finnbogi jakobsson taugalæknir
DESCRIPTION
Hvað veit fólk um slög og TIA? Málþingi Heilaheilla, laugardaginn 21.05.2011 til minningar um Ingólf Margeirsson. Finnbogi Jakobsson taugalæknir. Hvað veit fólk um slög og TIA?. Samfélagsleg þekking og vitund um sjúkdóma og áhættuþætti þeirra (enska: awareness). - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/1.jpg)
Hvað veit fólk um slög og TIA?
Málþingi Heilaheilla, laugardaginn 21.05.2011
til minningar um Ingólf Margeirsson
Finnbogi Jakobsson taugalæknir
![Page 2: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/2.jpg)
Hvað veit fólk um slög og TIA?
– Samfélagsleg þekking og vitund um sjúkdóma og áhættuþætti þeirra (enska: awareness).
– Skilningur og þekking sjúklinga á sínum einkennum og sjúkdómi
– Þekking aðstandenda, vina og umhverfis
![Page 3: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/3.jpg)
Samfélagsleg þekking• Hver er þekking leikmanna á slögum og
TIA?
– Fyrirbyggjandi þættir-áhættuþættir– Einkennum– Viðbrögðum við einkennum– Horfur– Lífsýn gagnvart sjúkdómnum
![Page 4: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/4.jpg)
Samfélagsleg þekking
• Erlendar rannsóknir– Fjölmargar– Niðurstaða flestra að þekking og vitund sé
ábótavant.
• Engar rannsóknir til hérlendis– Eigin reynsla– Reynsla samstarfsfólks
![Page 5: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/5.jpg)
Erlendar rannsóknir
– Neuroepidemiology 35(3):165-70,2010– Stroke awareness in Denmark– 3520 einstaklingar boðið að taka þátt gegnum
netsíðu– 811 þáttakendur, 50% konur, meðalaldur 58
ár
– Þekkja 4 mikilvægustu einkennin– Greina 3 mikilvægustu áhættuþættina
![Page 6: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/6.jpg)
Erlendar rannsókn frh.
• Eftirtalin einkenni voru þekkt:
– Máltruflun 78.4%– Andlitslömun 55.5%– Helftarlömun 55.5%– Sjóntruflanir 52.9%
![Page 7: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/7.jpg)
Erlendar rannsókn frh.Eftirtaldir áhættuþekktir greindir:
– Hár blóðþrýstingur 72.3%– Heilaslag áður 49.5%– Hátt kolesterol 33.2%
– Reykingar ekki talinn áhættuþáttur– Sykursýki ekki talinn áhættuþáttur
Konur tölfræðilega betur að sér en karlar
![Page 8: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/8.jpg)
Erlend rannsókn II
– Stroke awareness in the general population: knowledge of stroke, risk factors and warning signs in older adults.
• Badajoz, Spáni. European Stroke Conference Hamburg 24-27 may 2011
– Viðtal 2411 einstaklinga, 59,9% konur,aldur frá 16.4-93.8, meðal 39.0. >65 ára 38%.
– Yngri bornir saman við eldri
![Page 9: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/9.jpg)
Erlend rannsókn II frh.
• Niðurstöður– Nefna eitt einkenni slags réttilega
• Eldri 59% Yngri 78.7%
– Nefna einn áhættuþátt réttilega • Eldri 46.8% Yngri 62.2%
– Rétt viðbrögð við eigin einkennum slags • Eldri 63.1% Yngri 84.4%
• Eldri einstaklingar ver að sér um heilaslög
![Page 10: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/10.jpg)
“Eigin viðtalsrannsókn”
– Engin íslensk rannsókn til
– Eigin viðtalsathugun við 3 lækna, 2 hjúkrunarfræðinga, 2 sjúkraþjálfara og byggt á eigin reynslu frá 1989.
– “Hvað er það fyrsta sem þér dettur í hug að nefna ef þú hugsar um þekkingarskort hjá bráðum heilaslagssjúklingi”
![Page 11: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/11.jpg)
Eigin reynsla og annars fagfólks
– Tengsl við áhættuþátta lítið þekkt, utan hár BÞ tengdur blæðingum
– Reykingar, Offita, Hátt kolesterol, Sykursýki, Streita sterkt tengdir hjarta en ekki heila.
– Örlögin-óheppni orsökin
– Lítill greinarmunur á blæðingum og blóðtöppum í heila
![Page 12: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/12.jpg)
Eigin reynsla og annars fagfólks
Vel þekkt fyrirbæri
– Blæðingar vegna æðagúls á heilaæðum –Heilamengisblæðingar – (subarachnoidal hemorrhagia)
– Tengist skyndilegum slæmum höfuðverk
![Page 13: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/13.jpg)
Eigin reynsla og annars fagfólks
– Fáir þekkja fyrirmæli um hvernig eigi að bregðast við einkennum (sbr. hjartahnoð eða brjóstverkur hringja 112)
– Engin hefur heyrt um blóðsegaleysandi meðferð <3-4.5 klst. frá fyrstu einkennum með rt-PA iv.
– Minnkar einkenni eftir 3 mánuði.
– Notuð á Íslandi síðan 1999. – Sammantekt 1999-2006. Birna Sigurborg Guðmundsdóttir
læknanemi.
(sbr. við hjartaþræðingar/blásningar/aðgerðir)
![Page 14: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/14.jpg)
Niðurstöður
Hlutfall blóðsegaleysandi meðferðar og heilablóðfalla á ári
0,0%
1,0%
2,0%
3,0%
4,0%
5,0%
6,0%
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Alls
Ár
Pró
sen
ta
3% heilablóðfalls sjúklinga fá blóðsegaleysandi meðferð
![Page 15: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/15.jpg)
Ályktanir rannsóknar 1999-2006
• Hlutfall sjúklinga sem fær rt-PA er svipað og erlendar rannsóknir sýna.
• Árangur er svipaður hér og erlendis
• Einnig hlutfall blæðinga og dánartíðni.
• Markvissari vinnubrögð á bráðamóttöku gætu stytt tíma að upphafi meðferðar hjá fleirum.
![Page 16: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/16.jpg)
Eigin reynsla og annars fagfólks
Einstaka einkenni eru sæmilega þekkt:– Lömun í andliti, hendi og fæti – Taltruflun
• málstol – erfiðleikar að tjá sig vel þekkt• Þvoglumælgi minna þekkt
– Sjóntruflanir-Tvísýni, Sjónsviðskerðing ekki þekkt einkenni
– Svimi/óstöðugleiki/riða við gang ekki tengt– þekkt að innra eyrað valdi svima.
![Page 17: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/17.jpg)
TIA
Fyrirbærið TIA -skammvinn heilablóðþurrð, – með einkennum í mín – klst. sem ganga til
baka og gætu verið fyrirboða einkenni um síðara slag
– Nánast óþekkt
– “Ég held að ég sé með angina eða hjartaöng”– “Ég held að ég sé með TIA”???
![Page 18: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/18.jpg)
Gagnsæ íslensk einkennalýsing
– Kastast niður – krampi– Kippast til – krampi– Skjálfti – ættgengur skjálfti/parkinsons skjálfti– Riða til falls – óstöðugleiki - ataxia– Líða út af - yfirliði– Leka niður – yfirlið– Hnjóta/hrasa – tengt óhöppum– Kikna í hjánum – sálin að angra líkamann– Slag – sleginn niður
![Page 19: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/19.jpg)
Eigin reynsla og annars fagfólks
Eftir áfall– “Hvað verður um blóðtappann?”– “Getur hann losnað og farið lengra?”– “Hvað verður um blóðið og hvað kemur í
staðinn?”– “Lagast af sjálfu sér”– “Aldrei eins/góður aftur”-Bölsýni
![Page 20: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/20.jpg)
Eigin reynsla og annars fagfólks
Vinir og vandamenn
– Vanþekking á ósýnilegum einkennum– Þreyta– Einbeitingarskortur– Minnistruflanir– Breytingar á vitrænni getu– Persónuleikabreytingar
![Page 21: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/21.jpg)
Hjarta og heili
![Page 22: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/22.jpg)
Hjartasjúkdómar - töm orð
Almenn vitund um– Hjartaáfall– Hjartaöng– Hjartabilun– Hjartaverkur– Kransæðastíflu– Kransæðaaðgerð/þræðing– Hjartastopp/hjartahnoð– Áhættuþættir hjartasjúkdóma
![Page 23: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/23.jpg)
Orðaval óleyst frá 1954
![Page 24: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/24.jpg)
Sameiginlegt orð skortir
• Slag – ft:Slög– Hjartaslag– Heilaslag– Heilablóðþurrðarslag– Heilablæðingarslag– “Er ég þar með sleginn af”
• Heilablóðfall –ft: föll– Blæðing?– Blóðtappi?
![Page 25: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/25.jpg)
Árangur af þjóðarvitund
– Hjartasjúkdómum– Leghálskrabbamein– Brjóstakrabbamein– Lungnakrabbameini –reykingum en ekki öðrum
lungnasjúkdómum– Áfengismeðferð– Sjóslysum-vinnuslysum
– Umferðarslys??
– Slysaaukning í ferðamennsku!!!!!
![Page 26: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/26.jpg)
Tilgangur vitundar
• Auka meðferðarlíkur við bráð einkenni
• Auknar meðferðarlíkur á byrjunastigum sjúkdóma
• Minnka áhættuþátti-færri sjúkdomstilfelli
• Langur vegur frá þekkingu til breytni!
![Page 27: Finnbogi Jakobsson taugalæknir](https://reader030.vdocuments.pub/reader030/viewer/2022033013/56815959550346895dc6951b/html5/thumbnails/27.jpg)
Slagkort