจารณาต าแหนงของหวงโซท SMEs จะเขารวม และประเมนวาปจจยท SMEs ตองการในการสงเสรมใหเขารวม GVCs ไดคออะไร เชน การปรบปรงคณภาพ การปรบปรงระบบการผลตและการจดการ การออกแบบผลตภณฑ และสวนไหนทจ าเปนจะตองไดรบความชวยเหลอหรอค าแนะน าจากบรษทใหญหรอบรษทพ

– ก าหนดความชวยเหลอทเหมาะตามประเภทธรกจจากบรษทพ โดยใหการสนบสนนในรปของการน าคาใชจายทเกดจากการชวยเหลอบรษท SMEs ทเขารวมโครงการมาหกลดหยอนภาษได และอาจเพมการอดหนนทางการเงนแกบรษท SMEs ทเขารวมโครงการทจ าเปน ผานเงนอดหนนเฉพาะประเภทกจกรรม และเงนกยมทมดอกเบยในอตราพเศษ (preferential term)

– หาก SMEs สามารถเขารวมใน GVCs ของบรษทพในโครงการไดจรงหลงจบโครงการ อาจพจารณาใหมการใหแรงจงใจทางภาษทเพมขนกบบรษทพ

27

การศกษาเชงลกรายอตสาหกรรม• การคดเลอกอตสาหกรรม

ทมา: https://thaipublica.org/2015/11/kanis-boi/

เกณฑในการคดเลอกอตสาหกรรมพจารณาจากมลคาทางเศรษฐกจ การม value chain ในประเทศและการเชอมโยงกบตางประเทศ รวมถงศกยภาพในการเตบโต 28

https://thaipublica.org/2015/11/kanis-boi/


• โครงการ Big Brother ภายใตโครงการประชารฐ– 1 Connect SMEs to GVC

• Mentor

• Grooming: think global

• Training: technology support team– Marketing, management, manufacturing, accounting &finance

• Support starup: Angle Fund

• big brothers: PTT,SCG, DENSO, DELTA, TOYOTA,HONDA,NISSAN

• Singha, CPALL, ThaiBev, MITR PHOL, Malee, Surapol foods

29


• โครงการ Big Brother ภายใตโครงการประชารฐ– 2 Shift up Technology ใหความชวยเหลอดานเทคนคผานศนย Industry

Transformation center, กระทรวงอตสาหกรรม

• จดตงศนยการเรยนรดานเทคนค (learning Factory)

• ตดตงเครองจกรและอปกรณ

• ชวยพฒนางานวจยและพฒนา

• ABB, Technische Universitat Darmstadt, MEDIANA, AGP, ISUZU, SIEMENS,WITTMANN Bottenfeld

30

การศกษาเชงลกรายอตสาหกรรม• การคดเลอกอตสาหกรรม

ทมา: https://thaipublica.org/2015/11/kanis-boi/

เกณฑในการคดเลอกอตสาหกรรมพจารณาจากมลคาทางเศรษฐกจ การม value chain ในประเทศและการเชอมโยงกบตางประเทศ รวมถงศกยภาพในการเตบโต 31

https://thaipublica.org/2015/11/kanis-boi/

ภาพรวมอตสาหกรรมอาหาร

• อตสาหกรรมอาหาร ถอเปนอตสาหกรรมทส าคญของประเทศไทย ทงในแงการผลต ซงเชอมโยงไปยงสาขาการผลตรากฐานของประเทศ คอเกษตรกรรม และในแงการบรโภค

• ประเทศไทยยงเปนผสงออกสนคาอาหารทส าคญใหกบนานาประเทศ ซงไดรบการยอมรบทงในแงของคณภาพและความหลากหลายของสนคา มลคาสงออกในอตสาหกรรมอาหารไทยถกจดอยในอนดบท 13 ของโลกในป พ.ศ. 2559 และนบเปนมลคาสงออกเปนอดดบ 3 ในภมภาคเอเชย (รองจาก จน และอนเดย)

32

หวงโซการผลตของอตสาหกรรมอาหาร

ทมา : คณะวจยดดแปลงจาก จน และ ดนพล (2558)

33


ปรมาณและมลคาการสงออกผลตภณฑอาหาร (ลาน US dollar)

2558 % ∆ 2559 % ∆ 2560 % ∆

15,651.0 0.09 14,577.7 -6.86 14,861.6 1.95 2,675.9 -4.16 2,501.1 -6.53 2,736.6 9.42 : ( ) 5,723,629.0 -9.93 6,465,779.6 12.97 7,671,925.6 18.65 2,657.9 -13.15 2,578.9 -2.97 2,658.4 3.08 : ( ) 665,254.9 -17.47 744,083.1 11.85 774,459.0 4.08 - 1,075.9 -12.06 1,012.8 -5.86 1,054.5 4.11 : ( ) 99,919.6 -1.13 100,748.4 0.83 102,711.4 1.95 - 2,434.2 17.38 2,207.0 -9.33 2,151.7 -2.51 : ( ) 566,130.4 32.07 509,652.3 -9.98 478,748.9 -6.06 571.6 12.23 594.5 4.01 572.0 -3.78 : ( ) 534,739.5 1.25 495,124.5 -7.41 490,850.7 -0.86 959.4 5.79 944.0 -1.60 923.6 -2.16 : ( ) 399,598.6 -2.81 419,822.1 5.06 402,089.0 -4.22 1,264.4 18.90 1,166.7 -7.73 1,144.1 -1.93 : ( ) 452,259.9 20.73 431,076.6 -4.68 406,649.8 -5.67 4,011.9 0.08 3,572.7 -10.95 3,620.8 1.35

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย34


• อตสาหกรรมอาหารเปนหนงในอตสาหกรรมท SMEs มบทบาทคอนขางสง – ผประกอบการ SMEs จ านวน 114,018 ราย คดเปนรอยละ 99.87ของผประกอบการ

ในอตสาหกรรมอาหารทงหมด – มการจางงานจ านวน 552,915 ราย หรอคดเปนรอยละ 61.04 ของการจางงานใน

อตสาหกรรมอาหาร– กอใหเกด GDP คดเปนมลคา 205,069 ลานบาท หรอรอยละ 33.2 ของ GDP ใน

อตสาหกรรมอาหารทงหมดของประเทศไทย• ผประกอบการอาหารทเปน SMEs โดยมากจะเปนธรกจการผลตผลตภณฑจาก

ธญพช หรอคดเปนรอยละ 57.06 ของผประกอบการ SMEs ในอตสาหกรรมอาหารทงหมด ตามมาดวยผผลตขนมปง และผผลตเนอสตวแปรรป ซงคดเปนรอยละ 5 ของ SMEs ในอตสาหกรรมอาหาร

35

บทบาทของ SMEs ในอตสาหกรรมอาหาร

• จ านวนสถานประกอบการ SMEs ในอตสาหกรรมอาหาร

ทมา: ส านกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (2555)

36



• หากพจารณามตของการออกไปลงทนในตางประเทศของธรกจในอตสาหกรรมอาหาร จากรายงานของส านกงานเลขาธการวฒสภา (2555) พบวา SMEs ไทยทไปลงทนในภมภาคอาเซยน โดยเฉพาะใน CLMV สวนใหญจะเปนการลงทนในลกษณะของการท าเกษตรแบบ Contract Farming ปศสตว รวมถงกจการภาคบรการ เชนการคาสงโดยการเปนตวแทนจ าหนายสนคาอปโภคบรโภคจากเมองไทย การผลตสนคาอปโภคบรโภค การท ารานอาหารและภตตาคาร และธรกจโรงแรม

37

SMEs ใน GVCs ของอตสาหกรรมอาหาร• APEC (2014) ศกษาหวงโซคณคาระดบโลกในอตสาหกรรมเกษตรและการแปรรปอาหาร

และพบวาในปจจบน Lead Firms ในหวงโซคณคาระดบโลกมกจะเปนบรรษทขามชาตระดบโลก เนองจากแรงกดดนจากผบรโภคในเรองของคณภาพและมาตรฐานสขอนามย

• SMEs มกจะมสวนรวมในสวนของการผลต คอการเพาะปลกเปนหลก โดยกระบวนการในแงของการจดเกบ การขนสง และการกระจายสนคาในกรณของการสงออกมกถกควบคมโดย Lead Firms เนองจากตองมการควบคมมาตรฐานสนคา

• ผบรโภคจะมความออนไหวตอความปลอดภยของอาหาร มาตรฐานสขอนามย ซงมทงมาตรฐานสากล มาตรฐานภมภาค มาตรฐานประเทศ และมาตรฐานของ Lead Firms เอง ซงเปนขอจ ากดในการเขารวมหวงโซคณคาระดบโลกของ SMEs

• lead firm ของอตสาหกรรมจะเปนเจาของตราผลตภณฑ มการสรางตราผลตภณฑและมการสรางมลคาเพมใหกบสนคาดวยการสรางความแตกตางในผลตภณฑ

• การเขารวมหวงโซคณคาระดบโลกของ SMEs จะจ ากดอยในฐานะผจดหาวตถดบ อกทงยงประสบกบปญหาการปฏบตตามมาตรฐานสนคาทหลากหลายของอตสาหกรรม 38

• ธรกจในอตสาหกรรมอาหารของประเทศไทยท SMEs มสวนรวมจ านวนมากจะเปนผผลตผลตภณฑจากธญพช

• จากผประกอบการและสมาคมผผลตอาหารแปรรป พบวาภาคธรกจในอตสาหกรรมอาหารท SMEs มสวนรวมใน GVCs สงมากและมโอกาสสรางมลคาเพมไดสง คอธรกจผก ผลไม และพชแปรรป (ซงรวมธญพชแปรรป)

• ถามองในมตของการลงทน พบวา SMEs ประเทศไทยมศกยภาพการไปลงทนในธรกจประเภทการท าการเกษตร contract farming ซงเปนอตสาหกรรมตนน า และอตสาหกรรมปลายน าซงไดแกการเปนตวแทนคาสงสนคาอปโภคบรโภคจากประเทศไทย และการท ารานอาหารและภตตาคาร

การคดเลอกธรกจในอตสาหกรรมอาหารทจะน ามาศกษาเชงลก

39

การคดเลอกธรกจในอตสาหกรรมอาหารทจะน ามาศกษาเชงลก

• คณะนกวจยเลอก 2 ภาคธรกจในอตสาหกรรมอาหารเพอท าการศกษาเชงลก จากความสามารถในการสงออกของ SMEs ของไทย และความสามารถในการออกไปลงทนซงเพมโอกาสในการเชอมโยงกบ SMEs ในภมภาคอาเซยน ไดแก ธรกจผก ผลไม และพชแปรรป และ ภาคบรการทเกยวเนองกบอาหาร คอ ตวแทนขายผลตภณฑทเกยวของอาหาร รานอาหารและภตตาคาร

40

ลกษณะ GVCs ของอตสาหกรรมอาหารและการมสวนรวมของ SMEs ใน GVCs ของอตสาหกรรมอาหาร: ผกและ

ผลไมแปรรป

ในทนคณะผวจยแบงการวเคราะหออกเปน

• ผกผลไมกระปองและผกผลไมแชแขง

• ผกผลไมอบแหงและอบกรอบ

• น าผลไม

41

42

ผลไมดองเปรยว1%

มะเขอเทศปรง0%เหดปรง

0%

ผลไมแปรรปแชแขง1%

ผลไมแปรรปไมแชแขง13%

ผลไมแชอม อบกรอบ อบแหง11%

แยมผลไม ผลไมกวน1%

ผลไมกระปอง44%

น าผลไม29%

การสงออกกลมผลตภณฑ ผก ผลไม และพชแปรรป ป ค.ศ. 2017

ผลไมดองเปรยว

มะเขอเทศปรง

เหดปรง

ผลไมแปรรปแชแขง

ผลไมแปรรปไมแชแขง

ผลไมแชอม อบกรอบ อบแหง

แยมผลไม ผลไมกวน

ผลไมกระปอง

น าผลไม

ผกผลไมกระปองและผกผลไมแชแขง

• เปนธรกจทเนนการผลตเพอการสงออกเปนส าคญ โดย Lead Firms ของธรกจสวนใหญเปนบรษทขนาดใหญและบรรษทขามชาต

• ส าหรบหวงโซมลคาเพมของธรกจประเภทน มกจะเกดขนในประเทศไทยเกอบทงหมด โดยเรมจากการปลกผกและผลไมโดยเกษตรกร โดยมทงการใชเมลดพนธในประเทศ และเมลดพนธจากตางประเทศ

• ลกษณะการเพาะปลกมกอยในรปแบบของ Contract Farming โดยเฉพาะกรณของพชไรทมการสงออก หรอแปรรปเพอท าผลตภณฑเพอการสงออกตอ เนองจากมการก าหนดมาตรฐานสนคา เชน สารเคมทใชในการเพาะปลก สตรปย และมการซอคนจากเกษตรกรโดยมการสมตรวจวาใชสารเคมตามทไดตกลงหรอไม

• SMEs เขามาเกยวของในกระบวนการน โดยมตวกลาง (Brokers) ซงอาจเปนเกษตรกรรายใหญในพนท หรอเปนรานขายปยและเคมภณฑในการเพาะปลก ท าหนาทเปนตวแทนบรษทในการตดตอกบเกษตรกร ก าหนดโควตาการเพาะปลก และรวบรวมผลผลตน าสงบรษท และบรษทจะเปนผท าการแปรรปตอไป

43


• สนคาส าคญในหมวดนประกอบไปดวยสบปะรดกระปองและแปรรป มะมวง ฝรง และเงาะกระปอง ล าไยและลนจแปรรป

• ตลาดสงออกทส าคญประกอบไปดวย สหรฐอเมรกา ญปน สหภาพยโรป แคนาดา และจน

44

45

UNITED STATES35%

JAPAN6%

GERMANY5%

CANADA4%

UAE3%

CHINA3%

RUSSIAN FEDERATION3%

VIETNAM2%

NETHERLANDS2%

UNITED KINGDOM2%

ROW35%

ตลาดสงออกส าคญของสนคากลมผกและผลไมกระปอง ป ค.ศ. 2017

UNITED STATES

JAPAN

GERMANY

CANADA

UAE

CHINA

RUSSIAN FEDERATION

VIETNAM

NETHERLANDS

UNITED KINGDOM

ROW


• ในกรณของผลไม สวนมากจะไมไดอยในรปแบบของ Contract Farming และบางครงอาจมการน าเขาผลผลตจากตางประเทศ เชน การเกดภาวะขาดแคลนมะพราวทท าใหเกดการน าเขาผลผลตจากอนโดนเซยมาใชในการแปรรป

• Lead Firms สวนมากจะใช SMEs เปนตวกลางในการรวบรวมผลผลตจากสวนผลไม มาสงใหกบทางบรษท

• ในบางผลตภณฑทยงไมมเครองจกรดพอ เชน เงาะกระปอง ล าไยกระปอง ลนจกระปอง ยงมการใช SMEs ในการเปนผเตรยมผลตภณฑกอนสงให Lead Firms ขนตอนดงกลาวประกอบไปดวย การปลอกเปลอก และการควานเมด

• ในสวนการจ าหนายและกระจายสนคา สวนมากจะเปนการสงออกในลกษณะของการรบจางผลตและตดตราใหกบลกคา (OEMs) โดยมบรษทในตางประเทศเปนผกระจายสนคาและท าการตลาด

46


47

ผกผลไมอบแหงและอบกรอบ

• ผลตภณฑทนาสนใจในหมวดนนอกเหนอไปจากเมดมะมวงหมพานต ยงประกอบไปดวย ทเรยนอบกรอบและอบแหง มะละกออบกรอบและอบแหง มงคดอบแหง มะพราวอบกรอบ มะมวงอบแหง สบปะรดอบแหง และผลไมอบแหงอนๆ

• ตลาดสงออกส าคญประกอบไปดวย สหรฐอเมรกา จน ญปน และยโรป

• ความนาสนใจในธรกจนอยทบรษททเปน lead firm มสดสวนของบรษททเปน SMEs คอนขางมาก โดยเฉพาะในสวนของผลไมอบแหง จงเปนธรกจทม SMEs ใน GVCs ในระดบทสง

48

ผกผลไมอบแหงและอบกรอบ• กจกรรมตนน าของธรกจนคอขนตอนการเพาะปลกโดยเกษตรกร ซงมทงสวนทเกดใน

ประเทศไทย เชน สบปะรด มะพราว ล าไย และสวนทเกดในตางประเทศ เชน มะมวง (เนองจากมะมวงทน ามาใชในการท ามะมวงอบแหง สวนมากเปนมะมวงทปลกในประเทศกมพชา) และเมดมะมวงหมพานต โดยสวนของการเพาะปลกในตางประเทศ บางสวนเปนการเขาไปลงทนท าสวนในประเทศเพอนบานของผประกอบการ SMEs ไทย

• จากนน SMEs ทเปนตวกลางในการรวบรวมผลผลตจากเกษตรกรทงในประเทศและตางประเทศมาใหกบ Lead Firms

• Lead Firms เพอท าการแปรรปตอ โดยแตละบรษทจะมสตรเฉพาะตวในเรองของการปรงรส รปแบบกจการ Lead Firms ในธรกจนจะเปนอตสาหกรรมเบาทมการลงทนในเครองจกรไมสงนก แตจะเนนการสรางความแตกตางของผลตภณฑดวยรสชาตสนคาแทน รวมถงการสรางความหลากหลายในผลตภณฑดวยการเพมความหลากหลายในรสชาต 49

ผกผลไมอบแหงและอบกรอบ• การจดจ าหนายสนคา สวนมากจะเปนการสงออกโดยอยในรปแบบของการรบจาง

การผลตและตดตราของคคาในตางประเทศ ซงคคาส าคญคอสหรฐอเมรกาและ ประเทศจน

• สนคาทมการสงออกไปจนสงจะประกอบไปดวย มะพราวอบกรอบ มะมวงอบแหง ล าไยอบแหง สบปะรดอบแหง กลวยตากและอบแหง ทเรยนแปรรป โดยมกจะเปนการสงออกในลกษณะของการตดตราใหกบบรษทคคา และอกรปแบบจะเปนการจ าหนายใหกบบรษททวรจนเพอใหนกทองเทยวจนรบประทาน

50

ผกผลไมอบแหงและอบกรอบ

51

น าผลไม

• เปนผลตภณฑทส าคญในหมวดผก ผลไม และพชแปรรป โดยมมลคาการสงออกคดเปนรอยละ 29 ของมลคาทงหมดในหมวดน

• ผลตภณฑส าคญทสดคอน าสบปะรด น าผกและผลไมรวม และน าแอปเปล• ตลาดสงออกทส าคญของน าผลไม ไดแก สหรฐอเมรกา ออสเตรเลย เนเธอแลนด และจน• การสงออกสนคาประเภทน าผลไมนน จะม 2 ลกษณะดวยกนไดแก การสงออกในรปของ

OEMs ภายใตแบรนดของ Lead Firms จากประเทศทเราสงออกสนคาไป และการสงออกภายใตตราผลตภณฑของผสงออกเอง ซงมกจะอยในประเทศเพอนบานเปนหลก และมกจะเปนกรณของน าผลไมทมสตรเฉพาะ

• นอกจากน ธรกจประเภทน าผลไมปนยงมศกยภาพในการสงออกในลกษณะของการสราง Franchise ในประเทศเพอนบาน

• น าผลไมขนาดใหญไดเรมมความคดรเรมจดตงโครงการความรวมมอกบ SMEs โดย SMEs สามารถน าสตรน าผลไมเฉพาะของบรษทของตนมาใหผผลตรายใหญท าการผลต บรรจภณฑ และชวยในการท าการตลาด (ทงตลาดในประเทศและตางประเทศ) และแบงสวนก าไร

52

น าผลไม

• SMEs จะมสวนรวมใน GVCs ไดในหลายลกษณะ นบตงแตในสวนของธรกจตนน าคอการปลกผลไม การเตรยมวตถดบในผลไมบางชนด เชน ลนจ ล าไย การเปนผคดสตรน าผลไมเฉพาะ หรอในสวนของธรกจน าปน จะให SMEs เปนผเตรยมวตถดบทใชในการท าน าปน

• ในสวนของธรกจกลางน าคอขนตอนการผลตนน บางครงผประกอบการรายใหญมความจ าเปนตองใชบรษทขนาดกลางชวยเปนผท าการผลตในกรณของสนคาทผลตออกมาทดลองตลาด หรอสนคาทมตลาดเฉพาะไมไดมปรมาณการขายทสงมาก แตเครองจกรในบรษทขนาดใหญจะเหมาะตอการผลตน าผลไมในปรมาณมาก ๆ จงไมสามารถผลตสนคาเหลานได

• ในสวนของธรกจปลายน า ในกรณของการผลตสนคาแบบ OEMs จะมบรษทในตางประเทศ ซงมทงขนาดใหญและขนาดกลาง เขามาเชอมโยงในธรกจปลายน า นอกจากนยงรวมถงการท SMEs ในประเทศอาเซยนเขามาซอ Franchise น าปนของไทยไปด าเนนกจการดวย

53

น าผลไม

54

• ผกและผลไมกระปองและแชแขง– เชอมโยงกบ SMEs ในอาเซยนในชวงตนน าคอนขางนอย เนองจากสวนมากขนตอน

การเพาะปลกเกดทประเทศไทย ยกเวนการน าเขาวตถดบในชวงขาดแคลน

– ดงนนความเชอมโยงกบ SMEs ในอาเซยน จะเกดขนชวงปลายน าคอการกระจายสนคาและการคาปลก เนองจากตลาดอาเซยนนบเปนตลาดทมความส าคญตลาดหนง โดยในกรณของสงคโปร ผลตภณฑมกตดตราตามค าสงซอของลกคาและมกเปนบรษทรายใหญ แตในกรณของเวยดนามและมาเลเซย มการน าเขาสนคาโดยใชตราผลตภณฑของประเทศไทย และมการจ าหนายในรานคาปลก

– ส าหรบตลาดสงออกทส าคญของประเทศไทยในหมวดผกและผลไมแปรรปบรรจกระปองคอเวยดนาม มาเลเซย และสงคโปรตามล าดบ

55

ความเชอมโยงระหวาง GVCs ของอตสาหกรรมอาหารกบ SMEs ในกลมประเทศอาเซยน

• ธรกจผลไมอบแหงและอบกรอบ และถวและเมดมะมวงหมพานตอบกรอบ– สวนของกจกรรมในชวงตนน า SMEs ในภมภาคอาเซยนมสวนรวมไดงายกวาธรกจ

ประเภทอน เชน กรณของมะมวงอบแหง ซงตองใชมะมวงทปลกในประเทศกมพชา เนองจากมเนอเยอะและมระดบความนมเทากนทงลก หรอเมดมะมวงหมพานตทตองน าวตถดบมาจากเวยดนามเปนหลกจงจะไดเมดขนาดใหญ ซงท าใหเกษตรกรและ SMEs ของประเทศเพอนบานเขามามบทบาทในชวงตนน าในสวนของการเพาะปลกและรวบรวมผลผลต

– ในการกระจายสนคาและการคาปลก ทประเทศในอาเซยนหลายประเทศ เชน ฟลปปนส เวยดนาม มาเลเซย และสงคโปร จดวาเปนคคาทส าคญของประเทศไทยในหมวดน เนองจากมรสนยมในการบรโภคผลไมทคลายคลงกน และผลไมประเทศไทยหลายชนด เชน ทเรยน มะมวง ยงเปนทนยม จงท าใหผลไมอบแหงและแปรรปเปนทนยมตามมาดวย

56


• น าผลไม– ความเชอมโยงกบ SMEs ในประเทศอาเซยนจะเกดขนในกรณของการผลตสนคา

แบบ OEM จะมบรษทในตางประเทศ ซงมทงขนาดใหญและขนาดกลาง เขามาเชอมโยงในธรกจปลายน า

– นอกจากนยงรวมถงการท SMEs ในประเทศอาเซยนเขามาซอ Franchiseน าปนของไทยไปด าเนนกจการดวย ซงในปจจบน ทางประเทศเวยดนามมความสนใจจะซอ Franchise ของประเทศไทยไปเปดด าเนนการในประเทศเวยดนาม

57


สปปะรดกระปอง ผลไมอน ๆ กระปอง ผลไมอบแหง

การผลต Contract Farming เกษตรกร เกษตรกร

รวบรวม SMEs SMEs SMEs

แปรรป MNCs / Lead Firm Lead Firm / SMEs Lead Firm / SMEs

จดจ าหนาย / สงออก MNCs / Lead Firm OEMs / Lead Firm OEMs / Lead Firm

ตลาด USA, Japan USA, China USA, China

อาเชยน ตลาด ตลาด ผลต/ ตลาด

58

โอกาสและอปสรรคของ SMEs ในการมสวนรวมใน GVCs ของอตสาหกรรมอาหาร

• โอกาสของ SMEs ในการสวนรวมใน GVCs ของอตสาหกรรมอาหาร– การขยายตวของธรกจคาปลกของไทยในภมภาค

ธรกจคาปลกของประเทศไทยเรมมการขยายตวไปยงภมภาค ซงแมในระยะสนนโยบายในการจดหาสนคาจะยงไมไดเปลยนแปลงไปจากเดม แตในระยะยาว การเขาไปของธรกจคาปลกของประเทศไทย นาจะเปดโอกาสใหผประกอบการอตสาหกรรมอาหารของไทย มชองทางในการสงออกสนคาไปจ าหนายผานธรกจคาปลกของไทยในภมภาคได

– ชอเสยงของผลตภณฑอาหารไทยในตางประเทศอาหารไทยมชอเสยงทดในตางประเทศ โดยเฉพาะในภมภาคอาเซยน โดยเปนทยอมรบถง

มาตรฐานสนคาทด และรสชาตทอรอย จงเปนโอกาสให SMEs ไทย เขาตลาดไดงาย ซงสวนมากสนคาทมโอกาสสงจะอยในรปแบบของผกและผลไมแปรรป และอาหารประเภท ready-to-eat โดยการผลตจะมทงทตดตราบรษทคคาในตางประเทศ และใชตราผลตภณฑของบรษทในการจ าหนายสนคา

59

• โอกาสของ SMEs ในการสวนรวมใน GVCs ของอตสาหกรรมอาหาร– การสรางความแตกตางในผลตภณฑ

ผลตภณฑประเภทผกและผลไมแปรรป ถวและธญพชแปรรป และอาหารประเภท ready-to-eat จะเปนผลตภณฑทผประกอบการสามารถสรางความแตกตางในผลตภณฑไดงาย โดยการสรางสตรเฉพาะของตนเองขนมา ซงท าให SMEs มโอกาสทจะเปน Lead Firms เองและควบคม GVCs ในกจกรรมทสรางมลคาเพมไดสง รวมถงสามารถมตราผลตภณฑเปนของตวเอง

60


• อปสรรคของ SMEs ในการสวนรวมใน GVCs ของอตสาหกรรมอาหาร มาตรการสขอนามยและสขอนามยพช (Sanitary and phytosanitary

measures: SPS)มาตรการจะมตงแตก าหนดลกษณะของสายพนธ การใชสารเคมและปย การ

ควบคมหรอหามสงปนเปอนและสารเคมปนเปอน รวมถงจลนทรยตางๆ ซงในกรณของการสงออกไปบางประเทศทมความเขมงวดสง เชน สหภาพยโรป ซงตองการการตรวจสอบยอนกลบได (Traceability) ท าให Lead Firms มแนวโนมทจะควบคมขนตอนการผลตทงหมดเอง ซงรวมไปถงตงแตขนตอนการเพาะปลกทมทงการเขาไปท าฟารมเอง หรอการท า Contract Farming โดยตรงกบเกษตรกรทมขอตกลงตอกนโดยไมผานตวกลาง เพอใหสามารถปฏบตไดตามมาตรฐานสนคาทประเทศคคาก าหนด จงเปนการตด SMEs ออกจาก GVCs

61


• อปสรรคของ SMEs ในการสวนรวมใน GVCs ของอตสาหกรรมอาหาร– มาตรการอปสรรคทางเทคนคตอการคา (Technical Barriers to Trade: TBT)

มาตรการ TBT มกจะน ามาซงการลงทนในเครองจกรและอปกรณทเพมขน การเพมสวสดการในการท างานของคนงาน ซงมกเปนอปสรรคตอการเขารวม GVCs ของ SMEs เชน กรณของการตองปฏบตตามขอตกลง IUU ในการท าประมง สงผลใหธรกจขนาดใหญทเปน Lead Firms ไมสามารถให SMEs เขารวมในหวงโซมลคาเพมได เนองจาก SMEs อาจจะท าไมไดตามขอตกลง ซงสงผลให Lead Firms ไมสามารถสงออกสนคาได อกทงยงท าใหบรษทขนาดกลางทเคยเปน Lead Firms ในธรกจประมงแปรรปจ านวนมากไมสามารถด าเนนธรกจตอได เพราะมความยากล าบากในการด าเนนการตามขอก าหนด และสงผลใหไมสามารถสงออกสนคาไปยงตลาดหลกได

62


• อปสรรคของ SMEs ในการสวนรวมใน GVCs ของอตสาหกรรมอาหาร– ความแตกตางทางวฒนธรรมและรสนยมในการบรโภคสนคา ท าให SMEs ไม

สามารถเปนผจดหาวตถดบใหกบบรษท Lead Firms ทออกไปลงทนในตางประเทศ

63


• การเสรมสรางความเขมแขงใหกบ SMEs– การปรบปรงประสทธภาพการผลตและการจดระบบการผลตใหกบ SMEs

– การสรางตราผลตภณฑ

– การสรางผลตภณฑใหม

– การปรบปรงคณภาพสนคา

– การพฒนาระบบการบรหารจดการ

64

ขอเสนอแนะนโยบายและมาตรการเพอสงเสรม SMEs ใหเขาส GVCs

• การสงเสรมให SMEs สามารถขยายตลาดไปตางประเทศได– การจดใหบรการระบบขอมลออนไลนเพอให SMEs สามารถเขาถงผบรโภค/ผน า

เขาได

– การสงเสรมการจ าหนายสนคาผาน e-commerce

– การสงเสรมให SMEs พฒนาคณภาพสนคาและไดรบมาตรฐานสนคาสากล

65


• การสงเสรมให SMEs สามารถเขารวม GVCs ได– การสงเสรมให SMEs พฒนาคณภาพสนคาและไดรบมาตรฐานสนคาสากล

– การคมครองสนทรพยทางปญญา

– การสงเสรมสหกรณการเกษตรและหนวยงานกลาง ในฐานะ SME ภาคเกษตรกรรม ในการรบซอ/ขาย สนคาเกษตรกรรม เพมอ านาจการตอรองและลดความเสยงใหแกเกษตรกร

– สงเสรมความรวมมอกนระหวางผผลตราใหญกบผผลตรายเลก เชน โครงการ Big Brother

66


อตสาหกรรมพลงงานทดแทน: ภาพรวมอตสาหกรรม

• ภาพรวมในปจจบน โลกยงมการใชพลงงานจากฟอสซลเปนหลกกวารอยละ 79.6 โดยมสดสวนของพลงงานหมนเวยนราวรอยละ 18.3

• การใชพลงงานหมนเวยนส าหรบผลตไฟฟาเปนกลมทไดรบความสนใจจากนกลงทนมากทสด เนองจากแนวโนมความตองการพลงงานไฟฟาในอนาคตยงมอตราการเตบโตอยางตอเนอง

• ในอก 10-20 ปขางหนา Modern RE เชน แสงอาทตย ลมและชวมวลเพอผลตไฟฟา จะมบทบาทอยางมากตอระบบพลงงาน อาจมสดสวนเพมขนเปนรอยละ 36 เทยบเทากาซธรรมชาต น ามน และถานหน ในขณะทบทบาทของเชอเพลงดงเดมจะลดนอยลงไปจะอาจไมมการใชอกตอไปในอก 20 ปขางหนา ทมา: RE Thinking Energy 2017, IRENA

สถานภาพและแนวโนมในอนาคต

67

• นโยบายและการสนบสนนจากภาครฐจากความตองการลดการพงพาแหลงพลงงานจากฟอสซล และขอตกลงดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

• มาตรการ FIT และกลไกการสนบสนนในรปแบบตางๆ กระตนใหตลาด RE และอตสาหกรรมทเกยวของเตบโตอยางตอเนอง ท าใหตนทนการผลตลดลงจนสามารถแขงขนได

ทมา: RE Thinking Energy 2017, IRENA

สรปนโยบายและมาตรการสงเสรมการใชพลงงานหมนเวยนทวโลก

แรงขบเคลอนในการเตบโตของ RE

ทมา: IRENA cost database (2018)

LCOE จ าแนกตามเทคโนโลยในชวงป ค.ศ. 2010-2017

68


• ปจจบนมเมดเงนลงทนในพลงงานหมนเวยนสงถง 305 พนลานเหรยญสหรฐ โดยจนมการลงทนสงสดรอยละ 36 และคาดวาจะมการเตบโตในระดบสงอยางตอเนอง

• พลงงานแสงอาทตยและพลงงานลมเปนอตสาหกรรมทมเมดเงนลงทนสงทสดโดยคดเปนสดสวนรวมกนมากกวารอยละ 89 ของเมดเงนลงทนในพลงงานหมนเวยนทงหมด

• ศนยวจยกสกรคาดการณวาจะมเงนลงทนในธรกจพลงงานทดแทนเพอผลตไฟฟาของไทย (พลงงานแสงอาทตย ลม ชวมวล และขยะ)ในชวงป พ.ศ. 2559-2561 ราว 1.1-1.5 แสนลานบาท และระยะถดไปจนถงป พ.ศ. 2579 จะเพมสงขนเปน 5.35 แสนลานบาท

ทมา: RE Thinking Energy 2017, IRENA

มลคาการลงทนในอตสาหกรรมพลงงานหมนเวยนทวโลกมลคาการลงทนใน RE

ทมา: ศนยวจยกสกรฯ (2016)

คาดการณมลคาการลงทนของธรกจพลงงานทดแทน

69


• แนวโนมการพฒนาโครงสรางกจการพลงงานทวโลก ทมทศทางมงไปสการแขงขนมากขนโดยเฉพาะกจการไฟฟา เปนการเปดโอกาสใหกจการขนาดเลกและขนาดกลางเขามามบทบาทมากขน ในขณะทบทบาทของ Utility จะลดนอยลงในระดบตางๆ

• ระบบผลตไฟฟาเปนสวนท SMEs มศกยภาพทจะเขามามบทบาทมากทสด เนองจากขอจ ากดในดานการลงทน จะเหนไดวาโครงสรางกจการไฟฟาเกอบทกรปแบบยกเวน Vertical integration นนลวนเปดโอกาสใหเกดการแขงขนในระบบผลตไฟฟา ซงถอวาปจจบนมเพยงประเทศในตะวนออกกลาง อาฟรกา และบางประเทศในเอเชยและอเมรกาใตเทานนทยงไมเปดใหเกดการแขงขนในระบบผลต

ทมา: IEA (2017)

พฒนาการของโครงสรางกจการไฟฟาในรปแบบตางๆ

ทมา: IEA (2017)

สถานภาพโครงสรางกจการไฟฟาในแตละประเทศ

โอกาสจากการแขงขนในระบบผลตไฟฟา

70


• ขนาดของโครงการพลงงานหมนเวยนทสามารถพฒนาตงแตสเกลขนาดเลกไปจนถงขนาดใหญ ยงเปนการเปดโอกาสให SMEs เขามาแขงขนในตลาดได แมวาโครงการขนาดเลกจะมตนทนตอหนวยสงกวาโครงการขนาดใหญโดยเฉลย แตภาครฐในหลายประเทศกไดใหความส าคญกบการสงเสรมกจการขนาดเลก ดงจะเหนไดจากการคด FIT ทแตกตางตามระดบสเกลของโครงการ ท าใหโครงการพลงงานหมนเวยนขนาดเลกมความคมคาในการลงทนและสามารถเตบโตไดอยางตอเนอง

ทมา: IEA, METI (updated 2016)

ตวอยาง FiT ตามขนาดโครงการของญปน

โอกาสจากจาก FIT ตามขนาดโครงการ

71

อตสาหกรรมพลงงานทดแทน: บทบาทของ SMEs


• PDP2015 ไดระบสถานภาพการผลตไฟฟา ณ สนเดอนธนวาคม 2014 วามสดสวนของ SPP และ VSPP รวมกนกวา 6,559 MW หรอรอยละ 17.4 ของก าลงการผลตไฟฟารวมของประเทศ และมเปาหมายทจะเพมมากขนอกกวา 15,657 MW ภายในป ค.ศ. 2036

• ขอมลลาสดจาก ERC ชใหเหนถงการเตบโตของ SPP และ VSPP นอกจากนยงพบแนวโนมการเตบโตของผใชไฟฟาทเปน Self-generation (ยงไมมตวเลข) เพมสงขนอยางตอเนอง

ทมา: ฐานขอมล SPP/VSPP ERC 2018

ในประเทศไทย SPP และ VSPP ก าลงเตบโต

72

• การเปลยนแปลงส “กระแสผบรโภคยคใหม (Prosumer)” ทผบรโภคจะมบทบาทมากขนในการผลตสนคา คาดวาจะสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงอตสาหกรรมพลงงานในอนาคตอนใกล โดยเฉพาะอตราเรงของการพฒนาเทคโนโลยบางประเภททเกดขนอยางกาวกระโดด เชน เซลลแสงอาทตยบนหลงคา แบตเตอรและยานยนตพลงงาน ถอเปนโอกาสทางธรกจทมศกยภาพสงส าหรบ SMEs

• โดยสรปจะเหนไดวาในอนาคต SMEs จะมบทบาทส าคญตออตสาหกรรมพลงงานทดแทนและโครงสรางธรกจพลงงานในภาพรวมอยางมาก จากปจจยสนบสนนตางๆ ทงการเตบโตของตลาดพลงงานหมนเวยน การเปลยนผานโครงสรางธรกจพลงงานทมการแขงขนมากขน รวมถงกระแสผบรโภคยคใหม (Prosumer)

73


• จากการประเมนเบองตนพบวาพลงงานทดแทนของทมศกยภาพส าหรบ GVCs ทผานเกณฑพจารณาเบองตนทง 5 ดาน ประกอบไปดวย ชวมวลส าหรบการผลตไฟฟา เชอเพลงชวภาพเพอทดแทนน ามน และพลงงานแสงอาทตย

การประเมนศกยภาพของอตสาหกรรมพลงงานทดแทนเพอวเคราะห GVCs

74

การคดเลอกกลมธรกจในอตสาหกรรมพลงงานทดแทนเพอศกษาเชงลก

Biomass กลมอตสาหกรรมเชอเพลงชวภาพและเคมชวภาพ (New S-Curve)

- ศกยภาพดานการเกษตรสง

- ปจจบนมการสงออกสนคาจ าพวก Wood pellet

- ความเสยงดานการจดหาวตถดบ (ปรมาณ/ราคา)

- ขอจ ากดการใชพนท (ในประเทศและตางประเทศ)

ทางเลอกของผใชในภาคอตสาหกรรมและลดการพงพากาซฯในการผลตไฟฟาของประเทศ

Biofuel กลมอตสาหกรรมเชอเพลงชวภาพและเคมชวภาพ (New S-Curve)

- ศกยภาพสงจากออยและมนส าปะหลง (พชเศรษฐกจหลก)

- ประเทศไทยมการใชมากทสดในภมภาค (ตลาดภายในประเทศ ภายใตกลไกการอดหนนราคา)

- ไมคมคาในภาวะราคาน ามนต า

- ความเสยงของตลาดรถ ICE จากการเตบโตของ EV

- มลคาต าเมอเทยบกบการน าไปใชเปนวตถดบในปโตรเคมและอนๆ

ลดการพงพาการน าเขาน ามนดบ และสรางเศรษฐกจหมนเวยนในประเทศ

Solar PV

Smart city (1st S-Curve) และดจตอล (New S-Curve)

- ตลาดใหม (Rooftop) เตบโตกาวกระโดดจากราคาโมดล PV ทลดลงอยางรวดเรว

- เอกชนมประสบการณและศกยภาพในการบกตลาดตางประเทศ

- อตสาหกรรมตนน าแขงขนยาก

- พงพาเทคโนโลยตางประเทศสง

- ท าใหผใชพลงงานสามารผลตพลงงานเองได (Prosumer)

- ลด Import content

ทางเลอก ขอสนบสนน ขอจ ากด เปาหมายการพฒนา

75


• เทคโนโลยพลงงานแสงอาทตยมแนวโนมทจะมการเตบโตอยางกาวกระโดดทงในตลาดโลกและภมภาค ในขณะทการเตบโตของธรกจทเกยวของกบชวมวลและเชอเพลงชวภาพยงมความไมแนนอนสงจากปจจยเรองวตถดบและราคาพลงงาน รวมถงปจจยอนๆ ดงนนในการศกษานไดคดเลอก “เทคโนโลยพลงงานแสงอาทตย” เพอน ารองส าหรบการศกษาหวงโซคณคาและจดท าขอเสนอแนะเชงนโยบายเพอสงเสรมใหผประกอบการไทย ทจะไปเปดตลาดและด าเนนธรกจในบรบทของอาเซยนสความเชอมโยงกบ GVCs

76

Si and PV manufacturing

Solar Inverter manufacturing

Project Development and Investor

Engineering Procurement

and Construction (EPC) & Grid connection

Trader


โครงสรางกจการไฟฟาทเปดใหม

การแขงขนมากขน

นโยบายการสงเสรมโครงการพลงงานขนาดเลก

การเปลยนผานส Prosumer

• กจการไฟฟาขนาดเลก VSPP (<10 MW)• อตรา Feed-in-tariff ทใหสทธพเศษกบ

โครงการขนาดเลก

• เทคโนโลยทพฒนาและตนทน PV module ต าลง

• Solar rooftop และ Private PPA

• เปดโอกาสใหธรกจ Solar PV ทมศกยภาพแขงขนไดเขามาซอขายในตลาดไฟฟาได

77

การมสวนรวมของ SMEs ในอตสาหกรรมพลงงานแสงอาทตย

ลกษณะ GVCs ของอตสาหกรรมพลงงานแสงอาทตย และการมสวนรวมของ SMEs ใน GVCs ของอตสาหกรรมพลงงานแสงอาทตย

• มการแขงขนสง Lead firm เปนผเลนทท าตลาดทวโลก รายใหญจะกระจกตวอยใน จน สหรฐ เกาหล

• SMEs เนนไปทตลาดภายในประเทศหรอเปนลกษณะของความรวมมอกบ Lead firms

• มการแขงขนดานราคาทคอนขางสง ท าให SMEs อาจมขอเสยเปรยบโดยเฉพาะ Economy of scale

• มการแขงขนสง Lead firm เปนผเลนทท าตลาดทวโลก รายใหญจะกระจกตวอยใน จน และเยอรมน

• SMEs ยงไมมบทบาทมากนก ตองใชเงนทนสงและเทคโนโลยททนสมย สวนใหญเขาอปกรณ Inverter เปนหลก โอกาสท SMEs เปนไปไดยาก






Trader

• Project developer อาศยเครอขายและหนสวนทางธรกจทกวางขวาง / Investor พจารณาผลตอบแทนในการลงทนเปนหลก

• SME เนนไปท Solar farm ขนาดเลก และ Solar rooftop / การเขาไปถอหนบางสวนในโครงการขนาดใหญโดยอาจเปนไปในลกษณะของการลงทน

• ไมมผน าตลาดและการผกขาดอยาง ตองอาศยความเชยวชาญดานวศวกรรม และประสบการณในการท าธรกจในแตละพนท รวมถงการบรหารบคคลากร ท าให EPC เปนธรกจทมการแขงขนของผเลนระดบตางๆอยางมาก ทงผเลนรายใหญทท าธรกจในระดบภมภาค ไปจนถง SMEs ทท าตลาดเฉพาะในประเทศ

78

ความเชอมโยงระหวาง GVCs ของอตสาหกรรมพลงงานแสงอาทตยกบ SMEs ในกลมประเทศอาเซยน

• ASEAN เปนฐานการประกอบ Cell และ Module เพอสงออกไปตลาดหลก เชน สหรฐฯ และยโรป Trade protectionism ในสหรฐฯ ท าให Lead firm เรมกระจายฐานการผลตไปยงภมภาคอนๆมากขน

• ความไมแนนอนของนโยบายตางประเทศ การลงทนขนอยกบ Lead firm เปนหลก ท าใหโอกาสท SMEs ไทยจะสามารถแขงขนดวยตวเองเปนไปไดยาก

• ASEAN มบทบาทไมมากนก เนองจากตองใชเงนทนสงและเทคโนโลยททนสมย ในไทยมบรษทสญชาตไทยบรษททมการรวมทนกบตางประเทศอยบาง






Trader

• บรษทไทยมบทบาทน าใน ASEAN ประเทศอนยงอยในชวงเรมตน ยงไมมโครงการและธรกจในอาเซยนมากนก

• บรษทไทยเขาไปลงทนในอาเซยนมากขน จากขอจ ากดของตลาดในประเทศ แตการไปตางประเทศมความเสยงสง สวนใหญเรมตนจากเปน Investor และคอยไปส Project developer

• ในไทย ม EPC ในระดบตางๆทหลากหลาย เชน ผเลนรายใหญทท าธรกจ EPC ทวโลก บรษ ทไทยเอง และ ผเลนทท าธรกจอนแลวหนมาท า EPC

• ประเทศอนๆในอาเซยน ยงม EPC ทองถนไมมากนกเนองจากยงขาดประสบการณและความเชยวชาญ ท าใหสวนใหญยงตองอาศย EPC จากตางประเทศเปนหลก

79

SWOTSI and PV

manufacturingInverter and BOS

Investor and Project development

EPC

Strength

Weakness

Opportunity

Threat

การแขงขนสง พงพาเทคโนโลย เขาสตลาดไดยาก

ความเสยงจากการเปลยนแปลงนโยบายคมครองทางการคา การเขาสตลาดของกลมทนรายใหญจาก

ตางประเทศ

กฎหมาย กฎระเบยบ ของประเทศในอาเซยน ยงไมชดเจนและเออตอการลงทนจากตางประเทศ

ไทยมตลาดพลงงานแสงอาทตยใหญทสดในอาเซยน

มความพรอมส าหรบการเปนฐานการผลตเพอประกอบ cell และ module

เอกชนไทย (L) มความสามารถในการแขงขน มประสบการณในการการลงทนและ

พฒนาโครงการในตางประเทศ

ขาดการเชอมโยงงานวจยและพฒนาสเชงพาณชย

SME ขาดประสบการณและแหลงเงนทน

ความไมแนนอนของนโยบายการสนบสนนพลงงานทดแทนของภาครฐ และยงขาดการสนบสนนใหเกดการขยายธรกจไปยงตางประเทศ

ตลาดอาเซยนก าลงอยในชวงของการเตบโต

เอกชนทองถนในอาเซยนขาดประสบการณ

กลมทนรายใหญไมสนใจ และตองพงพาเอกชนทองถน

นโยบายคมครองทางการคาของสหรฐฯท าให Lead firm กระจายฐานการผลต cell

และ module มายงอาเซยนมากขน

มความพรอมส าหรบธรกจทเกยวของ เชน PV coating

ไทยมความสมพนธระหวางประเทศทดกบประเทศเพอนบาน

สนคา Electronic ของไทยไดรบการยอมรบจากประเทศเพอนบาน

ไมสามารถแขงขนในอตสาหกรรมการผลตตนน าของ PV module ได

เอกชนไทย (SML) มประสบการณการท า EPC ในประเทศ

SME ยงขาดประสบการณในตางประเทศ และยงตองพงพาเอกชนทองถน

การขยายธรกจหลกทไมใชพลงงาน ไปตางประเทศของเอกชนไทยรายใหญ

80

กลมเปาหมายและ Key Success Factor ทจะผลกดน SMEs เขาไปมสวนรวมใน GVCs

SI and PV manufacturing

Inverter and BOS Investor Project developer EPC

ตลาดเปาหมายตลาดในประเทศและ

ตางประเทศตลาดในประเทศและกลม

CLMVตลาดโลกและอาเซยน ตลาดอาเซยน

ตลาดในประเทศและกลมCLMV

ผลตภณฑSolar farm (SML)

Solar rooftopSolar farm (SML)

Solar rooftopSolar farm (SML)

Solar rooftopSolar farm (S)Solar rooftop

Solar farm (S)Solar rooftop

รปแบบธรกจ

B2G - - -เจาของโครงการทเปนภาครฐ/รฐวสาหกจ

-

B2Bเปนหนสวน/ผแทน

จ าหนายและ Supplier ของ Lead firm

เปนหนสวน/ผแทนจ าหนายและ Supplier

ของ Lead firm

เจาของโครงการขนาดเลก / เปนผถอหนในบรษท

รวมทน

ภาคเอกชน เชน โรงงานอตสาหกรรม ธรกจคาปลก หางสรรพสนคา

และอนๆ

รวมพฒนาโครงการและสนบสนน Project

developer ส าหรบงานในตางประเทศ

B2C - - - บานอยอาศย -

ปจจยสความส าเรจของธรกจ

การสรางเครอขายทางธรกจ (B2B)



การสรางเครอขาย(B2G/B2B/B2C)


ทนและเทคโนโลย ทนและเทคโนโลยทนและการรกษาระดบ

เพดานหนการบรหารจดการ

คาใชจาย

การบรหารจดการคาใชจายและการพฒนา

ศกยภาพบคคลากร

การเขารวม GVCเปนพนธมตรกบ Lead firm เพอสงออกไปยงใน

และนอกอาเซยน

สงออก/ขยายตลาดไปยงกลม CLMV

ขยายการลงทนไปยงประเทศในและนอก

อาเซยน

ขยายโครงการไปยงตลาดอาเซยน

ขยายธรกจไปยง CLMV81

กลยทธในการผลกดน SMEs ในอตสาหกรรมพลงงานแสงอาทตยเขามามสวนรวมใน GVC

สรางความเขมแขงใหSMEs ใหสามารถเขาสตลาดในประเทศได

เพมขดความสามารถการแขงขนใหกบ

SMEs เพอเขาสตลาดอาเซยน

สรางสภาพแวดลอมทเออตอ SMEs ไทยส าหรบการด าเนนธรกจในอาเซยน

พฒนาหนสวนทางธรกจระหวาง SMEs ไทยกบ Lead firm

เปาหมาย: SMEs ไทยมบทบาทส าคญตอการพฒนาอตสาหกรรมพลงงานแสงอาทตยในอาเซยน

สนบสนนพลงงานทดแทนในระยะยาวอยางตอเนอง เพอใหตลาดใน

ประเทศมการเตบโต โดยเฉพาะ Solar rooftop

สนบสนนผลตภณฑ การบรการทม Local content เชน ก าหนดเกณฑการ

ประมลโครงการของภาครฐและรฐวสาหกจ

สรางความไดเปรยบในการแขงขนใหกบ SME เชน ใหสทธประโยชนดานการเงน

และภาษกบ SMEs ทไปท าธรกจในอาเซยน

ยกระดบการรวมกลมของอตสาหกรรมเพอสนบสนนการท าธรกจในตางประเทศ เชน ใหค าปรกษาดานกฎหมาย กฎระเบยบ พฒนาฐานขอมลธรกจ เพม

ศกยภาพบคลากร R&D พฒนาผลตภณฑและบรการใหม สงเสรมกจกรรมจบคธรกจ

สราง Strategic partnership เพอแลกเปลยนผลประโยชน (G2G) เชน การผอนปรนขอจ ากด แลกกบความชวยเหลอดานการลงทน การถายทอดองคความรและประสบการณ

สรางแรงจงใจให Lead firm เพอจบคธรกจ/รวมลงทนกบ SMEs ไทย เชน สทธประโยชนทางภาษกบบรษททมการรวมทนกบ SMEs ไทยทมการขยายไปอาเซยน และสรางความรวมดาน R&D ในการพฒนาผลตภณฑทเหมาะสมกบตลาดอาเซยน

82

อตสาหกรรมยานยนตสมยใหม

– อตสาหกรรมยานยนตสมยใหม หมายถง ยานยนตทขบเคลอนดวยพลงงานไฟฟา (Electric Vehicle, EV)โดยการศกษานสนใจเฉพาะ PHEV และ BEV เทานน

• Roland Berger (2016) และ KPMG (2017) คาดการณวา

– แนวโนมการขยายตวของรถยนตพลงงานไฟฟายงคงมอยางตอเนอง ในอก 5-7 ป ขางหนา มจ านวนเพมขนชดเจนในป 2025 และจะมจ านวนสะสม 35% ของจ านวนรถทงหมดในป 2040

– ความตองการรถยนตสนดาปภายในยงคงมอย แตจะเรมขยายตวลดลง หลงป 2020

ทมา: KPMG Global Automotive Executive Survey 2017

83

การมสวนรวมของ SMEs ในอตสาหกรรมยานยนตสมยใหม

• โครงสรางภายในของรถยนตไฟฟามความแตกตางจากรถยนตระบบสนดาปภายในคอนขางมาก – ING(2017) ระบวา ICE มชนสวนประกอบทงหมดประมาณ 1,400 ชน ในขณะท BEV มชนสวนประกอบเพยง 200 ชน

เทานน

– ยงมสวนประกอบทยงจ าเปนอย เนองจากรปทรงของรถยนตไฟฟานนไมไดเปลยนแปลงไป แตการใชพนทภายในยานยนตจ าเปนตองมการเปลยนแปลง

84

ทมา: Gunther, Kannegiesser and Authenrieb (2015)

85

• บทบาทของ SMEs ในหวงโซการผลตยานยนต สวนใหญ คอกลมผผลต Tier 2 และ 3 ในอตสาหกรรมยานยนตแบบเดม ซงท าการผลตชนสวนขนรป ชนสวนเหลก ชนสวนยางและพลาสตก ชนสวนอเลกทรอนกส และพรมและชนสวนตกแตง

• การผลตในปจจบนเปนไปตามปรมาณความตองการของกลมผผลต OEM และ Tier 1 – โครงสรางการผลตยานยนตไฟฟาเปลยนเปนการ

Outsourcing มากขน

Vertical Integration Horizontal Integration

• บทบาทของ SMEs จะเปลยนจากการผลตชนสวนประกอบยานยนต มาเปนการผลตวสด อปกรณอเลกทรอนกส และแบตเตอรเพมมากขน

– อตสาหกรรมประเภทอนๆสามารถเขามามสวนรวมในหวงโซการผลตได

ทมา: สถาบนยานยนต (2557)

SMEs

ทมา: Todd, Chen and Clogston (2013)

การมสวนรวมของ SMEs ในอตสาหกรรมยานยนตไฟฟา

ลกษณะ GVCs ของอตสาหกรรมยานยนตสมยใหม และการมสวนรวมของ SMEs ใน GVCs ของอตสาหกรรมยานยนตสมยใหม

• Gunther, Kannegiesser and Authenrieb (2015) ไดใหโครงสรางหวงโซการผลตรถยนตไฟฟาทครบวงจรมากขน

• ผลกระทบทจะเกดขนกบหวงโซการผลตของอตสาหกรรมรถยนต แบงออกไดเปน 2 กลม

– (1) ผลกระทบตอกลม Forward Supply Chain และ Use ซงประกอบดวย ผประกอบรถยนต ผผลตชนสวนล าดบท 1, 2 และ 3 และตวแทนจ าหนายและผใช

– (2) ผลกระทบตอกลมกจกรรมสนบสนน (ทไมเคยอยในหวงโซมากอน) ซงไดแก กลม Energy Supply Chain และ Reverse Supply Chain

• ในระยะสน ผลกระทบทเกดขนกบกลม Forward Supply Chain อาจจะไมเยอะมากนก

ทมา: Gunther, Kannegiesser and Authenrieb (2015)

86

• ถอเปนโอกาสทดของ SMEs – รปแบบการผลตถกเปลยนจากการผลต

แนวตง (vertical integration) มาเปนการผลตแบบแนวราบ (horizontal integration)

– SMEs ไมมขอจ ากดทถกก าหนดจากบรษทผผลตยานยนตขนาดใหญ สงผลให SMEs สามารถท างานไดคลองมากขน

87ทมา: Erriquez, Morel, Schäfer and Moulière is (2017)

ลกษณะ GVCs ของอตสาหกรรมยานยนตสมยใหม และการมสวนรวมของ SMEs ใน GVCs ของอตสาหกรรมยานยนตสมยใหม

ความเชอมโยงระหวาง GVCs ของอตสาหกรรมยานยนตสมยใหมกบ SMEs ในกลมประเทศอาเซยน

• อตสาหกรรมยานยนต (เครองยนตแบบสนดาปภายใน) ในกลมประเทศภมภาคอาเซยน ม 4 ประเทศทมยอดการผลตและยอดการขายสงกวาประเทศอนๆอยางชดเจน ไดแก ประเทศไทย อนโดนเซย มาเลเซย และเวยดนาม– ศกยภาพของกลมผผลตและขนาดตลาด

88

Sale Production

ทมา: ASEAN Automotive Federation

89

ทมา: สถาบนยานยนต (2557)

ศนยวจยกสกร (2560)

• ประเทศไทยถอเปนฐานการผลตชนสวนยานยนตทส าคญทผลตชนสวนและระบบหลกของรถยนต (Tier 1) และการผลตชนสวนยอยและชนสวนขนพนฐาน (Tier 2และ 3) ส าหรบยานยนตแบบเดม

• ศนยวจยกสกร (2560) พบวาผผลตชนสวนในกลมล าดบท 2 และ 3 ซงสวนใหญเปนจะเปน SMEs ในกลมระบบสงก าลง กลมระบบชวงลาง และกลมไฟฟาจะเปนผทไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงมาผลตรถยนตไฟฟา

• คณะผวจยเลอก 2 ภาคธรกจในกลมยานยนตเพอศกษาเชงลกจากความสามารถในการผลตของ SMEs ไทย และโอกาสในการเชอมโยงหวงโซการผลตโลก • ธรกจชนสวนยานยนต พวกตวถงและโครงรถ• ธรกจชนสวนยานยนต พวกชนสวนและ

เครองประดบตกแตง

อตสาหกรรมยานยนตไฟฟาในประเทศไทย

อตสาหกรรมยานยนตไฟฟาในประเทศเวยดนาม

• ประเทศเวยดนามนนถอวามระดบการพฒนาและมศกยภาพต าสด

• แตในชวงทผานมา ประเทศเวยดนามไดรบความสนใจเพมขนอยางมากจากผประกอบรถยนตตางชาต – ฐานการสงออก

– การผลตสายไฟ Wire Harness ซงเปนวสดทจ าเปนตองใชในการประกอบรถยนต

90

มลคาการคาชนสวนประกอบยานยนตของประเทศเวยดนาม

ระดบการพฒนาของอตสาหกรรมยานยนตและชนสวนยานยนตของประเทศเวยดนาม

อตสาหกรรมยานยนตไฟฟาในประเทศเวยดนาม

• ผประกอบชนสวนขนาดกลางและเลก (ล าดบท 2 และ 3) มจ านวนไมมากนก– ตลาดภายในประเทศมขนาดเลก สงผลใหปรมาณการผลตรถยนตภายในประเทศนนยง

มความไมแนนอนสง และสงผลตอการพฒนาอตสาหกรรมยานยนต

• การผลตขนกบการตดสนใจของผประกอบการรถยนต OEMs ทเปนบรษทตางชาต – คณภาพของชนสวนทผลตโดยผประกอบชนสวนล าดบ 2 และ 3 มคณภาพต ากวา

มาตรฐาน หรอเมอผลตปรมาณมากกมปญหาเรองความสม าเสมอของคณภาพ

– น าเขารถยนตส าเรจรปจากประเทศใกลเคยง เนองจากมตนทนการผลตทต ากวา

91

• การวเคราะหของคณะผวจยเปนการวเคราะหจากกรอบการผลตรถยนตไฟฟาประเภท Passenger Car เทานน

• รปแบบการผลตรถยนตไฟฟาจะเปลยนจากการผลตแนวตง (Vertical Integration) มาเปนการผลตแบบแนวราบ (Horizontal Integration)– บรษทยานยนตและบรษทผประกอบยานยนต เปนผมอ านาจควบคมเทคโนโลยการ

ผลตและขนตอนการผลตตาง ๆ นอยลง– มการ Outsource การผลตชนสวนและองคประกอบจากผผลตอนๆมากขน – ชนสวนบางอยางของรถยนตไฟฟายงคงคลายคลงของเดม และมลกษณะทเปน

Modularity มากขน • สามารถใชทดแทน หรอใชงานรวมกนไดมากขน

92

โอกาสและอปสรรคของ SMEs

โอกาสของ SMEs ในการมสวนรวมใน GVCs ของอตสาหกรรมยานยนตสมยใหม

ผประกอบการเดมทอยกลมผผลตชนสวนยานยนต

ผประกอบการใหมทอยนอกกลมอตสาหกรรมยานยนต

ผประกอบการทใหบรการทเกยวของ

• มความสามารถเพยงพอ และสามารถทจะผลตเพอตอบสนองการผลตรถยนตไฟฟาได

• แนวโนม universal modularity มากขน ท าใหชนสวนตางๆใชทดแทนกนได แมมาจากตางผผลตกน

• หากสามารถหาผรวมทนในการพฒนาสนคาทอยในอตสาหกรรมอนทไมไดเกยวของกบผผลตรถยนตเปนหลก โดยเฉพาะอตสาหกรรมแบตเตอร และอปกรณอเลกทรอนกส

• ผประกอบการทท าการพฒนาแอพพลเคชนตางๆ

• การใหบรการชารจไฟฟา

93

อปสรรคของ SMEs ในการมสวนรวมใน GVCs ของอตสาหกรรมยานยนตสมยใหม

ผประกอบการเดมทอยกลมผผลตชนสวนยานยนต

ผประกอบการใหมทอยนอกกลมอตสาหกรรมยานยนต

ผประกอบการทใหบรการทเกยวของ

• ปรมาณความตองการของตลาดและการผลตยงไมมากเพยงพอ (Critical mass) ท าใหตนทนการผลตตอหนวยสง

• ความไมแนนอนของตลาดรถยนตไฟฟาวาจะเกดขนเรวมากนอยเพยงใด

• ระดบมาตรฐานและการประกนคณภาพของชนสวนท SMEs ผลตยงไมอยในระดบท OEMs และ Tier-1 ตองการ

• OEM และ Tier-1 มการผลกภาระการพฒนาออกแบบหรอคดคนผลตภณฑเพอตอบสนองความตองการของตนเองมากขน

• ความชดเจนของพกดศลกากร• ความแตกตางในลกษณะการบรหารจดการของเครอขายการ

ผลตแตละกลม94

• การเสรมสรางความเขมแขงใหกบ SMEs– มระบบหรอหนวยงานทชวยรบรองและประกนคณภาพและมาตรฐานของ

SMEs (“Certified SMEs”)

– การสนบสนนให SMEs ปรบกระบวนการผลต โดยเนนใหมการ renovate production process มากกวาการสนบสนนหรอใหแรงจงใจในการซอเครองจกรใหม (หรอเกา) เขามาเพมการผลต แตยงคงกระบวนการผลตเดม

– การสงเสรมและสนบสนนให SMEs มความสามารถในการออกแบบ (“Design”) เพอตอบสนองความตองการของ OEM และ Tier-1

– นโยบายดานภาษ และแรงจงใจดานอนๆ เพอชวงลดความเสยงและภาระตนทน

95

ขอเสนอแนะเชงนโยบายของอตสาหกรรมยานยนตสมยใหม

• การสงเสรมให SMEs สามารถขยายตลาดไปตางประเทศได– ไมม

96


• การสงเสรมให SMEs สามารถเขารวม GVCs ได– การก าหนดใหพกดภาษศลกากรทเกยวของมความชดเจน จะชวยให SMEs สามารถ

น าเขาและสงออกชนสวนและองคประกอบอนๆ ไดงายขน– มระบบหรอหนวยงานทชวยรบรองและประกนคณภาพและมาตรฐานของ SMEs

(“Certified SMEs”) จะชวยใหการเขาไปอยในเครอขายการผลตของรถยนตตางชาตคายใหญเกดขนไดงายขน

– การสงเสรมและสนบสนนให SMEs มความสามารถในการออกแบบผลตภณฑ (“Design”) เพอตอบสนองความตองการของ OEM และ Tier-1

– เนองจากเครอขายรถยนตแตละคายมรปแบบการบรหารจดการ (management style) ไมเหมอนกน ภาครฐอาจมบทบาทในเรองการใหขอมล และการชวยเหลออบรม พรอมทงชวยเหลอดานอนๆทจ าเปน

97


อตสาหกรรมการบนและโลจสตกส

• ปรมาณการขนสงสนคาทางอากาศมนอยกวารอยละ 1 ของปรมาณขนสงทงหมด แตมมลคาสงถงรอยละ 35 ของมลคาสนคาระหวางประเทศ (IATA, 2016)

• คดเปนรอยละ 1 ของผลตภณฑมวลรวมประชาชาตทงโลก มการจางงานถง 2.7 ลานคน มรายไดตอหวสง มอตราการขยายตวสงกวาการขนสงในรปแบบอนๆ และสรางรายไดใหภาครฐถง 123 พนลานเหรยญสหรฐ (Shepherd, et al, 2016 และ IATA, 2016)

• การเตบโตของการคาอเลกทรอนกส (E-commerce) มผลท าใหอปสงคการขนสงทางอากาศเพมขนอยางมากโดยเฉพาะในประเทศจน

• การเตบโตของสนคาทางอากาศมความออนไหวอยางมากตามเศรษฐกจแตในภาพรวมมการเตบโตเฉลยทสงกวาการเตบโตของเศรษฐกจโลก

• การขนสงสนคาทางอากาศทผานทาอากาศยานไทยสวนมากเปนการขนสงระหวางประเทศ (รอยละ 93) (บรษททาอากาศยานไทย จ ากด (มหาชน), 2560)

98

อตสาหกรรมการบนและโลจสตกสป พ.ศ. การเตบโตของสนคา (% FTK) ปรมาณสนคา (ลานตน) การเตบโตของเศรษฐกจโลก (%)2556 0.6 49.5 2.52557 4.8 51.5 2.72558 1.5 52.8 2.72559 3.8 54.9 2.52560 9.3 59.9 3.0

รหสทาอากาศยาน

ปรมาณการขนสงสนคาและไปรษณย (ตน)พ.ศ.2555 พ.ศ.2556 พ.ศ.2557 พ.ศ.2558 พ.ศ.2559 พ.ศ.2560

BKK 1,379,770 1,279,629 1,234,176 1,230,563 1,306,435 1,484,531DMK 7,329 18,363 29,086 45,488 67,884 67,820CNX 19,926 18,293 19,054 19,284 19,227 17,647HDY 16,391 13,606 11,406 12,147 11,938 11,570HKT 34,339 34,622 40,341 37,859 43,214 58,028CEI 4,755 4,440 3,610 5,273 5,484 4,827รวม 1,462,510 1,368,953 1,337,673 1,350,614 1,454,182 1,644,423

ทมา: IATA (2017)

ทมา: บรษททาอากาศยานไทย จ ากด (มหาชน) (2561) 99

อตสาหกรรมการบนและโลจสตกส

O Airlines

• Passenger Airlines, Cargo Airlines, Air Ticketing, General Aviation

O Airport

• Commercial Airport, Baggage Service, Cargo Service, MRO, Airport Stores

O Air Traffic Controller

O Civil Aerospace Sector

• Aircraft Manufacturers

• Air Engine Manufacturers

• Air Equipment Manufactures

Direct Business Indirect Business

O Supplier

• Air Fuel Service

• Food Catering

• Airport Contractor & Construction

O Manufacturers Required Air Service

• E-commerce & Intermediate Goods Manufacturers

O Service Industry

• Software, Call Center

• Tourism Business

• Logistics Service100

อตสาหกรรมการบนและโลจสตกส• หนงใน 5 อตสาหกรรมอนาคต (New S-

Curve) ทประเทศไทยมศกยภาพจากขอไดเปรยบดานทตง และการขยายตวอยางรวดเรวของการขนสงทางอากาศ ทงผโดยสารและสนคา

• การขนสงสนคาเปนสวนส าคญของโซอปทานโดยการขนสงทางอากาศนนมการเตบโตสงสดเมอเทยบกบรปแบบอนๆ อนเนองมาจากการเขามาของ e-commerce

• มธรกจเกยวเนองทหลากหลายและกวางมาก

• ในไทยและภมภาคอาเซยน ยงมผลงทนนอยราย เมอเทยบกบขนาดของอตสาหกรรมการบนพาณชยทเตบโตอยางรวดเรว

1. กจการสาธารณปโภคและบรการเพอการขนสงตอเนอง

2. ศนยโลจสตกสททนสมย (Air & Cold Chain)

3. การบรการซอมบ ารงอากาศยาน (Maintenance, Repair and Overhaul: MRO)

4. การพฒนาพนทโดยรอบทาอากาศยานใหเปนเขตอตสาหกรรมส าหรบธรกจทมมลคาสง (Airport City)

5. การฝกอบรมนกบน ลกเรอ และบคลากรดานเทคนค

ธรกจทรฐใหการสนบสนนเปนพเศษ

ทมา: ส านกเศรษฐกจอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม (2560) 101

การวเคราะห SMEs กบอตสาหกรรมการบนและโลจสตกสประเภทธรกจเปาหมาย ขอจ ากดของ SMEs ธรกจท SMEs เขาไปไดใน GVC1. บรการขนสงตอเนอง มบาง เนองจากใชทนไมมาก แตจะดตองมเครอขาย

ระหวางประเทศ มบรการหลากหลายตามความตองการลกคา

Air Freight Forwarder, Logistics Service Providers

2. ศนยโลจสตกสททนสมย

เขาไดยากมาก ตองมพนทขนาดใหญ อยในท าเลทเหมาะสม มเงนลงทนในระดบ 1,000 ลานบาทขนไป

เปนผรบจางบางสวน เชน บรหารจดการคลงสนคา, ผลต Software ชวยบรหารจดการ

3. การบรการซอมบ ารงอากาศยาน ผลตชนสวนและเครองยนต

เขาไดยาก เนองจากผผลตอากาศยานทเปนทยอมรบนนมเพยง 2 บรษทใหญ ผผลตและบ ารงชนสวนตองผานการรบรอง ตองเปนบรษทใหญเทานน

เปนผผลตชวงส าหรบชนสวนบางประเภท หรอผลตชนสวนทไมเกยวของกบความปลอดภยโดยตรง

4. เมองทาอากาศยาน เขาไดยากมาก เพราะตองเปนพนทขนาดใหญทจดโดยภาครฐตดทาอากาศยาน ไดรบสทธทางศลกากร

เชาพนทบางสวน ผลต/ประกอบสนคาทมมลคาสงในเขตททาอากาศยานจดไว

5. การฝกอบรมบคลากรขนสงทางอากาศ

เขาไดยากมาก เนองจากผอบรมและไดใบอนญาตตองผานการรบรองจาก ICAO มเครอขายกบสายการบน ใชพนทขนาดใหญ ใชเงนลงทนกวา 1,000 ลานบาท

-

102

กจการยอยเพอศกษาเชงลก - ตวแทนขนสงสนคาทางอากาศ

• เปนคนกลางในการด าเนนงานสงออกและน าเขาสนคาทางอากาศ มหนาทรบจดการขนสงสนคาระหวางประเทศ เปนตวแทนออกของใหกบผสงและผรบสนคา และอาจมบรการเกยวเนอง ไดแก การบรรจหบหอสนคา การใหบรการพนกงานทเกยวของกบขนตอนกระบวนการขนสง รวมทงใหค าปรกษาเกยวกบการน าเขาและสงออก

• ไทย Air Freight Forwarder รอยละ 70 เปน SMEs และรวมตวกนเปนสมาคมตวแทนขนสงสนคาทางอากาศ (Thai Airfreight Forwarders Association หรอ TAFA) แตสวนแบงการตลาดยงคงอยกบรายใหญทมเครอขายระดบโลกมากกวา (30% เปนบรษทขามชาตขนาดใหญ มสวนแบงการตลาด 60%)

• อาเซยน เรมเตบโตหลงค.ศ. 1990 มการจดตง สมาพนธของสมาคมผรบจดการขนสงสนคาระหวางประเทศในอาเซยน (AFFA) สวนใหญกจการนในทกประเทศเปน SME แตกมสวนแบงการตลาดนอย และลดลงเรอยๆ

• SMEs โดยมาก มกรบงานตอจากบรษทขนาดใหญอกชนหนง หรอเนนทตนทนต าคณภาพต า

103

• มหนาทใหค าปรกษา ผลตซอฟตแวร และแกไขปญหาตางๆ ดานโลจสตกสใหกบผสง (Shipper) ผขนสง (Carrier) หรอผใหบรการคลงสนคา (Warehousing) เพอลดตนทนดานโลจสตกสใหกบกจการทเกยวของ และเพมความพงพอใจใหกบลกคาของบรษทเหลานนอกทบางสวนท าธรกจเกยวเนอง (ตวแทนออกของ, ตวแทนผสงสนคา) ไมจ าเปนตองใชทนมาก แตตองมบคลากรทมความช านาญและมประสบการณสง มความรและบคลากรดานเทคโนโลยสารสนเทศ

• ไทย ยงมไมมาก สวนใหญในอาเซยนอยในสงคโปร หรอเปนบรษทขามชาตขนาดใหญ เปนโอกาสของ SMEs ในการเขาบกเบกตลาด หากมความเขาใจเชงพนทดกวา เนองจากตองอาศยเขาใจธรกจและสามารถสอสารกบลกคาในประเทศไดด บรษทยงเลอก In-house consult มากกวา และทปรกษาภายนอกกยงมนอย

• อาเซยน ยงอยในวงจ ากด เมอเทยบกบกจการดานโลจสตกสทเกดขน เนองจากธรกจทปรกษาดานโลจสตกสนมกองกบความช านาญของบคลากร และซอฟตแวรเปนส าคญ ลกษณะงานทพบคอ การซอซอฟตแวรมาใชแกปญหา การศกษาและปรบปรงการปฏบตการ แตกมแนวโนมเพมมากขนจากการเขามาของ e-commerce

กจการยอยเพอศกษาเชงลก - ทปรกษาดานโลจสตกส

104

การเกบขอมล - อตสาหกรรมการบนและโลจสตกส

105

TIFFA TAFA

NUS & AnyLogistic SAAA@Singapore

จดแขง ขอจ ากด โอกาส อปสรรคและภยคกคาม

ผรบจดการขนสงสนคา/ตวแทนออกของ

- มความเขาใจพนทหรองานเฉพาะดานมากกวา

- มความยดหยนในการท างานมากกวาบรษทขนาดใหญ

- ขาดการวจยพฒนา- ขาดประสบการณและแหลงเงนทน ขาดเงนทนในการรบงานหรอสมปทานขนาดใหญ

- ตลาดอาเซยนก าลงอยในชวงของการเตบโตอยางกาวกระโดด

- มการสรางเครอขายระหวาง SMEs ดวยกนทเขมแขง

- กลมธรกจขามชาตขนาดใหญอาจใชเครอธรกจขนาดใหญดวยกนในการจดการโลจสตกสทงระบบ

- TFA ท าใหมบรษทใหญเขาตลาดมากขน

ผใหค าปรกษาดานโลจสตกส

- มความยดหยนในการท างานมากกวาบรษทขนาดใหญ

- ขาดบคลากรทมประสบการณและความช านาญ

- ไมสามารถบรการไดครบวงจร เนองจากมขนาดเลก

- ตลาดอาเซยนก าลงอยในชวงของการเปลยนแปลง จากการคาแบบดงเดมเปนแบบสากล และตองการผเชยวชาญใหค าปรกษา

- บรษทตางชาตสามารถเขามาไดงาย ผานการตงสาขาในประเทศอาเซยน

การวเคราะหสถานการณ SMEs ไทยใน GVCs

106

การวเคราะหสถานการณ SME อาเซยนใน GVCs

107

- เนองจากตลาดในอาเซยนยกเวนประเทศสงคโปร ยงอยในชวงเรมตนของการคาอเลกทรอนกส (E-commerce) ผเลนทเปน SMEs สญชาตอาเซยนไมมากนก และยงไมมความเขมแขงเพยงพอ เทยบกบกลมธรกจขนาดใหญ Alibaba, Amazon ซงมประสบการณและเงนลงทนมหาศาล และไดรบความรวมมอกบรฐบาลแตละประเทศในการอ านวยความสะดวกใหเขาสตลาดอาเซยน

- การเขามาของกลมธรกจขนาดใหญนน ถอเปนโอกาสส าหรบธรกจโลจสตกสในกลมอาเซยน หากสามารถไปรวมมอเปนพนธมตร หรอรบเปนผด าเนนงานบางกจกรรมใหกบกลมธรกจเหลานน ไดแก ธรกจตวแทนออกของ ธรกจการจดขนสงภายในประเทศ ธรกจคลงสนคา ฯลฯ อยางไรกด มแนวโนมวาธรกจขนาดใหญเหลานน อาจจะเลอกด าเนนการเอง หรอวาจาง กลมธรกจขนาดใหญดวยกนในการด าเนนกจกรรมทางโลจสตกส ซงอาจจะท าใหสวนแบงการตลาดและปรมาณการขนสงส าหรบบรษทโลจสตกสทเปน SMEs ลดลงเรอยๆ

บทบาทของภาครฐตอการสงเสรม SMEs เขา GVCs

108

• ภาครฐไทย ไมไดมนโยบายสงเสรม SME เปนการเฉพาะส าหรบธรกจการบนและโลจสตกส เปนเพยงการสงเสรมโดยทวไป และไมพบนโยบายในการสนบสนนธรกจการบนและโลจสตกสใหเชอมกบ GVC

• การสงเสรมธรกจโลจสตกสของภาครฐไทย เนนเฉพาะธรกจขนาดใหญ• โครงการระเบยงเศรษฐกจภาคตะวนออก• การสนบสนนของ BOI • การจดตงนคมอตสาหกรรมตางๆ

• การสนบสนนของรฐบาลสงคโปร มการใหเงนกยม โดยเนนไปทการสรางศกยภาพของผประกอบการ (Capacity Development Fund) ซงตองแสดงใหเหนวาจะเนนพฒนาดานใด อยางไร คาดวาจะมผลลพธอยางไร มการประเมนผลระหวางโครงการ

• การสนบสนนของรฐบาลญปนและเกาหลใต ใชการจบมอระหวางผผลตและผใหบรการ โดยมกระบใหใช SMEs สญชาตตนเองเปนหลก ในการเขาไปยงตางประเทศ

ขอเสนอแนะมาตรการและนโยบายสงเสรม

109

• การสงเสรมประสทธภาพ• ควรเนนไปทการพฒนาบคลากร สรางระบบคณวฒวชาชพ• การใหเงนทนพฒนา ควรควบคกบการวเคราะหความคมคา มทปรกษาและมการประเมนผล• ภาครฐควรสนบสนนภาคบรการและการคาควบคกน ในการขยายตลาดไปตางประเทศ

• การสงเสรม R&D และนวตกรรม• ควรด าเนนการรวมกนระหวางผผลตและผใหบรการ ใหมการสรางนวตกรรมรวมกน

• การสรางความรวมมอระหวาง SMEs ไทย• ผลกดนใหสมาคมผประกอบการมการพฒนา สรางหนวยธรกจยอยในสมาคมฯ เพอใหผประกอบการ

รายยอย เขาไปรบสมปทานขนาดใหญ หรอลงทนในกจการทเปนประโยชนในภาพรวมได• การสงเสรมความเชอมโยงกบ SMEs ในอาเซยน

• ควรสรางฐานขอมลผประกอบการโลจสตกสไทยใหสมบรณ เปน Platform เพออ านวยความสะดวกในการประสานงาน และเชอมตอไปยงประเทศอนในอาเซยน

• ควรจดใหมเวทแลกเปลยนเครอขายระหวางสมาคมผประกอบการในอาเซยน จดงาน Trade Show ใน CLMV เพอสรางเครอขายใหกบ SMEs

การจดประชมสรปรบฟงความคดเหน ครงท 1

110

• วนจนทรท 17 กรกฎาคม 2561 ท โรงแรมแมนดารน เวลา 8:45-13:00 น.• จ านวนผเขารวม ประมาณ 36 ทาน • ผเขารวมประกอบดวย

• ผแทนกลมอตสาหกรรม และสมาคมตางๆ 18 ทาน• ผแทนจาก ITD และกรรมการ 7 ทาน• คณะนกวจยและทปรกษา 11 ทาน

การจดประชมสรปรบฟงความคดเหน ครงท 2

115

• วนจนทรท 10 กนยายน พ.ศ. 2561 ท บนระหวางประเทศเพอการคาและพฒนา เวลา 13:00-15:30 น.

• วตถประสงค เพอระดมความคดเหนจากหนวยงานภาครฐ และน าเสนอนโยบายในการสงเสรม SMEs ไปยงทกภาคสวนทเกยวของ

• จ านวนผเขารวม ประมาณ 22 ทาน • ผเขารวมประกอบดวย

• ผแทนหนวยงานภาครฐสมาคมตาง ๆ 8 ทาน• ผแทนจาก ITD และกรรมการ 4 ทาน• คณะทปรกษา 10 ทาน

final report) - itd · 2018-09-25 · หลักการและเหตุผล •unctad,...

Documents