finansiële bestuur fmg105

Finansiële Bestuur

a k a d e m i aj o u o o p , a f r i k a a n s e l e e r t u i s t e

w w w. a k a d e m i a . a c . z a

© Kopiereg 2012Onder redaksie van Paul JN Steyn, BA (PU vir CHO), THOD (POK), DEd (Unisa).’n Publikasie van Kraal-Uitgewers. Alle regte voorbehou.

Adres: H/v D.F. Malan- & Eendrachtstraat, Kloofsig, Pretoria

Posadres: Posbus 11760, Centurion, 0046

E-pos: [email protected]

Webtuiste: www.kraaluitgewers.co.za

Gedruk en gebind deur Aksent Media, tel: 082 445 4513

Eerste druk 2012

ISBN: 978-1-920568-01-6

Geen gedeelte van hierdie boek mag sonder die skriftelike toestemming van die uitgewers gereproduseer of in enige

vorm of deur enige middel weergegee word nie, hetsy elektronies of deur fotokopiëring, plaat- of bandopnames,

vermikrofilming of enige ander stelsel van inligtingsbewaring nie. Enige ongemagtigde weergawe van hierdie werk

sal as ’n skending van kopiereg beskou word en die dader sal aanspreeklik gehou word onder siviele asook strafreg.

FMG105 Finansiële bestuur

©akademia (MSW) Bladsy 1

Inhoudsopgawe

Programoorsig ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 5555

Inleiding ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 6666

Vakleeruitkomste ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 8888

Woordomskrywing vir evaluering .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9999

Studie-eenheid 1: Beginsels van finansiële bestuur ............................................................................................................................................................................................................................ 11111111

1.1 Studie-eenheid leeruitkomstes ................................................................................ 11

1.2 Verrykende bronne .................................................................................................... 12

1.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................... 12

1.4 Inleiding ....................................................................................................................... 13

1.5 Finansiële bestuur ..................................................................................................... 14

1.5.1 Die komponente van finansiële bestuur ................................................................. 14

1.5.2 Verskil tussen rekeningkunde en finansiële bestuur ............................................ 19

1.5.3 Hoe om finansiële bestuur doeltreffend te maak .................................................. 21

1.5.4 Strategiese finansiële bestuur.................................................................................. 22

1.6 Rolspelers in finansiële bestuur ............................................................................... 24

1.6.1 Raad van Direkteure ................................................................................................. 24

1.6.2 Ouditkomitee ............................................................................................................... 26

1.6.3 Bestuur ........................................................................................................................ 27

1.7 Doelwitte van finansiële bestuur .............................................................................. 30

1.7.1 Hoofdoelwitte .............................................................................................................. 31

1.7.2 Spesifieke doelwitte ................................................................................................... 32

1.8 Take van finansiële bestuur(ders) ........................................................................... 33

1.8.1 Algemene take ........................................................................................................... 34

1.8.2 Unieke take ................................................................................................................. 35

1.9 Gebruike van finansiële bestuursinligting .............................................................. 39

1.9.1 Waarvoor word finansiële bestuursinligting gebruik? ........................................... 39

1.9.2 Gebruikers van rekenkundige inligting ................................................................... 41

1.9.3 Winsgewendheidsverhoudings ................................................................................ 42

1.9.4 Doeltreffendheidsverhoudings ................................................................................. 43

1.9.5 Likiditeitsverhoudings ................................................................................................ 44

1.10 Samevatting ................................................................................................................ 45

1.11 Selfevaluering ............................................................................................................. 45



Studie-eenheid 2: Finansiële state ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 47474747




2.4 Inleiding ....................................................................................................................... 49

2.5 Beginsels onderliggend tot basiese finansiële state............................................. 50

2.5.1 Algemeen aanvaarde rekeningkundige beginsels ................................................ 50

2.5.2 Die tien rekeningkundige beginsels ........................................................................ 51

2.6 Tipes finansiële state ................................................................................................. 55

2.6.1 Inkomstestaat ............................................................................................................. 55

2.6.2 Balansstaat ................................................................................................................. 63

2.6.3 Kontantvloeistaat ....................................................................................................... 75

2.7 Samevatting ................................................................................................................ 78

2.8 Selfevaluering ............................................................................................................. 79

Studie-eenheid 3: Bedryfsinkomste ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 81818181




3.4 Inleiding ....................................................................................................................... 83

3.5 Beginsels van inkomste ............................................................................................ 85

3.5.1 Bedryfsinkomste ......................................................................................................... 85

3.5.2 Ekonomiese inkomste ............................................................................................... 87

3.5.3 Rekeningkundige inkomste ...................................................................................... 88

3.6 Tipes inkomste ........................................................................................................... 89

3.6.1 Verkoop van goedere en dienste ............................................................................ 90

3.6.2 Huurinkomste ............................................................................................................. 90

3.6.3 Beleggingsinkomste .................................................................................................. 91

3.6.4 Tantième ..................................................................................................................... 91

3.7 Inkomste erkenning ................................................................................................... 92

3.7.1 Wanneer word inkomste erken? .............................................................................. 93

3.7.2 Voorbeelde van inkomste erkenning ...................................................................... 93

3.7.3 Kriteria vir inkomste erkenning ................................................................................ 94

3.7.4 Hoe word inkomste erken? ....................................................................................... 95

3.7.5 Metodes van inkomste erkenning............................................................................ 95

3.7.6 Inkomste erkenning en die manipulasie van die inkomstestaat ......................... 97



3.7.7 Uitsonderings: Inkomste nie erken ten tye van die verkoopstransaksie nie ..... 98

3.7.8 Uitsonderings: Inkomste wat erken word voordat koop/lewering plaasvind ..... 99

3.7.9 Uitsonderings: Voltooiing-van-produksiebasismetode ....................................... 100

3.7.10 Uitsonderings: Inkomste-erken-na-verkope metode .......................................... 100

3.8 Meting van inkomste ............................................................................................... 101

3.8.1 Aspekte belangrik vir die meting van inkomste ................................................... 101

3.8.2 Rekeningkunde aanpassings ................................................................................. 102

3.8.3 Wat word gemeet? ................................................................................................... 104

3.9 Nakoming van finansiële beleidsvereistes ........................................................... 106

3.9.1 Voorbeeld van ŉ finansiële beleid ......................................................................... 106

3.9.2 Evalueer die nakoming van die finansiële beleid met betrekking tot inkomste110

3.10 Samevatting .............................................................................................................. 113

3.11 Selfevaluering ........................................................................................................... 113

Studie-eenheid 4: Bedryfsuitgawes .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 115115115115

4.1 Studie-eenheid leeruitkomstes .............................................................................. 115

4.2 Verrykende bronne .................................................................................................. 116

4.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................. 116

4.4 Inleiding ..................................................................................................................... 118

4.5 Beginsels van die verskillende tipes uitgawes .................................................... 119

4.5.1 Bedryfsuitgawes ....................................................................................................... 119

4.5.2 Rekeningkundige/boekhoudingsuitgawes ............................................................ 122

4.6 Uitgawe erkenning ................................................................................................... 130

4.6.1 Hantering van die verskillende tipes uitgawes .................................................... 130

4.6.2 Paringsbeginsel ........................................................................................................ 131

4.6.3 Uitgawe erkenning vir verouderde voorraad ........................................................ 132

4.6.4 Twyfelagtige skulde ................................................................................................. 133

4.6.5 Waarborge ................................................................................................................ 134

4.7 Magtiging van uitgawes .......................................................................................... 137

4.7.1 Vereistes vir die magtigingsprosedures ............................................................... 137

4.7.2 Betalingsmagtiging .................................................................................................. 138

4.7.3 Hoe om die betalingsmagtigingsproses te verbeter ........................................... 139

4.8 Evalueer die nakoming van die finansiële beleid met betrekking tot uitgawes140

4.8.1 Algemene beginsels ................................................................................................ 140

4.8.2 Stappe in die proses ................................................................................................ 141

4.9 Samevatting .............................................................................................................. 151



4.10 Selfevaluering ........................................................................................................... 151

Studie-eenheid 5: Finansiële verslagdoening ........................................................................................................................................................................................................................................................................................ 153153153153

5.1 Studie-eenheid leeruitkomstes .............................................................................. 153

5.2 Verrykende bronne .................................................................................................. 154

5.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................. 154

5.4 Inleiding ..................................................................................................................... 155

5.5 Interne finansiële verslagdoening .......................................................................... 156

5.5.1 Interne verslae – algemene beginsels .................................................................. 157

5.5.2 Interne beheer oor finansiële verslagdoening proses ........................................ 159

5.6 Eksterne finansiële verslagdoening ...................................................................... 160

5.6.1 Doelwitte van eksterne verslagdoening ................................................................ 161

5.6.2 Internasionale Verslagdoeningstandaarde .......................................................... 161

5.6.3 Die IFRS raamwerk ................................................................................................. 162

5.7 Vertroulike finansiële inligting ................................................................................ 166

5.7.1 Die beskerming van vertroulike inligting ............................................................... 167

5.7.2 Identifisering van risiko’s ......................................................................................... 168

5.7.3 Beveiligingsprogram ................................................................................................ 168

5.8 Verslagdoening oor die basiese finansiële posisie van die onderneming ...... 172

5.8.1 Stappe in die voorbereiding van ŉ finansiële verslag ......................................... 172

5.8.2 Bestuur se rol in die voorbereiding van finansiële verslae ................................ 173

5.9 Ontleding van basiese finansiële verslae ............................................................. 175

5.9.1 Komponente van ŉ finansiële verslag .................................................................. 176

5.9.2 Hoe om die verslag te lees en te ontleed ............................................................. 177

5.9.3 Ontleding van die balansstaat................................................................................ 178

5.9.4 Ontleding van die inkomstestaat ........................................................................... 180

5.9.5 Ontleding van die kontantvloeistaat ...................................................................... 182

5.9.6 Die voetnotas ............................................................................................................ 183

5.9.7 Die verwantskap tussen die finansiële state ........................................................ 184

5.10 Samevatting .............................................................................................................. 185

5.11 Selfevaluering ........................................................................................................... 186

Terme in Engels ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................188188188188

Bronnelys ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................189189189189

Selfevalueringsriglyne ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 191919194444



Programoorsig

Diploma in Kleinsakebestuur en Entrepreneurskap Eerstejaar

Ondernemings-bestuur

Studie-eenheid 1: Inleiding tot bestuur

Studie-eenheid 2: Beplanning

Studie-eenheid 3: Organisering

Studie-eenheid 4: Leiding

Studie-eenheid 5: Beheer

Beginsels van Ekonomie en

Entrepreneurskap

Studie-eenheid 1: Inleiding tot Ekonomie

Studie-eenheid 2: Die beginsels van

Ekonomie

Studie-eenheid 3: Basiese ekonomiese

konsepte vir die entrepreneur

Studie-eenheid 4: Hoe die

entrepreneur die ekonomie beïnvloed

Studie-eenheid 5: Finansiering vir die

entrepreneur

Finansiële Bestuur

Studie-eenheid 1: Beginsels van

finansiële bestuur

Studie-eenheid 2: Finansiële state

Studie-eenheid 3: Bedryfsinkomste

Studie-eenheid 4: Bedryfsuitgawes

Studie-eenheid 5: Finansiële

verslagdoening

Bemarking

Studie-eenheid 1: Beginsels van

bemarking

Studie-eenheid 2: Bemarkings-

bestuur


navorsing


kommunikasie

Studie-eenheid 5: Gebruik van tegnologie in bemarking

Kliëntediens en Etiek

Studie-eenheid 1: Kliëntediens en

etiek

Studie-eenheid 2: Kliënte en

kliëntebehoeftes

Studie-eenheid 3: Kliëntediens

Studie-eenheid 4: Etiese gedrag in die

onderneming

Studie-eenheid 5: Etiese gedrag teenoor kliënte

Sake-berekeninge

Studie-eenheid 1: Inleiding tot

Sakeberekeninge

Studie-eenheid 2: Basiese

berekeninge

Studie-eenheid 3: Koste en Inkomste

Studie-eenheid 4: Eenvoudige en

saamgestelde rente- berekenings

Studie-eenheid 5: Belegging, lenings

en aandele

Bedryfs-kommunikasie

Studie-eenheid 1: Bedryfs-

kommunikasie

Studie-eenheid 2: Vereistes vir effektiewe

kommunikasie

Studie-eenheid 3: Kommunikasie-

vaardighede

Studie-eenheid 4: Sake-

korrespondensie

Studie-eenheid 5: Sakevergaderings



Inleiding

Finansiële bestuur is die wetenskaplike manipulasie en gebruik van die sake- en finansiële

omgewing met die doel om die beste ekonomiese besluite te neem wat moontlik is onder die

heersende omstandighede en beskikbaarheid van inligting en skaars hulpbronne. Dit word

dan gedoen deur gebruik te maak van ŉ verskeidenheid van statistiese, wiskundige, en

ekonomiese metodes. Eenvoudig gestel, finansiële bestuur is die optimale gebruik van

finansiële en ander ekonomiese hulpbronne. Belastingaangeleenthede word ook in ag

geneem.

Alle mense is daagliks op een of ander manier betrokke by finansiële bestuur en besluite,

sonder om eers werklik daarvan bewus te wees. So sal ŉ huisvrou alternatiewe maniere

soek om meer waarde vir die geld te kry wat sy uitgee.

Finansiële bestuur het as ŉ dissipline na vore gekom uit die Ekonomie en het ŉ wetenskap

in eie reg geword. Finansiële bestuur het bewys dat dit voordele inhou vir verskeie vlakke

van die samelewing. Finansiële bestuur help met die ontwikkeling van finansiële doelwitte

wat uiteindelik sal help om ŉ onderneming se doelwitte te bereik. Hierdie finansiële doelwitte

kan kort- of langtermyndoelwitte wees. Die dag-tot-dag winsgewende bestuur van ŉ

onderneming en die bestuur van die daaglikse huishoudelike finansies is

korttermyndoelwitte. ŉ Sakeonderneming se winsgewendheid en lewensvatbaarheid kan

beskou word as langtermyndoelwitte.

Ander aktiwiteite wat deel uitmaak van finansiële bestuur is kontantbestuur, finansiële

risikobestuur, finansiële rekeningkunde en bestuursrekeningkunde. Daar is ook drie verdere

dissiplines in finansiële bestuur, naamlik: finansiële beplanning, finansiële beheer en

finansiële besluitneming. Finansiële bestuur maak dit moontlik om die finansiële wêreld te

verstaan met behulp van rekeningkundige verslae, finansiële verhoudings en finansiële

state.

Die toepassing van doeltreffende finansiële bestuur is ook tot voordeel van die ekonomie

van ŉ land. Doeltreffende finansiële besluite kan lei tot winsgewendheid, en winsgewendheid

sal uiteindelik lei tot groei wat weer meer werksgeleenthede skep. Dit verlig armoede en kan

bydra tot die behoud van die omgewing. Ondoeltreffende finansiële bestuur lei tot algehele

swak bestuur en besluitneming.

In hierdie studiegids word dan aandag gegee aan die beginsels van finansiële bestuur,

basiese finansiële state, bestuur van inkomste en uitgawes, asook finansiële



verslagdoening. Die figuur hieronder gee ŉ oorsig oor die veld van finansiële bestuur as

sodanig.

(Bron: http://i.technet.microsoft.com/dynimg/IC29225.jpg)



Vakleeruitkomste

Kennis en begrip

Na voltooiing van die vak FINANSIËLE BESTUUR sal jy in staat wees om jou kennis

en begrip te demonstreer van:

• Beginsels van finansiële bestuur

• Finansiële state

• Bedryfsinkomste

• Bedryfsuitgawes

• Finansiële verslagdoening

Vaardighede

Jy sal ook in staat wees om:

• Die beginsels van finansiële bestuur te identifiseer en toe te pas.

• Basiese finansiële state te ontleed.

• Tussen verskillende tipes bedryfsinkomste te onderskei.

• Tussen verskillende tipes bedryfsuitgawes te onderskei.

• ŉ Sakeonderneming se interne en eksterne finansiële verslagdoening te beskryf

en toe te pas.



Woordomskrywing vir evaluering

In die afdeling oor selfevaluering, asook in die werkopdragte sal daar van jou verwag word

om sekere take te verrig. Dit is belangrik dat jy presies weet wat van jou verwag word. Die

woordelys hieronder sal jou hiermee help.

Werkwoord Omskrywing

Wanneer daar van jou

verwag word om te:

Moet jy die volgende doen:

Lys Lys die name/items wat bymekaar hoort

Identifiseer Eien (ken uit) en selekteer die regte antwoorde

Verduidelik Ondersoek die moontlikhede, oorweeg en skryf dan jou antwoord

(verklaring/verduideliking) neer

Beskryf Omskryf die konsep of woorde duidelik

Kategoriseer/

klassifiseer

Bepaal tot watter klas, groep en afdeling bepaalde

items/voorwerpe behoort

Analiseer Om iets te ontleed

Evalueer Bepaal die waarde van ŉ stelling/stelsel/beleid/ens

Toepas Pas die teoretiese beginsels toe in ŉ praktiese probleem

Hersien Evalueer, verbeter en/of wysig ŉ beleid/dokument/stelsel/ens



Notas



Studie-eenheid 1: Beginsels van finansiële bestuur

1.1 Studie-eenheid leeruitkomstes

Kennis en begrip

Na voltooiing van Studie-eenheid 1 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip van die

volgende te demonstreer:

• Finansiële bestuur

• Rolspelers in finansiële bestuur

• Doelwitte van finansiële bestuur

• Take van finansiële bestuur(ders)

• Gebruike van finansiële bestuursinligting

Vaardighede


• Die konsep “finansiële bestuur” te omskryf.

• Te onderskei tussen die rolspelers van finansiële bestuur.

• Die doelstellings van finansiële bestuur te ontleed.

• Te onderskei tussen die take van finansiële bestuurders.

• Die gebruik van finansiële inligting in die sakeonderneming te ondersoek en te

beskryf.



1.2 Verrykende bronne

• http://beginnersinvest.about.com/cs/a/aa2203a.htm

• http://coobulldog.wordpress.com/2010/02/22/what-is-the-role-of-the-coo/

• http://EzineArticles.com/3300828





• http://tutor2u.net/business/accounts/main_ratios.htm

• http://www.communitytechnology.org.uk/vacancies/financial-manager-comm-tech.pdf

• http://www.decs.sa.gov.au/goldbook/pages/financial/components/?reFlag=1

• http://www.ehow.com/info_7802536_organizations-financial-statement-information-used.html#ixzz1Kjh3g9bk

• http://www.freemba.in/articlesread.php?artcode=291&substcode=18&stcode=10

• http://www.internalaudit.bham.ac.uk/resources/reference.shtml

• http://www.introduction-to-management.24xls.com/en216

• http://www.investopedia.com/ask/answers/04/042204.asp

• http://www.nysscpa.org/cpajournal/2004/1104/essentials/p22.htm

1.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter?

Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan:

Sleutelwoord Omskrywing

Bates Bates is hulpbronne wat ŉ sakeonderneming besit en gebruik in

bedryfsaktiwiteite.

Eksterne

verslagdoening

Eksterne verslagdoening beteken dat die onderneming verslag

doen aan die aandeelhouers en die publiek.



Finansiële bestuur Finansiële bestuur behels die toepassing van algemene

bestuursbeginsels op bepaalde finansiële bedrywighede.

Interne

verslagdoening

Interne verslagdoening het ten doel om bestuurders te voorsien

van inligting om te bepaal of ŉ onderneming die gestelde doelwitte

en interne prestasieteikens bereik.

Laste Laste is die skuld wat die onderneming moet terugbetaal.

Likiditeitsrisiko Dit is die risiko dat daar nie genoeg kontant op hande is om

finansiële verpligtinge na te kom nie.

Rekeningkunde Rekeningkunde behels die dag-tot-dag bedryf van ŉ

rekeningkundige stelsel – dus die gereelde opname van

transaksies in die geskikte rekeninge.

Strategiese

finansiële bestuur

Strategiese finansiële bestuur behels die identifisering van

moontlike strategieë wat ŉ onderneming se markwaarde sal

maksimaliseer.

1.4 Inleiding

Finansiële bestuur behels die toepassing van algemene bestuursbeginsels op bepaalde

finansiële bedrywighede. Dit behels beplanning binne ŉ onderneming om ŉ positiewe

kontantvloei te verseker en te sorg dat aandeelhouers ŉ opbrengs verdien. Finansiële

bestuur sluit ŉ aantal ingewikkelde praktyke en prosesse in, waaronder die bestuur en

instandhouding van finansiële aspekte en die identifisering en bestuur van risiko's.

Finansiële bestuurders is gewoonlik betrokke by die maak van besluite ten opsigte van

finansiering, beleggings, uitbetalings van dividende en die bestuur van bedryfskapitaal.

Finansiële bestuurders moet vertroud wees met die konsepte van finansiële bestuur, soos

kapitaalbegrotings, bronne van finansiering, verskillende tipes van finansiële state, finansiële

boekhouding, finansiële verslagdoening, en die risiko’s wat bestuur moet word.

Bestuurs- of korporatiewe finansies se taak is die voorsiening van fondse vir ŉ onderneming

se bedrywighede. Die doel is die maksimalisering van die onderneming se waarde en die

waarde van die voorraad, terwyl die balans tussen risiko en winsgewendheid gehandhaaf

word (aangepas vanuit: http://EzineArticles.com/4505525).



Die finansiële bestuursiklus kan grafies soos volg uitgebeeld word:

Figuur 1.1 Finansiële bestuursiklus

(Bron: http://www.who.int/management/Finmancyclethm.jpg)

1.5 Finansiële bestuur

Sakeleiers en bestuurders moet ten minste die basiese vaardighede in finansiële bestuur

ontwikkel. Om van ander in die onderneming te verwag om die finansies te bestuur, kan tot

probleme lei. Basiese vaardighede in finansiële bestuur begin by kritieke areas soos

kontantbestuur en boekhouding.

Om die finansiële stand van die onderneming te verstaan, moet bestuurders leer hoe om

finansiële state te analiseer. Finansiële analise wys die werklike stand van ŉ onderneming

uit en dit maak finansiële bestuur een van die belangrikste praktyke in die bestuur van ŉ

onderneming.

1.5.1 Die komponente van finansiële bestuur

Finansiële bestuur is belangrik vir die hele onderneming omdat bestuursbesluite byna altyd

finansiële implikasies het. Die volgende is die vyf basiese komponente van finansiële

bestuur:



Figuur 1.2: Basiese komponente van finansiële bestuur

(Bron: Outeur, 2011)

� Beplanning en ontleding

Die doel van beplanning en ontleding is om die gereedskap en finansiële inligting te verskaf

wat bestuur help in die neem van besluite om die onderneming se doelwitte te bereik.

Beplanning en ontleding is ŉ belangrike proses in die daarstel van die beleidsrigting,

doelwitte en waardes van ŉ sakeonderneming, asook vir die doel van besluitneming.

Die proses bestaan uit ŉ aantal finansiële bestuursaktiwiteite wat gebruik word om die

beplanningsproses te steun en die onderneming se prestasie te verbeter. Hierdie aktiwiteite

en tegnieke sluit die volgende in:

• Strategiese beplanning

• Begroting

• Kosteberekening

• Ekonomiese en finansiële analise

� Bate- en lastebestuur

Bates is hulpbronne wat ŉ sakeonderneming besit en gebruik in bedryfsaktiwiteite. Laste is

die skuld wat die maatskappy moet terugbetaal.

m

Bate- en

lastebestuur

Verslagdoening

Transakasieverwerking

Kontrole

Beplanning en

ontleding



Byvoorbeeld, indien ŉ onderneming beplan om ŉ nuwe vragmotor te koop, moet die bestuur

besluit om kontant te betaal of om ŉ lening aan te gaan wat die skuld (of laste) verhoog.

Sulke besluite word gebaseer op rentekoerse, op die verwagte inkomste en op die vlak van

skuld wat nie vir die onderneming ŉ risiko sal inhou nie.

Bate- en lastebestuur verwys dus na die proses waardeur ŉ instelling die balansstaat beheer

om voorsiening te maak vir alternatiewe rentekoers en likiditeit scenario's. Banke en ander

finansiële instellings verskaf dienste wat hulle blootstel aan verskillende soorte risiko's soos

kredietrisiko, renterisiko, en likiditeitsrisiko.

Bate- en lastebestuur is ŉ benadering wat instellings beskerming bied en die risiko

aanvaarbaar maak. Bate- en lastebestuursmodelle stel instellings in staat om risiko te meet

en monitor.

Dit is ook normaal vir ander instellings (banke, finansiële maatskappye, verhuring van

maatskappye, versekeringsmaatskappye, en ander) om te fokus op bate- en lastebestuur

wanneer verskillende finansiële risiko's opduik.

� Verslagdoening

Die doel van verslae is om te verseker dat relevante en toepaslike inligting aan bestuur en

ander besluitnemers gerapporteer word, wat hulle in staat sal stel om prestasie te evalueer

en besluite te neem wat gerig is op die bereiking van die onderneming se strategie en

doelwitte.

Die ontwikkeling van prestasiemaatreëls is ŉ noodsaaklike basis vir verslagdoening. Beide

prestasiemeting en verslagdoening is gemik op die verbetering van die doeltreffendheid en

effektiwiteit van die onderneming se bedrywighede.

Verslagdoening kan beide ekstern en intern geskied.

• Eksterne verslagdoening

Eksterne verslagdoening beteken dat die onderneming verslag doen aan die

aandeelhouers en die publiek. Eksterne verslae bevat nie sensitiewe inligting nie,

tensy dit nodig is om ŉ verslag vir ŉ spesifieke doel te uit te reik.

Eksterne verslagdoening verskaf nuttige inligting vir die maak van en evaluering van

besluite oor die onderneming. Eksterne verslagdoening verskaf ook inligting oor die



onderneming se finansiële posisie en finansiering- en beleggingsaktiwiteite,

insluitende inligting oor die onderneming se wetlike nakomingsvereistes.

• Interne verslagdoening

Interne verslagdoening het ten doel om bestuurders te voorsien van inligting om te

bepaal of ŉ onderneming die gestelde doelwitte en interne prestasieteikens bereik.

Interne verslagdoening is ŉ integrale deel van die algehele finansiële bestuur. Dit

verskaf inligting aan bestuur vir die beplaning van toekomstige strategie en

operasionele optrede om die gebruik van hulpbronne te optimaliseer. Dit meet en

evalueer prestasie en verminder ook subjektiwiteit in besluitneming. In die algemeen

verbeter dit kommunikasie binne ŉ onderneming.

� Transaksieprosessering

Die doel van transaksieprosessering is om die doeltreffende bestuur van uitgawes en

inkomste te verseker deur die akkurate aantekening van alle transaksies. Bestuurders moet

seker maak dat uitgawes effektief en doeltreffend bestuur word. Daarbenewens moet

bestuurders uitgawesinligting byhou om die tydige voorsiening van relevante en betroubare

bestuursinligting en voorbereiding van eksterne verslae te verseker.

Die volgende is ŉ voorbeeld van transaksieprosessering:

Figuur 1.3 Transaksieprosessering

(Bron: https://static.flatworldknowledge.com/sites/all/files/imagecache/book/27984/fwk-

collins-fig15_006.jpg)



� Beheer

Die doel van beheer is om redelike versekering te kan gee dat daar aan die operasionele en

finansiële doelwitte en die wetgewende vereistes van die onderneming voldoen word. Die

beheerraamwerk ondersteun die strategie van die bestuur van die onderneming, wat die

visie, missie, doelwitte en gemeenskaplike waardes van die onderneming insluit.

Die belangrikste elemente van die beheerraamwerk is die volgende:

• Beheeromgewing: Aksies, beleid, waardes, en bestuurstyle bepaal die toon van die

onderneming se dag-tot-dag-aktiwiteite.

• Risiko bestuur: Die identifikasie, analise, evaluering, beheer en die vermyding,

minimalisering, of uitskakeling van onaanvaarbare risiko's.

• Interne beheermaatreëls: Sistematiese maatreëls deur ŉ onderneming ingestel om

die daaglikse werksaamhede op ŉ ordelike en doeltreffende wyse te doen; bates en

hulpbronne te beskerm; foute, bedrog en diefstal op te spoor; akkuraatheid en

volledigheid van rekeningkundige data te verseker; betroubare en tydige finansiële

bestuursinligting te verskaf en die nakoming van beleid en planne te verseker.

• Monitering en verslagdoening: Monitering behels toesighouding oor die aktiwiteite

wat gerig is op die bereiking van doelwitte en prestasieteikens. Verslagdoening gee ŉ

gesproke of skriftelike verslag van iets wat ŉ persoon waargeneem, gehoor, gedoen,

of ondersoek het.

(Aangepas vanuit:

http://www.decs.sa.gov.au/goldbook/pages/financial/components/?reFlag=1)

Die volgende is ŉ voorbeeld van ŉ beheerraamwerk:



Figuur 1.4: Beheerraamwerk

(Bron: http://www.create-comply.com/images/main/home.jpg)

1.5.2 Verskil tussen rekeningkunde en finansiële bestuur

Rekeningkunde verwys na spesifieke metodes wat hoofsaaklik die debitering en kreditering

van verskillende transaksies behels. Finansiële bestuur handel nie net oor rekeningkunde

nie, maar dit sluit selfs ander aspekte soos ekonomie, wiskunde en sakebedrywighede in.

Finansiële bestuur kyk ook na die moontlike risiko’s wat ŉ sakeonderneming mag bedreig.

Selfs ondernemings met ŉ goed-gedefinieerde sisteem en goeie kontantvloei, kan ŉ

probleem ontwikkel. Deur die toepassing van behoorlike finansiële bestuur, kan probleme

soos die hantering van kontanttekorte voorkom word.

Rekeningkunde behels dus die dag-tot-dag bedryf van ŉ rekeningkundige stelsel – dus die

opname van gereelde transaksies in die geskikte rekeninge. ŉ Rekeningkundige stelsel

definieer die proses van erkenning, evaluering en opname van die finansiële inligting in die

onderneming (aangepas vanuit: http://EzineArticles.com/3636174).

Die volgende is ŉ voorbeeld van die rekeningkundige siklus in ŉ sakeonderneming.



Figuur 1.5: Rekeningkundige siklus

(Bron: http://www.bookkeeping-financial-accounting-

resources.com/images/accountingcycle.jpg)

Finansiële bestuur behels die toepassing van algemene bestuursbeginsels op bepaalde

finansiële bedrywighede en die bestuur van finansiële hulpbronne, insluitend die finansiële

verslae, begrotings, risikobestuur en die versekering van ŉ onderneming. Die voorstelling

hieronder gee ŉ oorsig oor die finansiële bestuurder se verantwoordelikhede:

Figuur 1.5: Financial Management

Bron: http://www.ibscdc.org/img/why-financial-management.gif

Financial

Management

Investment

decisions

Capital

budgeting

decision

Dividend

payout

decision

Financing

decisions

Dividend

decisions

Working capital

management

Capital

structure

decision



1.5.3 Hoe om finansiële bestuur doeltreffend te maak

Bestuurders maak soms die fout om te glo dat finansiële bestuur die verantwoordelikheid

van die rekeninge afdeling in die onderneming is. Hoewel daar gebiede soos kontantbestuur,

hantering van die betaalstaat, betaling van verskaffers en die invordering van betalings

gewoonlik deur die rekeninge afdeling hanteer word, is finansiële bestuur die

verantwoordelikheid van alle bestuurders. Bestuurders is dikwels hieroor bekommerd omdat

baie meen dat dit moeilik en ingewikkeld is.

Die volgende kan aangewend word om finansiële bestuur doeltreffend te maak:

• Aktiewe betrokkenheid by die opstel van ŉ begroting

In die meeste sakeondernemings word die begrotingsverantwoordelikheid soveel as

moontlik gedelegeer na die onderskeie bestuurders. As gevolg hiervan kry

bestuurders ŉ kans om aktief betrokke te wees by sake soos die bepaling van

verkoopsvolumes; tydelike vulling van vakatures om verkope te stimuleer; die

bepaling van koopvoorkeure ten opsigte van produkte wat ooreenkomstig bepaalde

volumes gebruik word en beleggings in nuwe toerusting of fasiliteite.

• Duidelike aannames

ŉ Begroting is ŉ plan vir die toekoms, gebaseer op die beskikbare bewyse ten tye

van die voorbereiding van die begroting. Daar moet aannames gemaak word oor

aspekte soos verkopegroei, personeelomset, inflasie, ens. Hierdie aannames moet

duidelik in die aanbieding van die begroting vermeld word.

• Samewerking met die rekenmeester

Die rekenmeester wat in ŉ onderneming werksaam is, is in der waarheid die

onderneming se persoonlike sake-adviseur. Die rekenmeester het kennis van die

finansies van die besigheid en die belangrikste drywers van inkomste en koste.

Hierdie kennis is nuttig wanneer dit kom by die hersiening van die onderneming se

prestasie regdeur die jaar.

Verder kan die rekenmeester resultate modelleer op grond van verskillende

aannames en help om ŉ duidelik beeld van die risiko's te kry.



• Deel die begroting met alle betrokke partye

ŉ Bestuurder se sukses hang af van die resultate wat deur alle betrokke partye

behaal word. Die bestuurder moet die begroting en die sleutelaannames waarop dit

gebaseer is met die betrokke partye deel. As alle werknemers weet wat die finansiële

resultate is en wat beoog word, kan dit werknemers motiveer om dié aksies te neem

wat die mees positiewe resultate sal gee.

• Bestuurders moet verantwoordelikheid neem

Wanneer dit finansieel swaar gaan met ŉ onderneming, is dit maklik om verskonings

te soek en ander daarvoor te blameer. Bestuurders betrokke by die opstel van ŉ

begroting, moet daarop gefokus wees om positiewe resultate te behaal, eerder as

om verskonings te soek.

• Moniteer prestasie en neem aksie

Daar moet ŉ proses in plek wees om die werklike prestasie teenoor die begroting te

kan moniteer. As sakebedrywighede volgens plan verloop, moet aksies geïdentifiseer

word wat die onderneming selfs verder kan verbeter. As alles nie volgens plan

verloop nie, moet aksies geïdentifiseer word wat daarop sal fokus om die

sakebedrywighede weer op dreef te bring.

• Fokus op die mees belangrike detail

Wanneer dit kom by finansiële bestuur, kan bestuurders soms verlore raak in detail

en nietighede. Bestuurders moet duidelikheid hê oor die inligting waaraan aandag

geskenk moet word. Voorbeelde van sodanige inligting is inkomste uit verkope of

dienste, salariskoste van werknemers en bedryfskoste.

(Aangepas vanuit: http://EzineArticles.com/785315)

1.5.4 Strategiese finansiële bestuur

Strategiese finansiële bestuur behels die identifisering van die moontlike strategieë wat ŉ

onderneming se markwaarde sal verhoog. Dit behels die toewysing van skaars kapitale

hulpbronne aan die beskikbare mededingende geleenthede. Dit sluit ook die implementering

en monitering van die gekose strategieë in, sodat die ooreengekome doelwitte bereik kan

word.



Die volgende is ŉ grafiese voorstelling van die aktiwiteite betrokke by strategiese finansiële

bestuur.

Figuur 1.6: Strategies finansiële bestuur

Bron: http://imanifinancial.co.uk/images/sfm_diagram.jpg

Belangrike besluite wat binne die bestek van finansiële strategie val, sluit die volgende in:

• Finansiële besluite

Finansiële besluite handel oor die wyse van finansiering in die onderneming of die

mengsel van eie fondse en skuldkapitaal in die onderneming. As dit moontlik is om

die totale waarde van die maatskappy te verander deur verandering in die

kapitaalstruktuur van die maatskappy, kan die optimale finansiële mengsel verkry

word. Dit is wanneer die markwaarde van die maatskappy geoptimaliseer is.

• Beleggingsbesluite

Beleggingsbesluite behels die winsgewende aanwending van die onderneming se

fondse, veral vir langtermynprojekte (kapitaalprojekte). Omdat die toekomstige

voordele wat sulke projekte inhou nie bekend is nie, behels beleggingsbesluite

noodwendig risiko. Die projekte moet dus geëvalueer word ten opsigte van verwagte

opbrengs en risiko wat die faktore is wat uiteindelik die markwaarde van die

onderneming bepaal.



Om die markwaarde van die maatskappy te maksimaliseer, sal die finansiële

bestuurder belangstel in die projekte met ŉ maksimum opbrengs en ŉ minimum

risiko. ŉ Begrip van koste van kapitaal, kapitaalstruktuur en portefeuljeteorie is ŉ

voorvereiste hier.

• Dividende besluite

Die dividende besluit bepaal die verdeling van inkomste tussen betalings aan

aandeelhouers en herbelegging in die maatskappy. Behoue verdienste is een van die

belangrikste bronne van fondse vir die finansiering van korporatiewe groei, terwyl

dividende neerkom op die kontantvloei wat ophoop vir aandeelhouers.

Alhoewel beide groei en dividende wenslik is, is die doelwitte hiervan in konflik met

mekaar. ŉ Hoër dividendkoers beteken minder behoue verdienste en gevolglik

stadiger groeitempo in toekomstige verdienste en aandelepryse. Die finansiële

bestuurder moet ŉ redelike oplossing vir hierdie konflik vind.

(Bron: http://EzineArticles.com/3300828)

1.6 Rolspelers in finansiële bestuur

Daar is drie belangrike spelers in die finansiële bestuur van ŉ maatskappy, naamlik die Raad

van Direkteure, die Ouditkomitee en die maatskappy se bestuur wat die Hoof Finansiële

Beampte, Hoof van Interne Oudit, die Uitvoerende Hoof en die Hoof Bedrysbeampte insluit.

1.6.1 Raad van Direkteure

Die primêre verantwoordelikheid van die Raad van Direkteure (“die Raad”) is om die

aandeelhouers se bates te beskerm en te verseker dat hulle ŉ goeie opbrengs op hul

belegging verkry. In sommige Europese lande is die sentiment anders en direkteure daar

voel dit is hulle primêre verantwoordelikheid om, in die eerste plek, die werknemers van ŉ

maatskappy te beskerm en dan na die belange van die aandeelhouers om te sien. In hierdie

sosiale en politieke klimaat, neem korporatiewe winsgewendheid ŉ laer prioriteit in, indien dit

gemeet word teen die behoeftes van werknemers.

Die Raad van Direkteure is die hoogste beherende gesag binne die bestuurstruktuur van

enige openbare maatskappy. Dit is die raad se verantwoordelikheid om die maatskappy se

Hoof Uitvoerende Beampte aan te stel. Ander verantwoordelikhede sluit, onder andere, in

die uitbetaling van dividende, goedkeuring van die maatskappy se finansiële state en die



maak van aanbevelings oor verkryging/aanskaffing van ander sakeondernemings en

samesmeltings.

� Samestelling van die Raad

Die Raad word saamgestel uit individuele mans en vroue ("direkteure") wat gekies word

deur die aandeelhouers vir ŉ bepaalde termyn. Talle maatskappye werk op ŉ roterende

stelsel sodat net sommige direkteure verkiesbaar is elke jaar. Hierdie beleid maak dit veel

moeiliker vir ŉ volledige raadsverandering wat kan plaasvind as gevolg van ŉ vyandige

oorname.

In die meeste gevalle:

• het direkteure ŉ gevestigde belang in die maatskappy;

• werk direkteure in die topbestuur van die maatskappy; of

• is onafhanklik van die maatskappy, maar is bekend vir hul sakevernuf.

Die aantal direkteure kan aansienlik wissel tussen maatskappye. Walt Disney, byvoorbeeld,

het sestien direkteure, wat elkeen afsonderlik op dieselfde tyd vir een jaar termyne verkies

word.

Die volgende is ŉ uittreksel uit die jaarverslag van die General Electric maatskappy oor hoe

onafhanklikheid van direkteure in daardie maatskappy aangespreek word.

Gevallestudie 1.1

Jaarverslag: General Electric

"At the core of corporate governance, of course, is the role of the board in overseeing how

management serves the long-term interests of share owners and other stakeholders. An

active, informed, independent and involved board is essential for ensuring GE’s integrity,

transparency and long-term strength. As a result of the 2002 changes, 11 of GE’s 17

directors are 'independent' under a strict definition, with a goal of two-thirds."



� Komitees van die Raad van Direkteure

Die Raad van Direkteure se verantwoordelikhede sluit die samestelling van die oudit- en

vergoedingskomitees in. Die ouditkomitee is verantwoordelik om te verseker dat die

maatskappy se finansiële state en verslae akkuraat is en gebruik billike en redelike skattings

(aangepas vanuit: http://beginnersinvest.about.com/cs/a/aa2203a.htm).

1.6.2 Ouditkomitee

Die komitee is verantwoordelik om die Raad van Direkteure te ondersteun in sy

toesighoudende verantwoordelikhede met betrekking tot die:

• integriteit van die maatskappy se finansiële state;

• finansiële verslagdoeningsproses;

• stelsels van interne rekeningkundige en finansiële kontrole;

• kwalifikasies, onafhanklikheid en prestasie van die onafhanklike ouditeur;

• prestasie van die maatskappy se interne ouditafdeling; en

• die maatskappy se regs- en regulatoriese nakoming.

Die maatskappy se bestuur en die onafhanklike ouditeur is vir die volgende verantwoordelik

en nie die komitee nie:

• Beplanning of uitvoer van oudits.

• Bepaling of die maatskappy se finansiële state en openbaarmakings volledig en

akkuraat is.

• Bepaling of die maatskappy se finansiële state en openbaarmakings in

ooreenstemming met algemeen aanvaarde rekeningkundige beginsels en toepaslike

reëls en regulasies is.

Ouditkomitees van openbare maatskappye hersien finansiële verslae kwartaalliks en

jaarliks. Daarbenewens bespreek lede dikwels komplekse rekeningkundige ramings en

aannames wat deur die bestuur gemaak is, asook die implementering van nuwe

rekeningkundige beginsels of regulasies.

Ouditkomitees het gereelde interaksie met senior finansiële bestuurslede soos die Hoof

Finansiële Beampte van die maatskappy en kan kommentaar lewer op die funksies van

hierdie bestuurslede. Indien ernstige probleme met rekeningkundige praktyke of personeel

geïdentifiseer word, kan ŉ spesiale ondersoek gelas word deur die ouditkomitee.



Eksterne ouditeure is ook verplig om aan die komitee verslag te doen oor ŉ verskeidenheid

van sake, wat die volgende kan insluit:

• Die eksterne ouditeur se mening oor die bestuur se keuse van rekeningkundige

beginsels.

• Rekeningkundige aansuiwerings wat ontstaan uit die oudits.

• ŉ Meningsverskil of probleme in die samewerking met bestuur.

• Enige geïdentifiseerde bedrog of onwettige dade.

(Aangepas vanuit: http://www.nysscpa.org/cpajournal/2004/1104/essentials/p22.htm)

1.6.3 Bestuur

Hedendaagse bestuurders moet oor die algemeen vertroud wees met die globale finansiële

funksionering van ŉ onderneming en moet in staat wees om die probleme en besluite wat

handel oor die bestuur van die finansiële sakebedrywighede te kan hanteer. Die bestuurder

moet betrokke wees by die toekenning van fondse vir finansiële projekte en aktiwiteite, maar

minder betrokke by die verkryging van fondse.

Die rol van die finansiële bestuurder is spesifiek. Ten einde die funksionering van finansiële

operasies te vergemaklik, is die volgende belangrik:

Die bestuurder moet:

• oor ŉ wye verskeidenheid van vaardighede beskik;

• ŉ sterk greep op die aard en omvang van alle finansiële bedrywighede hê;

• ŉ deeglike begrip hê van hoe die onderneming funksioneer; en

• moet konsentreer op die likiditeit en winsgewendheid van die onderneming.

Die volgende is voorbeelde van belangrike bestuurders met betrekking tot finansiële bestuur

in ŉ maatskappy:

� Hoof Finansiële Beampte

Die Hoof Finansiële Beampte (HFB) is ŉ korporatiewe beampte wat primêr verantwoordelik

is vir die bestuur van die finansiële risiko van die maatskappy. Hierdie beampte is ook verder

verantwoordelik vir finansiële beplanning en rekordhouding, sowel as finansiële

verslagdoening aan hoër bestuur.

Die HFB se werk is kompleks en kan verdeel word in drie belangrike komponente, naamlik:



• Kontroleringspligte

Die kontroleringspligte van die HFB behels die aanbieding en verslagdoening van

akkurate en tydige historiese finansiële inligting van die maatskappy. Elke rolspeler in

die maatskappy – aandeelhouers, ontleders, krediteure, werknemers en ander lede

van die bestuur – maak staat op die akkuraatheid en tydigheid van hierdie inligting.

Dit is noodsaaklik dat die inligting wat deur die HFB verskaf word, akkuraat is, want

talle besluite word daarop gebaseer.

• Tesourie pligte

Die HFB is ook verantwoordelik vir die maatskappy se huidige finansiële toestand.

Hy/sy moet besluit hoe om die maatskappy se geld te belê, met inagneming van die

risiko en likiditeit. Daarbenewens het die HFB toesig oor die kapitaalstruktuur van die

maatskappy; die bepaling van die beste kombinasie van skuld, en gelykheid en

interne finansiering. Die aanspreek van die probleme rondom die kapitaalstruktuur is

een van die belangrikste pligte van ŉ HFB.

• Ekonomiese strategie en vooruitskatting

Nie alleen is die HFB verantwoordelik vir die maatskappy se historiese en huidige

finansiële omstandighede nie, maar hy/sy is ook verantwoordelik vir die maatskappy

se finansiële toekoms.

ŉ HFB moet in staat wees om die areas te identifiseer wat die mees doeltreffende is

en moet bepaal hoe die maatskappy op hierdie inligting kan kapitaliseer.

Byvoorbeeld, die HFB van ŉ motorvervaardiger moet in staat wees om te bepaal

watter modelle die beste verkoper is en hoe hierdie inligting die beste gebruik kan

word om die maatskappy in die toekoms te verbeter. Hierdie aspek van ŉ HFB se

pligte sluit ook ekonomiese vooruitskatting en modellering in, met ander woorde, om

te voorspel (gegewe verskeie scenario's) wat die beste manier is om die maatskappy

se sukses in die toekoms te verseker.

(Aangepas vanuit: http://www.investopedia.com/ask/answers/04/042204.asp)

� Hoof van Interne Oudit

Interne oudit is ŉ onafhanklike, objektiewe gerusstellings- en adviserende funksie wat

ontwerp is om waarde toe te voeg en die onderneming se bedrywighede te verbeter. Dit help



die onderneming om sy doelwitte te bereik deur ŉ sistematiese, gedissiplineerde benadering

te vestig om risikobestuur, beheer en bestuursprosesse te evalueer en te verbeter.

Die Hoof van Interne Oudit moet, via die Ouditkomitee, ŉ mening aan die Raad van

Direkteure voorlê oor die toereikendheid en doeltreffendheid van die reëlings vir

risikobestuur, beheer en bestuur, doeltreffendheid en effektiwiteit (waarde vir geld) binne die

onderneming, en die mate waarin die Raad hierdie aspekte kan staatmaak.

Om die nodige versekering te verskaf, sal Interne Oudit ŉ program van ouditwerk

onderneem wat gemagtig is deur die Raad van Direkteure op advies van die Ouditkomitee.

Die program omvat die volgende:

• Om die bereiking van organisatoriese doelwitte te monitor.

• Om risiko's in die bereiking van die doelwitte te identifiseer, te evalueer en te

bestuur.

• Om die nakoming van beleid, wette en regulasies te verseker.

• Om die integriteit en betroubaarheid van finansiële en ander inligting wat aan die

bestuur en belanghebbendes verskaf word (insluitend dié wat gebruik word in

besluitneming) te bepaal.

• Om vas te stel of beheerstelsels in plek is om die mees ekonomiese, doeltreffende

en effektiewe gebruik van hulpbronne te bevorder en bates te beskerm.

(Aangepas vanuit: http://www.internalaudit.bham.ac.uk/resources/reference.shtml)

� Hoof Uitvoerende Beampte

Die Hoof Uitvoerende Beampte (HUB) is die hoogste uitvoerende posisie in ŉ maatskappy

en wie se hoofverantwoordelikhede die ontwikkeling en implementering van hoë-vlak

strategieë insluit. Die beampte moet ook korporatiewe besluite neem, die algemene

bedrywighede en hulpbronne van die maatskappy bestuur, en optree as die punt van

kommunikasie tussen die Raad van Direkteure en die korporatiewe bedrywighede. Die Hoof

Uitvoerende Beampte sal dikwels ŉ posisie op die Raad beklee en in sommige gevalle selfs

die voorsitter wees.

Die rol van die HUB in strategiese bestuur (wat finansiële bestuur insluit) is soos volg:

• Hy/sy moet verstaan dat die strategiese bestuur sy verantwoordelikheid is. Dele van

hierdie taak, maar beslis nie almal nie, kan gedelegeer word.



• Die HUB is verantwoordelik vir die skep van ŉ positiewe klimaat teenoor strategiese

bestuur in die onderneming.

• Die HUB moet seker maak dat die ontwerp van die strategiese proses geskik is vir

die unieke eienskappe van die maatskappy.

• Hy/sy moet betrokke raak in die strategiese beplanning.

• Die HUB moet beplanningsvergaderings met die bestuurders hou en moet verseker

dat daar ŉ behoorlike evaluering van die planne en terugvoering plaasvind.

• Die HUB is verantwoordelik om verslag te doen aan die Raad van Direkteure oor die

resultate van die strategiese bestuursproses.

• Die HUB is verantwoordelik vir die neem van finale besluite, maar die besluite is

gewoonlik ŉ kulminasie van die idees, inligting en ontledings van ander.

(Aangepas vanuit: http://www.introduction-to-management.24xls.com/en216)

� Hoofbedryfsbeampte

Die rol van die Hoofbedryfsbeampte (HDB) is baie belangrik. Daar word soms aangevoer dat

dit die nommer twee posisie in ŉ maatskappy. Die HBD is die sleutel-individu wat

verantwoordelik is vir die lewering van resultate op ŉ dag-tot-dag-, en kwartaal-tot-

kwartaalbasis. Die HDB speel ŉ baie belangrike en leidende rol in die uitvoering van die

strategieë wat ontwikkel is deur die topbestuurspan.

Daar is vyf potensiële rolle vir die HDB, naamlik:

• Om die Hoof Uitvoerende Beampte se strategie te implementeer.

• Om die leiding te neem met ŉ spesifieke inisiatief.

• Om as mentor op te tree vir ŉ jong, onervare Hoof Uitvoerende Beampte.

• Om die sterkpunte of die swakhede van die Hoof Uitvoerende Beampte aan te vul.

• Om ŉ vennoot van die Hoof Uitvoerende Beampte te wees.

(Aangepas vanuit: http://coobulldog.wordpress.com/2010/02/22/what-is-the-role-of-the-coo/)

1.7 Doelwitte van finansiële bestuur

Die doel van finansiële bestuur is rykdom-maksimering eerder as winsmaksimering.

Rykdom-maksimering beteken dat die totale waarde van die firma vermeerder word. In

hierdie gedeelte word daar onderskei tussen die hoofdoelwitte en die spesifieke doelwitte

van finansiële bestuur.



1.7.1 Hoofdoelwitte

• Bied ondersteuning vir besluitneming

Finansiële bestuur bied aan bestuurders die inligting en kennis wat hulle nodig het

om operasionele besluite te ondersteun en die finansiële implikasies van besluite te

verstaan, voordat die besluite gemaak word. Bestuurders kan ook besluite monitor vir

moontlike finansiële implikasies en vir lesse wat geleer kan word daaruit.

• Maak seker dat tydige, relevante en betroubare finansiële en nie-finansiële

inligting beskikbaar is

Finansiële bestuur gee aan bestuurders die basiese inligting wat die grondslag vorm

vir die verdere verwerking daarvan. Die inligting word gebruik vir bestuursbeheer en

wanneer verantwoording gedoen moet word vir bepaalde aksies.

• Bestuur van risiko's

Finansiële bestuur stel ŉ onderneming in staat om risiko’s te identifiseer en te

evalueer. Finansiële bestuur is ŉ belangrike komponent van risikobestuur, aangesien

die volle omvang van die sake-risiko's – operasionele, strategiese, sowel as sosiale,

wetlike, politieke en omgewingsrisiko's – bestuur moet word.

• Gebruik hulpbronne doeltreffend, effektief en ekonomies

Finansiële bestuur is noodsaaklik om te verseker dat ŉ sakeonderneming genoeg

hulpbronne het om met sy sakebedrywighede voort te gaan, en dat hierdie

hulpbronne ekonomies, doeltreffend en effektief benut word.

• Versterk aanspreeklikheid

Finansiële bestuur is noodsaaklik vir ŉ onderneming om te demonstreer hoe die

finansiële hulpbronne gebruik is en wat daarmee vermag is.

• Verskaf ŉ ondersteunende omgewing vir beheer

Finansiële bestuur dra by tot die bevordering van ŉ organisatoriese klimaat wat die

bereiking van finansiële bestuursdoelwitte hoog ag – ŉ klimaat wat die verbintenis

van seniorbestuurslede, gedeelde waardes en etiek, kommunikasie en

organisatoriese leer insluit.



• Voldoen aan owerheidsregulasies en -wette

Finansiële bestuur is noodsaaklik om te verseker dat ŉ onderneming transaksies

uitvoer in ooreenstemming met toepaslike wetgewing, regulasies en uitvoerende

bevele; dat bestedingslimiete nie oorskry word nie en dat transaksies gemagtig is.

• Beskerm die bates

Dit bied ook aan die onderneming ŉ stelsel van kontrole oor bates, laste, inkomste en

uitgawes. Hierdie kontroles beskerm die onderneming teen bedrog, finansiële

nalatigheid, skending van finansiële reëls of beginsels en verliese van bates of

openbare geld.

1.7.2 Spesifieke doelwitte

In die meeste maatskappye is die Hoof Finansiële Beampte verantwoordelik vir die roetine

finansiële bestuur. Die spesifieke doelwitte is dan soos volg:

• Finansiële beplanning

Die belangrikste verantwoordelikheid van die Hoof Finansiële Beampte is om die

behoeftes en bronne van finansiering te voorspel en voldoende kontantvoorraad

beskikbaar te hê vir die gladde funksionering van die onderneming. Die

kontantinvloei en -uitvloei moet ononderbroke en aaneenlopend wees. Vir hierdie

doel is finansiële beplanning nodig. Dit sluit in om te bepaal wanneer fondse benodig

gaan word, die identifisering van bronne vir befondsing en die beleggingspatrone,

sodat die maatskappy sy verpligtinge kan nakom en kliëntewaarde in die mark

behou. Die finansiële bestuurder moet ook toesien dat daar geen oortollige fondse in

die onderneming is wat “niks verdien” nie – dus nie in winste omgesit word nie.

• Verhoging van fondse benodig

Die tweede belangrikste verantwoordelikheid van die finansiële bestuurder is om te

bepaal of daar langtermyn- of korttermynbefondsing benodig sal word. Die

alternatiewe bronne van fondse moet oorweeg word met inagneming van die

volgende: koste verbonde aan die verhoging van die onderneming se laste; die

uitwerking daarvan op verskeie belanghebbende partye, soos die aandeelhouers,

krediteure, werknemers en die samelewing; beheer en risikobestuur in die

finansiering en elastisiteit van die kapitaalstruktuur.



• Beheer oor die gebruik van fondse

Die finansiële bestuurder is ook verantwoordelik vir die behoorlike benutting van

fondse. Bates moet effektief gebruik word sodat meer wins verdien kan word; invloei

en uitvloei van kontant moet beheer word op so ŉ wyse dat daar voldoen word aan

die huidige sowel as toekomstige verpligtinge; onnodige uitgawes moet ingeperk

word en die misbruik van fondse mag nie toegelaat word nie.

• Aanwending van winste

Aanwending van winste is een van die belangrikste verantwoordelikhede van

finansiële bestuurder. Hy/sy moet topbestuur adviseer oor hoeveel van die winste in

die onderneming as reserwes vir toekomstige uitbreiding gehou moet word; hoeveel

wins, indien nodig, gebruik mag word vir die terugbetaling van die skuld, en hoeveel

wins aan die aandeelhouers as dividende betaal moet word.

• Verantwoordelikheid teenoor die eienaars

Aandeelhouers is die werklike eienaars van die maatskappy. Finansiële bestuur het

ŉ primêre verantwoordelikheid teenoor diegene wat fondse in die onderneming belê

het. Die finansiële welstand van die onderneming moet in stand gehou word, maar

daar moet ook ŉ opbrengs verdien word wat die eienaars voldoende sal beloon vir

die risiko wat geneem is.

• Wetlike verpligtinge

Die finansiële bestuurder is verantwoordelik daarvoor om die onderneming in te lig

oor sy wetlike verpligtinge. Goeie finansiële bestuur help om ŉ gesonde wetlike

raamwerk te ontwikkel.

(Aangepas vanuit:

http://www.freemba.in/articlesread.php?artcode=291&substcode=18&stcode=10)

1.8 Take van finansiële bestuur(ders)

Byna elke maatskappy, regeringsagentskap en onderneming het een of meer finansiële

bestuurder wat die voorbereiding van finansiële verslae doen, oor aktiwiteite toesig hou en

kontantbestuurstrategieë implementeer. Rekenaars en persone wat verantwoordelik is vir

die data aantekening, maak finansiële bestuurders se hande los om meer tyd te spandeer



aan die ontwikkeling van strategieë en die uitvoering van die langtermyndoelwitte van hul

onderneming.

1.8.1 Algemene take

Die pligte van die finansiële bestuurders wissel na gelang van spesifieke

verantwoordelikhede, wat die volgende kan insluit: kontroleerder, tesourier of finansiële

beampte, kredietbestuurder, kontantbestuurder en die risiko- en versekeringsbestuurder.

• Kontroleerders

Kontroleerders bestuur die voorbereiding van die finansiële verslae van die

onderneming – die inkomstestate, balansstate en die ontleding van toekomstige

inkomste of uitgawes. Hierdie verslae voorsien ŉ beeld van die onderneming se

finansiële posisie. Kontroleerders is ook in beheer van die voorbereiding van spesiale

verslae, soos vereis deur die regulatoriese owerhede. Dikwels moet kontroleerders

toesig hou oor die rekeningkundige, oudit- en begrotingsdepartemente.

• Tesouriers

Tesouriers en finansiële beamptes bestuur die onderneming se finansiële

doelstellings, doelwitte en begrotings. Hierdie beamptes hou toesig oor die belegging

van fondse en die bestuur van risiko's. Hulle hou toesig oor

kontantbestuursaktiwiteite, voer kapitaalverhogingstrategieë uit om die onderneming

se uitbreiding en handel met samesmeltings en verkrygings te ondersteun.

• Kredietbestuurders

Kredietbestuurders hou toesig oor die onderneming se uitreiking van krediet. Hierdie

bestuurders bepaal kredietgraderingskriteria; bepaal kredietplafonne en moniteer die

invordering van agterstallige rekeninge. Bestuurders wat spesialiseer in

internasionale krediet, ontwikkel finansiële en rekeningkundige stelsels vir die

banktransaksies van multinasionale ondernemings.

• Risiko en versekering beamptes

Risiko- en versekeringsbestuurders hou toesig oor moontlike risiko's en verliese wat

mag ontstaan as gevolg van finansiële transaksies en sakebedrywighede en kan ook

die bestuur van die onderneming se versekeringsbegroting insluit.



• Ander finansiële bestuurders

Finansiële instellings, soos kommersiële banke en verband- en finansiële

maatskappye, neem bykomende finansiële bestuurders in diens wat verskillende

funksies verrig. Hierdie funksies sluit in toesig oor lenings, trusts, huislenings,

beleggings, verkope, en elektroniese finansiële dienste.

Takbestuurders van finansiële instellings administreer en bestuur al die funksies van

ŉ takkantoor, wat insluit die huur van personeel, die goedkeuring van lenings en lyne

van krediet, die bevordering van ŉ verhouding met die gemeenskap om sake te lok,

en om kliënte te help met rekeningprobleme. Finansiële bestuurders in finansiële

instellings moet tred hou met die vinniggroeiende verskeidenheid van finansiële

dienste en produkte.

1.8.2 Unieke take

Bykomend tot die algemene pligte hierbo beskryf, voer finansiële bestuurders take uit wat

uniek is tot ŉ spesifieke onderneming of bedryf. Byvoorbeeld, finansiële bestuurders in diens

van die regering word kundiges op die regering se hulpbronne en begrotingsprosesse, terwyl

finansiële bestuurders in gesondheidsorg ingelig moet wees oor kwessies rondom die

finansiering van gesondheidsorg. Daarbenewens moet finansiële bestuurders bewus wees

van spesiale belastingwette en regulasies van toepassing op die spesifieke bedryf.

Finansiële bestuurders speel ŉ toenemend belangrike rol in samesmeltings en

konsolidasies, en in die globale uitbreiding en verwante finansiering. Hierdie gebiede vereis

uitgebreide, gespesialiseerde kennis aan die kant van die finansiële bestuurder om risiko's

te verminder en wins te maksimaliseer.

Die volgende is ŉ werksomskrywing van ŉ tipiese finansiële bestuurder:

Gevallestudie 1.2

FINANCE MANAGER JOB DESCRIPTION AND PERSON SPECIFICATION

Role purpose:

To establish and maintain financial and management procedures for a Community

Technology Project. Ensure compliance with all regulatory requirements as relating to

Company and Charity Law, and in conjunction with the Operations Manager and Board of



Trustees ensure adequate resource acquisition for the development of services in the

support of our Charitable aims.

Key work areas and tasks:

Planning and development

• Take responsibility for overall management and delivery of the business plan.

• In conjunction with the governing body, draft, monitor and assess the business and

development plan

• Assess options for co-ordinating the activities, procedures and systems so as to

promote common policies and practices.

• Manage the development of the service to ensure that the promotion of equality of

opportunity and challenging discrimination are central to strategic development,

management and its services to clients.

Supporting the governing body

• Arrange and attend meetings of the governing body.

• Advise the governing body on financial, managerial, staffing and service delivery

issues.

• Report to the governing body on progress against agreed objectives.

• Prepare and draft the organisation’s Annual Report.

• Advise the trustee board on compliance with all relevant legislation, e.g.Company and

Charity law, Health & Safety, employment, etc.

• Report to the trustee board on progress against agreed objectives.

Service delivery

• Identify development opportunities consistent with the aims of the organisation and

the operating environment.

• Maintain an awareness of organisational and technological developments and ensure



that the service operates in ways which make best possible use of the resources

available.

Resource acquisition

• Develop the organisation's funding base to secure present and future service delivery.

• Liaise and negotiate, as appropriate, with the funding authority and other funding

sources on future service delivery initiatives and developments in conjunction with the

Operations Manager.

• Maintain appropriate relations with funders and make reports as necessary, ensuring

compliance with any contracts.

• Identify opportunities for funded development of the service and to submit bids and

applications accordingly.

Financial management

• Maintain day-to-day financial control of the service within budget heads agreed by the

trustee board.

• Ensure that all finances are properly administered and monitored, including credit

control.

• Support the Honorary Treasurer in the provision of information for the estimates.

• Advise on the proper allocation of resources.

• Ensure that appropriate financial regulations and controls are in place and in use at all

times.

• Prepare and review detailed budgets for approval by the governing body in

conjunction with the Honorary Treasurer and/or appropriate Sub-Committee.

• Make regular reports to the governing body on income, expenditure and any

variations from budgets.

• Ensure that all financial reporting obligations are met in relation to submissions for

funding, for grant aid, for contracts and any other initiatives.



• Act as cheque signatory for and authorise expenditure up to limits as agreed by the

governing body.

Staff management

• Ensure, delegating as appropriate, that each service location is adequately managed,

staffed and resourced.

• Overview of Policies and Procedures, Employment, Volunteer and Internship

Agreements.

Public relations and social policy

• Develop and oversee appropriate publicity through effective relations with the media,

other community organisations and through public speaking.

Training and development

• Identify and implement plans for own training and development needs.

Other duties and responsibilities

• Undertake such other duties and tasks as may lie within the scope of this post to

ensure the effective delivery and development of the service.

Person specification

• Proven administrative, leadership and management ability in the areas of strategic

planning and organisational development.

• Ability to devise and implement strategic development and resource plans, particularly

in the areas of service development, staff development and the management of

change.

• Ability to work on own initiative, prioritise work, handle pressure and take day-to-day

decisions on the running of the organisation.

• Ability to develop, monitor and maintain management information systems and

procedures.



• Ability to undertake fundraising and marketing activities.

• Experience of financial responsibility for a budget, including experience of accounting

guidelines, end of year accounts and external liaison with auditors.

• Ability to communicate effectively in person, in writing and over the telephone with

individuals and with a wide variety of organisations and audiences and to research,

analyse and interpret complex information and produce clear verbal and written

reports.

• Ability to lead and to contribute to the team.

• Understanding of equalities and diversity best practice and legislative requirements in

relation to service delivery, business development and recruitment of staff and

volunteers.

(Uittreksel vanuit: http://www.communitytechnology.org.uk/vacancies/financial-manager-

comm-tech.pdf)

1.9 Gebruike van finansiële bestuursinligting

Die evaluasie van die finansiële prestasie van ŉ onderneming vereis finansiële inligting uit

drie bronne: ŉ balansstaat, ŉ inkomstestaat en ŉ kontantvloeistaat. Elkeen van hierdie

finansiële opsommings gee belangrike inligting vir die algehele beoordeling van hoe die

onderneming vaar.

1.9.1 Waarvoor word finansiële bestuursinligting gebruik?

Die kweek van goeie verhoudings met beleggers en reguleerders is ŉ prioriteit vir die

bestuur van ŉ maatskappy. ŉ Maatskappy se senior bestuurders moet verseker dat die

departementshoofde die verslag van die onderneming se finansiële state aan die einde van

ŉ spesifieke tydperk, soos ŉ kwartaal of jaar, voorberei. ŉ Sakeonderneming se finansiële

state lig die sluier oor sy bedryfsprestasie.

Die volgende is belangrike gebruike van finansiële bestuursinligting:



• Korporatiewe solvensie (solvency)

Beleggers en die publiek vertrou op die balansstaatinligting om die stappe te

verstaan wat die korporatiewe leierskap neem om solvabiliteit te ondersteun. ŉ

Balansstaat toon inligting oor ŉ maatskappy se bates, skulde en die netto waarde,

ook bekend as eie kapitaal. Korporatiewe finansiers gebruik vir beleggingsdoeleindes

die statistieke van ŉ maatskappy se ekonomiese status. Byvoorbeeld die

bedryfskapitaal toon aan sekuriteitebeursdeelnemers of ŉ maatskappy genoeg

kontant sal hê vir die volgende 12 maande. Hierdie verhouding is gelyk aan

korttermyn bates, soos kontant en voorrade, minus korttermyn skuld.

• Winsgewendheid

Bestuursinisiatiewe om winsgewendheid te bevorder het dikwels ten doel om die

beperkings op ŉ maatskappy se vermoë om inkomste te genereer op te hef. Hierdie

inisiatiewe help topbestuur om geleenthede vir groei te identifiseer. Die

inkomstestaat dui die korporatiewe inkomste, uitgawes en netto inkomste (of netto)

verlies aan.

• Likiditeit

Wanneer persone gretig is om ŉ sakeonderneming te begin, kan hulle soms nie die

versoeking weerstaan om aan beleggers die potensiële wins uit te wys wat die nuwe

onderneming kan genereer nie. Dit is omdat maatskappye dikwels aansienlike

bedrae moet belê in langtermyninisiatiewe.

ŉ Kontantvloeistaat som sistematies die verskillende bronne van befondsing op wat ŉ

maatskappy kan bekom om finansieel doeltreffend te wees. Hierdie rekeningkundige

verslag word ook deur ondernemingshoofde gebruik om doeltreffend die

sakebedrywighede uit te voer. In die kontantvloeistaat word daar aan die publiek

belangrike elemente soos bedryfs-, beleggings- en finansieringsaktiwiteite uitgewys.

• Regulatoriese nakoming

Reguleerders gaan ŉ maatskappy se finansiële state na om seker te maak die

onderneming oortree nie die wet nie. Regeringsagentskappe deel stewige boetes uit

aan maatskappye wat nie hou by die regulasies nie. Om reguleerders gerus te stel

dat daar werk gemaak word van onvoldoende korporatiewe prosesse, mag ŉ

maatskappy korrektiewe maatreëls instel wat gerig is op die opleiding van



werknemers en monitering van risiko.

(Aangepas vanuit: http://www.ehow.com/info_7802536_organizations-financial-

statement-information-used.html#ixzz1Kjh3g9bk)

1.9.2 Gebruikers van rekenkundige inligting

Die gebruikers van rekeningkundige inligting kan in twee groepe verdeel word, naamlik:

interne gebruikers en eksterne gebruikers.

� Interne gebruikers

Die interne gebruikers van rekeningkundige inligting is die bestuurders wat die daaglikse

bedryfsaktiwiteite in die onderneming organiseer, bedryf en plan. Hierdie bestuurders

gebruik finansiële verslae om sterk- en swakpunte te bepaal. Die persone hierby betrokke

sluit gewoonlik die bestuurders van die finansies-, bemarkings-, en menslike

hulpbronafdelings in.

Die menslike hulpbronbestuurder is verantwoordelik vir die bestuur van die menslike

hulpbronne in die onderneming. ŉ Bemarkingsbestuurder wil vrae beantwoord soos: Wat

moet die produkprys wees om die maatskappy se netto inkomste te maksimaliseer?

� Eksterne gebruikers

Eksterne gebruikers is groepe individue wat buite ondernemings werksaam is en wat

rekeningkundige inligting gebruik om finansiële besluite te neem. ŉ Voorbeeld van ŉ

eksterne gebruiker sou wees ŉ kredietverskaffer wat rekeningkundige inligting gebruik om

die risiko's te bepaal wanneer krediet toegestaan moet word. Belastingowerhede, beleggers,

en kliënte is ook eksterne gebruikers.

Eksterne gebruikers verkry deur middel van die finansiële state beperkte finansiële inligting

oor ŉ maatskappy. Hierdie verklarings vorm egter die kern van finansiële rekeningkunde en

gee die eksterne gebruikers genoegsame inligting oor die finansiële status van die

maatskappy.

Bates, laste, inkomste en uitgawes is van belang vir gebruikers van rekeningkundige

inligting. Vir sakedoeleindes word hierdie inligting in vier verskillende finansiële state verskaf,

naamlik: die balansstaat, inkomstestaat, behoue verdienste verklaring, en die verklaring van

kontantvloei (aangepas vanuit: http://EzineArticles.com/5097895).



1.9.3 Winsgewendheidsverhoudings

Hierdie verhoudings kan vir ons sê of ŉ onderneming ŉ wins maak. Die volgende is die

tipiese winsgewendheidsverhoudings:

� Bruto winsmarge

Berekening:

[Bruto Wins / Inkomste] x 100 (uitgedruk as ŉ persentasie)

Hierdie verhouding vertel iets oor die maatskappy se vermoë om deurlopend produksiekoste

te beheer of te bestuur; of die marges te bestuur op die koop en verkoop van produkte.

Terwyl verkope waardes en volumes op en af kan beweeg, is die bruto winsmarge

gewoonlik redelik stabiel (in persentasie terme), maar ŉ klein toename (of afname) in die

bruto winsmarge kan egter ŉ aansienlike verandering in die totale wins veroorsaak.

� Bedryfswinsmarge

Berekening:

[Bedryfswins / Inkomste] x 100 (uitgedruk as ŉ persentasie)

Die konstante bruto winsmarge toon iets oor ŉ maatskappy se vermoë om die ander

bedryfsuitgawes of oorhoofse koste te beheer.

� Opbrengs op kapitaal aangewend (OOKA)

Berekening:

Netto wins voor belasting, rente en dividende (EBIT) / totale bates (of totale bates minus

laste)

Daar word soms na OOKA verwys as die "primêre verhouding" – dit vertel wat die

opbrengste is wat die bestuur gerealiseer het met behulp van die beskikbare hulpbronne.



1.9.4 Doeltreffendheidsverhoudings

Hierdie verhoudings gee ŉ insig in hoe doeltreffend die onderneming is met die aanwending

van hulpbronne soos vaste bates en bedryfskapitaal.

� Verkope / Kapitaal aangewend

Berekening:

Verkope / Kapitaal aangewend

Hierdie verhouding is ŉ maatstaf van totale bates gebruik. Dit beantwoord die vraag:

Hoeveel verkope word gegenereer deur die bates wat in die onderneming belê is?

� Verkoop of wins / Vaste bates

Berekening:

Verkope of wins / Vaste bates

Hierdie verhouding gee inligting oor die vaste bate kapasiteit. ŉ Vermindering van verkope of

wins gegenereer mag dui op oortollige kapasiteit of op onder-benutting van toerusting.

� Voorraadomsetsnelheid

Berekening:

Koste van verkope / Gemiddelde voorraadwaarde

Voorraadomsetsnelheid help om die volgende vraag te beantwoord: Is daar te veel geld in

voorraad belê?

ŉ Toenemende voorraadomsetsnelheid syfer of een wat veel groter is as die gemiddelde,

kan dui op swak voorraadbeheer.



� Krediet verskaf / Debiteure dae uitstaande

Berekening:

Handelsdebiteure / Verkope x 365

Hierdie verhouding dui aan of daar aan debiteure oormatige krediet toegestaan is. ŉ Hoë

syfer (meer as die gemiddelde berekende van die onderneming) mag algemene probleme

met skuld invordering of die finansiële posisie van die groot kliënte aandui.

1.9.5 Likiditeitsverhoudings

Likiditeitsverhoudings kan aandui in watter mate ŉ onderneming korttermynverpligtinge kan

nakom:

� Bedryfsverhouding

Berekening:

Bedryfsbates / Huidige laste

Hierdie is ŉ eenvoudige manier om te bepaal of die onderneming sy skuld kan betaal binne

een jaar as gevolg van bates wat in kontant omgesit gaan word binne daardie jaar. ŉ

Verhouding van minder as een (bates is minder as die laste) is dikwels ŉ rede tot kommer,

veral as dit voortduur vir ŉ onbepaalde tyd.

� Vinnige verhouding

Berekening:

Korttermyn beleggings + handelsdebiteure

Nie alle bates kan vinnig in kontant omskep word nie. Sommige grondstowwe en ander

voorrade moet eers verander word in die finale produk; dan verkoop word en die kontant

moet ontvang word vanaf debiteure.

Die “Vinnige Verhouding” pas dus die “Huidige Verhouding” aan om alle bates wat nie reeds

in kontant (of "naby-kontant") is nie, buite rekening te laat. Weer eens, sou die “Vinnige



Verhouding” minder as een wees, kan dit op probleme dui (aangepas vanuit:

http://tutor2u.net/business/accounts/main_ratios.htm).

1.10 Samevatting

Die rol van die finansiële bestuurder in die sakeomgewing is besig om te verander as gevolg

van tegnologiese vooruitgang. Finansiële bestuurders voer data-analises uit en gebruik dit

om aan senior bestuurderslede idees te gee oor hoe om wins te maksimaliseer. Bestuurders

werk dikwels in spanne en tree op as adviseurs aan topbestuur. Finansiële bestuurders

moet op die hoogte van die nuutste finansiële inligting wees ten einde die doeltreffendheid

van die onderneming se sakebedrywighede te verhoog.

1.11 Selfevaluering

Aktiwiteit 1

ABC Skoenmaatskappy ondervind tans probleme met die uitvoering van doeltreffende

finansiële bestuur. Jy is aangestel as ŉ konsultant om voorstelle te doen ten einde die

probleem op te los. Stel ŉ verslag saam waarin jy jou voorstelle uiteensit.



Notas



Studie-eenheid 2: Finansiële state


Kennis en begrip



• Beginsels onderliggend aan basiese finansiële state

• Verskillende tipes finansiële state

• Finansiële inligting

• Kwalitatiewe eienskappe van finansiële state

• Ontleding van basiese finansiële state

Vaardighede


• Tussen die verskillende finansiële state te onderskei.

• Te verduidelik watter tipe inligting finansiële state verskaf.

• Die kwalitatiewe eienskappe van basiese finansiële state te ondersoek en te

beskryf.

• Te verduidelik hoe basiese finansiële state ontleed word.




• http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/09Xpg01.html

• http://www.quickmba.com/accounting/fin/statements/

• http://www.rurdev.usda.gov/rbs/pub/rr154.pdf




Bates Bates sluit die maatskappy se besittings in.

Eienaarsbelang Daar word soms na eienaarsbelang verwys as die boekwaarde van

die maatskappy, omdat eienaarsbelang gelyk is aan die

gerapporteerde bates, minus die gerapporteerde laste.

Finansiële verslag ŉ Finansiële verslag is ŉ skriftelike verslag oor die finansiële

toestand van ŉ onderneming. Finansiële state sluit die balansstaat,

inkomstestaat, staat van veranderinge in netto waarde en die

verklaring van kontantvloei in.

Inkomstestaat Die inkomstestaat toon die winsgewendheid van ŉ maatskappy

gedurende die tydsinterval wat in die opskrif van die staat genoem

word.

Kontantvloeistaat Die kontantvloeistaat verklaar die kontant en die gebruik daarvan

gedurende die tydsinterval wat in die opskrif van die

kontantvloeistaat verskyn.

Laste Laste is verpligtinge van die maatskappy en is bedrae verskuldig

aan krediteure vir ŉ transaksie in die verlede en het gewoonlik die

woord "betaalbaar" in die rekeningtitel.



2.4 Inleiding

ŉ Finansiële verslag is ŉ skriftelike verslag oor die finansiële toestand van ŉ onderneming.

Finansiële state sluit die balansstaat, inkomstestaat, staat van veranderinge in netto waarde

en die verklaring van kontantvloei in.

Balansstate word gebruik om insig in ŉ maatskappy se bates en laste te voorsien op ŉ

bepaalde tydstip. Inligting oor die maatskappy se aandeelhouersaandele word ook

opgeneem. ŉ Maatskappy lys bates op die linkerkant van die balansstaat en skulde en laste

aan die regterkant.

Inkomstestate bied inligting oor die inkomste verdien deur ŉ maatskappy in ŉ bepaalde

tydperk. Inkomstestate toon ook die maatskappy se uitgawes in die bereiking van die

inkomste en aandeelhouersverdienste per aandeel. Aan die onderkant van die

inkomstestaat word ŉ totaal van die bedrag verdien of verloor ingesluit.

Kontantvloeistate gee ŉ blik op die beweging van kontant in en uit die maatskappy. Hierdie

finansiële state sluit inligting in oor bedryfs-, beleggings- en finansieringsaktiwiteite. Die

kontantvloeistaat kan belangrik wees om vas te stel of ŉ maatskappy genoeg kontant het

om rekeninge te betaal, uitgawes te kan hanteer en bates te verkry.

(Bron: http://martinjquinn.files.wordpress.com/2010/01/accounting-rules-cartoon.jpg)



2.5 Beginsels onderliggend tot basiese finansiële state

Daar is algemene reëls en konsepte wat in die Rekeningkunde geld. Daar word na hierdie

algemene reëls verwys as die basiese rekeningkundige beginsels en riglyne wat die

grondslag vorm waarop meer uitvoerige en ingewikkeld rekeningkundige reëls gebaseer is.

2.5.1 Algemeen aanvaarde rekeningkundige beginsels

(Bron: http://img218.imageshack.us/i/77384844.jpg/)

Die Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) (Engels: Generally Accepted

Accounting Principles – GAAP) bestaan uit drie belangrike stelle reëls, naamlik:

• die basiese rekeningkundige beginsels en riglyne,

• die gedetailleerde reëls en standaarde, en



• die algemeen aanvaarde praktyke bedryf.

Indien ŉ maatskappy finansiële state aan die publiek beskikbaar stel, is dit nodig om die

Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Beginsels te volg in die voorbereiding van daardie

state. Indien ŉ maatskappy se aandele in die openbaar verhandel, word daar vereis dat die

maatskappy se finansiële state geoudit word deur onafhanklike openbare rekenmeesters.

Beide die maatskappy se bestuur en die onafhanklike rekenmeesters moet sertifiseer dat die

finansiële state en die verwante notas tot die finansiële state opgestel is in ooreenstemming

met AARP.

AARP is veral nuttig omdat dit poog om rekeningkundige definisies, aannames en metodes

te standaardiseer en te reguleer. As gevolg van hierdie AARP kan daar aanvaar word dat

daar konsekwentheid van jaar tot jaar sal wees in die metodes wat gebruik word om ŉ

maatskappy se finansiële state voor te berei. Oor die jare het die Algemeen Aanvaarde

Rekeningkundige Beginsels meer kompleks geword omdat finansiële transaksies meer

kompleks geword het.

2.5.2 Die tien rekeningkundige beginsels

Die tien belangrikste rekeningkundige beginsels is soos volg:

• Ekonomiese entiteit veronderstelling

Die rekenmeester hou alle maatskappytransaksies van ŉ alleeneienaarsaak

afsonderlik van die eienaar se persoonlike transaksies. Vir wetlike doeleindes word ŉ

alleeneienaarsaak en die eienaar as een entiteit beskou, maar vir rekeningkundige

doeleindes word dit as twee afsonderlike entiteite beskou.

• Monetêre eenheid veronderstelling

Ekonomiese aktiwiteit in Suid Afrika word gemeet in Suid Afrikaanse Rand en slegs

transaksies wat in Suid Afrikaanse Rand uitgedruk word, word aangeteken.

• Tydperk veronderstelling

Hierdie rekeningkundige beginsel aanvaar dat dit moontlik is om oor die komplekse

en voortgesette aktiwiteite van ŉ onderneming in relatief kort, duidelike tydintervalle

verslag te doen, byvoorbeeld die vyf maande geëindig 31 Mei 2010, of die 5 weke

geëindig 1 Mei 2010.



Hoe korter die tydperk interval, hoe meer waarskynlik dat die rekenmeester bedrae

sal moet skat. Byvoorbeeld, die eiendomsbelastingfaktuur word ontvang op 15

Desember van elke jaar. Op die inkomstestaat vir die jaar gesluit op 31 Desember

2010 is hierdie bedrag bekend, maar vir die inkomstestaat vir die drie maande

geëindig 31 Maart 2011 is die bedrag nie bekend nie en ŉ skatting word gebruik.

Dit is noodsaaklik dat die tydinterval getoon word in die opskrif van elke

inkomstestaat, staat van aandeelhouers se ekwiteit en die verklaring van

kontantvloei. Deur op die finansiële state net die tydperk aan te dui as "Desember

31", is nie genoeg nie. Die leser moet weet of die state betrekking het op die week

geëindig op 31 Desember 2010, die maand geëindig op 31 Desember 2010, die drie

maande geëindig op 31 Desember 2010, of die jaar geëindig op 31 Desember 2010.

• Kostebeginsel

Vanuit ŉ rekenmeester se oogpunt verwys die term "koste" na die hoeveelheid

gespandeer toe ŉ item oorspronklik verkry is, hetsy of die aankoop die vorige jaar of

dertig jaar gelede gebeur het. Om hierdie rede word dit op die finansiële state

aangedui as historiese koste.

As gevolg van hierdie rekeningkundige beginsel word batebedrae nie opwaarts

aangepas vir inflasie nie. Die algemene reël is dat batebedrae nie aangepas word

om enige vorm van toename in die waarde te weerspieël nie. Dus, ŉ batebedrag

weerspieël nie die bedrag wat ŉ onderneming sal ontvang as die bate teen huidige

markwaarde verkoop word nie.

• Volledige openbaarmakingsbeginsel

Inligting wat vir ŉ belegger of gebruiker van die finansiële state belangrik is, moet

openbaar gemaak moet word binne die state of in die aantekeninge tot die state. Dit

is as gevolg van hierdie basiese rekeningkundige beginsel dat finansiële state van

"voetnotas" voorsien word.

As ŉ voorbeeld, word daar veronderstel dat ŉ maatskappy in ŉ regsgeding is wat

vereis dat ŉ aansienlike bedrag geld betaal moet word. Wanneer die finansiële state

opgestel word, is dit nie duidelik of die maatskappy die hofgeding sal wen of verloor

nie. As gevolg van hierdie omstandighede en as gevolg van die volledige

openbaarmakingsbeginsel, sal die hofgeding beskryf word in die notas tot die

finansiële state.



ŉ Maatskappy lys ook gewoonlik alle beduidende rekeningkundige beleide as die

eerste nota tot die finansiële state.

• Lopende saakbeginsel

Hierdie rekeningkundige beginsel aanvaar dat ŉ maatskappy sal voortbestaan om sy

doelwitte en verpligtinge na te kom en nie gelikwideer sal word in die afsienbare

toekoms nie. Indien die maatskappy se finansiële situasie sodanig is dat die

rekenmeester van mening is dat die maatskappy nie in staat sal wees om voort te

gaan nie, sal daar van die rekenmeester verwag word om hierdie evaluering

openbaar te maak.

Die lopende saakbeginsel kan dit vir die maatskappy moontlik maak om van sy

vooruitbetaalde uitgawes uit te stel tot toekomstige rekeningkundige tydperke.

• Paringsbeginsel

Hierdie rekeningkundige beginsel vereis dat maatskappye die opgeloopte

rekeningkundige beginsel gebruik. Die paringsbeginsel vereis dat uitgawes met

inkomste afgepaar word. Byvoorbeeld, daar moet verslag gedoen word oor die koste

van verkope kommissies in die tydperk waarin die verkope gemaak is en nie

gerapporteer word in die periode wanneer die kommissie betaal is nie.

Lone van werknemers word gerapporteer as ŉ uitgawe in die week waarin die

werknemers gewerk het en nie in die week waarin die werknemers betaal is nie.

Indien ŉ maatskappy, byvoorbeeld instem om 1% van die 2010-inkomste as ŉ bonus

op 15 Januarie 2011 aan werkers te gee, moet die maatskappy die bonus verklaar as

ŉ uitgawe in 2010 en die onbetaalde bedrag op 31 Desember 2010 as ŉ las. Die

koste is aangegaan soos die verkope plaasgevind het.

• Inkomste-erkenningsbeginsel

Onder die opgeloopte rekeningkundige beginsel word inkomste erken so gou as ŉ

produk verkoop is of ŉ diens gelewer is, ongeag wanneer die gelde werklik ontvang

is. Kragtens hierdie basiese rekeningkundige beginsel, kan ŉ maatskappy R20,000

verdien en verklaar aan inkomste in die eerste maand wat dit sake bedryf, maar R0

in werklike kontant ontvang in daardie maand.



Byvoorbeeld, as ABC Consulting ŉ diens lewer teen ŉ ooreengekome prys van

R1 000, moet ABC R1 000 aan inkomste erken so gou as die diens gelewer is – dit

maak nie saak of die kliënt die R1 000 onmiddellik betaal of eers oor 30 dae nie.

• Wesenlikheid

Hierdie basiese rekenkundige beginsel of riglyn laat toe dat ŉ rekenmeester ŉ ander

rekeningkundige beginsel verontagsaam indien die bedrag onbeduidend is.

Professionele oordeel is nodig om te besluit of ŉ bedrag onbeduidend is.

ŉ Voorbeeld van ŉ onbeduidende item is die aankoop van ŉ R150 drukker deur ŉ

hoogs winsgewende multi-miljoen rand maatskappy. Omdat die drukker gebruik sal

word vir vyf jaar sal die afparingsbeginsel die koste versprei oor die vyf-jaar periode.

Die wesenlikheidsriglyn laat die maatskappy toe om die afparingsbeginsel ter syde te

skuif (over rule) en die volle koste van R150 in ag te neem in die jaar wat dit

aangekoop is. Die motivering is dat niemand dit sal sien as misleidend, as R150 ŉ

uitgawe in die eerste jaar is, in plaas van R30 per jaar vir die daaropvolgende vyf jaar

nie.

Die wesenlikheidsbeginsel laat ook toe dat ouditeure bedrae in finansiële state

afrond tot die naaste rand, die naaste duisend rand, of tot die naaste miljoen rand

afhangende van die grootte van die maatskappy.

• Konserwatisme

Indien ŉ situasie ontstaan waar daar twee aanvaarbare alternatiewe is vir die

aanmelding van ŉ item, sal die rekenmeester, ooreenkomstig die konserwatisme

beginsel, die alternatief kies wat sal lei tot ŉ minder netto inkomste en/of minder

batebedrag.

Die basiese rekeningkundige beginsel van konserwatisme lei rekenmeesters om

verliese te verwag of openbaar te maak, maar dit laat nie ŉ soortgelyke aksie toe vir

winste nie. So sal, byvoorbeeld, moontlike verliese as gevolg van regsake in die

finansiële state of in die aantekeninge aangedui word, maar potensiële winste sal nie

gerapporteer word nie.

(Aangepas vanuit: http://www.accountingcoach.com/online-accounting-

course/09Xpg01.html)



2.6 Tipes finansiële state

Die volgende is tipiese finansiële state in ŉ onderneming:

Figuur 2.1: Verskillende tipe finansiële state


2.6.1 Inkomstestaat

Die inkomstestaat is een van die belangrikste finansiële state wat deur rekenmeesters en

sake-eienaars opgestel en gebruik word. Daar word soms ook verwys na die wins en verlies

staat, staat van bedrywighede, of staat van inkomste.

Die inkomstestaat is belangrik omdat dit die winsgewendheid van ŉ maatskappy toon

gedurende die tydsinterval wat in die opskrif van die staat aangedui word. Die tydperk wat

deur die staat gedek word, word deur die onderneming gekies en kan wissel.

Byvoorbeeld, die opskrif kan lees:

Vir die drie maande geëindig op 31 Desember 2010.

(Met ander woorde die tydperk van 1 Oktober tot Desember 31 Mei 2010.)

OF

Die vier weke geëindig op 27 Desember 2010

(Met ander woorde die tydperk van November 29 tot en met 27 Desember 2010.)

OF

Inkomstestaat Balansstaat

Kontantvloei-

staat

Aandeelhouers-

belang



Die fiskale jaar geëindig op 30 September 2010

(Met ander woorde die tydperk van 1 Oktober 2009 tot en met 30 September 2010.)

Die formaat van die inkomstestaat of die wins en verlies verklaring sal wissel na gelang van

die kompleksiteit van die maatskappy se aktiwiteite. Die meeste maatskappye het die

volgende elemente in hul inkomstestate:

Figuur 2.2: Inkomstestaat


Indien die netto inkomste en winste bedrag, minus die uitgawes en verliese positief is, is

daar ŉ netto inkomste. Indien die netto bedrag negatief is, is daar ŉ netto verlies.

� Inkomste en winste

• Inkomste uit primêre aktiwiteite

Daar word ook soms verwys na bedryfsinkomste. Die primêre aktiwiteite van ŉ

handelaar is die aankoop van goedere en verkoop van die goedere. Primêre

aktiwiteite van ŉ vervaardiger is die vervaardiging van die produkte om te verkoop.

Vir kleinhandelaars, vervaardigers, groothandelaars en verspreiders word die

Inkomstestaat

Inkomste en

winste

Inkomste uit

primêre

aktiwiteite

Inkomste uit

sekondêre

aktiwiteite

Wins uit

verkoop van

bates

Uitgawes en

verliese

Uitgawes uit

primêre

aktiwiteite

Uitgawes uit

sekondêre

aktiwiteite

Verliese uit

die verkoop

van bates



inkomste gegenereer uit primêre aktiwiteite aangedui as inkomste uit verkope of

verkope. Primêre aktiwiteite van ŉ maatskappy wat dienste verskaf behels die

verkryging van kundigheid en verkoop van die kundigheid aan kliënte. Vir

maatskappye wat dienste verskaf is die inkomste wat uit primêre dienste verdien

word, diensinkomste of fooie verdien.

Dit is belangrik dat mense nie inkomste met ontvangste verwar nie – inkomste kom

voor wanneer geld verdien word, ontvangste kom voor wanneer kontant ontvang

word.

Byvoorbeeld, as ŉ handelaar aan kliënte 30 dae toestaan om te betaal, kom

inkomste voor wanneer die goedere verkoop is en nie wanneer die kontant 30 dae

later ontvang word nie. As goedere verkoop is in Desember, word die verkoop

aangetoon in die Desember inkomstestaat. Wanneer die handelaar die tjek in

Januarie ontvang vir die Desember verkope, het die handelaar ŉ Januarie-

ontvangste en nie ŉ Januarie-inkomste nie.

• Inkomste uit sekondêre aktiwiteite

Inkomste uit sekondêre aktiwiteite word dikwels na verwys as nie-operasionele

inkomste. Hierdie is die bedrae wat ŉ onderneming verdien buiten die aankoop en

verkoop van goedere en dienste. Byvoorbeeld, wanneer ŉ kleinhandelsonderneming

rente verdien op sommige van die kontant voorhande, of huurinkomste verdien, of

inkomste verdien as gevolg van ŉ aktiwiteit afsonderlik van die koop en verkoop van

goedere. Hierdie inkomste word gerapporteer in die inkomstestaat afsonderlik van

die primêre aktiwiteite van verkope of diensinkomste.

Nie-bedryfsinkomste word op die wins en verlies staat aangetoon gedurende die

tydperk wanneer dit verdien is en nie wanneer die kontant gevorder is nie.

• Winste

Winste soos die wins op die verkoop van langtermynbates val buite die primêre

aktiwiteite van die meeste ondernemings. ŉ Wins word aangetoon in die

inkomstestaat as die netto van twee bedrae, naamlik:

Die opbrengs ontvang uit die verkoop van ŉ langtermynbate minus

die bedrag wat vir die item betaal is op die maatskappy se boeke

(boekwaarde).



ŉ Wins word genereer wanneer die opbrengs meer is as die boekwaarde.

Voorbeeld 2.1

ŉ Klere-kleinhandelaar besluit om ontslae te raak van die maatskappy se bakkie en

verkoop dit vir R6 000. Die R6 000 ontvang vir die bakkie sal nie as inkomste uit verkope

getoon word nie, omdat die rekening VERKOPE slegs gebruik word vir die verkoop van

goedere (klere).

Aangesien hierdie handelaar nie bakkies koop en verkoop nie, is die verkoop van die

bakkie buite die onderneming se primêre aktiwiteite. Oor die jare is die koste van die

bakkie afgeskryf op die maatskappy se rekeningkundige rekords en as gevolg daarvan is

die geld ontvang vir die bakkie (R6 000) meer as die netto bedrag wat vir die bakkie op

die rekeningkundige rekords is (R3 500).

Dit beteken dat die maatskappy moet ŉ wins gelyk aan die bedrag van die verskil toon, nl.

R2 500. Hierdie wins moenie gerapporteer word as inkomste uit verkope nie, en ook nie

as deel van die primêre aktiwiteite van die onderneming nie. In plaas daarvan, sal die

wins verskyn in ŉ nota op die inkomstestaat aangedui as "nie-operasionele winste" of

"ander inkomste". Daar word verslag gedoen oor die wins in die periode waarin die

verkoop plaasgevind het.

� Uitgawes en verliese

Uitgawes wat betrokke is by primêre aktiwiteite is koste wat aangegaan word om die

normale inkomste te verdien. Ingevolge die opgeloopte rekeningkundige beginsel moet

verkope kommissiekoste op die inkomstestaat verskyn in dieselfde tydperk as wat die

verbandhoudende verkope gerapporteer is, ongeag van wanneer die kommissie werklik

betaal is. Op dieselfde wyse , word die koste van goedere verkoop wat ooreenstem met die

verwante verkope, in die inkomstestaat getoon, ongeag van wanneer die verskaffer van die

goedere betaal word.

Dit is normale vir uitgawes om voor te kom voordat die maatskappy daarvoor betaal (bv.

lone verdien deur werknemers, werknemerbonusse en vakansies en kommissie). Dit kan

egter gebeur dat daar uitgawes kan voorkom nadat die maatskappy daarvoor betaal het.

Byvoorbeeld, ŉ maatskappy koop ŉ gebou op 31 Desember 2010 vir R 300,000 (uitgesluit

die koste van grond). Die gebou is veronderstel om ŉ lewensduur van 30 jaar te hê. Die



maatskappy betaal kontant vir die gebou op 31 Desember 2010, maar sal

waardeverminderingskoste van R 10,000 aanteken vir elk van die jare 2011 tot 2040.

Kontantbetalings beteken nie altyd dat ŉ koste aangegaan is nie. ŉ Maatskappy kan,

byvoorbeeld, R 20 000 betaal om ŉ banklening te verminder. Hierdie betaling sal die

maatskappy se kontant en aanspreeklikheid teenoor die bank verminder, maar dit is nie ŉ

uitgawe nie.

Sommige uitgawes word afgepaar teen verkope in die inkomstestaat – dus ŉ oorsaak en ŉ

gevolg. Die verkoop van die goedere veroorsaak ŉ koste van goedere verkoop en die

verkope kommissiekoste. Ander uitgawes is nie direk gekoppel aan verkope nie en as

gevolg daarvan word dit gekoppel aan die rekenpligtige tydperk wanneer dit voorgekom het.

Voorbeelde sluit vaste koste in, soos kantoorsalarisse koste en depresiasie.

• Uitgawes van sekondêre aktiwiteite

Uitgawes van sekondêre aktiwiteite is bekend as nie-bedryfsuitgawes. Byvoorbeeld

rente-uitgawe is ŉ nie-bedryfsuitgawe, want dit behels ŉ finansiële uitgawe van die

onderneming en het nie direk te make met die primêre aktiwiteite van koop en

verkoop van produkte of dienste nie.

• Verliese

Verliese kan, byvoorbeeld, gemaak word wanneer langtermynbates verkoop word, of

verliese as gevolg van ŉ regsgeding. ŉ Verlies word gerapporteer as die netto van

twee bedrae, naamlik:

Die bedrag wat die item op die maatskappy se boeke (boekwaarde) is, minus die

opbrengs ontvang uit die verkoop. ŉ Verlies kom voor wanneer die opbrengs minder

as die boekwaarde is.

� Eenvoudige inkomstestaat

ŉ Eenvoudige inkomstestaat word algemeen gebruik om die wins en verlies te bereken. Die

eenvoudige formaat maak gebruik van slegs een berekening om die netto inkomste te

bereken:

Netto inkomste = (Omset + Winste) - (Uitgawes + Verliese)



ŉ Eenvoudige verkorte inkomstestaat lyk soos volg:

Steekproef Products Co

Inkomstestaat

Vir die vyf maande geëindig 31 Mei 2010

Inkomste & Winste 108.000

Uitgawes & Verliese 90.000

Netto inkomste 18.000

Die opskrif van die inkomstestaat verskaf kritiese inligting. Die naam van die maatskappy

verskyn vir die eerste keer, gevolg deur die titel "Inkomstestaat." Die derde reël vertel die

leser die tydinterval waaroor berig word. Aangesien inkomstestate voorberei kan word vir

enige periode van tyd, moet die leser ingelig word oor die presiese tydperk wat gedek word.

ŉ Inkomstestaat in die eenvoudige formaat lyk soos volg:


Inkomstestaat


Inkomste en Winste

Inkomste uit verkope 100 000

Rente inkomste 5 000

Wins op verkoop van bates 3 000

Totale inkomste & winste 108 000

Uitgawes en verliese

Koste van goedere verkoop 75 000

Kommissies uitgawes 5 000

Kantooruitgawes 3 500

Kantoortoerustinguitgawes 2 500

Advertensies 2 000

Rente-uitgawe 500



Verlies van regsgeding 1 500

Totale uitgawes & verliese 90 000

Netto inkomste 18 000

� Aantekening van buitengewone items

Inkomstestate doen verslag oor byna alle inkomste, uitgawes, winste en verliese. Soms kom

daar buitengewone gebeurtenisse voor saam met die normale bedryfsaktiwiteite. Dit is nuttig

vir die leser van die inkomstestaat as hierdie unieke items geskei is van die res en

aangetoon word in ŉ spesiale afdeling naby die onderkant van die inkomstestaat.

Hierdie unieke en skaars inskrywings kan wees:

• Beëindiging van sakebedrywighede

Dit het betrekking op die staking van ŉ noemenswaardige deel van ŉ onderneming

se sakebedrywighede, soos die verkoop van ŉ hele afdeling van die maatskappy.

Staking van slegs ŉ klein gedeelte van die produklyn kwalifiseer nie as ŉ beëindigde

bedrywigheid nie.

• Buitengewone items

Buitengewone items sluit gebeure of items in, wat ongewoon van aard is en

ongereeld plaasvind of onvoorspelbaar is. ŉ Verlies wat ontstaan het omdat ŉ

oorsese land ŉ Amerikaanse olie-raffinadery in die VSA oorgeneem het, sal ŉ

buitengewone item wees.

Hieronder is ŉ voorbeeld van ŉ eenvoudige inkomstestaat wat ŉ buitengewone item

bevat.




Inkomstestaat


Inkomste en wins

Verkope 100 000

Rente inkomste 5 000

Wins op verkoop van bates 3 000

Totale inkomste en winste 108 000

Uitgawes en verliese

Koste van goedere verkoop 75 000

Kommissies uitgawes 5 000

Kantooruitgawes 3 500

Kantoortoerustinguitgawes 2 500

Advertensies 2 000

Rente-uitgawe 500

Verlies van regsgeding 1 500

Totale uitgawes & verliese 90 000

Inkomste voor buitengewone items 18 000

Buitengewone Item – aanwas 7 000

Netto inkomste 25 000

� Aantekeninge tot die finansiële state

Die notas (of voetnote) by die inkomstestaat en die ander finansiële state word as deel van

die finansiële state geag. Die notas stel die lesers in kennis van die rekeningkundige beleid,

verbintenisse gemaak deur die maatskappy, en die potensiële laste en verliese. Die notas

bevat inligting wat van belang is om die finansiële state te verstaan en te kan analiseer.



2.6.2 Balansstaat

Die balansstaat is een van die belangrikste finansiële state wat deur rekenmeesters en

sake-eienaars gebruik word. Dit staan ook bekend as die staat van ŉ maatskappy se

finansiële posisie.

Die balansstaat beskryf ŉ maatskappy se finansiële posisie aan die einde van ŉ bepaalde

tydperk. Sommige sien die balansstaat as ŉ aanduiding van die huidige stand van die

maatskappy se finansiële posisie op ŉ spesifieke tydstip. Byvoorbeeld, die bedrae in ŉ

balansstaat gedateer 31 Desember 2010 weerspieël die transaksies wat tot en met 31

Desember 2010 van daardie jaar aangeteken is.

Omdat die balansstaat die leser in kennis stel van ŉ maatskappy se finansiële posisie op ŉ

bepaalde tydstip, stel dit ŉ skuldeiser in staat om te sien wat ŉ maatskappy besit, sowel as

wat die skuld aan ander partye beloop.

Dit bied ook waardevolle inligting vir ŉ bankier wat wil bepaal of ŉ maatskappy kwalifiseer vir

verdere krediet of ŉ lening. Ander partye wat ook in die balansstaat sal belangstel. sluit die

volgende in:

• Huidige beleggers

• Potensiële beleggers

• Korporatiewe bestuur

• Verskaffers

• Sommige kliënte

• Mededingers

• Die regering

• Vakbonde

ŉ Balansstaat bestaan uit die volgende komponente:



Figuur 2.3: Balansstaat


� Bates

Bates sluit die maatskappy se besittings in. Dit is die hulpbronne van die maatskappy wat

deur middel van transaksies verkry is en wat toekomstige ekonomiese waarde het wat

gemeet en uitgedruk kan word in Randwaarde. Bates sluit ook bates in waarvoor

vooruitbetaal is, soos vooruitbetaalde advertensies, vooruitbetaalde versekering,

vooruitbetaalde regskoste, en vooruitbetaalde huur.

Voorbeelde van baterekeninge wat op ŉ maatskappy se balansstaat gerapporteer word, sluit

die volgende in: kontant, kleinkas, tydelike beleggings, debiteure, voorraad, vooruitbetaalde

versekering, vaste eiendom, geboue, toerusting, kliëntewaarde, ens. Gewoonlik het hierdie

baterekeninge debietsaldo's.

Kontrabates is baterekeninge met kredietsaldo's. ŉ Kredietbalans in ŉ baterekening is

strydig met, of kontra tot ŉ baterekening se gewone debietbalans. Voorbeelde van kontra-

baterekeninge sluit in: voorsiening vir twyfelagtige skulde, opgehoopte waardevermindering

t.o.v. geboue, opgehoopte waardevermindering t.o.v. toerusting, ens

Die volgende is voorbeelde van bates:

Bates

Laste

Eienaarsbelang

Balansstaat



Figuur 2.4: Voorbeelde van bates

(Bron: http://www.devserve.co.za/img/Assets.gif)

• Klassifikasie van bates op die balansstaat

Rekenmeesters berei gewoonlik geklassifiseerde balansstate voor. "Geklassifiseerd"

beteken dat die balansstaatrekeninge in afsonderlike groepe, kategorieë, of

klassifikasies aangebied word.

Die bateklassifikasies en die volgorde van verskyning op die balansstaat, is soos

volg:



Figuur 2.5: Bateklassifikasie


• Die impak van die kostebeginsel en monetêre-eenheid aanname

Die bedrae gemeld in die baterekeninge en op die balansstaat weerspieël die

werklike koste opgeneem ten tye van ŉ transaksie. Byvoorbeeld, ŉ maatskappy,

ABC, het 40 hektaar grond in 1950 teen ŉ koste van R20 000 gekoop. In 1990 betaal

ABC R400 000 vir ŉ aangrensende 40 akker stuk grond. Die maatskappy se

Grondrekening sal ŉ balans van R420 000 wys, wat bestaan uit die R20 000 vir die

aanvanklike aankoop van die grond, plus R400 000 vir die tweede stuk grond.

Hierdie rekeningbalans van R420 000 sal verskyn op die huidige balansstaat selfs al

word hierdie grond gewaardeer op ŉ huidige markwaarde van R3 000 000.

Daar is twee riglyne wat die rekenmeester verplig om R420 000 op die balansstaat te

rapporteer eerder as die huidige markwaarde van R3 000 000:

Bates

Bedryfsbates

Beleggings

Eiendom en

toerusting

Ontasbare

bates

Ander bates



• Eerstens die kostebeginsel verplig die rekenmeester om die maatskappy se

bates aan te toon teen oorspronklike historiese koste, en

• tweedens, die geldeenheid aanname lei die rekenmeester om te veronderstel

dat die Suid Afrikaanse Rand stabiel is oor ŉ tydperk. Dit word nie geraak

deur inflasie of deflasie nie.

Die kostebeginsel en geldeenheidsaanname kan ook beteken dat waardevolle

hulpbronne nie gerapporteer sal word op die balansstaat nie. ŉ Maatskappy se span

briljante wetenskaplikes sal nie genoem word as ŉ bate op die maatskappy se

balansstaat nie, omdat (a) die maatskappy nie die span in ŉ transaksie (koste

beginsel) gekoop het nie, en (b) is dit onmoontlik vir rekenmeesters om te weet hoe

om die span se waarde in Rand te bepaal (monetêre-eenheid aanname).

Voorbeeld 2.2

Coca-Cola se logo, Nike se logo en die handelsname vir die meeste

verbruikersprodukte maatskappye is hierdie maatskappye se mees

waardevolle bates. As die name en logo's intern ontwikkel is, is dit redelik

om te aanvaar dat dit nie sal verskyn op die maatskappy se balansstaat

nie.

Indien ŉ maatskappy egter ŉ produk se naam en logo van ŉ ander

maatskappy gekoop het, sal die koste verskyn as ŉ bate op die

balansstaat van die maatskappy wat die aankope gedoen het.

Rekeningkundige beginsels en riglyne plaas dus ŉ aantal beperkings op wat die

maatskappy op sy balansstaat as ŉ bate kan verklaar.



• Die impak van konserwatisme

Terwyl die kostebeginsel en geldeenheid aanname verhoed dat algemene bates

aangeteken word op die balansstaat teen ŉ bedrag meer as koste, sal

konserwatisme meebring dat sommige bates teen minder as kosprys gerapporteer

word.

Byvoorbeeld, indien die koste van ŉ maatskappy se inventaris R30 000 is, maar die

koste van die items het gedaal tot R27 000, vereis die konserwatisme riglyn dat die

maatskappy die voorraad op die balansstaat rapporteer teen R27 000. Die verskil

van R3 000 word onmiddellik gerapporteer as ŉ verlies op die maatskappy se

inkomstestaat.

• Die impak van die paringsbeginsel

Die paringsbeginsel sal ook veroorsaak dat sekere bates gerapporteer word op die

rekeningkundige balansstaat teen minder as kosprys. Byvoorbeeld, as ŉ maatskappy

debiteure van R50 000 het, maar verwag dat slegs R48 500 ingevorder sal word

weens finansiële probleme wat die kliënte ondervind, sal die maatskappy ŉ

kredietsaldo van R1 500 in die kontrabaterekening aanteken as twyfelagtige

rekeninge. Die kombinasie van die batedebiteure met ŉ debietsaldo van R50 000 en

die kontrabate vir twyfelagtige skulde met ŉ kredietsaldo, sal beteken dat die balans

ŉ netto bedrag van R48 500 is. Die inkomstestaat sal die R1 500 aanpassing toon as

slegte skulde.

� Laste

Laste is verpligtinge van die maatskappy en is bedrae verskuldig aan krediteure vir ŉ

transaksie in die verlede en het gewoonlik die woord "betaalbaar" in die rekeningtitel. Saam

met die eienaar se aandele, kan laste beskou word as deel van die maatskappy se bates.

Dit kan ook beskou word as ŉ eis teen die maatskappy se bates.

Voorbeeld 2.3

ŉ Maatskappy se balansstaat toon bates van R100 000, krediteure van R40 000 en

eienaarsbelang van R60 000. Die bron van die maatskappy se bates is krediteure vir

R40 000 en die eienaars vir R60 000. Die krediteure het ŉ eis teen die maatskappy se

bates en die eienaar kan eis nadat die “Rekeninge Betaalbaar” betaal is.



Laste sluit ook bedrae wat vooruit ontvang is vir toekomstige dienste in. Aangesien die

bedrag ontvang nog nie verdien is nie, stel die maatskappy aantekening van inkomste uit en

teken dit aan as ŉ las onder onverdiende inkomste of kliënte deposito.

Voorbeelde van lasterekeninge op ŉ maatskappy se balansstaat sluit in:

• Notas betaalbaar

• Rekeninge betaalbaar

• Salarisse betaalbaar

• Lone betaalbaar

• Rente betaalbaar

• Ander opgeloopte uitgawes betaalbaar

• Inkomste belasting betaalbaar

• Kliënt deposito

• Waarborg verantwoordelikheid

• Regsgedinge betaalbaar

• Onverdiende inkomste

• Verbande betaalbaar

Hierdie laste rekeninge sal normaalweg kredietbalanse hê.

Kontralaste is lasterekeninge met debietbalanse. ŉ Debietbalans in ŉ lasterekening is strydig

of kontra tot ŉ lasterekening se gewone kredietbalans. Voorbeelde van kontra-

aanspreeklikheidsrekeninge sluit afslag of kredietnotas in.

Figuur 2.6: Laste

Bron: http://www.tbs-sct.gc.ca/dpr-rmr/2007-2008/inst/dus/images/Liabilities-eng.jpg



• Formaat van laste op die balansstaat

Aanspreeklikheids- en kontra-aanspreeklikheidsrekeninge word gewoonlik (in

afsonderlike groepe, kategorieë, of klassifikasies) geklassifiseer op die balansstaat.

Die aanspreeklikheidsklassifikasies en volgorde van verskyning op die balansstaat is

bedryfslaste en dan langtermynlaste.

• Verbintenisse

ŉ Maatskappy se verpligtinge (soos die ondertekening van ŉ kontrak om toekomstige

dienste te verkry of goedere aan te koop) mag wetlik bindend wees, maar word nie

beskou as ŉ verpligting op die balansstaat, totdat sekere dienste of goedere ontvang

is nie. Verpligtinge (indien betekenisvolle) moet bekend gemaak word in die

aantekeninge tot die balansstaat.

• Ekonomiese realiteit teenoor wetlike vorm

Die verhuring van ŉ bate kan op die oog af lyk na die verhuring van ŉ bate, maar in

werklikheid is dit dalk ŉ bindende ooreenkoms om die bate te koop en om dit te

finansier deur middel van maandelikse paaiemente. Rekenmeesters moet verby die

ekonomiese realiteit kyk en fokus op die inhoud van die transaksie. Hierdie kontrak

kan ŉ ooreenkoms wees om ŉ bate aan te koop en die rekeningkundige reëls vereis

dat die bate en die aanspreeklikheid gerapporteer word in die rekeninge en op die

balansstaat.

• Voorwaardelike aanspreeklikhede

Voorbeelde van voorwaardelike laste sluit in die waarborg van ŉ maatskappy se

produkte, die waarborg van ŉ ander party se lening, en regsgedinge wat teen ŉ

maatskappy aanhangig gemaak is.

Voorwaardelike aanspreeklikhede is moontlike verpligtinge, want hulle is afhanklik

van ŉ toekomstige gebeurtenis wat moet plaasvind of nie plaas vind nie.

Voorwaardelike aanspreeklikhede kan verander in werklike laste.

Voorbeeld 2.4

Aanvaar ŉ maatskappy word gedagvaar vir R100 000 deur ŉ voormalige

werknemer wat beweer dat sy dienste onregverdig beëindig is. Het die



maatskappy nou ŉ verpligting van R 100 000 of nie?

Indien die maatskappy geregverdig was in die beëindiging van die

werknemer se dienste en het dokumentasie en getuies om die optrede te

ondersteun, kan dit gesien word as ŉ ongegronde regsgeding en mag

daar geen las wees nie.

Andersyds, indien die maatskappy nie regverdig was in die beëindiging

van die dienste nie en dit is duidelik dat die maatskappy onbehoorlik

opgetree het, sal die maatskappy waarskynlik ŉ inkomstestaatverlies en ŉ

balansstaat-aanspreeklikheid hê.

• Huidige teen langtermynlaste

Indien ŉ maatskappy ŉ lening betaalbaar het wat vereis dat daar maandelikse

betalings gemaak moet word vir ŉ paar jaar, moet slegs die hoofsom van die lening

betaalbaar in die volgende twaalf maande op die balansstaat gerapporteer word as ŉ

bedryfslas. Die res van die hoofsombedrag moet gerapporteer word as ŉ langtermyn-

aanspreeklikheid. Die rente op die lening wat betrekking het op die toekoms, word nie

aangeteken op die balansstaat nie, maar slegs die onbetaalde rente tot op die datum

van die balansstaat word gerapporteer as ŉ las.

� Eienaarsbelang

Eienaarsbelang word saam met laste beskou as deel van die maatskappy se bates.

Eienaarsbelang word soms ook na verwys as die boekwaarde van die maatskappy, omdat

eienaarsbelang gelyk is aan die gerapporteerde bates minus die gerapporteerde laste.

Eienaarsbelang kan ook in die volgende basiese rekeningkundige vergelykings uitgedruk

word:

Bates = Laste + Eienaarsbelang

OF

Eienaarsbelang = Bates – Laste



Eienaarsbelang is die woorde wat gebruik word op die balansstaat wanneer die

onderneming ŉ alleeneienaarsaak is. As die onderneming ŉ maatskappy is, word die woord

“aandeelhouersbelang” gebruik.

Voorbeelde van aandeelhouers se rekeninge sluit in:

• Gewone aandele

• Voorkeuraandele

• Teruggehoue winste

Beide eienaarsbelang- en aandeelhouersbelang-rekeninge sal normaalweg kredietbalanse

hê.

Kontra-eienaarsbelange rekeninge is ŉ kategorie van eienaarsaandele rekeninge met

debietbalanse. ŉ Debietbalans in ŉ eienaar se aandelerekening is strydig – of kontra – aan

die eienaar se aandelerekening met ŉ gewone kredietbalans.

• Eienaarsbelang en die maatskappy se markwaarde

Omdat die batebedrae die koste van die bates aantoon op die tydstip van die

transaksie, weerspieël dit nie die huidige billike markwaarde van die bates nie.

Voorts, omdat die bates nie op die balansstaat aangetoon word teen huidige billike

markwaarde nie, is die eienaarsbelang op die balansstaat nie ŉ aanduiding van die

billike markwaarde van die maatskappy nie.

Voorbeeld 2.5

• Rekenaars wat twee jaar gelede R100 000 gekos het, kan nou ŉ

boekwaarde van R60 000 hê. Die huidige waarde van die rekenaars

kan dalk nou net R35 000 wees.

• ŉ Kantoorgebou wat 15 jaar gelede deur die maatskappy gekoop is

teen ŉ aankoopprys van R 400 000, kan nou ŉ boekwaarde van

R200 000 hê. Die huidige waarde van die gebou kan egter

R900 000 wees.



• Eienaarsbelang en tydelike rekeninge

Inkomste, winste, uitgawes en verliese is inkomstestaatrekeninge. Inkomste en

winste veroorsaak dat eienaarsbelang verhoog. Uitgawes en verliese veroorsaak dat

eienaarsbelang verminder. Indien ŉ maatskappy ŉ diens lewer en bates verhoog, sal

eienaarsbelang toeneem wanneer die Diensinkomsterekening oorgedra word na

eienaarsbelang, aan die einde van die boekjaar.

� Balansstaat voorbeeld

Die meeste balansstate klassifiseer ŉ maatskappy se bates en laste in afsonderlike groepe

soos bedryfsbates, eiendom, aanleg en toerusting, huidige laste, ens. Hierdie klassifikasies

maak die balansstaat meer bruikbaar.

Die volgende balansstaat is ŉ voorbeeld van ŉ geklassifiseerde balansstaat:

Voorbeeld 2.6

Balance Sheet

December 31, 2010

ASSETS LIABILITIES

Current Assets Current Liabilities

Cash 2,100 Notes Payable 5,000

Petty Cash 100 Accounts Payable 35,900

Temporary Investments 10,000 Wages Payable 8,500

Accounts Receivable – net 40,500 Interest Payable 2,900

Inventory 31,000 Taxes Payable 6,100

Supplies 3,800 Warranty Liability 1,100

Prepaid Insurance 1,500 Unearned Revenues 1,500

Total Current Assets 89,000 Total Current Liabilities 61,000



Investments 36,000 Long-term Liabilities

Notes Payable 20,000

Property, Plant & Equipment Bonds Payable 400,000

Land 5,500 Total Long-term Liabilities 420,000

Land Improvements 6,500

Buildings 180,000

Equipment 201,000 Total Liabilities 481,000

Less: Accum Depreciation (56,000)

Prop, Plant & Equip – net 337,000

Intangible Assets STOCKHOLDERS' EQUITY

Goodwill 105,000 Common Stock 110,000

Trade Names 200,000 Retained Earnings 229,000

Total Intangible Assets 305,000 Less: Treasury Stock (50,000)

Total Stockholders' Equity 289,000

Other Assets 3,000

Total Assets R770,000 Total Liab. & Stockholders' Equity R770,000

The notes to the sample balance sheet have been omitted.

(Bron: http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/)



2.6.3 Kontantvloeistaat

Die kontantvloeistaat verklaar die kontant en die gebruik daarvan gedurende die tydsinterval

wat in die opskrif van die kontantvloeistaat verskyn. Die tydperk wat die staat dek, word

gekies deur die maatskappy. Byvoorbeeld, die opskrif kan wees "vir die drie maande gesluit

op 31 Desember 2010 ", of vir "die fiskale jaar geëindig 30 September, 2010".

Die kontantvloeistaat organiseer en doen verslag oor die kontant gegenereer en gebruik in

die volgende kategorieë:

• Bedryfsaktiwiteite

Skakel die bedryfsaktiwiteite om na kontant.

• Beleggingsaktiwiteite

Rapporteer die koop en verkoop van langtermynbeleggings en eiendom, aanleg en

toerusting.

• Finansieringsaktiwiteite

Doen verslag oor die uitreiking en terugkoop van die maatskappy se eie effekte en

aandele en die betaling van dividende.

• Addisionele inligting

Doen verslag oor die uitruil van belangrike items waar daar nie kontant betrokke was

nie en doen ook verslag oor die bedrag aan die inkomstebelasting en rente betaal.

� Wat vertel die kontantvloeistaat?

Omdat die inkomstestaat voorberei is onder die opgeloopte rekeningkundige metode, mag

die inkomste wat gerapporteer is nog nie ingevorder wees nie. Net so, kan daar oor

uitgawes verslag gedoen word in die inkomstestaat wat dalk nog nie betaal is nie.

Hier is ŉ paar maniere waarvoor die kontantvloeistaat gebruik kan word:

• Die kontant uit bedryfsaktiwiteite word vergelyk met die maatskappy se netto

inkomste. As die kontant uit bedryfsaktiwiteite konsekwent hoër is as die netto

inkomste, is die maatskappy se netto inkomste of verdienste van ŉ "hoë gehalte".



• Sommige beleggers is van mening dat "kontant koning” is. Die kontantvloeistaat

identifiseer die kontant wat in en uit die maatskappy vloei. Indien ŉ maatskappy

konsekwent meer kontant genereer as wat dit nodig het, sal die maatskappy in staat

wees om die dividende te verhoog, aandele terug te koop, skuld te verminder, of ŉ

ander maatskappy aan te koop.

(Aangepas vanuit: http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/,

http://www.rurdev.usda.gov/rbs/pub/rr154.pdf en

http://www.quickmba.com/accounting/fin/statements/)

Gevallestudie 2.1

Bestudeer die volgende balansstaat en beantwoord dan die vrae.

Coca-Cola Maatskappy

Balansstaat - Januarie 31, 2001

Huidige bates Des. 31, 2001 Des. 31, 1999

Kontant R1,819,000,000 R1,611,000,000

Korttermyn beleggings R73,000,000 R201,000,000

Ontvangstes R1,757,000,000 R1,798,000,000

Inventarisse R1,066,000,000 R1,076,000,000

Vooruitbetaalde uitgawes R1,905,000,000 R1,794,000,000

Totale huidige bates R6,620,000,000 R6,480,000,000

Langtermynbates R8,129,000,000 R8,916,000,000

Eiendom en toerusting R4,168,000,000 R4,267,000,000

Goedertrou R1,917,000,000 R1,960,000,000



Totale bates R20,834,000,000 R21,623,000,000

Huidige laste

Rekeninge betaalbaar R9,300,000,000 R4,483,000,000

Korttermynskuld R21,000,000 R5,373,000,000

Totale huidige laste R9,321,000,000 R9,856,000,000

Langtermynlaste

Langtermynskuld R835,000,000 R854,000,000

Ander laste R1,004,000,000 R902,000,000

Uitgestelde langtermynkoste R358,000,000 R498,000,000

Totale laste R11,518,000,000 R12,110,000,000

Aandeelhouersbelang

Gewone aandele R870,000,000 R867,000,000

Teruggehoue inkomste R21,265,000,000 R20,773,000,000

Tesourie aandele (R13,293,000,000) (R13,160,000,000)

Kapitaalsurplus R3,196,000,000 R2,584,000,000

Ander aandeelhouersbelang (R2,722,000,000) (R1,551,000,000)

Totale aandeelhouersbelang R9,316,000,000 R9,513,000,000

(Bron: http://beginnersinvest.about.com/od/analyzingabalancesheet/a/assets-liabilities-



shareholder-equity.htm)

1. Het die totale huidige bates verhoog vanaf 1999 na 2001?

2. Wat was die redes hiervoor?

3. Totale laste het afgeneem vanaf 1999 na 2001. Wat sou u sê is die rede daarvoor?

4. Is die aandeelhouers van Coca Cole beter daaraan toe in 2001 as in 1999?

5. Wat sal u as redes daarvoor kan aanvoer?

2.7 Samevatting

Finansiële state is bronne van inligting oor maatskappye vir ŉ wye verskeidenheid van

gebruikers. Diegene wat die inligting in die finansiële state sal wil gebruik, sluit in

maatskappy bestuurspanne, beleggers, krediteure, die regeringstoesig agentskappe en die

Belasting Owerhede.

Gebruikers van finansiële state hoef nie noodwendig kenners op die gebied van die

Rekeningkunde te wees om die inligting in basiese finansiële state te gebruik nie. Maar om

die inligting in finansiële state doeltreffend te kan gebruik, is dit nuttig om ŉ paar eenvoudige

konsepte te leer ken en om vertroud te raak met ŉ paar van die fundamentele eienskappe

van basiese finansiële state.



2.8 Selfevaluering

Aktiwiteit 2

1. Onderskei tussen die volgende beginsels waarop basiese rekenkundige state gebaseer

is:

• Lopende saak beginsel

• Paringsbeginsel


2. Bereken die eienaarsbelang uit die volgende gegewens:

Bates = R100 000

Laste = R 60 000

3. Veronderstel ŉ maatskappy word gedagvaar vir R1 000 000 deur ŉ voormalige

werknemer wat beweer dat sy dienste onregverdig beëindig is. Het die maatskappy

nou ŉ R1 000 000 verpligting of nie?



Notas



Studie-eenheid 3: Bedryfsinkomste


Kennis en begrip



• Die onderliggende beginsels van inkomste

• Tipes inkomste

• Erkenning van inkomste

• Bepaling van inkomste

• Nakoming van finansiële beleidsvereistes

Vaardighede


• Te onderskei tussen die tipes inkomste.

• Te verduidelik wanneer en hoe inkomste erken word.

• Te ontleed hoe inkomste gemeet/bepaal word.

• Te bepaal of die onderneming se finansiële beleidsvereistes met betrekking tot

inkomste nagekom is.




• http://admin.sun.ac.za/finance/finbeleid.htm

• http://beginnersinvest.about.com/od/gaap/a/aa0605_2.htm

• http://moneyterms.co.uk/revenue-recognition/

• http://www.bized.co.uk/learn/business/accounting/busaccounts/notes/pl.htm?page=2

• http://www.completetax.com/taxguide/text/c60s15d135.asp

• http://www.entrepreneur.com/money/moneymanagement/managingcashflow/article21928.html

• http://www.freetopessays.com/content/measuring-business-income-why-financial-statements-are-prepared-end-regular-accounting-seaso

• http://www.investopedia.com/terms/r/revenuerecognition.asp

• http://www.thetimes100.co.uk/downloads/theory/primary,_secondary_and_tertiary_activity.pdf

• http://www.wikicfo.com/wiki/Accounting-Income-Definition.ashx

• http://www.wikicfo.com/wiki/Economic-Income.ashx

• http://www.wimpy.co.za/fr-faqs.htm

• http://www.wisegeek.com/what-is-investment-income.htm




Bedryfsinkomste Bedryfsinkomste is inkomste wat ontvang word uit die verkoop

van produkte of dienste.

Beleggingsinkomste Beleggingsinkomste is ŉ tipe finansiële wins wat realiseer uit

enige vorm van belegging wat gemaak word deur ŉ individu of

onderneming.

Ekonomiese inkomste Ekonomiese inkomste is ŉ term wat gebruik word om die



inkomste bedrag te beskryf wat ŉ entiteit kan spandeer tydens ŉ

bepaalde tydperk sonder dat sy finansiële posisie aan die einde

van die tydperk in wese verander.

Inkomste erkenning Inkomste erkenning is ŉ rekeningkundige beginsel wat deel is

van die Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP)

wat bepaal dat inkomste wat gegenereer word, as werklike

inkomste erken word.

Omset Omset is die totale geldbedrag wat die onderneming verdien het

uit die verkoop van goedere en lewering van dienste tydens ŉ

gegewe tydperk.

Onverdiende

inkomste

Onverdiende inkomste is ŉ inkomste wat in kontant ontvang

word voordat die lewering van goedere / dienste plaasgevind het.

Opgeloopte inkomste Opgeloopte inkomste is inkomste wat verdien, maar nog nie

ontvang of aangeteken is nie. Dit staan ook bekend as

onaangetekende inkomste.

Opgeloopte uitgawes Opgeloopte uitgawes is uitgawes wat aangegaan is, maar nog

nie betaal of opgeteken is nie. Voorbeelde is

werknemersalarisse en rente op geleende geld.

Rekeningkundige

inkomste

Rekeningkundige inkomste word gedefinieer as ŉ skatting van

prestasie in die bedrywighede van ŉ onderneming.

Tantième Tantième is geld (aandeel in die wins) wat betaal word aan ŉ

ontwerper of ŉ deelnemer in die skepping van ŉ bepaalde

kunsvorm. Die gelde wat betaal word, is gewoonlik gebaseer op

die verkope van elk van die artikels, kunswerke, boeke verkoop,

ens.

3.4 Inleiding

Bedryfsinkomste is inkomste wat ontvang word uit die verkoop van produkte of dienste.

Byvoorbeeld, gelde ontvang deur ŉ professionele persoon word beskou as bedryfsinkomste.

Huur ontvang deur ŉ persoon in die eiendomsbedryf word gesien as bedryfsinkomste.

Betalings wat ontvang word vir eiendom moet teen billike markwaarde in die inkomste



ingesluit word. Inkomste, vir belastingdoeleindes, beteken nie net geld nie, maar dit kan ook

ander vorme aanneem. Goedere, eiendom of dienste wat ontvang is, val binne die definisie

van inkomste.

Ekonomiese inkomste is ŉ term wat gebruik word om die inkomste bedrag te beskryf wat ŉ

entiteit kan spandeer tydens ŉ bepaalde tydperk sonder dat sy finansiële posisie aan die

einde van die tydperk in wese verander. Soms word daarna verwys as surplus. Hierdie tipe

inkomste is die inkomste wat oorbly nadat al die basiese finansiële verpligtinge nagekom is

en daar fondse gespandeer kan word sonder gevaar dat die onderneming se finansiële

posisie in gedrang sal kom. Beide huishoudings en sakeondernemings genereer

ekonomiese inkomste, en kan besluit om hierdie inkomste op verskeie maniere te gebruik.

Wanneer die konsep van ekonomiese inkomste by die huishoudelike begroting toegepas

word, verwys die term gewoonlik na die bedrag van die inkomste wat oorbly nadat alle

noodsaaklikhede gekoop is vir ŉ bepaalde tydperk. Noodsaaklikhede sluit in items soos kos,

klere en huisvesting; die minimum betalings op uitstaande lenings en kredietkaartrekeninge;

of enige ander permanente verpligting wat gedurende die tydperk ter sprake is. Sodra

hierdie basiese lewensbehoeftes bevredig is vir die tydperk, kan die huishouding enige

oorblywende inkomste na goeddunke gebruik.

ŉ Huishouding kan dus kies om enigiets met die ekonomiese inkomste te doen. Sommige

mag verkies om ŉ gedeelte van hierdie inkomste te neem en dit in ŉ rentedraende rekening,

soos ŉ spaarrekening, te plaas. Ander kan kies om die oorblywende geld te gebruik vir die

aankoop van items wat nie noodwendig noodsaaklik is nie en as luukse items vir die

huishouding beskou kan word.

Sakeondernemings gebruik dieselfde basiese model om te bepaal wat ekonomiese inkomste

is en wat nie. Ekonomiese inkomste is enige winste wat oorbly na die betaling van belasting,

of alle uitgawes wat verband hou met die bedryf van die maatskappy. Hierdie fondse kan

gebruik word vir enigiets, van ŉ partytjie vir die werknemers, tot skenkings aan

liefdadigheidsorganisasies in die gemeenskap. Ekonomiese inkomste is ook ŉ manier vir

maatskappye om rekening te hou met die veranderinge in die waarde van gegewe bates in

die mark.

In hierdie studie-eenheid word daar dan gekonsentreer op die tipes inkomste in ŉ

onderneming; hoe hierdie inkomste erken word; hoe inkomste gemeet word en op die

nakoming van die vereistes van finansiële beleid wat spesifiek betrekking het op inkomste.



(Bron:

http://1.bp.blogspot.com/_8lhLa0PD1LE/Sx6hH5o1A6I/AAAAAAAAAPo/34EcNq7MXzQ/s400/making

+money.JPG)

3.5 Beginsels van inkomste

Die beginsels van die volgende tipes inkomste word toegelig:

• Bedryfsinkomste

• Ekonomiese inkomste

• Rekeningkundige inkomste

3.5.1 Bedryfsinkomste

Bedryfsinkomste is inkomste wat ontvang word uit die verkoop van produkte of dienste. Dit

is dus enige inkomste wat as gevolg van sake-aktiwiteite gegenereer word. Bedryfsinkomste

is ŉ tipe van verworwe inkomste, en word geklassifiseer as gewone inkomste vir

belastingdoeleindes.

Die volgende tipes bedryfsaktiwiteite word onderskei:



Figuur 3.1: Sake-aktiwiteite


Die onderskeid tussen hierdie drie bedryfsaktiwiteite en hoe inkomste gegenereer word,

word aan die hand van die volgende voorbeeld toegelig:

Voorbeeld 3.1

Primêre industrieë gebruik dinge wat alreeds deur die natuur voorsien word, byvoorbeeld

myne haal grondstowwe soos ystererts uit die grond en gebruik dit in die vervaardiging van

staal. Ander ontgin weer olie en gebruik dit in die vervaardiging van brandstof, plastiek,

ens.

Die vervaardigings- en konstruksie-industrieë maak, vervaardig produkte. Die

vervaardigingsbedryf sal grondstowwe en onderdele van ander nywerhede gebruik. ŉ

Semi-vervaardigde produk is een waarvan slegs ŉ deel gemaak is. Die meeste produkte

behels verskeie stadiums van produksie. Voorbeelde van vervaardigde produkte is boeke,

meubels, motors, sjokolade en oliebore.

Diensindustrieë is veral belangrik in die moderne wêreld. Dienste voeg waarde toe aan

mense, maar nie in die vorm van fisiese goedere nie. Voorbeelde van dienste is banke en

openbare vervoer. Dienste word soms geklassifiseer as direkte dienste (vir mense), bv. die

polisie, haarkapper, ens. en kommersiële dienste (vir sakeondernemings), bv. die

onderneming se versekering, posdiens, ens.

Hierdie is egter nie ŉ doeltreffende indeling nie, omdat dienste soos banke en die posdiens

Sake-aktiwiteite

Primêre

Bedryfsaktiwiteite

(Produserende

aktiwiteite)

Sekondêre

Bedryfsaktiwiteite

(Vervaardigings-

aktiwiteite)

Tersiêre

Bedryfsaktiwiteite

(Dienste aktiwiteite)



deur individue en deur sakeondernemings gebruik word. Sommige ondernemings

konsentreer op net een tipe aktiwiteit, terwyl ander sal fokus op ŉ verskeidenheid van

aktiwiteite.

Die melkboer is hoofsaaklik gemoeid met sy primêre aktiwiteit, naamlik die voorsiening van

melk aan die melkery, maar hy kan ook by produksie betrokke raak deur, byvoorbeeld die

vervaardiging van vars roomys, botter of jogurt. Die boer kan ook ŉ afleweringsdiens van

sy produkte aan die publiek lewer.

(Aangepas vanuit:

http://www.thetimes100.co.uk/downloads/theory/primary,_secondary_and_tertiary_activity.

pdf)

3.5.2 Ekonomiese inkomste

Ekonomiese inkomste erken oor die algemeen ongerealiseerde winste (unrealised profits) ,

bykomend tot die erkenning van gerealiseerde wins (realised profits).

ŉ Verandering in die markwaarde van ŉ bate, eerder as kontant ontvang, is ŉ goeie

voorbeeld van ŉ ekonomiese inkomste. Ekonomiese inkomste of verlies erken alle winste en

verliese hetsy dit gerealiseerd of ongerealiseerde is. Dit verskil van rekeningkundige

inkomste wat slegs gerealiseerde wins erken – dus winste as gevolg van ŉ werklike

saketransaksie.

Ekonomiese inkomste het ontstaan uit die behoefte om finansiële rekeningkunde inkomste

met ekonomiese inkomste te vergelyk.

Ekonomiese inkomste word aan die hand van die volgende voorbeeld toegelig:

Voorbeeld 3.2

Realco is ŉ maatskappy wat erwe koop en verkoop. Realco het verlede jaar ŉ erf gekoop

vir R100 000. Die volgende jaar merk Realco op dat die erwe nou vir R110 000 verkoop.

Wat is Realco se ekonomiese inkomste?

Realco het nie die erf verkoop nie. Die ekonomiese inkomste van R10 000 is dus

aangeteken – Realco het nog nie ŉ transaksie aangegaan waarin wins van R10 000



gegenereer is nie. Die ekonomiese inkomstekonsep is gegrond op die erkenning van

inkomste, ten spyte van die feit dat geen verkope plaasgevind het nie.

Indien Realco die eiendom verkoop het, sou ŉ rekeningkundige inkomste gegenereer

word, omdat die erf vir R10 000 meer verkoop is as wat dit aanvanklik werd was. Die

rekeningkundige inkomste en die ekonomiese inkomste berekening is dieselfde. Die

verskil is dat Realco R10 000 wen uit die verkoop.

Die berekening is soos volg:

R110 000 (inkomste uit die verkoop) – R100 000 (koste van grond) =

R10 000 (wins uit verkope)

Benewens die monitering van markwaarde veranderinge, maak ekonomiese inkomste die

neem van besluite van bestuursrekeningkundige inkomste met inagneming van

ekonomiese inkomste moontlik.

Sonder ekonomiese inkomste sal ŉ bate slegs ter sprake kom wanneer die bate verkoop

of gekoop word.

(Aangepas vanuit: http://www.wikicfo.com/wiki/Economic-Income.ashx)

3.5.3 Rekeningkundige inkomste

Rekeningkundige inkomste word gedefinieer as ŉ skatting van prestasie in die bedrywighede

van ŉ maatskappy. Hierdie inkomste word beïnvloed deur finansiering en

beleggingsbesluite. Rekeningkundige inkomste of verlies erken gerealiseerde winste en

verliese, maar nie ongerealiseerde winste en verliese nie.

Vir inkomste om te realiseer, moet dit verband hou met werklike saketransaksies – die

kontant wat die onderneming het, moet verhoog of verlaag. ŉ Verandering in die

markwaarde eerder as kontant ontvang, is nie ŉ rekeningkundige inkomste, dit is ŉ

ekonomiese inkomste. Ekonomiese inkomste of verlies erken alle winste en verliese,

gerealiseerd of ongerealiseerd.

Wanneer ŉ wins of verlies gerealiseerd is, is dit ŉ rekeningkundige inkomste. Die

rekeningkundige waarde van ŉ bate is gewoonlik die historiese waarde van die

verkoopstransaksie.



Wanneer ŉ wins of verlies ongerealiseerd is, kan dit nie in die algemeen verreken word nie.

Dit hang van die plasing van die bate in die balansstaat af. Ondanks die feit dat hierdie wins

of verlies verantwoord mag word, is dit ŉ ekonomiese inkomste of verlies omdat dit

ongerealiseerd is.

Rekeningkunde inkomste kan dus omskryf word as die wyses waarop ondernemings kontant

evalueer ná die verkoop van ŉ bate. Die beslissende faktor is of ŉ transaksie plaasgevind

het of nie.

Die werking van rekenkundige inkomste word aan die hand van die volgende voorbeeld

toegelig:

Voorbeeld 3.3

Investco is ŉ maatskappy wat in die aandelemark belê. Investco besit tans ŉ deel van

Google se R600 per aandeel.

Een week merk Investco op dat die Google aandele toegeneem het in waarde van R600

tot R650. Investco verkoop die Google aandele en ontvang R650 per aandeel uit die

verkoop van die Google aandele. Wat sal Investco se rekeningkundige inkomste wees?

Investco realiseer ŉ rekeningkundige inkomste. Die Google aandele is verkoop vir R50

meer as wat dit aanvanklik werd was. Investco realiseer dus ŉ rekeningkundige wins van

R50. Die rekeningkundige inkomste berekening is R650 - R600 = R50.

Indien Investco nie die Google aandele verkoop het nie, sou ŉ ekonomiese wins van R50

gerealiseer gewees het. Dit word getoon deur die feit dat Investco nie ŉ transaksie

aangegaan het waarin hulle kontant met R50 (ekonomiese inkomste) verhoog het nie.

(Aangepas vanuit: http://www.wikicfo.com/wiki/Accounting-Income-Definition.ashx)

3.6 Tipes inkomste

Die inkomste wat ŉ onderneming genereer sal afhang van die onderneming se aktiwiteite.

Die volgende is voorbeelde van tipiese bedryfsinkomste:



3.6.1 Verkoop van goedere en dienste

Omset is die totale bedrag geld wat die onderneming verdien uit die verkoop van goedere en

dienste tydens ŉ gegewe tydperk – gewoonlik ses maande of ŉ jaar. Indien ŉ onderneming

een produk of diens verkoop, sal die omset bepaal word deur die prys van die produk te

vermenigvuldig met die aantal produkte wat verkoop is. In die geval waar die onderneming

meer as een produk of diens verkoop, word die inkomste uit elkeen bymekaar getel.

Die verkope inkomste in die wins- en verliesrekening beteken nie noodwendig dat die

onderneming al die geld ontvang het nie. Dit gebeur wanneer die onderneming nog nie al

die gelde ontvang het vir produkte wat verkoop is nie. Die verkope inkomste dui dus wel aan

hoeveel produkte of dienste verkoop is, maar nie die bedrag geld wat ontvang is nie.

(Bron: http://i.ehow.com/images/a04/ph/4p/job-description-sales-store-cashier-800x800.jpg)

3.6.2 Huurinkomste

Huurinkomste, soos aangedui in die finansiële state van persone en sakeondernemings, is

die netto inkomste wat verkry word uit die verhuring van eiendom, soos die verhuring van

woonhuise, geboue en sakepersele.



(Bron: http://static.seekingalpha.com/uploads/2010/5/3/saupload_house_for_rent.jpg)

3.6.3 Beleggingsinkomste

Beleggingsinkomste is ŉ tipe finansiële wins wat realiseer uit enige vorm van belegging wat

gemaak word deur ŉ individu of onderneming. Ten einde beleggingsinkomste te hê, moet

die belegging wel inkomste genereer, meer as die oorspronklike bates wat deur die belegger

gebruik is om die bate se waarde te beskerm. Beleggingsinkomste kom voor in die vorm van

rente-, dividende betaling of enige ander tipe kapitaalwins wat uit enige vorm van sekuriteit

gerealiseer word.

3.6.4 Tantième

Tantième is geld (aandeel in die wins) wat betaal word aan ŉ ontwerper of ŉ deelnemer in

die skepping van ŉ bepaalde kunsvorm. Die gelde wat betaal word, is gewoonlik gebaseer

op die verkope van elk van die artikels, kunswerke, boeke verkoop, ens. Ten einde tantième

te ontvang, moet die werk kopie- of patentereg hê.

Byvoorbeeld, ŉ skrywer gaan ŉ kontrak met ŉ uitgewer aan om ŉ boek wat hy geskryf het, te

publiseer. In die meeste gevalle ontvang die skrywer ŉ klein bedraggie geld vooruit vir die

toekenning van die reg aan die uitgewer om die boek te publiseer. Van daar af ontvang die

skrywer tantième, ŉ persentasie van die wins op elke boek wat verkoop word.



ŉ Tweede tipe tantième word betaal vir eksklusiewe agentskapsreg – konsessiereg

(franchise). Die konsessieregfooi is saamgestel uit twee komponente, naamlik die

aanvanklike fooi (aansluitingsfooi) en daarna ŉ volgehoue konsessieregfooi, ook bekend as

deurlopende tantième.

Die aansluitingsfooi word aangewend vir die ontwerp, beplanning, opstel van

regsdokumentasie, projekbestuur, opleiding, spyskaarte en verskeie ander items. Die

deurlopende tantième is ŉ maandelikse persentasie van die agentskap se omset waarmee

die eienaar van die franchise deurlopende diens aan die agentskappe verleen.

ŉ Voorbeeld van die konsessieregfooie kan op die Vraag- en Antwoordbladsy van die

Wimpywebtuiste gevind word:

Voorbeeld 3.4

Q HOW MUCH IS THE INITIAL FRANCHISE FEE FOR A STANDARD WIMPY? A The franchisee fee for a Standard WIMPY is R114 300-00 excluding VAT. Q: HOW MUCH IS THE INITIAL FRANCHISE FEE FOR A SEATLESS WIMPY? A: The franchisee fee for a Seatless WIMPY is R55 500-00 excluding VAT. Q: WHAT IS THE ROYALTY AND ADVERTISING PRECENTAGE CONTRIBUTION OF

TURNOVER FOR A WIMPY? A: Royalty - 7% of net monthly turnover

Advertising - 5% of net monthly turnover

(Bron: http://www.wimpy.co.za/fr-faqs.htm)

3.7 Inkomste erkenning

Inkomste erkenning is ŉ rekeningkundige beginsel wat deel is van die algemeen aanvaarde

rekeningkundige beginsels (AARP) wat bepaal dat inkomste wat gegenereer word, as

werklike inkomste erken word.



In die algemeen word inkomste erken slegs wanneer daar ŉ spesifieke kritiese gebeurtenis

plaasgevind het en die bedrag van inkomste meetbaar is. Vir die meeste ondernemings,

word inkomste as inkomste erken wanneer die onderneming die produk gelewer of die diens

verrig het en betaling daarvoor ontvang is.

Daar is verskeie omstandighede waarin uitsonderings op hierdie reël voorkom. Byvoorbeeld,

as ŉ maatskappy se produk teen ŉ hoë tempo teruggee word weens bepaalde redes (bv. ŉ

foutiewe produk), moet inkomste uit verkope net erken word nadat die terugname tydperk

van produkte verstryk het – die tydperk waartydens foutiewe produkte teruggegee mag

word.

Maatskappye manipuleer soms inkomste erkenning om die finansiële syfers beter te laat lyk.

Byvoorbeeld, indien XYZ Corporation ŉ slegte jaar in die verkope wil wegsteek, kan dit

verkies om inkomste wat nog nie as inkomste gerealiseer het nie, in te sluit om die omset vir

die jaar te verhoog (aangepas vanuit:

http://www.investopedia.com/terms/r/revenuerecognition.asp).

3.7.1 Wanneer word inkomste erken?

Inkomste erkenning – die keuse van watter transaksies ŉ onderneming moet oorweeg om

deel te wees van verkope, kan baie eenvoudig wees, maar dit kan ook kompleks, onduidelik

en onderworpe aan manipulasie wees.

3.7.2 Voorbeelde van inkomste erkenning

Inkomste erkenning is maklik vir ondernemings wat goedere verkoop in ŉ enkele

selfstandige transaksies. Kliënte betaal of word gefaktureer en word dan debiteure. In beide

gevalle word die waarde van die verkope bygevoeg by die onderneming se inkomste.

Soos die voorwaardes van betaling meer kompleks raak, so ook die besluite wanneer

inkomste erken moet word.

Voorbeelde van sulke situasies sluit die volgende in:

• Advertensie maatskappy: ŉ Advertensie maatskappy wat advertensieruimte of

lugtyd namens kliënte koop.

• Programmatuurmaatskappy: ŉ Programmatuurmaatskappy wat ŉ lisensie, dienste

en ondersteuning onder ŉ enkele langtermyn kontrak aan ŉ kliënt verkoop.

• Konstruksiemaatskappy: ŉ Konstruksiemaatskappy wat werk doen op ŉ groot

projek wat ŉ paar jaar sal neem om te voltooi.



• Kredietmaatskappy: ŉ Maatskappy wat aan die kliënte rentevrye krediet verskaf.

Bron: http://net.onextrapixel.com/wp-content/uploads/2010/06/advertisement-poster.jpg

3.7.3 Kriteria vir inkomste erkenning

Die volgende is voorbeelde van kriteria wat gebruik kan word om te bepaal wanneer

inkomste erken moet word:

• In die geval van goedere, is eienaarskap oorgedra? Het die ekonomiese voordele en

die risiko van eienaarskap oorgegaan na die koper?

• Is die inkomste van die verkoper se winste meetbaar?

• Kan die koste van die verskaffing van die goedere of dienste gemeet word?

• Is dit waarskynlik dat die inkomste ontvang sal word?

• Is dit moontlik om die datum van voltooiing van ŉ gedeeltelik-voltooide kontrak vir

dienste te bepaal?

Toepassing van die kriteria op die voorbeelde onder paragraaf 3.7.2:

• Advertensie maatskappy: Die maatskappy moet net inkomste erken uit die lewering

van eie dienste en nie wanneer dit optree as ŉ koopagent vir kliënte nie. Kommissie

ontvang vir hierdie dienste aan kliënte, is deel van die advertensie maatskappy se

inkomste.



• Programmatuurmaatskappy: Inkomste moet erken word vir die lisensie en elke

diens afsonderlik soos betaling daarvoor gedoen word. Dit sal waarskynlik afhang

van die kontraktuele bepalings waar die kliënt kan besluit om dit toe te laat; goed te

keur, te verwerp of te kanselleer.

• Konstruksiemaatskappy: Inkomste kan gewoonlik erken word soos die

voorafooreengekome mylpale in die projek behaal word.

• Kredietmaatskappy: Inkomste kan erken word wanneer die verkoop plaasvind.

(Aangepas vanuit: http://moneyterms.co.uk/revenue-recognition/)

3.7.4 Hoe word inkomste erken?

Die Inkomste erkenningsbeginsel is ŉ hoeksteen van aanwas-rekeningkunde tesame met

die aanpasbeginsel. Beide hierdie beginsels bepaal die rekeningkundige tydperk, waarin

inkomste en uitgawes erken word.

Volgens die beginsel word inkomste erken wanneer dit:

• Gerealiseer of realiseerbaar is.

• Verdien is (gewoonlik wanneer goedere oorgedra word of dienste gelewer is), maak

nie saak wanneer kontant ontvang word nie.

In kontant rekeningkunde word inkomste erken wanneer kontant ontvang word en dit maak

nie saak wanneer goedere of dienste verkoop is nie.

3.7.5 Metodes van inkomste erkenning

Die volgende is metodes van inkomste erkenning:

� Inkomste erkenningsmetode 1: Verkope-basismetode

Dit is die metode wat waarskynlik die maklikste deur beleggers verstaan word. Onder die

verkope-basismetode, word inkomste erken ten tyde van die verkoop (kontant of op krediet)

van die produk of diens. Dit word gedefinieer as die oomblik toe die goedere of dienste

oorgedra is aan die koper. Dit beteken dat inkomste nie erken word nie, selfs al is kontant

ontvang, voordat die transaksie voltooi is.

Voorbeeld: ŉ Tydskrif-uitgewer wat R120 per jaar ontvang aan ŉ jaarlikse inskrywingsfooi,

sal slegs R10 van die inkomste elke maand erken. Die rede is eenvoudig: indien die



uitgewer bedrywighede staak, sal ŉ pro rata gedeelte van die jaarlikse inskrywinsgfooi aan

die kliënt terugbetaal moet word, omdat die goedere waarvoor ten volle betaal is, nog nie

gelewer is nie.

� Inkomste erkenningsmetode 2: Persentasie-van-voltooiingsmetode

Maatskappye wat, byvoorbeeld, brûe of vliegtuig bou, kan jare neem om die produk aan die

kliënt te lewer. In hierdie geval, moet die maatskappy wat verantwoordelik is vir die bou van

die produk in staat wees om aan aandeelhouers bewys te lewer dat dit inkomste en wins

genereer, selfs al is die projek nog nie klaar nie.

As gevolg hiervan, sal die persentasie-van-voltooiingsmetode vir die inkomste erkenning

gebruik word, indien daar aan die volgende twee voorwaardes voldoen word:

• Dat daar ŉ langtermyn-kontrak bestaan wat regtens afdwingbaar is.

• Dat dit moontlik is om die persentasie voltooiing van die projek se inkomste en koste

te bepaal.

� Inkomste erkenningsmetode 3: Koste-verhaalbaarheidsmetode

Die mees konserwatiewe inkomste-erkenning metode van al die metodes, is die koste

verhaalbaarheid benadering wat gebruik word wanneer ŉ maatskappy nie redelikerwys die

totale koste wat vereis word om ŉ projek te voltooi kan skat nie. Die gevolg is dat geen wins

erken word voordat al die uitgawes wat aangegaan is om die projek te voltooi, nie verhaal is

nie. ŉ Voorbeeld hiervan is die ontwikkeling van interne programmatuur.

Voorbeeld 3.4

Veronderstel ŉ regsfirma ontwikkel sy eie programmatuur teen ŉ totale koste van een

miljoen rand. ŉ Paar jaar later, besluit die vennote om lisensies vir die programmatuur

aan ander regsfirmas te verkoop.

In die eerste kwartaal is daar totale verkope van R250 000. Onder die koste-

verhaalbaarheidsmetode van inkomste erkenning, dek hierdie bedrag slegs ŉ gedeelte

van die oorspronklike R1 miljoen wat aan ontwikkelingskoste betaal is. Geen inkomste sal

in die inkomstestaat as inkomste verskyn nie, totdat die totale oorspronklike balans van

R1 miljoen verhaal is nie.



� Inkomste erkenningsmetode 4: Paaiemente metode

Dit word hoofsaaklik gebruik in sommige eiendomstransaksies waar die verkoop van

eiendom wel plaasvind, maar die kontantvordering is onderworpe aan die risiko dat die

koper se finansiering nie goedgekeur sal word nie. As gevolg hiervan, word die bruto wins

bereken in verhouding tot kontant ontvang.

Voorbeeld 3.5

Veronderstel ŉ ontwikkelaar spandeer R500 000 op die verbetering van ŉ woonstel. Die

ontwikkelaar verkoop die eiendom vir R750 000, maar die koper betaal in twee paaiemente,

naamlik: op 1 Januarie en op 31 Julie.

Op die eerste betaaldatum, ontvang die ontwikkelaar ŉ tjek vir die helfte van wat verskuldig

is, naamlik R375 000. Die inkomstestaat toon nou vyftig persent van die inkomste en bruto

wins verdien aan, omdat vyftig persent van die kontant gevorder is.

Dit wil sê:

• Inkomste = R375 000

• Bruto wins = R125 000

[R750 000 verkoopprys - R500 000 koste = R250 000] x 50% = R125, 000

3.7.6 Inkomste erkenning en die manipulasie van die inkomstestaat

Die bestuur van ŉ onderneming kan met ŉ verandering aan die inkomste erkenningsmetode

die voorkoms van die inkomstestaat drasties verander, wat neerkom op die oor- of

onderstatering van inkomste en wins. Dieselfde transaksie wat die persentasie-van-

voltooiingsmetode vir die inkomste erkenning in plaas van die voltooide-kontrak-metode

gebruik sal lei tot hoër bates, hoër aandeelhouersbelang, laer laste en ŉ laer-skuld-tot-

ekwiteit-verhouding. Die inkomstestaat sal meer gelykmatige verdienste oor die periode van

ŉ paar jaar toon, ondanks die feit dat die ekonomiese profiel van die onderneming presies

dieselfde sal bly (aangepas vanuit:

http://beginnersinvest.about.com/od/gaap/a/aa0605_2.htm).



3.7.7 Uitsonderings: Inkomste nie erken ten tye van die verkoopstransaksie nie

Die algemene reël sê dat inkomste uit die verkoop van voorraad erken word op die punt van

verkoop, maar daar is verskeie uitsonderings, naamlik:

� Terugkoopooreenkomste

ŉ Terugkoopooreenkoms beteken dat ŉ maatskappy ŉ produk verkoop en dan instem om dit

terug te koop na ŉ tyd. As die terugkoopprys alle koste van die voorraad plus verwante

bergingskoste insluit, bly die inventaris op die verkoper se boeke.

� Teruggawes

Maatskappye wat nie redelikerwys die bedrag van toekomstige teruggawes kan skat nie,

moet inkomste erken slegs wanneer die reg om goedere terug te gee verval het.

Maatskappye wat die toekomstige teruggawes kan skat en ŉ relatief klein teruggawekoers

van goedere het, kan inkomste erken by die punt van verkoop, maar moet beraamde

toekomstige teruggawes aftrek.

(Bron: http://4.bp.blogspot.com/damaged-box.jpg)



3.7.8 Uitsonderings: Inkomste wat erken word voordat koop/lewering plaasvind

Hierdie uitsondering handel hoofsaaklik oor langtermynkontrakte soos konstruksies (geboue,

stadions, brûe, paaie, ens), die ontwikkeling van vliegtuie, wapens, en

ruimteverkenningsbenodigdhede. Sulke kontrakte moet die bouer of ontwikkelaar (die

verkoper) toelaat om aan die koper tydens verskillende stadiums van die projek ŉ rekening

vir betaling te stuur. Byvoorbeeld, elke 10 kilometer van die pad wat gebou word.

� Persentasie-van-voltooiingsmetode

Hierdie metode spesifiseer dat as (1) die kontrak duidelik die prys en betalingsopsies met

die oordrag van eienaarskap spesifiseer; (2) die koper die hele bedrag moet betaal; en (3)

die verkoper na verwagting die projek sal voltooi, dan word inkomste, koste, en die bruto

wins erken vir elke periode gegrond op die vordering van die konstruksie, dus

ooreenkomstig die persentasie van voltooiing.

Byvoorbeeld, as 25% van die gebou gedurende die jaar voltooi is, kan die bouer 25% van

die verwagte totale wins op die kontrak erken, as hierdie metode gebruik word. Indien daar ŉ

verwagte verlies is, moet dit volledig en onmiddellik erken word, as gevolg van die

konserwatisme beperking.

(Bron: http://jrf.org/files/images/JRC-building.jpg)



� Voltooide kontrakmetode

Die voltooide kontrakmetode moet gebruik word slegs as die persentasie-van-

voltooiingsmetode nie van toepassing is, of die kontrak hoë risiko's bevat. Volgens hierdie

metode word inkomste, koste en bruto wins erken slegs nadat die projek afgehandel is. As ŉ

maatskappy net op een projek werk, sal die inkomstestaat R0 inkomste en R0 konstruksie-

verwante koste aantoon, totdat die finale jaar bereik word. Indien daar ŉ verwagte verlies is,

moet dit volledig en onmiddellik erken word, as gevolg van die konserwatisme beperking.

3.7.9 Uitsonderings: Voltooiing-van-produksiebasismetode

Met hierdie metode word inkomste erken selfs as daar geen verkope gemaak is nie. Dit geld

vir landbou produkte en minerale, waar:

• daar reeds ŉ mark is vir hierdie produkte met redelike versekerde pryse;

• van die eenhede uitruilbaar is; en

• verkope en verspreiding nie gepaard gaan met hoë koste nie.

3.7.10 Uitsonderings: Inkomste-erken-na-verkope metode

Soms behels die invordering van debiteure ŉ hoë vlak van risiko. As daar ŉ hoë mate van

onsekerheid is oor die verhaalbaarheid van debiteure, moet ŉ maatskappy die erkenning

van inkomste uitstel.

Daar is drie metodes wat handel oor hierdie uitsondering:

� Verkoopsafbetalingsmetode

Hierdie metode maak die erkenning van inkomste moontlik nadat die transaksie gedoen is in

verhouding tot die bruto winspersentasie en kontant ingevorder. Die onverdiende inkomste

word uitgestel en dan erken as inkomste wanneer kontant ingevorder is.

Byvoorbeeld, as ŉ maatskappy 45% gevorder het van die totale prys van die produk, kan dit

45% van die totale wins erken op die produk.

� Kosteverhalingsmetode

Kostesverhalingmetode word gebruik wanneer daar ŉ hoë waarskynlikheid van

onverhaalbare betalings is. Volgens hierdie metode word geen wins erken totdat

kontantverhalings die verkoper se koste van die handelsware verkoop, oorskry nie.



Byvoorbeeld, as ŉ maatskappy ŉ masjien ter waarde aan R10 000 vir R15 000 verkoop, kan

dit begin om die wins te erken wanneer die koper meer as R 10 000 betaal het.

� Depositometode

Die depositometode word gebruik wanneer die maatskappy kontant ontvang voordat oordrag

van eienaarskap plaasvind het. Inkomste word nie erken nie, omdat die risiko's en voordele

van eienaarskap nog nie oorgedra is aan die koper nie.

3.8 Meting van inkomste

Die mees akkurate manier om die resultate van ŉ onderneming te meet, sou wees om dit te

meet ten tye van ŉ onderneming se likwidasie <indien soiets plaasvind?>.

Sakeondernemings, regerings, beleggers en verskeie ander gebruikersgroepe kan egter nie

onbepaald wag vir sulke inligting nie. Rekenmeesters moet hierdie finansiële inligting van tyd

tot tyd kan verskaf.

3.8.1 Aspekte belangrik vir die meting van inkomste

Die volgende is belangrike aspekte vir die meting van inkomste:

� Die tydperkaanname

Die tydperkaanname impliseer eenvoudig dat die ekonomiese aktiwiteite van ŉ onderneming

verdeel kan word in bepaalde periodes. Hierdie tydperke kan wissel, maar die mees

algemene is maandeliks, kwartaalliks, en jaarliks.

� Inligtingsuiwerheid

Die inligting moet betroubaar en relevant wees. Dit vereis dat inligting konsekwent en

vergelykbaar moet wees oor verloop van tyd en ook op ŉ tydige basis voorsien word. Hoe

korter die tydperk, hoe moeiliker word dit om die korrekte inkomste vir die tydperk te bepaal.

Maandelikse resultate is gewoonlik minder betroubaar as ŉ kwartaallikse resultate, en

kwartaallikse resultate is waarskynlik minder betroubaar as jaarlikse resultate.

� Beleggersvereistes

Beleggers eis dat inligting vinnig verwerk en versprei word. Hoe vinniger die inligting egter

vrygestel word, hoe meer kan dit onderhewig wees aan foute. Hierdie verskynsel bied ŉ

interessante voorbeeld van die verhouding tussen relevantheid en betroubaarheid in die

voorbereiding van finansiële inligting.



� Die rekenkundige tydperk

In die praktyk word finansiële verslagdoening gedoen aan die einde van die rekenpligtige

tydperk. Rekeningkundige periodes kan enige lengte van tyd wees. Sakeondernemings

gebruik gewoonlik die jaar as die primêre rekeningkundige tydperk. Die 12-maande

rekeningkundige tydperk word na verwys as die fiskale jaar.

Maatskappye kan ook verslag doen oor tydperke van minder as ŉ jaar, byvoorbeeld

kwartaalliks. Die rekeningkundige tydperke moet egter van gelyke lengte wees om die

vergelyking van resultate toe te laat.

3.8.2 Rekeningkunde aanpassings

Die volgende is redes hoekom rekenkundige aanpassings nodig is:

• Die meeste eksterne transaksies word aangeteken wanneer dit voorkom. Die gebruik

van ŉ opgeloopte rekenkundige metode beteken dat talle aanpassings nodig is voor

die finansiële state opgestel word, omdat sekere rekeninge nie akkuraat opgestel is

nie.

• Sommige eksterne transaksies kan selfs nie lyk na transaksies nie en word slegs

erken aan die einde van die rekenpligtige tydperk. Voorbeelde sluit in

onaangetekende inkomste en kredietaankope.

• Sommige ekonomiese aktiwiteite vind nie plaas as gevolg van eksterne transaksies

nie. Voorbeelde sluit in waardevermindering en die verstryking van vooruitbetaalde

uitgawes.

• Dikwels strek ŉ transaksie oor twee of meer rekeningkundige tydperke. Die verwante

kontantinvloei of -uitvloei sal nie altyd ooreenstem met die tydperk waarin die

inkomste- of uitgawe-items aangeteken word nie.

Voorbeeld 3.6

Indien ŉ maatskappy transaksies op ŉ kontantbasis aanteken, word slegs

kontanttransaksies gedurende die jaar aangeteken.

Gevolglik, indien die maatskappy se werknemers elke twee weke betaling kry en die einde

van die rekenpligtige tydperk is in die middel van hierdie twee weke, word geen koste

aangeteken vir die laaste week nie.



Om die rekeninge op datum te bring vir die voorbereiding van finansiële state, moet beide

die loonkoste en die loonaanspreeklikheid rekeninge verhoog word.

• ŉ Noodsaaklike stap in die rekeningkundige proses is die aanpassing van alle

rekenings na ŉ opgeloopte basis en die daaropvolgende oorboeking na die

algemene grootboek. Aanpassing van inskrywings is dus nodig om ŉ behoorlike

afparing van inkomste en uitgawes te bereik in die bepaling van inkomste vir die

huidige tydperk en ŉ akkurate verklaring van die bates en aandele.

� Wat word aangepas?

Elke aanpassingsinskrywing beïnvloed beide die ware rekening (bates, laste, of die

eienaarsbelang), asook die nominale of inkomstestaatrekening (inkomste of uitgawes).

Die vier basiese tipes aanpassingsinskrywings is:

• Uitgestelde uitgawes

Uitgestelde uitgawes, wat voordele inhou vir meer as een periode, word aangepas.

Byvoorbeeld, vooruitbetaalde uitgawes, soos vooruitbetaalde versekering of huur, is

uitgawes wat vooruit betaal is en as bates erken word voordat dit gebruik of verbruik

word. Wanneer hierdie bates gebruik word, moet die uitgawes erken word. Met ander

woorde ŉ debiet op ŉ kosterekening en ŉ krediet op ŉ baterekening.

Nog ŉ voorbeeld is waardevermindering. Die koste van ŉ langtermynbate word

toegeken as ŉ uitgawe vir die duur van sy bruikbare lewe. Aan die einde van elke

Aanpassingsinskrywings

Uitgestelde

uitgawes

Opgeloopte

uitgawes

Opgeloopte

inkomste

Onverdiende

inkomste



tydperk word waardevermindering as ŉ uitgawe aangeteken deur ŉ aanpassing. Met

ander woorde ŉ debiet op ŉ waardevermindering uitgawerekening en ŉ krediet op ŉ

opgehoopte waardevermindering rekening.

• Opgeloopte uitgawes

Opgeloopte uitgawes is uitgawes wat aangegaan is maar nog nie betaal of

opgeteken is nie. Voorbeelde is werknemersalarisse en rente op geleende geld. Aan

die einde van die rekenpligtige tydperk word die Opgeloopte koste aangeteken deur

ŉ aanpassingsinskrywing. Met ander woorde ŉ debiet op ŉ kosterekening (met ander

woorde salarisrekening) en ŉ krediet op ŉ lasterekening (met ander woorde salarisse

betaalbaar).

• Opgeloopte inkomste

Opgeloopte inkomste is inkomste wat verdien, maar nog nie ontvang of aangeteken

is nie. Dit staan ook bekend as onaangetekende inkomste. Voorbeelde hiervan sluit

in rente-inkomste en huurinkomste. Hierdie tipe inkomste word aangeteken met

verloop van tyd, maar die onderneming het dalk nog nie die betaling van die kliënt

ontvang nie. ŉ Aanpassingsinskrywing moet gedoen word. Met ander woorde ŉ

debiet op ŉ baterekening (rekeninge ontvangbaar) en ŉ krediet op ŉ

inkomsterekening (rente-inkomste).

• Onverdiende inkomste

Onverdiende inkomste is ŉ inkomste wat in kontant ontvang word voordat die

lewering van goedere / dienste plaasgevind het. Voorbeelde is tydskrifledegeld en

kliënte deposito's vir dienste wat nog gelewer moet word. Hierdie inkomste is nog nie

verdien nie en dus moet dit opgeteken word as ŉ las. Die volgende

aanpassingsinskrywing moet gedoen word: ŉ debiet op ŉ aanspreeklikheidsrekening

(onverdiende inkomste) en ŉ krediet op ŉ inkomste rekening (inkomste).

(Aangepas vanuit: http://www.freetopessays.com/content/measuring-business-income-why-

financial-statements-are-prepared-end-regular-accounting-seaso)

3.8.3 Wat word gemeet?

Die inkomstestaat meet alle inkomste teen al die uitgawes vir ŉ gegewe tydperk. Ten einde

hierdie meting te illustreer word die voorbeeld van ŉ klerevervaardiger gebruik.



Voorbeeld 3.7

Die volgende is van die belangrikste komponente in die inkomstestaat van die

kleremaatskappy wat gemeet en vergelyk kan word:

• Verkope

Verkope is die bruto inkomste wat gegenereer word uit die verkoop van klere minus

terug-gawes (kansellasies) en afslag (verlaging in die pryse).

• Koste van goedere verkoop

Dit is die direkte koste wat verband hou met die vervaardiging van die klere. Hierdie koste

sluit die materiale wat gebruik word in, die direkte arbeid, salarisse, vrag- en ander koste

wat verband hou met die fabrieksaktiwiteite, byvoorbeeld toerusting, herstelwerk, ens.

• Bruto wins

Die bruto wins is die direkte wins wat verband hou met die werklike vervaardiging van die

klere. Dit word bereken as verkope minus die koste van goedere verkoop.

• Bedryfsuitgawes

Dit is die algemene en administratiewe uitgawes wat nodig is om die onderneming te

bedryf. Voorbeelde sluit in kantoorsalarisse, versekering, advertensies, verkope

kommissies en huur.

• Waardevermindering

Waardevermindering word gewoonlik ingesluit in bedryfsuitgawes en / of koste van

goedere verkoop. Waardevermindering is ŉ nie-kontant uitgawe, waar die kontant uitvloei

wanneer die bate gekoop word, maar die koste word opgeneem oor ŉ tydperk van jare

afhangende van die tipe bate.

Voorbeelde van wanneer waardevermindering ter sprake sal wees, is by die aankoop van

masjinerie of ŉ gebou wat as ŉ fabriek gebruik word.

Waardevermindering word gelys by bedryfsuitgawes as die koste wat verband hou met

vaste bates, wat gebruik word vir die verkoop van goedere en dienste en algemene of

administratiewe doeleindes. Voorbeelde sluit in voertuie vir maatskappy gebruik of ŉ



kantoorrekenaar en telefoonsisteem.

• Bedryfswins

Dit is die wins wat verdien word gedurende die normale loop van bedrywighede. Dit word

bereken deur bedryfsuitgawes van die bruto wins af te trek.

• Ander inkomste en uitgawes

Ander inkomste en uitgawes verteenwoordig daardie items wat nie plaasgevind het

tydens die normale verloop van die bedrywighede nie. Byvoorbeeld, ŉ klerevervaardiger

sluit nie normaalweg inkomste in wat verkry word uit die verhuring van eiendom of rente

op beleggings nie. Hierdie bronne van inkomste word afsonderlik hanteer. Rente-uitgawe

vir skuld word ook ingesluit in hierdie kategorie.

• Netto wins voor belasting

Dit is die bedrag van inkomste verdien deur die onderneming voordat belasting betaal

word.

• Netto wins na belasting

Dit is die uiteindelike verdienste van die onderneming. Dit word bereken deur belasting

betaal af te trek van netto wins voor belasting.

(Aangepas vanuit:

http://www.entrepreneur.com/money/moneymanagement/managingcashflow/article21928.html)

3.9 Nakoming van finansiële beleidsvereistes

ŉ Finansiële beleid kan beskryf word as die beskrywing van ŉ onderneming se keuses

rakende skuld / eienaarsbelangverhouding, finansiële struktuur, metode van finansiering van

beleggingsprojekte, en verskansing van besluite met die doel om die waarde van die

onderneming te maksimaliseer.

3.9.1 Voorbeeld van ŉ finansiële beleid

Die volgende is ŉ voorbeeld van die tipe aspekte wat deur ŉ finansiële beleid gedek word:



Voorbeeld 3.6

Inleiding

Die reëls en regulasies soos vervat in die Finansiële Beleid van die Universiteit is van

toepassing op alle finansiële aktiwiteite en transaksies binne die Universiteitsomgewing,

ongeag die bron van befondsing. Dit is elke persoon se plig om toe te sien dat hy/sy binne

hierdie reëls en regulasies handel. Enige persoon wat nie binne die reëls en regulasies

handel nie, stel hom/haar bloot aan dissiplinêre optrede.

Die primêre doel van die finansiële beleid is om te verseker dat alle finansiële transaksies

voldoen aan die Universiteit se vereistes rakende interne beheer, finansiële

aanspreeklikheid en die bestuur van finansiële risiko’s, asook die nakoming van alle wetlike

en finansiële vereistes soos bepaal deur die Wette van Suid-Afrika, die Ontvanger van

Inkomste en enige ander instansies wat fondse aan die Universiteit betaal.

Vervolgens word elke beleidsdokument aangebied teen die raamwerk van ŉ beleidnommer,

die beleid en ander moontlike reëls van toepassing op die beleid self en ook melding van ŉ

primêre kontakafdeling aan die einde van elke beleid. Vir die doeleindes van die skrywe is ŉ

afdeling waar nodig, verdeel met die oog op verfyning van kernverantwoordelikhede. ŉ

Afdeling soos Studentegelde en Debiteure sal daarom bloot gelys wees as Studentegelde

indien die beleid handel oor studentegeldaangeleenthede en nie as Studentegelde en

Debiteure nie.

Inhoud van die finansiële beleid

INHOUDSOPGAWE

1. Begroting

1.1 Begroting vir Kapitaalitems en kapitaalwerke

2. Finansiële strukture en boekhouding



2.1 Skep van nuwe kostepunte

2.2 Sluit van kostepunte

2.3 Boekhouding van entiteite wat buite die US val

2.4 Interdepartementele transaksies

2.5 Grootboekjoernale

2.6 Inventarisse

2.7 Uitreik van amptelike fakture

2.8 Krediet op debiteurerekening

2.9 Bankrekeninge

2.10 Kredietkaarte

2.11 Kleinkasfondse

2.12 Verkryging van goedere en dienste

2.13 Versoeke vir tjek- of elektroniese betaling

2.14 Vereistes waaraan krediteure fakture moet voldoen vir betaling

2.15 Heruitreiking van tjeks wat gestop is

2.16 Kredietkaartfasiliteit vir betalings aan US

2.17 Kassiere en inbetaling van fondse

2.18 Kontantontvangste

2.19 Tjekontvangste en regstreekse inbetalings op die US-bankrekening

2.20 Skenkings en skenkingskwitansies

2.21 Beleggings en rente op fondse

2.22 Hantering van na-aftrede mediese voordele en studiegeldvrystellings binne



kostepunte

2.23 Toeslag op bruto derdegeldstroom-inkomste

2.24 Instel en bedryf van interne finansiële heffings

2.25 Hantering van uitgediende of oortollige bates

2.26 Ouditfooie

2.27 Versekeringseise

3. Statutêre vereiste

3.1 BTW

3.2 Beleid vir buitelandse betalings volgens die regulasies van die Suid-Afrikaanse

Reserwebank en die US

3.3 Wysigingswet op wissels rakende die kruising van tjeks

4. Interne reëls en regulasies

4.1 Internet dienste

4.2 Geskenke

4.3 Interne lenings

4.4 Nota- en lidmaatskapgelde

4.5 Onthale

4.6 Telefoonlyne

4.7 Privaat telefoonoproepe en internet gebruik

4.8 Beleid en prosedure met betrekking tot selfone en datakaarte

4.9 Reis en verblyf

4.10 Persoonlike uitgawes

4.11 Aankope van akademiese/posverwante handboeke



4.12 Aanbieding van konferensies en kongresse uitgesluit kort kursusse

5. Vergoedingsake

5.1 Onafhanklike kontrakteurs en werkloosheidsversekeringswetgewing

Vir die volledige finansiële beleid, besoek die volgende webwerf:

http://admin.sun.ac.za/finance/finbeleid.htm

3.9.2 Evalueer die nakoming van die finansiële beleid met betrekking tot inkomste

Evaluering van die nakoming van die finansiële beleid beteken die neem van aksies om te

bevestig of ŉ onderneming die reëls en regulasies van toepassing op die finansiële beleid

volg. Dit word ook na verwys as die toets van die nakoming van die finansiële beleid.

Evaluering van die nakoming van die finansiële beleid behels die volgende:

� Nakomingstoetsproses

Hoe weet die bestuur van die onderneming of die vereistes van die finansiële beleid

nagevolg word? Deur die nakomingstoets op ŉ gereelde basis uit te voer.

Wat word dan getoets? Daar word getoets om te bepaal of die inkomsteprosedures

toegepas word soos neergelê, en wat die uitsonderings is. Die implementering van ŉ

nakomingsmoniteringsprogram sal dus noodsaaklik wees om die nakoming van die

finansiële beleid te meet.



(Bron: http://www.equisys.com/solutions/img/solutions_compliance2.jpg)

� Nakomingstoetsfrekwensie

Hoe dikwels moet die nakomingstoetse uitgevoer word? Elke week? Elke maand? Een keer

per kwartaal? Jaarliks? Om hierdie vraag te beantwoord is dit nodig om deur middel van ŉ

risiko-assessering te bepaal hoe dikwels ŉ nakomingstoets uitgevoer moet word.

ŉ Eenvoudige assessering kan die waarskynlikheid van nienakoming en die impak daarvan

bepaal. Hoë risiko-areas moet meer gereeld getoets word, ten minste maandeliks; medium

risiko-areas, ten minste kwartaalliks, en laer risiko-areas, ten minste jaarliks.

� Nakomingstoetsbenadering

ŉ Metodiese benadering is noodsaaklik. Toetse moet duidelik, bondig en akkuraat voltooi

word. Redelike steekproefgroottes moet gebruik word wanneer die nakoming van die

finansiële beleid getoets word.

� Nakomingstoetsdokumentasie

Dokumentasie van die toetsresultate en ondersteunende dokumentasie is van kritieke

belang vir ŉ goeie monitering program. Sonder hierdie geskiedenis dra die



moniteringsprogram geen gewig nie en kan daar nie bewys word dat nakoming plaasgevind

het nie.

� Opvolgaksies

Daar mag dalk opvolgpunte en verdere navrae en vrae voortspruit uit die nakomingstoetse.

Dit is goeie praktyk om hierdie opvolgaksies te dokumenteer en dan te koppel aan die

ooreenstemmende toetse.

Gevallestudie 3.1

Bestudeer die inkomstestaat hieronder en beantwoord die vrae wat daarop volg:

(Bron: http://www.accounting-basics-for-students.com/income-statement-example.html)

1. Watter tipe maatskappy is hierdie? Verkoop die maatskappy produkte of lewer dit

dienste?

2. Het die maatskappy ŉ netto wins of ŉ netto verlies getoon?

3. Wat is die verskillende bronne van inkomste van hierdie maatskappy?

R R



3.10 Samevatting

Vir huishoudings en individue is inkomste die som van lone, salarisse, wins, rentebetalings,

huurgelde en ander vorme van inkomste ontvang oor ŉ gegewe tydperk. In maatskappye

word daar oor die algemeen na inkomste verwys as ŉ netto wins, wat die oorblywende

gedeelte van die inkomste is nadat uitgawes afgetrek is. In die veld van die openbare

ekonomie word daar na inkomste verwys as die opbou van beide monetêre en nie-monetêre

verbruiksvermoë.

3.11 Selfevaluering

Aktiwiteit 3

KFC MenloPark

Bron: http://4.bp.blogspot.com/KFC+logo.jpg

U is die eienaar van ŉ Kentucky Fried Chicken onderneming in Menlopark in Pretoria. U

verkoop die normale hoenderprodukte op die perseel. Beantwoord die volgende vrae met

betrekking tot die inkomste van u onderneming.

1. Hoe kan die inkomstestaat gebruik word in die meting van inkomste?

2. Watter spesifieke komponente van inkomste word gemeet? Gee praktiese voorbeelde

in u antwoord.

3. Watter vier tipes aanpassingsinskrywings kan teen jaareinde gedoen word?



Notas



Studie-eenheid 4: Bedryfsuitgawes


Kennis en begrip



• Beginsels van bedryfsuitgawes

• Verskillende tipes bedryfsuitgawes

• Erkenning van uitgawes

• Magtiging van uitgawes

• Nakoming van beleidsvereistes

Vaardighede


• Tussen die verskillende tipes bedryfsuitgawes te onderskei.

• Te verduidelik wanneer en hoe uitgawes erken kan word.

• Die magtigingsproses vir uitgawes te ontleed.

• Te evalueer of die onderneming se finansiële beleidsvereistes nagekom is met

betrekking tot uitgawes.




• http://accounting-financial-tax.com/2009/03/expense-recognition-for-obsolete-inventory/

• http://basiccollegeaccounting.com/what-is-depreciation-and-why-do-we-need-to-provide-for-depreciation/

• http://blog.accountingcoach.com/commissions-revenue-expense/

• http://downloads.bbc.co.uk/foi/classes/policies_procedures/expenses_policy.pdf

• http://sowrock.com/electricity/electricity3.gif

• http://tutor2u.net/business/accounts/assets_fixedassets_depreciation_slexample.asp

• http://tutor2u.net/business/gcse/finance_business_costs.htm

• http://web.mit.edu/sapr3/windocs/bppcb01a.htm

• http://www.analystnotes.com/notes/los_detail.php?id=184

• http://www.ehow.com/how_5348920_improve-payment-approval-authorization-process.html#ixzz1Of2sowE9

• http://www.emf-financial.co.uk/business%20costs.gif

• http://www.sanire.co.za/documents/papers/cat_view/96-papers

• http://www.scotland.gov.uk/Topics/Government/Finance/spfm/payments#a2

• http://www.therodshop.com/warranty.htm

• http://www.whichfranchise.co.za/finance/article.cfm?articleid=27




Bedryfsuitgawes Bedryfsuitgawes is enige aankope wat gemaak word namens die

onderneming. Bedryfsuitgawes is belangrik vir die winsbepaling

van die onderneming.



Indirekte uitgawes Indirekte uitgawes is nie die uitgawes wat aangegaan word in die

vervaardiging van ŉ spesifieke produk nie (bv. die aankoop van

die roumateriaal). Indirekte uitgawes is betaalbaar, ongeag of die

produksie van goedere, of die lewering van dienste plaasvind of

nie.

Paringsbeginsel Die paringsbeginsel bepaal dat bedryfsprestasie gemeet kan word

slegs indien verwante inkomste en uitgawes verantwoord kan

word gedurende dieselfde tydperk.

Residuele waarde Die waarde wat ŉ bate het, nadat die bate se ekonomiese leeftyd

verby is.

Slegte skuld Slegte skuld is ŉ bedrag wat afgeskryf word deur die onderneming

as ŉ verlies vir die onderneming en geklassifiseer word as ŉ

uitgawe.

Uitgawe ŉ Uitgawe is ŉ uitvloei van fondse (geld) na ŉ ander persoon of

groep om te betaal vir ŉ item of diens.

Vaste uitgawes Vaste uitgawes bly dieselfde, maak nie saak hoeveel die

onderneming produseer nie (bv. erfbelasting)

Veranderlike koste Veranderlike koste verander in verhouding tot die uitset in

produksie deur die onderneming (bv. die aankoop van

grondstowwe).

Versekering Versekering is ŉ produk van ŉ groot finansiële instelling wat aan ŉ

persoon, maatskappy of ander entiteit vergoeding of finansiële

beskerming bied teen moontlike toekomstige verliese of skade.

Waardevermindering Waardevermindering is die permanente en voortdurende

vermindering in die kwaliteit, omvang of waarde van ŉ bate.



4.4 Inleiding

ŉ Koste of uitgawe vind plaas wanneer ŉ ander persoon, groep persone of

sakeonderneming betaal word vir ŉ item of diens wat gelewer is. Vir ŉ huurder is die betaling

van die huur ŉ uitgawe of koste. Vir studente of ouers van studente is onderrig en opleiding

ŉ koste. Die koop van kos, klere, meubels of ŉ motor word dikwels na verwys as ŉ uitgawe.

ŉ Uitgawe is geld wat betaal word, gewoonlik in ruil vir iets van waarde. Indien iets baie kos,

is dit duur. Indien dit min kos, is dit goedkoop.

In rekeningkunde het koste ŉ spesifieke betekenis. Dit is ŉ die uitvloei van kontant of ander

waardevolle bates van ŉ persoon of maatskappy na ŉ ander persoon of maatskappy. Hierdie

uitvloei van kontant is oor die algemeen ŉ transaksie vir produkte of dienste wat ŉ gelyke of

beter huidige of toekomstige waarde het vir die koper as vir die verkoper. ŉ Uitgawe is dus ŉ

gebeurtenis waarin ŉ bate gebruik of ŉ las aangegaan word. Ooreenkomstig die

rekeningkundige vergelyking, verminder uitgawes die eienaarsbelang.

Die Internasionale Rekenkundige Standaarde Raad definieer uitgawes soos volg:

“... dalings in die ekonomiese voordele gedurende die rekeningkundige tydperk in die vorm

van uitvloei of vermindering van bates of die voorkoms van laste wat lei tot dalings in

ekwiteit, uitgesonderd dié met betrekking tot uitkerings aan aandele deelnemers”

Bedryfsuitgawes is enige aankope wat gemaak word namens die onderneming.

Bedryfsuitgawes is belangrik vir die winsbepaling in ŉ onderneming. Indien uitgawes te hoog

is, is die onderneming waarskynlik besig om ŉ verlies te maak. As uitgawes nie eweredig

versprei word oor die jaar nie, of indien al die fakture betaalbaar op dieselfde tyd betaalbaar

is, sal dit moeilik wees om die kontantvloei te bestuur.

Deur die bedryfsuitgawes op ŉ deurlopende basis te moniteer, kan die onderneming die

hoeveelheid kontant wat reeds bestee is, bepaal. Dit sal ook ŉ aanduiding gee van wat in die

toekoms bestee moet word. Indien die onderneming nie die bedryfsuitgawes noukeurig

moniteer nie, sal dit moeilik wees om te bepaal hoeveel fondse beskikbaar is vir toekomstige

uitbreiding.

Sonder vooruitbeplanning sal die onderneming waarskynlik ook nie in staat wees om te

beplan vir groot uitgawes of om die rekeninge betyds te betaal nie.



(Bron: http://www.emf-financial.co.uk/business%20costs.gif)

4.5 Beginsels van die verskillende tipes uitgawes

Die beginsels van die volgende tipes uitgawes word toegelig:

• Bedryfsuitgawe

• Rekenkundige uitgawe

4.5.1 Bedryfsuitgawes

ŉ Onderneming het verskillende uitgawes, van die aankoop van grondstowwe tot die

betaling van die huur of die water en ligte. Deur die klassifisering van hierdie uitgawes, kan ŉ

onderneming prestasie ontleed ten einde ingeligte besluite te kan neem.

Die volgende is voorbeelde van bedryfsuitgawes:

� Vaste uitgawes

Vaste uitgawes bly dieselfde maak nie saak hoeveel die onderneming produseer nie. Huur,

salarisse, versekering en rente op lenings is voorbeelde van vaste uitgawes.



(Bron: http://www.injac.org/breatheasyville/images/rental.jpg)

� Veranderlike koste

Veranderlike koste verander in verhouding tot die uitset geproduseer deur die onderneming.

Grondstowwe, lone en energie / brandstof vir masjiene is voorbeelde van veranderlike

uitgawes.

Bron: http://1.bp.blogspot.com/Truck.jpg

� Semi-vaste uitgawes

Semi-vaste uitgawes is uitgawes wat net verander wanneer daar ŉ groot verandering in die

uitset is. Byvoorbeeld, uitgawes wat verband hou met die koop van ŉ nuwe masjien om

verhoogde produksie moontlik te maak.

Telefone en elektrisiteit het ŉ vaste en ŉ veranderlike element, naamlik: ŉ standaard (vaste)

telefoonlynhuur en ŉ heffing vir elke oproep of eenheid elektrisiteit wat gebruik word.



(Bron: http://sowrock.com/electricity/electricity3.gif)

� Direkte uitgawes

Direkte uitgawes is uitgawes wat direk met die produksie van goedere of lewering van ŉ

diens geïdentifiseer word, byvoorbeeld grondstowwe.

(Bron: http://www.nationalpaints.com/categoryphotos/CategoryPhoto_713.jpg)

� Indirekte uitgawes

Indirekte uitgawes is nie die uitgawes wat aangegaan word in die vervaardiging van ŉ

spesifieke produk nie (bv. die aankoop van die roumateriaal). Indirekte uitgawes is



betaalbaar ongeag of die produksie van goedere of die lewering van dienste plaasvind of

nie, byvoorbeeld die huur van ŉ perseel.

� Geleentheidskoste

ŉ Geleentheidskoste is die finansiële voordeel wat verbeur word wanneer die volgende

beste alternatief gebruik word. ŉ Onderneming kan die uitkoms van ŉ besluit meet deur dit te

vergelyk met die voordele (waarskynlik gemeet in winste of inkomste) wat dit kon gehad het

as dit geneem is. Die geleentheidskoste ten opsigte van die koop van nuwe masjinerie, kan

vergelyk word met die voordele van die besteding van fondse op ŉ nuwe advertensieveldtog

(aangepas vanuit: http://tutor2u.net/business/gcse/finance_business_costs.htm).

4.5.2 Rekeningkundige/boekhoudingsuitgawes

Hierdie is gewone en noodsaaklike uitgawes wat direk verband hou met die werking van die

onderneming, soos regs- en professionele fooie, insluitende die fooie wat deur die ouditeure

van die onderneming gehef word.

� Advertensies

Rekenmeesters teken advertensie-uitgawes aan wanneer die advertensies aan die mark

getoon word. ŉ Vooruitbetaling van ŉ toekomstige advertensie sou aangeteken word as ŉ

bate, totdat die advertensie aan die mark getoon word. Die rede waarom advertensies egter

eerder aangeteken word as ŉ uitgawe en nie as ŉ bate nie, is omdat die meting van die

toekomstige waarde van ŉ advertensie baie moeilik is om te bepaal.

Die volgende is ŉ voorbeeld van ŉ advertensie waarvoor ŉ onderneming sal betaal:

(Bron: http://the60sofficialsite.com/images/Lux%20Soap.jpg)



� Amortisasie

Amortisasie is ŉ ondernemingsbeleid wat eenmalige uitgawes as ŉ jaarlikse koste versprei

oor ŉ aantal jare. Ondernemings probeer om langtermynkoste te versprei oor die langtermyn

deur middel van amortisasie, deels om te verhoed dat daar jaarliks (van die een finansiële

tydperk tot die volgende) groot veranderinge in die boeke van die onderneming is.

� Slegte skuld

ŉ Slegte skuld is ŉ bedrag wat deur die onderneming as ŉ verlies vir die onderneming

afgeskryf word en geklassifiseer word as ŉ uitgawe. Die rede is omdat die skuld nie verhaal

kan word nie, en alle redelike pogings uitgeput is om die bedrag verskuldig in te vorder. Dit

gebeur gewoonlik wanneer die skuldenaar gelikwideer is, of as die koste van verdere

optrede in ŉ poging om die skuld te vorder, die skuld self oorskry.

Die volgende voorbeeld wys hoe slegte skuld as ŉ uitgawe op die Inkomstestaat getoon

word:

Voorbeeld 4.1

Income Statement

For the Year Ended December 31, 2011

Net Sales

Sales

Less: Sales returns and allowances

Cost of Goods Sold

Gross Profit

Selling, General and Administrative Expenses

Salaries

Advertising expenses

Taxes and insurance



Depreciation and amortization expense

Bad debts expense

Other selling, general and administrative expenses

Operating Income (Loss)

Other Revenues and Gains

Interest income

Gain on sale of investment

Other Expenses and Losses

Interest expense

Loss on sale of equipment

Income (Loss) from Continuing Operations before

Income Taxes

Income Taxes Expense

Income (Loss) from Continuing Operations

Discontinued Operations:

Gain (Loss) from operations of discontinued business

segment

(Net of income tax effect of R )

Gain (Loss) on disposal of business segment

(Net of income tax effect of R )

Extraordinary Gain (Loss) from Early Extinguishment of

Debts

(Net of income taxes effect of R )

Net Income (Loss)



Earnings per Common Share:

Income from Continuing Operations

Discontinued Operations

Extraordinary Gain (Loss)

Net Income (Loss)


� Korporatiewe geskenke

Hierdie is geskenke (gewoonlik waardevolle items) wat aangebied word aan ŉ persoon deur

die verteenwoordiger van ŉ onderneming, as ŉ blyk van waardering of goedertrou. In

teenstelling met promosie-items, dra korporatiewe geskenke nie ŉ advertensieboodskap nie,

maar dit word gewoonlik verpersoonlik deur die ontvanger se naam daarop aan te bring.

Ontasbare korporatiewe geskenke, soos vakansies en reise, maak ŉ beduidende gedeelte

van korporatiewe geskenke uit.

Die volgende is voorbeelde van tipes korporatiewe geskenke:



(Bron: http://1.bp.blogspot.com.jpg)

� Kommissie betaal

Hierdie is volle of gedeeltelike vergoeding vir die werk wat uitgevoer word namens en betaal

word deur die onderneming. Die onderneming of persoon wat kommissies ontvang, verdien

kommissie inkomste. Die maatskappy of party wat kommissies betaal, sal kommissies koste

hê.

Onder aanwas rekeningkunde hoef die kommissies nie reeds ontvang te gewees het om as

inkomste gerapporteer te word nie. Indien ŉ onderneming die kommissies verdien het, maar

nog nie die geld ontvang het nie, sal dit as inkomste aan kommissies op die inkomstestaat

aangetoon word en kommissies ontvangbaar as ŉ bate op die balansstaat aangetoon word.

Onder aanwas rekeningkunde word die kommissies nog nie betaal, gerapporteer as ŉ koste.

Indien ŉ onderneming die kommissiekoste aangegaan het, maar nog nie betaal het nie, sal

dit as kommissies betaalbaar op die inkomstestaat aangetoon word en kommissies

betaalbaar as ŉ las op die balansstaat (aangepas vanuit:

http://blog.accountingcoach.com/commissions-revenue-expense/).



� Waardevermindering

Waardevermindering is die permanente en voortdurende vermindering in die kwaliteit,

omvang of waarde van ŉ bate. Waardevermindering handel oor die toekenning van die koste

van vaste bates oor die verwagte tydperk van gebruik. Dit is daardie deel van die koste van

ŉ bate wat van tyd tot tyd (maandeliks) toegeken word as ŉ koste in die inkomstestaat om

teen die inkomste wat die bate voortbring af te speel.

Byvoorbeeld, wanneer ŉ onderneming ŉ vaste bate koop, soos masjinerie vir die fabriek, is

dit bloot ŉ vooruitbetaling van wat die onderneming as inkomste verwag uit die gebruik van

hierdie vaste bates. Oor ŉ periode van tyd, word die vaste bate waardeloos, of kan nie meer

inkomste genereer nie. Om voorsiening te maak vir hierdie voortgesette daling in die waarde

van die fabriek se masjinerie, moet waardevermindering rekeningkundig toegepas word.

Die volgende is ŉ voorbeeld van die rekenkundige hantering van waardevermindering:

Voorbeeld 4.2

ŉ Onderneming koop ŉ nuwe masjien vir R75 000 op 1 Januarie 2003. Daar word geskat dat

die masjien ŉ reswaarde van R10 000 en ŉ nuttige ekonomiese lewensduur van vyf jaar hê.

Die onderneming het ŉ rekeningkundige jaareinde van 31 Desember.

Die gebruik van die reguitlyn waardeverminderingsmetode, en dus die berekening (formule)

van die jaarlikse depresiasiekoste is soos volg:

DPN = (C-R) / N

waar:

DPN = Jaarlikse reguitlyn-depresiasiekoste

C = koste van die bate

R = residuele waarde van die bate

N = nuttige ekonomiese lewensduur van die bate (jaar)

Die berekening is dus soos volg:

DPN = (R75 000 - R10 000) / 5

DPN = R13 000

In die rekeninge van die onderneming sal waardevermindering van R 13 000 afgeskryf word

in die wins- en verliesrekening vir elk van die vyf jaar van die bate se nuttige ekonomiese



lewensduur.

In die jaarlikse balansstaat, sal die masjien getoon word teen die oorspronklike koste, minus

die totale opgehoopte waardevermindering vir die bate tot op datum.

(Bron: http://basiccollegeaccounting.com/what-is-depreciation-and-why-do-we-need-to-

provide-for-depreciation/ en

http://tutor2u.net/business/accounts/assets_fixedassets_depreciation_slexample.asp)

� Onthaalkoste

ŉ Suksesvolle onderneming kan nie net vanuit ŉ kantoor bedryf word nie. Die belangrikste

vergaderings, kliëntekontakte en bemarkingspogings kan plaasvind by restaurante, op

gholfbane, of tydens sportbyeenkomste.

Die basiese reël is dat onthaal iets behels wat pret is, soos: sake-etes, bywoning van ŉ

sportgeleentheid; bywoning van konserte, film, of die teater; besoek aan ŉ vakansie plek (ŉ

ski-gebied of strandoord); of om te jag of vis te vang.

Vir belastingdoeleindes moet sodanige uitgawes in die algemeen gestaaf word deur

dokumentêre bewyse om te kwalifiseer as aftrekking teen inkomste.

� Konsessiereg fooie (franchise fees)

Eksklusiewe agentskapskostes kan verdeel word in die aanvangsgelde en deurlopende

fooie. Die persoon wat die eksklusiewe agentskapsregte koop, is verantwoordelik om die

oprigting van die onderneming te finansier, en vir die verskaffing van bedryfskapitaal.

Die voorafbetaalde gelde, ook genoem aanvanklike fooi, is in werklikheid ŉ aansluitingsfooi.

Dit bied die persoon van die regte koop toegang tot die netwerk en intellektuele eiendom,

sowel as aanvanklike opleiding en hulp in alle fasette van die opstel van die onderneming.

Hierdie fooi verskil van industrie tot industrie, en selfs tussen verskillende agentskappe in

dieselfde industrie.

Die deurlopende fooi betaal hoofsaaklik vir voortgesette ondersteuning aan die nuwe

onderneming. Dit word gewoonlik bereken as ŉ persentasie van die onderneming se

verkope en is betaalbaar weekliks of maandeliks. Die meeste franchises hef ŉ addisionele

fooi wat oor die algemeen beskryf word as ŉ bydrae tot die bemarkingsdienstefonds of

advertensiefooi. Die bedoeling is dat dit gebruik word vir produkadvertensies en



bemarkingsaktiwiteite (aangepas vanuit:

http://www.whichfranchise.co.za/finance/article.cfm?articleid=27

Die volgende is ŉ paar bekende eksklusiewe agentskappe in Suid Afika:

(Bron: http://businesstm.com/wp-content/uploads/2010/01/kfc-300x300.jpg,

http://static.ideate.co.za/wp-content/images/steers.jpg )

� Versekering

Versekering is ŉ produk van ŉ groot finansiële instelling wat aan ŉ persoon, maatskappy of

ander entiteit vergoeding of finansiële beskerming bied teen moontlike toekomstige verliese

of skade.

Versekering word gekoop ten einde die moontlike risiko's van die toekoms, wat mag of nie

mag plaasvind nie, te verskans. Indien ŉ versekerde risiko wel plaasvind, het die verlies

geen invloed op die huidige welstand van die persoon of die onderneming nie. Dus, deur

middel van versekering, koop ŉ persoon sekuriteit en beskerming.

� Huur en nutsgoedere en dienste

Huur is ŉ huurder se gereelde betaling aan ŉ verhuurder vir die gebruik van eiendom of

grond. Huurders kan gevra word om huur vooruit te betaal. Vir ŉ vaste termynhuur, mag die

verhuurder slegs een maand huur vooruit vereis. Huurders moet huur betaal ooreenkomstig

die huurkontrak. Voornemende huurders kan ook gevra word om ŉ deposito te betaal.

Normaalweg betaal die verhuurder of agent alle koste, heffings, premies, pryse en tariewe

vir die perseel.



Nutsgoedere is die basiese dienste soos elektrisiteit, gas, water. Nutsgoedere word dikwels

deur die regering gereguleer.

Die volgende is voorbeelde van nutsmaatskappye in Suid Afrika:

(Bron: http://www.cane.org.za/wp-content/uploads/2010/05/eskom-logo.jpg en

http://www.watertestscam.org.za/images/logos/randwaterboard.jpg)

Praktiese oefening 4.1

1. Identifiseer ten minste nog 5 ander tipes bedryfsuitgawes wat nie hierbo genoem is

nie en doen navorsing daaroor.

4.6 Uitgawe erkenning

ŉ Uitgawe is ŉ ekonomiese koste wat ŉ onderneming aangaan deur middel van sy

bedrywighede om inkomste te verdien. Ten einde winste te maksimaliseer, moet die

sakeondernemings poog om kostes te verminder, sonder om ook inkomste te verminder.

Omdat uitgawes so ŉ belangrike aanwyser van ŉ onderneming se bedrywighede is, is daar

spesifieke rekeningkundige reëls vir koste-erkenning soos hieronder aangedui.

4.6.1 Hantering van die verskillende tipes uitgawes

Kontant kan, by ontvangs van die goedere of dienste, betaal word vir verpligtinge wat

aangegaan is. Hierdie uitgawes kan op die volgende 2 maniere erken word:

• Opgeloopte uitgawes: Uitgawes word erken voordat kontant uitbetaal word.

• Uitgestelde uitgawes: Uitgawes word erken na kontant uitbetaal is.



� Opgeloopte uitgawes

Opgeloopte uitgawes is ŉ las wat gebruik word om toekomstige koste met ŉ onsekere

tydsberekening of bedrag te bestuur, byvoorbeeld, wanneer ŉ verskaffer goedere in ŉ

bepaalde rekeningkundige tydperk verskaf, maar die betaling daarvoor geskied in ŉ latere

tydperk.

Periodieke uitgawes, soos kantoorsalarisse of verkoopsuitgawes, word onmiddellik as

uitgawes erken (en verreken teen inkomste van die rekenpligtige tydperk), ook wanneer

werknemers nie vir die volgende tydperk betaal word nie.

� Uitgestelde uitgawes

ŉ Uitgestelde uitgawe is vooruitbetaalde uitgawes of voorafbetaalde betaalde uitgawes.

Byvoorbeeld, wanneer die rekenpligtige tydperke maandeliks is, word ŉ 11/12 gedeelte by

die jaarliks vooruitbetaalde versekeringskoste bygevoeg, eerder as om die hele bedrag in

die maand waarin sodanige koste gehef is, aan te toon.

4.6.2 Paringsbeginsel

Die paringsbeginsel bepaal dat bedryfsprestasie gemeet kan word slegs indien verwante

inkomste en uitgawes verantwoord kan word gedurende dieselfde tydperk ("Laat die koste

die inkomste volg"). Uitgawes word erken nie wanneer lone betaal word; of wanneer die

werk verrig word; of wanneer ŉ produk geproduseer word nie, maar wanneer die werk

(diens) of die produk werklik ŉ bydrae tot die inkomste maak. So word koste-erkenning

gekoppel aan inkomste-erkenning. Uitgawes aangegaan om inkomste te genereer, moet aan

die inkomste gekoppel word in die tydperke wanneer die inkomste erken word.

Die konsep “koste-erkenning” is net so kompleks as dié van “inkomste-erkenning”. Vir die

koste wat nie direk verwant aan inkomste is nie, moet rekenmeesters ŉ "rasionele en

sistematiese" toekenningsbeleid ontwikkel wat ooreenstem met die paringsbeginsel.

Die ooreenstemmende beginsel word toegepas op een van die volgende drie maniere:

� Verbind oorsaak en gevolg

Een metode om die paringsbeginsel toe te pas, staan bekend as “verbind oorsaak en

gevolg”. Dit impliseer dat daar ŉ duidelike en direkte verband bestaan tussen die koste en

die gepaardgaande inkomste.



Voorbeelde:

• Koste van goedere verkoop – ŉ winkel kan sekerlik nie die verkope-inkomste

genereer sonder om voorraad te verbruik nie.

• Verkoopspersoneel kommissies: Kommissies word gewoonlik betaal as ŉ

persentasie van omset. Kommissiekoste word dus direk aan inkomste gekoppel.

� Sistematiese en rasionele toekenning

ŉ Ander metode wat gebruik word om die paringsbeginsel toe te pas, is sistematiese en

rasionele toekenning. Baie koste kan nie direk gekoppel word aan spesifieke

inkomstetransaksies nie. Dit kan egter gekoppel word aan ŉ aantal jare en toegeken word as

ŉ uitgawe vir elk van daardie jare.

Voorbeeld:

Waardeverminderingsuitgawes: Verkoopstoerusting (soos meubels en baniere) is

noodsaaklik om inkomste te genereer. Maar die koppeling van die koste is moeilik. In plaas

daarvan word die toerusting se koste stelselmatig toegeken as

"waardeverminderingsuitgawe" aan die jare waartydens die toerusting help om inkomste te

genereer.

� Onmiddellike erkenning

ŉ Verdere metode van erkenning is onmiddellike erkenning. Sommige uitgawes het geen

merkbare toekomstige voordeel nie. In hierdie geval word die uitgawes onmiddellik in

berekening gebring.

Voorbeelde hiervan is :

• Kantoorpersoneel se salarisse

• Nutsgoedere en dienste

• Rente

4.6.3 Uitgawe erkenning vir verouderde voorraad

Die behoorlike koste-erkenningsproses vir die verouderde voorraad, is om die mees

waarskynlike afsetwaarde te bepaal van die verouderde voorraad, hierdie waarde dan van

die boekwaarde van die verouderde voorraad af te trek, en die verskil eenkant te hou as ŉ

reserwe. As die verouderde voorraad dan van die hand gesit word, of die ramings van die



afsetwaardes verander, verander die reserwerekening ook om hierdie veranderinge te

weerspieël.

Voorbeeld 4.3

Die nagaan van die BCD rekenaar maatskappy se inventaris, toon dat daar R100 000 se

rekenaarhardeskywe is wat nie kan verkoop nie. Daar is egter ŉ mark vir die skywe in

Antarktika, maar teen ŉ prys van R20 000. Gevolglik het BCD se rekenmeester ŉ reserwe

van R80 000 geskep met die volgende joernaalinskrywing:

Debiteer - Koste van goedere verkoop = R 80 000

Krediteer - Reserwe vir verouderde voorraad = R 80 000

Na die finalisering van reëlings met die Antarktika-koper, is die werklike verkoopprys

slegs R19 000 en die rekenmeester voltooi die transaksie met die volgende inskrywing

om die bykomende R1 000 van die koste te erken:

Debiteer - Reserwe vir verouderde voorraad = R 80 000

Debiteer - Koste van goedere verkoop = R1 000

Krediteer - Inventaris = R 81 000

(Aangepas vanuit: http://accounting-financial-tax.com/2009/03/expense-recognition-for-

obsolete-inventory/)

4.6.4 Twyfelagtige skulde

Debiteure ontstaan uit verkope aan kliënte wat nie onmiddellik kontant betaal nie. Daar is

altyd ŉ paar kliënte wat nie skuld kan, of sal betaal nie. Die rekenings word oningevorderde

rekeninge genoem. Daarom word rekeninge ontvangbaar gewaardeer en gerapporteer teen

netto realiseerbare waarde – dus die netto bedrag wat na verwagting in kontant ontvang sal

word en nie noodwendig die bedrag wat regtens ontvangbaar is nie.

� Direkte afskryfmetode

Onder die direkte afskryfmetode word oninvorderbare rekeninge erken as ŉ uitgawe in die

tydperk waartydens dit waardeloos word. Geen inskrywing word gemaak totdat ŉ rekening

beslis as oninbaar beskou kan word nie. Hierdie metode is maklik en gerieflik om toe te pas.



� Toelae metode

Voorstanders van die toelae metode glo dat slegte skuldkoste aangeteken moet word in

dieselfde tydperk as wat die kooptransaksie gedoen is. Dit word gedoen om ŉ behoorlike

paring van uitgawes en inkomste te verkry en om ŉ behoorlike waarde vir rekeninge

ontvangbaar te bepaal. In die praktyk word die raming van slegte skuld, hetsy op die

persentasie van verkope basis (inkomstestaatbenadering) of uitstaande debiteure basis

(balansstaat aanpak) gemaak.

4.6.5 Waarborge

Waarborgkoste is ŉ klassieke voorbeeld van ŉ gebeurlikheidsuitgawe. Hoewel die

toekomstige kostebedrag, vervaldatum en die kliënt nie bekend is nie, is ŉ las waarskynlik

en moet erken word, asof dit redelik geskat kan word (aangepas vanuit:

http://www.analystnotes.com/notes/los_detail.php?id=184).

Die volgende is ŉ tipiese waarborg waaruit toekomstige uitgawes mag voortspruit:

Voorbeeld 4.4

THE RODSHOP

Rod Shop Inc. hereby provides a Limited Warranty on repairs performed by the shop.

This Limited Warranty is valid only for as long as you own the vehicle stated herein, and

is for the person to whom this Limited Warranty is granted and whose name appears

herein and on the original repair order. This is a labor only, fragmented four part Limited

Warranty and stipulations pertaining to each fragmented part are stated hereafter:

• Metalwork: Rod shop inc. provides __ No warranty, __1 year, __2 year, __3

year,__Lifetime Limited Warranty on all metalwork, to include welding and

application of materials utilized in metalwork against cracking, flaking, pitting or

deterioration, excluding rust repairs. Rod Shop Inc. will repair and repaint,

excluding rust repairs, any metalwork warranted hereby, at its sole option, when

claim is made while the present owner stated herein owns the vehicle, unless

caused by or damaged resulting from unreasonable use, maintenance, or care of

the vehicle.

• Painting, Stripes and Decals: Rod Shop Inc. provides __ No warranty, __1 year,

__2 year, __3 year,__Lifetime Limited Warranty on painting-related priming and



painting work against solvent blistering, peeling, hazing, and excessive loss of

pigmentation, and, __ No warranty, __1 year Limited Warranty on the application

and adhesion of decorative stripes and decals, excluding those defects which are

caused by extreme environmental conditions to which the vehicle may be

exposed. Rod Shop Inc. will re-prime, repaint, re-stripe or re-decal the specific

section or sections of the vehicle warranted hereby excluding rust repair, at its

sole option, when claim is made within the effective date stated herein, unless

caused by or damaged resulting from unreasonable use, maintenance or care of

the vehicle. Paint Warranty is valid only over original factory finishes that are free

of defect.

• Mechanical Repairs: Rod Shop Inc. provides __No Warranty,__30 day,__90 Day

Warranty,__1 Year,__Lifetime Warranty on all mechanical repairs. Rod Shop Inc.

will re-repair any mechanical assembly or component warranted hereby, at its

sole option, when claim is made with in the effective date stated herein, unless

caused by or damaged resulting from unreasonable use, maintenance, or care of

vehicle.

• Parts: Rod Shop Inc. disclaims and provides no additional warranty on parts other

than the manufacturers or suppliers warranty on NEW, ORIGINAL EQUIPMENT

MANUFACTURED (OEM), LIKE KIND QUALITY (LKQ) USED or IMITATION,

AFTERMARKET (A/M) parts installed by Rod Shop Inc. In addition, LKQ, USED

and IMITATION or AFTERMARKET parts or parts supplied by another mfg. or

supplier other than the original equipment mfg. are subject to that other

mfg's/suppliers warranty and non others. The warranty provided by Rod Shop Inc.

will not for any reason or under any circumstances exceed the mfg's. / suppliers

warranty unless described herein

This Written Warranty shall be null and void if the repair is altered, adjusted or tampered

with by any person not authorized by Warranty Grantor. This Warranty is not

transferable.

Specifically Excluded:

A: Incidental costs, such as, but not limited to, towing fees, car rental charges, loss of

use, travel expenses, lost wages or pay, damage to other assemblies or components

including consequential damages such as damage to other assemblies and components

resulting from the repair or replacements, defective parts or installation of such parts



B. Surface rust, rust through, and /or damage caused by rusting of interior or exterior

panels is not covered.

C. Paint damage caused by car washes, chemicals, acid rain or fall out of any kind,

including excessive environmental conditions. Chipping of the finish due to rocks, or

other road damage of any kind. Pitting from bugs, tar, or other types of road grime.

Peeling due to use of vinyl protectants, silicone, high pressure water or air. Cracking of

the finish on bumpers due to impact or flexing beyond normal limits. Or any other cause

related to use of car covers, bras, waxes, sealants, neglect, abuse or lack of

maintenance.

D. Any failure related to the use and or performance of body filler, seam sealer,

adhesive or other filler or surfacer.

E. Any failure due to off road use, or commercial use of any kind.

Customers Obligations: In order to obtain the benefits of this warranty, the owner of the

vehicle must do the following:

A. Present the owners copy of this warranty document, proper identification along with

proof of vehicle ownership and the original repair order to the warrantor before

requesting warranted repairs or parts, and

B. Demonstrate the claim to warrantor in a timely manor. Failure to promptly report and

have warranty claim addressed by the Grantor will void this warranty

C. Have any warranted inspection repair, adjustment, or replacements made only at the

premises of the warrantor during normal business hours.

All Warranties implied by law, including the warranties of merchantability and fitness for

a particular purpose, are hereby limited to the warranty period herein and shall expire at

the end of such period.

Purchaser's Name:____________________________ Warranty Grantor: _____________________________ Repair Order Number:________________ Date of Purchase:____________ (Bron: http://www.therodshop.com/warranty.htm)



4.7 Magtiging van uitgawes

Sakeondernemings moet verseker dat die gebruik van die hulpbronne behoorlik gemagtig en

beheer word. Doeltreffende beheer oor die besteding moet gehandhaaf word in alle

stadiums en ondersteun word deur ŉ toepaslike rekeningkundige stelsel.

(Bron: http://www.abacusconsultancy.co.uk/Artwork/Accountant1.jpg)

4.7.1 Vereistes vir die magtigingsprosedures

Vereistes vir die prosedures vir die magtiging en betaaling van fondse, is soos volg:

1. Die magtiging vir betaling moet geskei wees van die proses van die betaling self.

2. Daar moet seker gemaak word dat die goedere of dienste wat verkry is, voorsien is

ooreenkomstig die betrokke ooreenkoms voordat betaling geskied.

3. Betalingsvoorwaardes moet gekies of onderhandel word om goeie waarde te

voorsien.

4. Fakture moet akkuraat en betyds betaal word.

5. Daar moet ŉ balans tussen voorkomende en opsporende kontroles wees om bedrog

teë werk.

6. Ouditprosedures wat geredelik nagegaan en gerapporteer kan word.

7. Periodieke prosedures om enige lesse geleer tydens ŉ interne ouditondersoek, of

ander relevante ervarings of ontwikkelings, in die praktyk te implementeer.



4.7.2 Betalingsmagtiging

Uitgawes word gewoonlik gemagtig in die operasionele afdeling waar die ooreenkoms

aangegaan word. Skeiding van pligte is hier belangrik. Geen een persoon moet in staat

wees om alle aspekte van die betalingsmagtigingsproses te volvoer nie. Verskillende

persone moet verantwoordelik wees vir die bestel van goedere en dienste; die goedkeuring

van betalings en vir die verwerking van betalings. Waar dit nie moontlik is nie, as gevolg van

beperkte hulpbronne, moet alternatiewe reëlings getref word.

Die prosedures vir die maak van betalings moet verseker dat:

• waar nodig die uitgawes goedgekeur is en die voorgestelde betaling in

ooreenstemming met die goedkeuring is;

• die betaling ondersteun word deur fakture, goedere ontvangsnotas of ander

dokumentasie en (indien toepaslik) gesertifiseer is;

• die faktuur wiskundig korrek is – in ooreenstemming met die kontrak of ander

verbintenis (byvoorbeeld voorwaardes van toekenning), behoorlik verdiskonteer is,

ens.;

• waar betaling gemaak word by wyse van paaiemente (bv. interim of gedeeltelike

betalings) moet die voorgestelde betaling binne die goedgekeurde totale koste wees;

• die faktuur nie ŉ duplikaat is, of nog nie voorheen aangebied is vir die betaling nie;

en

• die hantering van Belasting op Toegevoegde Waarde (BTW) korrek is.

(Aangepas vanuit:

http://www.scotland.gov.uk/Topics/Government/Finance/spfm/payments#a2)

Die volgende verteenwoordig die proses wat normaalweg gevolg word by die uitbetaling van

gelde:



Figuur 4.1: Die magtigingsproses

(Bron: http://web.mit.edu/sapr3/windocs/bppcb01a.htm)

4.7.3 Hoe om die betalingsmagtigingsproses te verbeter

Die volgende metode kan aangewend word om die betalingsmagtigingsproses te verbeter:

• Maak ŉ vloeidiagram van die huidige betalingsmagtigingsproses. ŉ Vloeidiagram is ŉ

visuele voorstelling van ŉ proses wat gebruik maak van sirkels, reghoeke, en

vierkante om te wys hoe ŉ proses vloei van begin tot einde.

• Ken ŉ lengte van die tyd aan elke belangrike stap in die proses toe. Kwantifiseer die

hoeveelheid tyd wat op elke gebied in die proses van toepassing is.

• Identifiseer wat eienaarskap vir hierdie gebiede in die proses behels.

• Doen ŉ leemte-ontleding deur ŉ vergelyking van die huidige betalingsproses (soos

aangedui op die vloeidiagram) met die vinniger betalingsproses. Kyk vir herhalende

Die fakture word aangestuur na die betrokke individu in die

afdeling vir goedkeuring

Die departement keur die faktuur goed, maak 'n

afskrif en gee die oorspronklike aan die rekeninge

betaalbaar afdeling

Die rekeninge klerk ontvang fakture wat deur

die departement goedgekeur is

Die rekeninge klerk bevestig die

goedkeuringshandtekening op die

faktuur

Die faktuur word op die

rekenkundige stelsel gelaai

Toesighouer hersien

en keur goed

Die faktuur

word gestuur

vir betaling



stappe of areas om die proses te verbeter. Probeer om outomatisering (vervanging

van arbeid met tegnologie) van sekere funksies toe te pas.

• Soek geleenthede om te integreer met ander funksies.

• Gaan voort om die proses in alle besonderhede te ontleed en te verfyn.

(Aangepas vanuit: http://www.ehow.com/how_5348920_improve-payment-approval-

authorization-process.html#ixzz1Of2sowE9)

4.8 Evalueer die nakoming van die finansiële beleid met betrekking tot uitgawes

Die evaluering van die nakoming van die finansiële beleid met betrekking tot uitgawes

bestaan uit die algemene beginsels wat geld en die stappe wat in die proses gevolg moet

word.

4.8.1 Algemene beginsels

Die volgende algemene beginsels geld:

• Alle relevante risiko's en vereistes moet sistematies aangespreek word. Die doel is

om die vereistes te identifiseer en om alle aspekte van die proses te oorweeg, met in

agneming van maatreëls wat reeds bestaan. Daar moet verseker word dat alle

aspekte van die aktiwiteite gemoniteer word.

• Die assessering behoort te fokus op wat eintlik gebeur in die werksplek gedurende

die aktiwiteit. Die praktyk kan verskil van wat veronderstel is om te gebeur volgens

die geskrewe instruksies, prosedures, ens. Aandag moet ook gegee word aan

veranderinge in die werksplek (toerusting, metodes van werk en mense), aangesien

hierdie ŉ gereelde oorsaak van probleme is.

• Alle werknemers en diegene wat dalk geraak word, moet oorweeg word, insluitend

interne ouditeurs en eksterne ouditeurs.

• Die evalueringsproses moet rekening hou met die bestaande maatreëls en beheer,

byvoorbeeld, kodes vir die praktyk, prosedures, spesiale instruksies, en so aan. Dit is

veral belangrik dat dit objektief beoordeel word.

• In die meeste gevalle is dit beter om eers ŉ oorhoofse assessering te doen. ŉ

Tweede assessering wat meer gesofistikeerde tegnieke gebruik en meer in

besonderhede ingaan, kan dan gedoen word, indien nodig.

(Aangepas vanuit: http://www.sanire.co.za/documents/papers/cat_view/96-papers)



4.8.2 Stappe in die proses

Die volgende is die stappe in die evalueringsproses:

• Stap 1: Identifiseer die probleme

Gaan die proses na en probeer enige probleme identifiseer – dit is soms maklik om

probleme mis te kyk. Vra die personeel na hulle insette veral ten opsigte van

probleme wat miskien nie altyd so duidelik sigbaar is nie.

• Stap 2: Besluit wie en wat dalk geraak word en hoe hulle geraak word

Tydens die evaluering is dit veral belangrik om te bepaal hoe die probleme die

onderneming en werknemers raak, aangesien dit sal help om die beste manier te

identifiseer om die probleem te bestuur. Dit kan beteken dat daar ŉ lys gemaak moet

word van die individuele sowel as groepsprosesse ten einde moontlike probleme te

identifiseer.

• Stap 3: Evalueer die probleme en besluit oor voorsorgmaatreëls

Nadat die probleme geïdentifiseer is, besluit dan wat om te doen. Die beste is om

moontlike oplossings te vergelyk met ŉ goeie standaard praktyk. Daar is baie bronne

en hulpmiddels in die verband. Dus, evalueer die prosesse, bepaal of genoegsame

kontrolemaatreëls in plek is en hoe die werk georganiseer is. Vergelyk dit dan met

goeie praktyk en bepaal of daar iets meer of anders gedoen moet word.

• Stap 4: Bevindings en implementering

Indien die bevindings en moontlike oplossings geïmplementeer word, sal dit ŉ verskil

maak aan die onderneming. Die resultate van die assessering moet noukeurig

geboekstaaf word – op ŉ eenvoudige manier en met praktiese implementeerbare

voorstelle om die probleem aan te spreek. Geen assessering is perfek nie, maar

indien dit probleme identifiseer en kan lei tot verbetering in prosesse, kan dit tot

voordeel van die onderneming wees.

ŉ Goeie plan van aksie sluit dikwels ŉ mengsel van die volgende in:

o ŉ Paar maklike verbeterings wat gou kan geskied – dalk as ŉ tydelike oplossing

totdat daar meer blywende oplossings geïmplementeer kan word.



o Langtermyn oplossings vir daardie probleme wat waarskynlik later ernstige

probleme kan veroorsaak.

o Langtermyn oplossings vir die probleme met die ergste moontlike gevolge.

o Reëlings vir die opleiding van werknemers.

o Gereelde kontrole om seker te maak dat die beheermaatreëls in plek bly.

o Toekenning van duidelike verantwoordelikhede aan alle betrokkenes.

• Stap 5 beoordeling van die assessering en werk, indien nodig

Prosesse verander gereeld, byvoorbeeld as daar nuwe toerusting en prosedures

kom wat tot nuwe probleme kan lei. Dit is belangrik om op ŉ deurlopende basis die

prosesse en veranderings te evalueer en, waar nodig, veranderinge aan te bring.

Hierdie aspek word dikwels agterweë gelaat, totdat iets verkeerds geloop het en dit

te laat is.

(Aangepas vanuit: http://www.hse.gov.uk/pubns/indg163.pdf)

Gevallestudie 4.1

Die volgende is die uitgawebeleid van die Britse Uitsaai Korporasie in London. Lees dit

aandagtig deur want dit bevat al die elemente van uitgawes soos hierbo bespreek.

Beantwoord dan die vrae:

THE EXPENSES POLICY

I. Important principles and how to claim

1. General principles

The principle of the Expenses Policy is to ensure that staff continues to be reimbursed for

all necessary expenditure reasonably incurred in the performance of their BBC duties.

The basis of expense claims will be actual expenditure up to limits as specified in this

policy; limits will be reviewed annually. Staff must pay for their personal expenses and

claim them back; accounts payable should only be used to settle the cost of group events

(excluding entertaining) which exceed £1,000.



Managers and staff should note that authorising managers have no authority to vary this

policy; claims for items not allowed under the policy will be rejected. Staff should note that

if they pay for expenses incurred by another individual, any deductions from their claim for

non compliance with policy will be their responsibility.

Failure to comply with this policy may be treated as a disciplinary matter.

2. Guidelines on how to claim your expenses

2.1 Timeliness of submission

Expenses should be submitted as soon as possible after they have been incurred.

However, it costs a certain amount to process any claim, so claimants should endeavour

not to submit claims for less than £50, unless they represent the total of expenses in a

three month period. A claim that is more than three months old will only be paid in

exceptional circumstances and will require second level authorisation.

2.2 Receipts

Original receipts must accompany all claims. Credit card slips or statements will not be

accepted as evidence of business expenditure. A VAT receipt must include the name and

address of the retailer, the retailer's VAT registration number, the date of the purchase,

details of what goods or services have been purchased and the VAT inclusive value of

those goods or services in sterling. A VAT registration number consists of nine digits and

is set out in the following format: 123 4567 89.

2.3 e-Expenses

Claims should normally be made using e-Expenses, which is designed to capture all the

relevant information to enable your claim to be processed first time. Receipts should be

numbered with the claim line item number and attached in line item number order to the

e-Expenses summary. Any advances should be shown as a deduction from the claim,

including date and source. An exceptional manual claim that is incorrectly completed or

arithmetically wrong will be returned and remain unpaid until it is corrected.

3. Authorisation of expenses

All expense claims must be authorised by a more senior manager who is familiar with

your work schedule and did not attend any event being claimed for. Authorising managers



must ensure they are happy with the claim, or reject it for correction or further information.

Certain claims or items may require additional authorisation by your Divisional Finance

Director or designate.

4. Help with expenses

If you have a problem in completing your expense claim you should in the first instance

refer to the online help. Failing that, you can contact the Steria Expenses Helpline on

0460 who can offer clarification and advice on what can and cannot be claimed.

Published on 23rd February 2007.

II. Travel (including air, rail and ferry)

1. Alternatives to travelling and mode of travel

Wherever practicable, the BBC’s audio conference facilities and video conference

facilities should be used as an alternative to travelling. For travel within mainland UK and

to/from Eurostar destinations rail is the default mode of travel over air. Flights taken on

these routes will be reported and monitored.

2. Authorisation

All travel must be authorised in accordance with divisional procedures.

3. Class of travel, type of ticket and denied boarding compensation

3.1 Rail travel

First class rail travel is not permitted. The only exceptions are:

• Where the passenger has a contractual arrangement to travel first class, for example

on air talent where it is included in their employment terms and conditions, in which

case the travel must be authorised in writing by the appropriate Controller.

• To secure sole occupancy of a sleeping compartment (see section 3.5 below).

• Where it can be demonstrated that it is the cheapest ticketing option of all available

tickets.

• Significant savings can be obtained by specifying outward and/or return journeys at

time of booking.



3.2 Air travel

BBC travellers should use the lowest cost means of travel and fare. Travel should be

booked via the BBC’s preferred suppliers. Significant savings can be obtained by

specifying outward and/or return journeys at time of booking. Some airlines will also allow

changes to fixed tickets for an additional charge and this may be cheaper than buying a

flexible ticket. Fully flexible tickets should only be requested when absolutely

necessary.Savings can also be made by making group bookings (10 travellers or more;

eight for rail travel) in advance.

Upgraded travel, i.e. above economy, is not appropriate for journeys of less than four

hours. For longer journeys upgraded travel may be justified for business need and, in very

exceptional circumstances, on health grounds. In any of these circumstances, the travel

must be authorised in writing by Head of Department or above. Examples of business

need where upgraded travel might be appropriate include:

• The necessity to travel with a contributor who has a reservation in a higher class.

• To take advantage of an additional baggage allowance so reducing the total cost of

travel.

• Where seats are not available in a lower class.

• Where it is at no extra cost to the BBC.

• Where the traveller is expected to work straight after a flight of four hours or more.

• All requests on health grounds need to be approved by the BBC Travel Health Clinics.

3.3 Tickets

For air travel e-tickets should always be requested where available. Rail tickets should

preferably be collected from FastTicket machines, so as to avoid delivery charges.

3.4 Denied boarding compensation

The BBC does not permit staff to volunteer for denied boarding compensation while

travelling on BBC business.

3.5 Sleeping compartment

Sleeping compartments on trains or ferries may be booked for overnight journeys of over



four hours. Upgraded travel, i.e. above economy is allowed if this is the only way that sole

occupancy of a sleeping compartment can be secured.

4. Transporting equipment

4.1 Excess baggage

Significant amounts of excess baggage must be pre-booked. There are specially

negotiated arrangements in place with our main airlines, which may be obtained by

booking through preferred suppliers.

If excess baggage has not been prepaid, full details of any excess baggage charges paid

for directly by the traveller should be provided on an expense claim to enable charges to

be checked, and the relevant excess baggage documents should be attached.

If excess baggage has been prepaid through a BBC preferred supplier, staff should check

whether the final total charge agrees to the prepaid amount. If it is more, staff should pay

for the excess and reclaim this via their expense claim; if it is less, staff should request a

refund voucher which should be returned to the preferred supplier on return in order that

the refund can be claimed from the airline. Please note not all airlines give refunds; the

travel agent can confirm at time of booking if available.

4.2 ATA carnets

Before moving equipment abroad, an ATA carnet must be obtained; it must be returned

once the equipment is back at base. See Buy/Book/Order for details of how to obtain an

ATA carnet.

4.3 Porterage

Porterage may only be claimed when moving heavy BBC equipment and will only be

accepted without a receipt where an appropriate explanation is provided.

5. Personal travel and incentives

5.1 Personal travel linked to BBC business

Personal travel as part of a business trip is discouraged, and in any event only allowed

where such travel actually reduces the cost of business travel to the BBC e.g. staying a

Saturday night to take advantage of a lower cost airfare. Where additional costs are

incurred, e.g. Saturday night in a hotel, these must be met by the individual employee.



Adequate private travel insurance must be held. Weekend accommodation will be paid

where the traveller is unable to return home as part of a longer business trip.

5.2 Travel with a spouse or partner

If a member of staff is accompanied by a spouse or partner who is not involved in BBC

business, the traveller must bear the cost of their spouse/partner. It is not permitted to

downgrade the travel or accommodation booked in order to fund travel costs for a

companion. If there is a business reason for a spouse or partner to accompany the BBC

member of staff, this should be pre-approved in writing by the Divisional Finance Director

and any additional costs incurred by the BBC for the companion will be treated as a

benefit in kind. Spouses/partners not engaged or employed by the BBC are not covered

by BBC insurance.

5.3 Frequent traveller schemes and personal incentives

Membership of a frequent traveller scheme must not deflect from using the most cost-

effective option presented by the BBC’s preferred suppliers. The BBC will not reimburse

frequent traveller membership fees.

6. Group travel

Group travel should be limited to a number that would not critically affect the continuity of

BBC operations in the event of an accident. If more than 20 BBC personnel are planning

to travel together please contact Insurance Services.

Please also see overseas section XIII

Updated on 16th March 2011.

III. Transport (public, cabs and LNEMT)

1. Shuttle buses and public transport

When travelling on business, shuttle buses should be used where available. Otherwise

public transport should normally be used.

2. Minicabs and black taxis

Minicabs or taxis can be taken for business purposes if it is the most cost effective means

of transport. A final destination must be specified for all bookings. Travel by minicab or



taxi is not ordinarily appropriate for journeys over 40 miles; the cost of the element over

40 miles will be deducted from salary and can be reclaimed via expenses if there is a

genuine business reason. Black taxis are more expensive than minicabs and they should

only be booked as a last resort. Where taxis are hailed the cost can be recovered through

an expenses claim.

3. Journeys between home and work

3.1 Journeys between home and normal place of work

You are expected to meet the full cost of all journeys between your home and your

normal place of work (except for journeys overnight which fall within the Expenses Policy

in section 3.3 below).

3.2 Journeys between home and temporary place of work

If you can demonstrate that your journey from home to a temporary base (or vice versa)

incurs excess travel costs, the excess costs will be reimbursed. Full details of the excess

costs must be provided on your expense claim.

3.3 Late night early morning transport (LNEMT)

3.3.1 LNEMT minicabs

If you have no means of getting to and from work in the early morning (start or finish time

before 06.30) or late at night (start or finish time after 22.45), the BBC can provide

transport, within 40 actual miles from your normal place of employment. For a journey

outside the 40 mile distance, or outside the prescribed hours, an authorising manager can

require a contribution from the employee which will be the cost of the journey over 40

miles or the whole cost of the journey when outside prescribed times. All staff must

complete a passenger declaration form to be eligible to book home to work/work to home

transport.

Tax arises on the provision of transport from home to work (which includes a temporary

place of employment up to 10 miles from your normal place of work). Tax also arises on

the provision of transport from work to home unless you are only occasionally required to

work late and these occasions are neither regular (where there is a predictable pattern)

nor frequent (more than 60 times a year). If you are scheduled to work a shift pattern it is

likely that there is a tax liability arising on your journeys from work to home. When a tax

liability arises under the LNEMT provisions, the BBC will meet this liability provided the



booking is through the BBC's preferred suppliers.

All LNEMT must be booked through the BBC's preferred suppliers and declared as home

to work or work to home, as appropriate. If in exceptional circumstances it has been

necessary for you to pay for your own LNEMT taxi, you can claim the cost via expenses

provided you indicate on your claim that it is a home/work journey; it will be reported as a

taxable benefit.

3.3.2 LNEMT mileage (also see section IV.2 Driving)

With the prior approval of the authorising manager, mileage costs can be reimbursed at

the Public Transport Rate as an alternative to providing a taxi under the LNEMT

provisions, provided that it can be demonstrated that the use of the car is not the normal

method of travel to work. Where the journey necessarily includes the congestion charge,

the BBC will meet this cost. This must be claimed on the TAX 1 form; the BBC will not

meet the tax liability arising.

3.3.3 Accommodation in lieu of LNEMT

Overnight accommodation within 10 miles of your normal base can only be booked in lieu

of LNEMT in exceptional circumstances related to one off events where it is not possible

for you to return home; the BBC will meet the tax liability benefit arising. Such

accommodation requires prior authorisation from your Divisional Finance Director.

Updated on 4th October 2010.

IV. Driving (including mileage rates and hire cars)

1. Mileage

When driving on BBC business, provided it is further from your home to your temporary

destination than it is from your home to your normal place of work, you can claim the

lower of the distance:

• from your home to your temporary destination; or

• from your normal place of work to the temporary destination.

2. Driving a private vehicle

2.1 Driver’s responsibility



It is your responsibility to ensure that you comply with the Motor Vehicle Policy section 2

before driving a private vehicle on BBC business. The BBC accepts no liability for loss of,

or damage to, vehicles being used on BBC business, unless caused by negligence on the

part of the BBC. Tax relief may be available when using your own vehicle for work; please

view the HM Revenue & Customs guide on using your own vehicle for work.

2.2 Mileage rates

Staff who are eligible for a company car, but who receive a cash allowance or pension

instead of a car, will only be able to reclaim the mileage costs at the BBC issue car rates

in section 3 below.

Mileage should normally be claimed at the Public Transport Rate of 25p per mile, unless

either public transport is not available to that location or there is a valid business reason

for taking a car, such as it saves time or a number of people are travelling together. If

your authorising manager agrees a higher rate is applicable, they will advise you of the

rate, which can be at most the official HM Revenue & Customs rates below, which apply

regardless of engine size:

(Bron:

http://downloads.bbc.co.uk/foi/classes/policies_procedures/expenses_policy.pdf)

Vrae:

1. Is u van mening dat hierdie uitgawebeleid hersien moet word of nie? 2. Kan u aan enige ander uitgawes van personeel dink wat nie deur hierdie beleid

gedek word nie? 3. Dink u dat die goedkeuringsproses vir die uitgawes voldoende is?

Miles per tax year Miles per tax year Motorcycle Bicycle

Up to 10,000 miles 45p 24p 20p

Over 10,000 miles 25p 24p 20p



4.9 Samevatting

Uitgawes neem die vorm aan van kontantbetalings (soos lone en salarisse, huur,

advertensie, ens.), of ŉ vermindering in inkomste (soos slegte skuld). Uitgawes word

saamgevat en ingesluit in die inkomstestaat as aftrekkings van die inkomste. Inkomste

minus uitgawes bereken die netto wins vir die onderneming vir ŉ gegewe tydperk.

Uitgawes word opgeneem in die rekeningkundige stelsel van die onderneming

ooreenkomstig die rekeningkundige metode wat die onderneming gekies het. Onder aanwas

rekeningkunde sal die uitgawes aangeteken word ooreenkomstig die wetlike voorskrifte in

die verband.

Aanwas rekeningkunde berus op die paringsbeginsel in rekeningkunde. Die paringsbeginsel

poog om akkuraat verslag te doen van die winste vir elke rekeningkundige periode. Dit

vereis dat verwante inkomste en uitgawes verantwoord word gedurende dieselfde tydperk.

4.10 Selfevaluering

Aktiwiteit 4

U is die risikobestuurder van TableTop meubelhandelaar. U is bekommerd oor die

uitgawe-magtigingsprosedures by Table Top.

1. Gee ŉ beskrywing van die stappe wat u sal volg om te bepaal of die uitgawe-

magtigingsprosedures gevolg word.

2. Aan watter vereistes moet die magtigingsprosedures en die betaal van fondse

voldoen?

3. TableTop koop ŉ nuwe masjien vir R155 000 op 1 Januarie 2010. Dit word geskat

dat die masjien ŉ reswaarde van R100 000 en ŉ bruikbare ekonomiese lewensduur

van vyf jaar sal hê. Die onderneming het ŉ rekeningkundige jaareinde van 31

Desember 2011. Gebruik die reguitlyn waardeverminderingsmetode om die

depresiasie te bereken.



Notas



Studie-eenheid 5: Finansiële verslagdoening


Kennis en begrip



• Interne finansiële verslagdoening

• Eksterne finansiële verslagdoening

• Vertroulike finansiële inligting

• Verslagdoening oor die finansiële posisie van die onderneming

• Ontleding van basiese finansiële verslae

Vaardighede


• ŉ Sakeonderneming se interne finansiële verslagdoening te beskryf.

• ŉ Sakeonderneming se eksterne finansiële verslagdoening te beskryf.

• Finansiële inligting te identifiseer wat nie openbaar gemaak kan word nie.

• Verslag te kan doen oor die basiese finansiële posisie van die onderneming.

• Basiese finansiële verslae te ontleed.




• http://bizcovering.com/investing/objectives-of-external-financial-

reporting/#ixzz1PA37DBi3

• http://www.aalnc.org/images/pdfs/ChaptLeaders/SampleRecord.pdf

• http://www.articlesbase.com/accounting-articles/what-is-ifrs-and-why-are-global-

economics-looking-at-one-accounting-standard-573896.html#ixzz1P9yaygMV

• http://www.dummies.com/how-to/content/managements-role-in-preparing-financial-

reports.html#ixzz1PFwmfihV

• http://www.dummies.com/how-to/content/reading-an-annual-

report.html#ixzz1PFeMJMLU

• http://www.iasplus.com/standard/framewk.htm

• http://www.nonprofitaccountingbasics.org/internal-reporting-good-

management/internal-reports

• http://www.sec.gov/investor/pubs/begfinstmtguide.htm

• http://www.wisegeek.com/what-is-internal-reporting.htm




Balansstaat Die balansstaat doen verslag oor wat die maatskappy

tans besit (bates), die uitstaande skuld (laste) en die wins

wat gemaak is en wat betaal sal word aan die

aandeelhouers (aandele).

Basies rekeningkundige

vergelyking

BATES = LASTE + AANDEELHOUERSEKWITEIT



Finansiële verslag ŉ Finansiële verslag is ŉ formele rekord van die finansiële

aktiwiteite van ŉ onderneming, persoon of ander entiteit.

Finansiële verslagdoening Finansiële verslagdoening is die kommunikasie van

finansiële inligting wat benodig kan word wanneer

individue beleggings in die onderneming wil maak;

wanneer die onderneming aansoek doen vir krediet, en vir

die doel van bestuursbesluitneming.

Inkomstestaat ŉ Inkomstestaat is ŉ verslag wat aantoon hoeveel

inkomste ŉ onderneming verdien het oor ŉ spesifieke

tydperk.

Internasionale

verslagdoeningstandaarde

Die Internasionale Verslagdoeningstandaarde (Engels -

IFRS) is ŉ stel rekeningkundige standaarde, wat ontwikkel

is deur die International Accounting Standards Board

(IASB). Hierdie internasionale standaarde is daargestel

vir die voorbereiding van openbare maatskappye se

finansiële state.

5.4 Inleiding

ŉ Finansiële verslag is ŉ formele rekord van die finansiële aktiwiteite van ŉ onderneming,

persoon of ander entiteit.

Finansiële verslagdoening is die kommunikasie van finansiële inligting wat benodig kan word

wanneer individue beleggings in die onderneming wil maak; wanneer die onderneming

aansoek doen vir krediet, en vir die doel van bestuursbesluitneming. Hierdie tipe

kommunikasie sluit finansiële state soos inkomstestate, balansstate, ekwiteitsverslae,

kontantvloeiverslae en notas tot hierdie state in. Items soos persvrystellings,

vergaderingsnotules en ouditeursverslae is ook ingesluit.

Finansiële verslae is onderhewig aan verskeie regulasies en standaarde, afhangende van

die tipe onderneming. Die verskillende regulasies, standaarde en Algemeen Aanvaarde

Rekeningkundige Praktyk (AARP) dra daartoe by dat finansiële state en verslae

gestandaardiseer en van gehalte is.



Almal gebruik een of ander tyd finansiële verslae. So ontvang almal kwitansies wanneer

aankope gedoen word en almal ontvang rekeninge. Hierdie is beide finansiële verslae wat

die status van rekeninge of individuele transaksies kommunikeer. Bestuurders gebruik

finansiële verslae om sakebesluite te maak. Byvoorbeeld, wanneer die interne finansiële

verslae en voorraadverslae aantoon dat die produkobrengste te hoog is, kan die bestuurder

poog om beter kwaliteitsbeheer toe te pas.

Beleggers en potensiële beleggers gebruik algemene finansiële verslae so dikwels dat

maatskappye dikwels die verslae in ŉ bundel versprei genaamd "beleggersverslae”,

"jaarlikse verslae”, of "aandeelhouersverslae". Beleggers sal hierdie inligting gebruik om te

besluit of hulle die maatskappy se aandele sal koop, verkoop, of hou.

Nog ŉ groep mense wat finansiële verslae gebruik, is krediteure. ŉ Krediteur gebruik

finansiële verslae om die risiko te bepaal wanneer ŉ onderneming geld wil leen.

(Bron: http://www.companythumbs.com/reports/S/STAN.L/annual/STAN.L_annual_2007.jpg)

5.5 Interne finansiële verslagdoening

Een van die belangrikste areas van interne verslagdoening is finansiële verslagdoening.

Finansiële verslae word gebruik om ŉ onderneming se finansiële welstand te moniteer en

ingeligte besluite te kan maak oor die rigting waarin die onderneming geneem moet word. ŉ

Interne finansiële verslag kan, byvoorbeeld, onthul dat een departement baie geld spandeer



sonder om juis inkomste te genereer. Die bestuur kan dan besluit hoe om die situasie te

verbeter of selfs die moontlikheid oorweeg om die afdeling te sluit.

Die rekeningkundige stelsel van ŉ onderneming word ontwerp om alle transaksies,

bedrywighede, aktiwiteite en ander ontwikkelings wat finansiële gevolge het op rekord te

plaas. ŉ Rekeningkundige stelsel genereer talle dokumente, vorms en verslae. Selfs ŉ klein

onderneming het honderde dokumente, wat nodig is om op hoogte te bly van verkope,

uitgawes, bates en laste. Die primêre doel van ŉ rekeningkundige stelsel is dus die

versameling van volledige en akkurate data en inligting wat nodig is om noodsaaklike

funksies in die onderneming uit te voer.

Bykomend tot die fasilitering van dag-tot-dag-bedrywighede, het die rekeningkundige

afdeling van ŉ onderneming die verantwoordelikheid om veral twee verskillende interne

verslae voor te berei, naamlik gedetailleerde verslae vir bestuursbeheer en meer

opsommende verslae vir besluitneming. Rekenmeesters het ŉ relatief vrye hand in die

ontwerp van beheer- en besluitnemingsverslae vir bestuurders (aangepas vanuit:

http://www.wisegeek.com/what-is-internal-reporting.htm).

5.5.1 Interne verslae – algemene beginsels

Die volgende is die algemene beginsels vir goeie interne verslae:

� Akkurate verslae

Akkurate, tydige en leesbare interne verslae, met die nuutste toepaslike finansiële inligting,

is noodsaaklik vir goeie bestuur en van kritieke belang om te weet wat die onderneming se

finansiële stand is.

� Verslae aan die Raad van Direkteure

Om sinvolle verslae aan die Raad van Direkteure (Trustees) saam te stel, moet daar ten

opsigte van inhoud en formaat oor die volgende besluit word:

• Watter verslae beskikbaar gestel moet word.

• Hoe die verslae daaruit sal sien.

• Wie watter verslae sal kry.

• Hoe dikwels die verslae beskikbaar sal wees.

Hierdie verslae behoort die volgende in te sluit:



• Balansstaat

• Wins- en verliesverslag

• Inkomste en uitgawesverslag

• Begrotingsverslag

Vir die Raad van Direkteure moet hierdie verslae ook een-bladsy opsommings, met notas en

aangevul deur spesifieke detail, bevat.

Om bruikbaar te wees, moet die verslae so opgestel word dat ŉ raadslid die antwoorde op

die volgende vrae uit die verslae sal vind:

• Wat was verlede jaar se totaal vir die verskillende begrotingsposte?

• Wat is die begroting vir hierdie jaar en watter persentasie van die begroting word

verteenwoordig deur die jaar-tot-datum bedrae?

• Wat is die verwagting vir die einde van die jaar en hoe vergelyk dit met die

goedgekeurde begroting?

• Wat is die redes vir die belangrike afwykings?

(Bron: http://dracutbaseball.com/images/Board-Meeting.gif)

� Verslae aan bestuur

Bestuurders en komiteelede moet meer gedetailleerde verslae ontvang en ook meer dikwels

as die algemene raad. Personeel- en komiteevoorsitters moet besluit watter verslae hulle

nodig het, hoe dikwels, en watter vlak van detail benodig word. Byvoorbeeld, die finansiële

komitee kry gewoonlik meer detail as die algemene raad.

� Formaat van verslae

Die formaat van verslae (vir toeganklikheid en duidelikheid) is ŉ baie belangrike oorweging

wat dikwels oor die hoof gesien word. Alle verslae wat gestuur word aan raadslede,



finansiële komiteelede, personeelbestuurders of ander belanghebbendes moet aan die

volgende vereistes voldoen:

• Die verslag moet die onderneming se naam en die titel van die verslag bevat.

Raadslede dien dikwels op meer as een raad. Die insluiting van die onderneming se

naam en titel van die verslag dui nie net op gebruikersvriendelikheid nie, maar ook

op die onderneming se noukeurigheid ten opsigte van sy verslagdoeningsfunksie.

• Die verslag moet gedateer word. Die "vanaf" datum, sowel as die datum waarop die

verslag gegenereer is, moet op die verslag verskyn. ŉ Onderskrif kan bygevoeg word

om "Gedruk op [Datum]" aan te dui.

• Kolomopskrifte en beduidende rytotale moet in vetdruk gedruk word vir

beklemtoning. Die fokus op belangrike totale help die leser om die inligting te

verstaan en om die belangrikste inligting uit te wys.

• Die verslag moet gekontroleer word om te verseker dat dit gebruikersvriendelik is.

Kolomopskrifte en ry-etikette moet oorgedra word indien daar meer as een bladsy in

die verslag is.

(Aangepas vanuit: http://www.nonprofitaccountingbasics.org/internal-reporting-good-

management/internal-reports)

5.5.2 Interne beheer oor finansiële verslagdoening proses

ŉ Maatskappy se finansiële prestasie moet hersien word by elke raadsvergadering. Die

Raad hersien al die tussentydse en jaarlikse finansiële verslae. Die doeltreffendheid van die

proses om risiko's te evalueer en die uitvoering van beheeraktiwiteite moet deurlopend en

op verskillende vlakke gemoniteer word. Dit behels die vergelyking van die resultate met

begrotings en aanvanklike sakeplanne.

Die Raad moet ook die statutêre oudit van die finansiële state en gekonsolideerde finansiële

state moniteer en die onafhanklikheid van die statutêre ouditeur of ouditeursfirma evalueer,

veral die verskaffing van addisionele dienste aan die maatskappy.

Verantwoordelikheid vir die handhawing van ŉ doeltreffende beheeromgewing, die

monitering van die risikobestuursisteme en interne beheer van finansiële verslagdoening

moet aan die Hoof Uitvoerende Beampte gedelegeer word.

Sakeondernemings moet dus noukeurig alle finansiële verslagdoeningsprosesse en -

kontroles moniteer, asook die korrektheid van eksterne en interne finansiële verslagdoening

(aangepas vanuit:



http://www.finnlines.com/company/corporate_governance/internal_control_over_financial_re

porting_process).

Die volgende is ŉ voorbeeld van ŉ interne inkomste verslag:

Table 5.1: Income statement

(Bron: http://www.accounting-basics-for-students.com/images/Income_statement1)

5.6 Eksterne finansiële verslagdoening

Die finansiële state van ŉ maatskappy wat die kern van die eksterne finansiële verslae aan

die aandeelhouers en leners is, moet in ooreenstemming met Algemeen Aanvaarde

Rekeningkundige Praktyk (AARP) wees. Die AARP is gesaghebbende riglyne, reëls en

standaarde wat geld vir eksterne finansiële verslagdoening aan die beleggers en skuldeisers

van ŉ onderneming.

Die hoofdoel vir die ouditering van finansiële state deur ŉ onafhanklike ouditfirma, is om te

toets of die state volgens AARP opgestel is. As daar wesenlike afwykings van die basiese

finansiële reëls en riglyne is, moet die ouditeur dit noem in die oudit-opinie oor die finansiële

state.

Eksterne finansiële verslae sluit voetnotas in, wat ŉ integrale addendum tot die finansiële

state is. Voetnotas is nodig omdat die eksterne finansiële verslag gerig word aan buite-



beleggers en krediteure van die onderneming wat nie direk betrokke is by die dag-tot-dag

sake van die onderneming nie.

Bestuurders moet kennis dra van die inligting in voetnotas. Indien bestuurders verkies om

sekere voetnote in te sluit in interne rekeningkundige verslae, moet die voetnotas

waarskynlik meer detail bevat as die voetnotas wat in eksterne finansiële verslae ingesluit

word.

ŉ Eksterne finansiële verslag sluit drie primêre finansiële state, naamlik:

• ŉ Opsomming van die winsgenererende aktiwiteite van die onderneming vir die

bepaalde tydperk.

• ŉ Opsomming van die kontantinvloei en -uitvloei vir dieselfde tydperk.

• ŉ Opsomming van die bates van die onderneming aan die einde van die tydperk wat

gebalanseer word deur die eise teen, en die bronne van die bates.

5.6.1 Doelwitte van eksterne verslagdoening

Die belangrikste doelstellings van eksterne finansiële verslagdoening is die volgende:

• Om waardevolle inligting aan besluitnemers te bied.

• Die verskaffing van inligting wat nuttig is in die beoordeling van die tyd, die bedrag en

die onsekerheid van die toekomstige kontantvloei.

• Verskaf inligting oor die onderneming se hulpbronne (bates), eise teen die

hulpbronne (laste en eienaarsbelang) en verandering in die hulpbronne.

(Aangepas uit: http://bizcovering.com/investing/objectives-of-external-financial-

reporting/#ixzz1PA37DBi3)

5.6.2 Internasionale Verslagdoeningstandaarde

Die Internasionale Verslagdoeningstandaarde (International Financial Reporting Standards –

IFRS) is ŉ stel rekeningkundige standaarde, wat ontwikkel is deur die International

Accounting Standards Board (IASB). Hierdie internasionale standaarde is daargestel vir die

voorbereiding van openbare maatskappye se finansiële state.

In die afgelope paar jaar het baie veranderinge plaasgevind in die finansiële en

rekeningkundige sektore. Talle lande (byna 100) het reeds die IFRS as standaard

aangeneem.



Die IFRS het veral subjektiwiteit uit finansiële verslagdoening verwyder en bied ŉ

konsekwente basis vir die erkenning, meting, aanbieding en openbaarmaking van

transaksies en gebeure op die finansiële state. Onlangs is gevalle aangeteken waar

maatskappye in Europa die IFRS in hulle finansiële verslagdoening toegepas het en ŉ

verlies getoon het, maar wanneer dieselfde maatskappye hul rekeninge volgens VSA-AARP

voorberei, toon hulle ŉ wins!

Rekenmeesters pas IFRS beginsels toe op finansiële state vir gebruik deur die bestuur,

aandeelhouers, ontleders, kredietverskaffers, die regering, die algemene publiek en ander

rolspelers (aangepas vanuit: http://www.articlesbase.com/accounting-articles/what-is-ifrs-

and-why-are-global-economics-looking-at-one-accounting-standard-

573896.html#ixzz1P9yaygMV).

5.6.3 Die IFRS raamwerk

Die IFRS raamwerk beskryf die basiese konsepte en beginsels wat onderliggend is aan die

voorbereiding en rapportering van finansiële state vir eksterne gebruikers.

(Bron: http://bigfatfinanceblog.com/wp-content/uploads/2009/03/ifrs-logo.jpg)

Onderstaande is ŉ opsomming van die IFRS raamwerk aangepas uit die volgende

webtuiste: http://www.iasplus.com/standard/framewk.htm. Vir meer inligting besoek die

webwerf.

IFRS Framework

� Scope

The IFRS Framework addresses:

• the objective of financial reporting

• the qualitative characteristics of useful financial information



• the reporting entity

• the definition, recognition and measurement of the elements from which financial

statements are constructed

• concepts of capital and capital maintenance

� The Objective of general purpose financial reporting

The primary users of general purpose financial reporting are present and potential

investors, lenders and other creditors, who use that information to make decisions about

buying, selling or holding equity or debt instruments and providing or settling loans or

other forms of credit.

The primary users need information about the resources of the entity not only to assess

an entity’s prospects for future net cash inflows but also how effectively and efficiently

management has discharged their responsibilities to use the entity’s existing resources.

The IFRS Framework notes that general purpose financial reports cannot provide all the

information that users may need to make economic decisions. They will need to consider

pertinent information from other sources as well.

The IFRS Framework notes that other parties, including prudential and market regulators,

may find general purpose financial reports useful. Regulators are not considered a

primary user and general purpose financial reports are not primarily directed to regulators

or other parties.

� Information about a reporting entity’s economic resources, claims, and

changes in resources and claims

• Economic resources and claims

Information about the nature and amounts of a reporting entity’s economic resources

and claims assists users to assess that entity’s financial strengths and weaknesses;

to assess liquidity and solvency, and its need and ability to obtain financing.

Information about the claims and payment requirements assists users to predict how

future cash flows will be distributed among those with a claim on the reporting entity.

A reporting entity’s economic resources and claims are reported in the statement of

financial position.



• Changes in economic resources and claims

Changes in a reporting entity’s economic resources and claims result from that

entity’s performance and from other events or transactions such as issuing debt or

equity instruments. Users need to be able to distinguish between both of these

changes.

Information about a reporting entity’s financial performance during a period,

representing changes in economic resources and claims other than those obtained

directly from investors and creditors, is useful in assessing the entity’s past and future

ability to generate net cash inflows. Such information may also indicate the extent to

which general economic events have changed the entity’s ability to generate future

cash inflows.

The changes in an entity’s economic resources and claims are presented in the

statement of comprehensive income.

• Financial performance reflected by past cash flows

Information about a reporting entity’s cash flows during the reporting period also

assists users to assess the entity’s ability to generate future net cash inflows. This

information indicates how the entity obtains and spends cash, including information

about its borrowing and repayment of debt, cash dividends to shareholders, etc.

The changes in the entity’s cash flows are presented in the statement of cash flows.

• Changes in economic resources and claims not resulting from financial

performance

Information about changes in an entity’s economic resources and claims resulting

from events and transactions other than financial performance, such as the issue of

equity instruments or distributions of cash or other assets to shareholders is

necessary to complete the picture of the total change in the entity’s economic

resources and claims.

The changes in an entity’s economic resources and claims not resulting from financial

performance is presented in the statement of changes in equity.



� Qualitative characteristics of useful financial information

The qualitative characteristics of useful financial reporting identify the types of information

are likely to be most useful to users in making decisions about the reporting entity on the

basis of information in its financial report. The qualitative characteristics apply equally to

financial information in general purpose financial reports as well as to financial information

provided in other ways.

Financial information is useful when it is relevant and represents faithfully what it purports

to represent. The usefulness of financial information is enhanced if it is comparable,

verifiable, timely and understandable.

• Fundamental qualitative characteristics

Relevance and faithful representation are the fundamental qualitative characteristics

of useful financial information.

Relevant financial information is capable of making a difference in the decisions made

by users. Financial information is capable of making a difference in decisions if it has

predictive value, confirmatory value, or both. The predictive value and confirmatory

value of financial information are interrelated.

General purpose financial reports represent economic phenomena in words and

numbers. To be useful, financial information must not only be relevant, it must also

represent faithfully the phenomena it purports to represent.

• Enhancing qualitative characteristics

Comparability, verifiability, timeliness and understandability are qualitative

characteristics that enhance the usefulness of information that is relevant and

faithfully represented.

Information about a reporting entity is more useful if it can be compared with similar

information about other entities and with similar information about the same entity for

another period or another date. Comparability enables users to identify and

understand similarities in, and differences among, items.

Verifiability helps to assure users that information represents faithfully the economic



phenomena it purports to represent. Verifiability means that different knowledgeable

and independent observers could reach consensus, although not necessarily

complete agreement, that a particular depiction is a faithful representation.

Timeliness means that information is available to decision-makers in time to be

capable of influencing their decisions.

Classifying, characterising and presenting information clearly and concisely make it

understandable. While some phenomena are inherently complex and cannot be made

easy to understand, to exclude such information would make financial reports

incomplete and potentially misleading. Financial reports are prepared for users who

have a reasonable knowledge of business and economic activities and who review

and analyse the information with diligence.

• Applying the enhancing qualitative characteristics

Enhancing qualitative characteristics should be maximised to the extent necessary.

However, enhancing qualitative characteristics (either individually or collectively)

render information useful if that information is irrelevant or not represented faithfully.

• The cost constraint on useful financial reporting

Cost is a pervasive constraint on the information that can be provided by general

purpose financial reporting. Reporting such information imposes costs and those

costs should be justified by the benefits of reporting that information.

5.7 Vertroulike finansiële inligting

Alle sakeondernemings beskik oor vertroulike finansiële inligting wat nie aan die publiek

openbaar gemaak word nie, byvoorbeeld, inligting oor finansiële hulp of ŉ lening. Verder is

dit van toepassing op enige krediet- of bankrekening wat deur die onderneming gebruik mag

word.



Bron: http://www.geekologie.com/2009/10/22/confidential.jpg

5.7.1 Die beskerming van vertroulike inligting

Die doelwitte van die beskerming van vertroulike inligting is:

• Die beskerming van die veiligheid en vertroulikheid van nie-openbare vertroulike

finansiële inligting.

• Beskerming teen moontlike bedreigings vir die veiligheid van sulke inligting.

• Beskerming teen ongemagtigde toegang tot of gebruik van sodanige inligting.

Ten einde hierdie doelwitte te bereik, word die volgende vereis:

• Slegs een of meer personeellede om oor die inligtingsbeskermingsplan toesig te hou

en dit te koördineer.

• Die uitvoering van ŉ risiko-assessering om voorsienbare interne en eksterne risiko's

wat kan lei tot ongemagtigde bekendmaking of misbruik van vertroulike inligting, te

identifiseer. Implementering van ŉ plan om die risiko te beheer.

• Kontraktuele vereistes wat gestel moet word aan derde-party diensverskaffers om

die onderneming se vertroulikheid te beskerm.

• Gereelde evaluering en aanpassing van die inligtingsbeskermingsplan om

voortdurende beskerming van vertroulike inligting te verseker.



5.7.2 Identifisering van risiko’s

ŉ Onderneming moet deurgaans daarvan bewus wees dat daar beide interne en eksterne

risiko's bestaan. Hierdie risiko's sluit in, maar is nie beperk tot:

• Ongemagtigde toegang tot stelsels

• Gebrekkige stelselveiligheid as gevolg van toegang tot die stelsel deur ŉ

ongemagtigde persoon

• Onderskepping van data tydens die oordrag

• Fisiese misplasing van papierrekords

• Verlies van data in ŉ ramp

• Foute in die stelsel ingevoer

• Korrupsie van data of stelsels

• Toestaan van ongemagtigde versoeke vir finansiële inligting

5.7.3 Beveiligingsprogram

ŉ Beskermingsprogram het vier belangrike komponente, naamlik:

Figuur 5.1: Beveiligingsprogram


Beveiligings-

program

Werknemer-

opleiding en

bestuur

Inligtingstelsel-

sekuriteit

Fisiese

veiligheid

van rekords

Beskikbaarheid

van rekords



� Werknemersopleiding

ŉ Agtergrondsondersoek (byvoorbeeld ŉ verwysingsnavraag) moet gedoen word voordat

enige potensiële werknemer toegang tot vertroulike inligting bekom. In sommige gevalle kan

ŉ kriminele agtergrondsondersoek ook gedoen word.

Gedurende werknemersoriëntering moet elke nuwe werknemer wat toegang het tot

vertroulike inligting behoorlike opleiding ontvang oor die belangrikheid van die vertroulikheid

van rekords, finansiële inligting, kredietkaartnommers, kredietkontroles, bankrekeninge,

belastingrekords en enige ander vertroulike inligting in die onderneming.

Elke nuwe werknemer moet ook opgelei word in die korrekte gebruik van die rekenaar-

inligting en wagwoorde. Opleiding moet ook werknemers insluit wat verantwoordelik is vir die

beheermaatreëls en prosedures om te verhoed dat hulle onwetend vertroulike inligting aan

ongemagtigde individu verskaf.

Van tyd tot tyd, moet elke departement opleiding verskaf aan hulle werknemers om hulle te

herinner aan die belangrikheid van vertroulike inligting en om te verseker dat die

beveiligingsprosedures en kontroles gevolg word.

� Inligtingstelselsekuriteit

Toegang tot vertroulike inligting deur middel van die onderneming se rekenaarnetwerk moet

beperk word tot daardie werknemers wat ter wille van hulle taak toegang tot sulke inligting

moet hê. Elke werknemer met toegang tot vertroulike inligting moet voorsien word van ŉ

gebruikersnaam en wagwoord. Alle vertroulike inligtingsdatabasisse moet met wagwoorde

beheer word.

� Fisiese veiligheid van papierrekords

Slegs diegene wat toegang tot fisiese papierrekords moet hê in die uitvoering van hulle taak,

moet toegang daartoe hê. Die rekords moet gehou word in ŉ geslote kantoor. Gesonde

sakepraktyk is om lêers met vertroulike inligting agter geslote deure te hou en slegs

gemagtigde persone toegang te verleen.

� Beskikking van rekords

Die onderneming hoef fisiese papierrekords en elektroniese dokumente slegs te hou vir

solank as wat hulle aktief gebruik word, of solank as wat die wet of die onderneming se eie

beleid bepaal.



Papierdokumente wat nie meer nodig is nie, moet opgekerf en vernietig word. Elektroniese

dokumente moet verwyder word en die magnetiese media moet gedemagnetiseer word.

Die volgende is ŉ voorbeeld van ŉ beleid ten opsigte van die bewaring van dokumentasie in

ŉ onderneming: <Henry, is hierdie iets wat deur SARS voorgeskryf word, of is dit net ŉ

voorbeeld? Indien van SARS, kan ŉ mens dit dalk so sê>

Voorbeeld 5.1

Sample Record Retention Policy

Permanently:

• Accountants’ audit reports

• Cancelled checks for important payments such as property purchases and special

contracts

• Deeds, mortgage and bills of sale

• Depreciation schedules

• Year-end Financial statements

• General ledgers

• Insurance records

• Journals (i.e. medical containing reports) until replaced by newer edition

• Legal and other important correspondence (i.e. certification, contracts, etc.)

• Minutes books (directors meetings)

• Outside appraisers’ property appraisals

• Property records (including costs, blueprints and plans)

• Trademark registrations

• Patents and copyrights

• Copies of training manuals

Keep for 7 Years:

• Accident reports and claims for settled cases



• Accounts payable ledgers and schedules

• Accounts receivable ledgers and schedules

• Cancelled checks (see exception above)

• Expense analysis and distribution reports

• Expense reports (including personal)

• Expired contracts

• Garnishments

• Vendor invoices

• Mortgages (notes and leases)

• Notes receivable ledgers and schedules

• Payroll records and summaries

• Personnel records of discharged employees

• Purchase orders (purchasing dept. copy)

• Sales and inventory records

• Subsidiary ledgers

• Time sheets/cards/books

• Vouchers for payment to vendors and employees (including travel allowance and

reimbursement of employees and officers)

• Withholding tax statements and tax returns and worksheets (relating to tax liability)

Keep for three years:

• Bank statements and reconciliation

• Employment applications

• Insurance policies (expired)

• Internal audit reports

• Internal reports (miscellaneous)



• Invoices to members /customers

• Petty cash vouchers

Keep for two years:

• General correspondence, routine correspondence with clients, members and vendors

• Duplicate deposit slips

Keep for one year:

• Purchase orders (non-purchasing dept copy)

• Requisitions

(Bron: http://www.aalnc.org/images/pdfs/ChaptLeaders/SampleRecord.pdf)

5.8 Verslagdoening oor die basiese finansiële posisie van die onderneming

ŉ Finansiële verslag, of die finansiële state, is ŉ formele rekord van ŉ onderneming se

finansiële transaksies. ŉ Sakeonderneming se verdienste en verliese, asook die waarde van

sy bates en voorrade word gerapporteer in die verklaring. Die verslag word saamgestel uit

verskeie sub-onderwerpe wat die onderneming se finansiële sterk- of swakpunte beskryf.

5.8.1 Stappe in die voorbereiding van ŉ finansiële verslag

Die volgende is ŉ voorbeeld van die stappe wat gevolg kan word in die voorbereiding van ŉ

finansiële verslag:

� Balansering van die onderneming se finansiële vermoë

Begin met die voorbereiding van die finansiële verslag deur die balansering van die

onderneming se finansiële vermoë.

Die balansstaat in ŉ finansiële verslag gee ŉ oorsig van wat die onderneming tans besit

(bates), die bedrag van die skuld (laste) en die wins wat gemaak is en wat betaal sal word

aan die aandeelhouers (aandele).

Gebruik die maatskappy se voorkeur finansiële verslagtemplaat om die inligting te

organiseer. In hierdie deel van die finansiële verslag, kan die bates aan die linkerkant van



die bladsy of aan die bokant van die bladsy geplaas word. Plaas laste en aandeelhouers se

aandeel in die maatskappy aan die regterkant of aan die onderkant van die bladsy.

� Skep ŉ afdeling met die verklaring van die maatskappy se inkomste

Die verklaring van omvattende inkomste, ook bekend as die wins- en verliesstaat, toon die

hoeveel geld wat die maatskappy verdien en die bedrag geld wat dit verloor het gedurende ŉ

jaar.

Op die boonste lyn van hierdie staat word die totale verkope of bruto inkomste aangetoon.

Die lyne wat volg trek bruto afslag en opbrengs van produkte, bedryfsuitgawes (insluitende

salarisse en bemarkingskoste) en die waardevermindering van die items (gereedskap en

masjinerie) wat gebruik word in die produksieproses, af.

Na die bedryfs- en verkope-aftrekkings, word inkomste uit rente verdien, bygevoeg. Trek dan

die inkomstebelasting af. Die oorblywende bedrag is die werklike wins en verlies tydens die

spesifieke verdienste tydperk.

� Bereken aandeelhouers se aandele of verdienste per aandeel (VPA)

Hierdie deel van die finansiële verslag is die staat van veranderinge in ekwiteit. Om te

bepaal wat die VPA is, verdeel die totale netto inkomste uit die inkomstestaat deur die aantal

aandele tans in besit van beleggers.

� Voltooi die kontantvloeistate

Voltooi die verslag met ŉ berekening van die kontantbedrag wat die maatskappy ingebring of

gespandeer het. Hierdie inligting is bekend as kontantvloeistate. Skep hierdie afdeling van

die verslag deur ŉ ontleding van die syfers aangedui in die bates, laste, billikheid en

inkomste gedeeltes van die verslag. Die kontantvloeistate moet ook ŉ ontleding van alle

bedryfs-, beleggings- en finansieringsaktiwiteite insluit.

5.8.2 Bestuur se rol in die voorbereiding van finansiële verslae

Die bestuur, die Hoof Uitvoerende Beampte (HUB) en finansiële beamptes van ŉ

onderneming moet seker maak dat die finansiële state en openbaarmakings voldoen aan die

Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde.



Alle maatskappye (klein en privaat of groot openbare maatskappye) se jaarlikse finansiële

verslae bestaan uit:

• Die drie basiese finansiële state: inkomstestaat, balansstaat en kontantvloeistaat.

• ŉ Staat van veranderings in aandeelhouersbelang (indien nodig).

• En nog baie meer. Om te besluit wat "meer" beteken, speel die onderneming se

uitvoerende hoof en topbestuurders ŉ belangrike rol – ŉ rol wat hulle (en buite

beleggers en leners) moet verstaan.

Die Hoof Uitvoerende Beampte doen sekere kritiese dinge voor ŉ finansiële verslag

vrygestel kan word aan die publiek, naamlik:

� Vergader met die maatskappy se Hoof Finansiële Beampte (HFB) en

hoofrekenmeester

Vergader met die maatskappy se finansiële hoof en hoofrekenmeester om seker te maak dat

daar aan die nuutste rekeningkundige en finansiële standaarde en vereistes voldoen is in die

finansiële verslag.

ŉ Onderneming en sy ouditeure kan eenvoudig nie aanvaar dat die rekeningkundige

metodes en finansiële verslagdoeningspraktyke, wat vir jare reeds gebruik is, nog steeds

korrek en voldoende is nie. Dit is nodig om seker te maak dat die finansiële verslae ten volle

aan die nuutste rekeningkundige standaarde en finansiële verslagdoeningsvereistes

voldoen.

� Hersien die openbaarmakings in die finansiële verslag

Die hersiening van die openbaarmakings in die verslag behels dat alles gedoen word om te

verseker dat die relevante inligting versamel is; die inligting betroubaar en akkuraat is, en dat

alle relevante vereistes en regulasies nagekom is. Hierdie stap is veral belangrik vir die

openbare korporasies waarvan die effekte (aandele en skuldinstrumente) op die

effektebeurs verhandel.

� Oorweeg of die finansiële syfers aangepas moet word

Die idee is hier om die onderneming se korttermyn solvensie prentjie te verbeter. Die Hoof

Uitvoerende Beampte moet aanpassings van die finansiële state goedkeur, ten einde te

verseker dat dit die normale omstandighede in die onderneming weerspieël.



Die bestuurder moet ŉ balans handhaaf tussen die belange van die maatskappy en die

belange van die eienaars (beleggers) en die krediteure van die onderneming. Finansiële

verslae het soms ŉ positiewe ondertoon en bestuurders kan kies om negatiewe (slegte)

nuus te openbaar sonder om doelbewus misleidende kommentaar te lewer (aangepas

vanuit: http://www.dummies.com/how-to/content/managements-role-in-preparing-financial-

reports.html#ixzz1PFwmfihV).

Die nuwe Hoof Uitvoerende Beampte van Microsoft, Steve Ballmer en die stigter, Bill

Gates

(Bron: http://www.microsoft.com/presspass/images/press/2006/06-15gates-ballmer_lg.jpg)

5.9 Ontleding van basiese finansiële verslae

Jaarlikse verslae word oor die algemeen geskryf vir aandeelhouers en ander beleggers,

hoewel dit ook gelees word deur leningsinstansies, banke, potensiële werknemers en

studente. Jaarverslae word hoofsaaklik geproduseer deur die openbare maatskappye. Dit is

die beste bron van inligting om die finansiële welstand van ŉ maatskappy te bepaal en om

vas te stel of daar moontlike probleme of geleenthede bestaan.

Die lees van ŉ jaarverslag kan baie moeilik word as jy nie presies weet waarna jy soek en

waar om dit te vind nie. Om die lees van jaarverslae te vereenvoudig word die meeste

verslae nou gestandaardiseerd rondom ŉ gemeenskaplike model van agt belangrike dele.



5.9.1 Komponente van ŉ finansiële verslag

Die formaat van die verslag is afhanklik van die behoeftes van ŉ maatskappy, die bedryf en

enige wetlike openbaarmakingsvereistes. Die meeste jaarverslae bevat gewoonlik die

volgende agt dele:

� Brief van die voorsitter

Die brief van die voorsitter van die direksie is tradisioneel die plek waar die maatskappy se

topbestuurspan aandui wat die onderneming die voorafgaande jaar bereik het en die

onderneming se doelwitte en strategieë vir die toekoms uit te lê. Dit is ook ŉ plek om

verskoning te vra vir die probleme wat gedurende die jaar voorgekom het.

� Verkope en bemarking

Hierdie afdeling bevat volledige inligting oor die maatskappy se produkte en dienste. Die

leser moet uit hierdie inligting kan bepaal watter produkte belangrik is vir die maatskappy en

watter afdelings die belangrikste is vir die maatskappy se sukses.

� Tienjaar-opsomming van die finansiële resultate

Wanneer ŉ maatskappy tien jaar oud is, sluit die jaarverslae dikwels ŉ opsomming in van die

finansiële resultate oor die hele tydperk. Dit is die ideale plek om op te let na tendense in

groei (of nie-groei) van die inkomste en wins en ander leidende aanwysers van die

maatskappy se finansiële sukses.

� Bestuursbespreking en ontleding

Hier kry die maatskappy se bestuur die geleentheid om ŉ openhartige bespreking van

betekenisvolle finansiële neigings binne die maatskappy oor die afgelope paar jaar aan te

bied.

� Finansiële state

Finansiële state vorm die kern van die jaarverslag. Dit is hier waar die maatskappy finansiële

prestasiedata aangebied word vir almal om te sien. Die state sluit in ŉ inkomstestaat, ŉ

balansstaat en ŉ kontantvloeistaat. Lesers moet let op voetnotas by die finansiële state en



dit sorgvuldig lees. Daarin is dikwels waardevolle inligting oor ŉ onderneming se struktuur en

finansiële status wat nie elders in die verslag gepubliseer word nie. Hier kan, byvoorbeeld,

inligting aangebied word oor ŉ herorganisasie in die struktuur van die onderneming of

besonderhede oor ŉ slegte skuld wat afgeskryf is.

� Filiale, handelsmerke en adresse

Hier word gewoonlik ŉ volledige lys van die maatskappykantore/filiale gepubliseer –

binnelands en buitelands – met kontakbesonderhede, asook handelsname en produkte.

� Lys van direkteure en beamptes

Die bestuur van maatskappye bestaan gewoonlik uit direksies en senior sakelui binne en

buite die onderneming wat leiding gee, asook ŉ breër siening van markte en sake-

omgewings verskaf. Beamptes sluit die Besturende Direkteur, Hoof Uitvoerende Beampte

(HUB), Vise-president, die Hoof Finansiële Beampte (HFB), en so meer in.

� Aandeleprysgeskiedenis

Hierdie afdeling bied ŉ kort geskiedenis van die aandelepryse en dividende wat opwaartse

en/of afwaartse tendense oor ŉ periode van tyd uitwys.

5.9.2 Hoe om die verslag te lees en te ontleed

Die volgende is riglyne wanneer die finansiële verslag van ŉ onderneming gelees en ontleed

word:

• Terwyl die maatskappy se finansiële state ontleed word, moet daar gekyk word na

tendense in winsgewendheid, groei, stabiliteit en dividende.

• Lees die verslag deeglik deur om te bepaal of die maatskappy gereed is vir skielike

groei of op die rand van bankrotskap is. Plekke om sulke inligting op te spoor, sluit

die brief van die voorsitter, die verkope en bemarkingsafdeling se verslag en die

bestuursbespreking en ontleding in.

• Lees die brief van die ouditeur advies om seker te maak dat die onderneming se

finansiële state ŉ akkurate uitbeelding van die maatskappy se finansiële werklikheid

is.



• Lees die voetnotas by die finansiële state. Hierdie voetnotas bevat dikwels inligting

oor die maatskappy aannames wat gebruik by die samestelling van die state.

(Aangepas vanuit: http://www.dummies.com/how-to/content/reading-an-annual-

report.html#ixzz1PFeMJMLU)

5.9.3 Ontleding van die balansstaat

ŉ Balansstaat bied ŉ oorsig oor ŉ maatskappy se bates, laste en ekwiteit aan die einde van

die verslagtydperk. Dit wys nie die in- en uitvloei in die rekeninge gedurende die tydperk nie.

ŉ Balansstaat bied wel gedetailleerde inligting oor ŉ maatskappy se bates, laste en

aandeelhouersbelang. Aan die linkerkant van die balansstaat word die maatskappye se

bates gelys. Aan die regterkant word die laste en ekwiteit gelys.

Voorbeeld 5.2: Balansstaat

(Bron: http://www.principlesofaccounting.com/ART/C4art/classified%20balance%20sheet.PNG)



ŉ Maatskappy se balansstaat word opgestel ooreenkomstig die basiese rekeningkundige

vergelyking. Die formule lyk soos volg en is ŉ opsomming van wat ŉ balansstaat toon:

BATES = LASTE + AANDEELHOUERSEKWITEIT

• Bates

Bates is dinge van waarde wat ŉ maatskappy besit. Dit beteken gewoonlik hulle kan

nie verkoop word of gebruik word om die maatskappy se produkte of dienste te maak

nie. Bates sluit in fisiese eiendom, soos fabrieke, vragmotors, toerusting en voorraad.

Dit sluit ook ontasbare dinge in wat van waarde is, soos handelsmerke en patente.

Kontant self is ŉ bate. So ook ŉ belegging wat ŉ maatskappy maak.

Bates word gewoonlik gelys op grond van hoe vinnig dit omgeskakel kan word in

kontant. Bedryfsbates is die dinge wat die maatskappy verwag om binne een jaar om

te skakel na kontant. ŉ Voorbeeld is voorraad. Die meeste maatskappye verwag om

voorraad binne een jaar vir kontant te verkoop.

Nie-huidige bates is dinge wat ŉ maatskappy nie verwag om na kontant om te skakel

binne ŉ jaar nie, of bates wat langer as een jaar neem om te verkoop. Nie-huidige

bates sluit vaste bates in. Vaste bates is die bates wat gebruik word om die

onderneming te bedryf, maar dit is nie beskikbaar vir verkoop nie, soos vragmotors,

kantoormeubels en ander eiendom.

• Laste

Laste is bedrae geld wat die maatskappy aan ander skuld. Dit kan alle soorte

verpligtinge insluit, soos geld geleen by ŉ bank om ŉ nuwe produk bekend te stel,

huur van ŉ gebou, geld verskuldig aan verskaffers vir materiaal, of salarisse

verskuldig aan werknemers. Laste is ook verpligtinge om goedere of dienste in die

toekoms aan kliënte te lewer.

Laste word oor die algemeen gelys op grond van hul onderskeie sperdatums. Laste

word beskryf as huidige of langtermynlaste. Bedryfslaste is verpligtinge wat die



maatskappy verwag om binne een jaar af te betaal. Langtermynverpligtinge is

verpligtinge met ŉ termyn van meer as een jaar.

• Aandeelhouersbelang

Die aandeelhouersbelang word soms kapitaal genoem. Dit is die geld wat oorbly

indien ŉ maatskappy sy bates verkoop en al sy laste betaal. Die oorblywende geld

behoort aan die aandeelhouers, of die eienaars van die maatskappy.

Die aandeelhouers se belang is die bedrag wat eienaars belê het in die maatskappy

se voorraad, plus of minus die maatskappy se verdienste of verliese sedert die

ontstaan. Soms verdeel maatskappye verdienste en dit word dividende genoem.

5.9.4 Ontleding van die inkomstestaat

ŉ Inkomstestaat is ŉ verslag wat aantoon hoeveel inkomste ŉ onderneming verdien het oor

ŉ spesifieke tydperk (gewoonlik vir ŉ jaar of ŉ gedeelte van ŉ jaar). ŉ Inkomstestaat toon

ook die koste en uitgawes aan wat verband hou met die spesifieke inkomste wat verdien is.

Die heel onderste lyn van die staat toon gewoonlik die maatskappy se netto inkomste of

verliese.

Voorbeeld 5.3: Inkomstestaat

(Bron: http://i237.photobucket.com/albums/ff263/dharma-putra/IncomeStatementExample-

ClosingEntry.png)



� Inkomste

Om te verstaan hoe inkomstestate opgestel word, kan ŉ stel trappe as vergelyking gebruik

word. Begin aan die bokant met die totale bedrag (bruto inkomste of verkope) van die

verkope gedurende die rekeningkundige tydperk. Die volgende lyn toon die maatskappy se

geld uit verkope wat nie gerealiseer gaan word nie. (Dit kan wees as gevolg van afslag of

goedere teruggestuur.) Trek die afslag, ens. af van die bruto inkomste. Dit gee die

maatskappy se netto verkope. Die volgende lyn, na die netto verkope, toon gewoonlik die

koste van die verkope.

Gaan dan een tree op ŉ slag af. By elke trap word ŉ aftrekking gemaak vir ŉ bepaalde koste

of ander bedryfsuitgawe wat verband hou met die inkomste verdien. Aan die onderkant van

die trap, ná aftrekking van al die uitgawes, word aangetoon wat die maatskappy verdien of

verloor het gedurende die rekeningkundige tydperk.

Die volgende lyn trek die koste van verkope van die netto verkope af om uit te kom by ŉ

subtotaal, die sogenaamde "bruto wins”.

� Uitgawes

Die volgende afdeling handel oor die bedryfsuitgawes. Dit is die koste wat verwys na die

ondersteuning van ŉ maatskappy se bedrywighede vir ŉ gegewe tydperk, byvoorbeeld

salarisse van die administratiewe personeel en die koste van navorsing oor nuwe produkte.

Bemarkingskoste is nog ŉ voorbeeld. Bedryfsuitgawes is anders as "die koste van verkope"

wat aan die begin afgetrek word, omdat bedryfsuitgawes nie direk verband hou met die

produksie van die produkte of dienste wat verkoop word nie.

Waardevermindering word ook van die bruto wins afgetrek. Waardevermindering verwys na

die slytasie op sommige bates soos masjinerie, toerusting en meubels, wat oor ŉ langtermyn

gebruik word. Maatskappye versprei die koste van dié bates oor die tydperke wat dit gebruik

word. Hierdie proses van die verspreiding van hierdie koste word waardevermindering of

amortisasie genoem.

Na al die bedryfsuitgawes afgetrek is van die bruto wins, is daar die bedryfswins voor rente

en belasting. Dit word soms "inkomste uit bedrywighede" genoem.

Die maatskappy moet voorts rente-inkomste en rente-uitgawe in berekening bring. Rente-

inkomste is die geld wat maatskappye maak deur kontant in rentedraende spaarrekeninge te

hou, in geldmarkfondse te belê, ens. Rente-uitgawe is die geld wat maatskappye betaal vir

geld wat geleen is.



Sommige inkomstestate toon rente-inkomste en rente-uitgawe afsonderlik, terwyl ander die

twee getalle kombineer. Die rente-inkomste en -uitgawes word dan bygevoeg of afgetrek

van die bedryfswins, om die bedryfswins voor belasting te bereken.

Ten slotte, word inkomstebelasting afgetrek om die netto wins of netto verlies te bereken.

Netto wins is ook bekend as die netto inkomste of netto verdienste.

5.9.5 Ontleding van die kontantvloeistaat

Voorbeeld 5.4: Kontantvloeistaat

(Bron: http://i.investopedia.com/inv/articles/site/Cash_Flow_Example.gif)

Kontantvloeistate doen verslag oor ŉ maatskappy se invloei en uitvloei van kontant. Dit is

belangrik omdat ŉ maatskappy genoeg kontant in die hand moet hê om uitgawes te dek en

die aankoop van bates te betaal. Terwyl ŉ inkomstestaat aantoon of ŉ maatskappy ŉ wins

gemaak het, kan ŉ kontantvloeistaat aantoon of die maatskappy kontant gegenereer het.

Die onderste lyn van die kontantvloeistaat toon die netto toename of afname in kontant vir

die tydperk. Oor die algemeen is kontantvloeistate verdeel in drie hoofdele, naamlik:

• Bedryfsaktiwiteite

• Beleggingsaktiwiteite



• Finansieringsaktiwiteite

� Bedryfsaktiwiteite

Die eerste deel van ŉ kontantvloeistaat is ŉ ontleding van die maatskappy se kontantvloei uit

netto inkomste of verliese. Vir die meeste maatskappye rekonsilieer hierdie afdeling van die

kontantvloeistaat die netto inkomste (soos aangedui op die inkomstestaat) met die werklike

kontant wat die maatskappy ontvang het. Om dit te doen word netto inkomste aangepas met

enige nie-kontantitems, soos waardevermindering uitgawes en vir enige kontant wat gebruik

is of toegeken is aan ander afdelings.

� Beleggingsaktiwiteite

Die tweede deel van ŉ kontantvloeistaat toon die kontantvloei uit beleggingsaktiwiteite, wat

aankope of verkope van langtermynbates, soos eiendom, aanleg en toerusting insluit. Indien

ŉ maatskappy masjinerie koop, sal dit op die kontantvloeistaat aangedui word, omdat

kontant gebruik is. Indien die maatskappy besluit om ŉ paar beleggings van ŉ

beleggingsportefeulje te verkoop, sal die opbrengs van die verkope getoon word as ŉ

kontantinvloei uit beleggingsaktiwiteite, want dit verskaf kontant aan die maatskappy.

� Finansiering van bedrywighede

Die derde deel van ŉ kontantvloeistaat toon die kontantvloei uit al die finansiering van die

aktiwiteite. Tipiese bronne van kontantvloei sal wees kontant wat deur die verkoop van

aandele en die verbande of lenings van banke gegenereer is.

5.9.6 Die voetnotas

Die voetnotas by die finansiële state bevat nuttige inligting. Hier is ŉ paar van voorbeelde:

� Beduidende rekeningkundige beleid en praktyk

In die meeste lande vereis die wet dat die rekeningkundige beleid, wat gebruik word vir die

uitbeelding van die maatskappy se finansiële toestand en resultate, bekend gemaak moet

word.

� Inkomstebelasting

Die voetnotas voorsien gedetailleerde inligting oor die maatskappy se huidige en uitgestelde

inkomstebelasting.



� Pensioenplanne en ander aftreeprogramme

Die voetnotas bespreek die maatskappy se pensioenplanne en ander aftree- of

nadiensvoordeelprogramme. Die notas bevat spesifieke inligting oor die bates en die koste

van hierdie programme en dui aan hoeveel die planne oor- of onderbefonds is, indien wel.

� Aandele opsies

Die notas bevat ook inligting oor die aandele-opsies toegeken aan beamptes en

werknemers, insluitend die metode van berekening vir aandele-gebaseerde vergoeding en

die effek van die metode op gerapporteerde resultate.

5.9.7 Die verwantskap tussen die finansiële state

Alhoewel elk van die finansiële state ŉ ander aspek aanspreek, moet in gedagte gehou word

dat alles verwant is. Die veranderinge in die bates en laste op die balansstaat word ook

weerspieël in die inkomste en uitgawes op die inkomstestaat, wat weer weerspieël word in

die maatskappy se winste of verliese. Kontantvloei verskaf wel meer inligting oor die

kontantbates wat op ŉ balansstaat is, maar is nie gelyk aan die netto inkomste op die

inkomstestaat nie.

Geeneen van die finansiële state vertel die volle verhaal nie, maar gekombineerd bied dit

waardevolle inligting vir beleggers. Sonder inligting kan geen belegger sinvolle besluite

maak wanneer dit by beleggings kom nie (aangepas vanuit:

http://www.sec.gov/investor/pubs/begfinstmtguide.htm).

Gevallestudie 5.1

ABC Handelaars Inkomstestaat vir die jaar geëindig 31 Desember 2010.

Verkope 324 000

Koste van verkope (200 000)

Bruto wins 124 000

Ander bedryfsinkomste 14 400

Huurinkomste 12 000



Rente-inkomste 2 400

Bruto bedryfsinkomste 138 400

Bedryfsuitgawes (32 800)

Salarisse en lone 23 000

Skryfbehoeftes 800

Versekering 2 400

Telefoon 500

Advertensiekoste 600

Rente op verband 2 500

Eiendomsbelasting 3 000

Netto wins vir die jaar 105 600

Bestudeer bogenoemde inkomstestaat en beantwoord dan die volgende vrae:

1. Wat is die doel van hierdie inkomstestaat?

2. Waaruit bestaan “Ander bedryfsinkomste”?

3. Waarom dink jy betaal die onderneming “rente op verband”?

4. Dink jy dat bogenoemde onderneming uitermate winsgewend is?

5. Gee een rede vir jou antwoord in 4 hierbo.

5.10 Samevatting

Niemand kan die belangrikheid van finansiële verslagdoening ontken nie. Belangrike

besluite ten opsigte van beleggings, word gebaseer op finansiële verslagdoening. Beleggers

wil meer deursigtige inligting oor die finansiële rekords van die maatskappy hê. Trouens, dit

is die kwaliteit en die korrektheid van die finansiële verslae, wat beleggers help in sekere

beleggingsbesluite.



Dit is egter so dat sommige maatskappye finansiële verslae voorberei wat feite verberg. Dit

is raadsaam dat beleggers maatskappye vermy wat nie die belangrikheid van deursigtigheid

in finansiële verslagdoening verstaan nie. Om in sulke maatskappye te belê, is ŉ risiko.

5.11 Selfevaluering

Aktiwiteit 5

Jy is die samesteller van TableTop Uitgewers se finansiële state.

Beantwoord die volgende vrae:

1. Noem die stappe wat jy sal volg in die voorbereiding van die finansiële verslag.

• Begin met die voorbereiding van die finansiële verslag deur die balansering van die

maatskappy se finansiële vermoë.

• Skep ŉ verklaring van die maatskappy se inkomste.

• Bereken aandeelhouers se aandele of verdienste per aandeel (VPA).

• Voltooi die verslag met ŉ berekening van die kontantbedrag wat die maatskappy

ingebring of gespandeer het.

2. Identifiseer en beskryf die voetnotas wat u kan aanbring in die state.

• Beduidende rekeningkundige beleid en praktyk

In die meeste lande vereis die wet dat die rekeningkundige beleid, wat gebruik word

vir die uitbeelding van die maatskappy se finansiële toestand en resultate, bekend

gemaak moet word.

• Inkomstebelasting

Die voetnotas voorsien gedetailleerde inligting oor die maatskappy se huidige en

uitgestelde inkomstebelasting.

• Pensioenplanne en ander aftreeprogramme


nadiensvoordeelprogramme. Die notas bevat spesifieke inligting oor die bates en die

koste van hierdie programme en dui aan hoeveel die planne oor- of onderbefonds is,

indien wel.

• Aandele opsies


werknemers, insluitend die metode van berekening vir aandele-gebaseerde

vergoeding en die effek van die metode op gerapporteerde resultate.

3. Verduidelik hoekom dit belangrik is dat state nie in afsondering maar eerder as ŉ



geheel gelees moet word nie.

Alhoewel elk van die finansiële state ŉ ander aspek aanspreek, moet in gedagte gehou

word dat alles verwant is. Die veranderinge in die bates en laste op die balansstaat word

ook weerspieël in die inkomste en uitgawes op die inkomstestaat, wat weer weërspieel word

in die maatskappy se winste of verliese. Kontantvloei verskaf wel meer inligting oor die

kontantbates wat op ŉ balansstaat is, maar is nie gelyk aan die netto inkomste op die

inkomstestaat nie.







Terme in Engels

Afrikaans Engels

Balansstaat Balance sheet

Basies rekeningkundige vergelyking Basic accounting equation

Bates Assets

Eksterne verslagdoening External reporting

Finansiële verslag Financial report

Finansiële verslagdoening Financial reporting

Inkomste erkenning Income recognition

Inkomstestaat Income statement

Internasionale Verslagdoeningstandaarde International reporting standards

Interne verslagdoening Internal reporting

Kontantvloeistaat Cash-flow statement

Laste Liabilities

Omset Turnover

Rekeningkunde Accountancy

Slegte skuld Bad debt

Strategiese finansiële bestuur Strategic financial management



Bronnelys

• http://1.bp.blogspot.com.jpg

• http://1.bp.blogspot.com/_8lhLa0PD1LE/Sx6hH5o1A6I/AAAAAAAAAPo/34EcNq7MX

zQ/s400/making+money.JPG

• http://1.bp.blogspot.com/Truck.jpg

• http://4.bp.blogspot.com/damaged-box.jpg

• http://accounting-financial-tax.com/2009/03/expense-recognition-for-obsolete-

inventory/

• http://admin.sun.ac.za/finance/finbeleid.htm

• http://basiccollegeaccounting.com/what-is-depreciation-and-why-do-we-need-to-

provide-for-depreciation/

• http://beginnersinvest.about.com/cs/a/aa2203a.htm

• http://beginnersinvest.about.com/od/gaap/a/aa0605_2.htm

• http://bigfatfinanceblog.com/wp-content/uploads/2009/03/ifrs-logo.jpg

• http://bizcovering.com/investing/objectives-of-external-financial-

reporting/#ixzz1PA37DBi3

• http://blog.accountingcoach.com/commissions-revenue-expense/

• http://businesstm.com/wp-content/uploads/2010/01/kfc-300x300.jpg

• http://chessaleeinlondon.files.wordpress.com/2009/01/huisgenootsa.jpg

• http://coobulldog.wordpress.com/2010/02/22/what-is-the-role-of-the-coo/

• http://downloads.bbc.co.uk/foi/classes/policies_procedures/expenses_policy.pdf








• http://i.ehow.com/images/a04/ph/4p/job-description-sales-store-cashier-800x800.jpg

• http://i.investopedia.com/inv/articles/site/Cash_Flow_Example.gif

• http://i.technet.microsoft.com/dynimg/IC29225.jpg

• http://i237.photobucket.com/albums/ff263/dharma-putra/IncomeStatementExample-

ClosingEntry.png

• http://i237.photobucket.com/albums/ff263/dharma-putra/ProfitBehavior.png

• http://imanifinancial.co.uk/images/sfm_diagram.jpg

• http://img218.imageshack.us/i/77384844.jpg/

• http://jrf.org/files/images/JRC-building.jpg

• http://moneyterms.co.uk/revenue-recognition/

• http://net.onextrapixel.com/wp-content/uploads/2010/06/advertisement-poster.jpg

• http://sowrock.com/electricity/electricity3.gif

• http://static.ideate.co.za/wp-content/images/steers.jpg

• http://static.seekingalpha.com/uploads/2010/5/3/saupload_house_for_rent.jpg

• http://the60sofficialsite.com/images/Lux%20Soap.jpg

• http://tutor2u.net/business/accounts/assets_fixedassets_depreciation_slexample.asp

• http://tutor2u.net/business/accounts/main_ratios.htm

• http://tutor2u.net/business/gcse/finance_business_costs.htm

• http://web.mit.edu/sapr3/windocs/bppcb01a.htm



• http://www.aalnc.org/images/pdfs/ChaptLeaders/SampleRecord.pdf

• http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/09Xpg01.html

• http://www.analystnotes.com/notes/los_detail.php?id=184

• http://www.articlesbase.com/accounting-articles/what-is-ifrs-and-why-are-global-

economics-looking-at-one-accounting-standard-573896.html#ixzz1P9yaygMV

• http://www.bang-marketing.com/images/p_crop2.jpg

• http://www.bized.co.uk/learn/business/accounting/busaccounts/notes/pl.htm?page=2

• http://www.bookkeeping-financial-accounting-

resources.com/images/accountingcycle.jpg

• http://www.cane.org.za/wp-content/uploads/2010/05/eskom-logo.jpg

• http://www.ci.santa-ana.ca.us/images/0607-cafr_cover.jpg

• http://www.communitytechnology.org.uk/vacancies/financial-manager-comm-tech.pdf

• http://www.companythumbs.com/reports/S/STAN.L/annual/STAN.L_annual_2007.jpg

• http://www.completetax.com/taxguide/text/c60s15d135.asp

• http://www.create-comply.com/images/main/home.jpg

• http://www.decs.sa.gov.au/goldbook/pages/financial/components/?reFlag=1

• http://www.devserve.co.za/img/Assets.gif

• http://www.dummies.com/how-to/content/managements-role-in-preparing-financial-

reports.html#ixzz1PFwmfihV

• http://www.dummies.com/how-to/content/reading-an-annual-

report.html#ixzz1PFeMJMLU

• http://www.ehow.com/how_5348920_improve-payment-approval-authorization-

process.html#ixzz1Of2sowE9



• http://www.ehow.com/info_7802536_organizations-financial-statement-information-

used.html#ixzz1Kjh3g9bk

• http://www.emf-financial.co.uk/business%20costs.gif

• http://www.entrepreneur.com/money/moneymanagement/managingcashflow/article2

1928.html

• http://www.equisys.com/solutions/img/solutions_compliance2.jpg

• http://www.freemba.in/articlesread.php?artcode=291&substcode=18&stcode=10

• http://www.freetopessays.com/content/measuring-business-income-why-financial-

statements-are-prepared-end-regular-accounting-seaso

• http://www.geekologie.com/2009/10/22/confidential.jpg

• http://www.hse.gov.uk/pubns/indg163.pdf

• http://www.iasplus.com/standard/framewk.htm

• http://www.ibscdc.org/img/why-financial-management.gif

• http://www.injac.org/breatheasyville/images/rental.jpg

• http://www.internalaudit.bham.ac.uk/resources/reference.shtml

• http://www.introduction-to-management.24xls.com/en216

• http://www.investopedia.com/ask/answers/04/042204.asp



• http://www.nationalpaints.com/categoryphotos/CategoryPhoto_713.jpg

• http://www.nonprofitaccountingbasics.org/internal-reporting-good-

management/internal-reports

• http://www.nysscpa.org/cpajournal/2004/1104/essentials/p22.htm



• http://www.principlesofaccounting.com/ART/C4art/classified%20balance%20sheet.P

NG

• http://www.quickmba.com/accounting/fin/statements/

• http://www.rurdev.usda.gov/rbs/pub/rr154.pdf

• http://www.sanire.co.za/documents/papers/cat_view/96-papers

• http://www.scotland.gov.uk/Topics/Government/Finance/spfm/payments#a2

• http://www.sec.gov/investor/pubs/begfinstmtguide.htm

• http://www.tbs-sct.gc.ca/dpr-rmr/2007-2008/inst/dus/images/Liabilities-eng.jpg

• http://www.therodshop.com/warranty.htm

• http://www.thetimes100.co.uk/downloads/theory/primary,_secondary_and_tertiary_ac

tivity.pdf

• http://www.watertestscam.org.za/images/logos/randwaterboard.jpg

• http://www.whichfranchise.co.za/finance/article.cfm?articleid=27

• http://www.who.int/management/Finmancyclethm.jpg

• http://www.wikicfo.com/wiki/Accounting-Income-Definition.ashx

• http://www.wikicfo.com/wiki/Economic-Income.ashx

• http://www.wimpy.co.za/fr-faqs.htm

• http://www.wisegeek.com/what-is-internal-reporting.htm

• http://www.wisegeek.com/what-is-investment-income.htm,

• https://static.flatworldknowledge.com/sites/all/files/imagecache/book/27984/fwk-

collins-fig15_006.jpgs



Selfevalueringsriglyne

Riglyne: Aktiwiteit 1

ABC Skoenmaatskappy ondervind tans probleme met die uitvoering van doeltreffende

finansiële bestuur. Jy is aangestel as ŉ konsultant om voorstelle te doen ten einde die

probleem op te los. Stel ŉ verslag saam waain jy jou voorstelle uiteensit.

Antwoord:

• Aktiewe betrokkenheid by die opstel van ŉ begroting

In die meeste sakeondernemings word die begrotingsverantwoordelikheid soveel

as moontlik gedelegeer na die onderskeie bestuurders. As gevolg hiervan kry

bestuurders ŉ kans om aktief betrokke te wees by sake soos die bepaling van

verkoopsvolumes; tydelike vulling van vakatures om verkope te stimuleer; die

bepaling van koopvoorkeure ten opsigte van produkte wat ooreenkomstig bepaalde

volumes gebruik word en beleggings in nuwe toerusting of fasiliteite.

• Duidelike aannames

ŉ Begroting is ŉ plan vir die toekoms, gebaseer op die beskikbare bewyse ten tye

van die voorbereiding van die begroting. Daar moet aannames gemaak word oor

aspekte soos verkopegroei, personeelomset, inflasie, ens. Hierdie aannames moet

duidelik in die aanbieding van die begroting vermeld word.

• Samewerking met die rekenmeester

Die rekenmeester wat in ŉ onderneming werksaam is, is in der waarheid die

onderneming se persoonlike sake-adviseur. Die rekenmeester het kennis van die

finansies van die onderneming en die belangrikste drywers van inkomste en koste.

Hierdie kennis is nuttig wanneer dit kom by die hersiening van die onderneming se

prestasie regdeur die jaar.

Verder kan die rekenmeester resultate modelleer op grond van verskillende

aannames en help om ŉ duidelik beeld van die risiko's te kry.



• Deel die begroting met alle betrokke partye

ŉ Bestuurder se sukses hang af van die resultate wat deur alle betrokke partye

behaal word. Die bestuurder moet die begroting en die sleutelaannames waarop dit

gebaseer is met die betrokke partye deel. As alle werknemers weet wat die

finansiële resultate is en wat beoog word, kan dit werknemers motiveer om dié

aksies te neem wat die mees positiewe resultate sal gee.

• Bestuurders moet verantwoordelikheid neem

Wanneer dit finansieel swaar gaan met ŉ onderneming, is dit maklik om

verskonings te soek en ander daarvoor te blameer. Bestuurders betrokke by die

opstel van ŉ begroting, moet daarop gefokus wees om positiewe resultate te

behaal, eerder as om verskonings te soek.

• Monitor prestasie en neem aksie

Daar moet ŉ proses in plek wees om werklike prestasie teen die begroting te

moniteer. As sakebedrywighede volgens plan verloop, moet aksies geïdentifiseer

word wat die onderneming selfs verder kan verbeter. As alles nie volgens plan

verloop nie, moet aksies geïdentifiseer word wat daarop sal fokus om die

sakebedrywighede weer op dreef te bring.

• Fokus op die mees belangrike detail

Wanneer dit kom by finansiële bestuur, kan bestuurders soms verlore raak in detail

en nietighede. Bestuurders moet duidelikheid hê oor die inligting waaraan aandag

geskenk moet word. Voorbeelde van sodanige inligting is inkomste uit verkope of

dienste, salariskoste van werknemers en bedryfskoste.


1. Onderskei tussen die volgende beginsels waarop basiese rekenkundige state gebaseer

is:

• Lopende saak beginsel

• Paringsbeginsel




Antwoord:

• Lopende saakbeginsel

Hierdie rekeningkundige beginsel aanvaar dat ŉ maatskappy sal voortbestaan om

sy doelwitte en verpligtinge na te kom en nie gelikwideer sal word in die afsienbare

toekoms nie. Indien die maatskappy se finansiële situasie sodanig is dat die

rekenmeester van mening is dat die maatskappy nie in staat sal wees om voort te

gaan nie, sal daar van die rekenmeester verwag word om hierdie evaluering

openbaar te maak.

Die lopende saakbeginsel kan dit vir die maatskappy moontlik maak om van sy

vooruitbetaalde uitgawes uit te stel tot toekomstige rekeningkundige tydperke.

• Paringsbeginsel

Hierdie rekeningkundige beginsel vereis dat maatskappye die opgeloopte

rekeningkundige beginsel gebruik. Die paringsbeginsel vereis dat uitgawes met

inkomste afgepaar word. Byvoorbeeld, daar moet verslag gedoen word oor die

koste van verkope kommissies in die tydperk waarin die verkope gemaak is en nie

gerapporteer word in die periode wanneer die kommissie betaal is nie.

Lone van werknemers word gerapporteer as ŉ uitgawe in die week waarin die

werknemers gewerk het en nie in die week waarin die werknemers betaal is nie.

Indien ŉ maatskappy, byvoorbeeld instem om 1% van die 2010-inkomste as ŉ

bonus op 15 Januarie 2011 aan werkers te gee, moet die maatskappy die bonus

verklaar as ŉ uitgawe in 2010 en die onbetaalde bedrag op 31 Desember 2010 as

ŉ las. Die koste is aangegaan soos die verkope plaasgevind het.


Onder die opgeloopte rekeningkundige beginsel word inkomste erken so gou as ŉ

produk verkoop is of ŉ diens gelewer is, ongeag wanneer die gelde werklik ontvang

is. Kragtens hierdie basiese rekeningkundige beginsel, kan ŉ maatskappy R20,000

verdien en verklaar aan inkomste in die eerste maand wat dit sake bedryf, maar R0

in werklike kontant ontvang in daardie maand.

Byvoorbeeld, as ABC Consulting ŉ diens lewer teen ŉ ooreengekome prys van

R1 000, moet ABC R1 000 aan inkomste erken so gou as die diens gelewer is – dit



maak nie saak of die kliënt die R1 000 onmiddellik betaal of eers oor 30 dae nie.

2. Bereken die eienaarsbelang uit die volgende gegewens:

Bates = R100 000

Laste = R 60 000

Antwoord:

Eienaarsbelang = Bates – Laste

= R100 000 – R60 000

= R40 000

3. Veronderstel ŉ maatskappy word gedagvaar vir R1 000 000 deur ŉ voormalige

werknemer wat beweer dat sy dienste onregverdig beëindig is. Het die maatskappy

nou ŉ R1 000 000 verpligting of nie?

Antwoord:

Indien die maatskappy geregverdig was in die beëindiging van die werknemer se

dienste en het dokumentasie en getuies om die optrede te ondersteun, kan dit gesien

word as ŉ ongegronde regsgeding en mag daar geen las wees nie.

Andersyds, indien die maatskappy nie regverdig was in die beëindiging van die

dienste nie en dit is duidelik dat die maatskappy onbehoorlik opgetree het, sal die

maatskappy waarskynlik ŉ inkomstestaatverlies en ŉ balansstaat-aanspreeklikheid hê.




KFC MenloPark

Bron: http://4.bp.blogspot.com/KFC+logo.jpg

U is die eienaar van ŉ Kentucky Fried Chicken onderneming in Menlopark in Pretoria. U

verkoop die normale hoenderprodukte op die perseel. Beantwoord die volgende vrae met

betrekking tot die inkomste van u onderneming.

1. Hoe kan die inkomstestaat gebruik word in die meting van inkomste?

Die inkomstestaat meet alle inkomste teen al die uitgawes vir ŉ gegewe tydperk.

2. Watter spesifieke komponente van inkomste word gemeet? Gee praktiese voorbeelde

in u antwoord.

Antwoord:

• Verkope

Verkope is die bruto inkomste wat gegenereer word uit die verkoop van

hoenderprodukte minus teruggawes (kansellasies) en afslag (verlaging in die

pryse).

• Koste van goedere verkoop

Dit is die direkte koste wat verband hou met die voorbereiding van die

hoenderdisse. Hierdie koste sluit die voorraad wat gebruik word in, die direkte

arbeid, salarisse, vrag- en ander koste wat verband hou met die bedryfsaktiwiteite,

byvoorbeeld toerusting, herstelwerk, ens.

• Bruto wins



Die bruto wins is die direkte wins wat verband hou met die werklike voorbereiding

van die hoenderprodukte. Dit word bereken as verkope minus die koste van die

hoenderprodukte verkoop.

• Bedryfsuitgawes

Dit is die algemene en administratiewe uitgawes wat nodig is om die onderneming

te bedryf. Voorbeelde sluit in kantoorsalarisse, versekering, advertensies, verkope

kommissies en huur.

• Waardevermindering

Waardevermindering word gewoonlik ingesluit in bedryfsuitgawes en / of koste van

goedere verkoop. Waardevermindering is ŉ nie-kontant uitgawe, waar die kontant

uitvloei wanneer die bate gekoop word, maar die koste word opgeneem oor ŉ

tydperk van jare afhangende van die tipe bate.

Voorbeelde van wanneer waardevermindering ter sprake sal wees, is by die

aankoop van toerusting of ŉ gebou wat as restaurant gebruik word.

Waardevermindering word gelys by bedryfsuitgawes as die koste wat verband hou

met vaste bates, wat gebruik word vir die verkoop van goedere en dienste en

algemene of administratiewe doeleindes. Voorbeelde sluit in voertuie vir

maatskappy gebruik of ŉ kantoorrekenaar en telefoonsisteem.

• Bedryfswins

Dit is die wins wat verdien word gedurende die normale loop van bedrywighede. Dit

word bereken deur bedryfsuitgawes van die bruto wins af te trek.

• Ander inkomste en uitgawes

Ander inkomste en uitgawes verteenwoordig daardie items wat nie plaasgevind het

tydens die normale verloop van die bedrywighede nie. Byvoorbeeld, ŉ Kentucky

Fried Chicken onderneming sluit nie normaalweg inkomste in wat verkry word uit

die verhuring van eiendom of rente op beleggings nie. Hierdie bronne van inkomste

word afsonderlik hanteer. Rente-uitgawe vir skuld word ook ingesluit in hierdie

kategorie.

• Netto wins voor belasting



Dit is die bedrag van inkomste verdien deur die onderneming voordat belasting

betaal word.

• Netto wins na belasting

Dit is die uiteindelike verdienste van die onderneming. Dit word bereken deur

belasting betaal af te trek van netto wins voor belasting.

3. Watter vier tipes aanpassingsinskrywings kan teen jaareinde gedoen word?


U is die risikobestuurder van TableTop meubelhandelaar. U is bekommerd oor die

uitgawe-magtigingsprosedures by Table Top.

1. Gee ŉ beskrywing van die stappe wat u sal volg om te bepaal of die uitgawe-

magtigingsprosedures gevolg word.

Die volgende is die stappe in die evalueringsproses:

• Stap 1: Identifiseer die probleme

Gaan die proses na en probeer enige probleme identifiseer – dit is soms maklik om

probleme mis te kyk. Vra die personeel na hulle insette, veral ten opsigte van

probleme wat miskien nie altyd so duidelik sigbaar is nie.

Aanpassingsinskrywings

Uitgestelde

uitgawes

Opgeloopte

uitgawes

Opgeloopte

inkomste

Onverdiende

inkomste



• Stap 2: Besluit wie en wat dalk geraak word en hoe hulle geraak word

Tydens die evaluering is dit veral belangrik om te bepaal hoe die probleme die

onderneming en werknemers raak, aangesien dit sal help om die beste manier te

identifiseer om die probleem te bestuur. Dit kan beteken dat daar ŉ lys gemaak

moet word van die individuele sowel as groepsprosesse ten einde moontlike

probleme te identifiseer.

• Stap 3: Evalueer die probleme en besluit oor voorsorgmaatreëls

Nadat die probleme geïdentifiseer is, besluit dan wat om te doen. Die beste is om

moontlike oplossings te vergelyk met ŉ goeie standaard praktyk. Daar is baie

bronne en hulpmiddels in die verband. Dus, evalueer die prosesse, bepaal of

genoegsame kontrolemaatreëls in plek is en hoe die werk georganiseer is.

Vergelyk dit dan met goeie praktyk en bepaal of daar iets meer of anders gedoen

moet word.

• Stap 4: Bevindings en implementering

Indien die bevindings en moontlike oplossings geïmplementeer word, sal dit ŉ

verskil maak aan die onderneming. Die resultate van die assessering moet

noukeurig geboekstaaf word – op ŉ eenvoudige manier en met praktiese

implementeerbare voorstelle om die probleem aan te spreek. Geen assessering is

perfek nie, maar indien dit probleme identifiseer en kan lei tot verbetering in

prosesse, kan dit tot voordeel van die onderneming wees.

2. Aan watter vereistes moet die magtigingsprosedures en die betaal van fondse

voldoen?

Vereistes vir die prosedures vir die magtiging en betaling van fondse, is soos volg:

• Die magtiging vir betaling moet geskei wees van die proses van die betaling

self.

• Daar moet seker gemaak word dat die goedere of dienste wat verkry is,

voorsien is in ooreenstemming met die betrokke ooreenkoms voordat betaling

geskied.

• Betalingsvoorwaardes moet gekies of onderhandel word om goeie waarde te

voorsien.

• Fakture moet akkuraat en betyds betaal word.

• Daar moet ŉ balans tussen voorkomende en opsporende kontroles wees om



bedrog teë werk.

• Ouditprosedures wat geredelik nagegaan en gerapporteer kan word.

• Periodieke prosedures om enige lesse geleer tydens ŉ interne ouditondersoek,

of ander relevante ervarings of ontwikkelings, in die praktyk te implementeer.

3. TableTop koop ŉ nuwe masjien vir R155 000 op 1 Januarie 2010. Dit word geskat dat

die masjien ŉ reswaarde van R100 000 en ŉ bruikbare ekonomiese lewensduur van vyf

jaar sal hê. Die onderneming het ŉ rekeningkundige jaareinde van 31 Desember 2011.

Gebruik die reguitlyn waardeverminderingsmetode om die depresiasie te bereken.

Die gebruik van die reguitlyn waardeverminderingsmetode om die jaarlikse

depresiasiekoste te bereken, is soos volg:

DPN = (C-R) / N

waar:

DPN = Jaarlikse reguitlyn depresiasiekoste

C = koste van die bate

R = Residuele waarde van die bate

N = nuttige ekonomiese lewensduur van die bate (jare)

DPN = (R155 000 - R100 000)

5

DPN = R 9 000




Jy is die samesteller van TableTop Uitgewers se finansiële state.

Beantwoord die volgende vrae:

1. Noem die stappe wat jy sal volg in die voorbereiding van die finansiële verslag.

• Begin met die voorbereiding van die finansiële verslag deur die balansering van die

maatskappy se finansiële vermoë.

• Skep ŉ verklaring van die maatskappy se inkomste.

• Bereken aandeelhouers se aandele of verdienste per aandeel (VPA).

• Voltooi die verslag met ŉ berekening van die kontantbedrag wat die maatskappy

ingebring of gespandeer het.

2. Identifiseer en beskryf die voetnotas wat u kan aanbring in die state.

• Beduidende rekeningkundige beleid en praktyk

In die meeste lande vereis die wet dat die rekeningkundige beleid, wat gebruik

word vir die uitbeelding van die maatskappy se finansiële toestand en resultate,

bekend gemaak moet word.

• Inkomstebelasting

Die voetnotas voorsien gedetailleerde inligting oor die maatskappy se huidige en

uitgestelde inkomstebelasting.

• Pensioenplanne en ander aftreeprogramme


nadiensvoordeelprogramme. Die notas bevat spesifieke inligting oor die bates en

die koste van hierdie programme en dui aan hoeveel die planne oor- of

onderbefonds is, indien wel.

• Aandele opsies


werknemers, insluitend die metode van berekening vir aandele-gebaseerde

vergoeding en die effek van die metode op gerapporteerde resultate.

3. Verduidelik hoekom dit belangrik is dat state nie in afsondering maar eerder as ŉ

geheel gelees moet word nie.

Alhoewel elk van die finansiële state ŉ ander aspek aanspreek, moet in gedagte gehou

word dat alles verwant is. Die veranderinge in die bates en laste op die balansstaat word

ook weerspieël in die inkomste en uitgawes op die inkomstestaat, wat weer weerspieël

word in die maatskappy se winste of verliese. Kontantvloei verskaf wel meer inligting oor

die kontantbates wat op ŉ balansstaat is, maar is nie gelyk aan die netto inkomste op die



inkomstestaat nie.





www. a k a d e m i a . a c . z a

inansiële bestuur is die wetenskaplike manipulasie en gebruikvan die finansiële en sakeomgewing met die doel om die besteekonomiese besluite te neem wat moontlik is onder die

heersende omstandighede en die beskikbaarheid van inligting enskaars hulpbronne. Dit word gedoen deur verskeie statistiese, wis -kun dige en ekonomiese metodes. Eenvoudig gestel, finansiële bestuuris die optimale gebruik van finansiële en ander ekonomiese hulp -bronne. Belastingaangeleenthede word ook in ag geneem.

Finansiële bestuur het as ’n dissipline na vore gekom uit dieekonomie en het ’n wetenskap in eie reg geword. Finansiëlebestuur het bewys dat dit voordele inhou vir verskeie vlakke vandie samelewing en help met die ontwikkeling van finansiëledoelwitte wat uiteindelik sal help om ’n onderneming se doelwittete bereik. Hierdie finansiële doelwitte kan kort- of langtermyn -doelwitte wees. Die dag-tot-dag winsgewende bestuur van ’nonderneming en die bestuur van die daaglikse huishoudelikefinansies is korttermyndoelwitte. ’n Sakeonderneming se wins ge -wend heid en lewensvatbaarheid is langtermyndoelwitte.

Ander aktiwiteite wat deel uitmaak van finansiële bestuur is kon -tant bestuur, finansiële risikobestuur, finansiële rekeningkunde enbestuursrekeningkunde. Daar is ook drie verdere dissiplines infinansiële bestuur, naamlik finansiële beplanning, finansiële beheer enfinansiële besluitneming. Finansiële bestuur maak dit moontlik omdie finansiële wêreld te verstaan met behulp van rekeningkundigeverslae, finansiële verhoudings en finansiële state. Die toepassingvan doeltreffende finansiële bestuur is ook tot voordeel van dieekonomie van ’n land. Doeltreffende finansiële besluite kan lei totwinsgewendheid en eindelik tot groei en meer werkgeleenthede.

In hierdie studiegids word aandag gegee aan die beginsels vanfinansiële bestuur, basiese finansiële state, bestuur van inkomste enuitgawes, asook finansiële verslagdoening.

F

a k a d e m i aj o u o o p , a f r i k a a n s e l e e r t u i s t e

finansiële bestuur fmg105

Documents