first edition in thai: 2014 foundation for critical thinking ...¹ƒจเราด บ าง ข...

TFirst Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org

First Edition in Thai: 2014 Foundation For Critical Thinking Press www.criticalthinking.org



Introduction, for Teachers and Students บทน ำส ำหรบคร-อำจำรยและนกเรยน-นกศกษำ

มนษยเราอาศยอยในโลกแหงความคด เรายอมรบบางความคดวาเปนจรง เราปฏเสธบางความคดอนวาผด แตความคดทเรารบรวาจรงบางครงกไมจรง ไมคอยแนหรอชกน าไปในทางทผด และความคดทเรายอมรบวาผดและหยมหยมบางครงกเปนจรงและมความส าคญ โดยธรรมชาตใจของเราไมยอมไขวควาหาความจรง โดยธรรมชาตเราไมมองสงตางๆ ตามทมนเปนจรง เราไมส านกอยางอตโนมตวาสงใดมเหตผล สงใดขาดเหตผล ความคดของเรามกมอคตดวยวาระซอนเรน มอคตดวยผลประโยชนและคานยมของเรา เรามกมองสงตางๆ อยางทเราตองการ เราบดเบอนความเปนจรงใหเขากบความคดทเรามอยแลว การบดเบอนความเปนจรงเปนเรองธรรมดาในชวตมนษย มนคอปรากฏการณบอยครงทเราทกคนตกเปนเหยออยางชวยไมได

เราแตละคนมองโลกผานเลนซทมากหลายและจะเลอนเลนซไปเฉพาะทตรงกบความรสกทเปลยนไปของเรา นอกจากน ทศนะสวนใหญของเรายงอยใตส านก ไมคมชดแมนย าและมกอยใตอทธพลของแรงกดดนหลายอยาง – รวมทงอทธพลกดดนทางสงคม เศรษฐกจ ชววทยาและจตวทยา ความเหนแกตวและความใจแคบเหลานคออทธพลทฝงลกอยในชวตของมนษยทกคน

เราตองการหนทางทเปนระบบเพอเสรมสรางการคดทฟงไดของเรา และจ ากดการคดทฟงไมไดเอาไว เราตองการวธการควบคมใจของเราเพอจะไดก าหนดสงทเราจะคดใหคดไดอยางมเหตมผล -วาจะยอมรบและไมยอมรบสงในใด การคดเชงวจารณญาณคอกระบวนการนน คอการหนเหปรบทศทางนน... และในกรณทดสดคอวถนนส าหรบการด าเนนชวตของเรา หนงสอน าทางนเนนทแกนของแนวคดของการคดเชงวจารณญาณ ส าหรบคร-อาจารยเปนการใหและแบงปนแนวคดของการคดเชงวจารณญาณ ส าหรบนกเรยน-นกศกษาเปนการแนะน าการคดเชงวจารณญาณและใหยทธวธส าหรบการพฒนาการคดเชงวจารณญาณของตนเอง ส าหรบคร-อาจารยสามารถใชเพอการออกแบบวธการสอน การใหงานและการทดสอบ นกเรยน-นกศกษาสามารถใชไดส าหรบปรบปรงวธการเรยนของพวกเขาไดในหลายเนอหาวชา ทกษะทมปรากฏอยในหนงสอน าทางนประยกตไดกบทกวชา เชน นกคดเชงวจารณญาณจะมความกระจางในความมงหมายทก าลงเผชญและในค าถามทตรงกบประเดนปญหา พวกเขาจะตงค าถามกบขอมลขาวสาร กบขอสรปและกบมมมอง พวกเขาจะมงมนฟนฝาเพอความกระจาง เพอความถกตอง เพอความแมนย าและเพอความตรงประเดน พวกเขาจะหาทางคดใหลก คดอยางมตรรกะและยตธรรม พวกเขาจะประยกตทกษะเพอการอาน การเขยนรวมทงการพดและการฟง พวกเขาจะประยกตมนกบทกเรองทกวชาและประยกตมนไปตลอดชวต ถาทานเปนนกศกษาทใชหนงสอน าทางน จงน าตดตวไปใชในทกชนเรยนจนเปนนสย เปดดใหบอยเพอวเคราะหและสงเคราะหสงททานก าลงเรยน ตงเปาไปทการเรยนอยางลกในแนวความคดททานหาไดในนน –จนกระทงการใชกลายเปนธรรมชาต



สำรบำญ มนกคดอยหลกๆ สำมประเภท. . . .......................................................................................

นกคดเชงวจารณญาณทมใจยตธรรม …………………………………………………………. นกคดเชงวจารณญาณทเหนแกตว ……………………………………………………………… นกคดทไรเดยงสา ………………………………………………………………………..

กำรสรำงอปนสย (trait) เชงปญญำ …………………………………………………………. วธเปนนกคดเชงวจารณญาณทมใจยตธรรม ………………………………………..

มำตรฐำนเชงปญญำทท ำใหทำนคดไดดขน ……………………………………………. จงกระจาง: อยาท าใหคนอนสบสน …………………………………………………………... จงถกตอง: มนใจวามนคอความจรง ……………………………………………………. จงอยในประเดน: ใหแนใจวาอยในลทาง ......................................................... จงมตรรกะ: มนใจวาทกสงทกอยางสอดคลองกน ……………………………………. จงมความยตธรรม: ใหแนใจวาทานไดพจารณาผอนดวย ………………………………………………. มาตรฐานเชงปญญาทส าคญบางอยาง ……………………………………………… รายการค าถามททานอาจใชถามเพอพงเปาสมาตรฐานเชงปญญา ……………………… การคดเกยวกบความยตธรรม …………………………………………………………………. รายการส าหรบบนทกประจ าวนเกยวกบการคดและพฤตกรรมทไมยตธรรม ……………………

เรำแยกควำมคดของเรำออกเปนสวนๆ เพอคนหำปญหำในกำรคดของเรำ – แลวแกไขมน ………………………..……………………

คดถงความมงหมาย ………………………………………………………………………. แถลงค าถาม ............................................................................................................. รวบรวมขอมลขาวสาร ................................................................................................... ตรวจสอบขอลงความเหน ................................................................................................ ตงค าถามในสมมตฐาน ..................................................................................................... ท าความกระจางในแนวความคด ...................................................................................... ท าความเขาใจในมมมองของตนเอง ................................................................................ คดใหทะลถงผลทงหมดทอาจตามมา ............................................................................... ท าใหหมดความสงสยในขอวนจฉยและสมมตฐาน …………………………………………… หาและใหขอวนจฉยและสมมตฐาน …………………………………………………………..



p02 นกคดเชงวจำรณญำณมองหำหนทำงทดกวำเพอกำรกระท ำตำงๆ ……………………………………. ยทธวธส ำหรบกำรใชสวนตำงๆ ของกำรคด:

การวเคราะหปญหา ……………………………………………………………… การวเคราะหตวแสดงตางๆ ในเรองหนงๆ …………………………………………………… การวเคราะหบทตางๆ มหนงสอต ารา …………………………… การวเคราะหการท าลอง …………………………… การวเคราะหขอมลทเกบมาได (หลงการทดลอง) ……………………………. การวเคราะหวชาหรอสายวชาตางๆ ……………………………. การถามค าถามทพงเปาสสวนตางๆ ของการคด …………………………….

ยทธวธเพอสรำงควำมชดเจนและเพอควำมเขำใจถงควำมคดทส ำคญ การสรางความชดเจนในความคดของตนเอง และความคดทผอ นกลาว ……………………………. การคดใหทะลถงความคดทขดแยง ……………………………. การคดใหทะลในความคดทส าคญ …………………………… การสะทอนความคดส าคญทไดเรยนรมา …………………………… หองสมดแนวทางส าหรบนกคด ……………………………



p03

นกคดมอยสำมประเภทหลกๆ There are Three Main Kinds of Thinkers

บางครงเราแตละคนอาจเปนนกคดไรเดยงสา บางครงเปนนกคดทเหนแกตวและบางครงกเปนนกคดเชงวจารณญาณทมใจยตธรรมเราสามารถสรางสรรคโลกทดกวาเมอเรารวมกนใหความยตธรรมแกผอน อาจอาจไมมทางเปนผสมบรณแบบได แตเรากสามารถปรบปรงการคดของเราใหดขนไดเสมอ หนงสอน าทางเลมนจะชวยใหทานพฒนาตนเองใหเปนนกคดทมความยตธรรม

นกคด ไรเดยงสำ

นกคดเชงวจำรณญำณเหนแกตว

นกคดเชงวจำรณญำณใจยตธรรม

บคคลผ

ไมใยดหรอ ไมได

ตระหนกถงกำรคด

ของตน

บคคลผ

คดไดเกงแต

ไมยตธรรม

กบผอน

บคคลผ

ไมเพยงแต

คดไดเกง

แตกยตธรรมตอผอน



p04

นกคดเชงวจำรณญำณทมใจยตธรรม The Fairminded Critical Thinker

นกคดเชงวจารณญาณทมใจยตธรรมจะท าการปรบปรงการคดของตนเองใหมากทสดเทาทจะท าได พวกเขาอยากไดสงตางๆ โดยทพวกเขาไมเหนแกตว พวกเขาตองการชวยเหลอผอน พวกเขาตองการท าใหโลกดขนส าหรบทกคน พวกเขาจะเตมใจให เพอชวยผอน (เมอเหมาะสม) พวกเขาอาจไมมค าตอบทถกตองแตจะกระท าเพอปรบปรงการคดของพวกเขาใหดขน (และปฏบต) ตลอดเวลาทผานไป

นคอเสยงของนกคดเชงวจำรณญำณทมใจยตธรรม... “ขาพเจาคดมาก เพราะมนชวยใหเกดการเรยนร มนชวยใหขาพเจาคดออก ขาพเจาอยาก

เขาใจความคดของผอน ทจรงแลวขาพเจาอยากเขาใจตนเองอยากรวาท าไมถงท าเชนนน บางครงขาพเจาท าในสงทขาพเจาเองกไมเขาใจ มนไมงายทจะพยายามเขาใจทกคนและทกสงทกอยาง คนจ านวนมากพดอยางหนงท าอยางหนง เราไมสามารถเชอในสงทผอ นพดไดเสมอไป เราเชออะไรไดไมมากไปจากทเราไดเหนในโทรทศนและในอนเทอรเนต คนเรามกพดในสงตวเองไมไดหมายถงเพราะพวกเขาเหลานนอยากไดสงตางๆ จงพยายามยามพดเพอเอาใจเรา”

“ขาพเจาตองการใหโลกดขน ขาพเจาตองการท าใหมนดขนส าหรบทกคน ไมเพยงเฉพาะส าหรบขาพเจาและพรรคพวก เพอเขาใจผอน เราตองดทการกระท าของเขา เราตองเขาใจในสถานการณของเขาและหากเปนตวเราบางเราจะรสกอยางไร เราตองเอาใจเขามาใสใจเราดบาง ขาพเจาคดถงคนทไมมสงทขาพเจาม เชนคนทก าลงอดอยากหรอคนทไมมบานอย ขาพเจาตองการท าใหโลกเปนโลกททกคนมกนอยางเพยงพอและบานส าหรบอยอาศย มนงายมากทจะเหนแกตวและคดถงเฉพาะแตตวเราเอง โลกคงไมนาอยอาศยเลยถาทกคนเหนแกตว”



P05

นกคดเชงวจำรณญำณทเหนแกตว The Selfish Critical Thinker

นกคดเชงวจารณญาณทเหนแกตวคอผทใชการคดของตนเองเพอใหไดมาซงสงทตนตองการโดยไมพจารณาถงการกระท าของตนเองวาจะท าใหผอนเดอดรอนอยางไร พวกเขารตวดวาตนเองเปนนกคดทด แตพวกเขากเหนแกตวเอง พวกเขาอาจโลภมากและขาดความเมตตาอกดวย

นคอเสยงของนกคดเชงวจำรณญำณทเหนแกตว... “ขาพเจาคดมาก มนชวยใหขาพเจาไดสงทตองการ ขาพเจาเชอในทกสงทขาพเจาอยากจะเชอตราบใดทมนจะท าใหขาพเจาไดสงทขาพเจาอยากได “บางครงขาพเจากพดวา ‘ท ำไมได’ ทงๆ ทขาพเจา ‘ท ำได’ เพยงแตขาพเจาไมอยากท า ทานสามารถไดสงททานตองการจากผอนถาทานรจกวธการใชลกเลนหลอกใช (manipulate) เขา อยางเมอคนนทขาพเจาขอพอแมวาใหซอเครองคอมพวเตอรทแพงมากทขาพเจารเองกดวาพอแมคงไมมเงนเจยดซอใหใหได แตขาพเจากรวาพอ

แมมงานท าอยใชไหมละ ในเมอขาพเจาเปนลกเพราะฉะนนพอแมจงควรตองใหในสงทลกตองการสถงจะถก “มนชวยไดมากในการบอกคนทวไปในเรองทพวกเขาตองการฟง แนนอน บอยครงสงทพวกเขาไดยนไดฟงกไมใชเรองจรง แตนนกไมส าคญเพราะการพดในสงทคนอนไมอยากฟงมกท าใหเรายากล าบากได ทานหลอกคนอนไดเสมอถาทานรวธ รไหมละวา..เรายงสามารถหลอกตวเราเองไดดวยถาเรารวธ”



p06

นกคดไรเดยงสำ The Naïve Thinker

นกคดไรเดยงสาจะมองไมเหนวาการปรบปรงการคดมความส าคญอยางไร พวกเขาไมเดอดรอนทจะพฒนาจตใจของตน

นคอเสยงของนกคดไรเดยงสำ... “ฉนไมเหนจ าเปนตองคด ฉนเขาทกสงไดโดยไมตองคดกได ฉนเพยงท าในสงทฉนตองท า ฉนเชอทกอยางทฉนไดฟง ฉนเชอเกอบทกอยางทฉนเหนในโทรทศนและทกอยางทฉนอานจากอนเทอรเนตและสอออนไลน ฉนไมเหนเหตผลใดทจะตองตงค าถามกบขอความทฉนไดจากรายการโทรทศนและสอออนไลนเหลานน ฉนไมคดวามนจะมผลอะไรกบฉนอยด

“และฉนกไมเหนจะตองเสยเวลามากมายไปท าไมในการคนหาความจรง ถาหากฉนตองการค าตอบกแคถามคนอนเอากได พวกเขาสามารถหาค าตอบไดดกวาฉนเสยอกแลวท าไมฉนจะตองหามนดวยตวเองใหเสยเวลา มนงายกวาในการทจะพดวา ‘ฉนท าไมเปน’ เพอจะไดไมตองท าอะไรอกมาก การไปเทยวหาวาอะไรจรงไมจรงมนตองใชเวลามากมาย และบางครงกหนกมากไปส าหรบฉนอกดวย ฉะนนจะไปเดอดรอนกบมนไปท าไม “ฉนไปกนไดกบสงทพวกเขาท าเกอบทงหมด วธนมนงายด ฉนกท าตามทเขาบอกใหท า ปดปากตวเองไวและตามน าไปตามทพรรคพวกเขาจะตดสนใจ ฉนจะไมท าใหเกดคลนกระเพอม การคดท าใหเราเดอดรอน”

p07



กำรพฒนำอปนสยควำมเปนปญญำชน

นกคดเชงวจารณญาณอยากพฒนาอปนสยหรอกมลสนดานความเปนปญญาชน สนดาน (trait) เหลานเปนตวก ากบบงชวถการด ารงชวตของพวกเขา –วธเรยน วธตดตอสอความกบผอน วธการมองโลกของพวกเขา ขางลางนคอลกษณะสนดานหรอคณความดบางประการของความเปนปญญาชน ลองดวาทานพอจะดออกวาแตละขอมความหมายวาอยางไรกอนทจะเปดหนาตอไป ขณะทก าลงคดถงความคดทมความส าคญ การเปดพจนานกรมจะชวยไดมาก

อตสำหะเชงปญญำ Intellectual Perseverance

ซอสตยเชงปญญำ Intellectual Integrity

อสระเชงปญญำ Intellectual Independence

ถอมตนเชงปญญำ Intellectual Humility

รวมรสกเชงปญญำ Intellectual Empathy

กลำหำญเชงปญญำ Intellectual Courage

มใจยตธรรม Fairmindedness

อปนสยเชงปญญำ Intellectual Traits

เชอมนในเหตผล Confidence in Reason



p08

วธเปนนกคดเชงวจำรณญำณทมใจยตธรรม

ควำมซอสตยเชงปญญำ (Intellectual Integrity) ท าอยางททานอยากใหผอนท ากบตวทาน เคารพผอนอยางทานตองการใหผอนใหความเคารพ

แกทาน อยาคาดหวงวาจะใหผอนกระท าตอทานดมากไปกวาททานเตมใจทจะกระท าตอพวกเขา พจารณาถงความรสกของผอนในลกษณะเดยวกบททานพจารณาอยากใหผอนมความรสกกบทาน เนองจากทานไมตองการใหผอนหยาบคายกบทาน จงหลกเลยงการหยาบคายกบผอน เนองจากทานไมอยากใหใครมาท ารายทาน จงระมดระวงอยาท าอนตรายกบผอน ควำมมอสระเชงปญญำ (Intellectual Independence) คดดวยตวทานเอง นกใหออกดวยตวทานเอง เปนการดในการรบฟงผอนเพอใหรวาพวกเขาคดอะไร แตทานจะตองใชการคดของทานเองในการตดสนวาจะเชอผใดจะเชอในสงใด แนนอนททานจะตองไมเชอเพยงสงททานอยากเชอ จงใชมาตรฐานเชงปญญาส าหรบการตดสนใจ ใชมาตรฐานดานความถกตอง ความเขาประเดน ความส าคญและความยตธรรม ควำมอดทนมงมนเชงปญญำ (Intellectual Perseverance) อยาเปนคนชางลมเลก เมอทานเรมคดทานยงไมสามารถเรยนรอะไร เตอนใจตนเองวาทานสามารถท าได ถาการอานยากส าหรบทาน จงมงมนอยกบมน (เพราะการเรยนรวธอานมความส าคญ) เมอการเขยนเปนเรองยาก จงมงมนอยกบมนเพอทานจะไดเขยนใหดขน อยากลวการท างานหนกเมอทานรสกอยากจะลมเลก จ าไววา ไมวาทานจะคดไดดเพยงใด ทานกยงสามารถปรบปรงมนใหดขนไปไดอกและไมวาทานจะไดตะเกยกตะกายในการเรยนรไปแลวมากเพยงใดกจงพยายามท ามนตอไปเรอยๆ อยาลมเลก จงเปนกปตนเรอของทาน จงวางเสนทางชวตของทานดวยตวเอง ควำมรวมรสกเชงปญญำ (Intellectual Empathy) พยายามเสมอทจะท าความเขาใจวาผอนคดและมความรสกอยางไร ไมวาทานจะไมเหนดวยกบใคร จงพยายามมองความคดนนในมมมองของผนน เมอทานไดพยายามมองสงตางๆ ดวยมมมองของผอน ทานกจะเหนวาบางเรองทานเปนฝายถกและบางเรองฝายตรงขามเปนฝายถก การมใจทสามารถนกถงความคดและความรสกของผอนมความส าคญมากในชวต หากมผท าไดดงนมากๆ โลกยอมจะดขนมากมายส าหรบทกๆ คน ความเจบปวดและความทกขระทมในสงคมจะมนอยมาก ควำมถอมตนเชงปญญำ (Intellectual Humility) จงตระหนกรวาตวทานไมไดรในทกสง มมากมายททานไมร (และไมมทางร) อยากลาววาสงนนสงนเปนจรงในขณะทานทานไมแนใจวามนเปนเชนนนจรง หลายสงหลายอยางททานคดวาจรงแทจรงกลบไมจรง หลายสงหลายอยางมคนเขาวาเปนจรงแทจรงกลบกลายเปนไมจรง มหลายสงหลายอยางททานไดอานและททานไดเหนจากโทรทศนทไมใชความจรง จงตงค าถามเสมอวา “ฉนรไดอยางไร? เธอรไดอยางไร?”



ควำมกลำหำญเชงปญญำ (Intellectual Courage) จงพรอมทจะเปดปากพดในสงททานคดวาจรงแมมนจะไมเปนทชนชอบของพรรคพวกเพอนฝงหรอคนทวไปทอยรอบตวทาน แนนอนทบางครงการเปดปากพดกมอนตรายได ใชการคดทดทสดของทานในการนกหาวาเมอใดเหมาะสมทจะพด เมอใดควรเกบความคดนนไวกบตวของทานกอน เมอทานพดออกมา จงพยายามแสดงความเคารพตอผอน ..แตอยากลวทจะไมเหนดวยเปนการสวนตวไวในใจของทาน และจงอยากลวทจะตงค าถามกบความเชอของทานเองเพอทจะไดนกใหออกไดดวยส านกทเขาทเขาทา จงพฒนาความกลาในการมองลกลงไปในใจของทานเองเพอหาวามอะไรเกดขน แมวาทานจะไดมความเชอนนมานาน ทานกยงคงมใจทจะตงค าถาม มใจทจะใชการคดเชงวจารณญาณเพอตรวจสอบ” มควำมเชอมนในเหตผล (Confidence in Reason)

โอกาสดทสดในการสรางสรรคโลกทมความยตธรรมและเทยงธรรมกคอเมอเราใชการคดทดทสดของเรา เราทกคนทอยอาศยรวมกนในโลก เมอผคนมความไมเหนดวยซงกนและกนพวกเขาตองเอาชนะการไมลงรอยดวยการดทขอเทจจรงและดจากหลกฐาน เราจ าเปนทจะตองท างานรวมกนเพอใหไดมาซงขอสรปทเถยงเพอแกตวกนไดงายทสดดวยการน ามาตรฐานเชงปญญามาใชในการกระท าเพอแกปญหาใหบรรล ตวอยางเชน ตองแนใจวาทานไดใชขอมลขาวสารทถกตองและตรงกบประเดนของปญหาททานก าลงพยายามแกอย มองหาความซบซอนทซอนลกอยในประเดน หลกเลยงค าตอบผวเผนทน ามาใชกบปญหาทยงยากเนองจากมนไมมทางทจะใชส าหรบแกอะไรได คดการแกปญหาดวยมมมองหลายๆ มม เชอมนในพยานหลกฐานทชดเจน เชอขอเทจจรงและเชอในเหตผล ไมเชอศรทธาทมดบอด ไมเชอความความอจฉาความหงหวงและความกลว

ควำมมใจทกวำง (Fairmindedness) จงคดหาวาอะไรคอความยตธรรมในทกๆ สถานการณ คดถงความยตธรรมส าหรบทกคนทเกยวของอยาคดเฉพาะของตนเอง อยาใสความอยากและความจ าเปนของตนไวเหนอความตองการและความจ าเปนของผอน ทานควรมน าใจทจะใหแกผทมจ าเปนหรอความเดอดรอนมากกวาทาน พยายามจนตนาการวาผอนคดและรสกอยางไรในเรองน ลองเอาใจเขามาใสใจเราดบาง อยาเพงท าสงใดลงไปจนกวาทานไดผานขนนไปแลว จงคดกอนท า อยาท ากอนคด



P10

มำตรฐำนเชงปญญำ ชวยใหทำนคดไดดขน

นกคดทดทสดจะไมเชอในทกสงทเขาไดฟงหรอไดอานมา พวกเขาใชมาตรฐานเชงปญญามาตดสนวาอะไรทควรเชอหรอไมควรเชอ พวกเขาใชมาตรฐานเชงปญญาก ากบความคดใหอยในลโดยตลอด ในหนงสอแนวทางนผเขยนไดเนนในหวขอส าคญบางขอ เมอทานไดใชมนเปนประจ าทกวนแลว การคดของทานจะดขน จงชดเจน (Be clear!) – ทานสามารถกลาวถงสงททานหมายถงหรอไม? ทานพอจะยกตวอยางไดหรอไม? จงมควำมถกตอง (Be accurate!) – ทานแนใจไดหรอไมวามนจรง? จงตรงประเดน (Be relevant!) – เรองนสมพนธกบสงทเราก าลงคดอยางไร จงมตรรกะ (Be logical!) – เรองเหลานสอดคลองเขากนไดอยางไร? จงยตธรรม (Be fair!) – ขาพเจาไดพจารณาวาพฤตกรรมของขาพเจาจะท าใหผอน

รสกอยางไรแลวหรอยง? จงมเหตผล (Be reasonable!) – เราไดคดปญหานโดยตลอดแลวดวยใจทเปดกวางหรอไม?

.

ถำทกคนในโลกใชมำตรฐำนเชงปญญำเปนประจ ำแลว เรำคงจะแกปญหำใหญของเรำไดเกอบทงหมด



p11

จงชดเจน: อยำท ำใหผอนสบสน เราสบสนเมอเราไมชดเจน เราชดเจนเมอเราเขาใจ:

สงทเราก าลงพด ~ สงทเราก าลงไดยน สงทเราก าลงอาน ~ สงทเราก าลงเหน

ความคดสามารถพรามวหรอคมชดไดเหมอนตารางวดสายตา

สงททำนสำมำรถพดและค ำถำมททำนสำมำรถถำมเมอทำนอยำกมควำมชดเจน: ลองพดวาผมหมายความวาอยางไร ขอผมลองยกตวอยาง คณชวยบอกวาคณหมายถงอะไร? คณพอจะพดเรองนดวยค าพดอนไดหรอไม? ผมสบสน คณพอชวยอธบายวาคณหมายถงอะไรไดหรอไม? ขอผมไดลองบอกถงสงทคณไดพดเมอครไดแลวชวยบอกวาผมเขาใจถกตองหรอไม



p12

จงถกตอง: ใหแนใจวำมนจรง บางอยางถกตองเมอมนจรงและถก เมอมนไมถกบดเบอน เมอเราไมแนใจวาบางอยางถกตองหรอไม เราตรวจสอบเพอดวามนจรงหรอไม

เมอเรำตองกำรควำมถกตอง

เรำตองกำรพงไปให เขำพอดทกลำงเปำ

..เรำไมตองกำรใหกำรคด ของเรำถกบดเบอน

ไมวำในทำงใด

ค ำถำมททำนสำมำรถใชถำมใหแนใจวำทำนถกตอง

ทานรไดอยางไรวามนจรง? เราจะตรวจสอบไดอยางไรวามนจรงตามนน? เราจะทดสอบความคดนไดอยางไรวามนเปนจรง? ทานรไดอยางวาเรองทขาพเจาพดไปนนเปนความจรง? ขาพเจาจะรไดอยางไรวาสงทขาพเจาอานในสอออนไลนนนเปนจรง? ขาพเจาจะรไดอยางไรวาขอมลในหนงสอเลมนเปนจรง? ขาพเจาจะรไดอยางไรวาทส งเพอนขาพเจาพดนนจรง ขาพเจาจะคนหาดวยตนเองไดอยางไรวา "X" มความถกตอง?



p13

จงอยในประเดน: ใหแนใจวำทำนยงอยในล บางอยางเขาเรองตรงประเดนเมอมนสมพนธโดยตรงกบ

ปญหาททานก าลงพยายามแกอย ค าถามททานก าลงพยายามตอบอย อะไรกไดททานก าลงพดหรอก าลงเขยนอย

เครองกลไกทงหมดในหองนกบน เขาเรองเขาประเดนกบขบเครองบน ..แตไมเขาเรองเขาประเดน กบการขจกรยาน

ค ำถำมททำนสำมำรถถำมเมอทำนไมแนใจวำมบำงอยำงอยในประเดนหรอไม

เราจะคนหาไดอยางไรวาสงนเปนจรง สงททานก าลงพดอยสมพนธกบปญหานอยางไร? ขอมลนสมพนธกบค าถามทเราก าลงถามกนอยนอยางไร? อะไรทจะชวยใหเราแกปญหานได? สงททาก าลงกลาวนสมพนธกบสงทเราก าลงพดถงนอยางไร เรองนสมพนธกบความมงหมายของเราอยางไร?



p14

จงมตรรกะ: ใหแนใจวำทกอยำงเขำกนได

การคดจะมตรรกะกตอเมอทกอยางเขากนได ..เมอทกอยางสอดคลองไปดวยกนได

ค าถามททานสามารถถามเมอทานไมแนใจวาบางอยางมตรรกะหรอไม:

เรองนดไมคอยเขาเคาส าหรบผม คณชวยแสดงใหผมเหนวามนเขากนไดอยางไรบาง? ประโยคในยอหนานดมนเขากนไมได ขาพเจาจะเขยนยอหนานใหมใหมนเพอใหเรองมน

ไปกนไดอยางไร? สงททานก าลงพดอยนดไมคอยจะไปกนได คณมาถงขอสรปนไดอยางไร? ชวยอธบายวา

สงนเขาเคาส าหรบคณไดอยางไรบาง? ขอความทขาพเจาก าลงไดจากรายการโทรทศนนดไมคอยจะสมเหตสมผลสกเทาใด

ขาพเจาควรเชอตามหรอขาพเจาควรปฏเสธมนด?



p15

จงยตธรรม: ใหแนใจไดวำทำนพจำรณำผอนดวย เมอเราพจารณาความรสกของผอนกอนทเราจะท าอะไรลงไป เราเปนคน

ยตธรรม การมปญหามากมายในโลกนกเพราะคนเราไมมความยตธรรมตอกนอย

เกอบตลอดเวลา การมความยตธรรมม

ความส าคญยงส าหรบตวเราและส าหรบผอน

ค าถามททานสามารถถามเมอทานไมแนใจวาตวทานหรอผ อนมความยตธรรมหรอไม: ขาพเจาก าลงเหนแกตวอยในขณะนหรอไม? เขาหรอเธอก าลงเหนแกตวอยหรอไม? ขาพเจาไดพจารณาความคดของผอนแลวหรอไม? ขาพเจาไดพจารณาความรสกของผอนแลวหรอไม? เราก าลงใหความยตธรรมกบทกๆ คนในสถานการณนแลวหรอไม?



p16

มำตรฐำนเชงปญญำทส ำคญบำงประกำร โปรดจ าวานกคดทดใชมาตรฐานเชงปญญาส าหรบการตดสนใจวาจะเชอในสงใด ขางลางนคอนยามสงเขปของมาตรฐานทส าคญทสด: ควำมชดเจน (Clarity):

เปนทเขาใจได ไมมอะไรทสบสน ควำมถกตอง (Accuracy):

ถกตอง เปนจรง ไมบดเบอน แมนย ำ (Precision):

มรายละเอยดทถกตองทจ าเปนในการแกปญหา ตรงประเดน (Relevance):

สมพนธกบเรองทก าลงท า เชอมโยงกนโดยตรงr มควำมลก (Depth):

ประกอบดวยความซบซอนทจ าเปนส าหรบการคดใหทะลปรโปรง มควำมกวำง (Breadth):

เกยวของกบมมมองหลายมม มตรรกะ (Logic):

แตละสวนเขากนได ไมขดแยงกน มควำมส ำคญ (Significance):

พงไปทจดส าคญ ไมหยมหยม มควำมยตธรรม (Fairness):

พจารณาความคดและมมมองของผอน ไมเหนแกตว



p17

รำยกำรตรวจสอบส ำหรบค ำถำม ททำนสำมำรถถำมเพอพงจดไปทมำตรฐำนเชงปญญำ

Breadth Fairness

ควำมชดเจน

ทานพอจะใหรายละเอยดเพมไดหรอไม? ทานพอจะยกตวอยางไดหรอไม? ทานพอจะวาดรปสงททานหมายถงใหดไดหรอไม? ควำม

ถกตอง

เราจะตรวจสอบสงนนไดอยางไร? เราจะรไดอยางไรวามนเปนจรง? แนใจไดอยางไรวาเราไมไดบดเบอนความจรง?

ควำมแมนย ำ

ทานพอจะเจาะจงลงไปมากกวานไดหรอไม? ทานพอจะใหรายละเอยดไดหรอไม? Could you be more exact? ควำมตรง

ประเดน

สงททานพดเกยวของกบปญหาอยางไร? สงนมผลตอค าถามนอยางไร? สงนชวยเราในประเดนนไดอยางไร?

ควำมลก

อะไรทท าใหปญหานยาก? อะไรทเปนความซบซอนของค าถามน? อะไรคอความยากล าบากทเราตองจดการกบมน?

ควำมกวำง

เราตองการทศนะอนๆ ส าหรบพจารณาเรองนอกหรอไม? เราจ าเปนตองพจารณามมมองอนอกหรอไม? เราจ าเปนตองมองสงนดวยวธอนอกหรอไม?

ตรรกะ

ทงหมดนมนไปดวยกนไดหรอไม? เรามองเรองนดวยเหตและผลหรอไม? สงทเราก าลงพดเปนไปตามพยานหลกฐานหรอไม?

ควำมส ำคญ

นใชปญหาส าคญทสดส าหรบการพจารณาของเราหรอไม? นใชความคดกลางทเราพงเนนเจาะจงหรอไม? ขอเทจจรงใดทมความส าคญทสด?

ควำมยตธรรม

เราไดพจารณามมมองทเกยวของหมดแลวหรอไม เราก าลงเหนแกตวกนอยหรอไม? เราใหความยตธรรมกบเราเองและกบผอนหรอไม?



p18

คดถงควำมยตธรรม Think About Fairness

ผคนทมความยตธรรมตองการเปนนกคดทยตธรรม แตพวกเขากตระหนกไดวาไมใชเรองงาย

นกคดจตยตธรรมรวาไมเปนการงายเสมอไปในการใหความยตธรรมกบผอน พวกเขาจะตงค าถามกบพฤตกรรมของตนเอง จะถามวา “เรายตธรรมและมใจเปนธรรมอยหรอไม? นกคดทดจะมองเหนวาปญหาทมมากมายนนเกดขนเมอเราไมใหความยตธรรมแกผอน และพวกเขากตระหนกดวาไมมใครทมความสมบรณแบบเพราะบางครงกไมคอยมความยตธรรม แตพวกเขากคดถงวธคดของตนเอง พวกเขาถงกบเขยนเกยวกบการคดและพฤตกรรมของเขาเอง บางครงพวกเขาจะจดไวเปนบนทกประจ าวน จดปญหาทเกดจากพฤตกรรมของตนแลวนกหาวาพวกเขาท าจงท าเชนนนเมอไดท าไปแลว เชน การหาวาการคดใดทน าพาพวกเขาไปสความอยตธรรม

ในหนาถดไปคอหนาส าหรบการบนทก ทานสามารถท าส าเนาหลายแผนแลวรวมเปนสมดโนต และจดบนทกเกยวกบการคดและพฤตกรรมของทานลงไวในสมด นเปนการชวยใหทานไดมองเหนพฤตกรรมจาก “กระจกเงา” ททานเขยนขน

ใชแผนแบบนเขยนบนทกไวเปนรายสปดาหแลวดวาทานเปนผมความยตธรรมเพมขนหรอไม

นคอหนทางทท าใหผคนขาดความยตธรรม: 1) เปนผอ ามหตทารณ (cruel) 2) เปนผไมใหความเคารพผอน (disrespectful) 3) เปนผไมค านงถงผอน (inconsiderate) 4) เปนผหยาบคาย (rude)

5) เปนผขาดความเมตตา (unkind) 6) เปนผเหนแกตว (selfish) 7) เปนคนโหดรายใจด า (mean) 8) เปนผชอบท าใหผอนปวดใจ (hurtful)



p19

รำยกำรบนทกทเนนกำรคด และพฤตกรรมทขำดควำมยตธรรม

เพอปกปองสทธความเปนสวนตว ใหเขยนบนทกเฉพาะปญหาททานเตมใจแบงปนกบผอนท

ไดอานบนทกของทาน เนนจดไปทปญหาททานท าใหผอนยากล าบาก ปญหาทเปนผลของความโหดรายหรอความเหนแกตวหรอความหยาบคาย ฯลฯ ของทาน ขาพเจาไมยตธรรมไมยตธรรมเมอขาพเจาประพฤตปฏบตในสงตอไปน... ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ตอนนนทขาพเจาไมทนนกวาตวเองไมยตธรรมนนเปนเพราะขาพเจาคดก าลงวา..... ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ตอนนทขาพเจานกไดวาไมยตธรรมเปนเพราะ... --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- เพอไมใหพฤตกรรมไมยตธรรมทไมทนนกตอนนนเกดขไดนอก ขาพเจาจะ ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------



p20

เรำแยกกำรคดของเรำออกเปนสวนๆ เพอหำปญหำกำรคดของเรำ - และแกไขมน

นคอสวนประกอบ:

ควำมมงหมำย ของการคด

ค ำถำม ทเราพยายามตอบ

ขอมลขำวสำร ทตองการเพอตอบค าถาม

ขอลงควำมเหน หรอขอสรปทเราตองการบรรล

แนวควำมคด หรอความคด

หลกทเราก าลงใชในการคด

สมมตฐำน ทเราก าลง

ทกทก

ขอบงนยและผลทตำมมำ จากการคดของเรา

สวนประกอบของกำรคด

มมมอง ทจ าเปนในการ

พจารณา



p21

คดถงควำมมงหมำย Think About Purpose

ความมงหมาย ของทานคอสงททาน

พยายามใหบรรล หรอพยายาม ใหเกดมนขน

นกกฬำทดมงเนนไปทเปำหมำย นกคดทดกเชนกน

ค าถามททานสามารถถามไดเพอพงจดสความมงหมาย:

ความมงหมายของการกระท าสงทพวกเราก าลงจะท าคออะไร? ความมงหมายของการกระท าสงทขาพเจาก าลงจะท าคออะไร? ความมงหมายของภารกจทไดรบมอบหมายครงนคออะไร? ความมงหมายของตวละครหลกในนยายเรองนคออะไร? อาจารยของขาพเจาก าลงพยายามบรรลความมงหมายอะไร? ความมงหมายของเพอนขาพเจาคออะไร? ความมงหมายของต าราเลมนคออะไร? เราควรเปลยนความมงหมายของเราหรอไม? ความมงหมายของขาพเจายตธรรมแกทกคนแลวหรอไม?



p22

กำรตงค ำถำม State the Question

ค าถามเผยใหเหนปญหาและเปนตวชวยใหเราเกดความเขาใจในปญหาหรอสงทเราจ าเปนตอง นกคดทดจะตงประเดนค าถามทมความชดเจนมากทสดเทาทจะท าได

นกคดทด ใชเวลำนกคด ค ำถำมทตน

จ ำเปนทจะถำม

ค าถามททานสามารถถามในการตงค าถาม: ค าถามทขาพเจาพยายามหาค าตอบคออะไร? ค าถามของขาพเจาชดเจนหรอไม? ขาพเจาควรถามค าถามทแตกตางอกดวยหรอไม? ค าถามททานก าลงถามขาพเจาคออะไร? ค าถามส าคญในบท (หนงสอ) นคออะไร?



p23

กำรรวบรวมขอมล Gather the Information

p24

ขอมลขาวสารคอขอเทจจรง พยานหลกฐาน หรอประสบการณททานใชในการหาทางแกปญหา

เรำถกถลมดวยขอมลขำวสำรอยทกๆ วน – จำกทงอนเทอรเนต สอออนไลน โทรทศน วทย เพอน ญำตพนอง โรงเรยน.... ระวงใหด! มขอมลขำวสำรเหลำนนจ ำนวนมำกทไมถกมควำมตอง

ค าถามททานสามารถถามเกยวกบขอมลขาวสาร:

ขอมลอะไรทขาพเจาตองการเพอตอบค าถามน? ขาพเจาตองหาขอมลเพมเตมอกหรอไม? ขอมลนเขาประเดนสอดคลองกบความมงหมายของขาพเจาหรอไม? ขอมลนถกตองหรอไม? เรารไดอยางไร?



ตรวจสอบขอลงควำมเหนของทำน Check Your Inferences

ขอลงความเหนหรอขอวน จฉยคอผลสรปททานได มนคอสงทใจท าเพอหาทางแกปญหา ทานลงความเหนอยทกวน (เจนคอเพอนของฉน ดงนนฉนจงลงความเหนวาเชอเธอได) จงตระหนกวาทกครงททานท าการลงความเหน ทานอาจท าความแตกตาง ทานอาจท าใหมนสมเหตสมผลขน

p25

ค าถามททานสามารถถามเพอตรวจสอบการลงความเหนของทาน:

ผลสรปทขาพเจาก าลงจะสรปนคออะไร? มผลสรปอนทขาพเจาควรพจารณาอกหรอไม? ขอลงความเหนของขาพเจาสมเหตสมผลหรอไม? ขอลงความเหนของผอนสมเหตสมผลหรอไม?

กำรลงควำมเหนคอขนตอนของจตซงเกดขนเมอจตเรำพดวำ " ‘X’ เปนจรง, ดงนน ’Y’ จงเปนจรง” เชน, "ฝนก ำลงตกขำงนอก,” ดงนน” วนนฉนควรเอำรมตดไปดวยl should take an umbrella today” (ดหนำ. 29~31).



ตงค ำถำมกบสมมตฐำนของทำน Question Your Assumption

สมมตฐานหรอการคาดการณคอความเชอททานทกทกเอา (“ขาพเจาคาดวาเรามน ามนเพยงพอส าหรบการเดนทางของเรา”) ปกตเราจะไมตงค าถามกบการคาดการณ ..แตเราควร

p.26

สมมตฐำนหรอกำรคำดกำรณมอยเปนปกตในจตใตส ำนกของเรำ เรำไมรวำมนอยทนน แตเรำกใชมนเพอกำรหำทำงแกปญหำ เรำจ ำเปนทจะตองขด

มนขนมำ ตรวจสอบมนและดวำมนเขำเรองเขำรำวหรอไม

ค าถามททานสามารถถามเกยวกบสมมตฐานของทาน: อะไรคอสงทขาพเจาทกทกไวกอน? ขาพเจาก าลงคาดการณบางสงทขาพเจาไมควรท าอยหรอไม? ขอสนนษฐานลวงหนาใดทน าขาพเจาถงขอสรปน? สมมตฐานทผอ นใชคออะไร? อะไรคอสงทครมกคาดลวงหนาไวเกยวกบนกเรยน? อะไรคอสงทนกศกษาคาดลวงหนาไวกบการเรยน?



ท ำควำมกระจำงในแนวควำมคดของทำน (Clarify Your Concepts) แนวความคดหรอมโนทศนคอความคดททานใชในการคดเพอเขาใจ ‘สงทเกดขนเพอ

หาทางเผชญกบสถานการณนน’ นกคดทดตระหนกถงความคดหลกทพวกเขาก าลงใชในการคด

แนวควำม คดขอ ง ท ำนเกยวกบ “อำหำรสขภำพคออะไร?” แนวควำม คดขอ ง ท ำนเกยวกบ “อำหำรไมดตอสขภำพคออะไร?”

ค าถามททานสามารถถามเพอสรางความกระจางในแนวความคด ความคดหลกของบทความนคออะไร? มความคดอะไรทผดขนในใจของขาพเจาไดยนค าวา “โรงเรยน” “ครสตมาส” “เพอน”

“รฐบาล” “สนตภาพ? ความคดใดทขาพเจาใชในการคด? ความคดของขาพเจาท าใหขาพเจาหรอผอนมปญหา

หรอไม? ขาพเจาคดวาความคดของทานดเหมอนกนแตอยากใหทานชวยอธบายเพมเตมอกเลกนอย



p27

เขำใจมมมองของตน (และมมมองของผอน) Understand Your Point of View (and the point of view of others)

P28

มมมองคอสงททานก าลงมองเหนและวถททานเหนมนวาเปนอยางไร

นกไวในใจวาผคนจ านวนมากมมมมองทแตกตางกน โดยเฉพาะในขณะทพวกเขาไมเหนดวย

ทำนมมมมองของทำนมมหนง แตทำนเขำใจมมมองของผอนหรอไม

ค าถามททานสามารถถามเกยวกบมมมอง: ขาพเจาก าลงมองสถานการณนอยางไร? ขาพเจาก าลงมองอะไรอย? และขาพเจาเหนวามนเปนอยางไร? มมมมองทมเหตผลกวาส าหรบมองสถานการณนอกหรอไม? ดเหมอนวามมมองของขาพเจามความถกตองใชหรอไม? (จงระวงถามนใช) ขาพเจาพยายามเขาใจและรสกชนชอบมมมองของผอนบางหรอไม?



คดใหตลอดถงกำรสอนย Think Through the Implications

ก า ร ส อ น ย ห รอ ผ ลท อ า จ ต า ม ม า (Implications) คอสงทความคดของเราคดน าไปกอน เมอเราพดอะไรขนมาเราจะสอนยไปถงอกอยางเปนการเฉพาะ เชน ถาเราสญญาใหอะไรใครบางอยาง เราสอนยวาเราจะรกษาสญญานน ผลทตามมา (Consequences) คอผลของของบางสงบางอยางทเราไดท าไวกอนหนานน เชน ถาเราหยาบคายกบบางคน คนๆ นนอาจหยาบคายตอบโตเรา นคอผลทตามมาจากการทเราเปนฝายหยาบคายกอน

ทำนคดถงผลทอำจตำมมำกอนททำนลงมอท ำหรอไม?

ค าถามททานสามารถถามเกยวกบการสอนย: ถาขาพเจาตดสนใจท า "X,"อะไรจะเกดขน? ถาขาพเจาตดสนใจไมท า "X,"อะไรจะเกดขน? เมอตวละครเอกในเรองท าการตดสนใจเรองส าคญ อะไรทเกดเปนผลตามมาและ

ผลกระทบเปนอยางไร? ผลทอาจตามมาจากการเชอคนทขาพเจาไมรจกจะเปนอยางไร ผลทอาจตามมาของการไมชวยกนหยดภาวะโลกรอนจะมอะไรบาง ผลทอาจตามมาจากการไมท าการบานอาจเปนอยางไรไดบาง?



p29

ท ำควำมชดเจนเกยวกบนยทสอและสมมตฐำน Clarifying inferences and Assumptions

การแยกความแตกตางระหวางการลงความเหนและผลกระทบทตามมามความส าคญ คนทวไปมกสบสนระหวางสวนของความคดทงสองน เมอทานสามารถบอกไดถงความแตกตาง ทานจะเรมสงเกตไดถงความแตกตางของมน ขณะเมอทานท าไดทานกจะสามารถตรวจสอบไดวามนพอรบไดหรอไม โปรดจ าไววาสมมตฐานคอความเชอททานทกทกเอา คนทวไปไมคอยตงค าถามกบมน แตทานควรถาม ลองดภาพขางลางนวาการลงความเหนกบสมมตฐานท างานอยางไรในการคด:

กำรคดทอยในส ำนก

กำรคดทอยใตส ำนก ขอสมมตซอนอยในใจของเรำเปนปกต

สมมตฐำน

ขอลงควำมเหน (ขอสรป)

ขอมลขำวสำร (สถำนกำรณ)



p30

นคอตวอยำงส ำหรบทกสถำนกำรณทแสดงใหเหนไดวำทำนไดท ำกำรลงควำมเหน

ขอลงควำมเหนเหลำนสวนใหญมำจำกสมมตฐำนและขอมลขำวสำรทม

ขอมลขำวสำร (สถำนกำรณ):

เพอนคนหนงของฉนเดนผานฉนไปโดยไมยอมทกทายฉน

ขอลงควำมเหนทเปนไปได: เพอนคนน นโกรธ

ฉน

ขอสมมตทน ำมำสขอลงควำมเหน:

เม อใดท เพอนคนนนโกรธ เธอจะเดนผานฉนไปโดยไมทกทาย

ขอมลขำวสำร (สถำนกำรณ):

ฉน ไดยนล ก แมวรองในพมไม

ขอลงควำมเหนทเปนไปได:

ลกแมวหลงแม

ขอสมมตทน ำมำสขอลงควำมเหน:

ถาฉนไดยนเสยงลกแมวรองในพมไมทไรมนตองเ ปนลกแมวหลงแมทกครง



p31

กำรหำขอลงควำมเหนและสมมตฐำนของทำน Finding Your Inferences and Assumptions

ทานสามารถหาขอลงความเหนและขอสมมตไดโดยยทธวธดงตอไปน ประการแรก หาขอมล ตอจากนนใหลองหาวาหากคนคนหนงก าลงเผชญกบขอมลขาวสารเขาจะลงความเหนวาอยางไร จากนน “ใหยอนกลบ” ไปหาวา... ขอสมมตใดทน าไปสการลงความเหนนน

ขอมลขำวสำร (สถานการณ)

ขอลงควำมเหน ทเปนไปไดทเราอาจใช

สมมตฐำน ทน าเราไปถงขอลงความเหน

1. คอมพวเตอรหยดท างานขณะททานก าลงใชโปรแกรม

1. ถาทานรสตารทคอมพวเตอรมนมนจะท างานได

1. เมอใดทคอมพวเตอรหยดท างาน หากรสตารทมน มนจะแกปญหาได

2. ทานเหนทคนถอถงกระดาษก าลงบนขอบถนน

2. คนคนนนตองเปนพวกขเมา 2. ทกๆ คนทถอถงกระดาษนงบนขอบถนนเปนพวกขเมา

3. นกเรยนคนหนงทท าขอสอบเสรจกอนคนอนทกครง

3. นกเรยนคนนตองเรยนเกง 3. นกเรยนทท าขอสอบเสรจกอนคนอนเปนนกเรยนฉลาด

4. งานการบานไมนบรวมเปนคะแนนเกรด

4. ฉนไมตองทมเทมากกบการบาน

4. ฉนเอาใจใสทมเทเฉพาะงานทมการใหคะแนน

. .



p32 คราวนมาลองดสถานการณของทานเอง ใหแตละคนหาดวาขอลงความเหนของตนเองทลงส าหรบสถานการณนนๆ ขอลงความเหนนไมจ าเปนตองมตรรกะส าหรบตวสถานการณ ความมงหมายของกจกรรมนเปนเพยงการตรวจสอบถงความแตกตางระหวางสมมตฐาน ขอมลขาวสารและขอลงความเหน

ขอมลขำสำร (สถานการณ)

ขอลงควำมเหน ทเปนไปได

สมมตฐำน ทน าไปสขอลงความเหน

1.

1. 1.

2.

2. 2.

3.

3. 3.

4.

4. 4.

โปรดตระหนกวาขอลงความเหนเกดตามมาจากขอสมมตหรอสมมตฐานและขอมลขาสาร ถาขอสมมตของทานผด หรอขอมลของทานไมถกตอง ขอวนจฉยหรอขอลงความเหนของทานยอมตองผดไปดวย เมอทานมาถงขอสรปไดแลวทานจงสมารถออกขอลงความเหนได ทกๆ คนลงความเหนจ านวนมากกนทกๆ วน จงเรมสงเกตและดวาทานจะหาขอสมมตทน าไปสขอลงความเหนตางๆ เหลานนหรอไม แลวทานกจะเรมเหนวาทานมปญหาบางอยางในวธการคดของทาน นกคดทดทสดจะระมดระวงปญหาในการคดของตน การตงสมมตฐานอยางตรงไปตรงมาเปนยทธวธหนงททานสามารถใชไดซ าแลวซ าอกส าหรบการหาปญหาแลวจดการกบมน



p33

นกกำรคดเชงวจำรณญำณ มงหำทำงทดกวำส ำหรบกำรกระท ำ

Critical Thinkers Seek Better Ways of Doing Things

จะตองมหนทางทดกวาอยเสมอ และขาพเจาสามารถหามนได

ขาพเจาจะหาอะไรกไดท

ขาพเจาจ าเปนตองหา

นกคดเชงวจารณญาณมความเชอในพลงจตใจของตน



p34-35

กำรวเครำะหปญหำ ลองคดปญหาทส าคญมากหนงปญหาแลงวเคราะหปญหาโดยการพงจดเปาหมายไปทสวนตางๆ ของการคด ใชกระดาษสมดโนตเพอเขยนต าตอบของทาน

ปญหำนคอ... (เขยนปญหาใหชดเจนและแมนย ามากทสดพรอมรายละเอยด เขยนตวปญหาดวยแนวทางตางๆ จนกวามนจะเกดความชดเจนขนในใจของทาน)

ปญหำนมควำมส ำคญเนองจำก...

กญแจส ำคญของค ำถำมทจ ำเปนตองไดส ำหรบค ำตอบเพอแกปญหำนคอ... (ทกปญหาจะมค าถามทเชอมตดอยกบมน ในทนเราตองการใหทานเขยนค าถามทส าคญทสดออกมาเพอใชในการแกปญหา เขยนออกมาใหจะแจงและแมนย า การจ าเพาะเจาะจงมความส าคญยง)

ควำมมงหมำยส ำคญในกำรแสดงปญหำนคอ...

ขอมลขำวสำรตอไปนคอสงจ ำเปนส ำหรบกำรตอบค ำถำม (ในตอนนทานก าลงมองหาขอเทจจรงทจะชวยใหทานแกปญหา)

สมมตฐำนส ำคญบำงประกำรทขำพเจำใชในกำรคดคอ... (หาวาทานก าลงถออะไรเปนทต ง ใหแนใจวาขอสมมตททานถอเอานนมเหตมผล)

ควำมคดหลก (มโนทศนหรอแนวควำมคด) ทน ำทำงกำรคดของขำพเจำในขณะทขำพเจำก ำลงท ำกำรแกปญหำคอ... ขำพเจำใครพรรณนำควำมคดนตำมแนวทำงตอไปน...

(ตวอยางเชน ถาประเดนปญหาคอมลภาวะและวธบรรเทา ความคดส าคญกคอ “มลภาวะ” และการนยาม “มลภาวะ” จะเปนขอพรรณนาของทาน)

มมมองทเกยวของเชอมโยงกบปญหำนคอ... ขำพเจำใครเสรมรำยละเอยดของมมมองตำมแนวทำงดงตอไป

(ตวอยางเชน การด าเนนการเผชญกบประเดนปญหามลภาวะ ทานจะตองพจารณามมมองของ 1) สตวทไดรบผลกระทบจากมลภาวะ 2) มนษยทไดรบผลกระทบ 3) ผกอมลภาวะการใหการของเขา 4) ผท างานในการลดมลภาวะ)

ถำปญหำนไดรบกำรแกไข ผลทอำจตำมมำอำจมดงน (ถงตอนนทานก าลงพยายามหาสงทส าคญบางอยางทควรเกดขนถาปญหาไดรบการแกไขแลว)

ถำปญหำนไมไดรบกำรแกไข สงส ำคญทตำมมำอำจไดแก... (ถงตอนนทานก าลงพยายามหาสงทส าคญบางอยางทอาจเกดขนถาปญหาไมไดรบการแกไข)



หลงจำกกำรคดอยำงทะลปรโปรงผำนสวนประกองตำงๆ ของกำรคดแลว ขำพเจำคดวำ ทำงแกปญหำทดทสดส ำหรบปญหำน...

p36-37

กำรวเครำะหตวละครในเรองนยำย Analyzing Characters in a Story

ทานสามารถใชสวนตางๆ ของการคดเพอท าความเขาใจการคดของตวละครในเรอง เตมค าในชวงวางตอไปนโดยใชโดยใชกระดาษในสมดโนต ชอของเรองนคอ ___________________________________________________________ ตวละครทขาพเจามงเนนวเคราะหคอ ____________________________________________ ปญหำส ำคญทสดทตวละครนประสบคอ ... ควำมมงหมำยส ำคญทสดของตวละครนคอ...

(ถาความมงหมายของตวละครนเปลยนไปตามเวลา หรอตวละครมมากกวาหนงความมงหมาย ใหเขยนใหเขยนความมงหมายส าคญทงทมลงไป และแสดงใหเหนวาความมงหมายเปลยนไปในระหวางด าเนนเรอง ถาเปลยน เปลยนไปอยางไร)

ขอมลขำวสำรส ำคญทสดทตวละครใชในกำรคดในเรองนคอ... (มองหาขอเทจจรงหรอประสบการณทตวละครใชในการตดสนใจทส าคญ)

แนวควำมคดหรอควำมคดหลกทตวละครนใชในกำรคดคอ... ขำพเจำใครขยำยรำยละเอยดของควำมคดนดงน....

(พยายามหาวาความคดทผลกดนตวละครใหท าสงทเขาหรอเธอท า เชน ความคดหลกทท าใหเกด “ความโลภ” หรอ “ความหวโหย” หรอ “ความรก” หรอ “มตรภาพ”)

สมมตฐำนหลกทตวละครนใช (สงทตวละครทกทกเอำ) คอ... (มองหาความเชอทตวละครทกทกเอาหรอคาดลวงหนาวาเปนจรง ความเชอตางๆ ทตวละครไมตงค าถามหรอตงขอสงสย)

ขอสรปหลกตำงๆ (หรอขอลงควำมเหน) ทตวละครใชคอ... (มองหาขอสรปทส าคญทสดทตวละครใช ขอสรปทน าไปสการกระท าทส าคญ ขอสรปทบางครงทน าไปสการกระท าทผดพลาด หรอสรางปญหาใหกบผอน

ผลกระทบทเกด (กำรสอนยหรอสงทคำดวำอำจเกด) จำกพฤตกรรมของตวละครคอ...



(ตวละครตดสนใจแลวกระท าตามการตดสนใจนน มองหาสงส าคญทเกดขนหลงการกระท า สงทเปนผลกระทบตามมาทส าคญ)



P38-39

กำรวเครำะหบทเรยนในหนงสอต ำรำ Analyzing Chapters in a Textbook

หนงสอต าราทกเลมและทกบททตรรกะใหคนหาได หนทางส าคญหนงทท าไดคอการคนหาสวนตางๆ ในการคดของผแตง ขางลางนคอแผนส าหรบน าไปใช:

1) ควำมมงหมำยหลกของบทนคอ... (ในขอนทานตองพยายามแสดงใหเหนความมงหมายของผแตงต าราในบทนใหขดเจนทสดเทาทจะท าไดวาอะไรคอสงทผแตงตองการใหบรรล?)

2) ค ำถำมหลกทเปนหวใจของบทนคอ... (เปาหมายของทานคอการหาวาค าถามหลกทอยในใจของผแตงในการเขยนบทนคออะไร อะไรคอค าถามหลกทผแตงแสดงออกมา?)

3) ขอมลทส ำคญทสดในบทนคอ... (ทานตองบงชขอมลหลกทผแตงใชในบทเรยนนเพอสนบสนนขอโตเถยงในบท มองหาขอเทจจรง ประสบการณและ/หรอขอมลทผแตงใชสนบสนนขอสรป)

4) ขอลงควำมเหนในบทนคอ... (หาดวาขอสรปส าคญทสดทผแตงไดมาถงและน าเสนอไวในบท) 5) แนวควำมคดหลกทเรำจ ำเปนตองมควำมเขำใจในบทนคอ...

โดยแนวควำมคดนผแตงหมำยถง.. (มองหาความคดทมความส าคญทสดทหวใจของเหตผลของผแตง แนวความนอาจเปน เชน “วทยาศาสตร” หรอ “ก าลง” หรอ “ความยากจน” หรอ “สทธหนาทของพลเมอง”)

6) สมมตฐำนส ำคญทแสดงใหเหนถงกำรคดของผแตงไดแก... (ถามตนเองวา: สงทผแตงยดถอในบทน (ทอาจตงขอสงสยได) คออะไร? สมมตฐานหรอขอสมมตคอความเชอทผแตงไมไดใชในการคดในการอธบาย ปกตจะไมมการเอยถงสมมตฐานกน ดงนนจงเปนยากในการคนหา)

7a) ถำผอำนถอเอำสงทผเขยนเขยนมำยดมนอยำงจรงจง กำรสอนยทส ำคญคอ... (จะเกดผลทอาจตามมาอยางไรบาง ถาผอานจรงจงกบความคดของผเขยน?) 7b) ถำผอำนไมยอมรบตำมสงทผเขยนเขยน กำรสอนยทส ำคญคอ... (จะมผลกระทบอะไรบางทอาจตามมา หากผอานละเลยไมถอตามขอคดของผเขยนในบทน?)



p40

กำรวเครำะหกำรทดลอง Analyzing Experiments

ทานสามารถวเคราะหความคดของทานเกยวกบการทดลองทางวทยาศาสตรกอนลงมอปฏบต โดยการตอบขอแถลงดงตอไปน

ขำพเจำสำมำรถพรรณนำกำรทดลองครงนไดดงตอไปน

เปำหมำยของกำรทดลองในครงนคอ....

สมมตฐำนทเรำมงหำเพอกำรทดสอบในกำรทดลองนคอ...

ค ำถำมส ำคญทกำรทดนมงหำค ำตอบคอ....

กำรควบคมทเกยวของกบกำรทดลองนคอ....

แนวคดหลก หรอ ทฤษฎเบองหลงกำรทดลองนคอ...

กำรทดลองนตงอยบนสมมตฐำนดงตอไปน....

ขอมลทจะตองเกบในกำรทดลองครงนไดแก...

กำรสอนยทมศกยภำพของกำรทดลองนไดแก

(ณ จดน ทานก าลงมองหาผลส าคญทจะตามจากการทดลองน)



p41

กำรวเครำะหขอมลทเกบ (After Experiments)

หลงการทดลองแลวเสรจ ใหดขอมลทไดเกบมาและหาวามนมความหมายอะไร มนไดบอกอะไรกบทานบางแลวตอบขอแถลงตอไปน

ขอมลทเกบในระหวำงกำรทดลองไดแก....

กำรอนมำน (หรอขอสรป) ทมตรรกะทสดทไดจำกขอมลคอ....

(ขออนมานคอขอสรปททานไดหลงจากพจารณาขอมล)

ขออนมำนเหลำนเปนสงทโตแยงได หรอโตแยงไมไดเมอเทยบกบขอมลทใชศกษำครงนและเทยบกบหลกฐำนทเกยวของกบประเดนปญหำ

สมมตฐำนทใชส ำหรบกำรทดลองครงนสนบสนนหรอไมสนบสนนผลกำรทดลอง ใหค ำอธบำย......

สมมตฐำนทตงขนกอนกำรทดลองควรเปลยนหรอไม ค ว รเปลยนเมอเทยบกบขอมลท เ ก บในกำรทดลองครง น กำรเปลยนสมมตฐำน (ถำม) ควร เ ป นดงน......

ขอบงนยทส ำคญทสดของ ก ำ รทดลองครงนคอ...

ขอเสนอแนะส ำหรบกำรวจยประเภทนในอนำคตคอ.....



p42

กำรวเครำะหวชำหรอสำขำวชำ (Analyzing Subjects or Discipline)

เมอเราเขาใจสวนประกอบตางๆ ของการคดแลว เราจะรไดวาทกวชาทเราเรยนในโรงเรยนมตรรกะทสามารถหาออกมาได เราสามารถใชค าถามตอไปนเพอการน:

อะไรคอควำมมงหมำยหรอเปำหมำยส ำคญส ำหรบกำรเรยนวชำน? สงทผอยในสำขำนตองกำรใหบรรลคออะไร?

พวกเขำถำมค ำถำมชนดใด? ปญหำชนดใดทพวกเขำพยำยำมแก?

ขอมลขำสำรประเภทใดทพวกเขำเกบ?

พวกเขำใชขออนมำนหรอขอชงใจประเภทใด

(กำรชงใจเกยวกบ....)

พวกเขำใชวธกำรใดเพอกำรเกบรวบรวมขอมลทหำมำส ำหรบใชในวชำน?

ควำมคด แนวคดหรอทฤษฎขนพนฐำนทสดในสำขำวชำน?

อะไรคอผอยในสำขำนใชทกทกหรอสมมต?

กำรเรยนวชำนควรมผลตอกำรมองโลกของขำพเจำไดอยำงไรบำง?

ผลทอำจตำมมำจำกกำรเรยนสำขำวชำนมอะไรบำง? ผลของวชำนทไดมกำรน ำมำใชในชวตประจ ำวนมอะไรบำง?

หลงการเรยนวชานโดยทะลปรโปรงมาทงเทอมแลว ทานทานควรมความสามารถในการตอบค าถามตางๆ ขางตนทเกยวกบวชานได



p43

กำรถำมค ำถำมในขนเรยนทพงเปำไปทสวนตำงๆ ของกำรคด (Asking Questions in Class Which Target the Parts of thinking)

ในระหวางชนเรยนทานสามารถถามค าถามทพงเปาไปทสวนตางๆ ของการคดเพอสรางความเขาใจอยางลกในเรองหรอประเดนทใชถกเถยงในหองเรยนของทาน

ตวอยำงเชน ในวนใดวนหนงขณะเรยนทำนอำจถำมค ำถำมตอไปนไดมำกกวำหนงค ำถำม:

ความมงหมายหลกในวนนของทานคออะไร? อะไรคอสงทเราพยายามใหบรรลในชวโมงเรยนน?

ค าถามใดบางทเราไดถามไปแลวในวนน?

ขอมลขาวสารใดทเราจ าเปนตองเกบรวบรวมเพอตอบค าถามเหลาน? เราจะหาขอมลเหลานไดทไหน อยางไร?

ความคด แนวความคดหรอทฤษฎขนพนฐานสดทเราตองเขาใจเพอการตอบค าถามนคออะไร?

อะไรคอมมมองทตรงประเดนเนอหาเพอใชในการตอบค าถามเหลาน?

ขอสมมตใดทเราสามารถน ามาใชเปนเหตผลในการแกปญหานไดอยางปลอดภย?

เราควรตงค าถามกบขออนมาน หรอขอวนจฉยใดๆ ทมผตงขนในการศกษาในสาขาวชานหรอไม?

ผลทจะตามมาอยางส าคญจากสงทเราก าลงศกษาอยนมอะไรบาง?



p44

ท ำควำมกระจำงในควำมคดของทำน หำควำมกระจำงในกำรพดของผอน

Clarifying Your Own Ideas, Clarifying What Others Say

เพอสรางความกระจางในการคดของทาน สามารถท าสงทเปนพนฐานตางๆ ดงน:

1. แถลงออกมาทละประเดน

2. ขยายความวาทานหมายถงอะไร

3. ใหตวอยางทเชอมโยงความคดของทานกบประสบการณในชวต

4. ใชอปมาหรอการเทยบเคยงเพอในผอนเชอมโยงความคดของทานกบสงตางๆ ทเขาเขาใจแลวได (ลองพจารณาอปมาน: การคดเชงวจารณญาณเหมอนกบหอมหวใหญ มนมเปลอกหลายชน เมอทานคด..และคดออกในขนตนมนกจะชวยท าใหทานเหนสงททานตองคดตอใหออก เมอคดออกทานกจะเหนสงทจะตองคดตอไปเปนรอบๆ)

แลเหน แถลงออกมา ขยายความ ยกตวอยาง ใหภาพประกอบ

ขางลางนคอแบบททานสามารถใชเพอใหแนใจไดวาทานมความกระจางเวลาทานพดหรอเขยนพรรณนาความคดของทาน:

ขาพเจาคดวา..... (แถลงประเดนหลกของทานออกมา)

หรออกนยหนงคอ.... (ขยายความประเดนส าคญของทานออกมาหลายๆ ประโยค)

ตวอยางเชน..... (ใหตวอยางในประเดนส าคญของทาน)

อปมาเชน...... (แสดงสงหรอภาพประกอบประเดนส าคญของทาน)

มค ำถำมสค ำถำมททำนสำมำรถใชเพอสรำงควำมกระจำงในสงทผอนกลำวกบทำน: 1. คณพอจะกลาวประเดนส าคญของคณออกมาเพยงหนงประโยคไดหรอไม? 2. คณพอทจะขยายความประเดนหลกของคณใหสมบรณขน (หรออกนยหนง) ไดหรอไม? 3. ทานพอใหตวอยางประเดนหลกจากประสบการณของทานไดหรอไม? 4. ทานพอทจะยกอปมาหรแนวเทยบเพอชวยใหเขาใจไดวาทานหมายถงอะไร?



p45

คดใหทะลในควำมคดทขดแยง Thinking Through Conflicting Ideas

นบเปนเรองส าคญในการกลาวถงหรอเขยนถงความคดทมความขดแยงกนในตว จรงๆ แลว มความคดมากมายทข ดแยงกน ตอไปนคอโครงสรางททานสามารถน าไปใชได เขยนค าตอบลงไปในกระดาษค าตอบของทาน

1. หำขอแยงส ำคญของควำมออกมำสองขอ ควำมคดเหลำนอำจอยในต ำรำเรยนหรอในหนงสออน หรอเปนควำมคดททำนก ำลงประสบ ตวอยำงเชน ทำนอำจเกยวของกบควำมคด เชน:

เสรภาพสวนบคคล กบ กฎหมายจ ากดสทธสวนบคคล สทธมนษยชน กบ การพทกษโลก ความรก กบ การควบคม สทธของสตว กบ ความปรารถนาของมนษย มมมองกระแสหลก กบ มมมองเหนตาง การศกษา กบ การครอบง าทางความคด การใหความรวมมอดวยเหตผล กบ การจงรกภกดอยางมดบอด

2. เลอกประเดนขดแยงระหวำงควำมคดทส ำคญทสดเพยงประเดนเดยวมำคดใหทะล 3. แถลงขอส ำคญของควำมคดหนงออกมำใหชดเจน นคอหวขอส ำหรบวนจฉยของทำน 4. ขยำยควำมหวขอวนจฉยของทำน (พดหรอเขยนออกมำหลำยๆ ประโยค) 5. ยกตวอยำงขอวนจฉยของทำน (ผลทตามมาทางลบทผคนหรอสตวจะถกกระทบจรงๆ จาก

ปญหาน) 6. เขยนขอประทวงฝำยของทำนทมเหตผลมำอยำงนอยหนงขอ (จากมมมองตางๆ) 7. ตอบขอประทวงนนๆ (ชออกมาใหเหนประเดนอยางชดเจนและใหเกยรตยอบรบจดแขงทกจด

ของฝายตรงขาม) 8. สรำงขอสนทนำแลกเปลยนกบผทเหนแยง (เชงปญญำ) กบทำน



p46

คดควำมคดส ำคญใหทะล Thinking Through Important Ideas

ทกวชามแนวคดทเปนกญแจส าคญหรอความคดหลก ใชแนวทางตอไปนส าหรบหาแกนส าคญของแนวคดหลก เขยนค าตอบลงในกระดาษของทาน 1. แถลงควำมหมำยของแนวควำมคดใหไดในหนงประโยค 2. แถลงควำมส ำคญของแนวควำมคด (แนวความคดนมความส าคญเพราะ.....) 3. ใหตวอยำงของแนวควำมคด (ตามทใชกนในชวตจรง) 4. เชอมโยงควำมคดนกบควำมคดทส ำคญอนๆ ในวชำนนๆ 5. ใหตวอยำงส ำหรบ ๔ ขอขำงตน

ตอไปนคอรปแบบส ำหรบกำรฝกฝนตำมแนวทำงขำงตน:

1. X คอ.......................... หรออกนยหนงคอ............... 2. X คอสงส าคญเนองจาก......................... 3. ตวอยางเชน................................ 4. ความคดนเชอมโยงกบความคดในวชานดงตอไปน................................... 5. บางตวอยางทแสดงใหเหนความสมพนธระหวางความคดนกบความคดส าคญอนคอ...................



p. 47- last page

สะทอนควำมคดส ำคญทไดเรยนไปแลว Reflecting Upon Important Ideas Learned

เมอจบบทเรยนแตละบทแลว นบเปนความคดทดไมนอยทจะสะทอนใหเหนความคดส าคญททานไดเรยนไปแลวใหเชอมเขากบความคดอนๆ ททานไดเรยนไป ซงจะเปนการชวยใหทานไดสรางความรของทานและเพอจดจ าความคดทส าคญๆ ทานสามารถแผนสะทอนนไดในทกชนเรยนของทานในการลงลกในความรททานไดรบตามเวลาทผานไป โปรดเตมค าแถลงตางๆขางลางน: 1. ความมงหมายของกจกรรมนไดแก ___________________________________________

______________________________________________________________________ 2. ขอสรป (การอนมาน) ทส าคญทสดทขาพเจาไดในการท ากจกรรมนไดแก ________________

__________________________________________________________________ 3. ความคด (แนวความคด) ทส าคญทสดทขาพเจาเรยนรจากกจกรรมนไดแก _______________

_____________________________________________________________________ 4. ความคดนมความส าคญเพราะ (การสอนยถง) __________________________________

____________________________________________________________________ 5. ความคดนเชอตอกบความคดส าคญอนๆ ทขาพเจาไดเรยนซงรวมถง ___________________

______________________________________________________________________ ขาพเจาขอแสดงความชดเจนแหงการเชอมตอระหวางความคดนดงตอไปน ____________ _____________________________________________________________________

6. บางค าถามทขาพเจามในขณะนจากทไมเคยมมากอนไดแก ________________________ _____________________________________________________________________

7. ขาพเจาสามารถหาค าตอบของค าถามเหลานไดโดยวธการดงตอไปน ____________________ ______________________________________________________________________

first edition in thai: 2014 foundation for critical thinking ...¹ƒจเราด บ าง ข...

Documents