fjÖlmenningarsamfÉlag og · 2017. 7. 28. · evrópumiðstöðinni fyrir þróun í sérkennslu,...
TRANSCRIPT
FJOumlLMENNINGARSAMFEacuteLAG OG SEacuteRKENNSLA
YFIRLITSSKYacuteRSLA
Evroacutepumiethstoumlethin fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu
Evroacutepumiethstoumlethin fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu er sjaacutelfstaeligeth stofnun sem nyacutetur stuethnings aethildarlanda sinna og stofnana Evroacutepusambandsins (framkvaeligmdastjoacuternar og thornings)
Skoethanir sem houmlfundar laacuteta heacuter iacute ljoacutes eru ekki opinberar skoethanir Evroacutepumiethstoumlethvarinnar aethildarlanda hennar eetha framkvaeligmdastjoacuternarinnar Framkvaeligmdastjoacuternin ber ekki aacutebyrgeth aacute thornviacute hvernig efni thornessarar skyacuterslu kann aeth veretha notaeth
Ritstjoacutern oumlnnuethust Axelle Gruumlnberger Mary Kyriazopoulou og Victoria Soriano Evroacutepumiethstoumlethinni fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu en aethilar iacute fulltruacutearaacuteethinu og verkefnastjoacuterar og seacuterfraeligethingar viethkomandi landa sem tilnefndir voru til starfsins loumlgethu til efni Naacutenari upplyacutesingar um thornaacute aethila sem unnu aeth verkefninu er aeth finna aftast iacute skyacuterslunni
THORNakka ber seacuterstaklega framlag Trinidad Rivera (raacuteethgjafa hjaacute National Agency for Special Needs Education and Schools) vieth undirbuacutening skyacuterslunnar
Leyfilegt er aeth nota uacutetdraeligtti uacuter skyacuterslunni aeth thornviacute tilskildu aeth heimildar seacute greinilega getieth aacute eftirfarandi haacutett Evroacutepumiethstoumlethin fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu 2009 Fjoumllmenningarsamfeacutelag og seacuterkennsla Oacuteethinsveacute Danmoumlrk Evroacutepumiethstoumlethin fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu
Rafraelignar uacutetgaacutefur thornessarar skyacuterslu eru faacuteanlegar aacute 21 tungumaacuteli aacute vefsetri Evroacutepumiethstoumlethvarinnar wwweuropean-agencyorg
THORNessi uacutetgaacutefa skyacuterslunnar er thornyacuteething yfir aacute iacuteslensku uacuter enskri frumuacutetgaacutefu Evroacutepumiethstoumlethvarinnar
THORNyacuteethandi THORNoacutergunnur Skuacuteladoacutettir thorgunnritsmidjanis
Mynd framan aacute kaacutepu klippimynd gereth eftir verki Pascal Souvais Ecole drsquoEnseignement Secondaire Speacutecialiseacute de la Communauteacute Franccedilaise Verviers Belgiacuteu
ISBN 978-87-92387-64-6 (rafraelign uacutetg) ISBN 978-87-92387-98-1 (prentueth uacutetgaacutefa)
copy Evroacutepumiethstoumlethin fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu2009
Secretariat Brussels Office Oslashstre Stationsvej 33 3 Avenue Palmerston
DK-5000 Odense C Denmark BE-1000 Brussels Belgium Siacutemi +45 64 41 00 20 Siacutemi +32 2 280 33 59
secretariateuropean-agencyorg brusselsofficeeuropean-agencyorg
wwweuropean-agencyorg
Aethalskrifstofa framkvaeligmdastjoacuternar ESB aacute sviethi mennta- og menn-ingarmaacutela styrkti gereth thornessarar skyacuterslu httpeceuropaeudgs education_cultureindex_enhtm
2
EFNISYFIRLIT
FORMAacuteLI 5 INNGANGUR 7 1 KENNINGAR SEM FRAM HAFA KOMIETH Iacute RANNSOacuteKNUM 11 11 Nyacutejustu niethurstoumlethur aacute Evroacutepuviacutesu 11 12 Aacutegreiningur og umraeligethur 14
121 Markhoacutepur 14 122 Fyrirliggjandi goumlgn 14 123 Naacutemsaethferethir 15
13 Helstu sameiginlegu niethurstoumlethur fraeligethilegra uacutettekta sem skoethaethar voru 16
131 Fyrirliggjandi goumlgn 16 132 Naacutemsuacuterraeligethi 19 133 Stuethningsaethferethir 20 134 Naacutemsmat 22
2 UPPLYacuteSINGAR FRAacute THORNAacuteTTTOumlKULOumlNDUNUM 25 21 Markhoacutepur 25 22 Goumlgn um innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir 28 23 Naacutemsuacuterraeligethi 32
231 Uacuterraeligethi fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum 33 232 Uacuterraeligethi fyrir nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum 35 233 Aacutebyrg thornjoacutenusta 36 234 Samstarf thornjoacutenustuaethila 37 235 THORNaacutetttaka foreldra og miethlun upplyacutesinga til thorneirra 38 236 Fjaacutermoumlgnun thornjoacutenustu 39
24 Stuethningsaethferethir 41 241 Bryacutenustu verkefnin sem leysa thornarf innan skoacutelanna 41 242 Viethhorf viethkomandi aethila 43 243 Stuethningsaethferethir sem skila goacuteethum aacuterangrijaacutekvaeligethum niethurstoumlethum 44 244 Goacuteethur aacuterangur thornar sem naacutem fer fram aacuten aethgreiningar iacute fjoumllmenningarlegum bekkjum 46
3
25 Naacutemsmat 47 3 YFIRLIT YFIR NIETHURSTOumlETHUR GREININGARVINNU 53 31 Kynning aacute thorneim stoumlethum sem voru heimsoacutettir og helstu einkenni thorneirra 54
311 Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) 54 312 Athornena (Grikkland) 55 313 Pariacutes (Frakkland) 57 314 Brussel (Belgiacutea) 59 315 Amsterdam (Holland) 62 316 Varsjaacute (Poacutelland) 64
32 Almennar athugasemdir 66 321 Markhoacutepur 66 322 Fyrirliggjandi goumlgn 67 323 Naacutemsuacuterraeligethi 67 324 Stuethningsaethferethir 68 325 Naacutemsmat 69
4 NIETHURSTOumlETHUR OG TILLOumlGUR 71 41 Fyrirliggjandi goumlgn 71 42 Naacutemsuacuterraeligethi 72 43 Stuethningsaethferethir 74 44 Naacutemsmat 75 HEIMILDIR 77 HOumlFUNDAR EFNIS 81 Upplyacutesingar um staethi sem heimsoacutettir voru 84
4
FORMAacuteLI
Iacute thornessari skyacuterslu eru teknar saman niethurstoumlethur rannsoacuteknar sem fram foacuter aacute vegum Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thorn roacuteun iacute seacuterkennslu aacute maacutelaflokknum bdquoseacuterkennsla og innflytjendurldquo ndash sem er meethal meginviethfangsefna aethildarlanda hennar Fulltruacutear fraacute menntamaacutelaraacuteethuneytum thorn eirra landa sem taka thorn aacutett iacute starfi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar lyacutestu aacuterieth 2005 yfir aacutehuga siacutenum aacute thornviacute aeth rannsoacutekn yrethi gereth aacute thornessum viethkvaeligma maacutelaflokki Meginaacutehersla skyldi loumlgeth aacute hvernig best vaeligri aeth bregethast vieth seacuterkennsluthornoumlrfum nemenda fraacute yacute msum menningarsvaeligethum sem jafnan notuethu annaeth tungumaacutel en thornaeth sem talaeth vaeligri iacute dvalarlandinu Alls toacuteku 25 loumlnd thornaacutett iacute rannsoacutekninni ndash Austurriacuteki Belgiacutea (flaeligmsku- og froumlnskumaeliglandi hluti) Bretland Danmoumlrk Eistland FinnlandFrakkland Grikkland Holland Iacutesland Iacutetaliacutea Kyacutepur Lettland Lithaacuteen Luacutexemborg Malta Noregur Poacutelland Portuacutegal Spaacutenn Sviacutethornjoacuteeth Sviss (froumlnsku- og thornyacute skumaeliglandi hluti) Teacutekkland Ungverjaland og THORNyacuteskaland Hvert land tilnefndi einn eetha tvo seacuterfraeligethinga til thorn aacutetttoumlku iacute rannsoacutekninni Aacuten thornekkingar thorneirra og faeligrni hefethi ekki verieth haeliggt aeth vinna thorn etta verkefni THORN eir loumlgethu til afar mikilvaeliggar upplyacutesingar um aethstaeligethur iacute siacutenu heimalandi og toacuteku thorn aacutett iacute aeth moacuteta niethurstoumlethur verkefnisins Upplyacutesingar um thorn aacute eru birtar aacute lokasiacuteethum skyacuterslunnar og einnig aacute heimasiacuteethu verkefnisins Baeligethi thorn eir og fulltruacutear iacute stjoacutern Evroacutepumiethstoumlethvarinnar aacutesamt verkefnastjoacuterum viethkomandi landa faacute bestu thornakkir fyrir veitta aethstoeth Meeth framlagi siacutenu hafa thornessir aethilar veitt verkefninu oacutemetanlegt liethsinni og tryggt framgang thorness Iacute thorn essari yfirlitsskyacuterslu er gereth grein fyrir meginniethurstoumlethum verkefnisins THORNaeligr byggjast aacute upplyacutesingum uacuter skyacuterslum sem baacuterust fraacute thornaacutetttoumlkuloumlndunum og rannsoacuteknum aacute aethstaeligethum thorn ar THORNessar upplyacutesingar maacute allar naacutelgast aacute heimasiacuteethu verkefnisins aacute sloacuteethinni httpwwweuropean-agencyorgagency-projects
Cor JW Meijer framkvaeligmdastjoacuteri Evroacutepumiethstoumlethvar fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu
5
INNGANGUR
THORNessi skyacutersla er samantekt thorneirrar rannsoacuteknar sem fram foacuter aacute vegum Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thorn roacuteun iacute seacuterkennslu aeth beiethni fulltruacutea fraacute aethildarloumlndum hennar og fjallar um seacuterkennslu og innflytjendur Fulltruacutear Evroacutepumiethstoumlethvarinnar vildu faacute iacute hendur upplyacutesingar um hver samlegetharaacutehrif thorn essara tveggja maacutelaflokka vaeligru iacute viethkomandi loumlndum Einnig var farieth fram aacute aeth aacutekveethnar tilloumlgur yrethu settar fram iacute niethurstoumlethum rannsoacuteknarinnar Hugtakieth bdquoseacuterkennslaldquo viacutesar til thorn eirra raacuteethstafana sem gerethar eru vegna nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir UNESCO (1994) skilgreinir seacuterkennslu iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar sem iacutehlutun og stuethning sem aeligtlaeth er aeth koma til moacutets vieth seacuterkennsluthornarfir Foacutelksflutningar eru viethkvaeligmt maacutelefni og orethieth sjaacutelft kann aeth hafa neikvaeligetha merkingu Foacutelksflutningar hafa aacutevallt aacutett seacuter staeth iacute Evroacutepu ndash yfirleitt af efnahagslegum aacutestaeligethum thorn ar sem foacutelk hefur leitaeth eftir atvinnutaeligkifaeligrum og betri liacutefskilyrethum ndash og aacute seinni aacuterum hafa nyacutejar aacutestaeligethur legieth aeth baki thorn ar sem foacutelk hefur fluacuteieth fraacute oacuteeirethum og striacuteethsaacutetoumlkum En svo virethist sem Evroacutepubuacutear liacuteti ekki alltaf svo aacute aeth foacutelk fraacute oumlethrum menningarsvaeligethum auethgi samfeacutelag thorn eirra eetha menntakerfi THORNess iacute staeth er litieth aacute menningarmuninn sem vandamaacutel THORNetta er aacutestaeligetha thorness aeth helstu stofnanir iacute Evroacutepu og um allan heim hafa lagt aacuteherslu aacute thornennan vanda og hvatt stjoacuternvoumlld hvarvetna til aeth sjaacute til thorn ess aeth oumlllum nemendum hvaethan sem thorn eir koma standi til boetha menntun sem stenst allar gaeligethakroumlfur THORNetta hefur verieth orethaeth aacute mjoumlg skyacuteran haacutett hjaacute UNESCO (1994) bdquoskoacutelar skulu vera iacute stakk buacutenir til aeth taka vieth oumlllum boumlrnum burtseacuteeth fraacute liacutekamlegri andlegri feacutelagslegri eetha tilfinningalegri getu talkunnaacutettu eetha annarri faeligrni THORNetta aacute vieth um foumltlueth boumlrn og braacuteethger boumlrn goumltuboumlrn og vinnandi boumlrn boumlrn fraacute fjarlaeliggum sloacuteethum eetha af hirethingjaaeligttum boumlrn sem tilheyra minnihlutahoacutepum vegna thornjoacuteethernis menningar eetha tungumaacutels og boumlrn uacuter oumlethrum illa stoumlddum hoacutepum eetha jaetharhoacutepumldquo (bls 6) Iacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins fyrir tiacutemabilieth 2006-2015 segir einnig aeth bdquofatlaeth foacutelk sem tilheyrir minnihlutahoacutepum og fatlaethir innflytjendur og floacutettamenn kunni aeth veretha fyrir margs konar erfiethleikum vegna mismununar eetha vegna thorn ess aeth thorn etta foacutelk thorn ekkir ekki til opinberrar thornjoacutenustu Aethildarriacutekjunum ber aeth tryggja aeth thorn egar foumltluethu foacutelki er veittur stuethningur seacute tekieth tillit til tungumaacutels thorness og menningarlegs
7
bakgrunns sem og seacuterthornarfa sliacuteks minnihlutahoacutepsldquo (viethauki 46 bls 32) Iacute samningi Sameinuethu thornjoacuteethanna um reacutettindi fatlaethra segir aeth fatlaethir skuli eiga reacutett aacute til jafns vieth aethra aeth seacuterstoumlk menningarleg samsemd thorneirra og samsemd meeth tilliti til tungumaacutels seacute viethurkennd og njoacuteti stuethnings (30 gr 2008) Mismunandi er eftir loumlndum hvernig hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint og fer thornaeth eftir aethstaeligethum viethkomandi thornjoacuteeth ar Einnig fer thornaeth eftir soumlgulegu samhengi sem og poacutelitiacuteskri og efnahagslegri stoumlethu hvers lands hvernig hugtakieth er skilgreint Faeligethingarstaethur nemenda eetha foreldra thorn eirra eetha tungumaacutelieth sem talaeth er aacute heimilinu ndash sem stundum er ekki thornaeth sama og talaeth er iacute dvalarlandinu ndash raeligethur thornviacute hvort hugtakieth innflytjandi eetha uacutetlendingur er notaeth OECD (2006) og Eurydice (2004) nota hugtakieth innflytjendanemendur og eiga thorn aacute vieth bdquoerlenda nemendurldquo sem ekki eru faeligddir iacute dvalarlandinu eetha bdquofyrstu kynsloacuteethar nemendurldquo thornegar foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu bdquoAnnarrar kynsloacuteethar nemendurldquo eru thorn eir nemendur sem faeligddir eru iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem faeligddir eru iacute oumlethru landi THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar nemendur teljast svo vera bdquoinnfaeligddirldquo thorneir kunna aeth vera meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu thorn eir eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldrieth faeligddist einnig iacute dvalarlandinu Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er ekki litieth aacute thornrieth ju kynsloacuteethar nemendur eetha thorn aacute sem eiga seacuter lengri fortiacuteeth iacute landinu sem innflytjendanemendur heldur nemendur sem hafa annan thornjoacuteethernisbakgrunn eetha tilheyra minnihlutahoacutepum Vekja skal athygli aacute thorn viacute aeth rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar beinist ekki aeth menntamaacutelum almennt iacute tengslum vieth nemendur af innflytjendaaeligttum heldur einungis aeth menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Megintilgangur rannsoacuteknarinnar var aeth kanna hvernig koma skuli aacute sem bestan haacutett til moacutets vieth seacuterkennsluthornarfir nemenda fraacute oumlethrum menningarsvaeligethum sem tala iacute sumum tilvikum annaeth tungumaacutel en thornaeth sem talaeth er iacute dvalarlandinu Iacute thorn essu tviacutethornaeligtta viethfangsefni hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute eftirfarandi atriethi
8
a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig mat aacute faeligrni og thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum fer fram c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og aethstandendum sem bestan stuethning Iacute thornessari rannsoacuteknarvinnu skilgreindu seacuterfraeligethingarnir sem tilnefndir voru til starfsins markhoacutep verkefnisins aacute eftirfarandi haacutett - Nemendur meeth hvers kyns foumltlunseacuterkennsluthornarfir - Nemendur sem eru innflytjendur samkvaeligmt eftirfarandi skilgreiningum
i) thorneir eru fyrstu annarrar eetha thornriethju kynsloacuteethar innflytjendur ii) thorneir tala ekki sama tungumaacutel og talaeth er iacute dvalarlandinu en ef til vill liacutekt tungumaacutel iii) thorneir eru afekki af sama thornjoacuteetherni og iacutebuacutear dvalarlandsins iv) thorn eir eru meethekki meeth laacutegt menntunarstig ogeetha buacutea vieth erfiethar efnahagslegar aethstaeligethur iacute samanburethi vieth iacutebuacutea dvalarlandsins
- Nemendur sem eru meeth annan menningarlegan bakgrunn en iacutebuacutear dvalarlandsins Meethan rannsoacuteknin foacuter fram kom iacute ljoacutes aeth nauethsynlegt var aeth skilgreina hugtakieth bdquoinnflytjandildquo enn frekar Sliacutek skilgreining krafethist thorness aeth tekieth vaeligri tillit til allra thorneirra nemenda sem um var aeth raeligetha thorneas nemenda sem vaeligru nyacutekomnir til landsins (samkvaeligmt hugtakinu bdquoinnflytjendurldquo) og thorneirra nemenda sem eru riacutekisborgarar iacute landinu en tilheyra thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepum Markhoacutepur rannsoacuteknarinnar var thorn viacute nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru innflytjendur eetha tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum Hugtakieth bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquoinnflytjendanemendurldquo sem notaeth er iacute thornessari skyacuterslu aacute vieth um hinn skilgreinda markhoacutep Iacute rannsoacutekninni var reynt aeth leggja aacuteherslu aacute fimm lykilthornaeligtti thornraacutett fyrir oacuteliacutekar aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum THORN essir thorn aeligttir voru grundvallaratriethi thorn egar kom aeth upplyacutesingasoumlfnun og thorn eirri greiningu sem fram foacuter iacute kjoumllfarieth aacute naacutemi barna sem baeligethi voru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
9
1 Markhoacutepurinn eins og hann er skilgreindur aacute landsviacutesu 2 Upplyacutesingar og goumlgn innan sveitarfeacutelags (ogeetha aacute landsviacutesu) 3 Naacutemsuacuterraeligethi sem standa nemendum og aethstandendum til boetha 4 Stuethningsaethferethir 5 Matstaeligki sem beitt er til aeth greina iacute upphafi thorn arfir og getu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Skortur aacute goumlgnum aacute thorn essu sviethi var alvarlegt vandamaacutel sem leysa vareth uacuter meethan rannsoacuteknin foacuter fram Ef til vill maacute liacuteta svo aacute aeth takmoumlrkueth eetha engin goumlgn seacuteu jaacutekvaeligtt merki um aeth iacute menntakerfum viethkomandi landa seacute stefnan suacute aeth engin mismunun eigi seacuter staeth Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar virethist hafa leitt til upplyacutes-ingasoumlfnunar sem varpar betur ljoacutesi aacute raunverulegar aethstaeligethur eins og fram kemur iacute eftirfarandi koumlflum Heildargreining verkefnisins byggist aacute thornrepskiptu ferli - Samantekt aacute fraeligethiritum og rannsoacuteknarniethurstoumlethum sem birtar hafa verieth um thorn etta viethfangsefni meeth hliethsjoacuten af thorn eim fimm lykilthornaacutettum sem gereth er grein fyrir heacuter aeth framan Iacute 1 kafla er yfirlit yfir thornessi grundvallarrit - Gerethur var spurningalisti iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana til aeth thorneir gaeligtu aflaeth helstu upplyacutesinga aacute siacutenum heimasvaeligethum iacute tengslum vieth lykilthornaeligttina fimm Viethboacutetarspurningalisti var uacutetbuacuteinn til upplyacutesingasoumlfnunar aacute landsviacutesu ef menn vildu nyacuteta seacuter sliacutekt Seacuterfraeligethingarnir skrifuethu skyacuterslur hver fyrir sitt svaeligethi sem thorneir byggethu aacute niethurstoumlethum spurningalistanna Aacute thorn essum skyacuterslum byggethist svo heildarsamantektin sem fjallaeth er um iacute 2 kafla - Rannsoacuteknarvinnan byggethist einnig aacute lykilthornaacutettunum fimm sem loumlgeth var aacutehersla aacute iacute spurningalistanum Valdir voru sex staethir til aeth kanna hvernig menntamaacutelum er haacutettaeth iacute loumlndum meeth langa hefeth iacute innflytjendamaacutelum eetha thornar sem nemendur eru nyacutekomnir til landsins Niethurstoumlethur thornessarar rannsoacuteknar eru kynntar iacute 3 kafla - Verkefnisteymi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar toacutek siacuteethan saman allar niethurstoumlethurnar baeligethi uacuter fraeligethilegu uacutettektunum skyacuterslunum og heimsoacuteknunum til thorneirra staetha sem valdir voru og fjallaethi um thorn aeligr iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana Siacuteethan er gereth grein fyrir tilmaeliglum og meginniethurstoumlethum thorneirra viethraeligethna iacute 4 kafla Niethurstoumlethur og tilloumlgur 10
1 KENNINGAR SEM FRAM HAFA KOMIETH Iacute RANNSOacuteKNUM
11 Nyacutejustu niethurstoumlethur aacute Evroacutepuviacutesu Iacute thorn essum kafla er samantekt aacute thorn eim lykilatriethum sem fram koma iacute yacutemsum evroacutepskum rannsoacuteknum og greiningum aacute menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum meeth seacuterstoumlku tilliti til hinna fimm thorn aacutetta sem gereth var grein fyrir iacute innganginum (skilgreining upplyacutesingar naacutemsuacuterraeligethi stuethningsaethferethir og matsferli) Heimildalisti thorn ar sem tekin eru saman thorn au evroacutepsku althornjoacuteethlegu eetha innlendu rit sem stuethst var vieth iacute rannsoacutekninni er aethgengilegur aacute heimasiacuteethu Evroacutepumiethstoumlethvarinnar um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Beitt var thorneirri aethfereth aeth fara skipulega iacute gegnum gagnagrunna (svo sem ERIC EBSCO Academic Search Elite Google Scholar Libris osfrv) og prentueth rit thorn ar sem getieth er um eetha fjallaeth naacutenar um menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ar sem upplyacutesinga- og samskiptataeligkni er stoumlethugt meira notueth vieth upplyacutesingamiethlun foacuter fram viacuteethtaeligk leit aacute Netinu iacute thorn eim tilgangi aeth finna vefsvaeligethi uacutetdraeligtti skyacuterslur og fraeligethiritgerethir thornar sem fjallaeth er um eetha viacutesaeth til tengsla milli seacuterthornarfa iacute naacutemi og thorness aeth vera af innflytjendaaeligttum Leitin beindist fyrst og fremst aeth rannsoacuteknarniethurstoumlethum og starfi sem fram fer innan Evroacutepu thorn ar sem verkefnieth afmarkaethist af thornviacute svaeligethi Mikilvaeligg verk hafa thornoacute einnig verieth unnieth utan Evroacutepu og houmlfeth var hliethsjoacuten af aacutehugaverethum niethurstoumlethum iacute bandariacuteskum og kanadiacuteskum goumlgnum (td AMEIPH 1998 og 2001 National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Losen og Orfield 2002) Auk rannsoacutekna sem gerethar voru af einstaklingum eetha innan sveitarfeacutelagaaacute landsviacutesu var einnig stuethst vieth kannanir og skyacuterslur sem althornjoacuteethlegar stofnanir hafa gefieth uacutet um aethstaeligethur iacute Evroacutepu svo sem framkvaeligmdastjoacutern ESB Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs (European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia sem nuacute kallast European Agency for Fundamental Rights) Eurydice eetha stofnanir aacute althornjoacuteethaviacutesu svo sem Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) eetha Menningarmaacute-lastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO)
11
Tekieth var tillit til rannsoacutekna og niethurstaethna allt aeth fimmtaacuten aacuter aftur iacute tiacutemann nauethsynlegt reyndist aeth skoetha svo langt tiacutemabil vegna thorness hve seacutertaeligkt rannsoacuteknarefnieth er og hve faacutear heimildir um thornaeth eru til Aacuteethur en fjallaeth verethur naacutenar um meginniethurstoumlethur thorneirra verka sem tengjast lykilthornaacutettunum fimm sem tilgreindir voru fyrir verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er mikilvaeliggt aeth gera grein fyrir helstu atriethum sem rannsoacuteknin byggist aacute Iacute flestum loumlndum Evroacutepu er tekieth aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjenda og sums staethar er mjoumlg loumlng hefeth fyrir sliacuteku Annars staethar eru innflytjendur nyacutett fyrirbaeligri aacute nokkrum svaeligethum iacute Evroacutepu sem foacutelk fluttist aacuteethur fraacute hefur orethieth suacute breyting aeth thorn ar setjast nuacute aeth hoacuteparuacutetlendinga Iacute nyacutelegri OECD-rannsoacutekn aacute foacutelksflutningum (2006) kemur fram aeth svo virethist sem innflytjendafjoumlldi verethi aacutefram mikill og eigi jafnvel eftir aeth aukast iacute Evroacutepuloumlndunum THORN essar margthornaeligttu lyacuteethfraeligethilegu breytingar hafa haft aacutehrif aacute sjaacutelfsmynd Evroacutepubuacutea Evroacutepa er aeth breytast iacute fjoumllmenningarlegt samfeacutelag og thornaeth endurspeglast iacute skoacutelasamfeacutelaginu Skoacutelarnir taka aacute moacuteti nemendum af yacute msu thornjoacuteeth erni sem aeligttaethir eru fraacute loumlndum sem eru gjoumlroacuteliacutek dvalarlandinu eetha eiga foreldra sem faeligddir eru erlendis THORNeir eiga seacuter aethra menningu og stundum tungumaacutel en thornaeth sem riacutekjandi er iacute dvalarlandinu Stuethla ber aeth thorn viacute innan menntakerfa og meeth lagasetningum aeth innflytjendur geti aethlagast aethstaeligethum iacute dvalarlandinu Iacute graelignboacutek framkvaeligmdastjoacuternar ESB (2008) segir bdquothornaeth hefur veruleg aacutehrif aacute menntakerfieth aeth fjoumlldi nemenda af erlendum uppruna stundi thornar naacutem Aethlaga thornarf skoacutelana aeth sliacutekri breytingu og sjaacute til thorness aeth seacuterstoumlkum thornoumlrfum thorneirra verethi komieth iacute hinn hefethbundna farveg aeth veitt seacute fyrsta flokks menntun aacute jafnreacutettisgrundvelli hellip Skoacutelarnir veretha aeth hafa forystu iacute thornviacute aeth skapa samfeacutelag aacuten aethgreiningar thornviacute aeth thornaeth er fyrst og fremst thorn ar sem ungmenni af erlendum uppruna og innfaeligddir kynnast og laeligra aeth viretha hver annan hellip Fjoumllbreytni baeligethi meeth tilliti til tungumaacutela og menningar getur verieth skoacutelunum oacutemetanleg auethlindldquo (bls 3) THORNaeth krefst mikillar vinnu meethal stefnumoacutetandi aethila og er bryacutent verkefni sem reynt er aeth leysa innan menntakerfa viethkomandi landa aeth taka aacute moacuteti thornessum nyacuteju iacutebuacuteum og koma til moacutets vieth thornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum iacute Evroacutepu Fagfoacutelk aacute sviethi seacuterkennslu seacuterfraeligethingar og raacuteethamenn innan ESB og aacute landsviacutesu hafa syacutent aukinn aacutehuga aacute aethstaeligethum innflytjendane-
12
menda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir En enda thornoacutett oumlll loumlnd iacute Evroacutepu hafi syacutent aacutehuga aacute aeth aethlaga stefnu siacutena og starf aacute sviethi menntamaacutela aeth nyacuteju fjoumllmenningarlegu skoacutelasamfeacutelagi hefur engin almenn rannsoacutekn farieth fram aacute thorn viacute hvaetha aacutehrif thorn essar breytingar hafa aacute seacuterkennslumaacutel iacute Evroacutepu Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er fyrsta tilraunin til aeth rannsaka hvernig aethstaeligethur innfluttra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir eru iacute skoacutelum innan Evroacutepu Iacute fraeligethilegu uacutettektunum aacute thorn essu sviethi kemur fram aeth nokkrar Evroacutepurannsoacuteknir hafa verieth gerethar thorn ar sem sjoacutenum hefur annaethhvort verieth beint aeth seacuterkennslu (td Meijer Soriano og Watkins 2003 2006 OECD 2004) eetha aeth menntun nemenda af innflytjendaaeligttum (td Eurydice 2004 OECD 2006) Engin rannsoacutekn hefur farieth fram innan Evroacutepu thorn ar sem thorn essir tvaeligr thornaeligttir eru samtvinnaethir Einu heimildirnar sem fundust um verkefni sem unnin hefethu verieth aacute Evroacutepuviacutesu thorn ar sem tekieth var mieth af baacuteethum thorn essum thorn aacutettum eru Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoDevelopment of Conditions for Disabled Children of Gypsies and Migrant Workers ndash the SEN Projectldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1996-1998 og foacuter fram iacute niacuteu loumlndum og Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoTeaching materials for pupils with disabilities and immigrant backgroundldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1999-2001 og naacuteethi til thornriggja landa sem og Evroacutepuraacuteethstefnan um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem foacuter fram iacute Kaupmannahoumlfn 7 og 8 juacuteniacute 1999 THORNviacute vaeligri alrangt aeth fullyretha aeth engar rannsoacuteknir hefethu farieth fram iacute Evroacutepu aacute thorneim tviacutethornaeligtta vanda sem nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum kunna aeth eiga vieth aeth etja innan skoacutelakerfisins Nokkrar rannsoacuteknir aacute thornessu sviethi hafa vissulega farieth fram en hafa eingoumlngu beinst aeth tilteknum staeth eetha landi Heacuter aacute eftir verethur greint fraacute helstu niethurstoumlethum sem athugun aacute thornessum verkum leiethir iacute ljoacutes Leggja skal aacuteherslu aacute aeth rannsoacuteknin beindist viacutesvitandi aeth verkum thornar sem fjallaeth er aacute samtvinnaethan haacutett um innflytjendur og seacuterkennslu THORNess vegna hefur oumlllum koumlnnunum aacute stoumlethu nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum sem gerethar hafa verieth og niethurstoumlethur hafa verieth birtar um verieth sleppt eftir thorn viacute sem haeliggt hefur verieth ef thornaeligr naacuteethu ekki einnig til seacuterkennslumaacutelefna enda thornoacutett thornaeligr vaeligru aacutehugaverethar
13
Aacuteethur en greint verethur fraacute sameiginlegum niethurstoumlethum thorneirra prentuethu heimilda sem rannsoacuteknin byggethi aacute (kafli 13) verethur fjallaeth um maacutel sem aacutegreiningur er um sem og oacuteliacutekar aethferethir og niethurstoumlethur sem greina maacute iacute thorn essum ritum (kafli 12) Iacute baacuteethum thorn essum koumlflum er fjallaeth um allar niethurstoumlethur meeth tilliti til hinna fimm lykilthornaacutetta rannsoacuteknarinnar
12 Aacutegreiningur og umraeligethur 121 Markhoacutepur
Ekkert samraeligmi er innan Evroacutepu iacute hugtakanotkun varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum Iacute sumum rannsoacuteknum er talaeth um bdquothornjoacuteethernislega minnihlutahoacutepaldquo eetha bdquominnihluta-thornjoacuteethernishoacutepaldquo (UNESCO 1994 SIOS 2004 Lindsay Pather og Strand 2006 Rosenqvist 2007) en annars staethar eru notueth hugtoumlk aacute boreth vieth bdquofoacutelksflutningaldquo (OECD 2007 framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008) bdquoinnflytjendurldquo (OECD 2006 Eurydice 2004) bdquotviacutetyngda nemendurldquo eetha bdquominnihlutahoacutepaldquo (Evroacutepuraacuteethieth 2006) Staethan iacute Evroacutepu er thornannig aeth flest boumlrn hafa faeligethst iacute landinu sem thorn au buacutea iacute og stunda naacutem Tiacutemabundin buacuteseta innflytjenda aacute svaeligethum iacute uacutetjaethri Evroacutepu er thornoacute stoumlethugt aeth aukast (foacutelk aeligtlar seacuter ef til ekki aeth buacutea iacute thornviacute landi sem thornaeth kemur fyrst til enda thorn oacutett thornaeth komi kannski til meeth aeth dvelja thornar lengi) THORNviacute kann aeth vera vandkvaeligethum bundieth aeth nota hugtoumlk sem tengjast einhvers konar bdquofoacutelksflutningumldquo THORNessi hugtakafjoumlldi og skortur aacute samraeligmi thornar aacute endurspeglar aacute hve oacuteliacutekan haacutett thornjoacuteethir Evroacutepu naacutelgast innflytjendamaacutel ndash baeligethi iacute stefnu sinni og starfi Iacute thorn essu oacutesamraeligmi endurspeglast einnig hve soumlgulegur bakgrunnur landanna er mismunandi Markmieth thornessarar rannsoacuteknar var ekki aeth kanna thorn ann mismun sem er aacute skilgreiningum Aacuteherslan beindist fyrst og fremst aeth thorn viacute hvernig koma aeligtti til moacutets vieth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum 122 Fyrirliggjandi goumlgn
Vieth skoethun aacute fraeligethilegum umfjoumlllunum hefur komieth iacute ljoacutes aeth enn er oacutegerningur aeth hafa toumllfraeligethilega og samanburetharhaeligfa heildaryfirsyacuten yfir thornann fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum sem faeligr seacuterkennslu iacute Evroacutepu Rannsoacuteknir syacutena aeth taeligpast er haeliggt aeth taka saman toumllfraeligethileg goumlgn um innflytjendur iacute althornjoacuteethasamhengi thorn ar sem hagsyacuteslukerfi landanna eru ekki samraeligmd
14
Eins og Poulain Perrin og Singleton (2006) benda aacute bdquothornaeth er almennt viethurkennt aeth erfitt er aeth afla upplyacutesinga um innflytjendur og aeth gagnasoumlfnunarkerfi sem og skilgreiningar sem notaethar eru um innflytjendur eru afar mismunandi iacute hinum yacute msu loumlndumldquo (bls 77) Enn fremur segja thorn eir bdquohellip Fraacute toumllfraeligethilegu sjoacutenarmiethi thorn aacute hefur enginn vietheigandi viacutesbendir verieth tekinn upp aacute althornjoacuteethaviacutesu til aeth telja saman iacutebuacutea af erlendum uppruna hellip Goumlgn sem kunna aeth vera talin aacutereiethanlega eru ef til vill ekki samanburetharhaeligf innan ESB-riacutekjanna vegna thorness hve heimildir skilgreiningar og hugtoumlk eru notueth aacute oacuteliacutekan haacutettldquo (bls 373) Samkvaeligmt Fassmann (iacute Pflegerl 2004) eru foacutelksflutningar mun stoacuterfelldari nuacute en aacuteethur ndash oacuteliacutekt thorn viacute sem var aacute sjoumltta aacuteratug liethinnar aldar Varlega skal fara meeth toumllfraeligethilegar upplyacutesingar um innflytjendur thorn viacute aeth raunverulegur fjoumlldi thorn eirri er oft vanmetinn Fassmann hefur staethhaeligft aeth aacuterieth 2002 hafi raunverulegur nettoacute fjoumlldi innflytjenda innan ESB verieth meiri en iacute Bandariacutekjunum enda thornoacutett Bandariacutekin seacuteu oftast talin vera thornaeth land sem tekur aacute moacuteti flestum innflytjendum Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur miethaeth aeth thorn viacute aeth draga upp raunverulega mynd af stoumlethunni eins og huacuten er Iacute 2 kafla er fjallaeth um goumlgn sem fyrst og fremst naacute til sveitarfeacutelaga 123 Naacutemsaethferethir
Skiptar skoethanir eru um hvaetha aethferethum skuli beitt til aeth auka naacutemsgaeligethi nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Helsta aacutegreiningurinn sem fram kemur iacute rannsoacutekninni snyacutest um thornaeth hvernig og hvar moacuteethurmaacutel nemandans er notaeth iacute skoacutelanum Ekkert samraeligmi er iacute thorn viacute hvernig moacuteethurmaacutel nemenda er notaeth iacute skoacutelum Sumir seacuterfraeligethingar maeligla meeth thorn viacute aeth naacutem fari fram aacute tveimur tungumaacutelum aethrir telja aeth nemendur aeligttu aetheins aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins iacute skoacutelanum (og jafnvel stundum einnig heima hjaacute seacuter) Einnig maacute liacuteta svo aacute aeth moacuteethurmaacutel nemendans geti verieth honum til stuethnings iacute skoacutelanum en thornaeth getur liacuteka orethieth til thorness aeth nemendur sem tala sama erlenda tungumaacutelieth einangrist fraacute thorn eim sem tala tungumaacutel dvalarlandsins Suacute aethfereth aeth oumlllum nemendur seacute frjaacutelst aeth nota fleiri en eitt tungumaacutel (Candelier 2003 Perregaux de Goumoeumlns Jeannot og de Pietro 2003) er nyacute leieth baeligethi iacute kennslufraeligethilegu og feacutelagslegu tilliti og miethar aeth thornviacute aeth oumlll tungumaacutel
15
njoacuteti viethurkenningar iacute skoacutelanum og oumlll boumlrn laeligri aeth viretha fjoumllbreytileika Annaeth efni sem ekki er samstaetha um iacute thorneim ritum sem skoethueth voru er bakgrunnur kennara og fagfoacutelks Iacute sumum rannsoacuteknum er niethurstaethan suacute aeth ekki seacute nauethsynlegt aeth kennarar hafi mikla thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni nemenda sinna eetha aethstandenda thorneirra til aeth geta aacutett goacuteeth samskipti vieth thornaacute bdquoEkki thornarf aeth vita allt um menningarlegan bakgrunn einstaklings til aeth skapa gott andruacutemsloft og vinna vel saman hellip maethur thorn arf ekki aeth vera seacuterfraeligethingur iacute bdquomenningarlegum maacutelefnumldquo eetha yacutemsum tungumaacutelum En nauethsynlegt er aeth taka skilyrethislaust tillit til menningar viethkomandi aethila thornaeth sem mestu skiptir er thornaeth sem foacutelk aacute sameiginlegt thornaeth sem er eins hjaacute okkur oumlllumldquo (SIOS 2004 bls 64) Iacute oumlethrum ritum er aftur aacute moacuteti talieth mikilvaeliggt aeth kennarar hafi sama thornjoacuteethernislega bakgrunn og nemandinn eetha fjoumllskylda hans bdquoEf tviacutetyngd boumlrn eru ekki meeth kennara sem eru tviacutetyngdir eetha hafa fjoumllmenningarlegan bakgrunn thorn aacute aeligttu thorn au amk aeth vera hjaacute kennurum sem hafa goacuteetha innsyacuten iacute tungumaacutel og menningarlegan bakgrunn barnannaldquo (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bls 7) Leman (1991) getur um hve mikilvaeliggt seacute aeth kennarar uacuter hoacutepi innflytjenda starfi sem eins konar tengiliethir milli oacuteliacutekra menningarheima thornessir kennarar geti bruacuteaeth bil milli viethkomandi aethila og komieth fram sem tuacutelkar Verkuyten og Brug (2003) leggja einnig aacuteherslu aacute aeth kennarar af oacuteliacuteku thornjoacuteeth erni geti aukieth viacuteethsyacuteni iacute skoacutelastarfinu og verieth eins konar fyrirmyndir THORNraacutett fyrir thorn essi oacuteliacuteku viethhorf er yacute msar sameiginlegar aacutelyktanir og niethurstoumlethur aeth finna iacute evroacutepskum fraeligethiritum um naacutemsaethstaeligethur nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Um thornaeth er fjallaeth iacute naeligsta kafla
13 Helstu sameiginlegu niethurstoumlethur fraeligethilegra uacutettekta sem skoethaethar voru 131 Fyrirliggjandi goumlgn Fyrsta atriethieth sem viethkomandi rannsoacuteknir eiga sameiginlegt er suacute staethreynd aeth misraeligmis gaeligtir iacute thorn viacute aeth hve miklu leyti getieth er um 16
nemendur af innflytjendaaeligttum iacute tengslum vieth seacuterkennslu Sumar kannanir sem gerethar hafa verieth innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu (Leman 1991 Manccedilo 2001 Henriot 1996 Lindsay Pather og Strand 2006 Werning Loumlser og Urban 2008) varpa ljoacutesi aacute verulega hlutdraeliggni iacute mati aacute nemendum af innflytjendaaeligttum sem verethur til thorness aeth yacute mist of faacuteir eetha of margir faacute seacuterkennslu Althornjoacuteethlegar kannanir staethfesta thornessa soumlmu tilhneigingu thorne aeth bdquomisraeligmis gaeligti iacute thornviacute hvernig innflytjendum og minnihlutahoacutepum er beint inn iacute seacuterkennslustofnanirldquo (OECD 2007 bls 156) Eins og Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs hefur bent aacute bdquoer algengt iacute nokkrum ESB-riacutekjum aeth haacutett hlutfall innflytjendanemenda eetha nemenda sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum seacute iacute seacuterskoacutelum hellip Ef gengieth er uacutet fraacute thorn viacute aeth fjoumlldi fatlaethra nemenda seacute svipaethur innan allra thornjoacuteethernishoacutepa thorn aacute gefur hieth haacutea hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum eetha uacuter minnihlutahoacutepum til kynna aeth hluti thornessara nemenda seacute iacute sliacutekum bekkjum aacute roumlngum forsendumldquo (The European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia 2004 bls 28) Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute Bandariacutekjunum syacutena soumlmu tilhneigingu Eins og Losen og Orfield (2002) halda fram thorn aacute bdquohafa oacutevietheigandi starfsaethferethir baeligethi iacute almennum bekkjum og seacuterbekkjum orethieth til thorn ess aeth nemendur sem tilheyra minnihlutahoacutepum einkum svoumlrt boumlrn lenda iacute erfiethleikum eru ranglega flokkueth og hlutfallslega of moumlrg thorneirra eru sett iacute seacuterkennsluldquo (bls xv) Oacutesamraeligmi iacute hlutfalli nemenda af innflytjendaaeligttum sem faacute seacuterkennslu aacute seacuter helst staeth thorn egar um thorn roskaroumlskun og naacutemsoumlrethugleika aeth raeligetha Helstu aacutestaeligethur thorn essa oacutesamraeligmis sem thornessi fraeligethirit tilgreina eru thornaeligr aeth vandamaacutel vegna feacutelagslegrar hegethunar eru algengari innan innflytjendahoacutepa og thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa skortur er aacute skjoacutetum afskiptum og heilbrigethisthornjoacutenustu hjaacute thorn essum hoacutepum fordoacutema gaeligtir hjaacute iacutebuacuteum dvalarlandsins gagnvart foacutelki af innflytjendaaeligttum og siacuteethast en ekki siacutest koma upp vandamaacutel thorn egar meta skal thorn arfir og faeligrni nemenda af innflytjendaaeligttum THORNaeth er stoumlethugum erfiethleikum haacuteeth aeth greina naacutemserfiethleika fraacute tungumaacutelaerfiethleikum Sem daeligmi maacute nefna aeth bdquolaacutegt hlutfall allra asiacuteskra hoacutepa og kiacutenverskra nemenda meeth seacutertaeligka naacutemserfiethleika og einhverfu gaeligti bent til thorn ess aeth stundum seacute erfitt aeth greina naacutemsoumlrethugleika fraacute vandamaacutelum sem tengjast ensku sem
17
viethboacutetartungumaacutelildquo (Lindsay Pather og Strand 2006 bls 117) Auk thorness eins og Salameh (2003 2006) staethhaeligfir bdquothornaacute veldur tviacutetyngi aldrei maacutelthornroskaroumlskun Tviacutetyngt barn meeth maacutelthornroskaroumlskun er skert aacute baacuteethum tungumaacutelum moacuteethurmaacuteli siacutenu og liacuteka tungumaacuteli dvalarlandsinsldquo Rannsoacuteknir syacutena einnig thornaacute staethreynd aeth faacutetaeligkt raeligethur miklu um hvort nemendur eru settir iacute seacuterkennslu Vegna hinna baacutegbornu feacutelagslegu og efnahagslegu aethstaeligethna sem sumir thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar og innflytjendur buacutea vieth gaeligtu komieth upp heilbrigethisvandamaacutel sem hamla thorn roska barnanna Faacutetaeligkt er thornviacute aacutehaeligttuthornaacutettur sem veldur thornviacute aeth seacuterkennsluthornarfir kunna aeth koma fram aacute siacuteethari stigum Aacute thornessu byggir kenningin um feacutelagslegan og efnahagslegan skort thornar sem thornviacute er haldieth fram aeth nemendur af innflytjendaaeligttum gliacutemi vieth soumlmu vandamaacutel og innfaeligddir nemendur sem buacutea vieth soumlmu efnahagslegu og feacutelagslegu aethstaeligethur (Nicaise 2007) Aacutelykta maacute aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu megi skyacutera aacute thorn ann haacutett aeth iacute Evroacutepu buacutei thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar frekar vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur en aethrir Eins og Werning Loumlser og Urban (2008) oretha thornaeth bdquomaacute liacuteta svo aacute aeth boumlrn af innflytjendaaeligttum og aeligttingjar thorneirra buacutei vieth kerfisbundna einangrun THORN essar fjoumllskyldur eiga ekki kost aacute riacutekisborgarareacutetti og thorn eim er ekki gefinn mikill kostur aacute thorn aacutetttoumlku iacute efnahags- og atvinnuliacutefinu Sliacutekar aethstaeligethur takmarka mjoumlg moumlguleika barnanna aacute aeth naacute aacuterangri iacute naacutemildquo (bls 51) Sliacutekar aethstaeligethur thorn arfnast naacutekvaeligmrar greiningar eins og Lindsay Pather og Strand leggja aacuteherslu aacute (2006) bdquoErfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur (faacutetaeligkt) og kynferethi eru riacutekari thorn aacutettur en thornjoacuteetherni thornegar litieth er til heildartiacuteethni seacuterthornarfa iacute naacutemi almennt svo og tiltekinna seacuterthornarfa En eftir koumlnnun aacute aacutehrifum erfiethra feacutelagslegra og efnahagslegra aethstaeligethna kynferethi og aacutergoumlngum kemur iacute ljoacutes aeth enn eru hlutfoumlllin verulega skoumlkk thorn egar litieth er til yacute missa thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa iacute samanburethi vieth hviacuteta nemendur iacute Bretlandildquo (bls 3) Hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelum kann aeth syacutena aeth iacute sumum tilvikum hefur almenna skoacutelakerfieth ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir thorn essara nemenda THORN etta hefur orethieth til thorn ess aeth seacuterfraeligethingar hafa velt fyrir seacuter gaeligethum thorness naacutems sem nemendum af innflytjendaaeligttum stendur til boetha iacute almenna skoacutelakerfinu og iacute fraeligethiritunum eru tvouml atriethi tekin til seacuterstakrar athugunar annars vegar
18
tilviacutesana- og matsaethferethir og hins vegar thorn aeligr kennsluaethferethir sem notaethar eru thornegar nemendur eru af innflytjendaaeligttum Rannsoacuteknir iacute yacute msum Evroacutepuloumlndum leietha iacute ljoacutes aethra riacutekjandi tilhneigingu aeth annaeth foacutelk (feacutelagsraacuteethgjafar kennarar aethrir nemendur osfrv) liacuteti svo aacute aeth einstaklingar meeth seacuterkennsluthornarfir og einstaklingar af innflytjendaaeligttum seacuteu eins konar fulltruacutear sinna hoacutepa Meeth oumlethrum orethum thornaacute virethist vera tilhneiging til aeth flokka foacutelk og koma fram vieth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt fyrirfram moacutetuethum hugmyndum um bdquohoacutepinnldquo sem thorn eir tilheyra THORN essar fyrirfram moacutetuethu hugmyndir skyggja aacute manneskjuna sem einstakling thorn viacute aeth huacuten verethur eins konar taacutekn fyrir hoacutepinn og saacute hoacutepur tengist umoumlnnun og stuethningi (foacutelki meeth seacuterkennsluthornarfir) eetha menningu og truacute (innflytjendum og thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) THORNessi tilhneiging er afleit thornar sem foacutelk getur vissulega ekki verieth fulltruacutear fyrir heilt menningarsamfeacutelag eetha heilan samfeacutelagshoacutep Meeth thorn viacute aeth flokka foacutelk og hafa fyrirfram moacutetaethar skoethanir aacute bdquohoacutepnumldquo er viethkomandi einstaklingur settur til hliethar sem persoacutena og gerethur oacutemarktaeligkur hann er settur iacute jaetharhoacutep (SIOS 2004) 132 Naacutemsuacuterraeligethi
Iacute rannsoacuteknum og fraeligethiritum kemur einnig fram aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu kunni aeth endurspegla thornaacute staethreynd aeth meeth thorneirri kennslufraeligethi og thorneim kennsluaethferethum sem beitt er iacute almennum skoacutelum seacute ekki tekieth tillit til naacutemsthornarfa thornessa tiltekna hoacuteps Iacute fraeligethilegum umfjoumlllunum um aethstaeligethur nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er talieth aeth kennarar geri seacuter ekki grein fyrir thornviacute hve mjoumlg kennsluaethferethir thorneirra eru samtvinnaethar eigin menningu Naacutemsaethferethir og viethhorf nemenda eru vissulegamjoumlg mismunandi eftir menningarheimum Iacute sumum thornjoacuteethfeacuteloumlgum thornykir eethlilegt aeth nemendur laeligri meeth thorn viacute aeth eiga virk samskipti vieth kennara siacutena en aacute oumlethrum menningarsvaeligethum er ekki aeligtlast til aeth boumlrn tali vieth fullorethna heldur laeligri meeth thorn viacute aeth hlusta aacute samraeligethur hinna fullorethnu THORNess vegna aeligttu kennarar aeth uacutetskyacutera ndash eftir thornviacute sem haeliggt er ndash thornann menningarlega bakgrunn sem kennsla thorneirra byggist aacute og hvaetha vaeligntingar eru gerethar til nemenda Iacute staeth thorn ess aeth hafa tilhneigingu til aeth einfalda thorn au verkefni sem nemendur af innflytjendaaeligttum faacute iacute hendur (einkum ef tungumaacutel dvalarlandsins er
19
ekki moacuteethurmaacutel thorn eirra) aeligttu kennarar aeth stefna aeth thorn viacute aeth auka skilning nemenda af innflytjendaaeligttum aacute thorn viacute starfi sem fram fer iacute skoacutelastofunni (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir Kaupmannahoumlfn juacuteniacute 1999) 133 Stuethningsaethferethir Iacute thorn eim fraeligethiritum sem fjalla um menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er einnig loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggu hlutverki aethstandendur thorn eirra gegna Vieth kannanir kemur iacute ljoacutes aeth aethstandendur innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir nyacuteta seacuter ekki stuethningsthornjoacutenustu iacute eins riacutekum maeligli og thorneim stendur til boetha Algengustu aacutestaeligethur thorn ess eru meethal annars Fjoumllskyldan talar ekki tungumaacutel dvalarlandsins huacuten skilur ekki kerfieth og thorn aacute thorn joacutenustu sem er iacute boethi naeliggilega vel eetha er ekki voumln sliacutekri thornjoacutenustu iacute heimalandi siacutenu oacutettast aeth veretha send burt fraacute dvalarlandinu ef huacuten gerir bdquoof miklar kroumlfurldquo THORNess vegna er afar mikilvaeliggt aeth aethstandendum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir seacuteu veittar iacutetarlegar upplyacutesingar THORNessar upplyacutesingar aeligttu aeth tryggja aeth foreldrum verethi ljoacutest hvernig litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir nemenda iacute dvalarlandinu og aeth thorn eir faacutei innsyacuten iacute menntakerfieth og thornaeligr kennsluaethferethir sem thornar er beitt Strax fraacute upphafi aeligtti aeth veita aethstandendum skyacuterar og aethgengilegar upplyacutesingar Ef nauethsyn krefur aeligtti aeth gera thornaeth meeth aethstoeth tuacutelks eetha starfsmanns sem talar tungumaacutel fjoumllskyldunnar Meeth thornviacute aeth nota yacutemsa miethla (myndir af thorn viacute sem nemandinn er aeth gera osfrv) maacute einnig meeth goacuteethu moacuteti miethla upplyacutesingum milli skoacutela og heimilis Einnig er aeligskilegt aeth koma aacute umraeligethuhoacutepum meethal aethstandenda og skapa thorn annig tengsl thorn eirra iacute milli til aeth foreldrar nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum einangrist ekki Iacute rannsoacuteknum kemur fram aeth upplyacutesingastreymieth eigi ekki aeth vera einhlietha thorn e fraacute skoacutela til heimilis Foreldrar aeligttu einnig aeth veita skoacutelanum upplyacutesingar um barnieth og vera meeth iacute raacuteethum thornegar aacutekvarethanir sem varetha barnieth eru teknar Eins og loumlgeth var aacutehersla aacute aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bdquothornaacute byggist thornaeth mjoumlg aacute samstarfi samraacuteethi og gagnkvaeligmum skilningi milli foreldra og kennara hvernig nemendum af innflytjendaaeligttum gengur iacute naacutemi THORNaeth verethur aeth svipta hulunni af kennarastarfinu og foreldrar veretha aeth faacute
20
aeth taka thorn aacutett iacute oumlllum aacutekvoumlrethunum sem teknar eru iacute skoacutelanumldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 15) Foreldrar aeligttu aeth vera thornaacutetttakendur aacute oumlllum sviethum Iacute rannsoacuteknum aacute thornessum thornaeligtti er maeliglst til thorness aeth tekieth seacute tillit til allra aethstandenda iacute skoacutelastarfinu ekki einungis foreldranna heldur einnig systkina afa og oumlmmu sem og allrar stoacuterfjoumllskyldunnar Iacute sumum rannsoacuteknum kemur einnig fram aeth barn meeth seacuterkennsluthornarfir hefur mikil aacutehrif aacute fjoumllskyldumunstrieth einkum thorn egar um innflytjendafjoumllskyldur er aeth raeligetha fyrir komi aeth thornaeth leiethi til breytinga aacute hlutverkaskipan innan fjoumllskyldunnar (SIOS 2004) Iacute stuttu maacuteli sagt er seacuterfraeligethingunum aeligtlaeth aeth tryggja goacuteeth samskipti vieth aethstandendur og koma iacute veg fyrir menningarlegan aacutegreining Eins og Moro segir (2005) bdquohvaeth varethar boumlrn innflytjenda veldur oumlll taeligkni sem ekki tekur tillit til menningarlegra seacuterstoumlethu thornviacute aeth bilieth milli hinna tveggja viethkomandi heima verethur staeligrra Meeth thorn viacute moacuteti er iacute raun stuethlaeth aeth einangrun thorneirra iacute dvalarlandinu aeth jaetharstoumlethu thorneirra iacute samfeacutelaginu Meeth thorn viacute aeth taka tillit til menningarlegs bakgrunns thorneirra er aftur aacute moacuteti loumlgeth aacutehersla aacute einstaklingsbundnar aethferethir naacutemsferlieth og thornaacutetttoumlku iacute viethkomandi samfeacutelagildquo (bls 21) Lagt er til aeth jaacutekvaeligethum aethferethum seacute beitt til aeth faacute nemendur og foreldra til samstarfs sliacutekt skili aacuterangri Fagna beri fjoumllbreytileika meethal fjoumllskyldna og nemenda baeligethi feacutelagslegum og menningarlegum sem og fjoumllbreyttri thorn ekkingu og tungumaacutelum ekki einungis iacute thorn viacute skyni aeth vinna gegn hugsanlegri mismunun heldur einnig til aeth auka sjaacutelfsvirethingu og aacutehugahvoumlt nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Siacuteethast en ekki siacutest er bent aacute thornaacute staethreynd aeth til aeth svo megi veretha og til aeth vel takist til vieth aeth leysa thornau verkefni sem blasa vieth meeth nyacutejum nemendahoacutepum thorn urfi kennarar og annaeth fagfoacutelk aeth hafa aflaeth seacuter goacuteethrar menntunar Allar rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth aacute naacutemsaethstaeligethum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir syacutena hve bryacutent er aeth fagfoacutelk seacute vel menntaeth og iacute stakk buacuteieth til aeth endurbaeligta matsferlieth auka gaeligethi thorneirrar menntunar sem iacute boethi er og efla samstarf vieth aethstandendur thornessara nemenda Aukin thornoumlrf er fyrir starfsthornjaacutelfun og thorn roacuteun kennsluaethferetha meethal fagfoacutelks til aeth haeliggt seacute aeth sinna thornoumlrfum thornessa nyacuteja nemendahoacuteps Enn fremur veretha yacutemsir fagaethilar aeth vinna saman til aeth haeliggt seacute aeth koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir ekki einungis kennarar
21
heldur einnig saacutelfraeligethingar stuethningsfulltruacutear seacuterfraeligethingar innan heilbrigethissteacutettarinnar osfrv Meginniethurstaethan sem draga maacute af thorn eim rannsoacuteknum sem birtar hafa verieth fyrst og fremst iacute Evroacutepu um menntun nemenda sem baeligethi eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er vissulega suacute aeth enda thornoacutett thornetta seacute maacutelaflokkur sem stoumlethugt verethur syacutenilegri og sem stefnumoacutetandi aethilar og seacuterfraeligethingar aacute sviethi seacuterkennslu eru meeth til umfjoumlllunar thorn aacute hafa tiltoumllulega faacutear rannsoacuteknir verieth gerethar aacute thornessu tiltekna sviethi Yfirleitt er einungis fjallaeth um annan thorn aacutettinn menntun barna meeth seacuterkennsluthornarfir eetha menntun barna af innflytjendaaeligttum Afar faacutear rannsoacuteknir hafa verieth gerethar aacute thornviacute thornegar thornessir tveir thornaeligttir fara saman Iacute Evroacutepuloumlndunum virethist starf og stefna iacute menntamaacutelum einkennast af einhlietha naacutelgun Kannanir syacutena aeth uacuterraeligethi til stuethnings nemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum beinast oft einungis aeth oumlethrum thornaeligttinum af thorneim tveimur sem um er aeth raeligetha hjaacute thornessum markhoacutepi Annaethhvort er tekieth tillit til seacuterthornarfa nemandans eetha thorness aeth hann er af innflytjendaaeligttum Sem daeligmi maacute nefna aeth thornegar nemendur af innflytjendaaeligttum faacute kennslu iacute tungumaacuteli dvalarlandsins er yfirleitt ekki gert raacuteeth fyrir seacuterkennsluthornoumlrfum Aftur aacute moacuteti taka matstaeligki og aethferethir vieth aeth greina faeligrni nemenda yfirleitt ekki mieth af menningarlegum bakgrunni hans Iacute oumlllum rannsoacuteknum sem fram hafa farieth aacute naacutemsaethstaeligethum nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er niethurstaethan suacute aeth frekari thornroacuteunar seacute thornoumlrf aacute thornessu sviethi vinna thornarf aeth nyacuterri stefnu og nyacutejum leiethum til aeth takast aacute vieth thornarfir nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ess vegna veretha fleiri rannsoacuteknir og greiningar aeth fara fram aacute thornessu sviethi 134 Naacutemsmat Ef gengieth er uacutet fraacute hinu aacuteberandi skakka hlutfalli nemanda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu hafa gaeligethi matsaethferetha (fyrst og fremst vieth grunnmat) sem beitt er gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum verieth dregin iacute efa iacute thorn eim rannsoacuteknum sem fram hafa farieth (Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Matstaeligkin og aethferethirnar eigi raeligtur aeth rekja til thorneirrar menningar sem riacutekjandi er iacute dvalarlandi nemandans Matsferlieth er thornviacute menningartengt boumlrn sem alin eru upp vieth aethra menningu en thornaacute sem riacutekir iacute dvalarlandinu geta siacuteethur en thorn au boumlrn sem eiga uppruna sinn thorn ar skilieth og raacuteethieth iacute thornaeligr 22
menningartengdu viacutesanir sem liggja aeth baki thornviacute efni sem notaeth er vieth naacutemsmatieth THORN viacute er lagt til aeth baeligethi saacute efniviethur sem notaethur er vieth naacutemsmat og matsferlieth sjaacutelft verethi endurskoethaeth til aeth varpa sem skyacuterustu ljoacutesi aacute allar menningartengdar viacutesanir sem iacute thorn viacute kunna aeth leynast Ein helsta og augljoacutesasta hindrunin af thornessu tagi sem nemendur af innflytjendaaeligttum kunna aeth standa frammi fyrir thorn egar thorn eir fara iacute gegnum naacutemsmat ndash og sem kemur hvaeth eftir annaeth fram iacute thorneim fraeligethiritum sem skoethueth hafa verieth ndash tengist fagmaacutelinu sem notaeth er thornegar faeligrni og thorn arfir nemenda eru metnar Eins og Landon (1999) syacutendi fram aacute meeth thorn viacute aeth taka lesblindu sem daeligmi aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn bdquovieth thorn urfum aeth ryethja uacuter vegi oumlllum erfiethleikum sem thorn essir nemendur eiga vieth aeth etja aacuteethur en vieth greinum hverjir gliacutema vieth skynraelignan eetha geethraelignan vanda Mun faeligrri tviacutetyngd boumlrn eru talin vera meeth lesblindu en innfaeligdd boumlrn nemendum getur gengieth illa aeth lesa en thornaeth er enginn sem greinir hver aacutestaeligethan er Kennararnir sjaacute ekki hvert vandamaacutelieth er thornviacute aeth thorneir vita ekki hvernig mat fer framldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 18) Sumir telja bryacutent aeth tviacutetyngdir nemendur af innflytjendaaeligttum fari iacute gegnum naacutemsmat aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum ogeetha aeth naacutemsmatieth fari fram hjaacute seacuterfraeligethingum sem hafa viacuteethtaeligka thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni og tungumaacuteli nemandans (Cline 1999 Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Vissulega getur grunnmat iacute sumum tilvikum farieth fram aacuten thorn ess aeth nokkurt tungumaacutel seacute notaeth En menningarlegur mismunur (til daeligmis aacute thornviacute hvernig litir eru skilgreindir eetha aacute naacutemssamhengi eins og fram kemur hjaacute Salameh 2006) getur haft aacutehrif thorn egar naacutemsmat fer fram bdquoaacuten orethaldquo ef ekki er tekieth tillit til sliacuteks mismunar Iacute 2 kafla er fjallaeth naacutenar um naacutemsmat aacuten oretha Siacuteethast en ekki siacutest syacutena rannsoacuteknir aeth naacutemsmat thorn arf aeth vera heildstaeligtt aacute thornann haacutett aeth tekieth seacute tillit til allra aethstaeligethna nemendans hvaeth olli thorn viacute aeth fjoumllskyldan flutti uacuter landi tungumaacutels menningar samfeacutelagslegra aethstaeligethna iacute dvalarlandinu heimilisaethstaeligethna osfrv
23
Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar (Watkins 2007) aacute naacutemsmati iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar leiddi iacute ljoacutes aeth skilningur manna aacute moacutetandi1
mati hefur breyst aacute undanoumlrnum aacuterum iacute flestum loumlndum Evroacutepu gallar bdquoproacutefldquo-aethferetharinnar hafa verieth afhjuacutepaethir THORNar af leiethandi hefur moacutetandi mat fengieth viacuteethari merkingu thorn annig aeth thornaeth inniheldur ekki einungis fraeligethilega thornaeligtti Jafnframt eru aethferethirnar sem beitt er iacute sliacuteku mati thornroacuteaeth ar iacute siacuteauknum maeligli iacute samstarfi vieth nemendur aeligttingja thorneirra og kennara iacute staeth thorness aeth vera framkvaeligmt af utanaethkomandi seacuterfraeligethingum Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur syacutent fram aacute aeth iacute flestum loumlndum er thorn essi naacutelgun enn markmieth sem stefnt skal aeth iacute grunnmati aacute seacuterkennsluthornoumlrfum
1 Eins og fram kemur iacute matsverkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar naeligr bdquomoacutetandi matldquo (einnig kallaeth bdquosiacutematldquo) yfir tilteknar aethferethir sem beitt er innan veggja skoacutelastofunnar fyrst og fremst af viethkomandi kennurum og seacuterfraeligethingum sem meeth thorneim starfa og notaethar eru vieth aacutekvarethanatoumlkur um kennsluaethferethir og naeligstu skrefin iacute skoacutelagoumlngu nemenda bdquoGrunnmatldquo eetha bdquofrumgreiningldquo leiethir iacute ljoacutes hvort nemandi er hugsanlega meeth seacuterkennsluthornarfir og thornaacute er framvindan suacute aeth safnaeth er aacute kerfisbundinn haacutett upplyacutesingum sem nota maacute til aeth vinna aeth lyacutesingu aacute styrkleikum veikleikum og thornoumlrfum sem nemandi kann aeth hafa Tengja maacute frumgreiningu aacute seacuterkennsluthornoumlrfum oumlethrum matsaethferethum og aeth henni kunna aeth koma seacuterfraeligethingar sem starfa utan almenna skoacutelakerfisins (thornar aacute meethal uacuter heilbrigethisgeiranum)
24
2 UPPLYacuteSINGAR FRAacute THORNAacuteTTTOumlKULOumlNDUNUM
Iacute thornessum kafla er samantekt aacute svaeligethisskyacuterslunum sem unnar voru uacutet fraacute lykilthornaacutettum rannsoacuteknarinnar ndash skilgreiningu aacute markhoacutepi upplyacutesingumstaethreyndum naacutemsuacuterraeligethum stuethningsaethferethum og naacutemsmati Kaflinn byggist aacute upplyacutesingum og goumlgnum sem seacuterfraeligethingar viethkomandi landa soumlfnuethu meeth thorn viacute aeth nota spurningalista iacute samstarfi siacutenu vieth yacutemsa thornjoacutenustuaethila sem aeth maacutelinu koma sem og vieth sveitarfeacuteloumlg og skoacutela um naacutem barna sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum og staethan aacute thorn essu sviethi innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu er skoethueth THORN oacute aeth litieth seacute til maacutela sem endurspegla aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum thornaacute er fyrst og fremst um aeth raeligetha upplyacutesingar sem aflaeth hefur verieth um stoumlethuna innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter er einnig aeth finna goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda innflytjenda og hlutfallslegan fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum iacute hverju landi fyrir sig Goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum eru ekki fyrir hendi vegna thorn ess hve upplyacutesingar thornar aeth luacutetandi eru takmarkaethar iacute skyacuterslunum Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum og maacutelefni og umraeligethur sem snerta stoumlethu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er aeth finna iacute svaeligethisskyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem fjallaeth er um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Samantekt aacute svoumlrum vieth spurningunum er heacuter fyrir neethan
21 Markhoacutepur Verulegur straumur innflytjenda liggur til Evroacutepu og greina maacute aukinn aacutehuga aacute maacutelefnum innflytjenda viacuteetha um loumlnd Samkvaeligmt skyacuterslunum eru til yacute msar skilgreiningar aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo iacute Evroacutepu Iacute flestum landanna er hugtakieth bdquoinnflytjandildquo eetha bdquouacutetlendingurldquo notaeth ef einstaklingur og foreldrar hans eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu eru af oumlethru thornjoacuteetherni og tala eigieth moacuteethumaacutel heima hjaacute seacuter Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er gerethur greinarmunur aacute
25
- Nyacutekomnir nemendur ogeetha fyrstu kynsloacuteethar innflytjendum thornegar nemendur ogeetha foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu - Annarrar kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem hafa faeligethst iacute oumlethru landi og - THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldri thorneirra er faeligtt thornar liacuteka og thorneir eru jafnvel meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu Yfirleitt er ekki litieth aacute thornriethju eetha fjoacuterethu (jafnvel fimmtu) kynsloacuteeth sem bdquoinnflytjendurldquo heldur sem bdquonemendur meeth annan thornjoacuteeth ernislegan bakgrunnldquo eetha nemendur sem tilheyra bdquominnihlutahoacutepumldquo eetha tilteknum bdquothornjoacuteethernishoacutepumldquo Iacute menntakerfum yacute missa landa byggist lagasetning varethandi innflytjendanemendur og skoacutelagoumlngu aethallega aacute atriethum sem tengjast tungumaacutelakunnaacutettu nemenda hvort nemendur eru tviacutetyngdir eetha fjoumlltyngdir eetha eiga seacuter annaeth moacuteethumaacutel en thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute dvalarlandinu THORN essi skilgreining aacute vieth um alla nemendur sem thornurfa aeth geta talaeth fleiri en eitt tungumaacutel iacute uppvextinum Sem liethur iacute rannsoacutekninni ndash eins og fram kom iacute inngangi skyacuterslunnar ndash voru seacuterfraeligethingar fraacute hverju landi fyrir sig beethnir um aeth afla upplyacutesinga um alla nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum (nyacutekomna nemendur jafnt sem nemendur sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) Haeliggt er aeth flokka Evroacutepuloumlndin eftir thorn viacute hvert straumur innflytjenda liggur bull Loumlnd meeth langri hefeth fyrir innflytjendum tengt atvinnuliacutefi og
efnahag ogeetha nyacutelenduhefeth (td Austurriacuteki Belgiacutea Bretland Danmoumlrk Frakkland THORNyacute skaland Luacutexemborg Holland Sviacutethornjoacuteeth og Sviss)
bull Loumlnd thorn ar sem innflytjendur eru tiltoumllulega nyacutelegt fyrirbaeligri fraacute siacuteethustu aacuteratugum 20 aldar svo sem Finnland Iacutesland og Noregur eetha loumlnd sem straumur foacutelks laacute aacuteethur fraacute svo sem Kyacutepur Grikkland Iacutetaliacutea Malta Portuacutegal og Spaacutenn
bull Nyacute ESB-riacuteki svo sem Teacutekkland Eistland Ungverjaland Lettland Lithaacuteen og Poacutelland sem taka aethallega aacute moacuteti haeliglisleitendum eetha floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og innflytjendum fraacute loumlndum goumlmlu Soveacutetriacutekjanna
26
Innflytjendur sem sest hafa aeth iacute Evroacutepu eiga aeligttir aeth rekja til yacutemissa landa en thorn eim maacute skipta iacute thorn rjaacute meginflokka fyrrum iacutebuacutea Evroacutepusambandsins (ESB) Evroacutepska efnahagssvaeligethisins (EES) eetha Sviss haeliglisleitendur floacutettamenn og fyrrum iacutebuacutea Norethur-Afriacuteku sem og fyrrum iacutebuacutea annarra landa Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi eftir loumlndum sums staethar er thornaeth um 1 (td iacute Poacutellandi og Lithaacuteen) og annars staethar eru um 40 iacutebuacuteanna af innflytjendaaeligttum (td iacute Luacutexemborg) Erfitt er aeth bera saman goumlgn fraacute thornessum loumlndum vegna - Oacuteliacutekra skilgreininga aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo - Mismunandi reglna um veitingu riacutekisborgarareacutettar - THORNeirrar staethreyndar aeth goumlgn eiga yacute mist vieth um stoumlethuna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu eetha hvort tveggja - Mismunandi er aacute hvaetha aacutersgrundvelli gagnasoumlfnun hefur farieth fram (2005 eetha 2006 eetha 2007) Aeth teknu tilliti til thorn essara atrietha thorn aacute maacute sjaacute aacute toumlflu 1 aeth iacute flestum landanna eru 6ndash20 allra iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum Tafla 1 Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum (upplyacutesingarnar eru byggethar aacute svaeligethisskyacuterslum aacuterin 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt 20
Danmoumlrk Belgiacutea Austurriacuteki Luacutexemborg Finnland Grikkland Bretland Sviss Lithaacuteen Iacutesland (England)
Malta Iacutetaliacutea Eistland
Portuacutegal Kyacutepur Frakkland
Poacutelland Noregur Holland
Teacutekkland Spaacutenn Lettland
Ungverjaland Sviacutethornjoacuteeth
THORNyacuteskaland yfir 40
Mjoumlg mismunandi er eftir loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum hve moumlrg tungumaacutel eru toumllueth af nemendum af innflytjendaaeligttum og fjoumllskyldum
27
thorneirra iacute sumum landanna eru toumllueth allt fraacute aacutetjaacuten og upp iacute hundraeth tungumaacutel Haacutett hlutfall thornjoacuteeth arinnar er af innflytjendaaeligttum ndash iacute sumum loumlndumsveitarfeacuteloumlgum er meira en helmingur iacutebuacutea fraacute loumlndum utan Evroacutepu (td iacute Tyrklandi Iacuterak Soacutemaliacuteu Ruacutesslandi Pakistan Brasiliacuteu Uacutekraiacutenu Marokkoacute ofl) Iacute sumum loumlndum svo sem Sviacutethornjoacuteeth var staethan thorn annig aeth fram aacute aacutettunda aacuteratug liethinnar aldar og iacute oumlethrum loumlndum allt fram til 1990 var meirihluti innflytjenda iacute Evroacutepu foacutelk sem fluttist thornangaeth af efnahagsaacutestaeligethum iacute leit aeth betri starfs- og liacutefsskilyrethum Aacute tiacuteunda aacuteratugnum fjoumllgaethi mjoumlg floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og foacutelki fraacute Austur-Evroacutepu og fyrrum Soveacutetriacutekjunum Goumlgn um thornetta eru mismunandi eftir loumlndum en staethreyndin er suacute aeth innflytjendum sem koma til Evroacutepu af feacutelagslegum og efnahagslegum aacutestaeligethum fer nuacute fjoumllgandi Aeth thorn essu stuethla einnig frjaacutelsir flutningar Evroacutepubuacutea milli ESB-landanna
22 Goumlgn um innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute moumlrgum thorneirra landa sem thornaacutett toacuteku iacute verkefninu kom fram aeth skortur er aacute goumlgnum um nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Aacutebyrgetharsvieth yacute missa stjoacuternsyacuteslustofnana eru mismunandi og goumlgnum er ekki safnaeth aacute samraeligmdan haacutett Aethrar aacutestaeligethur liggja einnig aeth baki thornessum gagnaskorti Iacute sumum loumlndum heldur hieth opinbera ekki saman toumllfraeligethilegum upplyacutesingum um upprunalegt thornjoacuteeth erni foacutelks heldur einungis um riacutekisborgarareacutett thorness og faeligethingarstaeth aacute thorn eim forsendum aeth vinnsla persoacutenulegra gagna thornar sem fram kemur kynthornaacutettur thornjoacuteetherni foumltlun eetha truacute seacute boumlnnueth Iacute oumlethrum loumlndum fer ekki fram nein skipuloumlgeth gagnasoumlfnun um nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum hvorki innan sveitarfeacutelaga neacute aacute landsviacutesu Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru svo faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum aeth hvorki er nauethsynlegt neacute vietheigandi aeth skraacute upplyacutesingar um thornaeth Skynsamlegustu og hagkvaeligmustu leiethina til aeth faacute aethgang aeth goumlgnum er aeth finna iacute skoacutelunum ndash thorn ar eru boumlrnin Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er sliacutekum goumlgnum haldieth saman en ekki er haeliggt aeth reietha sig aacute toumllfraeligethilegar upplyacutesingar aacute landsviacutesu
28
Uacutet fraacute goumlgnum sem seacuterfraeligethingarnir soumlfnuethu innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu maacute sjaacute aeth hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi iacute loumlndum Evroacutepu og einnig mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelag ogeetha skoacutela iacute sama landinu Iacutetrekaeth skal aeth erfitt er aeth bera saman goumlgn hinna yacute msu landa vegna thorn ess hve hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint aacute marga vegu og einnig vegna thorn ess aeth goumlgnin viacutesa yacutemist til aethstaeligethna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu ndash eetha hvort tveggja Aeth teknu tilliti til thorness thornaacute maacute sjaacute aacute toumlflu 2 aeth iacute flestum landanna er hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum aacute bilinu 6ndash20 allra nemenda aacute skoacutelaskyldualdri (iacute Luacutexemborg er thornaeth ruacutemlega 38) Tafla 2 Hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum (gildir um nemendur aacute skoacutelaskyldualdri innan sveitarfeacutelaga skoacutelaaacuterieth 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt20
Finnland Lithaacuteen Malta Portuacutegal Poacutelland Teacutekkland Ungverjaland
Belgiacutea Danmoumlrk Grikkland Iacutesland Iacutetaliacutea Kyacutepur Noregur Spaacutenn
Austurriacuteki Bretland (England) Eistland Frakkland Holland Lettland Sviacutethornjoacuteeth
Luacutexemborg Sviss THORNyacuteskaland
Aacute Iacutetaliacuteu eru goumlgnin fraacute skoacutelaaacuterinu 20072008
Samkvaeligmt goumlgnunum er fjoumlldi og hlutfall fjoumllskyldnanemenda af innflytjendaaeligttum mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelaga iacute sama landinu oft af landfraeligethilegum aacutestaeligethum og vegna mismunandi staeligrethar sveitarfeacutelaga Flestar fjoumllskyldur af innflytjendaaeligttum buacutea iacute stoacuterborgum eetha iacute uacutethverfum stoacuterborga vegna betri atvinnu- og naacutemsmoumlguleika iacute thorneacutettbyacute li THORN ar af leiethandi getur fjoumlldi innfluttra nemenda iacute houmlfuethborgum (td Amsterdam Athornenu Brussel Lissabon London Madriacuted Pariacutes osfrv) verieth tvoumlfalt eetha thornrefalt meiri en hlutfallieth aacute landsviacutesu segir til um THORNar sem ekki eru til goumlgn um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute oumlllum thorn eim loumlndum sem toacuteku thorn aacutett iacute thornessari
29
rannsoacutekn thornaacute loumlgethu sum thorneirra til aethrar upplyacutesingar sem voru yacutemist aacute landsviacutesu ogeetha svaeligethis- eetha staethbundnar Sum loumlnd (td Austurriacuteki Holland Iacutetaliacutea Kyacutepur Lithaacuteen Luacutexemborg Spaacutenn Sviss THORNyacuteskaland) loumlgethu fram goumlgn sem voru baeligethi aacute landsviacutesu og svaeligethis- eetha staethbundin Oumlnnur loumlnd (td Belgiacutea Finnland Frakkland og Grikkland) loumlgethu fram goumlgn sem voru svaeligethis- eetha staethbundin eetha fengin fraacute skoacutelum Iacute oumlethrum tilvikum (td iacute Teacutekklandi Portuacutegal og Bretlandi) voru goumlgnin sem baacuterust aacute landsviacutesu Goumlgnin sem seacuterfraeligethingarnir toacuteku saman iacute viethkomandi loumlndum eiga yacutemist vieth um heildarfjoumllda og hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir aacute landsviacutesu ogeetha innan tiltekinna svaeligetha eetha tiltekins fjoumllda og hlutfalls iacute sveitarfeacuteloumlgum ogeetha skoacutelum THORN ar ef leiethandi er erfitt aeth bera thornessi goumlgn saman og setja niethurstoumlethur fram iacute toumlfluformi Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum er aeth finna iacute skyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thorn ar sem fjallaeth er um thornetta verkefni Samkvaeligmt ofangreindum upplyacutesingum syacutena thornessar skyacuterslur verulegt oacutesamraeligmi varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum hlutfall thorneirra sem faacute seacuterkennslu er yacutemist of haacutett eetha of laacutegt THORNetta hefur verieth mikieth vandamaacutel iacute yfir thornrjaacutetiacuteu aacuter iacute sumum landanna til daeligmis iacute Bretlandi Aacute aacutettunda aacuteratugnum var ljoacutest aeth allt of moumlrg boumlrn sem flutt houmlfethu thornangaeth fraacute Karabiacutesku eyjunum voru sett iacute seacuterskoacutela Annars staethar (td iacute Belgiacuteu Danmoumlrku Finnlandi Noregi og Sviacutethornjoacuteeth) kemur fram aeth iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum seacuteu hlutfallslega fleiri nemendur af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu og thorn eim fari fjoumllgandi eftir thorn viacute sem ofar dregur iacute skoacutelakerfinu (vieth lok grunnskoacutela og byrjun framhaldsskoacutela) Rannsoacutekn sem gereth var iacute Oacutesloacute aacuterieth 1998 syacutendi aeth hlutfallslega of margir nemendur af innflytjendaaeligttum fengu seacuterkennslu af yacutemsu tagi (Nordahl og Oslashverland 1998) Iacute seacuterskoacutelum er hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir auk thorness haeligrra en nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru iacutebuacutear dvalarlandsins ndash og thorn ar af leiethandi er hlutfallieth oumlfugt iacute almennum skoacutelum Iacute skyacuterslunni fraacute Sviss kemur fram aeth thorn etta haacutea hlutfall hafi stoumlethugt farieth vaxandi aacute siacuteethustu tuttugu aacuterum og aeth meethalaukning innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum seacute miklu meiri en heildaraukning innflytjendanemenda sem stunda naacutem iacute grunnskoacutelum
30
THORNversoumlgn virethist koma upp thorn egar toumllfraeligethilegar upplyacutesingar fraacute sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum (td iacute Austurriacuteki Finnlandi og Grikklandi) eru skoethaethar Fram kemur aeth iacute sumum skoacutelum seacuteu fleiri nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum heldur en nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem ekki eru af innflytjendaaeligttum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum virethast aethstaeligethur vera aacute hinn veginn Hugsanleg skyacutering eins og fram kemur kann aeth vera suacute aeth tilviljun ein raacuteethi thornviacute hve margir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stundi naacutem iacute hverjum skoacutela Annar moumlguleiki er aeth iacute sumum skoacutelum seacute aacuterangur nemenda metinn aacute skilvirkari haacutett en annars staethar Iacute oumlethrum skyacuterslum er loumlgeth aacutehersla aacute aeth aukieth framboeth aacute seacuterdeildum og vaxandi fjoumlldi seacutermenntaeths starfsfoacutelks hafi aacutehrif aacute eftirspurn eftir thornessari thornjoacutenustu ndash ef thorn joacutenustan er til staethar hafi kennarar tilhneigingu til aeth nyacuteta seacuter hana einkum ef thorneir faacute enga aethra aethstoeth Aeth lokum er saacute moumlguleiki fyrir hendi aeth iacute sumum skoacutelum seacute talieth aeth nemendur af innflytjendaaeligttum kunni aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir thornegar raunin er suacute aeth einungis er um samskipta- og tungumaacutelaerfiethleika aeth raeligetha Of haacutett hlutfall thornessara nemenda maacute oft rekja til tungumaacutelaerfiethleika og skorts aacute lestrarkunnaacutettu (en einnig annarra thornaacutetta) Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei reacutetta greiningu vegna thorn ess aeth talieth er aeth erfiethleika iacute naacutemi og tali lestri og stafsetningu stafi af thornviacute aeth thorneir kunni ekki tungumaacutel dvalarlandsins Meginvandinn virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thorn urfa aacute tungumaacutelakennslu aeth halda og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Nyacuteleg rannsoacutekn var gereth iacute Bretlandi aacute oumlllum nemendum sem stunda naacutem iacute riacutekisreknum skoacutelum iacute landinu (um 65 milljoacutenum nemenda) og thornar var niethurstaethan mun floacuteknari (Lindsay Pather og Strand 2006) Iacute stuttu maacuteli sagt thorn aacute var mjoumlg floacutekieth hve mismunandi thorn eir nemendur voru sem tilheyrethu tilteknum thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepi og voru sagethir vera meeth einhverjar seacuterkennsluthornarfir eetha tiltekna gereth seacuterthornarfa Nokkrar niethurstoumlethur teljast mikilvaeliggar Iacute fyrsta lagi syacutendi rannsoacuteknin aeth verulegur munur var aacute yacute msum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum hvaeth varethar feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika Til daeligmis hafethi 141 hviacutetra breskra nemenda thornoumlrf fyrir friacutea maacuteltiacuteeth iacute skoacutelanum (skv stuethningsaacuteaeligtlun iacute skoacutelum fyrir boumlrn sem buacutea vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur notaeth sem viacutesbendir um faacutetaeligkt) en 30 svartra nemenda fraacute Karabiacutesku eyjunum og 438 svartra nemenda fraacute Afriacuteku
31
Auk feacutelagslegra og efnahagslegra erfiethleika kynferethis og aldurs kom iacute oumlethru lagi yacute mislegt forvitnilegt iacute ljoacutes varethandi thornaeth hvort nemendur sem tilheyrethu yacutemsum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum vaeligru liacuteklegir til aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute samanburethi vieth liacutekurnar aacute thorn viacute aeth hviacutetir breskir nemendur vaeligru meeth seacuterkennsluthornarfir thorn aacute var hlutfall svartra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir ekki mjoumlg fraacutebrugethieth Svartir nemendur fraacute Karabiacutesku eyjunum voru thorn oacute 15 sinnum liacuteklegri til aeth vera meeth hegethunarvanda eetha tilfinningaleg og feacutelagsleg vandamaacutel Nemendur sem aacutettu aeligttir aeth rekja til Pakistan og Bangladesh voru ekki eins liacuteklegir og breskir nemendur til aeth vera meeth yacutemis s konar seacuterkennsluthornarfir THORN oacute voru um 25 sinnum meiri liacutekur aacute thorn viacute aeth thornessir nemendur einkum thorneir sem voru af pakistoumlnskum aeligttum vaeligru sjoacuten-eetha heyrnarskertir og aeligttu vieth alvarlega og margthornaeligtta naacutemserfiethleika aeth striacuteetha
23 Naacutemsuacuterraeligethi Vegna aukins straums innflytjenda til Evroacutepu er samkvaeligmt skyacuterslunum suacute skoethun viacuteethast hvar riacutekjandi aeth efla beri samthornaeligttingarstefnu sem grundvallast aacute mannreacutettindum og joumlfnum taeligkifaeligrum Meeth oumlethrum orethum sagt er thorn etta stefnan varethandi yacutemis uacuterraeligethi sem innflytjendum standa til boetha einkum vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins faacute vinnu og aethlagast aethstaeligethum Meethal sliacutekra uacuterraeligetha eru tungumaacutelanaacutemskeieth naacutems- og starfsthornjaacutelfun betri menntunarmoumlguleikar og betri feacutelagslegar aethstaeligethur fyrir stuacutelkurkonur aethloumlgun aeth aethstaeligethum og umhverfi buacuteseta iacute fjoumllmenningarlegu samfeacutelagi og aukin faeligrni iacute thornvermenningarlegum samskiptum aethloumlgun meeth thornaacutetttoumlku iacute iacutethornroacutettum osfrv Innan ramma almennrar stefnu iacute menntamaacutelum hafa thornviacute nemendur af innflytjendaaeligttum iacute flestum Evroacutepuloumlndunum sama reacutett aacute aeth stunda naacutem iacute leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela og aethrir nemendur iacute dvalarlandinu Meeth oumlethrum orethum thorn aacute gilda soumlmu loumlg og reglur um alla nemendur einnig innflytjendanemendur Samkvaeligmt almennri stefnu iacute menntamaacutelum kemur skyacutert fram iacute skyacuterslunum aeth thorn au uacuterraeligethi sem boethin eru nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standi einnig innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha THORN annig aeth samkvaeligmt menntaloumlggjoumlf og regluverki flestra landa Evroacutepu eiga innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir reacutett aacute sams konar seacuterkennslu og soumlmu naacutemsuacuterraeligethum og thorn joacutenustu aacute landsviacutesuinnan sveitarfeacutelaga og aethrir 32
nemendur iacute dvalarlandinu Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacute soumlmu thorn joacutenustu og aethrir nemendur iacute flestum thorneim loumlndum sem fjallaeth er um heacuter Auk thorness eiga thorneir reacutett aacute viethboacutetaruacuterraeligethum sem eru af tvennum toga annars vegar aeligtlueth nemendum af innflytjendaaeligttum og hins vegar nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute baacuteethum tilvikum er boethieth upp aacute yacute miss konar uacuterraeligethi aacute lands- eetha svaeligethisviacutesu eetha jafnvel innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter aacute eftir er gereth grein fyrir thornviacute hvers konar uacuterraeligethi um er aeth raeligetha iacute hvorum flokki fyrir sig 231 Uacuterraeligethi fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum - Seacuterstoumlk moacutettoumlkudeild er innan sveitarfeacutelags eetha jafnvel skoacutela til aeth taka aacute moacuteti nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins - Undirbuacutenings- eetha moacutettoumlkubekkir fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum eru yfirleitt aeligtlaethir thorn eim sem eru nyacutekomnir til landsins og thorn eim sem kunna ekki tungumaacutelieth sem thorn ar er talaeth Nemendur kynnast menningu landsins og faacute seacuterstaka kennslu iacute tungumaacutelinu iacute allt aeth toacutelf maacutenuethi Aeth thornviacute loknu halda thorneir aacutefram iacute thornviacute naacutemi sem hentar thorneim best - Athvarf fyrir innflytjendur aeligtlaeth foacutelki sem saeligkir um landvistarleyfi og floacutettamoumlnnum THORNar eru einnig skoacutelar fyrir boumlrn thorneirra - Koumlnnun aacute tungumaacutelakunnaacutettu allra tviacutetyngdra nemenda sem eru aeth hefja skoacutelagoumlngu til aeth meta faeligrni thorneirra iacute tungumaacuteli dvalarlandsins og laga kennslu aeth niethurstoumlethum hennar - Iacutetarleg tungumaacutelanaacutemskeieth thorn ar sem foacutelk getur laeligrt tungumaacutel dvalarlandsins - Seacuterfraeligethisetur aacute sviethi fjoumllmenningar venjulega er einum skoacutela iacute hverju sveitarfeacutelagi aeligtlaeth aeth taka aacute moacuteti nemendum af innflytjendaaeligttum - Menningartuacutelkar yfirleitt kennarar sem tala moacuteethurmaacutel nemenda og koma aacute menningartengslum milli innflytjendafjoumllskyldna og skoacutelasamfeacutelagsins - Aethstoeth vieth heimavinnu nemendur geta fengieth aethstoeth vieth heimavinnu eftir aeth skoacutela lyacutekur aacute daginn
33
- Stuethningskennsla nemendur eiga kost aacute einkakennslu og stuethningi iacute minni hoacutepum - Aethstoetharfoacutelk iacute skoacutelum er iacute sumum tilvikum af innflytjendaaeligttum og talar moacuteethurmaacutel nemanda - Tuacutelkathornjoacutenusta stendur til boetha thornegar starfsfoacutelk skoacutela og foreldrar af innflytjendaaeligttum thornurfa aeth raeligetha saman - THORNvermenningarleg aacuteaeligtlun fyrir oumlll boumlrn fer fram aacute oumlllum skoacutelastigum iacute thorn viacute skyni aeth thorn roska feacutelagslega vitsmunalega og tilfinningalega haeligfni tungumaacutelavitund og tal- og samskiptafaeligrni - Miethlun upplyacutesinga til foreldra um skoacutela og skoacutelastarf upplyacutesingabaeligklingar eru yfirleitt thornyacute ddir aacute yacute mis tungumaacutel (fyrst og fremst thornau erlendu tungumaacutel sem algengust eru) - Viethboacutetarstuethningur iacute kennslustarfi efni sem notaeth er vieth thornvermenningarlega kennslu naacutems- og starfsraacuteethgjoumlf vinnsla og notkun boacuteka og naacutemsefnis sem lagaeth er aeth thorn oumlrfum nemenda gagnvirkt efni aacute netinu osfrv - Grunn- og framhaldsnaacutem kennara aacute sviethi fjoumllmenningar Iacute skyacuterslunum er vakin athygli aacute uacuterraeligethum sem stuethla aeth thornviacute aeth styrkja sjaacutelfsmynd nemenda og aethstandenda thorn eirra og efla naacutemsaacutehuga thorneirra Iacute sumum landanna hefur aethstoeth og kennsla aacute moacuteethurmaacuteli verieth loumlgleidd aacute leikskoacutela- grunnskoacutela- og framhaldsskoacutelastigi THORNaeth var gert iacute kjoumllfar rannsoacuteknar sem syacutendi aeth kennsla aacute moacuteethurmaacuteli baeligtir frammistoumlethu og naacutemsaacuterangur nemenda einkum aacute yngri skoacutelastigum Auk thorn ess geta nemendur fengieth kennslu iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef nauethsyn krefur Markmiethieth er aeth stuethla aeth thornviacute aeth nemendur oumlethlist meiri sjaacutelfsvirethingu og thorn roskist sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth fjoumllmenningarlega sjaacutelfsmynd THORNoacute aeth loumlgeth seacute aacutehersla aacute hve jaacutekvaeligtt seacute aeth nemendum seacute kennt aacute tveimur tungumaacutelum er einnig bent aacute aeth starfshaeligttir aacute thornessu sviethi samraeligmist ekki alltaf hinum lagalegu skuldbindingum og aeth hlutirnir seacuteu framkvaeligmdir aacute mismunandi haacutett iacute sveitarfeacuteloumlgum og svaeligethum iacute sama landinu
34
232 Uacuterraeligethi fyrir nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Auk thorn eirra uacuterraeligetha sem greint er fraacute heacuter fyrir ofan thorn aacute stendur nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum til boetha aeth faacute meiri thornjoacutenustu eftir thornoumlrfum Yfirleitt er um sams konar thornjoacutenustu aeth raeligetha og aethrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute og huacuten felst ma iacute eftirfarandi - Nemendur stuethningskenns
stunda lu hjaacute seacuter
naacutem kennara
iacute almennum iacute skoacutelastofunni
bekkjum og faacute
- Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum og faacute stuethningskennslu hjaacute seacuterkennara aacute tilteknu tiacutemabili utan skoacutelastofunnar - Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum en thorneir stunda einnig naacutem iacute minni hoacutepum hjaacute seacuterkennara til lengri eetha skemmri tiacutema - Nemandinn og kennari hans geta fengieth aethstoeth stuethningsthornjoacutenustu aacute vegum sveitarfeacutelags eetha hjaacute oumlethrum seacuterfraeligethingum - Gereth er einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir nemendur - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterbekkjum aeth hluta til eetha oumlllu leyti iacute almennum skoacutelum - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterskoacutelum Helsta vandamaacutelieth er og thornaeth kemur skyacutert fram iacute flestum skyacuterslunum aeth thornessar aethferethir aethgerethir eetha uacuterraeligethi beinast annaethhvort aeth thornviacute aeth nemendur seacuteu bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquomeeth seacuterkennsluthornarfirldquo Ekki er um margar aethferethir eetha leiethir aeth raeligetha thorn ar sem faeligrni og seacuterfraeligethikunnaacutetta aacute baacuteethum sviethum fara saman og tryggja aeth aethgerethir sem gripieth er til seacuteu til stuethnings og uppfylli allar thornarfir nemandans THORNjoacutenustuveitur skoacutelar kennarar og seacuterfraeligethingar hafa yfirleitt litla reynslu hvaeth varethar nemendur af innflytjendaaeligttum Enn faeligrri buacutea yfir faeligrni sem tekur til beggja thornaacutetta thorne thornegar nemendur eru baeligethi af innflytjendaaeligttum og meeth seacuterkennsluthornarfir Vinna thorn arf iacute auknum maeligli aeth thorn viacute aeth efla faeligrni og starfsaethferethir sem tryggja stuethning thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og erlendan uppruna nemanda aeth raeligetha
35
233 Aacutebyrg thornjoacutenusta Yacutemiss konar thorn joacutenusta er iacute boethi fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORNaeth sem thorn essi thornjoacutenusta veitir er iacute samraeligmi vieth riacutekjandi stjoacuternmaacutela- og stjoacuternsyacuteslukerfi hvort sem um miethstyacuteringu eetha valddreifingu er aeth raeligetha sem og menntakerfieth iacute viethkomandi loumlndum Viacuteethast hvar er aacutebyrgethin hjaacute menntamaacutelaraacuteethuneyti sem skilgreinir almenn markmieth menntastefnu og skoacutelastarfs iacute viethkomandi landi metur niethurstoumlethur og stuethlar aeth auknum gaeligethum aacute thornessu sviethi Sums staethar fer thorn etta starf fram iacute samvinnu vieth oumlnnur raacuteethuneyti (td raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni innflytjenda og aethloumlgun thorneirra) Vegna thorn ess hve menntakerfieth er valddreift iacute yacute msum loumlndum er aacutebyrgethinni dreift meeth hliethsjoacuten af thorn eirri meginreglu aeth viethkomandi raacuteethuneyti setji fram markmieth aacute sviethi menntamaacutela iacute landinu Stjoacuternvoumlld sveitarfeacuteloumlg og skoacutelar skulu aftur aacute moacuteti tryggja aeth skoacutelastarfieth fari fram samkvaeligmt lagarammanum og aeth markmiethasetningu seacute fylgt Viacuteethast hvar er tilgreint iacute naacutemsefnisleiethbeiningum og aethalnaacutemskraacute hvaetha gildi skulu houmlfeth iacute heiethri hvar aacutebyrgetharskyldan liggur og hver naacutemsmarkmiethin eru Innan thornessa ramma gerir hvert sveitarfeacutelag eetha skoacuteli siacutena aacuteaeligtlun um kerfieth aacute viethkomandi staeth Yfirleitt er hverjum skoacutela frjaacutelst aeth skipuleggja aacute hvern haacutett raacuteethgert er aeth naacute settum markmiethum og haeliggt er aeth framfylgja naacutemskraacutenni aacute yacutemsa vegu Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og stofnana af yacute msum toga koma aeth naacutemi og stuethningi sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir stendur til boetha aacute landsviacutesu og innan sveitarfeacutelaga Yfirleitt er um aeth raeligetha
bull Riacutekisstofnanir aacute sviethi menntamaacutela bull Riacutekisstofnanir sem vinna aeth umboacutetum iacute skoacutelakerfinu bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth seacuterkennslumaacutel bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth maacutelefni seacuterskoacutela bull Haacuteskoacutela (td kennaradeildir) bull Landssamtoumlk thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa bull Heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustumiethstoumlethvar bull Greiningar- mats- og raacuteethgjafarmiethstoumlethvar
36
bull Naacutemsgagnastofnanir bull Stuethningsmiethstoumlethvar bull Naacutemsraacuteethgjoumlf og saacutelfraeligethithornjoacutenustu bull Samstarf skoacutela velferetharstofnana og goacuteethgerethasamtaka
sveitarfeacutelaga osfrv bull Endurhaeligfingarstoumlethvar bull Fjoumllmenningarsetur bull Truacutefeacuteloumlg
Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum thorn ar sem margir nemendur eru af innflytjendaaeligttum starfa seacuterstakir verkefnastjoacuterar sem skipuleggja naacutemieth fyrir thorn essa nemendur Annars staethar eru seacuterstoumlk teymi seacuterfraeligethinga aacute sviethi fjoumllmenningarlegs naacutems aeth stoumlrfum fraacute yacutemsum skoacutelastigum leik- og forskoacutelastigi grunnskoacutelastigi eetha aethilar sem starfa vieth starfsthornjaacutelfun og fullorethinsfraeligethslu THORNessi teymi vinna aeth thornviacute aeth byggja upp stuethningsleiethir sem baeligta thornroska - og menntunarskilyrethi innflytjendanemenda meeth siacutemenntun aeth leietharljoacutesi Iacute stoacuterborgum thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda byacuter eru oft bara nokkrir skoacutelar sem taka aacute moacuteti boumlrnum thorn eirra hvaethanaeligva aeth uacuter borginni THORNar af leiethandi eru yfir 80 nemenda af innflytjendaaeligttum iacute aetheins faacuteeinum skoacutelum THORNviacute er haeligtt vieth aeth til verethi seacuterstoumlk innflytjendagettoacute Daeligmi um leieth til aeth forethast sliacuteka thorn roacuteun er aeth finna iacute Danmoumlrku thornar sem loumlggjoumlfin leyfir aeth nemendur af erlendu thornjoacuteeth erni stundi naacutem iacute skoacutelum utan eigin hverfis 234 Samstarf thornjoacutenustuaethila Iacute oumlllum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth allir thornjoacutenustuaethilar skoacutelastig og aethilar innan stjoacuternsyacuteslu menntamaacutela vinni saman aeth maacutelefnum sem varetha naacutem nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Litieth er aacute virkt samstarf milli menntakerfisins og heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustunnar milli deilda sem starfa aeth aeligskulyacuteethsmaacutelum maacutelefnum leikskoacutela velferetharmaacutelum barna heilbrigethisthornjoacutenustu feacutelagsthornjoacutenustu osfrv sem grundvallarforsendu Iacute raun virethist sem skortur aacute samvinnu milli viethkomandi thornjoacutenustuaeth ila seacute thornaeth sem viacuteetha um loumlnd stendur helst iacute vegi fyrir thorn viacute aeth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum geti stundaeth naacutem meeth skilvirkum haeligtti
37
235 THORNaacutetttaka foreldra og miethlun upplyacutesinga til thorneirra Hvaeth varethar upplyacutesingamiethlun til foreldra og thorn aacutetttoumlku thorn eirra er mismunandi aethferethum beitt iacute Evroacutepuloumlndunum vieth aeth koma nemendum af innflytjendaaeligttum og aethstandendum thorneirra til aethstoethar vieth innritun iacute skoacutela og aethloumlgun aeth skoacutelakerfinu og vieth upplyacutesingaoumlflun um hvaeth thornar er iacute boethi Liacutetil aacutehersla hefur verieth loumlgeth aacute naacutemsuacuterraeligethi fyrir foreldra innflytjendabarna heldur hefur meginaacuteherslan verieth loumlgeth aacute upplyacutesingamiethlun Iacute thorn viacute tilliti er afar mismunandi aethferethum beitt milli landa sveitarfeacutelaga og jafnvel skoacutela iacute sama landinu til aeth faacute foreldra til thornaacutetttoumlku Meethal uacuterraeligetha iacute boethi er - Efni iacute rituethu maacuteli eetha aacute geisladiskum aacute yacutemsum tungumaacutelum (fyrst og fremst thorneim tungumaacutelum sem algengust eru) um menntakerfieth iacute heild sinni einnig seacuterkennslukerfieth thornaacute thornjoacutenustu sem er iacute boethi naacutemskraacutena osfrv - Skipulagethir kynningardagar innan sveitarfeacutelags eetha iacute skoacutelum thornar sem upplyacutesingar eru veittar meeth aethstoeth tuacutelka um menntakerfieth thornjoacutenustu sem nemendum af innflytjendaaeligttum er veitt naacutemskraacutena osfrv - Tuacutelkathornjoacutenusta vieth samskipti milli heimilis og skoacutela og stundum einnig aacute foreldrafundum iacute skoacutelanum Ef thorn oumlrf krefur er einnig boethieth upp aacute tuacutelkathornjoacutenustu aacute seacuterstoumlkum kynningarfundum fyrir fjoumllskyldur sem nyacutekomnar eru til viethkomandi landa thorn ar sem thorn eim eru kynnt reacutettindi siacuten varethandi skoacutelagoumlngu og gereth er grein fyrir thorneim grunngildum sem almenn naacutemskraacute byggist aacute - Kennarar eetha aethstoetharfoacutelk sem talar moacuteethurmaacutel innflytjenda og veitir thorneim aethstoeth - Fundir hjaacute feacutelagasamtoumlkum sem sinna innflytjendafjoumllskyldum thornar sem haeliggt er aeth faacute upplyacutesingar og svoumlr vieth spurningum aacuteethur en skoacutelaganga hefst og aacute meeth boumlrnin eru aacute skoacutelaskyldualdri - Naacutemskeieth til aeth laeligra tungumaacutelieth sem talaeth er iacute dvalarladinu - Iacute sumum tilvikum hafa foreldrasamtoumlk samband vieth foreldra barna af innflytjendaaeligttum Iacute flestum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth skoacutelinn og fjoumllskyldan vinni saman aeth thorn viacute aeth barnieth aethlagist skoacutelasamfeacutelaginu aacute sem farsaeliglastan haacutett Einnig er bent aacute aeth thornetta 38
taki langan tiacutema og vinna thornurfi betur aeth thornviacute aeth foreldrar verethi virkir iacute skoacutelastarfinu 236 Fjaacutermoumlgnun thornjoacutenustu Erfitt er aeth gera naacutekvaeligma grein fyrir kostnaethi vegna uacuterraeligetha sem innflytjendanemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og fjoumllskyldum thorneirra stendur til boetha Aacutestaeligethan er fyrst og fremst suacute aeth viacuteethast hvar standa sliacutek uacuterraeligethi oumlllum nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha aacuten tillits til thornjoacuteeth ernis eetha aethstaeligethna Menntamaacutelaraacuteethuneyti og oumlnnur raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni sem luacuteta aeth aethloumlgun og skoacutelagoumlngu innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir leggja fram fjaacutermagn til aeth standa straum af viethboacutetarstarfsemi og verkefnum sem thornviacute tengjast Yfirleitt eru raacuteethamenn aacute staethnum og skoacutelarnir faeligrastir um aeth forgangsraetha og faacute fjaacuterveitingar fraacute stjoacuternvoumlldum til aeth haeliggt seacute aeth veita alla nauethsynlega thornjoacutenustu ndash meeth aacutekveethnu uacutetgjaldathornaki Viethboacutetarfeacute er siacuteethan fengieth til aeth standa straum af aethloumlgunarstarfi og aacuteaeligtlunum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter erfiethleikum iacute tengslum vieth naacutem og tungumaacutelakunnaacutettu THORNessum fjaacutermunum er meethal annars varieth til undirbuacuteningskennslu leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela uacuterraeligetha vegna seacuterthornarfa tungumaacutelanaacutemskeietha og moacuteethurmaacutelskennslu Einnig er thorn eim varieth til verkefna iacute grunn- og framhaldsskoacutelum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum nyacutekominna nemenda verkefna sem luacuteta aeth thorn aacutetttoumlku foreldra raacuteethstafana vegna tilfaeligrslu nemenda milli skoacutelastiga skilyretha sem tungumaacutelakennarar veretha aeth uppfylla aethgeretha til aeth fylgjast meeth og draga uacuter miklu og oacutetiacutemabaeligru brottfalli nemenda uacuter skoacutela osfrv Nyacutett kerfi sem innleitt hefur verieth iacute nokkrum sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Hollandi) hin svokallaetha bdquoeinstaklingsmiethaetha fjaacuterveitingldquo virethist skila aacuterangri thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Hugmyndin aeth baki thorn essu kerfi er aeth iacute staeth eins konar skoumlmmtunarkerfis komi kerfi thorn ar sem fjaacuterveitingu er beint til thorness einstaklings sem thornarf aacute henni aeth halda meeth oumlethrum orethum svokallaeth thornarfakerfi Fjaacuterveitingin fylgir nemendum iacute thornann skoacutela sem thorneir velja seacuter eetha aeligtla seacuter aeth stunda naacutem iacute Iacute oumlethrum skyacuterslum er thornarfakerfieth harethlega gagnryacutent Sumir houmlfundar (td Bleidick Rath og Schuck 1995) vitna iacute bdquoeyrnamerktar fjaacuterveitingarldquo sem vandamaacutel skoacutelar faacutei aetheins fjaacutermagn til aeth leysa uacuter erfiethum aethstaeligethum (svo sem auknum fjoumllda innflytjenda) ef tiltekieth er hvaetha nemendur eru meeth fraacutevik iacute naacutemi foumltlun eetha seacuterkennsluthornarfir
39
Iacute sumum kantoacutenum iacute Sviss hefur oumlethruviacutesi fjaacuterveitingakerfi verieth innleitt iacute staeth thorn ess aeth einstakir nemendur seacuteu auethkenndir aacute ofangreindan haacutett faacute skoacutelarnir fjaacuterveitingu iacute samraeligmi vieth feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur nemenda Haeligsta fjaacuterveitingu faacute thorneir skoacutelar sem taka aacute moacuteti flestum innflytjendanemendum og staethsettir eru iacute hverfum thorn ar sem atvinnuleysi er riacutekjandi og fleiri en ein fjoumllskylda byacuter iacute soumlmu iacutebuacuteethinni Suacute viacutesitala sem liggur til grundvallar fjaacuterveitingum er byggeth aacute reynslu (Milic 1997 1998) Skoacutelum er iacute sjaacutelfsvald sett hvernig thorn eir verja viethboacutetarfjaacutermunum td er haeliggt aeth faeligkka nemendum iacute almennum bekkjum raacuteetha seacuterkennara til starfa eetha senda nemendur iacute seacuterkennslu Iacute sumum loumlndum er aacutegreiningur um hvort kennsla skuli fara fram aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Sumir seacuterfraeligethingar og rannsoacuteknaraethilar benda aacute thorn ann mikla kostnaeth sem fylgir thorn viacute aeth kennt seacute aacute tveimur tungumaacutelum og draga iacute efa aeth riacutekieth hafi lagalega skyldu til aeth skipuleggja sliacutekt Auk thorness er erfitt aeth tryggja reacutettindi nemanda til aeth faacute kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef yfir hundraeth tungumaacutel eru toumllueth iacute landinu Sumir seacuterfraeligethingar benda einnig aacute aeth kennara skorti menntun aacute thorn essu sviethi en aethrir segja aeth thorn oumlrf seacute fyrir einstaklingsbundnar leiethir thorn ar sem smaacutem saman skuli horfieth fraacute kennslu aacute moacuteethurmaacutelinu yfir iacute tungumaacutel dvalarlandsins Mikilvaeliggt er aeth greina aacute milli
bull Kennslu aacute moacuteethurmaacuteli sem fer fram aacute oumlethrum staeth en almennt naacutem
bull Uacutetskyacuteringa og aethstoethar aacute moacuteethurmaacuteli nemenda (td meeth aethstoeth tuacutelka) iacute tungumaacutelakennslu
bull Kennslu aacute tveimur tungumaacutelum iacute oumlllum naacutemsgreinum Sums staethar er ekki aetheins litieth til ofangreindrar umraeligethu um kennslu aacute tveim tungumaacutelum uacutet fraacute fjaacuterhagslegu sjoacutenarmiethi heldur snertir huacuten einnig thornaacute menntastefnu og hugmyndafraeligethi sem riacutekjandi thornjoacuteetharkennd byggir aacute Boethieth er upp aacute uacuterraeligethi af yacute msum gerethum og gaeligethum iacute viethkomandi loumlndum sem og innan sveitarfeacutelaga iacute sama landinu Samkvaeligmt skyacuterslunum eru aacutestaeligethur thorn ess af yacute msum toga stefna stjoacuternvalda iacute menntamaacutelum miethstyacutereth eetha dreifeth aacutebyrgeth aacute naacutemsuacuterraeligethum starfskraftar og fjaacutermagn samstarf thorn joacutenustuveitna og thornjoacutenustuaethila samraeligmd vinnubroumlgeth geta og aacutebyrgeth menntasamfeacutelagsins osfrv
40
24 Stuethningsaethferethir Meeth hliethsjoacuten af thorneim stuethningsaethferethum sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standa til boetha iacute viethkomandi loumlndum varpa skyacuterslurnar ljoacutesi aacute bryacutenustu verkefnin sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorneirra standa frammi fyrir en syacutena einnig hve goacuteethum aacuterangri thornessar aethferethir hafa skilaeth 241 Bryacutenustu verkefnin sem leysa thornarf innan skoacutelanna Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth yacute mislegt valdi thorn eim vandamaacutelum sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorn eirra standa frammi fyrir Iacute oumlllum skyacuterslunum er skyacutert tekieth fram aeth grunnmat aacute thornoumlrfum tviacutetyngdra nemenda seacute bryacutenasta verkefnieth sem leysa thorn arf innan skoacutelanna Niethurstoumlethur staethlaeths naacutemsmats ogeetha saacutelfraeligethiproacutefana virethast ekki vera mjoumlg aacutereiethanlegar og greina ekki haeligfni og getu nemenda aacute naacutekvaeligman haacutett Meginaacutestaeligetha thorn ess er suacute aeth thornessar aethferethir hafa verieth thornroacuteaethar og staethlaethar meeth tilliti til eintyngdra barna iacute dvalarlandinu eetha jafnvel iacute oumlethrum loumlndum td Bandariacutekjunum Meirihluti skyacuterslnanna endurspeglaethi niethurstoumlethur rannsoacutekna td skakkt hlutfall innflytjendanemenda sem faacute seacuterkennslu THORNetta oacutesamraeligmi verethur til thorn ess aeth iacute allri seacuterkennslu er hlutfall thornessara nemenda of haacutett eetha of laacutegt Of haacutett hlutfall kemur oft iacute ljoacutes iacute tengslum vieth tungumaacutela- samskipta- og lestrarerfiethleika Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei greiningu vegna thorn ess aeth skoacutelinn gefur thorn aacute skyacuteringu aeth erfiethleikar iacute naacutemi tali lestri og stafsetningu stafi af vanthornekkingu aacute tungumaacuteli dvalarlandsins Meginvandi skoacutela og kennara virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thornurfa aethstoeth vegna tungumaacutelaerfiethleika og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute skyacuterslunum kom fram aeth iacute yacute msum sveitarfeacuteloumlgum og einnig aacute landsviacutesu hafi skoacutelarnir ekki starfsfoacutelk til aeth sinna stuethningskennslu thornannig aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir geti stundaeth naacutem samkvaeligmt naacutemskraacute THORN etta er einkum vandkvaeligethum bundieth thornegar nemendur eru enn aeth laeligra undirstoumlethuatriethin iacute tungumaacuteli viethkomandi dvalarlands Iacute skyacuterslunum er thornviacute borieth vieth aeth naacutemsefni seacute af of skornum skammti til aeth haeliggt seacute aeth kenna nemendum yacutemsar naacutemsgreinar aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu thornar meeth talieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir Nemendur sem flytjast til dvalarlandsins aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera eiga takmarkaetha skoacutelagoumlngu aeth baki og eru ef til vill illa laeligsir og skrifandi eiga iacute verulegum erfiethleikum
41
meeth aeth standast thorn aeligr kroumlfur sem gerethar eru iacute skoacutelanum Misraeligmieth milli skoacutelamenntunar iacute faeligethingarlandinu og dvalarlandinu er vandamaacutel sem thornarf aeth leysa og afar erfitt er aeth veita nemendum stuethning innan skoacutelanna vieth thornessa aethstaeligethur Einnig er vandkvaeligethum haacuteeth hve takmoumlrkueth thorn ekking aacute maacutelefnum nemenda af innflytjendaaeligttum er fyrir hendi iacute skoacutelum og meethal kennara Og enn siacuteethur virethist vera til staethar reynsla af nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth viethhorf sumra kennara skapa vanda thorn ar sem thorn eim finnst thornaeth aukieth aacutelag aeth vera meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir iacute bekknum Oft geta kennarar aetheins tekist aacute vieth annan hvorn vandann aeth nemandi seacute meeth seacuterkennsluthornarfir eetha seacute af innflytjendaaeligttum Stundum aethgreina kennarar thorn essar aethstaeligethur eetha stilla thorn eim upp sem andstaeligethum til daeligmis thornegar nemendum meeth einhverfu er neitaeth um kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu eins og fram kom iacute skyacuterslunum Iacute sliacutekum tilvikum var fyrst litieth til seacuterthornarfa nemandans sem sagethar voru standa iacute vegi fyrir thorn viacute aeth hann gaeligti notieth thorn eirra uacuterraeligetha sem boethin eru nemendum af innflytjendaaeligttum Kennarar thorn urfa aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth nyacutejum aethstaeligethum Svo sem endurskoetha kennsluferlieth inntak thorness og aethferethir naacutemsefni og buacutenaeth thornaacutetttoumlku foreldra osfrv Auk thorn ess vill brenna vieth aeth kennarar innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gleymi thornviacute gjarnan iacute dagsins oumlnn hver bakgrunnur thorn essara nemenda er THORNeir einbliacutena aacute hvernig kenna skuli nemandanum sem foumltluethum einstaklingi Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth mikil haeligtta seacute aacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir einkum thorn eir sem faacute seacuterkennslu iacute framhaldsskoacutelum verethi fyrir aacutehrifum fraacute oumlethrum nemendum THORN viacute er mjoumlg bryacutent aeth komieth seacute iacute veg fyrir aeth nemendur leiethist uacutet iacute afbrot Ein goacuteeth leieth til thorness er aeth vinna markvisst aeth thornviacute aeth buacutea thornaacute undir thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu Auk thorness eins og fram kemur iacute skyacuterslunni fraacute Sviss er saacute vandi fyrir hendi aeth feacutelagsleg aethgreining skapist innan skoacutelanna einkum ef thorn ar eru seacuterbekkir fyrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja Haeligtta er aacute aeth nemendur iacute sliacutekum hoacutepum laeligri hluti af oumlethrum nemendum sem ekki thorn ykja aacutesaeligttanlegir iacute samfeacutelaginu og thornroacutei thornannig meeth seacuter oacuteaeligskilega hegethun Feacutelagsleg aethloumlgun allra nemenda aeligtti aeth koma iacute veg fyrir sliacutekt 42
Siacuteethast en ekki siacutest kemur einnig viacuteetha iacute ljoacutes aeth ekki er naeliggileg samvinna milli thorn eirra thornjoacutenustuaeth ila sem koma aeth greiningu og aacuteaeligtlanagereth um thorn ann stuethning sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir hafa thornoumlrf fyrir Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum virethist einnig skorta aacute kerfisbundieth eftirlit og mat aacute thornvermenningarlegum kennsluaethferethum Hvers konar einsleitni ndash eins og um er aeth raeligetha iacute seacuterbekkjum ndash getur leitt til aukinna feacutelagslegra vandamaacutela en meeth bloumlndun nemenda sem eykur aacute fjoumllbreytni iacute naacutemi maacute stuethla aeth thornviacute aeth allir nemendurnir oumlethlist meiri feacutelagslegan thornroska en ella 242 Viethhorf viethkomandi aethila Iacute sumum skoacutelum thorn riacutefast kynthornaacutettafordoacutemar og neikvaeligeth viethhorf gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth svo virethist sem ekki hafi verieth unnieth naeliggilega vel aeth thorn viacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur fraacute dvalarlandinu aethlagist hver oumlethrum skortur er aacute thornvermenningarlegum viethhorfum og vinnubroumlgethum innan skoacutelans Fram kemur aeth stundum finni innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir fyrir einangrun thornar sem oft er vandkvaeligethum bundieth aeth blanda thorneim inn iacute almenna bekki eftir aeth thorneir hafa lokieth naacutemi iacute undirbuacuteningsbekk Aethloumlgunarferlieth krefst mikils sveigjanleika af haacutelfu kennara Iacute skyacuterslunum er einnig greint fraacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir verethi oft fyrir einelti iacute skoacutelum Loumlgeth er aacutehersla aacute aeth foreldrar eigi stundum iacute erfiethleikum meeth aeth hjaacutelpa boumlrnum siacutenum meeth heimaverkefni vegna thorness hve illa thorneir eru aeth seacuter iacute tungumaacuteli dvalarlandsins vegna menntunarskorts ogeetha vegna oacutelaeligsis Foreldrar thorn essara barna taka ekki alltaf virkan thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu THORNeir kunna einnig aeth hafa aethrar skoethanir aacute seacuterkennslu og stuethningi en foacutelk sem alieth er upp iacute dvalarlandinu hefur THORNeir liacuteta ef til vill aacute seacuterkennslu sem neikvaeligethan stimpil Foreldrar geta liacuteka haft mismunandi vaeligntingar varethandi drengi og stuacutelkur sumir kunna aeth halda aeth ekki seacute eins mikilvaeliggt aeth stuacutelkur stundi naacutem og drengir og thornviacute geta komieth upp vandamaacutel vegna thorn ess hve heimilieth og skoacutelinn byggja aacute oacuteliacuteku gildismati THORNviacute verethur aeth skapa gagnkvaeligman skilning en thornoacute er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth thornaeth er einnig aacute aacutebyrgeth skoacutelans eetha menntakerfisins aeth auka samstarf vieth heimilin til aeth jafna uacutet feacutelagslegan mismun
43
Samkvaeligmt skyacuterslunum geta menningarleg og truacutearleg viethhorf einnig stangast aacute og valdieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og aeligttingjum thorn eirra erfiethleikum Til daeligmis geta kennsluhaeligttir iacute dvalarlandinu verieth mjoumlg fraacutebrugethnir starfsaethferethum kennara iacute heimalandi nemandans Iacute sumum menningarsamfeacuteloumlgum eru boumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir alls ekki hvoumltt til thornroska ndash einnig skammast foreldrar siacuten fyrir aeth boumlrn thorn eirra seacuteu foumltlueth Unglingum einkum stuacutelkum er einnig haldieth heimavieth til aeth hjaacutelpa til vieth huacutesverkin Auk thorness eiga foreldrar oft mjoumlg erfitt meeth aeth aethlagast nyacuteju samfeacutelagi og gliacutema vieth feacutelagsleg vandamaacutel Vandamaacutel barnanna endurspegla ef til vill thornessar erfiethu fjoumllskylduaethstaeligethur Iacute oumlethrum skyacuterslum er bent aacute aeth aethalvandamaacutelieth seacute aeth skoacutelarnir lagi sig ekki aeth breyttum aethstaeligethum og nyacutejum nemendahoacutepum THORNetta kemur fram iacute thorn viacute aeth iacute fjoumllmenningarlegum skoacutelahverfum beinist kennslan enn aeth eintyngdum nemendum og allir nemendur faacutei sams konar undirbuacutening undir thorn aacutetttoumlku iacute stoumlethluethu samfeacutelagi thorn ar sem aetheins ein menning raeligethur riacutekjum Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum veldur stefnan iacute huacutesnaeligethismaacutelum thorn viacute aeth margir innflytjendur buacutea iacute sama hverfinu Aukinn fjoumlldi innflytjenda aacute sama svaeligethi getur valdieth thornviacute aeth erfitt seacute aeth faacute nemendur til aeth laga sig aeth aethstaeligethum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgum er hins vegar aetheins tekieth aacute moacuteti faacuteeinum nemendum af innflytjendaaeligttum og thorn viacute faacute thorn eir afar liacutetinn stuethning iacute skoacutelum thorn ar Oft er skortur aacute haeligfum kennurum og fjaacutermunum til aeth haeliggt seacute aeth veita thornessum nemendum stuethning Iacute flestum skyacuterslunum er einnig fullyrt aeth menningar- og tungumaacutelatengd vandamaacutel annars eetha beggja foreldra ndash og barnsins thornar meeth einnig iacute moumlrgum tilvikum ndash geti skapaeth erfiethleika iacute samskiptum vieth skoacutelann 243 Stuethningsaethferethir sem skila goacuteethum aacuterangrijaacutekvaeligethum niethurstoumlethum
Burtseacuteeth fraacute ofangreindum vandamaacutelum maacute benda yacute msar jaacutekvaeligethar niethurstoumlethur varethandi thorn ann stuethning sem skoacutelar faacuteveita kennarar faacuteveita og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum faacute viacuteetha um loumlnd Greint er fraacute nokkrum daeligmum um sliacutekt heacuter aacute eftir Innan sveitarfeacutelaga viacuteetha um loumlnd annast verkefnastjoacuterar aacute yacutemsum skoacutelastigum aacuteaeligtlanagereth skipulag og thorn roacuteun naacutems fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Seacuterfraeligethingar iacute maacutelefnum innflytjenda kunna einnig aeth taka thorn aacutett iacute thorn viacute starfi 44
saacutelfraeligethingar feacutelagsfraeligethingar osfrv Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum er einnig starfsfoacutelk sem annast raacuteethgjoumlf og samraeligmingarvinnu iacute samstarfi vieth skoacutela kennara og innflytjendur Grundvallaratriethi er aeth iacute skoacutelunum starfi seacuterhaeligft starfsfoacutelk svo sem moacuteethurmaacutelskennarar og aethstoetharfoacutelk kennarar sem kenna tungumaacutel viethkomandi dvalarlands sem annaeth tungumaacutel kennarar iacute undirbuacuteningsbekkjum seacuterfraeligethingar iacute kennslufraeligethum sem starfa sem menningartuacutelkar og seacuterkennarar fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum Mjoumlg mikilvaeliggt er aeth gerethar seacuteu einstaklingsaacuteaeligtlanir fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er einnig kennt aacute tveimur tungumaacutelum og thornaeth skilar afar goacuteethum aacuterangri Nemandi getur thornaacute fylgt eigin naacutemsaacuteaeligtlun iacute staeth kennsluaacuteaeligtlunar sem miethast vieth hoacutepaacuterangur aacute aacutersgrundvelli ndash thornetta virethist skila mjoumlg goacuteethum aacuterangri einkum meethal thorneirra nemenda sem eru nyacutekomnir til landsins Iacute thorn essu felst sveigjanleiki baeligethi hvaeth naacutemstiacutema og naacutemsefni snertir og einnig er nemandanum ekki gert aeth sitja iacute sama bekknum aftur hafi hann ekki naacuteeth hoacutepmiethuethu marki Iacute moumlrgum skoacutelum er innflytjendanemendum boethin stuethningskennsla og aethstoeth vieth heimanaacutem aeth skoacuteladegi loknum Stuethningur skoacutelastjoacutera er afar mikilvaeliggur thorn eim kennurum sem hafa meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir aeth gera THORNeim finnst einnig teymisvinna og stuethningur alls kennarahoacutepsins vera forsenda thorn ess aeth aacuterangur naacuteist iacute starfi thorn eirra meeth thornessa nemendur Faeligrni kennarans skiptir einnig skoumlpum um hvernig saacute stuethningur sem veittur er nyacutetist Sumir kennarar hafa farieth aacute naacutemskeieth innan skoacutelanna og fengieth thorn jaacutelfun og kennslu iacute thornviacute hvernig veita skal nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir eetha af innflytjendaaeligttum (eetha baeligethi) stuethning Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute nokkrum loumlndum (td Ungverjalandi) syacutena aeth tilfallandi og einstaklingsbundnir thornaeligttir ndash einkum viethhorf kennara faglegur sveigjanleiki og hagkvaeligmni ndash skipta skoumlpum thornegar kemur aeth thornviacute aeth meta hvort vel hafi tekist til vieth aethloumlgun innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir THORNaeth er undir starfsfoacutelkinu komieth og faglegri aacutebyrgeth og reynslu kennarana hversu vel nemendur falla inn iacute skoacutelasamfeacutelagieth Ef snemma er byrjaeth aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettu innflytjendabarna (td barna aacute aldrinum thorn riggja til fimm aacutera) stuethlar thornaeth aeth auknum tungumaacutelathornroska thorn eirra til framtiacuteethar Auk thorness staethfesta fraeligethimenn
45
aeth meeth thorn viacute aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettuna komi fyrr iacute ljoacutes hvort tviacutetyngd boumlrn seacuteu meeth seacuterkennsluthornarfir Sums staethar (td iacute Sviacutethornjoacuteeth) hafa rannsoacuteknarteymi moacutetaeth aacuteaeligtlun um hvernig hjaacutelpa skuli ungum boumlrnum aeth laeligra tungumaacutel THORNessi aacuteaeligtlun byggist aacute nyacutelegum rannsoacuteknum og koumlnnunum Mestu maacuteli skiptir aeth hvetja boumlrn til aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins og einnig sitt eigieth moacuteethurmaacutel hjaacutelpa boumlrnum aeth naacute goacuteethum toumlkum aacute tungumaacutelinu tala mikieth vieth thorn au og faacute thorn au sjaacutelf til aeth tala hlusta og vera jaacutekvaeligethur stuethla aeth samskiptum vieth fullorethna og jafnaldra raeligetha vieth boumlrnin skapa umhverfi sem er gefandi og hvetjandi vinna iacute litlum hoacutepum syacutena thorn viacute sem boumlrnin og aethstandendur thorn eirra hafa fram aeth faeligra aacutehuga Annars staethar (td iacute Zuumlrich iacute Sviss) syacutena niethurstoumlethur utanaethkomandi mats aeth iacutemynd fjoumllmenningarskoacutela verethi betri ef allir skoacutelar faacute stuethning vieth aeth takast aacute vieth aukinn fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum Baeligethi foreldrar og allur almenningur faacute betra aacutelit aacute thornessum skoacutelum allir nemendur ndash ekki bara thorn eir sem eru af innflytjendaaeligttum ndash oumlethlast betri menntun kennarar auka faeligrni siacutena til muna kennarar vinna betur saman iacute teymum og thornroacutea sameiginlega naacutemsaacuteaeligtlanir Iacute sumum loumlndum er thorn vermenningarlegum aethferethum beitt innan skoacutelanna til aeth efla feacutelagslega samkennd meethal nemenda og moumlrg tungumaacutel eru notueth iacute naacuteminu til aeth efla vitsmunalegan feacutelagslegan og tilfinningalegan thorn roska thorneirra Annars staethar (td iacute Portuacutegal) annast umsjoacutenarkennari viethkomandi nemanda oumlll uacuterraeligethi stuethning og naacutemsmat thornannig aeth oumlll thornau uacuterraeligethi sem koma nemandanum til goacuteetha eru samraeligmd Meeth einstaklingsaacuteaeligtlun er tungumaacutelaaethstoeth samraeligmd stuethningi sem nemandi faeligr vegna seacuterthornarfa THORNessi stefna er talin naacute til allra thorn aacutetta og stuethlar aeth goacuteethum starfshaacutettum thornegar unnieth er aacute einstaklingsgrundvelli 244 Goacuteethur aacuterangur thorn ar sem naacutem fer fram aacuten aethgreiningar iacute fjoumllmenningarlegum bekkjum
Varethandi aacuteaeligtlaeth eetha thorn egar framkvaeligmt mat aacute stuethningsaethferethum thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og innflytjendur aeth raeligetha er iacute flestum skyacuterslunum greint fraacute thornviacute aeth enda thornoacutett faacutear heildarrannsoacuteknir hafi farieth fram aacute thorn essu tviacutethornaeligtta sviethi hafi thorn oacute nokkrar minni haacutettar kannanir og matsskyacuterslur verieth gerethar aacute landsviacutesu eetha innan sveitarfeacutelaga Helstu kostir og gallar naacutemsumhverfis seacuterskoacutela eetha 46
skoacutela aacuten aethgreiningar iacute umfjoumlllun landanna um fjoumllmenningarlega bekki sem byggist aacute thorn essum koumlnnunum og matsskyacuterslum eru tilgreindir heacuter fyrir neethan Iacute fyrsta lagi hefur grundvallarreglunni um naacutem aacuten aethgreiningar verieth framfylgt meeth goacuteethum aacuterangri iacute moumlrgum skoacutelum thorn ar sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stunda sinn hverfisskoacutela aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum Iacutetreka ber aeth til aeth sliacutekur aacuterangur naacuteist thornurfa baeligethi naeliggileg viethboacutetaruacuterraeligethi og stuethningur vieth sliacuteka nemendur aeth vera fyrir hendi Einnig er mjoumlg mikilvaeliggt aeth naacutemskraacutein bjoacuteethi upp aacute fjoumllbreytni og innihaldi naacutems- og kennsluefni sem tekur mieth af reynsluheimi innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum naacutemsgreinum virethist kennsla iacute litlum hoacutepum einnig vera goacuteethur kostur Iacutehlutun moacuteethurmaacutelskennara eetha aethstoetharfoacutelks tviacutetyngdra kennara eetha seacuterkennara iacute samvinnu vieth umsjoacutenarkennara hefur reynst vel Stuethningur skoacutelastjoacutera og jaacutekvaeligtt viethhorf kennara skiptir einnig miklu maacuteli iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Jafnframt er mikilvaeliggt aeth kennarar hafi notieth goacuteethrar grunnmenntunar og fengieth starfsthornjaacutelfun Seacuterfraeligethingar hafa fagnaeth opinni umraeligethu iacute skoacutelum thornar sem kennarar vinna hver meeth oumlethrum og einnig meeth samtoumlkum stofnunum og fagfoacutelki utan menntageirans Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru uppi hugmyndir um aeth taka aeligtti aacute moacuteti fjoumllmenningarlegum hoacutepum iacute undirbuacuteningsbekkjum en ekki einungis nemendum af einu thornjoacuteetherni eetha tveimur Talieth er mikilvaeliggt aeth foacutelk af innflytjendaaeligttum seacute aeth stoumlrfum iacute skoacutelum Siacuteethast en ekki siacutest virethist afar mikilvaeliggt aeth siacutemat eetha moacutetandi mat fari stoumlethugt fram iacute skoacutelastofunni ndash til daeligmis meeth athugunum og naacutemsmoumlppum ndash auk staethlaethra proacutefa
25 Naacutemsmat2
Viacuteethast hvar er mikieth lagt upp uacuter thorn viacute aeth meta haeligfni tviacutetyngdra
bdquoNaacutemsmatldquo viacutesar til thorness hvernig kennarar eetha aethrir seacuterfraeligethingar safna kerfisbundieth og nota upplyacutesingar um frammistoumlethu nemenda ogeetha thornroska thorneirra aacute mismunandi sviethum (boacuteklegt naacutem hegethun eetha feacutelagslega thornaeligtti) Iacute thornessum kafla er baeligethi fjallaeth um grunnmat sem miethar aeth thornviacute aeth greina getu nemanda og hugsanlega seacuterkennsluthornarfir hans og moacutetandi mat (siacutemat) sem miethar aeth thornviacute aeth upplyacutesa kennara um naacutemsferli nemanda og vera thorneim leiethbeinandi um hvernig haga skuli kennslunni
47
2
nemenda iacute tungumaacuteli dvalarlandsins Og thorn ar meeth einnig thornoumlrf nemenda fyrir tungumaacutelastuethning aacute forskoacutelastigi eetha thornegar thorneir hefja skoacutelagoumlngu siacutena Tungumaacutelieth er forsenda thorness aeth nemendum vegni vel iacute naacutemi og viacuteetha um loumlnd er notaeth naacutemsefni thorn ar sem tungumaacutelakunnaacutetta thorneirra er jafnframt koumlnnueth Iacute oumlllum loumlndunum hafa verieth thornroacuteueth matstaeligki og proacutef sem loumlgueth eru aeth viethkomandi aethstaeligethum og notueth til aeth meta thorn roska nemenda grunnfaeligrni thorn eirra iacute naacutemi sem og til aeth greina seacuterkennsluthornarfir einstakra nemenda Flest thornessara taeligkja og proacutefa eru stoumlethlueth og fyrst og fremst aeligtlueth eintyngdum nemendum Sum thorn essara proacutefa eru thornyacutedd aacute yacute mis tungumaacutel en thornegar tungumaacutelaproacutef eru thornyacute dd veretha aacute thorneim breytingar ndash thorn au geta orethieth erfiethari (eetha auethveldari) en ella setningaskipan og beygingar oretha eru mismunandi milli tungumaacutela Einnig geta oreth eetha hugtoumlk verieth miserfieth eftir tungumaacutelum jafnvel thornoacutett thornau seacuteu augljoacuteslega soumlmu merkingar Og jafnvel thornoacutett efni seacute thornyacutett yfir aacute moacuteethurmaacutel nemanda getur menningarmunur aacute milli landa verieth hindrun iacute vegi og haft aacutehrif aacute proacutefniethurstoumlethur Iacute oumlethrum tilvikum aethstoethar tuacutelkur vieth matsferlieth annaethhvort thornyacuteethir hann ritaethan texta proacutefsins og meethfylgjandi leiethbeiningar eetha uacutetskyacuterir efni proacutefsins fyrir nemendanum til aeth menningarmunur og feacutelags- og efnahagslegir thorn aeligttir vefjist ekki fyrir honum Stundum eru foreldrar beethnir aeth annast sliacuteka tuacutelkun thorn oacute aeth mjoumlg hafi verieth gagnryacutent aeth einhver sem er mjoumlg tilfinningalega tengdur nemandanum seacute honum til aethstoethar Til aeth draga uacuter aacutehrifum tungumaacutels og menningar iacute matsferlinu eru sums staethar einnig notueth proacutef sem leyst er uacuter aacuten oretha til aeth meta vitsmunalega haeligfni nemanda Helsta vandamaacutelieth sem getieth er um iacute skyacuterslum yacute missa landa (td Danmoumlrk Finnland Grikkland Kyacutepur Sviacutethornjoacuteeth THORNyacuteskaland ) er aeth matstaeligkin eru ekki houmlnnueth eetha loumlgueth aeth nemendum af innflytjendaaeligttum og thornaeth veldur yacutemsum vandamaacutelum Seacuterfraeligethingar veretha aeth gaeligta iacutetrustu varkaacuterni thorn egar thorn eir tuacutelka niethurstoumlethur thornessara proacutefa Nemendur af innflytjendaaeligttum eiga ekki soumlmu moumlguleika aacute aeth naacute goacuteethum aacuterangri og nemendur fraacute dvalarlandinu vegna thorness aeth thorneir hafa ekki vald aacute tungumaacutelinu ogeetha annarri kunnaacutettu sem krafist er iacute proacutefinu Saacutelfraeligethileg proacutef eru sjaldan loumlgueth aeth thornoumlrfum innflytjendanemenda iacute Evroacutepu
48
Reacutett mat aacute einstaklingsbundnum thornoumlrfum nemenda er thornviacute alveg undir thorneim seacuterfraeligethingi komieth sem annast matieth og thorn ekkingu hans og haeligfni til aeth taka tillit til tviacutetyngi og fjoumllmenningarlegra thorn aacutetta thornegar proacutefieth fer fram og niethurstoumlethur thorness eru metnar Enda thornoacutett algengt seacute aeth fjoumlldi tviacutetyngdra nemenda seacute ruacutemlega 10 af heildarfjoumllda nemenda aacute landsviacutesu eru engar seacuterstakar reglur eetha kroumlfur varethandi menntun og kunnaacutettu seacuterfraeligethinga aacute thornessu sviethi Til aeth leysa uacuter thornes sum vanda er talieth bryacutent aeth iacute naacutemsmati seacute beitt heildstaeligethum aethferethum thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutems- og thornroskaferli thorn egar innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eru annars vegar Oft nota kennarar siacutemat og samraeligethur vieth nemendur og foreldra sem matstaeligki Naacutemsmarkmieth sem nemanda eru sett eru byggeth aacute grunnfaeligrni hans naacutemssoumlgu og aethstaeligethum hans iacute liacutefinu Iacute matsferlinu skipta thorn aeligr upplyacutesingar sem foreldrar og nemandinn sjaacutelfur veitir houmlfuethmaacuteli THORN egar thorn oumlrf er fyrir frekara mat leitar skoacutelinn aethstoethar hjaacute fjoumllfaglegum matsteymum Afla thorn arf upplyacutesinga hjaacute oumlllum kennurum sem koma aeth thorn viacute aeth kenna nemandanum (umsjoacutenarkennara fagkennara tungumaacutelakennara kennara iacute undir-buacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennara og seacuterkennara) Feacutelagsraacuteethgjafar og saacutelfraeligethingar koma einnig aeth matinu og greina seacuterkennsluthornarfir og naacutemserfiethleika Iacute sumum loumlndum ogeetha sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Finnlandi) velja sumir saacutelfraeligethingar aeth greina framfarir barnsins iacute oumlethru tungumaacuteli thorn ess og lyacutesa stundum einnig moacuteethurmaacutelskunnaacutettu thorn ess samhlietha hefethbundnum matsaethferethum Seacute thorn oumlrf fyrir naacutekvaeligmara mat til aeth haeliggt seacute aeth greina seacuterkennsluthornarfirnaacutemserfiethleika barnsins er saacute haacutettur hafethur aacute viacuteethast hvar aeth skoacutelinn viacutesar nemandanum ogeetha foreldrum hans til seacuterstakra stofnana sem annast mat greiningu og stuethning (td saacutelfraeligethi- og raacuteethgjafarthornjoacutenustu aacute sviethi menntamaacutela stuethningsmiethstoumlethva sjuacutekra- og uppeldisstofnana mats- og stuethningsmiethstoumlethva osfrv) Matieth fer fram aacute grundvelli aacutelitsgjafar fraacute skoacutelanum og foreldrunum auk athugana rannsoacutekna og proacutefana aacute barninu THORNaeth er framkvaeligmt af seacuterfraeligethingum (td saacutelfraeligethingum uppeldisfraeligethingum osfrv) sem veita skoacutelanum og foreldrunum upplyacutesingar og raacuteethgjoumlf um thorn roska barnsins og thorn ann stuethning sem thornaeth thornarfnast vegna seacuterthornarfa sinna
49
Iacute flestum loumlndum er thornaeth svo aeth thornegar nemandinn hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu eru foreldrarnir beethnir aeth leggja fram goumlgn um naacutemsferil hans iacute heimalandi siacutenu (skoacutelaskyacuterslur matsniethurstoumlethur osfrv) en flestir hafa glataeth thorn essum upplyacutesingum Iacute thorn eim tilvikum sem upplyacutesingar skortir eetha vafi leikur aacute um seacuterkennsluthornarfir nemanda thorn egar hann hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu fer fram naacutems- og saacutelfraeligethimat byggt aacute thorneim goumlgnum fraacute heimalandinu sem tiltaeligk eru ogeetha fleiri proacutefanir til aeth haeliggt seacute aeth greina haeligfni nemandans og aacutekveetha hvaetha stuethning hann thornarf Sums staethar td iacute Bretlandi (Englandi Skotlandi og Wales) eiga foreldrar reacutett aacute aeth aacutefryacuteja fyrir reacutetti ndash eetha einhverri annarri stofnun eetha samtoumlkum aacute sviethi seacuterkennslu- og foumltlunarmaacutela sem annast getur uacuterlausn deilumaacutela ndash ef thorneir saeligtta sig ekki vieth niethurstoumlethu viethkomandi yfirvalda varethandi seacuterkennsluthornarfir barnsins og uacuterraeligethi thornar aeth luacutetandi Verieth getur aeth viethkomandi yfirvoumlld neiti aeth framkvaeligma mat eetha leggja fram bdquoyfirlyacutesinguldquo um seacuterkennsluthornarfir thorn ar sem greint er fraacute thorneim seacuterstoumlku uacuterraeligethum sem barnieth thornarfnast iacute naacutemi siacutenu einnig getur verieth um aeth raeligetha thornau uacuterraeligethi sem loumlgeth eru til eetha aeth barnieth seacute sett iacute seacuterskoacutela Fjoumlldi thornjoacutenustuaethila og seacuterfraeligethinga koma aeth mati aacute nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Yfirleitt er thornaeth umsjoacutenarkennarinn sem fyrst kannar thorn arfir og getu nemendanna seacuterkennsluthornarfir eru greindar iacute samstarfi vieth seacuterkennara Oft tekur teymi sem samanstendur af oumlllum kennurunum sem koma aeth naacutemi nemanda af innflytjendaaeligttum thornaacutett iacute matsferlinu (kennari iacute undirbuacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennari kennari iacute tungumaacuteli dvalarlandsins seacuterkennari osfrv) Ef thorn oumlrf krefur geta einnig fleiri seacuterfraeligethingar (saacutelfraeligethingur hjuacutekrunarfraeligethingur feacutelagsraacuteethgjafi talkennari laeligknir osfrv) fraacute velferetharthornjoacutenustu sveitarfeacutelagsskoacutela eetha stuethningsmiethstoumlethvum tekieth thorn aacutett iacute matsferlinu Einnig er talieth mikilvaeliggt aeth foreldrar taki thorn aacutett iacute matsferlinu Ef thorn oumlrf krefur getur skoacutelinn raacuteethlagt nemanda og foreldrum hans aeth leita seacuter frekari aethstoethar hjaacute naacutemsmatsthornjoacutenustu endurhaeligfingarthornjoacutenustu utan skoacutelans heilsugaeligslu og feacutelagsthornjoacutenustu stuethningsmiethstoumlethvum greiningar- og raacuteethgjafarstoumlethvum stofnunum aacute sviethi seacuterkennslu osfrv
50
Siacuteethan er tekin aacutekvoumlrethun uacutet fraacute niethurstoumlethum uacuter matsferlinu oftast af viethkomandi skoacutelayfirvoumlldum iacute samraacuteethi vieth viethkomandi thornjoacutenustuaethila um thorn aacute seacuterkennslu og stuethning sem nemandinn thorn arfnast Siacuteethan er gereth aethgerethaaacuteaeligtlun thorn ar sem tilgreindur er saacute stuethningur sem viethkomandi nemandi thornarf aeth faacute Allt efni thornessa kafla er soacutett iacute upplyacutesingar uacuter svaeligethisskyacuterslunum og thornaeth syacutenir hve floacutekieth maacutel thornaeth er aeth greina tengsl milli seacuterthornarfa nemanda og thorn ess aeth hann seacute af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thorn aeligttir svo sem feacutelagslegur og menningarlegur bakgrunnur venjur og viethmiethanir truacutearbroumlgeth kynferethi efnahagslegar aethstaeligethur osfrv geta einnig haft marktaeligk aacutehrif aacute thornetta floacutekna samspil
51
3 YFIRLIT YFIR NIETHURSTOumlETHUR GREININGARVINNU
Greiningarvinna rannsoacuteknarinnar foacuter fram aacute grundvelli thorneirra niethurstaethna sem fengust af kynningum og umraeligethum sem fram foacuteru iacute thorneim sex heimsoacuteknum sem skipulagethar voru innan ramma verkefnisins aacute eftirfarandi stoumlethum Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Athornenu (Grikklandi) Pariacutes (Frakklandi) Brussel (Belgiacuteu) Amsterdam (Hollandi) og Varsjaacute (Poacutellandi) THORN riacuter meginthornaeligttir reacuteethu thornessu staetharvali a) THORN essi loumlnd buethust til aeth annast hagnyacutett greiningarstarf meethan heimsoacuteknir faeligru fram b) Landfraeligethileg staethsetning er til vitnis um aeth menning landanna og kennslufraeligethileg naacutelgun seacute af oacuteliacutekum toga c) Innflytjendahefeth ndash baeligethi var um raeligetha staethi meeth langri innflytjendahefeth og staethi thornar sem innflytjendamaacutel voru tiltoumllulega nyacutett fyrirbaeligri THORNessar heimsoacuteknir voru farnar iacute thorn eim tilgangi aeth sjaacute iacute raun hvernig aethstaeligethur innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir vaeligru iacute hinum yacutemsu skoacutelum iacute tengslum vieth hina fimm meginthornaeligtti rannsoacuteknarinnar Allir seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute gestgjafastarfinu houmlfethu aacuteethur fengieth upplyacutesingar um verkefnieth og thorn aacute fimm thorn aeligtti sem hoacutepurinn aeligtlaethi aeth greina og raeligetha vieth thornaacute um Allar heimsoacuteknirnar foacuteru fram aacute sama haacutett meeth kynningu aacute viethfangsefninu aacute vegum seacuterfraeligethinga iacute viethkomandi sveitarfeacutelagilandi kynningu heimamanna aacute staetharvali heimsoacuteknum og umraeligethum vieth seacuterfraeligethinga og iacute kjoumllfarieth umraeligethum og braacuteethabirgethagreiningum innan seacuterfraeligethingahoacutepsins THORNar sem allar heimsoacuteknirnar voru skipulagethar meeth sama haeligtti og meeth tilliti til thorn ess hve miklu maacuteli skiptir hverjir koma aeth naacutemi innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir var einn uacuter hoacutepi eftirtalinna aethila tilnefndur til thorn aacutetttoumlku iacute starfinu aacute hverjum staeth aethstandenda fagmanna annarra en kennara seacuterfraeligethinga fraacute matsstofnunum og stefnumoacutetandi aethila Aacuteethur en gereth verethur grein fyrir megineinkennum thorn eirra staetha sem heimsoacutettir voru er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth seacuterfraeligethingarnir aacute oumlllum thornessum stoumlethum voru afar jaacutekvaeligethir og vildu deila reynslu sinni
53
goacuteethum aacuterangri jafnt sem oacuteleystum vandamaacutelum meeth seacuterfraeligethingum annarra landa THORNeir syacutendu allir mikla faglega aacutebyrgeth
31 Kynning aacute thorn eim stoumlethum sem voru heimsoacutettir og helstu einkenni thorneirra Niethurstoumlethum heimsoacuteknanna verethur fylgt uacuter hlaethi meeth stuttri kynningu aacute thorn eim stoumlethum sem farieth var til aacutesamt nokkrum almennum upplyacutesingum Naacutenari upplyacutesingar sem og upplyacutesingar um thornaacute skoacutela og stofnanir sem heimsoacutettar voru iacute loumlndunum sex er aeth finna aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem upplyacutesingarnar um aethildarloumlndin eru wwweuropean-agencyorgagency-projects Upplyacutesingar um thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru er einnig aeth finna aftast iacute thornessari skyacuterslu 311 Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Fyrst var farieth til Malmouml THORN etta var eini staethurinn thorn ar sem seacuterfraeligethingarnir heimsoacutettu ekki stofnanir aacute sviethi menntamaacutela heldur raeligddu vieth kennara iacute almennum grunnskoacutelum ndash meeth nemendur aacute aldrinum sjouml til sextaacuten aacutera ndash og fagfoacutelk iacute stuethningsmiethstoumlethvum Saelignsku gestgjafarnir stoumlrfuethu allir iacute Rosengaringrd sem er uacutethverfi iacute Malmouml einni fjoumllmenningarlegustu borg Sviacutethornjoacuteethar thornar sem um 34 iacutebuacutea eru af innflytjendur THORNar er atvinnuleysi mikieth meethal innflytjenda Iacute Rosengaringrd getur thornaeth orethieth um 80 Iacute Sviacutethornjoacuteeth eru nemendur af innflytjendaaeligttum aethallega fraacute Miethausturloumlndum og loumlndum fyrrum Juacutegoacuteslaviacuteu Mikill fjoumlldi nemenda sem aeligttaethur er fraacute thorn eim sloacuteethum gengur iacute skoacutela iacute Rosengaringrd Enn fremur stunda aethallega boumlrn af innflytjendaaeligttum naacutem aacute forskoacutelastigi iacute Rosengaringrd Boethieth er upp aacute forskoacutelanaacutem fraacute sex aacutera aldri Menntastefna iacute Sviacutethornjoacuteeth einkennist af mikilli valddreifingu sveitarfeacuteloumlg hafa mikieth sjaacutelfraeligethi og reynslu iacute menntamaacutelum Iacute Malmouml leggur borgarstjoacutern til aukafjaacuterveitingu til styrktar iacutebuacuteum af erlendum uppruna Oumlllum nemendum og fjoumllskyldum thorn eirra stendur til boetha yacutemiss konar thorn joacutenusta hjaacute stofnunum sem iacute sumum tilvikum eru seacuterstaklega aeligtlaethar innflytjendum svo sem innflytjendaraacuteethi heilbrigethisstofnun fyrir yngstu boumlrnin heilbrigethisstofnun fyrir floacutettamenn og innflytjendur moacuteethurmaacutelsstoumlethvum osfrv Mikil aacutehersla er loumlgeth aacute thorn aacutetttoumlku foreldra en seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth thorn eir aeligttu stundum iacute samskiptaerfiethleikum vieth foreldrana thorn etta foacutelk aacutettar sig ekki alltaf aacute uppbyggingu og starfsemi skoacutelanna og menntakerfisins 54
THORNess vegna segjast nemendur og aethstandendur thorneirra stundum finna til einangrunar Annaeth vandamaacutel er aeth innflytjendur thornurfa aeth ganga iacute gegnum heillangt ferli aacuteethur en thorneir faacute dvalarleyfi iacute viethkomandi landi Hvaeth skoacutelana varethar kveetha loumlg aacute um aeth boumlrn og unglingar sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en saelignsku eigi reacutett aacute kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu iacute grunn- og framhaldsskoacutela Markmiethieth er aeth boumlrn og unglingar naacutei betra valdi aacute tungumaacutelinu og faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra meira um eigin menningu og hvaeth er liacutekt og oacuteliacutekt iacute hinum tveimur menningarheimum Auk thorn ess geta nemendur fengieth aethstoeth iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef thorn oumlrf krefur Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth stundum vaeligri erfitt aeth finna kennara sem talaethi viethkomandi tungumaacutel einkum ef um liacutetinn minnihlutahoacutep vaeligri aeth raeligetha Enn fremur loumlgethu thorneir aacuteherslu aacute aeth afar bryacutent vaeligri aeth kennsla og mat aacute nemendum faeligri fram aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum moacuteethurmaacutelinu og saelignsku THORNegar um oacuteliacuteka menningarheima er aeth raeligetha thorn arf aeth beita mismunandi aethferethum vieth kennslu og samskipti Kynna thornar menningarlega fjoumllbreytni iacute skoacutelunum og efla hana aacute jaacutekvaeligethan haacutett Reglan er suacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almennan skoacutela aeth undanskildum nemendum sem eru heyrnarskertir en thorneir faacute oftast seacuterstaka aethstoeth og gaeligtu thorn urft seacuterstoumlk uacuterraeligethi eetha naacutemsaacuteaeligtlun Nemendum sem eru meeth thorn roskahoumlmlun stendur til boetha seacuterstoumlk naacutemsaacuteaeligtlun thorn eir eru iacute seacuterbekkjum innan almennu skoacutelanna og faacute fyrst og fremst aethstoeth stuethningskennara og utanaethkomandi teyma innan veggja skoacutelastofunnar Stuethningsefni fyrir kennara og goacuteeth taeligki eru til staethar iacute skoacutelunum Kennarar og einnig seacuterfraeligethingar fraacute stuethningsmiethstoumlethvum kynntu thornaeth sem thorn eir toumlldu bryacutenast THORN ar aacute meethal aeth skjoacutet afskipti hefethu forgang aeth mikilvaeliggt og bryacutent vaeligri aeth eiga samstarf vieth foreldra samvinnu viethmeethal seacuterfraeligethinga iacute skoacutelanum og aeth gott andruacutemsloft skapaethist iacute skoacutelanum THORNeim var einnig ljoacutest aeth meeth thornviacute aeth beina foacutelki af innflytjendaaeligttum aacute sama svaeligethieth gaeligtu orethieth til seacuterstoumlk innflytjendagettoacute 312 Athornena (Grikkland) Naeligst var farieth til Athornenu thorn ar sem heimsoacutettur var einn grunnskoacuteli og einn framhaldsskoacuteli Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum fimm til sextaacuten aacutera Einnig var farieth iacute heimsoacutekn aacute eina matsstofnun Iacute grunnskoacutelanum voru alls 110 nemendur thorn ar af 40 af innflytjendaaeligttum Nokkrir uacuter siacuteetharnefnda hoacutepnum aacutettu vieth minni
55
haacutettar naacutemserfiethleika aeth etja Iacute framhaldsskoacutelanum voru 270 nemendur thorn ar af 25 af innflytjendaaeligttum og tveir thorn eirra voru meeth seacuterkennsluthornarfir Flestir nemendanna voru fraacute loumlndum utan ESB ndash svo sem Albaniacuteu Moldaviacuteu Uacutekraiacutenu Ruacutesslandi Afriacuteku Pakistan Sameinuethu arabiacutesku furstadaeligmunum og Tyrklandi ndash og einnig Ruacutemeniacuteu Poacutellandi og Buacutelgariacuteu Baeligethi grunn- og framhaldsskoacutelarnir eru nyacutebyrjaethir aeth taka aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjendanemenda fraacute yacutemsum loumlndum Oft er erfitt aeth aacutetta sig aacute thorn viacute hvaetha nemendur eru af innflytjendaaeligttum vegna thorness aeth thornessum fjoumllskyldum er frjaacutelst aeth taka upp griacutesk noumlfn Boethieth hefur verieth upp aacute thornann moumlguleika til aeth koma iacute veg fyrir mismunun af einhverju tagi og thornaeth virethist almennt koma seacuter vel fyrir thorn aacute sem eru vel aeth seacuter iacute griacutesku Baacuteethir skoacutelarnir voru opnir fyrir fjoumllmenningarlegum aacutehrifum og beitt var sveigjanlegum kennsluaethferethum Iacute grunnskoacutelanum var reynt aeth hafa samband vieth aethstandendur nemenda til aeth bjoacuteetha baeligethi thornaacute og boumlrnin velkomin Enn fremur feacutekk starfsfoacutelkieth thornann stuethning sem thornaeth thornurfti til aeth naacutem gaeligti farieth fram aacuten aethgreiningar THORN oacute aeth skoacutelarnir eigi aeth fylgja almennri naacutemskraacute gera kennararnir einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir alla nemendur Nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins stendur til boetha haeligg og sveigjanleg aacuteaeligtlun til aeth thorn eir geti laeligrt griacutesku Fyrstu aacutetjaacuten maacutenuethina fara nemendurnir ekki iacute nein skrifleg proacutef heldur eingoumlngu munnleg Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gangast undir naacutemsmat aacute seacuterstakri matsstofnun THORNessi stofnun veitir svo kennurum raacuteethgjoumlf um hvernig laga thorn arf naacutemskraacutena aeth thorn oumlrfum thorneirra Saacutelfraeligethingur veitir einnig stuethning sem og seacuterkennari sem kennir fyrst og fremst staeligrethfraeligethi og griacutesku suacute kennsla fer fram iacute fimm manna hoacutepum iacute seacuterstoumlkum skoacutelastofum og haacutemarkstiacutemafjoumlldi er tiacuteu klukkustundir Matsstofnunin sem heimsoacutett var hafethi nyacutelega tekieth til starfa Huacuten thornjoacutenar nemendum iacute 250 skoacutelum iacute Athornenu og thorn ar sinna aacutetjaacuten seacuterfraeligethingar thorn verfaglegri starfsemi Um er aeth raeligetha opinbera thornjoacutenustu sem heyrir undir menntamaacutelaraacuteethuneytieth og er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thornaeth er eins til tveggja aacutera biethlisti Allir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir njoacuteta sams konar thornjoacute nustu (griacuteskir nemendur jafnt sem nemendur af innflytjendaaeligttum) Verkefnum er thornoacute breytt og thornau eru aethloumlgueth oacuteliacutekum forsendum hvaeth varethar tungumaacutel og menningu THORN egar um er aeth raeligetha innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir gera seacuterfraeligethingarnir athuganir siacutenar innan veggja 56
heimilisins eetha iacute skoacutelanum og nota baeligethi oacuteformlegar aethferethir og thornoumlgul samskipti en einnig formleg proacutef THORN egar nemendur hafa gengist undir naacutemsmat iacute heimalandi siacutenu er niethurstaetha thorness stundum thornyacutedd yfir aacute griacutesku en nemendur eru einnig endurmetnir Siacuteethan er gereth aacuteaeligtlun um nyacutett naacutemsmat sem hefjast skal aeth thorn remur aacuterum liethnum Mat aacute nemendum af innflytjendaaeligttum fer aacutevallt fram iacute skoacutelanum Matsstofnunin er iacute samstarfi yfirleitt oacuteformlegu vieth foreldra skoacutela og menntamaacutelaraacuteethuneytieth Foreldrarnir faacute iacute hendur uacuterskureth um hvaeth thornaeth er sem barnieth thornarfnast og thorneim er iacute sjaacutelfsvald sett hvort thorneir afhenda hann skoacutelanum Seacuterfraeligethingarnir houmlfethu oreth aacute thorn viacute aeth aethstandendur skorti upplyacutesingar aacute eigin tungumaacuteli og aeth thornaeth gaeligti valdieth samskiptaerfiethleikum Samstarfieth milli skoacutelanna og matsstofnu-narinnar byggist aacute tilmaeliglum sem kennararnir faacute iacute hendur skoacutelunum er thorn oacute ekki skylt aeth fara aeth thorn essum tilmaeliglum Kennarar baacuteru iacute thornviacute sambandi stundum fyrir sig skorti aacute uacuterraeligethum eetha aeth thorneir vaeligru meeth of marga nemendur iacute bekknum Stofnunin sendir einnig tilmaeligli til menntamaacutelaraacuteethuneytisins um thornaeth hvers konar uacuterraeligethi thorn arf aeth veita nemendum og skoacutelum THORNoacute aeth vaxandi fjoumlldi nemenda meeth oacuteliacutekan menningarlegan bakgrunn vaeligri tiltoumllulega nyacutett viethfangsefni var suacute aacutebyrgeth sem skoacutelastjoacuternendur og kennarar syacutendu thornar aeth luacutetandi afar mikilvaeliggur og jaacutekvaeligethur liethur iacute starfi beggja skoacutelanna Sveigjanleg naacutemskraacute var tekin upp komieth var aacute samvinnu iacute naacutemi og samstarf var haft vieth aethra thornjoacutenustuaeth ila sem deildu meeth thorneim aacutebyrgethinni 313 Pariacutes (Frakkland)
THORNriethja heimsoacuteknin var farin til Pariacutesar iacute fjoacutera skoacutela aacute forskoacutela- og grunnskoacutelastigi Nemendurnir iacute thorn essum skoacutelum voru aacute aldrinum thornriggja til ellefu aacutera Iacute einum thorn essara skoacutela var seacuterstakur sameiningarbekkur (bdquoClasse drsquoInteacutegration Speacutecialiseacuteeldquo) Iacute honum er farieth eftir sameiningaraacuteaeligtlun thorn ar sem nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir er veittur stuethningur iacute almennum bekkjum og einnig seacuterstakur stuethningur thornar fyrir utan thornegar thornoumlrf krefur Skoacutelarnir fjoacuterir voru allir aacute sama svaeligethinu sem er svokallaeth forgangssvaeligethi iacute menntamaacutelum en thorn ar byacuter mikill fjoumlldi innflytjenda Griacuteetharmargar fjoumllskyldur eiga iacute fjaacuterhagslegum erfiethleikum og atvinnuleysi er mjoumlg mikieth Um 680 nemendur voru iacute thornessum skoacutelum og thorn ar af voru um 85 af innflytjendaaeligttum Flestir thornessara
57
nemenda voru fraacute Norethur- og Vestur-Afriacuteku aethallega fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum en einnig fraacute Asiacuteu og mun faeligrri voru fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Helmingur nemenda naut stuethnings seacuterkennara iacute skoacutelanum eetha feacutekk aethstoeth aacute sjuacutekra- eetha saacutelfraeligethistofnunum utan skoacutelans og toacutelf nemendur voru iacute sameiningarbekknum Yacutemiss konar friacutestundastarf var skipulagt innan skoacutelanna iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaethila aacute vegum sveitarfeacutelagsins eftir skoacutela eetha iacute skoacutelafriacuteum til aeth nemendur gaeligtu stundaeth friacutestundastarf sem fjoumllskyldur thorneirra gaeligtu ekki veitt thorneim Fjoumllskyldur sem buacutea vieth feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika faacute afslaacutett aacute allri sliacutekri starfsemi aacute vegum skoacutelans og thornurfa ekki aeth greietha fyrir haacutedegisvereth aacute skoacutelatiacutema THORN raacutett fyrir thornaeth fannst kennurum thorn essi fjaacuterhagslegi stuethningur ekki svara naeliggilega thorneim thornoumlrfum sem blasa vieth Skoacutelarnir eru iacute naacuteinni samvinnu vieth stofnun sem er aeth hluta til fjaacutermoumlgnueth af sveitarfeacutelaginu svokallaetha stuethnings- samstarfs- og rannsoacuteknarstofnun iacute thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi (Ethno-Psychology) THORNar starfar saacutelfraeligethingur aacutesamt fjoacuterum menningarmiethlurum og thorneir vinna aeth thorn viacute aeth skapa tengsl milli foreldra og skoacutela Starfsfoacutelk stofnunarinnar veitir starfsfoacutelki skoacutelans stuethning og thorn egar barn er meeth naacutemserfiethleika byacuteethur thornaeth foreldrunum aethstoeth siacutena THORNaeth hittir viethkomandi foreldra eetha aethstandendur iacute skoacutelanum tvisvar iacute maacutenuethi utan skoacutelatiacutema THORN ekking og skilningur aacute menningu foacutelksins er talinn vera meginforsenda thorn ess aeth haeliggt seacute aeth veita barninu fjoumllskyldu thorness og thorn ar af leiethandi einnig skoacutelanum sem bestan stuethning Vilji var fyrir thornaacutetttoumlku foreldra iacute skoacutelastarfinu Foreldrar voru fengnir til aeth koma aeth heimsoacutekninni og veittu afar mikilvaeliggar upplyacutesingar sem voumlrpuethu ljoacutesi aacute viethbroumlgeth nemenda Nemendur eru skraacuteethir iacute skoacutela (samkvaeligmt buacutesetu) Foreldrar geta ekki valieth iacute hvaetha skoacutela barnieth gengur Nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almenna skoacutela og thorneir sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja faacute thorn ann stuethning sem thorn eir thorn urfa hjaacute seacuterkennurum og oumlethrum seacuterfraeligethingum innan skoacutelans Nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute einfaldaethar kennslubaeligkur iacute skoacutelanum Um leieth og nemandinn naeligr tilsettu markmiethi er stuethningskennslu haeligtt en ef hann aacute aacutefram iacute erfiethleikum tekur skoacutelasaacutelfraeligethingur sem er iacute samstarfi vieth seacuterkennarann iacute skoacutelanum aeth seacuter aeth meta thornarfir nemandans meeth samthornykki foreldra Iacute thorn eim tilvikum sem skoacutelinn byacuteethur ekki upp aacute fullnaeliggjandi uacuterlausn eetha aethstandendur samthornykkja ekki thornaeth sem iacute boethi er getur feacutelags- eetha heilbrigethisthornjoacutenusta komieth aeth
58
maacutelinu utan skoacutelans THORN ar er tekieth aacute moacuteti aethstandendum aacutesamt nemandanum thorn arfir hans eru metnar og hann er tekinn iacute meethfereth (td ef hann er heyrnarskertur) Annars konar iacutehlutun fraacute utanaethkomandi aethilum stendur til boetha ef um hreyfihoumlmlun eetha saacutelraeligna erfiethleika er aeth raeligetha Einnig er til iacute daeligminu aeth nemandi seacute settur iacute seacuterbekk eftir aeth mat hefur farieth fram Franska er thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute kennslustundum og kennslubaeligkurnar eru aacute froumlnsku THORNar sem sumir nemendur eiga erfitt meeth aeth bjarga seacuter aacute froumlnsku eru svokallaethir undirbuacuteningsbekkir iacute faacuteeinum skoacutelum aacute svaeligethinu thornar sem markmiethieth er aeth nemendur naacutei betri toumlkum aacute tungumaacutelinu THORNar geta nemendur soacutett tiacutema iacute froumlnsku allt fraacute thorn rem maacutenuethum og upp iacute heilt aacuter aacuteethur en thorneir hefja skoacutelagoumlngu Ekki var talieth bryacutent aeth thorn eir laeligrethu moacuteethurmaacutel sitt jafnvel ekki af kennurum af innflytjendaaeligttum Svo virethist sem loumlgeth seacute meginaacutehersla aacute aeth foacutelk laeligri tungumaacutel dvalarlandsins Gott andruacutemsloft var riacutekjandi iacute skoacutelunum huacutesakynnin voru vel skipuloumlgeth og nemendur houmlfethu noacuteg plaacutess Starfsemi skoacutelanna var vandlega undirbuacutein og skipuloumlgeth iacute samraeligmi vieth thorn arfir nemenda Kennararnir greindu fraacute nokkrum bryacutenum vandamaacutelum aeth thornouml rf seacute fyrir haeligrri fjaacuterveitingu og meiri starfsthornjaacutelfun og aeth illa gangi aeth faacute kennara til starfa aacute svaeligethi sem hefur oreth aacute seacuter fyrir aeth vera bdquoerfittldquo 314 Brussel (Belgiacutea)
Iacute fjoacuterethu heimsoacutekninni var farieth iacute tvo froumlnskumaeliglandi skoacutela iacute Brussel ndash einn almennan grunnskoacutela og einn seacuterskoacutela ndash og iacute flaeligmskumaeliglandi matsstofnun Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum tveggja og haacutelfs aacuters og upp iacute fjoacutertaacuten aacutera gamlir Fyrir heimsoacuteknina aacutetti hoacutepurinn kost aacute aeth heyra tvaeligr daeligmisoumlgur aethra fraacute fjoumllskyldu og hina fraacute ungmennum af innflytjendaaeligttum og raeligetha vieth thornetta foacutelk Fram kom aeth erfitt vaeligri fyrir foreldra aeth faacute besta stuethning sem voumll er aacute fyrir barn sem er iacute seacuterkennslu thornannig aeth thornaeth geti stefnt aeth almennu naacutemi og einnig aeth yrethu thorn eir fyrir oacutebeinum fordoacutemum Viethhorf ungmennanna var aeth mestu leyti hieth sama en thornau aacutettu einnig iacute erfiethleikum meeth eigin sjaacutelfsmynd hvaetha menningarheimi thornau tilheyrethu Stundum fundu thornau fyrir houmlfnun baeligethi fraacute iacutebuacuteum dvalarlandsins og foacutelki af eigin thornjoacuteeth erni Iacute raun lifi thorn au iacute tveim oacuteliacutekum menningarheimum og fyrst thorn urfi thorn au sjaacutelf aeth laeligra aeth saeligtta sig vieth thornaeth ndash og siacuteethan aethrir
59
Almenni skoacutelinn var grunn- og framhaldsskoacuteli staethsettur aacute svaeligethi thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda var buacutesettur aethallega fraacute Norethur-Afriacuteku en einnig fraacute Asiacuteu og fraacute Evroacutepuloumlndum sem ekki voru aethilar aeth ESB Nokkrir innflytjendur voru fraacute Suethur-Ameriacuteku Mikieth tillit var tekieth til thornessara aethstaeligethna iacute skoacutelanum en thornar voru um 400 nemendur fraacute 57 loumlndum Starfraeligktir eru fimm bekkir sem eiga aeth bdquobruacutea biliethldquo fyrir nemendur sem nyacutekomnir eru til landsins THORNar geta thorneir stundaeth naacutem iacute allt aeth eitt aacuter thorn ar til thorn eir fara iacute vietheigandi bekk aacute siacutenu naacutemsstigi Nemendur geta skipt um bekk hvenaeligr sem er aacute skoacutelaaacuterinu THORNarna voru aacutettatiacuteu nemendur sem kunnu naacutenast ekki oreth iacute froumlnsku Tungumaacutelakunnaacutetta er thornaeth sem raeligethur mestu um hvernig bekkurinn er samsettur Svo virtist sem nemendur vaeligru ekki meeth neinar seacuterkennsluthornarfir heldur thorn yrftu einungis aethstoeth vieth tungumaacutelieth THORNeir toumlluethu hver sitt tungumaacutel og voru aacute mismunandi aldri og meeth mismikla skoacutelagoumlngu aeth baki Iacute grunnskoacuteladeildinni sem naacuteethi til thornriggja naacutemsstiga var einn kennari meethal starfsfoacutelksins sem annaethist thorn vermenningarlega kennslu Iacute framhaldsskoacuteladeildinni voru fimm naacutemsstig og kennararnir thornar voru allir franskir Andruacutemsloftieth var thornaeliggile gt nemendur og kennarar virtust aacutehugasamir Agi og fastar reglur fylgja hinum hefethbundnu kennsluaethferethum en er tekieth sem sjaacutelfsoumlgethum hlut iacute skoacutelastarfinu thornar sem aacutekveethieth vald og full virething fyrir fjoumllbreytileika fer saman Skoacutelinn toacutek thorn aacutett iacute tilraunaverkefni sem var kallaeth bdquotungumaacutel og menningldquo og gekk uacutet aacute aeth fella franska tungu aeth menningu naacutemsmanna af innflytjendaaeligttum Ef verkefnieth skilar jaacutekvaeligethum aacuterangri er aeligtlunin aeth vinna aeth thorn viacute iacute 80 skoacutelum til viethboacutetar iacute froumlnskumaeliglandi hluta Belgiacuteu Viethhorf kennara gagnvart fjoumllbreyttri menningu nemenda voru afar jaacutekvaeligeth THORNeir notuethu yacutemsar leiethir og kennslufraeligethilegar aethferethir til aeth kenna tungumaacutel dvalarlandsins og beittu einnig oumlllum hugsanlegum raacuteethum til aeth auethvelda samskiptin og naacutemsferlieth Leggja ber aacuteherslu aacute nokkur atriethi vieth val aacute naacutemsefni aeligtti aeth taka mieth af kunnaacutettu nemenda iacute tungumaacutelinu en einnig aldri thorneirra iacute sumum naacutemsgreinum kann aeth vera nauethsynlegt aeth nota texta sem lagaethir hafa verieth aeth thornoumlrfum nemenda meiri almenn samskipti og samvinna vieth jafnaldra iacute oumlethrum bekkjum gaeligti liacuteka orethieth til aeth auethvelda nemendum aeth skipta yfir iacute almenna bekki thorn egar thorn ar aeth kemur Jafnraeligethi og gott andruacutemsloft skapast thorn egar nemendur stunda saman naacutem iacute thorneim bekkjum sem aeligtlaeth er aeth bdquobruacutea billdquo og skoacutelinn uppfyllir hlutverk sitt
60
sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast fyrst Sliacutekt aeligtti einnig aeth gera foreldrum og fjoumllskyldum auethveldara um vik vieth aeth koma aeth skoacutelastarfinu Mikilvaeliggt er aeth tryggja aeth svigruacutem seacute til samraeligethna og aeth kennarar faacutei allan thornann stuethning sem thorneir thornurfa Iacute seacuterskoacutelanum foacuter fram starfsnaacutem aacute grunn- og framhaldsskoacutelastigi og thornar voru 300 nemendur Tilgreint var aeth 60 nemenda vaeligru af innflytjendaaeligttum Huacutesakynnin voru fremur ruacutemgoacuteeth en ekki haganlega innreacutettueth Nemendurnir aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvandamaacutel aeth etja og sumir voru liacutekamlega fatlaethir Enn fremur soumlgethu seacuterfraeligethingarnir aeth oft staeligethu tungumaacutelaerfiethleikar iacute vegi fyrir thorn viacute aeth haeliggt vaeligri aeth hafa naeligg samskipti vieth foreldra Iacute sumum tilvikum var einnig um samskiptavandamaacutel aeth raeligetha vieth innflytjendanemendur thorn viacute aeth oumlll kennsla foacuter fram aacute froumlnsku Til aeth sigrast aacute thorn essum erfiethleikum nota kennararnir myndabaeligkur Soumlmu erfiethleikar kunna aeth koma upp vieth mat aacute nemendum enda thornoacutett seacuterfraeligethingarnir seacuteu meethvitaethir um hver vandinn er Tekieth var fram aeth ekki vaeligri haft mikieth samband vieth almenna skoacutela Samtoumlkin VCLB Koepel (Vrije Centrum voor Leerlingenbegeleinding) eru samtoumlk stofnana sem annast raacuteethgjoumlf og stuethning vieth nemendur Helsta verkefnieth er aeth sinna samraeligma og styethja vieth hinar 48 svaeligethisstofnanir sem samtoumlkin naacute til en ekki eru houmlfeth bein samskipti vieth nemendur og foreldra Oumlll thorn joacutenusta aacute thornessum stofnunum er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thorn aeligr eru reknar og fjaacutermagnaethar af menntamaacutelaraacuteethuneyti flaeligmskumaeliglandi hluta landsins Svaeligethisstofnanirnar veita nemendum foreldrum kennurum og grunn-og framhaldsskoacutelum stuethning og raacuteethgjoumlf Markmieth VCLB-samtakanna er aeth efla skoacutela kennara og foreldra Miethaeth er aeth thornviacute aeth styrkja almennu skoacutelana gera raacuteethgjafarstarfieth skilvirkara leita fyrirbyggjandi aethferetha og naacute fram reacutettri greiningu skref fyrir skref ndash meeth thorn viacute aeth draga uacuter truflandi thorn aacutettum og leggja aacuteherslu aacute jaacutekvaeligethu thornaeligttina Samkvaeligmt starfsfoacutelkinu eiga baeligethi nemendur fraacute dvalarlandinu og nemendur af innflytjendaaeligttum vieth soumlmu vandamaacutel aeth etja thornegar thorneir buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur thornaeth sem kemur barni af innflytjendaaeligttum til goacuteetha kemur oumlllum boumlrnum til goacuteetha Engin seacuterstoumlk aacutehersla var loumlgeth aacute nemendur sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
61
315 Amsterdam (Holland) Fimmta heimsoacuteknin var farin til Amsterdam iacute tvo seacuterskoacutela aacute grunnskoacutelastigi einn seacuterskoacutela aacute framhaldsskoacutelastigi thorn ar sem starfsnaacutem fer fram aacute fimm mismunandi stoumlethum og iacute tvaeligr matsstofnanir Meethan aacute heimsoacutekninni stoacuteeth aacutetti hoacutepurinn thorness kost aeth hlusta aacute thorn ingmann iacute hollenska thorn inginu raeligetha um thornau vandamaacutel sem blasa vieth og hvaeth gera thorn yrfti til aeth koma iacute veg fyrir mismunun og tryggja betri naacutemsgaeligethi fyrir thornaacute nemendur sem liacutetils mega siacuten Meethal thorneirra vandamaacutela sem fjallaeth var um var skortur aacute leikskoacutelanaacutemi tungumaacutelakennslu og aukafjaacuterveitingu vegna nemenda sem eiga vieth tungumaacutelaerfiethleika aeth etja Iacute einum grunnskoacutelanum voru 320 nemendur aacute aldrinum thorn riggja til thornrettaacuten aacutera og um 70 thorneirra voru af innflytjendaaeligttum THORNar var aeth finna uacuterraeligethi fyrir nemendur meeth talroumlskun og tungumaacutelaerfiethleika og einnig gaacutetu 180 nemendur fengieth stuethning sem thornoacute foacuter fram iacute oumlethrum skoacutelum iacute Amsterdam Meginmarkmiethieth var aeth efla talthornroska og tungumaacutelakunnaacutettu nemenda Sumir nemendanna houmlfethu fyrst stundaeth naacutem iacute almennum skoacutela en verieth sendir iacute seacuterskoacutela vegna tungumaacutelaerfiethleika THORN oacute aeth sumir nemendur eigi afturkvaeligmt iacute hverfisskoacutelann sinn eru samt margir sem stunda allt sitt grunnskoacutelanaacutem iacute seacuterskoacutelanum Foreldrum er frjaacutelst aeth velja hvaetha skoacutela sem er fyrir barnieth en sliacutekt val er ekki alltaf auethvelt fyrir innflytjendur Aacute naeligstu misserum munu skoacutelarnir annast mat og aethstoetha vieth aeth finna thornann skoacutela sem hentar nemandanum best iacute samraacuteethi vieth foreldra hans Sem kennsluefni notar skoacutelinn alls kyns sjoacutenraeligna hluti Oumlllum hugsanlegum raacuteethum er beitt til aeth auka orethaforetha nemenda og auethvelda samskipti vieth fjoumllskyldur thorneirra Skoacutelinn var iacute naacutenu samstarfi vieth almennu skoacutelana thornar sem iacute boethi var starfsthornjaacutelfun stuethningur og eftirfylgnithornjoacutenusta Seacuterfraeligethingarnir loumlgethu aacuteherslu aacute mikilvaeliggi thorness aeth mat faeligri fram eins fljoacutett og unnt vaeligri og iacute kjoumllfar thorn ess yrethi gripieth til vietheigandi raacuteethstafana Iacute hinum grunnskoacutelanum voru 153 nemendur aacute aldrinum fjoumlgurra til toacutelf aacutera Nemendur iacute thornessum skoacutela aacutettu vieth alvaralega naacutemserfiethleika aeth etja og mikil samskiptavandamaacutel (td einhverfu) 85 thornessara nemenda voru af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Afriacuteku Asiacuteu og nokkrir fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Fjoumlrutiacuteu nemendur stunduethu naacutem iacute almennum bekkjum Skoacutelinn aethstoethar foreldra vieth aeth velja 62
grunnskoacutela thorn ar sem barnieth getur stundaeth naacutem iacute grennd vieth heimili sitt og boethieth er upp aacute stuethning og eftirlit annars staethar fraacute Iacute thorneim tilvikum sem nemendur meeth einhverfu stunduethu naacutem iacute almennum skoacutelum fengu kennarar thornar starfsthornjaacutelfun hjaacute seacuterkennurum Kennarar faacute greitt fyrir sliacutek verkefni Iacute skoacutelanum var starfaeth bdquoaacuten aethgreiningarldquo iacute thorn eim skilningi aeth nemendur meeth einhverfu voru settir iacute blandaetha hoacutepa THORNeir voru ekki iacute seacuterhoacutepum allir nemendur fylgdu einstaklingsaacuteaeligtlun Uacutethugsaeth var hvernig samskiptum aacuten orethaliacutekamstjaacuteningu skyldi beitt og sami haacutettur hafethur aacute alls staethar innan skoacutelans Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute thornaacutetttoumlku foreldra iacute oumlllu skoacutelastarfinu ndash naacutemi jafnt sem friacutestundastarfi osfrv Ef thornoumlrf var aacute voru tuacutelkar fengnir til aeth aethstoetha kennara og foreldra iacute samskiptum siacutenum Einnig var notueth svokoumlllueth bdquoskilaboethaboacutekldquo til aeth auethvelda kennurum nemendum og foreldrum aeth hafa samskipti En thornraacutett fyrir allt komu sum boumlrnin ekki iacute skoacutelann heldur voru heima Ekki virtist loumlgeth nein aacutehersla aacute aeth kenna nemendum moacuteethurmaacutel sitt iacute skoacutelanum thorn oacute aeth thorn riacuter starfsmenn thornar vaeligru af innflytjendaaeligttum En mikieth var lagt upp uacuter thornviacute aeth nemendur aethloumlguethust menningu dvalarlandsins Kennsla iacute framhalds- og starfsnaacutemsskoacutelanum foacuter fram aacute fimm stoumlethum THORN ar var tekieth aacute moacuteti ungmennum meeth minni haacutettar naacutemserfiethleika sem oft tengdust hegethunarvanda Iacute skoacutelanum voru 300 nemendur aacute aldrinum toacutelf aacutera til tviacutetugs Stoacuter hluti nemenda (yfir 80) iacute skoacutelanum var af innflytjendaaeligttum Iacute einum skoacutelanna var aacuteberandi mikieth af nemendum fraacute Suacuteriacutenam sem aacute aacuterum aacuteethur var hollensk nyacutelenda Flestir thorn essara nemenda gaeligtu gengieth iacute almenna skoacutela ef thorn eir fengju stuethning Seacuterfraeligethingar greindu fraacute thorn viacute aeth oft kaeligmi alvarlegur menningarskortur iacute veg fyrir aeth nemendur naeligethu toumlkum aacute tungumaacutelinu Hafa thorn arf meira eftirlit meeth thornessum nemendum thorn eir thornurfa aeth faacute kennslu iacute naacutemsgreinum sem thorneir skilja og stunda hagnyacutetara naacutem Einstaklingsbundin naacutemskraacute er loumlgueth aeth getu nemenda Eftir fjoumlgurra aacutera skoacutelagoumlngu fara thorn eir svo reglubundieth iacute starfsthornjaacutelfun iacute fyrirtaeligkjum Gott andruacutemsloft var aacute thorn essum stoumlethum reglur voru skyacuterar og thorneim var fylgt og umhverfieth virtist vera oumlruggt Kennararnir voru mjoumlg aacutehugasamir og syacutendu hverjum einasta nemanda mikla athygli thorneir unnu jafnvel iacute friacutetiacutema siacutenum Efni og buacutenaethur var lagaethur aeth thornoumlrfum
63
Beitt var vel skipuloumlgethum og hagnyacutetum aethferethum vieth aeth koma unga foacutelkinu uacutet iacute atvinnuliacutefieth og tengslin vieth vinnumarkaethinn voru goacuteeth Greint var fraacute thornviacute aeth misjafnlega gengi aeth eiga samskipti vieth foreldra Iacute nokkrum skoacutelum var mikieth lagt upp uacuter samskiptum vieth aethstandendur nemenda en svo var ekki alls staethar Foreldrar iacute thorneim skoacutela sem var meeth flesta nemendur fraacute Suacuteriacutenam soumlgethust veretha fyrir mikilli mismunun iacute samfeacutelaginu Nemendum sem aacutettu seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en hollensku var boethieth upp aacute seacuterstoumlk tungumaacutelanaacutemskeieth iacute skoacutelunum Takmarkaeth samband virtist vera haft vieth almenna skoacutela Mats- og endurhaeligfingarstofnanirnar tvaeligr houmlfethu fyrst og fremst meeth thornaacute nemendur aeth gera sem aacutettu vieth alvarleg feacutelagsleg vandamaacutel og hegethunarvanda aeth etja Meirihluti thorn eirra var af innflytjendaaeligttum ndash flestir fraacute Norethur-Afriacuteku Nokkrir thorneirra houmlfethu komist iacute kast vieth loumlgin Iacute thornessum stofnunum var markmiethieth fyrst og fremst thornaeth aeth kynnast fortiacuteeth thornessara ungmenna skipuleggja eftirlit iacute tiltekinn tiacutema iacute samraacuteethi vieth thorn au sjaacutelf og undirbuacutea thorn au undir aeth fara uacutet aacute vinnumarkaethinn Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute samstarf vieth aethstandendur og fengnir voru thornyacuteethendur ogeetha tuacutelkar til aeth haeliggt vaeligri aeth kanna vieth hvaetha aethstaeligethur fjoumllskyldan lifethi 316 Varsjaacute (Poacutelland) Iacute sjoumlttu heimsoacutekninni var farieth iacute fimm almenna skoacutela iacute Varsjaacute ndash tvo grunnskoacutela og thorn rjaacute framhaldsskoacutela ndash og til samtaka sem annast lagalega iacutehlutun Grunnskoacutelarnir voru reknir af hinu opinbera en ekki framhaldsskoacutelarnir Yfir 700 nemendur aacute aldrinum sex til fjoacutertaacuten aacutera voru iacute grunnskoacutelunum tveim Iacute oumlethrum skoacutelanum voru 35 nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu og Norethur-Kaacutekasus Fjoumlldi nemenda af innflytjendaaeligttum var mjoumlg breytilegur vegna thorn ess aeth algengt er aeth Poacutelland seacute aetheins viethkomustaethur fjoumllskyldur komi thornangaeth tiacutemabundieth og yfirgefi svo landieth Tungumaacutelaerfiethleikar voru helsta vandamaacutel thornessara nemenda sem og skaethlegar afleiethingar striacuteethsaacutetaka sem thorn eir houmlfethu upplifaeth Boethieth var upp aacute kennslu iacute poacutelsku tvisvar iacute viku aacute vegum skoacutelayfirvalda iacute borginni Skoacutelinn var iacute samstarfi vieth samtoumlkin sem annast lagalega iacutehlutun iacute tengslum vieth tilraunaverkefnieth bdquofjoumllmenningarlegur skoacutelildquo sem stutt er af skrifstofu menntamaacutela iacute Varsjaacute Markmiethieth var aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth aethlagast skoacutelasamfeacutelaginu THORNarna var aeth stoumlrfum aethstoetharmaethur 64
fraacute Tsjetsjeniacuteu sem annaethist menningarmiethlun og tuacutelkun og kenndi nemendum einnig moacuteethurmaacutel sitt Sliacutekt var talieth mikilvaeliggt fyrir menningarlega sjaacutelfsmynd nemenda og frekari aethloumlgun thorn eirra Iacute thornessum skoacutelum hafa engir nemendur verieth greindir meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute hinum grunnskoacutelanum voru um 10 nemenda af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Viacuteetnam Enginn thorn eirra var meeth seacuterkennsluthornarfir thorn vert aacute moacuteti gekk thorneim mjoumlg vel iacute skoacutelanum Foreldrar voru reiethubuacutenir til aeth greietha fyrir aukatiacutema fyrir boumlrn siacuten ef thornau houmlfethu thornoumlrf fyrir thornaeth Framhaldsskoacutelarnir voru nyacuteteknir til starfa og var kennslustefnan iacute thorneim mjoumlg iacute anda hlutaetheigandi kennara eetha stjoacuternmaacutelamanna iacute landinu Iacute tveimur thorn essara skoacutela voru 420 nemendur aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera THORN rjaacutetiacuteu nemendur voru floacutettamenn fraacute Tsjetsjeniacuteu og oumlethrum loumlndum iacute Asiacuteu og Afriacuteku 27 nemendur voru af innflytjendaaeligttum Tveir nemendur voru fatlaethirmeeth seacuterkennsluthornarfir Foreldrar og kennarar stoacuteethu sameiginlega aeth rekstri skoacutelanna Nemendur thorn urfa aeth thorn reyta inntoumlkuproacutef iacute thorn essa skoacutela thorn oacute ekki thorneir sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Foreldra greietha skoacutelagjoumlld 6 af thorneim renna iacute laacutenveitingar til nemenda sem buacutea vieth erfiethan fjaacuterhag Innan vieth 10 nemenda thorn urfa ekki aeth greietha skoacutelagjoumlld Hluti styrkveitinga til skoacutelanna kemur fraacute yfirstjoacutern menntamaacutela Meginmarkmiethieth var aeth kenna nemendum aeth lifa iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi og hvetja thorn aacute til aeth hafa jaacutekvaeligtt viethhorf til annarrar menningar og umhverfis Foreldrarnir syacutendu kennurunum mikla samstoumlethu Allir deildu meeth seacuter aacutebyrgethinni kennarar nemendur og foreldrar Tvaeligr af thorneim leiethum sem skoacutelarnir foacuteru var aeth hafa aethstoetharkennara aeth stoumlrfum og beita moacutetandi matisiacutemati Nemendur fengu aukatiacutema iacute poacutelsku eetha oumlethrum greinum um leieth og ljoacutest var aeth thorneir thornyrftu aacute thornviacute aeth halda Nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu fengu kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu Iacute thornrieth ja framhaldsskoacutelanum voru 103 nemendur aacute aldrinum sextaacuten til niacutetjaacuten aacutera Niacuteu nemendur voru af innflytjendaaeligttum Enginn nemendanna var meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute thorn essum skoacutela sem og baacuteethum hinum framhaldsskoacutelunum var markmiethieth thornaeth aeth gera nemendur aeth virkum thorn egnum iacute fjoumllmenningarlegu lyacuteethraeligethislegu nuacutetiacutemasamfeacutelagi Samtoumlkin sem heimsoacutett voru og annast lagalega iacutehlutun eru frjaacutels feacutelagasamtoumlk sem veita foacutelki sem byacuter vieth einangrun og mismunun
65
thorne innflytjendum floacutettamoumlnnum og haeliglisleitendum lagalega aethstoeth thornviacute aeth kostnaetharlausu Samtoumlkin koma fram sem fulltruacutear thornessa foacutelks gagnvart yfirvoumlldum thorn au veita thorn eim einnig tuacutelkathornjoacutenustu Samtoumlkin toacuteku fullan thornaacutett iacute tilraunaverkefninu aacutesamt einum grunnskoacutela eins og fram kom heacuter fyrir framan og stuethningsaethili aacute thorn eirra vegum aethstoethaethi nemendur vieth aeth aethlagast feacutelagslega og laeligra tungumaacutelieth
32 Almennar athugasemdir Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast oacuteliacutekum starfshaacutettum skiptast aacute skoethunum og raeligetha vieth fagfoacutelk aacute thornessu sviethi sem og vieth fjoumllskyldur og siacuteethast en ekki siacutest aeth varpa ljoacutesi aacute tiltekin atriethi Oacutegerningur er aeth gera grein fyrir niethurstoumlethum thorn essara samraeligethna iacute smaacuteatriethum en heacuter aacute eftir er samantekt aacute thorneim meginmaacutelefnum sem voru til umraeligethu baeligethi iacute samraeligethum vieth fagfoacutelkieth og innan hoacutepsins THORNau eru sett fram iacute samraeligmi vieth thornaacute fimm thornaeligtti sem rannsoacuteknin snyacutest um og snerta aetheins thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru 321 Markhoacutepur
Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast yacutemsum aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum annars vegar skoacutelum iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum og hins vegar skoacutelum iacute loumlndum sem nyacutelega eru farin aeth taka aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute oumlethrum riacutekjum af efnahagslegum og poacutelitiacuteskum aacutestaeligethum Aacute thorn essum stoumlethum var foacutelk fraacute yacutemsum loumlndum Aetheins iacute einum skoacutela var meiri hluti nemenda fraacute fyrrum nyacutelenduriacuteki dvalarlandsins Fagfoacutelk aacute oumlllum thorn essum stoumlethum virtist sem nyacutejum nemendum af innflytjendaaeligttum faeligri fjoumllgandi THORNessi tilfinning var fremur fyrir hendi iacute loumlndum thornar sem engin hefeth var fyrir innflytjendum Ekki virethist litieth aacute menningarlega fjoumllbreytni aacute neikvaeligethan haacutett iacute thornessum skoacutelum Almennt riacutekir jaacutekvaeligtt viethhorf iacute skoacutelunum og kennararnir reyna aeth varpa ljoacutesi aacute thorn au gildi sem berast meeth nyacutejum menningarstraumum til dvalarlandsins thorn oacute aeth fjoumllbreytni tengist liacuteka stundum vandamaacutelum bdquosem thornarf aeth leysaldquo THORNetta var mest aacuteberandi iacute skoacutelum sem staethsettir voru aacute svaeligethum thorn ar sem meirihluti iacutebuacuteanna voru innflytjendur og thorn ar sem foacutelk byacuter yfirleitt vieth erfiethar aethstaeligethur baeligethi feacutelagslega og fjaacuterhagslega Sumir kennaranna soumlgethust einnig eiga erfitt meeth aeth takast aacute vieth thorn aeligr nyacuteju aethstaeligethur sem thorn eir staeligethu frammi fyrir iacute starfi siacutenu
66
322 Fyrirliggjandi goumlgn Hvaeth goumlgnum viethviacutekur thornarf aeth liacuteta til tveggja atrietha hvar skoacutelarnir eru staethsettir og hverrar gerethar thorn eir eru Iacute skoacutelum sem staethsettir eru aacute svaeligethum thornar sem stoacuter hluti iacutebuacutea eru innflytjendur var hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum haacutett allt aeth 85 (eetha jafnvel enn haeligrra) Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth vieth sliacutekar aethstaeligethur gaeligtu orethieth til bdquogettoacuteldquo eetha bdquoskoacutelar thornar sem innflytjendur vaeligru iacute algjoumlrum meirihlutaldquo THORNessir skoacutelar voru yfirleitt staethsettir iacute faacutetaeligkrahverfum Tegund skoacutela sem nemendur voru settir iacute ndash almennir skoacutelar eetha seacuterskoacutelar ndash er annaeth atriethi sem huga thorn arf vandlega aeth iacute thornessari skyacuterslu thorn viacute aeth aetheins var aflaeth upplyacutesinga iacute faacuteeinum skoacutelum Iacute almennu skoacutelunum sem heimsoacutettir voru burtseacuteeth fraacute thornviacute hvort margir eetha faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum stunduethu thornar naacutem voru faacuteir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute samanburethi vieth (augljoacutesan) fjoumllda sliacutekra nemenda iacute seacuterskoacutelum Iacute almennu skoacutelunum var nemendum veittur stuethningur vieth aeth aethlagast aethstaeligethum meeth aethstoeth seacuterhaeligfethra starfsmanna og yacutemissa thornjoacutenustuaethila aacute thornviacute sviethi Ef skoacutelinn gat ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir nemenda meeth tiltaeligkum uacuterraeligethum voru thorneir fluttir iacute seacuterskoacutela Hlutfall nemenda sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelunum var milli 60 og 80 af heildarfjoumllda nemenda Starfsfoacutelkieth gerethi seacuter grein fyrir aethstaeligethum Sums staethar voru seacuterskoacutelarnir iacute samstarfi vieth almennu skoacutelana og veittu nemendum stuethning til aeth thorneir gaeligtu verieth aacutefram iacute almennum skoacutela thornoacute aeth almennt vaeligri maacutelum ekki hagaeth thornannig Seacuterskoacutelarnir toacuteku fyrst og fremst vieth nemendum sem aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvanda aeth etja 323 Naacutemsuacuterraeligethi
Flestir thorneir skoacutelar og thornjoacutenustuaethilar sem heimsoacutettir voru voru reknir aacute vegum hins opinbera og aacuten endurgjalds Einn staethur var thornoacute undanskilinn Mismunandi var hvernig skoacutelarnir voru fjaacutermagnaethir og foacuter thornaeth eftir aethstaeligethum iacute hverju landi fyrir sig yacute mist voru thorneir riacutekisreknir eetha reknir aacute vegum sveitarfeacutelaga eetha jafnvel skoacutelakerfisins Aeth oumlethrum kosti voru skoacutelar fjaacutermagnaethir af einkaaethilum Nemendur af innflytjendaaeligttum og aethstandendur thorn eirra njoacuteta soumlmu reacutettinda og aethrir landsmenn Seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute heimsoacuteknunum loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth mannreacutettindi
67
nemenda og aethstandenda thorn eirra vaeligru virt og aeth barist vaeligri gegn mismunun THORN oacute var fjallaeth um nokkur maacutel thorn ar sem um hugsanlega mismunun var aeth raeligetha Foreldrum er ekki alltaf frjaacutelst aeth velja um skoacutela fyrir boumlrn siacuten og jafnvel iacute loumlndum thornar sem valieth er frjaacutelst kann aeth vera bdquovikieth fraacute thorn viacuteldquo vegna samskiptaoumlrethugleika milli foreldra og viethkomandi thornjoacutenustu aethila THORN annig getur of moumlrgum nemendum af innflytjendaaeligttum verieth beint aacute sama staethinn eetha iacute einhvers konar seacuterskoacutela Foreldrarnir soumlgethust einnig oft finna til einangrunar og aeth landsmenn litu ekki aacute thornaacute sem hluta af thornjoacuteethinni Ef thornoumlrf krefur geta innflytjendur fengieth fjaacuterhagsaethstoeth aukalega eins og aethrir iacutebuacutear iacute landinu eiga kost aacute Iacute sumum tilvikum er kostnaethur svo sem vegna skoacutelamaacuteltiacuteetha niethurgreiddur aeth hluta til eetha alveg fyrir fjoumllskyldur sem buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur Kennarar greindu thornoacute fraacute thorn viacute aeth ekki fengist naeliggilegar styrkveitingar fyrir oumlllu thorn viacute sem nemendur thornoumlrfnuethust THORNetta kom fyrst og fremst fram hjaacute kennurum iacute thorneim skoacutelum sem staethsettir voru iacute faacutetaeligkrahverfum og virtist eiga vieth um alla nemendur en ekki bara thornaacute sem eru af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thornjoacutenustuaeth ilar koma aeth maacutelum og eru iacute samstarfi vieth skoacutelana THORNjoacutenustan fer eftir thorn viacute hverrar gerethar skoacutelinn er en yfirleitt er um heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustu aeth raeligetha Iacute Pariacutes var thornannig fyrirkomulag aeth seacuterstoumlk stofnun aacute sviethi thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi var aeth stoumlrfum og iacute Malmouml var stuethningsteymi til taks fyrir skoacutelana Samstarf milli skoacutela og thornjoacutenustuaeth ila virtist einnig oft vera oacuteformlegt Fagfoacutelkieth iacute skoacutelunum benti aacute thorn oumlrfina fyrir aukieth samstarf vieth annars konar stofnanir eetha samtoumlk svo sem thornjoacute ethernissamtoumlk THORNaeth lagethi einnig aacuteherslu aacute aacutevinninginn af thorn viacute aeth faacute til lieths vieth sig foacutelk af yacutemsu thornjoacuteetherni fraacute oacuteliacutekum menningarsvaeligethum THORNaeth var ekki einungis af praktiacuteskum aacutestaeligethum ndash til aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum og auethvelda samskipti vieth foreldra ndash heldur einnig til aeth oumlethlast betri skilning aacute thorn viacute hvernig tekist er aacute vieth foumltlunseacuterkennsluthornarfir iacute oumlethrum menningarheimum Samskipti vieth foreldra og aethkoma thorn eirra aeth allri aacutekvarethanatoumlku varethandi barnieth var augljoacuteslega forgangsmaacutel hvarvetna Kennurum var thorn oacute ljoacutest aeth vegna tungumaacutelaerfiethleika voru alvarleg samskiptavandamaacutel til staethar 324 Stuethningsaethferethir
Iacute oumlllum skoacutelunum sem heimsoacutettir voru hefur verieth komieth upp yacutemiss konar aethferethum til aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth 68
aethlagast aethstaeligethum Kennararnir gerethu seacuter ljoacutest mikilvaeliggi thorn ess aeth nemendur laeligrethu viethkomandi tungumaacutel eins fljoacutett og unnt vaeligri einkum thorneir sem nyacutekomnir voru til landsins og aeth thorneir naeligethu goacuteethum toumlkum aacute thorn viacute Eins og kennararnir bentu aacute gegna skoacutelarnir lykilhlutverki sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast og thorn ar sem frekari aethloumlgun innflytjenda aeth samfeacutelagi dvalarlandsins hefst Samkvaeligmt kennurunum iacute thorn eim skoacutelum sem heimsoacutettir voru var meginmarkmiethieth aeth sigrast aacute tungumaacutelaerfiethleikum meeth oumlllum tiltaeligkum raacuteethum Iacute sumum skoacutelum voru seacuterstakir bekkir til aeth bruacutea bil fyrir nemendur sem thorn arfnast tungumaacutelakennslu iacute tiltekinn tiacutema aacute nokkrum stoumlethum var boethieth upp aacute kennslu aacute tveim tungumaacutelum annars staethar var iacute boethieth upp aacute stuethningskennslu iacute helstu naacutemsgreinunum ndash einnig aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Algengt var aeth kennslubaeligkur vaeligru aacute einu tungumaacuteli en einnig var beitt yacutemsum kennsluaethferethum notaethar voru myndir einfaldaethar baeligkur osfrv Flestir kennaranna soumlgethust vinna eftir sveigjanlegri naacutemskraacute og iacute sumum skoacutelum houmlfethu verieth gerethar einstaklingsaacuteaeligtlanir Allir loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth gaeligtt vaeligri aeth thornoumlrfum hvers nemanda fyrir sig THORNann aacuterangur sem naacuteethist iacute skoacutelunum maacutetti aeth miklu leyti thornakka jaacutekvaeligethu viethhorfi kennara enda thornoacutett thorneir bentu aacute yacutemislegt sem betur maeligtti fara ekki siacutest aeth thornoumlrf vaeligri fyrir starfsthornjaacutelfun THORNraacutett fyrir hieth goacuteetha starf sem unnieth var iacute skoacutelunum voru thorn oacute enn spurningar sem biethu svara svo sem
bull Hvernig aacute aeth draga skyacuter moumlrk milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemserfiethleika
bull Aeth hve miklu leyti tryggja almennir skoacutelar stuethning vieth nemendur og aeth hve miklu leyti sjaacute seacuterskoacutelar um aeth aethstoetha nemendur vieth aeth snuacutea aftur iacute siacutena hverfisskoacutela thorn ar sem thorneir geta stundaeth almennt naacutem
bull Aeth hve miklu leyti nota skoacutelarnir aacutereiethanleg taeligki til aeth greina raunverulegar thorn arfir nemenda og sjaacute thorn eim siacuteethan fyrir thorneim stuethningi sem thorneir thornarfnast
325 Naacutemsmat Matsstofnanirnar voru aacute vegum hins opinbera og veittu gjaldfrjaacutelsa thornjoacutenustu THORNangaeth gaacutetu nemendur foreldrar kennarar og skoacutelar
69
leitaeth Meginmarkmieth thorn eirra var aeth greina thorn arfir nemenda veita upplyacutesingar og leiethbeina foreldrum um thorn arfir barnsins og efla og styethja starfsemi almennu skoacutelanna Seacuterfraeligethingar fraacute thornessum stofnunum minntust aacute mikilvaeliggi thorn ess aeth gerethar vaeligru fyrirbyggjandi raacuteethstafanir og hvernig thorn eir kaeligmu aeth thorn viacute aeth aethstoetha starfsfoacutelk skoacutelanna iacute thorn eim efnum Sem daeligmi um fyrirbyggjandi aethgerethir maacute nefna tvaeligr stofnanir sem eru iacute samstarfi vieth seacuterfraeligethinga aacute loumlgfraeligethisviethi thornegar um er aeth raeligetha ungmenni sem eiga vieth alvarleg hegethunarvandamaacutel aeth etja Aacute annarri stofnuninni eru aeth stoumlrfum menningarmiethlarar og thorn ar hafethi verieth komieth aacute tveggja maacutenaetha eftirlitsaacuteaeligtlun meeth thornessum ungmennum Enda thorn oacutett seacuterfraeligethingar aacute matsstofnunum gerethu seacuter grein fyrir mikilvaeliggi thorn ess aeth (grunn)mat faeligri fram aacute tveimur tungumaacutelum ndash moacuteethurmaacuteli viethkomandi og tungumaacuteli dvalarlandsins ndash til aeth auethveldara vaeligri aeth aacutetta sig aacute thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum var sliacutekt thorn oacute aetheins raunin aacute faacuteeinum stoumlethum Til aeth leysa uacuter tungumaacutelavandanum notuethu thorn eir jafnt formleg sem oacuteformleg matstaeligki og samskipti meeth og aacuten oretha Seacuterfraeligethingarnir bentu aacute aeth faacuteir nemendur sem nyacutekomnir vaeligru til landsins hefethu meeth seacuter upplyacutesingar um naacutemsmat sem fram hefethi farieth iacute heimalandi thorneirra Naacutemsmatieth vakti yacutemsar spurningar og var viethkvaeligmt maacutel Ljoacutest er aeth um tungumaacutelaerfiethleika er aeth raeligetha sem hafa aacutehrif aacute allt ferlieth ndash samskipti vieth foreldra greiningu aacute thornoumlrfum nemandans osfrv ndash og iacute thornaeth riacutekum maeligli aeth sliacutekt kann aeth takmarka gildi thorness matsferlis sem fram fer Samkvaeligmt upplyacutesingum fraacute matsstofnununum virethist sem hlutfallslega faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum komi til thorneirra Aacutestaeligethan gaeligti verieth suacute aeth foreldrar thorneirra faacute ef til vill ekki upplyacutesingar um starfsemi thorn essara stofnana (sem og annarra thornjoacutenustuaethila) Einnig gaeligti aacutestaeligethan verieth suacute aeth litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir aacute mismunandi haacutett iacute hinum yacute msu menningarsamfeacuteloumlgum THORN ar af leiethandi er aeth moumlrgum alvarlegum vandamaacutelum aeth huga thornegar greina skal seacuterkennsluthornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum Augljoacutest er aeth meeth heimsoacuteknunum feacutekkst aetheins takmoumlrkueth mynd af aethstaeligethum aacute hverjum staeth ndash thorn viacute er ekki haldieth fram aeth varpaeth hafi verieth ljoacutesi aacute heildaraethstaeligethur iacute landinu THORN viacute skal liacuteta aacute thornessar niethurstoumlethur sem daeligmi sem aukieth geta skilning aacute aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum
70
4 NIETHURSTOumlETHUR OG TILLOumlGUR
Niethurstoumlethur rannsoacuteknarinnar varpa ljoacutesi aacute nokkur almenn atriethi sem staethfesta mikilvaeliggi thorn eirra spurninga sem fulltruacutear viethkomandi landa settu fram iacute byrjun a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig faeligrni og geta nemenda af innflytjendaaeligttum er metin c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og fjoumllskyldum sem bestan stuethning Svo virethist sem skoacutelar iacute Evroacutepu seacuteu stoumlethugt aeth veretha fjoumllmenningarlegri THORN viacute verethur aeth koma til moacutets vieth nyacute verkefni iacute menntakerfinu og oft thorn ykja thorn au floacutekin thorn ar sem um nyacutejar eetha tiltoumllulega nyacutejar aethstaeligethur er aeth raeligetha Iacute yacute msum loumlndum var aacute aacuterum aacuteethur tekieth aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum eetha loumlndum sem tengdust efnahagslegum vexti eetha auknum iethnaethi Aacute seinni aacuterum maacute greina nyacutejar aethstaeligethur af tvennum toga foacutelk hefur komieth til Evroacutepulanda sem floacutettamenn eetha haeliglisleitendur og fjoumllskyldur flytjast milli landa meeth viethdvoumll iacute einhverju Evroacutepuriacuteki Skoacutelarnir gegna mikilvaeliggu hlutverki thornviacute aeth thorneir eru stundum fyrsti staethurinn thornar sem thornessar fjoumllskyldur hitta foacutelk fraacute dvalarlandinu Greint er fraacute helstu niethurstoumlethum varethandi fjoacutera meginthornaeligttina heacuter fyrir neethan og einnig helstu tilloumlgum sem beint var til seacuterfraeligethinga og stefnumoacutetandi aethila
41 Fyrirliggjandi goumlgn Eins og vieth var aeth buacuteast reyndist gagnasoumlfnunin ekki auethveld viethfangs Innan ramma verkefnisins reyndist haeliggt aeth afla vietheigandi upplyacutesinga fyrst og fremst innan sveitarfeacutelaga Nyacute aethfereth vieth gagnasoumlfnun var tekin upp iacute nokkrum landanna iacute thornessu skyni vegna thorness aeth verkefnieth krafethist tiltekinna upplyacutesinga Mikilvaeliggt er aeth benda aacute aeth goumlgnin sem fengust gefa einungis takmarkaetha mynd af aethstaeligethum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum Ekki er viacutest aeth thorn au seacuteu daeligmigereth fyrir stoumlethuna aacute landsviacutesu Iacute moumlrgum skyacuterslum kemur fram verulegt oacutesamraeligmi sem syacutenir aeth innflytjendanemendur sem faacute seacuterkennslu eru yacute mist hlutfallslega of margir eetha of faacuteir Samkvaeligmt skyacuterslunum er hlutfall nemenda af
71
innflytjendaaeligttum 6-20 af nemendum aacute skoacutelaskyldualdri iacute meirihluta thornaacutetttoumlkulandanna (fyrir skoacutelaaacuterieth 2005-2006) Upplyacutesingarnar sem loumlndin loumlgethu fram og rannsoacuteknin benda til aeth of margir nemendur af innflytjendaaeligttum seacuteu iacute hoacutepi thorn eirra sem faacute seacuterkennslu vegna naacutemserfiethleika og einnig aeth hluta til vegna hegethunarvandamaacutela THORN etta er maacutel sem ekki er haeliggt aeth tuacutelka aacute einfaldan haacutett heldur thorn arfnast naacutekvaeligmrar rannsoacuteknar Yacute msir thornaeligttir eru samtengdir og thornarfnast skoethunar tegund seacuterthornarfa ndash naacutenar tiltekieth naacutemserfiethleikar og gereth thornjoacuteethfeacutelagsthornegna ndash thorn e nemendur sem buacutea vieth erfiethar aethstaeligethur iacute feacutelagslegu og menningarlegu tilliti ogeetha efnahagslegu tilliti Suacute staethreynd aeth of haacutett hlutfall innflytjendanemenda er iacute sumum tilvikum iacute thorn eim hoacutepi sem aacute vieth naacutemsoumlrethugleika etja og faacute seacuteruacuterraeligethi virethist benda til thorn ess aeth einhvers misskilnings gaeligti thornegar greint er aacute milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemsoumlrethugleika og ljoacutest er aeth thornaeth krefst naacutenari rannsoacutekna
Tilloumlgur tengdar goumlgnum Safna thorn arf fleiri goumlgnum og frekari rannsoacutekna er thorn oumlrf til aeth kanna aacutestaeligethur hins augljoacutesa oacutesamraeligmis hvaeth varethar fjoumllda innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum Meginmarkmiethieth verethur aeth afla vitneskju um hvers vegna hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem faacute seacuterkennslu er svo skakkt
42 Naacutemsuacuterraeligethi Iacute oumlllum loumlndunum er boethieth upp aacute yacute mis naacutemsuacuterraeligethi iacute samraeligmi vieth stefnu thorn eirra iacute seacuterkennslumaacutelum ogeetha naacutemi aacuten aethgreiningar Loumlggjoumlf landanna er mismunandi og aacutebyrgetharsviethin geta einnig verieth breytileg aacute milli landa uacuterraeligethi eru af yacute msum toga en virething fyrir mannreacutettindum og stefna sem stuethlar aeth jafnraeligethi eru lykilatriethi hvarvetna THORNau uacuterraeligethi sem standa nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha gilda einnig fyrir innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir Augljoacutest er hver thornrjuacute mikilvaeliggustu maacutelin eru Iacute fyrsta lagi hafa yacutemsir seacuterfraeligethingar og thornjoacutenustuaethilar sem koma aeth maacutelum ekki thornaacute tviacutethornaeligttu seacuterhaeligfingu sem nauethsynleg er til aeth geta annast seacuterkennslu fyrir innflytjendanemendur thornannig aeth komieth seacute sem best til moacutets vieth thornarfir thorneirra
72
Iacute oumlethru lagi er fraacute thorn viacute greint iacute nokkrum skyacuterslnanna aeth fari kennsla fram aacute tveimur tungumaacutelum baeligethi moacuteethurmaacuteli nemenda og thorn viacute maacuteli sem talaeth er iacute viethkomandi landi standi nemendur sig betur ndash einkum ef thorneir faacute sliacuteka kennsla iacute yngstu bekkjunum THORNannig oumlethlast thorneir aukna sjaacutelfsvirethingu og persoacutenulegan thorn roska sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth sjaacutelfsmynd fraacute tveim menningarheimum THORN raacutett fyrir thorn etta kemur fram aeth mismunandi er milli landa sem og innan einstakra landa hvort kennsla fer fram aacute tveimur tungumaacutelum Iacute thornrieth ja lagi er samstaetha um thornaeth iacute oumlllum loumlndunum aeth samstarf thornjoacutenustuaeth ila og thornaacutetttaka foreldra seacute grundvallaratriethi aacute thorn essu sviethi THORN viacute thorn urfa baeligethi seacuterfraeligethingar og aethstandendur aeth taka tillit til thorn ess aeth thorn eir koma uacuter oacuteliacutekum menningarheimum Seacuterfraeligethingarnir sem unnu aeth verkefninu loumlgethu einnig aacuteherslu aacute aeth nauethsynlegt vaeligri aeth koma aacute og auka samvinnu vieth samtoumlk yacutemissa thornjoacuteethernis- og innflytjendahoacutepa sem nemendur tengjast Koma thornarf aacute betra samstarfi vieth aethstandendur og innflytjendasamtoumlk
Tilloumlgur varethandi uacuterraeligethi Stefnumoacutetandi aethilar aeligttu aeth tryggja aeth farieth seacute aeth reglum svo sem aeth mannreacutettindi seacuteu virt aeth fullu og aeth allir njoacuteti soumlmu taeligkifaeligra samkvaeligmt landsloumlgum Meginmarkmiethieth er aeth berjast gegn mismunun kynthornaacutettafordoacutemum og uacutetlendingahatri sem og auka skilning og styethja og efla jaacutekvaeligetha starfshaeligtti innan sveitarfeacutelaga og aacute landsviacutesu Sliacutekir starfshaeligttir aeligttu aeth stuethla aeth samthornaeligttingarstefnu thornar sem gert er raacuteeth fyrir fjoumllbreytileika og aacutehersla er loumlgeth aacute menntunargildi thorn eirra uacuterraeligetha sem nemendum standa til boetha hver sem uppruni thorneirra eetha thornarfir eru Vietheigandi kennsla og uacuterraeligethi thornurfa aeth vera til staethar iacute skoacutelum til aeth haeliggt seacute aeth stunda naacutem aacuten aethgreiningar Markmieth skoacutela aeligttu aeth vera a) Aeth syacutena skilning og virethingu fyrir fjoumllbreytni b) Aeth forethast inntoumlku- og skraacuteningarstefnu sem eykur aethgreiningu c) Aeth viethurkenna styethja og innleietha kennsluaethferethir sem koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir d) Aeth taka virkan thorn aacutett iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaeth ila thorn ar meeth talin innflytjendasamtoumlk og samtoumlk sem vinna aeth maacutelefnum innflytjenda e) Aeth hvetja til samskipta og thornaacutetttoumlku meethal aethstandenda
73
Skoacutelastefna aeligtti aeth vera thorn vermenningarleg og falla aeth thornoumlrfum naeligrsamfeacutelagsins og koma til moacutets vieth thornaeth Sliacutek stefna krefst thorness aeth almennir kennarar jafnt sem seacuterkennarar auki thornekkingu siacutena og haeligfni og nyacuteti seacuter thornaacute starfsthornjaacutelfun sem thorneim er nauethsynleg til aeth oumlethlast betri skilning aacute menningarlegri fjoumllbreytni og takast siacuteethan aacute vieth starf sitt aacute sem reacutettastan haacutett Aethalmarkmiethieth er aeth auka naacutem aacuten aethgreiningar og sjaacute til thorn ess aeth skoacutelar og seacuterfraeligethingar faacutei thornau uacuterraeligethi sem nauethsynleg eru Meeth thornviacute aeth koma iacute veg fyrir einangrun og uacutetilokun foacutelks myndast siacuteethur svokoumllluethu bdquoinnflytjendagettoacuteldquo
43 Stuethningsaethferethir Nemendum og kennurum iacute viethkomandi loumlndum standa til boetha yacutemiss konar stuethningsaethferethir Iacute thorn eim er aethalaacuteherslan loumlgeth aacute aeth foacutelk naacutei toumlkum aacute tungumaacuteli dvalarlandsins meethal annars meeth tviacutetyngdri kennslu bdquobekkjum sem bruacutea billdquo stuethningskennslu viethboacutetarstuethningi og aethstoeth vieth heimaverkefni Getieth er um aeth thorn roacuteun og notkun einstaklingsaacuteaeligtlana seacute mjoumlg mikilvaeligg stuethningsleieth Litieth er aacute stuethning og einhug skoacutelastjoacutera og starfsfoacutelks skoacutelanna sem og teymisvinnu sem mikilvaeligga thornaeligtti Haeligfni kennara vilji og reynsla er lykilatriethi Iacute nokkrum landanna syacutena rannsoacuteknir aeth fleiri stuethningsaethferethir koma aeth gagni svo sem aeth nemendur gangi iacute skoacutela iacute siacutenu hverfi aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum aeth sumar naacutemsgreinar seacuteu kenndar iacute litlum hoacutepum aeth iacute almennum skoacutelum seacuteu kennarar eetha aethstoetharmenn af sama thornjoacuteeth erni og nemendurnir aeth stoumlrfum meeth umsjoacutenarkennaranum Aeth lokum er tekieth fram hve jaacutekvaeligtt seacute aeth iacute einstaklingsaacuteaeligtlunum seacute notaeth naacutems- og kennsluefni sem tekur tillit til reynsluheims og menningar nemenda einnig thorneirra sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Tilloumlgur varethandi stuethningsaethferethir Raacuteethamenn aacute sviethi menntamaacutela aeligttu aeth iacutehuga meeth tilliti til aethstaeligethna aacute hverjum staeth hvernig kennslu aacute tveimur tungumaacutelum skuli haacutettaeth eetha hvernig beita megi fjoumllmenningarlegum aethferethum iacute thornviacute skyni aeth tryggja naacutemsthornroska feacutelagslega aethloumlgun og sjaacutelfsvirethingu meethal nemenda
74
Hvetja thorn arf til thorn ess aeth iacute skoacutelum thorn ar sem nemendur tala moumlrg tungumaacutel verethi moacutetueth aacutekveethin stefna thornar aeth luacutetandi THORNviacute thornarf a) Aeth gera rannsoacutekn aacute aethstaeligethum iacute viethkomandi skoacutelum b) Aeth gera aacuteaeligtlun og tilloumlgur um hvernig auka megi gaeligethi thorness stuethnings sem veittur er innan hvers skoacutela Kennarar aeligttu aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth aethstaeligethum faacute foreldra til aeth taka thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu og faacute aethstoeth hjaacute seacuterhaeligfethu fagfoacutelki sem og aethstoetharfoacutelki fraacute oacuteliacutekum menningarheimum Meginmarkmiethieth er aeth efla starfsemi almennu skoacutelanna thorn annig aeth thornar verethi haeliggt aeth maeligta thorn oumlrfum nemenda sem koma uacuter yacutemsum aacutettum burtseacuteeth fraacute seacuterkennsluthornoumlrfum iacute naacutemi og thornjoacuteethernisuppruna
44 Naacutemsmat Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og seacuterfraeligethinga koma aeth grunnmati aacute innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Flestar matsaethferethirnar eru staethlaethar og miethast vieth nemendur fraacute dvalarlandinu Sum matstaeligki og proacutef hafa verieth thornyacute dd aacute yacutemis tungumaacutel aeth oumlethrum kosti fer naacutemsmatieth fram meeth aethstoeth tuacutelks einnig er bent aacute matstaeligki aacuten oretha sem aeligskilegan kost THORNraacutett fyrir thornaacute aluacuteeth sem fagfoacutelk leggur iacute thorn etta starf eru aacutehrif hinna menningarlegu viethhorfa sem felast iacute matstaeligkjunum enn hindrun iacute vegi thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Til aeth sigrast aacute sliacutekum hindrunum og tungumaacutelaerfiethleikum og jafnvel hlutdraeliggum niethurstoumlethum staethlaethra matsaethferetha aeligtti aeth leita heildstaeligethra leietha thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutemsferli og thornroska nemandans Oft nota kennarar siacutemat og eiga samraeligethur vieth nemendur og foreldra THORNaacute er mikilvaeliggt aeth faacute upplyacutesingar og goumlgn fraacute foreldrunum en thornaeth er ekki alltaf haeliggt THORN au atriethi sem helst skal skoetha iacute sliacuteku matsferli eru grunnfaeligrni nemandans naacutemssaga hans og vieth hvaetha aethstaeligethur hann byacuter Taka ber tillit til upplyacutesinga fraacute oumlllum viethkomandi kennurum (umsjoacutenarkennara seacuterkennara osfrv) og oumlethru fagfoacutelki svo sem feacutelagsraacuteethgjoumlfum og saacutelfraeligethingum sem og foreldrum
75
Tilloumlgur varethandi naacutemsmat Iacute matsferlinu aeligtti aeth vera haeliggt aeth greina aacute milli erfiethleika vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins og naacutemserfiethleika Allir thorn eir sem koma aeth skoacutelastarfinu veretha aeth koma aeth matsferlinu og deila aacutebyrgeth aacute thornviacute Meginmarkmiethieth er aeth thorn roacutea vietheigandi efni til aeth leggja fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir
Meeth thorn eim upplyacutesingum sem aflaeth var uacuter fraeligethiritum aacute thorn essu sviethi sem og meeth spurningalistanum og greiningarstarfinu fengust svoumlr vieth nokkrum spurningum Yacutemis oumlnnur vandamaacutel hafa komieth iacute ljoacutes og ndash thorn ar sem thorn etta var fyrsta tilraunin sem gereth hefur verieth til aeth taka saman upplyacutesingar aacute thornessu sviethi ndash hafa spurningarnar sem vaknaeth hafa verieth fleiri en svoumlrin sem fengust THORN essi fyrsta rannsoacutekn og samantekt mun vonandi veretha til thorness aeth fleiri og iacutetarlegri rannsoacuteknir og kannanir verethi gerethar aacute thornessu sviethi
76
HEIMILDIR
AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 1998 Vers une politique de la formation continue Montreal Aacutelit sem lagt var fyrir menntamaacutelaraacuteethherrann iacute Quebec AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 2001 Disability+Migration A New Planetary Reality Montreal Skyacutersla loumlgeth fram iacute Durban aacute raacuteethstefnu Sameinuethu thornjoacuteeth anna gegn kynthornaacutettafordoacutemum mismunun uacutetlendingahatri og umburetharleysi Andersson F 2007 Challenging Experiences Generation of Knowledge in a Research Circle Stockhom University of Stockholm Bleidick U Rath W og Schuck K 1995 bdquoDie Empfehlungen der Kultusministerkonferenz zur sonderpaumldagogischen Foumlrderung in den Schulen der Bundesrepublik Deutschlandldquo iacute Zeitschrift fuumlr Paumldagogik No41 bls 247ndash264 Candelier M 2003 Lrsquoeacuteveil aux langues agrave lrsquoeacutecole primaire EVLANG bilan drsquoune innovation europeacuteenne Bruxelles De Boeck Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students and Royal Danish School of Educational Studies 1999 Report on the European Conference on Migrant Children with Special Educational Needs Copenhagen 7thndash8th June 1999 Copenhagen UC2 Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students European Monitoring Centre on Racism and Xenophobia 2004 bdquoComparison on Enrolment Figures in Special Educationldquo iacute Migrants Minorities and Education Documenting Discrimination and Integration in 15 Member States of the European Union Luxembourg Office for Official Publications of the European Communities Eurydice 2004 Integrating Immigrant Children into Schools in Europe Brussels Eurydice (European Commission DG Education and Culture) Evroacutepuraacuteethieth 2006 Tilmaeligli um thornaacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins aeth efla reacutettindi og fulla thornaacutetttoumlku fatlaethra og stuethla aeth auknum liacutefsgaeligethum
77
fatlaethra iacute Evroacutepu 2006ndash2015 Strassborg Evroacutepuraacuteethieth Tilmaeligli nr (2006)5 samthornykkt af raacuteethherranefndinni thorn ann 5 apriacutel 2006 aacute 961 fundi fulltruacutea raacuteethuneytanna Framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008 Graelignboacutek Migration and Mobility Challenges and Opportunities for EU education systems Framkvaeligmdastjoacutern ESB COM (2008) 423 final Henriot (Van Zanten) A 1996 bdquoLrsquoeacutecole les enfants de lrsquoimmigration et des minoriteacutes ethniques Une revue de la litteacuterature franccedilaise ameacutericaine et britanniqueldquo iacute Revue Franccedilaise de Peacutedagogie No177 OctoberndashDecember 1196 bls 87ndash194 Henriot (Van Zanten) A 1997 bdquoSchooling Immigrants in France in the 1990s Success or Failure of the Republican Model of Integrationldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 28 No 3 September 2007 bls 351ndash374 Leman J 1991 bdquoThe Education of Immigrant Children in Belgiumldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 22 No 2 June 1991 bls 140ndash153 Lindsay G Pather S og Strand S 2006 Special Educational Needs and Ethnicity Issues of Over- and Under-Representation Warwick University of Warwick Institute of Education Research Report 757 Losen D J og Orfield G (ritstj) 2002 Racial Inequity in Special Education Harvard Harvard University Press Manccedilo A 2001 bdquoLa scolariteacute des enfants issus de lrsquoimmigration turque et maghreacutebine en Belgique francophoneldquo iacute LrsquoObservateur Paris ndeg 6ndash7 bls 17ndash21 Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2003 Special Needs Education in Europe Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2006 Special Needs Education in Europe Provision in Post-Primary Education Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Milic A 1997 Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonderpaumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) 78
Milic A 1998 Methodisches Vorgehen Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonder-paumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) Moro M R 2005 Working with children of immigrant parents Bobigny Association Internationale drsquoEthnoPsychanalyse National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Minority Students in Special and Gifted Education Washington DC National Academy Press Nicaise I 2007 Education and Migration Policies and Practices for Integration and social Inclusion Summary of the Seminar for DG Education and Culture Brussel 9 oktoacuteber 2007 Nordahl T og Oslashverland T 1998 Idealer og realiteter Evaluering av spesialundervisningen i Oslo kommune Ministry of Education and Research NOVA Research Institute NOVA Rapport 2098 OECD 2004 Equity in Education Students with Disabilities Learning Difficulties and Disadvantages Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2006 Where Immigrant Students Succeed A Comparative Review of Performance and Engagement in Pisa 2003 Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2007 bdquoGroups at Risk The Special Case of Migrants and Minoritiesldquo iacute No More Failures Ten Steps to Equity Education Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) Perregaux C de Goumoeumlns C Jeannot D og de Pietro J-F 2003 EOLE Education et Ouverture aux Langues agrave lrsquoEcole Neuchacirctel CIIP vol I og II Pflegerl J 2004 Immigration and Family Annual Seminar Helsinki Finland 8ndash10 June 2002 Synthesis Wien Oumlsterreichisches Intitut fuumlr Familienforschung Materialiensammlung Heft 18 Poulain M Perrin N og Singelton A (ritstj) 2006 Towards Harmonised European Statistics on International Migration Louvain La Neuve Presses Universitaires de Louvain-La-Neuve
79
Rosenqvist J 2007 Specialpedagogik I Maringngfaldens Sverige Om Elever Med Annan Etnisk Bakgrud aumln SvenskISaumlrskolan Sweden Specialpedagogiska Institutet Kristianstad University Salameh E-K 2003 Language impairment in Swedish bilingual children ndash epidemiological and linguistic studies Lund University Salameh E-K 2006 bdquoConsiderations when meeting bilingual childrenldquo kynning fyrir seacuterfraeligethingahoacutep Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu iacute Malmouml 7 desember 2006 Sameinuethu thornjoacuteeth irnar 2008 Convention on the Rights of Persons with Disabilities and Optional Protocol (toacutek gildi 3 maiacute 2008 iacute kjoumllfar samthornykktar thorn ann 13 desember 2006) New York United Nations Organisation SIOS Cooperation Group for Ethnical Associations in Sweden 2004 We Are All Unique And Yet More Alike Than We Imagine A Book About Disability Ethnicity Reception and Treatment Sweden SIOS UNESCO 1994 Salamanca-yfirlyacutesingin og rammaaacuteaeligtlun um aethgerethir vegna nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir Samthornykkt aacute althornjoacuteethlegri raacuteethstefnu um seacuterkennslu Access and Quality Salamanca Menningarmaacutelastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO) Verkuyten M og Brug P 2003 bdquoEducational Performance and Psychological Disengagement among Ethnic Minority and Dutch Adolescentsldquo iacute The Journal of Genetic Psychology 164(2) bls 189ndash 200 Watkins A (ritstj) (2007) Naacutemsmat iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Lykilatriethi iacute stefnumoacutetun og starfi Odense European Agency for Development in Special Needs Education Werning R Loumlser J M og Urban M 2008 bdquoCultural and Social Diversity An Analysis of Minority Groups in German Schoolsldquo iacute The Journal of Special Education Vol 42 No 1 May 2008 bls 47ndash54
80
HOumlFUNDAR EFNIS
Austurriacuteki Irene MOSER IreneMoserphsalzburgat
Judith STENDER judithstenderssr-wiengvat
Jef VERRYDT jverrydtpandorabe
Josee VAN LEEMPUT joseevanleemputkhkbe
Theacuteregravese SIMON theresesimoncfwbbe
Belgiacutea (flaeligmskumaeligl andi hluti)
Belgiacutea (froumlnskumaeligla ndi hluti)
Bretland
Jean-Claude DE VREESE
Geoff LINDSAY
Sonali SHAH
Preben SIERSBAEK
jeanclaudedevreeseskynetbe
GeoffLindsaywarwickacuk
splslsleedsacuk
siersbaekuvmdk Danmoumlrk
Eistland
Tina FEHRMANN
Maie SOLL
Kai KUKK
Hanna-Mari SARLIN
TinaFehrmannuvmdk
maiesollhmee
kaikukkhmee
hanna-marisarlinwelhocom Finnland
Anne NURMINEN annenurminensaunalahtifi
Ceacutecile LESTOCQUOY cecilelestocquoylapostenet
Dominique LENORMAND dominiquelorangefr
Frakkland
Grikkland Katerina SPETSIOTOU katerinaspetsiotougmailcom
Maria MICHAELIDOU smiacmorg
Holland Wim VAN OOSTEN directiekingmaschoolnl
Iacutesland Hulda DANIacuteELSDOacuteTTIR huldakarendanielsdottirreykjavikis
Iacutetaliacutea Matteo TALLO matteotalloistruzioneit
81
Leandra NEGRO leandranegroistruzioneit
Eftihia KALLEPITI ekallepitigmailcom
Kalomira IOANNOU ioannoukalomirayahoocom
Kyacutepur
Lettland Dina BETHERE dinalieppalv
Mudite REIGASE muditereigasevsicgovlv
Lithaacuteen Lina PALACIONIENE linapalacionienesppclt
Virginija STUMBRIENE virginijastumbrieneflfvult
Luacutexemborg Gilbert STEINBACH gilsteinbacheducationlu
Malta Alexander SPITERI alexanderspiterigovmt
Noregur Merete BAEKKEVOLD mbeudirno
May-Britt MONSRUD may-brittmonsrudstatpedno
Poacutelland Krzysztof SIKORA krzysraszedupl
Aleksandra ollencjawppl CHRZANOWSKA
Portugal Isabel PAES isabelpaesacidigovpt
Graccedila FRANCO gracafrancoclixpt
Spaacutenn Ana Maria TURIEL anamtpprincastes PINTADO
Virginia JIMENEZ jimenez_virgvaes
Sviss Priska SIEBER priskasieberphzch
Christiane PERREGAUX ChristianePerregauxpseunigech
Sweden Fia ANDERSSON FiaAnderssonspecpedsuse
82
Kristina LANGBY GRUBB kristinalangby_grubbmalmose
Trinidad RIVERA trinidadriveraspsmse
Teacutekkland Milos KUSY miloskusyseznamcz
Vĕra VOJTOVAacute vojtovapedmunicz
Ungverjaland Szilvia NEacuteMETH nemethszokihu
Margit KOCZOR koczormargitmailtvnethu
THORNyacuteskaland Peter WACHTEL PeterWachtelmkniedersachsende
Angelika SCHAUB AngelikaSchaubmbwjkrlpde
83
Upplyacutesingar um staethi sem heimsoacutettir voru Malmouml Rosengaringrd Resource Team
Malmouml Stad 20580 Malmouml lenabeckingmalmose barbrojarnhallmalmose tovemnilssonmalmose
Kryddgaringrdsskolan Vougts vaumlg 15 213 72 Malmouml kryddgaringrdsskolanmalmose
Dragon preschool center Moumlllevaringngsgatan 46 214 20 Malmouml kristinalangby_grubbmalmose
Athornena 6th Dimotiko Kifisias (grunnskoacuteli) 53 LKatsoni Street (and 1st May) 13561 Athens johntsatotenetgr http6dim-kifisattschgrglobalsch-autoschdefault
3rd Gymnasio Kifisias (framhaldsskoacuteli) Patrwn and Korinthou Street NKifisia 145 64 Athens library3gym-kifisattschgr http3gym-kifisattschgrarxikihtm
Arsquo KDAY of Athens Centre of Assessment Kandanou 18 11526 Athens E-mailkday-a-athin-attschgr
Pariacutes Ecole polyvalente Binet A 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0753737eac-parisfr
Ecole eacuteleacutementaire Binet B 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751443Lac-parisfr
84
Ecole maternelle 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751380tparisfr
Ecole polyvalente Labori 19 rue Labori 75018 Paris ce0751107wparisfr
Brussels Atheacuteneacutee Royal Serge Creuz Avenue du Sippelberg 2 1080 Molenbeek Saint Jean wwwsergecreuzbe
Ecole Schaller Avenue Schaller 87 1160 Auderghem wwwecoleschallerorg
VCLB Koepel Anatole France 119 1030 Schaarbeek wwwvclb-koepelbe
Amsterdam Kingmaschool Beijerlandstraat 2 1025 NN Amsterdam wwwkingmaschoolnl
Van Koetsveldschool Archimedesplantsoen 98 1098 KB Amsterdam Netherlands wwwzmlkoetsveldnl
Alexander Roozendaalschool Jan Tooropstraat 13 1062 BK Amsterdam wwwroozendaalschoolnl
De Zeehoeve Gemeente Amsterdam ndash Dienst Werk en Inkomen wwwmaatwerkamsterdamnl
De Bascule Postbus 303 1115 ZG Duivendrecht wwwdebasculenl
85
Varsjaacute Gymnasium ndeg20 Raszyǹska street 22 02-026 Warszawa wwwraszedupl
Gymnasium Ndeg 20 (filia) Startowa street 9 02-248 Warszawa wwwstartowaedupl
Multicultural Secondary School Klopotowskiego street 31 03-720 Warszawa wwwhumanistycznepl
Primary School Ndeg 273 Balcerzaka street 1 01-944 Warszawa wwwszkola273pl
The Association for Legal Intervention Al3 Maja street 12 local 510 00-391 Warszawa wwwinterwencjaprawnapl
Primary School Ndeg 220 Jana Pawla II street 26a 00-133 Warszawa wwwsp220pl
86
- Multicultural Diversity-ISf
- Multicultural Diversity-IS
- Multicultural Diversity-ISb
-
Evroacutepumiethstoumlethin fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu er sjaacutelfstaeligeth stofnun sem nyacutetur stuethnings aethildarlanda sinna og stofnana Evroacutepusambandsins (framkvaeligmdastjoacuternar og thornings)
Skoethanir sem houmlfundar laacuteta heacuter iacute ljoacutes eru ekki opinberar skoethanir Evroacutepumiethstoumlethvarinnar aethildarlanda hennar eetha framkvaeligmdastjoacuternarinnar Framkvaeligmdastjoacuternin ber ekki aacutebyrgeth aacute thornviacute hvernig efni thornessarar skyacuterslu kann aeth veretha notaeth
Ritstjoacutern oumlnnuethust Axelle Gruumlnberger Mary Kyriazopoulou og Victoria Soriano Evroacutepumiethstoumlethinni fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu en aethilar iacute fulltruacutearaacuteethinu og verkefnastjoacuterar og seacuterfraeligethingar viethkomandi landa sem tilnefndir voru til starfsins loumlgethu til efni Naacutenari upplyacutesingar um thornaacute aethila sem unnu aeth verkefninu er aeth finna aftast iacute skyacuterslunni
THORNakka ber seacuterstaklega framlag Trinidad Rivera (raacuteethgjafa hjaacute National Agency for Special Needs Education and Schools) vieth undirbuacutening skyacuterslunnar
Leyfilegt er aeth nota uacutetdraeligtti uacuter skyacuterslunni aeth thornviacute tilskildu aeth heimildar seacute greinilega getieth aacute eftirfarandi haacutett Evroacutepumiethstoumlethin fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu 2009 Fjoumllmenningarsamfeacutelag og seacuterkennsla Oacuteethinsveacute Danmoumlrk Evroacutepumiethstoumlethin fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu
Rafraelignar uacutetgaacutefur thornessarar skyacuterslu eru faacuteanlegar aacute 21 tungumaacuteli aacute vefsetri Evroacutepumiethstoumlethvarinnar wwweuropean-agencyorg
THORNessi uacutetgaacutefa skyacuterslunnar er thornyacuteething yfir aacute iacuteslensku uacuter enskri frumuacutetgaacutefu Evroacutepumiethstoumlethvarinnar
THORNyacuteethandi THORNoacutergunnur Skuacuteladoacutettir thorgunnritsmidjanis
Mynd framan aacute kaacutepu klippimynd gereth eftir verki Pascal Souvais Ecole drsquoEnseignement Secondaire Speacutecialiseacute de la Communauteacute Franccedilaise Verviers Belgiacuteu
ISBN 978-87-92387-64-6 (rafraelign uacutetg) ISBN 978-87-92387-98-1 (prentueth uacutetgaacutefa)
copy Evroacutepumiethstoumlethin fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu2009
Secretariat Brussels Office Oslashstre Stationsvej 33 3 Avenue Palmerston
DK-5000 Odense C Denmark BE-1000 Brussels Belgium Siacutemi +45 64 41 00 20 Siacutemi +32 2 280 33 59
secretariateuropean-agencyorg brusselsofficeeuropean-agencyorg
wwweuropean-agencyorg
Aethalskrifstofa framkvaeligmdastjoacuternar ESB aacute sviethi mennta- og menn-ingarmaacutela styrkti gereth thornessarar skyacuterslu httpeceuropaeudgs education_cultureindex_enhtm
2
EFNISYFIRLIT
FORMAacuteLI 5 INNGANGUR 7 1 KENNINGAR SEM FRAM HAFA KOMIETH Iacute RANNSOacuteKNUM 11 11 Nyacutejustu niethurstoumlethur aacute Evroacutepuviacutesu 11 12 Aacutegreiningur og umraeligethur 14
121 Markhoacutepur 14 122 Fyrirliggjandi goumlgn 14 123 Naacutemsaethferethir 15
13 Helstu sameiginlegu niethurstoumlethur fraeligethilegra uacutettekta sem skoethaethar voru 16
131 Fyrirliggjandi goumlgn 16 132 Naacutemsuacuterraeligethi 19 133 Stuethningsaethferethir 20 134 Naacutemsmat 22
2 UPPLYacuteSINGAR FRAacute THORNAacuteTTTOumlKULOumlNDUNUM 25 21 Markhoacutepur 25 22 Goumlgn um innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir 28 23 Naacutemsuacuterraeligethi 32
231 Uacuterraeligethi fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum 33 232 Uacuterraeligethi fyrir nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum 35 233 Aacutebyrg thornjoacutenusta 36 234 Samstarf thornjoacutenustuaethila 37 235 THORNaacutetttaka foreldra og miethlun upplyacutesinga til thorneirra 38 236 Fjaacutermoumlgnun thornjoacutenustu 39
24 Stuethningsaethferethir 41 241 Bryacutenustu verkefnin sem leysa thornarf innan skoacutelanna 41 242 Viethhorf viethkomandi aethila 43 243 Stuethningsaethferethir sem skila goacuteethum aacuterangrijaacutekvaeligethum niethurstoumlethum 44 244 Goacuteethur aacuterangur thornar sem naacutem fer fram aacuten aethgreiningar iacute fjoumllmenningarlegum bekkjum 46
3
25 Naacutemsmat 47 3 YFIRLIT YFIR NIETHURSTOumlETHUR GREININGARVINNU 53 31 Kynning aacute thorneim stoumlethum sem voru heimsoacutettir og helstu einkenni thorneirra 54
311 Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) 54 312 Athornena (Grikkland) 55 313 Pariacutes (Frakkland) 57 314 Brussel (Belgiacutea) 59 315 Amsterdam (Holland) 62 316 Varsjaacute (Poacutelland) 64
32 Almennar athugasemdir 66 321 Markhoacutepur 66 322 Fyrirliggjandi goumlgn 67 323 Naacutemsuacuterraeligethi 67 324 Stuethningsaethferethir 68 325 Naacutemsmat 69
4 NIETHURSTOumlETHUR OG TILLOumlGUR 71 41 Fyrirliggjandi goumlgn 71 42 Naacutemsuacuterraeligethi 72 43 Stuethningsaethferethir 74 44 Naacutemsmat 75 HEIMILDIR 77 HOumlFUNDAR EFNIS 81 Upplyacutesingar um staethi sem heimsoacutettir voru 84
4
FORMAacuteLI
Iacute thornessari skyacuterslu eru teknar saman niethurstoumlethur rannsoacuteknar sem fram foacuter aacute vegum Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thorn roacuteun iacute seacuterkennslu aacute maacutelaflokknum bdquoseacuterkennsla og innflytjendurldquo ndash sem er meethal meginviethfangsefna aethildarlanda hennar Fulltruacutear fraacute menntamaacutelaraacuteethuneytum thorn eirra landa sem taka thorn aacutett iacute starfi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar lyacutestu aacuterieth 2005 yfir aacutehuga siacutenum aacute thornviacute aeth rannsoacutekn yrethi gereth aacute thornessum viethkvaeligma maacutelaflokki Meginaacutehersla skyldi loumlgeth aacute hvernig best vaeligri aeth bregethast vieth seacuterkennsluthornoumlrfum nemenda fraacute yacute msum menningarsvaeligethum sem jafnan notuethu annaeth tungumaacutel en thornaeth sem talaeth vaeligri iacute dvalarlandinu Alls toacuteku 25 loumlnd thornaacutett iacute rannsoacutekninni ndash Austurriacuteki Belgiacutea (flaeligmsku- og froumlnskumaeliglandi hluti) Bretland Danmoumlrk Eistland FinnlandFrakkland Grikkland Holland Iacutesland Iacutetaliacutea Kyacutepur Lettland Lithaacuteen Luacutexemborg Malta Noregur Poacutelland Portuacutegal Spaacutenn Sviacutethornjoacuteeth Sviss (froumlnsku- og thornyacute skumaeliglandi hluti) Teacutekkland Ungverjaland og THORNyacuteskaland Hvert land tilnefndi einn eetha tvo seacuterfraeligethinga til thorn aacutetttoumlku iacute rannsoacutekninni Aacuten thornekkingar thorneirra og faeligrni hefethi ekki verieth haeliggt aeth vinna thorn etta verkefni THORN eir loumlgethu til afar mikilvaeliggar upplyacutesingar um aethstaeligethur iacute siacutenu heimalandi og toacuteku thorn aacutett iacute aeth moacuteta niethurstoumlethur verkefnisins Upplyacutesingar um thorn aacute eru birtar aacute lokasiacuteethum skyacuterslunnar og einnig aacute heimasiacuteethu verkefnisins Baeligethi thorn eir og fulltruacutear iacute stjoacutern Evroacutepumiethstoumlethvarinnar aacutesamt verkefnastjoacuterum viethkomandi landa faacute bestu thornakkir fyrir veitta aethstoeth Meeth framlagi siacutenu hafa thornessir aethilar veitt verkefninu oacutemetanlegt liethsinni og tryggt framgang thorness Iacute thorn essari yfirlitsskyacuterslu er gereth grein fyrir meginniethurstoumlethum verkefnisins THORNaeligr byggjast aacute upplyacutesingum uacuter skyacuterslum sem baacuterust fraacute thornaacutetttoumlkuloumlndunum og rannsoacuteknum aacute aethstaeligethum thorn ar THORNessar upplyacutesingar maacute allar naacutelgast aacute heimasiacuteethu verkefnisins aacute sloacuteethinni httpwwweuropean-agencyorgagency-projects
Cor JW Meijer framkvaeligmdastjoacuteri Evroacutepumiethstoumlethvar fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu
5
INNGANGUR
THORNessi skyacutersla er samantekt thorneirrar rannsoacuteknar sem fram foacuter aacute vegum Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thorn roacuteun iacute seacuterkennslu aeth beiethni fulltruacutea fraacute aethildarloumlndum hennar og fjallar um seacuterkennslu og innflytjendur Fulltruacutear Evroacutepumiethstoumlethvarinnar vildu faacute iacute hendur upplyacutesingar um hver samlegetharaacutehrif thorn essara tveggja maacutelaflokka vaeligru iacute viethkomandi loumlndum Einnig var farieth fram aacute aeth aacutekveethnar tilloumlgur yrethu settar fram iacute niethurstoumlethum rannsoacuteknarinnar Hugtakieth bdquoseacuterkennslaldquo viacutesar til thorn eirra raacuteethstafana sem gerethar eru vegna nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir UNESCO (1994) skilgreinir seacuterkennslu iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar sem iacutehlutun og stuethning sem aeligtlaeth er aeth koma til moacutets vieth seacuterkennsluthornarfir Foacutelksflutningar eru viethkvaeligmt maacutelefni og orethieth sjaacutelft kann aeth hafa neikvaeligetha merkingu Foacutelksflutningar hafa aacutevallt aacutett seacuter staeth iacute Evroacutepu ndash yfirleitt af efnahagslegum aacutestaeligethum thorn ar sem foacutelk hefur leitaeth eftir atvinnutaeligkifaeligrum og betri liacutefskilyrethum ndash og aacute seinni aacuterum hafa nyacutejar aacutestaeligethur legieth aeth baki thorn ar sem foacutelk hefur fluacuteieth fraacute oacuteeirethum og striacuteethsaacutetoumlkum En svo virethist sem Evroacutepubuacutear liacuteti ekki alltaf svo aacute aeth foacutelk fraacute oumlethrum menningarsvaeligethum auethgi samfeacutelag thorn eirra eetha menntakerfi THORNess iacute staeth er litieth aacute menningarmuninn sem vandamaacutel THORNetta er aacutestaeligetha thorness aeth helstu stofnanir iacute Evroacutepu og um allan heim hafa lagt aacuteherslu aacute thornennan vanda og hvatt stjoacuternvoumlld hvarvetna til aeth sjaacute til thorn ess aeth oumlllum nemendum hvaethan sem thorn eir koma standi til boetha menntun sem stenst allar gaeligethakroumlfur THORNetta hefur verieth orethaeth aacute mjoumlg skyacuteran haacutett hjaacute UNESCO (1994) bdquoskoacutelar skulu vera iacute stakk buacutenir til aeth taka vieth oumlllum boumlrnum burtseacuteeth fraacute liacutekamlegri andlegri feacutelagslegri eetha tilfinningalegri getu talkunnaacutettu eetha annarri faeligrni THORNetta aacute vieth um foumltlueth boumlrn og braacuteethger boumlrn goumltuboumlrn og vinnandi boumlrn boumlrn fraacute fjarlaeliggum sloacuteethum eetha af hirethingjaaeligttum boumlrn sem tilheyra minnihlutahoacutepum vegna thornjoacuteethernis menningar eetha tungumaacutels og boumlrn uacuter oumlethrum illa stoumlddum hoacutepum eetha jaetharhoacutepumldquo (bls 6) Iacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins fyrir tiacutemabilieth 2006-2015 segir einnig aeth bdquofatlaeth foacutelk sem tilheyrir minnihlutahoacutepum og fatlaethir innflytjendur og floacutettamenn kunni aeth veretha fyrir margs konar erfiethleikum vegna mismununar eetha vegna thorn ess aeth thorn etta foacutelk thorn ekkir ekki til opinberrar thornjoacutenustu Aethildarriacutekjunum ber aeth tryggja aeth thorn egar foumltluethu foacutelki er veittur stuethningur seacute tekieth tillit til tungumaacutels thorness og menningarlegs
7
bakgrunns sem og seacuterthornarfa sliacuteks minnihlutahoacutepsldquo (viethauki 46 bls 32) Iacute samningi Sameinuethu thornjoacuteethanna um reacutettindi fatlaethra segir aeth fatlaethir skuli eiga reacutett aacute til jafns vieth aethra aeth seacuterstoumlk menningarleg samsemd thorneirra og samsemd meeth tilliti til tungumaacutels seacute viethurkennd og njoacuteti stuethnings (30 gr 2008) Mismunandi er eftir loumlndum hvernig hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint og fer thornaeth eftir aethstaeligethum viethkomandi thornjoacuteeth ar Einnig fer thornaeth eftir soumlgulegu samhengi sem og poacutelitiacuteskri og efnahagslegri stoumlethu hvers lands hvernig hugtakieth er skilgreint Faeligethingarstaethur nemenda eetha foreldra thorn eirra eetha tungumaacutelieth sem talaeth er aacute heimilinu ndash sem stundum er ekki thornaeth sama og talaeth er iacute dvalarlandinu ndash raeligethur thornviacute hvort hugtakieth innflytjandi eetha uacutetlendingur er notaeth OECD (2006) og Eurydice (2004) nota hugtakieth innflytjendanemendur og eiga thorn aacute vieth bdquoerlenda nemendurldquo sem ekki eru faeligddir iacute dvalarlandinu eetha bdquofyrstu kynsloacuteethar nemendurldquo thornegar foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu bdquoAnnarrar kynsloacuteethar nemendurldquo eru thorn eir nemendur sem faeligddir eru iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem faeligddir eru iacute oumlethru landi THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar nemendur teljast svo vera bdquoinnfaeligddirldquo thorneir kunna aeth vera meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu thorn eir eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldrieth faeligddist einnig iacute dvalarlandinu Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er ekki litieth aacute thornrieth ju kynsloacuteethar nemendur eetha thorn aacute sem eiga seacuter lengri fortiacuteeth iacute landinu sem innflytjendanemendur heldur nemendur sem hafa annan thornjoacuteethernisbakgrunn eetha tilheyra minnihlutahoacutepum Vekja skal athygli aacute thorn viacute aeth rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar beinist ekki aeth menntamaacutelum almennt iacute tengslum vieth nemendur af innflytjendaaeligttum heldur einungis aeth menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Megintilgangur rannsoacuteknarinnar var aeth kanna hvernig koma skuli aacute sem bestan haacutett til moacutets vieth seacuterkennsluthornarfir nemenda fraacute oumlethrum menningarsvaeligethum sem tala iacute sumum tilvikum annaeth tungumaacutel en thornaeth sem talaeth er iacute dvalarlandinu Iacute thorn essu tviacutethornaeligtta viethfangsefni hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute eftirfarandi atriethi
8
a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig mat aacute faeligrni og thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum fer fram c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og aethstandendum sem bestan stuethning Iacute thornessari rannsoacuteknarvinnu skilgreindu seacuterfraeligethingarnir sem tilnefndir voru til starfsins markhoacutep verkefnisins aacute eftirfarandi haacutett - Nemendur meeth hvers kyns foumltlunseacuterkennsluthornarfir - Nemendur sem eru innflytjendur samkvaeligmt eftirfarandi skilgreiningum
i) thorneir eru fyrstu annarrar eetha thornriethju kynsloacuteethar innflytjendur ii) thorneir tala ekki sama tungumaacutel og talaeth er iacute dvalarlandinu en ef til vill liacutekt tungumaacutel iii) thorneir eru afekki af sama thornjoacuteetherni og iacutebuacutear dvalarlandsins iv) thorn eir eru meethekki meeth laacutegt menntunarstig ogeetha buacutea vieth erfiethar efnahagslegar aethstaeligethur iacute samanburethi vieth iacutebuacutea dvalarlandsins
- Nemendur sem eru meeth annan menningarlegan bakgrunn en iacutebuacutear dvalarlandsins Meethan rannsoacuteknin foacuter fram kom iacute ljoacutes aeth nauethsynlegt var aeth skilgreina hugtakieth bdquoinnflytjandildquo enn frekar Sliacutek skilgreining krafethist thorness aeth tekieth vaeligri tillit til allra thorneirra nemenda sem um var aeth raeligetha thorneas nemenda sem vaeligru nyacutekomnir til landsins (samkvaeligmt hugtakinu bdquoinnflytjendurldquo) og thorneirra nemenda sem eru riacutekisborgarar iacute landinu en tilheyra thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepum Markhoacutepur rannsoacuteknarinnar var thorn viacute nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru innflytjendur eetha tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum Hugtakieth bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquoinnflytjendanemendurldquo sem notaeth er iacute thornessari skyacuterslu aacute vieth um hinn skilgreinda markhoacutep Iacute rannsoacutekninni var reynt aeth leggja aacuteherslu aacute fimm lykilthornaeligtti thornraacutett fyrir oacuteliacutekar aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum THORN essir thorn aeligttir voru grundvallaratriethi thorn egar kom aeth upplyacutesingasoumlfnun og thorn eirri greiningu sem fram foacuter iacute kjoumllfarieth aacute naacutemi barna sem baeligethi voru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
9
1 Markhoacutepurinn eins og hann er skilgreindur aacute landsviacutesu 2 Upplyacutesingar og goumlgn innan sveitarfeacutelags (ogeetha aacute landsviacutesu) 3 Naacutemsuacuterraeligethi sem standa nemendum og aethstandendum til boetha 4 Stuethningsaethferethir 5 Matstaeligki sem beitt er til aeth greina iacute upphafi thorn arfir og getu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Skortur aacute goumlgnum aacute thorn essu sviethi var alvarlegt vandamaacutel sem leysa vareth uacuter meethan rannsoacuteknin foacuter fram Ef til vill maacute liacuteta svo aacute aeth takmoumlrkueth eetha engin goumlgn seacuteu jaacutekvaeligtt merki um aeth iacute menntakerfum viethkomandi landa seacute stefnan suacute aeth engin mismunun eigi seacuter staeth Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar virethist hafa leitt til upplyacutes-ingasoumlfnunar sem varpar betur ljoacutesi aacute raunverulegar aethstaeligethur eins og fram kemur iacute eftirfarandi koumlflum Heildargreining verkefnisins byggist aacute thornrepskiptu ferli - Samantekt aacute fraeligethiritum og rannsoacuteknarniethurstoumlethum sem birtar hafa verieth um thorn etta viethfangsefni meeth hliethsjoacuten af thorn eim fimm lykilthornaacutettum sem gereth er grein fyrir heacuter aeth framan Iacute 1 kafla er yfirlit yfir thornessi grundvallarrit - Gerethur var spurningalisti iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana til aeth thorneir gaeligtu aflaeth helstu upplyacutesinga aacute siacutenum heimasvaeligethum iacute tengslum vieth lykilthornaeligttina fimm Viethboacutetarspurningalisti var uacutetbuacuteinn til upplyacutesingasoumlfnunar aacute landsviacutesu ef menn vildu nyacuteta seacuter sliacutekt Seacuterfraeligethingarnir skrifuethu skyacuterslur hver fyrir sitt svaeligethi sem thorneir byggethu aacute niethurstoumlethum spurningalistanna Aacute thorn essum skyacuterslum byggethist svo heildarsamantektin sem fjallaeth er um iacute 2 kafla - Rannsoacuteknarvinnan byggethist einnig aacute lykilthornaacutettunum fimm sem loumlgeth var aacutehersla aacute iacute spurningalistanum Valdir voru sex staethir til aeth kanna hvernig menntamaacutelum er haacutettaeth iacute loumlndum meeth langa hefeth iacute innflytjendamaacutelum eetha thornar sem nemendur eru nyacutekomnir til landsins Niethurstoumlethur thornessarar rannsoacuteknar eru kynntar iacute 3 kafla - Verkefnisteymi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar toacutek siacuteethan saman allar niethurstoumlethurnar baeligethi uacuter fraeligethilegu uacutettektunum skyacuterslunum og heimsoacuteknunum til thorneirra staetha sem valdir voru og fjallaethi um thorn aeligr iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana Siacuteethan er gereth grein fyrir tilmaeliglum og meginniethurstoumlethum thorneirra viethraeligethna iacute 4 kafla Niethurstoumlethur og tilloumlgur 10
1 KENNINGAR SEM FRAM HAFA KOMIETH Iacute RANNSOacuteKNUM
11 Nyacutejustu niethurstoumlethur aacute Evroacutepuviacutesu Iacute thorn essum kafla er samantekt aacute thorn eim lykilatriethum sem fram koma iacute yacutemsum evroacutepskum rannsoacuteknum og greiningum aacute menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum meeth seacuterstoumlku tilliti til hinna fimm thorn aacutetta sem gereth var grein fyrir iacute innganginum (skilgreining upplyacutesingar naacutemsuacuterraeligethi stuethningsaethferethir og matsferli) Heimildalisti thorn ar sem tekin eru saman thorn au evroacutepsku althornjoacuteethlegu eetha innlendu rit sem stuethst var vieth iacute rannsoacutekninni er aethgengilegur aacute heimasiacuteethu Evroacutepumiethstoumlethvarinnar um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Beitt var thorneirri aethfereth aeth fara skipulega iacute gegnum gagnagrunna (svo sem ERIC EBSCO Academic Search Elite Google Scholar Libris osfrv) og prentueth rit thorn ar sem getieth er um eetha fjallaeth naacutenar um menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ar sem upplyacutesinga- og samskiptataeligkni er stoumlethugt meira notueth vieth upplyacutesingamiethlun foacuter fram viacuteethtaeligk leit aacute Netinu iacute thorn eim tilgangi aeth finna vefsvaeligethi uacutetdraeligtti skyacuterslur og fraeligethiritgerethir thornar sem fjallaeth er um eetha viacutesaeth til tengsla milli seacuterthornarfa iacute naacutemi og thorness aeth vera af innflytjendaaeligttum Leitin beindist fyrst og fremst aeth rannsoacuteknarniethurstoumlethum og starfi sem fram fer innan Evroacutepu thorn ar sem verkefnieth afmarkaethist af thornviacute svaeligethi Mikilvaeligg verk hafa thornoacute einnig verieth unnieth utan Evroacutepu og houmlfeth var hliethsjoacuten af aacutehugaverethum niethurstoumlethum iacute bandariacuteskum og kanadiacuteskum goumlgnum (td AMEIPH 1998 og 2001 National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Losen og Orfield 2002) Auk rannsoacutekna sem gerethar voru af einstaklingum eetha innan sveitarfeacutelagaaacute landsviacutesu var einnig stuethst vieth kannanir og skyacuterslur sem althornjoacuteethlegar stofnanir hafa gefieth uacutet um aethstaeligethur iacute Evroacutepu svo sem framkvaeligmdastjoacutern ESB Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs (European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia sem nuacute kallast European Agency for Fundamental Rights) Eurydice eetha stofnanir aacute althornjoacuteethaviacutesu svo sem Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) eetha Menningarmaacute-lastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO)
11
Tekieth var tillit til rannsoacutekna og niethurstaethna allt aeth fimmtaacuten aacuter aftur iacute tiacutemann nauethsynlegt reyndist aeth skoetha svo langt tiacutemabil vegna thorness hve seacutertaeligkt rannsoacuteknarefnieth er og hve faacutear heimildir um thornaeth eru til Aacuteethur en fjallaeth verethur naacutenar um meginniethurstoumlethur thorneirra verka sem tengjast lykilthornaacutettunum fimm sem tilgreindir voru fyrir verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er mikilvaeliggt aeth gera grein fyrir helstu atriethum sem rannsoacuteknin byggist aacute Iacute flestum loumlndum Evroacutepu er tekieth aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjenda og sums staethar er mjoumlg loumlng hefeth fyrir sliacuteku Annars staethar eru innflytjendur nyacutett fyrirbaeligri aacute nokkrum svaeligethum iacute Evroacutepu sem foacutelk fluttist aacuteethur fraacute hefur orethieth suacute breyting aeth thorn ar setjast nuacute aeth hoacuteparuacutetlendinga Iacute nyacutelegri OECD-rannsoacutekn aacute foacutelksflutningum (2006) kemur fram aeth svo virethist sem innflytjendafjoumlldi verethi aacutefram mikill og eigi jafnvel eftir aeth aukast iacute Evroacutepuloumlndunum THORN essar margthornaeligttu lyacuteethfraeligethilegu breytingar hafa haft aacutehrif aacute sjaacutelfsmynd Evroacutepubuacutea Evroacutepa er aeth breytast iacute fjoumllmenningarlegt samfeacutelag og thornaeth endurspeglast iacute skoacutelasamfeacutelaginu Skoacutelarnir taka aacute moacuteti nemendum af yacute msu thornjoacuteeth erni sem aeligttaethir eru fraacute loumlndum sem eru gjoumlroacuteliacutek dvalarlandinu eetha eiga foreldra sem faeligddir eru erlendis THORNeir eiga seacuter aethra menningu og stundum tungumaacutel en thornaeth sem riacutekjandi er iacute dvalarlandinu Stuethla ber aeth thorn viacute innan menntakerfa og meeth lagasetningum aeth innflytjendur geti aethlagast aethstaeligethum iacute dvalarlandinu Iacute graelignboacutek framkvaeligmdastjoacuternar ESB (2008) segir bdquothornaeth hefur veruleg aacutehrif aacute menntakerfieth aeth fjoumlldi nemenda af erlendum uppruna stundi thornar naacutem Aethlaga thornarf skoacutelana aeth sliacutekri breytingu og sjaacute til thorness aeth seacuterstoumlkum thornoumlrfum thorneirra verethi komieth iacute hinn hefethbundna farveg aeth veitt seacute fyrsta flokks menntun aacute jafnreacutettisgrundvelli hellip Skoacutelarnir veretha aeth hafa forystu iacute thornviacute aeth skapa samfeacutelag aacuten aethgreiningar thornviacute aeth thornaeth er fyrst og fremst thorn ar sem ungmenni af erlendum uppruna og innfaeligddir kynnast og laeligra aeth viretha hver annan hellip Fjoumllbreytni baeligethi meeth tilliti til tungumaacutela og menningar getur verieth skoacutelunum oacutemetanleg auethlindldquo (bls 3) THORNaeth krefst mikillar vinnu meethal stefnumoacutetandi aethila og er bryacutent verkefni sem reynt er aeth leysa innan menntakerfa viethkomandi landa aeth taka aacute moacuteti thornessum nyacuteju iacutebuacuteum og koma til moacutets vieth thornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum iacute Evroacutepu Fagfoacutelk aacute sviethi seacuterkennslu seacuterfraeligethingar og raacuteethamenn innan ESB og aacute landsviacutesu hafa syacutent aukinn aacutehuga aacute aethstaeligethum innflytjendane-
12
menda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir En enda thornoacutett oumlll loumlnd iacute Evroacutepu hafi syacutent aacutehuga aacute aeth aethlaga stefnu siacutena og starf aacute sviethi menntamaacutela aeth nyacuteju fjoumllmenningarlegu skoacutelasamfeacutelagi hefur engin almenn rannsoacutekn farieth fram aacute thorn viacute hvaetha aacutehrif thorn essar breytingar hafa aacute seacuterkennslumaacutel iacute Evroacutepu Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er fyrsta tilraunin til aeth rannsaka hvernig aethstaeligethur innfluttra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir eru iacute skoacutelum innan Evroacutepu Iacute fraeligethilegu uacutettektunum aacute thorn essu sviethi kemur fram aeth nokkrar Evroacutepurannsoacuteknir hafa verieth gerethar thorn ar sem sjoacutenum hefur annaethhvort verieth beint aeth seacuterkennslu (td Meijer Soriano og Watkins 2003 2006 OECD 2004) eetha aeth menntun nemenda af innflytjendaaeligttum (td Eurydice 2004 OECD 2006) Engin rannsoacutekn hefur farieth fram innan Evroacutepu thorn ar sem thorn essir tvaeligr thornaeligttir eru samtvinnaethir Einu heimildirnar sem fundust um verkefni sem unnin hefethu verieth aacute Evroacutepuviacutesu thorn ar sem tekieth var mieth af baacuteethum thorn essum thorn aacutettum eru Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoDevelopment of Conditions for Disabled Children of Gypsies and Migrant Workers ndash the SEN Projectldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1996-1998 og foacuter fram iacute niacuteu loumlndum og Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoTeaching materials for pupils with disabilities and immigrant backgroundldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1999-2001 og naacuteethi til thornriggja landa sem og Evroacutepuraacuteethstefnan um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem foacuter fram iacute Kaupmannahoumlfn 7 og 8 juacuteniacute 1999 THORNviacute vaeligri alrangt aeth fullyretha aeth engar rannsoacuteknir hefethu farieth fram iacute Evroacutepu aacute thorneim tviacutethornaeligtta vanda sem nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum kunna aeth eiga vieth aeth etja innan skoacutelakerfisins Nokkrar rannsoacuteknir aacute thornessu sviethi hafa vissulega farieth fram en hafa eingoumlngu beinst aeth tilteknum staeth eetha landi Heacuter aacute eftir verethur greint fraacute helstu niethurstoumlethum sem athugun aacute thornessum verkum leiethir iacute ljoacutes Leggja skal aacuteherslu aacute aeth rannsoacuteknin beindist viacutesvitandi aeth verkum thornar sem fjallaeth er aacute samtvinnaethan haacutett um innflytjendur og seacuterkennslu THORNess vegna hefur oumlllum koumlnnunum aacute stoumlethu nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum sem gerethar hafa verieth og niethurstoumlethur hafa verieth birtar um verieth sleppt eftir thorn viacute sem haeliggt hefur verieth ef thornaeligr naacuteethu ekki einnig til seacuterkennslumaacutelefna enda thornoacutett thornaeligr vaeligru aacutehugaverethar
13
Aacuteethur en greint verethur fraacute sameiginlegum niethurstoumlethum thorneirra prentuethu heimilda sem rannsoacuteknin byggethi aacute (kafli 13) verethur fjallaeth um maacutel sem aacutegreiningur er um sem og oacuteliacutekar aethferethir og niethurstoumlethur sem greina maacute iacute thorn essum ritum (kafli 12) Iacute baacuteethum thorn essum koumlflum er fjallaeth um allar niethurstoumlethur meeth tilliti til hinna fimm lykilthornaacutetta rannsoacuteknarinnar
12 Aacutegreiningur og umraeligethur 121 Markhoacutepur
Ekkert samraeligmi er innan Evroacutepu iacute hugtakanotkun varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum Iacute sumum rannsoacuteknum er talaeth um bdquothornjoacuteethernislega minnihlutahoacutepaldquo eetha bdquominnihluta-thornjoacuteethernishoacutepaldquo (UNESCO 1994 SIOS 2004 Lindsay Pather og Strand 2006 Rosenqvist 2007) en annars staethar eru notueth hugtoumlk aacute boreth vieth bdquofoacutelksflutningaldquo (OECD 2007 framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008) bdquoinnflytjendurldquo (OECD 2006 Eurydice 2004) bdquotviacutetyngda nemendurldquo eetha bdquominnihlutahoacutepaldquo (Evroacutepuraacuteethieth 2006) Staethan iacute Evroacutepu er thornannig aeth flest boumlrn hafa faeligethst iacute landinu sem thorn au buacutea iacute og stunda naacutem Tiacutemabundin buacuteseta innflytjenda aacute svaeligethum iacute uacutetjaethri Evroacutepu er thornoacute stoumlethugt aeth aukast (foacutelk aeligtlar seacuter ef til ekki aeth buacutea iacute thornviacute landi sem thornaeth kemur fyrst til enda thorn oacutett thornaeth komi kannski til meeth aeth dvelja thornar lengi) THORNviacute kann aeth vera vandkvaeligethum bundieth aeth nota hugtoumlk sem tengjast einhvers konar bdquofoacutelksflutningumldquo THORNessi hugtakafjoumlldi og skortur aacute samraeligmi thornar aacute endurspeglar aacute hve oacuteliacutekan haacutett thornjoacuteethir Evroacutepu naacutelgast innflytjendamaacutel ndash baeligethi iacute stefnu sinni og starfi Iacute thorn essu oacutesamraeligmi endurspeglast einnig hve soumlgulegur bakgrunnur landanna er mismunandi Markmieth thornessarar rannsoacuteknar var ekki aeth kanna thorn ann mismun sem er aacute skilgreiningum Aacuteherslan beindist fyrst og fremst aeth thorn viacute hvernig koma aeligtti til moacutets vieth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum 122 Fyrirliggjandi goumlgn
Vieth skoethun aacute fraeligethilegum umfjoumlllunum hefur komieth iacute ljoacutes aeth enn er oacutegerningur aeth hafa toumllfraeligethilega og samanburetharhaeligfa heildaryfirsyacuten yfir thornann fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum sem faeligr seacuterkennslu iacute Evroacutepu Rannsoacuteknir syacutena aeth taeligpast er haeliggt aeth taka saman toumllfraeligethileg goumlgn um innflytjendur iacute althornjoacuteethasamhengi thorn ar sem hagsyacuteslukerfi landanna eru ekki samraeligmd
14
Eins og Poulain Perrin og Singleton (2006) benda aacute bdquothornaeth er almennt viethurkennt aeth erfitt er aeth afla upplyacutesinga um innflytjendur og aeth gagnasoumlfnunarkerfi sem og skilgreiningar sem notaethar eru um innflytjendur eru afar mismunandi iacute hinum yacute msu loumlndumldquo (bls 77) Enn fremur segja thorn eir bdquohellip Fraacute toumllfraeligethilegu sjoacutenarmiethi thorn aacute hefur enginn vietheigandi viacutesbendir verieth tekinn upp aacute althornjoacuteethaviacutesu til aeth telja saman iacutebuacutea af erlendum uppruna hellip Goumlgn sem kunna aeth vera talin aacutereiethanlega eru ef til vill ekki samanburetharhaeligf innan ESB-riacutekjanna vegna thorness hve heimildir skilgreiningar og hugtoumlk eru notueth aacute oacuteliacutekan haacutettldquo (bls 373) Samkvaeligmt Fassmann (iacute Pflegerl 2004) eru foacutelksflutningar mun stoacuterfelldari nuacute en aacuteethur ndash oacuteliacutekt thorn viacute sem var aacute sjoumltta aacuteratug liethinnar aldar Varlega skal fara meeth toumllfraeligethilegar upplyacutesingar um innflytjendur thorn viacute aeth raunverulegur fjoumlldi thorn eirri er oft vanmetinn Fassmann hefur staethhaeligft aeth aacuterieth 2002 hafi raunverulegur nettoacute fjoumlldi innflytjenda innan ESB verieth meiri en iacute Bandariacutekjunum enda thornoacutett Bandariacutekin seacuteu oftast talin vera thornaeth land sem tekur aacute moacuteti flestum innflytjendum Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur miethaeth aeth thorn viacute aeth draga upp raunverulega mynd af stoumlethunni eins og huacuten er Iacute 2 kafla er fjallaeth um goumlgn sem fyrst og fremst naacute til sveitarfeacutelaga 123 Naacutemsaethferethir
Skiptar skoethanir eru um hvaetha aethferethum skuli beitt til aeth auka naacutemsgaeligethi nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Helsta aacutegreiningurinn sem fram kemur iacute rannsoacutekninni snyacutest um thornaeth hvernig og hvar moacuteethurmaacutel nemandans er notaeth iacute skoacutelanum Ekkert samraeligmi er iacute thorn viacute hvernig moacuteethurmaacutel nemenda er notaeth iacute skoacutelum Sumir seacuterfraeligethingar maeligla meeth thorn viacute aeth naacutem fari fram aacute tveimur tungumaacutelum aethrir telja aeth nemendur aeligttu aetheins aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins iacute skoacutelanum (og jafnvel stundum einnig heima hjaacute seacuter) Einnig maacute liacuteta svo aacute aeth moacuteethurmaacutel nemendans geti verieth honum til stuethnings iacute skoacutelanum en thornaeth getur liacuteka orethieth til thorness aeth nemendur sem tala sama erlenda tungumaacutelieth einangrist fraacute thorn eim sem tala tungumaacutel dvalarlandsins Suacute aethfereth aeth oumlllum nemendur seacute frjaacutelst aeth nota fleiri en eitt tungumaacutel (Candelier 2003 Perregaux de Goumoeumlns Jeannot og de Pietro 2003) er nyacute leieth baeligethi iacute kennslufraeligethilegu og feacutelagslegu tilliti og miethar aeth thornviacute aeth oumlll tungumaacutel
15
njoacuteti viethurkenningar iacute skoacutelanum og oumlll boumlrn laeligri aeth viretha fjoumllbreytileika Annaeth efni sem ekki er samstaetha um iacute thorneim ritum sem skoethueth voru er bakgrunnur kennara og fagfoacutelks Iacute sumum rannsoacuteknum er niethurstaethan suacute aeth ekki seacute nauethsynlegt aeth kennarar hafi mikla thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni nemenda sinna eetha aethstandenda thorneirra til aeth geta aacutett goacuteeth samskipti vieth thornaacute bdquoEkki thornarf aeth vita allt um menningarlegan bakgrunn einstaklings til aeth skapa gott andruacutemsloft og vinna vel saman hellip maethur thorn arf ekki aeth vera seacuterfraeligethingur iacute bdquomenningarlegum maacutelefnumldquo eetha yacutemsum tungumaacutelum En nauethsynlegt er aeth taka skilyrethislaust tillit til menningar viethkomandi aethila thornaeth sem mestu skiptir er thornaeth sem foacutelk aacute sameiginlegt thornaeth sem er eins hjaacute okkur oumlllumldquo (SIOS 2004 bls 64) Iacute oumlethrum ritum er aftur aacute moacuteti talieth mikilvaeliggt aeth kennarar hafi sama thornjoacuteethernislega bakgrunn og nemandinn eetha fjoumllskylda hans bdquoEf tviacutetyngd boumlrn eru ekki meeth kennara sem eru tviacutetyngdir eetha hafa fjoumllmenningarlegan bakgrunn thorn aacute aeligttu thorn au amk aeth vera hjaacute kennurum sem hafa goacuteetha innsyacuten iacute tungumaacutel og menningarlegan bakgrunn barnannaldquo (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bls 7) Leman (1991) getur um hve mikilvaeliggt seacute aeth kennarar uacuter hoacutepi innflytjenda starfi sem eins konar tengiliethir milli oacuteliacutekra menningarheima thornessir kennarar geti bruacuteaeth bil milli viethkomandi aethila og komieth fram sem tuacutelkar Verkuyten og Brug (2003) leggja einnig aacuteherslu aacute aeth kennarar af oacuteliacuteku thornjoacuteeth erni geti aukieth viacuteethsyacuteni iacute skoacutelastarfinu og verieth eins konar fyrirmyndir THORNraacutett fyrir thorn essi oacuteliacuteku viethhorf er yacute msar sameiginlegar aacutelyktanir og niethurstoumlethur aeth finna iacute evroacutepskum fraeligethiritum um naacutemsaethstaeligethur nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Um thornaeth er fjallaeth iacute naeligsta kafla
13 Helstu sameiginlegu niethurstoumlethur fraeligethilegra uacutettekta sem skoethaethar voru 131 Fyrirliggjandi goumlgn Fyrsta atriethieth sem viethkomandi rannsoacuteknir eiga sameiginlegt er suacute staethreynd aeth misraeligmis gaeligtir iacute thorn viacute aeth hve miklu leyti getieth er um 16
nemendur af innflytjendaaeligttum iacute tengslum vieth seacuterkennslu Sumar kannanir sem gerethar hafa verieth innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu (Leman 1991 Manccedilo 2001 Henriot 1996 Lindsay Pather og Strand 2006 Werning Loumlser og Urban 2008) varpa ljoacutesi aacute verulega hlutdraeliggni iacute mati aacute nemendum af innflytjendaaeligttum sem verethur til thorness aeth yacute mist of faacuteir eetha of margir faacute seacuterkennslu Althornjoacuteethlegar kannanir staethfesta thornessa soumlmu tilhneigingu thorne aeth bdquomisraeligmis gaeligti iacute thornviacute hvernig innflytjendum og minnihlutahoacutepum er beint inn iacute seacuterkennslustofnanirldquo (OECD 2007 bls 156) Eins og Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs hefur bent aacute bdquoer algengt iacute nokkrum ESB-riacutekjum aeth haacutett hlutfall innflytjendanemenda eetha nemenda sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum seacute iacute seacuterskoacutelum hellip Ef gengieth er uacutet fraacute thorn viacute aeth fjoumlldi fatlaethra nemenda seacute svipaethur innan allra thornjoacuteethernishoacutepa thorn aacute gefur hieth haacutea hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum eetha uacuter minnihlutahoacutepum til kynna aeth hluti thornessara nemenda seacute iacute sliacutekum bekkjum aacute roumlngum forsendumldquo (The European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia 2004 bls 28) Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute Bandariacutekjunum syacutena soumlmu tilhneigingu Eins og Losen og Orfield (2002) halda fram thorn aacute bdquohafa oacutevietheigandi starfsaethferethir baeligethi iacute almennum bekkjum og seacuterbekkjum orethieth til thorn ess aeth nemendur sem tilheyra minnihlutahoacutepum einkum svoumlrt boumlrn lenda iacute erfiethleikum eru ranglega flokkueth og hlutfallslega of moumlrg thorneirra eru sett iacute seacuterkennsluldquo (bls xv) Oacutesamraeligmi iacute hlutfalli nemenda af innflytjendaaeligttum sem faacute seacuterkennslu aacute seacuter helst staeth thorn egar um thorn roskaroumlskun og naacutemsoumlrethugleika aeth raeligetha Helstu aacutestaeligethur thorn essa oacutesamraeligmis sem thornessi fraeligethirit tilgreina eru thornaeligr aeth vandamaacutel vegna feacutelagslegrar hegethunar eru algengari innan innflytjendahoacutepa og thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa skortur er aacute skjoacutetum afskiptum og heilbrigethisthornjoacutenustu hjaacute thorn essum hoacutepum fordoacutema gaeligtir hjaacute iacutebuacuteum dvalarlandsins gagnvart foacutelki af innflytjendaaeligttum og siacuteethast en ekki siacutest koma upp vandamaacutel thorn egar meta skal thorn arfir og faeligrni nemenda af innflytjendaaeligttum THORNaeth er stoumlethugum erfiethleikum haacuteeth aeth greina naacutemserfiethleika fraacute tungumaacutelaerfiethleikum Sem daeligmi maacute nefna aeth bdquolaacutegt hlutfall allra asiacuteskra hoacutepa og kiacutenverskra nemenda meeth seacutertaeligka naacutemserfiethleika og einhverfu gaeligti bent til thorn ess aeth stundum seacute erfitt aeth greina naacutemsoumlrethugleika fraacute vandamaacutelum sem tengjast ensku sem
17
viethboacutetartungumaacutelildquo (Lindsay Pather og Strand 2006 bls 117) Auk thorness eins og Salameh (2003 2006) staethhaeligfir bdquothornaacute veldur tviacutetyngi aldrei maacutelthornroskaroumlskun Tviacutetyngt barn meeth maacutelthornroskaroumlskun er skert aacute baacuteethum tungumaacutelum moacuteethurmaacuteli siacutenu og liacuteka tungumaacuteli dvalarlandsinsldquo Rannsoacuteknir syacutena einnig thornaacute staethreynd aeth faacutetaeligkt raeligethur miklu um hvort nemendur eru settir iacute seacuterkennslu Vegna hinna baacutegbornu feacutelagslegu og efnahagslegu aethstaeligethna sem sumir thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar og innflytjendur buacutea vieth gaeligtu komieth upp heilbrigethisvandamaacutel sem hamla thorn roska barnanna Faacutetaeligkt er thornviacute aacutehaeligttuthornaacutettur sem veldur thornviacute aeth seacuterkennsluthornarfir kunna aeth koma fram aacute siacuteethari stigum Aacute thornessu byggir kenningin um feacutelagslegan og efnahagslegan skort thornar sem thornviacute er haldieth fram aeth nemendur af innflytjendaaeligttum gliacutemi vieth soumlmu vandamaacutel og innfaeligddir nemendur sem buacutea vieth soumlmu efnahagslegu og feacutelagslegu aethstaeligethur (Nicaise 2007) Aacutelykta maacute aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu megi skyacutera aacute thorn ann haacutett aeth iacute Evroacutepu buacutei thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar frekar vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur en aethrir Eins og Werning Loumlser og Urban (2008) oretha thornaeth bdquomaacute liacuteta svo aacute aeth boumlrn af innflytjendaaeligttum og aeligttingjar thorneirra buacutei vieth kerfisbundna einangrun THORN essar fjoumllskyldur eiga ekki kost aacute riacutekisborgarareacutetti og thorn eim er ekki gefinn mikill kostur aacute thorn aacutetttoumlku iacute efnahags- og atvinnuliacutefinu Sliacutekar aethstaeligethur takmarka mjoumlg moumlguleika barnanna aacute aeth naacute aacuterangri iacute naacutemildquo (bls 51) Sliacutekar aethstaeligethur thorn arfnast naacutekvaeligmrar greiningar eins og Lindsay Pather og Strand leggja aacuteherslu aacute (2006) bdquoErfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur (faacutetaeligkt) og kynferethi eru riacutekari thorn aacutettur en thornjoacuteetherni thornegar litieth er til heildartiacuteethni seacuterthornarfa iacute naacutemi almennt svo og tiltekinna seacuterthornarfa En eftir koumlnnun aacute aacutehrifum erfiethra feacutelagslegra og efnahagslegra aethstaeligethna kynferethi og aacutergoumlngum kemur iacute ljoacutes aeth enn eru hlutfoumlllin verulega skoumlkk thorn egar litieth er til yacute missa thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa iacute samanburethi vieth hviacuteta nemendur iacute Bretlandildquo (bls 3) Hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelum kann aeth syacutena aeth iacute sumum tilvikum hefur almenna skoacutelakerfieth ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir thorn essara nemenda THORN etta hefur orethieth til thorn ess aeth seacuterfraeligethingar hafa velt fyrir seacuter gaeligethum thorness naacutems sem nemendum af innflytjendaaeligttum stendur til boetha iacute almenna skoacutelakerfinu og iacute fraeligethiritunum eru tvouml atriethi tekin til seacuterstakrar athugunar annars vegar
18
tilviacutesana- og matsaethferethir og hins vegar thorn aeligr kennsluaethferethir sem notaethar eru thornegar nemendur eru af innflytjendaaeligttum Rannsoacuteknir iacute yacute msum Evroacutepuloumlndum leietha iacute ljoacutes aethra riacutekjandi tilhneigingu aeth annaeth foacutelk (feacutelagsraacuteethgjafar kennarar aethrir nemendur osfrv) liacuteti svo aacute aeth einstaklingar meeth seacuterkennsluthornarfir og einstaklingar af innflytjendaaeligttum seacuteu eins konar fulltruacutear sinna hoacutepa Meeth oumlethrum orethum thornaacute virethist vera tilhneiging til aeth flokka foacutelk og koma fram vieth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt fyrirfram moacutetuethum hugmyndum um bdquohoacutepinnldquo sem thorn eir tilheyra THORN essar fyrirfram moacutetuethu hugmyndir skyggja aacute manneskjuna sem einstakling thorn viacute aeth huacuten verethur eins konar taacutekn fyrir hoacutepinn og saacute hoacutepur tengist umoumlnnun og stuethningi (foacutelki meeth seacuterkennsluthornarfir) eetha menningu og truacute (innflytjendum og thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) THORNessi tilhneiging er afleit thornar sem foacutelk getur vissulega ekki verieth fulltruacutear fyrir heilt menningarsamfeacutelag eetha heilan samfeacutelagshoacutep Meeth thorn viacute aeth flokka foacutelk og hafa fyrirfram moacutetaethar skoethanir aacute bdquohoacutepnumldquo er viethkomandi einstaklingur settur til hliethar sem persoacutena og gerethur oacutemarktaeligkur hann er settur iacute jaetharhoacutep (SIOS 2004) 132 Naacutemsuacuterraeligethi
Iacute rannsoacuteknum og fraeligethiritum kemur einnig fram aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu kunni aeth endurspegla thornaacute staethreynd aeth meeth thorneirri kennslufraeligethi og thorneim kennsluaethferethum sem beitt er iacute almennum skoacutelum seacute ekki tekieth tillit til naacutemsthornarfa thornessa tiltekna hoacuteps Iacute fraeligethilegum umfjoumlllunum um aethstaeligethur nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er talieth aeth kennarar geri seacuter ekki grein fyrir thornviacute hve mjoumlg kennsluaethferethir thorneirra eru samtvinnaethar eigin menningu Naacutemsaethferethir og viethhorf nemenda eru vissulegamjoumlg mismunandi eftir menningarheimum Iacute sumum thornjoacuteethfeacuteloumlgum thornykir eethlilegt aeth nemendur laeligri meeth thorn viacute aeth eiga virk samskipti vieth kennara siacutena en aacute oumlethrum menningarsvaeligethum er ekki aeligtlast til aeth boumlrn tali vieth fullorethna heldur laeligri meeth thorn viacute aeth hlusta aacute samraeligethur hinna fullorethnu THORNess vegna aeligttu kennarar aeth uacutetskyacutera ndash eftir thornviacute sem haeliggt er ndash thornann menningarlega bakgrunn sem kennsla thorneirra byggist aacute og hvaetha vaeligntingar eru gerethar til nemenda Iacute staeth thorn ess aeth hafa tilhneigingu til aeth einfalda thorn au verkefni sem nemendur af innflytjendaaeligttum faacute iacute hendur (einkum ef tungumaacutel dvalarlandsins er
19
ekki moacuteethurmaacutel thorn eirra) aeligttu kennarar aeth stefna aeth thorn viacute aeth auka skilning nemenda af innflytjendaaeligttum aacute thorn viacute starfi sem fram fer iacute skoacutelastofunni (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir Kaupmannahoumlfn juacuteniacute 1999) 133 Stuethningsaethferethir Iacute thorn eim fraeligethiritum sem fjalla um menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er einnig loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggu hlutverki aethstandendur thorn eirra gegna Vieth kannanir kemur iacute ljoacutes aeth aethstandendur innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir nyacuteta seacuter ekki stuethningsthornjoacutenustu iacute eins riacutekum maeligli og thorneim stendur til boetha Algengustu aacutestaeligethur thorn ess eru meethal annars Fjoumllskyldan talar ekki tungumaacutel dvalarlandsins huacuten skilur ekki kerfieth og thorn aacute thorn joacutenustu sem er iacute boethi naeliggilega vel eetha er ekki voumln sliacutekri thornjoacutenustu iacute heimalandi siacutenu oacutettast aeth veretha send burt fraacute dvalarlandinu ef huacuten gerir bdquoof miklar kroumlfurldquo THORNess vegna er afar mikilvaeliggt aeth aethstandendum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir seacuteu veittar iacutetarlegar upplyacutesingar THORNessar upplyacutesingar aeligttu aeth tryggja aeth foreldrum verethi ljoacutest hvernig litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir nemenda iacute dvalarlandinu og aeth thorn eir faacutei innsyacuten iacute menntakerfieth og thornaeligr kennsluaethferethir sem thornar er beitt Strax fraacute upphafi aeligtti aeth veita aethstandendum skyacuterar og aethgengilegar upplyacutesingar Ef nauethsyn krefur aeligtti aeth gera thornaeth meeth aethstoeth tuacutelks eetha starfsmanns sem talar tungumaacutel fjoumllskyldunnar Meeth thornviacute aeth nota yacutemsa miethla (myndir af thorn viacute sem nemandinn er aeth gera osfrv) maacute einnig meeth goacuteethu moacuteti miethla upplyacutesingum milli skoacutela og heimilis Einnig er aeligskilegt aeth koma aacute umraeligethuhoacutepum meethal aethstandenda og skapa thorn annig tengsl thorn eirra iacute milli til aeth foreldrar nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum einangrist ekki Iacute rannsoacuteknum kemur fram aeth upplyacutesingastreymieth eigi ekki aeth vera einhlietha thorn e fraacute skoacutela til heimilis Foreldrar aeligttu einnig aeth veita skoacutelanum upplyacutesingar um barnieth og vera meeth iacute raacuteethum thornegar aacutekvarethanir sem varetha barnieth eru teknar Eins og loumlgeth var aacutehersla aacute aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bdquothornaacute byggist thornaeth mjoumlg aacute samstarfi samraacuteethi og gagnkvaeligmum skilningi milli foreldra og kennara hvernig nemendum af innflytjendaaeligttum gengur iacute naacutemi THORNaeth verethur aeth svipta hulunni af kennarastarfinu og foreldrar veretha aeth faacute
20
aeth taka thorn aacutett iacute oumlllum aacutekvoumlrethunum sem teknar eru iacute skoacutelanumldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 15) Foreldrar aeligttu aeth vera thornaacutetttakendur aacute oumlllum sviethum Iacute rannsoacuteknum aacute thornessum thornaeligtti er maeliglst til thorness aeth tekieth seacute tillit til allra aethstandenda iacute skoacutelastarfinu ekki einungis foreldranna heldur einnig systkina afa og oumlmmu sem og allrar stoacuterfjoumllskyldunnar Iacute sumum rannsoacuteknum kemur einnig fram aeth barn meeth seacuterkennsluthornarfir hefur mikil aacutehrif aacute fjoumllskyldumunstrieth einkum thorn egar um innflytjendafjoumllskyldur er aeth raeligetha fyrir komi aeth thornaeth leiethi til breytinga aacute hlutverkaskipan innan fjoumllskyldunnar (SIOS 2004) Iacute stuttu maacuteli sagt er seacuterfraeligethingunum aeligtlaeth aeth tryggja goacuteeth samskipti vieth aethstandendur og koma iacute veg fyrir menningarlegan aacutegreining Eins og Moro segir (2005) bdquohvaeth varethar boumlrn innflytjenda veldur oumlll taeligkni sem ekki tekur tillit til menningarlegra seacuterstoumlethu thornviacute aeth bilieth milli hinna tveggja viethkomandi heima verethur staeligrra Meeth thorn viacute moacuteti er iacute raun stuethlaeth aeth einangrun thorneirra iacute dvalarlandinu aeth jaetharstoumlethu thorneirra iacute samfeacutelaginu Meeth thorn viacute aeth taka tillit til menningarlegs bakgrunns thorneirra er aftur aacute moacuteti loumlgeth aacutehersla aacute einstaklingsbundnar aethferethir naacutemsferlieth og thornaacutetttoumlku iacute viethkomandi samfeacutelagildquo (bls 21) Lagt er til aeth jaacutekvaeligethum aethferethum seacute beitt til aeth faacute nemendur og foreldra til samstarfs sliacutekt skili aacuterangri Fagna beri fjoumllbreytileika meethal fjoumllskyldna og nemenda baeligethi feacutelagslegum og menningarlegum sem og fjoumllbreyttri thorn ekkingu og tungumaacutelum ekki einungis iacute thorn viacute skyni aeth vinna gegn hugsanlegri mismunun heldur einnig til aeth auka sjaacutelfsvirethingu og aacutehugahvoumlt nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Siacuteethast en ekki siacutest er bent aacute thornaacute staethreynd aeth til aeth svo megi veretha og til aeth vel takist til vieth aeth leysa thornau verkefni sem blasa vieth meeth nyacutejum nemendahoacutepum thorn urfi kennarar og annaeth fagfoacutelk aeth hafa aflaeth seacuter goacuteethrar menntunar Allar rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth aacute naacutemsaethstaeligethum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir syacutena hve bryacutent er aeth fagfoacutelk seacute vel menntaeth og iacute stakk buacuteieth til aeth endurbaeligta matsferlieth auka gaeligethi thorneirrar menntunar sem iacute boethi er og efla samstarf vieth aethstandendur thornessara nemenda Aukin thornoumlrf er fyrir starfsthornjaacutelfun og thorn roacuteun kennsluaethferetha meethal fagfoacutelks til aeth haeliggt seacute aeth sinna thornoumlrfum thornessa nyacuteja nemendahoacuteps Enn fremur veretha yacutemsir fagaethilar aeth vinna saman til aeth haeliggt seacute aeth koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir ekki einungis kennarar
21
heldur einnig saacutelfraeligethingar stuethningsfulltruacutear seacuterfraeligethingar innan heilbrigethissteacutettarinnar osfrv Meginniethurstaethan sem draga maacute af thorn eim rannsoacuteknum sem birtar hafa verieth fyrst og fremst iacute Evroacutepu um menntun nemenda sem baeligethi eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er vissulega suacute aeth enda thornoacutett thornetta seacute maacutelaflokkur sem stoumlethugt verethur syacutenilegri og sem stefnumoacutetandi aethilar og seacuterfraeligethingar aacute sviethi seacuterkennslu eru meeth til umfjoumlllunar thorn aacute hafa tiltoumllulega faacutear rannsoacuteknir verieth gerethar aacute thornessu tiltekna sviethi Yfirleitt er einungis fjallaeth um annan thorn aacutettinn menntun barna meeth seacuterkennsluthornarfir eetha menntun barna af innflytjendaaeligttum Afar faacutear rannsoacuteknir hafa verieth gerethar aacute thornviacute thornegar thornessir tveir thornaeligttir fara saman Iacute Evroacutepuloumlndunum virethist starf og stefna iacute menntamaacutelum einkennast af einhlietha naacutelgun Kannanir syacutena aeth uacuterraeligethi til stuethnings nemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum beinast oft einungis aeth oumlethrum thornaeligttinum af thorneim tveimur sem um er aeth raeligetha hjaacute thornessum markhoacutepi Annaethhvort er tekieth tillit til seacuterthornarfa nemandans eetha thorness aeth hann er af innflytjendaaeligttum Sem daeligmi maacute nefna aeth thornegar nemendur af innflytjendaaeligttum faacute kennslu iacute tungumaacuteli dvalarlandsins er yfirleitt ekki gert raacuteeth fyrir seacuterkennsluthornoumlrfum Aftur aacute moacuteti taka matstaeligki og aethferethir vieth aeth greina faeligrni nemenda yfirleitt ekki mieth af menningarlegum bakgrunni hans Iacute oumlllum rannsoacuteknum sem fram hafa farieth aacute naacutemsaethstaeligethum nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er niethurstaethan suacute aeth frekari thornroacuteunar seacute thornoumlrf aacute thornessu sviethi vinna thornarf aeth nyacuterri stefnu og nyacutejum leiethum til aeth takast aacute vieth thornarfir nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ess vegna veretha fleiri rannsoacuteknir og greiningar aeth fara fram aacute thornessu sviethi 134 Naacutemsmat Ef gengieth er uacutet fraacute hinu aacuteberandi skakka hlutfalli nemanda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu hafa gaeligethi matsaethferetha (fyrst og fremst vieth grunnmat) sem beitt er gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum verieth dregin iacute efa iacute thorn eim rannsoacuteknum sem fram hafa farieth (Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Matstaeligkin og aethferethirnar eigi raeligtur aeth rekja til thorneirrar menningar sem riacutekjandi er iacute dvalarlandi nemandans Matsferlieth er thornviacute menningartengt boumlrn sem alin eru upp vieth aethra menningu en thornaacute sem riacutekir iacute dvalarlandinu geta siacuteethur en thorn au boumlrn sem eiga uppruna sinn thorn ar skilieth og raacuteethieth iacute thornaeligr 22
menningartengdu viacutesanir sem liggja aeth baki thornviacute efni sem notaeth er vieth naacutemsmatieth THORN viacute er lagt til aeth baeligethi saacute efniviethur sem notaethur er vieth naacutemsmat og matsferlieth sjaacutelft verethi endurskoethaeth til aeth varpa sem skyacuterustu ljoacutesi aacute allar menningartengdar viacutesanir sem iacute thorn viacute kunna aeth leynast Ein helsta og augljoacutesasta hindrunin af thornessu tagi sem nemendur af innflytjendaaeligttum kunna aeth standa frammi fyrir thorn egar thorn eir fara iacute gegnum naacutemsmat ndash og sem kemur hvaeth eftir annaeth fram iacute thorneim fraeligethiritum sem skoethueth hafa verieth ndash tengist fagmaacutelinu sem notaeth er thornegar faeligrni og thorn arfir nemenda eru metnar Eins og Landon (1999) syacutendi fram aacute meeth thorn viacute aeth taka lesblindu sem daeligmi aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn bdquovieth thorn urfum aeth ryethja uacuter vegi oumlllum erfiethleikum sem thorn essir nemendur eiga vieth aeth etja aacuteethur en vieth greinum hverjir gliacutema vieth skynraelignan eetha geethraelignan vanda Mun faeligrri tviacutetyngd boumlrn eru talin vera meeth lesblindu en innfaeligdd boumlrn nemendum getur gengieth illa aeth lesa en thornaeth er enginn sem greinir hver aacutestaeligethan er Kennararnir sjaacute ekki hvert vandamaacutelieth er thornviacute aeth thorneir vita ekki hvernig mat fer framldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 18) Sumir telja bryacutent aeth tviacutetyngdir nemendur af innflytjendaaeligttum fari iacute gegnum naacutemsmat aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum ogeetha aeth naacutemsmatieth fari fram hjaacute seacuterfraeligethingum sem hafa viacuteethtaeligka thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni og tungumaacuteli nemandans (Cline 1999 Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Vissulega getur grunnmat iacute sumum tilvikum farieth fram aacuten thorn ess aeth nokkurt tungumaacutel seacute notaeth En menningarlegur mismunur (til daeligmis aacute thornviacute hvernig litir eru skilgreindir eetha aacute naacutemssamhengi eins og fram kemur hjaacute Salameh 2006) getur haft aacutehrif thorn egar naacutemsmat fer fram bdquoaacuten orethaldquo ef ekki er tekieth tillit til sliacuteks mismunar Iacute 2 kafla er fjallaeth naacutenar um naacutemsmat aacuten oretha Siacuteethast en ekki siacutest syacutena rannsoacuteknir aeth naacutemsmat thorn arf aeth vera heildstaeligtt aacute thornann haacutett aeth tekieth seacute tillit til allra aethstaeligethna nemendans hvaeth olli thorn viacute aeth fjoumllskyldan flutti uacuter landi tungumaacutels menningar samfeacutelagslegra aethstaeligethna iacute dvalarlandinu heimilisaethstaeligethna osfrv
23
Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar (Watkins 2007) aacute naacutemsmati iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar leiddi iacute ljoacutes aeth skilningur manna aacute moacutetandi1
mati hefur breyst aacute undanoumlrnum aacuterum iacute flestum loumlndum Evroacutepu gallar bdquoproacutefldquo-aethferetharinnar hafa verieth afhjuacutepaethir THORNar af leiethandi hefur moacutetandi mat fengieth viacuteethari merkingu thorn annig aeth thornaeth inniheldur ekki einungis fraeligethilega thornaeligtti Jafnframt eru aethferethirnar sem beitt er iacute sliacuteku mati thornroacuteaeth ar iacute siacuteauknum maeligli iacute samstarfi vieth nemendur aeligttingja thorneirra og kennara iacute staeth thorness aeth vera framkvaeligmt af utanaethkomandi seacuterfraeligethingum Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur syacutent fram aacute aeth iacute flestum loumlndum er thorn essi naacutelgun enn markmieth sem stefnt skal aeth iacute grunnmati aacute seacuterkennsluthornoumlrfum
1 Eins og fram kemur iacute matsverkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar naeligr bdquomoacutetandi matldquo (einnig kallaeth bdquosiacutematldquo) yfir tilteknar aethferethir sem beitt er innan veggja skoacutelastofunnar fyrst og fremst af viethkomandi kennurum og seacuterfraeligethingum sem meeth thorneim starfa og notaethar eru vieth aacutekvarethanatoumlkur um kennsluaethferethir og naeligstu skrefin iacute skoacutelagoumlngu nemenda bdquoGrunnmatldquo eetha bdquofrumgreiningldquo leiethir iacute ljoacutes hvort nemandi er hugsanlega meeth seacuterkennsluthornarfir og thornaacute er framvindan suacute aeth safnaeth er aacute kerfisbundinn haacutett upplyacutesingum sem nota maacute til aeth vinna aeth lyacutesingu aacute styrkleikum veikleikum og thornoumlrfum sem nemandi kann aeth hafa Tengja maacute frumgreiningu aacute seacuterkennsluthornoumlrfum oumlethrum matsaethferethum og aeth henni kunna aeth koma seacuterfraeligethingar sem starfa utan almenna skoacutelakerfisins (thornar aacute meethal uacuter heilbrigethisgeiranum)
24
2 UPPLYacuteSINGAR FRAacute THORNAacuteTTTOumlKULOumlNDUNUM
Iacute thornessum kafla er samantekt aacute svaeligethisskyacuterslunum sem unnar voru uacutet fraacute lykilthornaacutettum rannsoacuteknarinnar ndash skilgreiningu aacute markhoacutepi upplyacutesingumstaethreyndum naacutemsuacuterraeligethum stuethningsaethferethum og naacutemsmati Kaflinn byggist aacute upplyacutesingum og goumlgnum sem seacuterfraeligethingar viethkomandi landa soumlfnuethu meeth thorn viacute aeth nota spurningalista iacute samstarfi siacutenu vieth yacutemsa thornjoacutenustuaethila sem aeth maacutelinu koma sem og vieth sveitarfeacuteloumlg og skoacutela um naacutem barna sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum og staethan aacute thorn essu sviethi innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu er skoethueth THORN oacute aeth litieth seacute til maacutela sem endurspegla aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum thornaacute er fyrst og fremst um aeth raeligetha upplyacutesingar sem aflaeth hefur verieth um stoumlethuna innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter er einnig aeth finna goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda innflytjenda og hlutfallslegan fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum iacute hverju landi fyrir sig Goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum eru ekki fyrir hendi vegna thorn ess hve upplyacutesingar thornar aeth luacutetandi eru takmarkaethar iacute skyacuterslunum Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum og maacutelefni og umraeligethur sem snerta stoumlethu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er aeth finna iacute svaeligethisskyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem fjallaeth er um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Samantekt aacute svoumlrum vieth spurningunum er heacuter fyrir neethan
21 Markhoacutepur Verulegur straumur innflytjenda liggur til Evroacutepu og greina maacute aukinn aacutehuga aacute maacutelefnum innflytjenda viacuteetha um loumlnd Samkvaeligmt skyacuterslunum eru til yacute msar skilgreiningar aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo iacute Evroacutepu Iacute flestum landanna er hugtakieth bdquoinnflytjandildquo eetha bdquouacutetlendingurldquo notaeth ef einstaklingur og foreldrar hans eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu eru af oumlethru thornjoacuteetherni og tala eigieth moacuteethumaacutel heima hjaacute seacuter Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er gerethur greinarmunur aacute
25
- Nyacutekomnir nemendur ogeetha fyrstu kynsloacuteethar innflytjendum thornegar nemendur ogeetha foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu - Annarrar kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem hafa faeligethst iacute oumlethru landi og - THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldri thorneirra er faeligtt thornar liacuteka og thorneir eru jafnvel meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu Yfirleitt er ekki litieth aacute thornriethju eetha fjoacuterethu (jafnvel fimmtu) kynsloacuteeth sem bdquoinnflytjendurldquo heldur sem bdquonemendur meeth annan thornjoacuteeth ernislegan bakgrunnldquo eetha nemendur sem tilheyra bdquominnihlutahoacutepumldquo eetha tilteknum bdquothornjoacuteethernishoacutepumldquo Iacute menntakerfum yacute missa landa byggist lagasetning varethandi innflytjendanemendur og skoacutelagoumlngu aethallega aacute atriethum sem tengjast tungumaacutelakunnaacutettu nemenda hvort nemendur eru tviacutetyngdir eetha fjoumlltyngdir eetha eiga seacuter annaeth moacuteethumaacutel en thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute dvalarlandinu THORN essi skilgreining aacute vieth um alla nemendur sem thornurfa aeth geta talaeth fleiri en eitt tungumaacutel iacute uppvextinum Sem liethur iacute rannsoacutekninni ndash eins og fram kom iacute inngangi skyacuterslunnar ndash voru seacuterfraeligethingar fraacute hverju landi fyrir sig beethnir um aeth afla upplyacutesinga um alla nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum (nyacutekomna nemendur jafnt sem nemendur sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) Haeliggt er aeth flokka Evroacutepuloumlndin eftir thorn viacute hvert straumur innflytjenda liggur bull Loumlnd meeth langri hefeth fyrir innflytjendum tengt atvinnuliacutefi og
efnahag ogeetha nyacutelenduhefeth (td Austurriacuteki Belgiacutea Bretland Danmoumlrk Frakkland THORNyacute skaland Luacutexemborg Holland Sviacutethornjoacuteeth og Sviss)
bull Loumlnd thorn ar sem innflytjendur eru tiltoumllulega nyacutelegt fyrirbaeligri fraacute siacuteethustu aacuteratugum 20 aldar svo sem Finnland Iacutesland og Noregur eetha loumlnd sem straumur foacutelks laacute aacuteethur fraacute svo sem Kyacutepur Grikkland Iacutetaliacutea Malta Portuacutegal og Spaacutenn
bull Nyacute ESB-riacuteki svo sem Teacutekkland Eistland Ungverjaland Lettland Lithaacuteen og Poacutelland sem taka aethallega aacute moacuteti haeliglisleitendum eetha floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og innflytjendum fraacute loumlndum goumlmlu Soveacutetriacutekjanna
26
Innflytjendur sem sest hafa aeth iacute Evroacutepu eiga aeligttir aeth rekja til yacutemissa landa en thorn eim maacute skipta iacute thorn rjaacute meginflokka fyrrum iacutebuacutea Evroacutepusambandsins (ESB) Evroacutepska efnahagssvaeligethisins (EES) eetha Sviss haeliglisleitendur floacutettamenn og fyrrum iacutebuacutea Norethur-Afriacuteku sem og fyrrum iacutebuacutea annarra landa Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi eftir loumlndum sums staethar er thornaeth um 1 (td iacute Poacutellandi og Lithaacuteen) og annars staethar eru um 40 iacutebuacuteanna af innflytjendaaeligttum (td iacute Luacutexemborg) Erfitt er aeth bera saman goumlgn fraacute thornessum loumlndum vegna - Oacuteliacutekra skilgreininga aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo - Mismunandi reglna um veitingu riacutekisborgarareacutettar - THORNeirrar staethreyndar aeth goumlgn eiga yacute mist vieth um stoumlethuna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu eetha hvort tveggja - Mismunandi er aacute hvaetha aacutersgrundvelli gagnasoumlfnun hefur farieth fram (2005 eetha 2006 eetha 2007) Aeth teknu tilliti til thorn essara atrietha thorn aacute maacute sjaacute aacute toumlflu 1 aeth iacute flestum landanna eru 6ndash20 allra iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum Tafla 1 Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum (upplyacutesingarnar eru byggethar aacute svaeligethisskyacuterslum aacuterin 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt 20
Danmoumlrk Belgiacutea Austurriacuteki Luacutexemborg Finnland Grikkland Bretland Sviss Lithaacuteen Iacutesland (England)
Malta Iacutetaliacutea Eistland
Portuacutegal Kyacutepur Frakkland
Poacutelland Noregur Holland
Teacutekkland Spaacutenn Lettland
Ungverjaland Sviacutethornjoacuteeth
THORNyacuteskaland yfir 40
Mjoumlg mismunandi er eftir loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum hve moumlrg tungumaacutel eru toumllueth af nemendum af innflytjendaaeligttum og fjoumllskyldum
27
thorneirra iacute sumum landanna eru toumllueth allt fraacute aacutetjaacuten og upp iacute hundraeth tungumaacutel Haacutett hlutfall thornjoacuteeth arinnar er af innflytjendaaeligttum ndash iacute sumum loumlndumsveitarfeacuteloumlgum er meira en helmingur iacutebuacutea fraacute loumlndum utan Evroacutepu (td iacute Tyrklandi Iacuterak Soacutemaliacuteu Ruacutesslandi Pakistan Brasiliacuteu Uacutekraiacutenu Marokkoacute ofl) Iacute sumum loumlndum svo sem Sviacutethornjoacuteeth var staethan thorn annig aeth fram aacute aacutettunda aacuteratug liethinnar aldar og iacute oumlethrum loumlndum allt fram til 1990 var meirihluti innflytjenda iacute Evroacutepu foacutelk sem fluttist thornangaeth af efnahagsaacutestaeligethum iacute leit aeth betri starfs- og liacutefsskilyrethum Aacute tiacuteunda aacuteratugnum fjoumllgaethi mjoumlg floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og foacutelki fraacute Austur-Evroacutepu og fyrrum Soveacutetriacutekjunum Goumlgn um thornetta eru mismunandi eftir loumlndum en staethreyndin er suacute aeth innflytjendum sem koma til Evroacutepu af feacutelagslegum og efnahagslegum aacutestaeligethum fer nuacute fjoumllgandi Aeth thorn essu stuethla einnig frjaacutelsir flutningar Evroacutepubuacutea milli ESB-landanna
22 Goumlgn um innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute moumlrgum thorneirra landa sem thornaacutett toacuteku iacute verkefninu kom fram aeth skortur er aacute goumlgnum um nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Aacutebyrgetharsvieth yacute missa stjoacuternsyacuteslustofnana eru mismunandi og goumlgnum er ekki safnaeth aacute samraeligmdan haacutett Aethrar aacutestaeligethur liggja einnig aeth baki thornessum gagnaskorti Iacute sumum loumlndum heldur hieth opinbera ekki saman toumllfraeligethilegum upplyacutesingum um upprunalegt thornjoacuteeth erni foacutelks heldur einungis um riacutekisborgarareacutett thorness og faeligethingarstaeth aacute thorn eim forsendum aeth vinnsla persoacutenulegra gagna thornar sem fram kemur kynthornaacutettur thornjoacuteetherni foumltlun eetha truacute seacute boumlnnueth Iacute oumlethrum loumlndum fer ekki fram nein skipuloumlgeth gagnasoumlfnun um nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum hvorki innan sveitarfeacutelaga neacute aacute landsviacutesu Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru svo faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum aeth hvorki er nauethsynlegt neacute vietheigandi aeth skraacute upplyacutesingar um thornaeth Skynsamlegustu og hagkvaeligmustu leiethina til aeth faacute aethgang aeth goumlgnum er aeth finna iacute skoacutelunum ndash thorn ar eru boumlrnin Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er sliacutekum goumlgnum haldieth saman en ekki er haeliggt aeth reietha sig aacute toumllfraeligethilegar upplyacutesingar aacute landsviacutesu
28
Uacutet fraacute goumlgnum sem seacuterfraeligethingarnir soumlfnuethu innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu maacute sjaacute aeth hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi iacute loumlndum Evroacutepu og einnig mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelag ogeetha skoacutela iacute sama landinu Iacutetrekaeth skal aeth erfitt er aeth bera saman goumlgn hinna yacute msu landa vegna thorn ess hve hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint aacute marga vegu og einnig vegna thorn ess aeth goumlgnin viacutesa yacutemist til aethstaeligethna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu ndash eetha hvort tveggja Aeth teknu tilliti til thorness thornaacute maacute sjaacute aacute toumlflu 2 aeth iacute flestum landanna er hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum aacute bilinu 6ndash20 allra nemenda aacute skoacutelaskyldualdri (iacute Luacutexemborg er thornaeth ruacutemlega 38) Tafla 2 Hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum (gildir um nemendur aacute skoacutelaskyldualdri innan sveitarfeacutelaga skoacutelaaacuterieth 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt20
Finnland Lithaacuteen Malta Portuacutegal Poacutelland Teacutekkland Ungverjaland
Belgiacutea Danmoumlrk Grikkland Iacutesland Iacutetaliacutea Kyacutepur Noregur Spaacutenn
Austurriacuteki Bretland (England) Eistland Frakkland Holland Lettland Sviacutethornjoacuteeth
Luacutexemborg Sviss THORNyacuteskaland
Aacute Iacutetaliacuteu eru goumlgnin fraacute skoacutelaaacuterinu 20072008
Samkvaeligmt goumlgnunum er fjoumlldi og hlutfall fjoumllskyldnanemenda af innflytjendaaeligttum mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelaga iacute sama landinu oft af landfraeligethilegum aacutestaeligethum og vegna mismunandi staeligrethar sveitarfeacutelaga Flestar fjoumllskyldur af innflytjendaaeligttum buacutea iacute stoacuterborgum eetha iacute uacutethverfum stoacuterborga vegna betri atvinnu- og naacutemsmoumlguleika iacute thorneacutettbyacute li THORN ar af leiethandi getur fjoumlldi innfluttra nemenda iacute houmlfuethborgum (td Amsterdam Athornenu Brussel Lissabon London Madriacuted Pariacutes osfrv) verieth tvoumlfalt eetha thornrefalt meiri en hlutfallieth aacute landsviacutesu segir til um THORNar sem ekki eru til goumlgn um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute oumlllum thorn eim loumlndum sem toacuteku thorn aacutett iacute thornessari
29
rannsoacutekn thornaacute loumlgethu sum thorneirra til aethrar upplyacutesingar sem voru yacutemist aacute landsviacutesu ogeetha svaeligethis- eetha staethbundnar Sum loumlnd (td Austurriacuteki Holland Iacutetaliacutea Kyacutepur Lithaacuteen Luacutexemborg Spaacutenn Sviss THORNyacuteskaland) loumlgethu fram goumlgn sem voru baeligethi aacute landsviacutesu og svaeligethis- eetha staethbundin Oumlnnur loumlnd (td Belgiacutea Finnland Frakkland og Grikkland) loumlgethu fram goumlgn sem voru svaeligethis- eetha staethbundin eetha fengin fraacute skoacutelum Iacute oumlethrum tilvikum (td iacute Teacutekklandi Portuacutegal og Bretlandi) voru goumlgnin sem baacuterust aacute landsviacutesu Goumlgnin sem seacuterfraeligethingarnir toacuteku saman iacute viethkomandi loumlndum eiga yacutemist vieth um heildarfjoumllda og hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir aacute landsviacutesu ogeetha innan tiltekinna svaeligetha eetha tiltekins fjoumllda og hlutfalls iacute sveitarfeacuteloumlgum ogeetha skoacutelum THORN ar ef leiethandi er erfitt aeth bera thornessi goumlgn saman og setja niethurstoumlethur fram iacute toumlfluformi Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum er aeth finna iacute skyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thorn ar sem fjallaeth er um thornetta verkefni Samkvaeligmt ofangreindum upplyacutesingum syacutena thornessar skyacuterslur verulegt oacutesamraeligmi varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum hlutfall thorneirra sem faacute seacuterkennslu er yacutemist of haacutett eetha of laacutegt THORNetta hefur verieth mikieth vandamaacutel iacute yfir thornrjaacutetiacuteu aacuter iacute sumum landanna til daeligmis iacute Bretlandi Aacute aacutettunda aacuteratugnum var ljoacutest aeth allt of moumlrg boumlrn sem flutt houmlfethu thornangaeth fraacute Karabiacutesku eyjunum voru sett iacute seacuterskoacutela Annars staethar (td iacute Belgiacuteu Danmoumlrku Finnlandi Noregi og Sviacutethornjoacuteeth) kemur fram aeth iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum seacuteu hlutfallslega fleiri nemendur af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu og thorn eim fari fjoumllgandi eftir thorn viacute sem ofar dregur iacute skoacutelakerfinu (vieth lok grunnskoacutela og byrjun framhaldsskoacutela) Rannsoacutekn sem gereth var iacute Oacutesloacute aacuterieth 1998 syacutendi aeth hlutfallslega of margir nemendur af innflytjendaaeligttum fengu seacuterkennslu af yacutemsu tagi (Nordahl og Oslashverland 1998) Iacute seacuterskoacutelum er hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir auk thorness haeligrra en nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru iacutebuacutear dvalarlandsins ndash og thorn ar af leiethandi er hlutfallieth oumlfugt iacute almennum skoacutelum Iacute skyacuterslunni fraacute Sviss kemur fram aeth thorn etta haacutea hlutfall hafi stoumlethugt farieth vaxandi aacute siacuteethustu tuttugu aacuterum og aeth meethalaukning innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum seacute miklu meiri en heildaraukning innflytjendanemenda sem stunda naacutem iacute grunnskoacutelum
30
THORNversoumlgn virethist koma upp thorn egar toumllfraeligethilegar upplyacutesingar fraacute sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum (td iacute Austurriacuteki Finnlandi og Grikklandi) eru skoethaethar Fram kemur aeth iacute sumum skoacutelum seacuteu fleiri nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum heldur en nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem ekki eru af innflytjendaaeligttum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum virethast aethstaeligethur vera aacute hinn veginn Hugsanleg skyacutering eins og fram kemur kann aeth vera suacute aeth tilviljun ein raacuteethi thornviacute hve margir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stundi naacutem iacute hverjum skoacutela Annar moumlguleiki er aeth iacute sumum skoacutelum seacute aacuterangur nemenda metinn aacute skilvirkari haacutett en annars staethar Iacute oumlethrum skyacuterslum er loumlgeth aacutehersla aacute aeth aukieth framboeth aacute seacuterdeildum og vaxandi fjoumlldi seacutermenntaeths starfsfoacutelks hafi aacutehrif aacute eftirspurn eftir thornessari thornjoacutenustu ndash ef thorn joacutenustan er til staethar hafi kennarar tilhneigingu til aeth nyacuteta seacuter hana einkum ef thorneir faacute enga aethra aethstoeth Aeth lokum er saacute moumlguleiki fyrir hendi aeth iacute sumum skoacutelum seacute talieth aeth nemendur af innflytjendaaeligttum kunni aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir thornegar raunin er suacute aeth einungis er um samskipta- og tungumaacutelaerfiethleika aeth raeligetha Of haacutett hlutfall thornessara nemenda maacute oft rekja til tungumaacutelaerfiethleika og skorts aacute lestrarkunnaacutettu (en einnig annarra thornaacutetta) Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei reacutetta greiningu vegna thorn ess aeth talieth er aeth erfiethleika iacute naacutemi og tali lestri og stafsetningu stafi af thornviacute aeth thorneir kunni ekki tungumaacutel dvalarlandsins Meginvandinn virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thorn urfa aacute tungumaacutelakennslu aeth halda og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Nyacuteleg rannsoacutekn var gereth iacute Bretlandi aacute oumlllum nemendum sem stunda naacutem iacute riacutekisreknum skoacutelum iacute landinu (um 65 milljoacutenum nemenda) og thornar var niethurstaethan mun floacuteknari (Lindsay Pather og Strand 2006) Iacute stuttu maacuteli sagt thorn aacute var mjoumlg floacutekieth hve mismunandi thorn eir nemendur voru sem tilheyrethu tilteknum thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepi og voru sagethir vera meeth einhverjar seacuterkennsluthornarfir eetha tiltekna gereth seacuterthornarfa Nokkrar niethurstoumlethur teljast mikilvaeliggar Iacute fyrsta lagi syacutendi rannsoacuteknin aeth verulegur munur var aacute yacute msum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum hvaeth varethar feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika Til daeligmis hafethi 141 hviacutetra breskra nemenda thornoumlrf fyrir friacutea maacuteltiacuteeth iacute skoacutelanum (skv stuethningsaacuteaeligtlun iacute skoacutelum fyrir boumlrn sem buacutea vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur notaeth sem viacutesbendir um faacutetaeligkt) en 30 svartra nemenda fraacute Karabiacutesku eyjunum og 438 svartra nemenda fraacute Afriacuteku
31
Auk feacutelagslegra og efnahagslegra erfiethleika kynferethis og aldurs kom iacute oumlethru lagi yacute mislegt forvitnilegt iacute ljoacutes varethandi thornaeth hvort nemendur sem tilheyrethu yacutemsum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum vaeligru liacuteklegir til aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute samanburethi vieth liacutekurnar aacute thorn viacute aeth hviacutetir breskir nemendur vaeligru meeth seacuterkennsluthornarfir thorn aacute var hlutfall svartra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir ekki mjoumlg fraacutebrugethieth Svartir nemendur fraacute Karabiacutesku eyjunum voru thorn oacute 15 sinnum liacuteklegri til aeth vera meeth hegethunarvanda eetha tilfinningaleg og feacutelagsleg vandamaacutel Nemendur sem aacutettu aeligttir aeth rekja til Pakistan og Bangladesh voru ekki eins liacuteklegir og breskir nemendur til aeth vera meeth yacutemis s konar seacuterkennsluthornarfir THORN oacute voru um 25 sinnum meiri liacutekur aacute thorn viacute aeth thornessir nemendur einkum thorneir sem voru af pakistoumlnskum aeligttum vaeligru sjoacuten-eetha heyrnarskertir og aeligttu vieth alvarlega og margthornaeligtta naacutemserfiethleika aeth striacuteetha
23 Naacutemsuacuterraeligethi Vegna aukins straums innflytjenda til Evroacutepu er samkvaeligmt skyacuterslunum suacute skoethun viacuteethast hvar riacutekjandi aeth efla beri samthornaeligttingarstefnu sem grundvallast aacute mannreacutettindum og joumlfnum taeligkifaeligrum Meeth oumlethrum orethum sagt er thorn etta stefnan varethandi yacutemis uacuterraeligethi sem innflytjendum standa til boetha einkum vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins faacute vinnu og aethlagast aethstaeligethum Meethal sliacutekra uacuterraeligetha eru tungumaacutelanaacutemskeieth naacutems- og starfsthornjaacutelfun betri menntunarmoumlguleikar og betri feacutelagslegar aethstaeligethur fyrir stuacutelkurkonur aethloumlgun aeth aethstaeligethum og umhverfi buacuteseta iacute fjoumllmenningarlegu samfeacutelagi og aukin faeligrni iacute thornvermenningarlegum samskiptum aethloumlgun meeth thornaacutetttoumlku iacute iacutethornroacutettum osfrv Innan ramma almennrar stefnu iacute menntamaacutelum hafa thornviacute nemendur af innflytjendaaeligttum iacute flestum Evroacutepuloumlndunum sama reacutett aacute aeth stunda naacutem iacute leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela og aethrir nemendur iacute dvalarlandinu Meeth oumlethrum orethum thorn aacute gilda soumlmu loumlg og reglur um alla nemendur einnig innflytjendanemendur Samkvaeligmt almennri stefnu iacute menntamaacutelum kemur skyacutert fram iacute skyacuterslunum aeth thorn au uacuterraeligethi sem boethin eru nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standi einnig innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha THORN annig aeth samkvaeligmt menntaloumlggjoumlf og regluverki flestra landa Evroacutepu eiga innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir reacutett aacute sams konar seacuterkennslu og soumlmu naacutemsuacuterraeligethum og thorn joacutenustu aacute landsviacutesuinnan sveitarfeacutelaga og aethrir 32
nemendur iacute dvalarlandinu Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacute soumlmu thorn joacutenustu og aethrir nemendur iacute flestum thorneim loumlndum sem fjallaeth er um heacuter Auk thorness eiga thorneir reacutett aacute viethboacutetaruacuterraeligethum sem eru af tvennum toga annars vegar aeligtlueth nemendum af innflytjendaaeligttum og hins vegar nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute baacuteethum tilvikum er boethieth upp aacute yacute miss konar uacuterraeligethi aacute lands- eetha svaeligethisviacutesu eetha jafnvel innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter aacute eftir er gereth grein fyrir thornviacute hvers konar uacuterraeligethi um er aeth raeligetha iacute hvorum flokki fyrir sig 231 Uacuterraeligethi fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum - Seacuterstoumlk moacutettoumlkudeild er innan sveitarfeacutelags eetha jafnvel skoacutela til aeth taka aacute moacuteti nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins - Undirbuacutenings- eetha moacutettoumlkubekkir fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum eru yfirleitt aeligtlaethir thorn eim sem eru nyacutekomnir til landsins og thorn eim sem kunna ekki tungumaacutelieth sem thorn ar er talaeth Nemendur kynnast menningu landsins og faacute seacuterstaka kennslu iacute tungumaacutelinu iacute allt aeth toacutelf maacutenuethi Aeth thornviacute loknu halda thorneir aacutefram iacute thornviacute naacutemi sem hentar thorneim best - Athvarf fyrir innflytjendur aeligtlaeth foacutelki sem saeligkir um landvistarleyfi og floacutettamoumlnnum THORNar eru einnig skoacutelar fyrir boumlrn thorneirra - Koumlnnun aacute tungumaacutelakunnaacutettu allra tviacutetyngdra nemenda sem eru aeth hefja skoacutelagoumlngu til aeth meta faeligrni thorneirra iacute tungumaacuteli dvalarlandsins og laga kennslu aeth niethurstoumlethum hennar - Iacutetarleg tungumaacutelanaacutemskeieth thorn ar sem foacutelk getur laeligrt tungumaacutel dvalarlandsins - Seacuterfraeligethisetur aacute sviethi fjoumllmenningar venjulega er einum skoacutela iacute hverju sveitarfeacutelagi aeligtlaeth aeth taka aacute moacuteti nemendum af innflytjendaaeligttum - Menningartuacutelkar yfirleitt kennarar sem tala moacuteethurmaacutel nemenda og koma aacute menningartengslum milli innflytjendafjoumllskyldna og skoacutelasamfeacutelagsins - Aethstoeth vieth heimavinnu nemendur geta fengieth aethstoeth vieth heimavinnu eftir aeth skoacutela lyacutekur aacute daginn
33
- Stuethningskennsla nemendur eiga kost aacute einkakennslu og stuethningi iacute minni hoacutepum - Aethstoetharfoacutelk iacute skoacutelum er iacute sumum tilvikum af innflytjendaaeligttum og talar moacuteethurmaacutel nemanda - Tuacutelkathornjoacutenusta stendur til boetha thornegar starfsfoacutelk skoacutela og foreldrar af innflytjendaaeligttum thornurfa aeth raeligetha saman - THORNvermenningarleg aacuteaeligtlun fyrir oumlll boumlrn fer fram aacute oumlllum skoacutelastigum iacute thorn viacute skyni aeth thorn roska feacutelagslega vitsmunalega og tilfinningalega haeligfni tungumaacutelavitund og tal- og samskiptafaeligrni - Miethlun upplyacutesinga til foreldra um skoacutela og skoacutelastarf upplyacutesingabaeligklingar eru yfirleitt thornyacute ddir aacute yacute mis tungumaacutel (fyrst og fremst thornau erlendu tungumaacutel sem algengust eru) - Viethboacutetarstuethningur iacute kennslustarfi efni sem notaeth er vieth thornvermenningarlega kennslu naacutems- og starfsraacuteethgjoumlf vinnsla og notkun boacuteka og naacutemsefnis sem lagaeth er aeth thorn oumlrfum nemenda gagnvirkt efni aacute netinu osfrv - Grunn- og framhaldsnaacutem kennara aacute sviethi fjoumllmenningar Iacute skyacuterslunum er vakin athygli aacute uacuterraeligethum sem stuethla aeth thornviacute aeth styrkja sjaacutelfsmynd nemenda og aethstandenda thorn eirra og efla naacutemsaacutehuga thorneirra Iacute sumum landanna hefur aethstoeth og kennsla aacute moacuteethurmaacuteli verieth loumlgleidd aacute leikskoacutela- grunnskoacutela- og framhaldsskoacutelastigi THORNaeth var gert iacute kjoumllfar rannsoacuteknar sem syacutendi aeth kennsla aacute moacuteethurmaacuteli baeligtir frammistoumlethu og naacutemsaacuterangur nemenda einkum aacute yngri skoacutelastigum Auk thorn ess geta nemendur fengieth kennslu iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef nauethsyn krefur Markmiethieth er aeth stuethla aeth thornviacute aeth nemendur oumlethlist meiri sjaacutelfsvirethingu og thorn roskist sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth fjoumllmenningarlega sjaacutelfsmynd THORNoacute aeth loumlgeth seacute aacutehersla aacute hve jaacutekvaeligtt seacute aeth nemendum seacute kennt aacute tveimur tungumaacutelum er einnig bent aacute aeth starfshaeligttir aacute thornessu sviethi samraeligmist ekki alltaf hinum lagalegu skuldbindingum og aeth hlutirnir seacuteu framkvaeligmdir aacute mismunandi haacutett iacute sveitarfeacuteloumlgum og svaeligethum iacute sama landinu
34
232 Uacuterraeligethi fyrir nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Auk thorn eirra uacuterraeligetha sem greint er fraacute heacuter fyrir ofan thorn aacute stendur nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum til boetha aeth faacute meiri thornjoacutenustu eftir thornoumlrfum Yfirleitt er um sams konar thornjoacutenustu aeth raeligetha og aethrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute og huacuten felst ma iacute eftirfarandi - Nemendur stuethningskenns
stunda lu hjaacute seacuter
naacutem kennara
iacute almennum iacute skoacutelastofunni
bekkjum og faacute
- Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum og faacute stuethningskennslu hjaacute seacuterkennara aacute tilteknu tiacutemabili utan skoacutelastofunnar - Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum en thorneir stunda einnig naacutem iacute minni hoacutepum hjaacute seacuterkennara til lengri eetha skemmri tiacutema - Nemandinn og kennari hans geta fengieth aethstoeth stuethningsthornjoacutenustu aacute vegum sveitarfeacutelags eetha hjaacute oumlethrum seacuterfraeligethingum - Gereth er einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir nemendur - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterbekkjum aeth hluta til eetha oumlllu leyti iacute almennum skoacutelum - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterskoacutelum Helsta vandamaacutelieth er og thornaeth kemur skyacutert fram iacute flestum skyacuterslunum aeth thornessar aethferethir aethgerethir eetha uacuterraeligethi beinast annaethhvort aeth thornviacute aeth nemendur seacuteu bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquomeeth seacuterkennsluthornarfirldquo Ekki er um margar aethferethir eetha leiethir aeth raeligetha thorn ar sem faeligrni og seacuterfraeligethikunnaacutetta aacute baacuteethum sviethum fara saman og tryggja aeth aethgerethir sem gripieth er til seacuteu til stuethnings og uppfylli allar thornarfir nemandans THORNjoacutenustuveitur skoacutelar kennarar og seacuterfraeligethingar hafa yfirleitt litla reynslu hvaeth varethar nemendur af innflytjendaaeligttum Enn faeligrri buacutea yfir faeligrni sem tekur til beggja thornaacutetta thorne thornegar nemendur eru baeligethi af innflytjendaaeligttum og meeth seacuterkennsluthornarfir Vinna thorn arf iacute auknum maeligli aeth thorn viacute aeth efla faeligrni og starfsaethferethir sem tryggja stuethning thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og erlendan uppruna nemanda aeth raeligetha
35
233 Aacutebyrg thornjoacutenusta Yacutemiss konar thorn joacutenusta er iacute boethi fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORNaeth sem thorn essi thornjoacutenusta veitir er iacute samraeligmi vieth riacutekjandi stjoacuternmaacutela- og stjoacuternsyacuteslukerfi hvort sem um miethstyacuteringu eetha valddreifingu er aeth raeligetha sem og menntakerfieth iacute viethkomandi loumlndum Viacuteethast hvar er aacutebyrgethin hjaacute menntamaacutelaraacuteethuneyti sem skilgreinir almenn markmieth menntastefnu og skoacutelastarfs iacute viethkomandi landi metur niethurstoumlethur og stuethlar aeth auknum gaeligethum aacute thornessu sviethi Sums staethar fer thorn etta starf fram iacute samvinnu vieth oumlnnur raacuteethuneyti (td raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni innflytjenda og aethloumlgun thorneirra) Vegna thorn ess hve menntakerfieth er valddreift iacute yacute msum loumlndum er aacutebyrgethinni dreift meeth hliethsjoacuten af thorn eirri meginreglu aeth viethkomandi raacuteethuneyti setji fram markmieth aacute sviethi menntamaacutela iacute landinu Stjoacuternvoumlld sveitarfeacuteloumlg og skoacutelar skulu aftur aacute moacuteti tryggja aeth skoacutelastarfieth fari fram samkvaeligmt lagarammanum og aeth markmiethasetningu seacute fylgt Viacuteethast hvar er tilgreint iacute naacutemsefnisleiethbeiningum og aethalnaacutemskraacute hvaetha gildi skulu houmlfeth iacute heiethri hvar aacutebyrgetharskyldan liggur og hver naacutemsmarkmiethin eru Innan thornessa ramma gerir hvert sveitarfeacutelag eetha skoacuteli siacutena aacuteaeligtlun um kerfieth aacute viethkomandi staeth Yfirleitt er hverjum skoacutela frjaacutelst aeth skipuleggja aacute hvern haacutett raacuteethgert er aeth naacute settum markmiethum og haeliggt er aeth framfylgja naacutemskraacutenni aacute yacutemsa vegu Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og stofnana af yacute msum toga koma aeth naacutemi og stuethningi sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir stendur til boetha aacute landsviacutesu og innan sveitarfeacutelaga Yfirleitt er um aeth raeligetha
bull Riacutekisstofnanir aacute sviethi menntamaacutela bull Riacutekisstofnanir sem vinna aeth umboacutetum iacute skoacutelakerfinu bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth seacuterkennslumaacutel bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth maacutelefni seacuterskoacutela bull Haacuteskoacutela (td kennaradeildir) bull Landssamtoumlk thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa bull Heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustumiethstoumlethvar bull Greiningar- mats- og raacuteethgjafarmiethstoumlethvar
36
bull Naacutemsgagnastofnanir bull Stuethningsmiethstoumlethvar bull Naacutemsraacuteethgjoumlf og saacutelfraeligethithornjoacutenustu bull Samstarf skoacutela velferetharstofnana og goacuteethgerethasamtaka
sveitarfeacutelaga osfrv bull Endurhaeligfingarstoumlethvar bull Fjoumllmenningarsetur bull Truacutefeacuteloumlg
Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum thorn ar sem margir nemendur eru af innflytjendaaeligttum starfa seacuterstakir verkefnastjoacuterar sem skipuleggja naacutemieth fyrir thorn essa nemendur Annars staethar eru seacuterstoumlk teymi seacuterfraeligethinga aacute sviethi fjoumllmenningarlegs naacutems aeth stoumlrfum fraacute yacutemsum skoacutelastigum leik- og forskoacutelastigi grunnskoacutelastigi eetha aethilar sem starfa vieth starfsthornjaacutelfun og fullorethinsfraeligethslu THORNessi teymi vinna aeth thornviacute aeth byggja upp stuethningsleiethir sem baeligta thornroska - og menntunarskilyrethi innflytjendanemenda meeth siacutemenntun aeth leietharljoacutesi Iacute stoacuterborgum thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda byacuter eru oft bara nokkrir skoacutelar sem taka aacute moacuteti boumlrnum thorn eirra hvaethanaeligva aeth uacuter borginni THORNar af leiethandi eru yfir 80 nemenda af innflytjendaaeligttum iacute aetheins faacuteeinum skoacutelum THORNviacute er haeligtt vieth aeth til verethi seacuterstoumlk innflytjendagettoacute Daeligmi um leieth til aeth forethast sliacuteka thorn roacuteun er aeth finna iacute Danmoumlrku thornar sem loumlggjoumlfin leyfir aeth nemendur af erlendu thornjoacuteeth erni stundi naacutem iacute skoacutelum utan eigin hverfis 234 Samstarf thornjoacutenustuaethila Iacute oumlllum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth allir thornjoacutenustuaethilar skoacutelastig og aethilar innan stjoacuternsyacuteslu menntamaacutela vinni saman aeth maacutelefnum sem varetha naacutem nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Litieth er aacute virkt samstarf milli menntakerfisins og heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustunnar milli deilda sem starfa aeth aeligskulyacuteethsmaacutelum maacutelefnum leikskoacutela velferetharmaacutelum barna heilbrigethisthornjoacutenustu feacutelagsthornjoacutenustu osfrv sem grundvallarforsendu Iacute raun virethist sem skortur aacute samvinnu milli viethkomandi thornjoacutenustuaeth ila seacute thornaeth sem viacuteetha um loumlnd stendur helst iacute vegi fyrir thorn viacute aeth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum geti stundaeth naacutem meeth skilvirkum haeligtti
37
235 THORNaacutetttaka foreldra og miethlun upplyacutesinga til thorneirra Hvaeth varethar upplyacutesingamiethlun til foreldra og thorn aacutetttoumlku thorn eirra er mismunandi aethferethum beitt iacute Evroacutepuloumlndunum vieth aeth koma nemendum af innflytjendaaeligttum og aethstandendum thorneirra til aethstoethar vieth innritun iacute skoacutela og aethloumlgun aeth skoacutelakerfinu og vieth upplyacutesingaoumlflun um hvaeth thornar er iacute boethi Liacutetil aacutehersla hefur verieth loumlgeth aacute naacutemsuacuterraeligethi fyrir foreldra innflytjendabarna heldur hefur meginaacuteherslan verieth loumlgeth aacute upplyacutesingamiethlun Iacute thorn viacute tilliti er afar mismunandi aethferethum beitt milli landa sveitarfeacutelaga og jafnvel skoacutela iacute sama landinu til aeth faacute foreldra til thornaacutetttoumlku Meethal uacuterraeligetha iacute boethi er - Efni iacute rituethu maacuteli eetha aacute geisladiskum aacute yacutemsum tungumaacutelum (fyrst og fremst thorneim tungumaacutelum sem algengust eru) um menntakerfieth iacute heild sinni einnig seacuterkennslukerfieth thornaacute thornjoacutenustu sem er iacute boethi naacutemskraacutena osfrv - Skipulagethir kynningardagar innan sveitarfeacutelags eetha iacute skoacutelum thornar sem upplyacutesingar eru veittar meeth aethstoeth tuacutelka um menntakerfieth thornjoacutenustu sem nemendum af innflytjendaaeligttum er veitt naacutemskraacutena osfrv - Tuacutelkathornjoacutenusta vieth samskipti milli heimilis og skoacutela og stundum einnig aacute foreldrafundum iacute skoacutelanum Ef thorn oumlrf krefur er einnig boethieth upp aacute tuacutelkathornjoacutenustu aacute seacuterstoumlkum kynningarfundum fyrir fjoumllskyldur sem nyacutekomnar eru til viethkomandi landa thorn ar sem thorn eim eru kynnt reacutettindi siacuten varethandi skoacutelagoumlngu og gereth er grein fyrir thorneim grunngildum sem almenn naacutemskraacute byggist aacute - Kennarar eetha aethstoetharfoacutelk sem talar moacuteethurmaacutel innflytjenda og veitir thorneim aethstoeth - Fundir hjaacute feacutelagasamtoumlkum sem sinna innflytjendafjoumllskyldum thornar sem haeliggt er aeth faacute upplyacutesingar og svoumlr vieth spurningum aacuteethur en skoacutelaganga hefst og aacute meeth boumlrnin eru aacute skoacutelaskyldualdri - Naacutemskeieth til aeth laeligra tungumaacutelieth sem talaeth er iacute dvalarladinu - Iacute sumum tilvikum hafa foreldrasamtoumlk samband vieth foreldra barna af innflytjendaaeligttum Iacute flestum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth skoacutelinn og fjoumllskyldan vinni saman aeth thorn viacute aeth barnieth aethlagist skoacutelasamfeacutelaginu aacute sem farsaeliglastan haacutett Einnig er bent aacute aeth thornetta 38
taki langan tiacutema og vinna thornurfi betur aeth thornviacute aeth foreldrar verethi virkir iacute skoacutelastarfinu 236 Fjaacutermoumlgnun thornjoacutenustu Erfitt er aeth gera naacutekvaeligma grein fyrir kostnaethi vegna uacuterraeligetha sem innflytjendanemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og fjoumllskyldum thorneirra stendur til boetha Aacutestaeligethan er fyrst og fremst suacute aeth viacuteethast hvar standa sliacutek uacuterraeligethi oumlllum nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha aacuten tillits til thornjoacuteeth ernis eetha aethstaeligethna Menntamaacutelaraacuteethuneyti og oumlnnur raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni sem luacuteta aeth aethloumlgun og skoacutelagoumlngu innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir leggja fram fjaacutermagn til aeth standa straum af viethboacutetarstarfsemi og verkefnum sem thornviacute tengjast Yfirleitt eru raacuteethamenn aacute staethnum og skoacutelarnir faeligrastir um aeth forgangsraetha og faacute fjaacuterveitingar fraacute stjoacuternvoumlldum til aeth haeliggt seacute aeth veita alla nauethsynlega thornjoacutenustu ndash meeth aacutekveethnu uacutetgjaldathornaki Viethboacutetarfeacute er siacuteethan fengieth til aeth standa straum af aethloumlgunarstarfi og aacuteaeligtlunum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter erfiethleikum iacute tengslum vieth naacutem og tungumaacutelakunnaacutettu THORNessum fjaacutermunum er meethal annars varieth til undirbuacuteningskennslu leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela uacuterraeligetha vegna seacuterthornarfa tungumaacutelanaacutemskeietha og moacuteethurmaacutelskennslu Einnig er thorn eim varieth til verkefna iacute grunn- og framhaldsskoacutelum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum nyacutekominna nemenda verkefna sem luacuteta aeth thorn aacutetttoumlku foreldra raacuteethstafana vegna tilfaeligrslu nemenda milli skoacutelastiga skilyretha sem tungumaacutelakennarar veretha aeth uppfylla aethgeretha til aeth fylgjast meeth og draga uacuter miklu og oacutetiacutemabaeligru brottfalli nemenda uacuter skoacutela osfrv Nyacutett kerfi sem innleitt hefur verieth iacute nokkrum sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Hollandi) hin svokallaetha bdquoeinstaklingsmiethaetha fjaacuterveitingldquo virethist skila aacuterangri thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Hugmyndin aeth baki thorn essu kerfi er aeth iacute staeth eins konar skoumlmmtunarkerfis komi kerfi thorn ar sem fjaacuterveitingu er beint til thorness einstaklings sem thornarf aacute henni aeth halda meeth oumlethrum orethum svokallaeth thornarfakerfi Fjaacuterveitingin fylgir nemendum iacute thornann skoacutela sem thorneir velja seacuter eetha aeligtla seacuter aeth stunda naacutem iacute Iacute oumlethrum skyacuterslum er thornarfakerfieth harethlega gagnryacutent Sumir houmlfundar (td Bleidick Rath og Schuck 1995) vitna iacute bdquoeyrnamerktar fjaacuterveitingarldquo sem vandamaacutel skoacutelar faacutei aetheins fjaacutermagn til aeth leysa uacuter erfiethum aethstaeligethum (svo sem auknum fjoumllda innflytjenda) ef tiltekieth er hvaetha nemendur eru meeth fraacutevik iacute naacutemi foumltlun eetha seacuterkennsluthornarfir
39
Iacute sumum kantoacutenum iacute Sviss hefur oumlethruviacutesi fjaacuterveitingakerfi verieth innleitt iacute staeth thorn ess aeth einstakir nemendur seacuteu auethkenndir aacute ofangreindan haacutett faacute skoacutelarnir fjaacuterveitingu iacute samraeligmi vieth feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur nemenda Haeligsta fjaacuterveitingu faacute thorneir skoacutelar sem taka aacute moacuteti flestum innflytjendanemendum og staethsettir eru iacute hverfum thorn ar sem atvinnuleysi er riacutekjandi og fleiri en ein fjoumllskylda byacuter iacute soumlmu iacutebuacuteethinni Suacute viacutesitala sem liggur til grundvallar fjaacuterveitingum er byggeth aacute reynslu (Milic 1997 1998) Skoacutelum er iacute sjaacutelfsvald sett hvernig thorn eir verja viethboacutetarfjaacutermunum td er haeliggt aeth faeligkka nemendum iacute almennum bekkjum raacuteetha seacuterkennara til starfa eetha senda nemendur iacute seacuterkennslu Iacute sumum loumlndum er aacutegreiningur um hvort kennsla skuli fara fram aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Sumir seacuterfraeligethingar og rannsoacuteknaraethilar benda aacute thorn ann mikla kostnaeth sem fylgir thorn viacute aeth kennt seacute aacute tveimur tungumaacutelum og draga iacute efa aeth riacutekieth hafi lagalega skyldu til aeth skipuleggja sliacutekt Auk thorness er erfitt aeth tryggja reacutettindi nemanda til aeth faacute kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef yfir hundraeth tungumaacutel eru toumllueth iacute landinu Sumir seacuterfraeligethingar benda einnig aacute aeth kennara skorti menntun aacute thorn essu sviethi en aethrir segja aeth thorn oumlrf seacute fyrir einstaklingsbundnar leiethir thorn ar sem smaacutem saman skuli horfieth fraacute kennslu aacute moacuteethurmaacutelinu yfir iacute tungumaacutel dvalarlandsins Mikilvaeliggt er aeth greina aacute milli
bull Kennslu aacute moacuteethurmaacuteli sem fer fram aacute oumlethrum staeth en almennt naacutem
bull Uacutetskyacuteringa og aethstoethar aacute moacuteethurmaacuteli nemenda (td meeth aethstoeth tuacutelka) iacute tungumaacutelakennslu
bull Kennslu aacute tveimur tungumaacutelum iacute oumlllum naacutemsgreinum Sums staethar er ekki aetheins litieth til ofangreindrar umraeligethu um kennslu aacute tveim tungumaacutelum uacutet fraacute fjaacuterhagslegu sjoacutenarmiethi heldur snertir huacuten einnig thornaacute menntastefnu og hugmyndafraeligethi sem riacutekjandi thornjoacuteetharkennd byggir aacute Boethieth er upp aacute uacuterraeligethi af yacute msum gerethum og gaeligethum iacute viethkomandi loumlndum sem og innan sveitarfeacutelaga iacute sama landinu Samkvaeligmt skyacuterslunum eru aacutestaeligethur thorn ess af yacute msum toga stefna stjoacuternvalda iacute menntamaacutelum miethstyacutereth eetha dreifeth aacutebyrgeth aacute naacutemsuacuterraeligethum starfskraftar og fjaacutermagn samstarf thorn joacutenustuveitna og thornjoacutenustuaethila samraeligmd vinnubroumlgeth geta og aacutebyrgeth menntasamfeacutelagsins osfrv
40
24 Stuethningsaethferethir Meeth hliethsjoacuten af thorneim stuethningsaethferethum sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standa til boetha iacute viethkomandi loumlndum varpa skyacuterslurnar ljoacutesi aacute bryacutenustu verkefnin sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorneirra standa frammi fyrir en syacutena einnig hve goacuteethum aacuterangri thornessar aethferethir hafa skilaeth 241 Bryacutenustu verkefnin sem leysa thornarf innan skoacutelanna Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth yacute mislegt valdi thorn eim vandamaacutelum sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorn eirra standa frammi fyrir Iacute oumlllum skyacuterslunum er skyacutert tekieth fram aeth grunnmat aacute thornoumlrfum tviacutetyngdra nemenda seacute bryacutenasta verkefnieth sem leysa thorn arf innan skoacutelanna Niethurstoumlethur staethlaeths naacutemsmats ogeetha saacutelfraeligethiproacutefana virethast ekki vera mjoumlg aacutereiethanlegar og greina ekki haeligfni og getu nemenda aacute naacutekvaeligman haacutett Meginaacutestaeligetha thorn ess er suacute aeth thornessar aethferethir hafa verieth thornroacuteaethar og staethlaethar meeth tilliti til eintyngdra barna iacute dvalarlandinu eetha jafnvel iacute oumlethrum loumlndum td Bandariacutekjunum Meirihluti skyacuterslnanna endurspeglaethi niethurstoumlethur rannsoacutekna td skakkt hlutfall innflytjendanemenda sem faacute seacuterkennslu THORNetta oacutesamraeligmi verethur til thorn ess aeth iacute allri seacuterkennslu er hlutfall thornessara nemenda of haacutett eetha of laacutegt Of haacutett hlutfall kemur oft iacute ljoacutes iacute tengslum vieth tungumaacutela- samskipta- og lestrarerfiethleika Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei greiningu vegna thorn ess aeth skoacutelinn gefur thorn aacute skyacuteringu aeth erfiethleikar iacute naacutemi tali lestri og stafsetningu stafi af vanthornekkingu aacute tungumaacuteli dvalarlandsins Meginvandi skoacutela og kennara virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thornurfa aethstoeth vegna tungumaacutelaerfiethleika og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute skyacuterslunum kom fram aeth iacute yacute msum sveitarfeacuteloumlgum og einnig aacute landsviacutesu hafi skoacutelarnir ekki starfsfoacutelk til aeth sinna stuethningskennslu thornannig aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir geti stundaeth naacutem samkvaeligmt naacutemskraacute THORN etta er einkum vandkvaeligethum bundieth thornegar nemendur eru enn aeth laeligra undirstoumlethuatriethin iacute tungumaacuteli viethkomandi dvalarlands Iacute skyacuterslunum er thornviacute borieth vieth aeth naacutemsefni seacute af of skornum skammti til aeth haeliggt seacute aeth kenna nemendum yacutemsar naacutemsgreinar aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu thornar meeth talieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir Nemendur sem flytjast til dvalarlandsins aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera eiga takmarkaetha skoacutelagoumlngu aeth baki og eru ef til vill illa laeligsir og skrifandi eiga iacute verulegum erfiethleikum
41
meeth aeth standast thorn aeligr kroumlfur sem gerethar eru iacute skoacutelanum Misraeligmieth milli skoacutelamenntunar iacute faeligethingarlandinu og dvalarlandinu er vandamaacutel sem thornarf aeth leysa og afar erfitt er aeth veita nemendum stuethning innan skoacutelanna vieth thornessa aethstaeligethur Einnig er vandkvaeligethum haacuteeth hve takmoumlrkueth thorn ekking aacute maacutelefnum nemenda af innflytjendaaeligttum er fyrir hendi iacute skoacutelum og meethal kennara Og enn siacuteethur virethist vera til staethar reynsla af nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth viethhorf sumra kennara skapa vanda thorn ar sem thorn eim finnst thornaeth aukieth aacutelag aeth vera meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir iacute bekknum Oft geta kennarar aetheins tekist aacute vieth annan hvorn vandann aeth nemandi seacute meeth seacuterkennsluthornarfir eetha seacute af innflytjendaaeligttum Stundum aethgreina kennarar thorn essar aethstaeligethur eetha stilla thorn eim upp sem andstaeligethum til daeligmis thornegar nemendum meeth einhverfu er neitaeth um kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu eins og fram kom iacute skyacuterslunum Iacute sliacutekum tilvikum var fyrst litieth til seacuterthornarfa nemandans sem sagethar voru standa iacute vegi fyrir thorn viacute aeth hann gaeligti notieth thorn eirra uacuterraeligetha sem boethin eru nemendum af innflytjendaaeligttum Kennarar thorn urfa aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth nyacutejum aethstaeligethum Svo sem endurskoetha kennsluferlieth inntak thorness og aethferethir naacutemsefni og buacutenaeth thornaacutetttoumlku foreldra osfrv Auk thorn ess vill brenna vieth aeth kennarar innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gleymi thornviacute gjarnan iacute dagsins oumlnn hver bakgrunnur thorn essara nemenda er THORNeir einbliacutena aacute hvernig kenna skuli nemandanum sem foumltluethum einstaklingi Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth mikil haeligtta seacute aacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir einkum thorn eir sem faacute seacuterkennslu iacute framhaldsskoacutelum verethi fyrir aacutehrifum fraacute oumlethrum nemendum THORN viacute er mjoumlg bryacutent aeth komieth seacute iacute veg fyrir aeth nemendur leiethist uacutet iacute afbrot Ein goacuteeth leieth til thorness er aeth vinna markvisst aeth thornviacute aeth buacutea thornaacute undir thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu Auk thorness eins og fram kemur iacute skyacuterslunni fraacute Sviss er saacute vandi fyrir hendi aeth feacutelagsleg aethgreining skapist innan skoacutelanna einkum ef thorn ar eru seacuterbekkir fyrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja Haeligtta er aacute aeth nemendur iacute sliacutekum hoacutepum laeligri hluti af oumlethrum nemendum sem ekki thorn ykja aacutesaeligttanlegir iacute samfeacutelaginu og thornroacutei thornannig meeth seacuter oacuteaeligskilega hegethun Feacutelagsleg aethloumlgun allra nemenda aeligtti aeth koma iacute veg fyrir sliacutekt 42
Siacuteethast en ekki siacutest kemur einnig viacuteetha iacute ljoacutes aeth ekki er naeliggileg samvinna milli thorn eirra thornjoacutenustuaeth ila sem koma aeth greiningu og aacuteaeligtlanagereth um thorn ann stuethning sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir hafa thornoumlrf fyrir Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum virethist einnig skorta aacute kerfisbundieth eftirlit og mat aacute thornvermenningarlegum kennsluaethferethum Hvers konar einsleitni ndash eins og um er aeth raeligetha iacute seacuterbekkjum ndash getur leitt til aukinna feacutelagslegra vandamaacutela en meeth bloumlndun nemenda sem eykur aacute fjoumllbreytni iacute naacutemi maacute stuethla aeth thornviacute aeth allir nemendurnir oumlethlist meiri feacutelagslegan thornroska en ella 242 Viethhorf viethkomandi aethila Iacute sumum skoacutelum thorn riacutefast kynthornaacutettafordoacutemar og neikvaeligeth viethhorf gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth svo virethist sem ekki hafi verieth unnieth naeliggilega vel aeth thorn viacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur fraacute dvalarlandinu aethlagist hver oumlethrum skortur er aacute thornvermenningarlegum viethhorfum og vinnubroumlgethum innan skoacutelans Fram kemur aeth stundum finni innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir fyrir einangrun thornar sem oft er vandkvaeligethum bundieth aeth blanda thorneim inn iacute almenna bekki eftir aeth thorneir hafa lokieth naacutemi iacute undirbuacuteningsbekk Aethloumlgunarferlieth krefst mikils sveigjanleika af haacutelfu kennara Iacute skyacuterslunum er einnig greint fraacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir verethi oft fyrir einelti iacute skoacutelum Loumlgeth er aacutehersla aacute aeth foreldrar eigi stundum iacute erfiethleikum meeth aeth hjaacutelpa boumlrnum siacutenum meeth heimaverkefni vegna thorness hve illa thorneir eru aeth seacuter iacute tungumaacuteli dvalarlandsins vegna menntunarskorts ogeetha vegna oacutelaeligsis Foreldrar thorn essara barna taka ekki alltaf virkan thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu THORNeir kunna einnig aeth hafa aethrar skoethanir aacute seacuterkennslu og stuethningi en foacutelk sem alieth er upp iacute dvalarlandinu hefur THORNeir liacuteta ef til vill aacute seacuterkennslu sem neikvaeligethan stimpil Foreldrar geta liacuteka haft mismunandi vaeligntingar varethandi drengi og stuacutelkur sumir kunna aeth halda aeth ekki seacute eins mikilvaeliggt aeth stuacutelkur stundi naacutem og drengir og thornviacute geta komieth upp vandamaacutel vegna thorn ess hve heimilieth og skoacutelinn byggja aacute oacuteliacuteku gildismati THORNviacute verethur aeth skapa gagnkvaeligman skilning en thornoacute er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth thornaeth er einnig aacute aacutebyrgeth skoacutelans eetha menntakerfisins aeth auka samstarf vieth heimilin til aeth jafna uacutet feacutelagslegan mismun
43
Samkvaeligmt skyacuterslunum geta menningarleg og truacutearleg viethhorf einnig stangast aacute og valdieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og aeligttingjum thorn eirra erfiethleikum Til daeligmis geta kennsluhaeligttir iacute dvalarlandinu verieth mjoumlg fraacutebrugethnir starfsaethferethum kennara iacute heimalandi nemandans Iacute sumum menningarsamfeacuteloumlgum eru boumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir alls ekki hvoumltt til thornroska ndash einnig skammast foreldrar siacuten fyrir aeth boumlrn thorn eirra seacuteu foumltlueth Unglingum einkum stuacutelkum er einnig haldieth heimavieth til aeth hjaacutelpa til vieth huacutesverkin Auk thorness eiga foreldrar oft mjoumlg erfitt meeth aeth aethlagast nyacuteju samfeacutelagi og gliacutema vieth feacutelagsleg vandamaacutel Vandamaacutel barnanna endurspegla ef til vill thornessar erfiethu fjoumllskylduaethstaeligethur Iacute oumlethrum skyacuterslum er bent aacute aeth aethalvandamaacutelieth seacute aeth skoacutelarnir lagi sig ekki aeth breyttum aethstaeligethum og nyacutejum nemendahoacutepum THORNetta kemur fram iacute thorn viacute aeth iacute fjoumllmenningarlegum skoacutelahverfum beinist kennslan enn aeth eintyngdum nemendum og allir nemendur faacutei sams konar undirbuacutening undir thorn aacutetttoumlku iacute stoumlethluethu samfeacutelagi thorn ar sem aetheins ein menning raeligethur riacutekjum Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum veldur stefnan iacute huacutesnaeligethismaacutelum thorn viacute aeth margir innflytjendur buacutea iacute sama hverfinu Aukinn fjoumlldi innflytjenda aacute sama svaeligethi getur valdieth thornviacute aeth erfitt seacute aeth faacute nemendur til aeth laga sig aeth aethstaeligethum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgum er hins vegar aetheins tekieth aacute moacuteti faacuteeinum nemendum af innflytjendaaeligttum og thorn viacute faacute thorn eir afar liacutetinn stuethning iacute skoacutelum thorn ar Oft er skortur aacute haeligfum kennurum og fjaacutermunum til aeth haeliggt seacute aeth veita thornessum nemendum stuethning Iacute flestum skyacuterslunum er einnig fullyrt aeth menningar- og tungumaacutelatengd vandamaacutel annars eetha beggja foreldra ndash og barnsins thornar meeth einnig iacute moumlrgum tilvikum ndash geti skapaeth erfiethleika iacute samskiptum vieth skoacutelann 243 Stuethningsaethferethir sem skila goacuteethum aacuterangrijaacutekvaeligethum niethurstoumlethum
Burtseacuteeth fraacute ofangreindum vandamaacutelum maacute benda yacute msar jaacutekvaeligethar niethurstoumlethur varethandi thorn ann stuethning sem skoacutelar faacuteveita kennarar faacuteveita og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum faacute viacuteetha um loumlnd Greint er fraacute nokkrum daeligmum um sliacutekt heacuter aacute eftir Innan sveitarfeacutelaga viacuteetha um loumlnd annast verkefnastjoacuterar aacute yacutemsum skoacutelastigum aacuteaeligtlanagereth skipulag og thorn roacuteun naacutems fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Seacuterfraeligethingar iacute maacutelefnum innflytjenda kunna einnig aeth taka thorn aacutett iacute thorn viacute starfi 44
saacutelfraeligethingar feacutelagsfraeligethingar osfrv Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum er einnig starfsfoacutelk sem annast raacuteethgjoumlf og samraeligmingarvinnu iacute samstarfi vieth skoacutela kennara og innflytjendur Grundvallaratriethi er aeth iacute skoacutelunum starfi seacuterhaeligft starfsfoacutelk svo sem moacuteethurmaacutelskennarar og aethstoetharfoacutelk kennarar sem kenna tungumaacutel viethkomandi dvalarlands sem annaeth tungumaacutel kennarar iacute undirbuacuteningsbekkjum seacuterfraeligethingar iacute kennslufraeligethum sem starfa sem menningartuacutelkar og seacuterkennarar fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum Mjoumlg mikilvaeliggt er aeth gerethar seacuteu einstaklingsaacuteaeligtlanir fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er einnig kennt aacute tveimur tungumaacutelum og thornaeth skilar afar goacuteethum aacuterangri Nemandi getur thornaacute fylgt eigin naacutemsaacuteaeligtlun iacute staeth kennsluaacuteaeligtlunar sem miethast vieth hoacutepaacuterangur aacute aacutersgrundvelli ndash thornetta virethist skila mjoumlg goacuteethum aacuterangri einkum meethal thorneirra nemenda sem eru nyacutekomnir til landsins Iacute thorn essu felst sveigjanleiki baeligethi hvaeth naacutemstiacutema og naacutemsefni snertir og einnig er nemandanum ekki gert aeth sitja iacute sama bekknum aftur hafi hann ekki naacuteeth hoacutepmiethuethu marki Iacute moumlrgum skoacutelum er innflytjendanemendum boethin stuethningskennsla og aethstoeth vieth heimanaacutem aeth skoacuteladegi loknum Stuethningur skoacutelastjoacutera er afar mikilvaeliggur thorn eim kennurum sem hafa meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir aeth gera THORNeim finnst einnig teymisvinna og stuethningur alls kennarahoacutepsins vera forsenda thorn ess aeth aacuterangur naacuteist iacute starfi thorn eirra meeth thornessa nemendur Faeligrni kennarans skiptir einnig skoumlpum um hvernig saacute stuethningur sem veittur er nyacutetist Sumir kennarar hafa farieth aacute naacutemskeieth innan skoacutelanna og fengieth thorn jaacutelfun og kennslu iacute thornviacute hvernig veita skal nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir eetha af innflytjendaaeligttum (eetha baeligethi) stuethning Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute nokkrum loumlndum (td Ungverjalandi) syacutena aeth tilfallandi og einstaklingsbundnir thornaeligttir ndash einkum viethhorf kennara faglegur sveigjanleiki og hagkvaeligmni ndash skipta skoumlpum thornegar kemur aeth thornviacute aeth meta hvort vel hafi tekist til vieth aethloumlgun innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir THORNaeth er undir starfsfoacutelkinu komieth og faglegri aacutebyrgeth og reynslu kennarana hversu vel nemendur falla inn iacute skoacutelasamfeacutelagieth Ef snemma er byrjaeth aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettu innflytjendabarna (td barna aacute aldrinum thorn riggja til fimm aacutera) stuethlar thornaeth aeth auknum tungumaacutelathornroska thorn eirra til framtiacuteethar Auk thorness staethfesta fraeligethimenn
45
aeth meeth thorn viacute aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettuna komi fyrr iacute ljoacutes hvort tviacutetyngd boumlrn seacuteu meeth seacuterkennsluthornarfir Sums staethar (td iacute Sviacutethornjoacuteeth) hafa rannsoacuteknarteymi moacutetaeth aacuteaeligtlun um hvernig hjaacutelpa skuli ungum boumlrnum aeth laeligra tungumaacutel THORNessi aacuteaeligtlun byggist aacute nyacutelegum rannsoacuteknum og koumlnnunum Mestu maacuteli skiptir aeth hvetja boumlrn til aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins og einnig sitt eigieth moacuteethurmaacutel hjaacutelpa boumlrnum aeth naacute goacuteethum toumlkum aacute tungumaacutelinu tala mikieth vieth thorn au og faacute thorn au sjaacutelf til aeth tala hlusta og vera jaacutekvaeligethur stuethla aeth samskiptum vieth fullorethna og jafnaldra raeligetha vieth boumlrnin skapa umhverfi sem er gefandi og hvetjandi vinna iacute litlum hoacutepum syacutena thorn viacute sem boumlrnin og aethstandendur thorn eirra hafa fram aeth faeligra aacutehuga Annars staethar (td iacute Zuumlrich iacute Sviss) syacutena niethurstoumlethur utanaethkomandi mats aeth iacutemynd fjoumllmenningarskoacutela verethi betri ef allir skoacutelar faacute stuethning vieth aeth takast aacute vieth aukinn fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum Baeligethi foreldrar og allur almenningur faacute betra aacutelit aacute thornessum skoacutelum allir nemendur ndash ekki bara thorn eir sem eru af innflytjendaaeligttum ndash oumlethlast betri menntun kennarar auka faeligrni siacutena til muna kennarar vinna betur saman iacute teymum og thornroacutea sameiginlega naacutemsaacuteaeligtlanir Iacute sumum loumlndum er thorn vermenningarlegum aethferethum beitt innan skoacutelanna til aeth efla feacutelagslega samkennd meethal nemenda og moumlrg tungumaacutel eru notueth iacute naacuteminu til aeth efla vitsmunalegan feacutelagslegan og tilfinningalegan thorn roska thorneirra Annars staethar (td iacute Portuacutegal) annast umsjoacutenarkennari viethkomandi nemanda oumlll uacuterraeligethi stuethning og naacutemsmat thornannig aeth oumlll thornau uacuterraeligethi sem koma nemandanum til goacuteetha eru samraeligmd Meeth einstaklingsaacuteaeligtlun er tungumaacutelaaethstoeth samraeligmd stuethningi sem nemandi faeligr vegna seacuterthornarfa THORNessi stefna er talin naacute til allra thorn aacutetta og stuethlar aeth goacuteethum starfshaacutettum thornegar unnieth er aacute einstaklingsgrundvelli 244 Goacuteethur aacuterangur thorn ar sem naacutem fer fram aacuten aethgreiningar iacute fjoumllmenningarlegum bekkjum
Varethandi aacuteaeligtlaeth eetha thorn egar framkvaeligmt mat aacute stuethningsaethferethum thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og innflytjendur aeth raeligetha er iacute flestum skyacuterslunum greint fraacute thornviacute aeth enda thornoacutett faacutear heildarrannsoacuteknir hafi farieth fram aacute thorn essu tviacutethornaeligtta sviethi hafi thorn oacute nokkrar minni haacutettar kannanir og matsskyacuterslur verieth gerethar aacute landsviacutesu eetha innan sveitarfeacutelaga Helstu kostir og gallar naacutemsumhverfis seacuterskoacutela eetha 46
skoacutela aacuten aethgreiningar iacute umfjoumlllun landanna um fjoumllmenningarlega bekki sem byggist aacute thorn essum koumlnnunum og matsskyacuterslum eru tilgreindir heacuter fyrir neethan Iacute fyrsta lagi hefur grundvallarreglunni um naacutem aacuten aethgreiningar verieth framfylgt meeth goacuteethum aacuterangri iacute moumlrgum skoacutelum thorn ar sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stunda sinn hverfisskoacutela aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum Iacutetreka ber aeth til aeth sliacutekur aacuterangur naacuteist thornurfa baeligethi naeliggileg viethboacutetaruacuterraeligethi og stuethningur vieth sliacuteka nemendur aeth vera fyrir hendi Einnig er mjoumlg mikilvaeliggt aeth naacutemskraacutein bjoacuteethi upp aacute fjoumllbreytni og innihaldi naacutems- og kennsluefni sem tekur mieth af reynsluheimi innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum naacutemsgreinum virethist kennsla iacute litlum hoacutepum einnig vera goacuteethur kostur Iacutehlutun moacuteethurmaacutelskennara eetha aethstoetharfoacutelks tviacutetyngdra kennara eetha seacuterkennara iacute samvinnu vieth umsjoacutenarkennara hefur reynst vel Stuethningur skoacutelastjoacutera og jaacutekvaeligtt viethhorf kennara skiptir einnig miklu maacuteli iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Jafnframt er mikilvaeliggt aeth kennarar hafi notieth goacuteethrar grunnmenntunar og fengieth starfsthornjaacutelfun Seacuterfraeligethingar hafa fagnaeth opinni umraeligethu iacute skoacutelum thornar sem kennarar vinna hver meeth oumlethrum og einnig meeth samtoumlkum stofnunum og fagfoacutelki utan menntageirans Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru uppi hugmyndir um aeth taka aeligtti aacute moacuteti fjoumllmenningarlegum hoacutepum iacute undirbuacuteningsbekkjum en ekki einungis nemendum af einu thornjoacuteetherni eetha tveimur Talieth er mikilvaeliggt aeth foacutelk af innflytjendaaeligttum seacute aeth stoumlrfum iacute skoacutelum Siacuteethast en ekki siacutest virethist afar mikilvaeliggt aeth siacutemat eetha moacutetandi mat fari stoumlethugt fram iacute skoacutelastofunni ndash til daeligmis meeth athugunum og naacutemsmoumlppum ndash auk staethlaethra proacutefa
25 Naacutemsmat2
Viacuteethast hvar er mikieth lagt upp uacuter thorn viacute aeth meta haeligfni tviacutetyngdra
bdquoNaacutemsmatldquo viacutesar til thorness hvernig kennarar eetha aethrir seacuterfraeligethingar safna kerfisbundieth og nota upplyacutesingar um frammistoumlethu nemenda ogeetha thornroska thorneirra aacute mismunandi sviethum (boacuteklegt naacutem hegethun eetha feacutelagslega thornaeligtti) Iacute thornessum kafla er baeligethi fjallaeth um grunnmat sem miethar aeth thornviacute aeth greina getu nemanda og hugsanlega seacuterkennsluthornarfir hans og moacutetandi mat (siacutemat) sem miethar aeth thornviacute aeth upplyacutesa kennara um naacutemsferli nemanda og vera thorneim leiethbeinandi um hvernig haga skuli kennslunni
47
2
nemenda iacute tungumaacuteli dvalarlandsins Og thorn ar meeth einnig thornoumlrf nemenda fyrir tungumaacutelastuethning aacute forskoacutelastigi eetha thornegar thorneir hefja skoacutelagoumlngu siacutena Tungumaacutelieth er forsenda thorness aeth nemendum vegni vel iacute naacutemi og viacuteetha um loumlnd er notaeth naacutemsefni thorn ar sem tungumaacutelakunnaacutetta thorneirra er jafnframt koumlnnueth Iacute oumlllum loumlndunum hafa verieth thornroacuteueth matstaeligki og proacutef sem loumlgueth eru aeth viethkomandi aethstaeligethum og notueth til aeth meta thorn roska nemenda grunnfaeligrni thorn eirra iacute naacutemi sem og til aeth greina seacuterkennsluthornarfir einstakra nemenda Flest thornessara taeligkja og proacutefa eru stoumlethlueth og fyrst og fremst aeligtlueth eintyngdum nemendum Sum thorn essara proacutefa eru thornyacutedd aacute yacute mis tungumaacutel en thornegar tungumaacutelaproacutef eru thornyacute dd veretha aacute thorneim breytingar ndash thorn au geta orethieth erfiethari (eetha auethveldari) en ella setningaskipan og beygingar oretha eru mismunandi milli tungumaacutela Einnig geta oreth eetha hugtoumlk verieth miserfieth eftir tungumaacutelum jafnvel thornoacutett thornau seacuteu augljoacuteslega soumlmu merkingar Og jafnvel thornoacutett efni seacute thornyacutett yfir aacute moacuteethurmaacutel nemanda getur menningarmunur aacute milli landa verieth hindrun iacute vegi og haft aacutehrif aacute proacutefniethurstoumlethur Iacute oumlethrum tilvikum aethstoethar tuacutelkur vieth matsferlieth annaethhvort thornyacuteethir hann ritaethan texta proacutefsins og meethfylgjandi leiethbeiningar eetha uacutetskyacuterir efni proacutefsins fyrir nemendanum til aeth menningarmunur og feacutelags- og efnahagslegir thorn aeligttir vefjist ekki fyrir honum Stundum eru foreldrar beethnir aeth annast sliacuteka tuacutelkun thorn oacute aeth mjoumlg hafi verieth gagnryacutent aeth einhver sem er mjoumlg tilfinningalega tengdur nemandanum seacute honum til aethstoethar Til aeth draga uacuter aacutehrifum tungumaacutels og menningar iacute matsferlinu eru sums staethar einnig notueth proacutef sem leyst er uacuter aacuten oretha til aeth meta vitsmunalega haeligfni nemanda Helsta vandamaacutelieth sem getieth er um iacute skyacuterslum yacute missa landa (td Danmoumlrk Finnland Grikkland Kyacutepur Sviacutethornjoacuteeth THORNyacuteskaland ) er aeth matstaeligkin eru ekki houmlnnueth eetha loumlgueth aeth nemendum af innflytjendaaeligttum og thornaeth veldur yacutemsum vandamaacutelum Seacuterfraeligethingar veretha aeth gaeligta iacutetrustu varkaacuterni thorn egar thorn eir tuacutelka niethurstoumlethur thornessara proacutefa Nemendur af innflytjendaaeligttum eiga ekki soumlmu moumlguleika aacute aeth naacute goacuteethum aacuterangri og nemendur fraacute dvalarlandinu vegna thorness aeth thorneir hafa ekki vald aacute tungumaacutelinu ogeetha annarri kunnaacutettu sem krafist er iacute proacutefinu Saacutelfraeligethileg proacutef eru sjaldan loumlgueth aeth thornoumlrfum innflytjendanemenda iacute Evroacutepu
48
Reacutett mat aacute einstaklingsbundnum thornoumlrfum nemenda er thornviacute alveg undir thorneim seacuterfraeligethingi komieth sem annast matieth og thorn ekkingu hans og haeligfni til aeth taka tillit til tviacutetyngi og fjoumllmenningarlegra thorn aacutetta thornegar proacutefieth fer fram og niethurstoumlethur thorness eru metnar Enda thornoacutett algengt seacute aeth fjoumlldi tviacutetyngdra nemenda seacute ruacutemlega 10 af heildarfjoumllda nemenda aacute landsviacutesu eru engar seacuterstakar reglur eetha kroumlfur varethandi menntun og kunnaacutettu seacuterfraeligethinga aacute thornessu sviethi Til aeth leysa uacuter thornes sum vanda er talieth bryacutent aeth iacute naacutemsmati seacute beitt heildstaeligethum aethferethum thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutems- og thornroskaferli thorn egar innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eru annars vegar Oft nota kennarar siacutemat og samraeligethur vieth nemendur og foreldra sem matstaeligki Naacutemsmarkmieth sem nemanda eru sett eru byggeth aacute grunnfaeligrni hans naacutemssoumlgu og aethstaeligethum hans iacute liacutefinu Iacute matsferlinu skipta thorn aeligr upplyacutesingar sem foreldrar og nemandinn sjaacutelfur veitir houmlfuethmaacuteli THORN egar thorn oumlrf er fyrir frekara mat leitar skoacutelinn aethstoethar hjaacute fjoumllfaglegum matsteymum Afla thorn arf upplyacutesinga hjaacute oumlllum kennurum sem koma aeth thorn viacute aeth kenna nemandanum (umsjoacutenarkennara fagkennara tungumaacutelakennara kennara iacute undir-buacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennara og seacuterkennara) Feacutelagsraacuteethgjafar og saacutelfraeligethingar koma einnig aeth matinu og greina seacuterkennsluthornarfir og naacutemserfiethleika Iacute sumum loumlndum ogeetha sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Finnlandi) velja sumir saacutelfraeligethingar aeth greina framfarir barnsins iacute oumlethru tungumaacuteli thorn ess og lyacutesa stundum einnig moacuteethurmaacutelskunnaacutettu thorn ess samhlietha hefethbundnum matsaethferethum Seacute thorn oumlrf fyrir naacutekvaeligmara mat til aeth haeliggt seacute aeth greina seacuterkennsluthornarfirnaacutemserfiethleika barnsins er saacute haacutettur hafethur aacute viacuteethast hvar aeth skoacutelinn viacutesar nemandanum ogeetha foreldrum hans til seacuterstakra stofnana sem annast mat greiningu og stuethning (td saacutelfraeligethi- og raacuteethgjafarthornjoacutenustu aacute sviethi menntamaacutela stuethningsmiethstoumlethva sjuacutekra- og uppeldisstofnana mats- og stuethningsmiethstoumlethva osfrv) Matieth fer fram aacute grundvelli aacutelitsgjafar fraacute skoacutelanum og foreldrunum auk athugana rannsoacutekna og proacutefana aacute barninu THORNaeth er framkvaeligmt af seacuterfraeligethingum (td saacutelfraeligethingum uppeldisfraeligethingum osfrv) sem veita skoacutelanum og foreldrunum upplyacutesingar og raacuteethgjoumlf um thorn roska barnsins og thorn ann stuethning sem thornaeth thornarfnast vegna seacuterthornarfa sinna
49
Iacute flestum loumlndum er thornaeth svo aeth thornegar nemandinn hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu eru foreldrarnir beethnir aeth leggja fram goumlgn um naacutemsferil hans iacute heimalandi siacutenu (skoacutelaskyacuterslur matsniethurstoumlethur osfrv) en flestir hafa glataeth thorn essum upplyacutesingum Iacute thorn eim tilvikum sem upplyacutesingar skortir eetha vafi leikur aacute um seacuterkennsluthornarfir nemanda thorn egar hann hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu fer fram naacutems- og saacutelfraeligethimat byggt aacute thorneim goumlgnum fraacute heimalandinu sem tiltaeligk eru ogeetha fleiri proacutefanir til aeth haeliggt seacute aeth greina haeligfni nemandans og aacutekveetha hvaetha stuethning hann thornarf Sums staethar td iacute Bretlandi (Englandi Skotlandi og Wales) eiga foreldrar reacutett aacute aeth aacutefryacuteja fyrir reacutetti ndash eetha einhverri annarri stofnun eetha samtoumlkum aacute sviethi seacuterkennslu- og foumltlunarmaacutela sem annast getur uacuterlausn deilumaacutela ndash ef thorneir saeligtta sig ekki vieth niethurstoumlethu viethkomandi yfirvalda varethandi seacuterkennsluthornarfir barnsins og uacuterraeligethi thornar aeth luacutetandi Verieth getur aeth viethkomandi yfirvoumlld neiti aeth framkvaeligma mat eetha leggja fram bdquoyfirlyacutesinguldquo um seacuterkennsluthornarfir thorn ar sem greint er fraacute thorneim seacuterstoumlku uacuterraeligethum sem barnieth thornarfnast iacute naacutemi siacutenu einnig getur verieth um aeth raeligetha thornau uacuterraeligethi sem loumlgeth eru til eetha aeth barnieth seacute sett iacute seacuterskoacutela Fjoumlldi thornjoacutenustuaethila og seacuterfraeligethinga koma aeth mati aacute nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Yfirleitt er thornaeth umsjoacutenarkennarinn sem fyrst kannar thorn arfir og getu nemendanna seacuterkennsluthornarfir eru greindar iacute samstarfi vieth seacuterkennara Oft tekur teymi sem samanstendur af oumlllum kennurunum sem koma aeth naacutemi nemanda af innflytjendaaeligttum thornaacutett iacute matsferlinu (kennari iacute undirbuacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennari kennari iacute tungumaacuteli dvalarlandsins seacuterkennari osfrv) Ef thorn oumlrf krefur geta einnig fleiri seacuterfraeligethingar (saacutelfraeligethingur hjuacutekrunarfraeligethingur feacutelagsraacuteethgjafi talkennari laeligknir osfrv) fraacute velferetharthornjoacutenustu sveitarfeacutelagsskoacutela eetha stuethningsmiethstoumlethvum tekieth thorn aacutett iacute matsferlinu Einnig er talieth mikilvaeliggt aeth foreldrar taki thorn aacutett iacute matsferlinu Ef thorn oumlrf krefur getur skoacutelinn raacuteethlagt nemanda og foreldrum hans aeth leita seacuter frekari aethstoethar hjaacute naacutemsmatsthornjoacutenustu endurhaeligfingarthornjoacutenustu utan skoacutelans heilsugaeligslu og feacutelagsthornjoacutenustu stuethningsmiethstoumlethvum greiningar- og raacuteethgjafarstoumlethvum stofnunum aacute sviethi seacuterkennslu osfrv
50
Siacuteethan er tekin aacutekvoumlrethun uacutet fraacute niethurstoumlethum uacuter matsferlinu oftast af viethkomandi skoacutelayfirvoumlldum iacute samraacuteethi vieth viethkomandi thornjoacutenustuaethila um thorn aacute seacuterkennslu og stuethning sem nemandinn thorn arfnast Siacuteethan er gereth aethgerethaaacuteaeligtlun thorn ar sem tilgreindur er saacute stuethningur sem viethkomandi nemandi thornarf aeth faacute Allt efni thornessa kafla er soacutett iacute upplyacutesingar uacuter svaeligethisskyacuterslunum og thornaeth syacutenir hve floacutekieth maacutel thornaeth er aeth greina tengsl milli seacuterthornarfa nemanda og thorn ess aeth hann seacute af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thorn aeligttir svo sem feacutelagslegur og menningarlegur bakgrunnur venjur og viethmiethanir truacutearbroumlgeth kynferethi efnahagslegar aethstaeligethur osfrv geta einnig haft marktaeligk aacutehrif aacute thornetta floacutekna samspil
51
3 YFIRLIT YFIR NIETHURSTOumlETHUR GREININGARVINNU
Greiningarvinna rannsoacuteknarinnar foacuter fram aacute grundvelli thorneirra niethurstaethna sem fengust af kynningum og umraeligethum sem fram foacuteru iacute thorneim sex heimsoacuteknum sem skipulagethar voru innan ramma verkefnisins aacute eftirfarandi stoumlethum Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Athornenu (Grikklandi) Pariacutes (Frakklandi) Brussel (Belgiacuteu) Amsterdam (Hollandi) og Varsjaacute (Poacutellandi) THORN riacuter meginthornaeligttir reacuteethu thornessu staetharvali a) THORN essi loumlnd buethust til aeth annast hagnyacutett greiningarstarf meethan heimsoacuteknir faeligru fram b) Landfraeligethileg staethsetning er til vitnis um aeth menning landanna og kennslufraeligethileg naacutelgun seacute af oacuteliacutekum toga c) Innflytjendahefeth ndash baeligethi var um raeligetha staethi meeth langri innflytjendahefeth og staethi thornar sem innflytjendamaacutel voru tiltoumllulega nyacutett fyrirbaeligri THORNessar heimsoacuteknir voru farnar iacute thorn eim tilgangi aeth sjaacute iacute raun hvernig aethstaeligethur innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir vaeligru iacute hinum yacutemsu skoacutelum iacute tengslum vieth hina fimm meginthornaeligtti rannsoacuteknarinnar Allir seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute gestgjafastarfinu houmlfethu aacuteethur fengieth upplyacutesingar um verkefnieth og thorn aacute fimm thorn aeligtti sem hoacutepurinn aeligtlaethi aeth greina og raeligetha vieth thornaacute um Allar heimsoacuteknirnar foacuteru fram aacute sama haacutett meeth kynningu aacute viethfangsefninu aacute vegum seacuterfraeligethinga iacute viethkomandi sveitarfeacutelagilandi kynningu heimamanna aacute staetharvali heimsoacuteknum og umraeligethum vieth seacuterfraeligethinga og iacute kjoumllfarieth umraeligethum og braacuteethabirgethagreiningum innan seacuterfraeligethingahoacutepsins THORNar sem allar heimsoacuteknirnar voru skipulagethar meeth sama haeligtti og meeth tilliti til thorn ess hve miklu maacuteli skiptir hverjir koma aeth naacutemi innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir var einn uacuter hoacutepi eftirtalinna aethila tilnefndur til thorn aacutetttoumlku iacute starfinu aacute hverjum staeth aethstandenda fagmanna annarra en kennara seacuterfraeligethinga fraacute matsstofnunum og stefnumoacutetandi aethila Aacuteethur en gereth verethur grein fyrir megineinkennum thorn eirra staetha sem heimsoacutettir voru er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth seacuterfraeligethingarnir aacute oumlllum thornessum stoumlethum voru afar jaacutekvaeligethir og vildu deila reynslu sinni
53
goacuteethum aacuterangri jafnt sem oacuteleystum vandamaacutelum meeth seacuterfraeligethingum annarra landa THORNeir syacutendu allir mikla faglega aacutebyrgeth
31 Kynning aacute thorn eim stoumlethum sem voru heimsoacutettir og helstu einkenni thorneirra Niethurstoumlethum heimsoacuteknanna verethur fylgt uacuter hlaethi meeth stuttri kynningu aacute thorn eim stoumlethum sem farieth var til aacutesamt nokkrum almennum upplyacutesingum Naacutenari upplyacutesingar sem og upplyacutesingar um thornaacute skoacutela og stofnanir sem heimsoacutettar voru iacute loumlndunum sex er aeth finna aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem upplyacutesingarnar um aethildarloumlndin eru wwweuropean-agencyorgagency-projects Upplyacutesingar um thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru er einnig aeth finna aftast iacute thornessari skyacuterslu 311 Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Fyrst var farieth til Malmouml THORN etta var eini staethurinn thorn ar sem seacuterfraeligethingarnir heimsoacutettu ekki stofnanir aacute sviethi menntamaacutela heldur raeligddu vieth kennara iacute almennum grunnskoacutelum ndash meeth nemendur aacute aldrinum sjouml til sextaacuten aacutera ndash og fagfoacutelk iacute stuethningsmiethstoumlethvum Saelignsku gestgjafarnir stoumlrfuethu allir iacute Rosengaringrd sem er uacutethverfi iacute Malmouml einni fjoumllmenningarlegustu borg Sviacutethornjoacuteethar thornar sem um 34 iacutebuacutea eru af innflytjendur THORNar er atvinnuleysi mikieth meethal innflytjenda Iacute Rosengaringrd getur thornaeth orethieth um 80 Iacute Sviacutethornjoacuteeth eru nemendur af innflytjendaaeligttum aethallega fraacute Miethausturloumlndum og loumlndum fyrrum Juacutegoacuteslaviacuteu Mikill fjoumlldi nemenda sem aeligttaethur er fraacute thorn eim sloacuteethum gengur iacute skoacutela iacute Rosengaringrd Enn fremur stunda aethallega boumlrn af innflytjendaaeligttum naacutem aacute forskoacutelastigi iacute Rosengaringrd Boethieth er upp aacute forskoacutelanaacutem fraacute sex aacutera aldri Menntastefna iacute Sviacutethornjoacuteeth einkennist af mikilli valddreifingu sveitarfeacuteloumlg hafa mikieth sjaacutelfraeligethi og reynslu iacute menntamaacutelum Iacute Malmouml leggur borgarstjoacutern til aukafjaacuterveitingu til styrktar iacutebuacuteum af erlendum uppruna Oumlllum nemendum og fjoumllskyldum thorn eirra stendur til boetha yacutemiss konar thorn joacutenusta hjaacute stofnunum sem iacute sumum tilvikum eru seacuterstaklega aeligtlaethar innflytjendum svo sem innflytjendaraacuteethi heilbrigethisstofnun fyrir yngstu boumlrnin heilbrigethisstofnun fyrir floacutettamenn og innflytjendur moacuteethurmaacutelsstoumlethvum osfrv Mikil aacutehersla er loumlgeth aacute thorn aacutetttoumlku foreldra en seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth thorn eir aeligttu stundum iacute samskiptaerfiethleikum vieth foreldrana thorn etta foacutelk aacutettar sig ekki alltaf aacute uppbyggingu og starfsemi skoacutelanna og menntakerfisins 54
THORNess vegna segjast nemendur og aethstandendur thorneirra stundum finna til einangrunar Annaeth vandamaacutel er aeth innflytjendur thornurfa aeth ganga iacute gegnum heillangt ferli aacuteethur en thorneir faacute dvalarleyfi iacute viethkomandi landi Hvaeth skoacutelana varethar kveetha loumlg aacute um aeth boumlrn og unglingar sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en saelignsku eigi reacutett aacute kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu iacute grunn- og framhaldsskoacutela Markmiethieth er aeth boumlrn og unglingar naacutei betra valdi aacute tungumaacutelinu og faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra meira um eigin menningu og hvaeth er liacutekt og oacuteliacutekt iacute hinum tveimur menningarheimum Auk thorn ess geta nemendur fengieth aethstoeth iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef thorn oumlrf krefur Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth stundum vaeligri erfitt aeth finna kennara sem talaethi viethkomandi tungumaacutel einkum ef um liacutetinn minnihlutahoacutep vaeligri aeth raeligetha Enn fremur loumlgethu thorneir aacuteherslu aacute aeth afar bryacutent vaeligri aeth kennsla og mat aacute nemendum faeligri fram aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum moacuteethurmaacutelinu og saelignsku THORNegar um oacuteliacuteka menningarheima er aeth raeligetha thorn arf aeth beita mismunandi aethferethum vieth kennslu og samskipti Kynna thornar menningarlega fjoumllbreytni iacute skoacutelunum og efla hana aacute jaacutekvaeligethan haacutett Reglan er suacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almennan skoacutela aeth undanskildum nemendum sem eru heyrnarskertir en thorneir faacute oftast seacuterstaka aethstoeth og gaeligtu thorn urft seacuterstoumlk uacuterraeligethi eetha naacutemsaacuteaeligtlun Nemendum sem eru meeth thorn roskahoumlmlun stendur til boetha seacuterstoumlk naacutemsaacuteaeligtlun thorn eir eru iacute seacuterbekkjum innan almennu skoacutelanna og faacute fyrst og fremst aethstoeth stuethningskennara og utanaethkomandi teyma innan veggja skoacutelastofunnar Stuethningsefni fyrir kennara og goacuteeth taeligki eru til staethar iacute skoacutelunum Kennarar og einnig seacuterfraeligethingar fraacute stuethningsmiethstoumlethvum kynntu thornaeth sem thorn eir toumlldu bryacutenast THORN ar aacute meethal aeth skjoacutet afskipti hefethu forgang aeth mikilvaeliggt og bryacutent vaeligri aeth eiga samstarf vieth foreldra samvinnu viethmeethal seacuterfraeligethinga iacute skoacutelanum og aeth gott andruacutemsloft skapaethist iacute skoacutelanum THORNeim var einnig ljoacutest aeth meeth thornviacute aeth beina foacutelki af innflytjendaaeligttum aacute sama svaeligethieth gaeligtu orethieth til seacuterstoumlk innflytjendagettoacute 312 Athornena (Grikkland) Naeligst var farieth til Athornenu thorn ar sem heimsoacutettur var einn grunnskoacuteli og einn framhaldsskoacuteli Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum fimm til sextaacuten aacutera Einnig var farieth iacute heimsoacutekn aacute eina matsstofnun Iacute grunnskoacutelanum voru alls 110 nemendur thorn ar af 40 af innflytjendaaeligttum Nokkrir uacuter siacuteetharnefnda hoacutepnum aacutettu vieth minni
55
haacutettar naacutemserfiethleika aeth etja Iacute framhaldsskoacutelanum voru 270 nemendur thorn ar af 25 af innflytjendaaeligttum og tveir thorn eirra voru meeth seacuterkennsluthornarfir Flestir nemendanna voru fraacute loumlndum utan ESB ndash svo sem Albaniacuteu Moldaviacuteu Uacutekraiacutenu Ruacutesslandi Afriacuteku Pakistan Sameinuethu arabiacutesku furstadaeligmunum og Tyrklandi ndash og einnig Ruacutemeniacuteu Poacutellandi og Buacutelgariacuteu Baeligethi grunn- og framhaldsskoacutelarnir eru nyacutebyrjaethir aeth taka aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjendanemenda fraacute yacutemsum loumlndum Oft er erfitt aeth aacutetta sig aacute thorn viacute hvaetha nemendur eru af innflytjendaaeligttum vegna thorness aeth thornessum fjoumllskyldum er frjaacutelst aeth taka upp griacutesk noumlfn Boethieth hefur verieth upp aacute thornann moumlguleika til aeth koma iacute veg fyrir mismunun af einhverju tagi og thornaeth virethist almennt koma seacuter vel fyrir thorn aacute sem eru vel aeth seacuter iacute griacutesku Baacuteethir skoacutelarnir voru opnir fyrir fjoumllmenningarlegum aacutehrifum og beitt var sveigjanlegum kennsluaethferethum Iacute grunnskoacutelanum var reynt aeth hafa samband vieth aethstandendur nemenda til aeth bjoacuteetha baeligethi thornaacute og boumlrnin velkomin Enn fremur feacutekk starfsfoacutelkieth thornann stuethning sem thornaeth thornurfti til aeth naacutem gaeligti farieth fram aacuten aethgreiningar THORN oacute aeth skoacutelarnir eigi aeth fylgja almennri naacutemskraacute gera kennararnir einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir alla nemendur Nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins stendur til boetha haeligg og sveigjanleg aacuteaeligtlun til aeth thorn eir geti laeligrt griacutesku Fyrstu aacutetjaacuten maacutenuethina fara nemendurnir ekki iacute nein skrifleg proacutef heldur eingoumlngu munnleg Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gangast undir naacutemsmat aacute seacuterstakri matsstofnun THORNessi stofnun veitir svo kennurum raacuteethgjoumlf um hvernig laga thorn arf naacutemskraacutena aeth thorn oumlrfum thorneirra Saacutelfraeligethingur veitir einnig stuethning sem og seacuterkennari sem kennir fyrst og fremst staeligrethfraeligethi og griacutesku suacute kennsla fer fram iacute fimm manna hoacutepum iacute seacuterstoumlkum skoacutelastofum og haacutemarkstiacutemafjoumlldi er tiacuteu klukkustundir Matsstofnunin sem heimsoacutett var hafethi nyacutelega tekieth til starfa Huacuten thornjoacutenar nemendum iacute 250 skoacutelum iacute Athornenu og thorn ar sinna aacutetjaacuten seacuterfraeligethingar thorn verfaglegri starfsemi Um er aeth raeligetha opinbera thornjoacutenustu sem heyrir undir menntamaacutelaraacuteethuneytieth og er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thornaeth er eins til tveggja aacutera biethlisti Allir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir njoacuteta sams konar thornjoacute nustu (griacuteskir nemendur jafnt sem nemendur af innflytjendaaeligttum) Verkefnum er thornoacute breytt og thornau eru aethloumlgueth oacuteliacutekum forsendum hvaeth varethar tungumaacutel og menningu THORN egar um er aeth raeligetha innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir gera seacuterfraeligethingarnir athuganir siacutenar innan veggja 56
heimilisins eetha iacute skoacutelanum og nota baeligethi oacuteformlegar aethferethir og thornoumlgul samskipti en einnig formleg proacutef THORN egar nemendur hafa gengist undir naacutemsmat iacute heimalandi siacutenu er niethurstaetha thorness stundum thornyacutedd yfir aacute griacutesku en nemendur eru einnig endurmetnir Siacuteethan er gereth aacuteaeligtlun um nyacutett naacutemsmat sem hefjast skal aeth thorn remur aacuterum liethnum Mat aacute nemendum af innflytjendaaeligttum fer aacutevallt fram iacute skoacutelanum Matsstofnunin er iacute samstarfi yfirleitt oacuteformlegu vieth foreldra skoacutela og menntamaacutelaraacuteethuneytieth Foreldrarnir faacute iacute hendur uacuterskureth um hvaeth thornaeth er sem barnieth thornarfnast og thorneim er iacute sjaacutelfsvald sett hvort thorneir afhenda hann skoacutelanum Seacuterfraeligethingarnir houmlfethu oreth aacute thorn viacute aeth aethstandendur skorti upplyacutesingar aacute eigin tungumaacuteli og aeth thornaeth gaeligti valdieth samskiptaerfiethleikum Samstarfieth milli skoacutelanna og matsstofnu-narinnar byggist aacute tilmaeliglum sem kennararnir faacute iacute hendur skoacutelunum er thorn oacute ekki skylt aeth fara aeth thorn essum tilmaeliglum Kennarar baacuteru iacute thornviacute sambandi stundum fyrir sig skorti aacute uacuterraeligethum eetha aeth thorneir vaeligru meeth of marga nemendur iacute bekknum Stofnunin sendir einnig tilmaeligli til menntamaacutelaraacuteethuneytisins um thornaeth hvers konar uacuterraeligethi thorn arf aeth veita nemendum og skoacutelum THORNoacute aeth vaxandi fjoumlldi nemenda meeth oacuteliacutekan menningarlegan bakgrunn vaeligri tiltoumllulega nyacutett viethfangsefni var suacute aacutebyrgeth sem skoacutelastjoacuternendur og kennarar syacutendu thornar aeth luacutetandi afar mikilvaeliggur og jaacutekvaeligethur liethur iacute starfi beggja skoacutelanna Sveigjanleg naacutemskraacute var tekin upp komieth var aacute samvinnu iacute naacutemi og samstarf var haft vieth aethra thornjoacutenustuaeth ila sem deildu meeth thorneim aacutebyrgethinni 313 Pariacutes (Frakkland)
THORNriethja heimsoacuteknin var farin til Pariacutesar iacute fjoacutera skoacutela aacute forskoacutela- og grunnskoacutelastigi Nemendurnir iacute thorn essum skoacutelum voru aacute aldrinum thornriggja til ellefu aacutera Iacute einum thorn essara skoacutela var seacuterstakur sameiningarbekkur (bdquoClasse drsquoInteacutegration Speacutecialiseacuteeldquo) Iacute honum er farieth eftir sameiningaraacuteaeligtlun thorn ar sem nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir er veittur stuethningur iacute almennum bekkjum og einnig seacuterstakur stuethningur thornar fyrir utan thornegar thornoumlrf krefur Skoacutelarnir fjoacuterir voru allir aacute sama svaeligethinu sem er svokallaeth forgangssvaeligethi iacute menntamaacutelum en thorn ar byacuter mikill fjoumlldi innflytjenda Griacuteetharmargar fjoumllskyldur eiga iacute fjaacuterhagslegum erfiethleikum og atvinnuleysi er mjoumlg mikieth Um 680 nemendur voru iacute thornessum skoacutelum og thorn ar af voru um 85 af innflytjendaaeligttum Flestir thornessara
57
nemenda voru fraacute Norethur- og Vestur-Afriacuteku aethallega fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum en einnig fraacute Asiacuteu og mun faeligrri voru fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Helmingur nemenda naut stuethnings seacuterkennara iacute skoacutelanum eetha feacutekk aethstoeth aacute sjuacutekra- eetha saacutelfraeligethistofnunum utan skoacutelans og toacutelf nemendur voru iacute sameiningarbekknum Yacutemiss konar friacutestundastarf var skipulagt innan skoacutelanna iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaethila aacute vegum sveitarfeacutelagsins eftir skoacutela eetha iacute skoacutelafriacuteum til aeth nemendur gaeligtu stundaeth friacutestundastarf sem fjoumllskyldur thorneirra gaeligtu ekki veitt thorneim Fjoumllskyldur sem buacutea vieth feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika faacute afslaacutett aacute allri sliacutekri starfsemi aacute vegum skoacutelans og thornurfa ekki aeth greietha fyrir haacutedegisvereth aacute skoacutelatiacutema THORN raacutett fyrir thornaeth fannst kennurum thorn essi fjaacuterhagslegi stuethningur ekki svara naeliggilega thorneim thornoumlrfum sem blasa vieth Skoacutelarnir eru iacute naacuteinni samvinnu vieth stofnun sem er aeth hluta til fjaacutermoumlgnueth af sveitarfeacutelaginu svokallaetha stuethnings- samstarfs- og rannsoacuteknarstofnun iacute thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi (Ethno-Psychology) THORNar starfar saacutelfraeligethingur aacutesamt fjoacuterum menningarmiethlurum og thorneir vinna aeth thorn viacute aeth skapa tengsl milli foreldra og skoacutela Starfsfoacutelk stofnunarinnar veitir starfsfoacutelki skoacutelans stuethning og thorn egar barn er meeth naacutemserfiethleika byacuteethur thornaeth foreldrunum aethstoeth siacutena THORNaeth hittir viethkomandi foreldra eetha aethstandendur iacute skoacutelanum tvisvar iacute maacutenuethi utan skoacutelatiacutema THORN ekking og skilningur aacute menningu foacutelksins er talinn vera meginforsenda thorn ess aeth haeliggt seacute aeth veita barninu fjoumllskyldu thorness og thorn ar af leiethandi einnig skoacutelanum sem bestan stuethning Vilji var fyrir thornaacutetttoumlku foreldra iacute skoacutelastarfinu Foreldrar voru fengnir til aeth koma aeth heimsoacutekninni og veittu afar mikilvaeliggar upplyacutesingar sem voumlrpuethu ljoacutesi aacute viethbroumlgeth nemenda Nemendur eru skraacuteethir iacute skoacutela (samkvaeligmt buacutesetu) Foreldrar geta ekki valieth iacute hvaetha skoacutela barnieth gengur Nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almenna skoacutela og thorneir sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja faacute thorn ann stuethning sem thorn eir thorn urfa hjaacute seacuterkennurum og oumlethrum seacuterfraeligethingum innan skoacutelans Nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute einfaldaethar kennslubaeligkur iacute skoacutelanum Um leieth og nemandinn naeligr tilsettu markmiethi er stuethningskennslu haeligtt en ef hann aacute aacutefram iacute erfiethleikum tekur skoacutelasaacutelfraeligethingur sem er iacute samstarfi vieth seacuterkennarann iacute skoacutelanum aeth seacuter aeth meta thornarfir nemandans meeth samthornykki foreldra Iacute thorn eim tilvikum sem skoacutelinn byacuteethur ekki upp aacute fullnaeliggjandi uacuterlausn eetha aethstandendur samthornykkja ekki thornaeth sem iacute boethi er getur feacutelags- eetha heilbrigethisthornjoacutenusta komieth aeth
58
maacutelinu utan skoacutelans THORN ar er tekieth aacute moacuteti aethstandendum aacutesamt nemandanum thorn arfir hans eru metnar og hann er tekinn iacute meethfereth (td ef hann er heyrnarskertur) Annars konar iacutehlutun fraacute utanaethkomandi aethilum stendur til boetha ef um hreyfihoumlmlun eetha saacutelraeligna erfiethleika er aeth raeligetha Einnig er til iacute daeligminu aeth nemandi seacute settur iacute seacuterbekk eftir aeth mat hefur farieth fram Franska er thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute kennslustundum og kennslubaeligkurnar eru aacute froumlnsku THORNar sem sumir nemendur eiga erfitt meeth aeth bjarga seacuter aacute froumlnsku eru svokallaethir undirbuacuteningsbekkir iacute faacuteeinum skoacutelum aacute svaeligethinu thornar sem markmiethieth er aeth nemendur naacutei betri toumlkum aacute tungumaacutelinu THORNar geta nemendur soacutett tiacutema iacute froumlnsku allt fraacute thorn rem maacutenuethum og upp iacute heilt aacuter aacuteethur en thorneir hefja skoacutelagoumlngu Ekki var talieth bryacutent aeth thorn eir laeligrethu moacuteethurmaacutel sitt jafnvel ekki af kennurum af innflytjendaaeligttum Svo virethist sem loumlgeth seacute meginaacutehersla aacute aeth foacutelk laeligri tungumaacutel dvalarlandsins Gott andruacutemsloft var riacutekjandi iacute skoacutelunum huacutesakynnin voru vel skipuloumlgeth og nemendur houmlfethu noacuteg plaacutess Starfsemi skoacutelanna var vandlega undirbuacutein og skipuloumlgeth iacute samraeligmi vieth thorn arfir nemenda Kennararnir greindu fraacute nokkrum bryacutenum vandamaacutelum aeth thornouml rf seacute fyrir haeligrri fjaacuterveitingu og meiri starfsthornjaacutelfun og aeth illa gangi aeth faacute kennara til starfa aacute svaeligethi sem hefur oreth aacute seacuter fyrir aeth vera bdquoerfittldquo 314 Brussel (Belgiacutea)
Iacute fjoacuterethu heimsoacutekninni var farieth iacute tvo froumlnskumaeliglandi skoacutela iacute Brussel ndash einn almennan grunnskoacutela og einn seacuterskoacutela ndash og iacute flaeligmskumaeliglandi matsstofnun Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum tveggja og haacutelfs aacuters og upp iacute fjoacutertaacuten aacutera gamlir Fyrir heimsoacuteknina aacutetti hoacutepurinn kost aacute aeth heyra tvaeligr daeligmisoumlgur aethra fraacute fjoumllskyldu og hina fraacute ungmennum af innflytjendaaeligttum og raeligetha vieth thornetta foacutelk Fram kom aeth erfitt vaeligri fyrir foreldra aeth faacute besta stuethning sem voumll er aacute fyrir barn sem er iacute seacuterkennslu thornannig aeth thornaeth geti stefnt aeth almennu naacutemi og einnig aeth yrethu thorn eir fyrir oacutebeinum fordoacutemum Viethhorf ungmennanna var aeth mestu leyti hieth sama en thornau aacutettu einnig iacute erfiethleikum meeth eigin sjaacutelfsmynd hvaetha menningarheimi thornau tilheyrethu Stundum fundu thornau fyrir houmlfnun baeligethi fraacute iacutebuacuteum dvalarlandsins og foacutelki af eigin thornjoacuteeth erni Iacute raun lifi thorn au iacute tveim oacuteliacutekum menningarheimum og fyrst thorn urfi thorn au sjaacutelf aeth laeligra aeth saeligtta sig vieth thornaeth ndash og siacuteethan aethrir
59
Almenni skoacutelinn var grunn- og framhaldsskoacuteli staethsettur aacute svaeligethi thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda var buacutesettur aethallega fraacute Norethur-Afriacuteku en einnig fraacute Asiacuteu og fraacute Evroacutepuloumlndum sem ekki voru aethilar aeth ESB Nokkrir innflytjendur voru fraacute Suethur-Ameriacuteku Mikieth tillit var tekieth til thornessara aethstaeligethna iacute skoacutelanum en thornar voru um 400 nemendur fraacute 57 loumlndum Starfraeligktir eru fimm bekkir sem eiga aeth bdquobruacutea biliethldquo fyrir nemendur sem nyacutekomnir eru til landsins THORNar geta thorneir stundaeth naacutem iacute allt aeth eitt aacuter thorn ar til thorn eir fara iacute vietheigandi bekk aacute siacutenu naacutemsstigi Nemendur geta skipt um bekk hvenaeligr sem er aacute skoacutelaaacuterinu THORNarna voru aacutettatiacuteu nemendur sem kunnu naacutenast ekki oreth iacute froumlnsku Tungumaacutelakunnaacutetta er thornaeth sem raeligethur mestu um hvernig bekkurinn er samsettur Svo virtist sem nemendur vaeligru ekki meeth neinar seacuterkennsluthornarfir heldur thorn yrftu einungis aethstoeth vieth tungumaacutelieth THORNeir toumlluethu hver sitt tungumaacutel og voru aacute mismunandi aldri og meeth mismikla skoacutelagoumlngu aeth baki Iacute grunnskoacuteladeildinni sem naacuteethi til thornriggja naacutemsstiga var einn kennari meethal starfsfoacutelksins sem annaethist thorn vermenningarlega kennslu Iacute framhaldsskoacuteladeildinni voru fimm naacutemsstig og kennararnir thornar voru allir franskir Andruacutemsloftieth var thornaeliggile gt nemendur og kennarar virtust aacutehugasamir Agi og fastar reglur fylgja hinum hefethbundnu kennsluaethferethum en er tekieth sem sjaacutelfsoumlgethum hlut iacute skoacutelastarfinu thornar sem aacutekveethieth vald og full virething fyrir fjoumllbreytileika fer saman Skoacutelinn toacutek thorn aacutett iacute tilraunaverkefni sem var kallaeth bdquotungumaacutel og menningldquo og gekk uacutet aacute aeth fella franska tungu aeth menningu naacutemsmanna af innflytjendaaeligttum Ef verkefnieth skilar jaacutekvaeligethum aacuterangri er aeligtlunin aeth vinna aeth thorn viacute iacute 80 skoacutelum til viethboacutetar iacute froumlnskumaeliglandi hluta Belgiacuteu Viethhorf kennara gagnvart fjoumllbreyttri menningu nemenda voru afar jaacutekvaeligeth THORNeir notuethu yacutemsar leiethir og kennslufraeligethilegar aethferethir til aeth kenna tungumaacutel dvalarlandsins og beittu einnig oumlllum hugsanlegum raacuteethum til aeth auethvelda samskiptin og naacutemsferlieth Leggja ber aacuteherslu aacute nokkur atriethi vieth val aacute naacutemsefni aeligtti aeth taka mieth af kunnaacutettu nemenda iacute tungumaacutelinu en einnig aldri thorneirra iacute sumum naacutemsgreinum kann aeth vera nauethsynlegt aeth nota texta sem lagaethir hafa verieth aeth thornoumlrfum nemenda meiri almenn samskipti og samvinna vieth jafnaldra iacute oumlethrum bekkjum gaeligti liacuteka orethieth til aeth auethvelda nemendum aeth skipta yfir iacute almenna bekki thorn egar thorn ar aeth kemur Jafnraeligethi og gott andruacutemsloft skapast thorn egar nemendur stunda saman naacutem iacute thorneim bekkjum sem aeligtlaeth er aeth bdquobruacutea billdquo og skoacutelinn uppfyllir hlutverk sitt
60
sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast fyrst Sliacutekt aeligtti einnig aeth gera foreldrum og fjoumllskyldum auethveldara um vik vieth aeth koma aeth skoacutelastarfinu Mikilvaeliggt er aeth tryggja aeth svigruacutem seacute til samraeligethna og aeth kennarar faacutei allan thornann stuethning sem thorneir thornurfa Iacute seacuterskoacutelanum foacuter fram starfsnaacutem aacute grunn- og framhaldsskoacutelastigi og thornar voru 300 nemendur Tilgreint var aeth 60 nemenda vaeligru af innflytjendaaeligttum Huacutesakynnin voru fremur ruacutemgoacuteeth en ekki haganlega innreacutettueth Nemendurnir aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvandamaacutel aeth etja og sumir voru liacutekamlega fatlaethir Enn fremur soumlgethu seacuterfraeligethingarnir aeth oft staeligethu tungumaacutelaerfiethleikar iacute vegi fyrir thorn viacute aeth haeliggt vaeligri aeth hafa naeligg samskipti vieth foreldra Iacute sumum tilvikum var einnig um samskiptavandamaacutel aeth raeligetha vieth innflytjendanemendur thorn viacute aeth oumlll kennsla foacuter fram aacute froumlnsku Til aeth sigrast aacute thorn essum erfiethleikum nota kennararnir myndabaeligkur Soumlmu erfiethleikar kunna aeth koma upp vieth mat aacute nemendum enda thornoacutett seacuterfraeligethingarnir seacuteu meethvitaethir um hver vandinn er Tekieth var fram aeth ekki vaeligri haft mikieth samband vieth almenna skoacutela Samtoumlkin VCLB Koepel (Vrije Centrum voor Leerlingenbegeleinding) eru samtoumlk stofnana sem annast raacuteethgjoumlf og stuethning vieth nemendur Helsta verkefnieth er aeth sinna samraeligma og styethja vieth hinar 48 svaeligethisstofnanir sem samtoumlkin naacute til en ekki eru houmlfeth bein samskipti vieth nemendur og foreldra Oumlll thorn joacutenusta aacute thornessum stofnunum er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thorn aeligr eru reknar og fjaacutermagnaethar af menntamaacutelaraacuteethuneyti flaeligmskumaeliglandi hluta landsins Svaeligethisstofnanirnar veita nemendum foreldrum kennurum og grunn-og framhaldsskoacutelum stuethning og raacuteethgjoumlf Markmieth VCLB-samtakanna er aeth efla skoacutela kennara og foreldra Miethaeth er aeth thornviacute aeth styrkja almennu skoacutelana gera raacuteethgjafarstarfieth skilvirkara leita fyrirbyggjandi aethferetha og naacute fram reacutettri greiningu skref fyrir skref ndash meeth thorn viacute aeth draga uacuter truflandi thorn aacutettum og leggja aacuteherslu aacute jaacutekvaeligethu thornaeligttina Samkvaeligmt starfsfoacutelkinu eiga baeligethi nemendur fraacute dvalarlandinu og nemendur af innflytjendaaeligttum vieth soumlmu vandamaacutel aeth etja thornegar thorneir buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur thornaeth sem kemur barni af innflytjendaaeligttum til goacuteetha kemur oumlllum boumlrnum til goacuteetha Engin seacuterstoumlk aacutehersla var loumlgeth aacute nemendur sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
61
315 Amsterdam (Holland) Fimmta heimsoacuteknin var farin til Amsterdam iacute tvo seacuterskoacutela aacute grunnskoacutelastigi einn seacuterskoacutela aacute framhaldsskoacutelastigi thorn ar sem starfsnaacutem fer fram aacute fimm mismunandi stoumlethum og iacute tvaeligr matsstofnanir Meethan aacute heimsoacutekninni stoacuteeth aacutetti hoacutepurinn thorness kost aeth hlusta aacute thorn ingmann iacute hollenska thorn inginu raeligetha um thornau vandamaacutel sem blasa vieth og hvaeth gera thorn yrfti til aeth koma iacute veg fyrir mismunun og tryggja betri naacutemsgaeligethi fyrir thornaacute nemendur sem liacutetils mega siacuten Meethal thorneirra vandamaacutela sem fjallaeth var um var skortur aacute leikskoacutelanaacutemi tungumaacutelakennslu og aukafjaacuterveitingu vegna nemenda sem eiga vieth tungumaacutelaerfiethleika aeth etja Iacute einum grunnskoacutelanum voru 320 nemendur aacute aldrinum thorn riggja til thornrettaacuten aacutera og um 70 thorneirra voru af innflytjendaaeligttum THORNar var aeth finna uacuterraeligethi fyrir nemendur meeth talroumlskun og tungumaacutelaerfiethleika og einnig gaacutetu 180 nemendur fengieth stuethning sem thornoacute foacuter fram iacute oumlethrum skoacutelum iacute Amsterdam Meginmarkmiethieth var aeth efla talthornroska og tungumaacutelakunnaacutettu nemenda Sumir nemendanna houmlfethu fyrst stundaeth naacutem iacute almennum skoacutela en verieth sendir iacute seacuterskoacutela vegna tungumaacutelaerfiethleika THORN oacute aeth sumir nemendur eigi afturkvaeligmt iacute hverfisskoacutelann sinn eru samt margir sem stunda allt sitt grunnskoacutelanaacutem iacute seacuterskoacutelanum Foreldrum er frjaacutelst aeth velja hvaetha skoacutela sem er fyrir barnieth en sliacutekt val er ekki alltaf auethvelt fyrir innflytjendur Aacute naeligstu misserum munu skoacutelarnir annast mat og aethstoetha vieth aeth finna thornann skoacutela sem hentar nemandanum best iacute samraacuteethi vieth foreldra hans Sem kennsluefni notar skoacutelinn alls kyns sjoacutenraeligna hluti Oumlllum hugsanlegum raacuteethum er beitt til aeth auka orethaforetha nemenda og auethvelda samskipti vieth fjoumllskyldur thorneirra Skoacutelinn var iacute naacutenu samstarfi vieth almennu skoacutelana thornar sem iacute boethi var starfsthornjaacutelfun stuethningur og eftirfylgnithornjoacutenusta Seacuterfraeligethingarnir loumlgethu aacuteherslu aacute mikilvaeliggi thorness aeth mat faeligri fram eins fljoacutett og unnt vaeligri og iacute kjoumllfar thorn ess yrethi gripieth til vietheigandi raacuteethstafana Iacute hinum grunnskoacutelanum voru 153 nemendur aacute aldrinum fjoumlgurra til toacutelf aacutera Nemendur iacute thornessum skoacutela aacutettu vieth alvaralega naacutemserfiethleika aeth etja og mikil samskiptavandamaacutel (td einhverfu) 85 thornessara nemenda voru af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Afriacuteku Asiacuteu og nokkrir fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Fjoumlrutiacuteu nemendur stunduethu naacutem iacute almennum bekkjum Skoacutelinn aethstoethar foreldra vieth aeth velja 62
grunnskoacutela thorn ar sem barnieth getur stundaeth naacutem iacute grennd vieth heimili sitt og boethieth er upp aacute stuethning og eftirlit annars staethar fraacute Iacute thorneim tilvikum sem nemendur meeth einhverfu stunduethu naacutem iacute almennum skoacutelum fengu kennarar thornar starfsthornjaacutelfun hjaacute seacuterkennurum Kennarar faacute greitt fyrir sliacutek verkefni Iacute skoacutelanum var starfaeth bdquoaacuten aethgreiningarldquo iacute thorn eim skilningi aeth nemendur meeth einhverfu voru settir iacute blandaetha hoacutepa THORNeir voru ekki iacute seacuterhoacutepum allir nemendur fylgdu einstaklingsaacuteaeligtlun Uacutethugsaeth var hvernig samskiptum aacuten orethaliacutekamstjaacuteningu skyldi beitt og sami haacutettur hafethur aacute alls staethar innan skoacutelans Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute thornaacutetttoumlku foreldra iacute oumlllu skoacutelastarfinu ndash naacutemi jafnt sem friacutestundastarfi osfrv Ef thornoumlrf var aacute voru tuacutelkar fengnir til aeth aethstoetha kennara og foreldra iacute samskiptum siacutenum Einnig var notueth svokoumlllueth bdquoskilaboethaboacutekldquo til aeth auethvelda kennurum nemendum og foreldrum aeth hafa samskipti En thornraacutett fyrir allt komu sum boumlrnin ekki iacute skoacutelann heldur voru heima Ekki virtist loumlgeth nein aacutehersla aacute aeth kenna nemendum moacuteethurmaacutel sitt iacute skoacutelanum thorn oacute aeth thorn riacuter starfsmenn thornar vaeligru af innflytjendaaeligttum En mikieth var lagt upp uacuter thornviacute aeth nemendur aethloumlguethust menningu dvalarlandsins Kennsla iacute framhalds- og starfsnaacutemsskoacutelanum foacuter fram aacute fimm stoumlethum THORN ar var tekieth aacute moacuteti ungmennum meeth minni haacutettar naacutemserfiethleika sem oft tengdust hegethunarvanda Iacute skoacutelanum voru 300 nemendur aacute aldrinum toacutelf aacutera til tviacutetugs Stoacuter hluti nemenda (yfir 80) iacute skoacutelanum var af innflytjendaaeligttum Iacute einum skoacutelanna var aacuteberandi mikieth af nemendum fraacute Suacuteriacutenam sem aacute aacuterum aacuteethur var hollensk nyacutelenda Flestir thorn essara nemenda gaeligtu gengieth iacute almenna skoacutela ef thorn eir fengju stuethning Seacuterfraeligethingar greindu fraacute thorn viacute aeth oft kaeligmi alvarlegur menningarskortur iacute veg fyrir aeth nemendur naeligethu toumlkum aacute tungumaacutelinu Hafa thorn arf meira eftirlit meeth thornessum nemendum thorn eir thornurfa aeth faacute kennslu iacute naacutemsgreinum sem thorneir skilja og stunda hagnyacutetara naacutem Einstaklingsbundin naacutemskraacute er loumlgueth aeth getu nemenda Eftir fjoumlgurra aacutera skoacutelagoumlngu fara thorn eir svo reglubundieth iacute starfsthornjaacutelfun iacute fyrirtaeligkjum Gott andruacutemsloft var aacute thorn essum stoumlethum reglur voru skyacuterar og thorneim var fylgt og umhverfieth virtist vera oumlruggt Kennararnir voru mjoumlg aacutehugasamir og syacutendu hverjum einasta nemanda mikla athygli thorneir unnu jafnvel iacute friacutetiacutema siacutenum Efni og buacutenaethur var lagaethur aeth thornoumlrfum
63
Beitt var vel skipuloumlgethum og hagnyacutetum aethferethum vieth aeth koma unga foacutelkinu uacutet iacute atvinnuliacutefieth og tengslin vieth vinnumarkaethinn voru goacuteeth Greint var fraacute thornviacute aeth misjafnlega gengi aeth eiga samskipti vieth foreldra Iacute nokkrum skoacutelum var mikieth lagt upp uacuter samskiptum vieth aethstandendur nemenda en svo var ekki alls staethar Foreldrar iacute thorneim skoacutela sem var meeth flesta nemendur fraacute Suacuteriacutenam soumlgethust veretha fyrir mikilli mismunun iacute samfeacutelaginu Nemendum sem aacutettu seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en hollensku var boethieth upp aacute seacuterstoumlk tungumaacutelanaacutemskeieth iacute skoacutelunum Takmarkaeth samband virtist vera haft vieth almenna skoacutela Mats- og endurhaeligfingarstofnanirnar tvaeligr houmlfethu fyrst og fremst meeth thornaacute nemendur aeth gera sem aacutettu vieth alvarleg feacutelagsleg vandamaacutel og hegethunarvanda aeth etja Meirihluti thorn eirra var af innflytjendaaeligttum ndash flestir fraacute Norethur-Afriacuteku Nokkrir thorneirra houmlfethu komist iacute kast vieth loumlgin Iacute thornessum stofnunum var markmiethieth fyrst og fremst thornaeth aeth kynnast fortiacuteeth thornessara ungmenna skipuleggja eftirlit iacute tiltekinn tiacutema iacute samraacuteethi vieth thorn au sjaacutelf og undirbuacutea thorn au undir aeth fara uacutet aacute vinnumarkaethinn Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute samstarf vieth aethstandendur og fengnir voru thornyacuteethendur ogeetha tuacutelkar til aeth haeliggt vaeligri aeth kanna vieth hvaetha aethstaeligethur fjoumllskyldan lifethi 316 Varsjaacute (Poacutelland) Iacute sjoumlttu heimsoacutekninni var farieth iacute fimm almenna skoacutela iacute Varsjaacute ndash tvo grunnskoacutela og thorn rjaacute framhaldsskoacutela ndash og til samtaka sem annast lagalega iacutehlutun Grunnskoacutelarnir voru reknir af hinu opinbera en ekki framhaldsskoacutelarnir Yfir 700 nemendur aacute aldrinum sex til fjoacutertaacuten aacutera voru iacute grunnskoacutelunum tveim Iacute oumlethrum skoacutelanum voru 35 nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu og Norethur-Kaacutekasus Fjoumlldi nemenda af innflytjendaaeligttum var mjoumlg breytilegur vegna thorn ess aeth algengt er aeth Poacutelland seacute aetheins viethkomustaethur fjoumllskyldur komi thornangaeth tiacutemabundieth og yfirgefi svo landieth Tungumaacutelaerfiethleikar voru helsta vandamaacutel thornessara nemenda sem og skaethlegar afleiethingar striacuteethsaacutetaka sem thorn eir houmlfethu upplifaeth Boethieth var upp aacute kennslu iacute poacutelsku tvisvar iacute viku aacute vegum skoacutelayfirvalda iacute borginni Skoacutelinn var iacute samstarfi vieth samtoumlkin sem annast lagalega iacutehlutun iacute tengslum vieth tilraunaverkefnieth bdquofjoumllmenningarlegur skoacutelildquo sem stutt er af skrifstofu menntamaacutela iacute Varsjaacute Markmiethieth var aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth aethlagast skoacutelasamfeacutelaginu THORNarna var aeth stoumlrfum aethstoetharmaethur 64
fraacute Tsjetsjeniacuteu sem annaethist menningarmiethlun og tuacutelkun og kenndi nemendum einnig moacuteethurmaacutel sitt Sliacutekt var talieth mikilvaeliggt fyrir menningarlega sjaacutelfsmynd nemenda og frekari aethloumlgun thorn eirra Iacute thornessum skoacutelum hafa engir nemendur verieth greindir meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute hinum grunnskoacutelanum voru um 10 nemenda af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Viacuteetnam Enginn thorn eirra var meeth seacuterkennsluthornarfir thorn vert aacute moacuteti gekk thorneim mjoumlg vel iacute skoacutelanum Foreldrar voru reiethubuacutenir til aeth greietha fyrir aukatiacutema fyrir boumlrn siacuten ef thornau houmlfethu thornoumlrf fyrir thornaeth Framhaldsskoacutelarnir voru nyacuteteknir til starfa og var kennslustefnan iacute thorneim mjoumlg iacute anda hlutaetheigandi kennara eetha stjoacuternmaacutelamanna iacute landinu Iacute tveimur thorn essara skoacutela voru 420 nemendur aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera THORN rjaacutetiacuteu nemendur voru floacutettamenn fraacute Tsjetsjeniacuteu og oumlethrum loumlndum iacute Asiacuteu og Afriacuteku 27 nemendur voru af innflytjendaaeligttum Tveir nemendur voru fatlaethirmeeth seacuterkennsluthornarfir Foreldrar og kennarar stoacuteethu sameiginlega aeth rekstri skoacutelanna Nemendur thorn urfa aeth thorn reyta inntoumlkuproacutef iacute thorn essa skoacutela thorn oacute ekki thorneir sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Foreldra greietha skoacutelagjoumlld 6 af thorneim renna iacute laacutenveitingar til nemenda sem buacutea vieth erfiethan fjaacuterhag Innan vieth 10 nemenda thorn urfa ekki aeth greietha skoacutelagjoumlld Hluti styrkveitinga til skoacutelanna kemur fraacute yfirstjoacutern menntamaacutela Meginmarkmiethieth var aeth kenna nemendum aeth lifa iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi og hvetja thorn aacute til aeth hafa jaacutekvaeligtt viethhorf til annarrar menningar og umhverfis Foreldrarnir syacutendu kennurunum mikla samstoumlethu Allir deildu meeth seacuter aacutebyrgethinni kennarar nemendur og foreldrar Tvaeligr af thorneim leiethum sem skoacutelarnir foacuteru var aeth hafa aethstoetharkennara aeth stoumlrfum og beita moacutetandi matisiacutemati Nemendur fengu aukatiacutema iacute poacutelsku eetha oumlethrum greinum um leieth og ljoacutest var aeth thorneir thornyrftu aacute thornviacute aeth halda Nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu fengu kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu Iacute thornrieth ja framhaldsskoacutelanum voru 103 nemendur aacute aldrinum sextaacuten til niacutetjaacuten aacutera Niacuteu nemendur voru af innflytjendaaeligttum Enginn nemendanna var meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute thorn essum skoacutela sem og baacuteethum hinum framhaldsskoacutelunum var markmiethieth thornaeth aeth gera nemendur aeth virkum thorn egnum iacute fjoumllmenningarlegu lyacuteethraeligethislegu nuacutetiacutemasamfeacutelagi Samtoumlkin sem heimsoacutett voru og annast lagalega iacutehlutun eru frjaacutels feacutelagasamtoumlk sem veita foacutelki sem byacuter vieth einangrun og mismunun
65
thorne innflytjendum floacutettamoumlnnum og haeliglisleitendum lagalega aethstoeth thornviacute aeth kostnaetharlausu Samtoumlkin koma fram sem fulltruacutear thornessa foacutelks gagnvart yfirvoumlldum thorn au veita thorn eim einnig tuacutelkathornjoacutenustu Samtoumlkin toacuteku fullan thornaacutett iacute tilraunaverkefninu aacutesamt einum grunnskoacutela eins og fram kom heacuter fyrir framan og stuethningsaethili aacute thorn eirra vegum aethstoethaethi nemendur vieth aeth aethlagast feacutelagslega og laeligra tungumaacutelieth
32 Almennar athugasemdir Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast oacuteliacutekum starfshaacutettum skiptast aacute skoethunum og raeligetha vieth fagfoacutelk aacute thornessu sviethi sem og vieth fjoumllskyldur og siacuteethast en ekki siacutest aeth varpa ljoacutesi aacute tiltekin atriethi Oacutegerningur er aeth gera grein fyrir niethurstoumlethum thorn essara samraeligethna iacute smaacuteatriethum en heacuter aacute eftir er samantekt aacute thorneim meginmaacutelefnum sem voru til umraeligethu baeligethi iacute samraeligethum vieth fagfoacutelkieth og innan hoacutepsins THORNau eru sett fram iacute samraeligmi vieth thornaacute fimm thornaeligtti sem rannsoacuteknin snyacutest um og snerta aetheins thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru 321 Markhoacutepur
Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast yacutemsum aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum annars vegar skoacutelum iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum og hins vegar skoacutelum iacute loumlndum sem nyacutelega eru farin aeth taka aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute oumlethrum riacutekjum af efnahagslegum og poacutelitiacuteskum aacutestaeligethum Aacute thorn essum stoumlethum var foacutelk fraacute yacutemsum loumlndum Aetheins iacute einum skoacutela var meiri hluti nemenda fraacute fyrrum nyacutelenduriacuteki dvalarlandsins Fagfoacutelk aacute oumlllum thorn essum stoumlethum virtist sem nyacutejum nemendum af innflytjendaaeligttum faeligri fjoumllgandi THORNessi tilfinning var fremur fyrir hendi iacute loumlndum thornar sem engin hefeth var fyrir innflytjendum Ekki virethist litieth aacute menningarlega fjoumllbreytni aacute neikvaeligethan haacutett iacute thornessum skoacutelum Almennt riacutekir jaacutekvaeligtt viethhorf iacute skoacutelunum og kennararnir reyna aeth varpa ljoacutesi aacute thorn au gildi sem berast meeth nyacutejum menningarstraumum til dvalarlandsins thorn oacute aeth fjoumllbreytni tengist liacuteka stundum vandamaacutelum bdquosem thornarf aeth leysaldquo THORNetta var mest aacuteberandi iacute skoacutelum sem staethsettir voru aacute svaeligethum thorn ar sem meirihluti iacutebuacuteanna voru innflytjendur og thorn ar sem foacutelk byacuter yfirleitt vieth erfiethar aethstaeligethur baeligethi feacutelagslega og fjaacuterhagslega Sumir kennaranna soumlgethust einnig eiga erfitt meeth aeth takast aacute vieth thorn aeligr nyacuteju aethstaeligethur sem thorn eir staeligethu frammi fyrir iacute starfi siacutenu
66
322 Fyrirliggjandi goumlgn Hvaeth goumlgnum viethviacutekur thornarf aeth liacuteta til tveggja atrietha hvar skoacutelarnir eru staethsettir og hverrar gerethar thorn eir eru Iacute skoacutelum sem staethsettir eru aacute svaeligethum thornar sem stoacuter hluti iacutebuacutea eru innflytjendur var hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum haacutett allt aeth 85 (eetha jafnvel enn haeligrra) Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth vieth sliacutekar aethstaeligethur gaeligtu orethieth til bdquogettoacuteldquo eetha bdquoskoacutelar thornar sem innflytjendur vaeligru iacute algjoumlrum meirihlutaldquo THORNessir skoacutelar voru yfirleitt staethsettir iacute faacutetaeligkrahverfum Tegund skoacutela sem nemendur voru settir iacute ndash almennir skoacutelar eetha seacuterskoacutelar ndash er annaeth atriethi sem huga thorn arf vandlega aeth iacute thornessari skyacuterslu thorn viacute aeth aetheins var aflaeth upplyacutesinga iacute faacuteeinum skoacutelum Iacute almennu skoacutelunum sem heimsoacutettir voru burtseacuteeth fraacute thornviacute hvort margir eetha faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum stunduethu thornar naacutem voru faacuteir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute samanburethi vieth (augljoacutesan) fjoumllda sliacutekra nemenda iacute seacuterskoacutelum Iacute almennu skoacutelunum var nemendum veittur stuethningur vieth aeth aethlagast aethstaeligethum meeth aethstoeth seacuterhaeligfethra starfsmanna og yacutemissa thornjoacutenustuaethila aacute thornviacute sviethi Ef skoacutelinn gat ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir nemenda meeth tiltaeligkum uacuterraeligethum voru thorneir fluttir iacute seacuterskoacutela Hlutfall nemenda sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelunum var milli 60 og 80 af heildarfjoumllda nemenda Starfsfoacutelkieth gerethi seacuter grein fyrir aethstaeligethum Sums staethar voru seacuterskoacutelarnir iacute samstarfi vieth almennu skoacutelana og veittu nemendum stuethning til aeth thorneir gaeligtu verieth aacutefram iacute almennum skoacutela thornoacute aeth almennt vaeligri maacutelum ekki hagaeth thornannig Seacuterskoacutelarnir toacuteku fyrst og fremst vieth nemendum sem aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvanda aeth etja 323 Naacutemsuacuterraeligethi
Flestir thorneir skoacutelar og thornjoacutenustuaethilar sem heimsoacutettir voru voru reknir aacute vegum hins opinbera og aacuten endurgjalds Einn staethur var thornoacute undanskilinn Mismunandi var hvernig skoacutelarnir voru fjaacutermagnaethir og foacuter thornaeth eftir aethstaeligethum iacute hverju landi fyrir sig yacute mist voru thorneir riacutekisreknir eetha reknir aacute vegum sveitarfeacutelaga eetha jafnvel skoacutelakerfisins Aeth oumlethrum kosti voru skoacutelar fjaacutermagnaethir af einkaaethilum Nemendur af innflytjendaaeligttum og aethstandendur thorn eirra njoacuteta soumlmu reacutettinda og aethrir landsmenn Seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute heimsoacuteknunum loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth mannreacutettindi
67
nemenda og aethstandenda thorn eirra vaeligru virt og aeth barist vaeligri gegn mismunun THORN oacute var fjallaeth um nokkur maacutel thorn ar sem um hugsanlega mismunun var aeth raeligetha Foreldrum er ekki alltaf frjaacutelst aeth velja um skoacutela fyrir boumlrn siacuten og jafnvel iacute loumlndum thornar sem valieth er frjaacutelst kann aeth vera bdquovikieth fraacute thorn viacuteldquo vegna samskiptaoumlrethugleika milli foreldra og viethkomandi thornjoacutenustu aethila THORN annig getur of moumlrgum nemendum af innflytjendaaeligttum verieth beint aacute sama staethinn eetha iacute einhvers konar seacuterskoacutela Foreldrarnir soumlgethust einnig oft finna til einangrunar og aeth landsmenn litu ekki aacute thornaacute sem hluta af thornjoacuteethinni Ef thornoumlrf krefur geta innflytjendur fengieth fjaacuterhagsaethstoeth aukalega eins og aethrir iacutebuacutear iacute landinu eiga kost aacute Iacute sumum tilvikum er kostnaethur svo sem vegna skoacutelamaacuteltiacuteetha niethurgreiddur aeth hluta til eetha alveg fyrir fjoumllskyldur sem buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur Kennarar greindu thornoacute fraacute thorn viacute aeth ekki fengist naeliggilegar styrkveitingar fyrir oumlllu thorn viacute sem nemendur thornoumlrfnuethust THORNetta kom fyrst og fremst fram hjaacute kennurum iacute thorneim skoacutelum sem staethsettir voru iacute faacutetaeligkrahverfum og virtist eiga vieth um alla nemendur en ekki bara thornaacute sem eru af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thornjoacutenustuaeth ilar koma aeth maacutelum og eru iacute samstarfi vieth skoacutelana THORNjoacutenustan fer eftir thorn viacute hverrar gerethar skoacutelinn er en yfirleitt er um heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustu aeth raeligetha Iacute Pariacutes var thornannig fyrirkomulag aeth seacuterstoumlk stofnun aacute sviethi thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi var aeth stoumlrfum og iacute Malmouml var stuethningsteymi til taks fyrir skoacutelana Samstarf milli skoacutela og thornjoacutenustuaeth ila virtist einnig oft vera oacuteformlegt Fagfoacutelkieth iacute skoacutelunum benti aacute thorn oumlrfina fyrir aukieth samstarf vieth annars konar stofnanir eetha samtoumlk svo sem thornjoacute ethernissamtoumlk THORNaeth lagethi einnig aacuteherslu aacute aacutevinninginn af thorn viacute aeth faacute til lieths vieth sig foacutelk af yacutemsu thornjoacuteetherni fraacute oacuteliacutekum menningarsvaeligethum THORNaeth var ekki einungis af praktiacuteskum aacutestaeligethum ndash til aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum og auethvelda samskipti vieth foreldra ndash heldur einnig til aeth oumlethlast betri skilning aacute thorn viacute hvernig tekist er aacute vieth foumltlunseacuterkennsluthornarfir iacute oumlethrum menningarheimum Samskipti vieth foreldra og aethkoma thorn eirra aeth allri aacutekvarethanatoumlku varethandi barnieth var augljoacuteslega forgangsmaacutel hvarvetna Kennurum var thorn oacute ljoacutest aeth vegna tungumaacutelaerfiethleika voru alvarleg samskiptavandamaacutel til staethar 324 Stuethningsaethferethir
Iacute oumlllum skoacutelunum sem heimsoacutettir voru hefur verieth komieth upp yacutemiss konar aethferethum til aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth 68
aethlagast aethstaeligethum Kennararnir gerethu seacuter ljoacutest mikilvaeliggi thorn ess aeth nemendur laeligrethu viethkomandi tungumaacutel eins fljoacutett og unnt vaeligri einkum thorneir sem nyacutekomnir voru til landsins og aeth thorneir naeligethu goacuteethum toumlkum aacute thorn viacute Eins og kennararnir bentu aacute gegna skoacutelarnir lykilhlutverki sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast og thorn ar sem frekari aethloumlgun innflytjenda aeth samfeacutelagi dvalarlandsins hefst Samkvaeligmt kennurunum iacute thorn eim skoacutelum sem heimsoacutettir voru var meginmarkmiethieth aeth sigrast aacute tungumaacutelaerfiethleikum meeth oumlllum tiltaeligkum raacuteethum Iacute sumum skoacutelum voru seacuterstakir bekkir til aeth bruacutea bil fyrir nemendur sem thorn arfnast tungumaacutelakennslu iacute tiltekinn tiacutema aacute nokkrum stoumlethum var boethieth upp aacute kennslu aacute tveim tungumaacutelum annars staethar var iacute boethieth upp aacute stuethningskennslu iacute helstu naacutemsgreinunum ndash einnig aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Algengt var aeth kennslubaeligkur vaeligru aacute einu tungumaacuteli en einnig var beitt yacutemsum kennsluaethferethum notaethar voru myndir einfaldaethar baeligkur osfrv Flestir kennaranna soumlgethust vinna eftir sveigjanlegri naacutemskraacute og iacute sumum skoacutelum houmlfethu verieth gerethar einstaklingsaacuteaeligtlanir Allir loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth gaeligtt vaeligri aeth thornoumlrfum hvers nemanda fyrir sig THORNann aacuterangur sem naacuteethist iacute skoacutelunum maacutetti aeth miklu leyti thornakka jaacutekvaeligethu viethhorfi kennara enda thornoacutett thorneir bentu aacute yacutemislegt sem betur maeligtti fara ekki siacutest aeth thornoumlrf vaeligri fyrir starfsthornjaacutelfun THORNraacutett fyrir hieth goacuteetha starf sem unnieth var iacute skoacutelunum voru thorn oacute enn spurningar sem biethu svara svo sem
bull Hvernig aacute aeth draga skyacuter moumlrk milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemserfiethleika
bull Aeth hve miklu leyti tryggja almennir skoacutelar stuethning vieth nemendur og aeth hve miklu leyti sjaacute seacuterskoacutelar um aeth aethstoetha nemendur vieth aeth snuacutea aftur iacute siacutena hverfisskoacutela thorn ar sem thorneir geta stundaeth almennt naacutem
bull Aeth hve miklu leyti nota skoacutelarnir aacutereiethanleg taeligki til aeth greina raunverulegar thorn arfir nemenda og sjaacute thorn eim siacuteethan fyrir thorneim stuethningi sem thorneir thornarfnast
325 Naacutemsmat Matsstofnanirnar voru aacute vegum hins opinbera og veittu gjaldfrjaacutelsa thornjoacutenustu THORNangaeth gaacutetu nemendur foreldrar kennarar og skoacutelar
69
leitaeth Meginmarkmieth thorn eirra var aeth greina thorn arfir nemenda veita upplyacutesingar og leiethbeina foreldrum um thorn arfir barnsins og efla og styethja starfsemi almennu skoacutelanna Seacuterfraeligethingar fraacute thornessum stofnunum minntust aacute mikilvaeliggi thorn ess aeth gerethar vaeligru fyrirbyggjandi raacuteethstafanir og hvernig thorn eir kaeligmu aeth thorn viacute aeth aethstoetha starfsfoacutelk skoacutelanna iacute thorn eim efnum Sem daeligmi um fyrirbyggjandi aethgerethir maacute nefna tvaeligr stofnanir sem eru iacute samstarfi vieth seacuterfraeligethinga aacute loumlgfraeligethisviethi thornegar um er aeth raeligetha ungmenni sem eiga vieth alvarleg hegethunarvandamaacutel aeth etja Aacute annarri stofnuninni eru aeth stoumlrfum menningarmiethlarar og thorn ar hafethi verieth komieth aacute tveggja maacutenaetha eftirlitsaacuteaeligtlun meeth thornessum ungmennum Enda thorn oacutett seacuterfraeligethingar aacute matsstofnunum gerethu seacuter grein fyrir mikilvaeliggi thorn ess aeth (grunn)mat faeligri fram aacute tveimur tungumaacutelum ndash moacuteethurmaacuteli viethkomandi og tungumaacuteli dvalarlandsins ndash til aeth auethveldara vaeligri aeth aacutetta sig aacute thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum var sliacutekt thorn oacute aetheins raunin aacute faacuteeinum stoumlethum Til aeth leysa uacuter tungumaacutelavandanum notuethu thorn eir jafnt formleg sem oacuteformleg matstaeligki og samskipti meeth og aacuten oretha Seacuterfraeligethingarnir bentu aacute aeth faacuteir nemendur sem nyacutekomnir vaeligru til landsins hefethu meeth seacuter upplyacutesingar um naacutemsmat sem fram hefethi farieth iacute heimalandi thorneirra Naacutemsmatieth vakti yacutemsar spurningar og var viethkvaeligmt maacutel Ljoacutest er aeth um tungumaacutelaerfiethleika er aeth raeligetha sem hafa aacutehrif aacute allt ferlieth ndash samskipti vieth foreldra greiningu aacute thornoumlrfum nemandans osfrv ndash og iacute thornaeth riacutekum maeligli aeth sliacutekt kann aeth takmarka gildi thorness matsferlis sem fram fer Samkvaeligmt upplyacutesingum fraacute matsstofnununum virethist sem hlutfallslega faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum komi til thorneirra Aacutestaeligethan gaeligti verieth suacute aeth foreldrar thorneirra faacute ef til vill ekki upplyacutesingar um starfsemi thorn essara stofnana (sem og annarra thornjoacutenustuaethila) Einnig gaeligti aacutestaeligethan verieth suacute aeth litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir aacute mismunandi haacutett iacute hinum yacute msu menningarsamfeacuteloumlgum THORN ar af leiethandi er aeth moumlrgum alvarlegum vandamaacutelum aeth huga thornegar greina skal seacuterkennsluthornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum Augljoacutest er aeth meeth heimsoacuteknunum feacutekkst aetheins takmoumlrkueth mynd af aethstaeligethum aacute hverjum staeth ndash thorn viacute er ekki haldieth fram aeth varpaeth hafi verieth ljoacutesi aacute heildaraethstaeligethur iacute landinu THORN viacute skal liacuteta aacute thornessar niethurstoumlethur sem daeligmi sem aukieth geta skilning aacute aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum
70
4 NIETHURSTOumlETHUR OG TILLOumlGUR
Niethurstoumlethur rannsoacuteknarinnar varpa ljoacutesi aacute nokkur almenn atriethi sem staethfesta mikilvaeliggi thorn eirra spurninga sem fulltruacutear viethkomandi landa settu fram iacute byrjun a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig faeligrni og geta nemenda af innflytjendaaeligttum er metin c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og fjoumllskyldum sem bestan stuethning Svo virethist sem skoacutelar iacute Evroacutepu seacuteu stoumlethugt aeth veretha fjoumllmenningarlegri THORN viacute verethur aeth koma til moacutets vieth nyacute verkefni iacute menntakerfinu og oft thorn ykja thorn au floacutekin thorn ar sem um nyacutejar eetha tiltoumllulega nyacutejar aethstaeligethur er aeth raeligetha Iacute yacute msum loumlndum var aacute aacuterum aacuteethur tekieth aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum eetha loumlndum sem tengdust efnahagslegum vexti eetha auknum iethnaethi Aacute seinni aacuterum maacute greina nyacutejar aethstaeligethur af tvennum toga foacutelk hefur komieth til Evroacutepulanda sem floacutettamenn eetha haeliglisleitendur og fjoumllskyldur flytjast milli landa meeth viethdvoumll iacute einhverju Evroacutepuriacuteki Skoacutelarnir gegna mikilvaeliggu hlutverki thornviacute aeth thorneir eru stundum fyrsti staethurinn thornar sem thornessar fjoumllskyldur hitta foacutelk fraacute dvalarlandinu Greint er fraacute helstu niethurstoumlethum varethandi fjoacutera meginthornaeligttina heacuter fyrir neethan og einnig helstu tilloumlgum sem beint var til seacuterfraeligethinga og stefnumoacutetandi aethila
41 Fyrirliggjandi goumlgn Eins og vieth var aeth buacuteast reyndist gagnasoumlfnunin ekki auethveld viethfangs Innan ramma verkefnisins reyndist haeliggt aeth afla vietheigandi upplyacutesinga fyrst og fremst innan sveitarfeacutelaga Nyacute aethfereth vieth gagnasoumlfnun var tekin upp iacute nokkrum landanna iacute thornessu skyni vegna thorness aeth verkefnieth krafethist tiltekinna upplyacutesinga Mikilvaeliggt er aeth benda aacute aeth goumlgnin sem fengust gefa einungis takmarkaetha mynd af aethstaeligethum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum Ekki er viacutest aeth thorn au seacuteu daeligmigereth fyrir stoumlethuna aacute landsviacutesu Iacute moumlrgum skyacuterslum kemur fram verulegt oacutesamraeligmi sem syacutenir aeth innflytjendanemendur sem faacute seacuterkennslu eru yacute mist hlutfallslega of margir eetha of faacuteir Samkvaeligmt skyacuterslunum er hlutfall nemenda af
71
innflytjendaaeligttum 6-20 af nemendum aacute skoacutelaskyldualdri iacute meirihluta thornaacutetttoumlkulandanna (fyrir skoacutelaaacuterieth 2005-2006) Upplyacutesingarnar sem loumlndin loumlgethu fram og rannsoacuteknin benda til aeth of margir nemendur af innflytjendaaeligttum seacuteu iacute hoacutepi thorn eirra sem faacute seacuterkennslu vegna naacutemserfiethleika og einnig aeth hluta til vegna hegethunarvandamaacutela THORN etta er maacutel sem ekki er haeliggt aeth tuacutelka aacute einfaldan haacutett heldur thorn arfnast naacutekvaeligmrar rannsoacuteknar Yacute msir thornaeligttir eru samtengdir og thornarfnast skoethunar tegund seacuterthornarfa ndash naacutenar tiltekieth naacutemserfiethleikar og gereth thornjoacuteethfeacutelagsthornegna ndash thorn e nemendur sem buacutea vieth erfiethar aethstaeligethur iacute feacutelagslegu og menningarlegu tilliti ogeetha efnahagslegu tilliti Suacute staethreynd aeth of haacutett hlutfall innflytjendanemenda er iacute sumum tilvikum iacute thorn eim hoacutepi sem aacute vieth naacutemsoumlrethugleika etja og faacute seacuteruacuterraeligethi virethist benda til thorn ess aeth einhvers misskilnings gaeligti thornegar greint er aacute milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemsoumlrethugleika og ljoacutest er aeth thornaeth krefst naacutenari rannsoacutekna
Tilloumlgur tengdar goumlgnum Safna thorn arf fleiri goumlgnum og frekari rannsoacutekna er thorn oumlrf til aeth kanna aacutestaeligethur hins augljoacutesa oacutesamraeligmis hvaeth varethar fjoumllda innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum Meginmarkmiethieth verethur aeth afla vitneskju um hvers vegna hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem faacute seacuterkennslu er svo skakkt
42 Naacutemsuacuterraeligethi Iacute oumlllum loumlndunum er boethieth upp aacute yacute mis naacutemsuacuterraeligethi iacute samraeligmi vieth stefnu thorn eirra iacute seacuterkennslumaacutelum ogeetha naacutemi aacuten aethgreiningar Loumlggjoumlf landanna er mismunandi og aacutebyrgetharsviethin geta einnig verieth breytileg aacute milli landa uacuterraeligethi eru af yacute msum toga en virething fyrir mannreacutettindum og stefna sem stuethlar aeth jafnraeligethi eru lykilatriethi hvarvetna THORNau uacuterraeligethi sem standa nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha gilda einnig fyrir innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir Augljoacutest er hver thornrjuacute mikilvaeliggustu maacutelin eru Iacute fyrsta lagi hafa yacutemsir seacuterfraeligethingar og thornjoacutenustuaethilar sem koma aeth maacutelum ekki thornaacute tviacutethornaeligttu seacuterhaeligfingu sem nauethsynleg er til aeth geta annast seacuterkennslu fyrir innflytjendanemendur thornannig aeth komieth seacute sem best til moacutets vieth thornarfir thorneirra
72
Iacute oumlethru lagi er fraacute thorn viacute greint iacute nokkrum skyacuterslnanna aeth fari kennsla fram aacute tveimur tungumaacutelum baeligethi moacuteethurmaacuteli nemenda og thorn viacute maacuteli sem talaeth er iacute viethkomandi landi standi nemendur sig betur ndash einkum ef thorneir faacute sliacuteka kennsla iacute yngstu bekkjunum THORNannig oumlethlast thorneir aukna sjaacutelfsvirethingu og persoacutenulegan thorn roska sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth sjaacutelfsmynd fraacute tveim menningarheimum THORN raacutett fyrir thorn etta kemur fram aeth mismunandi er milli landa sem og innan einstakra landa hvort kennsla fer fram aacute tveimur tungumaacutelum Iacute thornrieth ja lagi er samstaetha um thornaeth iacute oumlllum loumlndunum aeth samstarf thornjoacutenustuaeth ila og thornaacutetttaka foreldra seacute grundvallaratriethi aacute thorn essu sviethi THORN viacute thorn urfa baeligethi seacuterfraeligethingar og aethstandendur aeth taka tillit til thorn ess aeth thorn eir koma uacuter oacuteliacutekum menningarheimum Seacuterfraeligethingarnir sem unnu aeth verkefninu loumlgethu einnig aacuteherslu aacute aeth nauethsynlegt vaeligri aeth koma aacute og auka samvinnu vieth samtoumlk yacutemissa thornjoacuteethernis- og innflytjendahoacutepa sem nemendur tengjast Koma thornarf aacute betra samstarfi vieth aethstandendur og innflytjendasamtoumlk
Tilloumlgur varethandi uacuterraeligethi Stefnumoacutetandi aethilar aeligttu aeth tryggja aeth farieth seacute aeth reglum svo sem aeth mannreacutettindi seacuteu virt aeth fullu og aeth allir njoacuteti soumlmu taeligkifaeligra samkvaeligmt landsloumlgum Meginmarkmiethieth er aeth berjast gegn mismunun kynthornaacutettafordoacutemum og uacutetlendingahatri sem og auka skilning og styethja og efla jaacutekvaeligetha starfshaeligtti innan sveitarfeacutelaga og aacute landsviacutesu Sliacutekir starfshaeligttir aeligttu aeth stuethla aeth samthornaeligttingarstefnu thornar sem gert er raacuteeth fyrir fjoumllbreytileika og aacutehersla er loumlgeth aacute menntunargildi thorn eirra uacuterraeligetha sem nemendum standa til boetha hver sem uppruni thorneirra eetha thornarfir eru Vietheigandi kennsla og uacuterraeligethi thornurfa aeth vera til staethar iacute skoacutelum til aeth haeliggt seacute aeth stunda naacutem aacuten aethgreiningar Markmieth skoacutela aeligttu aeth vera a) Aeth syacutena skilning og virethingu fyrir fjoumllbreytni b) Aeth forethast inntoumlku- og skraacuteningarstefnu sem eykur aethgreiningu c) Aeth viethurkenna styethja og innleietha kennsluaethferethir sem koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir d) Aeth taka virkan thorn aacutett iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaeth ila thorn ar meeth talin innflytjendasamtoumlk og samtoumlk sem vinna aeth maacutelefnum innflytjenda e) Aeth hvetja til samskipta og thornaacutetttoumlku meethal aethstandenda
73
Skoacutelastefna aeligtti aeth vera thorn vermenningarleg og falla aeth thornoumlrfum naeligrsamfeacutelagsins og koma til moacutets vieth thornaeth Sliacutek stefna krefst thorness aeth almennir kennarar jafnt sem seacuterkennarar auki thornekkingu siacutena og haeligfni og nyacuteti seacuter thornaacute starfsthornjaacutelfun sem thorneim er nauethsynleg til aeth oumlethlast betri skilning aacute menningarlegri fjoumllbreytni og takast siacuteethan aacute vieth starf sitt aacute sem reacutettastan haacutett Aethalmarkmiethieth er aeth auka naacutem aacuten aethgreiningar og sjaacute til thorn ess aeth skoacutelar og seacuterfraeligethingar faacutei thornau uacuterraeligethi sem nauethsynleg eru Meeth thornviacute aeth koma iacute veg fyrir einangrun og uacutetilokun foacutelks myndast siacuteethur svokoumllluethu bdquoinnflytjendagettoacuteldquo
43 Stuethningsaethferethir Nemendum og kennurum iacute viethkomandi loumlndum standa til boetha yacutemiss konar stuethningsaethferethir Iacute thorn eim er aethalaacuteherslan loumlgeth aacute aeth foacutelk naacutei toumlkum aacute tungumaacuteli dvalarlandsins meethal annars meeth tviacutetyngdri kennslu bdquobekkjum sem bruacutea billdquo stuethningskennslu viethboacutetarstuethningi og aethstoeth vieth heimaverkefni Getieth er um aeth thorn roacuteun og notkun einstaklingsaacuteaeligtlana seacute mjoumlg mikilvaeligg stuethningsleieth Litieth er aacute stuethning og einhug skoacutelastjoacutera og starfsfoacutelks skoacutelanna sem og teymisvinnu sem mikilvaeligga thornaeligtti Haeligfni kennara vilji og reynsla er lykilatriethi Iacute nokkrum landanna syacutena rannsoacuteknir aeth fleiri stuethningsaethferethir koma aeth gagni svo sem aeth nemendur gangi iacute skoacutela iacute siacutenu hverfi aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum aeth sumar naacutemsgreinar seacuteu kenndar iacute litlum hoacutepum aeth iacute almennum skoacutelum seacuteu kennarar eetha aethstoetharmenn af sama thornjoacuteeth erni og nemendurnir aeth stoumlrfum meeth umsjoacutenarkennaranum Aeth lokum er tekieth fram hve jaacutekvaeligtt seacute aeth iacute einstaklingsaacuteaeligtlunum seacute notaeth naacutems- og kennsluefni sem tekur tillit til reynsluheims og menningar nemenda einnig thorneirra sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Tilloumlgur varethandi stuethningsaethferethir Raacuteethamenn aacute sviethi menntamaacutela aeligttu aeth iacutehuga meeth tilliti til aethstaeligethna aacute hverjum staeth hvernig kennslu aacute tveimur tungumaacutelum skuli haacutettaeth eetha hvernig beita megi fjoumllmenningarlegum aethferethum iacute thornviacute skyni aeth tryggja naacutemsthornroska feacutelagslega aethloumlgun og sjaacutelfsvirethingu meethal nemenda
74
Hvetja thorn arf til thorn ess aeth iacute skoacutelum thorn ar sem nemendur tala moumlrg tungumaacutel verethi moacutetueth aacutekveethin stefna thornar aeth luacutetandi THORNviacute thornarf a) Aeth gera rannsoacutekn aacute aethstaeligethum iacute viethkomandi skoacutelum b) Aeth gera aacuteaeligtlun og tilloumlgur um hvernig auka megi gaeligethi thorness stuethnings sem veittur er innan hvers skoacutela Kennarar aeligttu aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth aethstaeligethum faacute foreldra til aeth taka thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu og faacute aethstoeth hjaacute seacuterhaeligfethu fagfoacutelki sem og aethstoetharfoacutelki fraacute oacuteliacutekum menningarheimum Meginmarkmiethieth er aeth efla starfsemi almennu skoacutelanna thorn annig aeth thornar verethi haeliggt aeth maeligta thorn oumlrfum nemenda sem koma uacuter yacutemsum aacutettum burtseacuteeth fraacute seacuterkennsluthornoumlrfum iacute naacutemi og thornjoacuteethernisuppruna
44 Naacutemsmat Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og seacuterfraeligethinga koma aeth grunnmati aacute innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Flestar matsaethferethirnar eru staethlaethar og miethast vieth nemendur fraacute dvalarlandinu Sum matstaeligki og proacutef hafa verieth thornyacute dd aacute yacutemis tungumaacutel aeth oumlethrum kosti fer naacutemsmatieth fram meeth aethstoeth tuacutelks einnig er bent aacute matstaeligki aacuten oretha sem aeligskilegan kost THORNraacutett fyrir thornaacute aluacuteeth sem fagfoacutelk leggur iacute thorn etta starf eru aacutehrif hinna menningarlegu viethhorfa sem felast iacute matstaeligkjunum enn hindrun iacute vegi thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Til aeth sigrast aacute sliacutekum hindrunum og tungumaacutelaerfiethleikum og jafnvel hlutdraeliggum niethurstoumlethum staethlaethra matsaethferetha aeligtti aeth leita heildstaeligethra leietha thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutemsferli og thornroska nemandans Oft nota kennarar siacutemat og eiga samraeligethur vieth nemendur og foreldra THORNaacute er mikilvaeliggt aeth faacute upplyacutesingar og goumlgn fraacute foreldrunum en thornaeth er ekki alltaf haeliggt THORN au atriethi sem helst skal skoetha iacute sliacuteku matsferli eru grunnfaeligrni nemandans naacutemssaga hans og vieth hvaetha aethstaeligethur hann byacuter Taka ber tillit til upplyacutesinga fraacute oumlllum viethkomandi kennurum (umsjoacutenarkennara seacuterkennara osfrv) og oumlethru fagfoacutelki svo sem feacutelagsraacuteethgjoumlfum og saacutelfraeligethingum sem og foreldrum
75
Tilloumlgur varethandi naacutemsmat Iacute matsferlinu aeligtti aeth vera haeliggt aeth greina aacute milli erfiethleika vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins og naacutemserfiethleika Allir thorn eir sem koma aeth skoacutelastarfinu veretha aeth koma aeth matsferlinu og deila aacutebyrgeth aacute thornviacute Meginmarkmiethieth er aeth thorn roacutea vietheigandi efni til aeth leggja fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir
Meeth thorn eim upplyacutesingum sem aflaeth var uacuter fraeligethiritum aacute thorn essu sviethi sem og meeth spurningalistanum og greiningarstarfinu fengust svoumlr vieth nokkrum spurningum Yacutemis oumlnnur vandamaacutel hafa komieth iacute ljoacutes og ndash thorn ar sem thorn etta var fyrsta tilraunin sem gereth hefur verieth til aeth taka saman upplyacutesingar aacute thornessu sviethi ndash hafa spurningarnar sem vaknaeth hafa verieth fleiri en svoumlrin sem fengust THORN essi fyrsta rannsoacutekn og samantekt mun vonandi veretha til thorness aeth fleiri og iacutetarlegri rannsoacuteknir og kannanir verethi gerethar aacute thornessu sviethi
76
HEIMILDIR
AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 1998 Vers une politique de la formation continue Montreal Aacutelit sem lagt var fyrir menntamaacutelaraacuteethherrann iacute Quebec AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 2001 Disability+Migration A New Planetary Reality Montreal Skyacutersla loumlgeth fram iacute Durban aacute raacuteethstefnu Sameinuethu thornjoacuteeth anna gegn kynthornaacutettafordoacutemum mismunun uacutetlendingahatri og umburetharleysi Andersson F 2007 Challenging Experiences Generation of Knowledge in a Research Circle Stockhom University of Stockholm Bleidick U Rath W og Schuck K 1995 bdquoDie Empfehlungen der Kultusministerkonferenz zur sonderpaumldagogischen Foumlrderung in den Schulen der Bundesrepublik Deutschlandldquo iacute Zeitschrift fuumlr Paumldagogik No41 bls 247ndash264 Candelier M 2003 Lrsquoeacuteveil aux langues agrave lrsquoeacutecole primaire EVLANG bilan drsquoune innovation europeacuteenne Bruxelles De Boeck Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students and Royal Danish School of Educational Studies 1999 Report on the European Conference on Migrant Children with Special Educational Needs Copenhagen 7thndash8th June 1999 Copenhagen UC2 Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students European Monitoring Centre on Racism and Xenophobia 2004 bdquoComparison on Enrolment Figures in Special Educationldquo iacute Migrants Minorities and Education Documenting Discrimination and Integration in 15 Member States of the European Union Luxembourg Office for Official Publications of the European Communities Eurydice 2004 Integrating Immigrant Children into Schools in Europe Brussels Eurydice (European Commission DG Education and Culture) Evroacutepuraacuteethieth 2006 Tilmaeligli um thornaacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins aeth efla reacutettindi og fulla thornaacutetttoumlku fatlaethra og stuethla aeth auknum liacutefsgaeligethum
77
fatlaethra iacute Evroacutepu 2006ndash2015 Strassborg Evroacutepuraacuteethieth Tilmaeligli nr (2006)5 samthornykkt af raacuteethherranefndinni thorn ann 5 apriacutel 2006 aacute 961 fundi fulltruacutea raacuteethuneytanna Framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008 Graelignboacutek Migration and Mobility Challenges and Opportunities for EU education systems Framkvaeligmdastjoacutern ESB COM (2008) 423 final Henriot (Van Zanten) A 1996 bdquoLrsquoeacutecole les enfants de lrsquoimmigration et des minoriteacutes ethniques Une revue de la litteacuterature franccedilaise ameacutericaine et britanniqueldquo iacute Revue Franccedilaise de Peacutedagogie No177 OctoberndashDecember 1196 bls 87ndash194 Henriot (Van Zanten) A 1997 bdquoSchooling Immigrants in France in the 1990s Success or Failure of the Republican Model of Integrationldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 28 No 3 September 2007 bls 351ndash374 Leman J 1991 bdquoThe Education of Immigrant Children in Belgiumldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 22 No 2 June 1991 bls 140ndash153 Lindsay G Pather S og Strand S 2006 Special Educational Needs and Ethnicity Issues of Over- and Under-Representation Warwick University of Warwick Institute of Education Research Report 757 Losen D J og Orfield G (ritstj) 2002 Racial Inequity in Special Education Harvard Harvard University Press Manccedilo A 2001 bdquoLa scolariteacute des enfants issus de lrsquoimmigration turque et maghreacutebine en Belgique francophoneldquo iacute LrsquoObservateur Paris ndeg 6ndash7 bls 17ndash21 Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2003 Special Needs Education in Europe Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2006 Special Needs Education in Europe Provision in Post-Primary Education Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Milic A 1997 Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonderpaumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) 78
Milic A 1998 Methodisches Vorgehen Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonder-paumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) Moro M R 2005 Working with children of immigrant parents Bobigny Association Internationale drsquoEthnoPsychanalyse National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Minority Students in Special and Gifted Education Washington DC National Academy Press Nicaise I 2007 Education and Migration Policies and Practices for Integration and social Inclusion Summary of the Seminar for DG Education and Culture Brussel 9 oktoacuteber 2007 Nordahl T og Oslashverland T 1998 Idealer og realiteter Evaluering av spesialundervisningen i Oslo kommune Ministry of Education and Research NOVA Research Institute NOVA Rapport 2098 OECD 2004 Equity in Education Students with Disabilities Learning Difficulties and Disadvantages Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2006 Where Immigrant Students Succeed A Comparative Review of Performance and Engagement in Pisa 2003 Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2007 bdquoGroups at Risk The Special Case of Migrants and Minoritiesldquo iacute No More Failures Ten Steps to Equity Education Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) Perregaux C de Goumoeumlns C Jeannot D og de Pietro J-F 2003 EOLE Education et Ouverture aux Langues agrave lrsquoEcole Neuchacirctel CIIP vol I og II Pflegerl J 2004 Immigration and Family Annual Seminar Helsinki Finland 8ndash10 June 2002 Synthesis Wien Oumlsterreichisches Intitut fuumlr Familienforschung Materialiensammlung Heft 18 Poulain M Perrin N og Singelton A (ritstj) 2006 Towards Harmonised European Statistics on International Migration Louvain La Neuve Presses Universitaires de Louvain-La-Neuve
79
Rosenqvist J 2007 Specialpedagogik I Maringngfaldens Sverige Om Elever Med Annan Etnisk Bakgrud aumln SvenskISaumlrskolan Sweden Specialpedagogiska Institutet Kristianstad University Salameh E-K 2003 Language impairment in Swedish bilingual children ndash epidemiological and linguistic studies Lund University Salameh E-K 2006 bdquoConsiderations when meeting bilingual childrenldquo kynning fyrir seacuterfraeligethingahoacutep Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu iacute Malmouml 7 desember 2006 Sameinuethu thornjoacuteeth irnar 2008 Convention on the Rights of Persons with Disabilities and Optional Protocol (toacutek gildi 3 maiacute 2008 iacute kjoumllfar samthornykktar thorn ann 13 desember 2006) New York United Nations Organisation SIOS Cooperation Group for Ethnical Associations in Sweden 2004 We Are All Unique And Yet More Alike Than We Imagine A Book About Disability Ethnicity Reception and Treatment Sweden SIOS UNESCO 1994 Salamanca-yfirlyacutesingin og rammaaacuteaeligtlun um aethgerethir vegna nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir Samthornykkt aacute althornjoacuteethlegri raacuteethstefnu um seacuterkennslu Access and Quality Salamanca Menningarmaacutelastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO) Verkuyten M og Brug P 2003 bdquoEducational Performance and Psychological Disengagement among Ethnic Minority and Dutch Adolescentsldquo iacute The Journal of Genetic Psychology 164(2) bls 189ndash 200 Watkins A (ritstj) (2007) Naacutemsmat iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Lykilatriethi iacute stefnumoacutetun og starfi Odense European Agency for Development in Special Needs Education Werning R Loumlser J M og Urban M 2008 bdquoCultural and Social Diversity An Analysis of Minority Groups in German Schoolsldquo iacute The Journal of Special Education Vol 42 No 1 May 2008 bls 47ndash54
80
HOumlFUNDAR EFNIS
Austurriacuteki Irene MOSER IreneMoserphsalzburgat
Judith STENDER judithstenderssr-wiengvat
Jef VERRYDT jverrydtpandorabe
Josee VAN LEEMPUT joseevanleemputkhkbe
Theacuteregravese SIMON theresesimoncfwbbe
Belgiacutea (flaeligmskumaeligl andi hluti)
Belgiacutea (froumlnskumaeligla ndi hluti)
Bretland
Jean-Claude DE VREESE
Geoff LINDSAY
Sonali SHAH
Preben SIERSBAEK
jeanclaudedevreeseskynetbe
GeoffLindsaywarwickacuk
splslsleedsacuk
siersbaekuvmdk Danmoumlrk
Eistland
Tina FEHRMANN
Maie SOLL
Kai KUKK
Hanna-Mari SARLIN
TinaFehrmannuvmdk
maiesollhmee
kaikukkhmee
hanna-marisarlinwelhocom Finnland
Anne NURMINEN annenurminensaunalahtifi
Ceacutecile LESTOCQUOY cecilelestocquoylapostenet
Dominique LENORMAND dominiquelorangefr
Frakkland
Grikkland Katerina SPETSIOTOU katerinaspetsiotougmailcom
Maria MICHAELIDOU smiacmorg
Holland Wim VAN OOSTEN directiekingmaschoolnl
Iacutesland Hulda DANIacuteELSDOacuteTTIR huldakarendanielsdottirreykjavikis
Iacutetaliacutea Matteo TALLO matteotalloistruzioneit
81
Leandra NEGRO leandranegroistruzioneit
Eftihia KALLEPITI ekallepitigmailcom
Kalomira IOANNOU ioannoukalomirayahoocom
Kyacutepur
Lettland Dina BETHERE dinalieppalv
Mudite REIGASE muditereigasevsicgovlv
Lithaacuteen Lina PALACIONIENE linapalacionienesppclt
Virginija STUMBRIENE virginijastumbrieneflfvult
Luacutexemborg Gilbert STEINBACH gilsteinbacheducationlu
Malta Alexander SPITERI alexanderspiterigovmt
Noregur Merete BAEKKEVOLD mbeudirno
May-Britt MONSRUD may-brittmonsrudstatpedno
Poacutelland Krzysztof SIKORA krzysraszedupl
Aleksandra ollencjawppl CHRZANOWSKA
Portugal Isabel PAES isabelpaesacidigovpt
Graccedila FRANCO gracafrancoclixpt
Spaacutenn Ana Maria TURIEL anamtpprincastes PINTADO
Virginia JIMENEZ jimenez_virgvaes
Sviss Priska SIEBER priskasieberphzch
Christiane PERREGAUX ChristianePerregauxpseunigech
Sweden Fia ANDERSSON FiaAnderssonspecpedsuse
82
Kristina LANGBY GRUBB kristinalangby_grubbmalmose
Trinidad RIVERA trinidadriveraspsmse
Teacutekkland Milos KUSY miloskusyseznamcz
Vĕra VOJTOVAacute vojtovapedmunicz
Ungverjaland Szilvia NEacuteMETH nemethszokihu
Margit KOCZOR koczormargitmailtvnethu
THORNyacuteskaland Peter WACHTEL PeterWachtelmkniedersachsende
Angelika SCHAUB AngelikaSchaubmbwjkrlpde
83
Upplyacutesingar um staethi sem heimsoacutettir voru Malmouml Rosengaringrd Resource Team
Malmouml Stad 20580 Malmouml lenabeckingmalmose barbrojarnhallmalmose tovemnilssonmalmose
Kryddgaringrdsskolan Vougts vaumlg 15 213 72 Malmouml kryddgaringrdsskolanmalmose
Dragon preschool center Moumlllevaringngsgatan 46 214 20 Malmouml kristinalangby_grubbmalmose
Athornena 6th Dimotiko Kifisias (grunnskoacuteli) 53 LKatsoni Street (and 1st May) 13561 Athens johntsatotenetgr http6dim-kifisattschgrglobalsch-autoschdefault
3rd Gymnasio Kifisias (framhaldsskoacuteli) Patrwn and Korinthou Street NKifisia 145 64 Athens library3gym-kifisattschgr http3gym-kifisattschgrarxikihtm
Arsquo KDAY of Athens Centre of Assessment Kandanou 18 11526 Athens E-mailkday-a-athin-attschgr
Pariacutes Ecole polyvalente Binet A 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0753737eac-parisfr
Ecole eacuteleacutementaire Binet B 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751443Lac-parisfr
84
Ecole maternelle 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751380tparisfr
Ecole polyvalente Labori 19 rue Labori 75018 Paris ce0751107wparisfr
Brussels Atheacuteneacutee Royal Serge Creuz Avenue du Sippelberg 2 1080 Molenbeek Saint Jean wwwsergecreuzbe
Ecole Schaller Avenue Schaller 87 1160 Auderghem wwwecoleschallerorg
VCLB Koepel Anatole France 119 1030 Schaarbeek wwwvclb-koepelbe
Amsterdam Kingmaschool Beijerlandstraat 2 1025 NN Amsterdam wwwkingmaschoolnl
Van Koetsveldschool Archimedesplantsoen 98 1098 KB Amsterdam Netherlands wwwzmlkoetsveldnl
Alexander Roozendaalschool Jan Tooropstraat 13 1062 BK Amsterdam wwwroozendaalschoolnl
De Zeehoeve Gemeente Amsterdam ndash Dienst Werk en Inkomen wwwmaatwerkamsterdamnl
De Bascule Postbus 303 1115 ZG Duivendrecht wwwdebasculenl
85
Varsjaacute Gymnasium ndeg20 Raszyǹska street 22 02-026 Warszawa wwwraszedupl
Gymnasium Ndeg 20 (filia) Startowa street 9 02-248 Warszawa wwwstartowaedupl
Multicultural Secondary School Klopotowskiego street 31 03-720 Warszawa wwwhumanistycznepl
Primary School Ndeg 273 Balcerzaka street 1 01-944 Warszawa wwwszkola273pl
The Association for Legal Intervention Al3 Maja street 12 local 510 00-391 Warszawa wwwinterwencjaprawnapl
Primary School Ndeg 220 Jana Pawla II street 26a 00-133 Warszawa wwwsp220pl
86
- Multicultural Diversity-ISf
- Multicultural Diversity-IS
- Multicultural Diversity-ISb
-
EFNISYFIRLIT
FORMAacuteLI 5 INNGANGUR 7 1 KENNINGAR SEM FRAM HAFA KOMIETH Iacute RANNSOacuteKNUM 11 11 Nyacutejustu niethurstoumlethur aacute Evroacutepuviacutesu 11 12 Aacutegreiningur og umraeligethur 14
121 Markhoacutepur 14 122 Fyrirliggjandi goumlgn 14 123 Naacutemsaethferethir 15
13 Helstu sameiginlegu niethurstoumlethur fraeligethilegra uacutettekta sem skoethaethar voru 16
131 Fyrirliggjandi goumlgn 16 132 Naacutemsuacuterraeligethi 19 133 Stuethningsaethferethir 20 134 Naacutemsmat 22
2 UPPLYacuteSINGAR FRAacute THORNAacuteTTTOumlKULOumlNDUNUM 25 21 Markhoacutepur 25 22 Goumlgn um innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir 28 23 Naacutemsuacuterraeligethi 32
231 Uacuterraeligethi fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum 33 232 Uacuterraeligethi fyrir nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum 35 233 Aacutebyrg thornjoacutenusta 36 234 Samstarf thornjoacutenustuaethila 37 235 THORNaacutetttaka foreldra og miethlun upplyacutesinga til thorneirra 38 236 Fjaacutermoumlgnun thornjoacutenustu 39
24 Stuethningsaethferethir 41 241 Bryacutenustu verkefnin sem leysa thornarf innan skoacutelanna 41 242 Viethhorf viethkomandi aethila 43 243 Stuethningsaethferethir sem skila goacuteethum aacuterangrijaacutekvaeligethum niethurstoumlethum 44 244 Goacuteethur aacuterangur thornar sem naacutem fer fram aacuten aethgreiningar iacute fjoumllmenningarlegum bekkjum 46
3
25 Naacutemsmat 47 3 YFIRLIT YFIR NIETHURSTOumlETHUR GREININGARVINNU 53 31 Kynning aacute thorneim stoumlethum sem voru heimsoacutettir og helstu einkenni thorneirra 54
311 Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) 54 312 Athornena (Grikkland) 55 313 Pariacutes (Frakkland) 57 314 Brussel (Belgiacutea) 59 315 Amsterdam (Holland) 62 316 Varsjaacute (Poacutelland) 64
32 Almennar athugasemdir 66 321 Markhoacutepur 66 322 Fyrirliggjandi goumlgn 67 323 Naacutemsuacuterraeligethi 67 324 Stuethningsaethferethir 68 325 Naacutemsmat 69
4 NIETHURSTOumlETHUR OG TILLOumlGUR 71 41 Fyrirliggjandi goumlgn 71 42 Naacutemsuacuterraeligethi 72 43 Stuethningsaethferethir 74 44 Naacutemsmat 75 HEIMILDIR 77 HOumlFUNDAR EFNIS 81 Upplyacutesingar um staethi sem heimsoacutettir voru 84
4
FORMAacuteLI
Iacute thornessari skyacuterslu eru teknar saman niethurstoumlethur rannsoacuteknar sem fram foacuter aacute vegum Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thorn roacuteun iacute seacuterkennslu aacute maacutelaflokknum bdquoseacuterkennsla og innflytjendurldquo ndash sem er meethal meginviethfangsefna aethildarlanda hennar Fulltruacutear fraacute menntamaacutelaraacuteethuneytum thorn eirra landa sem taka thorn aacutett iacute starfi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar lyacutestu aacuterieth 2005 yfir aacutehuga siacutenum aacute thornviacute aeth rannsoacutekn yrethi gereth aacute thornessum viethkvaeligma maacutelaflokki Meginaacutehersla skyldi loumlgeth aacute hvernig best vaeligri aeth bregethast vieth seacuterkennsluthornoumlrfum nemenda fraacute yacute msum menningarsvaeligethum sem jafnan notuethu annaeth tungumaacutel en thornaeth sem talaeth vaeligri iacute dvalarlandinu Alls toacuteku 25 loumlnd thornaacutett iacute rannsoacutekninni ndash Austurriacuteki Belgiacutea (flaeligmsku- og froumlnskumaeliglandi hluti) Bretland Danmoumlrk Eistland FinnlandFrakkland Grikkland Holland Iacutesland Iacutetaliacutea Kyacutepur Lettland Lithaacuteen Luacutexemborg Malta Noregur Poacutelland Portuacutegal Spaacutenn Sviacutethornjoacuteeth Sviss (froumlnsku- og thornyacute skumaeliglandi hluti) Teacutekkland Ungverjaland og THORNyacuteskaland Hvert land tilnefndi einn eetha tvo seacuterfraeligethinga til thorn aacutetttoumlku iacute rannsoacutekninni Aacuten thornekkingar thorneirra og faeligrni hefethi ekki verieth haeliggt aeth vinna thorn etta verkefni THORN eir loumlgethu til afar mikilvaeliggar upplyacutesingar um aethstaeligethur iacute siacutenu heimalandi og toacuteku thorn aacutett iacute aeth moacuteta niethurstoumlethur verkefnisins Upplyacutesingar um thorn aacute eru birtar aacute lokasiacuteethum skyacuterslunnar og einnig aacute heimasiacuteethu verkefnisins Baeligethi thorn eir og fulltruacutear iacute stjoacutern Evroacutepumiethstoumlethvarinnar aacutesamt verkefnastjoacuterum viethkomandi landa faacute bestu thornakkir fyrir veitta aethstoeth Meeth framlagi siacutenu hafa thornessir aethilar veitt verkefninu oacutemetanlegt liethsinni og tryggt framgang thorness Iacute thorn essari yfirlitsskyacuterslu er gereth grein fyrir meginniethurstoumlethum verkefnisins THORNaeligr byggjast aacute upplyacutesingum uacuter skyacuterslum sem baacuterust fraacute thornaacutetttoumlkuloumlndunum og rannsoacuteknum aacute aethstaeligethum thorn ar THORNessar upplyacutesingar maacute allar naacutelgast aacute heimasiacuteethu verkefnisins aacute sloacuteethinni httpwwweuropean-agencyorgagency-projects
Cor JW Meijer framkvaeligmdastjoacuteri Evroacutepumiethstoumlethvar fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu
5
INNGANGUR
THORNessi skyacutersla er samantekt thorneirrar rannsoacuteknar sem fram foacuter aacute vegum Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thorn roacuteun iacute seacuterkennslu aeth beiethni fulltruacutea fraacute aethildarloumlndum hennar og fjallar um seacuterkennslu og innflytjendur Fulltruacutear Evroacutepumiethstoumlethvarinnar vildu faacute iacute hendur upplyacutesingar um hver samlegetharaacutehrif thorn essara tveggja maacutelaflokka vaeligru iacute viethkomandi loumlndum Einnig var farieth fram aacute aeth aacutekveethnar tilloumlgur yrethu settar fram iacute niethurstoumlethum rannsoacuteknarinnar Hugtakieth bdquoseacuterkennslaldquo viacutesar til thorn eirra raacuteethstafana sem gerethar eru vegna nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir UNESCO (1994) skilgreinir seacuterkennslu iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar sem iacutehlutun og stuethning sem aeligtlaeth er aeth koma til moacutets vieth seacuterkennsluthornarfir Foacutelksflutningar eru viethkvaeligmt maacutelefni og orethieth sjaacutelft kann aeth hafa neikvaeligetha merkingu Foacutelksflutningar hafa aacutevallt aacutett seacuter staeth iacute Evroacutepu ndash yfirleitt af efnahagslegum aacutestaeligethum thorn ar sem foacutelk hefur leitaeth eftir atvinnutaeligkifaeligrum og betri liacutefskilyrethum ndash og aacute seinni aacuterum hafa nyacutejar aacutestaeligethur legieth aeth baki thorn ar sem foacutelk hefur fluacuteieth fraacute oacuteeirethum og striacuteethsaacutetoumlkum En svo virethist sem Evroacutepubuacutear liacuteti ekki alltaf svo aacute aeth foacutelk fraacute oumlethrum menningarsvaeligethum auethgi samfeacutelag thorn eirra eetha menntakerfi THORNess iacute staeth er litieth aacute menningarmuninn sem vandamaacutel THORNetta er aacutestaeligetha thorness aeth helstu stofnanir iacute Evroacutepu og um allan heim hafa lagt aacuteherslu aacute thornennan vanda og hvatt stjoacuternvoumlld hvarvetna til aeth sjaacute til thorn ess aeth oumlllum nemendum hvaethan sem thorn eir koma standi til boetha menntun sem stenst allar gaeligethakroumlfur THORNetta hefur verieth orethaeth aacute mjoumlg skyacuteran haacutett hjaacute UNESCO (1994) bdquoskoacutelar skulu vera iacute stakk buacutenir til aeth taka vieth oumlllum boumlrnum burtseacuteeth fraacute liacutekamlegri andlegri feacutelagslegri eetha tilfinningalegri getu talkunnaacutettu eetha annarri faeligrni THORNetta aacute vieth um foumltlueth boumlrn og braacuteethger boumlrn goumltuboumlrn og vinnandi boumlrn boumlrn fraacute fjarlaeliggum sloacuteethum eetha af hirethingjaaeligttum boumlrn sem tilheyra minnihlutahoacutepum vegna thornjoacuteethernis menningar eetha tungumaacutels og boumlrn uacuter oumlethrum illa stoumlddum hoacutepum eetha jaetharhoacutepumldquo (bls 6) Iacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins fyrir tiacutemabilieth 2006-2015 segir einnig aeth bdquofatlaeth foacutelk sem tilheyrir minnihlutahoacutepum og fatlaethir innflytjendur og floacutettamenn kunni aeth veretha fyrir margs konar erfiethleikum vegna mismununar eetha vegna thorn ess aeth thorn etta foacutelk thorn ekkir ekki til opinberrar thornjoacutenustu Aethildarriacutekjunum ber aeth tryggja aeth thorn egar foumltluethu foacutelki er veittur stuethningur seacute tekieth tillit til tungumaacutels thorness og menningarlegs
7
bakgrunns sem og seacuterthornarfa sliacuteks minnihlutahoacutepsldquo (viethauki 46 bls 32) Iacute samningi Sameinuethu thornjoacuteethanna um reacutettindi fatlaethra segir aeth fatlaethir skuli eiga reacutett aacute til jafns vieth aethra aeth seacuterstoumlk menningarleg samsemd thorneirra og samsemd meeth tilliti til tungumaacutels seacute viethurkennd og njoacuteti stuethnings (30 gr 2008) Mismunandi er eftir loumlndum hvernig hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint og fer thornaeth eftir aethstaeligethum viethkomandi thornjoacuteeth ar Einnig fer thornaeth eftir soumlgulegu samhengi sem og poacutelitiacuteskri og efnahagslegri stoumlethu hvers lands hvernig hugtakieth er skilgreint Faeligethingarstaethur nemenda eetha foreldra thorn eirra eetha tungumaacutelieth sem talaeth er aacute heimilinu ndash sem stundum er ekki thornaeth sama og talaeth er iacute dvalarlandinu ndash raeligethur thornviacute hvort hugtakieth innflytjandi eetha uacutetlendingur er notaeth OECD (2006) og Eurydice (2004) nota hugtakieth innflytjendanemendur og eiga thorn aacute vieth bdquoerlenda nemendurldquo sem ekki eru faeligddir iacute dvalarlandinu eetha bdquofyrstu kynsloacuteethar nemendurldquo thornegar foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu bdquoAnnarrar kynsloacuteethar nemendurldquo eru thorn eir nemendur sem faeligddir eru iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem faeligddir eru iacute oumlethru landi THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar nemendur teljast svo vera bdquoinnfaeligddirldquo thorneir kunna aeth vera meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu thorn eir eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldrieth faeligddist einnig iacute dvalarlandinu Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er ekki litieth aacute thornrieth ju kynsloacuteethar nemendur eetha thorn aacute sem eiga seacuter lengri fortiacuteeth iacute landinu sem innflytjendanemendur heldur nemendur sem hafa annan thornjoacuteethernisbakgrunn eetha tilheyra minnihlutahoacutepum Vekja skal athygli aacute thorn viacute aeth rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar beinist ekki aeth menntamaacutelum almennt iacute tengslum vieth nemendur af innflytjendaaeligttum heldur einungis aeth menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Megintilgangur rannsoacuteknarinnar var aeth kanna hvernig koma skuli aacute sem bestan haacutett til moacutets vieth seacuterkennsluthornarfir nemenda fraacute oumlethrum menningarsvaeligethum sem tala iacute sumum tilvikum annaeth tungumaacutel en thornaeth sem talaeth er iacute dvalarlandinu Iacute thorn essu tviacutethornaeligtta viethfangsefni hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute eftirfarandi atriethi
8
a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig mat aacute faeligrni og thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum fer fram c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og aethstandendum sem bestan stuethning Iacute thornessari rannsoacuteknarvinnu skilgreindu seacuterfraeligethingarnir sem tilnefndir voru til starfsins markhoacutep verkefnisins aacute eftirfarandi haacutett - Nemendur meeth hvers kyns foumltlunseacuterkennsluthornarfir - Nemendur sem eru innflytjendur samkvaeligmt eftirfarandi skilgreiningum
i) thorneir eru fyrstu annarrar eetha thornriethju kynsloacuteethar innflytjendur ii) thorneir tala ekki sama tungumaacutel og talaeth er iacute dvalarlandinu en ef til vill liacutekt tungumaacutel iii) thorneir eru afekki af sama thornjoacuteetherni og iacutebuacutear dvalarlandsins iv) thorn eir eru meethekki meeth laacutegt menntunarstig ogeetha buacutea vieth erfiethar efnahagslegar aethstaeligethur iacute samanburethi vieth iacutebuacutea dvalarlandsins
- Nemendur sem eru meeth annan menningarlegan bakgrunn en iacutebuacutear dvalarlandsins Meethan rannsoacuteknin foacuter fram kom iacute ljoacutes aeth nauethsynlegt var aeth skilgreina hugtakieth bdquoinnflytjandildquo enn frekar Sliacutek skilgreining krafethist thorness aeth tekieth vaeligri tillit til allra thorneirra nemenda sem um var aeth raeligetha thorneas nemenda sem vaeligru nyacutekomnir til landsins (samkvaeligmt hugtakinu bdquoinnflytjendurldquo) og thorneirra nemenda sem eru riacutekisborgarar iacute landinu en tilheyra thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepum Markhoacutepur rannsoacuteknarinnar var thorn viacute nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru innflytjendur eetha tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum Hugtakieth bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquoinnflytjendanemendurldquo sem notaeth er iacute thornessari skyacuterslu aacute vieth um hinn skilgreinda markhoacutep Iacute rannsoacutekninni var reynt aeth leggja aacuteherslu aacute fimm lykilthornaeligtti thornraacutett fyrir oacuteliacutekar aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum THORN essir thorn aeligttir voru grundvallaratriethi thorn egar kom aeth upplyacutesingasoumlfnun og thorn eirri greiningu sem fram foacuter iacute kjoumllfarieth aacute naacutemi barna sem baeligethi voru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
9
1 Markhoacutepurinn eins og hann er skilgreindur aacute landsviacutesu 2 Upplyacutesingar og goumlgn innan sveitarfeacutelags (ogeetha aacute landsviacutesu) 3 Naacutemsuacuterraeligethi sem standa nemendum og aethstandendum til boetha 4 Stuethningsaethferethir 5 Matstaeligki sem beitt er til aeth greina iacute upphafi thorn arfir og getu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Skortur aacute goumlgnum aacute thorn essu sviethi var alvarlegt vandamaacutel sem leysa vareth uacuter meethan rannsoacuteknin foacuter fram Ef til vill maacute liacuteta svo aacute aeth takmoumlrkueth eetha engin goumlgn seacuteu jaacutekvaeligtt merki um aeth iacute menntakerfum viethkomandi landa seacute stefnan suacute aeth engin mismunun eigi seacuter staeth Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar virethist hafa leitt til upplyacutes-ingasoumlfnunar sem varpar betur ljoacutesi aacute raunverulegar aethstaeligethur eins og fram kemur iacute eftirfarandi koumlflum Heildargreining verkefnisins byggist aacute thornrepskiptu ferli - Samantekt aacute fraeligethiritum og rannsoacuteknarniethurstoumlethum sem birtar hafa verieth um thorn etta viethfangsefni meeth hliethsjoacuten af thorn eim fimm lykilthornaacutettum sem gereth er grein fyrir heacuter aeth framan Iacute 1 kafla er yfirlit yfir thornessi grundvallarrit - Gerethur var spurningalisti iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana til aeth thorneir gaeligtu aflaeth helstu upplyacutesinga aacute siacutenum heimasvaeligethum iacute tengslum vieth lykilthornaeligttina fimm Viethboacutetarspurningalisti var uacutetbuacuteinn til upplyacutesingasoumlfnunar aacute landsviacutesu ef menn vildu nyacuteta seacuter sliacutekt Seacuterfraeligethingarnir skrifuethu skyacuterslur hver fyrir sitt svaeligethi sem thorneir byggethu aacute niethurstoumlethum spurningalistanna Aacute thorn essum skyacuterslum byggethist svo heildarsamantektin sem fjallaeth er um iacute 2 kafla - Rannsoacuteknarvinnan byggethist einnig aacute lykilthornaacutettunum fimm sem loumlgeth var aacutehersla aacute iacute spurningalistanum Valdir voru sex staethir til aeth kanna hvernig menntamaacutelum er haacutettaeth iacute loumlndum meeth langa hefeth iacute innflytjendamaacutelum eetha thornar sem nemendur eru nyacutekomnir til landsins Niethurstoumlethur thornessarar rannsoacuteknar eru kynntar iacute 3 kafla - Verkefnisteymi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar toacutek siacuteethan saman allar niethurstoumlethurnar baeligethi uacuter fraeligethilegu uacutettektunum skyacuterslunum og heimsoacuteknunum til thorneirra staetha sem valdir voru og fjallaethi um thorn aeligr iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana Siacuteethan er gereth grein fyrir tilmaeliglum og meginniethurstoumlethum thorneirra viethraeligethna iacute 4 kafla Niethurstoumlethur og tilloumlgur 10
1 KENNINGAR SEM FRAM HAFA KOMIETH Iacute RANNSOacuteKNUM
11 Nyacutejustu niethurstoumlethur aacute Evroacutepuviacutesu Iacute thorn essum kafla er samantekt aacute thorn eim lykilatriethum sem fram koma iacute yacutemsum evroacutepskum rannsoacuteknum og greiningum aacute menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum meeth seacuterstoumlku tilliti til hinna fimm thorn aacutetta sem gereth var grein fyrir iacute innganginum (skilgreining upplyacutesingar naacutemsuacuterraeligethi stuethningsaethferethir og matsferli) Heimildalisti thorn ar sem tekin eru saman thorn au evroacutepsku althornjoacuteethlegu eetha innlendu rit sem stuethst var vieth iacute rannsoacutekninni er aethgengilegur aacute heimasiacuteethu Evroacutepumiethstoumlethvarinnar um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Beitt var thorneirri aethfereth aeth fara skipulega iacute gegnum gagnagrunna (svo sem ERIC EBSCO Academic Search Elite Google Scholar Libris osfrv) og prentueth rit thorn ar sem getieth er um eetha fjallaeth naacutenar um menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ar sem upplyacutesinga- og samskiptataeligkni er stoumlethugt meira notueth vieth upplyacutesingamiethlun foacuter fram viacuteethtaeligk leit aacute Netinu iacute thorn eim tilgangi aeth finna vefsvaeligethi uacutetdraeligtti skyacuterslur og fraeligethiritgerethir thornar sem fjallaeth er um eetha viacutesaeth til tengsla milli seacuterthornarfa iacute naacutemi og thorness aeth vera af innflytjendaaeligttum Leitin beindist fyrst og fremst aeth rannsoacuteknarniethurstoumlethum og starfi sem fram fer innan Evroacutepu thorn ar sem verkefnieth afmarkaethist af thornviacute svaeligethi Mikilvaeligg verk hafa thornoacute einnig verieth unnieth utan Evroacutepu og houmlfeth var hliethsjoacuten af aacutehugaverethum niethurstoumlethum iacute bandariacuteskum og kanadiacuteskum goumlgnum (td AMEIPH 1998 og 2001 National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Losen og Orfield 2002) Auk rannsoacutekna sem gerethar voru af einstaklingum eetha innan sveitarfeacutelagaaacute landsviacutesu var einnig stuethst vieth kannanir og skyacuterslur sem althornjoacuteethlegar stofnanir hafa gefieth uacutet um aethstaeligethur iacute Evroacutepu svo sem framkvaeligmdastjoacutern ESB Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs (European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia sem nuacute kallast European Agency for Fundamental Rights) Eurydice eetha stofnanir aacute althornjoacuteethaviacutesu svo sem Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) eetha Menningarmaacute-lastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO)
11
Tekieth var tillit til rannsoacutekna og niethurstaethna allt aeth fimmtaacuten aacuter aftur iacute tiacutemann nauethsynlegt reyndist aeth skoetha svo langt tiacutemabil vegna thorness hve seacutertaeligkt rannsoacuteknarefnieth er og hve faacutear heimildir um thornaeth eru til Aacuteethur en fjallaeth verethur naacutenar um meginniethurstoumlethur thorneirra verka sem tengjast lykilthornaacutettunum fimm sem tilgreindir voru fyrir verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er mikilvaeliggt aeth gera grein fyrir helstu atriethum sem rannsoacuteknin byggist aacute Iacute flestum loumlndum Evroacutepu er tekieth aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjenda og sums staethar er mjoumlg loumlng hefeth fyrir sliacuteku Annars staethar eru innflytjendur nyacutett fyrirbaeligri aacute nokkrum svaeligethum iacute Evroacutepu sem foacutelk fluttist aacuteethur fraacute hefur orethieth suacute breyting aeth thorn ar setjast nuacute aeth hoacuteparuacutetlendinga Iacute nyacutelegri OECD-rannsoacutekn aacute foacutelksflutningum (2006) kemur fram aeth svo virethist sem innflytjendafjoumlldi verethi aacutefram mikill og eigi jafnvel eftir aeth aukast iacute Evroacutepuloumlndunum THORN essar margthornaeligttu lyacuteethfraeligethilegu breytingar hafa haft aacutehrif aacute sjaacutelfsmynd Evroacutepubuacutea Evroacutepa er aeth breytast iacute fjoumllmenningarlegt samfeacutelag og thornaeth endurspeglast iacute skoacutelasamfeacutelaginu Skoacutelarnir taka aacute moacuteti nemendum af yacute msu thornjoacuteeth erni sem aeligttaethir eru fraacute loumlndum sem eru gjoumlroacuteliacutek dvalarlandinu eetha eiga foreldra sem faeligddir eru erlendis THORNeir eiga seacuter aethra menningu og stundum tungumaacutel en thornaeth sem riacutekjandi er iacute dvalarlandinu Stuethla ber aeth thorn viacute innan menntakerfa og meeth lagasetningum aeth innflytjendur geti aethlagast aethstaeligethum iacute dvalarlandinu Iacute graelignboacutek framkvaeligmdastjoacuternar ESB (2008) segir bdquothornaeth hefur veruleg aacutehrif aacute menntakerfieth aeth fjoumlldi nemenda af erlendum uppruna stundi thornar naacutem Aethlaga thornarf skoacutelana aeth sliacutekri breytingu og sjaacute til thorness aeth seacuterstoumlkum thornoumlrfum thorneirra verethi komieth iacute hinn hefethbundna farveg aeth veitt seacute fyrsta flokks menntun aacute jafnreacutettisgrundvelli hellip Skoacutelarnir veretha aeth hafa forystu iacute thornviacute aeth skapa samfeacutelag aacuten aethgreiningar thornviacute aeth thornaeth er fyrst og fremst thorn ar sem ungmenni af erlendum uppruna og innfaeligddir kynnast og laeligra aeth viretha hver annan hellip Fjoumllbreytni baeligethi meeth tilliti til tungumaacutela og menningar getur verieth skoacutelunum oacutemetanleg auethlindldquo (bls 3) THORNaeth krefst mikillar vinnu meethal stefnumoacutetandi aethila og er bryacutent verkefni sem reynt er aeth leysa innan menntakerfa viethkomandi landa aeth taka aacute moacuteti thornessum nyacuteju iacutebuacuteum og koma til moacutets vieth thornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum iacute Evroacutepu Fagfoacutelk aacute sviethi seacuterkennslu seacuterfraeligethingar og raacuteethamenn innan ESB og aacute landsviacutesu hafa syacutent aukinn aacutehuga aacute aethstaeligethum innflytjendane-
12
menda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir En enda thornoacutett oumlll loumlnd iacute Evroacutepu hafi syacutent aacutehuga aacute aeth aethlaga stefnu siacutena og starf aacute sviethi menntamaacutela aeth nyacuteju fjoumllmenningarlegu skoacutelasamfeacutelagi hefur engin almenn rannsoacutekn farieth fram aacute thorn viacute hvaetha aacutehrif thorn essar breytingar hafa aacute seacuterkennslumaacutel iacute Evroacutepu Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er fyrsta tilraunin til aeth rannsaka hvernig aethstaeligethur innfluttra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir eru iacute skoacutelum innan Evroacutepu Iacute fraeligethilegu uacutettektunum aacute thorn essu sviethi kemur fram aeth nokkrar Evroacutepurannsoacuteknir hafa verieth gerethar thorn ar sem sjoacutenum hefur annaethhvort verieth beint aeth seacuterkennslu (td Meijer Soriano og Watkins 2003 2006 OECD 2004) eetha aeth menntun nemenda af innflytjendaaeligttum (td Eurydice 2004 OECD 2006) Engin rannsoacutekn hefur farieth fram innan Evroacutepu thorn ar sem thorn essir tvaeligr thornaeligttir eru samtvinnaethir Einu heimildirnar sem fundust um verkefni sem unnin hefethu verieth aacute Evroacutepuviacutesu thorn ar sem tekieth var mieth af baacuteethum thorn essum thorn aacutettum eru Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoDevelopment of Conditions for Disabled Children of Gypsies and Migrant Workers ndash the SEN Projectldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1996-1998 og foacuter fram iacute niacuteu loumlndum og Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoTeaching materials for pupils with disabilities and immigrant backgroundldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1999-2001 og naacuteethi til thornriggja landa sem og Evroacutepuraacuteethstefnan um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem foacuter fram iacute Kaupmannahoumlfn 7 og 8 juacuteniacute 1999 THORNviacute vaeligri alrangt aeth fullyretha aeth engar rannsoacuteknir hefethu farieth fram iacute Evroacutepu aacute thorneim tviacutethornaeligtta vanda sem nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum kunna aeth eiga vieth aeth etja innan skoacutelakerfisins Nokkrar rannsoacuteknir aacute thornessu sviethi hafa vissulega farieth fram en hafa eingoumlngu beinst aeth tilteknum staeth eetha landi Heacuter aacute eftir verethur greint fraacute helstu niethurstoumlethum sem athugun aacute thornessum verkum leiethir iacute ljoacutes Leggja skal aacuteherslu aacute aeth rannsoacuteknin beindist viacutesvitandi aeth verkum thornar sem fjallaeth er aacute samtvinnaethan haacutett um innflytjendur og seacuterkennslu THORNess vegna hefur oumlllum koumlnnunum aacute stoumlethu nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum sem gerethar hafa verieth og niethurstoumlethur hafa verieth birtar um verieth sleppt eftir thorn viacute sem haeliggt hefur verieth ef thornaeligr naacuteethu ekki einnig til seacuterkennslumaacutelefna enda thornoacutett thornaeligr vaeligru aacutehugaverethar
13
Aacuteethur en greint verethur fraacute sameiginlegum niethurstoumlethum thorneirra prentuethu heimilda sem rannsoacuteknin byggethi aacute (kafli 13) verethur fjallaeth um maacutel sem aacutegreiningur er um sem og oacuteliacutekar aethferethir og niethurstoumlethur sem greina maacute iacute thorn essum ritum (kafli 12) Iacute baacuteethum thorn essum koumlflum er fjallaeth um allar niethurstoumlethur meeth tilliti til hinna fimm lykilthornaacutetta rannsoacuteknarinnar
12 Aacutegreiningur og umraeligethur 121 Markhoacutepur
Ekkert samraeligmi er innan Evroacutepu iacute hugtakanotkun varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum Iacute sumum rannsoacuteknum er talaeth um bdquothornjoacuteethernislega minnihlutahoacutepaldquo eetha bdquominnihluta-thornjoacuteethernishoacutepaldquo (UNESCO 1994 SIOS 2004 Lindsay Pather og Strand 2006 Rosenqvist 2007) en annars staethar eru notueth hugtoumlk aacute boreth vieth bdquofoacutelksflutningaldquo (OECD 2007 framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008) bdquoinnflytjendurldquo (OECD 2006 Eurydice 2004) bdquotviacutetyngda nemendurldquo eetha bdquominnihlutahoacutepaldquo (Evroacutepuraacuteethieth 2006) Staethan iacute Evroacutepu er thornannig aeth flest boumlrn hafa faeligethst iacute landinu sem thorn au buacutea iacute og stunda naacutem Tiacutemabundin buacuteseta innflytjenda aacute svaeligethum iacute uacutetjaethri Evroacutepu er thornoacute stoumlethugt aeth aukast (foacutelk aeligtlar seacuter ef til ekki aeth buacutea iacute thornviacute landi sem thornaeth kemur fyrst til enda thorn oacutett thornaeth komi kannski til meeth aeth dvelja thornar lengi) THORNviacute kann aeth vera vandkvaeligethum bundieth aeth nota hugtoumlk sem tengjast einhvers konar bdquofoacutelksflutningumldquo THORNessi hugtakafjoumlldi og skortur aacute samraeligmi thornar aacute endurspeglar aacute hve oacuteliacutekan haacutett thornjoacuteethir Evroacutepu naacutelgast innflytjendamaacutel ndash baeligethi iacute stefnu sinni og starfi Iacute thorn essu oacutesamraeligmi endurspeglast einnig hve soumlgulegur bakgrunnur landanna er mismunandi Markmieth thornessarar rannsoacuteknar var ekki aeth kanna thorn ann mismun sem er aacute skilgreiningum Aacuteherslan beindist fyrst og fremst aeth thorn viacute hvernig koma aeligtti til moacutets vieth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum 122 Fyrirliggjandi goumlgn
Vieth skoethun aacute fraeligethilegum umfjoumlllunum hefur komieth iacute ljoacutes aeth enn er oacutegerningur aeth hafa toumllfraeligethilega og samanburetharhaeligfa heildaryfirsyacuten yfir thornann fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum sem faeligr seacuterkennslu iacute Evroacutepu Rannsoacuteknir syacutena aeth taeligpast er haeliggt aeth taka saman toumllfraeligethileg goumlgn um innflytjendur iacute althornjoacuteethasamhengi thorn ar sem hagsyacuteslukerfi landanna eru ekki samraeligmd
14
Eins og Poulain Perrin og Singleton (2006) benda aacute bdquothornaeth er almennt viethurkennt aeth erfitt er aeth afla upplyacutesinga um innflytjendur og aeth gagnasoumlfnunarkerfi sem og skilgreiningar sem notaethar eru um innflytjendur eru afar mismunandi iacute hinum yacute msu loumlndumldquo (bls 77) Enn fremur segja thorn eir bdquohellip Fraacute toumllfraeligethilegu sjoacutenarmiethi thorn aacute hefur enginn vietheigandi viacutesbendir verieth tekinn upp aacute althornjoacuteethaviacutesu til aeth telja saman iacutebuacutea af erlendum uppruna hellip Goumlgn sem kunna aeth vera talin aacutereiethanlega eru ef til vill ekki samanburetharhaeligf innan ESB-riacutekjanna vegna thorness hve heimildir skilgreiningar og hugtoumlk eru notueth aacute oacuteliacutekan haacutettldquo (bls 373) Samkvaeligmt Fassmann (iacute Pflegerl 2004) eru foacutelksflutningar mun stoacuterfelldari nuacute en aacuteethur ndash oacuteliacutekt thorn viacute sem var aacute sjoumltta aacuteratug liethinnar aldar Varlega skal fara meeth toumllfraeligethilegar upplyacutesingar um innflytjendur thorn viacute aeth raunverulegur fjoumlldi thorn eirri er oft vanmetinn Fassmann hefur staethhaeligft aeth aacuterieth 2002 hafi raunverulegur nettoacute fjoumlldi innflytjenda innan ESB verieth meiri en iacute Bandariacutekjunum enda thornoacutett Bandariacutekin seacuteu oftast talin vera thornaeth land sem tekur aacute moacuteti flestum innflytjendum Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur miethaeth aeth thorn viacute aeth draga upp raunverulega mynd af stoumlethunni eins og huacuten er Iacute 2 kafla er fjallaeth um goumlgn sem fyrst og fremst naacute til sveitarfeacutelaga 123 Naacutemsaethferethir
Skiptar skoethanir eru um hvaetha aethferethum skuli beitt til aeth auka naacutemsgaeligethi nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Helsta aacutegreiningurinn sem fram kemur iacute rannsoacutekninni snyacutest um thornaeth hvernig og hvar moacuteethurmaacutel nemandans er notaeth iacute skoacutelanum Ekkert samraeligmi er iacute thorn viacute hvernig moacuteethurmaacutel nemenda er notaeth iacute skoacutelum Sumir seacuterfraeligethingar maeligla meeth thorn viacute aeth naacutem fari fram aacute tveimur tungumaacutelum aethrir telja aeth nemendur aeligttu aetheins aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins iacute skoacutelanum (og jafnvel stundum einnig heima hjaacute seacuter) Einnig maacute liacuteta svo aacute aeth moacuteethurmaacutel nemendans geti verieth honum til stuethnings iacute skoacutelanum en thornaeth getur liacuteka orethieth til thorness aeth nemendur sem tala sama erlenda tungumaacutelieth einangrist fraacute thorn eim sem tala tungumaacutel dvalarlandsins Suacute aethfereth aeth oumlllum nemendur seacute frjaacutelst aeth nota fleiri en eitt tungumaacutel (Candelier 2003 Perregaux de Goumoeumlns Jeannot og de Pietro 2003) er nyacute leieth baeligethi iacute kennslufraeligethilegu og feacutelagslegu tilliti og miethar aeth thornviacute aeth oumlll tungumaacutel
15
njoacuteti viethurkenningar iacute skoacutelanum og oumlll boumlrn laeligri aeth viretha fjoumllbreytileika Annaeth efni sem ekki er samstaetha um iacute thorneim ritum sem skoethueth voru er bakgrunnur kennara og fagfoacutelks Iacute sumum rannsoacuteknum er niethurstaethan suacute aeth ekki seacute nauethsynlegt aeth kennarar hafi mikla thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni nemenda sinna eetha aethstandenda thorneirra til aeth geta aacutett goacuteeth samskipti vieth thornaacute bdquoEkki thornarf aeth vita allt um menningarlegan bakgrunn einstaklings til aeth skapa gott andruacutemsloft og vinna vel saman hellip maethur thorn arf ekki aeth vera seacuterfraeligethingur iacute bdquomenningarlegum maacutelefnumldquo eetha yacutemsum tungumaacutelum En nauethsynlegt er aeth taka skilyrethislaust tillit til menningar viethkomandi aethila thornaeth sem mestu skiptir er thornaeth sem foacutelk aacute sameiginlegt thornaeth sem er eins hjaacute okkur oumlllumldquo (SIOS 2004 bls 64) Iacute oumlethrum ritum er aftur aacute moacuteti talieth mikilvaeliggt aeth kennarar hafi sama thornjoacuteethernislega bakgrunn og nemandinn eetha fjoumllskylda hans bdquoEf tviacutetyngd boumlrn eru ekki meeth kennara sem eru tviacutetyngdir eetha hafa fjoumllmenningarlegan bakgrunn thorn aacute aeligttu thorn au amk aeth vera hjaacute kennurum sem hafa goacuteetha innsyacuten iacute tungumaacutel og menningarlegan bakgrunn barnannaldquo (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bls 7) Leman (1991) getur um hve mikilvaeliggt seacute aeth kennarar uacuter hoacutepi innflytjenda starfi sem eins konar tengiliethir milli oacuteliacutekra menningarheima thornessir kennarar geti bruacuteaeth bil milli viethkomandi aethila og komieth fram sem tuacutelkar Verkuyten og Brug (2003) leggja einnig aacuteherslu aacute aeth kennarar af oacuteliacuteku thornjoacuteeth erni geti aukieth viacuteethsyacuteni iacute skoacutelastarfinu og verieth eins konar fyrirmyndir THORNraacutett fyrir thorn essi oacuteliacuteku viethhorf er yacute msar sameiginlegar aacutelyktanir og niethurstoumlethur aeth finna iacute evroacutepskum fraeligethiritum um naacutemsaethstaeligethur nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Um thornaeth er fjallaeth iacute naeligsta kafla
13 Helstu sameiginlegu niethurstoumlethur fraeligethilegra uacutettekta sem skoethaethar voru 131 Fyrirliggjandi goumlgn Fyrsta atriethieth sem viethkomandi rannsoacuteknir eiga sameiginlegt er suacute staethreynd aeth misraeligmis gaeligtir iacute thorn viacute aeth hve miklu leyti getieth er um 16
nemendur af innflytjendaaeligttum iacute tengslum vieth seacuterkennslu Sumar kannanir sem gerethar hafa verieth innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu (Leman 1991 Manccedilo 2001 Henriot 1996 Lindsay Pather og Strand 2006 Werning Loumlser og Urban 2008) varpa ljoacutesi aacute verulega hlutdraeliggni iacute mati aacute nemendum af innflytjendaaeligttum sem verethur til thorness aeth yacute mist of faacuteir eetha of margir faacute seacuterkennslu Althornjoacuteethlegar kannanir staethfesta thornessa soumlmu tilhneigingu thorne aeth bdquomisraeligmis gaeligti iacute thornviacute hvernig innflytjendum og minnihlutahoacutepum er beint inn iacute seacuterkennslustofnanirldquo (OECD 2007 bls 156) Eins og Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs hefur bent aacute bdquoer algengt iacute nokkrum ESB-riacutekjum aeth haacutett hlutfall innflytjendanemenda eetha nemenda sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum seacute iacute seacuterskoacutelum hellip Ef gengieth er uacutet fraacute thorn viacute aeth fjoumlldi fatlaethra nemenda seacute svipaethur innan allra thornjoacuteethernishoacutepa thorn aacute gefur hieth haacutea hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum eetha uacuter minnihlutahoacutepum til kynna aeth hluti thornessara nemenda seacute iacute sliacutekum bekkjum aacute roumlngum forsendumldquo (The European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia 2004 bls 28) Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute Bandariacutekjunum syacutena soumlmu tilhneigingu Eins og Losen og Orfield (2002) halda fram thorn aacute bdquohafa oacutevietheigandi starfsaethferethir baeligethi iacute almennum bekkjum og seacuterbekkjum orethieth til thorn ess aeth nemendur sem tilheyra minnihlutahoacutepum einkum svoumlrt boumlrn lenda iacute erfiethleikum eru ranglega flokkueth og hlutfallslega of moumlrg thorneirra eru sett iacute seacuterkennsluldquo (bls xv) Oacutesamraeligmi iacute hlutfalli nemenda af innflytjendaaeligttum sem faacute seacuterkennslu aacute seacuter helst staeth thorn egar um thorn roskaroumlskun og naacutemsoumlrethugleika aeth raeligetha Helstu aacutestaeligethur thorn essa oacutesamraeligmis sem thornessi fraeligethirit tilgreina eru thornaeligr aeth vandamaacutel vegna feacutelagslegrar hegethunar eru algengari innan innflytjendahoacutepa og thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa skortur er aacute skjoacutetum afskiptum og heilbrigethisthornjoacutenustu hjaacute thorn essum hoacutepum fordoacutema gaeligtir hjaacute iacutebuacuteum dvalarlandsins gagnvart foacutelki af innflytjendaaeligttum og siacuteethast en ekki siacutest koma upp vandamaacutel thorn egar meta skal thorn arfir og faeligrni nemenda af innflytjendaaeligttum THORNaeth er stoumlethugum erfiethleikum haacuteeth aeth greina naacutemserfiethleika fraacute tungumaacutelaerfiethleikum Sem daeligmi maacute nefna aeth bdquolaacutegt hlutfall allra asiacuteskra hoacutepa og kiacutenverskra nemenda meeth seacutertaeligka naacutemserfiethleika og einhverfu gaeligti bent til thorn ess aeth stundum seacute erfitt aeth greina naacutemsoumlrethugleika fraacute vandamaacutelum sem tengjast ensku sem
17
viethboacutetartungumaacutelildquo (Lindsay Pather og Strand 2006 bls 117) Auk thorness eins og Salameh (2003 2006) staethhaeligfir bdquothornaacute veldur tviacutetyngi aldrei maacutelthornroskaroumlskun Tviacutetyngt barn meeth maacutelthornroskaroumlskun er skert aacute baacuteethum tungumaacutelum moacuteethurmaacuteli siacutenu og liacuteka tungumaacuteli dvalarlandsinsldquo Rannsoacuteknir syacutena einnig thornaacute staethreynd aeth faacutetaeligkt raeligethur miklu um hvort nemendur eru settir iacute seacuterkennslu Vegna hinna baacutegbornu feacutelagslegu og efnahagslegu aethstaeligethna sem sumir thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar og innflytjendur buacutea vieth gaeligtu komieth upp heilbrigethisvandamaacutel sem hamla thorn roska barnanna Faacutetaeligkt er thornviacute aacutehaeligttuthornaacutettur sem veldur thornviacute aeth seacuterkennsluthornarfir kunna aeth koma fram aacute siacuteethari stigum Aacute thornessu byggir kenningin um feacutelagslegan og efnahagslegan skort thornar sem thornviacute er haldieth fram aeth nemendur af innflytjendaaeligttum gliacutemi vieth soumlmu vandamaacutel og innfaeligddir nemendur sem buacutea vieth soumlmu efnahagslegu og feacutelagslegu aethstaeligethur (Nicaise 2007) Aacutelykta maacute aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu megi skyacutera aacute thorn ann haacutett aeth iacute Evroacutepu buacutei thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar frekar vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur en aethrir Eins og Werning Loumlser og Urban (2008) oretha thornaeth bdquomaacute liacuteta svo aacute aeth boumlrn af innflytjendaaeligttum og aeligttingjar thorneirra buacutei vieth kerfisbundna einangrun THORN essar fjoumllskyldur eiga ekki kost aacute riacutekisborgarareacutetti og thorn eim er ekki gefinn mikill kostur aacute thorn aacutetttoumlku iacute efnahags- og atvinnuliacutefinu Sliacutekar aethstaeligethur takmarka mjoumlg moumlguleika barnanna aacute aeth naacute aacuterangri iacute naacutemildquo (bls 51) Sliacutekar aethstaeligethur thorn arfnast naacutekvaeligmrar greiningar eins og Lindsay Pather og Strand leggja aacuteherslu aacute (2006) bdquoErfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur (faacutetaeligkt) og kynferethi eru riacutekari thorn aacutettur en thornjoacuteetherni thornegar litieth er til heildartiacuteethni seacuterthornarfa iacute naacutemi almennt svo og tiltekinna seacuterthornarfa En eftir koumlnnun aacute aacutehrifum erfiethra feacutelagslegra og efnahagslegra aethstaeligethna kynferethi og aacutergoumlngum kemur iacute ljoacutes aeth enn eru hlutfoumlllin verulega skoumlkk thorn egar litieth er til yacute missa thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa iacute samanburethi vieth hviacuteta nemendur iacute Bretlandildquo (bls 3) Hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelum kann aeth syacutena aeth iacute sumum tilvikum hefur almenna skoacutelakerfieth ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir thorn essara nemenda THORN etta hefur orethieth til thorn ess aeth seacuterfraeligethingar hafa velt fyrir seacuter gaeligethum thorness naacutems sem nemendum af innflytjendaaeligttum stendur til boetha iacute almenna skoacutelakerfinu og iacute fraeligethiritunum eru tvouml atriethi tekin til seacuterstakrar athugunar annars vegar
18
tilviacutesana- og matsaethferethir og hins vegar thorn aeligr kennsluaethferethir sem notaethar eru thornegar nemendur eru af innflytjendaaeligttum Rannsoacuteknir iacute yacute msum Evroacutepuloumlndum leietha iacute ljoacutes aethra riacutekjandi tilhneigingu aeth annaeth foacutelk (feacutelagsraacuteethgjafar kennarar aethrir nemendur osfrv) liacuteti svo aacute aeth einstaklingar meeth seacuterkennsluthornarfir og einstaklingar af innflytjendaaeligttum seacuteu eins konar fulltruacutear sinna hoacutepa Meeth oumlethrum orethum thornaacute virethist vera tilhneiging til aeth flokka foacutelk og koma fram vieth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt fyrirfram moacutetuethum hugmyndum um bdquohoacutepinnldquo sem thorn eir tilheyra THORN essar fyrirfram moacutetuethu hugmyndir skyggja aacute manneskjuna sem einstakling thorn viacute aeth huacuten verethur eins konar taacutekn fyrir hoacutepinn og saacute hoacutepur tengist umoumlnnun og stuethningi (foacutelki meeth seacuterkennsluthornarfir) eetha menningu og truacute (innflytjendum og thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) THORNessi tilhneiging er afleit thornar sem foacutelk getur vissulega ekki verieth fulltruacutear fyrir heilt menningarsamfeacutelag eetha heilan samfeacutelagshoacutep Meeth thorn viacute aeth flokka foacutelk og hafa fyrirfram moacutetaethar skoethanir aacute bdquohoacutepnumldquo er viethkomandi einstaklingur settur til hliethar sem persoacutena og gerethur oacutemarktaeligkur hann er settur iacute jaetharhoacutep (SIOS 2004) 132 Naacutemsuacuterraeligethi
Iacute rannsoacuteknum og fraeligethiritum kemur einnig fram aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu kunni aeth endurspegla thornaacute staethreynd aeth meeth thorneirri kennslufraeligethi og thorneim kennsluaethferethum sem beitt er iacute almennum skoacutelum seacute ekki tekieth tillit til naacutemsthornarfa thornessa tiltekna hoacuteps Iacute fraeligethilegum umfjoumlllunum um aethstaeligethur nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er talieth aeth kennarar geri seacuter ekki grein fyrir thornviacute hve mjoumlg kennsluaethferethir thorneirra eru samtvinnaethar eigin menningu Naacutemsaethferethir og viethhorf nemenda eru vissulegamjoumlg mismunandi eftir menningarheimum Iacute sumum thornjoacuteethfeacuteloumlgum thornykir eethlilegt aeth nemendur laeligri meeth thorn viacute aeth eiga virk samskipti vieth kennara siacutena en aacute oumlethrum menningarsvaeligethum er ekki aeligtlast til aeth boumlrn tali vieth fullorethna heldur laeligri meeth thorn viacute aeth hlusta aacute samraeligethur hinna fullorethnu THORNess vegna aeligttu kennarar aeth uacutetskyacutera ndash eftir thornviacute sem haeliggt er ndash thornann menningarlega bakgrunn sem kennsla thorneirra byggist aacute og hvaetha vaeligntingar eru gerethar til nemenda Iacute staeth thorn ess aeth hafa tilhneigingu til aeth einfalda thorn au verkefni sem nemendur af innflytjendaaeligttum faacute iacute hendur (einkum ef tungumaacutel dvalarlandsins er
19
ekki moacuteethurmaacutel thorn eirra) aeligttu kennarar aeth stefna aeth thorn viacute aeth auka skilning nemenda af innflytjendaaeligttum aacute thorn viacute starfi sem fram fer iacute skoacutelastofunni (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir Kaupmannahoumlfn juacuteniacute 1999) 133 Stuethningsaethferethir Iacute thorn eim fraeligethiritum sem fjalla um menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er einnig loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggu hlutverki aethstandendur thorn eirra gegna Vieth kannanir kemur iacute ljoacutes aeth aethstandendur innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir nyacuteta seacuter ekki stuethningsthornjoacutenustu iacute eins riacutekum maeligli og thorneim stendur til boetha Algengustu aacutestaeligethur thorn ess eru meethal annars Fjoumllskyldan talar ekki tungumaacutel dvalarlandsins huacuten skilur ekki kerfieth og thorn aacute thorn joacutenustu sem er iacute boethi naeliggilega vel eetha er ekki voumln sliacutekri thornjoacutenustu iacute heimalandi siacutenu oacutettast aeth veretha send burt fraacute dvalarlandinu ef huacuten gerir bdquoof miklar kroumlfurldquo THORNess vegna er afar mikilvaeliggt aeth aethstandendum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir seacuteu veittar iacutetarlegar upplyacutesingar THORNessar upplyacutesingar aeligttu aeth tryggja aeth foreldrum verethi ljoacutest hvernig litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir nemenda iacute dvalarlandinu og aeth thorn eir faacutei innsyacuten iacute menntakerfieth og thornaeligr kennsluaethferethir sem thornar er beitt Strax fraacute upphafi aeligtti aeth veita aethstandendum skyacuterar og aethgengilegar upplyacutesingar Ef nauethsyn krefur aeligtti aeth gera thornaeth meeth aethstoeth tuacutelks eetha starfsmanns sem talar tungumaacutel fjoumllskyldunnar Meeth thornviacute aeth nota yacutemsa miethla (myndir af thorn viacute sem nemandinn er aeth gera osfrv) maacute einnig meeth goacuteethu moacuteti miethla upplyacutesingum milli skoacutela og heimilis Einnig er aeligskilegt aeth koma aacute umraeligethuhoacutepum meethal aethstandenda og skapa thorn annig tengsl thorn eirra iacute milli til aeth foreldrar nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum einangrist ekki Iacute rannsoacuteknum kemur fram aeth upplyacutesingastreymieth eigi ekki aeth vera einhlietha thorn e fraacute skoacutela til heimilis Foreldrar aeligttu einnig aeth veita skoacutelanum upplyacutesingar um barnieth og vera meeth iacute raacuteethum thornegar aacutekvarethanir sem varetha barnieth eru teknar Eins og loumlgeth var aacutehersla aacute aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bdquothornaacute byggist thornaeth mjoumlg aacute samstarfi samraacuteethi og gagnkvaeligmum skilningi milli foreldra og kennara hvernig nemendum af innflytjendaaeligttum gengur iacute naacutemi THORNaeth verethur aeth svipta hulunni af kennarastarfinu og foreldrar veretha aeth faacute
20
aeth taka thorn aacutett iacute oumlllum aacutekvoumlrethunum sem teknar eru iacute skoacutelanumldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 15) Foreldrar aeligttu aeth vera thornaacutetttakendur aacute oumlllum sviethum Iacute rannsoacuteknum aacute thornessum thornaeligtti er maeliglst til thorness aeth tekieth seacute tillit til allra aethstandenda iacute skoacutelastarfinu ekki einungis foreldranna heldur einnig systkina afa og oumlmmu sem og allrar stoacuterfjoumllskyldunnar Iacute sumum rannsoacuteknum kemur einnig fram aeth barn meeth seacuterkennsluthornarfir hefur mikil aacutehrif aacute fjoumllskyldumunstrieth einkum thorn egar um innflytjendafjoumllskyldur er aeth raeligetha fyrir komi aeth thornaeth leiethi til breytinga aacute hlutverkaskipan innan fjoumllskyldunnar (SIOS 2004) Iacute stuttu maacuteli sagt er seacuterfraeligethingunum aeligtlaeth aeth tryggja goacuteeth samskipti vieth aethstandendur og koma iacute veg fyrir menningarlegan aacutegreining Eins og Moro segir (2005) bdquohvaeth varethar boumlrn innflytjenda veldur oumlll taeligkni sem ekki tekur tillit til menningarlegra seacuterstoumlethu thornviacute aeth bilieth milli hinna tveggja viethkomandi heima verethur staeligrra Meeth thorn viacute moacuteti er iacute raun stuethlaeth aeth einangrun thorneirra iacute dvalarlandinu aeth jaetharstoumlethu thorneirra iacute samfeacutelaginu Meeth thorn viacute aeth taka tillit til menningarlegs bakgrunns thorneirra er aftur aacute moacuteti loumlgeth aacutehersla aacute einstaklingsbundnar aethferethir naacutemsferlieth og thornaacutetttoumlku iacute viethkomandi samfeacutelagildquo (bls 21) Lagt er til aeth jaacutekvaeligethum aethferethum seacute beitt til aeth faacute nemendur og foreldra til samstarfs sliacutekt skili aacuterangri Fagna beri fjoumllbreytileika meethal fjoumllskyldna og nemenda baeligethi feacutelagslegum og menningarlegum sem og fjoumllbreyttri thorn ekkingu og tungumaacutelum ekki einungis iacute thorn viacute skyni aeth vinna gegn hugsanlegri mismunun heldur einnig til aeth auka sjaacutelfsvirethingu og aacutehugahvoumlt nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Siacuteethast en ekki siacutest er bent aacute thornaacute staethreynd aeth til aeth svo megi veretha og til aeth vel takist til vieth aeth leysa thornau verkefni sem blasa vieth meeth nyacutejum nemendahoacutepum thorn urfi kennarar og annaeth fagfoacutelk aeth hafa aflaeth seacuter goacuteethrar menntunar Allar rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth aacute naacutemsaethstaeligethum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir syacutena hve bryacutent er aeth fagfoacutelk seacute vel menntaeth og iacute stakk buacuteieth til aeth endurbaeligta matsferlieth auka gaeligethi thorneirrar menntunar sem iacute boethi er og efla samstarf vieth aethstandendur thornessara nemenda Aukin thornoumlrf er fyrir starfsthornjaacutelfun og thorn roacuteun kennsluaethferetha meethal fagfoacutelks til aeth haeliggt seacute aeth sinna thornoumlrfum thornessa nyacuteja nemendahoacuteps Enn fremur veretha yacutemsir fagaethilar aeth vinna saman til aeth haeliggt seacute aeth koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir ekki einungis kennarar
21
heldur einnig saacutelfraeligethingar stuethningsfulltruacutear seacuterfraeligethingar innan heilbrigethissteacutettarinnar osfrv Meginniethurstaethan sem draga maacute af thorn eim rannsoacuteknum sem birtar hafa verieth fyrst og fremst iacute Evroacutepu um menntun nemenda sem baeligethi eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er vissulega suacute aeth enda thornoacutett thornetta seacute maacutelaflokkur sem stoumlethugt verethur syacutenilegri og sem stefnumoacutetandi aethilar og seacuterfraeligethingar aacute sviethi seacuterkennslu eru meeth til umfjoumlllunar thorn aacute hafa tiltoumllulega faacutear rannsoacuteknir verieth gerethar aacute thornessu tiltekna sviethi Yfirleitt er einungis fjallaeth um annan thorn aacutettinn menntun barna meeth seacuterkennsluthornarfir eetha menntun barna af innflytjendaaeligttum Afar faacutear rannsoacuteknir hafa verieth gerethar aacute thornviacute thornegar thornessir tveir thornaeligttir fara saman Iacute Evroacutepuloumlndunum virethist starf og stefna iacute menntamaacutelum einkennast af einhlietha naacutelgun Kannanir syacutena aeth uacuterraeligethi til stuethnings nemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum beinast oft einungis aeth oumlethrum thornaeligttinum af thorneim tveimur sem um er aeth raeligetha hjaacute thornessum markhoacutepi Annaethhvort er tekieth tillit til seacuterthornarfa nemandans eetha thorness aeth hann er af innflytjendaaeligttum Sem daeligmi maacute nefna aeth thornegar nemendur af innflytjendaaeligttum faacute kennslu iacute tungumaacuteli dvalarlandsins er yfirleitt ekki gert raacuteeth fyrir seacuterkennsluthornoumlrfum Aftur aacute moacuteti taka matstaeligki og aethferethir vieth aeth greina faeligrni nemenda yfirleitt ekki mieth af menningarlegum bakgrunni hans Iacute oumlllum rannsoacuteknum sem fram hafa farieth aacute naacutemsaethstaeligethum nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er niethurstaethan suacute aeth frekari thornroacuteunar seacute thornoumlrf aacute thornessu sviethi vinna thornarf aeth nyacuterri stefnu og nyacutejum leiethum til aeth takast aacute vieth thornarfir nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ess vegna veretha fleiri rannsoacuteknir og greiningar aeth fara fram aacute thornessu sviethi 134 Naacutemsmat Ef gengieth er uacutet fraacute hinu aacuteberandi skakka hlutfalli nemanda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu hafa gaeligethi matsaethferetha (fyrst og fremst vieth grunnmat) sem beitt er gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum verieth dregin iacute efa iacute thorn eim rannsoacuteknum sem fram hafa farieth (Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Matstaeligkin og aethferethirnar eigi raeligtur aeth rekja til thorneirrar menningar sem riacutekjandi er iacute dvalarlandi nemandans Matsferlieth er thornviacute menningartengt boumlrn sem alin eru upp vieth aethra menningu en thornaacute sem riacutekir iacute dvalarlandinu geta siacuteethur en thorn au boumlrn sem eiga uppruna sinn thorn ar skilieth og raacuteethieth iacute thornaeligr 22
menningartengdu viacutesanir sem liggja aeth baki thornviacute efni sem notaeth er vieth naacutemsmatieth THORN viacute er lagt til aeth baeligethi saacute efniviethur sem notaethur er vieth naacutemsmat og matsferlieth sjaacutelft verethi endurskoethaeth til aeth varpa sem skyacuterustu ljoacutesi aacute allar menningartengdar viacutesanir sem iacute thorn viacute kunna aeth leynast Ein helsta og augljoacutesasta hindrunin af thornessu tagi sem nemendur af innflytjendaaeligttum kunna aeth standa frammi fyrir thorn egar thorn eir fara iacute gegnum naacutemsmat ndash og sem kemur hvaeth eftir annaeth fram iacute thorneim fraeligethiritum sem skoethueth hafa verieth ndash tengist fagmaacutelinu sem notaeth er thornegar faeligrni og thorn arfir nemenda eru metnar Eins og Landon (1999) syacutendi fram aacute meeth thorn viacute aeth taka lesblindu sem daeligmi aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn bdquovieth thorn urfum aeth ryethja uacuter vegi oumlllum erfiethleikum sem thorn essir nemendur eiga vieth aeth etja aacuteethur en vieth greinum hverjir gliacutema vieth skynraelignan eetha geethraelignan vanda Mun faeligrri tviacutetyngd boumlrn eru talin vera meeth lesblindu en innfaeligdd boumlrn nemendum getur gengieth illa aeth lesa en thornaeth er enginn sem greinir hver aacutestaeligethan er Kennararnir sjaacute ekki hvert vandamaacutelieth er thornviacute aeth thorneir vita ekki hvernig mat fer framldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 18) Sumir telja bryacutent aeth tviacutetyngdir nemendur af innflytjendaaeligttum fari iacute gegnum naacutemsmat aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum ogeetha aeth naacutemsmatieth fari fram hjaacute seacuterfraeligethingum sem hafa viacuteethtaeligka thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni og tungumaacuteli nemandans (Cline 1999 Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Vissulega getur grunnmat iacute sumum tilvikum farieth fram aacuten thorn ess aeth nokkurt tungumaacutel seacute notaeth En menningarlegur mismunur (til daeligmis aacute thornviacute hvernig litir eru skilgreindir eetha aacute naacutemssamhengi eins og fram kemur hjaacute Salameh 2006) getur haft aacutehrif thorn egar naacutemsmat fer fram bdquoaacuten orethaldquo ef ekki er tekieth tillit til sliacuteks mismunar Iacute 2 kafla er fjallaeth naacutenar um naacutemsmat aacuten oretha Siacuteethast en ekki siacutest syacutena rannsoacuteknir aeth naacutemsmat thorn arf aeth vera heildstaeligtt aacute thornann haacutett aeth tekieth seacute tillit til allra aethstaeligethna nemendans hvaeth olli thorn viacute aeth fjoumllskyldan flutti uacuter landi tungumaacutels menningar samfeacutelagslegra aethstaeligethna iacute dvalarlandinu heimilisaethstaeligethna osfrv
23
Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar (Watkins 2007) aacute naacutemsmati iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar leiddi iacute ljoacutes aeth skilningur manna aacute moacutetandi1
mati hefur breyst aacute undanoumlrnum aacuterum iacute flestum loumlndum Evroacutepu gallar bdquoproacutefldquo-aethferetharinnar hafa verieth afhjuacutepaethir THORNar af leiethandi hefur moacutetandi mat fengieth viacuteethari merkingu thorn annig aeth thornaeth inniheldur ekki einungis fraeligethilega thornaeligtti Jafnframt eru aethferethirnar sem beitt er iacute sliacuteku mati thornroacuteaeth ar iacute siacuteauknum maeligli iacute samstarfi vieth nemendur aeligttingja thorneirra og kennara iacute staeth thorness aeth vera framkvaeligmt af utanaethkomandi seacuterfraeligethingum Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur syacutent fram aacute aeth iacute flestum loumlndum er thorn essi naacutelgun enn markmieth sem stefnt skal aeth iacute grunnmati aacute seacuterkennsluthornoumlrfum
1 Eins og fram kemur iacute matsverkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar naeligr bdquomoacutetandi matldquo (einnig kallaeth bdquosiacutematldquo) yfir tilteknar aethferethir sem beitt er innan veggja skoacutelastofunnar fyrst og fremst af viethkomandi kennurum og seacuterfraeligethingum sem meeth thorneim starfa og notaethar eru vieth aacutekvarethanatoumlkur um kennsluaethferethir og naeligstu skrefin iacute skoacutelagoumlngu nemenda bdquoGrunnmatldquo eetha bdquofrumgreiningldquo leiethir iacute ljoacutes hvort nemandi er hugsanlega meeth seacuterkennsluthornarfir og thornaacute er framvindan suacute aeth safnaeth er aacute kerfisbundinn haacutett upplyacutesingum sem nota maacute til aeth vinna aeth lyacutesingu aacute styrkleikum veikleikum og thornoumlrfum sem nemandi kann aeth hafa Tengja maacute frumgreiningu aacute seacuterkennsluthornoumlrfum oumlethrum matsaethferethum og aeth henni kunna aeth koma seacuterfraeligethingar sem starfa utan almenna skoacutelakerfisins (thornar aacute meethal uacuter heilbrigethisgeiranum)
24
2 UPPLYacuteSINGAR FRAacute THORNAacuteTTTOumlKULOumlNDUNUM
Iacute thornessum kafla er samantekt aacute svaeligethisskyacuterslunum sem unnar voru uacutet fraacute lykilthornaacutettum rannsoacuteknarinnar ndash skilgreiningu aacute markhoacutepi upplyacutesingumstaethreyndum naacutemsuacuterraeligethum stuethningsaethferethum og naacutemsmati Kaflinn byggist aacute upplyacutesingum og goumlgnum sem seacuterfraeligethingar viethkomandi landa soumlfnuethu meeth thorn viacute aeth nota spurningalista iacute samstarfi siacutenu vieth yacutemsa thornjoacutenustuaethila sem aeth maacutelinu koma sem og vieth sveitarfeacuteloumlg og skoacutela um naacutem barna sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum og staethan aacute thorn essu sviethi innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu er skoethueth THORN oacute aeth litieth seacute til maacutela sem endurspegla aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum thornaacute er fyrst og fremst um aeth raeligetha upplyacutesingar sem aflaeth hefur verieth um stoumlethuna innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter er einnig aeth finna goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda innflytjenda og hlutfallslegan fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum iacute hverju landi fyrir sig Goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum eru ekki fyrir hendi vegna thorn ess hve upplyacutesingar thornar aeth luacutetandi eru takmarkaethar iacute skyacuterslunum Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum og maacutelefni og umraeligethur sem snerta stoumlethu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er aeth finna iacute svaeligethisskyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem fjallaeth er um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Samantekt aacute svoumlrum vieth spurningunum er heacuter fyrir neethan
21 Markhoacutepur Verulegur straumur innflytjenda liggur til Evroacutepu og greina maacute aukinn aacutehuga aacute maacutelefnum innflytjenda viacuteetha um loumlnd Samkvaeligmt skyacuterslunum eru til yacute msar skilgreiningar aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo iacute Evroacutepu Iacute flestum landanna er hugtakieth bdquoinnflytjandildquo eetha bdquouacutetlendingurldquo notaeth ef einstaklingur og foreldrar hans eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu eru af oumlethru thornjoacuteetherni og tala eigieth moacuteethumaacutel heima hjaacute seacuter Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er gerethur greinarmunur aacute
25
- Nyacutekomnir nemendur ogeetha fyrstu kynsloacuteethar innflytjendum thornegar nemendur ogeetha foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu - Annarrar kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem hafa faeligethst iacute oumlethru landi og - THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldri thorneirra er faeligtt thornar liacuteka og thorneir eru jafnvel meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu Yfirleitt er ekki litieth aacute thornriethju eetha fjoacuterethu (jafnvel fimmtu) kynsloacuteeth sem bdquoinnflytjendurldquo heldur sem bdquonemendur meeth annan thornjoacuteeth ernislegan bakgrunnldquo eetha nemendur sem tilheyra bdquominnihlutahoacutepumldquo eetha tilteknum bdquothornjoacuteethernishoacutepumldquo Iacute menntakerfum yacute missa landa byggist lagasetning varethandi innflytjendanemendur og skoacutelagoumlngu aethallega aacute atriethum sem tengjast tungumaacutelakunnaacutettu nemenda hvort nemendur eru tviacutetyngdir eetha fjoumlltyngdir eetha eiga seacuter annaeth moacuteethumaacutel en thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute dvalarlandinu THORN essi skilgreining aacute vieth um alla nemendur sem thornurfa aeth geta talaeth fleiri en eitt tungumaacutel iacute uppvextinum Sem liethur iacute rannsoacutekninni ndash eins og fram kom iacute inngangi skyacuterslunnar ndash voru seacuterfraeligethingar fraacute hverju landi fyrir sig beethnir um aeth afla upplyacutesinga um alla nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum (nyacutekomna nemendur jafnt sem nemendur sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) Haeliggt er aeth flokka Evroacutepuloumlndin eftir thorn viacute hvert straumur innflytjenda liggur bull Loumlnd meeth langri hefeth fyrir innflytjendum tengt atvinnuliacutefi og
efnahag ogeetha nyacutelenduhefeth (td Austurriacuteki Belgiacutea Bretland Danmoumlrk Frakkland THORNyacute skaland Luacutexemborg Holland Sviacutethornjoacuteeth og Sviss)
bull Loumlnd thorn ar sem innflytjendur eru tiltoumllulega nyacutelegt fyrirbaeligri fraacute siacuteethustu aacuteratugum 20 aldar svo sem Finnland Iacutesland og Noregur eetha loumlnd sem straumur foacutelks laacute aacuteethur fraacute svo sem Kyacutepur Grikkland Iacutetaliacutea Malta Portuacutegal og Spaacutenn
bull Nyacute ESB-riacuteki svo sem Teacutekkland Eistland Ungverjaland Lettland Lithaacuteen og Poacutelland sem taka aethallega aacute moacuteti haeliglisleitendum eetha floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og innflytjendum fraacute loumlndum goumlmlu Soveacutetriacutekjanna
26
Innflytjendur sem sest hafa aeth iacute Evroacutepu eiga aeligttir aeth rekja til yacutemissa landa en thorn eim maacute skipta iacute thorn rjaacute meginflokka fyrrum iacutebuacutea Evroacutepusambandsins (ESB) Evroacutepska efnahagssvaeligethisins (EES) eetha Sviss haeliglisleitendur floacutettamenn og fyrrum iacutebuacutea Norethur-Afriacuteku sem og fyrrum iacutebuacutea annarra landa Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi eftir loumlndum sums staethar er thornaeth um 1 (td iacute Poacutellandi og Lithaacuteen) og annars staethar eru um 40 iacutebuacuteanna af innflytjendaaeligttum (td iacute Luacutexemborg) Erfitt er aeth bera saman goumlgn fraacute thornessum loumlndum vegna - Oacuteliacutekra skilgreininga aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo - Mismunandi reglna um veitingu riacutekisborgarareacutettar - THORNeirrar staethreyndar aeth goumlgn eiga yacute mist vieth um stoumlethuna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu eetha hvort tveggja - Mismunandi er aacute hvaetha aacutersgrundvelli gagnasoumlfnun hefur farieth fram (2005 eetha 2006 eetha 2007) Aeth teknu tilliti til thorn essara atrietha thorn aacute maacute sjaacute aacute toumlflu 1 aeth iacute flestum landanna eru 6ndash20 allra iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum Tafla 1 Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum (upplyacutesingarnar eru byggethar aacute svaeligethisskyacuterslum aacuterin 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt 20
Danmoumlrk Belgiacutea Austurriacuteki Luacutexemborg Finnland Grikkland Bretland Sviss Lithaacuteen Iacutesland (England)
Malta Iacutetaliacutea Eistland
Portuacutegal Kyacutepur Frakkland
Poacutelland Noregur Holland
Teacutekkland Spaacutenn Lettland
Ungverjaland Sviacutethornjoacuteeth
THORNyacuteskaland yfir 40
Mjoumlg mismunandi er eftir loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum hve moumlrg tungumaacutel eru toumllueth af nemendum af innflytjendaaeligttum og fjoumllskyldum
27
thorneirra iacute sumum landanna eru toumllueth allt fraacute aacutetjaacuten og upp iacute hundraeth tungumaacutel Haacutett hlutfall thornjoacuteeth arinnar er af innflytjendaaeligttum ndash iacute sumum loumlndumsveitarfeacuteloumlgum er meira en helmingur iacutebuacutea fraacute loumlndum utan Evroacutepu (td iacute Tyrklandi Iacuterak Soacutemaliacuteu Ruacutesslandi Pakistan Brasiliacuteu Uacutekraiacutenu Marokkoacute ofl) Iacute sumum loumlndum svo sem Sviacutethornjoacuteeth var staethan thorn annig aeth fram aacute aacutettunda aacuteratug liethinnar aldar og iacute oumlethrum loumlndum allt fram til 1990 var meirihluti innflytjenda iacute Evroacutepu foacutelk sem fluttist thornangaeth af efnahagsaacutestaeligethum iacute leit aeth betri starfs- og liacutefsskilyrethum Aacute tiacuteunda aacuteratugnum fjoumllgaethi mjoumlg floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og foacutelki fraacute Austur-Evroacutepu og fyrrum Soveacutetriacutekjunum Goumlgn um thornetta eru mismunandi eftir loumlndum en staethreyndin er suacute aeth innflytjendum sem koma til Evroacutepu af feacutelagslegum og efnahagslegum aacutestaeligethum fer nuacute fjoumllgandi Aeth thorn essu stuethla einnig frjaacutelsir flutningar Evroacutepubuacutea milli ESB-landanna
22 Goumlgn um innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute moumlrgum thorneirra landa sem thornaacutett toacuteku iacute verkefninu kom fram aeth skortur er aacute goumlgnum um nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Aacutebyrgetharsvieth yacute missa stjoacuternsyacuteslustofnana eru mismunandi og goumlgnum er ekki safnaeth aacute samraeligmdan haacutett Aethrar aacutestaeligethur liggja einnig aeth baki thornessum gagnaskorti Iacute sumum loumlndum heldur hieth opinbera ekki saman toumllfraeligethilegum upplyacutesingum um upprunalegt thornjoacuteeth erni foacutelks heldur einungis um riacutekisborgarareacutett thorness og faeligethingarstaeth aacute thorn eim forsendum aeth vinnsla persoacutenulegra gagna thornar sem fram kemur kynthornaacutettur thornjoacuteetherni foumltlun eetha truacute seacute boumlnnueth Iacute oumlethrum loumlndum fer ekki fram nein skipuloumlgeth gagnasoumlfnun um nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum hvorki innan sveitarfeacutelaga neacute aacute landsviacutesu Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru svo faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum aeth hvorki er nauethsynlegt neacute vietheigandi aeth skraacute upplyacutesingar um thornaeth Skynsamlegustu og hagkvaeligmustu leiethina til aeth faacute aethgang aeth goumlgnum er aeth finna iacute skoacutelunum ndash thorn ar eru boumlrnin Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er sliacutekum goumlgnum haldieth saman en ekki er haeliggt aeth reietha sig aacute toumllfraeligethilegar upplyacutesingar aacute landsviacutesu
28
Uacutet fraacute goumlgnum sem seacuterfraeligethingarnir soumlfnuethu innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu maacute sjaacute aeth hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi iacute loumlndum Evroacutepu og einnig mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelag ogeetha skoacutela iacute sama landinu Iacutetrekaeth skal aeth erfitt er aeth bera saman goumlgn hinna yacute msu landa vegna thorn ess hve hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint aacute marga vegu og einnig vegna thorn ess aeth goumlgnin viacutesa yacutemist til aethstaeligethna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu ndash eetha hvort tveggja Aeth teknu tilliti til thorness thornaacute maacute sjaacute aacute toumlflu 2 aeth iacute flestum landanna er hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum aacute bilinu 6ndash20 allra nemenda aacute skoacutelaskyldualdri (iacute Luacutexemborg er thornaeth ruacutemlega 38) Tafla 2 Hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum (gildir um nemendur aacute skoacutelaskyldualdri innan sveitarfeacutelaga skoacutelaaacuterieth 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt20
Finnland Lithaacuteen Malta Portuacutegal Poacutelland Teacutekkland Ungverjaland
Belgiacutea Danmoumlrk Grikkland Iacutesland Iacutetaliacutea Kyacutepur Noregur Spaacutenn
Austurriacuteki Bretland (England) Eistland Frakkland Holland Lettland Sviacutethornjoacuteeth
Luacutexemborg Sviss THORNyacuteskaland
Aacute Iacutetaliacuteu eru goumlgnin fraacute skoacutelaaacuterinu 20072008
Samkvaeligmt goumlgnunum er fjoumlldi og hlutfall fjoumllskyldnanemenda af innflytjendaaeligttum mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelaga iacute sama landinu oft af landfraeligethilegum aacutestaeligethum og vegna mismunandi staeligrethar sveitarfeacutelaga Flestar fjoumllskyldur af innflytjendaaeligttum buacutea iacute stoacuterborgum eetha iacute uacutethverfum stoacuterborga vegna betri atvinnu- og naacutemsmoumlguleika iacute thorneacutettbyacute li THORN ar af leiethandi getur fjoumlldi innfluttra nemenda iacute houmlfuethborgum (td Amsterdam Athornenu Brussel Lissabon London Madriacuted Pariacutes osfrv) verieth tvoumlfalt eetha thornrefalt meiri en hlutfallieth aacute landsviacutesu segir til um THORNar sem ekki eru til goumlgn um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute oumlllum thorn eim loumlndum sem toacuteku thorn aacutett iacute thornessari
29
rannsoacutekn thornaacute loumlgethu sum thorneirra til aethrar upplyacutesingar sem voru yacutemist aacute landsviacutesu ogeetha svaeligethis- eetha staethbundnar Sum loumlnd (td Austurriacuteki Holland Iacutetaliacutea Kyacutepur Lithaacuteen Luacutexemborg Spaacutenn Sviss THORNyacuteskaland) loumlgethu fram goumlgn sem voru baeligethi aacute landsviacutesu og svaeligethis- eetha staethbundin Oumlnnur loumlnd (td Belgiacutea Finnland Frakkland og Grikkland) loumlgethu fram goumlgn sem voru svaeligethis- eetha staethbundin eetha fengin fraacute skoacutelum Iacute oumlethrum tilvikum (td iacute Teacutekklandi Portuacutegal og Bretlandi) voru goumlgnin sem baacuterust aacute landsviacutesu Goumlgnin sem seacuterfraeligethingarnir toacuteku saman iacute viethkomandi loumlndum eiga yacutemist vieth um heildarfjoumllda og hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir aacute landsviacutesu ogeetha innan tiltekinna svaeligetha eetha tiltekins fjoumllda og hlutfalls iacute sveitarfeacuteloumlgum ogeetha skoacutelum THORN ar ef leiethandi er erfitt aeth bera thornessi goumlgn saman og setja niethurstoumlethur fram iacute toumlfluformi Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum er aeth finna iacute skyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thorn ar sem fjallaeth er um thornetta verkefni Samkvaeligmt ofangreindum upplyacutesingum syacutena thornessar skyacuterslur verulegt oacutesamraeligmi varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum hlutfall thorneirra sem faacute seacuterkennslu er yacutemist of haacutett eetha of laacutegt THORNetta hefur verieth mikieth vandamaacutel iacute yfir thornrjaacutetiacuteu aacuter iacute sumum landanna til daeligmis iacute Bretlandi Aacute aacutettunda aacuteratugnum var ljoacutest aeth allt of moumlrg boumlrn sem flutt houmlfethu thornangaeth fraacute Karabiacutesku eyjunum voru sett iacute seacuterskoacutela Annars staethar (td iacute Belgiacuteu Danmoumlrku Finnlandi Noregi og Sviacutethornjoacuteeth) kemur fram aeth iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum seacuteu hlutfallslega fleiri nemendur af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu og thorn eim fari fjoumllgandi eftir thorn viacute sem ofar dregur iacute skoacutelakerfinu (vieth lok grunnskoacutela og byrjun framhaldsskoacutela) Rannsoacutekn sem gereth var iacute Oacutesloacute aacuterieth 1998 syacutendi aeth hlutfallslega of margir nemendur af innflytjendaaeligttum fengu seacuterkennslu af yacutemsu tagi (Nordahl og Oslashverland 1998) Iacute seacuterskoacutelum er hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir auk thorness haeligrra en nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru iacutebuacutear dvalarlandsins ndash og thorn ar af leiethandi er hlutfallieth oumlfugt iacute almennum skoacutelum Iacute skyacuterslunni fraacute Sviss kemur fram aeth thorn etta haacutea hlutfall hafi stoumlethugt farieth vaxandi aacute siacuteethustu tuttugu aacuterum og aeth meethalaukning innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum seacute miklu meiri en heildaraukning innflytjendanemenda sem stunda naacutem iacute grunnskoacutelum
30
THORNversoumlgn virethist koma upp thorn egar toumllfraeligethilegar upplyacutesingar fraacute sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum (td iacute Austurriacuteki Finnlandi og Grikklandi) eru skoethaethar Fram kemur aeth iacute sumum skoacutelum seacuteu fleiri nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum heldur en nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem ekki eru af innflytjendaaeligttum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum virethast aethstaeligethur vera aacute hinn veginn Hugsanleg skyacutering eins og fram kemur kann aeth vera suacute aeth tilviljun ein raacuteethi thornviacute hve margir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stundi naacutem iacute hverjum skoacutela Annar moumlguleiki er aeth iacute sumum skoacutelum seacute aacuterangur nemenda metinn aacute skilvirkari haacutett en annars staethar Iacute oumlethrum skyacuterslum er loumlgeth aacutehersla aacute aeth aukieth framboeth aacute seacuterdeildum og vaxandi fjoumlldi seacutermenntaeths starfsfoacutelks hafi aacutehrif aacute eftirspurn eftir thornessari thornjoacutenustu ndash ef thorn joacutenustan er til staethar hafi kennarar tilhneigingu til aeth nyacuteta seacuter hana einkum ef thorneir faacute enga aethra aethstoeth Aeth lokum er saacute moumlguleiki fyrir hendi aeth iacute sumum skoacutelum seacute talieth aeth nemendur af innflytjendaaeligttum kunni aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir thornegar raunin er suacute aeth einungis er um samskipta- og tungumaacutelaerfiethleika aeth raeligetha Of haacutett hlutfall thornessara nemenda maacute oft rekja til tungumaacutelaerfiethleika og skorts aacute lestrarkunnaacutettu (en einnig annarra thornaacutetta) Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei reacutetta greiningu vegna thorn ess aeth talieth er aeth erfiethleika iacute naacutemi og tali lestri og stafsetningu stafi af thornviacute aeth thorneir kunni ekki tungumaacutel dvalarlandsins Meginvandinn virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thorn urfa aacute tungumaacutelakennslu aeth halda og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Nyacuteleg rannsoacutekn var gereth iacute Bretlandi aacute oumlllum nemendum sem stunda naacutem iacute riacutekisreknum skoacutelum iacute landinu (um 65 milljoacutenum nemenda) og thornar var niethurstaethan mun floacuteknari (Lindsay Pather og Strand 2006) Iacute stuttu maacuteli sagt thorn aacute var mjoumlg floacutekieth hve mismunandi thorn eir nemendur voru sem tilheyrethu tilteknum thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepi og voru sagethir vera meeth einhverjar seacuterkennsluthornarfir eetha tiltekna gereth seacuterthornarfa Nokkrar niethurstoumlethur teljast mikilvaeliggar Iacute fyrsta lagi syacutendi rannsoacuteknin aeth verulegur munur var aacute yacute msum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum hvaeth varethar feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika Til daeligmis hafethi 141 hviacutetra breskra nemenda thornoumlrf fyrir friacutea maacuteltiacuteeth iacute skoacutelanum (skv stuethningsaacuteaeligtlun iacute skoacutelum fyrir boumlrn sem buacutea vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur notaeth sem viacutesbendir um faacutetaeligkt) en 30 svartra nemenda fraacute Karabiacutesku eyjunum og 438 svartra nemenda fraacute Afriacuteku
31
Auk feacutelagslegra og efnahagslegra erfiethleika kynferethis og aldurs kom iacute oumlethru lagi yacute mislegt forvitnilegt iacute ljoacutes varethandi thornaeth hvort nemendur sem tilheyrethu yacutemsum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum vaeligru liacuteklegir til aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute samanburethi vieth liacutekurnar aacute thorn viacute aeth hviacutetir breskir nemendur vaeligru meeth seacuterkennsluthornarfir thorn aacute var hlutfall svartra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir ekki mjoumlg fraacutebrugethieth Svartir nemendur fraacute Karabiacutesku eyjunum voru thorn oacute 15 sinnum liacuteklegri til aeth vera meeth hegethunarvanda eetha tilfinningaleg og feacutelagsleg vandamaacutel Nemendur sem aacutettu aeligttir aeth rekja til Pakistan og Bangladesh voru ekki eins liacuteklegir og breskir nemendur til aeth vera meeth yacutemis s konar seacuterkennsluthornarfir THORN oacute voru um 25 sinnum meiri liacutekur aacute thorn viacute aeth thornessir nemendur einkum thorneir sem voru af pakistoumlnskum aeligttum vaeligru sjoacuten-eetha heyrnarskertir og aeligttu vieth alvarlega og margthornaeligtta naacutemserfiethleika aeth striacuteetha
23 Naacutemsuacuterraeligethi Vegna aukins straums innflytjenda til Evroacutepu er samkvaeligmt skyacuterslunum suacute skoethun viacuteethast hvar riacutekjandi aeth efla beri samthornaeligttingarstefnu sem grundvallast aacute mannreacutettindum og joumlfnum taeligkifaeligrum Meeth oumlethrum orethum sagt er thorn etta stefnan varethandi yacutemis uacuterraeligethi sem innflytjendum standa til boetha einkum vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins faacute vinnu og aethlagast aethstaeligethum Meethal sliacutekra uacuterraeligetha eru tungumaacutelanaacutemskeieth naacutems- og starfsthornjaacutelfun betri menntunarmoumlguleikar og betri feacutelagslegar aethstaeligethur fyrir stuacutelkurkonur aethloumlgun aeth aethstaeligethum og umhverfi buacuteseta iacute fjoumllmenningarlegu samfeacutelagi og aukin faeligrni iacute thornvermenningarlegum samskiptum aethloumlgun meeth thornaacutetttoumlku iacute iacutethornroacutettum osfrv Innan ramma almennrar stefnu iacute menntamaacutelum hafa thornviacute nemendur af innflytjendaaeligttum iacute flestum Evroacutepuloumlndunum sama reacutett aacute aeth stunda naacutem iacute leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela og aethrir nemendur iacute dvalarlandinu Meeth oumlethrum orethum thorn aacute gilda soumlmu loumlg og reglur um alla nemendur einnig innflytjendanemendur Samkvaeligmt almennri stefnu iacute menntamaacutelum kemur skyacutert fram iacute skyacuterslunum aeth thorn au uacuterraeligethi sem boethin eru nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standi einnig innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha THORN annig aeth samkvaeligmt menntaloumlggjoumlf og regluverki flestra landa Evroacutepu eiga innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir reacutett aacute sams konar seacuterkennslu og soumlmu naacutemsuacuterraeligethum og thorn joacutenustu aacute landsviacutesuinnan sveitarfeacutelaga og aethrir 32
nemendur iacute dvalarlandinu Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacute soumlmu thorn joacutenustu og aethrir nemendur iacute flestum thorneim loumlndum sem fjallaeth er um heacuter Auk thorness eiga thorneir reacutett aacute viethboacutetaruacuterraeligethum sem eru af tvennum toga annars vegar aeligtlueth nemendum af innflytjendaaeligttum og hins vegar nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute baacuteethum tilvikum er boethieth upp aacute yacute miss konar uacuterraeligethi aacute lands- eetha svaeligethisviacutesu eetha jafnvel innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter aacute eftir er gereth grein fyrir thornviacute hvers konar uacuterraeligethi um er aeth raeligetha iacute hvorum flokki fyrir sig 231 Uacuterraeligethi fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum - Seacuterstoumlk moacutettoumlkudeild er innan sveitarfeacutelags eetha jafnvel skoacutela til aeth taka aacute moacuteti nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins - Undirbuacutenings- eetha moacutettoumlkubekkir fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum eru yfirleitt aeligtlaethir thorn eim sem eru nyacutekomnir til landsins og thorn eim sem kunna ekki tungumaacutelieth sem thorn ar er talaeth Nemendur kynnast menningu landsins og faacute seacuterstaka kennslu iacute tungumaacutelinu iacute allt aeth toacutelf maacutenuethi Aeth thornviacute loknu halda thorneir aacutefram iacute thornviacute naacutemi sem hentar thorneim best - Athvarf fyrir innflytjendur aeligtlaeth foacutelki sem saeligkir um landvistarleyfi og floacutettamoumlnnum THORNar eru einnig skoacutelar fyrir boumlrn thorneirra - Koumlnnun aacute tungumaacutelakunnaacutettu allra tviacutetyngdra nemenda sem eru aeth hefja skoacutelagoumlngu til aeth meta faeligrni thorneirra iacute tungumaacuteli dvalarlandsins og laga kennslu aeth niethurstoumlethum hennar - Iacutetarleg tungumaacutelanaacutemskeieth thorn ar sem foacutelk getur laeligrt tungumaacutel dvalarlandsins - Seacuterfraeligethisetur aacute sviethi fjoumllmenningar venjulega er einum skoacutela iacute hverju sveitarfeacutelagi aeligtlaeth aeth taka aacute moacuteti nemendum af innflytjendaaeligttum - Menningartuacutelkar yfirleitt kennarar sem tala moacuteethurmaacutel nemenda og koma aacute menningartengslum milli innflytjendafjoumllskyldna og skoacutelasamfeacutelagsins - Aethstoeth vieth heimavinnu nemendur geta fengieth aethstoeth vieth heimavinnu eftir aeth skoacutela lyacutekur aacute daginn
33
- Stuethningskennsla nemendur eiga kost aacute einkakennslu og stuethningi iacute minni hoacutepum - Aethstoetharfoacutelk iacute skoacutelum er iacute sumum tilvikum af innflytjendaaeligttum og talar moacuteethurmaacutel nemanda - Tuacutelkathornjoacutenusta stendur til boetha thornegar starfsfoacutelk skoacutela og foreldrar af innflytjendaaeligttum thornurfa aeth raeligetha saman - THORNvermenningarleg aacuteaeligtlun fyrir oumlll boumlrn fer fram aacute oumlllum skoacutelastigum iacute thorn viacute skyni aeth thorn roska feacutelagslega vitsmunalega og tilfinningalega haeligfni tungumaacutelavitund og tal- og samskiptafaeligrni - Miethlun upplyacutesinga til foreldra um skoacutela og skoacutelastarf upplyacutesingabaeligklingar eru yfirleitt thornyacute ddir aacute yacute mis tungumaacutel (fyrst og fremst thornau erlendu tungumaacutel sem algengust eru) - Viethboacutetarstuethningur iacute kennslustarfi efni sem notaeth er vieth thornvermenningarlega kennslu naacutems- og starfsraacuteethgjoumlf vinnsla og notkun boacuteka og naacutemsefnis sem lagaeth er aeth thorn oumlrfum nemenda gagnvirkt efni aacute netinu osfrv - Grunn- og framhaldsnaacutem kennara aacute sviethi fjoumllmenningar Iacute skyacuterslunum er vakin athygli aacute uacuterraeligethum sem stuethla aeth thornviacute aeth styrkja sjaacutelfsmynd nemenda og aethstandenda thorn eirra og efla naacutemsaacutehuga thorneirra Iacute sumum landanna hefur aethstoeth og kennsla aacute moacuteethurmaacuteli verieth loumlgleidd aacute leikskoacutela- grunnskoacutela- og framhaldsskoacutelastigi THORNaeth var gert iacute kjoumllfar rannsoacuteknar sem syacutendi aeth kennsla aacute moacuteethurmaacuteli baeligtir frammistoumlethu og naacutemsaacuterangur nemenda einkum aacute yngri skoacutelastigum Auk thorn ess geta nemendur fengieth kennslu iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef nauethsyn krefur Markmiethieth er aeth stuethla aeth thornviacute aeth nemendur oumlethlist meiri sjaacutelfsvirethingu og thorn roskist sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth fjoumllmenningarlega sjaacutelfsmynd THORNoacute aeth loumlgeth seacute aacutehersla aacute hve jaacutekvaeligtt seacute aeth nemendum seacute kennt aacute tveimur tungumaacutelum er einnig bent aacute aeth starfshaeligttir aacute thornessu sviethi samraeligmist ekki alltaf hinum lagalegu skuldbindingum og aeth hlutirnir seacuteu framkvaeligmdir aacute mismunandi haacutett iacute sveitarfeacuteloumlgum og svaeligethum iacute sama landinu
34
232 Uacuterraeligethi fyrir nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Auk thorn eirra uacuterraeligetha sem greint er fraacute heacuter fyrir ofan thorn aacute stendur nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum til boetha aeth faacute meiri thornjoacutenustu eftir thornoumlrfum Yfirleitt er um sams konar thornjoacutenustu aeth raeligetha og aethrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute og huacuten felst ma iacute eftirfarandi - Nemendur stuethningskenns
stunda lu hjaacute seacuter
naacutem kennara
iacute almennum iacute skoacutelastofunni
bekkjum og faacute
- Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum og faacute stuethningskennslu hjaacute seacuterkennara aacute tilteknu tiacutemabili utan skoacutelastofunnar - Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum en thorneir stunda einnig naacutem iacute minni hoacutepum hjaacute seacuterkennara til lengri eetha skemmri tiacutema - Nemandinn og kennari hans geta fengieth aethstoeth stuethningsthornjoacutenustu aacute vegum sveitarfeacutelags eetha hjaacute oumlethrum seacuterfraeligethingum - Gereth er einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir nemendur - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterbekkjum aeth hluta til eetha oumlllu leyti iacute almennum skoacutelum - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterskoacutelum Helsta vandamaacutelieth er og thornaeth kemur skyacutert fram iacute flestum skyacuterslunum aeth thornessar aethferethir aethgerethir eetha uacuterraeligethi beinast annaethhvort aeth thornviacute aeth nemendur seacuteu bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquomeeth seacuterkennsluthornarfirldquo Ekki er um margar aethferethir eetha leiethir aeth raeligetha thorn ar sem faeligrni og seacuterfraeligethikunnaacutetta aacute baacuteethum sviethum fara saman og tryggja aeth aethgerethir sem gripieth er til seacuteu til stuethnings og uppfylli allar thornarfir nemandans THORNjoacutenustuveitur skoacutelar kennarar og seacuterfraeligethingar hafa yfirleitt litla reynslu hvaeth varethar nemendur af innflytjendaaeligttum Enn faeligrri buacutea yfir faeligrni sem tekur til beggja thornaacutetta thorne thornegar nemendur eru baeligethi af innflytjendaaeligttum og meeth seacuterkennsluthornarfir Vinna thorn arf iacute auknum maeligli aeth thorn viacute aeth efla faeligrni og starfsaethferethir sem tryggja stuethning thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og erlendan uppruna nemanda aeth raeligetha
35
233 Aacutebyrg thornjoacutenusta Yacutemiss konar thorn joacutenusta er iacute boethi fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORNaeth sem thorn essi thornjoacutenusta veitir er iacute samraeligmi vieth riacutekjandi stjoacuternmaacutela- og stjoacuternsyacuteslukerfi hvort sem um miethstyacuteringu eetha valddreifingu er aeth raeligetha sem og menntakerfieth iacute viethkomandi loumlndum Viacuteethast hvar er aacutebyrgethin hjaacute menntamaacutelaraacuteethuneyti sem skilgreinir almenn markmieth menntastefnu og skoacutelastarfs iacute viethkomandi landi metur niethurstoumlethur og stuethlar aeth auknum gaeligethum aacute thornessu sviethi Sums staethar fer thorn etta starf fram iacute samvinnu vieth oumlnnur raacuteethuneyti (td raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni innflytjenda og aethloumlgun thorneirra) Vegna thorn ess hve menntakerfieth er valddreift iacute yacute msum loumlndum er aacutebyrgethinni dreift meeth hliethsjoacuten af thorn eirri meginreglu aeth viethkomandi raacuteethuneyti setji fram markmieth aacute sviethi menntamaacutela iacute landinu Stjoacuternvoumlld sveitarfeacuteloumlg og skoacutelar skulu aftur aacute moacuteti tryggja aeth skoacutelastarfieth fari fram samkvaeligmt lagarammanum og aeth markmiethasetningu seacute fylgt Viacuteethast hvar er tilgreint iacute naacutemsefnisleiethbeiningum og aethalnaacutemskraacute hvaetha gildi skulu houmlfeth iacute heiethri hvar aacutebyrgetharskyldan liggur og hver naacutemsmarkmiethin eru Innan thornessa ramma gerir hvert sveitarfeacutelag eetha skoacuteli siacutena aacuteaeligtlun um kerfieth aacute viethkomandi staeth Yfirleitt er hverjum skoacutela frjaacutelst aeth skipuleggja aacute hvern haacutett raacuteethgert er aeth naacute settum markmiethum og haeliggt er aeth framfylgja naacutemskraacutenni aacute yacutemsa vegu Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og stofnana af yacute msum toga koma aeth naacutemi og stuethningi sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir stendur til boetha aacute landsviacutesu og innan sveitarfeacutelaga Yfirleitt er um aeth raeligetha
bull Riacutekisstofnanir aacute sviethi menntamaacutela bull Riacutekisstofnanir sem vinna aeth umboacutetum iacute skoacutelakerfinu bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth seacuterkennslumaacutel bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth maacutelefni seacuterskoacutela bull Haacuteskoacutela (td kennaradeildir) bull Landssamtoumlk thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa bull Heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustumiethstoumlethvar bull Greiningar- mats- og raacuteethgjafarmiethstoumlethvar
36
bull Naacutemsgagnastofnanir bull Stuethningsmiethstoumlethvar bull Naacutemsraacuteethgjoumlf og saacutelfraeligethithornjoacutenustu bull Samstarf skoacutela velferetharstofnana og goacuteethgerethasamtaka
sveitarfeacutelaga osfrv bull Endurhaeligfingarstoumlethvar bull Fjoumllmenningarsetur bull Truacutefeacuteloumlg
Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum thorn ar sem margir nemendur eru af innflytjendaaeligttum starfa seacuterstakir verkefnastjoacuterar sem skipuleggja naacutemieth fyrir thorn essa nemendur Annars staethar eru seacuterstoumlk teymi seacuterfraeligethinga aacute sviethi fjoumllmenningarlegs naacutems aeth stoumlrfum fraacute yacutemsum skoacutelastigum leik- og forskoacutelastigi grunnskoacutelastigi eetha aethilar sem starfa vieth starfsthornjaacutelfun og fullorethinsfraeligethslu THORNessi teymi vinna aeth thornviacute aeth byggja upp stuethningsleiethir sem baeligta thornroska - og menntunarskilyrethi innflytjendanemenda meeth siacutemenntun aeth leietharljoacutesi Iacute stoacuterborgum thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda byacuter eru oft bara nokkrir skoacutelar sem taka aacute moacuteti boumlrnum thorn eirra hvaethanaeligva aeth uacuter borginni THORNar af leiethandi eru yfir 80 nemenda af innflytjendaaeligttum iacute aetheins faacuteeinum skoacutelum THORNviacute er haeligtt vieth aeth til verethi seacuterstoumlk innflytjendagettoacute Daeligmi um leieth til aeth forethast sliacuteka thorn roacuteun er aeth finna iacute Danmoumlrku thornar sem loumlggjoumlfin leyfir aeth nemendur af erlendu thornjoacuteeth erni stundi naacutem iacute skoacutelum utan eigin hverfis 234 Samstarf thornjoacutenustuaethila Iacute oumlllum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth allir thornjoacutenustuaethilar skoacutelastig og aethilar innan stjoacuternsyacuteslu menntamaacutela vinni saman aeth maacutelefnum sem varetha naacutem nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Litieth er aacute virkt samstarf milli menntakerfisins og heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustunnar milli deilda sem starfa aeth aeligskulyacuteethsmaacutelum maacutelefnum leikskoacutela velferetharmaacutelum barna heilbrigethisthornjoacutenustu feacutelagsthornjoacutenustu osfrv sem grundvallarforsendu Iacute raun virethist sem skortur aacute samvinnu milli viethkomandi thornjoacutenustuaeth ila seacute thornaeth sem viacuteetha um loumlnd stendur helst iacute vegi fyrir thorn viacute aeth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum geti stundaeth naacutem meeth skilvirkum haeligtti
37
235 THORNaacutetttaka foreldra og miethlun upplyacutesinga til thorneirra Hvaeth varethar upplyacutesingamiethlun til foreldra og thorn aacutetttoumlku thorn eirra er mismunandi aethferethum beitt iacute Evroacutepuloumlndunum vieth aeth koma nemendum af innflytjendaaeligttum og aethstandendum thorneirra til aethstoethar vieth innritun iacute skoacutela og aethloumlgun aeth skoacutelakerfinu og vieth upplyacutesingaoumlflun um hvaeth thornar er iacute boethi Liacutetil aacutehersla hefur verieth loumlgeth aacute naacutemsuacuterraeligethi fyrir foreldra innflytjendabarna heldur hefur meginaacuteherslan verieth loumlgeth aacute upplyacutesingamiethlun Iacute thorn viacute tilliti er afar mismunandi aethferethum beitt milli landa sveitarfeacutelaga og jafnvel skoacutela iacute sama landinu til aeth faacute foreldra til thornaacutetttoumlku Meethal uacuterraeligetha iacute boethi er - Efni iacute rituethu maacuteli eetha aacute geisladiskum aacute yacutemsum tungumaacutelum (fyrst og fremst thorneim tungumaacutelum sem algengust eru) um menntakerfieth iacute heild sinni einnig seacuterkennslukerfieth thornaacute thornjoacutenustu sem er iacute boethi naacutemskraacutena osfrv - Skipulagethir kynningardagar innan sveitarfeacutelags eetha iacute skoacutelum thornar sem upplyacutesingar eru veittar meeth aethstoeth tuacutelka um menntakerfieth thornjoacutenustu sem nemendum af innflytjendaaeligttum er veitt naacutemskraacutena osfrv - Tuacutelkathornjoacutenusta vieth samskipti milli heimilis og skoacutela og stundum einnig aacute foreldrafundum iacute skoacutelanum Ef thorn oumlrf krefur er einnig boethieth upp aacute tuacutelkathornjoacutenustu aacute seacuterstoumlkum kynningarfundum fyrir fjoumllskyldur sem nyacutekomnar eru til viethkomandi landa thorn ar sem thorn eim eru kynnt reacutettindi siacuten varethandi skoacutelagoumlngu og gereth er grein fyrir thorneim grunngildum sem almenn naacutemskraacute byggist aacute - Kennarar eetha aethstoetharfoacutelk sem talar moacuteethurmaacutel innflytjenda og veitir thorneim aethstoeth - Fundir hjaacute feacutelagasamtoumlkum sem sinna innflytjendafjoumllskyldum thornar sem haeliggt er aeth faacute upplyacutesingar og svoumlr vieth spurningum aacuteethur en skoacutelaganga hefst og aacute meeth boumlrnin eru aacute skoacutelaskyldualdri - Naacutemskeieth til aeth laeligra tungumaacutelieth sem talaeth er iacute dvalarladinu - Iacute sumum tilvikum hafa foreldrasamtoumlk samband vieth foreldra barna af innflytjendaaeligttum Iacute flestum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth skoacutelinn og fjoumllskyldan vinni saman aeth thorn viacute aeth barnieth aethlagist skoacutelasamfeacutelaginu aacute sem farsaeliglastan haacutett Einnig er bent aacute aeth thornetta 38
taki langan tiacutema og vinna thornurfi betur aeth thornviacute aeth foreldrar verethi virkir iacute skoacutelastarfinu 236 Fjaacutermoumlgnun thornjoacutenustu Erfitt er aeth gera naacutekvaeligma grein fyrir kostnaethi vegna uacuterraeligetha sem innflytjendanemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og fjoumllskyldum thorneirra stendur til boetha Aacutestaeligethan er fyrst og fremst suacute aeth viacuteethast hvar standa sliacutek uacuterraeligethi oumlllum nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha aacuten tillits til thornjoacuteeth ernis eetha aethstaeligethna Menntamaacutelaraacuteethuneyti og oumlnnur raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni sem luacuteta aeth aethloumlgun og skoacutelagoumlngu innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir leggja fram fjaacutermagn til aeth standa straum af viethboacutetarstarfsemi og verkefnum sem thornviacute tengjast Yfirleitt eru raacuteethamenn aacute staethnum og skoacutelarnir faeligrastir um aeth forgangsraetha og faacute fjaacuterveitingar fraacute stjoacuternvoumlldum til aeth haeliggt seacute aeth veita alla nauethsynlega thornjoacutenustu ndash meeth aacutekveethnu uacutetgjaldathornaki Viethboacutetarfeacute er siacuteethan fengieth til aeth standa straum af aethloumlgunarstarfi og aacuteaeligtlunum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter erfiethleikum iacute tengslum vieth naacutem og tungumaacutelakunnaacutettu THORNessum fjaacutermunum er meethal annars varieth til undirbuacuteningskennslu leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela uacuterraeligetha vegna seacuterthornarfa tungumaacutelanaacutemskeietha og moacuteethurmaacutelskennslu Einnig er thorn eim varieth til verkefna iacute grunn- og framhaldsskoacutelum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum nyacutekominna nemenda verkefna sem luacuteta aeth thorn aacutetttoumlku foreldra raacuteethstafana vegna tilfaeligrslu nemenda milli skoacutelastiga skilyretha sem tungumaacutelakennarar veretha aeth uppfylla aethgeretha til aeth fylgjast meeth og draga uacuter miklu og oacutetiacutemabaeligru brottfalli nemenda uacuter skoacutela osfrv Nyacutett kerfi sem innleitt hefur verieth iacute nokkrum sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Hollandi) hin svokallaetha bdquoeinstaklingsmiethaetha fjaacuterveitingldquo virethist skila aacuterangri thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Hugmyndin aeth baki thorn essu kerfi er aeth iacute staeth eins konar skoumlmmtunarkerfis komi kerfi thorn ar sem fjaacuterveitingu er beint til thorness einstaklings sem thornarf aacute henni aeth halda meeth oumlethrum orethum svokallaeth thornarfakerfi Fjaacuterveitingin fylgir nemendum iacute thornann skoacutela sem thorneir velja seacuter eetha aeligtla seacuter aeth stunda naacutem iacute Iacute oumlethrum skyacuterslum er thornarfakerfieth harethlega gagnryacutent Sumir houmlfundar (td Bleidick Rath og Schuck 1995) vitna iacute bdquoeyrnamerktar fjaacuterveitingarldquo sem vandamaacutel skoacutelar faacutei aetheins fjaacutermagn til aeth leysa uacuter erfiethum aethstaeligethum (svo sem auknum fjoumllda innflytjenda) ef tiltekieth er hvaetha nemendur eru meeth fraacutevik iacute naacutemi foumltlun eetha seacuterkennsluthornarfir
39
Iacute sumum kantoacutenum iacute Sviss hefur oumlethruviacutesi fjaacuterveitingakerfi verieth innleitt iacute staeth thorn ess aeth einstakir nemendur seacuteu auethkenndir aacute ofangreindan haacutett faacute skoacutelarnir fjaacuterveitingu iacute samraeligmi vieth feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur nemenda Haeligsta fjaacuterveitingu faacute thorneir skoacutelar sem taka aacute moacuteti flestum innflytjendanemendum og staethsettir eru iacute hverfum thorn ar sem atvinnuleysi er riacutekjandi og fleiri en ein fjoumllskylda byacuter iacute soumlmu iacutebuacuteethinni Suacute viacutesitala sem liggur til grundvallar fjaacuterveitingum er byggeth aacute reynslu (Milic 1997 1998) Skoacutelum er iacute sjaacutelfsvald sett hvernig thorn eir verja viethboacutetarfjaacutermunum td er haeliggt aeth faeligkka nemendum iacute almennum bekkjum raacuteetha seacuterkennara til starfa eetha senda nemendur iacute seacuterkennslu Iacute sumum loumlndum er aacutegreiningur um hvort kennsla skuli fara fram aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Sumir seacuterfraeligethingar og rannsoacuteknaraethilar benda aacute thorn ann mikla kostnaeth sem fylgir thorn viacute aeth kennt seacute aacute tveimur tungumaacutelum og draga iacute efa aeth riacutekieth hafi lagalega skyldu til aeth skipuleggja sliacutekt Auk thorness er erfitt aeth tryggja reacutettindi nemanda til aeth faacute kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef yfir hundraeth tungumaacutel eru toumllueth iacute landinu Sumir seacuterfraeligethingar benda einnig aacute aeth kennara skorti menntun aacute thorn essu sviethi en aethrir segja aeth thorn oumlrf seacute fyrir einstaklingsbundnar leiethir thorn ar sem smaacutem saman skuli horfieth fraacute kennslu aacute moacuteethurmaacutelinu yfir iacute tungumaacutel dvalarlandsins Mikilvaeliggt er aeth greina aacute milli
bull Kennslu aacute moacuteethurmaacuteli sem fer fram aacute oumlethrum staeth en almennt naacutem
bull Uacutetskyacuteringa og aethstoethar aacute moacuteethurmaacuteli nemenda (td meeth aethstoeth tuacutelka) iacute tungumaacutelakennslu
bull Kennslu aacute tveimur tungumaacutelum iacute oumlllum naacutemsgreinum Sums staethar er ekki aetheins litieth til ofangreindrar umraeligethu um kennslu aacute tveim tungumaacutelum uacutet fraacute fjaacuterhagslegu sjoacutenarmiethi heldur snertir huacuten einnig thornaacute menntastefnu og hugmyndafraeligethi sem riacutekjandi thornjoacuteetharkennd byggir aacute Boethieth er upp aacute uacuterraeligethi af yacute msum gerethum og gaeligethum iacute viethkomandi loumlndum sem og innan sveitarfeacutelaga iacute sama landinu Samkvaeligmt skyacuterslunum eru aacutestaeligethur thorn ess af yacute msum toga stefna stjoacuternvalda iacute menntamaacutelum miethstyacutereth eetha dreifeth aacutebyrgeth aacute naacutemsuacuterraeligethum starfskraftar og fjaacutermagn samstarf thorn joacutenustuveitna og thornjoacutenustuaethila samraeligmd vinnubroumlgeth geta og aacutebyrgeth menntasamfeacutelagsins osfrv
40
24 Stuethningsaethferethir Meeth hliethsjoacuten af thorneim stuethningsaethferethum sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standa til boetha iacute viethkomandi loumlndum varpa skyacuterslurnar ljoacutesi aacute bryacutenustu verkefnin sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorneirra standa frammi fyrir en syacutena einnig hve goacuteethum aacuterangri thornessar aethferethir hafa skilaeth 241 Bryacutenustu verkefnin sem leysa thornarf innan skoacutelanna Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth yacute mislegt valdi thorn eim vandamaacutelum sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorn eirra standa frammi fyrir Iacute oumlllum skyacuterslunum er skyacutert tekieth fram aeth grunnmat aacute thornoumlrfum tviacutetyngdra nemenda seacute bryacutenasta verkefnieth sem leysa thorn arf innan skoacutelanna Niethurstoumlethur staethlaeths naacutemsmats ogeetha saacutelfraeligethiproacutefana virethast ekki vera mjoumlg aacutereiethanlegar og greina ekki haeligfni og getu nemenda aacute naacutekvaeligman haacutett Meginaacutestaeligetha thorn ess er suacute aeth thornessar aethferethir hafa verieth thornroacuteaethar og staethlaethar meeth tilliti til eintyngdra barna iacute dvalarlandinu eetha jafnvel iacute oumlethrum loumlndum td Bandariacutekjunum Meirihluti skyacuterslnanna endurspeglaethi niethurstoumlethur rannsoacutekna td skakkt hlutfall innflytjendanemenda sem faacute seacuterkennslu THORNetta oacutesamraeligmi verethur til thorn ess aeth iacute allri seacuterkennslu er hlutfall thornessara nemenda of haacutett eetha of laacutegt Of haacutett hlutfall kemur oft iacute ljoacutes iacute tengslum vieth tungumaacutela- samskipta- og lestrarerfiethleika Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei greiningu vegna thorn ess aeth skoacutelinn gefur thorn aacute skyacuteringu aeth erfiethleikar iacute naacutemi tali lestri og stafsetningu stafi af vanthornekkingu aacute tungumaacuteli dvalarlandsins Meginvandi skoacutela og kennara virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thornurfa aethstoeth vegna tungumaacutelaerfiethleika og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute skyacuterslunum kom fram aeth iacute yacute msum sveitarfeacuteloumlgum og einnig aacute landsviacutesu hafi skoacutelarnir ekki starfsfoacutelk til aeth sinna stuethningskennslu thornannig aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir geti stundaeth naacutem samkvaeligmt naacutemskraacute THORN etta er einkum vandkvaeligethum bundieth thornegar nemendur eru enn aeth laeligra undirstoumlethuatriethin iacute tungumaacuteli viethkomandi dvalarlands Iacute skyacuterslunum er thornviacute borieth vieth aeth naacutemsefni seacute af of skornum skammti til aeth haeliggt seacute aeth kenna nemendum yacutemsar naacutemsgreinar aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu thornar meeth talieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir Nemendur sem flytjast til dvalarlandsins aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera eiga takmarkaetha skoacutelagoumlngu aeth baki og eru ef til vill illa laeligsir og skrifandi eiga iacute verulegum erfiethleikum
41
meeth aeth standast thorn aeligr kroumlfur sem gerethar eru iacute skoacutelanum Misraeligmieth milli skoacutelamenntunar iacute faeligethingarlandinu og dvalarlandinu er vandamaacutel sem thornarf aeth leysa og afar erfitt er aeth veita nemendum stuethning innan skoacutelanna vieth thornessa aethstaeligethur Einnig er vandkvaeligethum haacuteeth hve takmoumlrkueth thorn ekking aacute maacutelefnum nemenda af innflytjendaaeligttum er fyrir hendi iacute skoacutelum og meethal kennara Og enn siacuteethur virethist vera til staethar reynsla af nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth viethhorf sumra kennara skapa vanda thorn ar sem thorn eim finnst thornaeth aukieth aacutelag aeth vera meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir iacute bekknum Oft geta kennarar aetheins tekist aacute vieth annan hvorn vandann aeth nemandi seacute meeth seacuterkennsluthornarfir eetha seacute af innflytjendaaeligttum Stundum aethgreina kennarar thorn essar aethstaeligethur eetha stilla thorn eim upp sem andstaeligethum til daeligmis thornegar nemendum meeth einhverfu er neitaeth um kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu eins og fram kom iacute skyacuterslunum Iacute sliacutekum tilvikum var fyrst litieth til seacuterthornarfa nemandans sem sagethar voru standa iacute vegi fyrir thorn viacute aeth hann gaeligti notieth thorn eirra uacuterraeligetha sem boethin eru nemendum af innflytjendaaeligttum Kennarar thorn urfa aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth nyacutejum aethstaeligethum Svo sem endurskoetha kennsluferlieth inntak thorness og aethferethir naacutemsefni og buacutenaeth thornaacutetttoumlku foreldra osfrv Auk thorn ess vill brenna vieth aeth kennarar innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gleymi thornviacute gjarnan iacute dagsins oumlnn hver bakgrunnur thorn essara nemenda er THORNeir einbliacutena aacute hvernig kenna skuli nemandanum sem foumltluethum einstaklingi Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth mikil haeligtta seacute aacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir einkum thorn eir sem faacute seacuterkennslu iacute framhaldsskoacutelum verethi fyrir aacutehrifum fraacute oumlethrum nemendum THORN viacute er mjoumlg bryacutent aeth komieth seacute iacute veg fyrir aeth nemendur leiethist uacutet iacute afbrot Ein goacuteeth leieth til thorness er aeth vinna markvisst aeth thornviacute aeth buacutea thornaacute undir thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu Auk thorness eins og fram kemur iacute skyacuterslunni fraacute Sviss er saacute vandi fyrir hendi aeth feacutelagsleg aethgreining skapist innan skoacutelanna einkum ef thorn ar eru seacuterbekkir fyrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja Haeligtta er aacute aeth nemendur iacute sliacutekum hoacutepum laeligri hluti af oumlethrum nemendum sem ekki thorn ykja aacutesaeligttanlegir iacute samfeacutelaginu og thornroacutei thornannig meeth seacuter oacuteaeligskilega hegethun Feacutelagsleg aethloumlgun allra nemenda aeligtti aeth koma iacute veg fyrir sliacutekt 42
Siacuteethast en ekki siacutest kemur einnig viacuteetha iacute ljoacutes aeth ekki er naeliggileg samvinna milli thorn eirra thornjoacutenustuaeth ila sem koma aeth greiningu og aacuteaeligtlanagereth um thorn ann stuethning sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir hafa thornoumlrf fyrir Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum virethist einnig skorta aacute kerfisbundieth eftirlit og mat aacute thornvermenningarlegum kennsluaethferethum Hvers konar einsleitni ndash eins og um er aeth raeligetha iacute seacuterbekkjum ndash getur leitt til aukinna feacutelagslegra vandamaacutela en meeth bloumlndun nemenda sem eykur aacute fjoumllbreytni iacute naacutemi maacute stuethla aeth thornviacute aeth allir nemendurnir oumlethlist meiri feacutelagslegan thornroska en ella 242 Viethhorf viethkomandi aethila Iacute sumum skoacutelum thorn riacutefast kynthornaacutettafordoacutemar og neikvaeligeth viethhorf gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth svo virethist sem ekki hafi verieth unnieth naeliggilega vel aeth thorn viacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur fraacute dvalarlandinu aethlagist hver oumlethrum skortur er aacute thornvermenningarlegum viethhorfum og vinnubroumlgethum innan skoacutelans Fram kemur aeth stundum finni innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir fyrir einangrun thornar sem oft er vandkvaeligethum bundieth aeth blanda thorneim inn iacute almenna bekki eftir aeth thorneir hafa lokieth naacutemi iacute undirbuacuteningsbekk Aethloumlgunarferlieth krefst mikils sveigjanleika af haacutelfu kennara Iacute skyacuterslunum er einnig greint fraacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir verethi oft fyrir einelti iacute skoacutelum Loumlgeth er aacutehersla aacute aeth foreldrar eigi stundum iacute erfiethleikum meeth aeth hjaacutelpa boumlrnum siacutenum meeth heimaverkefni vegna thorness hve illa thorneir eru aeth seacuter iacute tungumaacuteli dvalarlandsins vegna menntunarskorts ogeetha vegna oacutelaeligsis Foreldrar thorn essara barna taka ekki alltaf virkan thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu THORNeir kunna einnig aeth hafa aethrar skoethanir aacute seacuterkennslu og stuethningi en foacutelk sem alieth er upp iacute dvalarlandinu hefur THORNeir liacuteta ef til vill aacute seacuterkennslu sem neikvaeligethan stimpil Foreldrar geta liacuteka haft mismunandi vaeligntingar varethandi drengi og stuacutelkur sumir kunna aeth halda aeth ekki seacute eins mikilvaeliggt aeth stuacutelkur stundi naacutem og drengir og thornviacute geta komieth upp vandamaacutel vegna thorn ess hve heimilieth og skoacutelinn byggja aacute oacuteliacuteku gildismati THORNviacute verethur aeth skapa gagnkvaeligman skilning en thornoacute er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth thornaeth er einnig aacute aacutebyrgeth skoacutelans eetha menntakerfisins aeth auka samstarf vieth heimilin til aeth jafna uacutet feacutelagslegan mismun
43
Samkvaeligmt skyacuterslunum geta menningarleg og truacutearleg viethhorf einnig stangast aacute og valdieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og aeligttingjum thorn eirra erfiethleikum Til daeligmis geta kennsluhaeligttir iacute dvalarlandinu verieth mjoumlg fraacutebrugethnir starfsaethferethum kennara iacute heimalandi nemandans Iacute sumum menningarsamfeacuteloumlgum eru boumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir alls ekki hvoumltt til thornroska ndash einnig skammast foreldrar siacuten fyrir aeth boumlrn thorn eirra seacuteu foumltlueth Unglingum einkum stuacutelkum er einnig haldieth heimavieth til aeth hjaacutelpa til vieth huacutesverkin Auk thorness eiga foreldrar oft mjoumlg erfitt meeth aeth aethlagast nyacuteju samfeacutelagi og gliacutema vieth feacutelagsleg vandamaacutel Vandamaacutel barnanna endurspegla ef til vill thornessar erfiethu fjoumllskylduaethstaeligethur Iacute oumlethrum skyacuterslum er bent aacute aeth aethalvandamaacutelieth seacute aeth skoacutelarnir lagi sig ekki aeth breyttum aethstaeligethum og nyacutejum nemendahoacutepum THORNetta kemur fram iacute thorn viacute aeth iacute fjoumllmenningarlegum skoacutelahverfum beinist kennslan enn aeth eintyngdum nemendum og allir nemendur faacutei sams konar undirbuacutening undir thorn aacutetttoumlku iacute stoumlethluethu samfeacutelagi thorn ar sem aetheins ein menning raeligethur riacutekjum Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum veldur stefnan iacute huacutesnaeligethismaacutelum thorn viacute aeth margir innflytjendur buacutea iacute sama hverfinu Aukinn fjoumlldi innflytjenda aacute sama svaeligethi getur valdieth thornviacute aeth erfitt seacute aeth faacute nemendur til aeth laga sig aeth aethstaeligethum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgum er hins vegar aetheins tekieth aacute moacuteti faacuteeinum nemendum af innflytjendaaeligttum og thorn viacute faacute thorn eir afar liacutetinn stuethning iacute skoacutelum thorn ar Oft er skortur aacute haeligfum kennurum og fjaacutermunum til aeth haeliggt seacute aeth veita thornessum nemendum stuethning Iacute flestum skyacuterslunum er einnig fullyrt aeth menningar- og tungumaacutelatengd vandamaacutel annars eetha beggja foreldra ndash og barnsins thornar meeth einnig iacute moumlrgum tilvikum ndash geti skapaeth erfiethleika iacute samskiptum vieth skoacutelann 243 Stuethningsaethferethir sem skila goacuteethum aacuterangrijaacutekvaeligethum niethurstoumlethum
Burtseacuteeth fraacute ofangreindum vandamaacutelum maacute benda yacute msar jaacutekvaeligethar niethurstoumlethur varethandi thorn ann stuethning sem skoacutelar faacuteveita kennarar faacuteveita og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum faacute viacuteetha um loumlnd Greint er fraacute nokkrum daeligmum um sliacutekt heacuter aacute eftir Innan sveitarfeacutelaga viacuteetha um loumlnd annast verkefnastjoacuterar aacute yacutemsum skoacutelastigum aacuteaeligtlanagereth skipulag og thorn roacuteun naacutems fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Seacuterfraeligethingar iacute maacutelefnum innflytjenda kunna einnig aeth taka thorn aacutett iacute thorn viacute starfi 44
saacutelfraeligethingar feacutelagsfraeligethingar osfrv Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum er einnig starfsfoacutelk sem annast raacuteethgjoumlf og samraeligmingarvinnu iacute samstarfi vieth skoacutela kennara og innflytjendur Grundvallaratriethi er aeth iacute skoacutelunum starfi seacuterhaeligft starfsfoacutelk svo sem moacuteethurmaacutelskennarar og aethstoetharfoacutelk kennarar sem kenna tungumaacutel viethkomandi dvalarlands sem annaeth tungumaacutel kennarar iacute undirbuacuteningsbekkjum seacuterfraeligethingar iacute kennslufraeligethum sem starfa sem menningartuacutelkar og seacuterkennarar fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum Mjoumlg mikilvaeliggt er aeth gerethar seacuteu einstaklingsaacuteaeligtlanir fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er einnig kennt aacute tveimur tungumaacutelum og thornaeth skilar afar goacuteethum aacuterangri Nemandi getur thornaacute fylgt eigin naacutemsaacuteaeligtlun iacute staeth kennsluaacuteaeligtlunar sem miethast vieth hoacutepaacuterangur aacute aacutersgrundvelli ndash thornetta virethist skila mjoumlg goacuteethum aacuterangri einkum meethal thorneirra nemenda sem eru nyacutekomnir til landsins Iacute thorn essu felst sveigjanleiki baeligethi hvaeth naacutemstiacutema og naacutemsefni snertir og einnig er nemandanum ekki gert aeth sitja iacute sama bekknum aftur hafi hann ekki naacuteeth hoacutepmiethuethu marki Iacute moumlrgum skoacutelum er innflytjendanemendum boethin stuethningskennsla og aethstoeth vieth heimanaacutem aeth skoacuteladegi loknum Stuethningur skoacutelastjoacutera er afar mikilvaeliggur thorn eim kennurum sem hafa meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir aeth gera THORNeim finnst einnig teymisvinna og stuethningur alls kennarahoacutepsins vera forsenda thorn ess aeth aacuterangur naacuteist iacute starfi thorn eirra meeth thornessa nemendur Faeligrni kennarans skiptir einnig skoumlpum um hvernig saacute stuethningur sem veittur er nyacutetist Sumir kennarar hafa farieth aacute naacutemskeieth innan skoacutelanna og fengieth thorn jaacutelfun og kennslu iacute thornviacute hvernig veita skal nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir eetha af innflytjendaaeligttum (eetha baeligethi) stuethning Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute nokkrum loumlndum (td Ungverjalandi) syacutena aeth tilfallandi og einstaklingsbundnir thornaeligttir ndash einkum viethhorf kennara faglegur sveigjanleiki og hagkvaeligmni ndash skipta skoumlpum thornegar kemur aeth thornviacute aeth meta hvort vel hafi tekist til vieth aethloumlgun innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir THORNaeth er undir starfsfoacutelkinu komieth og faglegri aacutebyrgeth og reynslu kennarana hversu vel nemendur falla inn iacute skoacutelasamfeacutelagieth Ef snemma er byrjaeth aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettu innflytjendabarna (td barna aacute aldrinum thorn riggja til fimm aacutera) stuethlar thornaeth aeth auknum tungumaacutelathornroska thorn eirra til framtiacuteethar Auk thorness staethfesta fraeligethimenn
45
aeth meeth thorn viacute aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettuna komi fyrr iacute ljoacutes hvort tviacutetyngd boumlrn seacuteu meeth seacuterkennsluthornarfir Sums staethar (td iacute Sviacutethornjoacuteeth) hafa rannsoacuteknarteymi moacutetaeth aacuteaeligtlun um hvernig hjaacutelpa skuli ungum boumlrnum aeth laeligra tungumaacutel THORNessi aacuteaeligtlun byggist aacute nyacutelegum rannsoacuteknum og koumlnnunum Mestu maacuteli skiptir aeth hvetja boumlrn til aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins og einnig sitt eigieth moacuteethurmaacutel hjaacutelpa boumlrnum aeth naacute goacuteethum toumlkum aacute tungumaacutelinu tala mikieth vieth thorn au og faacute thorn au sjaacutelf til aeth tala hlusta og vera jaacutekvaeligethur stuethla aeth samskiptum vieth fullorethna og jafnaldra raeligetha vieth boumlrnin skapa umhverfi sem er gefandi og hvetjandi vinna iacute litlum hoacutepum syacutena thorn viacute sem boumlrnin og aethstandendur thorn eirra hafa fram aeth faeligra aacutehuga Annars staethar (td iacute Zuumlrich iacute Sviss) syacutena niethurstoumlethur utanaethkomandi mats aeth iacutemynd fjoumllmenningarskoacutela verethi betri ef allir skoacutelar faacute stuethning vieth aeth takast aacute vieth aukinn fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum Baeligethi foreldrar og allur almenningur faacute betra aacutelit aacute thornessum skoacutelum allir nemendur ndash ekki bara thorn eir sem eru af innflytjendaaeligttum ndash oumlethlast betri menntun kennarar auka faeligrni siacutena til muna kennarar vinna betur saman iacute teymum og thornroacutea sameiginlega naacutemsaacuteaeligtlanir Iacute sumum loumlndum er thorn vermenningarlegum aethferethum beitt innan skoacutelanna til aeth efla feacutelagslega samkennd meethal nemenda og moumlrg tungumaacutel eru notueth iacute naacuteminu til aeth efla vitsmunalegan feacutelagslegan og tilfinningalegan thorn roska thorneirra Annars staethar (td iacute Portuacutegal) annast umsjoacutenarkennari viethkomandi nemanda oumlll uacuterraeligethi stuethning og naacutemsmat thornannig aeth oumlll thornau uacuterraeligethi sem koma nemandanum til goacuteetha eru samraeligmd Meeth einstaklingsaacuteaeligtlun er tungumaacutelaaethstoeth samraeligmd stuethningi sem nemandi faeligr vegna seacuterthornarfa THORNessi stefna er talin naacute til allra thorn aacutetta og stuethlar aeth goacuteethum starfshaacutettum thornegar unnieth er aacute einstaklingsgrundvelli 244 Goacuteethur aacuterangur thorn ar sem naacutem fer fram aacuten aethgreiningar iacute fjoumllmenningarlegum bekkjum
Varethandi aacuteaeligtlaeth eetha thorn egar framkvaeligmt mat aacute stuethningsaethferethum thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og innflytjendur aeth raeligetha er iacute flestum skyacuterslunum greint fraacute thornviacute aeth enda thornoacutett faacutear heildarrannsoacuteknir hafi farieth fram aacute thorn essu tviacutethornaeligtta sviethi hafi thorn oacute nokkrar minni haacutettar kannanir og matsskyacuterslur verieth gerethar aacute landsviacutesu eetha innan sveitarfeacutelaga Helstu kostir og gallar naacutemsumhverfis seacuterskoacutela eetha 46
skoacutela aacuten aethgreiningar iacute umfjoumlllun landanna um fjoumllmenningarlega bekki sem byggist aacute thorn essum koumlnnunum og matsskyacuterslum eru tilgreindir heacuter fyrir neethan Iacute fyrsta lagi hefur grundvallarreglunni um naacutem aacuten aethgreiningar verieth framfylgt meeth goacuteethum aacuterangri iacute moumlrgum skoacutelum thorn ar sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stunda sinn hverfisskoacutela aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum Iacutetreka ber aeth til aeth sliacutekur aacuterangur naacuteist thornurfa baeligethi naeliggileg viethboacutetaruacuterraeligethi og stuethningur vieth sliacuteka nemendur aeth vera fyrir hendi Einnig er mjoumlg mikilvaeliggt aeth naacutemskraacutein bjoacuteethi upp aacute fjoumllbreytni og innihaldi naacutems- og kennsluefni sem tekur mieth af reynsluheimi innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum naacutemsgreinum virethist kennsla iacute litlum hoacutepum einnig vera goacuteethur kostur Iacutehlutun moacuteethurmaacutelskennara eetha aethstoetharfoacutelks tviacutetyngdra kennara eetha seacuterkennara iacute samvinnu vieth umsjoacutenarkennara hefur reynst vel Stuethningur skoacutelastjoacutera og jaacutekvaeligtt viethhorf kennara skiptir einnig miklu maacuteli iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Jafnframt er mikilvaeliggt aeth kennarar hafi notieth goacuteethrar grunnmenntunar og fengieth starfsthornjaacutelfun Seacuterfraeligethingar hafa fagnaeth opinni umraeligethu iacute skoacutelum thornar sem kennarar vinna hver meeth oumlethrum og einnig meeth samtoumlkum stofnunum og fagfoacutelki utan menntageirans Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru uppi hugmyndir um aeth taka aeligtti aacute moacuteti fjoumllmenningarlegum hoacutepum iacute undirbuacuteningsbekkjum en ekki einungis nemendum af einu thornjoacuteetherni eetha tveimur Talieth er mikilvaeliggt aeth foacutelk af innflytjendaaeligttum seacute aeth stoumlrfum iacute skoacutelum Siacuteethast en ekki siacutest virethist afar mikilvaeliggt aeth siacutemat eetha moacutetandi mat fari stoumlethugt fram iacute skoacutelastofunni ndash til daeligmis meeth athugunum og naacutemsmoumlppum ndash auk staethlaethra proacutefa
25 Naacutemsmat2
Viacuteethast hvar er mikieth lagt upp uacuter thorn viacute aeth meta haeligfni tviacutetyngdra
bdquoNaacutemsmatldquo viacutesar til thorness hvernig kennarar eetha aethrir seacuterfraeligethingar safna kerfisbundieth og nota upplyacutesingar um frammistoumlethu nemenda ogeetha thornroska thorneirra aacute mismunandi sviethum (boacuteklegt naacutem hegethun eetha feacutelagslega thornaeligtti) Iacute thornessum kafla er baeligethi fjallaeth um grunnmat sem miethar aeth thornviacute aeth greina getu nemanda og hugsanlega seacuterkennsluthornarfir hans og moacutetandi mat (siacutemat) sem miethar aeth thornviacute aeth upplyacutesa kennara um naacutemsferli nemanda og vera thorneim leiethbeinandi um hvernig haga skuli kennslunni
47
2
nemenda iacute tungumaacuteli dvalarlandsins Og thorn ar meeth einnig thornoumlrf nemenda fyrir tungumaacutelastuethning aacute forskoacutelastigi eetha thornegar thorneir hefja skoacutelagoumlngu siacutena Tungumaacutelieth er forsenda thorness aeth nemendum vegni vel iacute naacutemi og viacuteetha um loumlnd er notaeth naacutemsefni thorn ar sem tungumaacutelakunnaacutetta thorneirra er jafnframt koumlnnueth Iacute oumlllum loumlndunum hafa verieth thornroacuteueth matstaeligki og proacutef sem loumlgueth eru aeth viethkomandi aethstaeligethum og notueth til aeth meta thorn roska nemenda grunnfaeligrni thorn eirra iacute naacutemi sem og til aeth greina seacuterkennsluthornarfir einstakra nemenda Flest thornessara taeligkja og proacutefa eru stoumlethlueth og fyrst og fremst aeligtlueth eintyngdum nemendum Sum thorn essara proacutefa eru thornyacutedd aacute yacute mis tungumaacutel en thornegar tungumaacutelaproacutef eru thornyacute dd veretha aacute thorneim breytingar ndash thorn au geta orethieth erfiethari (eetha auethveldari) en ella setningaskipan og beygingar oretha eru mismunandi milli tungumaacutela Einnig geta oreth eetha hugtoumlk verieth miserfieth eftir tungumaacutelum jafnvel thornoacutett thornau seacuteu augljoacuteslega soumlmu merkingar Og jafnvel thornoacutett efni seacute thornyacutett yfir aacute moacuteethurmaacutel nemanda getur menningarmunur aacute milli landa verieth hindrun iacute vegi og haft aacutehrif aacute proacutefniethurstoumlethur Iacute oumlethrum tilvikum aethstoethar tuacutelkur vieth matsferlieth annaethhvort thornyacuteethir hann ritaethan texta proacutefsins og meethfylgjandi leiethbeiningar eetha uacutetskyacuterir efni proacutefsins fyrir nemendanum til aeth menningarmunur og feacutelags- og efnahagslegir thorn aeligttir vefjist ekki fyrir honum Stundum eru foreldrar beethnir aeth annast sliacuteka tuacutelkun thorn oacute aeth mjoumlg hafi verieth gagnryacutent aeth einhver sem er mjoumlg tilfinningalega tengdur nemandanum seacute honum til aethstoethar Til aeth draga uacuter aacutehrifum tungumaacutels og menningar iacute matsferlinu eru sums staethar einnig notueth proacutef sem leyst er uacuter aacuten oretha til aeth meta vitsmunalega haeligfni nemanda Helsta vandamaacutelieth sem getieth er um iacute skyacuterslum yacute missa landa (td Danmoumlrk Finnland Grikkland Kyacutepur Sviacutethornjoacuteeth THORNyacuteskaland ) er aeth matstaeligkin eru ekki houmlnnueth eetha loumlgueth aeth nemendum af innflytjendaaeligttum og thornaeth veldur yacutemsum vandamaacutelum Seacuterfraeligethingar veretha aeth gaeligta iacutetrustu varkaacuterni thorn egar thorn eir tuacutelka niethurstoumlethur thornessara proacutefa Nemendur af innflytjendaaeligttum eiga ekki soumlmu moumlguleika aacute aeth naacute goacuteethum aacuterangri og nemendur fraacute dvalarlandinu vegna thorness aeth thorneir hafa ekki vald aacute tungumaacutelinu ogeetha annarri kunnaacutettu sem krafist er iacute proacutefinu Saacutelfraeligethileg proacutef eru sjaldan loumlgueth aeth thornoumlrfum innflytjendanemenda iacute Evroacutepu
48
Reacutett mat aacute einstaklingsbundnum thornoumlrfum nemenda er thornviacute alveg undir thorneim seacuterfraeligethingi komieth sem annast matieth og thorn ekkingu hans og haeligfni til aeth taka tillit til tviacutetyngi og fjoumllmenningarlegra thorn aacutetta thornegar proacutefieth fer fram og niethurstoumlethur thorness eru metnar Enda thornoacutett algengt seacute aeth fjoumlldi tviacutetyngdra nemenda seacute ruacutemlega 10 af heildarfjoumllda nemenda aacute landsviacutesu eru engar seacuterstakar reglur eetha kroumlfur varethandi menntun og kunnaacutettu seacuterfraeligethinga aacute thornessu sviethi Til aeth leysa uacuter thornes sum vanda er talieth bryacutent aeth iacute naacutemsmati seacute beitt heildstaeligethum aethferethum thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutems- og thornroskaferli thorn egar innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eru annars vegar Oft nota kennarar siacutemat og samraeligethur vieth nemendur og foreldra sem matstaeligki Naacutemsmarkmieth sem nemanda eru sett eru byggeth aacute grunnfaeligrni hans naacutemssoumlgu og aethstaeligethum hans iacute liacutefinu Iacute matsferlinu skipta thorn aeligr upplyacutesingar sem foreldrar og nemandinn sjaacutelfur veitir houmlfuethmaacuteli THORN egar thorn oumlrf er fyrir frekara mat leitar skoacutelinn aethstoethar hjaacute fjoumllfaglegum matsteymum Afla thorn arf upplyacutesinga hjaacute oumlllum kennurum sem koma aeth thorn viacute aeth kenna nemandanum (umsjoacutenarkennara fagkennara tungumaacutelakennara kennara iacute undir-buacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennara og seacuterkennara) Feacutelagsraacuteethgjafar og saacutelfraeligethingar koma einnig aeth matinu og greina seacuterkennsluthornarfir og naacutemserfiethleika Iacute sumum loumlndum ogeetha sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Finnlandi) velja sumir saacutelfraeligethingar aeth greina framfarir barnsins iacute oumlethru tungumaacuteli thorn ess og lyacutesa stundum einnig moacuteethurmaacutelskunnaacutettu thorn ess samhlietha hefethbundnum matsaethferethum Seacute thorn oumlrf fyrir naacutekvaeligmara mat til aeth haeliggt seacute aeth greina seacuterkennsluthornarfirnaacutemserfiethleika barnsins er saacute haacutettur hafethur aacute viacuteethast hvar aeth skoacutelinn viacutesar nemandanum ogeetha foreldrum hans til seacuterstakra stofnana sem annast mat greiningu og stuethning (td saacutelfraeligethi- og raacuteethgjafarthornjoacutenustu aacute sviethi menntamaacutela stuethningsmiethstoumlethva sjuacutekra- og uppeldisstofnana mats- og stuethningsmiethstoumlethva osfrv) Matieth fer fram aacute grundvelli aacutelitsgjafar fraacute skoacutelanum og foreldrunum auk athugana rannsoacutekna og proacutefana aacute barninu THORNaeth er framkvaeligmt af seacuterfraeligethingum (td saacutelfraeligethingum uppeldisfraeligethingum osfrv) sem veita skoacutelanum og foreldrunum upplyacutesingar og raacuteethgjoumlf um thorn roska barnsins og thorn ann stuethning sem thornaeth thornarfnast vegna seacuterthornarfa sinna
49
Iacute flestum loumlndum er thornaeth svo aeth thornegar nemandinn hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu eru foreldrarnir beethnir aeth leggja fram goumlgn um naacutemsferil hans iacute heimalandi siacutenu (skoacutelaskyacuterslur matsniethurstoumlethur osfrv) en flestir hafa glataeth thorn essum upplyacutesingum Iacute thorn eim tilvikum sem upplyacutesingar skortir eetha vafi leikur aacute um seacuterkennsluthornarfir nemanda thorn egar hann hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu fer fram naacutems- og saacutelfraeligethimat byggt aacute thorneim goumlgnum fraacute heimalandinu sem tiltaeligk eru ogeetha fleiri proacutefanir til aeth haeliggt seacute aeth greina haeligfni nemandans og aacutekveetha hvaetha stuethning hann thornarf Sums staethar td iacute Bretlandi (Englandi Skotlandi og Wales) eiga foreldrar reacutett aacute aeth aacutefryacuteja fyrir reacutetti ndash eetha einhverri annarri stofnun eetha samtoumlkum aacute sviethi seacuterkennslu- og foumltlunarmaacutela sem annast getur uacuterlausn deilumaacutela ndash ef thorneir saeligtta sig ekki vieth niethurstoumlethu viethkomandi yfirvalda varethandi seacuterkennsluthornarfir barnsins og uacuterraeligethi thornar aeth luacutetandi Verieth getur aeth viethkomandi yfirvoumlld neiti aeth framkvaeligma mat eetha leggja fram bdquoyfirlyacutesinguldquo um seacuterkennsluthornarfir thorn ar sem greint er fraacute thorneim seacuterstoumlku uacuterraeligethum sem barnieth thornarfnast iacute naacutemi siacutenu einnig getur verieth um aeth raeligetha thornau uacuterraeligethi sem loumlgeth eru til eetha aeth barnieth seacute sett iacute seacuterskoacutela Fjoumlldi thornjoacutenustuaethila og seacuterfraeligethinga koma aeth mati aacute nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Yfirleitt er thornaeth umsjoacutenarkennarinn sem fyrst kannar thorn arfir og getu nemendanna seacuterkennsluthornarfir eru greindar iacute samstarfi vieth seacuterkennara Oft tekur teymi sem samanstendur af oumlllum kennurunum sem koma aeth naacutemi nemanda af innflytjendaaeligttum thornaacutett iacute matsferlinu (kennari iacute undirbuacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennari kennari iacute tungumaacuteli dvalarlandsins seacuterkennari osfrv) Ef thorn oumlrf krefur geta einnig fleiri seacuterfraeligethingar (saacutelfraeligethingur hjuacutekrunarfraeligethingur feacutelagsraacuteethgjafi talkennari laeligknir osfrv) fraacute velferetharthornjoacutenustu sveitarfeacutelagsskoacutela eetha stuethningsmiethstoumlethvum tekieth thorn aacutett iacute matsferlinu Einnig er talieth mikilvaeliggt aeth foreldrar taki thorn aacutett iacute matsferlinu Ef thorn oumlrf krefur getur skoacutelinn raacuteethlagt nemanda og foreldrum hans aeth leita seacuter frekari aethstoethar hjaacute naacutemsmatsthornjoacutenustu endurhaeligfingarthornjoacutenustu utan skoacutelans heilsugaeligslu og feacutelagsthornjoacutenustu stuethningsmiethstoumlethvum greiningar- og raacuteethgjafarstoumlethvum stofnunum aacute sviethi seacuterkennslu osfrv
50
Siacuteethan er tekin aacutekvoumlrethun uacutet fraacute niethurstoumlethum uacuter matsferlinu oftast af viethkomandi skoacutelayfirvoumlldum iacute samraacuteethi vieth viethkomandi thornjoacutenustuaethila um thorn aacute seacuterkennslu og stuethning sem nemandinn thorn arfnast Siacuteethan er gereth aethgerethaaacuteaeligtlun thorn ar sem tilgreindur er saacute stuethningur sem viethkomandi nemandi thornarf aeth faacute Allt efni thornessa kafla er soacutett iacute upplyacutesingar uacuter svaeligethisskyacuterslunum og thornaeth syacutenir hve floacutekieth maacutel thornaeth er aeth greina tengsl milli seacuterthornarfa nemanda og thorn ess aeth hann seacute af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thorn aeligttir svo sem feacutelagslegur og menningarlegur bakgrunnur venjur og viethmiethanir truacutearbroumlgeth kynferethi efnahagslegar aethstaeligethur osfrv geta einnig haft marktaeligk aacutehrif aacute thornetta floacutekna samspil
51
3 YFIRLIT YFIR NIETHURSTOumlETHUR GREININGARVINNU
Greiningarvinna rannsoacuteknarinnar foacuter fram aacute grundvelli thorneirra niethurstaethna sem fengust af kynningum og umraeligethum sem fram foacuteru iacute thorneim sex heimsoacuteknum sem skipulagethar voru innan ramma verkefnisins aacute eftirfarandi stoumlethum Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Athornenu (Grikklandi) Pariacutes (Frakklandi) Brussel (Belgiacuteu) Amsterdam (Hollandi) og Varsjaacute (Poacutellandi) THORN riacuter meginthornaeligttir reacuteethu thornessu staetharvali a) THORN essi loumlnd buethust til aeth annast hagnyacutett greiningarstarf meethan heimsoacuteknir faeligru fram b) Landfraeligethileg staethsetning er til vitnis um aeth menning landanna og kennslufraeligethileg naacutelgun seacute af oacuteliacutekum toga c) Innflytjendahefeth ndash baeligethi var um raeligetha staethi meeth langri innflytjendahefeth og staethi thornar sem innflytjendamaacutel voru tiltoumllulega nyacutett fyrirbaeligri THORNessar heimsoacuteknir voru farnar iacute thorn eim tilgangi aeth sjaacute iacute raun hvernig aethstaeligethur innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir vaeligru iacute hinum yacutemsu skoacutelum iacute tengslum vieth hina fimm meginthornaeligtti rannsoacuteknarinnar Allir seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute gestgjafastarfinu houmlfethu aacuteethur fengieth upplyacutesingar um verkefnieth og thorn aacute fimm thorn aeligtti sem hoacutepurinn aeligtlaethi aeth greina og raeligetha vieth thornaacute um Allar heimsoacuteknirnar foacuteru fram aacute sama haacutett meeth kynningu aacute viethfangsefninu aacute vegum seacuterfraeligethinga iacute viethkomandi sveitarfeacutelagilandi kynningu heimamanna aacute staetharvali heimsoacuteknum og umraeligethum vieth seacuterfraeligethinga og iacute kjoumllfarieth umraeligethum og braacuteethabirgethagreiningum innan seacuterfraeligethingahoacutepsins THORNar sem allar heimsoacuteknirnar voru skipulagethar meeth sama haeligtti og meeth tilliti til thorn ess hve miklu maacuteli skiptir hverjir koma aeth naacutemi innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir var einn uacuter hoacutepi eftirtalinna aethila tilnefndur til thorn aacutetttoumlku iacute starfinu aacute hverjum staeth aethstandenda fagmanna annarra en kennara seacuterfraeligethinga fraacute matsstofnunum og stefnumoacutetandi aethila Aacuteethur en gereth verethur grein fyrir megineinkennum thorn eirra staetha sem heimsoacutettir voru er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth seacuterfraeligethingarnir aacute oumlllum thornessum stoumlethum voru afar jaacutekvaeligethir og vildu deila reynslu sinni
53
goacuteethum aacuterangri jafnt sem oacuteleystum vandamaacutelum meeth seacuterfraeligethingum annarra landa THORNeir syacutendu allir mikla faglega aacutebyrgeth
31 Kynning aacute thorn eim stoumlethum sem voru heimsoacutettir og helstu einkenni thorneirra Niethurstoumlethum heimsoacuteknanna verethur fylgt uacuter hlaethi meeth stuttri kynningu aacute thorn eim stoumlethum sem farieth var til aacutesamt nokkrum almennum upplyacutesingum Naacutenari upplyacutesingar sem og upplyacutesingar um thornaacute skoacutela og stofnanir sem heimsoacutettar voru iacute loumlndunum sex er aeth finna aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem upplyacutesingarnar um aethildarloumlndin eru wwweuropean-agencyorgagency-projects Upplyacutesingar um thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru er einnig aeth finna aftast iacute thornessari skyacuterslu 311 Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Fyrst var farieth til Malmouml THORN etta var eini staethurinn thorn ar sem seacuterfraeligethingarnir heimsoacutettu ekki stofnanir aacute sviethi menntamaacutela heldur raeligddu vieth kennara iacute almennum grunnskoacutelum ndash meeth nemendur aacute aldrinum sjouml til sextaacuten aacutera ndash og fagfoacutelk iacute stuethningsmiethstoumlethvum Saelignsku gestgjafarnir stoumlrfuethu allir iacute Rosengaringrd sem er uacutethverfi iacute Malmouml einni fjoumllmenningarlegustu borg Sviacutethornjoacuteethar thornar sem um 34 iacutebuacutea eru af innflytjendur THORNar er atvinnuleysi mikieth meethal innflytjenda Iacute Rosengaringrd getur thornaeth orethieth um 80 Iacute Sviacutethornjoacuteeth eru nemendur af innflytjendaaeligttum aethallega fraacute Miethausturloumlndum og loumlndum fyrrum Juacutegoacuteslaviacuteu Mikill fjoumlldi nemenda sem aeligttaethur er fraacute thorn eim sloacuteethum gengur iacute skoacutela iacute Rosengaringrd Enn fremur stunda aethallega boumlrn af innflytjendaaeligttum naacutem aacute forskoacutelastigi iacute Rosengaringrd Boethieth er upp aacute forskoacutelanaacutem fraacute sex aacutera aldri Menntastefna iacute Sviacutethornjoacuteeth einkennist af mikilli valddreifingu sveitarfeacuteloumlg hafa mikieth sjaacutelfraeligethi og reynslu iacute menntamaacutelum Iacute Malmouml leggur borgarstjoacutern til aukafjaacuterveitingu til styrktar iacutebuacuteum af erlendum uppruna Oumlllum nemendum og fjoumllskyldum thorn eirra stendur til boetha yacutemiss konar thorn joacutenusta hjaacute stofnunum sem iacute sumum tilvikum eru seacuterstaklega aeligtlaethar innflytjendum svo sem innflytjendaraacuteethi heilbrigethisstofnun fyrir yngstu boumlrnin heilbrigethisstofnun fyrir floacutettamenn og innflytjendur moacuteethurmaacutelsstoumlethvum osfrv Mikil aacutehersla er loumlgeth aacute thorn aacutetttoumlku foreldra en seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth thorn eir aeligttu stundum iacute samskiptaerfiethleikum vieth foreldrana thorn etta foacutelk aacutettar sig ekki alltaf aacute uppbyggingu og starfsemi skoacutelanna og menntakerfisins 54
THORNess vegna segjast nemendur og aethstandendur thorneirra stundum finna til einangrunar Annaeth vandamaacutel er aeth innflytjendur thornurfa aeth ganga iacute gegnum heillangt ferli aacuteethur en thorneir faacute dvalarleyfi iacute viethkomandi landi Hvaeth skoacutelana varethar kveetha loumlg aacute um aeth boumlrn og unglingar sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en saelignsku eigi reacutett aacute kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu iacute grunn- og framhaldsskoacutela Markmiethieth er aeth boumlrn og unglingar naacutei betra valdi aacute tungumaacutelinu og faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra meira um eigin menningu og hvaeth er liacutekt og oacuteliacutekt iacute hinum tveimur menningarheimum Auk thorn ess geta nemendur fengieth aethstoeth iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef thorn oumlrf krefur Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth stundum vaeligri erfitt aeth finna kennara sem talaethi viethkomandi tungumaacutel einkum ef um liacutetinn minnihlutahoacutep vaeligri aeth raeligetha Enn fremur loumlgethu thorneir aacuteherslu aacute aeth afar bryacutent vaeligri aeth kennsla og mat aacute nemendum faeligri fram aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum moacuteethurmaacutelinu og saelignsku THORNegar um oacuteliacuteka menningarheima er aeth raeligetha thorn arf aeth beita mismunandi aethferethum vieth kennslu og samskipti Kynna thornar menningarlega fjoumllbreytni iacute skoacutelunum og efla hana aacute jaacutekvaeligethan haacutett Reglan er suacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almennan skoacutela aeth undanskildum nemendum sem eru heyrnarskertir en thorneir faacute oftast seacuterstaka aethstoeth og gaeligtu thorn urft seacuterstoumlk uacuterraeligethi eetha naacutemsaacuteaeligtlun Nemendum sem eru meeth thorn roskahoumlmlun stendur til boetha seacuterstoumlk naacutemsaacuteaeligtlun thorn eir eru iacute seacuterbekkjum innan almennu skoacutelanna og faacute fyrst og fremst aethstoeth stuethningskennara og utanaethkomandi teyma innan veggja skoacutelastofunnar Stuethningsefni fyrir kennara og goacuteeth taeligki eru til staethar iacute skoacutelunum Kennarar og einnig seacuterfraeligethingar fraacute stuethningsmiethstoumlethvum kynntu thornaeth sem thorn eir toumlldu bryacutenast THORN ar aacute meethal aeth skjoacutet afskipti hefethu forgang aeth mikilvaeliggt og bryacutent vaeligri aeth eiga samstarf vieth foreldra samvinnu viethmeethal seacuterfraeligethinga iacute skoacutelanum og aeth gott andruacutemsloft skapaethist iacute skoacutelanum THORNeim var einnig ljoacutest aeth meeth thornviacute aeth beina foacutelki af innflytjendaaeligttum aacute sama svaeligethieth gaeligtu orethieth til seacuterstoumlk innflytjendagettoacute 312 Athornena (Grikkland) Naeligst var farieth til Athornenu thorn ar sem heimsoacutettur var einn grunnskoacuteli og einn framhaldsskoacuteli Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum fimm til sextaacuten aacutera Einnig var farieth iacute heimsoacutekn aacute eina matsstofnun Iacute grunnskoacutelanum voru alls 110 nemendur thorn ar af 40 af innflytjendaaeligttum Nokkrir uacuter siacuteetharnefnda hoacutepnum aacutettu vieth minni
55
haacutettar naacutemserfiethleika aeth etja Iacute framhaldsskoacutelanum voru 270 nemendur thorn ar af 25 af innflytjendaaeligttum og tveir thorn eirra voru meeth seacuterkennsluthornarfir Flestir nemendanna voru fraacute loumlndum utan ESB ndash svo sem Albaniacuteu Moldaviacuteu Uacutekraiacutenu Ruacutesslandi Afriacuteku Pakistan Sameinuethu arabiacutesku furstadaeligmunum og Tyrklandi ndash og einnig Ruacutemeniacuteu Poacutellandi og Buacutelgariacuteu Baeligethi grunn- og framhaldsskoacutelarnir eru nyacutebyrjaethir aeth taka aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjendanemenda fraacute yacutemsum loumlndum Oft er erfitt aeth aacutetta sig aacute thorn viacute hvaetha nemendur eru af innflytjendaaeligttum vegna thorness aeth thornessum fjoumllskyldum er frjaacutelst aeth taka upp griacutesk noumlfn Boethieth hefur verieth upp aacute thornann moumlguleika til aeth koma iacute veg fyrir mismunun af einhverju tagi og thornaeth virethist almennt koma seacuter vel fyrir thorn aacute sem eru vel aeth seacuter iacute griacutesku Baacuteethir skoacutelarnir voru opnir fyrir fjoumllmenningarlegum aacutehrifum og beitt var sveigjanlegum kennsluaethferethum Iacute grunnskoacutelanum var reynt aeth hafa samband vieth aethstandendur nemenda til aeth bjoacuteetha baeligethi thornaacute og boumlrnin velkomin Enn fremur feacutekk starfsfoacutelkieth thornann stuethning sem thornaeth thornurfti til aeth naacutem gaeligti farieth fram aacuten aethgreiningar THORN oacute aeth skoacutelarnir eigi aeth fylgja almennri naacutemskraacute gera kennararnir einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir alla nemendur Nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins stendur til boetha haeligg og sveigjanleg aacuteaeligtlun til aeth thorn eir geti laeligrt griacutesku Fyrstu aacutetjaacuten maacutenuethina fara nemendurnir ekki iacute nein skrifleg proacutef heldur eingoumlngu munnleg Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gangast undir naacutemsmat aacute seacuterstakri matsstofnun THORNessi stofnun veitir svo kennurum raacuteethgjoumlf um hvernig laga thorn arf naacutemskraacutena aeth thorn oumlrfum thorneirra Saacutelfraeligethingur veitir einnig stuethning sem og seacuterkennari sem kennir fyrst og fremst staeligrethfraeligethi og griacutesku suacute kennsla fer fram iacute fimm manna hoacutepum iacute seacuterstoumlkum skoacutelastofum og haacutemarkstiacutemafjoumlldi er tiacuteu klukkustundir Matsstofnunin sem heimsoacutett var hafethi nyacutelega tekieth til starfa Huacuten thornjoacutenar nemendum iacute 250 skoacutelum iacute Athornenu og thorn ar sinna aacutetjaacuten seacuterfraeligethingar thorn verfaglegri starfsemi Um er aeth raeligetha opinbera thornjoacutenustu sem heyrir undir menntamaacutelaraacuteethuneytieth og er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thornaeth er eins til tveggja aacutera biethlisti Allir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir njoacuteta sams konar thornjoacute nustu (griacuteskir nemendur jafnt sem nemendur af innflytjendaaeligttum) Verkefnum er thornoacute breytt og thornau eru aethloumlgueth oacuteliacutekum forsendum hvaeth varethar tungumaacutel og menningu THORN egar um er aeth raeligetha innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir gera seacuterfraeligethingarnir athuganir siacutenar innan veggja 56
heimilisins eetha iacute skoacutelanum og nota baeligethi oacuteformlegar aethferethir og thornoumlgul samskipti en einnig formleg proacutef THORN egar nemendur hafa gengist undir naacutemsmat iacute heimalandi siacutenu er niethurstaetha thorness stundum thornyacutedd yfir aacute griacutesku en nemendur eru einnig endurmetnir Siacuteethan er gereth aacuteaeligtlun um nyacutett naacutemsmat sem hefjast skal aeth thorn remur aacuterum liethnum Mat aacute nemendum af innflytjendaaeligttum fer aacutevallt fram iacute skoacutelanum Matsstofnunin er iacute samstarfi yfirleitt oacuteformlegu vieth foreldra skoacutela og menntamaacutelaraacuteethuneytieth Foreldrarnir faacute iacute hendur uacuterskureth um hvaeth thornaeth er sem barnieth thornarfnast og thorneim er iacute sjaacutelfsvald sett hvort thorneir afhenda hann skoacutelanum Seacuterfraeligethingarnir houmlfethu oreth aacute thorn viacute aeth aethstandendur skorti upplyacutesingar aacute eigin tungumaacuteli og aeth thornaeth gaeligti valdieth samskiptaerfiethleikum Samstarfieth milli skoacutelanna og matsstofnu-narinnar byggist aacute tilmaeliglum sem kennararnir faacute iacute hendur skoacutelunum er thorn oacute ekki skylt aeth fara aeth thorn essum tilmaeliglum Kennarar baacuteru iacute thornviacute sambandi stundum fyrir sig skorti aacute uacuterraeligethum eetha aeth thorneir vaeligru meeth of marga nemendur iacute bekknum Stofnunin sendir einnig tilmaeligli til menntamaacutelaraacuteethuneytisins um thornaeth hvers konar uacuterraeligethi thorn arf aeth veita nemendum og skoacutelum THORNoacute aeth vaxandi fjoumlldi nemenda meeth oacuteliacutekan menningarlegan bakgrunn vaeligri tiltoumllulega nyacutett viethfangsefni var suacute aacutebyrgeth sem skoacutelastjoacuternendur og kennarar syacutendu thornar aeth luacutetandi afar mikilvaeliggur og jaacutekvaeligethur liethur iacute starfi beggja skoacutelanna Sveigjanleg naacutemskraacute var tekin upp komieth var aacute samvinnu iacute naacutemi og samstarf var haft vieth aethra thornjoacutenustuaeth ila sem deildu meeth thorneim aacutebyrgethinni 313 Pariacutes (Frakkland)
THORNriethja heimsoacuteknin var farin til Pariacutesar iacute fjoacutera skoacutela aacute forskoacutela- og grunnskoacutelastigi Nemendurnir iacute thorn essum skoacutelum voru aacute aldrinum thornriggja til ellefu aacutera Iacute einum thorn essara skoacutela var seacuterstakur sameiningarbekkur (bdquoClasse drsquoInteacutegration Speacutecialiseacuteeldquo) Iacute honum er farieth eftir sameiningaraacuteaeligtlun thorn ar sem nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir er veittur stuethningur iacute almennum bekkjum og einnig seacuterstakur stuethningur thornar fyrir utan thornegar thornoumlrf krefur Skoacutelarnir fjoacuterir voru allir aacute sama svaeligethinu sem er svokallaeth forgangssvaeligethi iacute menntamaacutelum en thorn ar byacuter mikill fjoumlldi innflytjenda Griacuteetharmargar fjoumllskyldur eiga iacute fjaacuterhagslegum erfiethleikum og atvinnuleysi er mjoumlg mikieth Um 680 nemendur voru iacute thornessum skoacutelum og thorn ar af voru um 85 af innflytjendaaeligttum Flestir thornessara
57
nemenda voru fraacute Norethur- og Vestur-Afriacuteku aethallega fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum en einnig fraacute Asiacuteu og mun faeligrri voru fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Helmingur nemenda naut stuethnings seacuterkennara iacute skoacutelanum eetha feacutekk aethstoeth aacute sjuacutekra- eetha saacutelfraeligethistofnunum utan skoacutelans og toacutelf nemendur voru iacute sameiningarbekknum Yacutemiss konar friacutestundastarf var skipulagt innan skoacutelanna iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaethila aacute vegum sveitarfeacutelagsins eftir skoacutela eetha iacute skoacutelafriacuteum til aeth nemendur gaeligtu stundaeth friacutestundastarf sem fjoumllskyldur thorneirra gaeligtu ekki veitt thorneim Fjoumllskyldur sem buacutea vieth feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika faacute afslaacutett aacute allri sliacutekri starfsemi aacute vegum skoacutelans og thornurfa ekki aeth greietha fyrir haacutedegisvereth aacute skoacutelatiacutema THORN raacutett fyrir thornaeth fannst kennurum thorn essi fjaacuterhagslegi stuethningur ekki svara naeliggilega thorneim thornoumlrfum sem blasa vieth Skoacutelarnir eru iacute naacuteinni samvinnu vieth stofnun sem er aeth hluta til fjaacutermoumlgnueth af sveitarfeacutelaginu svokallaetha stuethnings- samstarfs- og rannsoacuteknarstofnun iacute thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi (Ethno-Psychology) THORNar starfar saacutelfraeligethingur aacutesamt fjoacuterum menningarmiethlurum og thorneir vinna aeth thorn viacute aeth skapa tengsl milli foreldra og skoacutela Starfsfoacutelk stofnunarinnar veitir starfsfoacutelki skoacutelans stuethning og thorn egar barn er meeth naacutemserfiethleika byacuteethur thornaeth foreldrunum aethstoeth siacutena THORNaeth hittir viethkomandi foreldra eetha aethstandendur iacute skoacutelanum tvisvar iacute maacutenuethi utan skoacutelatiacutema THORN ekking og skilningur aacute menningu foacutelksins er talinn vera meginforsenda thorn ess aeth haeliggt seacute aeth veita barninu fjoumllskyldu thorness og thorn ar af leiethandi einnig skoacutelanum sem bestan stuethning Vilji var fyrir thornaacutetttoumlku foreldra iacute skoacutelastarfinu Foreldrar voru fengnir til aeth koma aeth heimsoacutekninni og veittu afar mikilvaeliggar upplyacutesingar sem voumlrpuethu ljoacutesi aacute viethbroumlgeth nemenda Nemendur eru skraacuteethir iacute skoacutela (samkvaeligmt buacutesetu) Foreldrar geta ekki valieth iacute hvaetha skoacutela barnieth gengur Nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almenna skoacutela og thorneir sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja faacute thorn ann stuethning sem thorn eir thorn urfa hjaacute seacuterkennurum og oumlethrum seacuterfraeligethingum innan skoacutelans Nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute einfaldaethar kennslubaeligkur iacute skoacutelanum Um leieth og nemandinn naeligr tilsettu markmiethi er stuethningskennslu haeligtt en ef hann aacute aacutefram iacute erfiethleikum tekur skoacutelasaacutelfraeligethingur sem er iacute samstarfi vieth seacuterkennarann iacute skoacutelanum aeth seacuter aeth meta thornarfir nemandans meeth samthornykki foreldra Iacute thorn eim tilvikum sem skoacutelinn byacuteethur ekki upp aacute fullnaeliggjandi uacuterlausn eetha aethstandendur samthornykkja ekki thornaeth sem iacute boethi er getur feacutelags- eetha heilbrigethisthornjoacutenusta komieth aeth
58
maacutelinu utan skoacutelans THORN ar er tekieth aacute moacuteti aethstandendum aacutesamt nemandanum thorn arfir hans eru metnar og hann er tekinn iacute meethfereth (td ef hann er heyrnarskertur) Annars konar iacutehlutun fraacute utanaethkomandi aethilum stendur til boetha ef um hreyfihoumlmlun eetha saacutelraeligna erfiethleika er aeth raeligetha Einnig er til iacute daeligminu aeth nemandi seacute settur iacute seacuterbekk eftir aeth mat hefur farieth fram Franska er thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute kennslustundum og kennslubaeligkurnar eru aacute froumlnsku THORNar sem sumir nemendur eiga erfitt meeth aeth bjarga seacuter aacute froumlnsku eru svokallaethir undirbuacuteningsbekkir iacute faacuteeinum skoacutelum aacute svaeligethinu thornar sem markmiethieth er aeth nemendur naacutei betri toumlkum aacute tungumaacutelinu THORNar geta nemendur soacutett tiacutema iacute froumlnsku allt fraacute thorn rem maacutenuethum og upp iacute heilt aacuter aacuteethur en thorneir hefja skoacutelagoumlngu Ekki var talieth bryacutent aeth thorn eir laeligrethu moacuteethurmaacutel sitt jafnvel ekki af kennurum af innflytjendaaeligttum Svo virethist sem loumlgeth seacute meginaacutehersla aacute aeth foacutelk laeligri tungumaacutel dvalarlandsins Gott andruacutemsloft var riacutekjandi iacute skoacutelunum huacutesakynnin voru vel skipuloumlgeth og nemendur houmlfethu noacuteg plaacutess Starfsemi skoacutelanna var vandlega undirbuacutein og skipuloumlgeth iacute samraeligmi vieth thorn arfir nemenda Kennararnir greindu fraacute nokkrum bryacutenum vandamaacutelum aeth thornouml rf seacute fyrir haeligrri fjaacuterveitingu og meiri starfsthornjaacutelfun og aeth illa gangi aeth faacute kennara til starfa aacute svaeligethi sem hefur oreth aacute seacuter fyrir aeth vera bdquoerfittldquo 314 Brussel (Belgiacutea)
Iacute fjoacuterethu heimsoacutekninni var farieth iacute tvo froumlnskumaeliglandi skoacutela iacute Brussel ndash einn almennan grunnskoacutela og einn seacuterskoacutela ndash og iacute flaeligmskumaeliglandi matsstofnun Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum tveggja og haacutelfs aacuters og upp iacute fjoacutertaacuten aacutera gamlir Fyrir heimsoacuteknina aacutetti hoacutepurinn kost aacute aeth heyra tvaeligr daeligmisoumlgur aethra fraacute fjoumllskyldu og hina fraacute ungmennum af innflytjendaaeligttum og raeligetha vieth thornetta foacutelk Fram kom aeth erfitt vaeligri fyrir foreldra aeth faacute besta stuethning sem voumll er aacute fyrir barn sem er iacute seacuterkennslu thornannig aeth thornaeth geti stefnt aeth almennu naacutemi og einnig aeth yrethu thorn eir fyrir oacutebeinum fordoacutemum Viethhorf ungmennanna var aeth mestu leyti hieth sama en thornau aacutettu einnig iacute erfiethleikum meeth eigin sjaacutelfsmynd hvaetha menningarheimi thornau tilheyrethu Stundum fundu thornau fyrir houmlfnun baeligethi fraacute iacutebuacuteum dvalarlandsins og foacutelki af eigin thornjoacuteeth erni Iacute raun lifi thorn au iacute tveim oacuteliacutekum menningarheimum og fyrst thorn urfi thorn au sjaacutelf aeth laeligra aeth saeligtta sig vieth thornaeth ndash og siacuteethan aethrir
59
Almenni skoacutelinn var grunn- og framhaldsskoacuteli staethsettur aacute svaeligethi thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda var buacutesettur aethallega fraacute Norethur-Afriacuteku en einnig fraacute Asiacuteu og fraacute Evroacutepuloumlndum sem ekki voru aethilar aeth ESB Nokkrir innflytjendur voru fraacute Suethur-Ameriacuteku Mikieth tillit var tekieth til thornessara aethstaeligethna iacute skoacutelanum en thornar voru um 400 nemendur fraacute 57 loumlndum Starfraeligktir eru fimm bekkir sem eiga aeth bdquobruacutea biliethldquo fyrir nemendur sem nyacutekomnir eru til landsins THORNar geta thorneir stundaeth naacutem iacute allt aeth eitt aacuter thorn ar til thorn eir fara iacute vietheigandi bekk aacute siacutenu naacutemsstigi Nemendur geta skipt um bekk hvenaeligr sem er aacute skoacutelaaacuterinu THORNarna voru aacutettatiacuteu nemendur sem kunnu naacutenast ekki oreth iacute froumlnsku Tungumaacutelakunnaacutetta er thornaeth sem raeligethur mestu um hvernig bekkurinn er samsettur Svo virtist sem nemendur vaeligru ekki meeth neinar seacuterkennsluthornarfir heldur thorn yrftu einungis aethstoeth vieth tungumaacutelieth THORNeir toumlluethu hver sitt tungumaacutel og voru aacute mismunandi aldri og meeth mismikla skoacutelagoumlngu aeth baki Iacute grunnskoacuteladeildinni sem naacuteethi til thornriggja naacutemsstiga var einn kennari meethal starfsfoacutelksins sem annaethist thorn vermenningarlega kennslu Iacute framhaldsskoacuteladeildinni voru fimm naacutemsstig og kennararnir thornar voru allir franskir Andruacutemsloftieth var thornaeliggile gt nemendur og kennarar virtust aacutehugasamir Agi og fastar reglur fylgja hinum hefethbundnu kennsluaethferethum en er tekieth sem sjaacutelfsoumlgethum hlut iacute skoacutelastarfinu thornar sem aacutekveethieth vald og full virething fyrir fjoumllbreytileika fer saman Skoacutelinn toacutek thorn aacutett iacute tilraunaverkefni sem var kallaeth bdquotungumaacutel og menningldquo og gekk uacutet aacute aeth fella franska tungu aeth menningu naacutemsmanna af innflytjendaaeligttum Ef verkefnieth skilar jaacutekvaeligethum aacuterangri er aeligtlunin aeth vinna aeth thorn viacute iacute 80 skoacutelum til viethboacutetar iacute froumlnskumaeliglandi hluta Belgiacuteu Viethhorf kennara gagnvart fjoumllbreyttri menningu nemenda voru afar jaacutekvaeligeth THORNeir notuethu yacutemsar leiethir og kennslufraeligethilegar aethferethir til aeth kenna tungumaacutel dvalarlandsins og beittu einnig oumlllum hugsanlegum raacuteethum til aeth auethvelda samskiptin og naacutemsferlieth Leggja ber aacuteherslu aacute nokkur atriethi vieth val aacute naacutemsefni aeligtti aeth taka mieth af kunnaacutettu nemenda iacute tungumaacutelinu en einnig aldri thorneirra iacute sumum naacutemsgreinum kann aeth vera nauethsynlegt aeth nota texta sem lagaethir hafa verieth aeth thornoumlrfum nemenda meiri almenn samskipti og samvinna vieth jafnaldra iacute oumlethrum bekkjum gaeligti liacuteka orethieth til aeth auethvelda nemendum aeth skipta yfir iacute almenna bekki thorn egar thorn ar aeth kemur Jafnraeligethi og gott andruacutemsloft skapast thorn egar nemendur stunda saman naacutem iacute thorneim bekkjum sem aeligtlaeth er aeth bdquobruacutea billdquo og skoacutelinn uppfyllir hlutverk sitt
60
sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast fyrst Sliacutekt aeligtti einnig aeth gera foreldrum og fjoumllskyldum auethveldara um vik vieth aeth koma aeth skoacutelastarfinu Mikilvaeliggt er aeth tryggja aeth svigruacutem seacute til samraeligethna og aeth kennarar faacutei allan thornann stuethning sem thorneir thornurfa Iacute seacuterskoacutelanum foacuter fram starfsnaacutem aacute grunn- og framhaldsskoacutelastigi og thornar voru 300 nemendur Tilgreint var aeth 60 nemenda vaeligru af innflytjendaaeligttum Huacutesakynnin voru fremur ruacutemgoacuteeth en ekki haganlega innreacutettueth Nemendurnir aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvandamaacutel aeth etja og sumir voru liacutekamlega fatlaethir Enn fremur soumlgethu seacuterfraeligethingarnir aeth oft staeligethu tungumaacutelaerfiethleikar iacute vegi fyrir thorn viacute aeth haeliggt vaeligri aeth hafa naeligg samskipti vieth foreldra Iacute sumum tilvikum var einnig um samskiptavandamaacutel aeth raeligetha vieth innflytjendanemendur thorn viacute aeth oumlll kennsla foacuter fram aacute froumlnsku Til aeth sigrast aacute thorn essum erfiethleikum nota kennararnir myndabaeligkur Soumlmu erfiethleikar kunna aeth koma upp vieth mat aacute nemendum enda thornoacutett seacuterfraeligethingarnir seacuteu meethvitaethir um hver vandinn er Tekieth var fram aeth ekki vaeligri haft mikieth samband vieth almenna skoacutela Samtoumlkin VCLB Koepel (Vrije Centrum voor Leerlingenbegeleinding) eru samtoumlk stofnana sem annast raacuteethgjoumlf og stuethning vieth nemendur Helsta verkefnieth er aeth sinna samraeligma og styethja vieth hinar 48 svaeligethisstofnanir sem samtoumlkin naacute til en ekki eru houmlfeth bein samskipti vieth nemendur og foreldra Oumlll thorn joacutenusta aacute thornessum stofnunum er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thorn aeligr eru reknar og fjaacutermagnaethar af menntamaacutelaraacuteethuneyti flaeligmskumaeliglandi hluta landsins Svaeligethisstofnanirnar veita nemendum foreldrum kennurum og grunn-og framhaldsskoacutelum stuethning og raacuteethgjoumlf Markmieth VCLB-samtakanna er aeth efla skoacutela kennara og foreldra Miethaeth er aeth thornviacute aeth styrkja almennu skoacutelana gera raacuteethgjafarstarfieth skilvirkara leita fyrirbyggjandi aethferetha og naacute fram reacutettri greiningu skref fyrir skref ndash meeth thorn viacute aeth draga uacuter truflandi thorn aacutettum og leggja aacuteherslu aacute jaacutekvaeligethu thornaeligttina Samkvaeligmt starfsfoacutelkinu eiga baeligethi nemendur fraacute dvalarlandinu og nemendur af innflytjendaaeligttum vieth soumlmu vandamaacutel aeth etja thornegar thorneir buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur thornaeth sem kemur barni af innflytjendaaeligttum til goacuteetha kemur oumlllum boumlrnum til goacuteetha Engin seacuterstoumlk aacutehersla var loumlgeth aacute nemendur sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
61
315 Amsterdam (Holland) Fimmta heimsoacuteknin var farin til Amsterdam iacute tvo seacuterskoacutela aacute grunnskoacutelastigi einn seacuterskoacutela aacute framhaldsskoacutelastigi thorn ar sem starfsnaacutem fer fram aacute fimm mismunandi stoumlethum og iacute tvaeligr matsstofnanir Meethan aacute heimsoacutekninni stoacuteeth aacutetti hoacutepurinn thorness kost aeth hlusta aacute thorn ingmann iacute hollenska thorn inginu raeligetha um thornau vandamaacutel sem blasa vieth og hvaeth gera thorn yrfti til aeth koma iacute veg fyrir mismunun og tryggja betri naacutemsgaeligethi fyrir thornaacute nemendur sem liacutetils mega siacuten Meethal thorneirra vandamaacutela sem fjallaeth var um var skortur aacute leikskoacutelanaacutemi tungumaacutelakennslu og aukafjaacuterveitingu vegna nemenda sem eiga vieth tungumaacutelaerfiethleika aeth etja Iacute einum grunnskoacutelanum voru 320 nemendur aacute aldrinum thorn riggja til thornrettaacuten aacutera og um 70 thorneirra voru af innflytjendaaeligttum THORNar var aeth finna uacuterraeligethi fyrir nemendur meeth talroumlskun og tungumaacutelaerfiethleika og einnig gaacutetu 180 nemendur fengieth stuethning sem thornoacute foacuter fram iacute oumlethrum skoacutelum iacute Amsterdam Meginmarkmiethieth var aeth efla talthornroska og tungumaacutelakunnaacutettu nemenda Sumir nemendanna houmlfethu fyrst stundaeth naacutem iacute almennum skoacutela en verieth sendir iacute seacuterskoacutela vegna tungumaacutelaerfiethleika THORN oacute aeth sumir nemendur eigi afturkvaeligmt iacute hverfisskoacutelann sinn eru samt margir sem stunda allt sitt grunnskoacutelanaacutem iacute seacuterskoacutelanum Foreldrum er frjaacutelst aeth velja hvaetha skoacutela sem er fyrir barnieth en sliacutekt val er ekki alltaf auethvelt fyrir innflytjendur Aacute naeligstu misserum munu skoacutelarnir annast mat og aethstoetha vieth aeth finna thornann skoacutela sem hentar nemandanum best iacute samraacuteethi vieth foreldra hans Sem kennsluefni notar skoacutelinn alls kyns sjoacutenraeligna hluti Oumlllum hugsanlegum raacuteethum er beitt til aeth auka orethaforetha nemenda og auethvelda samskipti vieth fjoumllskyldur thorneirra Skoacutelinn var iacute naacutenu samstarfi vieth almennu skoacutelana thornar sem iacute boethi var starfsthornjaacutelfun stuethningur og eftirfylgnithornjoacutenusta Seacuterfraeligethingarnir loumlgethu aacuteherslu aacute mikilvaeliggi thorness aeth mat faeligri fram eins fljoacutett og unnt vaeligri og iacute kjoumllfar thorn ess yrethi gripieth til vietheigandi raacuteethstafana Iacute hinum grunnskoacutelanum voru 153 nemendur aacute aldrinum fjoumlgurra til toacutelf aacutera Nemendur iacute thornessum skoacutela aacutettu vieth alvaralega naacutemserfiethleika aeth etja og mikil samskiptavandamaacutel (td einhverfu) 85 thornessara nemenda voru af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Afriacuteku Asiacuteu og nokkrir fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Fjoumlrutiacuteu nemendur stunduethu naacutem iacute almennum bekkjum Skoacutelinn aethstoethar foreldra vieth aeth velja 62
grunnskoacutela thorn ar sem barnieth getur stundaeth naacutem iacute grennd vieth heimili sitt og boethieth er upp aacute stuethning og eftirlit annars staethar fraacute Iacute thorneim tilvikum sem nemendur meeth einhverfu stunduethu naacutem iacute almennum skoacutelum fengu kennarar thornar starfsthornjaacutelfun hjaacute seacuterkennurum Kennarar faacute greitt fyrir sliacutek verkefni Iacute skoacutelanum var starfaeth bdquoaacuten aethgreiningarldquo iacute thorn eim skilningi aeth nemendur meeth einhverfu voru settir iacute blandaetha hoacutepa THORNeir voru ekki iacute seacuterhoacutepum allir nemendur fylgdu einstaklingsaacuteaeligtlun Uacutethugsaeth var hvernig samskiptum aacuten orethaliacutekamstjaacuteningu skyldi beitt og sami haacutettur hafethur aacute alls staethar innan skoacutelans Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute thornaacutetttoumlku foreldra iacute oumlllu skoacutelastarfinu ndash naacutemi jafnt sem friacutestundastarfi osfrv Ef thornoumlrf var aacute voru tuacutelkar fengnir til aeth aethstoetha kennara og foreldra iacute samskiptum siacutenum Einnig var notueth svokoumlllueth bdquoskilaboethaboacutekldquo til aeth auethvelda kennurum nemendum og foreldrum aeth hafa samskipti En thornraacutett fyrir allt komu sum boumlrnin ekki iacute skoacutelann heldur voru heima Ekki virtist loumlgeth nein aacutehersla aacute aeth kenna nemendum moacuteethurmaacutel sitt iacute skoacutelanum thorn oacute aeth thorn riacuter starfsmenn thornar vaeligru af innflytjendaaeligttum En mikieth var lagt upp uacuter thornviacute aeth nemendur aethloumlguethust menningu dvalarlandsins Kennsla iacute framhalds- og starfsnaacutemsskoacutelanum foacuter fram aacute fimm stoumlethum THORN ar var tekieth aacute moacuteti ungmennum meeth minni haacutettar naacutemserfiethleika sem oft tengdust hegethunarvanda Iacute skoacutelanum voru 300 nemendur aacute aldrinum toacutelf aacutera til tviacutetugs Stoacuter hluti nemenda (yfir 80) iacute skoacutelanum var af innflytjendaaeligttum Iacute einum skoacutelanna var aacuteberandi mikieth af nemendum fraacute Suacuteriacutenam sem aacute aacuterum aacuteethur var hollensk nyacutelenda Flestir thorn essara nemenda gaeligtu gengieth iacute almenna skoacutela ef thorn eir fengju stuethning Seacuterfraeligethingar greindu fraacute thorn viacute aeth oft kaeligmi alvarlegur menningarskortur iacute veg fyrir aeth nemendur naeligethu toumlkum aacute tungumaacutelinu Hafa thorn arf meira eftirlit meeth thornessum nemendum thorn eir thornurfa aeth faacute kennslu iacute naacutemsgreinum sem thorneir skilja og stunda hagnyacutetara naacutem Einstaklingsbundin naacutemskraacute er loumlgueth aeth getu nemenda Eftir fjoumlgurra aacutera skoacutelagoumlngu fara thorn eir svo reglubundieth iacute starfsthornjaacutelfun iacute fyrirtaeligkjum Gott andruacutemsloft var aacute thorn essum stoumlethum reglur voru skyacuterar og thorneim var fylgt og umhverfieth virtist vera oumlruggt Kennararnir voru mjoumlg aacutehugasamir og syacutendu hverjum einasta nemanda mikla athygli thorneir unnu jafnvel iacute friacutetiacutema siacutenum Efni og buacutenaethur var lagaethur aeth thornoumlrfum
63
Beitt var vel skipuloumlgethum og hagnyacutetum aethferethum vieth aeth koma unga foacutelkinu uacutet iacute atvinnuliacutefieth og tengslin vieth vinnumarkaethinn voru goacuteeth Greint var fraacute thornviacute aeth misjafnlega gengi aeth eiga samskipti vieth foreldra Iacute nokkrum skoacutelum var mikieth lagt upp uacuter samskiptum vieth aethstandendur nemenda en svo var ekki alls staethar Foreldrar iacute thorneim skoacutela sem var meeth flesta nemendur fraacute Suacuteriacutenam soumlgethust veretha fyrir mikilli mismunun iacute samfeacutelaginu Nemendum sem aacutettu seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en hollensku var boethieth upp aacute seacuterstoumlk tungumaacutelanaacutemskeieth iacute skoacutelunum Takmarkaeth samband virtist vera haft vieth almenna skoacutela Mats- og endurhaeligfingarstofnanirnar tvaeligr houmlfethu fyrst og fremst meeth thornaacute nemendur aeth gera sem aacutettu vieth alvarleg feacutelagsleg vandamaacutel og hegethunarvanda aeth etja Meirihluti thorn eirra var af innflytjendaaeligttum ndash flestir fraacute Norethur-Afriacuteku Nokkrir thorneirra houmlfethu komist iacute kast vieth loumlgin Iacute thornessum stofnunum var markmiethieth fyrst og fremst thornaeth aeth kynnast fortiacuteeth thornessara ungmenna skipuleggja eftirlit iacute tiltekinn tiacutema iacute samraacuteethi vieth thorn au sjaacutelf og undirbuacutea thorn au undir aeth fara uacutet aacute vinnumarkaethinn Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute samstarf vieth aethstandendur og fengnir voru thornyacuteethendur ogeetha tuacutelkar til aeth haeliggt vaeligri aeth kanna vieth hvaetha aethstaeligethur fjoumllskyldan lifethi 316 Varsjaacute (Poacutelland) Iacute sjoumlttu heimsoacutekninni var farieth iacute fimm almenna skoacutela iacute Varsjaacute ndash tvo grunnskoacutela og thorn rjaacute framhaldsskoacutela ndash og til samtaka sem annast lagalega iacutehlutun Grunnskoacutelarnir voru reknir af hinu opinbera en ekki framhaldsskoacutelarnir Yfir 700 nemendur aacute aldrinum sex til fjoacutertaacuten aacutera voru iacute grunnskoacutelunum tveim Iacute oumlethrum skoacutelanum voru 35 nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu og Norethur-Kaacutekasus Fjoumlldi nemenda af innflytjendaaeligttum var mjoumlg breytilegur vegna thorn ess aeth algengt er aeth Poacutelland seacute aetheins viethkomustaethur fjoumllskyldur komi thornangaeth tiacutemabundieth og yfirgefi svo landieth Tungumaacutelaerfiethleikar voru helsta vandamaacutel thornessara nemenda sem og skaethlegar afleiethingar striacuteethsaacutetaka sem thorn eir houmlfethu upplifaeth Boethieth var upp aacute kennslu iacute poacutelsku tvisvar iacute viku aacute vegum skoacutelayfirvalda iacute borginni Skoacutelinn var iacute samstarfi vieth samtoumlkin sem annast lagalega iacutehlutun iacute tengslum vieth tilraunaverkefnieth bdquofjoumllmenningarlegur skoacutelildquo sem stutt er af skrifstofu menntamaacutela iacute Varsjaacute Markmiethieth var aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth aethlagast skoacutelasamfeacutelaginu THORNarna var aeth stoumlrfum aethstoetharmaethur 64
fraacute Tsjetsjeniacuteu sem annaethist menningarmiethlun og tuacutelkun og kenndi nemendum einnig moacuteethurmaacutel sitt Sliacutekt var talieth mikilvaeliggt fyrir menningarlega sjaacutelfsmynd nemenda og frekari aethloumlgun thorn eirra Iacute thornessum skoacutelum hafa engir nemendur verieth greindir meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute hinum grunnskoacutelanum voru um 10 nemenda af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Viacuteetnam Enginn thorn eirra var meeth seacuterkennsluthornarfir thorn vert aacute moacuteti gekk thorneim mjoumlg vel iacute skoacutelanum Foreldrar voru reiethubuacutenir til aeth greietha fyrir aukatiacutema fyrir boumlrn siacuten ef thornau houmlfethu thornoumlrf fyrir thornaeth Framhaldsskoacutelarnir voru nyacuteteknir til starfa og var kennslustefnan iacute thorneim mjoumlg iacute anda hlutaetheigandi kennara eetha stjoacuternmaacutelamanna iacute landinu Iacute tveimur thorn essara skoacutela voru 420 nemendur aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera THORN rjaacutetiacuteu nemendur voru floacutettamenn fraacute Tsjetsjeniacuteu og oumlethrum loumlndum iacute Asiacuteu og Afriacuteku 27 nemendur voru af innflytjendaaeligttum Tveir nemendur voru fatlaethirmeeth seacuterkennsluthornarfir Foreldrar og kennarar stoacuteethu sameiginlega aeth rekstri skoacutelanna Nemendur thorn urfa aeth thorn reyta inntoumlkuproacutef iacute thorn essa skoacutela thorn oacute ekki thorneir sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Foreldra greietha skoacutelagjoumlld 6 af thorneim renna iacute laacutenveitingar til nemenda sem buacutea vieth erfiethan fjaacuterhag Innan vieth 10 nemenda thorn urfa ekki aeth greietha skoacutelagjoumlld Hluti styrkveitinga til skoacutelanna kemur fraacute yfirstjoacutern menntamaacutela Meginmarkmiethieth var aeth kenna nemendum aeth lifa iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi og hvetja thorn aacute til aeth hafa jaacutekvaeligtt viethhorf til annarrar menningar og umhverfis Foreldrarnir syacutendu kennurunum mikla samstoumlethu Allir deildu meeth seacuter aacutebyrgethinni kennarar nemendur og foreldrar Tvaeligr af thorneim leiethum sem skoacutelarnir foacuteru var aeth hafa aethstoetharkennara aeth stoumlrfum og beita moacutetandi matisiacutemati Nemendur fengu aukatiacutema iacute poacutelsku eetha oumlethrum greinum um leieth og ljoacutest var aeth thorneir thornyrftu aacute thornviacute aeth halda Nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu fengu kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu Iacute thornrieth ja framhaldsskoacutelanum voru 103 nemendur aacute aldrinum sextaacuten til niacutetjaacuten aacutera Niacuteu nemendur voru af innflytjendaaeligttum Enginn nemendanna var meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute thorn essum skoacutela sem og baacuteethum hinum framhaldsskoacutelunum var markmiethieth thornaeth aeth gera nemendur aeth virkum thorn egnum iacute fjoumllmenningarlegu lyacuteethraeligethislegu nuacutetiacutemasamfeacutelagi Samtoumlkin sem heimsoacutett voru og annast lagalega iacutehlutun eru frjaacutels feacutelagasamtoumlk sem veita foacutelki sem byacuter vieth einangrun og mismunun
65
thorne innflytjendum floacutettamoumlnnum og haeliglisleitendum lagalega aethstoeth thornviacute aeth kostnaetharlausu Samtoumlkin koma fram sem fulltruacutear thornessa foacutelks gagnvart yfirvoumlldum thorn au veita thorn eim einnig tuacutelkathornjoacutenustu Samtoumlkin toacuteku fullan thornaacutett iacute tilraunaverkefninu aacutesamt einum grunnskoacutela eins og fram kom heacuter fyrir framan og stuethningsaethili aacute thorn eirra vegum aethstoethaethi nemendur vieth aeth aethlagast feacutelagslega og laeligra tungumaacutelieth
32 Almennar athugasemdir Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast oacuteliacutekum starfshaacutettum skiptast aacute skoethunum og raeligetha vieth fagfoacutelk aacute thornessu sviethi sem og vieth fjoumllskyldur og siacuteethast en ekki siacutest aeth varpa ljoacutesi aacute tiltekin atriethi Oacutegerningur er aeth gera grein fyrir niethurstoumlethum thorn essara samraeligethna iacute smaacuteatriethum en heacuter aacute eftir er samantekt aacute thorneim meginmaacutelefnum sem voru til umraeligethu baeligethi iacute samraeligethum vieth fagfoacutelkieth og innan hoacutepsins THORNau eru sett fram iacute samraeligmi vieth thornaacute fimm thornaeligtti sem rannsoacuteknin snyacutest um og snerta aetheins thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru 321 Markhoacutepur
Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast yacutemsum aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum annars vegar skoacutelum iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum og hins vegar skoacutelum iacute loumlndum sem nyacutelega eru farin aeth taka aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute oumlethrum riacutekjum af efnahagslegum og poacutelitiacuteskum aacutestaeligethum Aacute thorn essum stoumlethum var foacutelk fraacute yacutemsum loumlndum Aetheins iacute einum skoacutela var meiri hluti nemenda fraacute fyrrum nyacutelenduriacuteki dvalarlandsins Fagfoacutelk aacute oumlllum thorn essum stoumlethum virtist sem nyacutejum nemendum af innflytjendaaeligttum faeligri fjoumllgandi THORNessi tilfinning var fremur fyrir hendi iacute loumlndum thornar sem engin hefeth var fyrir innflytjendum Ekki virethist litieth aacute menningarlega fjoumllbreytni aacute neikvaeligethan haacutett iacute thornessum skoacutelum Almennt riacutekir jaacutekvaeligtt viethhorf iacute skoacutelunum og kennararnir reyna aeth varpa ljoacutesi aacute thorn au gildi sem berast meeth nyacutejum menningarstraumum til dvalarlandsins thorn oacute aeth fjoumllbreytni tengist liacuteka stundum vandamaacutelum bdquosem thornarf aeth leysaldquo THORNetta var mest aacuteberandi iacute skoacutelum sem staethsettir voru aacute svaeligethum thorn ar sem meirihluti iacutebuacuteanna voru innflytjendur og thorn ar sem foacutelk byacuter yfirleitt vieth erfiethar aethstaeligethur baeligethi feacutelagslega og fjaacuterhagslega Sumir kennaranna soumlgethust einnig eiga erfitt meeth aeth takast aacute vieth thorn aeligr nyacuteju aethstaeligethur sem thorn eir staeligethu frammi fyrir iacute starfi siacutenu
66
322 Fyrirliggjandi goumlgn Hvaeth goumlgnum viethviacutekur thornarf aeth liacuteta til tveggja atrietha hvar skoacutelarnir eru staethsettir og hverrar gerethar thorn eir eru Iacute skoacutelum sem staethsettir eru aacute svaeligethum thornar sem stoacuter hluti iacutebuacutea eru innflytjendur var hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum haacutett allt aeth 85 (eetha jafnvel enn haeligrra) Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth vieth sliacutekar aethstaeligethur gaeligtu orethieth til bdquogettoacuteldquo eetha bdquoskoacutelar thornar sem innflytjendur vaeligru iacute algjoumlrum meirihlutaldquo THORNessir skoacutelar voru yfirleitt staethsettir iacute faacutetaeligkrahverfum Tegund skoacutela sem nemendur voru settir iacute ndash almennir skoacutelar eetha seacuterskoacutelar ndash er annaeth atriethi sem huga thorn arf vandlega aeth iacute thornessari skyacuterslu thorn viacute aeth aetheins var aflaeth upplyacutesinga iacute faacuteeinum skoacutelum Iacute almennu skoacutelunum sem heimsoacutettir voru burtseacuteeth fraacute thornviacute hvort margir eetha faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum stunduethu thornar naacutem voru faacuteir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute samanburethi vieth (augljoacutesan) fjoumllda sliacutekra nemenda iacute seacuterskoacutelum Iacute almennu skoacutelunum var nemendum veittur stuethningur vieth aeth aethlagast aethstaeligethum meeth aethstoeth seacuterhaeligfethra starfsmanna og yacutemissa thornjoacutenustuaethila aacute thornviacute sviethi Ef skoacutelinn gat ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir nemenda meeth tiltaeligkum uacuterraeligethum voru thorneir fluttir iacute seacuterskoacutela Hlutfall nemenda sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelunum var milli 60 og 80 af heildarfjoumllda nemenda Starfsfoacutelkieth gerethi seacuter grein fyrir aethstaeligethum Sums staethar voru seacuterskoacutelarnir iacute samstarfi vieth almennu skoacutelana og veittu nemendum stuethning til aeth thorneir gaeligtu verieth aacutefram iacute almennum skoacutela thornoacute aeth almennt vaeligri maacutelum ekki hagaeth thornannig Seacuterskoacutelarnir toacuteku fyrst og fremst vieth nemendum sem aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvanda aeth etja 323 Naacutemsuacuterraeligethi
Flestir thorneir skoacutelar og thornjoacutenustuaethilar sem heimsoacutettir voru voru reknir aacute vegum hins opinbera og aacuten endurgjalds Einn staethur var thornoacute undanskilinn Mismunandi var hvernig skoacutelarnir voru fjaacutermagnaethir og foacuter thornaeth eftir aethstaeligethum iacute hverju landi fyrir sig yacute mist voru thorneir riacutekisreknir eetha reknir aacute vegum sveitarfeacutelaga eetha jafnvel skoacutelakerfisins Aeth oumlethrum kosti voru skoacutelar fjaacutermagnaethir af einkaaethilum Nemendur af innflytjendaaeligttum og aethstandendur thorn eirra njoacuteta soumlmu reacutettinda og aethrir landsmenn Seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute heimsoacuteknunum loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth mannreacutettindi
67
nemenda og aethstandenda thorn eirra vaeligru virt og aeth barist vaeligri gegn mismunun THORN oacute var fjallaeth um nokkur maacutel thorn ar sem um hugsanlega mismunun var aeth raeligetha Foreldrum er ekki alltaf frjaacutelst aeth velja um skoacutela fyrir boumlrn siacuten og jafnvel iacute loumlndum thornar sem valieth er frjaacutelst kann aeth vera bdquovikieth fraacute thorn viacuteldquo vegna samskiptaoumlrethugleika milli foreldra og viethkomandi thornjoacutenustu aethila THORN annig getur of moumlrgum nemendum af innflytjendaaeligttum verieth beint aacute sama staethinn eetha iacute einhvers konar seacuterskoacutela Foreldrarnir soumlgethust einnig oft finna til einangrunar og aeth landsmenn litu ekki aacute thornaacute sem hluta af thornjoacuteethinni Ef thornoumlrf krefur geta innflytjendur fengieth fjaacuterhagsaethstoeth aukalega eins og aethrir iacutebuacutear iacute landinu eiga kost aacute Iacute sumum tilvikum er kostnaethur svo sem vegna skoacutelamaacuteltiacuteetha niethurgreiddur aeth hluta til eetha alveg fyrir fjoumllskyldur sem buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur Kennarar greindu thornoacute fraacute thorn viacute aeth ekki fengist naeliggilegar styrkveitingar fyrir oumlllu thorn viacute sem nemendur thornoumlrfnuethust THORNetta kom fyrst og fremst fram hjaacute kennurum iacute thorneim skoacutelum sem staethsettir voru iacute faacutetaeligkrahverfum og virtist eiga vieth um alla nemendur en ekki bara thornaacute sem eru af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thornjoacutenustuaeth ilar koma aeth maacutelum og eru iacute samstarfi vieth skoacutelana THORNjoacutenustan fer eftir thorn viacute hverrar gerethar skoacutelinn er en yfirleitt er um heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustu aeth raeligetha Iacute Pariacutes var thornannig fyrirkomulag aeth seacuterstoumlk stofnun aacute sviethi thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi var aeth stoumlrfum og iacute Malmouml var stuethningsteymi til taks fyrir skoacutelana Samstarf milli skoacutela og thornjoacutenustuaeth ila virtist einnig oft vera oacuteformlegt Fagfoacutelkieth iacute skoacutelunum benti aacute thorn oumlrfina fyrir aukieth samstarf vieth annars konar stofnanir eetha samtoumlk svo sem thornjoacute ethernissamtoumlk THORNaeth lagethi einnig aacuteherslu aacute aacutevinninginn af thorn viacute aeth faacute til lieths vieth sig foacutelk af yacutemsu thornjoacuteetherni fraacute oacuteliacutekum menningarsvaeligethum THORNaeth var ekki einungis af praktiacuteskum aacutestaeligethum ndash til aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum og auethvelda samskipti vieth foreldra ndash heldur einnig til aeth oumlethlast betri skilning aacute thorn viacute hvernig tekist er aacute vieth foumltlunseacuterkennsluthornarfir iacute oumlethrum menningarheimum Samskipti vieth foreldra og aethkoma thorn eirra aeth allri aacutekvarethanatoumlku varethandi barnieth var augljoacuteslega forgangsmaacutel hvarvetna Kennurum var thorn oacute ljoacutest aeth vegna tungumaacutelaerfiethleika voru alvarleg samskiptavandamaacutel til staethar 324 Stuethningsaethferethir
Iacute oumlllum skoacutelunum sem heimsoacutettir voru hefur verieth komieth upp yacutemiss konar aethferethum til aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth 68
aethlagast aethstaeligethum Kennararnir gerethu seacuter ljoacutest mikilvaeliggi thorn ess aeth nemendur laeligrethu viethkomandi tungumaacutel eins fljoacutett og unnt vaeligri einkum thorneir sem nyacutekomnir voru til landsins og aeth thorneir naeligethu goacuteethum toumlkum aacute thorn viacute Eins og kennararnir bentu aacute gegna skoacutelarnir lykilhlutverki sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast og thorn ar sem frekari aethloumlgun innflytjenda aeth samfeacutelagi dvalarlandsins hefst Samkvaeligmt kennurunum iacute thorn eim skoacutelum sem heimsoacutettir voru var meginmarkmiethieth aeth sigrast aacute tungumaacutelaerfiethleikum meeth oumlllum tiltaeligkum raacuteethum Iacute sumum skoacutelum voru seacuterstakir bekkir til aeth bruacutea bil fyrir nemendur sem thorn arfnast tungumaacutelakennslu iacute tiltekinn tiacutema aacute nokkrum stoumlethum var boethieth upp aacute kennslu aacute tveim tungumaacutelum annars staethar var iacute boethieth upp aacute stuethningskennslu iacute helstu naacutemsgreinunum ndash einnig aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Algengt var aeth kennslubaeligkur vaeligru aacute einu tungumaacuteli en einnig var beitt yacutemsum kennsluaethferethum notaethar voru myndir einfaldaethar baeligkur osfrv Flestir kennaranna soumlgethust vinna eftir sveigjanlegri naacutemskraacute og iacute sumum skoacutelum houmlfethu verieth gerethar einstaklingsaacuteaeligtlanir Allir loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth gaeligtt vaeligri aeth thornoumlrfum hvers nemanda fyrir sig THORNann aacuterangur sem naacuteethist iacute skoacutelunum maacutetti aeth miklu leyti thornakka jaacutekvaeligethu viethhorfi kennara enda thornoacutett thorneir bentu aacute yacutemislegt sem betur maeligtti fara ekki siacutest aeth thornoumlrf vaeligri fyrir starfsthornjaacutelfun THORNraacutett fyrir hieth goacuteetha starf sem unnieth var iacute skoacutelunum voru thorn oacute enn spurningar sem biethu svara svo sem
bull Hvernig aacute aeth draga skyacuter moumlrk milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemserfiethleika
bull Aeth hve miklu leyti tryggja almennir skoacutelar stuethning vieth nemendur og aeth hve miklu leyti sjaacute seacuterskoacutelar um aeth aethstoetha nemendur vieth aeth snuacutea aftur iacute siacutena hverfisskoacutela thorn ar sem thorneir geta stundaeth almennt naacutem
bull Aeth hve miklu leyti nota skoacutelarnir aacutereiethanleg taeligki til aeth greina raunverulegar thorn arfir nemenda og sjaacute thorn eim siacuteethan fyrir thorneim stuethningi sem thorneir thornarfnast
325 Naacutemsmat Matsstofnanirnar voru aacute vegum hins opinbera og veittu gjaldfrjaacutelsa thornjoacutenustu THORNangaeth gaacutetu nemendur foreldrar kennarar og skoacutelar
69
leitaeth Meginmarkmieth thorn eirra var aeth greina thorn arfir nemenda veita upplyacutesingar og leiethbeina foreldrum um thorn arfir barnsins og efla og styethja starfsemi almennu skoacutelanna Seacuterfraeligethingar fraacute thornessum stofnunum minntust aacute mikilvaeliggi thorn ess aeth gerethar vaeligru fyrirbyggjandi raacuteethstafanir og hvernig thorn eir kaeligmu aeth thorn viacute aeth aethstoetha starfsfoacutelk skoacutelanna iacute thorn eim efnum Sem daeligmi um fyrirbyggjandi aethgerethir maacute nefna tvaeligr stofnanir sem eru iacute samstarfi vieth seacuterfraeligethinga aacute loumlgfraeligethisviethi thornegar um er aeth raeligetha ungmenni sem eiga vieth alvarleg hegethunarvandamaacutel aeth etja Aacute annarri stofnuninni eru aeth stoumlrfum menningarmiethlarar og thorn ar hafethi verieth komieth aacute tveggja maacutenaetha eftirlitsaacuteaeligtlun meeth thornessum ungmennum Enda thorn oacutett seacuterfraeligethingar aacute matsstofnunum gerethu seacuter grein fyrir mikilvaeliggi thorn ess aeth (grunn)mat faeligri fram aacute tveimur tungumaacutelum ndash moacuteethurmaacuteli viethkomandi og tungumaacuteli dvalarlandsins ndash til aeth auethveldara vaeligri aeth aacutetta sig aacute thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum var sliacutekt thorn oacute aetheins raunin aacute faacuteeinum stoumlethum Til aeth leysa uacuter tungumaacutelavandanum notuethu thorn eir jafnt formleg sem oacuteformleg matstaeligki og samskipti meeth og aacuten oretha Seacuterfraeligethingarnir bentu aacute aeth faacuteir nemendur sem nyacutekomnir vaeligru til landsins hefethu meeth seacuter upplyacutesingar um naacutemsmat sem fram hefethi farieth iacute heimalandi thorneirra Naacutemsmatieth vakti yacutemsar spurningar og var viethkvaeligmt maacutel Ljoacutest er aeth um tungumaacutelaerfiethleika er aeth raeligetha sem hafa aacutehrif aacute allt ferlieth ndash samskipti vieth foreldra greiningu aacute thornoumlrfum nemandans osfrv ndash og iacute thornaeth riacutekum maeligli aeth sliacutekt kann aeth takmarka gildi thorness matsferlis sem fram fer Samkvaeligmt upplyacutesingum fraacute matsstofnununum virethist sem hlutfallslega faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum komi til thorneirra Aacutestaeligethan gaeligti verieth suacute aeth foreldrar thorneirra faacute ef til vill ekki upplyacutesingar um starfsemi thorn essara stofnana (sem og annarra thornjoacutenustuaethila) Einnig gaeligti aacutestaeligethan verieth suacute aeth litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir aacute mismunandi haacutett iacute hinum yacute msu menningarsamfeacuteloumlgum THORN ar af leiethandi er aeth moumlrgum alvarlegum vandamaacutelum aeth huga thornegar greina skal seacuterkennsluthornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum Augljoacutest er aeth meeth heimsoacuteknunum feacutekkst aetheins takmoumlrkueth mynd af aethstaeligethum aacute hverjum staeth ndash thorn viacute er ekki haldieth fram aeth varpaeth hafi verieth ljoacutesi aacute heildaraethstaeligethur iacute landinu THORN viacute skal liacuteta aacute thornessar niethurstoumlethur sem daeligmi sem aukieth geta skilning aacute aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum
70
4 NIETHURSTOumlETHUR OG TILLOumlGUR
Niethurstoumlethur rannsoacuteknarinnar varpa ljoacutesi aacute nokkur almenn atriethi sem staethfesta mikilvaeliggi thorn eirra spurninga sem fulltruacutear viethkomandi landa settu fram iacute byrjun a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig faeligrni og geta nemenda af innflytjendaaeligttum er metin c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og fjoumllskyldum sem bestan stuethning Svo virethist sem skoacutelar iacute Evroacutepu seacuteu stoumlethugt aeth veretha fjoumllmenningarlegri THORN viacute verethur aeth koma til moacutets vieth nyacute verkefni iacute menntakerfinu og oft thorn ykja thorn au floacutekin thorn ar sem um nyacutejar eetha tiltoumllulega nyacutejar aethstaeligethur er aeth raeligetha Iacute yacute msum loumlndum var aacute aacuterum aacuteethur tekieth aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum eetha loumlndum sem tengdust efnahagslegum vexti eetha auknum iethnaethi Aacute seinni aacuterum maacute greina nyacutejar aethstaeligethur af tvennum toga foacutelk hefur komieth til Evroacutepulanda sem floacutettamenn eetha haeliglisleitendur og fjoumllskyldur flytjast milli landa meeth viethdvoumll iacute einhverju Evroacutepuriacuteki Skoacutelarnir gegna mikilvaeliggu hlutverki thornviacute aeth thorneir eru stundum fyrsti staethurinn thornar sem thornessar fjoumllskyldur hitta foacutelk fraacute dvalarlandinu Greint er fraacute helstu niethurstoumlethum varethandi fjoacutera meginthornaeligttina heacuter fyrir neethan og einnig helstu tilloumlgum sem beint var til seacuterfraeligethinga og stefnumoacutetandi aethila
41 Fyrirliggjandi goumlgn Eins og vieth var aeth buacuteast reyndist gagnasoumlfnunin ekki auethveld viethfangs Innan ramma verkefnisins reyndist haeliggt aeth afla vietheigandi upplyacutesinga fyrst og fremst innan sveitarfeacutelaga Nyacute aethfereth vieth gagnasoumlfnun var tekin upp iacute nokkrum landanna iacute thornessu skyni vegna thorness aeth verkefnieth krafethist tiltekinna upplyacutesinga Mikilvaeliggt er aeth benda aacute aeth goumlgnin sem fengust gefa einungis takmarkaetha mynd af aethstaeligethum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum Ekki er viacutest aeth thorn au seacuteu daeligmigereth fyrir stoumlethuna aacute landsviacutesu Iacute moumlrgum skyacuterslum kemur fram verulegt oacutesamraeligmi sem syacutenir aeth innflytjendanemendur sem faacute seacuterkennslu eru yacute mist hlutfallslega of margir eetha of faacuteir Samkvaeligmt skyacuterslunum er hlutfall nemenda af
71
innflytjendaaeligttum 6-20 af nemendum aacute skoacutelaskyldualdri iacute meirihluta thornaacutetttoumlkulandanna (fyrir skoacutelaaacuterieth 2005-2006) Upplyacutesingarnar sem loumlndin loumlgethu fram og rannsoacuteknin benda til aeth of margir nemendur af innflytjendaaeligttum seacuteu iacute hoacutepi thorn eirra sem faacute seacuterkennslu vegna naacutemserfiethleika og einnig aeth hluta til vegna hegethunarvandamaacutela THORN etta er maacutel sem ekki er haeliggt aeth tuacutelka aacute einfaldan haacutett heldur thorn arfnast naacutekvaeligmrar rannsoacuteknar Yacute msir thornaeligttir eru samtengdir og thornarfnast skoethunar tegund seacuterthornarfa ndash naacutenar tiltekieth naacutemserfiethleikar og gereth thornjoacuteethfeacutelagsthornegna ndash thorn e nemendur sem buacutea vieth erfiethar aethstaeligethur iacute feacutelagslegu og menningarlegu tilliti ogeetha efnahagslegu tilliti Suacute staethreynd aeth of haacutett hlutfall innflytjendanemenda er iacute sumum tilvikum iacute thorn eim hoacutepi sem aacute vieth naacutemsoumlrethugleika etja og faacute seacuteruacuterraeligethi virethist benda til thorn ess aeth einhvers misskilnings gaeligti thornegar greint er aacute milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemsoumlrethugleika og ljoacutest er aeth thornaeth krefst naacutenari rannsoacutekna
Tilloumlgur tengdar goumlgnum Safna thorn arf fleiri goumlgnum og frekari rannsoacutekna er thorn oumlrf til aeth kanna aacutestaeligethur hins augljoacutesa oacutesamraeligmis hvaeth varethar fjoumllda innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum Meginmarkmiethieth verethur aeth afla vitneskju um hvers vegna hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem faacute seacuterkennslu er svo skakkt
42 Naacutemsuacuterraeligethi Iacute oumlllum loumlndunum er boethieth upp aacute yacute mis naacutemsuacuterraeligethi iacute samraeligmi vieth stefnu thorn eirra iacute seacuterkennslumaacutelum ogeetha naacutemi aacuten aethgreiningar Loumlggjoumlf landanna er mismunandi og aacutebyrgetharsviethin geta einnig verieth breytileg aacute milli landa uacuterraeligethi eru af yacute msum toga en virething fyrir mannreacutettindum og stefna sem stuethlar aeth jafnraeligethi eru lykilatriethi hvarvetna THORNau uacuterraeligethi sem standa nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha gilda einnig fyrir innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir Augljoacutest er hver thornrjuacute mikilvaeliggustu maacutelin eru Iacute fyrsta lagi hafa yacutemsir seacuterfraeligethingar og thornjoacutenustuaethilar sem koma aeth maacutelum ekki thornaacute tviacutethornaeligttu seacuterhaeligfingu sem nauethsynleg er til aeth geta annast seacuterkennslu fyrir innflytjendanemendur thornannig aeth komieth seacute sem best til moacutets vieth thornarfir thorneirra
72
Iacute oumlethru lagi er fraacute thorn viacute greint iacute nokkrum skyacuterslnanna aeth fari kennsla fram aacute tveimur tungumaacutelum baeligethi moacuteethurmaacuteli nemenda og thorn viacute maacuteli sem talaeth er iacute viethkomandi landi standi nemendur sig betur ndash einkum ef thorneir faacute sliacuteka kennsla iacute yngstu bekkjunum THORNannig oumlethlast thorneir aukna sjaacutelfsvirethingu og persoacutenulegan thorn roska sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth sjaacutelfsmynd fraacute tveim menningarheimum THORN raacutett fyrir thorn etta kemur fram aeth mismunandi er milli landa sem og innan einstakra landa hvort kennsla fer fram aacute tveimur tungumaacutelum Iacute thornrieth ja lagi er samstaetha um thornaeth iacute oumlllum loumlndunum aeth samstarf thornjoacutenustuaeth ila og thornaacutetttaka foreldra seacute grundvallaratriethi aacute thorn essu sviethi THORN viacute thorn urfa baeligethi seacuterfraeligethingar og aethstandendur aeth taka tillit til thorn ess aeth thorn eir koma uacuter oacuteliacutekum menningarheimum Seacuterfraeligethingarnir sem unnu aeth verkefninu loumlgethu einnig aacuteherslu aacute aeth nauethsynlegt vaeligri aeth koma aacute og auka samvinnu vieth samtoumlk yacutemissa thornjoacuteethernis- og innflytjendahoacutepa sem nemendur tengjast Koma thornarf aacute betra samstarfi vieth aethstandendur og innflytjendasamtoumlk
Tilloumlgur varethandi uacuterraeligethi Stefnumoacutetandi aethilar aeligttu aeth tryggja aeth farieth seacute aeth reglum svo sem aeth mannreacutettindi seacuteu virt aeth fullu og aeth allir njoacuteti soumlmu taeligkifaeligra samkvaeligmt landsloumlgum Meginmarkmiethieth er aeth berjast gegn mismunun kynthornaacutettafordoacutemum og uacutetlendingahatri sem og auka skilning og styethja og efla jaacutekvaeligetha starfshaeligtti innan sveitarfeacutelaga og aacute landsviacutesu Sliacutekir starfshaeligttir aeligttu aeth stuethla aeth samthornaeligttingarstefnu thornar sem gert er raacuteeth fyrir fjoumllbreytileika og aacutehersla er loumlgeth aacute menntunargildi thorn eirra uacuterraeligetha sem nemendum standa til boetha hver sem uppruni thorneirra eetha thornarfir eru Vietheigandi kennsla og uacuterraeligethi thornurfa aeth vera til staethar iacute skoacutelum til aeth haeliggt seacute aeth stunda naacutem aacuten aethgreiningar Markmieth skoacutela aeligttu aeth vera a) Aeth syacutena skilning og virethingu fyrir fjoumllbreytni b) Aeth forethast inntoumlku- og skraacuteningarstefnu sem eykur aethgreiningu c) Aeth viethurkenna styethja og innleietha kennsluaethferethir sem koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir d) Aeth taka virkan thorn aacutett iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaeth ila thorn ar meeth talin innflytjendasamtoumlk og samtoumlk sem vinna aeth maacutelefnum innflytjenda e) Aeth hvetja til samskipta og thornaacutetttoumlku meethal aethstandenda
73
Skoacutelastefna aeligtti aeth vera thorn vermenningarleg og falla aeth thornoumlrfum naeligrsamfeacutelagsins og koma til moacutets vieth thornaeth Sliacutek stefna krefst thorness aeth almennir kennarar jafnt sem seacuterkennarar auki thornekkingu siacutena og haeligfni og nyacuteti seacuter thornaacute starfsthornjaacutelfun sem thorneim er nauethsynleg til aeth oumlethlast betri skilning aacute menningarlegri fjoumllbreytni og takast siacuteethan aacute vieth starf sitt aacute sem reacutettastan haacutett Aethalmarkmiethieth er aeth auka naacutem aacuten aethgreiningar og sjaacute til thorn ess aeth skoacutelar og seacuterfraeligethingar faacutei thornau uacuterraeligethi sem nauethsynleg eru Meeth thornviacute aeth koma iacute veg fyrir einangrun og uacutetilokun foacutelks myndast siacuteethur svokoumllluethu bdquoinnflytjendagettoacuteldquo
43 Stuethningsaethferethir Nemendum og kennurum iacute viethkomandi loumlndum standa til boetha yacutemiss konar stuethningsaethferethir Iacute thorn eim er aethalaacuteherslan loumlgeth aacute aeth foacutelk naacutei toumlkum aacute tungumaacuteli dvalarlandsins meethal annars meeth tviacutetyngdri kennslu bdquobekkjum sem bruacutea billdquo stuethningskennslu viethboacutetarstuethningi og aethstoeth vieth heimaverkefni Getieth er um aeth thorn roacuteun og notkun einstaklingsaacuteaeligtlana seacute mjoumlg mikilvaeligg stuethningsleieth Litieth er aacute stuethning og einhug skoacutelastjoacutera og starfsfoacutelks skoacutelanna sem og teymisvinnu sem mikilvaeligga thornaeligtti Haeligfni kennara vilji og reynsla er lykilatriethi Iacute nokkrum landanna syacutena rannsoacuteknir aeth fleiri stuethningsaethferethir koma aeth gagni svo sem aeth nemendur gangi iacute skoacutela iacute siacutenu hverfi aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum aeth sumar naacutemsgreinar seacuteu kenndar iacute litlum hoacutepum aeth iacute almennum skoacutelum seacuteu kennarar eetha aethstoetharmenn af sama thornjoacuteeth erni og nemendurnir aeth stoumlrfum meeth umsjoacutenarkennaranum Aeth lokum er tekieth fram hve jaacutekvaeligtt seacute aeth iacute einstaklingsaacuteaeligtlunum seacute notaeth naacutems- og kennsluefni sem tekur tillit til reynsluheims og menningar nemenda einnig thorneirra sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Tilloumlgur varethandi stuethningsaethferethir Raacuteethamenn aacute sviethi menntamaacutela aeligttu aeth iacutehuga meeth tilliti til aethstaeligethna aacute hverjum staeth hvernig kennslu aacute tveimur tungumaacutelum skuli haacutettaeth eetha hvernig beita megi fjoumllmenningarlegum aethferethum iacute thornviacute skyni aeth tryggja naacutemsthornroska feacutelagslega aethloumlgun og sjaacutelfsvirethingu meethal nemenda
74
Hvetja thorn arf til thorn ess aeth iacute skoacutelum thorn ar sem nemendur tala moumlrg tungumaacutel verethi moacutetueth aacutekveethin stefna thornar aeth luacutetandi THORNviacute thornarf a) Aeth gera rannsoacutekn aacute aethstaeligethum iacute viethkomandi skoacutelum b) Aeth gera aacuteaeligtlun og tilloumlgur um hvernig auka megi gaeligethi thorness stuethnings sem veittur er innan hvers skoacutela Kennarar aeligttu aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth aethstaeligethum faacute foreldra til aeth taka thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu og faacute aethstoeth hjaacute seacuterhaeligfethu fagfoacutelki sem og aethstoetharfoacutelki fraacute oacuteliacutekum menningarheimum Meginmarkmiethieth er aeth efla starfsemi almennu skoacutelanna thorn annig aeth thornar verethi haeliggt aeth maeligta thorn oumlrfum nemenda sem koma uacuter yacutemsum aacutettum burtseacuteeth fraacute seacuterkennsluthornoumlrfum iacute naacutemi og thornjoacuteethernisuppruna
44 Naacutemsmat Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og seacuterfraeligethinga koma aeth grunnmati aacute innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Flestar matsaethferethirnar eru staethlaethar og miethast vieth nemendur fraacute dvalarlandinu Sum matstaeligki og proacutef hafa verieth thornyacute dd aacute yacutemis tungumaacutel aeth oumlethrum kosti fer naacutemsmatieth fram meeth aethstoeth tuacutelks einnig er bent aacute matstaeligki aacuten oretha sem aeligskilegan kost THORNraacutett fyrir thornaacute aluacuteeth sem fagfoacutelk leggur iacute thorn etta starf eru aacutehrif hinna menningarlegu viethhorfa sem felast iacute matstaeligkjunum enn hindrun iacute vegi thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Til aeth sigrast aacute sliacutekum hindrunum og tungumaacutelaerfiethleikum og jafnvel hlutdraeliggum niethurstoumlethum staethlaethra matsaethferetha aeligtti aeth leita heildstaeligethra leietha thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutemsferli og thornroska nemandans Oft nota kennarar siacutemat og eiga samraeligethur vieth nemendur og foreldra THORNaacute er mikilvaeliggt aeth faacute upplyacutesingar og goumlgn fraacute foreldrunum en thornaeth er ekki alltaf haeliggt THORN au atriethi sem helst skal skoetha iacute sliacuteku matsferli eru grunnfaeligrni nemandans naacutemssaga hans og vieth hvaetha aethstaeligethur hann byacuter Taka ber tillit til upplyacutesinga fraacute oumlllum viethkomandi kennurum (umsjoacutenarkennara seacuterkennara osfrv) og oumlethru fagfoacutelki svo sem feacutelagsraacuteethgjoumlfum og saacutelfraeligethingum sem og foreldrum
75
Tilloumlgur varethandi naacutemsmat Iacute matsferlinu aeligtti aeth vera haeliggt aeth greina aacute milli erfiethleika vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins og naacutemserfiethleika Allir thorn eir sem koma aeth skoacutelastarfinu veretha aeth koma aeth matsferlinu og deila aacutebyrgeth aacute thornviacute Meginmarkmiethieth er aeth thorn roacutea vietheigandi efni til aeth leggja fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir
Meeth thorn eim upplyacutesingum sem aflaeth var uacuter fraeligethiritum aacute thorn essu sviethi sem og meeth spurningalistanum og greiningarstarfinu fengust svoumlr vieth nokkrum spurningum Yacutemis oumlnnur vandamaacutel hafa komieth iacute ljoacutes og ndash thorn ar sem thorn etta var fyrsta tilraunin sem gereth hefur verieth til aeth taka saman upplyacutesingar aacute thornessu sviethi ndash hafa spurningarnar sem vaknaeth hafa verieth fleiri en svoumlrin sem fengust THORN essi fyrsta rannsoacutekn og samantekt mun vonandi veretha til thorness aeth fleiri og iacutetarlegri rannsoacuteknir og kannanir verethi gerethar aacute thornessu sviethi
76
HEIMILDIR
AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 1998 Vers une politique de la formation continue Montreal Aacutelit sem lagt var fyrir menntamaacutelaraacuteethherrann iacute Quebec AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 2001 Disability+Migration A New Planetary Reality Montreal Skyacutersla loumlgeth fram iacute Durban aacute raacuteethstefnu Sameinuethu thornjoacuteeth anna gegn kynthornaacutettafordoacutemum mismunun uacutetlendingahatri og umburetharleysi Andersson F 2007 Challenging Experiences Generation of Knowledge in a Research Circle Stockhom University of Stockholm Bleidick U Rath W og Schuck K 1995 bdquoDie Empfehlungen der Kultusministerkonferenz zur sonderpaumldagogischen Foumlrderung in den Schulen der Bundesrepublik Deutschlandldquo iacute Zeitschrift fuumlr Paumldagogik No41 bls 247ndash264 Candelier M 2003 Lrsquoeacuteveil aux langues agrave lrsquoeacutecole primaire EVLANG bilan drsquoune innovation europeacuteenne Bruxelles De Boeck Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students and Royal Danish School of Educational Studies 1999 Report on the European Conference on Migrant Children with Special Educational Needs Copenhagen 7thndash8th June 1999 Copenhagen UC2 Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students European Monitoring Centre on Racism and Xenophobia 2004 bdquoComparison on Enrolment Figures in Special Educationldquo iacute Migrants Minorities and Education Documenting Discrimination and Integration in 15 Member States of the European Union Luxembourg Office for Official Publications of the European Communities Eurydice 2004 Integrating Immigrant Children into Schools in Europe Brussels Eurydice (European Commission DG Education and Culture) Evroacutepuraacuteethieth 2006 Tilmaeligli um thornaacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins aeth efla reacutettindi og fulla thornaacutetttoumlku fatlaethra og stuethla aeth auknum liacutefsgaeligethum
77
fatlaethra iacute Evroacutepu 2006ndash2015 Strassborg Evroacutepuraacuteethieth Tilmaeligli nr (2006)5 samthornykkt af raacuteethherranefndinni thorn ann 5 apriacutel 2006 aacute 961 fundi fulltruacutea raacuteethuneytanna Framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008 Graelignboacutek Migration and Mobility Challenges and Opportunities for EU education systems Framkvaeligmdastjoacutern ESB COM (2008) 423 final Henriot (Van Zanten) A 1996 bdquoLrsquoeacutecole les enfants de lrsquoimmigration et des minoriteacutes ethniques Une revue de la litteacuterature franccedilaise ameacutericaine et britanniqueldquo iacute Revue Franccedilaise de Peacutedagogie No177 OctoberndashDecember 1196 bls 87ndash194 Henriot (Van Zanten) A 1997 bdquoSchooling Immigrants in France in the 1990s Success or Failure of the Republican Model of Integrationldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 28 No 3 September 2007 bls 351ndash374 Leman J 1991 bdquoThe Education of Immigrant Children in Belgiumldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 22 No 2 June 1991 bls 140ndash153 Lindsay G Pather S og Strand S 2006 Special Educational Needs and Ethnicity Issues of Over- and Under-Representation Warwick University of Warwick Institute of Education Research Report 757 Losen D J og Orfield G (ritstj) 2002 Racial Inequity in Special Education Harvard Harvard University Press Manccedilo A 2001 bdquoLa scolariteacute des enfants issus de lrsquoimmigration turque et maghreacutebine en Belgique francophoneldquo iacute LrsquoObservateur Paris ndeg 6ndash7 bls 17ndash21 Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2003 Special Needs Education in Europe Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2006 Special Needs Education in Europe Provision in Post-Primary Education Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Milic A 1997 Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonderpaumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) 78
Milic A 1998 Methodisches Vorgehen Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonder-paumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) Moro M R 2005 Working with children of immigrant parents Bobigny Association Internationale drsquoEthnoPsychanalyse National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Minority Students in Special and Gifted Education Washington DC National Academy Press Nicaise I 2007 Education and Migration Policies and Practices for Integration and social Inclusion Summary of the Seminar for DG Education and Culture Brussel 9 oktoacuteber 2007 Nordahl T og Oslashverland T 1998 Idealer og realiteter Evaluering av spesialundervisningen i Oslo kommune Ministry of Education and Research NOVA Research Institute NOVA Rapport 2098 OECD 2004 Equity in Education Students with Disabilities Learning Difficulties and Disadvantages Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2006 Where Immigrant Students Succeed A Comparative Review of Performance and Engagement in Pisa 2003 Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2007 bdquoGroups at Risk The Special Case of Migrants and Minoritiesldquo iacute No More Failures Ten Steps to Equity Education Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) Perregaux C de Goumoeumlns C Jeannot D og de Pietro J-F 2003 EOLE Education et Ouverture aux Langues agrave lrsquoEcole Neuchacirctel CIIP vol I og II Pflegerl J 2004 Immigration and Family Annual Seminar Helsinki Finland 8ndash10 June 2002 Synthesis Wien Oumlsterreichisches Intitut fuumlr Familienforschung Materialiensammlung Heft 18 Poulain M Perrin N og Singelton A (ritstj) 2006 Towards Harmonised European Statistics on International Migration Louvain La Neuve Presses Universitaires de Louvain-La-Neuve
79
Rosenqvist J 2007 Specialpedagogik I Maringngfaldens Sverige Om Elever Med Annan Etnisk Bakgrud aumln SvenskISaumlrskolan Sweden Specialpedagogiska Institutet Kristianstad University Salameh E-K 2003 Language impairment in Swedish bilingual children ndash epidemiological and linguistic studies Lund University Salameh E-K 2006 bdquoConsiderations when meeting bilingual childrenldquo kynning fyrir seacuterfraeligethingahoacutep Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu iacute Malmouml 7 desember 2006 Sameinuethu thornjoacuteeth irnar 2008 Convention on the Rights of Persons with Disabilities and Optional Protocol (toacutek gildi 3 maiacute 2008 iacute kjoumllfar samthornykktar thorn ann 13 desember 2006) New York United Nations Organisation SIOS Cooperation Group for Ethnical Associations in Sweden 2004 We Are All Unique And Yet More Alike Than We Imagine A Book About Disability Ethnicity Reception and Treatment Sweden SIOS UNESCO 1994 Salamanca-yfirlyacutesingin og rammaaacuteaeligtlun um aethgerethir vegna nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir Samthornykkt aacute althornjoacuteethlegri raacuteethstefnu um seacuterkennslu Access and Quality Salamanca Menningarmaacutelastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO) Verkuyten M og Brug P 2003 bdquoEducational Performance and Psychological Disengagement among Ethnic Minority and Dutch Adolescentsldquo iacute The Journal of Genetic Psychology 164(2) bls 189ndash 200 Watkins A (ritstj) (2007) Naacutemsmat iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Lykilatriethi iacute stefnumoacutetun og starfi Odense European Agency for Development in Special Needs Education Werning R Loumlser J M og Urban M 2008 bdquoCultural and Social Diversity An Analysis of Minority Groups in German Schoolsldquo iacute The Journal of Special Education Vol 42 No 1 May 2008 bls 47ndash54
80
HOumlFUNDAR EFNIS
Austurriacuteki Irene MOSER IreneMoserphsalzburgat
Judith STENDER judithstenderssr-wiengvat
Jef VERRYDT jverrydtpandorabe
Josee VAN LEEMPUT joseevanleemputkhkbe
Theacuteregravese SIMON theresesimoncfwbbe
Belgiacutea (flaeligmskumaeligl andi hluti)
Belgiacutea (froumlnskumaeligla ndi hluti)
Bretland
Jean-Claude DE VREESE
Geoff LINDSAY
Sonali SHAH
Preben SIERSBAEK
jeanclaudedevreeseskynetbe
GeoffLindsaywarwickacuk
splslsleedsacuk
siersbaekuvmdk Danmoumlrk
Eistland
Tina FEHRMANN
Maie SOLL
Kai KUKK
Hanna-Mari SARLIN
TinaFehrmannuvmdk
maiesollhmee
kaikukkhmee
hanna-marisarlinwelhocom Finnland
Anne NURMINEN annenurminensaunalahtifi
Ceacutecile LESTOCQUOY cecilelestocquoylapostenet
Dominique LENORMAND dominiquelorangefr
Frakkland
Grikkland Katerina SPETSIOTOU katerinaspetsiotougmailcom
Maria MICHAELIDOU smiacmorg
Holland Wim VAN OOSTEN directiekingmaschoolnl
Iacutesland Hulda DANIacuteELSDOacuteTTIR huldakarendanielsdottirreykjavikis
Iacutetaliacutea Matteo TALLO matteotalloistruzioneit
81
Leandra NEGRO leandranegroistruzioneit
Eftihia KALLEPITI ekallepitigmailcom
Kalomira IOANNOU ioannoukalomirayahoocom
Kyacutepur
Lettland Dina BETHERE dinalieppalv
Mudite REIGASE muditereigasevsicgovlv
Lithaacuteen Lina PALACIONIENE linapalacionienesppclt
Virginija STUMBRIENE virginijastumbrieneflfvult
Luacutexemborg Gilbert STEINBACH gilsteinbacheducationlu
Malta Alexander SPITERI alexanderspiterigovmt
Noregur Merete BAEKKEVOLD mbeudirno
May-Britt MONSRUD may-brittmonsrudstatpedno
Poacutelland Krzysztof SIKORA krzysraszedupl
Aleksandra ollencjawppl CHRZANOWSKA
Portugal Isabel PAES isabelpaesacidigovpt
Graccedila FRANCO gracafrancoclixpt
Spaacutenn Ana Maria TURIEL anamtpprincastes PINTADO
Virginia JIMENEZ jimenez_virgvaes
Sviss Priska SIEBER priskasieberphzch
Christiane PERREGAUX ChristianePerregauxpseunigech
Sweden Fia ANDERSSON FiaAnderssonspecpedsuse
82
Kristina LANGBY GRUBB kristinalangby_grubbmalmose
Trinidad RIVERA trinidadriveraspsmse
Teacutekkland Milos KUSY miloskusyseznamcz
Vĕra VOJTOVAacute vojtovapedmunicz
Ungverjaland Szilvia NEacuteMETH nemethszokihu
Margit KOCZOR koczormargitmailtvnethu
THORNyacuteskaland Peter WACHTEL PeterWachtelmkniedersachsende
Angelika SCHAUB AngelikaSchaubmbwjkrlpde
83
Upplyacutesingar um staethi sem heimsoacutettir voru Malmouml Rosengaringrd Resource Team
Malmouml Stad 20580 Malmouml lenabeckingmalmose barbrojarnhallmalmose tovemnilssonmalmose
Kryddgaringrdsskolan Vougts vaumlg 15 213 72 Malmouml kryddgaringrdsskolanmalmose
Dragon preschool center Moumlllevaringngsgatan 46 214 20 Malmouml kristinalangby_grubbmalmose
Athornena 6th Dimotiko Kifisias (grunnskoacuteli) 53 LKatsoni Street (and 1st May) 13561 Athens johntsatotenetgr http6dim-kifisattschgrglobalsch-autoschdefault
3rd Gymnasio Kifisias (framhaldsskoacuteli) Patrwn and Korinthou Street NKifisia 145 64 Athens library3gym-kifisattschgr http3gym-kifisattschgrarxikihtm
Arsquo KDAY of Athens Centre of Assessment Kandanou 18 11526 Athens E-mailkday-a-athin-attschgr
Pariacutes Ecole polyvalente Binet A 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0753737eac-parisfr
Ecole eacuteleacutementaire Binet B 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751443Lac-parisfr
84
Ecole maternelle 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751380tparisfr
Ecole polyvalente Labori 19 rue Labori 75018 Paris ce0751107wparisfr
Brussels Atheacuteneacutee Royal Serge Creuz Avenue du Sippelberg 2 1080 Molenbeek Saint Jean wwwsergecreuzbe
Ecole Schaller Avenue Schaller 87 1160 Auderghem wwwecoleschallerorg
VCLB Koepel Anatole France 119 1030 Schaarbeek wwwvclb-koepelbe
Amsterdam Kingmaschool Beijerlandstraat 2 1025 NN Amsterdam wwwkingmaschoolnl
Van Koetsveldschool Archimedesplantsoen 98 1098 KB Amsterdam Netherlands wwwzmlkoetsveldnl
Alexander Roozendaalschool Jan Tooropstraat 13 1062 BK Amsterdam wwwroozendaalschoolnl
De Zeehoeve Gemeente Amsterdam ndash Dienst Werk en Inkomen wwwmaatwerkamsterdamnl
De Bascule Postbus 303 1115 ZG Duivendrecht wwwdebasculenl
85
Varsjaacute Gymnasium ndeg20 Raszyǹska street 22 02-026 Warszawa wwwraszedupl
Gymnasium Ndeg 20 (filia) Startowa street 9 02-248 Warszawa wwwstartowaedupl
Multicultural Secondary School Klopotowskiego street 31 03-720 Warszawa wwwhumanistycznepl
Primary School Ndeg 273 Balcerzaka street 1 01-944 Warszawa wwwszkola273pl
The Association for Legal Intervention Al3 Maja street 12 local 510 00-391 Warszawa wwwinterwencjaprawnapl
Primary School Ndeg 220 Jana Pawla II street 26a 00-133 Warszawa wwwsp220pl
86
- Multicultural Diversity-ISf
- Multicultural Diversity-IS
- Multicultural Diversity-ISb
-
25 Naacutemsmat 47 3 YFIRLIT YFIR NIETHURSTOumlETHUR GREININGARVINNU 53 31 Kynning aacute thorneim stoumlethum sem voru heimsoacutettir og helstu einkenni thorneirra 54
311 Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) 54 312 Athornena (Grikkland) 55 313 Pariacutes (Frakkland) 57 314 Brussel (Belgiacutea) 59 315 Amsterdam (Holland) 62 316 Varsjaacute (Poacutelland) 64
32 Almennar athugasemdir 66 321 Markhoacutepur 66 322 Fyrirliggjandi goumlgn 67 323 Naacutemsuacuterraeligethi 67 324 Stuethningsaethferethir 68 325 Naacutemsmat 69
4 NIETHURSTOumlETHUR OG TILLOumlGUR 71 41 Fyrirliggjandi goumlgn 71 42 Naacutemsuacuterraeligethi 72 43 Stuethningsaethferethir 74 44 Naacutemsmat 75 HEIMILDIR 77 HOumlFUNDAR EFNIS 81 Upplyacutesingar um staethi sem heimsoacutettir voru 84
4
FORMAacuteLI
Iacute thornessari skyacuterslu eru teknar saman niethurstoumlethur rannsoacuteknar sem fram foacuter aacute vegum Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thorn roacuteun iacute seacuterkennslu aacute maacutelaflokknum bdquoseacuterkennsla og innflytjendurldquo ndash sem er meethal meginviethfangsefna aethildarlanda hennar Fulltruacutear fraacute menntamaacutelaraacuteethuneytum thorn eirra landa sem taka thorn aacutett iacute starfi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar lyacutestu aacuterieth 2005 yfir aacutehuga siacutenum aacute thornviacute aeth rannsoacutekn yrethi gereth aacute thornessum viethkvaeligma maacutelaflokki Meginaacutehersla skyldi loumlgeth aacute hvernig best vaeligri aeth bregethast vieth seacuterkennsluthornoumlrfum nemenda fraacute yacute msum menningarsvaeligethum sem jafnan notuethu annaeth tungumaacutel en thornaeth sem talaeth vaeligri iacute dvalarlandinu Alls toacuteku 25 loumlnd thornaacutett iacute rannsoacutekninni ndash Austurriacuteki Belgiacutea (flaeligmsku- og froumlnskumaeliglandi hluti) Bretland Danmoumlrk Eistland FinnlandFrakkland Grikkland Holland Iacutesland Iacutetaliacutea Kyacutepur Lettland Lithaacuteen Luacutexemborg Malta Noregur Poacutelland Portuacutegal Spaacutenn Sviacutethornjoacuteeth Sviss (froumlnsku- og thornyacute skumaeliglandi hluti) Teacutekkland Ungverjaland og THORNyacuteskaland Hvert land tilnefndi einn eetha tvo seacuterfraeligethinga til thorn aacutetttoumlku iacute rannsoacutekninni Aacuten thornekkingar thorneirra og faeligrni hefethi ekki verieth haeliggt aeth vinna thorn etta verkefni THORN eir loumlgethu til afar mikilvaeliggar upplyacutesingar um aethstaeligethur iacute siacutenu heimalandi og toacuteku thorn aacutett iacute aeth moacuteta niethurstoumlethur verkefnisins Upplyacutesingar um thorn aacute eru birtar aacute lokasiacuteethum skyacuterslunnar og einnig aacute heimasiacuteethu verkefnisins Baeligethi thorn eir og fulltruacutear iacute stjoacutern Evroacutepumiethstoumlethvarinnar aacutesamt verkefnastjoacuterum viethkomandi landa faacute bestu thornakkir fyrir veitta aethstoeth Meeth framlagi siacutenu hafa thornessir aethilar veitt verkefninu oacutemetanlegt liethsinni og tryggt framgang thorness Iacute thorn essari yfirlitsskyacuterslu er gereth grein fyrir meginniethurstoumlethum verkefnisins THORNaeligr byggjast aacute upplyacutesingum uacuter skyacuterslum sem baacuterust fraacute thornaacutetttoumlkuloumlndunum og rannsoacuteknum aacute aethstaeligethum thorn ar THORNessar upplyacutesingar maacute allar naacutelgast aacute heimasiacuteethu verkefnisins aacute sloacuteethinni httpwwweuropean-agencyorgagency-projects
Cor JW Meijer framkvaeligmdastjoacuteri Evroacutepumiethstoumlethvar fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu
5
INNGANGUR
THORNessi skyacutersla er samantekt thorneirrar rannsoacuteknar sem fram foacuter aacute vegum Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thorn roacuteun iacute seacuterkennslu aeth beiethni fulltruacutea fraacute aethildarloumlndum hennar og fjallar um seacuterkennslu og innflytjendur Fulltruacutear Evroacutepumiethstoumlethvarinnar vildu faacute iacute hendur upplyacutesingar um hver samlegetharaacutehrif thorn essara tveggja maacutelaflokka vaeligru iacute viethkomandi loumlndum Einnig var farieth fram aacute aeth aacutekveethnar tilloumlgur yrethu settar fram iacute niethurstoumlethum rannsoacuteknarinnar Hugtakieth bdquoseacuterkennslaldquo viacutesar til thorn eirra raacuteethstafana sem gerethar eru vegna nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir UNESCO (1994) skilgreinir seacuterkennslu iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar sem iacutehlutun og stuethning sem aeligtlaeth er aeth koma til moacutets vieth seacuterkennsluthornarfir Foacutelksflutningar eru viethkvaeligmt maacutelefni og orethieth sjaacutelft kann aeth hafa neikvaeligetha merkingu Foacutelksflutningar hafa aacutevallt aacutett seacuter staeth iacute Evroacutepu ndash yfirleitt af efnahagslegum aacutestaeligethum thorn ar sem foacutelk hefur leitaeth eftir atvinnutaeligkifaeligrum og betri liacutefskilyrethum ndash og aacute seinni aacuterum hafa nyacutejar aacutestaeligethur legieth aeth baki thorn ar sem foacutelk hefur fluacuteieth fraacute oacuteeirethum og striacuteethsaacutetoumlkum En svo virethist sem Evroacutepubuacutear liacuteti ekki alltaf svo aacute aeth foacutelk fraacute oumlethrum menningarsvaeligethum auethgi samfeacutelag thorn eirra eetha menntakerfi THORNess iacute staeth er litieth aacute menningarmuninn sem vandamaacutel THORNetta er aacutestaeligetha thorness aeth helstu stofnanir iacute Evroacutepu og um allan heim hafa lagt aacuteherslu aacute thornennan vanda og hvatt stjoacuternvoumlld hvarvetna til aeth sjaacute til thorn ess aeth oumlllum nemendum hvaethan sem thorn eir koma standi til boetha menntun sem stenst allar gaeligethakroumlfur THORNetta hefur verieth orethaeth aacute mjoumlg skyacuteran haacutett hjaacute UNESCO (1994) bdquoskoacutelar skulu vera iacute stakk buacutenir til aeth taka vieth oumlllum boumlrnum burtseacuteeth fraacute liacutekamlegri andlegri feacutelagslegri eetha tilfinningalegri getu talkunnaacutettu eetha annarri faeligrni THORNetta aacute vieth um foumltlueth boumlrn og braacuteethger boumlrn goumltuboumlrn og vinnandi boumlrn boumlrn fraacute fjarlaeliggum sloacuteethum eetha af hirethingjaaeligttum boumlrn sem tilheyra minnihlutahoacutepum vegna thornjoacuteethernis menningar eetha tungumaacutels og boumlrn uacuter oumlethrum illa stoumlddum hoacutepum eetha jaetharhoacutepumldquo (bls 6) Iacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins fyrir tiacutemabilieth 2006-2015 segir einnig aeth bdquofatlaeth foacutelk sem tilheyrir minnihlutahoacutepum og fatlaethir innflytjendur og floacutettamenn kunni aeth veretha fyrir margs konar erfiethleikum vegna mismununar eetha vegna thorn ess aeth thorn etta foacutelk thorn ekkir ekki til opinberrar thornjoacutenustu Aethildarriacutekjunum ber aeth tryggja aeth thorn egar foumltluethu foacutelki er veittur stuethningur seacute tekieth tillit til tungumaacutels thorness og menningarlegs
7
bakgrunns sem og seacuterthornarfa sliacuteks minnihlutahoacutepsldquo (viethauki 46 bls 32) Iacute samningi Sameinuethu thornjoacuteethanna um reacutettindi fatlaethra segir aeth fatlaethir skuli eiga reacutett aacute til jafns vieth aethra aeth seacuterstoumlk menningarleg samsemd thorneirra og samsemd meeth tilliti til tungumaacutels seacute viethurkennd og njoacuteti stuethnings (30 gr 2008) Mismunandi er eftir loumlndum hvernig hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint og fer thornaeth eftir aethstaeligethum viethkomandi thornjoacuteeth ar Einnig fer thornaeth eftir soumlgulegu samhengi sem og poacutelitiacuteskri og efnahagslegri stoumlethu hvers lands hvernig hugtakieth er skilgreint Faeligethingarstaethur nemenda eetha foreldra thorn eirra eetha tungumaacutelieth sem talaeth er aacute heimilinu ndash sem stundum er ekki thornaeth sama og talaeth er iacute dvalarlandinu ndash raeligethur thornviacute hvort hugtakieth innflytjandi eetha uacutetlendingur er notaeth OECD (2006) og Eurydice (2004) nota hugtakieth innflytjendanemendur og eiga thorn aacute vieth bdquoerlenda nemendurldquo sem ekki eru faeligddir iacute dvalarlandinu eetha bdquofyrstu kynsloacuteethar nemendurldquo thornegar foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu bdquoAnnarrar kynsloacuteethar nemendurldquo eru thorn eir nemendur sem faeligddir eru iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem faeligddir eru iacute oumlethru landi THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar nemendur teljast svo vera bdquoinnfaeligddirldquo thorneir kunna aeth vera meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu thorn eir eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldrieth faeligddist einnig iacute dvalarlandinu Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er ekki litieth aacute thornrieth ju kynsloacuteethar nemendur eetha thorn aacute sem eiga seacuter lengri fortiacuteeth iacute landinu sem innflytjendanemendur heldur nemendur sem hafa annan thornjoacuteethernisbakgrunn eetha tilheyra minnihlutahoacutepum Vekja skal athygli aacute thorn viacute aeth rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar beinist ekki aeth menntamaacutelum almennt iacute tengslum vieth nemendur af innflytjendaaeligttum heldur einungis aeth menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Megintilgangur rannsoacuteknarinnar var aeth kanna hvernig koma skuli aacute sem bestan haacutett til moacutets vieth seacuterkennsluthornarfir nemenda fraacute oumlethrum menningarsvaeligethum sem tala iacute sumum tilvikum annaeth tungumaacutel en thornaeth sem talaeth er iacute dvalarlandinu Iacute thorn essu tviacutethornaeligtta viethfangsefni hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute eftirfarandi atriethi
8
a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig mat aacute faeligrni og thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum fer fram c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og aethstandendum sem bestan stuethning Iacute thornessari rannsoacuteknarvinnu skilgreindu seacuterfraeligethingarnir sem tilnefndir voru til starfsins markhoacutep verkefnisins aacute eftirfarandi haacutett - Nemendur meeth hvers kyns foumltlunseacuterkennsluthornarfir - Nemendur sem eru innflytjendur samkvaeligmt eftirfarandi skilgreiningum
i) thorneir eru fyrstu annarrar eetha thornriethju kynsloacuteethar innflytjendur ii) thorneir tala ekki sama tungumaacutel og talaeth er iacute dvalarlandinu en ef til vill liacutekt tungumaacutel iii) thorneir eru afekki af sama thornjoacuteetherni og iacutebuacutear dvalarlandsins iv) thorn eir eru meethekki meeth laacutegt menntunarstig ogeetha buacutea vieth erfiethar efnahagslegar aethstaeligethur iacute samanburethi vieth iacutebuacutea dvalarlandsins
- Nemendur sem eru meeth annan menningarlegan bakgrunn en iacutebuacutear dvalarlandsins Meethan rannsoacuteknin foacuter fram kom iacute ljoacutes aeth nauethsynlegt var aeth skilgreina hugtakieth bdquoinnflytjandildquo enn frekar Sliacutek skilgreining krafethist thorness aeth tekieth vaeligri tillit til allra thorneirra nemenda sem um var aeth raeligetha thorneas nemenda sem vaeligru nyacutekomnir til landsins (samkvaeligmt hugtakinu bdquoinnflytjendurldquo) og thorneirra nemenda sem eru riacutekisborgarar iacute landinu en tilheyra thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepum Markhoacutepur rannsoacuteknarinnar var thorn viacute nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru innflytjendur eetha tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum Hugtakieth bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquoinnflytjendanemendurldquo sem notaeth er iacute thornessari skyacuterslu aacute vieth um hinn skilgreinda markhoacutep Iacute rannsoacutekninni var reynt aeth leggja aacuteherslu aacute fimm lykilthornaeligtti thornraacutett fyrir oacuteliacutekar aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum THORN essir thorn aeligttir voru grundvallaratriethi thorn egar kom aeth upplyacutesingasoumlfnun og thorn eirri greiningu sem fram foacuter iacute kjoumllfarieth aacute naacutemi barna sem baeligethi voru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
9
1 Markhoacutepurinn eins og hann er skilgreindur aacute landsviacutesu 2 Upplyacutesingar og goumlgn innan sveitarfeacutelags (ogeetha aacute landsviacutesu) 3 Naacutemsuacuterraeligethi sem standa nemendum og aethstandendum til boetha 4 Stuethningsaethferethir 5 Matstaeligki sem beitt er til aeth greina iacute upphafi thorn arfir og getu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Skortur aacute goumlgnum aacute thorn essu sviethi var alvarlegt vandamaacutel sem leysa vareth uacuter meethan rannsoacuteknin foacuter fram Ef til vill maacute liacuteta svo aacute aeth takmoumlrkueth eetha engin goumlgn seacuteu jaacutekvaeligtt merki um aeth iacute menntakerfum viethkomandi landa seacute stefnan suacute aeth engin mismunun eigi seacuter staeth Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar virethist hafa leitt til upplyacutes-ingasoumlfnunar sem varpar betur ljoacutesi aacute raunverulegar aethstaeligethur eins og fram kemur iacute eftirfarandi koumlflum Heildargreining verkefnisins byggist aacute thornrepskiptu ferli - Samantekt aacute fraeligethiritum og rannsoacuteknarniethurstoumlethum sem birtar hafa verieth um thorn etta viethfangsefni meeth hliethsjoacuten af thorn eim fimm lykilthornaacutettum sem gereth er grein fyrir heacuter aeth framan Iacute 1 kafla er yfirlit yfir thornessi grundvallarrit - Gerethur var spurningalisti iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana til aeth thorneir gaeligtu aflaeth helstu upplyacutesinga aacute siacutenum heimasvaeligethum iacute tengslum vieth lykilthornaeligttina fimm Viethboacutetarspurningalisti var uacutetbuacuteinn til upplyacutesingasoumlfnunar aacute landsviacutesu ef menn vildu nyacuteta seacuter sliacutekt Seacuterfraeligethingarnir skrifuethu skyacuterslur hver fyrir sitt svaeligethi sem thorneir byggethu aacute niethurstoumlethum spurningalistanna Aacute thorn essum skyacuterslum byggethist svo heildarsamantektin sem fjallaeth er um iacute 2 kafla - Rannsoacuteknarvinnan byggethist einnig aacute lykilthornaacutettunum fimm sem loumlgeth var aacutehersla aacute iacute spurningalistanum Valdir voru sex staethir til aeth kanna hvernig menntamaacutelum er haacutettaeth iacute loumlndum meeth langa hefeth iacute innflytjendamaacutelum eetha thornar sem nemendur eru nyacutekomnir til landsins Niethurstoumlethur thornessarar rannsoacuteknar eru kynntar iacute 3 kafla - Verkefnisteymi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar toacutek siacuteethan saman allar niethurstoumlethurnar baeligethi uacuter fraeligethilegu uacutettektunum skyacuterslunum og heimsoacuteknunum til thorneirra staetha sem valdir voru og fjallaethi um thorn aeligr iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana Siacuteethan er gereth grein fyrir tilmaeliglum og meginniethurstoumlethum thorneirra viethraeligethna iacute 4 kafla Niethurstoumlethur og tilloumlgur 10
1 KENNINGAR SEM FRAM HAFA KOMIETH Iacute RANNSOacuteKNUM
11 Nyacutejustu niethurstoumlethur aacute Evroacutepuviacutesu Iacute thorn essum kafla er samantekt aacute thorn eim lykilatriethum sem fram koma iacute yacutemsum evroacutepskum rannsoacuteknum og greiningum aacute menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum meeth seacuterstoumlku tilliti til hinna fimm thorn aacutetta sem gereth var grein fyrir iacute innganginum (skilgreining upplyacutesingar naacutemsuacuterraeligethi stuethningsaethferethir og matsferli) Heimildalisti thorn ar sem tekin eru saman thorn au evroacutepsku althornjoacuteethlegu eetha innlendu rit sem stuethst var vieth iacute rannsoacutekninni er aethgengilegur aacute heimasiacuteethu Evroacutepumiethstoumlethvarinnar um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Beitt var thorneirri aethfereth aeth fara skipulega iacute gegnum gagnagrunna (svo sem ERIC EBSCO Academic Search Elite Google Scholar Libris osfrv) og prentueth rit thorn ar sem getieth er um eetha fjallaeth naacutenar um menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ar sem upplyacutesinga- og samskiptataeligkni er stoumlethugt meira notueth vieth upplyacutesingamiethlun foacuter fram viacuteethtaeligk leit aacute Netinu iacute thorn eim tilgangi aeth finna vefsvaeligethi uacutetdraeligtti skyacuterslur og fraeligethiritgerethir thornar sem fjallaeth er um eetha viacutesaeth til tengsla milli seacuterthornarfa iacute naacutemi og thorness aeth vera af innflytjendaaeligttum Leitin beindist fyrst og fremst aeth rannsoacuteknarniethurstoumlethum og starfi sem fram fer innan Evroacutepu thorn ar sem verkefnieth afmarkaethist af thornviacute svaeligethi Mikilvaeligg verk hafa thornoacute einnig verieth unnieth utan Evroacutepu og houmlfeth var hliethsjoacuten af aacutehugaverethum niethurstoumlethum iacute bandariacuteskum og kanadiacuteskum goumlgnum (td AMEIPH 1998 og 2001 National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Losen og Orfield 2002) Auk rannsoacutekna sem gerethar voru af einstaklingum eetha innan sveitarfeacutelagaaacute landsviacutesu var einnig stuethst vieth kannanir og skyacuterslur sem althornjoacuteethlegar stofnanir hafa gefieth uacutet um aethstaeligethur iacute Evroacutepu svo sem framkvaeligmdastjoacutern ESB Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs (European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia sem nuacute kallast European Agency for Fundamental Rights) Eurydice eetha stofnanir aacute althornjoacuteethaviacutesu svo sem Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) eetha Menningarmaacute-lastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO)
11
Tekieth var tillit til rannsoacutekna og niethurstaethna allt aeth fimmtaacuten aacuter aftur iacute tiacutemann nauethsynlegt reyndist aeth skoetha svo langt tiacutemabil vegna thorness hve seacutertaeligkt rannsoacuteknarefnieth er og hve faacutear heimildir um thornaeth eru til Aacuteethur en fjallaeth verethur naacutenar um meginniethurstoumlethur thorneirra verka sem tengjast lykilthornaacutettunum fimm sem tilgreindir voru fyrir verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er mikilvaeliggt aeth gera grein fyrir helstu atriethum sem rannsoacuteknin byggist aacute Iacute flestum loumlndum Evroacutepu er tekieth aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjenda og sums staethar er mjoumlg loumlng hefeth fyrir sliacuteku Annars staethar eru innflytjendur nyacutett fyrirbaeligri aacute nokkrum svaeligethum iacute Evroacutepu sem foacutelk fluttist aacuteethur fraacute hefur orethieth suacute breyting aeth thorn ar setjast nuacute aeth hoacuteparuacutetlendinga Iacute nyacutelegri OECD-rannsoacutekn aacute foacutelksflutningum (2006) kemur fram aeth svo virethist sem innflytjendafjoumlldi verethi aacutefram mikill og eigi jafnvel eftir aeth aukast iacute Evroacutepuloumlndunum THORN essar margthornaeligttu lyacuteethfraeligethilegu breytingar hafa haft aacutehrif aacute sjaacutelfsmynd Evroacutepubuacutea Evroacutepa er aeth breytast iacute fjoumllmenningarlegt samfeacutelag og thornaeth endurspeglast iacute skoacutelasamfeacutelaginu Skoacutelarnir taka aacute moacuteti nemendum af yacute msu thornjoacuteeth erni sem aeligttaethir eru fraacute loumlndum sem eru gjoumlroacuteliacutek dvalarlandinu eetha eiga foreldra sem faeligddir eru erlendis THORNeir eiga seacuter aethra menningu og stundum tungumaacutel en thornaeth sem riacutekjandi er iacute dvalarlandinu Stuethla ber aeth thorn viacute innan menntakerfa og meeth lagasetningum aeth innflytjendur geti aethlagast aethstaeligethum iacute dvalarlandinu Iacute graelignboacutek framkvaeligmdastjoacuternar ESB (2008) segir bdquothornaeth hefur veruleg aacutehrif aacute menntakerfieth aeth fjoumlldi nemenda af erlendum uppruna stundi thornar naacutem Aethlaga thornarf skoacutelana aeth sliacutekri breytingu og sjaacute til thorness aeth seacuterstoumlkum thornoumlrfum thorneirra verethi komieth iacute hinn hefethbundna farveg aeth veitt seacute fyrsta flokks menntun aacute jafnreacutettisgrundvelli hellip Skoacutelarnir veretha aeth hafa forystu iacute thornviacute aeth skapa samfeacutelag aacuten aethgreiningar thornviacute aeth thornaeth er fyrst og fremst thorn ar sem ungmenni af erlendum uppruna og innfaeligddir kynnast og laeligra aeth viretha hver annan hellip Fjoumllbreytni baeligethi meeth tilliti til tungumaacutela og menningar getur verieth skoacutelunum oacutemetanleg auethlindldquo (bls 3) THORNaeth krefst mikillar vinnu meethal stefnumoacutetandi aethila og er bryacutent verkefni sem reynt er aeth leysa innan menntakerfa viethkomandi landa aeth taka aacute moacuteti thornessum nyacuteju iacutebuacuteum og koma til moacutets vieth thornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum iacute Evroacutepu Fagfoacutelk aacute sviethi seacuterkennslu seacuterfraeligethingar og raacuteethamenn innan ESB og aacute landsviacutesu hafa syacutent aukinn aacutehuga aacute aethstaeligethum innflytjendane-
12
menda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir En enda thornoacutett oumlll loumlnd iacute Evroacutepu hafi syacutent aacutehuga aacute aeth aethlaga stefnu siacutena og starf aacute sviethi menntamaacutela aeth nyacuteju fjoumllmenningarlegu skoacutelasamfeacutelagi hefur engin almenn rannsoacutekn farieth fram aacute thorn viacute hvaetha aacutehrif thorn essar breytingar hafa aacute seacuterkennslumaacutel iacute Evroacutepu Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er fyrsta tilraunin til aeth rannsaka hvernig aethstaeligethur innfluttra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir eru iacute skoacutelum innan Evroacutepu Iacute fraeligethilegu uacutettektunum aacute thorn essu sviethi kemur fram aeth nokkrar Evroacutepurannsoacuteknir hafa verieth gerethar thorn ar sem sjoacutenum hefur annaethhvort verieth beint aeth seacuterkennslu (td Meijer Soriano og Watkins 2003 2006 OECD 2004) eetha aeth menntun nemenda af innflytjendaaeligttum (td Eurydice 2004 OECD 2006) Engin rannsoacutekn hefur farieth fram innan Evroacutepu thorn ar sem thorn essir tvaeligr thornaeligttir eru samtvinnaethir Einu heimildirnar sem fundust um verkefni sem unnin hefethu verieth aacute Evroacutepuviacutesu thorn ar sem tekieth var mieth af baacuteethum thorn essum thorn aacutettum eru Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoDevelopment of Conditions for Disabled Children of Gypsies and Migrant Workers ndash the SEN Projectldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1996-1998 og foacuter fram iacute niacuteu loumlndum og Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoTeaching materials for pupils with disabilities and immigrant backgroundldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1999-2001 og naacuteethi til thornriggja landa sem og Evroacutepuraacuteethstefnan um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem foacuter fram iacute Kaupmannahoumlfn 7 og 8 juacuteniacute 1999 THORNviacute vaeligri alrangt aeth fullyretha aeth engar rannsoacuteknir hefethu farieth fram iacute Evroacutepu aacute thorneim tviacutethornaeligtta vanda sem nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum kunna aeth eiga vieth aeth etja innan skoacutelakerfisins Nokkrar rannsoacuteknir aacute thornessu sviethi hafa vissulega farieth fram en hafa eingoumlngu beinst aeth tilteknum staeth eetha landi Heacuter aacute eftir verethur greint fraacute helstu niethurstoumlethum sem athugun aacute thornessum verkum leiethir iacute ljoacutes Leggja skal aacuteherslu aacute aeth rannsoacuteknin beindist viacutesvitandi aeth verkum thornar sem fjallaeth er aacute samtvinnaethan haacutett um innflytjendur og seacuterkennslu THORNess vegna hefur oumlllum koumlnnunum aacute stoumlethu nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum sem gerethar hafa verieth og niethurstoumlethur hafa verieth birtar um verieth sleppt eftir thorn viacute sem haeliggt hefur verieth ef thornaeligr naacuteethu ekki einnig til seacuterkennslumaacutelefna enda thornoacutett thornaeligr vaeligru aacutehugaverethar
13
Aacuteethur en greint verethur fraacute sameiginlegum niethurstoumlethum thorneirra prentuethu heimilda sem rannsoacuteknin byggethi aacute (kafli 13) verethur fjallaeth um maacutel sem aacutegreiningur er um sem og oacuteliacutekar aethferethir og niethurstoumlethur sem greina maacute iacute thorn essum ritum (kafli 12) Iacute baacuteethum thorn essum koumlflum er fjallaeth um allar niethurstoumlethur meeth tilliti til hinna fimm lykilthornaacutetta rannsoacuteknarinnar
12 Aacutegreiningur og umraeligethur 121 Markhoacutepur
Ekkert samraeligmi er innan Evroacutepu iacute hugtakanotkun varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum Iacute sumum rannsoacuteknum er talaeth um bdquothornjoacuteethernislega minnihlutahoacutepaldquo eetha bdquominnihluta-thornjoacuteethernishoacutepaldquo (UNESCO 1994 SIOS 2004 Lindsay Pather og Strand 2006 Rosenqvist 2007) en annars staethar eru notueth hugtoumlk aacute boreth vieth bdquofoacutelksflutningaldquo (OECD 2007 framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008) bdquoinnflytjendurldquo (OECD 2006 Eurydice 2004) bdquotviacutetyngda nemendurldquo eetha bdquominnihlutahoacutepaldquo (Evroacutepuraacuteethieth 2006) Staethan iacute Evroacutepu er thornannig aeth flest boumlrn hafa faeligethst iacute landinu sem thorn au buacutea iacute og stunda naacutem Tiacutemabundin buacuteseta innflytjenda aacute svaeligethum iacute uacutetjaethri Evroacutepu er thornoacute stoumlethugt aeth aukast (foacutelk aeligtlar seacuter ef til ekki aeth buacutea iacute thornviacute landi sem thornaeth kemur fyrst til enda thorn oacutett thornaeth komi kannski til meeth aeth dvelja thornar lengi) THORNviacute kann aeth vera vandkvaeligethum bundieth aeth nota hugtoumlk sem tengjast einhvers konar bdquofoacutelksflutningumldquo THORNessi hugtakafjoumlldi og skortur aacute samraeligmi thornar aacute endurspeglar aacute hve oacuteliacutekan haacutett thornjoacuteethir Evroacutepu naacutelgast innflytjendamaacutel ndash baeligethi iacute stefnu sinni og starfi Iacute thorn essu oacutesamraeligmi endurspeglast einnig hve soumlgulegur bakgrunnur landanna er mismunandi Markmieth thornessarar rannsoacuteknar var ekki aeth kanna thorn ann mismun sem er aacute skilgreiningum Aacuteherslan beindist fyrst og fremst aeth thorn viacute hvernig koma aeligtti til moacutets vieth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum 122 Fyrirliggjandi goumlgn
Vieth skoethun aacute fraeligethilegum umfjoumlllunum hefur komieth iacute ljoacutes aeth enn er oacutegerningur aeth hafa toumllfraeligethilega og samanburetharhaeligfa heildaryfirsyacuten yfir thornann fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum sem faeligr seacuterkennslu iacute Evroacutepu Rannsoacuteknir syacutena aeth taeligpast er haeliggt aeth taka saman toumllfraeligethileg goumlgn um innflytjendur iacute althornjoacuteethasamhengi thorn ar sem hagsyacuteslukerfi landanna eru ekki samraeligmd
14
Eins og Poulain Perrin og Singleton (2006) benda aacute bdquothornaeth er almennt viethurkennt aeth erfitt er aeth afla upplyacutesinga um innflytjendur og aeth gagnasoumlfnunarkerfi sem og skilgreiningar sem notaethar eru um innflytjendur eru afar mismunandi iacute hinum yacute msu loumlndumldquo (bls 77) Enn fremur segja thorn eir bdquohellip Fraacute toumllfraeligethilegu sjoacutenarmiethi thorn aacute hefur enginn vietheigandi viacutesbendir verieth tekinn upp aacute althornjoacuteethaviacutesu til aeth telja saman iacutebuacutea af erlendum uppruna hellip Goumlgn sem kunna aeth vera talin aacutereiethanlega eru ef til vill ekki samanburetharhaeligf innan ESB-riacutekjanna vegna thorness hve heimildir skilgreiningar og hugtoumlk eru notueth aacute oacuteliacutekan haacutettldquo (bls 373) Samkvaeligmt Fassmann (iacute Pflegerl 2004) eru foacutelksflutningar mun stoacuterfelldari nuacute en aacuteethur ndash oacuteliacutekt thorn viacute sem var aacute sjoumltta aacuteratug liethinnar aldar Varlega skal fara meeth toumllfraeligethilegar upplyacutesingar um innflytjendur thorn viacute aeth raunverulegur fjoumlldi thorn eirri er oft vanmetinn Fassmann hefur staethhaeligft aeth aacuterieth 2002 hafi raunverulegur nettoacute fjoumlldi innflytjenda innan ESB verieth meiri en iacute Bandariacutekjunum enda thornoacutett Bandariacutekin seacuteu oftast talin vera thornaeth land sem tekur aacute moacuteti flestum innflytjendum Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur miethaeth aeth thorn viacute aeth draga upp raunverulega mynd af stoumlethunni eins og huacuten er Iacute 2 kafla er fjallaeth um goumlgn sem fyrst og fremst naacute til sveitarfeacutelaga 123 Naacutemsaethferethir
Skiptar skoethanir eru um hvaetha aethferethum skuli beitt til aeth auka naacutemsgaeligethi nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Helsta aacutegreiningurinn sem fram kemur iacute rannsoacutekninni snyacutest um thornaeth hvernig og hvar moacuteethurmaacutel nemandans er notaeth iacute skoacutelanum Ekkert samraeligmi er iacute thorn viacute hvernig moacuteethurmaacutel nemenda er notaeth iacute skoacutelum Sumir seacuterfraeligethingar maeligla meeth thorn viacute aeth naacutem fari fram aacute tveimur tungumaacutelum aethrir telja aeth nemendur aeligttu aetheins aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins iacute skoacutelanum (og jafnvel stundum einnig heima hjaacute seacuter) Einnig maacute liacuteta svo aacute aeth moacuteethurmaacutel nemendans geti verieth honum til stuethnings iacute skoacutelanum en thornaeth getur liacuteka orethieth til thorness aeth nemendur sem tala sama erlenda tungumaacutelieth einangrist fraacute thorn eim sem tala tungumaacutel dvalarlandsins Suacute aethfereth aeth oumlllum nemendur seacute frjaacutelst aeth nota fleiri en eitt tungumaacutel (Candelier 2003 Perregaux de Goumoeumlns Jeannot og de Pietro 2003) er nyacute leieth baeligethi iacute kennslufraeligethilegu og feacutelagslegu tilliti og miethar aeth thornviacute aeth oumlll tungumaacutel
15
njoacuteti viethurkenningar iacute skoacutelanum og oumlll boumlrn laeligri aeth viretha fjoumllbreytileika Annaeth efni sem ekki er samstaetha um iacute thorneim ritum sem skoethueth voru er bakgrunnur kennara og fagfoacutelks Iacute sumum rannsoacuteknum er niethurstaethan suacute aeth ekki seacute nauethsynlegt aeth kennarar hafi mikla thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni nemenda sinna eetha aethstandenda thorneirra til aeth geta aacutett goacuteeth samskipti vieth thornaacute bdquoEkki thornarf aeth vita allt um menningarlegan bakgrunn einstaklings til aeth skapa gott andruacutemsloft og vinna vel saman hellip maethur thorn arf ekki aeth vera seacuterfraeligethingur iacute bdquomenningarlegum maacutelefnumldquo eetha yacutemsum tungumaacutelum En nauethsynlegt er aeth taka skilyrethislaust tillit til menningar viethkomandi aethila thornaeth sem mestu skiptir er thornaeth sem foacutelk aacute sameiginlegt thornaeth sem er eins hjaacute okkur oumlllumldquo (SIOS 2004 bls 64) Iacute oumlethrum ritum er aftur aacute moacuteti talieth mikilvaeliggt aeth kennarar hafi sama thornjoacuteethernislega bakgrunn og nemandinn eetha fjoumllskylda hans bdquoEf tviacutetyngd boumlrn eru ekki meeth kennara sem eru tviacutetyngdir eetha hafa fjoumllmenningarlegan bakgrunn thorn aacute aeligttu thorn au amk aeth vera hjaacute kennurum sem hafa goacuteetha innsyacuten iacute tungumaacutel og menningarlegan bakgrunn barnannaldquo (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bls 7) Leman (1991) getur um hve mikilvaeliggt seacute aeth kennarar uacuter hoacutepi innflytjenda starfi sem eins konar tengiliethir milli oacuteliacutekra menningarheima thornessir kennarar geti bruacuteaeth bil milli viethkomandi aethila og komieth fram sem tuacutelkar Verkuyten og Brug (2003) leggja einnig aacuteherslu aacute aeth kennarar af oacuteliacuteku thornjoacuteeth erni geti aukieth viacuteethsyacuteni iacute skoacutelastarfinu og verieth eins konar fyrirmyndir THORNraacutett fyrir thorn essi oacuteliacuteku viethhorf er yacute msar sameiginlegar aacutelyktanir og niethurstoumlethur aeth finna iacute evroacutepskum fraeligethiritum um naacutemsaethstaeligethur nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Um thornaeth er fjallaeth iacute naeligsta kafla
13 Helstu sameiginlegu niethurstoumlethur fraeligethilegra uacutettekta sem skoethaethar voru 131 Fyrirliggjandi goumlgn Fyrsta atriethieth sem viethkomandi rannsoacuteknir eiga sameiginlegt er suacute staethreynd aeth misraeligmis gaeligtir iacute thorn viacute aeth hve miklu leyti getieth er um 16
nemendur af innflytjendaaeligttum iacute tengslum vieth seacuterkennslu Sumar kannanir sem gerethar hafa verieth innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu (Leman 1991 Manccedilo 2001 Henriot 1996 Lindsay Pather og Strand 2006 Werning Loumlser og Urban 2008) varpa ljoacutesi aacute verulega hlutdraeliggni iacute mati aacute nemendum af innflytjendaaeligttum sem verethur til thorness aeth yacute mist of faacuteir eetha of margir faacute seacuterkennslu Althornjoacuteethlegar kannanir staethfesta thornessa soumlmu tilhneigingu thorne aeth bdquomisraeligmis gaeligti iacute thornviacute hvernig innflytjendum og minnihlutahoacutepum er beint inn iacute seacuterkennslustofnanirldquo (OECD 2007 bls 156) Eins og Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs hefur bent aacute bdquoer algengt iacute nokkrum ESB-riacutekjum aeth haacutett hlutfall innflytjendanemenda eetha nemenda sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum seacute iacute seacuterskoacutelum hellip Ef gengieth er uacutet fraacute thorn viacute aeth fjoumlldi fatlaethra nemenda seacute svipaethur innan allra thornjoacuteethernishoacutepa thorn aacute gefur hieth haacutea hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum eetha uacuter minnihlutahoacutepum til kynna aeth hluti thornessara nemenda seacute iacute sliacutekum bekkjum aacute roumlngum forsendumldquo (The European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia 2004 bls 28) Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute Bandariacutekjunum syacutena soumlmu tilhneigingu Eins og Losen og Orfield (2002) halda fram thorn aacute bdquohafa oacutevietheigandi starfsaethferethir baeligethi iacute almennum bekkjum og seacuterbekkjum orethieth til thorn ess aeth nemendur sem tilheyra minnihlutahoacutepum einkum svoumlrt boumlrn lenda iacute erfiethleikum eru ranglega flokkueth og hlutfallslega of moumlrg thorneirra eru sett iacute seacuterkennsluldquo (bls xv) Oacutesamraeligmi iacute hlutfalli nemenda af innflytjendaaeligttum sem faacute seacuterkennslu aacute seacuter helst staeth thorn egar um thorn roskaroumlskun og naacutemsoumlrethugleika aeth raeligetha Helstu aacutestaeligethur thorn essa oacutesamraeligmis sem thornessi fraeligethirit tilgreina eru thornaeligr aeth vandamaacutel vegna feacutelagslegrar hegethunar eru algengari innan innflytjendahoacutepa og thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa skortur er aacute skjoacutetum afskiptum og heilbrigethisthornjoacutenustu hjaacute thorn essum hoacutepum fordoacutema gaeligtir hjaacute iacutebuacuteum dvalarlandsins gagnvart foacutelki af innflytjendaaeligttum og siacuteethast en ekki siacutest koma upp vandamaacutel thorn egar meta skal thorn arfir og faeligrni nemenda af innflytjendaaeligttum THORNaeth er stoumlethugum erfiethleikum haacuteeth aeth greina naacutemserfiethleika fraacute tungumaacutelaerfiethleikum Sem daeligmi maacute nefna aeth bdquolaacutegt hlutfall allra asiacuteskra hoacutepa og kiacutenverskra nemenda meeth seacutertaeligka naacutemserfiethleika og einhverfu gaeligti bent til thorn ess aeth stundum seacute erfitt aeth greina naacutemsoumlrethugleika fraacute vandamaacutelum sem tengjast ensku sem
17
viethboacutetartungumaacutelildquo (Lindsay Pather og Strand 2006 bls 117) Auk thorness eins og Salameh (2003 2006) staethhaeligfir bdquothornaacute veldur tviacutetyngi aldrei maacutelthornroskaroumlskun Tviacutetyngt barn meeth maacutelthornroskaroumlskun er skert aacute baacuteethum tungumaacutelum moacuteethurmaacuteli siacutenu og liacuteka tungumaacuteli dvalarlandsinsldquo Rannsoacuteknir syacutena einnig thornaacute staethreynd aeth faacutetaeligkt raeligethur miklu um hvort nemendur eru settir iacute seacuterkennslu Vegna hinna baacutegbornu feacutelagslegu og efnahagslegu aethstaeligethna sem sumir thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar og innflytjendur buacutea vieth gaeligtu komieth upp heilbrigethisvandamaacutel sem hamla thorn roska barnanna Faacutetaeligkt er thornviacute aacutehaeligttuthornaacutettur sem veldur thornviacute aeth seacuterkennsluthornarfir kunna aeth koma fram aacute siacuteethari stigum Aacute thornessu byggir kenningin um feacutelagslegan og efnahagslegan skort thornar sem thornviacute er haldieth fram aeth nemendur af innflytjendaaeligttum gliacutemi vieth soumlmu vandamaacutel og innfaeligddir nemendur sem buacutea vieth soumlmu efnahagslegu og feacutelagslegu aethstaeligethur (Nicaise 2007) Aacutelykta maacute aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu megi skyacutera aacute thorn ann haacutett aeth iacute Evroacutepu buacutei thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar frekar vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur en aethrir Eins og Werning Loumlser og Urban (2008) oretha thornaeth bdquomaacute liacuteta svo aacute aeth boumlrn af innflytjendaaeligttum og aeligttingjar thorneirra buacutei vieth kerfisbundna einangrun THORN essar fjoumllskyldur eiga ekki kost aacute riacutekisborgarareacutetti og thorn eim er ekki gefinn mikill kostur aacute thorn aacutetttoumlku iacute efnahags- og atvinnuliacutefinu Sliacutekar aethstaeligethur takmarka mjoumlg moumlguleika barnanna aacute aeth naacute aacuterangri iacute naacutemildquo (bls 51) Sliacutekar aethstaeligethur thorn arfnast naacutekvaeligmrar greiningar eins og Lindsay Pather og Strand leggja aacuteherslu aacute (2006) bdquoErfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur (faacutetaeligkt) og kynferethi eru riacutekari thorn aacutettur en thornjoacuteetherni thornegar litieth er til heildartiacuteethni seacuterthornarfa iacute naacutemi almennt svo og tiltekinna seacuterthornarfa En eftir koumlnnun aacute aacutehrifum erfiethra feacutelagslegra og efnahagslegra aethstaeligethna kynferethi og aacutergoumlngum kemur iacute ljoacutes aeth enn eru hlutfoumlllin verulega skoumlkk thorn egar litieth er til yacute missa thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa iacute samanburethi vieth hviacuteta nemendur iacute Bretlandildquo (bls 3) Hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelum kann aeth syacutena aeth iacute sumum tilvikum hefur almenna skoacutelakerfieth ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir thorn essara nemenda THORN etta hefur orethieth til thorn ess aeth seacuterfraeligethingar hafa velt fyrir seacuter gaeligethum thorness naacutems sem nemendum af innflytjendaaeligttum stendur til boetha iacute almenna skoacutelakerfinu og iacute fraeligethiritunum eru tvouml atriethi tekin til seacuterstakrar athugunar annars vegar
18
tilviacutesana- og matsaethferethir og hins vegar thorn aeligr kennsluaethferethir sem notaethar eru thornegar nemendur eru af innflytjendaaeligttum Rannsoacuteknir iacute yacute msum Evroacutepuloumlndum leietha iacute ljoacutes aethra riacutekjandi tilhneigingu aeth annaeth foacutelk (feacutelagsraacuteethgjafar kennarar aethrir nemendur osfrv) liacuteti svo aacute aeth einstaklingar meeth seacuterkennsluthornarfir og einstaklingar af innflytjendaaeligttum seacuteu eins konar fulltruacutear sinna hoacutepa Meeth oumlethrum orethum thornaacute virethist vera tilhneiging til aeth flokka foacutelk og koma fram vieth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt fyrirfram moacutetuethum hugmyndum um bdquohoacutepinnldquo sem thorn eir tilheyra THORN essar fyrirfram moacutetuethu hugmyndir skyggja aacute manneskjuna sem einstakling thorn viacute aeth huacuten verethur eins konar taacutekn fyrir hoacutepinn og saacute hoacutepur tengist umoumlnnun og stuethningi (foacutelki meeth seacuterkennsluthornarfir) eetha menningu og truacute (innflytjendum og thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) THORNessi tilhneiging er afleit thornar sem foacutelk getur vissulega ekki verieth fulltruacutear fyrir heilt menningarsamfeacutelag eetha heilan samfeacutelagshoacutep Meeth thorn viacute aeth flokka foacutelk og hafa fyrirfram moacutetaethar skoethanir aacute bdquohoacutepnumldquo er viethkomandi einstaklingur settur til hliethar sem persoacutena og gerethur oacutemarktaeligkur hann er settur iacute jaetharhoacutep (SIOS 2004) 132 Naacutemsuacuterraeligethi
Iacute rannsoacuteknum og fraeligethiritum kemur einnig fram aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu kunni aeth endurspegla thornaacute staethreynd aeth meeth thorneirri kennslufraeligethi og thorneim kennsluaethferethum sem beitt er iacute almennum skoacutelum seacute ekki tekieth tillit til naacutemsthornarfa thornessa tiltekna hoacuteps Iacute fraeligethilegum umfjoumlllunum um aethstaeligethur nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er talieth aeth kennarar geri seacuter ekki grein fyrir thornviacute hve mjoumlg kennsluaethferethir thorneirra eru samtvinnaethar eigin menningu Naacutemsaethferethir og viethhorf nemenda eru vissulegamjoumlg mismunandi eftir menningarheimum Iacute sumum thornjoacuteethfeacuteloumlgum thornykir eethlilegt aeth nemendur laeligri meeth thorn viacute aeth eiga virk samskipti vieth kennara siacutena en aacute oumlethrum menningarsvaeligethum er ekki aeligtlast til aeth boumlrn tali vieth fullorethna heldur laeligri meeth thorn viacute aeth hlusta aacute samraeligethur hinna fullorethnu THORNess vegna aeligttu kennarar aeth uacutetskyacutera ndash eftir thornviacute sem haeliggt er ndash thornann menningarlega bakgrunn sem kennsla thorneirra byggist aacute og hvaetha vaeligntingar eru gerethar til nemenda Iacute staeth thorn ess aeth hafa tilhneigingu til aeth einfalda thorn au verkefni sem nemendur af innflytjendaaeligttum faacute iacute hendur (einkum ef tungumaacutel dvalarlandsins er
19
ekki moacuteethurmaacutel thorn eirra) aeligttu kennarar aeth stefna aeth thorn viacute aeth auka skilning nemenda af innflytjendaaeligttum aacute thorn viacute starfi sem fram fer iacute skoacutelastofunni (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir Kaupmannahoumlfn juacuteniacute 1999) 133 Stuethningsaethferethir Iacute thorn eim fraeligethiritum sem fjalla um menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er einnig loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggu hlutverki aethstandendur thorn eirra gegna Vieth kannanir kemur iacute ljoacutes aeth aethstandendur innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir nyacuteta seacuter ekki stuethningsthornjoacutenustu iacute eins riacutekum maeligli og thorneim stendur til boetha Algengustu aacutestaeligethur thorn ess eru meethal annars Fjoumllskyldan talar ekki tungumaacutel dvalarlandsins huacuten skilur ekki kerfieth og thorn aacute thorn joacutenustu sem er iacute boethi naeliggilega vel eetha er ekki voumln sliacutekri thornjoacutenustu iacute heimalandi siacutenu oacutettast aeth veretha send burt fraacute dvalarlandinu ef huacuten gerir bdquoof miklar kroumlfurldquo THORNess vegna er afar mikilvaeliggt aeth aethstandendum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir seacuteu veittar iacutetarlegar upplyacutesingar THORNessar upplyacutesingar aeligttu aeth tryggja aeth foreldrum verethi ljoacutest hvernig litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir nemenda iacute dvalarlandinu og aeth thorn eir faacutei innsyacuten iacute menntakerfieth og thornaeligr kennsluaethferethir sem thornar er beitt Strax fraacute upphafi aeligtti aeth veita aethstandendum skyacuterar og aethgengilegar upplyacutesingar Ef nauethsyn krefur aeligtti aeth gera thornaeth meeth aethstoeth tuacutelks eetha starfsmanns sem talar tungumaacutel fjoumllskyldunnar Meeth thornviacute aeth nota yacutemsa miethla (myndir af thorn viacute sem nemandinn er aeth gera osfrv) maacute einnig meeth goacuteethu moacuteti miethla upplyacutesingum milli skoacutela og heimilis Einnig er aeligskilegt aeth koma aacute umraeligethuhoacutepum meethal aethstandenda og skapa thorn annig tengsl thorn eirra iacute milli til aeth foreldrar nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum einangrist ekki Iacute rannsoacuteknum kemur fram aeth upplyacutesingastreymieth eigi ekki aeth vera einhlietha thorn e fraacute skoacutela til heimilis Foreldrar aeligttu einnig aeth veita skoacutelanum upplyacutesingar um barnieth og vera meeth iacute raacuteethum thornegar aacutekvarethanir sem varetha barnieth eru teknar Eins og loumlgeth var aacutehersla aacute aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bdquothornaacute byggist thornaeth mjoumlg aacute samstarfi samraacuteethi og gagnkvaeligmum skilningi milli foreldra og kennara hvernig nemendum af innflytjendaaeligttum gengur iacute naacutemi THORNaeth verethur aeth svipta hulunni af kennarastarfinu og foreldrar veretha aeth faacute
20
aeth taka thorn aacutett iacute oumlllum aacutekvoumlrethunum sem teknar eru iacute skoacutelanumldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 15) Foreldrar aeligttu aeth vera thornaacutetttakendur aacute oumlllum sviethum Iacute rannsoacuteknum aacute thornessum thornaeligtti er maeliglst til thorness aeth tekieth seacute tillit til allra aethstandenda iacute skoacutelastarfinu ekki einungis foreldranna heldur einnig systkina afa og oumlmmu sem og allrar stoacuterfjoumllskyldunnar Iacute sumum rannsoacuteknum kemur einnig fram aeth barn meeth seacuterkennsluthornarfir hefur mikil aacutehrif aacute fjoumllskyldumunstrieth einkum thorn egar um innflytjendafjoumllskyldur er aeth raeligetha fyrir komi aeth thornaeth leiethi til breytinga aacute hlutverkaskipan innan fjoumllskyldunnar (SIOS 2004) Iacute stuttu maacuteli sagt er seacuterfraeligethingunum aeligtlaeth aeth tryggja goacuteeth samskipti vieth aethstandendur og koma iacute veg fyrir menningarlegan aacutegreining Eins og Moro segir (2005) bdquohvaeth varethar boumlrn innflytjenda veldur oumlll taeligkni sem ekki tekur tillit til menningarlegra seacuterstoumlethu thornviacute aeth bilieth milli hinna tveggja viethkomandi heima verethur staeligrra Meeth thorn viacute moacuteti er iacute raun stuethlaeth aeth einangrun thorneirra iacute dvalarlandinu aeth jaetharstoumlethu thorneirra iacute samfeacutelaginu Meeth thorn viacute aeth taka tillit til menningarlegs bakgrunns thorneirra er aftur aacute moacuteti loumlgeth aacutehersla aacute einstaklingsbundnar aethferethir naacutemsferlieth og thornaacutetttoumlku iacute viethkomandi samfeacutelagildquo (bls 21) Lagt er til aeth jaacutekvaeligethum aethferethum seacute beitt til aeth faacute nemendur og foreldra til samstarfs sliacutekt skili aacuterangri Fagna beri fjoumllbreytileika meethal fjoumllskyldna og nemenda baeligethi feacutelagslegum og menningarlegum sem og fjoumllbreyttri thorn ekkingu og tungumaacutelum ekki einungis iacute thorn viacute skyni aeth vinna gegn hugsanlegri mismunun heldur einnig til aeth auka sjaacutelfsvirethingu og aacutehugahvoumlt nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Siacuteethast en ekki siacutest er bent aacute thornaacute staethreynd aeth til aeth svo megi veretha og til aeth vel takist til vieth aeth leysa thornau verkefni sem blasa vieth meeth nyacutejum nemendahoacutepum thorn urfi kennarar og annaeth fagfoacutelk aeth hafa aflaeth seacuter goacuteethrar menntunar Allar rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth aacute naacutemsaethstaeligethum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir syacutena hve bryacutent er aeth fagfoacutelk seacute vel menntaeth og iacute stakk buacuteieth til aeth endurbaeligta matsferlieth auka gaeligethi thorneirrar menntunar sem iacute boethi er og efla samstarf vieth aethstandendur thornessara nemenda Aukin thornoumlrf er fyrir starfsthornjaacutelfun og thorn roacuteun kennsluaethferetha meethal fagfoacutelks til aeth haeliggt seacute aeth sinna thornoumlrfum thornessa nyacuteja nemendahoacuteps Enn fremur veretha yacutemsir fagaethilar aeth vinna saman til aeth haeliggt seacute aeth koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir ekki einungis kennarar
21
heldur einnig saacutelfraeligethingar stuethningsfulltruacutear seacuterfraeligethingar innan heilbrigethissteacutettarinnar osfrv Meginniethurstaethan sem draga maacute af thorn eim rannsoacuteknum sem birtar hafa verieth fyrst og fremst iacute Evroacutepu um menntun nemenda sem baeligethi eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er vissulega suacute aeth enda thornoacutett thornetta seacute maacutelaflokkur sem stoumlethugt verethur syacutenilegri og sem stefnumoacutetandi aethilar og seacuterfraeligethingar aacute sviethi seacuterkennslu eru meeth til umfjoumlllunar thorn aacute hafa tiltoumllulega faacutear rannsoacuteknir verieth gerethar aacute thornessu tiltekna sviethi Yfirleitt er einungis fjallaeth um annan thorn aacutettinn menntun barna meeth seacuterkennsluthornarfir eetha menntun barna af innflytjendaaeligttum Afar faacutear rannsoacuteknir hafa verieth gerethar aacute thornviacute thornegar thornessir tveir thornaeligttir fara saman Iacute Evroacutepuloumlndunum virethist starf og stefna iacute menntamaacutelum einkennast af einhlietha naacutelgun Kannanir syacutena aeth uacuterraeligethi til stuethnings nemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum beinast oft einungis aeth oumlethrum thornaeligttinum af thorneim tveimur sem um er aeth raeligetha hjaacute thornessum markhoacutepi Annaethhvort er tekieth tillit til seacuterthornarfa nemandans eetha thorness aeth hann er af innflytjendaaeligttum Sem daeligmi maacute nefna aeth thornegar nemendur af innflytjendaaeligttum faacute kennslu iacute tungumaacuteli dvalarlandsins er yfirleitt ekki gert raacuteeth fyrir seacuterkennsluthornoumlrfum Aftur aacute moacuteti taka matstaeligki og aethferethir vieth aeth greina faeligrni nemenda yfirleitt ekki mieth af menningarlegum bakgrunni hans Iacute oumlllum rannsoacuteknum sem fram hafa farieth aacute naacutemsaethstaeligethum nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er niethurstaethan suacute aeth frekari thornroacuteunar seacute thornoumlrf aacute thornessu sviethi vinna thornarf aeth nyacuterri stefnu og nyacutejum leiethum til aeth takast aacute vieth thornarfir nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ess vegna veretha fleiri rannsoacuteknir og greiningar aeth fara fram aacute thornessu sviethi 134 Naacutemsmat Ef gengieth er uacutet fraacute hinu aacuteberandi skakka hlutfalli nemanda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu hafa gaeligethi matsaethferetha (fyrst og fremst vieth grunnmat) sem beitt er gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum verieth dregin iacute efa iacute thorn eim rannsoacuteknum sem fram hafa farieth (Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Matstaeligkin og aethferethirnar eigi raeligtur aeth rekja til thorneirrar menningar sem riacutekjandi er iacute dvalarlandi nemandans Matsferlieth er thornviacute menningartengt boumlrn sem alin eru upp vieth aethra menningu en thornaacute sem riacutekir iacute dvalarlandinu geta siacuteethur en thorn au boumlrn sem eiga uppruna sinn thorn ar skilieth og raacuteethieth iacute thornaeligr 22
menningartengdu viacutesanir sem liggja aeth baki thornviacute efni sem notaeth er vieth naacutemsmatieth THORN viacute er lagt til aeth baeligethi saacute efniviethur sem notaethur er vieth naacutemsmat og matsferlieth sjaacutelft verethi endurskoethaeth til aeth varpa sem skyacuterustu ljoacutesi aacute allar menningartengdar viacutesanir sem iacute thorn viacute kunna aeth leynast Ein helsta og augljoacutesasta hindrunin af thornessu tagi sem nemendur af innflytjendaaeligttum kunna aeth standa frammi fyrir thorn egar thorn eir fara iacute gegnum naacutemsmat ndash og sem kemur hvaeth eftir annaeth fram iacute thorneim fraeligethiritum sem skoethueth hafa verieth ndash tengist fagmaacutelinu sem notaeth er thornegar faeligrni og thorn arfir nemenda eru metnar Eins og Landon (1999) syacutendi fram aacute meeth thorn viacute aeth taka lesblindu sem daeligmi aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn bdquovieth thorn urfum aeth ryethja uacuter vegi oumlllum erfiethleikum sem thorn essir nemendur eiga vieth aeth etja aacuteethur en vieth greinum hverjir gliacutema vieth skynraelignan eetha geethraelignan vanda Mun faeligrri tviacutetyngd boumlrn eru talin vera meeth lesblindu en innfaeligdd boumlrn nemendum getur gengieth illa aeth lesa en thornaeth er enginn sem greinir hver aacutestaeligethan er Kennararnir sjaacute ekki hvert vandamaacutelieth er thornviacute aeth thorneir vita ekki hvernig mat fer framldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 18) Sumir telja bryacutent aeth tviacutetyngdir nemendur af innflytjendaaeligttum fari iacute gegnum naacutemsmat aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum ogeetha aeth naacutemsmatieth fari fram hjaacute seacuterfraeligethingum sem hafa viacuteethtaeligka thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni og tungumaacuteli nemandans (Cline 1999 Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Vissulega getur grunnmat iacute sumum tilvikum farieth fram aacuten thorn ess aeth nokkurt tungumaacutel seacute notaeth En menningarlegur mismunur (til daeligmis aacute thornviacute hvernig litir eru skilgreindir eetha aacute naacutemssamhengi eins og fram kemur hjaacute Salameh 2006) getur haft aacutehrif thorn egar naacutemsmat fer fram bdquoaacuten orethaldquo ef ekki er tekieth tillit til sliacuteks mismunar Iacute 2 kafla er fjallaeth naacutenar um naacutemsmat aacuten oretha Siacuteethast en ekki siacutest syacutena rannsoacuteknir aeth naacutemsmat thorn arf aeth vera heildstaeligtt aacute thornann haacutett aeth tekieth seacute tillit til allra aethstaeligethna nemendans hvaeth olli thorn viacute aeth fjoumllskyldan flutti uacuter landi tungumaacutels menningar samfeacutelagslegra aethstaeligethna iacute dvalarlandinu heimilisaethstaeligethna osfrv
23
Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar (Watkins 2007) aacute naacutemsmati iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar leiddi iacute ljoacutes aeth skilningur manna aacute moacutetandi1
mati hefur breyst aacute undanoumlrnum aacuterum iacute flestum loumlndum Evroacutepu gallar bdquoproacutefldquo-aethferetharinnar hafa verieth afhjuacutepaethir THORNar af leiethandi hefur moacutetandi mat fengieth viacuteethari merkingu thorn annig aeth thornaeth inniheldur ekki einungis fraeligethilega thornaeligtti Jafnframt eru aethferethirnar sem beitt er iacute sliacuteku mati thornroacuteaeth ar iacute siacuteauknum maeligli iacute samstarfi vieth nemendur aeligttingja thorneirra og kennara iacute staeth thorness aeth vera framkvaeligmt af utanaethkomandi seacuterfraeligethingum Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur syacutent fram aacute aeth iacute flestum loumlndum er thorn essi naacutelgun enn markmieth sem stefnt skal aeth iacute grunnmati aacute seacuterkennsluthornoumlrfum
1 Eins og fram kemur iacute matsverkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar naeligr bdquomoacutetandi matldquo (einnig kallaeth bdquosiacutematldquo) yfir tilteknar aethferethir sem beitt er innan veggja skoacutelastofunnar fyrst og fremst af viethkomandi kennurum og seacuterfraeligethingum sem meeth thorneim starfa og notaethar eru vieth aacutekvarethanatoumlkur um kennsluaethferethir og naeligstu skrefin iacute skoacutelagoumlngu nemenda bdquoGrunnmatldquo eetha bdquofrumgreiningldquo leiethir iacute ljoacutes hvort nemandi er hugsanlega meeth seacuterkennsluthornarfir og thornaacute er framvindan suacute aeth safnaeth er aacute kerfisbundinn haacutett upplyacutesingum sem nota maacute til aeth vinna aeth lyacutesingu aacute styrkleikum veikleikum og thornoumlrfum sem nemandi kann aeth hafa Tengja maacute frumgreiningu aacute seacuterkennsluthornoumlrfum oumlethrum matsaethferethum og aeth henni kunna aeth koma seacuterfraeligethingar sem starfa utan almenna skoacutelakerfisins (thornar aacute meethal uacuter heilbrigethisgeiranum)
24
2 UPPLYacuteSINGAR FRAacute THORNAacuteTTTOumlKULOumlNDUNUM
Iacute thornessum kafla er samantekt aacute svaeligethisskyacuterslunum sem unnar voru uacutet fraacute lykilthornaacutettum rannsoacuteknarinnar ndash skilgreiningu aacute markhoacutepi upplyacutesingumstaethreyndum naacutemsuacuterraeligethum stuethningsaethferethum og naacutemsmati Kaflinn byggist aacute upplyacutesingum og goumlgnum sem seacuterfraeligethingar viethkomandi landa soumlfnuethu meeth thorn viacute aeth nota spurningalista iacute samstarfi siacutenu vieth yacutemsa thornjoacutenustuaethila sem aeth maacutelinu koma sem og vieth sveitarfeacuteloumlg og skoacutela um naacutem barna sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum og staethan aacute thorn essu sviethi innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu er skoethueth THORN oacute aeth litieth seacute til maacutela sem endurspegla aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum thornaacute er fyrst og fremst um aeth raeligetha upplyacutesingar sem aflaeth hefur verieth um stoumlethuna innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter er einnig aeth finna goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda innflytjenda og hlutfallslegan fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum iacute hverju landi fyrir sig Goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum eru ekki fyrir hendi vegna thorn ess hve upplyacutesingar thornar aeth luacutetandi eru takmarkaethar iacute skyacuterslunum Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum og maacutelefni og umraeligethur sem snerta stoumlethu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er aeth finna iacute svaeligethisskyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem fjallaeth er um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Samantekt aacute svoumlrum vieth spurningunum er heacuter fyrir neethan
21 Markhoacutepur Verulegur straumur innflytjenda liggur til Evroacutepu og greina maacute aukinn aacutehuga aacute maacutelefnum innflytjenda viacuteetha um loumlnd Samkvaeligmt skyacuterslunum eru til yacute msar skilgreiningar aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo iacute Evroacutepu Iacute flestum landanna er hugtakieth bdquoinnflytjandildquo eetha bdquouacutetlendingurldquo notaeth ef einstaklingur og foreldrar hans eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu eru af oumlethru thornjoacuteetherni og tala eigieth moacuteethumaacutel heima hjaacute seacuter Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er gerethur greinarmunur aacute
25
- Nyacutekomnir nemendur ogeetha fyrstu kynsloacuteethar innflytjendum thornegar nemendur ogeetha foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu - Annarrar kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem hafa faeligethst iacute oumlethru landi og - THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldri thorneirra er faeligtt thornar liacuteka og thorneir eru jafnvel meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu Yfirleitt er ekki litieth aacute thornriethju eetha fjoacuterethu (jafnvel fimmtu) kynsloacuteeth sem bdquoinnflytjendurldquo heldur sem bdquonemendur meeth annan thornjoacuteeth ernislegan bakgrunnldquo eetha nemendur sem tilheyra bdquominnihlutahoacutepumldquo eetha tilteknum bdquothornjoacuteethernishoacutepumldquo Iacute menntakerfum yacute missa landa byggist lagasetning varethandi innflytjendanemendur og skoacutelagoumlngu aethallega aacute atriethum sem tengjast tungumaacutelakunnaacutettu nemenda hvort nemendur eru tviacutetyngdir eetha fjoumlltyngdir eetha eiga seacuter annaeth moacuteethumaacutel en thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute dvalarlandinu THORN essi skilgreining aacute vieth um alla nemendur sem thornurfa aeth geta talaeth fleiri en eitt tungumaacutel iacute uppvextinum Sem liethur iacute rannsoacutekninni ndash eins og fram kom iacute inngangi skyacuterslunnar ndash voru seacuterfraeligethingar fraacute hverju landi fyrir sig beethnir um aeth afla upplyacutesinga um alla nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum (nyacutekomna nemendur jafnt sem nemendur sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) Haeliggt er aeth flokka Evroacutepuloumlndin eftir thorn viacute hvert straumur innflytjenda liggur bull Loumlnd meeth langri hefeth fyrir innflytjendum tengt atvinnuliacutefi og
efnahag ogeetha nyacutelenduhefeth (td Austurriacuteki Belgiacutea Bretland Danmoumlrk Frakkland THORNyacute skaland Luacutexemborg Holland Sviacutethornjoacuteeth og Sviss)
bull Loumlnd thorn ar sem innflytjendur eru tiltoumllulega nyacutelegt fyrirbaeligri fraacute siacuteethustu aacuteratugum 20 aldar svo sem Finnland Iacutesland og Noregur eetha loumlnd sem straumur foacutelks laacute aacuteethur fraacute svo sem Kyacutepur Grikkland Iacutetaliacutea Malta Portuacutegal og Spaacutenn
bull Nyacute ESB-riacuteki svo sem Teacutekkland Eistland Ungverjaland Lettland Lithaacuteen og Poacutelland sem taka aethallega aacute moacuteti haeliglisleitendum eetha floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og innflytjendum fraacute loumlndum goumlmlu Soveacutetriacutekjanna
26
Innflytjendur sem sest hafa aeth iacute Evroacutepu eiga aeligttir aeth rekja til yacutemissa landa en thorn eim maacute skipta iacute thorn rjaacute meginflokka fyrrum iacutebuacutea Evroacutepusambandsins (ESB) Evroacutepska efnahagssvaeligethisins (EES) eetha Sviss haeliglisleitendur floacutettamenn og fyrrum iacutebuacutea Norethur-Afriacuteku sem og fyrrum iacutebuacutea annarra landa Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi eftir loumlndum sums staethar er thornaeth um 1 (td iacute Poacutellandi og Lithaacuteen) og annars staethar eru um 40 iacutebuacuteanna af innflytjendaaeligttum (td iacute Luacutexemborg) Erfitt er aeth bera saman goumlgn fraacute thornessum loumlndum vegna - Oacuteliacutekra skilgreininga aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo - Mismunandi reglna um veitingu riacutekisborgarareacutettar - THORNeirrar staethreyndar aeth goumlgn eiga yacute mist vieth um stoumlethuna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu eetha hvort tveggja - Mismunandi er aacute hvaetha aacutersgrundvelli gagnasoumlfnun hefur farieth fram (2005 eetha 2006 eetha 2007) Aeth teknu tilliti til thorn essara atrietha thorn aacute maacute sjaacute aacute toumlflu 1 aeth iacute flestum landanna eru 6ndash20 allra iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum Tafla 1 Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum (upplyacutesingarnar eru byggethar aacute svaeligethisskyacuterslum aacuterin 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt 20
Danmoumlrk Belgiacutea Austurriacuteki Luacutexemborg Finnland Grikkland Bretland Sviss Lithaacuteen Iacutesland (England)
Malta Iacutetaliacutea Eistland
Portuacutegal Kyacutepur Frakkland
Poacutelland Noregur Holland
Teacutekkland Spaacutenn Lettland
Ungverjaland Sviacutethornjoacuteeth
THORNyacuteskaland yfir 40
Mjoumlg mismunandi er eftir loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum hve moumlrg tungumaacutel eru toumllueth af nemendum af innflytjendaaeligttum og fjoumllskyldum
27
thorneirra iacute sumum landanna eru toumllueth allt fraacute aacutetjaacuten og upp iacute hundraeth tungumaacutel Haacutett hlutfall thornjoacuteeth arinnar er af innflytjendaaeligttum ndash iacute sumum loumlndumsveitarfeacuteloumlgum er meira en helmingur iacutebuacutea fraacute loumlndum utan Evroacutepu (td iacute Tyrklandi Iacuterak Soacutemaliacuteu Ruacutesslandi Pakistan Brasiliacuteu Uacutekraiacutenu Marokkoacute ofl) Iacute sumum loumlndum svo sem Sviacutethornjoacuteeth var staethan thorn annig aeth fram aacute aacutettunda aacuteratug liethinnar aldar og iacute oumlethrum loumlndum allt fram til 1990 var meirihluti innflytjenda iacute Evroacutepu foacutelk sem fluttist thornangaeth af efnahagsaacutestaeligethum iacute leit aeth betri starfs- og liacutefsskilyrethum Aacute tiacuteunda aacuteratugnum fjoumllgaethi mjoumlg floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og foacutelki fraacute Austur-Evroacutepu og fyrrum Soveacutetriacutekjunum Goumlgn um thornetta eru mismunandi eftir loumlndum en staethreyndin er suacute aeth innflytjendum sem koma til Evroacutepu af feacutelagslegum og efnahagslegum aacutestaeligethum fer nuacute fjoumllgandi Aeth thorn essu stuethla einnig frjaacutelsir flutningar Evroacutepubuacutea milli ESB-landanna
22 Goumlgn um innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute moumlrgum thorneirra landa sem thornaacutett toacuteku iacute verkefninu kom fram aeth skortur er aacute goumlgnum um nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Aacutebyrgetharsvieth yacute missa stjoacuternsyacuteslustofnana eru mismunandi og goumlgnum er ekki safnaeth aacute samraeligmdan haacutett Aethrar aacutestaeligethur liggja einnig aeth baki thornessum gagnaskorti Iacute sumum loumlndum heldur hieth opinbera ekki saman toumllfraeligethilegum upplyacutesingum um upprunalegt thornjoacuteeth erni foacutelks heldur einungis um riacutekisborgarareacutett thorness og faeligethingarstaeth aacute thorn eim forsendum aeth vinnsla persoacutenulegra gagna thornar sem fram kemur kynthornaacutettur thornjoacuteetherni foumltlun eetha truacute seacute boumlnnueth Iacute oumlethrum loumlndum fer ekki fram nein skipuloumlgeth gagnasoumlfnun um nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum hvorki innan sveitarfeacutelaga neacute aacute landsviacutesu Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru svo faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum aeth hvorki er nauethsynlegt neacute vietheigandi aeth skraacute upplyacutesingar um thornaeth Skynsamlegustu og hagkvaeligmustu leiethina til aeth faacute aethgang aeth goumlgnum er aeth finna iacute skoacutelunum ndash thorn ar eru boumlrnin Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er sliacutekum goumlgnum haldieth saman en ekki er haeliggt aeth reietha sig aacute toumllfraeligethilegar upplyacutesingar aacute landsviacutesu
28
Uacutet fraacute goumlgnum sem seacuterfraeligethingarnir soumlfnuethu innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu maacute sjaacute aeth hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi iacute loumlndum Evroacutepu og einnig mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelag ogeetha skoacutela iacute sama landinu Iacutetrekaeth skal aeth erfitt er aeth bera saman goumlgn hinna yacute msu landa vegna thorn ess hve hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint aacute marga vegu og einnig vegna thorn ess aeth goumlgnin viacutesa yacutemist til aethstaeligethna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu ndash eetha hvort tveggja Aeth teknu tilliti til thorness thornaacute maacute sjaacute aacute toumlflu 2 aeth iacute flestum landanna er hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum aacute bilinu 6ndash20 allra nemenda aacute skoacutelaskyldualdri (iacute Luacutexemborg er thornaeth ruacutemlega 38) Tafla 2 Hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum (gildir um nemendur aacute skoacutelaskyldualdri innan sveitarfeacutelaga skoacutelaaacuterieth 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt20
Finnland Lithaacuteen Malta Portuacutegal Poacutelland Teacutekkland Ungverjaland
Belgiacutea Danmoumlrk Grikkland Iacutesland Iacutetaliacutea Kyacutepur Noregur Spaacutenn
Austurriacuteki Bretland (England) Eistland Frakkland Holland Lettland Sviacutethornjoacuteeth
Luacutexemborg Sviss THORNyacuteskaland
Aacute Iacutetaliacuteu eru goumlgnin fraacute skoacutelaaacuterinu 20072008
Samkvaeligmt goumlgnunum er fjoumlldi og hlutfall fjoumllskyldnanemenda af innflytjendaaeligttum mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelaga iacute sama landinu oft af landfraeligethilegum aacutestaeligethum og vegna mismunandi staeligrethar sveitarfeacutelaga Flestar fjoumllskyldur af innflytjendaaeligttum buacutea iacute stoacuterborgum eetha iacute uacutethverfum stoacuterborga vegna betri atvinnu- og naacutemsmoumlguleika iacute thorneacutettbyacute li THORN ar af leiethandi getur fjoumlldi innfluttra nemenda iacute houmlfuethborgum (td Amsterdam Athornenu Brussel Lissabon London Madriacuted Pariacutes osfrv) verieth tvoumlfalt eetha thornrefalt meiri en hlutfallieth aacute landsviacutesu segir til um THORNar sem ekki eru til goumlgn um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute oumlllum thorn eim loumlndum sem toacuteku thorn aacutett iacute thornessari
29
rannsoacutekn thornaacute loumlgethu sum thorneirra til aethrar upplyacutesingar sem voru yacutemist aacute landsviacutesu ogeetha svaeligethis- eetha staethbundnar Sum loumlnd (td Austurriacuteki Holland Iacutetaliacutea Kyacutepur Lithaacuteen Luacutexemborg Spaacutenn Sviss THORNyacuteskaland) loumlgethu fram goumlgn sem voru baeligethi aacute landsviacutesu og svaeligethis- eetha staethbundin Oumlnnur loumlnd (td Belgiacutea Finnland Frakkland og Grikkland) loumlgethu fram goumlgn sem voru svaeligethis- eetha staethbundin eetha fengin fraacute skoacutelum Iacute oumlethrum tilvikum (td iacute Teacutekklandi Portuacutegal og Bretlandi) voru goumlgnin sem baacuterust aacute landsviacutesu Goumlgnin sem seacuterfraeligethingarnir toacuteku saman iacute viethkomandi loumlndum eiga yacutemist vieth um heildarfjoumllda og hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir aacute landsviacutesu ogeetha innan tiltekinna svaeligetha eetha tiltekins fjoumllda og hlutfalls iacute sveitarfeacuteloumlgum ogeetha skoacutelum THORN ar ef leiethandi er erfitt aeth bera thornessi goumlgn saman og setja niethurstoumlethur fram iacute toumlfluformi Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum er aeth finna iacute skyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thorn ar sem fjallaeth er um thornetta verkefni Samkvaeligmt ofangreindum upplyacutesingum syacutena thornessar skyacuterslur verulegt oacutesamraeligmi varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum hlutfall thorneirra sem faacute seacuterkennslu er yacutemist of haacutett eetha of laacutegt THORNetta hefur verieth mikieth vandamaacutel iacute yfir thornrjaacutetiacuteu aacuter iacute sumum landanna til daeligmis iacute Bretlandi Aacute aacutettunda aacuteratugnum var ljoacutest aeth allt of moumlrg boumlrn sem flutt houmlfethu thornangaeth fraacute Karabiacutesku eyjunum voru sett iacute seacuterskoacutela Annars staethar (td iacute Belgiacuteu Danmoumlrku Finnlandi Noregi og Sviacutethornjoacuteeth) kemur fram aeth iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum seacuteu hlutfallslega fleiri nemendur af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu og thorn eim fari fjoumllgandi eftir thorn viacute sem ofar dregur iacute skoacutelakerfinu (vieth lok grunnskoacutela og byrjun framhaldsskoacutela) Rannsoacutekn sem gereth var iacute Oacutesloacute aacuterieth 1998 syacutendi aeth hlutfallslega of margir nemendur af innflytjendaaeligttum fengu seacuterkennslu af yacutemsu tagi (Nordahl og Oslashverland 1998) Iacute seacuterskoacutelum er hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir auk thorness haeligrra en nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru iacutebuacutear dvalarlandsins ndash og thorn ar af leiethandi er hlutfallieth oumlfugt iacute almennum skoacutelum Iacute skyacuterslunni fraacute Sviss kemur fram aeth thorn etta haacutea hlutfall hafi stoumlethugt farieth vaxandi aacute siacuteethustu tuttugu aacuterum og aeth meethalaukning innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum seacute miklu meiri en heildaraukning innflytjendanemenda sem stunda naacutem iacute grunnskoacutelum
30
THORNversoumlgn virethist koma upp thorn egar toumllfraeligethilegar upplyacutesingar fraacute sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum (td iacute Austurriacuteki Finnlandi og Grikklandi) eru skoethaethar Fram kemur aeth iacute sumum skoacutelum seacuteu fleiri nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum heldur en nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem ekki eru af innflytjendaaeligttum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum virethast aethstaeligethur vera aacute hinn veginn Hugsanleg skyacutering eins og fram kemur kann aeth vera suacute aeth tilviljun ein raacuteethi thornviacute hve margir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stundi naacutem iacute hverjum skoacutela Annar moumlguleiki er aeth iacute sumum skoacutelum seacute aacuterangur nemenda metinn aacute skilvirkari haacutett en annars staethar Iacute oumlethrum skyacuterslum er loumlgeth aacutehersla aacute aeth aukieth framboeth aacute seacuterdeildum og vaxandi fjoumlldi seacutermenntaeths starfsfoacutelks hafi aacutehrif aacute eftirspurn eftir thornessari thornjoacutenustu ndash ef thorn joacutenustan er til staethar hafi kennarar tilhneigingu til aeth nyacuteta seacuter hana einkum ef thorneir faacute enga aethra aethstoeth Aeth lokum er saacute moumlguleiki fyrir hendi aeth iacute sumum skoacutelum seacute talieth aeth nemendur af innflytjendaaeligttum kunni aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir thornegar raunin er suacute aeth einungis er um samskipta- og tungumaacutelaerfiethleika aeth raeligetha Of haacutett hlutfall thornessara nemenda maacute oft rekja til tungumaacutelaerfiethleika og skorts aacute lestrarkunnaacutettu (en einnig annarra thornaacutetta) Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei reacutetta greiningu vegna thorn ess aeth talieth er aeth erfiethleika iacute naacutemi og tali lestri og stafsetningu stafi af thornviacute aeth thorneir kunni ekki tungumaacutel dvalarlandsins Meginvandinn virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thorn urfa aacute tungumaacutelakennslu aeth halda og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Nyacuteleg rannsoacutekn var gereth iacute Bretlandi aacute oumlllum nemendum sem stunda naacutem iacute riacutekisreknum skoacutelum iacute landinu (um 65 milljoacutenum nemenda) og thornar var niethurstaethan mun floacuteknari (Lindsay Pather og Strand 2006) Iacute stuttu maacuteli sagt thorn aacute var mjoumlg floacutekieth hve mismunandi thorn eir nemendur voru sem tilheyrethu tilteknum thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepi og voru sagethir vera meeth einhverjar seacuterkennsluthornarfir eetha tiltekna gereth seacuterthornarfa Nokkrar niethurstoumlethur teljast mikilvaeliggar Iacute fyrsta lagi syacutendi rannsoacuteknin aeth verulegur munur var aacute yacute msum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum hvaeth varethar feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika Til daeligmis hafethi 141 hviacutetra breskra nemenda thornoumlrf fyrir friacutea maacuteltiacuteeth iacute skoacutelanum (skv stuethningsaacuteaeligtlun iacute skoacutelum fyrir boumlrn sem buacutea vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur notaeth sem viacutesbendir um faacutetaeligkt) en 30 svartra nemenda fraacute Karabiacutesku eyjunum og 438 svartra nemenda fraacute Afriacuteku
31
Auk feacutelagslegra og efnahagslegra erfiethleika kynferethis og aldurs kom iacute oumlethru lagi yacute mislegt forvitnilegt iacute ljoacutes varethandi thornaeth hvort nemendur sem tilheyrethu yacutemsum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum vaeligru liacuteklegir til aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute samanburethi vieth liacutekurnar aacute thorn viacute aeth hviacutetir breskir nemendur vaeligru meeth seacuterkennsluthornarfir thorn aacute var hlutfall svartra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir ekki mjoumlg fraacutebrugethieth Svartir nemendur fraacute Karabiacutesku eyjunum voru thorn oacute 15 sinnum liacuteklegri til aeth vera meeth hegethunarvanda eetha tilfinningaleg og feacutelagsleg vandamaacutel Nemendur sem aacutettu aeligttir aeth rekja til Pakistan og Bangladesh voru ekki eins liacuteklegir og breskir nemendur til aeth vera meeth yacutemis s konar seacuterkennsluthornarfir THORN oacute voru um 25 sinnum meiri liacutekur aacute thorn viacute aeth thornessir nemendur einkum thorneir sem voru af pakistoumlnskum aeligttum vaeligru sjoacuten-eetha heyrnarskertir og aeligttu vieth alvarlega og margthornaeligtta naacutemserfiethleika aeth striacuteetha
23 Naacutemsuacuterraeligethi Vegna aukins straums innflytjenda til Evroacutepu er samkvaeligmt skyacuterslunum suacute skoethun viacuteethast hvar riacutekjandi aeth efla beri samthornaeligttingarstefnu sem grundvallast aacute mannreacutettindum og joumlfnum taeligkifaeligrum Meeth oumlethrum orethum sagt er thorn etta stefnan varethandi yacutemis uacuterraeligethi sem innflytjendum standa til boetha einkum vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins faacute vinnu og aethlagast aethstaeligethum Meethal sliacutekra uacuterraeligetha eru tungumaacutelanaacutemskeieth naacutems- og starfsthornjaacutelfun betri menntunarmoumlguleikar og betri feacutelagslegar aethstaeligethur fyrir stuacutelkurkonur aethloumlgun aeth aethstaeligethum og umhverfi buacuteseta iacute fjoumllmenningarlegu samfeacutelagi og aukin faeligrni iacute thornvermenningarlegum samskiptum aethloumlgun meeth thornaacutetttoumlku iacute iacutethornroacutettum osfrv Innan ramma almennrar stefnu iacute menntamaacutelum hafa thornviacute nemendur af innflytjendaaeligttum iacute flestum Evroacutepuloumlndunum sama reacutett aacute aeth stunda naacutem iacute leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela og aethrir nemendur iacute dvalarlandinu Meeth oumlethrum orethum thorn aacute gilda soumlmu loumlg og reglur um alla nemendur einnig innflytjendanemendur Samkvaeligmt almennri stefnu iacute menntamaacutelum kemur skyacutert fram iacute skyacuterslunum aeth thorn au uacuterraeligethi sem boethin eru nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standi einnig innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha THORN annig aeth samkvaeligmt menntaloumlggjoumlf og regluverki flestra landa Evroacutepu eiga innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir reacutett aacute sams konar seacuterkennslu og soumlmu naacutemsuacuterraeligethum og thorn joacutenustu aacute landsviacutesuinnan sveitarfeacutelaga og aethrir 32
nemendur iacute dvalarlandinu Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacute soumlmu thorn joacutenustu og aethrir nemendur iacute flestum thorneim loumlndum sem fjallaeth er um heacuter Auk thorness eiga thorneir reacutett aacute viethboacutetaruacuterraeligethum sem eru af tvennum toga annars vegar aeligtlueth nemendum af innflytjendaaeligttum og hins vegar nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute baacuteethum tilvikum er boethieth upp aacute yacute miss konar uacuterraeligethi aacute lands- eetha svaeligethisviacutesu eetha jafnvel innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter aacute eftir er gereth grein fyrir thornviacute hvers konar uacuterraeligethi um er aeth raeligetha iacute hvorum flokki fyrir sig 231 Uacuterraeligethi fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum - Seacuterstoumlk moacutettoumlkudeild er innan sveitarfeacutelags eetha jafnvel skoacutela til aeth taka aacute moacuteti nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins - Undirbuacutenings- eetha moacutettoumlkubekkir fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum eru yfirleitt aeligtlaethir thorn eim sem eru nyacutekomnir til landsins og thorn eim sem kunna ekki tungumaacutelieth sem thorn ar er talaeth Nemendur kynnast menningu landsins og faacute seacuterstaka kennslu iacute tungumaacutelinu iacute allt aeth toacutelf maacutenuethi Aeth thornviacute loknu halda thorneir aacutefram iacute thornviacute naacutemi sem hentar thorneim best - Athvarf fyrir innflytjendur aeligtlaeth foacutelki sem saeligkir um landvistarleyfi og floacutettamoumlnnum THORNar eru einnig skoacutelar fyrir boumlrn thorneirra - Koumlnnun aacute tungumaacutelakunnaacutettu allra tviacutetyngdra nemenda sem eru aeth hefja skoacutelagoumlngu til aeth meta faeligrni thorneirra iacute tungumaacuteli dvalarlandsins og laga kennslu aeth niethurstoumlethum hennar - Iacutetarleg tungumaacutelanaacutemskeieth thorn ar sem foacutelk getur laeligrt tungumaacutel dvalarlandsins - Seacuterfraeligethisetur aacute sviethi fjoumllmenningar venjulega er einum skoacutela iacute hverju sveitarfeacutelagi aeligtlaeth aeth taka aacute moacuteti nemendum af innflytjendaaeligttum - Menningartuacutelkar yfirleitt kennarar sem tala moacuteethurmaacutel nemenda og koma aacute menningartengslum milli innflytjendafjoumllskyldna og skoacutelasamfeacutelagsins - Aethstoeth vieth heimavinnu nemendur geta fengieth aethstoeth vieth heimavinnu eftir aeth skoacutela lyacutekur aacute daginn
33
- Stuethningskennsla nemendur eiga kost aacute einkakennslu og stuethningi iacute minni hoacutepum - Aethstoetharfoacutelk iacute skoacutelum er iacute sumum tilvikum af innflytjendaaeligttum og talar moacuteethurmaacutel nemanda - Tuacutelkathornjoacutenusta stendur til boetha thornegar starfsfoacutelk skoacutela og foreldrar af innflytjendaaeligttum thornurfa aeth raeligetha saman - THORNvermenningarleg aacuteaeligtlun fyrir oumlll boumlrn fer fram aacute oumlllum skoacutelastigum iacute thorn viacute skyni aeth thorn roska feacutelagslega vitsmunalega og tilfinningalega haeligfni tungumaacutelavitund og tal- og samskiptafaeligrni - Miethlun upplyacutesinga til foreldra um skoacutela og skoacutelastarf upplyacutesingabaeligklingar eru yfirleitt thornyacute ddir aacute yacute mis tungumaacutel (fyrst og fremst thornau erlendu tungumaacutel sem algengust eru) - Viethboacutetarstuethningur iacute kennslustarfi efni sem notaeth er vieth thornvermenningarlega kennslu naacutems- og starfsraacuteethgjoumlf vinnsla og notkun boacuteka og naacutemsefnis sem lagaeth er aeth thorn oumlrfum nemenda gagnvirkt efni aacute netinu osfrv - Grunn- og framhaldsnaacutem kennara aacute sviethi fjoumllmenningar Iacute skyacuterslunum er vakin athygli aacute uacuterraeligethum sem stuethla aeth thornviacute aeth styrkja sjaacutelfsmynd nemenda og aethstandenda thorn eirra og efla naacutemsaacutehuga thorneirra Iacute sumum landanna hefur aethstoeth og kennsla aacute moacuteethurmaacuteli verieth loumlgleidd aacute leikskoacutela- grunnskoacutela- og framhaldsskoacutelastigi THORNaeth var gert iacute kjoumllfar rannsoacuteknar sem syacutendi aeth kennsla aacute moacuteethurmaacuteli baeligtir frammistoumlethu og naacutemsaacuterangur nemenda einkum aacute yngri skoacutelastigum Auk thorn ess geta nemendur fengieth kennslu iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef nauethsyn krefur Markmiethieth er aeth stuethla aeth thornviacute aeth nemendur oumlethlist meiri sjaacutelfsvirethingu og thorn roskist sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth fjoumllmenningarlega sjaacutelfsmynd THORNoacute aeth loumlgeth seacute aacutehersla aacute hve jaacutekvaeligtt seacute aeth nemendum seacute kennt aacute tveimur tungumaacutelum er einnig bent aacute aeth starfshaeligttir aacute thornessu sviethi samraeligmist ekki alltaf hinum lagalegu skuldbindingum og aeth hlutirnir seacuteu framkvaeligmdir aacute mismunandi haacutett iacute sveitarfeacuteloumlgum og svaeligethum iacute sama landinu
34
232 Uacuterraeligethi fyrir nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Auk thorn eirra uacuterraeligetha sem greint er fraacute heacuter fyrir ofan thorn aacute stendur nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum til boetha aeth faacute meiri thornjoacutenustu eftir thornoumlrfum Yfirleitt er um sams konar thornjoacutenustu aeth raeligetha og aethrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute og huacuten felst ma iacute eftirfarandi - Nemendur stuethningskenns
stunda lu hjaacute seacuter
naacutem kennara
iacute almennum iacute skoacutelastofunni
bekkjum og faacute
- Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum og faacute stuethningskennslu hjaacute seacuterkennara aacute tilteknu tiacutemabili utan skoacutelastofunnar - Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum en thorneir stunda einnig naacutem iacute minni hoacutepum hjaacute seacuterkennara til lengri eetha skemmri tiacutema - Nemandinn og kennari hans geta fengieth aethstoeth stuethningsthornjoacutenustu aacute vegum sveitarfeacutelags eetha hjaacute oumlethrum seacuterfraeligethingum - Gereth er einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir nemendur - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterbekkjum aeth hluta til eetha oumlllu leyti iacute almennum skoacutelum - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterskoacutelum Helsta vandamaacutelieth er og thornaeth kemur skyacutert fram iacute flestum skyacuterslunum aeth thornessar aethferethir aethgerethir eetha uacuterraeligethi beinast annaethhvort aeth thornviacute aeth nemendur seacuteu bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquomeeth seacuterkennsluthornarfirldquo Ekki er um margar aethferethir eetha leiethir aeth raeligetha thorn ar sem faeligrni og seacuterfraeligethikunnaacutetta aacute baacuteethum sviethum fara saman og tryggja aeth aethgerethir sem gripieth er til seacuteu til stuethnings og uppfylli allar thornarfir nemandans THORNjoacutenustuveitur skoacutelar kennarar og seacuterfraeligethingar hafa yfirleitt litla reynslu hvaeth varethar nemendur af innflytjendaaeligttum Enn faeligrri buacutea yfir faeligrni sem tekur til beggja thornaacutetta thorne thornegar nemendur eru baeligethi af innflytjendaaeligttum og meeth seacuterkennsluthornarfir Vinna thorn arf iacute auknum maeligli aeth thorn viacute aeth efla faeligrni og starfsaethferethir sem tryggja stuethning thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og erlendan uppruna nemanda aeth raeligetha
35
233 Aacutebyrg thornjoacutenusta Yacutemiss konar thorn joacutenusta er iacute boethi fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORNaeth sem thorn essi thornjoacutenusta veitir er iacute samraeligmi vieth riacutekjandi stjoacuternmaacutela- og stjoacuternsyacuteslukerfi hvort sem um miethstyacuteringu eetha valddreifingu er aeth raeligetha sem og menntakerfieth iacute viethkomandi loumlndum Viacuteethast hvar er aacutebyrgethin hjaacute menntamaacutelaraacuteethuneyti sem skilgreinir almenn markmieth menntastefnu og skoacutelastarfs iacute viethkomandi landi metur niethurstoumlethur og stuethlar aeth auknum gaeligethum aacute thornessu sviethi Sums staethar fer thorn etta starf fram iacute samvinnu vieth oumlnnur raacuteethuneyti (td raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni innflytjenda og aethloumlgun thorneirra) Vegna thorn ess hve menntakerfieth er valddreift iacute yacute msum loumlndum er aacutebyrgethinni dreift meeth hliethsjoacuten af thorn eirri meginreglu aeth viethkomandi raacuteethuneyti setji fram markmieth aacute sviethi menntamaacutela iacute landinu Stjoacuternvoumlld sveitarfeacuteloumlg og skoacutelar skulu aftur aacute moacuteti tryggja aeth skoacutelastarfieth fari fram samkvaeligmt lagarammanum og aeth markmiethasetningu seacute fylgt Viacuteethast hvar er tilgreint iacute naacutemsefnisleiethbeiningum og aethalnaacutemskraacute hvaetha gildi skulu houmlfeth iacute heiethri hvar aacutebyrgetharskyldan liggur og hver naacutemsmarkmiethin eru Innan thornessa ramma gerir hvert sveitarfeacutelag eetha skoacuteli siacutena aacuteaeligtlun um kerfieth aacute viethkomandi staeth Yfirleitt er hverjum skoacutela frjaacutelst aeth skipuleggja aacute hvern haacutett raacuteethgert er aeth naacute settum markmiethum og haeliggt er aeth framfylgja naacutemskraacutenni aacute yacutemsa vegu Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og stofnana af yacute msum toga koma aeth naacutemi og stuethningi sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir stendur til boetha aacute landsviacutesu og innan sveitarfeacutelaga Yfirleitt er um aeth raeligetha
bull Riacutekisstofnanir aacute sviethi menntamaacutela bull Riacutekisstofnanir sem vinna aeth umboacutetum iacute skoacutelakerfinu bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth seacuterkennslumaacutel bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth maacutelefni seacuterskoacutela bull Haacuteskoacutela (td kennaradeildir) bull Landssamtoumlk thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa bull Heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustumiethstoumlethvar bull Greiningar- mats- og raacuteethgjafarmiethstoumlethvar
36
bull Naacutemsgagnastofnanir bull Stuethningsmiethstoumlethvar bull Naacutemsraacuteethgjoumlf og saacutelfraeligethithornjoacutenustu bull Samstarf skoacutela velferetharstofnana og goacuteethgerethasamtaka
sveitarfeacutelaga osfrv bull Endurhaeligfingarstoumlethvar bull Fjoumllmenningarsetur bull Truacutefeacuteloumlg
Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum thorn ar sem margir nemendur eru af innflytjendaaeligttum starfa seacuterstakir verkefnastjoacuterar sem skipuleggja naacutemieth fyrir thorn essa nemendur Annars staethar eru seacuterstoumlk teymi seacuterfraeligethinga aacute sviethi fjoumllmenningarlegs naacutems aeth stoumlrfum fraacute yacutemsum skoacutelastigum leik- og forskoacutelastigi grunnskoacutelastigi eetha aethilar sem starfa vieth starfsthornjaacutelfun og fullorethinsfraeligethslu THORNessi teymi vinna aeth thornviacute aeth byggja upp stuethningsleiethir sem baeligta thornroska - og menntunarskilyrethi innflytjendanemenda meeth siacutemenntun aeth leietharljoacutesi Iacute stoacuterborgum thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda byacuter eru oft bara nokkrir skoacutelar sem taka aacute moacuteti boumlrnum thorn eirra hvaethanaeligva aeth uacuter borginni THORNar af leiethandi eru yfir 80 nemenda af innflytjendaaeligttum iacute aetheins faacuteeinum skoacutelum THORNviacute er haeligtt vieth aeth til verethi seacuterstoumlk innflytjendagettoacute Daeligmi um leieth til aeth forethast sliacuteka thorn roacuteun er aeth finna iacute Danmoumlrku thornar sem loumlggjoumlfin leyfir aeth nemendur af erlendu thornjoacuteeth erni stundi naacutem iacute skoacutelum utan eigin hverfis 234 Samstarf thornjoacutenustuaethila Iacute oumlllum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth allir thornjoacutenustuaethilar skoacutelastig og aethilar innan stjoacuternsyacuteslu menntamaacutela vinni saman aeth maacutelefnum sem varetha naacutem nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Litieth er aacute virkt samstarf milli menntakerfisins og heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustunnar milli deilda sem starfa aeth aeligskulyacuteethsmaacutelum maacutelefnum leikskoacutela velferetharmaacutelum barna heilbrigethisthornjoacutenustu feacutelagsthornjoacutenustu osfrv sem grundvallarforsendu Iacute raun virethist sem skortur aacute samvinnu milli viethkomandi thornjoacutenustuaeth ila seacute thornaeth sem viacuteetha um loumlnd stendur helst iacute vegi fyrir thorn viacute aeth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum geti stundaeth naacutem meeth skilvirkum haeligtti
37
235 THORNaacutetttaka foreldra og miethlun upplyacutesinga til thorneirra Hvaeth varethar upplyacutesingamiethlun til foreldra og thorn aacutetttoumlku thorn eirra er mismunandi aethferethum beitt iacute Evroacutepuloumlndunum vieth aeth koma nemendum af innflytjendaaeligttum og aethstandendum thorneirra til aethstoethar vieth innritun iacute skoacutela og aethloumlgun aeth skoacutelakerfinu og vieth upplyacutesingaoumlflun um hvaeth thornar er iacute boethi Liacutetil aacutehersla hefur verieth loumlgeth aacute naacutemsuacuterraeligethi fyrir foreldra innflytjendabarna heldur hefur meginaacuteherslan verieth loumlgeth aacute upplyacutesingamiethlun Iacute thorn viacute tilliti er afar mismunandi aethferethum beitt milli landa sveitarfeacutelaga og jafnvel skoacutela iacute sama landinu til aeth faacute foreldra til thornaacutetttoumlku Meethal uacuterraeligetha iacute boethi er - Efni iacute rituethu maacuteli eetha aacute geisladiskum aacute yacutemsum tungumaacutelum (fyrst og fremst thorneim tungumaacutelum sem algengust eru) um menntakerfieth iacute heild sinni einnig seacuterkennslukerfieth thornaacute thornjoacutenustu sem er iacute boethi naacutemskraacutena osfrv - Skipulagethir kynningardagar innan sveitarfeacutelags eetha iacute skoacutelum thornar sem upplyacutesingar eru veittar meeth aethstoeth tuacutelka um menntakerfieth thornjoacutenustu sem nemendum af innflytjendaaeligttum er veitt naacutemskraacutena osfrv - Tuacutelkathornjoacutenusta vieth samskipti milli heimilis og skoacutela og stundum einnig aacute foreldrafundum iacute skoacutelanum Ef thorn oumlrf krefur er einnig boethieth upp aacute tuacutelkathornjoacutenustu aacute seacuterstoumlkum kynningarfundum fyrir fjoumllskyldur sem nyacutekomnar eru til viethkomandi landa thorn ar sem thorn eim eru kynnt reacutettindi siacuten varethandi skoacutelagoumlngu og gereth er grein fyrir thorneim grunngildum sem almenn naacutemskraacute byggist aacute - Kennarar eetha aethstoetharfoacutelk sem talar moacuteethurmaacutel innflytjenda og veitir thorneim aethstoeth - Fundir hjaacute feacutelagasamtoumlkum sem sinna innflytjendafjoumllskyldum thornar sem haeliggt er aeth faacute upplyacutesingar og svoumlr vieth spurningum aacuteethur en skoacutelaganga hefst og aacute meeth boumlrnin eru aacute skoacutelaskyldualdri - Naacutemskeieth til aeth laeligra tungumaacutelieth sem talaeth er iacute dvalarladinu - Iacute sumum tilvikum hafa foreldrasamtoumlk samband vieth foreldra barna af innflytjendaaeligttum Iacute flestum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth skoacutelinn og fjoumllskyldan vinni saman aeth thorn viacute aeth barnieth aethlagist skoacutelasamfeacutelaginu aacute sem farsaeliglastan haacutett Einnig er bent aacute aeth thornetta 38
taki langan tiacutema og vinna thornurfi betur aeth thornviacute aeth foreldrar verethi virkir iacute skoacutelastarfinu 236 Fjaacutermoumlgnun thornjoacutenustu Erfitt er aeth gera naacutekvaeligma grein fyrir kostnaethi vegna uacuterraeligetha sem innflytjendanemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og fjoumllskyldum thorneirra stendur til boetha Aacutestaeligethan er fyrst og fremst suacute aeth viacuteethast hvar standa sliacutek uacuterraeligethi oumlllum nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha aacuten tillits til thornjoacuteeth ernis eetha aethstaeligethna Menntamaacutelaraacuteethuneyti og oumlnnur raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni sem luacuteta aeth aethloumlgun og skoacutelagoumlngu innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir leggja fram fjaacutermagn til aeth standa straum af viethboacutetarstarfsemi og verkefnum sem thornviacute tengjast Yfirleitt eru raacuteethamenn aacute staethnum og skoacutelarnir faeligrastir um aeth forgangsraetha og faacute fjaacuterveitingar fraacute stjoacuternvoumlldum til aeth haeliggt seacute aeth veita alla nauethsynlega thornjoacutenustu ndash meeth aacutekveethnu uacutetgjaldathornaki Viethboacutetarfeacute er siacuteethan fengieth til aeth standa straum af aethloumlgunarstarfi og aacuteaeligtlunum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter erfiethleikum iacute tengslum vieth naacutem og tungumaacutelakunnaacutettu THORNessum fjaacutermunum er meethal annars varieth til undirbuacuteningskennslu leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela uacuterraeligetha vegna seacuterthornarfa tungumaacutelanaacutemskeietha og moacuteethurmaacutelskennslu Einnig er thorn eim varieth til verkefna iacute grunn- og framhaldsskoacutelum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum nyacutekominna nemenda verkefna sem luacuteta aeth thorn aacutetttoumlku foreldra raacuteethstafana vegna tilfaeligrslu nemenda milli skoacutelastiga skilyretha sem tungumaacutelakennarar veretha aeth uppfylla aethgeretha til aeth fylgjast meeth og draga uacuter miklu og oacutetiacutemabaeligru brottfalli nemenda uacuter skoacutela osfrv Nyacutett kerfi sem innleitt hefur verieth iacute nokkrum sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Hollandi) hin svokallaetha bdquoeinstaklingsmiethaetha fjaacuterveitingldquo virethist skila aacuterangri thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Hugmyndin aeth baki thorn essu kerfi er aeth iacute staeth eins konar skoumlmmtunarkerfis komi kerfi thorn ar sem fjaacuterveitingu er beint til thorness einstaklings sem thornarf aacute henni aeth halda meeth oumlethrum orethum svokallaeth thornarfakerfi Fjaacuterveitingin fylgir nemendum iacute thornann skoacutela sem thorneir velja seacuter eetha aeligtla seacuter aeth stunda naacutem iacute Iacute oumlethrum skyacuterslum er thornarfakerfieth harethlega gagnryacutent Sumir houmlfundar (td Bleidick Rath og Schuck 1995) vitna iacute bdquoeyrnamerktar fjaacuterveitingarldquo sem vandamaacutel skoacutelar faacutei aetheins fjaacutermagn til aeth leysa uacuter erfiethum aethstaeligethum (svo sem auknum fjoumllda innflytjenda) ef tiltekieth er hvaetha nemendur eru meeth fraacutevik iacute naacutemi foumltlun eetha seacuterkennsluthornarfir
39
Iacute sumum kantoacutenum iacute Sviss hefur oumlethruviacutesi fjaacuterveitingakerfi verieth innleitt iacute staeth thorn ess aeth einstakir nemendur seacuteu auethkenndir aacute ofangreindan haacutett faacute skoacutelarnir fjaacuterveitingu iacute samraeligmi vieth feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur nemenda Haeligsta fjaacuterveitingu faacute thorneir skoacutelar sem taka aacute moacuteti flestum innflytjendanemendum og staethsettir eru iacute hverfum thorn ar sem atvinnuleysi er riacutekjandi og fleiri en ein fjoumllskylda byacuter iacute soumlmu iacutebuacuteethinni Suacute viacutesitala sem liggur til grundvallar fjaacuterveitingum er byggeth aacute reynslu (Milic 1997 1998) Skoacutelum er iacute sjaacutelfsvald sett hvernig thorn eir verja viethboacutetarfjaacutermunum td er haeliggt aeth faeligkka nemendum iacute almennum bekkjum raacuteetha seacuterkennara til starfa eetha senda nemendur iacute seacuterkennslu Iacute sumum loumlndum er aacutegreiningur um hvort kennsla skuli fara fram aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Sumir seacuterfraeligethingar og rannsoacuteknaraethilar benda aacute thorn ann mikla kostnaeth sem fylgir thorn viacute aeth kennt seacute aacute tveimur tungumaacutelum og draga iacute efa aeth riacutekieth hafi lagalega skyldu til aeth skipuleggja sliacutekt Auk thorness er erfitt aeth tryggja reacutettindi nemanda til aeth faacute kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef yfir hundraeth tungumaacutel eru toumllueth iacute landinu Sumir seacuterfraeligethingar benda einnig aacute aeth kennara skorti menntun aacute thorn essu sviethi en aethrir segja aeth thorn oumlrf seacute fyrir einstaklingsbundnar leiethir thorn ar sem smaacutem saman skuli horfieth fraacute kennslu aacute moacuteethurmaacutelinu yfir iacute tungumaacutel dvalarlandsins Mikilvaeliggt er aeth greina aacute milli
bull Kennslu aacute moacuteethurmaacuteli sem fer fram aacute oumlethrum staeth en almennt naacutem
bull Uacutetskyacuteringa og aethstoethar aacute moacuteethurmaacuteli nemenda (td meeth aethstoeth tuacutelka) iacute tungumaacutelakennslu
bull Kennslu aacute tveimur tungumaacutelum iacute oumlllum naacutemsgreinum Sums staethar er ekki aetheins litieth til ofangreindrar umraeligethu um kennslu aacute tveim tungumaacutelum uacutet fraacute fjaacuterhagslegu sjoacutenarmiethi heldur snertir huacuten einnig thornaacute menntastefnu og hugmyndafraeligethi sem riacutekjandi thornjoacuteetharkennd byggir aacute Boethieth er upp aacute uacuterraeligethi af yacute msum gerethum og gaeligethum iacute viethkomandi loumlndum sem og innan sveitarfeacutelaga iacute sama landinu Samkvaeligmt skyacuterslunum eru aacutestaeligethur thorn ess af yacute msum toga stefna stjoacuternvalda iacute menntamaacutelum miethstyacutereth eetha dreifeth aacutebyrgeth aacute naacutemsuacuterraeligethum starfskraftar og fjaacutermagn samstarf thorn joacutenustuveitna og thornjoacutenustuaethila samraeligmd vinnubroumlgeth geta og aacutebyrgeth menntasamfeacutelagsins osfrv
40
24 Stuethningsaethferethir Meeth hliethsjoacuten af thorneim stuethningsaethferethum sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standa til boetha iacute viethkomandi loumlndum varpa skyacuterslurnar ljoacutesi aacute bryacutenustu verkefnin sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorneirra standa frammi fyrir en syacutena einnig hve goacuteethum aacuterangri thornessar aethferethir hafa skilaeth 241 Bryacutenustu verkefnin sem leysa thornarf innan skoacutelanna Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth yacute mislegt valdi thorn eim vandamaacutelum sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorn eirra standa frammi fyrir Iacute oumlllum skyacuterslunum er skyacutert tekieth fram aeth grunnmat aacute thornoumlrfum tviacutetyngdra nemenda seacute bryacutenasta verkefnieth sem leysa thorn arf innan skoacutelanna Niethurstoumlethur staethlaeths naacutemsmats ogeetha saacutelfraeligethiproacutefana virethast ekki vera mjoumlg aacutereiethanlegar og greina ekki haeligfni og getu nemenda aacute naacutekvaeligman haacutett Meginaacutestaeligetha thorn ess er suacute aeth thornessar aethferethir hafa verieth thornroacuteaethar og staethlaethar meeth tilliti til eintyngdra barna iacute dvalarlandinu eetha jafnvel iacute oumlethrum loumlndum td Bandariacutekjunum Meirihluti skyacuterslnanna endurspeglaethi niethurstoumlethur rannsoacutekna td skakkt hlutfall innflytjendanemenda sem faacute seacuterkennslu THORNetta oacutesamraeligmi verethur til thorn ess aeth iacute allri seacuterkennslu er hlutfall thornessara nemenda of haacutett eetha of laacutegt Of haacutett hlutfall kemur oft iacute ljoacutes iacute tengslum vieth tungumaacutela- samskipta- og lestrarerfiethleika Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei greiningu vegna thorn ess aeth skoacutelinn gefur thorn aacute skyacuteringu aeth erfiethleikar iacute naacutemi tali lestri og stafsetningu stafi af vanthornekkingu aacute tungumaacuteli dvalarlandsins Meginvandi skoacutela og kennara virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thornurfa aethstoeth vegna tungumaacutelaerfiethleika og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute skyacuterslunum kom fram aeth iacute yacute msum sveitarfeacuteloumlgum og einnig aacute landsviacutesu hafi skoacutelarnir ekki starfsfoacutelk til aeth sinna stuethningskennslu thornannig aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir geti stundaeth naacutem samkvaeligmt naacutemskraacute THORN etta er einkum vandkvaeligethum bundieth thornegar nemendur eru enn aeth laeligra undirstoumlethuatriethin iacute tungumaacuteli viethkomandi dvalarlands Iacute skyacuterslunum er thornviacute borieth vieth aeth naacutemsefni seacute af of skornum skammti til aeth haeliggt seacute aeth kenna nemendum yacutemsar naacutemsgreinar aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu thornar meeth talieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir Nemendur sem flytjast til dvalarlandsins aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera eiga takmarkaetha skoacutelagoumlngu aeth baki og eru ef til vill illa laeligsir og skrifandi eiga iacute verulegum erfiethleikum
41
meeth aeth standast thorn aeligr kroumlfur sem gerethar eru iacute skoacutelanum Misraeligmieth milli skoacutelamenntunar iacute faeligethingarlandinu og dvalarlandinu er vandamaacutel sem thornarf aeth leysa og afar erfitt er aeth veita nemendum stuethning innan skoacutelanna vieth thornessa aethstaeligethur Einnig er vandkvaeligethum haacuteeth hve takmoumlrkueth thorn ekking aacute maacutelefnum nemenda af innflytjendaaeligttum er fyrir hendi iacute skoacutelum og meethal kennara Og enn siacuteethur virethist vera til staethar reynsla af nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth viethhorf sumra kennara skapa vanda thorn ar sem thorn eim finnst thornaeth aukieth aacutelag aeth vera meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir iacute bekknum Oft geta kennarar aetheins tekist aacute vieth annan hvorn vandann aeth nemandi seacute meeth seacuterkennsluthornarfir eetha seacute af innflytjendaaeligttum Stundum aethgreina kennarar thorn essar aethstaeligethur eetha stilla thorn eim upp sem andstaeligethum til daeligmis thornegar nemendum meeth einhverfu er neitaeth um kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu eins og fram kom iacute skyacuterslunum Iacute sliacutekum tilvikum var fyrst litieth til seacuterthornarfa nemandans sem sagethar voru standa iacute vegi fyrir thorn viacute aeth hann gaeligti notieth thorn eirra uacuterraeligetha sem boethin eru nemendum af innflytjendaaeligttum Kennarar thorn urfa aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth nyacutejum aethstaeligethum Svo sem endurskoetha kennsluferlieth inntak thorness og aethferethir naacutemsefni og buacutenaeth thornaacutetttoumlku foreldra osfrv Auk thorn ess vill brenna vieth aeth kennarar innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gleymi thornviacute gjarnan iacute dagsins oumlnn hver bakgrunnur thorn essara nemenda er THORNeir einbliacutena aacute hvernig kenna skuli nemandanum sem foumltluethum einstaklingi Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth mikil haeligtta seacute aacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir einkum thorn eir sem faacute seacuterkennslu iacute framhaldsskoacutelum verethi fyrir aacutehrifum fraacute oumlethrum nemendum THORN viacute er mjoumlg bryacutent aeth komieth seacute iacute veg fyrir aeth nemendur leiethist uacutet iacute afbrot Ein goacuteeth leieth til thorness er aeth vinna markvisst aeth thornviacute aeth buacutea thornaacute undir thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu Auk thorness eins og fram kemur iacute skyacuterslunni fraacute Sviss er saacute vandi fyrir hendi aeth feacutelagsleg aethgreining skapist innan skoacutelanna einkum ef thorn ar eru seacuterbekkir fyrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja Haeligtta er aacute aeth nemendur iacute sliacutekum hoacutepum laeligri hluti af oumlethrum nemendum sem ekki thorn ykja aacutesaeligttanlegir iacute samfeacutelaginu og thornroacutei thornannig meeth seacuter oacuteaeligskilega hegethun Feacutelagsleg aethloumlgun allra nemenda aeligtti aeth koma iacute veg fyrir sliacutekt 42
Siacuteethast en ekki siacutest kemur einnig viacuteetha iacute ljoacutes aeth ekki er naeliggileg samvinna milli thorn eirra thornjoacutenustuaeth ila sem koma aeth greiningu og aacuteaeligtlanagereth um thorn ann stuethning sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir hafa thornoumlrf fyrir Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum virethist einnig skorta aacute kerfisbundieth eftirlit og mat aacute thornvermenningarlegum kennsluaethferethum Hvers konar einsleitni ndash eins og um er aeth raeligetha iacute seacuterbekkjum ndash getur leitt til aukinna feacutelagslegra vandamaacutela en meeth bloumlndun nemenda sem eykur aacute fjoumllbreytni iacute naacutemi maacute stuethla aeth thornviacute aeth allir nemendurnir oumlethlist meiri feacutelagslegan thornroska en ella 242 Viethhorf viethkomandi aethila Iacute sumum skoacutelum thorn riacutefast kynthornaacutettafordoacutemar og neikvaeligeth viethhorf gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth svo virethist sem ekki hafi verieth unnieth naeliggilega vel aeth thorn viacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur fraacute dvalarlandinu aethlagist hver oumlethrum skortur er aacute thornvermenningarlegum viethhorfum og vinnubroumlgethum innan skoacutelans Fram kemur aeth stundum finni innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir fyrir einangrun thornar sem oft er vandkvaeligethum bundieth aeth blanda thorneim inn iacute almenna bekki eftir aeth thorneir hafa lokieth naacutemi iacute undirbuacuteningsbekk Aethloumlgunarferlieth krefst mikils sveigjanleika af haacutelfu kennara Iacute skyacuterslunum er einnig greint fraacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir verethi oft fyrir einelti iacute skoacutelum Loumlgeth er aacutehersla aacute aeth foreldrar eigi stundum iacute erfiethleikum meeth aeth hjaacutelpa boumlrnum siacutenum meeth heimaverkefni vegna thorness hve illa thorneir eru aeth seacuter iacute tungumaacuteli dvalarlandsins vegna menntunarskorts ogeetha vegna oacutelaeligsis Foreldrar thorn essara barna taka ekki alltaf virkan thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu THORNeir kunna einnig aeth hafa aethrar skoethanir aacute seacuterkennslu og stuethningi en foacutelk sem alieth er upp iacute dvalarlandinu hefur THORNeir liacuteta ef til vill aacute seacuterkennslu sem neikvaeligethan stimpil Foreldrar geta liacuteka haft mismunandi vaeligntingar varethandi drengi og stuacutelkur sumir kunna aeth halda aeth ekki seacute eins mikilvaeliggt aeth stuacutelkur stundi naacutem og drengir og thornviacute geta komieth upp vandamaacutel vegna thorn ess hve heimilieth og skoacutelinn byggja aacute oacuteliacuteku gildismati THORNviacute verethur aeth skapa gagnkvaeligman skilning en thornoacute er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth thornaeth er einnig aacute aacutebyrgeth skoacutelans eetha menntakerfisins aeth auka samstarf vieth heimilin til aeth jafna uacutet feacutelagslegan mismun
43
Samkvaeligmt skyacuterslunum geta menningarleg og truacutearleg viethhorf einnig stangast aacute og valdieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og aeligttingjum thorn eirra erfiethleikum Til daeligmis geta kennsluhaeligttir iacute dvalarlandinu verieth mjoumlg fraacutebrugethnir starfsaethferethum kennara iacute heimalandi nemandans Iacute sumum menningarsamfeacuteloumlgum eru boumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir alls ekki hvoumltt til thornroska ndash einnig skammast foreldrar siacuten fyrir aeth boumlrn thorn eirra seacuteu foumltlueth Unglingum einkum stuacutelkum er einnig haldieth heimavieth til aeth hjaacutelpa til vieth huacutesverkin Auk thorness eiga foreldrar oft mjoumlg erfitt meeth aeth aethlagast nyacuteju samfeacutelagi og gliacutema vieth feacutelagsleg vandamaacutel Vandamaacutel barnanna endurspegla ef til vill thornessar erfiethu fjoumllskylduaethstaeligethur Iacute oumlethrum skyacuterslum er bent aacute aeth aethalvandamaacutelieth seacute aeth skoacutelarnir lagi sig ekki aeth breyttum aethstaeligethum og nyacutejum nemendahoacutepum THORNetta kemur fram iacute thorn viacute aeth iacute fjoumllmenningarlegum skoacutelahverfum beinist kennslan enn aeth eintyngdum nemendum og allir nemendur faacutei sams konar undirbuacutening undir thorn aacutetttoumlku iacute stoumlethluethu samfeacutelagi thorn ar sem aetheins ein menning raeligethur riacutekjum Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum veldur stefnan iacute huacutesnaeligethismaacutelum thorn viacute aeth margir innflytjendur buacutea iacute sama hverfinu Aukinn fjoumlldi innflytjenda aacute sama svaeligethi getur valdieth thornviacute aeth erfitt seacute aeth faacute nemendur til aeth laga sig aeth aethstaeligethum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgum er hins vegar aetheins tekieth aacute moacuteti faacuteeinum nemendum af innflytjendaaeligttum og thorn viacute faacute thorn eir afar liacutetinn stuethning iacute skoacutelum thorn ar Oft er skortur aacute haeligfum kennurum og fjaacutermunum til aeth haeliggt seacute aeth veita thornessum nemendum stuethning Iacute flestum skyacuterslunum er einnig fullyrt aeth menningar- og tungumaacutelatengd vandamaacutel annars eetha beggja foreldra ndash og barnsins thornar meeth einnig iacute moumlrgum tilvikum ndash geti skapaeth erfiethleika iacute samskiptum vieth skoacutelann 243 Stuethningsaethferethir sem skila goacuteethum aacuterangrijaacutekvaeligethum niethurstoumlethum
Burtseacuteeth fraacute ofangreindum vandamaacutelum maacute benda yacute msar jaacutekvaeligethar niethurstoumlethur varethandi thorn ann stuethning sem skoacutelar faacuteveita kennarar faacuteveita og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum faacute viacuteetha um loumlnd Greint er fraacute nokkrum daeligmum um sliacutekt heacuter aacute eftir Innan sveitarfeacutelaga viacuteetha um loumlnd annast verkefnastjoacuterar aacute yacutemsum skoacutelastigum aacuteaeligtlanagereth skipulag og thorn roacuteun naacutems fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Seacuterfraeligethingar iacute maacutelefnum innflytjenda kunna einnig aeth taka thorn aacutett iacute thorn viacute starfi 44
saacutelfraeligethingar feacutelagsfraeligethingar osfrv Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum er einnig starfsfoacutelk sem annast raacuteethgjoumlf og samraeligmingarvinnu iacute samstarfi vieth skoacutela kennara og innflytjendur Grundvallaratriethi er aeth iacute skoacutelunum starfi seacuterhaeligft starfsfoacutelk svo sem moacuteethurmaacutelskennarar og aethstoetharfoacutelk kennarar sem kenna tungumaacutel viethkomandi dvalarlands sem annaeth tungumaacutel kennarar iacute undirbuacuteningsbekkjum seacuterfraeligethingar iacute kennslufraeligethum sem starfa sem menningartuacutelkar og seacuterkennarar fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum Mjoumlg mikilvaeliggt er aeth gerethar seacuteu einstaklingsaacuteaeligtlanir fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er einnig kennt aacute tveimur tungumaacutelum og thornaeth skilar afar goacuteethum aacuterangri Nemandi getur thornaacute fylgt eigin naacutemsaacuteaeligtlun iacute staeth kennsluaacuteaeligtlunar sem miethast vieth hoacutepaacuterangur aacute aacutersgrundvelli ndash thornetta virethist skila mjoumlg goacuteethum aacuterangri einkum meethal thorneirra nemenda sem eru nyacutekomnir til landsins Iacute thorn essu felst sveigjanleiki baeligethi hvaeth naacutemstiacutema og naacutemsefni snertir og einnig er nemandanum ekki gert aeth sitja iacute sama bekknum aftur hafi hann ekki naacuteeth hoacutepmiethuethu marki Iacute moumlrgum skoacutelum er innflytjendanemendum boethin stuethningskennsla og aethstoeth vieth heimanaacutem aeth skoacuteladegi loknum Stuethningur skoacutelastjoacutera er afar mikilvaeliggur thorn eim kennurum sem hafa meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir aeth gera THORNeim finnst einnig teymisvinna og stuethningur alls kennarahoacutepsins vera forsenda thorn ess aeth aacuterangur naacuteist iacute starfi thorn eirra meeth thornessa nemendur Faeligrni kennarans skiptir einnig skoumlpum um hvernig saacute stuethningur sem veittur er nyacutetist Sumir kennarar hafa farieth aacute naacutemskeieth innan skoacutelanna og fengieth thorn jaacutelfun og kennslu iacute thornviacute hvernig veita skal nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir eetha af innflytjendaaeligttum (eetha baeligethi) stuethning Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute nokkrum loumlndum (td Ungverjalandi) syacutena aeth tilfallandi og einstaklingsbundnir thornaeligttir ndash einkum viethhorf kennara faglegur sveigjanleiki og hagkvaeligmni ndash skipta skoumlpum thornegar kemur aeth thornviacute aeth meta hvort vel hafi tekist til vieth aethloumlgun innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir THORNaeth er undir starfsfoacutelkinu komieth og faglegri aacutebyrgeth og reynslu kennarana hversu vel nemendur falla inn iacute skoacutelasamfeacutelagieth Ef snemma er byrjaeth aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettu innflytjendabarna (td barna aacute aldrinum thorn riggja til fimm aacutera) stuethlar thornaeth aeth auknum tungumaacutelathornroska thorn eirra til framtiacuteethar Auk thorness staethfesta fraeligethimenn
45
aeth meeth thorn viacute aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettuna komi fyrr iacute ljoacutes hvort tviacutetyngd boumlrn seacuteu meeth seacuterkennsluthornarfir Sums staethar (td iacute Sviacutethornjoacuteeth) hafa rannsoacuteknarteymi moacutetaeth aacuteaeligtlun um hvernig hjaacutelpa skuli ungum boumlrnum aeth laeligra tungumaacutel THORNessi aacuteaeligtlun byggist aacute nyacutelegum rannsoacuteknum og koumlnnunum Mestu maacuteli skiptir aeth hvetja boumlrn til aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins og einnig sitt eigieth moacuteethurmaacutel hjaacutelpa boumlrnum aeth naacute goacuteethum toumlkum aacute tungumaacutelinu tala mikieth vieth thorn au og faacute thorn au sjaacutelf til aeth tala hlusta og vera jaacutekvaeligethur stuethla aeth samskiptum vieth fullorethna og jafnaldra raeligetha vieth boumlrnin skapa umhverfi sem er gefandi og hvetjandi vinna iacute litlum hoacutepum syacutena thorn viacute sem boumlrnin og aethstandendur thorn eirra hafa fram aeth faeligra aacutehuga Annars staethar (td iacute Zuumlrich iacute Sviss) syacutena niethurstoumlethur utanaethkomandi mats aeth iacutemynd fjoumllmenningarskoacutela verethi betri ef allir skoacutelar faacute stuethning vieth aeth takast aacute vieth aukinn fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum Baeligethi foreldrar og allur almenningur faacute betra aacutelit aacute thornessum skoacutelum allir nemendur ndash ekki bara thorn eir sem eru af innflytjendaaeligttum ndash oumlethlast betri menntun kennarar auka faeligrni siacutena til muna kennarar vinna betur saman iacute teymum og thornroacutea sameiginlega naacutemsaacuteaeligtlanir Iacute sumum loumlndum er thorn vermenningarlegum aethferethum beitt innan skoacutelanna til aeth efla feacutelagslega samkennd meethal nemenda og moumlrg tungumaacutel eru notueth iacute naacuteminu til aeth efla vitsmunalegan feacutelagslegan og tilfinningalegan thorn roska thorneirra Annars staethar (td iacute Portuacutegal) annast umsjoacutenarkennari viethkomandi nemanda oumlll uacuterraeligethi stuethning og naacutemsmat thornannig aeth oumlll thornau uacuterraeligethi sem koma nemandanum til goacuteetha eru samraeligmd Meeth einstaklingsaacuteaeligtlun er tungumaacutelaaethstoeth samraeligmd stuethningi sem nemandi faeligr vegna seacuterthornarfa THORNessi stefna er talin naacute til allra thorn aacutetta og stuethlar aeth goacuteethum starfshaacutettum thornegar unnieth er aacute einstaklingsgrundvelli 244 Goacuteethur aacuterangur thorn ar sem naacutem fer fram aacuten aethgreiningar iacute fjoumllmenningarlegum bekkjum
Varethandi aacuteaeligtlaeth eetha thorn egar framkvaeligmt mat aacute stuethningsaethferethum thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og innflytjendur aeth raeligetha er iacute flestum skyacuterslunum greint fraacute thornviacute aeth enda thornoacutett faacutear heildarrannsoacuteknir hafi farieth fram aacute thorn essu tviacutethornaeligtta sviethi hafi thorn oacute nokkrar minni haacutettar kannanir og matsskyacuterslur verieth gerethar aacute landsviacutesu eetha innan sveitarfeacutelaga Helstu kostir og gallar naacutemsumhverfis seacuterskoacutela eetha 46
skoacutela aacuten aethgreiningar iacute umfjoumlllun landanna um fjoumllmenningarlega bekki sem byggist aacute thorn essum koumlnnunum og matsskyacuterslum eru tilgreindir heacuter fyrir neethan Iacute fyrsta lagi hefur grundvallarreglunni um naacutem aacuten aethgreiningar verieth framfylgt meeth goacuteethum aacuterangri iacute moumlrgum skoacutelum thorn ar sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stunda sinn hverfisskoacutela aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum Iacutetreka ber aeth til aeth sliacutekur aacuterangur naacuteist thornurfa baeligethi naeliggileg viethboacutetaruacuterraeligethi og stuethningur vieth sliacuteka nemendur aeth vera fyrir hendi Einnig er mjoumlg mikilvaeliggt aeth naacutemskraacutein bjoacuteethi upp aacute fjoumllbreytni og innihaldi naacutems- og kennsluefni sem tekur mieth af reynsluheimi innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum naacutemsgreinum virethist kennsla iacute litlum hoacutepum einnig vera goacuteethur kostur Iacutehlutun moacuteethurmaacutelskennara eetha aethstoetharfoacutelks tviacutetyngdra kennara eetha seacuterkennara iacute samvinnu vieth umsjoacutenarkennara hefur reynst vel Stuethningur skoacutelastjoacutera og jaacutekvaeligtt viethhorf kennara skiptir einnig miklu maacuteli iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Jafnframt er mikilvaeliggt aeth kennarar hafi notieth goacuteethrar grunnmenntunar og fengieth starfsthornjaacutelfun Seacuterfraeligethingar hafa fagnaeth opinni umraeligethu iacute skoacutelum thornar sem kennarar vinna hver meeth oumlethrum og einnig meeth samtoumlkum stofnunum og fagfoacutelki utan menntageirans Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru uppi hugmyndir um aeth taka aeligtti aacute moacuteti fjoumllmenningarlegum hoacutepum iacute undirbuacuteningsbekkjum en ekki einungis nemendum af einu thornjoacuteetherni eetha tveimur Talieth er mikilvaeliggt aeth foacutelk af innflytjendaaeligttum seacute aeth stoumlrfum iacute skoacutelum Siacuteethast en ekki siacutest virethist afar mikilvaeliggt aeth siacutemat eetha moacutetandi mat fari stoumlethugt fram iacute skoacutelastofunni ndash til daeligmis meeth athugunum og naacutemsmoumlppum ndash auk staethlaethra proacutefa
25 Naacutemsmat2
Viacuteethast hvar er mikieth lagt upp uacuter thorn viacute aeth meta haeligfni tviacutetyngdra
bdquoNaacutemsmatldquo viacutesar til thorness hvernig kennarar eetha aethrir seacuterfraeligethingar safna kerfisbundieth og nota upplyacutesingar um frammistoumlethu nemenda ogeetha thornroska thorneirra aacute mismunandi sviethum (boacuteklegt naacutem hegethun eetha feacutelagslega thornaeligtti) Iacute thornessum kafla er baeligethi fjallaeth um grunnmat sem miethar aeth thornviacute aeth greina getu nemanda og hugsanlega seacuterkennsluthornarfir hans og moacutetandi mat (siacutemat) sem miethar aeth thornviacute aeth upplyacutesa kennara um naacutemsferli nemanda og vera thorneim leiethbeinandi um hvernig haga skuli kennslunni
47
2
nemenda iacute tungumaacuteli dvalarlandsins Og thorn ar meeth einnig thornoumlrf nemenda fyrir tungumaacutelastuethning aacute forskoacutelastigi eetha thornegar thorneir hefja skoacutelagoumlngu siacutena Tungumaacutelieth er forsenda thorness aeth nemendum vegni vel iacute naacutemi og viacuteetha um loumlnd er notaeth naacutemsefni thorn ar sem tungumaacutelakunnaacutetta thorneirra er jafnframt koumlnnueth Iacute oumlllum loumlndunum hafa verieth thornroacuteueth matstaeligki og proacutef sem loumlgueth eru aeth viethkomandi aethstaeligethum og notueth til aeth meta thorn roska nemenda grunnfaeligrni thorn eirra iacute naacutemi sem og til aeth greina seacuterkennsluthornarfir einstakra nemenda Flest thornessara taeligkja og proacutefa eru stoumlethlueth og fyrst og fremst aeligtlueth eintyngdum nemendum Sum thorn essara proacutefa eru thornyacutedd aacute yacute mis tungumaacutel en thornegar tungumaacutelaproacutef eru thornyacute dd veretha aacute thorneim breytingar ndash thorn au geta orethieth erfiethari (eetha auethveldari) en ella setningaskipan og beygingar oretha eru mismunandi milli tungumaacutela Einnig geta oreth eetha hugtoumlk verieth miserfieth eftir tungumaacutelum jafnvel thornoacutett thornau seacuteu augljoacuteslega soumlmu merkingar Og jafnvel thornoacutett efni seacute thornyacutett yfir aacute moacuteethurmaacutel nemanda getur menningarmunur aacute milli landa verieth hindrun iacute vegi og haft aacutehrif aacute proacutefniethurstoumlethur Iacute oumlethrum tilvikum aethstoethar tuacutelkur vieth matsferlieth annaethhvort thornyacuteethir hann ritaethan texta proacutefsins og meethfylgjandi leiethbeiningar eetha uacutetskyacuterir efni proacutefsins fyrir nemendanum til aeth menningarmunur og feacutelags- og efnahagslegir thorn aeligttir vefjist ekki fyrir honum Stundum eru foreldrar beethnir aeth annast sliacuteka tuacutelkun thorn oacute aeth mjoumlg hafi verieth gagnryacutent aeth einhver sem er mjoumlg tilfinningalega tengdur nemandanum seacute honum til aethstoethar Til aeth draga uacuter aacutehrifum tungumaacutels og menningar iacute matsferlinu eru sums staethar einnig notueth proacutef sem leyst er uacuter aacuten oretha til aeth meta vitsmunalega haeligfni nemanda Helsta vandamaacutelieth sem getieth er um iacute skyacuterslum yacute missa landa (td Danmoumlrk Finnland Grikkland Kyacutepur Sviacutethornjoacuteeth THORNyacuteskaland ) er aeth matstaeligkin eru ekki houmlnnueth eetha loumlgueth aeth nemendum af innflytjendaaeligttum og thornaeth veldur yacutemsum vandamaacutelum Seacuterfraeligethingar veretha aeth gaeligta iacutetrustu varkaacuterni thorn egar thorn eir tuacutelka niethurstoumlethur thornessara proacutefa Nemendur af innflytjendaaeligttum eiga ekki soumlmu moumlguleika aacute aeth naacute goacuteethum aacuterangri og nemendur fraacute dvalarlandinu vegna thorness aeth thorneir hafa ekki vald aacute tungumaacutelinu ogeetha annarri kunnaacutettu sem krafist er iacute proacutefinu Saacutelfraeligethileg proacutef eru sjaldan loumlgueth aeth thornoumlrfum innflytjendanemenda iacute Evroacutepu
48
Reacutett mat aacute einstaklingsbundnum thornoumlrfum nemenda er thornviacute alveg undir thorneim seacuterfraeligethingi komieth sem annast matieth og thorn ekkingu hans og haeligfni til aeth taka tillit til tviacutetyngi og fjoumllmenningarlegra thorn aacutetta thornegar proacutefieth fer fram og niethurstoumlethur thorness eru metnar Enda thornoacutett algengt seacute aeth fjoumlldi tviacutetyngdra nemenda seacute ruacutemlega 10 af heildarfjoumllda nemenda aacute landsviacutesu eru engar seacuterstakar reglur eetha kroumlfur varethandi menntun og kunnaacutettu seacuterfraeligethinga aacute thornessu sviethi Til aeth leysa uacuter thornes sum vanda er talieth bryacutent aeth iacute naacutemsmati seacute beitt heildstaeligethum aethferethum thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutems- og thornroskaferli thorn egar innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eru annars vegar Oft nota kennarar siacutemat og samraeligethur vieth nemendur og foreldra sem matstaeligki Naacutemsmarkmieth sem nemanda eru sett eru byggeth aacute grunnfaeligrni hans naacutemssoumlgu og aethstaeligethum hans iacute liacutefinu Iacute matsferlinu skipta thorn aeligr upplyacutesingar sem foreldrar og nemandinn sjaacutelfur veitir houmlfuethmaacuteli THORN egar thorn oumlrf er fyrir frekara mat leitar skoacutelinn aethstoethar hjaacute fjoumllfaglegum matsteymum Afla thorn arf upplyacutesinga hjaacute oumlllum kennurum sem koma aeth thorn viacute aeth kenna nemandanum (umsjoacutenarkennara fagkennara tungumaacutelakennara kennara iacute undir-buacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennara og seacuterkennara) Feacutelagsraacuteethgjafar og saacutelfraeligethingar koma einnig aeth matinu og greina seacuterkennsluthornarfir og naacutemserfiethleika Iacute sumum loumlndum ogeetha sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Finnlandi) velja sumir saacutelfraeligethingar aeth greina framfarir barnsins iacute oumlethru tungumaacuteli thorn ess og lyacutesa stundum einnig moacuteethurmaacutelskunnaacutettu thorn ess samhlietha hefethbundnum matsaethferethum Seacute thorn oumlrf fyrir naacutekvaeligmara mat til aeth haeliggt seacute aeth greina seacuterkennsluthornarfirnaacutemserfiethleika barnsins er saacute haacutettur hafethur aacute viacuteethast hvar aeth skoacutelinn viacutesar nemandanum ogeetha foreldrum hans til seacuterstakra stofnana sem annast mat greiningu og stuethning (td saacutelfraeligethi- og raacuteethgjafarthornjoacutenustu aacute sviethi menntamaacutela stuethningsmiethstoumlethva sjuacutekra- og uppeldisstofnana mats- og stuethningsmiethstoumlethva osfrv) Matieth fer fram aacute grundvelli aacutelitsgjafar fraacute skoacutelanum og foreldrunum auk athugana rannsoacutekna og proacutefana aacute barninu THORNaeth er framkvaeligmt af seacuterfraeligethingum (td saacutelfraeligethingum uppeldisfraeligethingum osfrv) sem veita skoacutelanum og foreldrunum upplyacutesingar og raacuteethgjoumlf um thorn roska barnsins og thorn ann stuethning sem thornaeth thornarfnast vegna seacuterthornarfa sinna
49
Iacute flestum loumlndum er thornaeth svo aeth thornegar nemandinn hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu eru foreldrarnir beethnir aeth leggja fram goumlgn um naacutemsferil hans iacute heimalandi siacutenu (skoacutelaskyacuterslur matsniethurstoumlethur osfrv) en flestir hafa glataeth thorn essum upplyacutesingum Iacute thorn eim tilvikum sem upplyacutesingar skortir eetha vafi leikur aacute um seacuterkennsluthornarfir nemanda thorn egar hann hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu fer fram naacutems- og saacutelfraeligethimat byggt aacute thorneim goumlgnum fraacute heimalandinu sem tiltaeligk eru ogeetha fleiri proacutefanir til aeth haeliggt seacute aeth greina haeligfni nemandans og aacutekveetha hvaetha stuethning hann thornarf Sums staethar td iacute Bretlandi (Englandi Skotlandi og Wales) eiga foreldrar reacutett aacute aeth aacutefryacuteja fyrir reacutetti ndash eetha einhverri annarri stofnun eetha samtoumlkum aacute sviethi seacuterkennslu- og foumltlunarmaacutela sem annast getur uacuterlausn deilumaacutela ndash ef thorneir saeligtta sig ekki vieth niethurstoumlethu viethkomandi yfirvalda varethandi seacuterkennsluthornarfir barnsins og uacuterraeligethi thornar aeth luacutetandi Verieth getur aeth viethkomandi yfirvoumlld neiti aeth framkvaeligma mat eetha leggja fram bdquoyfirlyacutesinguldquo um seacuterkennsluthornarfir thorn ar sem greint er fraacute thorneim seacuterstoumlku uacuterraeligethum sem barnieth thornarfnast iacute naacutemi siacutenu einnig getur verieth um aeth raeligetha thornau uacuterraeligethi sem loumlgeth eru til eetha aeth barnieth seacute sett iacute seacuterskoacutela Fjoumlldi thornjoacutenustuaethila og seacuterfraeligethinga koma aeth mati aacute nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Yfirleitt er thornaeth umsjoacutenarkennarinn sem fyrst kannar thorn arfir og getu nemendanna seacuterkennsluthornarfir eru greindar iacute samstarfi vieth seacuterkennara Oft tekur teymi sem samanstendur af oumlllum kennurunum sem koma aeth naacutemi nemanda af innflytjendaaeligttum thornaacutett iacute matsferlinu (kennari iacute undirbuacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennari kennari iacute tungumaacuteli dvalarlandsins seacuterkennari osfrv) Ef thorn oumlrf krefur geta einnig fleiri seacuterfraeligethingar (saacutelfraeligethingur hjuacutekrunarfraeligethingur feacutelagsraacuteethgjafi talkennari laeligknir osfrv) fraacute velferetharthornjoacutenustu sveitarfeacutelagsskoacutela eetha stuethningsmiethstoumlethvum tekieth thorn aacutett iacute matsferlinu Einnig er talieth mikilvaeliggt aeth foreldrar taki thorn aacutett iacute matsferlinu Ef thorn oumlrf krefur getur skoacutelinn raacuteethlagt nemanda og foreldrum hans aeth leita seacuter frekari aethstoethar hjaacute naacutemsmatsthornjoacutenustu endurhaeligfingarthornjoacutenustu utan skoacutelans heilsugaeligslu og feacutelagsthornjoacutenustu stuethningsmiethstoumlethvum greiningar- og raacuteethgjafarstoumlethvum stofnunum aacute sviethi seacuterkennslu osfrv
50
Siacuteethan er tekin aacutekvoumlrethun uacutet fraacute niethurstoumlethum uacuter matsferlinu oftast af viethkomandi skoacutelayfirvoumlldum iacute samraacuteethi vieth viethkomandi thornjoacutenustuaethila um thorn aacute seacuterkennslu og stuethning sem nemandinn thorn arfnast Siacuteethan er gereth aethgerethaaacuteaeligtlun thorn ar sem tilgreindur er saacute stuethningur sem viethkomandi nemandi thornarf aeth faacute Allt efni thornessa kafla er soacutett iacute upplyacutesingar uacuter svaeligethisskyacuterslunum og thornaeth syacutenir hve floacutekieth maacutel thornaeth er aeth greina tengsl milli seacuterthornarfa nemanda og thorn ess aeth hann seacute af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thorn aeligttir svo sem feacutelagslegur og menningarlegur bakgrunnur venjur og viethmiethanir truacutearbroumlgeth kynferethi efnahagslegar aethstaeligethur osfrv geta einnig haft marktaeligk aacutehrif aacute thornetta floacutekna samspil
51
3 YFIRLIT YFIR NIETHURSTOumlETHUR GREININGARVINNU
Greiningarvinna rannsoacuteknarinnar foacuter fram aacute grundvelli thorneirra niethurstaethna sem fengust af kynningum og umraeligethum sem fram foacuteru iacute thorneim sex heimsoacuteknum sem skipulagethar voru innan ramma verkefnisins aacute eftirfarandi stoumlethum Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Athornenu (Grikklandi) Pariacutes (Frakklandi) Brussel (Belgiacuteu) Amsterdam (Hollandi) og Varsjaacute (Poacutellandi) THORN riacuter meginthornaeligttir reacuteethu thornessu staetharvali a) THORN essi loumlnd buethust til aeth annast hagnyacutett greiningarstarf meethan heimsoacuteknir faeligru fram b) Landfraeligethileg staethsetning er til vitnis um aeth menning landanna og kennslufraeligethileg naacutelgun seacute af oacuteliacutekum toga c) Innflytjendahefeth ndash baeligethi var um raeligetha staethi meeth langri innflytjendahefeth og staethi thornar sem innflytjendamaacutel voru tiltoumllulega nyacutett fyrirbaeligri THORNessar heimsoacuteknir voru farnar iacute thorn eim tilgangi aeth sjaacute iacute raun hvernig aethstaeligethur innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir vaeligru iacute hinum yacutemsu skoacutelum iacute tengslum vieth hina fimm meginthornaeligtti rannsoacuteknarinnar Allir seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute gestgjafastarfinu houmlfethu aacuteethur fengieth upplyacutesingar um verkefnieth og thorn aacute fimm thorn aeligtti sem hoacutepurinn aeligtlaethi aeth greina og raeligetha vieth thornaacute um Allar heimsoacuteknirnar foacuteru fram aacute sama haacutett meeth kynningu aacute viethfangsefninu aacute vegum seacuterfraeligethinga iacute viethkomandi sveitarfeacutelagilandi kynningu heimamanna aacute staetharvali heimsoacuteknum og umraeligethum vieth seacuterfraeligethinga og iacute kjoumllfarieth umraeligethum og braacuteethabirgethagreiningum innan seacuterfraeligethingahoacutepsins THORNar sem allar heimsoacuteknirnar voru skipulagethar meeth sama haeligtti og meeth tilliti til thorn ess hve miklu maacuteli skiptir hverjir koma aeth naacutemi innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir var einn uacuter hoacutepi eftirtalinna aethila tilnefndur til thorn aacutetttoumlku iacute starfinu aacute hverjum staeth aethstandenda fagmanna annarra en kennara seacuterfraeligethinga fraacute matsstofnunum og stefnumoacutetandi aethila Aacuteethur en gereth verethur grein fyrir megineinkennum thorn eirra staetha sem heimsoacutettir voru er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth seacuterfraeligethingarnir aacute oumlllum thornessum stoumlethum voru afar jaacutekvaeligethir og vildu deila reynslu sinni
53
goacuteethum aacuterangri jafnt sem oacuteleystum vandamaacutelum meeth seacuterfraeligethingum annarra landa THORNeir syacutendu allir mikla faglega aacutebyrgeth
31 Kynning aacute thorn eim stoumlethum sem voru heimsoacutettir og helstu einkenni thorneirra Niethurstoumlethum heimsoacuteknanna verethur fylgt uacuter hlaethi meeth stuttri kynningu aacute thorn eim stoumlethum sem farieth var til aacutesamt nokkrum almennum upplyacutesingum Naacutenari upplyacutesingar sem og upplyacutesingar um thornaacute skoacutela og stofnanir sem heimsoacutettar voru iacute loumlndunum sex er aeth finna aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem upplyacutesingarnar um aethildarloumlndin eru wwweuropean-agencyorgagency-projects Upplyacutesingar um thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru er einnig aeth finna aftast iacute thornessari skyacuterslu 311 Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Fyrst var farieth til Malmouml THORN etta var eini staethurinn thorn ar sem seacuterfraeligethingarnir heimsoacutettu ekki stofnanir aacute sviethi menntamaacutela heldur raeligddu vieth kennara iacute almennum grunnskoacutelum ndash meeth nemendur aacute aldrinum sjouml til sextaacuten aacutera ndash og fagfoacutelk iacute stuethningsmiethstoumlethvum Saelignsku gestgjafarnir stoumlrfuethu allir iacute Rosengaringrd sem er uacutethverfi iacute Malmouml einni fjoumllmenningarlegustu borg Sviacutethornjoacuteethar thornar sem um 34 iacutebuacutea eru af innflytjendur THORNar er atvinnuleysi mikieth meethal innflytjenda Iacute Rosengaringrd getur thornaeth orethieth um 80 Iacute Sviacutethornjoacuteeth eru nemendur af innflytjendaaeligttum aethallega fraacute Miethausturloumlndum og loumlndum fyrrum Juacutegoacuteslaviacuteu Mikill fjoumlldi nemenda sem aeligttaethur er fraacute thorn eim sloacuteethum gengur iacute skoacutela iacute Rosengaringrd Enn fremur stunda aethallega boumlrn af innflytjendaaeligttum naacutem aacute forskoacutelastigi iacute Rosengaringrd Boethieth er upp aacute forskoacutelanaacutem fraacute sex aacutera aldri Menntastefna iacute Sviacutethornjoacuteeth einkennist af mikilli valddreifingu sveitarfeacuteloumlg hafa mikieth sjaacutelfraeligethi og reynslu iacute menntamaacutelum Iacute Malmouml leggur borgarstjoacutern til aukafjaacuterveitingu til styrktar iacutebuacuteum af erlendum uppruna Oumlllum nemendum og fjoumllskyldum thorn eirra stendur til boetha yacutemiss konar thorn joacutenusta hjaacute stofnunum sem iacute sumum tilvikum eru seacuterstaklega aeligtlaethar innflytjendum svo sem innflytjendaraacuteethi heilbrigethisstofnun fyrir yngstu boumlrnin heilbrigethisstofnun fyrir floacutettamenn og innflytjendur moacuteethurmaacutelsstoumlethvum osfrv Mikil aacutehersla er loumlgeth aacute thorn aacutetttoumlku foreldra en seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth thorn eir aeligttu stundum iacute samskiptaerfiethleikum vieth foreldrana thorn etta foacutelk aacutettar sig ekki alltaf aacute uppbyggingu og starfsemi skoacutelanna og menntakerfisins 54
THORNess vegna segjast nemendur og aethstandendur thorneirra stundum finna til einangrunar Annaeth vandamaacutel er aeth innflytjendur thornurfa aeth ganga iacute gegnum heillangt ferli aacuteethur en thorneir faacute dvalarleyfi iacute viethkomandi landi Hvaeth skoacutelana varethar kveetha loumlg aacute um aeth boumlrn og unglingar sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en saelignsku eigi reacutett aacute kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu iacute grunn- og framhaldsskoacutela Markmiethieth er aeth boumlrn og unglingar naacutei betra valdi aacute tungumaacutelinu og faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra meira um eigin menningu og hvaeth er liacutekt og oacuteliacutekt iacute hinum tveimur menningarheimum Auk thorn ess geta nemendur fengieth aethstoeth iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef thorn oumlrf krefur Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth stundum vaeligri erfitt aeth finna kennara sem talaethi viethkomandi tungumaacutel einkum ef um liacutetinn minnihlutahoacutep vaeligri aeth raeligetha Enn fremur loumlgethu thorneir aacuteherslu aacute aeth afar bryacutent vaeligri aeth kennsla og mat aacute nemendum faeligri fram aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum moacuteethurmaacutelinu og saelignsku THORNegar um oacuteliacuteka menningarheima er aeth raeligetha thorn arf aeth beita mismunandi aethferethum vieth kennslu og samskipti Kynna thornar menningarlega fjoumllbreytni iacute skoacutelunum og efla hana aacute jaacutekvaeligethan haacutett Reglan er suacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almennan skoacutela aeth undanskildum nemendum sem eru heyrnarskertir en thorneir faacute oftast seacuterstaka aethstoeth og gaeligtu thorn urft seacuterstoumlk uacuterraeligethi eetha naacutemsaacuteaeligtlun Nemendum sem eru meeth thorn roskahoumlmlun stendur til boetha seacuterstoumlk naacutemsaacuteaeligtlun thorn eir eru iacute seacuterbekkjum innan almennu skoacutelanna og faacute fyrst og fremst aethstoeth stuethningskennara og utanaethkomandi teyma innan veggja skoacutelastofunnar Stuethningsefni fyrir kennara og goacuteeth taeligki eru til staethar iacute skoacutelunum Kennarar og einnig seacuterfraeligethingar fraacute stuethningsmiethstoumlethvum kynntu thornaeth sem thorn eir toumlldu bryacutenast THORN ar aacute meethal aeth skjoacutet afskipti hefethu forgang aeth mikilvaeliggt og bryacutent vaeligri aeth eiga samstarf vieth foreldra samvinnu viethmeethal seacuterfraeligethinga iacute skoacutelanum og aeth gott andruacutemsloft skapaethist iacute skoacutelanum THORNeim var einnig ljoacutest aeth meeth thornviacute aeth beina foacutelki af innflytjendaaeligttum aacute sama svaeligethieth gaeligtu orethieth til seacuterstoumlk innflytjendagettoacute 312 Athornena (Grikkland) Naeligst var farieth til Athornenu thorn ar sem heimsoacutettur var einn grunnskoacuteli og einn framhaldsskoacuteli Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum fimm til sextaacuten aacutera Einnig var farieth iacute heimsoacutekn aacute eina matsstofnun Iacute grunnskoacutelanum voru alls 110 nemendur thorn ar af 40 af innflytjendaaeligttum Nokkrir uacuter siacuteetharnefnda hoacutepnum aacutettu vieth minni
55
haacutettar naacutemserfiethleika aeth etja Iacute framhaldsskoacutelanum voru 270 nemendur thorn ar af 25 af innflytjendaaeligttum og tveir thorn eirra voru meeth seacuterkennsluthornarfir Flestir nemendanna voru fraacute loumlndum utan ESB ndash svo sem Albaniacuteu Moldaviacuteu Uacutekraiacutenu Ruacutesslandi Afriacuteku Pakistan Sameinuethu arabiacutesku furstadaeligmunum og Tyrklandi ndash og einnig Ruacutemeniacuteu Poacutellandi og Buacutelgariacuteu Baeligethi grunn- og framhaldsskoacutelarnir eru nyacutebyrjaethir aeth taka aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjendanemenda fraacute yacutemsum loumlndum Oft er erfitt aeth aacutetta sig aacute thorn viacute hvaetha nemendur eru af innflytjendaaeligttum vegna thorness aeth thornessum fjoumllskyldum er frjaacutelst aeth taka upp griacutesk noumlfn Boethieth hefur verieth upp aacute thornann moumlguleika til aeth koma iacute veg fyrir mismunun af einhverju tagi og thornaeth virethist almennt koma seacuter vel fyrir thorn aacute sem eru vel aeth seacuter iacute griacutesku Baacuteethir skoacutelarnir voru opnir fyrir fjoumllmenningarlegum aacutehrifum og beitt var sveigjanlegum kennsluaethferethum Iacute grunnskoacutelanum var reynt aeth hafa samband vieth aethstandendur nemenda til aeth bjoacuteetha baeligethi thornaacute og boumlrnin velkomin Enn fremur feacutekk starfsfoacutelkieth thornann stuethning sem thornaeth thornurfti til aeth naacutem gaeligti farieth fram aacuten aethgreiningar THORN oacute aeth skoacutelarnir eigi aeth fylgja almennri naacutemskraacute gera kennararnir einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir alla nemendur Nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins stendur til boetha haeligg og sveigjanleg aacuteaeligtlun til aeth thorn eir geti laeligrt griacutesku Fyrstu aacutetjaacuten maacutenuethina fara nemendurnir ekki iacute nein skrifleg proacutef heldur eingoumlngu munnleg Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gangast undir naacutemsmat aacute seacuterstakri matsstofnun THORNessi stofnun veitir svo kennurum raacuteethgjoumlf um hvernig laga thorn arf naacutemskraacutena aeth thorn oumlrfum thorneirra Saacutelfraeligethingur veitir einnig stuethning sem og seacuterkennari sem kennir fyrst og fremst staeligrethfraeligethi og griacutesku suacute kennsla fer fram iacute fimm manna hoacutepum iacute seacuterstoumlkum skoacutelastofum og haacutemarkstiacutemafjoumlldi er tiacuteu klukkustundir Matsstofnunin sem heimsoacutett var hafethi nyacutelega tekieth til starfa Huacuten thornjoacutenar nemendum iacute 250 skoacutelum iacute Athornenu og thorn ar sinna aacutetjaacuten seacuterfraeligethingar thorn verfaglegri starfsemi Um er aeth raeligetha opinbera thornjoacutenustu sem heyrir undir menntamaacutelaraacuteethuneytieth og er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thornaeth er eins til tveggja aacutera biethlisti Allir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir njoacuteta sams konar thornjoacute nustu (griacuteskir nemendur jafnt sem nemendur af innflytjendaaeligttum) Verkefnum er thornoacute breytt og thornau eru aethloumlgueth oacuteliacutekum forsendum hvaeth varethar tungumaacutel og menningu THORN egar um er aeth raeligetha innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir gera seacuterfraeligethingarnir athuganir siacutenar innan veggja 56
heimilisins eetha iacute skoacutelanum og nota baeligethi oacuteformlegar aethferethir og thornoumlgul samskipti en einnig formleg proacutef THORN egar nemendur hafa gengist undir naacutemsmat iacute heimalandi siacutenu er niethurstaetha thorness stundum thornyacutedd yfir aacute griacutesku en nemendur eru einnig endurmetnir Siacuteethan er gereth aacuteaeligtlun um nyacutett naacutemsmat sem hefjast skal aeth thorn remur aacuterum liethnum Mat aacute nemendum af innflytjendaaeligttum fer aacutevallt fram iacute skoacutelanum Matsstofnunin er iacute samstarfi yfirleitt oacuteformlegu vieth foreldra skoacutela og menntamaacutelaraacuteethuneytieth Foreldrarnir faacute iacute hendur uacuterskureth um hvaeth thornaeth er sem barnieth thornarfnast og thorneim er iacute sjaacutelfsvald sett hvort thorneir afhenda hann skoacutelanum Seacuterfraeligethingarnir houmlfethu oreth aacute thorn viacute aeth aethstandendur skorti upplyacutesingar aacute eigin tungumaacuteli og aeth thornaeth gaeligti valdieth samskiptaerfiethleikum Samstarfieth milli skoacutelanna og matsstofnu-narinnar byggist aacute tilmaeliglum sem kennararnir faacute iacute hendur skoacutelunum er thorn oacute ekki skylt aeth fara aeth thorn essum tilmaeliglum Kennarar baacuteru iacute thornviacute sambandi stundum fyrir sig skorti aacute uacuterraeligethum eetha aeth thorneir vaeligru meeth of marga nemendur iacute bekknum Stofnunin sendir einnig tilmaeligli til menntamaacutelaraacuteethuneytisins um thornaeth hvers konar uacuterraeligethi thorn arf aeth veita nemendum og skoacutelum THORNoacute aeth vaxandi fjoumlldi nemenda meeth oacuteliacutekan menningarlegan bakgrunn vaeligri tiltoumllulega nyacutett viethfangsefni var suacute aacutebyrgeth sem skoacutelastjoacuternendur og kennarar syacutendu thornar aeth luacutetandi afar mikilvaeliggur og jaacutekvaeligethur liethur iacute starfi beggja skoacutelanna Sveigjanleg naacutemskraacute var tekin upp komieth var aacute samvinnu iacute naacutemi og samstarf var haft vieth aethra thornjoacutenustuaeth ila sem deildu meeth thorneim aacutebyrgethinni 313 Pariacutes (Frakkland)
THORNriethja heimsoacuteknin var farin til Pariacutesar iacute fjoacutera skoacutela aacute forskoacutela- og grunnskoacutelastigi Nemendurnir iacute thorn essum skoacutelum voru aacute aldrinum thornriggja til ellefu aacutera Iacute einum thorn essara skoacutela var seacuterstakur sameiningarbekkur (bdquoClasse drsquoInteacutegration Speacutecialiseacuteeldquo) Iacute honum er farieth eftir sameiningaraacuteaeligtlun thorn ar sem nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir er veittur stuethningur iacute almennum bekkjum og einnig seacuterstakur stuethningur thornar fyrir utan thornegar thornoumlrf krefur Skoacutelarnir fjoacuterir voru allir aacute sama svaeligethinu sem er svokallaeth forgangssvaeligethi iacute menntamaacutelum en thorn ar byacuter mikill fjoumlldi innflytjenda Griacuteetharmargar fjoumllskyldur eiga iacute fjaacuterhagslegum erfiethleikum og atvinnuleysi er mjoumlg mikieth Um 680 nemendur voru iacute thornessum skoacutelum og thorn ar af voru um 85 af innflytjendaaeligttum Flestir thornessara
57
nemenda voru fraacute Norethur- og Vestur-Afriacuteku aethallega fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum en einnig fraacute Asiacuteu og mun faeligrri voru fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Helmingur nemenda naut stuethnings seacuterkennara iacute skoacutelanum eetha feacutekk aethstoeth aacute sjuacutekra- eetha saacutelfraeligethistofnunum utan skoacutelans og toacutelf nemendur voru iacute sameiningarbekknum Yacutemiss konar friacutestundastarf var skipulagt innan skoacutelanna iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaethila aacute vegum sveitarfeacutelagsins eftir skoacutela eetha iacute skoacutelafriacuteum til aeth nemendur gaeligtu stundaeth friacutestundastarf sem fjoumllskyldur thorneirra gaeligtu ekki veitt thorneim Fjoumllskyldur sem buacutea vieth feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika faacute afslaacutett aacute allri sliacutekri starfsemi aacute vegum skoacutelans og thornurfa ekki aeth greietha fyrir haacutedegisvereth aacute skoacutelatiacutema THORN raacutett fyrir thornaeth fannst kennurum thorn essi fjaacuterhagslegi stuethningur ekki svara naeliggilega thorneim thornoumlrfum sem blasa vieth Skoacutelarnir eru iacute naacuteinni samvinnu vieth stofnun sem er aeth hluta til fjaacutermoumlgnueth af sveitarfeacutelaginu svokallaetha stuethnings- samstarfs- og rannsoacuteknarstofnun iacute thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi (Ethno-Psychology) THORNar starfar saacutelfraeligethingur aacutesamt fjoacuterum menningarmiethlurum og thorneir vinna aeth thorn viacute aeth skapa tengsl milli foreldra og skoacutela Starfsfoacutelk stofnunarinnar veitir starfsfoacutelki skoacutelans stuethning og thorn egar barn er meeth naacutemserfiethleika byacuteethur thornaeth foreldrunum aethstoeth siacutena THORNaeth hittir viethkomandi foreldra eetha aethstandendur iacute skoacutelanum tvisvar iacute maacutenuethi utan skoacutelatiacutema THORN ekking og skilningur aacute menningu foacutelksins er talinn vera meginforsenda thorn ess aeth haeliggt seacute aeth veita barninu fjoumllskyldu thorness og thorn ar af leiethandi einnig skoacutelanum sem bestan stuethning Vilji var fyrir thornaacutetttoumlku foreldra iacute skoacutelastarfinu Foreldrar voru fengnir til aeth koma aeth heimsoacutekninni og veittu afar mikilvaeliggar upplyacutesingar sem voumlrpuethu ljoacutesi aacute viethbroumlgeth nemenda Nemendur eru skraacuteethir iacute skoacutela (samkvaeligmt buacutesetu) Foreldrar geta ekki valieth iacute hvaetha skoacutela barnieth gengur Nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almenna skoacutela og thorneir sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja faacute thorn ann stuethning sem thorn eir thorn urfa hjaacute seacuterkennurum og oumlethrum seacuterfraeligethingum innan skoacutelans Nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute einfaldaethar kennslubaeligkur iacute skoacutelanum Um leieth og nemandinn naeligr tilsettu markmiethi er stuethningskennslu haeligtt en ef hann aacute aacutefram iacute erfiethleikum tekur skoacutelasaacutelfraeligethingur sem er iacute samstarfi vieth seacuterkennarann iacute skoacutelanum aeth seacuter aeth meta thornarfir nemandans meeth samthornykki foreldra Iacute thorn eim tilvikum sem skoacutelinn byacuteethur ekki upp aacute fullnaeliggjandi uacuterlausn eetha aethstandendur samthornykkja ekki thornaeth sem iacute boethi er getur feacutelags- eetha heilbrigethisthornjoacutenusta komieth aeth
58
maacutelinu utan skoacutelans THORN ar er tekieth aacute moacuteti aethstandendum aacutesamt nemandanum thorn arfir hans eru metnar og hann er tekinn iacute meethfereth (td ef hann er heyrnarskertur) Annars konar iacutehlutun fraacute utanaethkomandi aethilum stendur til boetha ef um hreyfihoumlmlun eetha saacutelraeligna erfiethleika er aeth raeligetha Einnig er til iacute daeligminu aeth nemandi seacute settur iacute seacuterbekk eftir aeth mat hefur farieth fram Franska er thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute kennslustundum og kennslubaeligkurnar eru aacute froumlnsku THORNar sem sumir nemendur eiga erfitt meeth aeth bjarga seacuter aacute froumlnsku eru svokallaethir undirbuacuteningsbekkir iacute faacuteeinum skoacutelum aacute svaeligethinu thornar sem markmiethieth er aeth nemendur naacutei betri toumlkum aacute tungumaacutelinu THORNar geta nemendur soacutett tiacutema iacute froumlnsku allt fraacute thorn rem maacutenuethum og upp iacute heilt aacuter aacuteethur en thorneir hefja skoacutelagoumlngu Ekki var talieth bryacutent aeth thorn eir laeligrethu moacuteethurmaacutel sitt jafnvel ekki af kennurum af innflytjendaaeligttum Svo virethist sem loumlgeth seacute meginaacutehersla aacute aeth foacutelk laeligri tungumaacutel dvalarlandsins Gott andruacutemsloft var riacutekjandi iacute skoacutelunum huacutesakynnin voru vel skipuloumlgeth og nemendur houmlfethu noacuteg plaacutess Starfsemi skoacutelanna var vandlega undirbuacutein og skipuloumlgeth iacute samraeligmi vieth thorn arfir nemenda Kennararnir greindu fraacute nokkrum bryacutenum vandamaacutelum aeth thornouml rf seacute fyrir haeligrri fjaacuterveitingu og meiri starfsthornjaacutelfun og aeth illa gangi aeth faacute kennara til starfa aacute svaeligethi sem hefur oreth aacute seacuter fyrir aeth vera bdquoerfittldquo 314 Brussel (Belgiacutea)
Iacute fjoacuterethu heimsoacutekninni var farieth iacute tvo froumlnskumaeliglandi skoacutela iacute Brussel ndash einn almennan grunnskoacutela og einn seacuterskoacutela ndash og iacute flaeligmskumaeliglandi matsstofnun Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum tveggja og haacutelfs aacuters og upp iacute fjoacutertaacuten aacutera gamlir Fyrir heimsoacuteknina aacutetti hoacutepurinn kost aacute aeth heyra tvaeligr daeligmisoumlgur aethra fraacute fjoumllskyldu og hina fraacute ungmennum af innflytjendaaeligttum og raeligetha vieth thornetta foacutelk Fram kom aeth erfitt vaeligri fyrir foreldra aeth faacute besta stuethning sem voumll er aacute fyrir barn sem er iacute seacuterkennslu thornannig aeth thornaeth geti stefnt aeth almennu naacutemi og einnig aeth yrethu thorn eir fyrir oacutebeinum fordoacutemum Viethhorf ungmennanna var aeth mestu leyti hieth sama en thornau aacutettu einnig iacute erfiethleikum meeth eigin sjaacutelfsmynd hvaetha menningarheimi thornau tilheyrethu Stundum fundu thornau fyrir houmlfnun baeligethi fraacute iacutebuacuteum dvalarlandsins og foacutelki af eigin thornjoacuteeth erni Iacute raun lifi thorn au iacute tveim oacuteliacutekum menningarheimum og fyrst thorn urfi thorn au sjaacutelf aeth laeligra aeth saeligtta sig vieth thornaeth ndash og siacuteethan aethrir
59
Almenni skoacutelinn var grunn- og framhaldsskoacuteli staethsettur aacute svaeligethi thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda var buacutesettur aethallega fraacute Norethur-Afriacuteku en einnig fraacute Asiacuteu og fraacute Evroacutepuloumlndum sem ekki voru aethilar aeth ESB Nokkrir innflytjendur voru fraacute Suethur-Ameriacuteku Mikieth tillit var tekieth til thornessara aethstaeligethna iacute skoacutelanum en thornar voru um 400 nemendur fraacute 57 loumlndum Starfraeligktir eru fimm bekkir sem eiga aeth bdquobruacutea biliethldquo fyrir nemendur sem nyacutekomnir eru til landsins THORNar geta thorneir stundaeth naacutem iacute allt aeth eitt aacuter thorn ar til thorn eir fara iacute vietheigandi bekk aacute siacutenu naacutemsstigi Nemendur geta skipt um bekk hvenaeligr sem er aacute skoacutelaaacuterinu THORNarna voru aacutettatiacuteu nemendur sem kunnu naacutenast ekki oreth iacute froumlnsku Tungumaacutelakunnaacutetta er thornaeth sem raeligethur mestu um hvernig bekkurinn er samsettur Svo virtist sem nemendur vaeligru ekki meeth neinar seacuterkennsluthornarfir heldur thorn yrftu einungis aethstoeth vieth tungumaacutelieth THORNeir toumlluethu hver sitt tungumaacutel og voru aacute mismunandi aldri og meeth mismikla skoacutelagoumlngu aeth baki Iacute grunnskoacuteladeildinni sem naacuteethi til thornriggja naacutemsstiga var einn kennari meethal starfsfoacutelksins sem annaethist thorn vermenningarlega kennslu Iacute framhaldsskoacuteladeildinni voru fimm naacutemsstig og kennararnir thornar voru allir franskir Andruacutemsloftieth var thornaeliggile gt nemendur og kennarar virtust aacutehugasamir Agi og fastar reglur fylgja hinum hefethbundnu kennsluaethferethum en er tekieth sem sjaacutelfsoumlgethum hlut iacute skoacutelastarfinu thornar sem aacutekveethieth vald og full virething fyrir fjoumllbreytileika fer saman Skoacutelinn toacutek thorn aacutett iacute tilraunaverkefni sem var kallaeth bdquotungumaacutel og menningldquo og gekk uacutet aacute aeth fella franska tungu aeth menningu naacutemsmanna af innflytjendaaeligttum Ef verkefnieth skilar jaacutekvaeligethum aacuterangri er aeligtlunin aeth vinna aeth thorn viacute iacute 80 skoacutelum til viethboacutetar iacute froumlnskumaeliglandi hluta Belgiacuteu Viethhorf kennara gagnvart fjoumllbreyttri menningu nemenda voru afar jaacutekvaeligeth THORNeir notuethu yacutemsar leiethir og kennslufraeligethilegar aethferethir til aeth kenna tungumaacutel dvalarlandsins og beittu einnig oumlllum hugsanlegum raacuteethum til aeth auethvelda samskiptin og naacutemsferlieth Leggja ber aacuteherslu aacute nokkur atriethi vieth val aacute naacutemsefni aeligtti aeth taka mieth af kunnaacutettu nemenda iacute tungumaacutelinu en einnig aldri thorneirra iacute sumum naacutemsgreinum kann aeth vera nauethsynlegt aeth nota texta sem lagaethir hafa verieth aeth thornoumlrfum nemenda meiri almenn samskipti og samvinna vieth jafnaldra iacute oumlethrum bekkjum gaeligti liacuteka orethieth til aeth auethvelda nemendum aeth skipta yfir iacute almenna bekki thorn egar thorn ar aeth kemur Jafnraeligethi og gott andruacutemsloft skapast thorn egar nemendur stunda saman naacutem iacute thorneim bekkjum sem aeligtlaeth er aeth bdquobruacutea billdquo og skoacutelinn uppfyllir hlutverk sitt
60
sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast fyrst Sliacutekt aeligtti einnig aeth gera foreldrum og fjoumllskyldum auethveldara um vik vieth aeth koma aeth skoacutelastarfinu Mikilvaeliggt er aeth tryggja aeth svigruacutem seacute til samraeligethna og aeth kennarar faacutei allan thornann stuethning sem thorneir thornurfa Iacute seacuterskoacutelanum foacuter fram starfsnaacutem aacute grunn- og framhaldsskoacutelastigi og thornar voru 300 nemendur Tilgreint var aeth 60 nemenda vaeligru af innflytjendaaeligttum Huacutesakynnin voru fremur ruacutemgoacuteeth en ekki haganlega innreacutettueth Nemendurnir aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvandamaacutel aeth etja og sumir voru liacutekamlega fatlaethir Enn fremur soumlgethu seacuterfraeligethingarnir aeth oft staeligethu tungumaacutelaerfiethleikar iacute vegi fyrir thorn viacute aeth haeliggt vaeligri aeth hafa naeligg samskipti vieth foreldra Iacute sumum tilvikum var einnig um samskiptavandamaacutel aeth raeligetha vieth innflytjendanemendur thorn viacute aeth oumlll kennsla foacuter fram aacute froumlnsku Til aeth sigrast aacute thorn essum erfiethleikum nota kennararnir myndabaeligkur Soumlmu erfiethleikar kunna aeth koma upp vieth mat aacute nemendum enda thornoacutett seacuterfraeligethingarnir seacuteu meethvitaethir um hver vandinn er Tekieth var fram aeth ekki vaeligri haft mikieth samband vieth almenna skoacutela Samtoumlkin VCLB Koepel (Vrije Centrum voor Leerlingenbegeleinding) eru samtoumlk stofnana sem annast raacuteethgjoumlf og stuethning vieth nemendur Helsta verkefnieth er aeth sinna samraeligma og styethja vieth hinar 48 svaeligethisstofnanir sem samtoumlkin naacute til en ekki eru houmlfeth bein samskipti vieth nemendur og foreldra Oumlll thorn joacutenusta aacute thornessum stofnunum er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thorn aeligr eru reknar og fjaacutermagnaethar af menntamaacutelaraacuteethuneyti flaeligmskumaeliglandi hluta landsins Svaeligethisstofnanirnar veita nemendum foreldrum kennurum og grunn-og framhaldsskoacutelum stuethning og raacuteethgjoumlf Markmieth VCLB-samtakanna er aeth efla skoacutela kennara og foreldra Miethaeth er aeth thornviacute aeth styrkja almennu skoacutelana gera raacuteethgjafarstarfieth skilvirkara leita fyrirbyggjandi aethferetha og naacute fram reacutettri greiningu skref fyrir skref ndash meeth thorn viacute aeth draga uacuter truflandi thorn aacutettum og leggja aacuteherslu aacute jaacutekvaeligethu thornaeligttina Samkvaeligmt starfsfoacutelkinu eiga baeligethi nemendur fraacute dvalarlandinu og nemendur af innflytjendaaeligttum vieth soumlmu vandamaacutel aeth etja thornegar thorneir buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur thornaeth sem kemur barni af innflytjendaaeligttum til goacuteetha kemur oumlllum boumlrnum til goacuteetha Engin seacuterstoumlk aacutehersla var loumlgeth aacute nemendur sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
61
315 Amsterdam (Holland) Fimmta heimsoacuteknin var farin til Amsterdam iacute tvo seacuterskoacutela aacute grunnskoacutelastigi einn seacuterskoacutela aacute framhaldsskoacutelastigi thorn ar sem starfsnaacutem fer fram aacute fimm mismunandi stoumlethum og iacute tvaeligr matsstofnanir Meethan aacute heimsoacutekninni stoacuteeth aacutetti hoacutepurinn thorness kost aeth hlusta aacute thorn ingmann iacute hollenska thorn inginu raeligetha um thornau vandamaacutel sem blasa vieth og hvaeth gera thorn yrfti til aeth koma iacute veg fyrir mismunun og tryggja betri naacutemsgaeligethi fyrir thornaacute nemendur sem liacutetils mega siacuten Meethal thorneirra vandamaacutela sem fjallaeth var um var skortur aacute leikskoacutelanaacutemi tungumaacutelakennslu og aukafjaacuterveitingu vegna nemenda sem eiga vieth tungumaacutelaerfiethleika aeth etja Iacute einum grunnskoacutelanum voru 320 nemendur aacute aldrinum thorn riggja til thornrettaacuten aacutera og um 70 thorneirra voru af innflytjendaaeligttum THORNar var aeth finna uacuterraeligethi fyrir nemendur meeth talroumlskun og tungumaacutelaerfiethleika og einnig gaacutetu 180 nemendur fengieth stuethning sem thornoacute foacuter fram iacute oumlethrum skoacutelum iacute Amsterdam Meginmarkmiethieth var aeth efla talthornroska og tungumaacutelakunnaacutettu nemenda Sumir nemendanna houmlfethu fyrst stundaeth naacutem iacute almennum skoacutela en verieth sendir iacute seacuterskoacutela vegna tungumaacutelaerfiethleika THORN oacute aeth sumir nemendur eigi afturkvaeligmt iacute hverfisskoacutelann sinn eru samt margir sem stunda allt sitt grunnskoacutelanaacutem iacute seacuterskoacutelanum Foreldrum er frjaacutelst aeth velja hvaetha skoacutela sem er fyrir barnieth en sliacutekt val er ekki alltaf auethvelt fyrir innflytjendur Aacute naeligstu misserum munu skoacutelarnir annast mat og aethstoetha vieth aeth finna thornann skoacutela sem hentar nemandanum best iacute samraacuteethi vieth foreldra hans Sem kennsluefni notar skoacutelinn alls kyns sjoacutenraeligna hluti Oumlllum hugsanlegum raacuteethum er beitt til aeth auka orethaforetha nemenda og auethvelda samskipti vieth fjoumllskyldur thorneirra Skoacutelinn var iacute naacutenu samstarfi vieth almennu skoacutelana thornar sem iacute boethi var starfsthornjaacutelfun stuethningur og eftirfylgnithornjoacutenusta Seacuterfraeligethingarnir loumlgethu aacuteherslu aacute mikilvaeliggi thorness aeth mat faeligri fram eins fljoacutett og unnt vaeligri og iacute kjoumllfar thorn ess yrethi gripieth til vietheigandi raacuteethstafana Iacute hinum grunnskoacutelanum voru 153 nemendur aacute aldrinum fjoumlgurra til toacutelf aacutera Nemendur iacute thornessum skoacutela aacutettu vieth alvaralega naacutemserfiethleika aeth etja og mikil samskiptavandamaacutel (td einhverfu) 85 thornessara nemenda voru af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Afriacuteku Asiacuteu og nokkrir fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Fjoumlrutiacuteu nemendur stunduethu naacutem iacute almennum bekkjum Skoacutelinn aethstoethar foreldra vieth aeth velja 62
grunnskoacutela thorn ar sem barnieth getur stundaeth naacutem iacute grennd vieth heimili sitt og boethieth er upp aacute stuethning og eftirlit annars staethar fraacute Iacute thorneim tilvikum sem nemendur meeth einhverfu stunduethu naacutem iacute almennum skoacutelum fengu kennarar thornar starfsthornjaacutelfun hjaacute seacuterkennurum Kennarar faacute greitt fyrir sliacutek verkefni Iacute skoacutelanum var starfaeth bdquoaacuten aethgreiningarldquo iacute thorn eim skilningi aeth nemendur meeth einhverfu voru settir iacute blandaetha hoacutepa THORNeir voru ekki iacute seacuterhoacutepum allir nemendur fylgdu einstaklingsaacuteaeligtlun Uacutethugsaeth var hvernig samskiptum aacuten orethaliacutekamstjaacuteningu skyldi beitt og sami haacutettur hafethur aacute alls staethar innan skoacutelans Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute thornaacutetttoumlku foreldra iacute oumlllu skoacutelastarfinu ndash naacutemi jafnt sem friacutestundastarfi osfrv Ef thornoumlrf var aacute voru tuacutelkar fengnir til aeth aethstoetha kennara og foreldra iacute samskiptum siacutenum Einnig var notueth svokoumlllueth bdquoskilaboethaboacutekldquo til aeth auethvelda kennurum nemendum og foreldrum aeth hafa samskipti En thornraacutett fyrir allt komu sum boumlrnin ekki iacute skoacutelann heldur voru heima Ekki virtist loumlgeth nein aacutehersla aacute aeth kenna nemendum moacuteethurmaacutel sitt iacute skoacutelanum thorn oacute aeth thorn riacuter starfsmenn thornar vaeligru af innflytjendaaeligttum En mikieth var lagt upp uacuter thornviacute aeth nemendur aethloumlguethust menningu dvalarlandsins Kennsla iacute framhalds- og starfsnaacutemsskoacutelanum foacuter fram aacute fimm stoumlethum THORN ar var tekieth aacute moacuteti ungmennum meeth minni haacutettar naacutemserfiethleika sem oft tengdust hegethunarvanda Iacute skoacutelanum voru 300 nemendur aacute aldrinum toacutelf aacutera til tviacutetugs Stoacuter hluti nemenda (yfir 80) iacute skoacutelanum var af innflytjendaaeligttum Iacute einum skoacutelanna var aacuteberandi mikieth af nemendum fraacute Suacuteriacutenam sem aacute aacuterum aacuteethur var hollensk nyacutelenda Flestir thorn essara nemenda gaeligtu gengieth iacute almenna skoacutela ef thorn eir fengju stuethning Seacuterfraeligethingar greindu fraacute thorn viacute aeth oft kaeligmi alvarlegur menningarskortur iacute veg fyrir aeth nemendur naeligethu toumlkum aacute tungumaacutelinu Hafa thorn arf meira eftirlit meeth thornessum nemendum thorn eir thornurfa aeth faacute kennslu iacute naacutemsgreinum sem thorneir skilja og stunda hagnyacutetara naacutem Einstaklingsbundin naacutemskraacute er loumlgueth aeth getu nemenda Eftir fjoumlgurra aacutera skoacutelagoumlngu fara thorn eir svo reglubundieth iacute starfsthornjaacutelfun iacute fyrirtaeligkjum Gott andruacutemsloft var aacute thorn essum stoumlethum reglur voru skyacuterar og thorneim var fylgt og umhverfieth virtist vera oumlruggt Kennararnir voru mjoumlg aacutehugasamir og syacutendu hverjum einasta nemanda mikla athygli thorneir unnu jafnvel iacute friacutetiacutema siacutenum Efni og buacutenaethur var lagaethur aeth thornoumlrfum
63
Beitt var vel skipuloumlgethum og hagnyacutetum aethferethum vieth aeth koma unga foacutelkinu uacutet iacute atvinnuliacutefieth og tengslin vieth vinnumarkaethinn voru goacuteeth Greint var fraacute thornviacute aeth misjafnlega gengi aeth eiga samskipti vieth foreldra Iacute nokkrum skoacutelum var mikieth lagt upp uacuter samskiptum vieth aethstandendur nemenda en svo var ekki alls staethar Foreldrar iacute thorneim skoacutela sem var meeth flesta nemendur fraacute Suacuteriacutenam soumlgethust veretha fyrir mikilli mismunun iacute samfeacutelaginu Nemendum sem aacutettu seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en hollensku var boethieth upp aacute seacuterstoumlk tungumaacutelanaacutemskeieth iacute skoacutelunum Takmarkaeth samband virtist vera haft vieth almenna skoacutela Mats- og endurhaeligfingarstofnanirnar tvaeligr houmlfethu fyrst og fremst meeth thornaacute nemendur aeth gera sem aacutettu vieth alvarleg feacutelagsleg vandamaacutel og hegethunarvanda aeth etja Meirihluti thorn eirra var af innflytjendaaeligttum ndash flestir fraacute Norethur-Afriacuteku Nokkrir thorneirra houmlfethu komist iacute kast vieth loumlgin Iacute thornessum stofnunum var markmiethieth fyrst og fremst thornaeth aeth kynnast fortiacuteeth thornessara ungmenna skipuleggja eftirlit iacute tiltekinn tiacutema iacute samraacuteethi vieth thorn au sjaacutelf og undirbuacutea thorn au undir aeth fara uacutet aacute vinnumarkaethinn Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute samstarf vieth aethstandendur og fengnir voru thornyacuteethendur ogeetha tuacutelkar til aeth haeliggt vaeligri aeth kanna vieth hvaetha aethstaeligethur fjoumllskyldan lifethi 316 Varsjaacute (Poacutelland) Iacute sjoumlttu heimsoacutekninni var farieth iacute fimm almenna skoacutela iacute Varsjaacute ndash tvo grunnskoacutela og thorn rjaacute framhaldsskoacutela ndash og til samtaka sem annast lagalega iacutehlutun Grunnskoacutelarnir voru reknir af hinu opinbera en ekki framhaldsskoacutelarnir Yfir 700 nemendur aacute aldrinum sex til fjoacutertaacuten aacutera voru iacute grunnskoacutelunum tveim Iacute oumlethrum skoacutelanum voru 35 nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu og Norethur-Kaacutekasus Fjoumlldi nemenda af innflytjendaaeligttum var mjoumlg breytilegur vegna thorn ess aeth algengt er aeth Poacutelland seacute aetheins viethkomustaethur fjoumllskyldur komi thornangaeth tiacutemabundieth og yfirgefi svo landieth Tungumaacutelaerfiethleikar voru helsta vandamaacutel thornessara nemenda sem og skaethlegar afleiethingar striacuteethsaacutetaka sem thorn eir houmlfethu upplifaeth Boethieth var upp aacute kennslu iacute poacutelsku tvisvar iacute viku aacute vegum skoacutelayfirvalda iacute borginni Skoacutelinn var iacute samstarfi vieth samtoumlkin sem annast lagalega iacutehlutun iacute tengslum vieth tilraunaverkefnieth bdquofjoumllmenningarlegur skoacutelildquo sem stutt er af skrifstofu menntamaacutela iacute Varsjaacute Markmiethieth var aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth aethlagast skoacutelasamfeacutelaginu THORNarna var aeth stoumlrfum aethstoetharmaethur 64
fraacute Tsjetsjeniacuteu sem annaethist menningarmiethlun og tuacutelkun og kenndi nemendum einnig moacuteethurmaacutel sitt Sliacutekt var talieth mikilvaeliggt fyrir menningarlega sjaacutelfsmynd nemenda og frekari aethloumlgun thorn eirra Iacute thornessum skoacutelum hafa engir nemendur verieth greindir meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute hinum grunnskoacutelanum voru um 10 nemenda af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Viacuteetnam Enginn thorn eirra var meeth seacuterkennsluthornarfir thorn vert aacute moacuteti gekk thorneim mjoumlg vel iacute skoacutelanum Foreldrar voru reiethubuacutenir til aeth greietha fyrir aukatiacutema fyrir boumlrn siacuten ef thornau houmlfethu thornoumlrf fyrir thornaeth Framhaldsskoacutelarnir voru nyacuteteknir til starfa og var kennslustefnan iacute thorneim mjoumlg iacute anda hlutaetheigandi kennara eetha stjoacuternmaacutelamanna iacute landinu Iacute tveimur thorn essara skoacutela voru 420 nemendur aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera THORN rjaacutetiacuteu nemendur voru floacutettamenn fraacute Tsjetsjeniacuteu og oumlethrum loumlndum iacute Asiacuteu og Afriacuteku 27 nemendur voru af innflytjendaaeligttum Tveir nemendur voru fatlaethirmeeth seacuterkennsluthornarfir Foreldrar og kennarar stoacuteethu sameiginlega aeth rekstri skoacutelanna Nemendur thorn urfa aeth thorn reyta inntoumlkuproacutef iacute thorn essa skoacutela thorn oacute ekki thorneir sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Foreldra greietha skoacutelagjoumlld 6 af thorneim renna iacute laacutenveitingar til nemenda sem buacutea vieth erfiethan fjaacuterhag Innan vieth 10 nemenda thorn urfa ekki aeth greietha skoacutelagjoumlld Hluti styrkveitinga til skoacutelanna kemur fraacute yfirstjoacutern menntamaacutela Meginmarkmiethieth var aeth kenna nemendum aeth lifa iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi og hvetja thorn aacute til aeth hafa jaacutekvaeligtt viethhorf til annarrar menningar og umhverfis Foreldrarnir syacutendu kennurunum mikla samstoumlethu Allir deildu meeth seacuter aacutebyrgethinni kennarar nemendur og foreldrar Tvaeligr af thorneim leiethum sem skoacutelarnir foacuteru var aeth hafa aethstoetharkennara aeth stoumlrfum og beita moacutetandi matisiacutemati Nemendur fengu aukatiacutema iacute poacutelsku eetha oumlethrum greinum um leieth og ljoacutest var aeth thorneir thornyrftu aacute thornviacute aeth halda Nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu fengu kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu Iacute thornrieth ja framhaldsskoacutelanum voru 103 nemendur aacute aldrinum sextaacuten til niacutetjaacuten aacutera Niacuteu nemendur voru af innflytjendaaeligttum Enginn nemendanna var meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute thorn essum skoacutela sem og baacuteethum hinum framhaldsskoacutelunum var markmiethieth thornaeth aeth gera nemendur aeth virkum thorn egnum iacute fjoumllmenningarlegu lyacuteethraeligethislegu nuacutetiacutemasamfeacutelagi Samtoumlkin sem heimsoacutett voru og annast lagalega iacutehlutun eru frjaacutels feacutelagasamtoumlk sem veita foacutelki sem byacuter vieth einangrun og mismunun
65
thorne innflytjendum floacutettamoumlnnum og haeliglisleitendum lagalega aethstoeth thornviacute aeth kostnaetharlausu Samtoumlkin koma fram sem fulltruacutear thornessa foacutelks gagnvart yfirvoumlldum thorn au veita thorn eim einnig tuacutelkathornjoacutenustu Samtoumlkin toacuteku fullan thornaacutett iacute tilraunaverkefninu aacutesamt einum grunnskoacutela eins og fram kom heacuter fyrir framan og stuethningsaethili aacute thorn eirra vegum aethstoethaethi nemendur vieth aeth aethlagast feacutelagslega og laeligra tungumaacutelieth
32 Almennar athugasemdir Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast oacuteliacutekum starfshaacutettum skiptast aacute skoethunum og raeligetha vieth fagfoacutelk aacute thornessu sviethi sem og vieth fjoumllskyldur og siacuteethast en ekki siacutest aeth varpa ljoacutesi aacute tiltekin atriethi Oacutegerningur er aeth gera grein fyrir niethurstoumlethum thorn essara samraeligethna iacute smaacuteatriethum en heacuter aacute eftir er samantekt aacute thorneim meginmaacutelefnum sem voru til umraeligethu baeligethi iacute samraeligethum vieth fagfoacutelkieth og innan hoacutepsins THORNau eru sett fram iacute samraeligmi vieth thornaacute fimm thornaeligtti sem rannsoacuteknin snyacutest um og snerta aetheins thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru 321 Markhoacutepur
Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast yacutemsum aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum annars vegar skoacutelum iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum og hins vegar skoacutelum iacute loumlndum sem nyacutelega eru farin aeth taka aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute oumlethrum riacutekjum af efnahagslegum og poacutelitiacuteskum aacutestaeligethum Aacute thorn essum stoumlethum var foacutelk fraacute yacutemsum loumlndum Aetheins iacute einum skoacutela var meiri hluti nemenda fraacute fyrrum nyacutelenduriacuteki dvalarlandsins Fagfoacutelk aacute oumlllum thorn essum stoumlethum virtist sem nyacutejum nemendum af innflytjendaaeligttum faeligri fjoumllgandi THORNessi tilfinning var fremur fyrir hendi iacute loumlndum thornar sem engin hefeth var fyrir innflytjendum Ekki virethist litieth aacute menningarlega fjoumllbreytni aacute neikvaeligethan haacutett iacute thornessum skoacutelum Almennt riacutekir jaacutekvaeligtt viethhorf iacute skoacutelunum og kennararnir reyna aeth varpa ljoacutesi aacute thorn au gildi sem berast meeth nyacutejum menningarstraumum til dvalarlandsins thorn oacute aeth fjoumllbreytni tengist liacuteka stundum vandamaacutelum bdquosem thornarf aeth leysaldquo THORNetta var mest aacuteberandi iacute skoacutelum sem staethsettir voru aacute svaeligethum thorn ar sem meirihluti iacutebuacuteanna voru innflytjendur og thorn ar sem foacutelk byacuter yfirleitt vieth erfiethar aethstaeligethur baeligethi feacutelagslega og fjaacuterhagslega Sumir kennaranna soumlgethust einnig eiga erfitt meeth aeth takast aacute vieth thorn aeligr nyacuteju aethstaeligethur sem thorn eir staeligethu frammi fyrir iacute starfi siacutenu
66
322 Fyrirliggjandi goumlgn Hvaeth goumlgnum viethviacutekur thornarf aeth liacuteta til tveggja atrietha hvar skoacutelarnir eru staethsettir og hverrar gerethar thorn eir eru Iacute skoacutelum sem staethsettir eru aacute svaeligethum thornar sem stoacuter hluti iacutebuacutea eru innflytjendur var hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum haacutett allt aeth 85 (eetha jafnvel enn haeligrra) Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth vieth sliacutekar aethstaeligethur gaeligtu orethieth til bdquogettoacuteldquo eetha bdquoskoacutelar thornar sem innflytjendur vaeligru iacute algjoumlrum meirihlutaldquo THORNessir skoacutelar voru yfirleitt staethsettir iacute faacutetaeligkrahverfum Tegund skoacutela sem nemendur voru settir iacute ndash almennir skoacutelar eetha seacuterskoacutelar ndash er annaeth atriethi sem huga thorn arf vandlega aeth iacute thornessari skyacuterslu thorn viacute aeth aetheins var aflaeth upplyacutesinga iacute faacuteeinum skoacutelum Iacute almennu skoacutelunum sem heimsoacutettir voru burtseacuteeth fraacute thornviacute hvort margir eetha faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum stunduethu thornar naacutem voru faacuteir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute samanburethi vieth (augljoacutesan) fjoumllda sliacutekra nemenda iacute seacuterskoacutelum Iacute almennu skoacutelunum var nemendum veittur stuethningur vieth aeth aethlagast aethstaeligethum meeth aethstoeth seacuterhaeligfethra starfsmanna og yacutemissa thornjoacutenustuaethila aacute thornviacute sviethi Ef skoacutelinn gat ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir nemenda meeth tiltaeligkum uacuterraeligethum voru thorneir fluttir iacute seacuterskoacutela Hlutfall nemenda sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelunum var milli 60 og 80 af heildarfjoumllda nemenda Starfsfoacutelkieth gerethi seacuter grein fyrir aethstaeligethum Sums staethar voru seacuterskoacutelarnir iacute samstarfi vieth almennu skoacutelana og veittu nemendum stuethning til aeth thorneir gaeligtu verieth aacutefram iacute almennum skoacutela thornoacute aeth almennt vaeligri maacutelum ekki hagaeth thornannig Seacuterskoacutelarnir toacuteku fyrst og fremst vieth nemendum sem aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvanda aeth etja 323 Naacutemsuacuterraeligethi
Flestir thorneir skoacutelar og thornjoacutenustuaethilar sem heimsoacutettir voru voru reknir aacute vegum hins opinbera og aacuten endurgjalds Einn staethur var thornoacute undanskilinn Mismunandi var hvernig skoacutelarnir voru fjaacutermagnaethir og foacuter thornaeth eftir aethstaeligethum iacute hverju landi fyrir sig yacute mist voru thorneir riacutekisreknir eetha reknir aacute vegum sveitarfeacutelaga eetha jafnvel skoacutelakerfisins Aeth oumlethrum kosti voru skoacutelar fjaacutermagnaethir af einkaaethilum Nemendur af innflytjendaaeligttum og aethstandendur thorn eirra njoacuteta soumlmu reacutettinda og aethrir landsmenn Seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute heimsoacuteknunum loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth mannreacutettindi
67
nemenda og aethstandenda thorn eirra vaeligru virt og aeth barist vaeligri gegn mismunun THORN oacute var fjallaeth um nokkur maacutel thorn ar sem um hugsanlega mismunun var aeth raeligetha Foreldrum er ekki alltaf frjaacutelst aeth velja um skoacutela fyrir boumlrn siacuten og jafnvel iacute loumlndum thornar sem valieth er frjaacutelst kann aeth vera bdquovikieth fraacute thorn viacuteldquo vegna samskiptaoumlrethugleika milli foreldra og viethkomandi thornjoacutenustu aethila THORN annig getur of moumlrgum nemendum af innflytjendaaeligttum verieth beint aacute sama staethinn eetha iacute einhvers konar seacuterskoacutela Foreldrarnir soumlgethust einnig oft finna til einangrunar og aeth landsmenn litu ekki aacute thornaacute sem hluta af thornjoacuteethinni Ef thornoumlrf krefur geta innflytjendur fengieth fjaacuterhagsaethstoeth aukalega eins og aethrir iacutebuacutear iacute landinu eiga kost aacute Iacute sumum tilvikum er kostnaethur svo sem vegna skoacutelamaacuteltiacuteetha niethurgreiddur aeth hluta til eetha alveg fyrir fjoumllskyldur sem buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur Kennarar greindu thornoacute fraacute thorn viacute aeth ekki fengist naeliggilegar styrkveitingar fyrir oumlllu thorn viacute sem nemendur thornoumlrfnuethust THORNetta kom fyrst og fremst fram hjaacute kennurum iacute thorneim skoacutelum sem staethsettir voru iacute faacutetaeligkrahverfum og virtist eiga vieth um alla nemendur en ekki bara thornaacute sem eru af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thornjoacutenustuaeth ilar koma aeth maacutelum og eru iacute samstarfi vieth skoacutelana THORNjoacutenustan fer eftir thorn viacute hverrar gerethar skoacutelinn er en yfirleitt er um heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustu aeth raeligetha Iacute Pariacutes var thornannig fyrirkomulag aeth seacuterstoumlk stofnun aacute sviethi thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi var aeth stoumlrfum og iacute Malmouml var stuethningsteymi til taks fyrir skoacutelana Samstarf milli skoacutela og thornjoacutenustuaeth ila virtist einnig oft vera oacuteformlegt Fagfoacutelkieth iacute skoacutelunum benti aacute thorn oumlrfina fyrir aukieth samstarf vieth annars konar stofnanir eetha samtoumlk svo sem thornjoacute ethernissamtoumlk THORNaeth lagethi einnig aacuteherslu aacute aacutevinninginn af thorn viacute aeth faacute til lieths vieth sig foacutelk af yacutemsu thornjoacuteetherni fraacute oacuteliacutekum menningarsvaeligethum THORNaeth var ekki einungis af praktiacuteskum aacutestaeligethum ndash til aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum og auethvelda samskipti vieth foreldra ndash heldur einnig til aeth oumlethlast betri skilning aacute thorn viacute hvernig tekist er aacute vieth foumltlunseacuterkennsluthornarfir iacute oumlethrum menningarheimum Samskipti vieth foreldra og aethkoma thorn eirra aeth allri aacutekvarethanatoumlku varethandi barnieth var augljoacuteslega forgangsmaacutel hvarvetna Kennurum var thorn oacute ljoacutest aeth vegna tungumaacutelaerfiethleika voru alvarleg samskiptavandamaacutel til staethar 324 Stuethningsaethferethir
Iacute oumlllum skoacutelunum sem heimsoacutettir voru hefur verieth komieth upp yacutemiss konar aethferethum til aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth 68
aethlagast aethstaeligethum Kennararnir gerethu seacuter ljoacutest mikilvaeliggi thorn ess aeth nemendur laeligrethu viethkomandi tungumaacutel eins fljoacutett og unnt vaeligri einkum thorneir sem nyacutekomnir voru til landsins og aeth thorneir naeligethu goacuteethum toumlkum aacute thorn viacute Eins og kennararnir bentu aacute gegna skoacutelarnir lykilhlutverki sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast og thorn ar sem frekari aethloumlgun innflytjenda aeth samfeacutelagi dvalarlandsins hefst Samkvaeligmt kennurunum iacute thorn eim skoacutelum sem heimsoacutettir voru var meginmarkmiethieth aeth sigrast aacute tungumaacutelaerfiethleikum meeth oumlllum tiltaeligkum raacuteethum Iacute sumum skoacutelum voru seacuterstakir bekkir til aeth bruacutea bil fyrir nemendur sem thorn arfnast tungumaacutelakennslu iacute tiltekinn tiacutema aacute nokkrum stoumlethum var boethieth upp aacute kennslu aacute tveim tungumaacutelum annars staethar var iacute boethieth upp aacute stuethningskennslu iacute helstu naacutemsgreinunum ndash einnig aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Algengt var aeth kennslubaeligkur vaeligru aacute einu tungumaacuteli en einnig var beitt yacutemsum kennsluaethferethum notaethar voru myndir einfaldaethar baeligkur osfrv Flestir kennaranna soumlgethust vinna eftir sveigjanlegri naacutemskraacute og iacute sumum skoacutelum houmlfethu verieth gerethar einstaklingsaacuteaeligtlanir Allir loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth gaeligtt vaeligri aeth thornoumlrfum hvers nemanda fyrir sig THORNann aacuterangur sem naacuteethist iacute skoacutelunum maacutetti aeth miklu leyti thornakka jaacutekvaeligethu viethhorfi kennara enda thornoacutett thorneir bentu aacute yacutemislegt sem betur maeligtti fara ekki siacutest aeth thornoumlrf vaeligri fyrir starfsthornjaacutelfun THORNraacutett fyrir hieth goacuteetha starf sem unnieth var iacute skoacutelunum voru thorn oacute enn spurningar sem biethu svara svo sem
bull Hvernig aacute aeth draga skyacuter moumlrk milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemserfiethleika
bull Aeth hve miklu leyti tryggja almennir skoacutelar stuethning vieth nemendur og aeth hve miklu leyti sjaacute seacuterskoacutelar um aeth aethstoetha nemendur vieth aeth snuacutea aftur iacute siacutena hverfisskoacutela thorn ar sem thorneir geta stundaeth almennt naacutem
bull Aeth hve miklu leyti nota skoacutelarnir aacutereiethanleg taeligki til aeth greina raunverulegar thorn arfir nemenda og sjaacute thorn eim siacuteethan fyrir thorneim stuethningi sem thorneir thornarfnast
325 Naacutemsmat Matsstofnanirnar voru aacute vegum hins opinbera og veittu gjaldfrjaacutelsa thornjoacutenustu THORNangaeth gaacutetu nemendur foreldrar kennarar og skoacutelar
69
leitaeth Meginmarkmieth thorn eirra var aeth greina thorn arfir nemenda veita upplyacutesingar og leiethbeina foreldrum um thorn arfir barnsins og efla og styethja starfsemi almennu skoacutelanna Seacuterfraeligethingar fraacute thornessum stofnunum minntust aacute mikilvaeliggi thorn ess aeth gerethar vaeligru fyrirbyggjandi raacuteethstafanir og hvernig thorn eir kaeligmu aeth thorn viacute aeth aethstoetha starfsfoacutelk skoacutelanna iacute thorn eim efnum Sem daeligmi um fyrirbyggjandi aethgerethir maacute nefna tvaeligr stofnanir sem eru iacute samstarfi vieth seacuterfraeligethinga aacute loumlgfraeligethisviethi thornegar um er aeth raeligetha ungmenni sem eiga vieth alvarleg hegethunarvandamaacutel aeth etja Aacute annarri stofnuninni eru aeth stoumlrfum menningarmiethlarar og thorn ar hafethi verieth komieth aacute tveggja maacutenaetha eftirlitsaacuteaeligtlun meeth thornessum ungmennum Enda thorn oacutett seacuterfraeligethingar aacute matsstofnunum gerethu seacuter grein fyrir mikilvaeliggi thorn ess aeth (grunn)mat faeligri fram aacute tveimur tungumaacutelum ndash moacuteethurmaacuteli viethkomandi og tungumaacuteli dvalarlandsins ndash til aeth auethveldara vaeligri aeth aacutetta sig aacute thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum var sliacutekt thorn oacute aetheins raunin aacute faacuteeinum stoumlethum Til aeth leysa uacuter tungumaacutelavandanum notuethu thorn eir jafnt formleg sem oacuteformleg matstaeligki og samskipti meeth og aacuten oretha Seacuterfraeligethingarnir bentu aacute aeth faacuteir nemendur sem nyacutekomnir vaeligru til landsins hefethu meeth seacuter upplyacutesingar um naacutemsmat sem fram hefethi farieth iacute heimalandi thorneirra Naacutemsmatieth vakti yacutemsar spurningar og var viethkvaeligmt maacutel Ljoacutest er aeth um tungumaacutelaerfiethleika er aeth raeligetha sem hafa aacutehrif aacute allt ferlieth ndash samskipti vieth foreldra greiningu aacute thornoumlrfum nemandans osfrv ndash og iacute thornaeth riacutekum maeligli aeth sliacutekt kann aeth takmarka gildi thorness matsferlis sem fram fer Samkvaeligmt upplyacutesingum fraacute matsstofnununum virethist sem hlutfallslega faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum komi til thorneirra Aacutestaeligethan gaeligti verieth suacute aeth foreldrar thorneirra faacute ef til vill ekki upplyacutesingar um starfsemi thorn essara stofnana (sem og annarra thornjoacutenustuaethila) Einnig gaeligti aacutestaeligethan verieth suacute aeth litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir aacute mismunandi haacutett iacute hinum yacute msu menningarsamfeacuteloumlgum THORN ar af leiethandi er aeth moumlrgum alvarlegum vandamaacutelum aeth huga thornegar greina skal seacuterkennsluthornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum Augljoacutest er aeth meeth heimsoacuteknunum feacutekkst aetheins takmoumlrkueth mynd af aethstaeligethum aacute hverjum staeth ndash thorn viacute er ekki haldieth fram aeth varpaeth hafi verieth ljoacutesi aacute heildaraethstaeligethur iacute landinu THORN viacute skal liacuteta aacute thornessar niethurstoumlethur sem daeligmi sem aukieth geta skilning aacute aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum
70
4 NIETHURSTOumlETHUR OG TILLOumlGUR
Niethurstoumlethur rannsoacuteknarinnar varpa ljoacutesi aacute nokkur almenn atriethi sem staethfesta mikilvaeliggi thorn eirra spurninga sem fulltruacutear viethkomandi landa settu fram iacute byrjun a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig faeligrni og geta nemenda af innflytjendaaeligttum er metin c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og fjoumllskyldum sem bestan stuethning Svo virethist sem skoacutelar iacute Evroacutepu seacuteu stoumlethugt aeth veretha fjoumllmenningarlegri THORN viacute verethur aeth koma til moacutets vieth nyacute verkefni iacute menntakerfinu og oft thorn ykja thorn au floacutekin thorn ar sem um nyacutejar eetha tiltoumllulega nyacutejar aethstaeligethur er aeth raeligetha Iacute yacute msum loumlndum var aacute aacuterum aacuteethur tekieth aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum eetha loumlndum sem tengdust efnahagslegum vexti eetha auknum iethnaethi Aacute seinni aacuterum maacute greina nyacutejar aethstaeligethur af tvennum toga foacutelk hefur komieth til Evroacutepulanda sem floacutettamenn eetha haeliglisleitendur og fjoumllskyldur flytjast milli landa meeth viethdvoumll iacute einhverju Evroacutepuriacuteki Skoacutelarnir gegna mikilvaeliggu hlutverki thornviacute aeth thorneir eru stundum fyrsti staethurinn thornar sem thornessar fjoumllskyldur hitta foacutelk fraacute dvalarlandinu Greint er fraacute helstu niethurstoumlethum varethandi fjoacutera meginthornaeligttina heacuter fyrir neethan og einnig helstu tilloumlgum sem beint var til seacuterfraeligethinga og stefnumoacutetandi aethila
41 Fyrirliggjandi goumlgn Eins og vieth var aeth buacuteast reyndist gagnasoumlfnunin ekki auethveld viethfangs Innan ramma verkefnisins reyndist haeliggt aeth afla vietheigandi upplyacutesinga fyrst og fremst innan sveitarfeacutelaga Nyacute aethfereth vieth gagnasoumlfnun var tekin upp iacute nokkrum landanna iacute thornessu skyni vegna thorness aeth verkefnieth krafethist tiltekinna upplyacutesinga Mikilvaeliggt er aeth benda aacute aeth goumlgnin sem fengust gefa einungis takmarkaetha mynd af aethstaeligethum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum Ekki er viacutest aeth thorn au seacuteu daeligmigereth fyrir stoumlethuna aacute landsviacutesu Iacute moumlrgum skyacuterslum kemur fram verulegt oacutesamraeligmi sem syacutenir aeth innflytjendanemendur sem faacute seacuterkennslu eru yacute mist hlutfallslega of margir eetha of faacuteir Samkvaeligmt skyacuterslunum er hlutfall nemenda af
71
innflytjendaaeligttum 6-20 af nemendum aacute skoacutelaskyldualdri iacute meirihluta thornaacutetttoumlkulandanna (fyrir skoacutelaaacuterieth 2005-2006) Upplyacutesingarnar sem loumlndin loumlgethu fram og rannsoacuteknin benda til aeth of margir nemendur af innflytjendaaeligttum seacuteu iacute hoacutepi thorn eirra sem faacute seacuterkennslu vegna naacutemserfiethleika og einnig aeth hluta til vegna hegethunarvandamaacutela THORN etta er maacutel sem ekki er haeliggt aeth tuacutelka aacute einfaldan haacutett heldur thorn arfnast naacutekvaeligmrar rannsoacuteknar Yacute msir thornaeligttir eru samtengdir og thornarfnast skoethunar tegund seacuterthornarfa ndash naacutenar tiltekieth naacutemserfiethleikar og gereth thornjoacuteethfeacutelagsthornegna ndash thorn e nemendur sem buacutea vieth erfiethar aethstaeligethur iacute feacutelagslegu og menningarlegu tilliti ogeetha efnahagslegu tilliti Suacute staethreynd aeth of haacutett hlutfall innflytjendanemenda er iacute sumum tilvikum iacute thorn eim hoacutepi sem aacute vieth naacutemsoumlrethugleika etja og faacute seacuteruacuterraeligethi virethist benda til thorn ess aeth einhvers misskilnings gaeligti thornegar greint er aacute milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemsoumlrethugleika og ljoacutest er aeth thornaeth krefst naacutenari rannsoacutekna
Tilloumlgur tengdar goumlgnum Safna thorn arf fleiri goumlgnum og frekari rannsoacutekna er thorn oumlrf til aeth kanna aacutestaeligethur hins augljoacutesa oacutesamraeligmis hvaeth varethar fjoumllda innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum Meginmarkmiethieth verethur aeth afla vitneskju um hvers vegna hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem faacute seacuterkennslu er svo skakkt
42 Naacutemsuacuterraeligethi Iacute oumlllum loumlndunum er boethieth upp aacute yacute mis naacutemsuacuterraeligethi iacute samraeligmi vieth stefnu thorn eirra iacute seacuterkennslumaacutelum ogeetha naacutemi aacuten aethgreiningar Loumlggjoumlf landanna er mismunandi og aacutebyrgetharsviethin geta einnig verieth breytileg aacute milli landa uacuterraeligethi eru af yacute msum toga en virething fyrir mannreacutettindum og stefna sem stuethlar aeth jafnraeligethi eru lykilatriethi hvarvetna THORNau uacuterraeligethi sem standa nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha gilda einnig fyrir innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir Augljoacutest er hver thornrjuacute mikilvaeliggustu maacutelin eru Iacute fyrsta lagi hafa yacutemsir seacuterfraeligethingar og thornjoacutenustuaethilar sem koma aeth maacutelum ekki thornaacute tviacutethornaeligttu seacuterhaeligfingu sem nauethsynleg er til aeth geta annast seacuterkennslu fyrir innflytjendanemendur thornannig aeth komieth seacute sem best til moacutets vieth thornarfir thorneirra
72
Iacute oumlethru lagi er fraacute thorn viacute greint iacute nokkrum skyacuterslnanna aeth fari kennsla fram aacute tveimur tungumaacutelum baeligethi moacuteethurmaacuteli nemenda og thorn viacute maacuteli sem talaeth er iacute viethkomandi landi standi nemendur sig betur ndash einkum ef thorneir faacute sliacuteka kennsla iacute yngstu bekkjunum THORNannig oumlethlast thorneir aukna sjaacutelfsvirethingu og persoacutenulegan thorn roska sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth sjaacutelfsmynd fraacute tveim menningarheimum THORN raacutett fyrir thorn etta kemur fram aeth mismunandi er milli landa sem og innan einstakra landa hvort kennsla fer fram aacute tveimur tungumaacutelum Iacute thornrieth ja lagi er samstaetha um thornaeth iacute oumlllum loumlndunum aeth samstarf thornjoacutenustuaeth ila og thornaacutetttaka foreldra seacute grundvallaratriethi aacute thorn essu sviethi THORN viacute thorn urfa baeligethi seacuterfraeligethingar og aethstandendur aeth taka tillit til thorn ess aeth thorn eir koma uacuter oacuteliacutekum menningarheimum Seacuterfraeligethingarnir sem unnu aeth verkefninu loumlgethu einnig aacuteherslu aacute aeth nauethsynlegt vaeligri aeth koma aacute og auka samvinnu vieth samtoumlk yacutemissa thornjoacuteethernis- og innflytjendahoacutepa sem nemendur tengjast Koma thornarf aacute betra samstarfi vieth aethstandendur og innflytjendasamtoumlk
Tilloumlgur varethandi uacuterraeligethi Stefnumoacutetandi aethilar aeligttu aeth tryggja aeth farieth seacute aeth reglum svo sem aeth mannreacutettindi seacuteu virt aeth fullu og aeth allir njoacuteti soumlmu taeligkifaeligra samkvaeligmt landsloumlgum Meginmarkmiethieth er aeth berjast gegn mismunun kynthornaacutettafordoacutemum og uacutetlendingahatri sem og auka skilning og styethja og efla jaacutekvaeligetha starfshaeligtti innan sveitarfeacutelaga og aacute landsviacutesu Sliacutekir starfshaeligttir aeligttu aeth stuethla aeth samthornaeligttingarstefnu thornar sem gert er raacuteeth fyrir fjoumllbreytileika og aacutehersla er loumlgeth aacute menntunargildi thorn eirra uacuterraeligetha sem nemendum standa til boetha hver sem uppruni thorneirra eetha thornarfir eru Vietheigandi kennsla og uacuterraeligethi thornurfa aeth vera til staethar iacute skoacutelum til aeth haeliggt seacute aeth stunda naacutem aacuten aethgreiningar Markmieth skoacutela aeligttu aeth vera a) Aeth syacutena skilning og virethingu fyrir fjoumllbreytni b) Aeth forethast inntoumlku- og skraacuteningarstefnu sem eykur aethgreiningu c) Aeth viethurkenna styethja og innleietha kennsluaethferethir sem koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir d) Aeth taka virkan thorn aacutett iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaeth ila thorn ar meeth talin innflytjendasamtoumlk og samtoumlk sem vinna aeth maacutelefnum innflytjenda e) Aeth hvetja til samskipta og thornaacutetttoumlku meethal aethstandenda
73
Skoacutelastefna aeligtti aeth vera thorn vermenningarleg og falla aeth thornoumlrfum naeligrsamfeacutelagsins og koma til moacutets vieth thornaeth Sliacutek stefna krefst thorness aeth almennir kennarar jafnt sem seacuterkennarar auki thornekkingu siacutena og haeligfni og nyacuteti seacuter thornaacute starfsthornjaacutelfun sem thorneim er nauethsynleg til aeth oumlethlast betri skilning aacute menningarlegri fjoumllbreytni og takast siacuteethan aacute vieth starf sitt aacute sem reacutettastan haacutett Aethalmarkmiethieth er aeth auka naacutem aacuten aethgreiningar og sjaacute til thorn ess aeth skoacutelar og seacuterfraeligethingar faacutei thornau uacuterraeligethi sem nauethsynleg eru Meeth thornviacute aeth koma iacute veg fyrir einangrun og uacutetilokun foacutelks myndast siacuteethur svokoumllluethu bdquoinnflytjendagettoacuteldquo
43 Stuethningsaethferethir Nemendum og kennurum iacute viethkomandi loumlndum standa til boetha yacutemiss konar stuethningsaethferethir Iacute thorn eim er aethalaacuteherslan loumlgeth aacute aeth foacutelk naacutei toumlkum aacute tungumaacuteli dvalarlandsins meethal annars meeth tviacutetyngdri kennslu bdquobekkjum sem bruacutea billdquo stuethningskennslu viethboacutetarstuethningi og aethstoeth vieth heimaverkefni Getieth er um aeth thorn roacuteun og notkun einstaklingsaacuteaeligtlana seacute mjoumlg mikilvaeligg stuethningsleieth Litieth er aacute stuethning og einhug skoacutelastjoacutera og starfsfoacutelks skoacutelanna sem og teymisvinnu sem mikilvaeligga thornaeligtti Haeligfni kennara vilji og reynsla er lykilatriethi Iacute nokkrum landanna syacutena rannsoacuteknir aeth fleiri stuethningsaethferethir koma aeth gagni svo sem aeth nemendur gangi iacute skoacutela iacute siacutenu hverfi aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum aeth sumar naacutemsgreinar seacuteu kenndar iacute litlum hoacutepum aeth iacute almennum skoacutelum seacuteu kennarar eetha aethstoetharmenn af sama thornjoacuteeth erni og nemendurnir aeth stoumlrfum meeth umsjoacutenarkennaranum Aeth lokum er tekieth fram hve jaacutekvaeligtt seacute aeth iacute einstaklingsaacuteaeligtlunum seacute notaeth naacutems- og kennsluefni sem tekur tillit til reynsluheims og menningar nemenda einnig thorneirra sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Tilloumlgur varethandi stuethningsaethferethir Raacuteethamenn aacute sviethi menntamaacutela aeligttu aeth iacutehuga meeth tilliti til aethstaeligethna aacute hverjum staeth hvernig kennslu aacute tveimur tungumaacutelum skuli haacutettaeth eetha hvernig beita megi fjoumllmenningarlegum aethferethum iacute thornviacute skyni aeth tryggja naacutemsthornroska feacutelagslega aethloumlgun og sjaacutelfsvirethingu meethal nemenda
74
Hvetja thorn arf til thorn ess aeth iacute skoacutelum thorn ar sem nemendur tala moumlrg tungumaacutel verethi moacutetueth aacutekveethin stefna thornar aeth luacutetandi THORNviacute thornarf a) Aeth gera rannsoacutekn aacute aethstaeligethum iacute viethkomandi skoacutelum b) Aeth gera aacuteaeligtlun og tilloumlgur um hvernig auka megi gaeligethi thorness stuethnings sem veittur er innan hvers skoacutela Kennarar aeligttu aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth aethstaeligethum faacute foreldra til aeth taka thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu og faacute aethstoeth hjaacute seacuterhaeligfethu fagfoacutelki sem og aethstoetharfoacutelki fraacute oacuteliacutekum menningarheimum Meginmarkmiethieth er aeth efla starfsemi almennu skoacutelanna thorn annig aeth thornar verethi haeliggt aeth maeligta thorn oumlrfum nemenda sem koma uacuter yacutemsum aacutettum burtseacuteeth fraacute seacuterkennsluthornoumlrfum iacute naacutemi og thornjoacuteethernisuppruna
44 Naacutemsmat Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og seacuterfraeligethinga koma aeth grunnmati aacute innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Flestar matsaethferethirnar eru staethlaethar og miethast vieth nemendur fraacute dvalarlandinu Sum matstaeligki og proacutef hafa verieth thornyacute dd aacute yacutemis tungumaacutel aeth oumlethrum kosti fer naacutemsmatieth fram meeth aethstoeth tuacutelks einnig er bent aacute matstaeligki aacuten oretha sem aeligskilegan kost THORNraacutett fyrir thornaacute aluacuteeth sem fagfoacutelk leggur iacute thorn etta starf eru aacutehrif hinna menningarlegu viethhorfa sem felast iacute matstaeligkjunum enn hindrun iacute vegi thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Til aeth sigrast aacute sliacutekum hindrunum og tungumaacutelaerfiethleikum og jafnvel hlutdraeliggum niethurstoumlethum staethlaethra matsaethferetha aeligtti aeth leita heildstaeligethra leietha thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutemsferli og thornroska nemandans Oft nota kennarar siacutemat og eiga samraeligethur vieth nemendur og foreldra THORNaacute er mikilvaeliggt aeth faacute upplyacutesingar og goumlgn fraacute foreldrunum en thornaeth er ekki alltaf haeliggt THORN au atriethi sem helst skal skoetha iacute sliacuteku matsferli eru grunnfaeligrni nemandans naacutemssaga hans og vieth hvaetha aethstaeligethur hann byacuter Taka ber tillit til upplyacutesinga fraacute oumlllum viethkomandi kennurum (umsjoacutenarkennara seacuterkennara osfrv) og oumlethru fagfoacutelki svo sem feacutelagsraacuteethgjoumlfum og saacutelfraeligethingum sem og foreldrum
75
Tilloumlgur varethandi naacutemsmat Iacute matsferlinu aeligtti aeth vera haeliggt aeth greina aacute milli erfiethleika vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins og naacutemserfiethleika Allir thorn eir sem koma aeth skoacutelastarfinu veretha aeth koma aeth matsferlinu og deila aacutebyrgeth aacute thornviacute Meginmarkmiethieth er aeth thorn roacutea vietheigandi efni til aeth leggja fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir
Meeth thorn eim upplyacutesingum sem aflaeth var uacuter fraeligethiritum aacute thorn essu sviethi sem og meeth spurningalistanum og greiningarstarfinu fengust svoumlr vieth nokkrum spurningum Yacutemis oumlnnur vandamaacutel hafa komieth iacute ljoacutes og ndash thorn ar sem thorn etta var fyrsta tilraunin sem gereth hefur verieth til aeth taka saman upplyacutesingar aacute thornessu sviethi ndash hafa spurningarnar sem vaknaeth hafa verieth fleiri en svoumlrin sem fengust THORN essi fyrsta rannsoacutekn og samantekt mun vonandi veretha til thorness aeth fleiri og iacutetarlegri rannsoacuteknir og kannanir verethi gerethar aacute thornessu sviethi
76
HEIMILDIR
AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 1998 Vers une politique de la formation continue Montreal Aacutelit sem lagt var fyrir menntamaacutelaraacuteethherrann iacute Quebec AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 2001 Disability+Migration A New Planetary Reality Montreal Skyacutersla loumlgeth fram iacute Durban aacute raacuteethstefnu Sameinuethu thornjoacuteeth anna gegn kynthornaacutettafordoacutemum mismunun uacutetlendingahatri og umburetharleysi Andersson F 2007 Challenging Experiences Generation of Knowledge in a Research Circle Stockhom University of Stockholm Bleidick U Rath W og Schuck K 1995 bdquoDie Empfehlungen der Kultusministerkonferenz zur sonderpaumldagogischen Foumlrderung in den Schulen der Bundesrepublik Deutschlandldquo iacute Zeitschrift fuumlr Paumldagogik No41 bls 247ndash264 Candelier M 2003 Lrsquoeacuteveil aux langues agrave lrsquoeacutecole primaire EVLANG bilan drsquoune innovation europeacuteenne Bruxelles De Boeck Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students and Royal Danish School of Educational Studies 1999 Report on the European Conference on Migrant Children with Special Educational Needs Copenhagen 7thndash8th June 1999 Copenhagen UC2 Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students European Monitoring Centre on Racism and Xenophobia 2004 bdquoComparison on Enrolment Figures in Special Educationldquo iacute Migrants Minorities and Education Documenting Discrimination and Integration in 15 Member States of the European Union Luxembourg Office for Official Publications of the European Communities Eurydice 2004 Integrating Immigrant Children into Schools in Europe Brussels Eurydice (European Commission DG Education and Culture) Evroacutepuraacuteethieth 2006 Tilmaeligli um thornaacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins aeth efla reacutettindi og fulla thornaacutetttoumlku fatlaethra og stuethla aeth auknum liacutefsgaeligethum
77
fatlaethra iacute Evroacutepu 2006ndash2015 Strassborg Evroacutepuraacuteethieth Tilmaeligli nr (2006)5 samthornykkt af raacuteethherranefndinni thorn ann 5 apriacutel 2006 aacute 961 fundi fulltruacutea raacuteethuneytanna Framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008 Graelignboacutek Migration and Mobility Challenges and Opportunities for EU education systems Framkvaeligmdastjoacutern ESB COM (2008) 423 final Henriot (Van Zanten) A 1996 bdquoLrsquoeacutecole les enfants de lrsquoimmigration et des minoriteacutes ethniques Une revue de la litteacuterature franccedilaise ameacutericaine et britanniqueldquo iacute Revue Franccedilaise de Peacutedagogie No177 OctoberndashDecember 1196 bls 87ndash194 Henriot (Van Zanten) A 1997 bdquoSchooling Immigrants in France in the 1990s Success or Failure of the Republican Model of Integrationldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 28 No 3 September 2007 bls 351ndash374 Leman J 1991 bdquoThe Education of Immigrant Children in Belgiumldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 22 No 2 June 1991 bls 140ndash153 Lindsay G Pather S og Strand S 2006 Special Educational Needs and Ethnicity Issues of Over- and Under-Representation Warwick University of Warwick Institute of Education Research Report 757 Losen D J og Orfield G (ritstj) 2002 Racial Inequity in Special Education Harvard Harvard University Press Manccedilo A 2001 bdquoLa scolariteacute des enfants issus de lrsquoimmigration turque et maghreacutebine en Belgique francophoneldquo iacute LrsquoObservateur Paris ndeg 6ndash7 bls 17ndash21 Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2003 Special Needs Education in Europe Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2006 Special Needs Education in Europe Provision in Post-Primary Education Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Milic A 1997 Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonderpaumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) 78
Milic A 1998 Methodisches Vorgehen Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonder-paumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) Moro M R 2005 Working with children of immigrant parents Bobigny Association Internationale drsquoEthnoPsychanalyse National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Minority Students in Special and Gifted Education Washington DC National Academy Press Nicaise I 2007 Education and Migration Policies and Practices for Integration and social Inclusion Summary of the Seminar for DG Education and Culture Brussel 9 oktoacuteber 2007 Nordahl T og Oslashverland T 1998 Idealer og realiteter Evaluering av spesialundervisningen i Oslo kommune Ministry of Education and Research NOVA Research Institute NOVA Rapport 2098 OECD 2004 Equity in Education Students with Disabilities Learning Difficulties and Disadvantages Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2006 Where Immigrant Students Succeed A Comparative Review of Performance and Engagement in Pisa 2003 Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2007 bdquoGroups at Risk The Special Case of Migrants and Minoritiesldquo iacute No More Failures Ten Steps to Equity Education Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) Perregaux C de Goumoeumlns C Jeannot D og de Pietro J-F 2003 EOLE Education et Ouverture aux Langues agrave lrsquoEcole Neuchacirctel CIIP vol I og II Pflegerl J 2004 Immigration and Family Annual Seminar Helsinki Finland 8ndash10 June 2002 Synthesis Wien Oumlsterreichisches Intitut fuumlr Familienforschung Materialiensammlung Heft 18 Poulain M Perrin N og Singelton A (ritstj) 2006 Towards Harmonised European Statistics on International Migration Louvain La Neuve Presses Universitaires de Louvain-La-Neuve
79
Rosenqvist J 2007 Specialpedagogik I Maringngfaldens Sverige Om Elever Med Annan Etnisk Bakgrud aumln SvenskISaumlrskolan Sweden Specialpedagogiska Institutet Kristianstad University Salameh E-K 2003 Language impairment in Swedish bilingual children ndash epidemiological and linguistic studies Lund University Salameh E-K 2006 bdquoConsiderations when meeting bilingual childrenldquo kynning fyrir seacuterfraeligethingahoacutep Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu iacute Malmouml 7 desember 2006 Sameinuethu thornjoacuteeth irnar 2008 Convention on the Rights of Persons with Disabilities and Optional Protocol (toacutek gildi 3 maiacute 2008 iacute kjoumllfar samthornykktar thorn ann 13 desember 2006) New York United Nations Organisation SIOS Cooperation Group for Ethnical Associations in Sweden 2004 We Are All Unique And Yet More Alike Than We Imagine A Book About Disability Ethnicity Reception and Treatment Sweden SIOS UNESCO 1994 Salamanca-yfirlyacutesingin og rammaaacuteaeligtlun um aethgerethir vegna nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir Samthornykkt aacute althornjoacuteethlegri raacuteethstefnu um seacuterkennslu Access and Quality Salamanca Menningarmaacutelastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO) Verkuyten M og Brug P 2003 bdquoEducational Performance and Psychological Disengagement among Ethnic Minority and Dutch Adolescentsldquo iacute The Journal of Genetic Psychology 164(2) bls 189ndash 200 Watkins A (ritstj) (2007) Naacutemsmat iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Lykilatriethi iacute stefnumoacutetun og starfi Odense European Agency for Development in Special Needs Education Werning R Loumlser J M og Urban M 2008 bdquoCultural and Social Diversity An Analysis of Minority Groups in German Schoolsldquo iacute The Journal of Special Education Vol 42 No 1 May 2008 bls 47ndash54
80
HOumlFUNDAR EFNIS
Austurriacuteki Irene MOSER IreneMoserphsalzburgat
Judith STENDER judithstenderssr-wiengvat
Jef VERRYDT jverrydtpandorabe
Josee VAN LEEMPUT joseevanleemputkhkbe
Theacuteregravese SIMON theresesimoncfwbbe
Belgiacutea (flaeligmskumaeligl andi hluti)
Belgiacutea (froumlnskumaeligla ndi hluti)
Bretland
Jean-Claude DE VREESE
Geoff LINDSAY
Sonali SHAH
Preben SIERSBAEK
jeanclaudedevreeseskynetbe
GeoffLindsaywarwickacuk
splslsleedsacuk
siersbaekuvmdk Danmoumlrk
Eistland
Tina FEHRMANN
Maie SOLL
Kai KUKK
Hanna-Mari SARLIN
TinaFehrmannuvmdk
maiesollhmee
kaikukkhmee
hanna-marisarlinwelhocom Finnland
Anne NURMINEN annenurminensaunalahtifi
Ceacutecile LESTOCQUOY cecilelestocquoylapostenet
Dominique LENORMAND dominiquelorangefr
Frakkland
Grikkland Katerina SPETSIOTOU katerinaspetsiotougmailcom
Maria MICHAELIDOU smiacmorg
Holland Wim VAN OOSTEN directiekingmaschoolnl
Iacutesland Hulda DANIacuteELSDOacuteTTIR huldakarendanielsdottirreykjavikis
Iacutetaliacutea Matteo TALLO matteotalloistruzioneit
81
Leandra NEGRO leandranegroistruzioneit
Eftihia KALLEPITI ekallepitigmailcom
Kalomira IOANNOU ioannoukalomirayahoocom
Kyacutepur
Lettland Dina BETHERE dinalieppalv
Mudite REIGASE muditereigasevsicgovlv
Lithaacuteen Lina PALACIONIENE linapalacionienesppclt
Virginija STUMBRIENE virginijastumbrieneflfvult
Luacutexemborg Gilbert STEINBACH gilsteinbacheducationlu
Malta Alexander SPITERI alexanderspiterigovmt
Noregur Merete BAEKKEVOLD mbeudirno
May-Britt MONSRUD may-brittmonsrudstatpedno
Poacutelland Krzysztof SIKORA krzysraszedupl
Aleksandra ollencjawppl CHRZANOWSKA
Portugal Isabel PAES isabelpaesacidigovpt
Graccedila FRANCO gracafrancoclixpt
Spaacutenn Ana Maria TURIEL anamtpprincastes PINTADO
Virginia JIMENEZ jimenez_virgvaes
Sviss Priska SIEBER priskasieberphzch
Christiane PERREGAUX ChristianePerregauxpseunigech
Sweden Fia ANDERSSON FiaAnderssonspecpedsuse
82
Kristina LANGBY GRUBB kristinalangby_grubbmalmose
Trinidad RIVERA trinidadriveraspsmse
Teacutekkland Milos KUSY miloskusyseznamcz
Vĕra VOJTOVAacute vojtovapedmunicz
Ungverjaland Szilvia NEacuteMETH nemethszokihu
Margit KOCZOR koczormargitmailtvnethu
THORNyacuteskaland Peter WACHTEL PeterWachtelmkniedersachsende
Angelika SCHAUB AngelikaSchaubmbwjkrlpde
83
Upplyacutesingar um staethi sem heimsoacutettir voru Malmouml Rosengaringrd Resource Team
Malmouml Stad 20580 Malmouml lenabeckingmalmose barbrojarnhallmalmose tovemnilssonmalmose
Kryddgaringrdsskolan Vougts vaumlg 15 213 72 Malmouml kryddgaringrdsskolanmalmose
Dragon preschool center Moumlllevaringngsgatan 46 214 20 Malmouml kristinalangby_grubbmalmose
Athornena 6th Dimotiko Kifisias (grunnskoacuteli) 53 LKatsoni Street (and 1st May) 13561 Athens johntsatotenetgr http6dim-kifisattschgrglobalsch-autoschdefault
3rd Gymnasio Kifisias (framhaldsskoacuteli) Patrwn and Korinthou Street NKifisia 145 64 Athens library3gym-kifisattschgr http3gym-kifisattschgrarxikihtm
Arsquo KDAY of Athens Centre of Assessment Kandanou 18 11526 Athens E-mailkday-a-athin-attschgr
Pariacutes Ecole polyvalente Binet A 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0753737eac-parisfr
Ecole eacuteleacutementaire Binet B 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751443Lac-parisfr
84
Ecole maternelle 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751380tparisfr
Ecole polyvalente Labori 19 rue Labori 75018 Paris ce0751107wparisfr
Brussels Atheacuteneacutee Royal Serge Creuz Avenue du Sippelberg 2 1080 Molenbeek Saint Jean wwwsergecreuzbe
Ecole Schaller Avenue Schaller 87 1160 Auderghem wwwecoleschallerorg
VCLB Koepel Anatole France 119 1030 Schaarbeek wwwvclb-koepelbe
Amsterdam Kingmaschool Beijerlandstraat 2 1025 NN Amsterdam wwwkingmaschoolnl
Van Koetsveldschool Archimedesplantsoen 98 1098 KB Amsterdam Netherlands wwwzmlkoetsveldnl
Alexander Roozendaalschool Jan Tooropstraat 13 1062 BK Amsterdam wwwroozendaalschoolnl
De Zeehoeve Gemeente Amsterdam ndash Dienst Werk en Inkomen wwwmaatwerkamsterdamnl
De Bascule Postbus 303 1115 ZG Duivendrecht wwwdebasculenl
85
Varsjaacute Gymnasium ndeg20 Raszyǹska street 22 02-026 Warszawa wwwraszedupl
Gymnasium Ndeg 20 (filia) Startowa street 9 02-248 Warszawa wwwstartowaedupl
Multicultural Secondary School Klopotowskiego street 31 03-720 Warszawa wwwhumanistycznepl
Primary School Ndeg 273 Balcerzaka street 1 01-944 Warszawa wwwszkola273pl
The Association for Legal Intervention Al3 Maja street 12 local 510 00-391 Warszawa wwwinterwencjaprawnapl
Primary School Ndeg 220 Jana Pawla II street 26a 00-133 Warszawa wwwsp220pl
86
- Multicultural Diversity-ISf
- Multicultural Diversity-IS
- Multicultural Diversity-ISb
-
FORMAacuteLI
Iacute thornessari skyacuterslu eru teknar saman niethurstoumlethur rannsoacuteknar sem fram foacuter aacute vegum Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thorn roacuteun iacute seacuterkennslu aacute maacutelaflokknum bdquoseacuterkennsla og innflytjendurldquo ndash sem er meethal meginviethfangsefna aethildarlanda hennar Fulltruacutear fraacute menntamaacutelaraacuteethuneytum thorn eirra landa sem taka thorn aacutett iacute starfi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar lyacutestu aacuterieth 2005 yfir aacutehuga siacutenum aacute thornviacute aeth rannsoacutekn yrethi gereth aacute thornessum viethkvaeligma maacutelaflokki Meginaacutehersla skyldi loumlgeth aacute hvernig best vaeligri aeth bregethast vieth seacuterkennsluthornoumlrfum nemenda fraacute yacute msum menningarsvaeligethum sem jafnan notuethu annaeth tungumaacutel en thornaeth sem talaeth vaeligri iacute dvalarlandinu Alls toacuteku 25 loumlnd thornaacutett iacute rannsoacutekninni ndash Austurriacuteki Belgiacutea (flaeligmsku- og froumlnskumaeliglandi hluti) Bretland Danmoumlrk Eistland FinnlandFrakkland Grikkland Holland Iacutesland Iacutetaliacutea Kyacutepur Lettland Lithaacuteen Luacutexemborg Malta Noregur Poacutelland Portuacutegal Spaacutenn Sviacutethornjoacuteeth Sviss (froumlnsku- og thornyacute skumaeliglandi hluti) Teacutekkland Ungverjaland og THORNyacuteskaland Hvert land tilnefndi einn eetha tvo seacuterfraeligethinga til thorn aacutetttoumlku iacute rannsoacutekninni Aacuten thornekkingar thorneirra og faeligrni hefethi ekki verieth haeliggt aeth vinna thorn etta verkefni THORN eir loumlgethu til afar mikilvaeliggar upplyacutesingar um aethstaeligethur iacute siacutenu heimalandi og toacuteku thorn aacutett iacute aeth moacuteta niethurstoumlethur verkefnisins Upplyacutesingar um thorn aacute eru birtar aacute lokasiacuteethum skyacuterslunnar og einnig aacute heimasiacuteethu verkefnisins Baeligethi thorn eir og fulltruacutear iacute stjoacutern Evroacutepumiethstoumlethvarinnar aacutesamt verkefnastjoacuterum viethkomandi landa faacute bestu thornakkir fyrir veitta aethstoeth Meeth framlagi siacutenu hafa thornessir aethilar veitt verkefninu oacutemetanlegt liethsinni og tryggt framgang thorness Iacute thorn essari yfirlitsskyacuterslu er gereth grein fyrir meginniethurstoumlethum verkefnisins THORNaeligr byggjast aacute upplyacutesingum uacuter skyacuterslum sem baacuterust fraacute thornaacutetttoumlkuloumlndunum og rannsoacuteknum aacute aethstaeligethum thorn ar THORNessar upplyacutesingar maacute allar naacutelgast aacute heimasiacuteethu verkefnisins aacute sloacuteethinni httpwwweuropean-agencyorgagency-projects
Cor JW Meijer framkvaeligmdastjoacuteri Evroacutepumiethstoumlethvar fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu
5
INNGANGUR
THORNessi skyacutersla er samantekt thorneirrar rannsoacuteknar sem fram foacuter aacute vegum Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thorn roacuteun iacute seacuterkennslu aeth beiethni fulltruacutea fraacute aethildarloumlndum hennar og fjallar um seacuterkennslu og innflytjendur Fulltruacutear Evroacutepumiethstoumlethvarinnar vildu faacute iacute hendur upplyacutesingar um hver samlegetharaacutehrif thorn essara tveggja maacutelaflokka vaeligru iacute viethkomandi loumlndum Einnig var farieth fram aacute aeth aacutekveethnar tilloumlgur yrethu settar fram iacute niethurstoumlethum rannsoacuteknarinnar Hugtakieth bdquoseacuterkennslaldquo viacutesar til thorn eirra raacuteethstafana sem gerethar eru vegna nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir UNESCO (1994) skilgreinir seacuterkennslu iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar sem iacutehlutun og stuethning sem aeligtlaeth er aeth koma til moacutets vieth seacuterkennsluthornarfir Foacutelksflutningar eru viethkvaeligmt maacutelefni og orethieth sjaacutelft kann aeth hafa neikvaeligetha merkingu Foacutelksflutningar hafa aacutevallt aacutett seacuter staeth iacute Evroacutepu ndash yfirleitt af efnahagslegum aacutestaeligethum thorn ar sem foacutelk hefur leitaeth eftir atvinnutaeligkifaeligrum og betri liacutefskilyrethum ndash og aacute seinni aacuterum hafa nyacutejar aacutestaeligethur legieth aeth baki thorn ar sem foacutelk hefur fluacuteieth fraacute oacuteeirethum og striacuteethsaacutetoumlkum En svo virethist sem Evroacutepubuacutear liacuteti ekki alltaf svo aacute aeth foacutelk fraacute oumlethrum menningarsvaeligethum auethgi samfeacutelag thorn eirra eetha menntakerfi THORNess iacute staeth er litieth aacute menningarmuninn sem vandamaacutel THORNetta er aacutestaeligetha thorness aeth helstu stofnanir iacute Evroacutepu og um allan heim hafa lagt aacuteherslu aacute thornennan vanda og hvatt stjoacuternvoumlld hvarvetna til aeth sjaacute til thorn ess aeth oumlllum nemendum hvaethan sem thorn eir koma standi til boetha menntun sem stenst allar gaeligethakroumlfur THORNetta hefur verieth orethaeth aacute mjoumlg skyacuteran haacutett hjaacute UNESCO (1994) bdquoskoacutelar skulu vera iacute stakk buacutenir til aeth taka vieth oumlllum boumlrnum burtseacuteeth fraacute liacutekamlegri andlegri feacutelagslegri eetha tilfinningalegri getu talkunnaacutettu eetha annarri faeligrni THORNetta aacute vieth um foumltlueth boumlrn og braacuteethger boumlrn goumltuboumlrn og vinnandi boumlrn boumlrn fraacute fjarlaeliggum sloacuteethum eetha af hirethingjaaeligttum boumlrn sem tilheyra minnihlutahoacutepum vegna thornjoacuteethernis menningar eetha tungumaacutels og boumlrn uacuter oumlethrum illa stoumlddum hoacutepum eetha jaetharhoacutepumldquo (bls 6) Iacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins fyrir tiacutemabilieth 2006-2015 segir einnig aeth bdquofatlaeth foacutelk sem tilheyrir minnihlutahoacutepum og fatlaethir innflytjendur og floacutettamenn kunni aeth veretha fyrir margs konar erfiethleikum vegna mismununar eetha vegna thorn ess aeth thorn etta foacutelk thorn ekkir ekki til opinberrar thornjoacutenustu Aethildarriacutekjunum ber aeth tryggja aeth thorn egar foumltluethu foacutelki er veittur stuethningur seacute tekieth tillit til tungumaacutels thorness og menningarlegs
7
bakgrunns sem og seacuterthornarfa sliacuteks minnihlutahoacutepsldquo (viethauki 46 bls 32) Iacute samningi Sameinuethu thornjoacuteethanna um reacutettindi fatlaethra segir aeth fatlaethir skuli eiga reacutett aacute til jafns vieth aethra aeth seacuterstoumlk menningarleg samsemd thorneirra og samsemd meeth tilliti til tungumaacutels seacute viethurkennd og njoacuteti stuethnings (30 gr 2008) Mismunandi er eftir loumlndum hvernig hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint og fer thornaeth eftir aethstaeligethum viethkomandi thornjoacuteeth ar Einnig fer thornaeth eftir soumlgulegu samhengi sem og poacutelitiacuteskri og efnahagslegri stoumlethu hvers lands hvernig hugtakieth er skilgreint Faeligethingarstaethur nemenda eetha foreldra thorn eirra eetha tungumaacutelieth sem talaeth er aacute heimilinu ndash sem stundum er ekki thornaeth sama og talaeth er iacute dvalarlandinu ndash raeligethur thornviacute hvort hugtakieth innflytjandi eetha uacutetlendingur er notaeth OECD (2006) og Eurydice (2004) nota hugtakieth innflytjendanemendur og eiga thorn aacute vieth bdquoerlenda nemendurldquo sem ekki eru faeligddir iacute dvalarlandinu eetha bdquofyrstu kynsloacuteethar nemendurldquo thornegar foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu bdquoAnnarrar kynsloacuteethar nemendurldquo eru thorn eir nemendur sem faeligddir eru iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem faeligddir eru iacute oumlethru landi THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar nemendur teljast svo vera bdquoinnfaeligddirldquo thorneir kunna aeth vera meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu thorn eir eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldrieth faeligddist einnig iacute dvalarlandinu Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er ekki litieth aacute thornrieth ju kynsloacuteethar nemendur eetha thorn aacute sem eiga seacuter lengri fortiacuteeth iacute landinu sem innflytjendanemendur heldur nemendur sem hafa annan thornjoacuteethernisbakgrunn eetha tilheyra minnihlutahoacutepum Vekja skal athygli aacute thorn viacute aeth rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar beinist ekki aeth menntamaacutelum almennt iacute tengslum vieth nemendur af innflytjendaaeligttum heldur einungis aeth menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Megintilgangur rannsoacuteknarinnar var aeth kanna hvernig koma skuli aacute sem bestan haacutett til moacutets vieth seacuterkennsluthornarfir nemenda fraacute oumlethrum menningarsvaeligethum sem tala iacute sumum tilvikum annaeth tungumaacutel en thornaeth sem talaeth er iacute dvalarlandinu Iacute thorn essu tviacutethornaeligtta viethfangsefni hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute eftirfarandi atriethi
8
a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig mat aacute faeligrni og thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum fer fram c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og aethstandendum sem bestan stuethning Iacute thornessari rannsoacuteknarvinnu skilgreindu seacuterfraeligethingarnir sem tilnefndir voru til starfsins markhoacutep verkefnisins aacute eftirfarandi haacutett - Nemendur meeth hvers kyns foumltlunseacuterkennsluthornarfir - Nemendur sem eru innflytjendur samkvaeligmt eftirfarandi skilgreiningum
i) thorneir eru fyrstu annarrar eetha thornriethju kynsloacuteethar innflytjendur ii) thorneir tala ekki sama tungumaacutel og talaeth er iacute dvalarlandinu en ef til vill liacutekt tungumaacutel iii) thorneir eru afekki af sama thornjoacuteetherni og iacutebuacutear dvalarlandsins iv) thorn eir eru meethekki meeth laacutegt menntunarstig ogeetha buacutea vieth erfiethar efnahagslegar aethstaeligethur iacute samanburethi vieth iacutebuacutea dvalarlandsins
- Nemendur sem eru meeth annan menningarlegan bakgrunn en iacutebuacutear dvalarlandsins Meethan rannsoacuteknin foacuter fram kom iacute ljoacutes aeth nauethsynlegt var aeth skilgreina hugtakieth bdquoinnflytjandildquo enn frekar Sliacutek skilgreining krafethist thorness aeth tekieth vaeligri tillit til allra thorneirra nemenda sem um var aeth raeligetha thorneas nemenda sem vaeligru nyacutekomnir til landsins (samkvaeligmt hugtakinu bdquoinnflytjendurldquo) og thorneirra nemenda sem eru riacutekisborgarar iacute landinu en tilheyra thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepum Markhoacutepur rannsoacuteknarinnar var thorn viacute nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru innflytjendur eetha tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum Hugtakieth bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquoinnflytjendanemendurldquo sem notaeth er iacute thornessari skyacuterslu aacute vieth um hinn skilgreinda markhoacutep Iacute rannsoacutekninni var reynt aeth leggja aacuteherslu aacute fimm lykilthornaeligtti thornraacutett fyrir oacuteliacutekar aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum THORN essir thorn aeligttir voru grundvallaratriethi thorn egar kom aeth upplyacutesingasoumlfnun og thorn eirri greiningu sem fram foacuter iacute kjoumllfarieth aacute naacutemi barna sem baeligethi voru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
9
1 Markhoacutepurinn eins og hann er skilgreindur aacute landsviacutesu 2 Upplyacutesingar og goumlgn innan sveitarfeacutelags (ogeetha aacute landsviacutesu) 3 Naacutemsuacuterraeligethi sem standa nemendum og aethstandendum til boetha 4 Stuethningsaethferethir 5 Matstaeligki sem beitt er til aeth greina iacute upphafi thorn arfir og getu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Skortur aacute goumlgnum aacute thorn essu sviethi var alvarlegt vandamaacutel sem leysa vareth uacuter meethan rannsoacuteknin foacuter fram Ef til vill maacute liacuteta svo aacute aeth takmoumlrkueth eetha engin goumlgn seacuteu jaacutekvaeligtt merki um aeth iacute menntakerfum viethkomandi landa seacute stefnan suacute aeth engin mismunun eigi seacuter staeth Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar virethist hafa leitt til upplyacutes-ingasoumlfnunar sem varpar betur ljoacutesi aacute raunverulegar aethstaeligethur eins og fram kemur iacute eftirfarandi koumlflum Heildargreining verkefnisins byggist aacute thornrepskiptu ferli - Samantekt aacute fraeligethiritum og rannsoacuteknarniethurstoumlethum sem birtar hafa verieth um thorn etta viethfangsefni meeth hliethsjoacuten af thorn eim fimm lykilthornaacutettum sem gereth er grein fyrir heacuter aeth framan Iacute 1 kafla er yfirlit yfir thornessi grundvallarrit - Gerethur var spurningalisti iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana til aeth thorneir gaeligtu aflaeth helstu upplyacutesinga aacute siacutenum heimasvaeligethum iacute tengslum vieth lykilthornaeligttina fimm Viethboacutetarspurningalisti var uacutetbuacuteinn til upplyacutesingasoumlfnunar aacute landsviacutesu ef menn vildu nyacuteta seacuter sliacutekt Seacuterfraeligethingarnir skrifuethu skyacuterslur hver fyrir sitt svaeligethi sem thorneir byggethu aacute niethurstoumlethum spurningalistanna Aacute thorn essum skyacuterslum byggethist svo heildarsamantektin sem fjallaeth er um iacute 2 kafla - Rannsoacuteknarvinnan byggethist einnig aacute lykilthornaacutettunum fimm sem loumlgeth var aacutehersla aacute iacute spurningalistanum Valdir voru sex staethir til aeth kanna hvernig menntamaacutelum er haacutettaeth iacute loumlndum meeth langa hefeth iacute innflytjendamaacutelum eetha thornar sem nemendur eru nyacutekomnir til landsins Niethurstoumlethur thornessarar rannsoacuteknar eru kynntar iacute 3 kafla - Verkefnisteymi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar toacutek siacuteethan saman allar niethurstoumlethurnar baeligethi uacuter fraeligethilegu uacutettektunum skyacuterslunum og heimsoacuteknunum til thorneirra staetha sem valdir voru og fjallaethi um thorn aeligr iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana Siacuteethan er gereth grein fyrir tilmaeliglum og meginniethurstoumlethum thorneirra viethraeligethna iacute 4 kafla Niethurstoumlethur og tilloumlgur 10
1 KENNINGAR SEM FRAM HAFA KOMIETH Iacute RANNSOacuteKNUM
11 Nyacutejustu niethurstoumlethur aacute Evroacutepuviacutesu Iacute thorn essum kafla er samantekt aacute thorn eim lykilatriethum sem fram koma iacute yacutemsum evroacutepskum rannsoacuteknum og greiningum aacute menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum meeth seacuterstoumlku tilliti til hinna fimm thorn aacutetta sem gereth var grein fyrir iacute innganginum (skilgreining upplyacutesingar naacutemsuacuterraeligethi stuethningsaethferethir og matsferli) Heimildalisti thorn ar sem tekin eru saman thorn au evroacutepsku althornjoacuteethlegu eetha innlendu rit sem stuethst var vieth iacute rannsoacutekninni er aethgengilegur aacute heimasiacuteethu Evroacutepumiethstoumlethvarinnar um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Beitt var thorneirri aethfereth aeth fara skipulega iacute gegnum gagnagrunna (svo sem ERIC EBSCO Academic Search Elite Google Scholar Libris osfrv) og prentueth rit thorn ar sem getieth er um eetha fjallaeth naacutenar um menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ar sem upplyacutesinga- og samskiptataeligkni er stoumlethugt meira notueth vieth upplyacutesingamiethlun foacuter fram viacuteethtaeligk leit aacute Netinu iacute thorn eim tilgangi aeth finna vefsvaeligethi uacutetdraeligtti skyacuterslur og fraeligethiritgerethir thornar sem fjallaeth er um eetha viacutesaeth til tengsla milli seacuterthornarfa iacute naacutemi og thorness aeth vera af innflytjendaaeligttum Leitin beindist fyrst og fremst aeth rannsoacuteknarniethurstoumlethum og starfi sem fram fer innan Evroacutepu thorn ar sem verkefnieth afmarkaethist af thornviacute svaeligethi Mikilvaeligg verk hafa thornoacute einnig verieth unnieth utan Evroacutepu og houmlfeth var hliethsjoacuten af aacutehugaverethum niethurstoumlethum iacute bandariacuteskum og kanadiacuteskum goumlgnum (td AMEIPH 1998 og 2001 National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Losen og Orfield 2002) Auk rannsoacutekna sem gerethar voru af einstaklingum eetha innan sveitarfeacutelagaaacute landsviacutesu var einnig stuethst vieth kannanir og skyacuterslur sem althornjoacuteethlegar stofnanir hafa gefieth uacutet um aethstaeligethur iacute Evroacutepu svo sem framkvaeligmdastjoacutern ESB Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs (European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia sem nuacute kallast European Agency for Fundamental Rights) Eurydice eetha stofnanir aacute althornjoacuteethaviacutesu svo sem Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) eetha Menningarmaacute-lastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO)
11
Tekieth var tillit til rannsoacutekna og niethurstaethna allt aeth fimmtaacuten aacuter aftur iacute tiacutemann nauethsynlegt reyndist aeth skoetha svo langt tiacutemabil vegna thorness hve seacutertaeligkt rannsoacuteknarefnieth er og hve faacutear heimildir um thornaeth eru til Aacuteethur en fjallaeth verethur naacutenar um meginniethurstoumlethur thorneirra verka sem tengjast lykilthornaacutettunum fimm sem tilgreindir voru fyrir verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er mikilvaeliggt aeth gera grein fyrir helstu atriethum sem rannsoacuteknin byggist aacute Iacute flestum loumlndum Evroacutepu er tekieth aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjenda og sums staethar er mjoumlg loumlng hefeth fyrir sliacuteku Annars staethar eru innflytjendur nyacutett fyrirbaeligri aacute nokkrum svaeligethum iacute Evroacutepu sem foacutelk fluttist aacuteethur fraacute hefur orethieth suacute breyting aeth thorn ar setjast nuacute aeth hoacuteparuacutetlendinga Iacute nyacutelegri OECD-rannsoacutekn aacute foacutelksflutningum (2006) kemur fram aeth svo virethist sem innflytjendafjoumlldi verethi aacutefram mikill og eigi jafnvel eftir aeth aukast iacute Evroacutepuloumlndunum THORN essar margthornaeligttu lyacuteethfraeligethilegu breytingar hafa haft aacutehrif aacute sjaacutelfsmynd Evroacutepubuacutea Evroacutepa er aeth breytast iacute fjoumllmenningarlegt samfeacutelag og thornaeth endurspeglast iacute skoacutelasamfeacutelaginu Skoacutelarnir taka aacute moacuteti nemendum af yacute msu thornjoacuteeth erni sem aeligttaethir eru fraacute loumlndum sem eru gjoumlroacuteliacutek dvalarlandinu eetha eiga foreldra sem faeligddir eru erlendis THORNeir eiga seacuter aethra menningu og stundum tungumaacutel en thornaeth sem riacutekjandi er iacute dvalarlandinu Stuethla ber aeth thorn viacute innan menntakerfa og meeth lagasetningum aeth innflytjendur geti aethlagast aethstaeligethum iacute dvalarlandinu Iacute graelignboacutek framkvaeligmdastjoacuternar ESB (2008) segir bdquothornaeth hefur veruleg aacutehrif aacute menntakerfieth aeth fjoumlldi nemenda af erlendum uppruna stundi thornar naacutem Aethlaga thornarf skoacutelana aeth sliacutekri breytingu og sjaacute til thorness aeth seacuterstoumlkum thornoumlrfum thorneirra verethi komieth iacute hinn hefethbundna farveg aeth veitt seacute fyrsta flokks menntun aacute jafnreacutettisgrundvelli hellip Skoacutelarnir veretha aeth hafa forystu iacute thornviacute aeth skapa samfeacutelag aacuten aethgreiningar thornviacute aeth thornaeth er fyrst og fremst thorn ar sem ungmenni af erlendum uppruna og innfaeligddir kynnast og laeligra aeth viretha hver annan hellip Fjoumllbreytni baeligethi meeth tilliti til tungumaacutela og menningar getur verieth skoacutelunum oacutemetanleg auethlindldquo (bls 3) THORNaeth krefst mikillar vinnu meethal stefnumoacutetandi aethila og er bryacutent verkefni sem reynt er aeth leysa innan menntakerfa viethkomandi landa aeth taka aacute moacuteti thornessum nyacuteju iacutebuacuteum og koma til moacutets vieth thornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum iacute Evroacutepu Fagfoacutelk aacute sviethi seacuterkennslu seacuterfraeligethingar og raacuteethamenn innan ESB og aacute landsviacutesu hafa syacutent aukinn aacutehuga aacute aethstaeligethum innflytjendane-
12
menda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir En enda thornoacutett oumlll loumlnd iacute Evroacutepu hafi syacutent aacutehuga aacute aeth aethlaga stefnu siacutena og starf aacute sviethi menntamaacutela aeth nyacuteju fjoumllmenningarlegu skoacutelasamfeacutelagi hefur engin almenn rannsoacutekn farieth fram aacute thorn viacute hvaetha aacutehrif thorn essar breytingar hafa aacute seacuterkennslumaacutel iacute Evroacutepu Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er fyrsta tilraunin til aeth rannsaka hvernig aethstaeligethur innfluttra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir eru iacute skoacutelum innan Evroacutepu Iacute fraeligethilegu uacutettektunum aacute thorn essu sviethi kemur fram aeth nokkrar Evroacutepurannsoacuteknir hafa verieth gerethar thorn ar sem sjoacutenum hefur annaethhvort verieth beint aeth seacuterkennslu (td Meijer Soriano og Watkins 2003 2006 OECD 2004) eetha aeth menntun nemenda af innflytjendaaeligttum (td Eurydice 2004 OECD 2006) Engin rannsoacutekn hefur farieth fram innan Evroacutepu thorn ar sem thorn essir tvaeligr thornaeligttir eru samtvinnaethir Einu heimildirnar sem fundust um verkefni sem unnin hefethu verieth aacute Evroacutepuviacutesu thorn ar sem tekieth var mieth af baacuteethum thorn essum thorn aacutettum eru Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoDevelopment of Conditions for Disabled Children of Gypsies and Migrant Workers ndash the SEN Projectldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1996-1998 og foacuter fram iacute niacuteu loumlndum og Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoTeaching materials for pupils with disabilities and immigrant backgroundldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1999-2001 og naacuteethi til thornriggja landa sem og Evroacutepuraacuteethstefnan um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem foacuter fram iacute Kaupmannahoumlfn 7 og 8 juacuteniacute 1999 THORNviacute vaeligri alrangt aeth fullyretha aeth engar rannsoacuteknir hefethu farieth fram iacute Evroacutepu aacute thorneim tviacutethornaeligtta vanda sem nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum kunna aeth eiga vieth aeth etja innan skoacutelakerfisins Nokkrar rannsoacuteknir aacute thornessu sviethi hafa vissulega farieth fram en hafa eingoumlngu beinst aeth tilteknum staeth eetha landi Heacuter aacute eftir verethur greint fraacute helstu niethurstoumlethum sem athugun aacute thornessum verkum leiethir iacute ljoacutes Leggja skal aacuteherslu aacute aeth rannsoacuteknin beindist viacutesvitandi aeth verkum thornar sem fjallaeth er aacute samtvinnaethan haacutett um innflytjendur og seacuterkennslu THORNess vegna hefur oumlllum koumlnnunum aacute stoumlethu nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum sem gerethar hafa verieth og niethurstoumlethur hafa verieth birtar um verieth sleppt eftir thorn viacute sem haeliggt hefur verieth ef thornaeligr naacuteethu ekki einnig til seacuterkennslumaacutelefna enda thornoacutett thornaeligr vaeligru aacutehugaverethar
13
Aacuteethur en greint verethur fraacute sameiginlegum niethurstoumlethum thorneirra prentuethu heimilda sem rannsoacuteknin byggethi aacute (kafli 13) verethur fjallaeth um maacutel sem aacutegreiningur er um sem og oacuteliacutekar aethferethir og niethurstoumlethur sem greina maacute iacute thorn essum ritum (kafli 12) Iacute baacuteethum thorn essum koumlflum er fjallaeth um allar niethurstoumlethur meeth tilliti til hinna fimm lykilthornaacutetta rannsoacuteknarinnar
12 Aacutegreiningur og umraeligethur 121 Markhoacutepur
Ekkert samraeligmi er innan Evroacutepu iacute hugtakanotkun varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum Iacute sumum rannsoacuteknum er talaeth um bdquothornjoacuteethernislega minnihlutahoacutepaldquo eetha bdquominnihluta-thornjoacuteethernishoacutepaldquo (UNESCO 1994 SIOS 2004 Lindsay Pather og Strand 2006 Rosenqvist 2007) en annars staethar eru notueth hugtoumlk aacute boreth vieth bdquofoacutelksflutningaldquo (OECD 2007 framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008) bdquoinnflytjendurldquo (OECD 2006 Eurydice 2004) bdquotviacutetyngda nemendurldquo eetha bdquominnihlutahoacutepaldquo (Evroacutepuraacuteethieth 2006) Staethan iacute Evroacutepu er thornannig aeth flest boumlrn hafa faeligethst iacute landinu sem thorn au buacutea iacute og stunda naacutem Tiacutemabundin buacuteseta innflytjenda aacute svaeligethum iacute uacutetjaethri Evroacutepu er thornoacute stoumlethugt aeth aukast (foacutelk aeligtlar seacuter ef til ekki aeth buacutea iacute thornviacute landi sem thornaeth kemur fyrst til enda thorn oacutett thornaeth komi kannski til meeth aeth dvelja thornar lengi) THORNviacute kann aeth vera vandkvaeligethum bundieth aeth nota hugtoumlk sem tengjast einhvers konar bdquofoacutelksflutningumldquo THORNessi hugtakafjoumlldi og skortur aacute samraeligmi thornar aacute endurspeglar aacute hve oacuteliacutekan haacutett thornjoacuteethir Evroacutepu naacutelgast innflytjendamaacutel ndash baeligethi iacute stefnu sinni og starfi Iacute thorn essu oacutesamraeligmi endurspeglast einnig hve soumlgulegur bakgrunnur landanna er mismunandi Markmieth thornessarar rannsoacuteknar var ekki aeth kanna thorn ann mismun sem er aacute skilgreiningum Aacuteherslan beindist fyrst og fremst aeth thorn viacute hvernig koma aeligtti til moacutets vieth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum 122 Fyrirliggjandi goumlgn
Vieth skoethun aacute fraeligethilegum umfjoumlllunum hefur komieth iacute ljoacutes aeth enn er oacutegerningur aeth hafa toumllfraeligethilega og samanburetharhaeligfa heildaryfirsyacuten yfir thornann fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum sem faeligr seacuterkennslu iacute Evroacutepu Rannsoacuteknir syacutena aeth taeligpast er haeliggt aeth taka saman toumllfraeligethileg goumlgn um innflytjendur iacute althornjoacuteethasamhengi thorn ar sem hagsyacuteslukerfi landanna eru ekki samraeligmd
14
Eins og Poulain Perrin og Singleton (2006) benda aacute bdquothornaeth er almennt viethurkennt aeth erfitt er aeth afla upplyacutesinga um innflytjendur og aeth gagnasoumlfnunarkerfi sem og skilgreiningar sem notaethar eru um innflytjendur eru afar mismunandi iacute hinum yacute msu loumlndumldquo (bls 77) Enn fremur segja thorn eir bdquohellip Fraacute toumllfraeligethilegu sjoacutenarmiethi thorn aacute hefur enginn vietheigandi viacutesbendir verieth tekinn upp aacute althornjoacuteethaviacutesu til aeth telja saman iacutebuacutea af erlendum uppruna hellip Goumlgn sem kunna aeth vera talin aacutereiethanlega eru ef til vill ekki samanburetharhaeligf innan ESB-riacutekjanna vegna thorness hve heimildir skilgreiningar og hugtoumlk eru notueth aacute oacuteliacutekan haacutettldquo (bls 373) Samkvaeligmt Fassmann (iacute Pflegerl 2004) eru foacutelksflutningar mun stoacuterfelldari nuacute en aacuteethur ndash oacuteliacutekt thorn viacute sem var aacute sjoumltta aacuteratug liethinnar aldar Varlega skal fara meeth toumllfraeligethilegar upplyacutesingar um innflytjendur thorn viacute aeth raunverulegur fjoumlldi thorn eirri er oft vanmetinn Fassmann hefur staethhaeligft aeth aacuterieth 2002 hafi raunverulegur nettoacute fjoumlldi innflytjenda innan ESB verieth meiri en iacute Bandariacutekjunum enda thornoacutett Bandariacutekin seacuteu oftast talin vera thornaeth land sem tekur aacute moacuteti flestum innflytjendum Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur miethaeth aeth thorn viacute aeth draga upp raunverulega mynd af stoumlethunni eins og huacuten er Iacute 2 kafla er fjallaeth um goumlgn sem fyrst og fremst naacute til sveitarfeacutelaga 123 Naacutemsaethferethir
Skiptar skoethanir eru um hvaetha aethferethum skuli beitt til aeth auka naacutemsgaeligethi nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Helsta aacutegreiningurinn sem fram kemur iacute rannsoacutekninni snyacutest um thornaeth hvernig og hvar moacuteethurmaacutel nemandans er notaeth iacute skoacutelanum Ekkert samraeligmi er iacute thorn viacute hvernig moacuteethurmaacutel nemenda er notaeth iacute skoacutelum Sumir seacuterfraeligethingar maeligla meeth thorn viacute aeth naacutem fari fram aacute tveimur tungumaacutelum aethrir telja aeth nemendur aeligttu aetheins aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins iacute skoacutelanum (og jafnvel stundum einnig heima hjaacute seacuter) Einnig maacute liacuteta svo aacute aeth moacuteethurmaacutel nemendans geti verieth honum til stuethnings iacute skoacutelanum en thornaeth getur liacuteka orethieth til thorness aeth nemendur sem tala sama erlenda tungumaacutelieth einangrist fraacute thorn eim sem tala tungumaacutel dvalarlandsins Suacute aethfereth aeth oumlllum nemendur seacute frjaacutelst aeth nota fleiri en eitt tungumaacutel (Candelier 2003 Perregaux de Goumoeumlns Jeannot og de Pietro 2003) er nyacute leieth baeligethi iacute kennslufraeligethilegu og feacutelagslegu tilliti og miethar aeth thornviacute aeth oumlll tungumaacutel
15
njoacuteti viethurkenningar iacute skoacutelanum og oumlll boumlrn laeligri aeth viretha fjoumllbreytileika Annaeth efni sem ekki er samstaetha um iacute thorneim ritum sem skoethueth voru er bakgrunnur kennara og fagfoacutelks Iacute sumum rannsoacuteknum er niethurstaethan suacute aeth ekki seacute nauethsynlegt aeth kennarar hafi mikla thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni nemenda sinna eetha aethstandenda thorneirra til aeth geta aacutett goacuteeth samskipti vieth thornaacute bdquoEkki thornarf aeth vita allt um menningarlegan bakgrunn einstaklings til aeth skapa gott andruacutemsloft og vinna vel saman hellip maethur thorn arf ekki aeth vera seacuterfraeligethingur iacute bdquomenningarlegum maacutelefnumldquo eetha yacutemsum tungumaacutelum En nauethsynlegt er aeth taka skilyrethislaust tillit til menningar viethkomandi aethila thornaeth sem mestu skiptir er thornaeth sem foacutelk aacute sameiginlegt thornaeth sem er eins hjaacute okkur oumlllumldquo (SIOS 2004 bls 64) Iacute oumlethrum ritum er aftur aacute moacuteti talieth mikilvaeliggt aeth kennarar hafi sama thornjoacuteethernislega bakgrunn og nemandinn eetha fjoumllskylda hans bdquoEf tviacutetyngd boumlrn eru ekki meeth kennara sem eru tviacutetyngdir eetha hafa fjoumllmenningarlegan bakgrunn thorn aacute aeligttu thorn au amk aeth vera hjaacute kennurum sem hafa goacuteetha innsyacuten iacute tungumaacutel og menningarlegan bakgrunn barnannaldquo (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bls 7) Leman (1991) getur um hve mikilvaeliggt seacute aeth kennarar uacuter hoacutepi innflytjenda starfi sem eins konar tengiliethir milli oacuteliacutekra menningarheima thornessir kennarar geti bruacuteaeth bil milli viethkomandi aethila og komieth fram sem tuacutelkar Verkuyten og Brug (2003) leggja einnig aacuteherslu aacute aeth kennarar af oacuteliacuteku thornjoacuteeth erni geti aukieth viacuteethsyacuteni iacute skoacutelastarfinu og verieth eins konar fyrirmyndir THORNraacutett fyrir thorn essi oacuteliacuteku viethhorf er yacute msar sameiginlegar aacutelyktanir og niethurstoumlethur aeth finna iacute evroacutepskum fraeligethiritum um naacutemsaethstaeligethur nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Um thornaeth er fjallaeth iacute naeligsta kafla
13 Helstu sameiginlegu niethurstoumlethur fraeligethilegra uacutettekta sem skoethaethar voru 131 Fyrirliggjandi goumlgn Fyrsta atriethieth sem viethkomandi rannsoacuteknir eiga sameiginlegt er suacute staethreynd aeth misraeligmis gaeligtir iacute thorn viacute aeth hve miklu leyti getieth er um 16
nemendur af innflytjendaaeligttum iacute tengslum vieth seacuterkennslu Sumar kannanir sem gerethar hafa verieth innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu (Leman 1991 Manccedilo 2001 Henriot 1996 Lindsay Pather og Strand 2006 Werning Loumlser og Urban 2008) varpa ljoacutesi aacute verulega hlutdraeliggni iacute mati aacute nemendum af innflytjendaaeligttum sem verethur til thorness aeth yacute mist of faacuteir eetha of margir faacute seacuterkennslu Althornjoacuteethlegar kannanir staethfesta thornessa soumlmu tilhneigingu thorne aeth bdquomisraeligmis gaeligti iacute thornviacute hvernig innflytjendum og minnihlutahoacutepum er beint inn iacute seacuterkennslustofnanirldquo (OECD 2007 bls 156) Eins og Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs hefur bent aacute bdquoer algengt iacute nokkrum ESB-riacutekjum aeth haacutett hlutfall innflytjendanemenda eetha nemenda sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum seacute iacute seacuterskoacutelum hellip Ef gengieth er uacutet fraacute thorn viacute aeth fjoumlldi fatlaethra nemenda seacute svipaethur innan allra thornjoacuteethernishoacutepa thorn aacute gefur hieth haacutea hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum eetha uacuter minnihlutahoacutepum til kynna aeth hluti thornessara nemenda seacute iacute sliacutekum bekkjum aacute roumlngum forsendumldquo (The European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia 2004 bls 28) Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute Bandariacutekjunum syacutena soumlmu tilhneigingu Eins og Losen og Orfield (2002) halda fram thorn aacute bdquohafa oacutevietheigandi starfsaethferethir baeligethi iacute almennum bekkjum og seacuterbekkjum orethieth til thorn ess aeth nemendur sem tilheyra minnihlutahoacutepum einkum svoumlrt boumlrn lenda iacute erfiethleikum eru ranglega flokkueth og hlutfallslega of moumlrg thorneirra eru sett iacute seacuterkennsluldquo (bls xv) Oacutesamraeligmi iacute hlutfalli nemenda af innflytjendaaeligttum sem faacute seacuterkennslu aacute seacuter helst staeth thorn egar um thorn roskaroumlskun og naacutemsoumlrethugleika aeth raeligetha Helstu aacutestaeligethur thorn essa oacutesamraeligmis sem thornessi fraeligethirit tilgreina eru thornaeligr aeth vandamaacutel vegna feacutelagslegrar hegethunar eru algengari innan innflytjendahoacutepa og thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa skortur er aacute skjoacutetum afskiptum og heilbrigethisthornjoacutenustu hjaacute thorn essum hoacutepum fordoacutema gaeligtir hjaacute iacutebuacuteum dvalarlandsins gagnvart foacutelki af innflytjendaaeligttum og siacuteethast en ekki siacutest koma upp vandamaacutel thorn egar meta skal thorn arfir og faeligrni nemenda af innflytjendaaeligttum THORNaeth er stoumlethugum erfiethleikum haacuteeth aeth greina naacutemserfiethleika fraacute tungumaacutelaerfiethleikum Sem daeligmi maacute nefna aeth bdquolaacutegt hlutfall allra asiacuteskra hoacutepa og kiacutenverskra nemenda meeth seacutertaeligka naacutemserfiethleika og einhverfu gaeligti bent til thorn ess aeth stundum seacute erfitt aeth greina naacutemsoumlrethugleika fraacute vandamaacutelum sem tengjast ensku sem
17
viethboacutetartungumaacutelildquo (Lindsay Pather og Strand 2006 bls 117) Auk thorness eins og Salameh (2003 2006) staethhaeligfir bdquothornaacute veldur tviacutetyngi aldrei maacutelthornroskaroumlskun Tviacutetyngt barn meeth maacutelthornroskaroumlskun er skert aacute baacuteethum tungumaacutelum moacuteethurmaacuteli siacutenu og liacuteka tungumaacuteli dvalarlandsinsldquo Rannsoacuteknir syacutena einnig thornaacute staethreynd aeth faacutetaeligkt raeligethur miklu um hvort nemendur eru settir iacute seacuterkennslu Vegna hinna baacutegbornu feacutelagslegu og efnahagslegu aethstaeligethna sem sumir thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar og innflytjendur buacutea vieth gaeligtu komieth upp heilbrigethisvandamaacutel sem hamla thorn roska barnanna Faacutetaeligkt er thornviacute aacutehaeligttuthornaacutettur sem veldur thornviacute aeth seacuterkennsluthornarfir kunna aeth koma fram aacute siacuteethari stigum Aacute thornessu byggir kenningin um feacutelagslegan og efnahagslegan skort thornar sem thornviacute er haldieth fram aeth nemendur af innflytjendaaeligttum gliacutemi vieth soumlmu vandamaacutel og innfaeligddir nemendur sem buacutea vieth soumlmu efnahagslegu og feacutelagslegu aethstaeligethur (Nicaise 2007) Aacutelykta maacute aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu megi skyacutera aacute thorn ann haacutett aeth iacute Evroacutepu buacutei thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar frekar vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur en aethrir Eins og Werning Loumlser og Urban (2008) oretha thornaeth bdquomaacute liacuteta svo aacute aeth boumlrn af innflytjendaaeligttum og aeligttingjar thorneirra buacutei vieth kerfisbundna einangrun THORN essar fjoumllskyldur eiga ekki kost aacute riacutekisborgarareacutetti og thorn eim er ekki gefinn mikill kostur aacute thorn aacutetttoumlku iacute efnahags- og atvinnuliacutefinu Sliacutekar aethstaeligethur takmarka mjoumlg moumlguleika barnanna aacute aeth naacute aacuterangri iacute naacutemildquo (bls 51) Sliacutekar aethstaeligethur thorn arfnast naacutekvaeligmrar greiningar eins og Lindsay Pather og Strand leggja aacuteherslu aacute (2006) bdquoErfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur (faacutetaeligkt) og kynferethi eru riacutekari thorn aacutettur en thornjoacuteetherni thornegar litieth er til heildartiacuteethni seacuterthornarfa iacute naacutemi almennt svo og tiltekinna seacuterthornarfa En eftir koumlnnun aacute aacutehrifum erfiethra feacutelagslegra og efnahagslegra aethstaeligethna kynferethi og aacutergoumlngum kemur iacute ljoacutes aeth enn eru hlutfoumlllin verulega skoumlkk thorn egar litieth er til yacute missa thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa iacute samanburethi vieth hviacuteta nemendur iacute Bretlandildquo (bls 3) Hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelum kann aeth syacutena aeth iacute sumum tilvikum hefur almenna skoacutelakerfieth ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir thorn essara nemenda THORN etta hefur orethieth til thorn ess aeth seacuterfraeligethingar hafa velt fyrir seacuter gaeligethum thorness naacutems sem nemendum af innflytjendaaeligttum stendur til boetha iacute almenna skoacutelakerfinu og iacute fraeligethiritunum eru tvouml atriethi tekin til seacuterstakrar athugunar annars vegar
18
tilviacutesana- og matsaethferethir og hins vegar thorn aeligr kennsluaethferethir sem notaethar eru thornegar nemendur eru af innflytjendaaeligttum Rannsoacuteknir iacute yacute msum Evroacutepuloumlndum leietha iacute ljoacutes aethra riacutekjandi tilhneigingu aeth annaeth foacutelk (feacutelagsraacuteethgjafar kennarar aethrir nemendur osfrv) liacuteti svo aacute aeth einstaklingar meeth seacuterkennsluthornarfir og einstaklingar af innflytjendaaeligttum seacuteu eins konar fulltruacutear sinna hoacutepa Meeth oumlethrum orethum thornaacute virethist vera tilhneiging til aeth flokka foacutelk og koma fram vieth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt fyrirfram moacutetuethum hugmyndum um bdquohoacutepinnldquo sem thorn eir tilheyra THORN essar fyrirfram moacutetuethu hugmyndir skyggja aacute manneskjuna sem einstakling thorn viacute aeth huacuten verethur eins konar taacutekn fyrir hoacutepinn og saacute hoacutepur tengist umoumlnnun og stuethningi (foacutelki meeth seacuterkennsluthornarfir) eetha menningu og truacute (innflytjendum og thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) THORNessi tilhneiging er afleit thornar sem foacutelk getur vissulega ekki verieth fulltruacutear fyrir heilt menningarsamfeacutelag eetha heilan samfeacutelagshoacutep Meeth thorn viacute aeth flokka foacutelk og hafa fyrirfram moacutetaethar skoethanir aacute bdquohoacutepnumldquo er viethkomandi einstaklingur settur til hliethar sem persoacutena og gerethur oacutemarktaeligkur hann er settur iacute jaetharhoacutep (SIOS 2004) 132 Naacutemsuacuterraeligethi
Iacute rannsoacuteknum og fraeligethiritum kemur einnig fram aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu kunni aeth endurspegla thornaacute staethreynd aeth meeth thorneirri kennslufraeligethi og thorneim kennsluaethferethum sem beitt er iacute almennum skoacutelum seacute ekki tekieth tillit til naacutemsthornarfa thornessa tiltekna hoacuteps Iacute fraeligethilegum umfjoumlllunum um aethstaeligethur nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er talieth aeth kennarar geri seacuter ekki grein fyrir thornviacute hve mjoumlg kennsluaethferethir thorneirra eru samtvinnaethar eigin menningu Naacutemsaethferethir og viethhorf nemenda eru vissulegamjoumlg mismunandi eftir menningarheimum Iacute sumum thornjoacuteethfeacuteloumlgum thornykir eethlilegt aeth nemendur laeligri meeth thorn viacute aeth eiga virk samskipti vieth kennara siacutena en aacute oumlethrum menningarsvaeligethum er ekki aeligtlast til aeth boumlrn tali vieth fullorethna heldur laeligri meeth thorn viacute aeth hlusta aacute samraeligethur hinna fullorethnu THORNess vegna aeligttu kennarar aeth uacutetskyacutera ndash eftir thornviacute sem haeliggt er ndash thornann menningarlega bakgrunn sem kennsla thorneirra byggist aacute og hvaetha vaeligntingar eru gerethar til nemenda Iacute staeth thorn ess aeth hafa tilhneigingu til aeth einfalda thorn au verkefni sem nemendur af innflytjendaaeligttum faacute iacute hendur (einkum ef tungumaacutel dvalarlandsins er
19
ekki moacuteethurmaacutel thorn eirra) aeligttu kennarar aeth stefna aeth thorn viacute aeth auka skilning nemenda af innflytjendaaeligttum aacute thorn viacute starfi sem fram fer iacute skoacutelastofunni (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir Kaupmannahoumlfn juacuteniacute 1999) 133 Stuethningsaethferethir Iacute thorn eim fraeligethiritum sem fjalla um menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er einnig loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggu hlutverki aethstandendur thorn eirra gegna Vieth kannanir kemur iacute ljoacutes aeth aethstandendur innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir nyacuteta seacuter ekki stuethningsthornjoacutenustu iacute eins riacutekum maeligli og thorneim stendur til boetha Algengustu aacutestaeligethur thorn ess eru meethal annars Fjoumllskyldan talar ekki tungumaacutel dvalarlandsins huacuten skilur ekki kerfieth og thorn aacute thorn joacutenustu sem er iacute boethi naeliggilega vel eetha er ekki voumln sliacutekri thornjoacutenustu iacute heimalandi siacutenu oacutettast aeth veretha send burt fraacute dvalarlandinu ef huacuten gerir bdquoof miklar kroumlfurldquo THORNess vegna er afar mikilvaeliggt aeth aethstandendum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir seacuteu veittar iacutetarlegar upplyacutesingar THORNessar upplyacutesingar aeligttu aeth tryggja aeth foreldrum verethi ljoacutest hvernig litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir nemenda iacute dvalarlandinu og aeth thorn eir faacutei innsyacuten iacute menntakerfieth og thornaeligr kennsluaethferethir sem thornar er beitt Strax fraacute upphafi aeligtti aeth veita aethstandendum skyacuterar og aethgengilegar upplyacutesingar Ef nauethsyn krefur aeligtti aeth gera thornaeth meeth aethstoeth tuacutelks eetha starfsmanns sem talar tungumaacutel fjoumllskyldunnar Meeth thornviacute aeth nota yacutemsa miethla (myndir af thorn viacute sem nemandinn er aeth gera osfrv) maacute einnig meeth goacuteethu moacuteti miethla upplyacutesingum milli skoacutela og heimilis Einnig er aeligskilegt aeth koma aacute umraeligethuhoacutepum meethal aethstandenda og skapa thorn annig tengsl thorn eirra iacute milli til aeth foreldrar nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum einangrist ekki Iacute rannsoacuteknum kemur fram aeth upplyacutesingastreymieth eigi ekki aeth vera einhlietha thorn e fraacute skoacutela til heimilis Foreldrar aeligttu einnig aeth veita skoacutelanum upplyacutesingar um barnieth og vera meeth iacute raacuteethum thornegar aacutekvarethanir sem varetha barnieth eru teknar Eins og loumlgeth var aacutehersla aacute aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bdquothornaacute byggist thornaeth mjoumlg aacute samstarfi samraacuteethi og gagnkvaeligmum skilningi milli foreldra og kennara hvernig nemendum af innflytjendaaeligttum gengur iacute naacutemi THORNaeth verethur aeth svipta hulunni af kennarastarfinu og foreldrar veretha aeth faacute
20
aeth taka thorn aacutett iacute oumlllum aacutekvoumlrethunum sem teknar eru iacute skoacutelanumldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 15) Foreldrar aeligttu aeth vera thornaacutetttakendur aacute oumlllum sviethum Iacute rannsoacuteknum aacute thornessum thornaeligtti er maeliglst til thorness aeth tekieth seacute tillit til allra aethstandenda iacute skoacutelastarfinu ekki einungis foreldranna heldur einnig systkina afa og oumlmmu sem og allrar stoacuterfjoumllskyldunnar Iacute sumum rannsoacuteknum kemur einnig fram aeth barn meeth seacuterkennsluthornarfir hefur mikil aacutehrif aacute fjoumllskyldumunstrieth einkum thorn egar um innflytjendafjoumllskyldur er aeth raeligetha fyrir komi aeth thornaeth leiethi til breytinga aacute hlutverkaskipan innan fjoumllskyldunnar (SIOS 2004) Iacute stuttu maacuteli sagt er seacuterfraeligethingunum aeligtlaeth aeth tryggja goacuteeth samskipti vieth aethstandendur og koma iacute veg fyrir menningarlegan aacutegreining Eins og Moro segir (2005) bdquohvaeth varethar boumlrn innflytjenda veldur oumlll taeligkni sem ekki tekur tillit til menningarlegra seacuterstoumlethu thornviacute aeth bilieth milli hinna tveggja viethkomandi heima verethur staeligrra Meeth thorn viacute moacuteti er iacute raun stuethlaeth aeth einangrun thorneirra iacute dvalarlandinu aeth jaetharstoumlethu thorneirra iacute samfeacutelaginu Meeth thorn viacute aeth taka tillit til menningarlegs bakgrunns thorneirra er aftur aacute moacuteti loumlgeth aacutehersla aacute einstaklingsbundnar aethferethir naacutemsferlieth og thornaacutetttoumlku iacute viethkomandi samfeacutelagildquo (bls 21) Lagt er til aeth jaacutekvaeligethum aethferethum seacute beitt til aeth faacute nemendur og foreldra til samstarfs sliacutekt skili aacuterangri Fagna beri fjoumllbreytileika meethal fjoumllskyldna og nemenda baeligethi feacutelagslegum og menningarlegum sem og fjoumllbreyttri thorn ekkingu og tungumaacutelum ekki einungis iacute thorn viacute skyni aeth vinna gegn hugsanlegri mismunun heldur einnig til aeth auka sjaacutelfsvirethingu og aacutehugahvoumlt nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Siacuteethast en ekki siacutest er bent aacute thornaacute staethreynd aeth til aeth svo megi veretha og til aeth vel takist til vieth aeth leysa thornau verkefni sem blasa vieth meeth nyacutejum nemendahoacutepum thorn urfi kennarar og annaeth fagfoacutelk aeth hafa aflaeth seacuter goacuteethrar menntunar Allar rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth aacute naacutemsaethstaeligethum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir syacutena hve bryacutent er aeth fagfoacutelk seacute vel menntaeth og iacute stakk buacuteieth til aeth endurbaeligta matsferlieth auka gaeligethi thorneirrar menntunar sem iacute boethi er og efla samstarf vieth aethstandendur thornessara nemenda Aukin thornoumlrf er fyrir starfsthornjaacutelfun og thorn roacuteun kennsluaethferetha meethal fagfoacutelks til aeth haeliggt seacute aeth sinna thornoumlrfum thornessa nyacuteja nemendahoacuteps Enn fremur veretha yacutemsir fagaethilar aeth vinna saman til aeth haeliggt seacute aeth koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir ekki einungis kennarar
21
heldur einnig saacutelfraeligethingar stuethningsfulltruacutear seacuterfraeligethingar innan heilbrigethissteacutettarinnar osfrv Meginniethurstaethan sem draga maacute af thorn eim rannsoacuteknum sem birtar hafa verieth fyrst og fremst iacute Evroacutepu um menntun nemenda sem baeligethi eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er vissulega suacute aeth enda thornoacutett thornetta seacute maacutelaflokkur sem stoumlethugt verethur syacutenilegri og sem stefnumoacutetandi aethilar og seacuterfraeligethingar aacute sviethi seacuterkennslu eru meeth til umfjoumlllunar thorn aacute hafa tiltoumllulega faacutear rannsoacuteknir verieth gerethar aacute thornessu tiltekna sviethi Yfirleitt er einungis fjallaeth um annan thorn aacutettinn menntun barna meeth seacuterkennsluthornarfir eetha menntun barna af innflytjendaaeligttum Afar faacutear rannsoacuteknir hafa verieth gerethar aacute thornviacute thornegar thornessir tveir thornaeligttir fara saman Iacute Evroacutepuloumlndunum virethist starf og stefna iacute menntamaacutelum einkennast af einhlietha naacutelgun Kannanir syacutena aeth uacuterraeligethi til stuethnings nemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum beinast oft einungis aeth oumlethrum thornaeligttinum af thorneim tveimur sem um er aeth raeligetha hjaacute thornessum markhoacutepi Annaethhvort er tekieth tillit til seacuterthornarfa nemandans eetha thorness aeth hann er af innflytjendaaeligttum Sem daeligmi maacute nefna aeth thornegar nemendur af innflytjendaaeligttum faacute kennslu iacute tungumaacuteli dvalarlandsins er yfirleitt ekki gert raacuteeth fyrir seacuterkennsluthornoumlrfum Aftur aacute moacuteti taka matstaeligki og aethferethir vieth aeth greina faeligrni nemenda yfirleitt ekki mieth af menningarlegum bakgrunni hans Iacute oumlllum rannsoacuteknum sem fram hafa farieth aacute naacutemsaethstaeligethum nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er niethurstaethan suacute aeth frekari thornroacuteunar seacute thornoumlrf aacute thornessu sviethi vinna thornarf aeth nyacuterri stefnu og nyacutejum leiethum til aeth takast aacute vieth thornarfir nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ess vegna veretha fleiri rannsoacuteknir og greiningar aeth fara fram aacute thornessu sviethi 134 Naacutemsmat Ef gengieth er uacutet fraacute hinu aacuteberandi skakka hlutfalli nemanda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu hafa gaeligethi matsaethferetha (fyrst og fremst vieth grunnmat) sem beitt er gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum verieth dregin iacute efa iacute thorn eim rannsoacuteknum sem fram hafa farieth (Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Matstaeligkin og aethferethirnar eigi raeligtur aeth rekja til thorneirrar menningar sem riacutekjandi er iacute dvalarlandi nemandans Matsferlieth er thornviacute menningartengt boumlrn sem alin eru upp vieth aethra menningu en thornaacute sem riacutekir iacute dvalarlandinu geta siacuteethur en thorn au boumlrn sem eiga uppruna sinn thorn ar skilieth og raacuteethieth iacute thornaeligr 22
menningartengdu viacutesanir sem liggja aeth baki thornviacute efni sem notaeth er vieth naacutemsmatieth THORN viacute er lagt til aeth baeligethi saacute efniviethur sem notaethur er vieth naacutemsmat og matsferlieth sjaacutelft verethi endurskoethaeth til aeth varpa sem skyacuterustu ljoacutesi aacute allar menningartengdar viacutesanir sem iacute thorn viacute kunna aeth leynast Ein helsta og augljoacutesasta hindrunin af thornessu tagi sem nemendur af innflytjendaaeligttum kunna aeth standa frammi fyrir thorn egar thorn eir fara iacute gegnum naacutemsmat ndash og sem kemur hvaeth eftir annaeth fram iacute thorneim fraeligethiritum sem skoethueth hafa verieth ndash tengist fagmaacutelinu sem notaeth er thornegar faeligrni og thorn arfir nemenda eru metnar Eins og Landon (1999) syacutendi fram aacute meeth thorn viacute aeth taka lesblindu sem daeligmi aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn bdquovieth thorn urfum aeth ryethja uacuter vegi oumlllum erfiethleikum sem thorn essir nemendur eiga vieth aeth etja aacuteethur en vieth greinum hverjir gliacutema vieth skynraelignan eetha geethraelignan vanda Mun faeligrri tviacutetyngd boumlrn eru talin vera meeth lesblindu en innfaeligdd boumlrn nemendum getur gengieth illa aeth lesa en thornaeth er enginn sem greinir hver aacutestaeligethan er Kennararnir sjaacute ekki hvert vandamaacutelieth er thornviacute aeth thorneir vita ekki hvernig mat fer framldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 18) Sumir telja bryacutent aeth tviacutetyngdir nemendur af innflytjendaaeligttum fari iacute gegnum naacutemsmat aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum ogeetha aeth naacutemsmatieth fari fram hjaacute seacuterfraeligethingum sem hafa viacuteethtaeligka thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni og tungumaacuteli nemandans (Cline 1999 Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Vissulega getur grunnmat iacute sumum tilvikum farieth fram aacuten thorn ess aeth nokkurt tungumaacutel seacute notaeth En menningarlegur mismunur (til daeligmis aacute thornviacute hvernig litir eru skilgreindir eetha aacute naacutemssamhengi eins og fram kemur hjaacute Salameh 2006) getur haft aacutehrif thorn egar naacutemsmat fer fram bdquoaacuten orethaldquo ef ekki er tekieth tillit til sliacuteks mismunar Iacute 2 kafla er fjallaeth naacutenar um naacutemsmat aacuten oretha Siacuteethast en ekki siacutest syacutena rannsoacuteknir aeth naacutemsmat thorn arf aeth vera heildstaeligtt aacute thornann haacutett aeth tekieth seacute tillit til allra aethstaeligethna nemendans hvaeth olli thorn viacute aeth fjoumllskyldan flutti uacuter landi tungumaacutels menningar samfeacutelagslegra aethstaeligethna iacute dvalarlandinu heimilisaethstaeligethna osfrv
23
Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar (Watkins 2007) aacute naacutemsmati iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar leiddi iacute ljoacutes aeth skilningur manna aacute moacutetandi1
mati hefur breyst aacute undanoumlrnum aacuterum iacute flestum loumlndum Evroacutepu gallar bdquoproacutefldquo-aethferetharinnar hafa verieth afhjuacutepaethir THORNar af leiethandi hefur moacutetandi mat fengieth viacuteethari merkingu thorn annig aeth thornaeth inniheldur ekki einungis fraeligethilega thornaeligtti Jafnframt eru aethferethirnar sem beitt er iacute sliacuteku mati thornroacuteaeth ar iacute siacuteauknum maeligli iacute samstarfi vieth nemendur aeligttingja thorneirra og kennara iacute staeth thorness aeth vera framkvaeligmt af utanaethkomandi seacuterfraeligethingum Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur syacutent fram aacute aeth iacute flestum loumlndum er thorn essi naacutelgun enn markmieth sem stefnt skal aeth iacute grunnmati aacute seacuterkennsluthornoumlrfum
1 Eins og fram kemur iacute matsverkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar naeligr bdquomoacutetandi matldquo (einnig kallaeth bdquosiacutematldquo) yfir tilteknar aethferethir sem beitt er innan veggja skoacutelastofunnar fyrst og fremst af viethkomandi kennurum og seacuterfraeligethingum sem meeth thorneim starfa og notaethar eru vieth aacutekvarethanatoumlkur um kennsluaethferethir og naeligstu skrefin iacute skoacutelagoumlngu nemenda bdquoGrunnmatldquo eetha bdquofrumgreiningldquo leiethir iacute ljoacutes hvort nemandi er hugsanlega meeth seacuterkennsluthornarfir og thornaacute er framvindan suacute aeth safnaeth er aacute kerfisbundinn haacutett upplyacutesingum sem nota maacute til aeth vinna aeth lyacutesingu aacute styrkleikum veikleikum og thornoumlrfum sem nemandi kann aeth hafa Tengja maacute frumgreiningu aacute seacuterkennsluthornoumlrfum oumlethrum matsaethferethum og aeth henni kunna aeth koma seacuterfraeligethingar sem starfa utan almenna skoacutelakerfisins (thornar aacute meethal uacuter heilbrigethisgeiranum)
24
2 UPPLYacuteSINGAR FRAacute THORNAacuteTTTOumlKULOumlNDUNUM
Iacute thornessum kafla er samantekt aacute svaeligethisskyacuterslunum sem unnar voru uacutet fraacute lykilthornaacutettum rannsoacuteknarinnar ndash skilgreiningu aacute markhoacutepi upplyacutesingumstaethreyndum naacutemsuacuterraeligethum stuethningsaethferethum og naacutemsmati Kaflinn byggist aacute upplyacutesingum og goumlgnum sem seacuterfraeligethingar viethkomandi landa soumlfnuethu meeth thorn viacute aeth nota spurningalista iacute samstarfi siacutenu vieth yacutemsa thornjoacutenustuaethila sem aeth maacutelinu koma sem og vieth sveitarfeacuteloumlg og skoacutela um naacutem barna sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum og staethan aacute thorn essu sviethi innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu er skoethueth THORN oacute aeth litieth seacute til maacutela sem endurspegla aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum thornaacute er fyrst og fremst um aeth raeligetha upplyacutesingar sem aflaeth hefur verieth um stoumlethuna innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter er einnig aeth finna goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda innflytjenda og hlutfallslegan fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum iacute hverju landi fyrir sig Goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum eru ekki fyrir hendi vegna thorn ess hve upplyacutesingar thornar aeth luacutetandi eru takmarkaethar iacute skyacuterslunum Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum og maacutelefni og umraeligethur sem snerta stoumlethu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er aeth finna iacute svaeligethisskyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem fjallaeth er um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Samantekt aacute svoumlrum vieth spurningunum er heacuter fyrir neethan
21 Markhoacutepur Verulegur straumur innflytjenda liggur til Evroacutepu og greina maacute aukinn aacutehuga aacute maacutelefnum innflytjenda viacuteetha um loumlnd Samkvaeligmt skyacuterslunum eru til yacute msar skilgreiningar aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo iacute Evroacutepu Iacute flestum landanna er hugtakieth bdquoinnflytjandildquo eetha bdquouacutetlendingurldquo notaeth ef einstaklingur og foreldrar hans eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu eru af oumlethru thornjoacuteetherni og tala eigieth moacuteethumaacutel heima hjaacute seacuter Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er gerethur greinarmunur aacute
25
- Nyacutekomnir nemendur ogeetha fyrstu kynsloacuteethar innflytjendum thornegar nemendur ogeetha foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu - Annarrar kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem hafa faeligethst iacute oumlethru landi og - THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldri thorneirra er faeligtt thornar liacuteka og thorneir eru jafnvel meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu Yfirleitt er ekki litieth aacute thornriethju eetha fjoacuterethu (jafnvel fimmtu) kynsloacuteeth sem bdquoinnflytjendurldquo heldur sem bdquonemendur meeth annan thornjoacuteeth ernislegan bakgrunnldquo eetha nemendur sem tilheyra bdquominnihlutahoacutepumldquo eetha tilteknum bdquothornjoacuteethernishoacutepumldquo Iacute menntakerfum yacute missa landa byggist lagasetning varethandi innflytjendanemendur og skoacutelagoumlngu aethallega aacute atriethum sem tengjast tungumaacutelakunnaacutettu nemenda hvort nemendur eru tviacutetyngdir eetha fjoumlltyngdir eetha eiga seacuter annaeth moacuteethumaacutel en thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute dvalarlandinu THORN essi skilgreining aacute vieth um alla nemendur sem thornurfa aeth geta talaeth fleiri en eitt tungumaacutel iacute uppvextinum Sem liethur iacute rannsoacutekninni ndash eins og fram kom iacute inngangi skyacuterslunnar ndash voru seacuterfraeligethingar fraacute hverju landi fyrir sig beethnir um aeth afla upplyacutesinga um alla nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum (nyacutekomna nemendur jafnt sem nemendur sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) Haeliggt er aeth flokka Evroacutepuloumlndin eftir thorn viacute hvert straumur innflytjenda liggur bull Loumlnd meeth langri hefeth fyrir innflytjendum tengt atvinnuliacutefi og
efnahag ogeetha nyacutelenduhefeth (td Austurriacuteki Belgiacutea Bretland Danmoumlrk Frakkland THORNyacute skaland Luacutexemborg Holland Sviacutethornjoacuteeth og Sviss)
bull Loumlnd thorn ar sem innflytjendur eru tiltoumllulega nyacutelegt fyrirbaeligri fraacute siacuteethustu aacuteratugum 20 aldar svo sem Finnland Iacutesland og Noregur eetha loumlnd sem straumur foacutelks laacute aacuteethur fraacute svo sem Kyacutepur Grikkland Iacutetaliacutea Malta Portuacutegal og Spaacutenn
bull Nyacute ESB-riacuteki svo sem Teacutekkland Eistland Ungverjaland Lettland Lithaacuteen og Poacutelland sem taka aethallega aacute moacuteti haeliglisleitendum eetha floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og innflytjendum fraacute loumlndum goumlmlu Soveacutetriacutekjanna
26
Innflytjendur sem sest hafa aeth iacute Evroacutepu eiga aeligttir aeth rekja til yacutemissa landa en thorn eim maacute skipta iacute thorn rjaacute meginflokka fyrrum iacutebuacutea Evroacutepusambandsins (ESB) Evroacutepska efnahagssvaeligethisins (EES) eetha Sviss haeliglisleitendur floacutettamenn og fyrrum iacutebuacutea Norethur-Afriacuteku sem og fyrrum iacutebuacutea annarra landa Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi eftir loumlndum sums staethar er thornaeth um 1 (td iacute Poacutellandi og Lithaacuteen) og annars staethar eru um 40 iacutebuacuteanna af innflytjendaaeligttum (td iacute Luacutexemborg) Erfitt er aeth bera saman goumlgn fraacute thornessum loumlndum vegna - Oacuteliacutekra skilgreininga aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo - Mismunandi reglna um veitingu riacutekisborgarareacutettar - THORNeirrar staethreyndar aeth goumlgn eiga yacute mist vieth um stoumlethuna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu eetha hvort tveggja - Mismunandi er aacute hvaetha aacutersgrundvelli gagnasoumlfnun hefur farieth fram (2005 eetha 2006 eetha 2007) Aeth teknu tilliti til thorn essara atrietha thorn aacute maacute sjaacute aacute toumlflu 1 aeth iacute flestum landanna eru 6ndash20 allra iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum Tafla 1 Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum (upplyacutesingarnar eru byggethar aacute svaeligethisskyacuterslum aacuterin 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt 20
Danmoumlrk Belgiacutea Austurriacuteki Luacutexemborg Finnland Grikkland Bretland Sviss Lithaacuteen Iacutesland (England)
Malta Iacutetaliacutea Eistland
Portuacutegal Kyacutepur Frakkland
Poacutelland Noregur Holland
Teacutekkland Spaacutenn Lettland
Ungverjaland Sviacutethornjoacuteeth
THORNyacuteskaland yfir 40
Mjoumlg mismunandi er eftir loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum hve moumlrg tungumaacutel eru toumllueth af nemendum af innflytjendaaeligttum og fjoumllskyldum
27
thorneirra iacute sumum landanna eru toumllueth allt fraacute aacutetjaacuten og upp iacute hundraeth tungumaacutel Haacutett hlutfall thornjoacuteeth arinnar er af innflytjendaaeligttum ndash iacute sumum loumlndumsveitarfeacuteloumlgum er meira en helmingur iacutebuacutea fraacute loumlndum utan Evroacutepu (td iacute Tyrklandi Iacuterak Soacutemaliacuteu Ruacutesslandi Pakistan Brasiliacuteu Uacutekraiacutenu Marokkoacute ofl) Iacute sumum loumlndum svo sem Sviacutethornjoacuteeth var staethan thorn annig aeth fram aacute aacutettunda aacuteratug liethinnar aldar og iacute oumlethrum loumlndum allt fram til 1990 var meirihluti innflytjenda iacute Evroacutepu foacutelk sem fluttist thornangaeth af efnahagsaacutestaeligethum iacute leit aeth betri starfs- og liacutefsskilyrethum Aacute tiacuteunda aacuteratugnum fjoumllgaethi mjoumlg floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og foacutelki fraacute Austur-Evroacutepu og fyrrum Soveacutetriacutekjunum Goumlgn um thornetta eru mismunandi eftir loumlndum en staethreyndin er suacute aeth innflytjendum sem koma til Evroacutepu af feacutelagslegum og efnahagslegum aacutestaeligethum fer nuacute fjoumllgandi Aeth thorn essu stuethla einnig frjaacutelsir flutningar Evroacutepubuacutea milli ESB-landanna
22 Goumlgn um innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute moumlrgum thorneirra landa sem thornaacutett toacuteku iacute verkefninu kom fram aeth skortur er aacute goumlgnum um nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Aacutebyrgetharsvieth yacute missa stjoacuternsyacuteslustofnana eru mismunandi og goumlgnum er ekki safnaeth aacute samraeligmdan haacutett Aethrar aacutestaeligethur liggja einnig aeth baki thornessum gagnaskorti Iacute sumum loumlndum heldur hieth opinbera ekki saman toumllfraeligethilegum upplyacutesingum um upprunalegt thornjoacuteeth erni foacutelks heldur einungis um riacutekisborgarareacutett thorness og faeligethingarstaeth aacute thorn eim forsendum aeth vinnsla persoacutenulegra gagna thornar sem fram kemur kynthornaacutettur thornjoacuteetherni foumltlun eetha truacute seacute boumlnnueth Iacute oumlethrum loumlndum fer ekki fram nein skipuloumlgeth gagnasoumlfnun um nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum hvorki innan sveitarfeacutelaga neacute aacute landsviacutesu Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru svo faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum aeth hvorki er nauethsynlegt neacute vietheigandi aeth skraacute upplyacutesingar um thornaeth Skynsamlegustu og hagkvaeligmustu leiethina til aeth faacute aethgang aeth goumlgnum er aeth finna iacute skoacutelunum ndash thorn ar eru boumlrnin Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er sliacutekum goumlgnum haldieth saman en ekki er haeliggt aeth reietha sig aacute toumllfraeligethilegar upplyacutesingar aacute landsviacutesu
28
Uacutet fraacute goumlgnum sem seacuterfraeligethingarnir soumlfnuethu innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu maacute sjaacute aeth hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi iacute loumlndum Evroacutepu og einnig mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelag ogeetha skoacutela iacute sama landinu Iacutetrekaeth skal aeth erfitt er aeth bera saman goumlgn hinna yacute msu landa vegna thorn ess hve hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint aacute marga vegu og einnig vegna thorn ess aeth goumlgnin viacutesa yacutemist til aethstaeligethna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu ndash eetha hvort tveggja Aeth teknu tilliti til thorness thornaacute maacute sjaacute aacute toumlflu 2 aeth iacute flestum landanna er hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum aacute bilinu 6ndash20 allra nemenda aacute skoacutelaskyldualdri (iacute Luacutexemborg er thornaeth ruacutemlega 38) Tafla 2 Hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum (gildir um nemendur aacute skoacutelaskyldualdri innan sveitarfeacutelaga skoacutelaaacuterieth 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt20
Finnland Lithaacuteen Malta Portuacutegal Poacutelland Teacutekkland Ungverjaland
Belgiacutea Danmoumlrk Grikkland Iacutesland Iacutetaliacutea Kyacutepur Noregur Spaacutenn
Austurriacuteki Bretland (England) Eistland Frakkland Holland Lettland Sviacutethornjoacuteeth
Luacutexemborg Sviss THORNyacuteskaland
Aacute Iacutetaliacuteu eru goumlgnin fraacute skoacutelaaacuterinu 20072008
Samkvaeligmt goumlgnunum er fjoumlldi og hlutfall fjoumllskyldnanemenda af innflytjendaaeligttum mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelaga iacute sama landinu oft af landfraeligethilegum aacutestaeligethum og vegna mismunandi staeligrethar sveitarfeacutelaga Flestar fjoumllskyldur af innflytjendaaeligttum buacutea iacute stoacuterborgum eetha iacute uacutethverfum stoacuterborga vegna betri atvinnu- og naacutemsmoumlguleika iacute thorneacutettbyacute li THORN ar af leiethandi getur fjoumlldi innfluttra nemenda iacute houmlfuethborgum (td Amsterdam Athornenu Brussel Lissabon London Madriacuted Pariacutes osfrv) verieth tvoumlfalt eetha thornrefalt meiri en hlutfallieth aacute landsviacutesu segir til um THORNar sem ekki eru til goumlgn um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute oumlllum thorn eim loumlndum sem toacuteku thorn aacutett iacute thornessari
29
rannsoacutekn thornaacute loumlgethu sum thorneirra til aethrar upplyacutesingar sem voru yacutemist aacute landsviacutesu ogeetha svaeligethis- eetha staethbundnar Sum loumlnd (td Austurriacuteki Holland Iacutetaliacutea Kyacutepur Lithaacuteen Luacutexemborg Spaacutenn Sviss THORNyacuteskaland) loumlgethu fram goumlgn sem voru baeligethi aacute landsviacutesu og svaeligethis- eetha staethbundin Oumlnnur loumlnd (td Belgiacutea Finnland Frakkland og Grikkland) loumlgethu fram goumlgn sem voru svaeligethis- eetha staethbundin eetha fengin fraacute skoacutelum Iacute oumlethrum tilvikum (td iacute Teacutekklandi Portuacutegal og Bretlandi) voru goumlgnin sem baacuterust aacute landsviacutesu Goumlgnin sem seacuterfraeligethingarnir toacuteku saman iacute viethkomandi loumlndum eiga yacutemist vieth um heildarfjoumllda og hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir aacute landsviacutesu ogeetha innan tiltekinna svaeligetha eetha tiltekins fjoumllda og hlutfalls iacute sveitarfeacuteloumlgum ogeetha skoacutelum THORN ar ef leiethandi er erfitt aeth bera thornessi goumlgn saman og setja niethurstoumlethur fram iacute toumlfluformi Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum er aeth finna iacute skyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thorn ar sem fjallaeth er um thornetta verkefni Samkvaeligmt ofangreindum upplyacutesingum syacutena thornessar skyacuterslur verulegt oacutesamraeligmi varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum hlutfall thorneirra sem faacute seacuterkennslu er yacutemist of haacutett eetha of laacutegt THORNetta hefur verieth mikieth vandamaacutel iacute yfir thornrjaacutetiacuteu aacuter iacute sumum landanna til daeligmis iacute Bretlandi Aacute aacutettunda aacuteratugnum var ljoacutest aeth allt of moumlrg boumlrn sem flutt houmlfethu thornangaeth fraacute Karabiacutesku eyjunum voru sett iacute seacuterskoacutela Annars staethar (td iacute Belgiacuteu Danmoumlrku Finnlandi Noregi og Sviacutethornjoacuteeth) kemur fram aeth iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum seacuteu hlutfallslega fleiri nemendur af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu og thorn eim fari fjoumllgandi eftir thorn viacute sem ofar dregur iacute skoacutelakerfinu (vieth lok grunnskoacutela og byrjun framhaldsskoacutela) Rannsoacutekn sem gereth var iacute Oacutesloacute aacuterieth 1998 syacutendi aeth hlutfallslega of margir nemendur af innflytjendaaeligttum fengu seacuterkennslu af yacutemsu tagi (Nordahl og Oslashverland 1998) Iacute seacuterskoacutelum er hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir auk thorness haeligrra en nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru iacutebuacutear dvalarlandsins ndash og thorn ar af leiethandi er hlutfallieth oumlfugt iacute almennum skoacutelum Iacute skyacuterslunni fraacute Sviss kemur fram aeth thorn etta haacutea hlutfall hafi stoumlethugt farieth vaxandi aacute siacuteethustu tuttugu aacuterum og aeth meethalaukning innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum seacute miklu meiri en heildaraukning innflytjendanemenda sem stunda naacutem iacute grunnskoacutelum
30
THORNversoumlgn virethist koma upp thorn egar toumllfraeligethilegar upplyacutesingar fraacute sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum (td iacute Austurriacuteki Finnlandi og Grikklandi) eru skoethaethar Fram kemur aeth iacute sumum skoacutelum seacuteu fleiri nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum heldur en nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem ekki eru af innflytjendaaeligttum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum virethast aethstaeligethur vera aacute hinn veginn Hugsanleg skyacutering eins og fram kemur kann aeth vera suacute aeth tilviljun ein raacuteethi thornviacute hve margir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stundi naacutem iacute hverjum skoacutela Annar moumlguleiki er aeth iacute sumum skoacutelum seacute aacuterangur nemenda metinn aacute skilvirkari haacutett en annars staethar Iacute oumlethrum skyacuterslum er loumlgeth aacutehersla aacute aeth aukieth framboeth aacute seacuterdeildum og vaxandi fjoumlldi seacutermenntaeths starfsfoacutelks hafi aacutehrif aacute eftirspurn eftir thornessari thornjoacutenustu ndash ef thorn joacutenustan er til staethar hafi kennarar tilhneigingu til aeth nyacuteta seacuter hana einkum ef thorneir faacute enga aethra aethstoeth Aeth lokum er saacute moumlguleiki fyrir hendi aeth iacute sumum skoacutelum seacute talieth aeth nemendur af innflytjendaaeligttum kunni aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir thornegar raunin er suacute aeth einungis er um samskipta- og tungumaacutelaerfiethleika aeth raeligetha Of haacutett hlutfall thornessara nemenda maacute oft rekja til tungumaacutelaerfiethleika og skorts aacute lestrarkunnaacutettu (en einnig annarra thornaacutetta) Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei reacutetta greiningu vegna thorn ess aeth talieth er aeth erfiethleika iacute naacutemi og tali lestri og stafsetningu stafi af thornviacute aeth thorneir kunni ekki tungumaacutel dvalarlandsins Meginvandinn virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thorn urfa aacute tungumaacutelakennslu aeth halda og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Nyacuteleg rannsoacutekn var gereth iacute Bretlandi aacute oumlllum nemendum sem stunda naacutem iacute riacutekisreknum skoacutelum iacute landinu (um 65 milljoacutenum nemenda) og thornar var niethurstaethan mun floacuteknari (Lindsay Pather og Strand 2006) Iacute stuttu maacuteli sagt thorn aacute var mjoumlg floacutekieth hve mismunandi thorn eir nemendur voru sem tilheyrethu tilteknum thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepi og voru sagethir vera meeth einhverjar seacuterkennsluthornarfir eetha tiltekna gereth seacuterthornarfa Nokkrar niethurstoumlethur teljast mikilvaeliggar Iacute fyrsta lagi syacutendi rannsoacuteknin aeth verulegur munur var aacute yacute msum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum hvaeth varethar feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika Til daeligmis hafethi 141 hviacutetra breskra nemenda thornoumlrf fyrir friacutea maacuteltiacuteeth iacute skoacutelanum (skv stuethningsaacuteaeligtlun iacute skoacutelum fyrir boumlrn sem buacutea vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur notaeth sem viacutesbendir um faacutetaeligkt) en 30 svartra nemenda fraacute Karabiacutesku eyjunum og 438 svartra nemenda fraacute Afriacuteku
31
Auk feacutelagslegra og efnahagslegra erfiethleika kynferethis og aldurs kom iacute oumlethru lagi yacute mislegt forvitnilegt iacute ljoacutes varethandi thornaeth hvort nemendur sem tilheyrethu yacutemsum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum vaeligru liacuteklegir til aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute samanburethi vieth liacutekurnar aacute thorn viacute aeth hviacutetir breskir nemendur vaeligru meeth seacuterkennsluthornarfir thorn aacute var hlutfall svartra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir ekki mjoumlg fraacutebrugethieth Svartir nemendur fraacute Karabiacutesku eyjunum voru thorn oacute 15 sinnum liacuteklegri til aeth vera meeth hegethunarvanda eetha tilfinningaleg og feacutelagsleg vandamaacutel Nemendur sem aacutettu aeligttir aeth rekja til Pakistan og Bangladesh voru ekki eins liacuteklegir og breskir nemendur til aeth vera meeth yacutemis s konar seacuterkennsluthornarfir THORN oacute voru um 25 sinnum meiri liacutekur aacute thorn viacute aeth thornessir nemendur einkum thorneir sem voru af pakistoumlnskum aeligttum vaeligru sjoacuten-eetha heyrnarskertir og aeligttu vieth alvarlega og margthornaeligtta naacutemserfiethleika aeth striacuteetha
23 Naacutemsuacuterraeligethi Vegna aukins straums innflytjenda til Evroacutepu er samkvaeligmt skyacuterslunum suacute skoethun viacuteethast hvar riacutekjandi aeth efla beri samthornaeligttingarstefnu sem grundvallast aacute mannreacutettindum og joumlfnum taeligkifaeligrum Meeth oumlethrum orethum sagt er thorn etta stefnan varethandi yacutemis uacuterraeligethi sem innflytjendum standa til boetha einkum vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins faacute vinnu og aethlagast aethstaeligethum Meethal sliacutekra uacuterraeligetha eru tungumaacutelanaacutemskeieth naacutems- og starfsthornjaacutelfun betri menntunarmoumlguleikar og betri feacutelagslegar aethstaeligethur fyrir stuacutelkurkonur aethloumlgun aeth aethstaeligethum og umhverfi buacuteseta iacute fjoumllmenningarlegu samfeacutelagi og aukin faeligrni iacute thornvermenningarlegum samskiptum aethloumlgun meeth thornaacutetttoumlku iacute iacutethornroacutettum osfrv Innan ramma almennrar stefnu iacute menntamaacutelum hafa thornviacute nemendur af innflytjendaaeligttum iacute flestum Evroacutepuloumlndunum sama reacutett aacute aeth stunda naacutem iacute leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela og aethrir nemendur iacute dvalarlandinu Meeth oumlethrum orethum thorn aacute gilda soumlmu loumlg og reglur um alla nemendur einnig innflytjendanemendur Samkvaeligmt almennri stefnu iacute menntamaacutelum kemur skyacutert fram iacute skyacuterslunum aeth thorn au uacuterraeligethi sem boethin eru nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standi einnig innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha THORN annig aeth samkvaeligmt menntaloumlggjoumlf og regluverki flestra landa Evroacutepu eiga innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir reacutett aacute sams konar seacuterkennslu og soumlmu naacutemsuacuterraeligethum og thorn joacutenustu aacute landsviacutesuinnan sveitarfeacutelaga og aethrir 32
nemendur iacute dvalarlandinu Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacute soumlmu thorn joacutenustu og aethrir nemendur iacute flestum thorneim loumlndum sem fjallaeth er um heacuter Auk thorness eiga thorneir reacutett aacute viethboacutetaruacuterraeligethum sem eru af tvennum toga annars vegar aeligtlueth nemendum af innflytjendaaeligttum og hins vegar nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute baacuteethum tilvikum er boethieth upp aacute yacute miss konar uacuterraeligethi aacute lands- eetha svaeligethisviacutesu eetha jafnvel innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter aacute eftir er gereth grein fyrir thornviacute hvers konar uacuterraeligethi um er aeth raeligetha iacute hvorum flokki fyrir sig 231 Uacuterraeligethi fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum - Seacuterstoumlk moacutettoumlkudeild er innan sveitarfeacutelags eetha jafnvel skoacutela til aeth taka aacute moacuteti nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins - Undirbuacutenings- eetha moacutettoumlkubekkir fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum eru yfirleitt aeligtlaethir thorn eim sem eru nyacutekomnir til landsins og thorn eim sem kunna ekki tungumaacutelieth sem thorn ar er talaeth Nemendur kynnast menningu landsins og faacute seacuterstaka kennslu iacute tungumaacutelinu iacute allt aeth toacutelf maacutenuethi Aeth thornviacute loknu halda thorneir aacutefram iacute thornviacute naacutemi sem hentar thorneim best - Athvarf fyrir innflytjendur aeligtlaeth foacutelki sem saeligkir um landvistarleyfi og floacutettamoumlnnum THORNar eru einnig skoacutelar fyrir boumlrn thorneirra - Koumlnnun aacute tungumaacutelakunnaacutettu allra tviacutetyngdra nemenda sem eru aeth hefja skoacutelagoumlngu til aeth meta faeligrni thorneirra iacute tungumaacuteli dvalarlandsins og laga kennslu aeth niethurstoumlethum hennar - Iacutetarleg tungumaacutelanaacutemskeieth thorn ar sem foacutelk getur laeligrt tungumaacutel dvalarlandsins - Seacuterfraeligethisetur aacute sviethi fjoumllmenningar venjulega er einum skoacutela iacute hverju sveitarfeacutelagi aeligtlaeth aeth taka aacute moacuteti nemendum af innflytjendaaeligttum - Menningartuacutelkar yfirleitt kennarar sem tala moacuteethurmaacutel nemenda og koma aacute menningartengslum milli innflytjendafjoumllskyldna og skoacutelasamfeacutelagsins - Aethstoeth vieth heimavinnu nemendur geta fengieth aethstoeth vieth heimavinnu eftir aeth skoacutela lyacutekur aacute daginn
33
- Stuethningskennsla nemendur eiga kost aacute einkakennslu og stuethningi iacute minni hoacutepum - Aethstoetharfoacutelk iacute skoacutelum er iacute sumum tilvikum af innflytjendaaeligttum og talar moacuteethurmaacutel nemanda - Tuacutelkathornjoacutenusta stendur til boetha thornegar starfsfoacutelk skoacutela og foreldrar af innflytjendaaeligttum thornurfa aeth raeligetha saman - THORNvermenningarleg aacuteaeligtlun fyrir oumlll boumlrn fer fram aacute oumlllum skoacutelastigum iacute thorn viacute skyni aeth thorn roska feacutelagslega vitsmunalega og tilfinningalega haeligfni tungumaacutelavitund og tal- og samskiptafaeligrni - Miethlun upplyacutesinga til foreldra um skoacutela og skoacutelastarf upplyacutesingabaeligklingar eru yfirleitt thornyacute ddir aacute yacute mis tungumaacutel (fyrst og fremst thornau erlendu tungumaacutel sem algengust eru) - Viethboacutetarstuethningur iacute kennslustarfi efni sem notaeth er vieth thornvermenningarlega kennslu naacutems- og starfsraacuteethgjoumlf vinnsla og notkun boacuteka og naacutemsefnis sem lagaeth er aeth thorn oumlrfum nemenda gagnvirkt efni aacute netinu osfrv - Grunn- og framhaldsnaacutem kennara aacute sviethi fjoumllmenningar Iacute skyacuterslunum er vakin athygli aacute uacuterraeligethum sem stuethla aeth thornviacute aeth styrkja sjaacutelfsmynd nemenda og aethstandenda thorn eirra og efla naacutemsaacutehuga thorneirra Iacute sumum landanna hefur aethstoeth og kennsla aacute moacuteethurmaacuteli verieth loumlgleidd aacute leikskoacutela- grunnskoacutela- og framhaldsskoacutelastigi THORNaeth var gert iacute kjoumllfar rannsoacuteknar sem syacutendi aeth kennsla aacute moacuteethurmaacuteli baeligtir frammistoumlethu og naacutemsaacuterangur nemenda einkum aacute yngri skoacutelastigum Auk thorn ess geta nemendur fengieth kennslu iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef nauethsyn krefur Markmiethieth er aeth stuethla aeth thornviacute aeth nemendur oumlethlist meiri sjaacutelfsvirethingu og thorn roskist sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth fjoumllmenningarlega sjaacutelfsmynd THORNoacute aeth loumlgeth seacute aacutehersla aacute hve jaacutekvaeligtt seacute aeth nemendum seacute kennt aacute tveimur tungumaacutelum er einnig bent aacute aeth starfshaeligttir aacute thornessu sviethi samraeligmist ekki alltaf hinum lagalegu skuldbindingum og aeth hlutirnir seacuteu framkvaeligmdir aacute mismunandi haacutett iacute sveitarfeacuteloumlgum og svaeligethum iacute sama landinu
34
232 Uacuterraeligethi fyrir nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Auk thorn eirra uacuterraeligetha sem greint er fraacute heacuter fyrir ofan thorn aacute stendur nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum til boetha aeth faacute meiri thornjoacutenustu eftir thornoumlrfum Yfirleitt er um sams konar thornjoacutenustu aeth raeligetha og aethrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute og huacuten felst ma iacute eftirfarandi - Nemendur stuethningskenns
stunda lu hjaacute seacuter
naacutem kennara
iacute almennum iacute skoacutelastofunni
bekkjum og faacute
- Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum og faacute stuethningskennslu hjaacute seacuterkennara aacute tilteknu tiacutemabili utan skoacutelastofunnar - Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum en thorneir stunda einnig naacutem iacute minni hoacutepum hjaacute seacuterkennara til lengri eetha skemmri tiacutema - Nemandinn og kennari hans geta fengieth aethstoeth stuethningsthornjoacutenustu aacute vegum sveitarfeacutelags eetha hjaacute oumlethrum seacuterfraeligethingum - Gereth er einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir nemendur - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterbekkjum aeth hluta til eetha oumlllu leyti iacute almennum skoacutelum - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterskoacutelum Helsta vandamaacutelieth er og thornaeth kemur skyacutert fram iacute flestum skyacuterslunum aeth thornessar aethferethir aethgerethir eetha uacuterraeligethi beinast annaethhvort aeth thornviacute aeth nemendur seacuteu bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquomeeth seacuterkennsluthornarfirldquo Ekki er um margar aethferethir eetha leiethir aeth raeligetha thorn ar sem faeligrni og seacuterfraeligethikunnaacutetta aacute baacuteethum sviethum fara saman og tryggja aeth aethgerethir sem gripieth er til seacuteu til stuethnings og uppfylli allar thornarfir nemandans THORNjoacutenustuveitur skoacutelar kennarar og seacuterfraeligethingar hafa yfirleitt litla reynslu hvaeth varethar nemendur af innflytjendaaeligttum Enn faeligrri buacutea yfir faeligrni sem tekur til beggja thornaacutetta thorne thornegar nemendur eru baeligethi af innflytjendaaeligttum og meeth seacuterkennsluthornarfir Vinna thorn arf iacute auknum maeligli aeth thorn viacute aeth efla faeligrni og starfsaethferethir sem tryggja stuethning thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og erlendan uppruna nemanda aeth raeligetha
35
233 Aacutebyrg thornjoacutenusta Yacutemiss konar thorn joacutenusta er iacute boethi fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORNaeth sem thorn essi thornjoacutenusta veitir er iacute samraeligmi vieth riacutekjandi stjoacuternmaacutela- og stjoacuternsyacuteslukerfi hvort sem um miethstyacuteringu eetha valddreifingu er aeth raeligetha sem og menntakerfieth iacute viethkomandi loumlndum Viacuteethast hvar er aacutebyrgethin hjaacute menntamaacutelaraacuteethuneyti sem skilgreinir almenn markmieth menntastefnu og skoacutelastarfs iacute viethkomandi landi metur niethurstoumlethur og stuethlar aeth auknum gaeligethum aacute thornessu sviethi Sums staethar fer thorn etta starf fram iacute samvinnu vieth oumlnnur raacuteethuneyti (td raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni innflytjenda og aethloumlgun thorneirra) Vegna thorn ess hve menntakerfieth er valddreift iacute yacute msum loumlndum er aacutebyrgethinni dreift meeth hliethsjoacuten af thorn eirri meginreglu aeth viethkomandi raacuteethuneyti setji fram markmieth aacute sviethi menntamaacutela iacute landinu Stjoacuternvoumlld sveitarfeacuteloumlg og skoacutelar skulu aftur aacute moacuteti tryggja aeth skoacutelastarfieth fari fram samkvaeligmt lagarammanum og aeth markmiethasetningu seacute fylgt Viacuteethast hvar er tilgreint iacute naacutemsefnisleiethbeiningum og aethalnaacutemskraacute hvaetha gildi skulu houmlfeth iacute heiethri hvar aacutebyrgetharskyldan liggur og hver naacutemsmarkmiethin eru Innan thornessa ramma gerir hvert sveitarfeacutelag eetha skoacuteli siacutena aacuteaeligtlun um kerfieth aacute viethkomandi staeth Yfirleitt er hverjum skoacutela frjaacutelst aeth skipuleggja aacute hvern haacutett raacuteethgert er aeth naacute settum markmiethum og haeliggt er aeth framfylgja naacutemskraacutenni aacute yacutemsa vegu Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og stofnana af yacute msum toga koma aeth naacutemi og stuethningi sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir stendur til boetha aacute landsviacutesu og innan sveitarfeacutelaga Yfirleitt er um aeth raeligetha
bull Riacutekisstofnanir aacute sviethi menntamaacutela bull Riacutekisstofnanir sem vinna aeth umboacutetum iacute skoacutelakerfinu bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth seacuterkennslumaacutel bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth maacutelefni seacuterskoacutela bull Haacuteskoacutela (td kennaradeildir) bull Landssamtoumlk thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa bull Heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustumiethstoumlethvar bull Greiningar- mats- og raacuteethgjafarmiethstoumlethvar
36
bull Naacutemsgagnastofnanir bull Stuethningsmiethstoumlethvar bull Naacutemsraacuteethgjoumlf og saacutelfraeligethithornjoacutenustu bull Samstarf skoacutela velferetharstofnana og goacuteethgerethasamtaka
sveitarfeacutelaga osfrv bull Endurhaeligfingarstoumlethvar bull Fjoumllmenningarsetur bull Truacutefeacuteloumlg
Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum thorn ar sem margir nemendur eru af innflytjendaaeligttum starfa seacuterstakir verkefnastjoacuterar sem skipuleggja naacutemieth fyrir thorn essa nemendur Annars staethar eru seacuterstoumlk teymi seacuterfraeligethinga aacute sviethi fjoumllmenningarlegs naacutems aeth stoumlrfum fraacute yacutemsum skoacutelastigum leik- og forskoacutelastigi grunnskoacutelastigi eetha aethilar sem starfa vieth starfsthornjaacutelfun og fullorethinsfraeligethslu THORNessi teymi vinna aeth thornviacute aeth byggja upp stuethningsleiethir sem baeligta thornroska - og menntunarskilyrethi innflytjendanemenda meeth siacutemenntun aeth leietharljoacutesi Iacute stoacuterborgum thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda byacuter eru oft bara nokkrir skoacutelar sem taka aacute moacuteti boumlrnum thorn eirra hvaethanaeligva aeth uacuter borginni THORNar af leiethandi eru yfir 80 nemenda af innflytjendaaeligttum iacute aetheins faacuteeinum skoacutelum THORNviacute er haeligtt vieth aeth til verethi seacuterstoumlk innflytjendagettoacute Daeligmi um leieth til aeth forethast sliacuteka thorn roacuteun er aeth finna iacute Danmoumlrku thornar sem loumlggjoumlfin leyfir aeth nemendur af erlendu thornjoacuteeth erni stundi naacutem iacute skoacutelum utan eigin hverfis 234 Samstarf thornjoacutenustuaethila Iacute oumlllum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth allir thornjoacutenustuaethilar skoacutelastig og aethilar innan stjoacuternsyacuteslu menntamaacutela vinni saman aeth maacutelefnum sem varetha naacutem nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Litieth er aacute virkt samstarf milli menntakerfisins og heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustunnar milli deilda sem starfa aeth aeligskulyacuteethsmaacutelum maacutelefnum leikskoacutela velferetharmaacutelum barna heilbrigethisthornjoacutenustu feacutelagsthornjoacutenustu osfrv sem grundvallarforsendu Iacute raun virethist sem skortur aacute samvinnu milli viethkomandi thornjoacutenustuaeth ila seacute thornaeth sem viacuteetha um loumlnd stendur helst iacute vegi fyrir thorn viacute aeth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum geti stundaeth naacutem meeth skilvirkum haeligtti
37
235 THORNaacutetttaka foreldra og miethlun upplyacutesinga til thorneirra Hvaeth varethar upplyacutesingamiethlun til foreldra og thorn aacutetttoumlku thorn eirra er mismunandi aethferethum beitt iacute Evroacutepuloumlndunum vieth aeth koma nemendum af innflytjendaaeligttum og aethstandendum thorneirra til aethstoethar vieth innritun iacute skoacutela og aethloumlgun aeth skoacutelakerfinu og vieth upplyacutesingaoumlflun um hvaeth thornar er iacute boethi Liacutetil aacutehersla hefur verieth loumlgeth aacute naacutemsuacuterraeligethi fyrir foreldra innflytjendabarna heldur hefur meginaacuteherslan verieth loumlgeth aacute upplyacutesingamiethlun Iacute thorn viacute tilliti er afar mismunandi aethferethum beitt milli landa sveitarfeacutelaga og jafnvel skoacutela iacute sama landinu til aeth faacute foreldra til thornaacutetttoumlku Meethal uacuterraeligetha iacute boethi er - Efni iacute rituethu maacuteli eetha aacute geisladiskum aacute yacutemsum tungumaacutelum (fyrst og fremst thorneim tungumaacutelum sem algengust eru) um menntakerfieth iacute heild sinni einnig seacuterkennslukerfieth thornaacute thornjoacutenustu sem er iacute boethi naacutemskraacutena osfrv - Skipulagethir kynningardagar innan sveitarfeacutelags eetha iacute skoacutelum thornar sem upplyacutesingar eru veittar meeth aethstoeth tuacutelka um menntakerfieth thornjoacutenustu sem nemendum af innflytjendaaeligttum er veitt naacutemskraacutena osfrv - Tuacutelkathornjoacutenusta vieth samskipti milli heimilis og skoacutela og stundum einnig aacute foreldrafundum iacute skoacutelanum Ef thorn oumlrf krefur er einnig boethieth upp aacute tuacutelkathornjoacutenustu aacute seacuterstoumlkum kynningarfundum fyrir fjoumllskyldur sem nyacutekomnar eru til viethkomandi landa thorn ar sem thorn eim eru kynnt reacutettindi siacuten varethandi skoacutelagoumlngu og gereth er grein fyrir thorneim grunngildum sem almenn naacutemskraacute byggist aacute - Kennarar eetha aethstoetharfoacutelk sem talar moacuteethurmaacutel innflytjenda og veitir thorneim aethstoeth - Fundir hjaacute feacutelagasamtoumlkum sem sinna innflytjendafjoumllskyldum thornar sem haeliggt er aeth faacute upplyacutesingar og svoumlr vieth spurningum aacuteethur en skoacutelaganga hefst og aacute meeth boumlrnin eru aacute skoacutelaskyldualdri - Naacutemskeieth til aeth laeligra tungumaacutelieth sem talaeth er iacute dvalarladinu - Iacute sumum tilvikum hafa foreldrasamtoumlk samband vieth foreldra barna af innflytjendaaeligttum Iacute flestum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth skoacutelinn og fjoumllskyldan vinni saman aeth thorn viacute aeth barnieth aethlagist skoacutelasamfeacutelaginu aacute sem farsaeliglastan haacutett Einnig er bent aacute aeth thornetta 38
taki langan tiacutema og vinna thornurfi betur aeth thornviacute aeth foreldrar verethi virkir iacute skoacutelastarfinu 236 Fjaacutermoumlgnun thornjoacutenustu Erfitt er aeth gera naacutekvaeligma grein fyrir kostnaethi vegna uacuterraeligetha sem innflytjendanemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og fjoumllskyldum thorneirra stendur til boetha Aacutestaeligethan er fyrst og fremst suacute aeth viacuteethast hvar standa sliacutek uacuterraeligethi oumlllum nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha aacuten tillits til thornjoacuteeth ernis eetha aethstaeligethna Menntamaacutelaraacuteethuneyti og oumlnnur raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni sem luacuteta aeth aethloumlgun og skoacutelagoumlngu innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir leggja fram fjaacutermagn til aeth standa straum af viethboacutetarstarfsemi og verkefnum sem thornviacute tengjast Yfirleitt eru raacuteethamenn aacute staethnum og skoacutelarnir faeligrastir um aeth forgangsraetha og faacute fjaacuterveitingar fraacute stjoacuternvoumlldum til aeth haeliggt seacute aeth veita alla nauethsynlega thornjoacutenustu ndash meeth aacutekveethnu uacutetgjaldathornaki Viethboacutetarfeacute er siacuteethan fengieth til aeth standa straum af aethloumlgunarstarfi og aacuteaeligtlunum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter erfiethleikum iacute tengslum vieth naacutem og tungumaacutelakunnaacutettu THORNessum fjaacutermunum er meethal annars varieth til undirbuacuteningskennslu leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela uacuterraeligetha vegna seacuterthornarfa tungumaacutelanaacutemskeietha og moacuteethurmaacutelskennslu Einnig er thorn eim varieth til verkefna iacute grunn- og framhaldsskoacutelum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum nyacutekominna nemenda verkefna sem luacuteta aeth thorn aacutetttoumlku foreldra raacuteethstafana vegna tilfaeligrslu nemenda milli skoacutelastiga skilyretha sem tungumaacutelakennarar veretha aeth uppfylla aethgeretha til aeth fylgjast meeth og draga uacuter miklu og oacutetiacutemabaeligru brottfalli nemenda uacuter skoacutela osfrv Nyacutett kerfi sem innleitt hefur verieth iacute nokkrum sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Hollandi) hin svokallaetha bdquoeinstaklingsmiethaetha fjaacuterveitingldquo virethist skila aacuterangri thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Hugmyndin aeth baki thorn essu kerfi er aeth iacute staeth eins konar skoumlmmtunarkerfis komi kerfi thorn ar sem fjaacuterveitingu er beint til thorness einstaklings sem thornarf aacute henni aeth halda meeth oumlethrum orethum svokallaeth thornarfakerfi Fjaacuterveitingin fylgir nemendum iacute thornann skoacutela sem thorneir velja seacuter eetha aeligtla seacuter aeth stunda naacutem iacute Iacute oumlethrum skyacuterslum er thornarfakerfieth harethlega gagnryacutent Sumir houmlfundar (td Bleidick Rath og Schuck 1995) vitna iacute bdquoeyrnamerktar fjaacuterveitingarldquo sem vandamaacutel skoacutelar faacutei aetheins fjaacutermagn til aeth leysa uacuter erfiethum aethstaeligethum (svo sem auknum fjoumllda innflytjenda) ef tiltekieth er hvaetha nemendur eru meeth fraacutevik iacute naacutemi foumltlun eetha seacuterkennsluthornarfir
39
Iacute sumum kantoacutenum iacute Sviss hefur oumlethruviacutesi fjaacuterveitingakerfi verieth innleitt iacute staeth thorn ess aeth einstakir nemendur seacuteu auethkenndir aacute ofangreindan haacutett faacute skoacutelarnir fjaacuterveitingu iacute samraeligmi vieth feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur nemenda Haeligsta fjaacuterveitingu faacute thorneir skoacutelar sem taka aacute moacuteti flestum innflytjendanemendum og staethsettir eru iacute hverfum thorn ar sem atvinnuleysi er riacutekjandi og fleiri en ein fjoumllskylda byacuter iacute soumlmu iacutebuacuteethinni Suacute viacutesitala sem liggur til grundvallar fjaacuterveitingum er byggeth aacute reynslu (Milic 1997 1998) Skoacutelum er iacute sjaacutelfsvald sett hvernig thorn eir verja viethboacutetarfjaacutermunum td er haeliggt aeth faeligkka nemendum iacute almennum bekkjum raacuteetha seacuterkennara til starfa eetha senda nemendur iacute seacuterkennslu Iacute sumum loumlndum er aacutegreiningur um hvort kennsla skuli fara fram aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Sumir seacuterfraeligethingar og rannsoacuteknaraethilar benda aacute thorn ann mikla kostnaeth sem fylgir thorn viacute aeth kennt seacute aacute tveimur tungumaacutelum og draga iacute efa aeth riacutekieth hafi lagalega skyldu til aeth skipuleggja sliacutekt Auk thorness er erfitt aeth tryggja reacutettindi nemanda til aeth faacute kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef yfir hundraeth tungumaacutel eru toumllueth iacute landinu Sumir seacuterfraeligethingar benda einnig aacute aeth kennara skorti menntun aacute thorn essu sviethi en aethrir segja aeth thorn oumlrf seacute fyrir einstaklingsbundnar leiethir thorn ar sem smaacutem saman skuli horfieth fraacute kennslu aacute moacuteethurmaacutelinu yfir iacute tungumaacutel dvalarlandsins Mikilvaeliggt er aeth greina aacute milli
bull Kennslu aacute moacuteethurmaacuteli sem fer fram aacute oumlethrum staeth en almennt naacutem
bull Uacutetskyacuteringa og aethstoethar aacute moacuteethurmaacuteli nemenda (td meeth aethstoeth tuacutelka) iacute tungumaacutelakennslu
bull Kennslu aacute tveimur tungumaacutelum iacute oumlllum naacutemsgreinum Sums staethar er ekki aetheins litieth til ofangreindrar umraeligethu um kennslu aacute tveim tungumaacutelum uacutet fraacute fjaacuterhagslegu sjoacutenarmiethi heldur snertir huacuten einnig thornaacute menntastefnu og hugmyndafraeligethi sem riacutekjandi thornjoacuteetharkennd byggir aacute Boethieth er upp aacute uacuterraeligethi af yacute msum gerethum og gaeligethum iacute viethkomandi loumlndum sem og innan sveitarfeacutelaga iacute sama landinu Samkvaeligmt skyacuterslunum eru aacutestaeligethur thorn ess af yacute msum toga stefna stjoacuternvalda iacute menntamaacutelum miethstyacutereth eetha dreifeth aacutebyrgeth aacute naacutemsuacuterraeligethum starfskraftar og fjaacutermagn samstarf thorn joacutenustuveitna og thornjoacutenustuaethila samraeligmd vinnubroumlgeth geta og aacutebyrgeth menntasamfeacutelagsins osfrv
40
24 Stuethningsaethferethir Meeth hliethsjoacuten af thorneim stuethningsaethferethum sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standa til boetha iacute viethkomandi loumlndum varpa skyacuterslurnar ljoacutesi aacute bryacutenustu verkefnin sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorneirra standa frammi fyrir en syacutena einnig hve goacuteethum aacuterangri thornessar aethferethir hafa skilaeth 241 Bryacutenustu verkefnin sem leysa thornarf innan skoacutelanna Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth yacute mislegt valdi thorn eim vandamaacutelum sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorn eirra standa frammi fyrir Iacute oumlllum skyacuterslunum er skyacutert tekieth fram aeth grunnmat aacute thornoumlrfum tviacutetyngdra nemenda seacute bryacutenasta verkefnieth sem leysa thorn arf innan skoacutelanna Niethurstoumlethur staethlaeths naacutemsmats ogeetha saacutelfraeligethiproacutefana virethast ekki vera mjoumlg aacutereiethanlegar og greina ekki haeligfni og getu nemenda aacute naacutekvaeligman haacutett Meginaacutestaeligetha thorn ess er suacute aeth thornessar aethferethir hafa verieth thornroacuteaethar og staethlaethar meeth tilliti til eintyngdra barna iacute dvalarlandinu eetha jafnvel iacute oumlethrum loumlndum td Bandariacutekjunum Meirihluti skyacuterslnanna endurspeglaethi niethurstoumlethur rannsoacutekna td skakkt hlutfall innflytjendanemenda sem faacute seacuterkennslu THORNetta oacutesamraeligmi verethur til thorn ess aeth iacute allri seacuterkennslu er hlutfall thornessara nemenda of haacutett eetha of laacutegt Of haacutett hlutfall kemur oft iacute ljoacutes iacute tengslum vieth tungumaacutela- samskipta- og lestrarerfiethleika Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei greiningu vegna thorn ess aeth skoacutelinn gefur thorn aacute skyacuteringu aeth erfiethleikar iacute naacutemi tali lestri og stafsetningu stafi af vanthornekkingu aacute tungumaacuteli dvalarlandsins Meginvandi skoacutela og kennara virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thornurfa aethstoeth vegna tungumaacutelaerfiethleika og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute skyacuterslunum kom fram aeth iacute yacute msum sveitarfeacuteloumlgum og einnig aacute landsviacutesu hafi skoacutelarnir ekki starfsfoacutelk til aeth sinna stuethningskennslu thornannig aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir geti stundaeth naacutem samkvaeligmt naacutemskraacute THORN etta er einkum vandkvaeligethum bundieth thornegar nemendur eru enn aeth laeligra undirstoumlethuatriethin iacute tungumaacuteli viethkomandi dvalarlands Iacute skyacuterslunum er thornviacute borieth vieth aeth naacutemsefni seacute af of skornum skammti til aeth haeliggt seacute aeth kenna nemendum yacutemsar naacutemsgreinar aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu thornar meeth talieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir Nemendur sem flytjast til dvalarlandsins aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera eiga takmarkaetha skoacutelagoumlngu aeth baki og eru ef til vill illa laeligsir og skrifandi eiga iacute verulegum erfiethleikum
41
meeth aeth standast thorn aeligr kroumlfur sem gerethar eru iacute skoacutelanum Misraeligmieth milli skoacutelamenntunar iacute faeligethingarlandinu og dvalarlandinu er vandamaacutel sem thornarf aeth leysa og afar erfitt er aeth veita nemendum stuethning innan skoacutelanna vieth thornessa aethstaeligethur Einnig er vandkvaeligethum haacuteeth hve takmoumlrkueth thorn ekking aacute maacutelefnum nemenda af innflytjendaaeligttum er fyrir hendi iacute skoacutelum og meethal kennara Og enn siacuteethur virethist vera til staethar reynsla af nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth viethhorf sumra kennara skapa vanda thorn ar sem thorn eim finnst thornaeth aukieth aacutelag aeth vera meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir iacute bekknum Oft geta kennarar aetheins tekist aacute vieth annan hvorn vandann aeth nemandi seacute meeth seacuterkennsluthornarfir eetha seacute af innflytjendaaeligttum Stundum aethgreina kennarar thorn essar aethstaeligethur eetha stilla thorn eim upp sem andstaeligethum til daeligmis thornegar nemendum meeth einhverfu er neitaeth um kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu eins og fram kom iacute skyacuterslunum Iacute sliacutekum tilvikum var fyrst litieth til seacuterthornarfa nemandans sem sagethar voru standa iacute vegi fyrir thorn viacute aeth hann gaeligti notieth thorn eirra uacuterraeligetha sem boethin eru nemendum af innflytjendaaeligttum Kennarar thorn urfa aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth nyacutejum aethstaeligethum Svo sem endurskoetha kennsluferlieth inntak thorness og aethferethir naacutemsefni og buacutenaeth thornaacutetttoumlku foreldra osfrv Auk thorn ess vill brenna vieth aeth kennarar innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gleymi thornviacute gjarnan iacute dagsins oumlnn hver bakgrunnur thorn essara nemenda er THORNeir einbliacutena aacute hvernig kenna skuli nemandanum sem foumltluethum einstaklingi Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth mikil haeligtta seacute aacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir einkum thorn eir sem faacute seacuterkennslu iacute framhaldsskoacutelum verethi fyrir aacutehrifum fraacute oumlethrum nemendum THORN viacute er mjoumlg bryacutent aeth komieth seacute iacute veg fyrir aeth nemendur leiethist uacutet iacute afbrot Ein goacuteeth leieth til thorness er aeth vinna markvisst aeth thornviacute aeth buacutea thornaacute undir thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu Auk thorness eins og fram kemur iacute skyacuterslunni fraacute Sviss er saacute vandi fyrir hendi aeth feacutelagsleg aethgreining skapist innan skoacutelanna einkum ef thorn ar eru seacuterbekkir fyrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja Haeligtta er aacute aeth nemendur iacute sliacutekum hoacutepum laeligri hluti af oumlethrum nemendum sem ekki thorn ykja aacutesaeligttanlegir iacute samfeacutelaginu og thornroacutei thornannig meeth seacuter oacuteaeligskilega hegethun Feacutelagsleg aethloumlgun allra nemenda aeligtti aeth koma iacute veg fyrir sliacutekt 42
Siacuteethast en ekki siacutest kemur einnig viacuteetha iacute ljoacutes aeth ekki er naeliggileg samvinna milli thorn eirra thornjoacutenustuaeth ila sem koma aeth greiningu og aacuteaeligtlanagereth um thorn ann stuethning sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir hafa thornoumlrf fyrir Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum virethist einnig skorta aacute kerfisbundieth eftirlit og mat aacute thornvermenningarlegum kennsluaethferethum Hvers konar einsleitni ndash eins og um er aeth raeligetha iacute seacuterbekkjum ndash getur leitt til aukinna feacutelagslegra vandamaacutela en meeth bloumlndun nemenda sem eykur aacute fjoumllbreytni iacute naacutemi maacute stuethla aeth thornviacute aeth allir nemendurnir oumlethlist meiri feacutelagslegan thornroska en ella 242 Viethhorf viethkomandi aethila Iacute sumum skoacutelum thorn riacutefast kynthornaacutettafordoacutemar og neikvaeligeth viethhorf gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth svo virethist sem ekki hafi verieth unnieth naeliggilega vel aeth thorn viacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur fraacute dvalarlandinu aethlagist hver oumlethrum skortur er aacute thornvermenningarlegum viethhorfum og vinnubroumlgethum innan skoacutelans Fram kemur aeth stundum finni innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir fyrir einangrun thornar sem oft er vandkvaeligethum bundieth aeth blanda thorneim inn iacute almenna bekki eftir aeth thorneir hafa lokieth naacutemi iacute undirbuacuteningsbekk Aethloumlgunarferlieth krefst mikils sveigjanleika af haacutelfu kennara Iacute skyacuterslunum er einnig greint fraacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir verethi oft fyrir einelti iacute skoacutelum Loumlgeth er aacutehersla aacute aeth foreldrar eigi stundum iacute erfiethleikum meeth aeth hjaacutelpa boumlrnum siacutenum meeth heimaverkefni vegna thorness hve illa thorneir eru aeth seacuter iacute tungumaacuteli dvalarlandsins vegna menntunarskorts ogeetha vegna oacutelaeligsis Foreldrar thorn essara barna taka ekki alltaf virkan thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu THORNeir kunna einnig aeth hafa aethrar skoethanir aacute seacuterkennslu og stuethningi en foacutelk sem alieth er upp iacute dvalarlandinu hefur THORNeir liacuteta ef til vill aacute seacuterkennslu sem neikvaeligethan stimpil Foreldrar geta liacuteka haft mismunandi vaeligntingar varethandi drengi og stuacutelkur sumir kunna aeth halda aeth ekki seacute eins mikilvaeliggt aeth stuacutelkur stundi naacutem og drengir og thornviacute geta komieth upp vandamaacutel vegna thorn ess hve heimilieth og skoacutelinn byggja aacute oacuteliacuteku gildismati THORNviacute verethur aeth skapa gagnkvaeligman skilning en thornoacute er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth thornaeth er einnig aacute aacutebyrgeth skoacutelans eetha menntakerfisins aeth auka samstarf vieth heimilin til aeth jafna uacutet feacutelagslegan mismun
43
Samkvaeligmt skyacuterslunum geta menningarleg og truacutearleg viethhorf einnig stangast aacute og valdieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og aeligttingjum thorn eirra erfiethleikum Til daeligmis geta kennsluhaeligttir iacute dvalarlandinu verieth mjoumlg fraacutebrugethnir starfsaethferethum kennara iacute heimalandi nemandans Iacute sumum menningarsamfeacuteloumlgum eru boumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir alls ekki hvoumltt til thornroska ndash einnig skammast foreldrar siacuten fyrir aeth boumlrn thorn eirra seacuteu foumltlueth Unglingum einkum stuacutelkum er einnig haldieth heimavieth til aeth hjaacutelpa til vieth huacutesverkin Auk thorness eiga foreldrar oft mjoumlg erfitt meeth aeth aethlagast nyacuteju samfeacutelagi og gliacutema vieth feacutelagsleg vandamaacutel Vandamaacutel barnanna endurspegla ef til vill thornessar erfiethu fjoumllskylduaethstaeligethur Iacute oumlethrum skyacuterslum er bent aacute aeth aethalvandamaacutelieth seacute aeth skoacutelarnir lagi sig ekki aeth breyttum aethstaeligethum og nyacutejum nemendahoacutepum THORNetta kemur fram iacute thorn viacute aeth iacute fjoumllmenningarlegum skoacutelahverfum beinist kennslan enn aeth eintyngdum nemendum og allir nemendur faacutei sams konar undirbuacutening undir thorn aacutetttoumlku iacute stoumlethluethu samfeacutelagi thorn ar sem aetheins ein menning raeligethur riacutekjum Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum veldur stefnan iacute huacutesnaeligethismaacutelum thorn viacute aeth margir innflytjendur buacutea iacute sama hverfinu Aukinn fjoumlldi innflytjenda aacute sama svaeligethi getur valdieth thornviacute aeth erfitt seacute aeth faacute nemendur til aeth laga sig aeth aethstaeligethum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgum er hins vegar aetheins tekieth aacute moacuteti faacuteeinum nemendum af innflytjendaaeligttum og thorn viacute faacute thorn eir afar liacutetinn stuethning iacute skoacutelum thorn ar Oft er skortur aacute haeligfum kennurum og fjaacutermunum til aeth haeliggt seacute aeth veita thornessum nemendum stuethning Iacute flestum skyacuterslunum er einnig fullyrt aeth menningar- og tungumaacutelatengd vandamaacutel annars eetha beggja foreldra ndash og barnsins thornar meeth einnig iacute moumlrgum tilvikum ndash geti skapaeth erfiethleika iacute samskiptum vieth skoacutelann 243 Stuethningsaethferethir sem skila goacuteethum aacuterangrijaacutekvaeligethum niethurstoumlethum
Burtseacuteeth fraacute ofangreindum vandamaacutelum maacute benda yacute msar jaacutekvaeligethar niethurstoumlethur varethandi thorn ann stuethning sem skoacutelar faacuteveita kennarar faacuteveita og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum faacute viacuteetha um loumlnd Greint er fraacute nokkrum daeligmum um sliacutekt heacuter aacute eftir Innan sveitarfeacutelaga viacuteetha um loumlnd annast verkefnastjoacuterar aacute yacutemsum skoacutelastigum aacuteaeligtlanagereth skipulag og thorn roacuteun naacutems fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Seacuterfraeligethingar iacute maacutelefnum innflytjenda kunna einnig aeth taka thorn aacutett iacute thorn viacute starfi 44
saacutelfraeligethingar feacutelagsfraeligethingar osfrv Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum er einnig starfsfoacutelk sem annast raacuteethgjoumlf og samraeligmingarvinnu iacute samstarfi vieth skoacutela kennara og innflytjendur Grundvallaratriethi er aeth iacute skoacutelunum starfi seacuterhaeligft starfsfoacutelk svo sem moacuteethurmaacutelskennarar og aethstoetharfoacutelk kennarar sem kenna tungumaacutel viethkomandi dvalarlands sem annaeth tungumaacutel kennarar iacute undirbuacuteningsbekkjum seacuterfraeligethingar iacute kennslufraeligethum sem starfa sem menningartuacutelkar og seacuterkennarar fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum Mjoumlg mikilvaeliggt er aeth gerethar seacuteu einstaklingsaacuteaeligtlanir fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er einnig kennt aacute tveimur tungumaacutelum og thornaeth skilar afar goacuteethum aacuterangri Nemandi getur thornaacute fylgt eigin naacutemsaacuteaeligtlun iacute staeth kennsluaacuteaeligtlunar sem miethast vieth hoacutepaacuterangur aacute aacutersgrundvelli ndash thornetta virethist skila mjoumlg goacuteethum aacuterangri einkum meethal thorneirra nemenda sem eru nyacutekomnir til landsins Iacute thorn essu felst sveigjanleiki baeligethi hvaeth naacutemstiacutema og naacutemsefni snertir og einnig er nemandanum ekki gert aeth sitja iacute sama bekknum aftur hafi hann ekki naacuteeth hoacutepmiethuethu marki Iacute moumlrgum skoacutelum er innflytjendanemendum boethin stuethningskennsla og aethstoeth vieth heimanaacutem aeth skoacuteladegi loknum Stuethningur skoacutelastjoacutera er afar mikilvaeliggur thorn eim kennurum sem hafa meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir aeth gera THORNeim finnst einnig teymisvinna og stuethningur alls kennarahoacutepsins vera forsenda thorn ess aeth aacuterangur naacuteist iacute starfi thorn eirra meeth thornessa nemendur Faeligrni kennarans skiptir einnig skoumlpum um hvernig saacute stuethningur sem veittur er nyacutetist Sumir kennarar hafa farieth aacute naacutemskeieth innan skoacutelanna og fengieth thorn jaacutelfun og kennslu iacute thornviacute hvernig veita skal nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir eetha af innflytjendaaeligttum (eetha baeligethi) stuethning Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute nokkrum loumlndum (td Ungverjalandi) syacutena aeth tilfallandi og einstaklingsbundnir thornaeligttir ndash einkum viethhorf kennara faglegur sveigjanleiki og hagkvaeligmni ndash skipta skoumlpum thornegar kemur aeth thornviacute aeth meta hvort vel hafi tekist til vieth aethloumlgun innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir THORNaeth er undir starfsfoacutelkinu komieth og faglegri aacutebyrgeth og reynslu kennarana hversu vel nemendur falla inn iacute skoacutelasamfeacutelagieth Ef snemma er byrjaeth aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettu innflytjendabarna (td barna aacute aldrinum thorn riggja til fimm aacutera) stuethlar thornaeth aeth auknum tungumaacutelathornroska thorn eirra til framtiacuteethar Auk thorness staethfesta fraeligethimenn
45
aeth meeth thorn viacute aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettuna komi fyrr iacute ljoacutes hvort tviacutetyngd boumlrn seacuteu meeth seacuterkennsluthornarfir Sums staethar (td iacute Sviacutethornjoacuteeth) hafa rannsoacuteknarteymi moacutetaeth aacuteaeligtlun um hvernig hjaacutelpa skuli ungum boumlrnum aeth laeligra tungumaacutel THORNessi aacuteaeligtlun byggist aacute nyacutelegum rannsoacuteknum og koumlnnunum Mestu maacuteli skiptir aeth hvetja boumlrn til aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins og einnig sitt eigieth moacuteethurmaacutel hjaacutelpa boumlrnum aeth naacute goacuteethum toumlkum aacute tungumaacutelinu tala mikieth vieth thorn au og faacute thorn au sjaacutelf til aeth tala hlusta og vera jaacutekvaeligethur stuethla aeth samskiptum vieth fullorethna og jafnaldra raeligetha vieth boumlrnin skapa umhverfi sem er gefandi og hvetjandi vinna iacute litlum hoacutepum syacutena thorn viacute sem boumlrnin og aethstandendur thorn eirra hafa fram aeth faeligra aacutehuga Annars staethar (td iacute Zuumlrich iacute Sviss) syacutena niethurstoumlethur utanaethkomandi mats aeth iacutemynd fjoumllmenningarskoacutela verethi betri ef allir skoacutelar faacute stuethning vieth aeth takast aacute vieth aukinn fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum Baeligethi foreldrar og allur almenningur faacute betra aacutelit aacute thornessum skoacutelum allir nemendur ndash ekki bara thorn eir sem eru af innflytjendaaeligttum ndash oumlethlast betri menntun kennarar auka faeligrni siacutena til muna kennarar vinna betur saman iacute teymum og thornroacutea sameiginlega naacutemsaacuteaeligtlanir Iacute sumum loumlndum er thorn vermenningarlegum aethferethum beitt innan skoacutelanna til aeth efla feacutelagslega samkennd meethal nemenda og moumlrg tungumaacutel eru notueth iacute naacuteminu til aeth efla vitsmunalegan feacutelagslegan og tilfinningalegan thorn roska thorneirra Annars staethar (td iacute Portuacutegal) annast umsjoacutenarkennari viethkomandi nemanda oumlll uacuterraeligethi stuethning og naacutemsmat thornannig aeth oumlll thornau uacuterraeligethi sem koma nemandanum til goacuteetha eru samraeligmd Meeth einstaklingsaacuteaeligtlun er tungumaacutelaaethstoeth samraeligmd stuethningi sem nemandi faeligr vegna seacuterthornarfa THORNessi stefna er talin naacute til allra thorn aacutetta og stuethlar aeth goacuteethum starfshaacutettum thornegar unnieth er aacute einstaklingsgrundvelli 244 Goacuteethur aacuterangur thorn ar sem naacutem fer fram aacuten aethgreiningar iacute fjoumllmenningarlegum bekkjum
Varethandi aacuteaeligtlaeth eetha thorn egar framkvaeligmt mat aacute stuethningsaethferethum thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og innflytjendur aeth raeligetha er iacute flestum skyacuterslunum greint fraacute thornviacute aeth enda thornoacutett faacutear heildarrannsoacuteknir hafi farieth fram aacute thorn essu tviacutethornaeligtta sviethi hafi thorn oacute nokkrar minni haacutettar kannanir og matsskyacuterslur verieth gerethar aacute landsviacutesu eetha innan sveitarfeacutelaga Helstu kostir og gallar naacutemsumhverfis seacuterskoacutela eetha 46
skoacutela aacuten aethgreiningar iacute umfjoumlllun landanna um fjoumllmenningarlega bekki sem byggist aacute thorn essum koumlnnunum og matsskyacuterslum eru tilgreindir heacuter fyrir neethan Iacute fyrsta lagi hefur grundvallarreglunni um naacutem aacuten aethgreiningar verieth framfylgt meeth goacuteethum aacuterangri iacute moumlrgum skoacutelum thorn ar sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stunda sinn hverfisskoacutela aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum Iacutetreka ber aeth til aeth sliacutekur aacuterangur naacuteist thornurfa baeligethi naeliggileg viethboacutetaruacuterraeligethi og stuethningur vieth sliacuteka nemendur aeth vera fyrir hendi Einnig er mjoumlg mikilvaeliggt aeth naacutemskraacutein bjoacuteethi upp aacute fjoumllbreytni og innihaldi naacutems- og kennsluefni sem tekur mieth af reynsluheimi innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum naacutemsgreinum virethist kennsla iacute litlum hoacutepum einnig vera goacuteethur kostur Iacutehlutun moacuteethurmaacutelskennara eetha aethstoetharfoacutelks tviacutetyngdra kennara eetha seacuterkennara iacute samvinnu vieth umsjoacutenarkennara hefur reynst vel Stuethningur skoacutelastjoacutera og jaacutekvaeligtt viethhorf kennara skiptir einnig miklu maacuteli iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Jafnframt er mikilvaeliggt aeth kennarar hafi notieth goacuteethrar grunnmenntunar og fengieth starfsthornjaacutelfun Seacuterfraeligethingar hafa fagnaeth opinni umraeligethu iacute skoacutelum thornar sem kennarar vinna hver meeth oumlethrum og einnig meeth samtoumlkum stofnunum og fagfoacutelki utan menntageirans Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru uppi hugmyndir um aeth taka aeligtti aacute moacuteti fjoumllmenningarlegum hoacutepum iacute undirbuacuteningsbekkjum en ekki einungis nemendum af einu thornjoacuteetherni eetha tveimur Talieth er mikilvaeliggt aeth foacutelk af innflytjendaaeligttum seacute aeth stoumlrfum iacute skoacutelum Siacuteethast en ekki siacutest virethist afar mikilvaeliggt aeth siacutemat eetha moacutetandi mat fari stoumlethugt fram iacute skoacutelastofunni ndash til daeligmis meeth athugunum og naacutemsmoumlppum ndash auk staethlaethra proacutefa
25 Naacutemsmat2
Viacuteethast hvar er mikieth lagt upp uacuter thorn viacute aeth meta haeligfni tviacutetyngdra
bdquoNaacutemsmatldquo viacutesar til thorness hvernig kennarar eetha aethrir seacuterfraeligethingar safna kerfisbundieth og nota upplyacutesingar um frammistoumlethu nemenda ogeetha thornroska thorneirra aacute mismunandi sviethum (boacuteklegt naacutem hegethun eetha feacutelagslega thornaeligtti) Iacute thornessum kafla er baeligethi fjallaeth um grunnmat sem miethar aeth thornviacute aeth greina getu nemanda og hugsanlega seacuterkennsluthornarfir hans og moacutetandi mat (siacutemat) sem miethar aeth thornviacute aeth upplyacutesa kennara um naacutemsferli nemanda og vera thorneim leiethbeinandi um hvernig haga skuli kennslunni
47
2
nemenda iacute tungumaacuteli dvalarlandsins Og thorn ar meeth einnig thornoumlrf nemenda fyrir tungumaacutelastuethning aacute forskoacutelastigi eetha thornegar thorneir hefja skoacutelagoumlngu siacutena Tungumaacutelieth er forsenda thorness aeth nemendum vegni vel iacute naacutemi og viacuteetha um loumlnd er notaeth naacutemsefni thorn ar sem tungumaacutelakunnaacutetta thorneirra er jafnframt koumlnnueth Iacute oumlllum loumlndunum hafa verieth thornroacuteueth matstaeligki og proacutef sem loumlgueth eru aeth viethkomandi aethstaeligethum og notueth til aeth meta thorn roska nemenda grunnfaeligrni thorn eirra iacute naacutemi sem og til aeth greina seacuterkennsluthornarfir einstakra nemenda Flest thornessara taeligkja og proacutefa eru stoumlethlueth og fyrst og fremst aeligtlueth eintyngdum nemendum Sum thorn essara proacutefa eru thornyacutedd aacute yacute mis tungumaacutel en thornegar tungumaacutelaproacutef eru thornyacute dd veretha aacute thorneim breytingar ndash thorn au geta orethieth erfiethari (eetha auethveldari) en ella setningaskipan og beygingar oretha eru mismunandi milli tungumaacutela Einnig geta oreth eetha hugtoumlk verieth miserfieth eftir tungumaacutelum jafnvel thornoacutett thornau seacuteu augljoacuteslega soumlmu merkingar Og jafnvel thornoacutett efni seacute thornyacutett yfir aacute moacuteethurmaacutel nemanda getur menningarmunur aacute milli landa verieth hindrun iacute vegi og haft aacutehrif aacute proacutefniethurstoumlethur Iacute oumlethrum tilvikum aethstoethar tuacutelkur vieth matsferlieth annaethhvort thornyacuteethir hann ritaethan texta proacutefsins og meethfylgjandi leiethbeiningar eetha uacutetskyacuterir efni proacutefsins fyrir nemendanum til aeth menningarmunur og feacutelags- og efnahagslegir thorn aeligttir vefjist ekki fyrir honum Stundum eru foreldrar beethnir aeth annast sliacuteka tuacutelkun thorn oacute aeth mjoumlg hafi verieth gagnryacutent aeth einhver sem er mjoumlg tilfinningalega tengdur nemandanum seacute honum til aethstoethar Til aeth draga uacuter aacutehrifum tungumaacutels og menningar iacute matsferlinu eru sums staethar einnig notueth proacutef sem leyst er uacuter aacuten oretha til aeth meta vitsmunalega haeligfni nemanda Helsta vandamaacutelieth sem getieth er um iacute skyacuterslum yacute missa landa (td Danmoumlrk Finnland Grikkland Kyacutepur Sviacutethornjoacuteeth THORNyacuteskaland ) er aeth matstaeligkin eru ekki houmlnnueth eetha loumlgueth aeth nemendum af innflytjendaaeligttum og thornaeth veldur yacutemsum vandamaacutelum Seacuterfraeligethingar veretha aeth gaeligta iacutetrustu varkaacuterni thorn egar thorn eir tuacutelka niethurstoumlethur thornessara proacutefa Nemendur af innflytjendaaeligttum eiga ekki soumlmu moumlguleika aacute aeth naacute goacuteethum aacuterangri og nemendur fraacute dvalarlandinu vegna thorness aeth thorneir hafa ekki vald aacute tungumaacutelinu ogeetha annarri kunnaacutettu sem krafist er iacute proacutefinu Saacutelfraeligethileg proacutef eru sjaldan loumlgueth aeth thornoumlrfum innflytjendanemenda iacute Evroacutepu
48
Reacutett mat aacute einstaklingsbundnum thornoumlrfum nemenda er thornviacute alveg undir thorneim seacuterfraeligethingi komieth sem annast matieth og thorn ekkingu hans og haeligfni til aeth taka tillit til tviacutetyngi og fjoumllmenningarlegra thorn aacutetta thornegar proacutefieth fer fram og niethurstoumlethur thorness eru metnar Enda thornoacutett algengt seacute aeth fjoumlldi tviacutetyngdra nemenda seacute ruacutemlega 10 af heildarfjoumllda nemenda aacute landsviacutesu eru engar seacuterstakar reglur eetha kroumlfur varethandi menntun og kunnaacutettu seacuterfraeligethinga aacute thornessu sviethi Til aeth leysa uacuter thornes sum vanda er talieth bryacutent aeth iacute naacutemsmati seacute beitt heildstaeligethum aethferethum thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutems- og thornroskaferli thorn egar innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eru annars vegar Oft nota kennarar siacutemat og samraeligethur vieth nemendur og foreldra sem matstaeligki Naacutemsmarkmieth sem nemanda eru sett eru byggeth aacute grunnfaeligrni hans naacutemssoumlgu og aethstaeligethum hans iacute liacutefinu Iacute matsferlinu skipta thorn aeligr upplyacutesingar sem foreldrar og nemandinn sjaacutelfur veitir houmlfuethmaacuteli THORN egar thorn oumlrf er fyrir frekara mat leitar skoacutelinn aethstoethar hjaacute fjoumllfaglegum matsteymum Afla thorn arf upplyacutesinga hjaacute oumlllum kennurum sem koma aeth thorn viacute aeth kenna nemandanum (umsjoacutenarkennara fagkennara tungumaacutelakennara kennara iacute undir-buacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennara og seacuterkennara) Feacutelagsraacuteethgjafar og saacutelfraeligethingar koma einnig aeth matinu og greina seacuterkennsluthornarfir og naacutemserfiethleika Iacute sumum loumlndum ogeetha sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Finnlandi) velja sumir saacutelfraeligethingar aeth greina framfarir barnsins iacute oumlethru tungumaacuteli thorn ess og lyacutesa stundum einnig moacuteethurmaacutelskunnaacutettu thorn ess samhlietha hefethbundnum matsaethferethum Seacute thorn oumlrf fyrir naacutekvaeligmara mat til aeth haeliggt seacute aeth greina seacuterkennsluthornarfirnaacutemserfiethleika barnsins er saacute haacutettur hafethur aacute viacuteethast hvar aeth skoacutelinn viacutesar nemandanum ogeetha foreldrum hans til seacuterstakra stofnana sem annast mat greiningu og stuethning (td saacutelfraeligethi- og raacuteethgjafarthornjoacutenustu aacute sviethi menntamaacutela stuethningsmiethstoumlethva sjuacutekra- og uppeldisstofnana mats- og stuethningsmiethstoumlethva osfrv) Matieth fer fram aacute grundvelli aacutelitsgjafar fraacute skoacutelanum og foreldrunum auk athugana rannsoacutekna og proacutefana aacute barninu THORNaeth er framkvaeligmt af seacuterfraeligethingum (td saacutelfraeligethingum uppeldisfraeligethingum osfrv) sem veita skoacutelanum og foreldrunum upplyacutesingar og raacuteethgjoumlf um thorn roska barnsins og thorn ann stuethning sem thornaeth thornarfnast vegna seacuterthornarfa sinna
49
Iacute flestum loumlndum er thornaeth svo aeth thornegar nemandinn hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu eru foreldrarnir beethnir aeth leggja fram goumlgn um naacutemsferil hans iacute heimalandi siacutenu (skoacutelaskyacuterslur matsniethurstoumlethur osfrv) en flestir hafa glataeth thorn essum upplyacutesingum Iacute thorn eim tilvikum sem upplyacutesingar skortir eetha vafi leikur aacute um seacuterkennsluthornarfir nemanda thorn egar hann hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu fer fram naacutems- og saacutelfraeligethimat byggt aacute thorneim goumlgnum fraacute heimalandinu sem tiltaeligk eru ogeetha fleiri proacutefanir til aeth haeliggt seacute aeth greina haeligfni nemandans og aacutekveetha hvaetha stuethning hann thornarf Sums staethar td iacute Bretlandi (Englandi Skotlandi og Wales) eiga foreldrar reacutett aacute aeth aacutefryacuteja fyrir reacutetti ndash eetha einhverri annarri stofnun eetha samtoumlkum aacute sviethi seacuterkennslu- og foumltlunarmaacutela sem annast getur uacuterlausn deilumaacutela ndash ef thorneir saeligtta sig ekki vieth niethurstoumlethu viethkomandi yfirvalda varethandi seacuterkennsluthornarfir barnsins og uacuterraeligethi thornar aeth luacutetandi Verieth getur aeth viethkomandi yfirvoumlld neiti aeth framkvaeligma mat eetha leggja fram bdquoyfirlyacutesinguldquo um seacuterkennsluthornarfir thorn ar sem greint er fraacute thorneim seacuterstoumlku uacuterraeligethum sem barnieth thornarfnast iacute naacutemi siacutenu einnig getur verieth um aeth raeligetha thornau uacuterraeligethi sem loumlgeth eru til eetha aeth barnieth seacute sett iacute seacuterskoacutela Fjoumlldi thornjoacutenustuaethila og seacuterfraeligethinga koma aeth mati aacute nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Yfirleitt er thornaeth umsjoacutenarkennarinn sem fyrst kannar thorn arfir og getu nemendanna seacuterkennsluthornarfir eru greindar iacute samstarfi vieth seacuterkennara Oft tekur teymi sem samanstendur af oumlllum kennurunum sem koma aeth naacutemi nemanda af innflytjendaaeligttum thornaacutett iacute matsferlinu (kennari iacute undirbuacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennari kennari iacute tungumaacuteli dvalarlandsins seacuterkennari osfrv) Ef thorn oumlrf krefur geta einnig fleiri seacuterfraeligethingar (saacutelfraeligethingur hjuacutekrunarfraeligethingur feacutelagsraacuteethgjafi talkennari laeligknir osfrv) fraacute velferetharthornjoacutenustu sveitarfeacutelagsskoacutela eetha stuethningsmiethstoumlethvum tekieth thorn aacutett iacute matsferlinu Einnig er talieth mikilvaeliggt aeth foreldrar taki thorn aacutett iacute matsferlinu Ef thorn oumlrf krefur getur skoacutelinn raacuteethlagt nemanda og foreldrum hans aeth leita seacuter frekari aethstoethar hjaacute naacutemsmatsthornjoacutenustu endurhaeligfingarthornjoacutenustu utan skoacutelans heilsugaeligslu og feacutelagsthornjoacutenustu stuethningsmiethstoumlethvum greiningar- og raacuteethgjafarstoumlethvum stofnunum aacute sviethi seacuterkennslu osfrv
50
Siacuteethan er tekin aacutekvoumlrethun uacutet fraacute niethurstoumlethum uacuter matsferlinu oftast af viethkomandi skoacutelayfirvoumlldum iacute samraacuteethi vieth viethkomandi thornjoacutenustuaethila um thorn aacute seacuterkennslu og stuethning sem nemandinn thorn arfnast Siacuteethan er gereth aethgerethaaacuteaeligtlun thorn ar sem tilgreindur er saacute stuethningur sem viethkomandi nemandi thornarf aeth faacute Allt efni thornessa kafla er soacutett iacute upplyacutesingar uacuter svaeligethisskyacuterslunum og thornaeth syacutenir hve floacutekieth maacutel thornaeth er aeth greina tengsl milli seacuterthornarfa nemanda og thorn ess aeth hann seacute af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thorn aeligttir svo sem feacutelagslegur og menningarlegur bakgrunnur venjur og viethmiethanir truacutearbroumlgeth kynferethi efnahagslegar aethstaeligethur osfrv geta einnig haft marktaeligk aacutehrif aacute thornetta floacutekna samspil
51
3 YFIRLIT YFIR NIETHURSTOumlETHUR GREININGARVINNU
Greiningarvinna rannsoacuteknarinnar foacuter fram aacute grundvelli thorneirra niethurstaethna sem fengust af kynningum og umraeligethum sem fram foacuteru iacute thorneim sex heimsoacuteknum sem skipulagethar voru innan ramma verkefnisins aacute eftirfarandi stoumlethum Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Athornenu (Grikklandi) Pariacutes (Frakklandi) Brussel (Belgiacuteu) Amsterdam (Hollandi) og Varsjaacute (Poacutellandi) THORN riacuter meginthornaeligttir reacuteethu thornessu staetharvali a) THORN essi loumlnd buethust til aeth annast hagnyacutett greiningarstarf meethan heimsoacuteknir faeligru fram b) Landfraeligethileg staethsetning er til vitnis um aeth menning landanna og kennslufraeligethileg naacutelgun seacute af oacuteliacutekum toga c) Innflytjendahefeth ndash baeligethi var um raeligetha staethi meeth langri innflytjendahefeth og staethi thornar sem innflytjendamaacutel voru tiltoumllulega nyacutett fyrirbaeligri THORNessar heimsoacuteknir voru farnar iacute thorn eim tilgangi aeth sjaacute iacute raun hvernig aethstaeligethur innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir vaeligru iacute hinum yacutemsu skoacutelum iacute tengslum vieth hina fimm meginthornaeligtti rannsoacuteknarinnar Allir seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute gestgjafastarfinu houmlfethu aacuteethur fengieth upplyacutesingar um verkefnieth og thorn aacute fimm thorn aeligtti sem hoacutepurinn aeligtlaethi aeth greina og raeligetha vieth thornaacute um Allar heimsoacuteknirnar foacuteru fram aacute sama haacutett meeth kynningu aacute viethfangsefninu aacute vegum seacuterfraeligethinga iacute viethkomandi sveitarfeacutelagilandi kynningu heimamanna aacute staetharvali heimsoacuteknum og umraeligethum vieth seacuterfraeligethinga og iacute kjoumllfarieth umraeligethum og braacuteethabirgethagreiningum innan seacuterfraeligethingahoacutepsins THORNar sem allar heimsoacuteknirnar voru skipulagethar meeth sama haeligtti og meeth tilliti til thorn ess hve miklu maacuteli skiptir hverjir koma aeth naacutemi innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir var einn uacuter hoacutepi eftirtalinna aethila tilnefndur til thorn aacutetttoumlku iacute starfinu aacute hverjum staeth aethstandenda fagmanna annarra en kennara seacuterfraeligethinga fraacute matsstofnunum og stefnumoacutetandi aethila Aacuteethur en gereth verethur grein fyrir megineinkennum thorn eirra staetha sem heimsoacutettir voru er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth seacuterfraeligethingarnir aacute oumlllum thornessum stoumlethum voru afar jaacutekvaeligethir og vildu deila reynslu sinni
53
goacuteethum aacuterangri jafnt sem oacuteleystum vandamaacutelum meeth seacuterfraeligethingum annarra landa THORNeir syacutendu allir mikla faglega aacutebyrgeth
31 Kynning aacute thorn eim stoumlethum sem voru heimsoacutettir og helstu einkenni thorneirra Niethurstoumlethum heimsoacuteknanna verethur fylgt uacuter hlaethi meeth stuttri kynningu aacute thorn eim stoumlethum sem farieth var til aacutesamt nokkrum almennum upplyacutesingum Naacutenari upplyacutesingar sem og upplyacutesingar um thornaacute skoacutela og stofnanir sem heimsoacutettar voru iacute loumlndunum sex er aeth finna aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem upplyacutesingarnar um aethildarloumlndin eru wwweuropean-agencyorgagency-projects Upplyacutesingar um thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru er einnig aeth finna aftast iacute thornessari skyacuterslu 311 Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Fyrst var farieth til Malmouml THORN etta var eini staethurinn thorn ar sem seacuterfraeligethingarnir heimsoacutettu ekki stofnanir aacute sviethi menntamaacutela heldur raeligddu vieth kennara iacute almennum grunnskoacutelum ndash meeth nemendur aacute aldrinum sjouml til sextaacuten aacutera ndash og fagfoacutelk iacute stuethningsmiethstoumlethvum Saelignsku gestgjafarnir stoumlrfuethu allir iacute Rosengaringrd sem er uacutethverfi iacute Malmouml einni fjoumllmenningarlegustu borg Sviacutethornjoacuteethar thornar sem um 34 iacutebuacutea eru af innflytjendur THORNar er atvinnuleysi mikieth meethal innflytjenda Iacute Rosengaringrd getur thornaeth orethieth um 80 Iacute Sviacutethornjoacuteeth eru nemendur af innflytjendaaeligttum aethallega fraacute Miethausturloumlndum og loumlndum fyrrum Juacutegoacuteslaviacuteu Mikill fjoumlldi nemenda sem aeligttaethur er fraacute thorn eim sloacuteethum gengur iacute skoacutela iacute Rosengaringrd Enn fremur stunda aethallega boumlrn af innflytjendaaeligttum naacutem aacute forskoacutelastigi iacute Rosengaringrd Boethieth er upp aacute forskoacutelanaacutem fraacute sex aacutera aldri Menntastefna iacute Sviacutethornjoacuteeth einkennist af mikilli valddreifingu sveitarfeacuteloumlg hafa mikieth sjaacutelfraeligethi og reynslu iacute menntamaacutelum Iacute Malmouml leggur borgarstjoacutern til aukafjaacuterveitingu til styrktar iacutebuacuteum af erlendum uppruna Oumlllum nemendum og fjoumllskyldum thorn eirra stendur til boetha yacutemiss konar thorn joacutenusta hjaacute stofnunum sem iacute sumum tilvikum eru seacuterstaklega aeligtlaethar innflytjendum svo sem innflytjendaraacuteethi heilbrigethisstofnun fyrir yngstu boumlrnin heilbrigethisstofnun fyrir floacutettamenn og innflytjendur moacuteethurmaacutelsstoumlethvum osfrv Mikil aacutehersla er loumlgeth aacute thorn aacutetttoumlku foreldra en seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth thorn eir aeligttu stundum iacute samskiptaerfiethleikum vieth foreldrana thorn etta foacutelk aacutettar sig ekki alltaf aacute uppbyggingu og starfsemi skoacutelanna og menntakerfisins 54
THORNess vegna segjast nemendur og aethstandendur thorneirra stundum finna til einangrunar Annaeth vandamaacutel er aeth innflytjendur thornurfa aeth ganga iacute gegnum heillangt ferli aacuteethur en thorneir faacute dvalarleyfi iacute viethkomandi landi Hvaeth skoacutelana varethar kveetha loumlg aacute um aeth boumlrn og unglingar sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en saelignsku eigi reacutett aacute kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu iacute grunn- og framhaldsskoacutela Markmiethieth er aeth boumlrn og unglingar naacutei betra valdi aacute tungumaacutelinu og faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra meira um eigin menningu og hvaeth er liacutekt og oacuteliacutekt iacute hinum tveimur menningarheimum Auk thorn ess geta nemendur fengieth aethstoeth iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef thorn oumlrf krefur Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth stundum vaeligri erfitt aeth finna kennara sem talaethi viethkomandi tungumaacutel einkum ef um liacutetinn minnihlutahoacutep vaeligri aeth raeligetha Enn fremur loumlgethu thorneir aacuteherslu aacute aeth afar bryacutent vaeligri aeth kennsla og mat aacute nemendum faeligri fram aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum moacuteethurmaacutelinu og saelignsku THORNegar um oacuteliacuteka menningarheima er aeth raeligetha thorn arf aeth beita mismunandi aethferethum vieth kennslu og samskipti Kynna thornar menningarlega fjoumllbreytni iacute skoacutelunum og efla hana aacute jaacutekvaeligethan haacutett Reglan er suacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almennan skoacutela aeth undanskildum nemendum sem eru heyrnarskertir en thorneir faacute oftast seacuterstaka aethstoeth og gaeligtu thorn urft seacuterstoumlk uacuterraeligethi eetha naacutemsaacuteaeligtlun Nemendum sem eru meeth thorn roskahoumlmlun stendur til boetha seacuterstoumlk naacutemsaacuteaeligtlun thorn eir eru iacute seacuterbekkjum innan almennu skoacutelanna og faacute fyrst og fremst aethstoeth stuethningskennara og utanaethkomandi teyma innan veggja skoacutelastofunnar Stuethningsefni fyrir kennara og goacuteeth taeligki eru til staethar iacute skoacutelunum Kennarar og einnig seacuterfraeligethingar fraacute stuethningsmiethstoumlethvum kynntu thornaeth sem thorn eir toumlldu bryacutenast THORN ar aacute meethal aeth skjoacutet afskipti hefethu forgang aeth mikilvaeliggt og bryacutent vaeligri aeth eiga samstarf vieth foreldra samvinnu viethmeethal seacuterfraeligethinga iacute skoacutelanum og aeth gott andruacutemsloft skapaethist iacute skoacutelanum THORNeim var einnig ljoacutest aeth meeth thornviacute aeth beina foacutelki af innflytjendaaeligttum aacute sama svaeligethieth gaeligtu orethieth til seacuterstoumlk innflytjendagettoacute 312 Athornena (Grikkland) Naeligst var farieth til Athornenu thorn ar sem heimsoacutettur var einn grunnskoacuteli og einn framhaldsskoacuteli Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum fimm til sextaacuten aacutera Einnig var farieth iacute heimsoacutekn aacute eina matsstofnun Iacute grunnskoacutelanum voru alls 110 nemendur thorn ar af 40 af innflytjendaaeligttum Nokkrir uacuter siacuteetharnefnda hoacutepnum aacutettu vieth minni
55
haacutettar naacutemserfiethleika aeth etja Iacute framhaldsskoacutelanum voru 270 nemendur thorn ar af 25 af innflytjendaaeligttum og tveir thorn eirra voru meeth seacuterkennsluthornarfir Flestir nemendanna voru fraacute loumlndum utan ESB ndash svo sem Albaniacuteu Moldaviacuteu Uacutekraiacutenu Ruacutesslandi Afriacuteku Pakistan Sameinuethu arabiacutesku furstadaeligmunum og Tyrklandi ndash og einnig Ruacutemeniacuteu Poacutellandi og Buacutelgariacuteu Baeligethi grunn- og framhaldsskoacutelarnir eru nyacutebyrjaethir aeth taka aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjendanemenda fraacute yacutemsum loumlndum Oft er erfitt aeth aacutetta sig aacute thorn viacute hvaetha nemendur eru af innflytjendaaeligttum vegna thorness aeth thornessum fjoumllskyldum er frjaacutelst aeth taka upp griacutesk noumlfn Boethieth hefur verieth upp aacute thornann moumlguleika til aeth koma iacute veg fyrir mismunun af einhverju tagi og thornaeth virethist almennt koma seacuter vel fyrir thorn aacute sem eru vel aeth seacuter iacute griacutesku Baacuteethir skoacutelarnir voru opnir fyrir fjoumllmenningarlegum aacutehrifum og beitt var sveigjanlegum kennsluaethferethum Iacute grunnskoacutelanum var reynt aeth hafa samband vieth aethstandendur nemenda til aeth bjoacuteetha baeligethi thornaacute og boumlrnin velkomin Enn fremur feacutekk starfsfoacutelkieth thornann stuethning sem thornaeth thornurfti til aeth naacutem gaeligti farieth fram aacuten aethgreiningar THORN oacute aeth skoacutelarnir eigi aeth fylgja almennri naacutemskraacute gera kennararnir einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir alla nemendur Nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins stendur til boetha haeligg og sveigjanleg aacuteaeligtlun til aeth thorn eir geti laeligrt griacutesku Fyrstu aacutetjaacuten maacutenuethina fara nemendurnir ekki iacute nein skrifleg proacutef heldur eingoumlngu munnleg Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gangast undir naacutemsmat aacute seacuterstakri matsstofnun THORNessi stofnun veitir svo kennurum raacuteethgjoumlf um hvernig laga thorn arf naacutemskraacutena aeth thorn oumlrfum thorneirra Saacutelfraeligethingur veitir einnig stuethning sem og seacuterkennari sem kennir fyrst og fremst staeligrethfraeligethi og griacutesku suacute kennsla fer fram iacute fimm manna hoacutepum iacute seacuterstoumlkum skoacutelastofum og haacutemarkstiacutemafjoumlldi er tiacuteu klukkustundir Matsstofnunin sem heimsoacutett var hafethi nyacutelega tekieth til starfa Huacuten thornjoacutenar nemendum iacute 250 skoacutelum iacute Athornenu og thorn ar sinna aacutetjaacuten seacuterfraeligethingar thorn verfaglegri starfsemi Um er aeth raeligetha opinbera thornjoacutenustu sem heyrir undir menntamaacutelaraacuteethuneytieth og er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thornaeth er eins til tveggja aacutera biethlisti Allir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir njoacuteta sams konar thornjoacute nustu (griacuteskir nemendur jafnt sem nemendur af innflytjendaaeligttum) Verkefnum er thornoacute breytt og thornau eru aethloumlgueth oacuteliacutekum forsendum hvaeth varethar tungumaacutel og menningu THORN egar um er aeth raeligetha innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir gera seacuterfraeligethingarnir athuganir siacutenar innan veggja 56
heimilisins eetha iacute skoacutelanum og nota baeligethi oacuteformlegar aethferethir og thornoumlgul samskipti en einnig formleg proacutef THORN egar nemendur hafa gengist undir naacutemsmat iacute heimalandi siacutenu er niethurstaetha thorness stundum thornyacutedd yfir aacute griacutesku en nemendur eru einnig endurmetnir Siacuteethan er gereth aacuteaeligtlun um nyacutett naacutemsmat sem hefjast skal aeth thorn remur aacuterum liethnum Mat aacute nemendum af innflytjendaaeligttum fer aacutevallt fram iacute skoacutelanum Matsstofnunin er iacute samstarfi yfirleitt oacuteformlegu vieth foreldra skoacutela og menntamaacutelaraacuteethuneytieth Foreldrarnir faacute iacute hendur uacuterskureth um hvaeth thornaeth er sem barnieth thornarfnast og thorneim er iacute sjaacutelfsvald sett hvort thorneir afhenda hann skoacutelanum Seacuterfraeligethingarnir houmlfethu oreth aacute thorn viacute aeth aethstandendur skorti upplyacutesingar aacute eigin tungumaacuteli og aeth thornaeth gaeligti valdieth samskiptaerfiethleikum Samstarfieth milli skoacutelanna og matsstofnu-narinnar byggist aacute tilmaeliglum sem kennararnir faacute iacute hendur skoacutelunum er thorn oacute ekki skylt aeth fara aeth thorn essum tilmaeliglum Kennarar baacuteru iacute thornviacute sambandi stundum fyrir sig skorti aacute uacuterraeligethum eetha aeth thorneir vaeligru meeth of marga nemendur iacute bekknum Stofnunin sendir einnig tilmaeligli til menntamaacutelaraacuteethuneytisins um thornaeth hvers konar uacuterraeligethi thorn arf aeth veita nemendum og skoacutelum THORNoacute aeth vaxandi fjoumlldi nemenda meeth oacuteliacutekan menningarlegan bakgrunn vaeligri tiltoumllulega nyacutett viethfangsefni var suacute aacutebyrgeth sem skoacutelastjoacuternendur og kennarar syacutendu thornar aeth luacutetandi afar mikilvaeliggur og jaacutekvaeligethur liethur iacute starfi beggja skoacutelanna Sveigjanleg naacutemskraacute var tekin upp komieth var aacute samvinnu iacute naacutemi og samstarf var haft vieth aethra thornjoacutenustuaeth ila sem deildu meeth thorneim aacutebyrgethinni 313 Pariacutes (Frakkland)
THORNriethja heimsoacuteknin var farin til Pariacutesar iacute fjoacutera skoacutela aacute forskoacutela- og grunnskoacutelastigi Nemendurnir iacute thorn essum skoacutelum voru aacute aldrinum thornriggja til ellefu aacutera Iacute einum thorn essara skoacutela var seacuterstakur sameiningarbekkur (bdquoClasse drsquoInteacutegration Speacutecialiseacuteeldquo) Iacute honum er farieth eftir sameiningaraacuteaeligtlun thorn ar sem nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir er veittur stuethningur iacute almennum bekkjum og einnig seacuterstakur stuethningur thornar fyrir utan thornegar thornoumlrf krefur Skoacutelarnir fjoacuterir voru allir aacute sama svaeligethinu sem er svokallaeth forgangssvaeligethi iacute menntamaacutelum en thorn ar byacuter mikill fjoumlldi innflytjenda Griacuteetharmargar fjoumllskyldur eiga iacute fjaacuterhagslegum erfiethleikum og atvinnuleysi er mjoumlg mikieth Um 680 nemendur voru iacute thornessum skoacutelum og thorn ar af voru um 85 af innflytjendaaeligttum Flestir thornessara
57
nemenda voru fraacute Norethur- og Vestur-Afriacuteku aethallega fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum en einnig fraacute Asiacuteu og mun faeligrri voru fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Helmingur nemenda naut stuethnings seacuterkennara iacute skoacutelanum eetha feacutekk aethstoeth aacute sjuacutekra- eetha saacutelfraeligethistofnunum utan skoacutelans og toacutelf nemendur voru iacute sameiningarbekknum Yacutemiss konar friacutestundastarf var skipulagt innan skoacutelanna iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaethila aacute vegum sveitarfeacutelagsins eftir skoacutela eetha iacute skoacutelafriacuteum til aeth nemendur gaeligtu stundaeth friacutestundastarf sem fjoumllskyldur thorneirra gaeligtu ekki veitt thorneim Fjoumllskyldur sem buacutea vieth feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika faacute afslaacutett aacute allri sliacutekri starfsemi aacute vegum skoacutelans og thornurfa ekki aeth greietha fyrir haacutedegisvereth aacute skoacutelatiacutema THORN raacutett fyrir thornaeth fannst kennurum thorn essi fjaacuterhagslegi stuethningur ekki svara naeliggilega thorneim thornoumlrfum sem blasa vieth Skoacutelarnir eru iacute naacuteinni samvinnu vieth stofnun sem er aeth hluta til fjaacutermoumlgnueth af sveitarfeacutelaginu svokallaetha stuethnings- samstarfs- og rannsoacuteknarstofnun iacute thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi (Ethno-Psychology) THORNar starfar saacutelfraeligethingur aacutesamt fjoacuterum menningarmiethlurum og thorneir vinna aeth thorn viacute aeth skapa tengsl milli foreldra og skoacutela Starfsfoacutelk stofnunarinnar veitir starfsfoacutelki skoacutelans stuethning og thorn egar barn er meeth naacutemserfiethleika byacuteethur thornaeth foreldrunum aethstoeth siacutena THORNaeth hittir viethkomandi foreldra eetha aethstandendur iacute skoacutelanum tvisvar iacute maacutenuethi utan skoacutelatiacutema THORN ekking og skilningur aacute menningu foacutelksins er talinn vera meginforsenda thorn ess aeth haeliggt seacute aeth veita barninu fjoumllskyldu thorness og thorn ar af leiethandi einnig skoacutelanum sem bestan stuethning Vilji var fyrir thornaacutetttoumlku foreldra iacute skoacutelastarfinu Foreldrar voru fengnir til aeth koma aeth heimsoacutekninni og veittu afar mikilvaeliggar upplyacutesingar sem voumlrpuethu ljoacutesi aacute viethbroumlgeth nemenda Nemendur eru skraacuteethir iacute skoacutela (samkvaeligmt buacutesetu) Foreldrar geta ekki valieth iacute hvaetha skoacutela barnieth gengur Nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almenna skoacutela og thorneir sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja faacute thorn ann stuethning sem thorn eir thorn urfa hjaacute seacuterkennurum og oumlethrum seacuterfraeligethingum innan skoacutelans Nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute einfaldaethar kennslubaeligkur iacute skoacutelanum Um leieth og nemandinn naeligr tilsettu markmiethi er stuethningskennslu haeligtt en ef hann aacute aacutefram iacute erfiethleikum tekur skoacutelasaacutelfraeligethingur sem er iacute samstarfi vieth seacuterkennarann iacute skoacutelanum aeth seacuter aeth meta thornarfir nemandans meeth samthornykki foreldra Iacute thorn eim tilvikum sem skoacutelinn byacuteethur ekki upp aacute fullnaeliggjandi uacuterlausn eetha aethstandendur samthornykkja ekki thornaeth sem iacute boethi er getur feacutelags- eetha heilbrigethisthornjoacutenusta komieth aeth
58
maacutelinu utan skoacutelans THORN ar er tekieth aacute moacuteti aethstandendum aacutesamt nemandanum thorn arfir hans eru metnar og hann er tekinn iacute meethfereth (td ef hann er heyrnarskertur) Annars konar iacutehlutun fraacute utanaethkomandi aethilum stendur til boetha ef um hreyfihoumlmlun eetha saacutelraeligna erfiethleika er aeth raeligetha Einnig er til iacute daeligminu aeth nemandi seacute settur iacute seacuterbekk eftir aeth mat hefur farieth fram Franska er thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute kennslustundum og kennslubaeligkurnar eru aacute froumlnsku THORNar sem sumir nemendur eiga erfitt meeth aeth bjarga seacuter aacute froumlnsku eru svokallaethir undirbuacuteningsbekkir iacute faacuteeinum skoacutelum aacute svaeligethinu thornar sem markmiethieth er aeth nemendur naacutei betri toumlkum aacute tungumaacutelinu THORNar geta nemendur soacutett tiacutema iacute froumlnsku allt fraacute thorn rem maacutenuethum og upp iacute heilt aacuter aacuteethur en thorneir hefja skoacutelagoumlngu Ekki var talieth bryacutent aeth thorn eir laeligrethu moacuteethurmaacutel sitt jafnvel ekki af kennurum af innflytjendaaeligttum Svo virethist sem loumlgeth seacute meginaacutehersla aacute aeth foacutelk laeligri tungumaacutel dvalarlandsins Gott andruacutemsloft var riacutekjandi iacute skoacutelunum huacutesakynnin voru vel skipuloumlgeth og nemendur houmlfethu noacuteg plaacutess Starfsemi skoacutelanna var vandlega undirbuacutein og skipuloumlgeth iacute samraeligmi vieth thorn arfir nemenda Kennararnir greindu fraacute nokkrum bryacutenum vandamaacutelum aeth thornouml rf seacute fyrir haeligrri fjaacuterveitingu og meiri starfsthornjaacutelfun og aeth illa gangi aeth faacute kennara til starfa aacute svaeligethi sem hefur oreth aacute seacuter fyrir aeth vera bdquoerfittldquo 314 Brussel (Belgiacutea)
Iacute fjoacuterethu heimsoacutekninni var farieth iacute tvo froumlnskumaeliglandi skoacutela iacute Brussel ndash einn almennan grunnskoacutela og einn seacuterskoacutela ndash og iacute flaeligmskumaeliglandi matsstofnun Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum tveggja og haacutelfs aacuters og upp iacute fjoacutertaacuten aacutera gamlir Fyrir heimsoacuteknina aacutetti hoacutepurinn kost aacute aeth heyra tvaeligr daeligmisoumlgur aethra fraacute fjoumllskyldu og hina fraacute ungmennum af innflytjendaaeligttum og raeligetha vieth thornetta foacutelk Fram kom aeth erfitt vaeligri fyrir foreldra aeth faacute besta stuethning sem voumll er aacute fyrir barn sem er iacute seacuterkennslu thornannig aeth thornaeth geti stefnt aeth almennu naacutemi og einnig aeth yrethu thorn eir fyrir oacutebeinum fordoacutemum Viethhorf ungmennanna var aeth mestu leyti hieth sama en thornau aacutettu einnig iacute erfiethleikum meeth eigin sjaacutelfsmynd hvaetha menningarheimi thornau tilheyrethu Stundum fundu thornau fyrir houmlfnun baeligethi fraacute iacutebuacuteum dvalarlandsins og foacutelki af eigin thornjoacuteeth erni Iacute raun lifi thorn au iacute tveim oacuteliacutekum menningarheimum og fyrst thorn urfi thorn au sjaacutelf aeth laeligra aeth saeligtta sig vieth thornaeth ndash og siacuteethan aethrir
59
Almenni skoacutelinn var grunn- og framhaldsskoacuteli staethsettur aacute svaeligethi thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda var buacutesettur aethallega fraacute Norethur-Afriacuteku en einnig fraacute Asiacuteu og fraacute Evroacutepuloumlndum sem ekki voru aethilar aeth ESB Nokkrir innflytjendur voru fraacute Suethur-Ameriacuteku Mikieth tillit var tekieth til thornessara aethstaeligethna iacute skoacutelanum en thornar voru um 400 nemendur fraacute 57 loumlndum Starfraeligktir eru fimm bekkir sem eiga aeth bdquobruacutea biliethldquo fyrir nemendur sem nyacutekomnir eru til landsins THORNar geta thorneir stundaeth naacutem iacute allt aeth eitt aacuter thorn ar til thorn eir fara iacute vietheigandi bekk aacute siacutenu naacutemsstigi Nemendur geta skipt um bekk hvenaeligr sem er aacute skoacutelaaacuterinu THORNarna voru aacutettatiacuteu nemendur sem kunnu naacutenast ekki oreth iacute froumlnsku Tungumaacutelakunnaacutetta er thornaeth sem raeligethur mestu um hvernig bekkurinn er samsettur Svo virtist sem nemendur vaeligru ekki meeth neinar seacuterkennsluthornarfir heldur thorn yrftu einungis aethstoeth vieth tungumaacutelieth THORNeir toumlluethu hver sitt tungumaacutel og voru aacute mismunandi aldri og meeth mismikla skoacutelagoumlngu aeth baki Iacute grunnskoacuteladeildinni sem naacuteethi til thornriggja naacutemsstiga var einn kennari meethal starfsfoacutelksins sem annaethist thorn vermenningarlega kennslu Iacute framhaldsskoacuteladeildinni voru fimm naacutemsstig og kennararnir thornar voru allir franskir Andruacutemsloftieth var thornaeliggile gt nemendur og kennarar virtust aacutehugasamir Agi og fastar reglur fylgja hinum hefethbundnu kennsluaethferethum en er tekieth sem sjaacutelfsoumlgethum hlut iacute skoacutelastarfinu thornar sem aacutekveethieth vald og full virething fyrir fjoumllbreytileika fer saman Skoacutelinn toacutek thorn aacutett iacute tilraunaverkefni sem var kallaeth bdquotungumaacutel og menningldquo og gekk uacutet aacute aeth fella franska tungu aeth menningu naacutemsmanna af innflytjendaaeligttum Ef verkefnieth skilar jaacutekvaeligethum aacuterangri er aeligtlunin aeth vinna aeth thorn viacute iacute 80 skoacutelum til viethboacutetar iacute froumlnskumaeliglandi hluta Belgiacuteu Viethhorf kennara gagnvart fjoumllbreyttri menningu nemenda voru afar jaacutekvaeligeth THORNeir notuethu yacutemsar leiethir og kennslufraeligethilegar aethferethir til aeth kenna tungumaacutel dvalarlandsins og beittu einnig oumlllum hugsanlegum raacuteethum til aeth auethvelda samskiptin og naacutemsferlieth Leggja ber aacuteherslu aacute nokkur atriethi vieth val aacute naacutemsefni aeligtti aeth taka mieth af kunnaacutettu nemenda iacute tungumaacutelinu en einnig aldri thorneirra iacute sumum naacutemsgreinum kann aeth vera nauethsynlegt aeth nota texta sem lagaethir hafa verieth aeth thornoumlrfum nemenda meiri almenn samskipti og samvinna vieth jafnaldra iacute oumlethrum bekkjum gaeligti liacuteka orethieth til aeth auethvelda nemendum aeth skipta yfir iacute almenna bekki thorn egar thorn ar aeth kemur Jafnraeligethi og gott andruacutemsloft skapast thorn egar nemendur stunda saman naacutem iacute thorneim bekkjum sem aeligtlaeth er aeth bdquobruacutea billdquo og skoacutelinn uppfyllir hlutverk sitt
60
sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast fyrst Sliacutekt aeligtti einnig aeth gera foreldrum og fjoumllskyldum auethveldara um vik vieth aeth koma aeth skoacutelastarfinu Mikilvaeliggt er aeth tryggja aeth svigruacutem seacute til samraeligethna og aeth kennarar faacutei allan thornann stuethning sem thorneir thornurfa Iacute seacuterskoacutelanum foacuter fram starfsnaacutem aacute grunn- og framhaldsskoacutelastigi og thornar voru 300 nemendur Tilgreint var aeth 60 nemenda vaeligru af innflytjendaaeligttum Huacutesakynnin voru fremur ruacutemgoacuteeth en ekki haganlega innreacutettueth Nemendurnir aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvandamaacutel aeth etja og sumir voru liacutekamlega fatlaethir Enn fremur soumlgethu seacuterfraeligethingarnir aeth oft staeligethu tungumaacutelaerfiethleikar iacute vegi fyrir thorn viacute aeth haeliggt vaeligri aeth hafa naeligg samskipti vieth foreldra Iacute sumum tilvikum var einnig um samskiptavandamaacutel aeth raeligetha vieth innflytjendanemendur thorn viacute aeth oumlll kennsla foacuter fram aacute froumlnsku Til aeth sigrast aacute thorn essum erfiethleikum nota kennararnir myndabaeligkur Soumlmu erfiethleikar kunna aeth koma upp vieth mat aacute nemendum enda thornoacutett seacuterfraeligethingarnir seacuteu meethvitaethir um hver vandinn er Tekieth var fram aeth ekki vaeligri haft mikieth samband vieth almenna skoacutela Samtoumlkin VCLB Koepel (Vrije Centrum voor Leerlingenbegeleinding) eru samtoumlk stofnana sem annast raacuteethgjoumlf og stuethning vieth nemendur Helsta verkefnieth er aeth sinna samraeligma og styethja vieth hinar 48 svaeligethisstofnanir sem samtoumlkin naacute til en ekki eru houmlfeth bein samskipti vieth nemendur og foreldra Oumlll thorn joacutenusta aacute thornessum stofnunum er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thorn aeligr eru reknar og fjaacutermagnaethar af menntamaacutelaraacuteethuneyti flaeligmskumaeliglandi hluta landsins Svaeligethisstofnanirnar veita nemendum foreldrum kennurum og grunn-og framhaldsskoacutelum stuethning og raacuteethgjoumlf Markmieth VCLB-samtakanna er aeth efla skoacutela kennara og foreldra Miethaeth er aeth thornviacute aeth styrkja almennu skoacutelana gera raacuteethgjafarstarfieth skilvirkara leita fyrirbyggjandi aethferetha og naacute fram reacutettri greiningu skref fyrir skref ndash meeth thorn viacute aeth draga uacuter truflandi thorn aacutettum og leggja aacuteherslu aacute jaacutekvaeligethu thornaeligttina Samkvaeligmt starfsfoacutelkinu eiga baeligethi nemendur fraacute dvalarlandinu og nemendur af innflytjendaaeligttum vieth soumlmu vandamaacutel aeth etja thornegar thorneir buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur thornaeth sem kemur barni af innflytjendaaeligttum til goacuteetha kemur oumlllum boumlrnum til goacuteetha Engin seacuterstoumlk aacutehersla var loumlgeth aacute nemendur sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
61
315 Amsterdam (Holland) Fimmta heimsoacuteknin var farin til Amsterdam iacute tvo seacuterskoacutela aacute grunnskoacutelastigi einn seacuterskoacutela aacute framhaldsskoacutelastigi thorn ar sem starfsnaacutem fer fram aacute fimm mismunandi stoumlethum og iacute tvaeligr matsstofnanir Meethan aacute heimsoacutekninni stoacuteeth aacutetti hoacutepurinn thorness kost aeth hlusta aacute thorn ingmann iacute hollenska thorn inginu raeligetha um thornau vandamaacutel sem blasa vieth og hvaeth gera thorn yrfti til aeth koma iacute veg fyrir mismunun og tryggja betri naacutemsgaeligethi fyrir thornaacute nemendur sem liacutetils mega siacuten Meethal thorneirra vandamaacutela sem fjallaeth var um var skortur aacute leikskoacutelanaacutemi tungumaacutelakennslu og aukafjaacuterveitingu vegna nemenda sem eiga vieth tungumaacutelaerfiethleika aeth etja Iacute einum grunnskoacutelanum voru 320 nemendur aacute aldrinum thorn riggja til thornrettaacuten aacutera og um 70 thorneirra voru af innflytjendaaeligttum THORNar var aeth finna uacuterraeligethi fyrir nemendur meeth talroumlskun og tungumaacutelaerfiethleika og einnig gaacutetu 180 nemendur fengieth stuethning sem thornoacute foacuter fram iacute oumlethrum skoacutelum iacute Amsterdam Meginmarkmiethieth var aeth efla talthornroska og tungumaacutelakunnaacutettu nemenda Sumir nemendanna houmlfethu fyrst stundaeth naacutem iacute almennum skoacutela en verieth sendir iacute seacuterskoacutela vegna tungumaacutelaerfiethleika THORN oacute aeth sumir nemendur eigi afturkvaeligmt iacute hverfisskoacutelann sinn eru samt margir sem stunda allt sitt grunnskoacutelanaacutem iacute seacuterskoacutelanum Foreldrum er frjaacutelst aeth velja hvaetha skoacutela sem er fyrir barnieth en sliacutekt val er ekki alltaf auethvelt fyrir innflytjendur Aacute naeligstu misserum munu skoacutelarnir annast mat og aethstoetha vieth aeth finna thornann skoacutela sem hentar nemandanum best iacute samraacuteethi vieth foreldra hans Sem kennsluefni notar skoacutelinn alls kyns sjoacutenraeligna hluti Oumlllum hugsanlegum raacuteethum er beitt til aeth auka orethaforetha nemenda og auethvelda samskipti vieth fjoumllskyldur thorneirra Skoacutelinn var iacute naacutenu samstarfi vieth almennu skoacutelana thornar sem iacute boethi var starfsthornjaacutelfun stuethningur og eftirfylgnithornjoacutenusta Seacuterfraeligethingarnir loumlgethu aacuteherslu aacute mikilvaeliggi thorness aeth mat faeligri fram eins fljoacutett og unnt vaeligri og iacute kjoumllfar thorn ess yrethi gripieth til vietheigandi raacuteethstafana Iacute hinum grunnskoacutelanum voru 153 nemendur aacute aldrinum fjoumlgurra til toacutelf aacutera Nemendur iacute thornessum skoacutela aacutettu vieth alvaralega naacutemserfiethleika aeth etja og mikil samskiptavandamaacutel (td einhverfu) 85 thornessara nemenda voru af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Afriacuteku Asiacuteu og nokkrir fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Fjoumlrutiacuteu nemendur stunduethu naacutem iacute almennum bekkjum Skoacutelinn aethstoethar foreldra vieth aeth velja 62
grunnskoacutela thorn ar sem barnieth getur stundaeth naacutem iacute grennd vieth heimili sitt og boethieth er upp aacute stuethning og eftirlit annars staethar fraacute Iacute thorneim tilvikum sem nemendur meeth einhverfu stunduethu naacutem iacute almennum skoacutelum fengu kennarar thornar starfsthornjaacutelfun hjaacute seacuterkennurum Kennarar faacute greitt fyrir sliacutek verkefni Iacute skoacutelanum var starfaeth bdquoaacuten aethgreiningarldquo iacute thorn eim skilningi aeth nemendur meeth einhverfu voru settir iacute blandaetha hoacutepa THORNeir voru ekki iacute seacuterhoacutepum allir nemendur fylgdu einstaklingsaacuteaeligtlun Uacutethugsaeth var hvernig samskiptum aacuten orethaliacutekamstjaacuteningu skyldi beitt og sami haacutettur hafethur aacute alls staethar innan skoacutelans Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute thornaacutetttoumlku foreldra iacute oumlllu skoacutelastarfinu ndash naacutemi jafnt sem friacutestundastarfi osfrv Ef thornoumlrf var aacute voru tuacutelkar fengnir til aeth aethstoetha kennara og foreldra iacute samskiptum siacutenum Einnig var notueth svokoumlllueth bdquoskilaboethaboacutekldquo til aeth auethvelda kennurum nemendum og foreldrum aeth hafa samskipti En thornraacutett fyrir allt komu sum boumlrnin ekki iacute skoacutelann heldur voru heima Ekki virtist loumlgeth nein aacutehersla aacute aeth kenna nemendum moacuteethurmaacutel sitt iacute skoacutelanum thorn oacute aeth thorn riacuter starfsmenn thornar vaeligru af innflytjendaaeligttum En mikieth var lagt upp uacuter thornviacute aeth nemendur aethloumlguethust menningu dvalarlandsins Kennsla iacute framhalds- og starfsnaacutemsskoacutelanum foacuter fram aacute fimm stoumlethum THORN ar var tekieth aacute moacuteti ungmennum meeth minni haacutettar naacutemserfiethleika sem oft tengdust hegethunarvanda Iacute skoacutelanum voru 300 nemendur aacute aldrinum toacutelf aacutera til tviacutetugs Stoacuter hluti nemenda (yfir 80) iacute skoacutelanum var af innflytjendaaeligttum Iacute einum skoacutelanna var aacuteberandi mikieth af nemendum fraacute Suacuteriacutenam sem aacute aacuterum aacuteethur var hollensk nyacutelenda Flestir thorn essara nemenda gaeligtu gengieth iacute almenna skoacutela ef thorn eir fengju stuethning Seacuterfraeligethingar greindu fraacute thorn viacute aeth oft kaeligmi alvarlegur menningarskortur iacute veg fyrir aeth nemendur naeligethu toumlkum aacute tungumaacutelinu Hafa thorn arf meira eftirlit meeth thornessum nemendum thorn eir thornurfa aeth faacute kennslu iacute naacutemsgreinum sem thorneir skilja og stunda hagnyacutetara naacutem Einstaklingsbundin naacutemskraacute er loumlgueth aeth getu nemenda Eftir fjoumlgurra aacutera skoacutelagoumlngu fara thorn eir svo reglubundieth iacute starfsthornjaacutelfun iacute fyrirtaeligkjum Gott andruacutemsloft var aacute thorn essum stoumlethum reglur voru skyacuterar og thorneim var fylgt og umhverfieth virtist vera oumlruggt Kennararnir voru mjoumlg aacutehugasamir og syacutendu hverjum einasta nemanda mikla athygli thorneir unnu jafnvel iacute friacutetiacutema siacutenum Efni og buacutenaethur var lagaethur aeth thornoumlrfum
63
Beitt var vel skipuloumlgethum og hagnyacutetum aethferethum vieth aeth koma unga foacutelkinu uacutet iacute atvinnuliacutefieth og tengslin vieth vinnumarkaethinn voru goacuteeth Greint var fraacute thornviacute aeth misjafnlega gengi aeth eiga samskipti vieth foreldra Iacute nokkrum skoacutelum var mikieth lagt upp uacuter samskiptum vieth aethstandendur nemenda en svo var ekki alls staethar Foreldrar iacute thorneim skoacutela sem var meeth flesta nemendur fraacute Suacuteriacutenam soumlgethust veretha fyrir mikilli mismunun iacute samfeacutelaginu Nemendum sem aacutettu seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en hollensku var boethieth upp aacute seacuterstoumlk tungumaacutelanaacutemskeieth iacute skoacutelunum Takmarkaeth samband virtist vera haft vieth almenna skoacutela Mats- og endurhaeligfingarstofnanirnar tvaeligr houmlfethu fyrst og fremst meeth thornaacute nemendur aeth gera sem aacutettu vieth alvarleg feacutelagsleg vandamaacutel og hegethunarvanda aeth etja Meirihluti thorn eirra var af innflytjendaaeligttum ndash flestir fraacute Norethur-Afriacuteku Nokkrir thorneirra houmlfethu komist iacute kast vieth loumlgin Iacute thornessum stofnunum var markmiethieth fyrst og fremst thornaeth aeth kynnast fortiacuteeth thornessara ungmenna skipuleggja eftirlit iacute tiltekinn tiacutema iacute samraacuteethi vieth thorn au sjaacutelf og undirbuacutea thorn au undir aeth fara uacutet aacute vinnumarkaethinn Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute samstarf vieth aethstandendur og fengnir voru thornyacuteethendur ogeetha tuacutelkar til aeth haeliggt vaeligri aeth kanna vieth hvaetha aethstaeligethur fjoumllskyldan lifethi 316 Varsjaacute (Poacutelland) Iacute sjoumlttu heimsoacutekninni var farieth iacute fimm almenna skoacutela iacute Varsjaacute ndash tvo grunnskoacutela og thorn rjaacute framhaldsskoacutela ndash og til samtaka sem annast lagalega iacutehlutun Grunnskoacutelarnir voru reknir af hinu opinbera en ekki framhaldsskoacutelarnir Yfir 700 nemendur aacute aldrinum sex til fjoacutertaacuten aacutera voru iacute grunnskoacutelunum tveim Iacute oumlethrum skoacutelanum voru 35 nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu og Norethur-Kaacutekasus Fjoumlldi nemenda af innflytjendaaeligttum var mjoumlg breytilegur vegna thorn ess aeth algengt er aeth Poacutelland seacute aetheins viethkomustaethur fjoumllskyldur komi thornangaeth tiacutemabundieth og yfirgefi svo landieth Tungumaacutelaerfiethleikar voru helsta vandamaacutel thornessara nemenda sem og skaethlegar afleiethingar striacuteethsaacutetaka sem thorn eir houmlfethu upplifaeth Boethieth var upp aacute kennslu iacute poacutelsku tvisvar iacute viku aacute vegum skoacutelayfirvalda iacute borginni Skoacutelinn var iacute samstarfi vieth samtoumlkin sem annast lagalega iacutehlutun iacute tengslum vieth tilraunaverkefnieth bdquofjoumllmenningarlegur skoacutelildquo sem stutt er af skrifstofu menntamaacutela iacute Varsjaacute Markmiethieth var aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth aethlagast skoacutelasamfeacutelaginu THORNarna var aeth stoumlrfum aethstoetharmaethur 64
fraacute Tsjetsjeniacuteu sem annaethist menningarmiethlun og tuacutelkun og kenndi nemendum einnig moacuteethurmaacutel sitt Sliacutekt var talieth mikilvaeliggt fyrir menningarlega sjaacutelfsmynd nemenda og frekari aethloumlgun thorn eirra Iacute thornessum skoacutelum hafa engir nemendur verieth greindir meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute hinum grunnskoacutelanum voru um 10 nemenda af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Viacuteetnam Enginn thorn eirra var meeth seacuterkennsluthornarfir thorn vert aacute moacuteti gekk thorneim mjoumlg vel iacute skoacutelanum Foreldrar voru reiethubuacutenir til aeth greietha fyrir aukatiacutema fyrir boumlrn siacuten ef thornau houmlfethu thornoumlrf fyrir thornaeth Framhaldsskoacutelarnir voru nyacuteteknir til starfa og var kennslustefnan iacute thorneim mjoumlg iacute anda hlutaetheigandi kennara eetha stjoacuternmaacutelamanna iacute landinu Iacute tveimur thorn essara skoacutela voru 420 nemendur aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera THORN rjaacutetiacuteu nemendur voru floacutettamenn fraacute Tsjetsjeniacuteu og oumlethrum loumlndum iacute Asiacuteu og Afriacuteku 27 nemendur voru af innflytjendaaeligttum Tveir nemendur voru fatlaethirmeeth seacuterkennsluthornarfir Foreldrar og kennarar stoacuteethu sameiginlega aeth rekstri skoacutelanna Nemendur thorn urfa aeth thorn reyta inntoumlkuproacutef iacute thorn essa skoacutela thorn oacute ekki thorneir sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Foreldra greietha skoacutelagjoumlld 6 af thorneim renna iacute laacutenveitingar til nemenda sem buacutea vieth erfiethan fjaacuterhag Innan vieth 10 nemenda thorn urfa ekki aeth greietha skoacutelagjoumlld Hluti styrkveitinga til skoacutelanna kemur fraacute yfirstjoacutern menntamaacutela Meginmarkmiethieth var aeth kenna nemendum aeth lifa iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi og hvetja thorn aacute til aeth hafa jaacutekvaeligtt viethhorf til annarrar menningar og umhverfis Foreldrarnir syacutendu kennurunum mikla samstoumlethu Allir deildu meeth seacuter aacutebyrgethinni kennarar nemendur og foreldrar Tvaeligr af thorneim leiethum sem skoacutelarnir foacuteru var aeth hafa aethstoetharkennara aeth stoumlrfum og beita moacutetandi matisiacutemati Nemendur fengu aukatiacutema iacute poacutelsku eetha oumlethrum greinum um leieth og ljoacutest var aeth thorneir thornyrftu aacute thornviacute aeth halda Nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu fengu kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu Iacute thornrieth ja framhaldsskoacutelanum voru 103 nemendur aacute aldrinum sextaacuten til niacutetjaacuten aacutera Niacuteu nemendur voru af innflytjendaaeligttum Enginn nemendanna var meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute thorn essum skoacutela sem og baacuteethum hinum framhaldsskoacutelunum var markmiethieth thornaeth aeth gera nemendur aeth virkum thorn egnum iacute fjoumllmenningarlegu lyacuteethraeligethislegu nuacutetiacutemasamfeacutelagi Samtoumlkin sem heimsoacutett voru og annast lagalega iacutehlutun eru frjaacutels feacutelagasamtoumlk sem veita foacutelki sem byacuter vieth einangrun og mismunun
65
thorne innflytjendum floacutettamoumlnnum og haeliglisleitendum lagalega aethstoeth thornviacute aeth kostnaetharlausu Samtoumlkin koma fram sem fulltruacutear thornessa foacutelks gagnvart yfirvoumlldum thorn au veita thorn eim einnig tuacutelkathornjoacutenustu Samtoumlkin toacuteku fullan thornaacutett iacute tilraunaverkefninu aacutesamt einum grunnskoacutela eins og fram kom heacuter fyrir framan og stuethningsaethili aacute thorn eirra vegum aethstoethaethi nemendur vieth aeth aethlagast feacutelagslega og laeligra tungumaacutelieth
32 Almennar athugasemdir Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast oacuteliacutekum starfshaacutettum skiptast aacute skoethunum og raeligetha vieth fagfoacutelk aacute thornessu sviethi sem og vieth fjoumllskyldur og siacuteethast en ekki siacutest aeth varpa ljoacutesi aacute tiltekin atriethi Oacutegerningur er aeth gera grein fyrir niethurstoumlethum thorn essara samraeligethna iacute smaacuteatriethum en heacuter aacute eftir er samantekt aacute thorneim meginmaacutelefnum sem voru til umraeligethu baeligethi iacute samraeligethum vieth fagfoacutelkieth og innan hoacutepsins THORNau eru sett fram iacute samraeligmi vieth thornaacute fimm thornaeligtti sem rannsoacuteknin snyacutest um og snerta aetheins thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru 321 Markhoacutepur
Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast yacutemsum aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum annars vegar skoacutelum iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum og hins vegar skoacutelum iacute loumlndum sem nyacutelega eru farin aeth taka aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute oumlethrum riacutekjum af efnahagslegum og poacutelitiacuteskum aacutestaeligethum Aacute thorn essum stoumlethum var foacutelk fraacute yacutemsum loumlndum Aetheins iacute einum skoacutela var meiri hluti nemenda fraacute fyrrum nyacutelenduriacuteki dvalarlandsins Fagfoacutelk aacute oumlllum thorn essum stoumlethum virtist sem nyacutejum nemendum af innflytjendaaeligttum faeligri fjoumllgandi THORNessi tilfinning var fremur fyrir hendi iacute loumlndum thornar sem engin hefeth var fyrir innflytjendum Ekki virethist litieth aacute menningarlega fjoumllbreytni aacute neikvaeligethan haacutett iacute thornessum skoacutelum Almennt riacutekir jaacutekvaeligtt viethhorf iacute skoacutelunum og kennararnir reyna aeth varpa ljoacutesi aacute thorn au gildi sem berast meeth nyacutejum menningarstraumum til dvalarlandsins thorn oacute aeth fjoumllbreytni tengist liacuteka stundum vandamaacutelum bdquosem thornarf aeth leysaldquo THORNetta var mest aacuteberandi iacute skoacutelum sem staethsettir voru aacute svaeligethum thorn ar sem meirihluti iacutebuacuteanna voru innflytjendur og thorn ar sem foacutelk byacuter yfirleitt vieth erfiethar aethstaeligethur baeligethi feacutelagslega og fjaacuterhagslega Sumir kennaranna soumlgethust einnig eiga erfitt meeth aeth takast aacute vieth thorn aeligr nyacuteju aethstaeligethur sem thorn eir staeligethu frammi fyrir iacute starfi siacutenu
66
322 Fyrirliggjandi goumlgn Hvaeth goumlgnum viethviacutekur thornarf aeth liacuteta til tveggja atrietha hvar skoacutelarnir eru staethsettir og hverrar gerethar thorn eir eru Iacute skoacutelum sem staethsettir eru aacute svaeligethum thornar sem stoacuter hluti iacutebuacutea eru innflytjendur var hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum haacutett allt aeth 85 (eetha jafnvel enn haeligrra) Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth vieth sliacutekar aethstaeligethur gaeligtu orethieth til bdquogettoacuteldquo eetha bdquoskoacutelar thornar sem innflytjendur vaeligru iacute algjoumlrum meirihlutaldquo THORNessir skoacutelar voru yfirleitt staethsettir iacute faacutetaeligkrahverfum Tegund skoacutela sem nemendur voru settir iacute ndash almennir skoacutelar eetha seacuterskoacutelar ndash er annaeth atriethi sem huga thorn arf vandlega aeth iacute thornessari skyacuterslu thorn viacute aeth aetheins var aflaeth upplyacutesinga iacute faacuteeinum skoacutelum Iacute almennu skoacutelunum sem heimsoacutettir voru burtseacuteeth fraacute thornviacute hvort margir eetha faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum stunduethu thornar naacutem voru faacuteir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute samanburethi vieth (augljoacutesan) fjoumllda sliacutekra nemenda iacute seacuterskoacutelum Iacute almennu skoacutelunum var nemendum veittur stuethningur vieth aeth aethlagast aethstaeligethum meeth aethstoeth seacuterhaeligfethra starfsmanna og yacutemissa thornjoacutenustuaethila aacute thornviacute sviethi Ef skoacutelinn gat ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir nemenda meeth tiltaeligkum uacuterraeligethum voru thorneir fluttir iacute seacuterskoacutela Hlutfall nemenda sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelunum var milli 60 og 80 af heildarfjoumllda nemenda Starfsfoacutelkieth gerethi seacuter grein fyrir aethstaeligethum Sums staethar voru seacuterskoacutelarnir iacute samstarfi vieth almennu skoacutelana og veittu nemendum stuethning til aeth thorneir gaeligtu verieth aacutefram iacute almennum skoacutela thornoacute aeth almennt vaeligri maacutelum ekki hagaeth thornannig Seacuterskoacutelarnir toacuteku fyrst og fremst vieth nemendum sem aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvanda aeth etja 323 Naacutemsuacuterraeligethi
Flestir thorneir skoacutelar og thornjoacutenustuaethilar sem heimsoacutettir voru voru reknir aacute vegum hins opinbera og aacuten endurgjalds Einn staethur var thornoacute undanskilinn Mismunandi var hvernig skoacutelarnir voru fjaacutermagnaethir og foacuter thornaeth eftir aethstaeligethum iacute hverju landi fyrir sig yacute mist voru thorneir riacutekisreknir eetha reknir aacute vegum sveitarfeacutelaga eetha jafnvel skoacutelakerfisins Aeth oumlethrum kosti voru skoacutelar fjaacutermagnaethir af einkaaethilum Nemendur af innflytjendaaeligttum og aethstandendur thorn eirra njoacuteta soumlmu reacutettinda og aethrir landsmenn Seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute heimsoacuteknunum loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth mannreacutettindi
67
nemenda og aethstandenda thorn eirra vaeligru virt og aeth barist vaeligri gegn mismunun THORN oacute var fjallaeth um nokkur maacutel thorn ar sem um hugsanlega mismunun var aeth raeligetha Foreldrum er ekki alltaf frjaacutelst aeth velja um skoacutela fyrir boumlrn siacuten og jafnvel iacute loumlndum thornar sem valieth er frjaacutelst kann aeth vera bdquovikieth fraacute thorn viacuteldquo vegna samskiptaoumlrethugleika milli foreldra og viethkomandi thornjoacutenustu aethila THORN annig getur of moumlrgum nemendum af innflytjendaaeligttum verieth beint aacute sama staethinn eetha iacute einhvers konar seacuterskoacutela Foreldrarnir soumlgethust einnig oft finna til einangrunar og aeth landsmenn litu ekki aacute thornaacute sem hluta af thornjoacuteethinni Ef thornoumlrf krefur geta innflytjendur fengieth fjaacuterhagsaethstoeth aukalega eins og aethrir iacutebuacutear iacute landinu eiga kost aacute Iacute sumum tilvikum er kostnaethur svo sem vegna skoacutelamaacuteltiacuteetha niethurgreiddur aeth hluta til eetha alveg fyrir fjoumllskyldur sem buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur Kennarar greindu thornoacute fraacute thorn viacute aeth ekki fengist naeliggilegar styrkveitingar fyrir oumlllu thorn viacute sem nemendur thornoumlrfnuethust THORNetta kom fyrst og fremst fram hjaacute kennurum iacute thorneim skoacutelum sem staethsettir voru iacute faacutetaeligkrahverfum og virtist eiga vieth um alla nemendur en ekki bara thornaacute sem eru af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thornjoacutenustuaeth ilar koma aeth maacutelum og eru iacute samstarfi vieth skoacutelana THORNjoacutenustan fer eftir thorn viacute hverrar gerethar skoacutelinn er en yfirleitt er um heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustu aeth raeligetha Iacute Pariacutes var thornannig fyrirkomulag aeth seacuterstoumlk stofnun aacute sviethi thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi var aeth stoumlrfum og iacute Malmouml var stuethningsteymi til taks fyrir skoacutelana Samstarf milli skoacutela og thornjoacutenustuaeth ila virtist einnig oft vera oacuteformlegt Fagfoacutelkieth iacute skoacutelunum benti aacute thorn oumlrfina fyrir aukieth samstarf vieth annars konar stofnanir eetha samtoumlk svo sem thornjoacute ethernissamtoumlk THORNaeth lagethi einnig aacuteherslu aacute aacutevinninginn af thorn viacute aeth faacute til lieths vieth sig foacutelk af yacutemsu thornjoacuteetherni fraacute oacuteliacutekum menningarsvaeligethum THORNaeth var ekki einungis af praktiacuteskum aacutestaeligethum ndash til aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum og auethvelda samskipti vieth foreldra ndash heldur einnig til aeth oumlethlast betri skilning aacute thorn viacute hvernig tekist er aacute vieth foumltlunseacuterkennsluthornarfir iacute oumlethrum menningarheimum Samskipti vieth foreldra og aethkoma thorn eirra aeth allri aacutekvarethanatoumlku varethandi barnieth var augljoacuteslega forgangsmaacutel hvarvetna Kennurum var thorn oacute ljoacutest aeth vegna tungumaacutelaerfiethleika voru alvarleg samskiptavandamaacutel til staethar 324 Stuethningsaethferethir
Iacute oumlllum skoacutelunum sem heimsoacutettir voru hefur verieth komieth upp yacutemiss konar aethferethum til aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth 68
aethlagast aethstaeligethum Kennararnir gerethu seacuter ljoacutest mikilvaeliggi thorn ess aeth nemendur laeligrethu viethkomandi tungumaacutel eins fljoacutett og unnt vaeligri einkum thorneir sem nyacutekomnir voru til landsins og aeth thorneir naeligethu goacuteethum toumlkum aacute thorn viacute Eins og kennararnir bentu aacute gegna skoacutelarnir lykilhlutverki sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast og thorn ar sem frekari aethloumlgun innflytjenda aeth samfeacutelagi dvalarlandsins hefst Samkvaeligmt kennurunum iacute thorn eim skoacutelum sem heimsoacutettir voru var meginmarkmiethieth aeth sigrast aacute tungumaacutelaerfiethleikum meeth oumlllum tiltaeligkum raacuteethum Iacute sumum skoacutelum voru seacuterstakir bekkir til aeth bruacutea bil fyrir nemendur sem thorn arfnast tungumaacutelakennslu iacute tiltekinn tiacutema aacute nokkrum stoumlethum var boethieth upp aacute kennslu aacute tveim tungumaacutelum annars staethar var iacute boethieth upp aacute stuethningskennslu iacute helstu naacutemsgreinunum ndash einnig aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Algengt var aeth kennslubaeligkur vaeligru aacute einu tungumaacuteli en einnig var beitt yacutemsum kennsluaethferethum notaethar voru myndir einfaldaethar baeligkur osfrv Flestir kennaranna soumlgethust vinna eftir sveigjanlegri naacutemskraacute og iacute sumum skoacutelum houmlfethu verieth gerethar einstaklingsaacuteaeligtlanir Allir loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth gaeligtt vaeligri aeth thornoumlrfum hvers nemanda fyrir sig THORNann aacuterangur sem naacuteethist iacute skoacutelunum maacutetti aeth miklu leyti thornakka jaacutekvaeligethu viethhorfi kennara enda thornoacutett thorneir bentu aacute yacutemislegt sem betur maeligtti fara ekki siacutest aeth thornoumlrf vaeligri fyrir starfsthornjaacutelfun THORNraacutett fyrir hieth goacuteetha starf sem unnieth var iacute skoacutelunum voru thorn oacute enn spurningar sem biethu svara svo sem
bull Hvernig aacute aeth draga skyacuter moumlrk milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemserfiethleika
bull Aeth hve miklu leyti tryggja almennir skoacutelar stuethning vieth nemendur og aeth hve miklu leyti sjaacute seacuterskoacutelar um aeth aethstoetha nemendur vieth aeth snuacutea aftur iacute siacutena hverfisskoacutela thorn ar sem thorneir geta stundaeth almennt naacutem
bull Aeth hve miklu leyti nota skoacutelarnir aacutereiethanleg taeligki til aeth greina raunverulegar thorn arfir nemenda og sjaacute thorn eim siacuteethan fyrir thorneim stuethningi sem thorneir thornarfnast
325 Naacutemsmat Matsstofnanirnar voru aacute vegum hins opinbera og veittu gjaldfrjaacutelsa thornjoacutenustu THORNangaeth gaacutetu nemendur foreldrar kennarar og skoacutelar
69
leitaeth Meginmarkmieth thorn eirra var aeth greina thorn arfir nemenda veita upplyacutesingar og leiethbeina foreldrum um thorn arfir barnsins og efla og styethja starfsemi almennu skoacutelanna Seacuterfraeligethingar fraacute thornessum stofnunum minntust aacute mikilvaeliggi thorn ess aeth gerethar vaeligru fyrirbyggjandi raacuteethstafanir og hvernig thorn eir kaeligmu aeth thorn viacute aeth aethstoetha starfsfoacutelk skoacutelanna iacute thorn eim efnum Sem daeligmi um fyrirbyggjandi aethgerethir maacute nefna tvaeligr stofnanir sem eru iacute samstarfi vieth seacuterfraeligethinga aacute loumlgfraeligethisviethi thornegar um er aeth raeligetha ungmenni sem eiga vieth alvarleg hegethunarvandamaacutel aeth etja Aacute annarri stofnuninni eru aeth stoumlrfum menningarmiethlarar og thorn ar hafethi verieth komieth aacute tveggja maacutenaetha eftirlitsaacuteaeligtlun meeth thornessum ungmennum Enda thorn oacutett seacuterfraeligethingar aacute matsstofnunum gerethu seacuter grein fyrir mikilvaeliggi thorn ess aeth (grunn)mat faeligri fram aacute tveimur tungumaacutelum ndash moacuteethurmaacuteli viethkomandi og tungumaacuteli dvalarlandsins ndash til aeth auethveldara vaeligri aeth aacutetta sig aacute thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum var sliacutekt thorn oacute aetheins raunin aacute faacuteeinum stoumlethum Til aeth leysa uacuter tungumaacutelavandanum notuethu thorn eir jafnt formleg sem oacuteformleg matstaeligki og samskipti meeth og aacuten oretha Seacuterfraeligethingarnir bentu aacute aeth faacuteir nemendur sem nyacutekomnir vaeligru til landsins hefethu meeth seacuter upplyacutesingar um naacutemsmat sem fram hefethi farieth iacute heimalandi thorneirra Naacutemsmatieth vakti yacutemsar spurningar og var viethkvaeligmt maacutel Ljoacutest er aeth um tungumaacutelaerfiethleika er aeth raeligetha sem hafa aacutehrif aacute allt ferlieth ndash samskipti vieth foreldra greiningu aacute thornoumlrfum nemandans osfrv ndash og iacute thornaeth riacutekum maeligli aeth sliacutekt kann aeth takmarka gildi thorness matsferlis sem fram fer Samkvaeligmt upplyacutesingum fraacute matsstofnununum virethist sem hlutfallslega faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum komi til thorneirra Aacutestaeligethan gaeligti verieth suacute aeth foreldrar thorneirra faacute ef til vill ekki upplyacutesingar um starfsemi thorn essara stofnana (sem og annarra thornjoacutenustuaethila) Einnig gaeligti aacutestaeligethan verieth suacute aeth litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir aacute mismunandi haacutett iacute hinum yacute msu menningarsamfeacuteloumlgum THORN ar af leiethandi er aeth moumlrgum alvarlegum vandamaacutelum aeth huga thornegar greina skal seacuterkennsluthornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum Augljoacutest er aeth meeth heimsoacuteknunum feacutekkst aetheins takmoumlrkueth mynd af aethstaeligethum aacute hverjum staeth ndash thorn viacute er ekki haldieth fram aeth varpaeth hafi verieth ljoacutesi aacute heildaraethstaeligethur iacute landinu THORN viacute skal liacuteta aacute thornessar niethurstoumlethur sem daeligmi sem aukieth geta skilning aacute aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum
70
4 NIETHURSTOumlETHUR OG TILLOumlGUR
Niethurstoumlethur rannsoacuteknarinnar varpa ljoacutesi aacute nokkur almenn atriethi sem staethfesta mikilvaeliggi thorn eirra spurninga sem fulltruacutear viethkomandi landa settu fram iacute byrjun a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig faeligrni og geta nemenda af innflytjendaaeligttum er metin c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og fjoumllskyldum sem bestan stuethning Svo virethist sem skoacutelar iacute Evroacutepu seacuteu stoumlethugt aeth veretha fjoumllmenningarlegri THORN viacute verethur aeth koma til moacutets vieth nyacute verkefni iacute menntakerfinu og oft thorn ykja thorn au floacutekin thorn ar sem um nyacutejar eetha tiltoumllulega nyacutejar aethstaeligethur er aeth raeligetha Iacute yacute msum loumlndum var aacute aacuterum aacuteethur tekieth aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum eetha loumlndum sem tengdust efnahagslegum vexti eetha auknum iethnaethi Aacute seinni aacuterum maacute greina nyacutejar aethstaeligethur af tvennum toga foacutelk hefur komieth til Evroacutepulanda sem floacutettamenn eetha haeliglisleitendur og fjoumllskyldur flytjast milli landa meeth viethdvoumll iacute einhverju Evroacutepuriacuteki Skoacutelarnir gegna mikilvaeliggu hlutverki thornviacute aeth thorneir eru stundum fyrsti staethurinn thornar sem thornessar fjoumllskyldur hitta foacutelk fraacute dvalarlandinu Greint er fraacute helstu niethurstoumlethum varethandi fjoacutera meginthornaeligttina heacuter fyrir neethan og einnig helstu tilloumlgum sem beint var til seacuterfraeligethinga og stefnumoacutetandi aethila
41 Fyrirliggjandi goumlgn Eins og vieth var aeth buacuteast reyndist gagnasoumlfnunin ekki auethveld viethfangs Innan ramma verkefnisins reyndist haeliggt aeth afla vietheigandi upplyacutesinga fyrst og fremst innan sveitarfeacutelaga Nyacute aethfereth vieth gagnasoumlfnun var tekin upp iacute nokkrum landanna iacute thornessu skyni vegna thorness aeth verkefnieth krafethist tiltekinna upplyacutesinga Mikilvaeliggt er aeth benda aacute aeth goumlgnin sem fengust gefa einungis takmarkaetha mynd af aethstaeligethum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum Ekki er viacutest aeth thorn au seacuteu daeligmigereth fyrir stoumlethuna aacute landsviacutesu Iacute moumlrgum skyacuterslum kemur fram verulegt oacutesamraeligmi sem syacutenir aeth innflytjendanemendur sem faacute seacuterkennslu eru yacute mist hlutfallslega of margir eetha of faacuteir Samkvaeligmt skyacuterslunum er hlutfall nemenda af
71
innflytjendaaeligttum 6-20 af nemendum aacute skoacutelaskyldualdri iacute meirihluta thornaacutetttoumlkulandanna (fyrir skoacutelaaacuterieth 2005-2006) Upplyacutesingarnar sem loumlndin loumlgethu fram og rannsoacuteknin benda til aeth of margir nemendur af innflytjendaaeligttum seacuteu iacute hoacutepi thorn eirra sem faacute seacuterkennslu vegna naacutemserfiethleika og einnig aeth hluta til vegna hegethunarvandamaacutela THORN etta er maacutel sem ekki er haeliggt aeth tuacutelka aacute einfaldan haacutett heldur thorn arfnast naacutekvaeligmrar rannsoacuteknar Yacute msir thornaeligttir eru samtengdir og thornarfnast skoethunar tegund seacuterthornarfa ndash naacutenar tiltekieth naacutemserfiethleikar og gereth thornjoacuteethfeacutelagsthornegna ndash thorn e nemendur sem buacutea vieth erfiethar aethstaeligethur iacute feacutelagslegu og menningarlegu tilliti ogeetha efnahagslegu tilliti Suacute staethreynd aeth of haacutett hlutfall innflytjendanemenda er iacute sumum tilvikum iacute thorn eim hoacutepi sem aacute vieth naacutemsoumlrethugleika etja og faacute seacuteruacuterraeligethi virethist benda til thorn ess aeth einhvers misskilnings gaeligti thornegar greint er aacute milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemsoumlrethugleika og ljoacutest er aeth thornaeth krefst naacutenari rannsoacutekna
Tilloumlgur tengdar goumlgnum Safna thorn arf fleiri goumlgnum og frekari rannsoacutekna er thorn oumlrf til aeth kanna aacutestaeligethur hins augljoacutesa oacutesamraeligmis hvaeth varethar fjoumllda innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum Meginmarkmiethieth verethur aeth afla vitneskju um hvers vegna hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem faacute seacuterkennslu er svo skakkt
42 Naacutemsuacuterraeligethi Iacute oumlllum loumlndunum er boethieth upp aacute yacute mis naacutemsuacuterraeligethi iacute samraeligmi vieth stefnu thorn eirra iacute seacuterkennslumaacutelum ogeetha naacutemi aacuten aethgreiningar Loumlggjoumlf landanna er mismunandi og aacutebyrgetharsviethin geta einnig verieth breytileg aacute milli landa uacuterraeligethi eru af yacute msum toga en virething fyrir mannreacutettindum og stefna sem stuethlar aeth jafnraeligethi eru lykilatriethi hvarvetna THORNau uacuterraeligethi sem standa nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha gilda einnig fyrir innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir Augljoacutest er hver thornrjuacute mikilvaeliggustu maacutelin eru Iacute fyrsta lagi hafa yacutemsir seacuterfraeligethingar og thornjoacutenustuaethilar sem koma aeth maacutelum ekki thornaacute tviacutethornaeligttu seacuterhaeligfingu sem nauethsynleg er til aeth geta annast seacuterkennslu fyrir innflytjendanemendur thornannig aeth komieth seacute sem best til moacutets vieth thornarfir thorneirra
72
Iacute oumlethru lagi er fraacute thorn viacute greint iacute nokkrum skyacuterslnanna aeth fari kennsla fram aacute tveimur tungumaacutelum baeligethi moacuteethurmaacuteli nemenda og thorn viacute maacuteli sem talaeth er iacute viethkomandi landi standi nemendur sig betur ndash einkum ef thorneir faacute sliacuteka kennsla iacute yngstu bekkjunum THORNannig oumlethlast thorneir aukna sjaacutelfsvirethingu og persoacutenulegan thorn roska sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth sjaacutelfsmynd fraacute tveim menningarheimum THORN raacutett fyrir thorn etta kemur fram aeth mismunandi er milli landa sem og innan einstakra landa hvort kennsla fer fram aacute tveimur tungumaacutelum Iacute thornrieth ja lagi er samstaetha um thornaeth iacute oumlllum loumlndunum aeth samstarf thornjoacutenustuaeth ila og thornaacutetttaka foreldra seacute grundvallaratriethi aacute thorn essu sviethi THORN viacute thorn urfa baeligethi seacuterfraeligethingar og aethstandendur aeth taka tillit til thorn ess aeth thorn eir koma uacuter oacuteliacutekum menningarheimum Seacuterfraeligethingarnir sem unnu aeth verkefninu loumlgethu einnig aacuteherslu aacute aeth nauethsynlegt vaeligri aeth koma aacute og auka samvinnu vieth samtoumlk yacutemissa thornjoacuteethernis- og innflytjendahoacutepa sem nemendur tengjast Koma thornarf aacute betra samstarfi vieth aethstandendur og innflytjendasamtoumlk
Tilloumlgur varethandi uacuterraeligethi Stefnumoacutetandi aethilar aeligttu aeth tryggja aeth farieth seacute aeth reglum svo sem aeth mannreacutettindi seacuteu virt aeth fullu og aeth allir njoacuteti soumlmu taeligkifaeligra samkvaeligmt landsloumlgum Meginmarkmiethieth er aeth berjast gegn mismunun kynthornaacutettafordoacutemum og uacutetlendingahatri sem og auka skilning og styethja og efla jaacutekvaeligetha starfshaeligtti innan sveitarfeacutelaga og aacute landsviacutesu Sliacutekir starfshaeligttir aeligttu aeth stuethla aeth samthornaeligttingarstefnu thornar sem gert er raacuteeth fyrir fjoumllbreytileika og aacutehersla er loumlgeth aacute menntunargildi thorn eirra uacuterraeligetha sem nemendum standa til boetha hver sem uppruni thorneirra eetha thornarfir eru Vietheigandi kennsla og uacuterraeligethi thornurfa aeth vera til staethar iacute skoacutelum til aeth haeliggt seacute aeth stunda naacutem aacuten aethgreiningar Markmieth skoacutela aeligttu aeth vera a) Aeth syacutena skilning og virethingu fyrir fjoumllbreytni b) Aeth forethast inntoumlku- og skraacuteningarstefnu sem eykur aethgreiningu c) Aeth viethurkenna styethja og innleietha kennsluaethferethir sem koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir d) Aeth taka virkan thorn aacutett iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaeth ila thorn ar meeth talin innflytjendasamtoumlk og samtoumlk sem vinna aeth maacutelefnum innflytjenda e) Aeth hvetja til samskipta og thornaacutetttoumlku meethal aethstandenda
73
Skoacutelastefna aeligtti aeth vera thorn vermenningarleg og falla aeth thornoumlrfum naeligrsamfeacutelagsins og koma til moacutets vieth thornaeth Sliacutek stefna krefst thorness aeth almennir kennarar jafnt sem seacuterkennarar auki thornekkingu siacutena og haeligfni og nyacuteti seacuter thornaacute starfsthornjaacutelfun sem thorneim er nauethsynleg til aeth oumlethlast betri skilning aacute menningarlegri fjoumllbreytni og takast siacuteethan aacute vieth starf sitt aacute sem reacutettastan haacutett Aethalmarkmiethieth er aeth auka naacutem aacuten aethgreiningar og sjaacute til thorn ess aeth skoacutelar og seacuterfraeligethingar faacutei thornau uacuterraeligethi sem nauethsynleg eru Meeth thornviacute aeth koma iacute veg fyrir einangrun og uacutetilokun foacutelks myndast siacuteethur svokoumllluethu bdquoinnflytjendagettoacuteldquo
43 Stuethningsaethferethir Nemendum og kennurum iacute viethkomandi loumlndum standa til boetha yacutemiss konar stuethningsaethferethir Iacute thorn eim er aethalaacuteherslan loumlgeth aacute aeth foacutelk naacutei toumlkum aacute tungumaacuteli dvalarlandsins meethal annars meeth tviacutetyngdri kennslu bdquobekkjum sem bruacutea billdquo stuethningskennslu viethboacutetarstuethningi og aethstoeth vieth heimaverkefni Getieth er um aeth thorn roacuteun og notkun einstaklingsaacuteaeligtlana seacute mjoumlg mikilvaeligg stuethningsleieth Litieth er aacute stuethning og einhug skoacutelastjoacutera og starfsfoacutelks skoacutelanna sem og teymisvinnu sem mikilvaeligga thornaeligtti Haeligfni kennara vilji og reynsla er lykilatriethi Iacute nokkrum landanna syacutena rannsoacuteknir aeth fleiri stuethningsaethferethir koma aeth gagni svo sem aeth nemendur gangi iacute skoacutela iacute siacutenu hverfi aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum aeth sumar naacutemsgreinar seacuteu kenndar iacute litlum hoacutepum aeth iacute almennum skoacutelum seacuteu kennarar eetha aethstoetharmenn af sama thornjoacuteeth erni og nemendurnir aeth stoumlrfum meeth umsjoacutenarkennaranum Aeth lokum er tekieth fram hve jaacutekvaeligtt seacute aeth iacute einstaklingsaacuteaeligtlunum seacute notaeth naacutems- og kennsluefni sem tekur tillit til reynsluheims og menningar nemenda einnig thorneirra sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Tilloumlgur varethandi stuethningsaethferethir Raacuteethamenn aacute sviethi menntamaacutela aeligttu aeth iacutehuga meeth tilliti til aethstaeligethna aacute hverjum staeth hvernig kennslu aacute tveimur tungumaacutelum skuli haacutettaeth eetha hvernig beita megi fjoumllmenningarlegum aethferethum iacute thornviacute skyni aeth tryggja naacutemsthornroska feacutelagslega aethloumlgun og sjaacutelfsvirethingu meethal nemenda
74
Hvetja thorn arf til thorn ess aeth iacute skoacutelum thorn ar sem nemendur tala moumlrg tungumaacutel verethi moacutetueth aacutekveethin stefna thornar aeth luacutetandi THORNviacute thornarf a) Aeth gera rannsoacutekn aacute aethstaeligethum iacute viethkomandi skoacutelum b) Aeth gera aacuteaeligtlun og tilloumlgur um hvernig auka megi gaeligethi thorness stuethnings sem veittur er innan hvers skoacutela Kennarar aeligttu aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth aethstaeligethum faacute foreldra til aeth taka thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu og faacute aethstoeth hjaacute seacuterhaeligfethu fagfoacutelki sem og aethstoetharfoacutelki fraacute oacuteliacutekum menningarheimum Meginmarkmiethieth er aeth efla starfsemi almennu skoacutelanna thorn annig aeth thornar verethi haeliggt aeth maeligta thorn oumlrfum nemenda sem koma uacuter yacutemsum aacutettum burtseacuteeth fraacute seacuterkennsluthornoumlrfum iacute naacutemi og thornjoacuteethernisuppruna
44 Naacutemsmat Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og seacuterfraeligethinga koma aeth grunnmati aacute innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Flestar matsaethferethirnar eru staethlaethar og miethast vieth nemendur fraacute dvalarlandinu Sum matstaeligki og proacutef hafa verieth thornyacute dd aacute yacutemis tungumaacutel aeth oumlethrum kosti fer naacutemsmatieth fram meeth aethstoeth tuacutelks einnig er bent aacute matstaeligki aacuten oretha sem aeligskilegan kost THORNraacutett fyrir thornaacute aluacuteeth sem fagfoacutelk leggur iacute thorn etta starf eru aacutehrif hinna menningarlegu viethhorfa sem felast iacute matstaeligkjunum enn hindrun iacute vegi thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Til aeth sigrast aacute sliacutekum hindrunum og tungumaacutelaerfiethleikum og jafnvel hlutdraeliggum niethurstoumlethum staethlaethra matsaethferetha aeligtti aeth leita heildstaeligethra leietha thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutemsferli og thornroska nemandans Oft nota kennarar siacutemat og eiga samraeligethur vieth nemendur og foreldra THORNaacute er mikilvaeliggt aeth faacute upplyacutesingar og goumlgn fraacute foreldrunum en thornaeth er ekki alltaf haeliggt THORN au atriethi sem helst skal skoetha iacute sliacuteku matsferli eru grunnfaeligrni nemandans naacutemssaga hans og vieth hvaetha aethstaeligethur hann byacuter Taka ber tillit til upplyacutesinga fraacute oumlllum viethkomandi kennurum (umsjoacutenarkennara seacuterkennara osfrv) og oumlethru fagfoacutelki svo sem feacutelagsraacuteethgjoumlfum og saacutelfraeligethingum sem og foreldrum
75
Tilloumlgur varethandi naacutemsmat Iacute matsferlinu aeligtti aeth vera haeliggt aeth greina aacute milli erfiethleika vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins og naacutemserfiethleika Allir thorn eir sem koma aeth skoacutelastarfinu veretha aeth koma aeth matsferlinu og deila aacutebyrgeth aacute thornviacute Meginmarkmiethieth er aeth thorn roacutea vietheigandi efni til aeth leggja fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir
Meeth thorn eim upplyacutesingum sem aflaeth var uacuter fraeligethiritum aacute thorn essu sviethi sem og meeth spurningalistanum og greiningarstarfinu fengust svoumlr vieth nokkrum spurningum Yacutemis oumlnnur vandamaacutel hafa komieth iacute ljoacutes og ndash thorn ar sem thorn etta var fyrsta tilraunin sem gereth hefur verieth til aeth taka saman upplyacutesingar aacute thornessu sviethi ndash hafa spurningarnar sem vaknaeth hafa verieth fleiri en svoumlrin sem fengust THORN essi fyrsta rannsoacutekn og samantekt mun vonandi veretha til thorness aeth fleiri og iacutetarlegri rannsoacuteknir og kannanir verethi gerethar aacute thornessu sviethi
76
HEIMILDIR
AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 1998 Vers une politique de la formation continue Montreal Aacutelit sem lagt var fyrir menntamaacutelaraacuteethherrann iacute Quebec AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 2001 Disability+Migration A New Planetary Reality Montreal Skyacutersla loumlgeth fram iacute Durban aacute raacuteethstefnu Sameinuethu thornjoacuteeth anna gegn kynthornaacutettafordoacutemum mismunun uacutetlendingahatri og umburetharleysi Andersson F 2007 Challenging Experiences Generation of Knowledge in a Research Circle Stockhom University of Stockholm Bleidick U Rath W og Schuck K 1995 bdquoDie Empfehlungen der Kultusministerkonferenz zur sonderpaumldagogischen Foumlrderung in den Schulen der Bundesrepublik Deutschlandldquo iacute Zeitschrift fuumlr Paumldagogik No41 bls 247ndash264 Candelier M 2003 Lrsquoeacuteveil aux langues agrave lrsquoeacutecole primaire EVLANG bilan drsquoune innovation europeacuteenne Bruxelles De Boeck Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students and Royal Danish School of Educational Studies 1999 Report on the European Conference on Migrant Children with Special Educational Needs Copenhagen 7thndash8th June 1999 Copenhagen UC2 Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students European Monitoring Centre on Racism and Xenophobia 2004 bdquoComparison on Enrolment Figures in Special Educationldquo iacute Migrants Minorities and Education Documenting Discrimination and Integration in 15 Member States of the European Union Luxembourg Office for Official Publications of the European Communities Eurydice 2004 Integrating Immigrant Children into Schools in Europe Brussels Eurydice (European Commission DG Education and Culture) Evroacutepuraacuteethieth 2006 Tilmaeligli um thornaacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins aeth efla reacutettindi og fulla thornaacutetttoumlku fatlaethra og stuethla aeth auknum liacutefsgaeligethum
77
fatlaethra iacute Evroacutepu 2006ndash2015 Strassborg Evroacutepuraacuteethieth Tilmaeligli nr (2006)5 samthornykkt af raacuteethherranefndinni thorn ann 5 apriacutel 2006 aacute 961 fundi fulltruacutea raacuteethuneytanna Framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008 Graelignboacutek Migration and Mobility Challenges and Opportunities for EU education systems Framkvaeligmdastjoacutern ESB COM (2008) 423 final Henriot (Van Zanten) A 1996 bdquoLrsquoeacutecole les enfants de lrsquoimmigration et des minoriteacutes ethniques Une revue de la litteacuterature franccedilaise ameacutericaine et britanniqueldquo iacute Revue Franccedilaise de Peacutedagogie No177 OctoberndashDecember 1196 bls 87ndash194 Henriot (Van Zanten) A 1997 bdquoSchooling Immigrants in France in the 1990s Success or Failure of the Republican Model of Integrationldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 28 No 3 September 2007 bls 351ndash374 Leman J 1991 bdquoThe Education of Immigrant Children in Belgiumldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 22 No 2 June 1991 bls 140ndash153 Lindsay G Pather S og Strand S 2006 Special Educational Needs and Ethnicity Issues of Over- and Under-Representation Warwick University of Warwick Institute of Education Research Report 757 Losen D J og Orfield G (ritstj) 2002 Racial Inequity in Special Education Harvard Harvard University Press Manccedilo A 2001 bdquoLa scolariteacute des enfants issus de lrsquoimmigration turque et maghreacutebine en Belgique francophoneldquo iacute LrsquoObservateur Paris ndeg 6ndash7 bls 17ndash21 Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2003 Special Needs Education in Europe Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2006 Special Needs Education in Europe Provision in Post-Primary Education Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Milic A 1997 Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonderpaumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) 78
Milic A 1998 Methodisches Vorgehen Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonder-paumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) Moro M R 2005 Working with children of immigrant parents Bobigny Association Internationale drsquoEthnoPsychanalyse National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Minority Students in Special and Gifted Education Washington DC National Academy Press Nicaise I 2007 Education and Migration Policies and Practices for Integration and social Inclusion Summary of the Seminar for DG Education and Culture Brussel 9 oktoacuteber 2007 Nordahl T og Oslashverland T 1998 Idealer og realiteter Evaluering av spesialundervisningen i Oslo kommune Ministry of Education and Research NOVA Research Institute NOVA Rapport 2098 OECD 2004 Equity in Education Students with Disabilities Learning Difficulties and Disadvantages Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2006 Where Immigrant Students Succeed A Comparative Review of Performance and Engagement in Pisa 2003 Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2007 bdquoGroups at Risk The Special Case of Migrants and Minoritiesldquo iacute No More Failures Ten Steps to Equity Education Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) Perregaux C de Goumoeumlns C Jeannot D og de Pietro J-F 2003 EOLE Education et Ouverture aux Langues agrave lrsquoEcole Neuchacirctel CIIP vol I og II Pflegerl J 2004 Immigration and Family Annual Seminar Helsinki Finland 8ndash10 June 2002 Synthesis Wien Oumlsterreichisches Intitut fuumlr Familienforschung Materialiensammlung Heft 18 Poulain M Perrin N og Singelton A (ritstj) 2006 Towards Harmonised European Statistics on International Migration Louvain La Neuve Presses Universitaires de Louvain-La-Neuve
79
Rosenqvist J 2007 Specialpedagogik I Maringngfaldens Sverige Om Elever Med Annan Etnisk Bakgrud aumln SvenskISaumlrskolan Sweden Specialpedagogiska Institutet Kristianstad University Salameh E-K 2003 Language impairment in Swedish bilingual children ndash epidemiological and linguistic studies Lund University Salameh E-K 2006 bdquoConsiderations when meeting bilingual childrenldquo kynning fyrir seacuterfraeligethingahoacutep Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu iacute Malmouml 7 desember 2006 Sameinuethu thornjoacuteeth irnar 2008 Convention on the Rights of Persons with Disabilities and Optional Protocol (toacutek gildi 3 maiacute 2008 iacute kjoumllfar samthornykktar thorn ann 13 desember 2006) New York United Nations Organisation SIOS Cooperation Group for Ethnical Associations in Sweden 2004 We Are All Unique And Yet More Alike Than We Imagine A Book About Disability Ethnicity Reception and Treatment Sweden SIOS UNESCO 1994 Salamanca-yfirlyacutesingin og rammaaacuteaeligtlun um aethgerethir vegna nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir Samthornykkt aacute althornjoacuteethlegri raacuteethstefnu um seacuterkennslu Access and Quality Salamanca Menningarmaacutelastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO) Verkuyten M og Brug P 2003 bdquoEducational Performance and Psychological Disengagement among Ethnic Minority and Dutch Adolescentsldquo iacute The Journal of Genetic Psychology 164(2) bls 189ndash 200 Watkins A (ritstj) (2007) Naacutemsmat iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Lykilatriethi iacute stefnumoacutetun og starfi Odense European Agency for Development in Special Needs Education Werning R Loumlser J M og Urban M 2008 bdquoCultural and Social Diversity An Analysis of Minority Groups in German Schoolsldquo iacute The Journal of Special Education Vol 42 No 1 May 2008 bls 47ndash54
80
HOumlFUNDAR EFNIS
Austurriacuteki Irene MOSER IreneMoserphsalzburgat
Judith STENDER judithstenderssr-wiengvat
Jef VERRYDT jverrydtpandorabe
Josee VAN LEEMPUT joseevanleemputkhkbe
Theacuteregravese SIMON theresesimoncfwbbe
Belgiacutea (flaeligmskumaeligl andi hluti)
Belgiacutea (froumlnskumaeligla ndi hluti)
Bretland
Jean-Claude DE VREESE
Geoff LINDSAY
Sonali SHAH
Preben SIERSBAEK
jeanclaudedevreeseskynetbe
GeoffLindsaywarwickacuk
splslsleedsacuk
siersbaekuvmdk Danmoumlrk
Eistland
Tina FEHRMANN
Maie SOLL
Kai KUKK
Hanna-Mari SARLIN
TinaFehrmannuvmdk
maiesollhmee
kaikukkhmee
hanna-marisarlinwelhocom Finnland
Anne NURMINEN annenurminensaunalahtifi
Ceacutecile LESTOCQUOY cecilelestocquoylapostenet
Dominique LENORMAND dominiquelorangefr
Frakkland
Grikkland Katerina SPETSIOTOU katerinaspetsiotougmailcom
Maria MICHAELIDOU smiacmorg
Holland Wim VAN OOSTEN directiekingmaschoolnl
Iacutesland Hulda DANIacuteELSDOacuteTTIR huldakarendanielsdottirreykjavikis
Iacutetaliacutea Matteo TALLO matteotalloistruzioneit
81
Leandra NEGRO leandranegroistruzioneit
Eftihia KALLEPITI ekallepitigmailcom
Kalomira IOANNOU ioannoukalomirayahoocom
Kyacutepur
Lettland Dina BETHERE dinalieppalv
Mudite REIGASE muditereigasevsicgovlv
Lithaacuteen Lina PALACIONIENE linapalacionienesppclt
Virginija STUMBRIENE virginijastumbrieneflfvult
Luacutexemborg Gilbert STEINBACH gilsteinbacheducationlu
Malta Alexander SPITERI alexanderspiterigovmt
Noregur Merete BAEKKEVOLD mbeudirno
May-Britt MONSRUD may-brittmonsrudstatpedno
Poacutelland Krzysztof SIKORA krzysraszedupl
Aleksandra ollencjawppl CHRZANOWSKA
Portugal Isabel PAES isabelpaesacidigovpt
Graccedila FRANCO gracafrancoclixpt
Spaacutenn Ana Maria TURIEL anamtpprincastes PINTADO
Virginia JIMENEZ jimenez_virgvaes
Sviss Priska SIEBER priskasieberphzch
Christiane PERREGAUX ChristianePerregauxpseunigech
Sweden Fia ANDERSSON FiaAnderssonspecpedsuse
82
Kristina LANGBY GRUBB kristinalangby_grubbmalmose
Trinidad RIVERA trinidadriveraspsmse
Teacutekkland Milos KUSY miloskusyseznamcz
Vĕra VOJTOVAacute vojtovapedmunicz
Ungverjaland Szilvia NEacuteMETH nemethszokihu
Margit KOCZOR koczormargitmailtvnethu
THORNyacuteskaland Peter WACHTEL PeterWachtelmkniedersachsende
Angelika SCHAUB AngelikaSchaubmbwjkrlpde
83
Upplyacutesingar um staethi sem heimsoacutettir voru Malmouml Rosengaringrd Resource Team
Malmouml Stad 20580 Malmouml lenabeckingmalmose barbrojarnhallmalmose tovemnilssonmalmose
Kryddgaringrdsskolan Vougts vaumlg 15 213 72 Malmouml kryddgaringrdsskolanmalmose
Dragon preschool center Moumlllevaringngsgatan 46 214 20 Malmouml kristinalangby_grubbmalmose
Athornena 6th Dimotiko Kifisias (grunnskoacuteli) 53 LKatsoni Street (and 1st May) 13561 Athens johntsatotenetgr http6dim-kifisattschgrglobalsch-autoschdefault
3rd Gymnasio Kifisias (framhaldsskoacuteli) Patrwn and Korinthou Street NKifisia 145 64 Athens library3gym-kifisattschgr http3gym-kifisattschgrarxikihtm
Arsquo KDAY of Athens Centre of Assessment Kandanou 18 11526 Athens E-mailkday-a-athin-attschgr
Pariacutes Ecole polyvalente Binet A 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0753737eac-parisfr
Ecole eacuteleacutementaire Binet B 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751443Lac-parisfr
84
Ecole maternelle 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751380tparisfr
Ecole polyvalente Labori 19 rue Labori 75018 Paris ce0751107wparisfr
Brussels Atheacuteneacutee Royal Serge Creuz Avenue du Sippelberg 2 1080 Molenbeek Saint Jean wwwsergecreuzbe
Ecole Schaller Avenue Schaller 87 1160 Auderghem wwwecoleschallerorg
VCLB Koepel Anatole France 119 1030 Schaarbeek wwwvclb-koepelbe
Amsterdam Kingmaschool Beijerlandstraat 2 1025 NN Amsterdam wwwkingmaschoolnl
Van Koetsveldschool Archimedesplantsoen 98 1098 KB Amsterdam Netherlands wwwzmlkoetsveldnl
Alexander Roozendaalschool Jan Tooropstraat 13 1062 BK Amsterdam wwwroozendaalschoolnl
De Zeehoeve Gemeente Amsterdam ndash Dienst Werk en Inkomen wwwmaatwerkamsterdamnl
De Bascule Postbus 303 1115 ZG Duivendrecht wwwdebasculenl
85
Varsjaacute Gymnasium ndeg20 Raszyǹska street 22 02-026 Warszawa wwwraszedupl
Gymnasium Ndeg 20 (filia) Startowa street 9 02-248 Warszawa wwwstartowaedupl
Multicultural Secondary School Klopotowskiego street 31 03-720 Warszawa wwwhumanistycznepl
Primary School Ndeg 273 Balcerzaka street 1 01-944 Warszawa wwwszkola273pl
The Association for Legal Intervention Al3 Maja street 12 local 510 00-391 Warszawa wwwinterwencjaprawnapl
Primary School Ndeg 220 Jana Pawla II street 26a 00-133 Warszawa wwwsp220pl
86
- Multicultural Diversity-ISf
- Multicultural Diversity-IS
- Multicultural Diversity-ISb
-
INNGANGUR
THORNessi skyacutersla er samantekt thorneirrar rannsoacuteknar sem fram foacuter aacute vegum Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thorn roacuteun iacute seacuterkennslu aeth beiethni fulltruacutea fraacute aethildarloumlndum hennar og fjallar um seacuterkennslu og innflytjendur Fulltruacutear Evroacutepumiethstoumlethvarinnar vildu faacute iacute hendur upplyacutesingar um hver samlegetharaacutehrif thorn essara tveggja maacutelaflokka vaeligru iacute viethkomandi loumlndum Einnig var farieth fram aacute aeth aacutekveethnar tilloumlgur yrethu settar fram iacute niethurstoumlethum rannsoacuteknarinnar Hugtakieth bdquoseacuterkennslaldquo viacutesar til thorn eirra raacuteethstafana sem gerethar eru vegna nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir UNESCO (1994) skilgreinir seacuterkennslu iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar sem iacutehlutun og stuethning sem aeligtlaeth er aeth koma til moacutets vieth seacuterkennsluthornarfir Foacutelksflutningar eru viethkvaeligmt maacutelefni og orethieth sjaacutelft kann aeth hafa neikvaeligetha merkingu Foacutelksflutningar hafa aacutevallt aacutett seacuter staeth iacute Evroacutepu ndash yfirleitt af efnahagslegum aacutestaeligethum thorn ar sem foacutelk hefur leitaeth eftir atvinnutaeligkifaeligrum og betri liacutefskilyrethum ndash og aacute seinni aacuterum hafa nyacutejar aacutestaeligethur legieth aeth baki thorn ar sem foacutelk hefur fluacuteieth fraacute oacuteeirethum og striacuteethsaacutetoumlkum En svo virethist sem Evroacutepubuacutear liacuteti ekki alltaf svo aacute aeth foacutelk fraacute oumlethrum menningarsvaeligethum auethgi samfeacutelag thorn eirra eetha menntakerfi THORNess iacute staeth er litieth aacute menningarmuninn sem vandamaacutel THORNetta er aacutestaeligetha thorness aeth helstu stofnanir iacute Evroacutepu og um allan heim hafa lagt aacuteherslu aacute thornennan vanda og hvatt stjoacuternvoumlld hvarvetna til aeth sjaacute til thorn ess aeth oumlllum nemendum hvaethan sem thorn eir koma standi til boetha menntun sem stenst allar gaeligethakroumlfur THORNetta hefur verieth orethaeth aacute mjoumlg skyacuteran haacutett hjaacute UNESCO (1994) bdquoskoacutelar skulu vera iacute stakk buacutenir til aeth taka vieth oumlllum boumlrnum burtseacuteeth fraacute liacutekamlegri andlegri feacutelagslegri eetha tilfinningalegri getu talkunnaacutettu eetha annarri faeligrni THORNetta aacute vieth um foumltlueth boumlrn og braacuteethger boumlrn goumltuboumlrn og vinnandi boumlrn boumlrn fraacute fjarlaeliggum sloacuteethum eetha af hirethingjaaeligttum boumlrn sem tilheyra minnihlutahoacutepum vegna thornjoacuteethernis menningar eetha tungumaacutels og boumlrn uacuter oumlethrum illa stoumlddum hoacutepum eetha jaetharhoacutepumldquo (bls 6) Iacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins fyrir tiacutemabilieth 2006-2015 segir einnig aeth bdquofatlaeth foacutelk sem tilheyrir minnihlutahoacutepum og fatlaethir innflytjendur og floacutettamenn kunni aeth veretha fyrir margs konar erfiethleikum vegna mismununar eetha vegna thorn ess aeth thorn etta foacutelk thorn ekkir ekki til opinberrar thornjoacutenustu Aethildarriacutekjunum ber aeth tryggja aeth thorn egar foumltluethu foacutelki er veittur stuethningur seacute tekieth tillit til tungumaacutels thorness og menningarlegs
7
bakgrunns sem og seacuterthornarfa sliacuteks minnihlutahoacutepsldquo (viethauki 46 bls 32) Iacute samningi Sameinuethu thornjoacuteethanna um reacutettindi fatlaethra segir aeth fatlaethir skuli eiga reacutett aacute til jafns vieth aethra aeth seacuterstoumlk menningarleg samsemd thorneirra og samsemd meeth tilliti til tungumaacutels seacute viethurkennd og njoacuteti stuethnings (30 gr 2008) Mismunandi er eftir loumlndum hvernig hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint og fer thornaeth eftir aethstaeligethum viethkomandi thornjoacuteeth ar Einnig fer thornaeth eftir soumlgulegu samhengi sem og poacutelitiacuteskri og efnahagslegri stoumlethu hvers lands hvernig hugtakieth er skilgreint Faeligethingarstaethur nemenda eetha foreldra thorn eirra eetha tungumaacutelieth sem talaeth er aacute heimilinu ndash sem stundum er ekki thornaeth sama og talaeth er iacute dvalarlandinu ndash raeligethur thornviacute hvort hugtakieth innflytjandi eetha uacutetlendingur er notaeth OECD (2006) og Eurydice (2004) nota hugtakieth innflytjendanemendur og eiga thorn aacute vieth bdquoerlenda nemendurldquo sem ekki eru faeligddir iacute dvalarlandinu eetha bdquofyrstu kynsloacuteethar nemendurldquo thornegar foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu bdquoAnnarrar kynsloacuteethar nemendurldquo eru thorn eir nemendur sem faeligddir eru iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem faeligddir eru iacute oumlethru landi THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar nemendur teljast svo vera bdquoinnfaeligddirldquo thorneir kunna aeth vera meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu thorn eir eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldrieth faeligddist einnig iacute dvalarlandinu Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er ekki litieth aacute thornrieth ju kynsloacuteethar nemendur eetha thorn aacute sem eiga seacuter lengri fortiacuteeth iacute landinu sem innflytjendanemendur heldur nemendur sem hafa annan thornjoacuteethernisbakgrunn eetha tilheyra minnihlutahoacutepum Vekja skal athygli aacute thorn viacute aeth rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar beinist ekki aeth menntamaacutelum almennt iacute tengslum vieth nemendur af innflytjendaaeligttum heldur einungis aeth menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Megintilgangur rannsoacuteknarinnar var aeth kanna hvernig koma skuli aacute sem bestan haacutett til moacutets vieth seacuterkennsluthornarfir nemenda fraacute oumlethrum menningarsvaeligethum sem tala iacute sumum tilvikum annaeth tungumaacutel en thornaeth sem talaeth er iacute dvalarlandinu Iacute thorn essu tviacutethornaeligtta viethfangsefni hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute eftirfarandi atriethi
8
a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig mat aacute faeligrni og thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum fer fram c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og aethstandendum sem bestan stuethning Iacute thornessari rannsoacuteknarvinnu skilgreindu seacuterfraeligethingarnir sem tilnefndir voru til starfsins markhoacutep verkefnisins aacute eftirfarandi haacutett - Nemendur meeth hvers kyns foumltlunseacuterkennsluthornarfir - Nemendur sem eru innflytjendur samkvaeligmt eftirfarandi skilgreiningum
i) thorneir eru fyrstu annarrar eetha thornriethju kynsloacuteethar innflytjendur ii) thorneir tala ekki sama tungumaacutel og talaeth er iacute dvalarlandinu en ef til vill liacutekt tungumaacutel iii) thorneir eru afekki af sama thornjoacuteetherni og iacutebuacutear dvalarlandsins iv) thorn eir eru meethekki meeth laacutegt menntunarstig ogeetha buacutea vieth erfiethar efnahagslegar aethstaeligethur iacute samanburethi vieth iacutebuacutea dvalarlandsins
- Nemendur sem eru meeth annan menningarlegan bakgrunn en iacutebuacutear dvalarlandsins Meethan rannsoacuteknin foacuter fram kom iacute ljoacutes aeth nauethsynlegt var aeth skilgreina hugtakieth bdquoinnflytjandildquo enn frekar Sliacutek skilgreining krafethist thorness aeth tekieth vaeligri tillit til allra thorneirra nemenda sem um var aeth raeligetha thorneas nemenda sem vaeligru nyacutekomnir til landsins (samkvaeligmt hugtakinu bdquoinnflytjendurldquo) og thorneirra nemenda sem eru riacutekisborgarar iacute landinu en tilheyra thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepum Markhoacutepur rannsoacuteknarinnar var thorn viacute nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru innflytjendur eetha tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum Hugtakieth bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquoinnflytjendanemendurldquo sem notaeth er iacute thornessari skyacuterslu aacute vieth um hinn skilgreinda markhoacutep Iacute rannsoacutekninni var reynt aeth leggja aacuteherslu aacute fimm lykilthornaeligtti thornraacutett fyrir oacuteliacutekar aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum THORN essir thorn aeligttir voru grundvallaratriethi thorn egar kom aeth upplyacutesingasoumlfnun og thorn eirri greiningu sem fram foacuter iacute kjoumllfarieth aacute naacutemi barna sem baeligethi voru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
9
1 Markhoacutepurinn eins og hann er skilgreindur aacute landsviacutesu 2 Upplyacutesingar og goumlgn innan sveitarfeacutelags (ogeetha aacute landsviacutesu) 3 Naacutemsuacuterraeligethi sem standa nemendum og aethstandendum til boetha 4 Stuethningsaethferethir 5 Matstaeligki sem beitt er til aeth greina iacute upphafi thorn arfir og getu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Skortur aacute goumlgnum aacute thorn essu sviethi var alvarlegt vandamaacutel sem leysa vareth uacuter meethan rannsoacuteknin foacuter fram Ef til vill maacute liacuteta svo aacute aeth takmoumlrkueth eetha engin goumlgn seacuteu jaacutekvaeligtt merki um aeth iacute menntakerfum viethkomandi landa seacute stefnan suacute aeth engin mismunun eigi seacuter staeth Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar virethist hafa leitt til upplyacutes-ingasoumlfnunar sem varpar betur ljoacutesi aacute raunverulegar aethstaeligethur eins og fram kemur iacute eftirfarandi koumlflum Heildargreining verkefnisins byggist aacute thornrepskiptu ferli - Samantekt aacute fraeligethiritum og rannsoacuteknarniethurstoumlethum sem birtar hafa verieth um thorn etta viethfangsefni meeth hliethsjoacuten af thorn eim fimm lykilthornaacutettum sem gereth er grein fyrir heacuter aeth framan Iacute 1 kafla er yfirlit yfir thornessi grundvallarrit - Gerethur var spurningalisti iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana til aeth thorneir gaeligtu aflaeth helstu upplyacutesinga aacute siacutenum heimasvaeligethum iacute tengslum vieth lykilthornaeligttina fimm Viethboacutetarspurningalisti var uacutetbuacuteinn til upplyacutesingasoumlfnunar aacute landsviacutesu ef menn vildu nyacuteta seacuter sliacutekt Seacuterfraeligethingarnir skrifuethu skyacuterslur hver fyrir sitt svaeligethi sem thorneir byggethu aacute niethurstoumlethum spurningalistanna Aacute thorn essum skyacuterslum byggethist svo heildarsamantektin sem fjallaeth er um iacute 2 kafla - Rannsoacuteknarvinnan byggethist einnig aacute lykilthornaacutettunum fimm sem loumlgeth var aacutehersla aacute iacute spurningalistanum Valdir voru sex staethir til aeth kanna hvernig menntamaacutelum er haacutettaeth iacute loumlndum meeth langa hefeth iacute innflytjendamaacutelum eetha thornar sem nemendur eru nyacutekomnir til landsins Niethurstoumlethur thornessarar rannsoacuteknar eru kynntar iacute 3 kafla - Verkefnisteymi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar toacutek siacuteethan saman allar niethurstoumlethurnar baeligethi uacuter fraeligethilegu uacutettektunum skyacuterslunum og heimsoacuteknunum til thorneirra staetha sem valdir voru og fjallaethi um thorn aeligr iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana Siacuteethan er gereth grein fyrir tilmaeliglum og meginniethurstoumlethum thorneirra viethraeligethna iacute 4 kafla Niethurstoumlethur og tilloumlgur 10
1 KENNINGAR SEM FRAM HAFA KOMIETH Iacute RANNSOacuteKNUM
11 Nyacutejustu niethurstoumlethur aacute Evroacutepuviacutesu Iacute thorn essum kafla er samantekt aacute thorn eim lykilatriethum sem fram koma iacute yacutemsum evroacutepskum rannsoacuteknum og greiningum aacute menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum meeth seacuterstoumlku tilliti til hinna fimm thorn aacutetta sem gereth var grein fyrir iacute innganginum (skilgreining upplyacutesingar naacutemsuacuterraeligethi stuethningsaethferethir og matsferli) Heimildalisti thorn ar sem tekin eru saman thorn au evroacutepsku althornjoacuteethlegu eetha innlendu rit sem stuethst var vieth iacute rannsoacutekninni er aethgengilegur aacute heimasiacuteethu Evroacutepumiethstoumlethvarinnar um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Beitt var thorneirri aethfereth aeth fara skipulega iacute gegnum gagnagrunna (svo sem ERIC EBSCO Academic Search Elite Google Scholar Libris osfrv) og prentueth rit thorn ar sem getieth er um eetha fjallaeth naacutenar um menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ar sem upplyacutesinga- og samskiptataeligkni er stoumlethugt meira notueth vieth upplyacutesingamiethlun foacuter fram viacuteethtaeligk leit aacute Netinu iacute thorn eim tilgangi aeth finna vefsvaeligethi uacutetdraeligtti skyacuterslur og fraeligethiritgerethir thornar sem fjallaeth er um eetha viacutesaeth til tengsla milli seacuterthornarfa iacute naacutemi og thorness aeth vera af innflytjendaaeligttum Leitin beindist fyrst og fremst aeth rannsoacuteknarniethurstoumlethum og starfi sem fram fer innan Evroacutepu thorn ar sem verkefnieth afmarkaethist af thornviacute svaeligethi Mikilvaeligg verk hafa thornoacute einnig verieth unnieth utan Evroacutepu og houmlfeth var hliethsjoacuten af aacutehugaverethum niethurstoumlethum iacute bandariacuteskum og kanadiacuteskum goumlgnum (td AMEIPH 1998 og 2001 National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Losen og Orfield 2002) Auk rannsoacutekna sem gerethar voru af einstaklingum eetha innan sveitarfeacutelagaaacute landsviacutesu var einnig stuethst vieth kannanir og skyacuterslur sem althornjoacuteethlegar stofnanir hafa gefieth uacutet um aethstaeligethur iacute Evroacutepu svo sem framkvaeligmdastjoacutern ESB Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs (European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia sem nuacute kallast European Agency for Fundamental Rights) Eurydice eetha stofnanir aacute althornjoacuteethaviacutesu svo sem Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) eetha Menningarmaacute-lastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO)
11
Tekieth var tillit til rannsoacutekna og niethurstaethna allt aeth fimmtaacuten aacuter aftur iacute tiacutemann nauethsynlegt reyndist aeth skoetha svo langt tiacutemabil vegna thorness hve seacutertaeligkt rannsoacuteknarefnieth er og hve faacutear heimildir um thornaeth eru til Aacuteethur en fjallaeth verethur naacutenar um meginniethurstoumlethur thorneirra verka sem tengjast lykilthornaacutettunum fimm sem tilgreindir voru fyrir verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er mikilvaeliggt aeth gera grein fyrir helstu atriethum sem rannsoacuteknin byggist aacute Iacute flestum loumlndum Evroacutepu er tekieth aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjenda og sums staethar er mjoumlg loumlng hefeth fyrir sliacuteku Annars staethar eru innflytjendur nyacutett fyrirbaeligri aacute nokkrum svaeligethum iacute Evroacutepu sem foacutelk fluttist aacuteethur fraacute hefur orethieth suacute breyting aeth thorn ar setjast nuacute aeth hoacuteparuacutetlendinga Iacute nyacutelegri OECD-rannsoacutekn aacute foacutelksflutningum (2006) kemur fram aeth svo virethist sem innflytjendafjoumlldi verethi aacutefram mikill og eigi jafnvel eftir aeth aukast iacute Evroacutepuloumlndunum THORN essar margthornaeligttu lyacuteethfraeligethilegu breytingar hafa haft aacutehrif aacute sjaacutelfsmynd Evroacutepubuacutea Evroacutepa er aeth breytast iacute fjoumllmenningarlegt samfeacutelag og thornaeth endurspeglast iacute skoacutelasamfeacutelaginu Skoacutelarnir taka aacute moacuteti nemendum af yacute msu thornjoacuteeth erni sem aeligttaethir eru fraacute loumlndum sem eru gjoumlroacuteliacutek dvalarlandinu eetha eiga foreldra sem faeligddir eru erlendis THORNeir eiga seacuter aethra menningu og stundum tungumaacutel en thornaeth sem riacutekjandi er iacute dvalarlandinu Stuethla ber aeth thorn viacute innan menntakerfa og meeth lagasetningum aeth innflytjendur geti aethlagast aethstaeligethum iacute dvalarlandinu Iacute graelignboacutek framkvaeligmdastjoacuternar ESB (2008) segir bdquothornaeth hefur veruleg aacutehrif aacute menntakerfieth aeth fjoumlldi nemenda af erlendum uppruna stundi thornar naacutem Aethlaga thornarf skoacutelana aeth sliacutekri breytingu og sjaacute til thorness aeth seacuterstoumlkum thornoumlrfum thorneirra verethi komieth iacute hinn hefethbundna farveg aeth veitt seacute fyrsta flokks menntun aacute jafnreacutettisgrundvelli hellip Skoacutelarnir veretha aeth hafa forystu iacute thornviacute aeth skapa samfeacutelag aacuten aethgreiningar thornviacute aeth thornaeth er fyrst og fremst thorn ar sem ungmenni af erlendum uppruna og innfaeligddir kynnast og laeligra aeth viretha hver annan hellip Fjoumllbreytni baeligethi meeth tilliti til tungumaacutela og menningar getur verieth skoacutelunum oacutemetanleg auethlindldquo (bls 3) THORNaeth krefst mikillar vinnu meethal stefnumoacutetandi aethila og er bryacutent verkefni sem reynt er aeth leysa innan menntakerfa viethkomandi landa aeth taka aacute moacuteti thornessum nyacuteju iacutebuacuteum og koma til moacutets vieth thornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum iacute Evroacutepu Fagfoacutelk aacute sviethi seacuterkennslu seacuterfraeligethingar og raacuteethamenn innan ESB og aacute landsviacutesu hafa syacutent aukinn aacutehuga aacute aethstaeligethum innflytjendane-
12
menda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir En enda thornoacutett oumlll loumlnd iacute Evroacutepu hafi syacutent aacutehuga aacute aeth aethlaga stefnu siacutena og starf aacute sviethi menntamaacutela aeth nyacuteju fjoumllmenningarlegu skoacutelasamfeacutelagi hefur engin almenn rannsoacutekn farieth fram aacute thorn viacute hvaetha aacutehrif thorn essar breytingar hafa aacute seacuterkennslumaacutel iacute Evroacutepu Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er fyrsta tilraunin til aeth rannsaka hvernig aethstaeligethur innfluttra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir eru iacute skoacutelum innan Evroacutepu Iacute fraeligethilegu uacutettektunum aacute thorn essu sviethi kemur fram aeth nokkrar Evroacutepurannsoacuteknir hafa verieth gerethar thorn ar sem sjoacutenum hefur annaethhvort verieth beint aeth seacuterkennslu (td Meijer Soriano og Watkins 2003 2006 OECD 2004) eetha aeth menntun nemenda af innflytjendaaeligttum (td Eurydice 2004 OECD 2006) Engin rannsoacutekn hefur farieth fram innan Evroacutepu thorn ar sem thorn essir tvaeligr thornaeligttir eru samtvinnaethir Einu heimildirnar sem fundust um verkefni sem unnin hefethu verieth aacute Evroacutepuviacutesu thorn ar sem tekieth var mieth af baacuteethum thorn essum thorn aacutettum eru Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoDevelopment of Conditions for Disabled Children of Gypsies and Migrant Workers ndash the SEN Projectldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1996-1998 og foacuter fram iacute niacuteu loumlndum og Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoTeaching materials for pupils with disabilities and immigrant backgroundldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1999-2001 og naacuteethi til thornriggja landa sem og Evroacutepuraacuteethstefnan um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem foacuter fram iacute Kaupmannahoumlfn 7 og 8 juacuteniacute 1999 THORNviacute vaeligri alrangt aeth fullyretha aeth engar rannsoacuteknir hefethu farieth fram iacute Evroacutepu aacute thorneim tviacutethornaeligtta vanda sem nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum kunna aeth eiga vieth aeth etja innan skoacutelakerfisins Nokkrar rannsoacuteknir aacute thornessu sviethi hafa vissulega farieth fram en hafa eingoumlngu beinst aeth tilteknum staeth eetha landi Heacuter aacute eftir verethur greint fraacute helstu niethurstoumlethum sem athugun aacute thornessum verkum leiethir iacute ljoacutes Leggja skal aacuteherslu aacute aeth rannsoacuteknin beindist viacutesvitandi aeth verkum thornar sem fjallaeth er aacute samtvinnaethan haacutett um innflytjendur og seacuterkennslu THORNess vegna hefur oumlllum koumlnnunum aacute stoumlethu nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum sem gerethar hafa verieth og niethurstoumlethur hafa verieth birtar um verieth sleppt eftir thorn viacute sem haeliggt hefur verieth ef thornaeligr naacuteethu ekki einnig til seacuterkennslumaacutelefna enda thornoacutett thornaeligr vaeligru aacutehugaverethar
13
Aacuteethur en greint verethur fraacute sameiginlegum niethurstoumlethum thorneirra prentuethu heimilda sem rannsoacuteknin byggethi aacute (kafli 13) verethur fjallaeth um maacutel sem aacutegreiningur er um sem og oacuteliacutekar aethferethir og niethurstoumlethur sem greina maacute iacute thorn essum ritum (kafli 12) Iacute baacuteethum thorn essum koumlflum er fjallaeth um allar niethurstoumlethur meeth tilliti til hinna fimm lykilthornaacutetta rannsoacuteknarinnar
12 Aacutegreiningur og umraeligethur 121 Markhoacutepur
Ekkert samraeligmi er innan Evroacutepu iacute hugtakanotkun varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum Iacute sumum rannsoacuteknum er talaeth um bdquothornjoacuteethernislega minnihlutahoacutepaldquo eetha bdquominnihluta-thornjoacuteethernishoacutepaldquo (UNESCO 1994 SIOS 2004 Lindsay Pather og Strand 2006 Rosenqvist 2007) en annars staethar eru notueth hugtoumlk aacute boreth vieth bdquofoacutelksflutningaldquo (OECD 2007 framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008) bdquoinnflytjendurldquo (OECD 2006 Eurydice 2004) bdquotviacutetyngda nemendurldquo eetha bdquominnihlutahoacutepaldquo (Evroacutepuraacuteethieth 2006) Staethan iacute Evroacutepu er thornannig aeth flest boumlrn hafa faeligethst iacute landinu sem thorn au buacutea iacute og stunda naacutem Tiacutemabundin buacuteseta innflytjenda aacute svaeligethum iacute uacutetjaethri Evroacutepu er thornoacute stoumlethugt aeth aukast (foacutelk aeligtlar seacuter ef til ekki aeth buacutea iacute thornviacute landi sem thornaeth kemur fyrst til enda thorn oacutett thornaeth komi kannski til meeth aeth dvelja thornar lengi) THORNviacute kann aeth vera vandkvaeligethum bundieth aeth nota hugtoumlk sem tengjast einhvers konar bdquofoacutelksflutningumldquo THORNessi hugtakafjoumlldi og skortur aacute samraeligmi thornar aacute endurspeglar aacute hve oacuteliacutekan haacutett thornjoacuteethir Evroacutepu naacutelgast innflytjendamaacutel ndash baeligethi iacute stefnu sinni og starfi Iacute thorn essu oacutesamraeligmi endurspeglast einnig hve soumlgulegur bakgrunnur landanna er mismunandi Markmieth thornessarar rannsoacuteknar var ekki aeth kanna thorn ann mismun sem er aacute skilgreiningum Aacuteherslan beindist fyrst og fremst aeth thorn viacute hvernig koma aeligtti til moacutets vieth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum 122 Fyrirliggjandi goumlgn
Vieth skoethun aacute fraeligethilegum umfjoumlllunum hefur komieth iacute ljoacutes aeth enn er oacutegerningur aeth hafa toumllfraeligethilega og samanburetharhaeligfa heildaryfirsyacuten yfir thornann fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum sem faeligr seacuterkennslu iacute Evroacutepu Rannsoacuteknir syacutena aeth taeligpast er haeliggt aeth taka saman toumllfraeligethileg goumlgn um innflytjendur iacute althornjoacuteethasamhengi thorn ar sem hagsyacuteslukerfi landanna eru ekki samraeligmd
14
Eins og Poulain Perrin og Singleton (2006) benda aacute bdquothornaeth er almennt viethurkennt aeth erfitt er aeth afla upplyacutesinga um innflytjendur og aeth gagnasoumlfnunarkerfi sem og skilgreiningar sem notaethar eru um innflytjendur eru afar mismunandi iacute hinum yacute msu loumlndumldquo (bls 77) Enn fremur segja thorn eir bdquohellip Fraacute toumllfraeligethilegu sjoacutenarmiethi thorn aacute hefur enginn vietheigandi viacutesbendir verieth tekinn upp aacute althornjoacuteethaviacutesu til aeth telja saman iacutebuacutea af erlendum uppruna hellip Goumlgn sem kunna aeth vera talin aacutereiethanlega eru ef til vill ekki samanburetharhaeligf innan ESB-riacutekjanna vegna thorness hve heimildir skilgreiningar og hugtoumlk eru notueth aacute oacuteliacutekan haacutettldquo (bls 373) Samkvaeligmt Fassmann (iacute Pflegerl 2004) eru foacutelksflutningar mun stoacuterfelldari nuacute en aacuteethur ndash oacuteliacutekt thorn viacute sem var aacute sjoumltta aacuteratug liethinnar aldar Varlega skal fara meeth toumllfraeligethilegar upplyacutesingar um innflytjendur thorn viacute aeth raunverulegur fjoumlldi thorn eirri er oft vanmetinn Fassmann hefur staethhaeligft aeth aacuterieth 2002 hafi raunverulegur nettoacute fjoumlldi innflytjenda innan ESB verieth meiri en iacute Bandariacutekjunum enda thornoacutett Bandariacutekin seacuteu oftast talin vera thornaeth land sem tekur aacute moacuteti flestum innflytjendum Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur miethaeth aeth thorn viacute aeth draga upp raunverulega mynd af stoumlethunni eins og huacuten er Iacute 2 kafla er fjallaeth um goumlgn sem fyrst og fremst naacute til sveitarfeacutelaga 123 Naacutemsaethferethir
Skiptar skoethanir eru um hvaetha aethferethum skuli beitt til aeth auka naacutemsgaeligethi nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Helsta aacutegreiningurinn sem fram kemur iacute rannsoacutekninni snyacutest um thornaeth hvernig og hvar moacuteethurmaacutel nemandans er notaeth iacute skoacutelanum Ekkert samraeligmi er iacute thorn viacute hvernig moacuteethurmaacutel nemenda er notaeth iacute skoacutelum Sumir seacuterfraeligethingar maeligla meeth thorn viacute aeth naacutem fari fram aacute tveimur tungumaacutelum aethrir telja aeth nemendur aeligttu aetheins aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins iacute skoacutelanum (og jafnvel stundum einnig heima hjaacute seacuter) Einnig maacute liacuteta svo aacute aeth moacuteethurmaacutel nemendans geti verieth honum til stuethnings iacute skoacutelanum en thornaeth getur liacuteka orethieth til thorness aeth nemendur sem tala sama erlenda tungumaacutelieth einangrist fraacute thorn eim sem tala tungumaacutel dvalarlandsins Suacute aethfereth aeth oumlllum nemendur seacute frjaacutelst aeth nota fleiri en eitt tungumaacutel (Candelier 2003 Perregaux de Goumoeumlns Jeannot og de Pietro 2003) er nyacute leieth baeligethi iacute kennslufraeligethilegu og feacutelagslegu tilliti og miethar aeth thornviacute aeth oumlll tungumaacutel
15
njoacuteti viethurkenningar iacute skoacutelanum og oumlll boumlrn laeligri aeth viretha fjoumllbreytileika Annaeth efni sem ekki er samstaetha um iacute thorneim ritum sem skoethueth voru er bakgrunnur kennara og fagfoacutelks Iacute sumum rannsoacuteknum er niethurstaethan suacute aeth ekki seacute nauethsynlegt aeth kennarar hafi mikla thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni nemenda sinna eetha aethstandenda thorneirra til aeth geta aacutett goacuteeth samskipti vieth thornaacute bdquoEkki thornarf aeth vita allt um menningarlegan bakgrunn einstaklings til aeth skapa gott andruacutemsloft og vinna vel saman hellip maethur thorn arf ekki aeth vera seacuterfraeligethingur iacute bdquomenningarlegum maacutelefnumldquo eetha yacutemsum tungumaacutelum En nauethsynlegt er aeth taka skilyrethislaust tillit til menningar viethkomandi aethila thornaeth sem mestu skiptir er thornaeth sem foacutelk aacute sameiginlegt thornaeth sem er eins hjaacute okkur oumlllumldquo (SIOS 2004 bls 64) Iacute oumlethrum ritum er aftur aacute moacuteti talieth mikilvaeliggt aeth kennarar hafi sama thornjoacuteethernislega bakgrunn og nemandinn eetha fjoumllskylda hans bdquoEf tviacutetyngd boumlrn eru ekki meeth kennara sem eru tviacutetyngdir eetha hafa fjoumllmenningarlegan bakgrunn thorn aacute aeligttu thorn au amk aeth vera hjaacute kennurum sem hafa goacuteetha innsyacuten iacute tungumaacutel og menningarlegan bakgrunn barnannaldquo (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bls 7) Leman (1991) getur um hve mikilvaeliggt seacute aeth kennarar uacuter hoacutepi innflytjenda starfi sem eins konar tengiliethir milli oacuteliacutekra menningarheima thornessir kennarar geti bruacuteaeth bil milli viethkomandi aethila og komieth fram sem tuacutelkar Verkuyten og Brug (2003) leggja einnig aacuteherslu aacute aeth kennarar af oacuteliacuteku thornjoacuteeth erni geti aukieth viacuteethsyacuteni iacute skoacutelastarfinu og verieth eins konar fyrirmyndir THORNraacutett fyrir thorn essi oacuteliacuteku viethhorf er yacute msar sameiginlegar aacutelyktanir og niethurstoumlethur aeth finna iacute evroacutepskum fraeligethiritum um naacutemsaethstaeligethur nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Um thornaeth er fjallaeth iacute naeligsta kafla
13 Helstu sameiginlegu niethurstoumlethur fraeligethilegra uacutettekta sem skoethaethar voru 131 Fyrirliggjandi goumlgn Fyrsta atriethieth sem viethkomandi rannsoacuteknir eiga sameiginlegt er suacute staethreynd aeth misraeligmis gaeligtir iacute thorn viacute aeth hve miklu leyti getieth er um 16
nemendur af innflytjendaaeligttum iacute tengslum vieth seacuterkennslu Sumar kannanir sem gerethar hafa verieth innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu (Leman 1991 Manccedilo 2001 Henriot 1996 Lindsay Pather og Strand 2006 Werning Loumlser og Urban 2008) varpa ljoacutesi aacute verulega hlutdraeliggni iacute mati aacute nemendum af innflytjendaaeligttum sem verethur til thorness aeth yacute mist of faacuteir eetha of margir faacute seacuterkennslu Althornjoacuteethlegar kannanir staethfesta thornessa soumlmu tilhneigingu thorne aeth bdquomisraeligmis gaeligti iacute thornviacute hvernig innflytjendum og minnihlutahoacutepum er beint inn iacute seacuterkennslustofnanirldquo (OECD 2007 bls 156) Eins og Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs hefur bent aacute bdquoer algengt iacute nokkrum ESB-riacutekjum aeth haacutett hlutfall innflytjendanemenda eetha nemenda sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum seacute iacute seacuterskoacutelum hellip Ef gengieth er uacutet fraacute thorn viacute aeth fjoumlldi fatlaethra nemenda seacute svipaethur innan allra thornjoacuteethernishoacutepa thorn aacute gefur hieth haacutea hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum eetha uacuter minnihlutahoacutepum til kynna aeth hluti thornessara nemenda seacute iacute sliacutekum bekkjum aacute roumlngum forsendumldquo (The European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia 2004 bls 28) Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute Bandariacutekjunum syacutena soumlmu tilhneigingu Eins og Losen og Orfield (2002) halda fram thorn aacute bdquohafa oacutevietheigandi starfsaethferethir baeligethi iacute almennum bekkjum og seacuterbekkjum orethieth til thorn ess aeth nemendur sem tilheyra minnihlutahoacutepum einkum svoumlrt boumlrn lenda iacute erfiethleikum eru ranglega flokkueth og hlutfallslega of moumlrg thorneirra eru sett iacute seacuterkennsluldquo (bls xv) Oacutesamraeligmi iacute hlutfalli nemenda af innflytjendaaeligttum sem faacute seacuterkennslu aacute seacuter helst staeth thorn egar um thorn roskaroumlskun og naacutemsoumlrethugleika aeth raeligetha Helstu aacutestaeligethur thorn essa oacutesamraeligmis sem thornessi fraeligethirit tilgreina eru thornaeligr aeth vandamaacutel vegna feacutelagslegrar hegethunar eru algengari innan innflytjendahoacutepa og thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa skortur er aacute skjoacutetum afskiptum og heilbrigethisthornjoacutenustu hjaacute thorn essum hoacutepum fordoacutema gaeligtir hjaacute iacutebuacuteum dvalarlandsins gagnvart foacutelki af innflytjendaaeligttum og siacuteethast en ekki siacutest koma upp vandamaacutel thorn egar meta skal thorn arfir og faeligrni nemenda af innflytjendaaeligttum THORNaeth er stoumlethugum erfiethleikum haacuteeth aeth greina naacutemserfiethleika fraacute tungumaacutelaerfiethleikum Sem daeligmi maacute nefna aeth bdquolaacutegt hlutfall allra asiacuteskra hoacutepa og kiacutenverskra nemenda meeth seacutertaeligka naacutemserfiethleika og einhverfu gaeligti bent til thorn ess aeth stundum seacute erfitt aeth greina naacutemsoumlrethugleika fraacute vandamaacutelum sem tengjast ensku sem
17
viethboacutetartungumaacutelildquo (Lindsay Pather og Strand 2006 bls 117) Auk thorness eins og Salameh (2003 2006) staethhaeligfir bdquothornaacute veldur tviacutetyngi aldrei maacutelthornroskaroumlskun Tviacutetyngt barn meeth maacutelthornroskaroumlskun er skert aacute baacuteethum tungumaacutelum moacuteethurmaacuteli siacutenu og liacuteka tungumaacuteli dvalarlandsinsldquo Rannsoacuteknir syacutena einnig thornaacute staethreynd aeth faacutetaeligkt raeligethur miklu um hvort nemendur eru settir iacute seacuterkennslu Vegna hinna baacutegbornu feacutelagslegu og efnahagslegu aethstaeligethna sem sumir thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar og innflytjendur buacutea vieth gaeligtu komieth upp heilbrigethisvandamaacutel sem hamla thorn roska barnanna Faacutetaeligkt er thornviacute aacutehaeligttuthornaacutettur sem veldur thornviacute aeth seacuterkennsluthornarfir kunna aeth koma fram aacute siacuteethari stigum Aacute thornessu byggir kenningin um feacutelagslegan og efnahagslegan skort thornar sem thornviacute er haldieth fram aeth nemendur af innflytjendaaeligttum gliacutemi vieth soumlmu vandamaacutel og innfaeligddir nemendur sem buacutea vieth soumlmu efnahagslegu og feacutelagslegu aethstaeligethur (Nicaise 2007) Aacutelykta maacute aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu megi skyacutera aacute thorn ann haacutett aeth iacute Evroacutepu buacutei thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar frekar vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur en aethrir Eins og Werning Loumlser og Urban (2008) oretha thornaeth bdquomaacute liacuteta svo aacute aeth boumlrn af innflytjendaaeligttum og aeligttingjar thorneirra buacutei vieth kerfisbundna einangrun THORN essar fjoumllskyldur eiga ekki kost aacute riacutekisborgarareacutetti og thorn eim er ekki gefinn mikill kostur aacute thorn aacutetttoumlku iacute efnahags- og atvinnuliacutefinu Sliacutekar aethstaeligethur takmarka mjoumlg moumlguleika barnanna aacute aeth naacute aacuterangri iacute naacutemildquo (bls 51) Sliacutekar aethstaeligethur thorn arfnast naacutekvaeligmrar greiningar eins og Lindsay Pather og Strand leggja aacuteherslu aacute (2006) bdquoErfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur (faacutetaeligkt) og kynferethi eru riacutekari thorn aacutettur en thornjoacuteetherni thornegar litieth er til heildartiacuteethni seacuterthornarfa iacute naacutemi almennt svo og tiltekinna seacuterthornarfa En eftir koumlnnun aacute aacutehrifum erfiethra feacutelagslegra og efnahagslegra aethstaeligethna kynferethi og aacutergoumlngum kemur iacute ljoacutes aeth enn eru hlutfoumlllin verulega skoumlkk thorn egar litieth er til yacute missa thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa iacute samanburethi vieth hviacuteta nemendur iacute Bretlandildquo (bls 3) Hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelum kann aeth syacutena aeth iacute sumum tilvikum hefur almenna skoacutelakerfieth ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir thorn essara nemenda THORN etta hefur orethieth til thorn ess aeth seacuterfraeligethingar hafa velt fyrir seacuter gaeligethum thorness naacutems sem nemendum af innflytjendaaeligttum stendur til boetha iacute almenna skoacutelakerfinu og iacute fraeligethiritunum eru tvouml atriethi tekin til seacuterstakrar athugunar annars vegar
18
tilviacutesana- og matsaethferethir og hins vegar thorn aeligr kennsluaethferethir sem notaethar eru thornegar nemendur eru af innflytjendaaeligttum Rannsoacuteknir iacute yacute msum Evroacutepuloumlndum leietha iacute ljoacutes aethra riacutekjandi tilhneigingu aeth annaeth foacutelk (feacutelagsraacuteethgjafar kennarar aethrir nemendur osfrv) liacuteti svo aacute aeth einstaklingar meeth seacuterkennsluthornarfir og einstaklingar af innflytjendaaeligttum seacuteu eins konar fulltruacutear sinna hoacutepa Meeth oumlethrum orethum thornaacute virethist vera tilhneiging til aeth flokka foacutelk og koma fram vieth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt fyrirfram moacutetuethum hugmyndum um bdquohoacutepinnldquo sem thorn eir tilheyra THORN essar fyrirfram moacutetuethu hugmyndir skyggja aacute manneskjuna sem einstakling thorn viacute aeth huacuten verethur eins konar taacutekn fyrir hoacutepinn og saacute hoacutepur tengist umoumlnnun og stuethningi (foacutelki meeth seacuterkennsluthornarfir) eetha menningu og truacute (innflytjendum og thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) THORNessi tilhneiging er afleit thornar sem foacutelk getur vissulega ekki verieth fulltruacutear fyrir heilt menningarsamfeacutelag eetha heilan samfeacutelagshoacutep Meeth thorn viacute aeth flokka foacutelk og hafa fyrirfram moacutetaethar skoethanir aacute bdquohoacutepnumldquo er viethkomandi einstaklingur settur til hliethar sem persoacutena og gerethur oacutemarktaeligkur hann er settur iacute jaetharhoacutep (SIOS 2004) 132 Naacutemsuacuterraeligethi
Iacute rannsoacuteknum og fraeligethiritum kemur einnig fram aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu kunni aeth endurspegla thornaacute staethreynd aeth meeth thorneirri kennslufraeligethi og thorneim kennsluaethferethum sem beitt er iacute almennum skoacutelum seacute ekki tekieth tillit til naacutemsthornarfa thornessa tiltekna hoacuteps Iacute fraeligethilegum umfjoumlllunum um aethstaeligethur nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er talieth aeth kennarar geri seacuter ekki grein fyrir thornviacute hve mjoumlg kennsluaethferethir thorneirra eru samtvinnaethar eigin menningu Naacutemsaethferethir og viethhorf nemenda eru vissulegamjoumlg mismunandi eftir menningarheimum Iacute sumum thornjoacuteethfeacuteloumlgum thornykir eethlilegt aeth nemendur laeligri meeth thorn viacute aeth eiga virk samskipti vieth kennara siacutena en aacute oumlethrum menningarsvaeligethum er ekki aeligtlast til aeth boumlrn tali vieth fullorethna heldur laeligri meeth thorn viacute aeth hlusta aacute samraeligethur hinna fullorethnu THORNess vegna aeligttu kennarar aeth uacutetskyacutera ndash eftir thornviacute sem haeliggt er ndash thornann menningarlega bakgrunn sem kennsla thorneirra byggist aacute og hvaetha vaeligntingar eru gerethar til nemenda Iacute staeth thorn ess aeth hafa tilhneigingu til aeth einfalda thorn au verkefni sem nemendur af innflytjendaaeligttum faacute iacute hendur (einkum ef tungumaacutel dvalarlandsins er
19
ekki moacuteethurmaacutel thorn eirra) aeligttu kennarar aeth stefna aeth thorn viacute aeth auka skilning nemenda af innflytjendaaeligttum aacute thorn viacute starfi sem fram fer iacute skoacutelastofunni (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir Kaupmannahoumlfn juacuteniacute 1999) 133 Stuethningsaethferethir Iacute thorn eim fraeligethiritum sem fjalla um menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er einnig loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggu hlutverki aethstandendur thorn eirra gegna Vieth kannanir kemur iacute ljoacutes aeth aethstandendur innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir nyacuteta seacuter ekki stuethningsthornjoacutenustu iacute eins riacutekum maeligli og thorneim stendur til boetha Algengustu aacutestaeligethur thorn ess eru meethal annars Fjoumllskyldan talar ekki tungumaacutel dvalarlandsins huacuten skilur ekki kerfieth og thorn aacute thorn joacutenustu sem er iacute boethi naeliggilega vel eetha er ekki voumln sliacutekri thornjoacutenustu iacute heimalandi siacutenu oacutettast aeth veretha send burt fraacute dvalarlandinu ef huacuten gerir bdquoof miklar kroumlfurldquo THORNess vegna er afar mikilvaeliggt aeth aethstandendum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir seacuteu veittar iacutetarlegar upplyacutesingar THORNessar upplyacutesingar aeligttu aeth tryggja aeth foreldrum verethi ljoacutest hvernig litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir nemenda iacute dvalarlandinu og aeth thorn eir faacutei innsyacuten iacute menntakerfieth og thornaeligr kennsluaethferethir sem thornar er beitt Strax fraacute upphafi aeligtti aeth veita aethstandendum skyacuterar og aethgengilegar upplyacutesingar Ef nauethsyn krefur aeligtti aeth gera thornaeth meeth aethstoeth tuacutelks eetha starfsmanns sem talar tungumaacutel fjoumllskyldunnar Meeth thornviacute aeth nota yacutemsa miethla (myndir af thorn viacute sem nemandinn er aeth gera osfrv) maacute einnig meeth goacuteethu moacuteti miethla upplyacutesingum milli skoacutela og heimilis Einnig er aeligskilegt aeth koma aacute umraeligethuhoacutepum meethal aethstandenda og skapa thorn annig tengsl thorn eirra iacute milli til aeth foreldrar nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum einangrist ekki Iacute rannsoacuteknum kemur fram aeth upplyacutesingastreymieth eigi ekki aeth vera einhlietha thorn e fraacute skoacutela til heimilis Foreldrar aeligttu einnig aeth veita skoacutelanum upplyacutesingar um barnieth og vera meeth iacute raacuteethum thornegar aacutekvarethanir sem varetha barnieth eru teknar Eins og loumlgeth var aacutehersla aacute aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bdquothornaacute byggist thornaeth mjoumlg aacute samstarfi samraacuteethi og gagnkvaeligmum skilningi milli foreldra og kennara hvernig nemendum af innflytjendaaeligttum gengur iacute naacutemi THORNaeth verethur aeth svipta hulunni af kennarastarfinu og foreldrar veretha aeth faacute
20
aeth taka thorn aacutett iacute oumlllum aacutekvoumlrethunum sem teknar eru iacute skoacutelanumldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 15) Foreldrar aeligttu aeth vera thornaacutetttakendur aacute oumlllum sviethum Iacute rannsoacuteknum aacute thornessum thornaeligtti er maeliglst til thorness aeth tekieth seacute tillit til allra aethstandenda iacute skoacutelastarfinu ekki einungis foreldranna heldur einnig systkina afa og oumlmmu sem og allrar stoacuterfjoumllskyldunnar Iacute sumum rannsoacuteknum kemur einnig fram aeth barn meeth seacuterkennsluthornarfir hefur mikil aacutehrif aacute fjoumllskyldumunstrieth einkum thorn egar um innflytjendafjoumllskyldur er aeth raeligetha fyrir komi aeth thornaeth leiethi til breytinga aacute hlutverkaskipan innan fjoumllskyldunnar (SIOS 2004) Iacute stuttu maacuteli sagt er seacuterfraeligethingunum aeligtlaeth aeth tryggja goacuteeth samskipti vieth aethstandendur og koma iacute veg fyrir menningarlegan aacutegreining Eins og Moro segir (2005) bdquohvaeth varethar boumlrn innflytjenda veldur oumlll taeligkni sem ekki tekur tillit til menningarlegra seacuterstoumlethu thornviacute aeth bilieth milli hinna tveggja viethkomandi heima verethur staeligrra Meeth thorn viacute moacuteti er iacute raun stuethlaeth aeth einangrun thorneirra iacute dvalarlandinu aeth jaetharstoumlethu thorneirra iacute samfeacutelaginu Meeth thorn viacute aeth taka tillit til menningarlegs bakgrunns thorneirra er aftur aacute moacuteti loumlgeth aacutehersla aacute einstaklingsbundnar aethferethir naacutemsferlieth og thornaacutetttoumlku iacute viethkomandi samfeacutelagildquo (bls 21) Lagt er til aeth jaacutekvaeligethum aethferethum seacute beitt til aeth faacute nemendur og foreldra til samstarfs sliacutekt skili aacuterangri Fagna beri fjoumllbreytileika meethal fjoumllskyldna og nemenda baeligethi feacutelagslegum og menningarlegum sem og fjoumllbreyttri thorn ekkingu og tungumaacutelum ekki einungis iacute thorn viacute skyni aeth vinna gegn hugsanlegri mismunun heldur einnig til aeth auka sjaacutelfsvirethingu og aacutehugahvoumlt nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Siacuteethast en ekki siacutest er bent aacute thornaacute staethreynd aeth til aeth svo megi veretha og til aeth vel takist til vieth aeth leysa thornau verkefni sem blasa vieth meeth nyacutejum nemendahoacutepum thorn urfi kennarar og annaeth fagfoacutelk aeth hafa aflaeth seacuter goacuteethrar menntunar Allar rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth aacute naacutemsaethstaeligethum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir syacutena hve bryacutent er aeth fagfoacutelk seacute vel menntaeth og iacute stakk buacuteieth til aeth endurbaeligta matsferlieth auka gaeligethi thorneirrar menntunar sem iacute boethi er og efla samstarf vieth aethstandendur thornessara nemenda Aukin thornoumlrf er fyrir starfsthornjaacutelfun og thorn roacuteun kennsluaethferetha meethal fagfoacutelks til aeth haeliggt seacute aeth sinna thornoumlrfum thornessa nyacuteja nemendahoacuteps Enn fremur veretha yacutemsir fagaethilar aeth vinna saman til aeth haeliggt seacute aeth koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir ekki einungis kennarar
21
heldur einnig saacutelfraeligethingar stuethningsfulltruacutear seacuterfraeligethingar innan heilbrigethissteacutettarinnar osfrv Meginniethurstaethan sem draga maacute af thorn eim rannsoacuteknum sem birtar hafa verieth fyrst og fremst iacute Evroacutepu um menntun nemenda sem baeligethi eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er vissulega suacute aeth enda thornoacutett thornetta seacute maacutelaflokkur sem stoumlethugt verethur syacutenilegri og sem stefnumoacutetandi aethilar og seacuterfraeligethingar aacute sviethi seacuterkennslu eru meeth til umfjoumlllunar thorn aacute hafa tiltoumllulega faacutear rannsoacuteknir verieth gerethar aacute thornessu tiltekna sviethi Yfirleitt er einungis fjallaeth um annan thorn aacutettinn menntun barna meeth seacuterkennsluthornarfir eetha menntun barna af innflytjendaaeligttum Afar faacutear rannsoacuteknir hafa verieth gerethar aacute thornviacute thornegar thornessir tveir thornaeligttir fara saman Iacute Evroacutepuloumlndunum virethist starf og stefna iacute menntamaacutelum einkennast af einhlietha naacutelgun Kannanir syacutena aeth uacuterraeligethi til stuethnings nemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum beinast oft einungis aeth oumlethrum thornaeligttinum af thorneim tveimur sem um er aeth raeligetha hjaacute thornessum markhoacutepi Annaethhvort er tekieth tillit til seacuterthornarfa nemandans eetha thorness aeth hann er af innflytjendaaeligttum Sem daeligmi maacute nefna aeth thornegar nemendur af innflytjendaaeligttum faacute kennslu iacute tungumaacuteli dvalarlandsins er yfirleitt ekki gert raacuteeth fyrir seacuterkennsluthornoumlrfum Aftur aacute moacuteti taka matstaeligki og aethferethir vieth aeth greina faeligrni nemenda yfirleitt ekki mieth af menningarlegum bakgrunni hans Iacute oumlllum rannsoacuteknum sem fram hafa farieth aacute naacutemsaethstaeligethum nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er niethurstaethan suacute aeth frekari thornroacuteunar seacute thornoumlrf aacute thornessu sviethi vinna thornarf aeth nyacuterri stefnu og nyacutejum leiethum til aeth takast aacute vieth thornarfir nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ess vegna veretha fleiri rannsoacuteknir og greiningar aeth fara fram aacute thornessu sviethi 134 Naacutemsmat Ef gengieth er uacutet fraacute hinu aacuteberandi skakka hlutfalli nemanda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu hafa gaeligethi matsaethferetha (fyrst og fremst vieth grunnmat) sem beitt er gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum verieth dregin iacute efa iacute thorn eim rannsoacuteknum sem fram hafa farieth (Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Matstaeligkin og aethferethirnar eigi raeligtur aeth rekja til thorneirrar menningar sem riacutekjandi er iacute dvalarlandi nemandans Matsferlieth er thornviacute menningartengt boumlrn sem alin eru upp vieth aethra menningu en thornaacute sem riacutekir iacute dvalarlandinu geta siacuteethur en thorn au boumlrn sem eiga uppruna sinn thorn ar skilieth og raacuteethieth iacute thornaeligr 22
menningartengdu viacutesanir sem liggja aeth baki thornviacute efni sem notaeth er vieth naacutemsmatieth THORN viacute er lagt til aeth baeligethi saacute efniviethur sem notaethur er vieth naacutemsmat og matsferlieth sjaacutelft verethi endurskoethaeth til aeth varpa sem skyacuterustu ljoacutesi aacute allar menningartengdar viacutesanir sem iacute thorn viacute kunna aeth leynast Ein helsta og augljoacutesasta hindrunin af thornessu tagi sem nemendur af innflytjendaaeligttum kunna aeth standa frammi fyrir thorn egar thorn eir fara iacute gegnum naacutemsmat ndash og sem kemur hvaeth eftir annaeth fram iacute thorneim fraeligethiritum sem skoethueth hafa verieth ndash tengist fagmaacutelinu sem notaeth er thornegar faeligrni og thorn arfir nemenda eru metnar Eins og Landon (1999) syacutendi fram aacute meeth thorn viacute aeth taka lesblindu sem daeligmi aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn bdquovieth thorn urfum aeth ryethja uacuter vegi oumlllum erfiethleikum sem thorn essir nemendur eiga vieth aeth etja aacuteethur en vieth greinum hverjir gliacutema vieth skynraelignan eetha geethraelignan vanda Mun faeligrri tviacutetyngd boumlrn eru talin vera meeth lesblindu en innfaeligdd boumlrn nemendum getur gengieth illa aeth lesa en thornaeth er enginn sem greinir hver aacutestaeligethan er Kennararnir sjaacute ekki hvert vandamaacutelieth er thornviacute aeth thorneir vita ekki hvernig mat fer framldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 18) Sumir telja bryacutent aeth tviacutetyngdir nemendur af innflytjendaaeligttum fari iacute gegnum naacutemsmat aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum ogeetha aeth naacutemsmatieth fari fram hjaacute seacuterfraeligethingum sem hafa viacuteethtaeligka thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni og tungumaacuteli nemandans (Cline 1999 Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Vissulega getur grunnmat iacute sumum tilvikum farieth fram aacuten thorn ess aeth nokkurt tungumaacutel seacute notaeth En menningarlegur mismunur (til daeligmis aacute thornviacute hvernig litir eru skilgreindir eetha aacute naacutemssamhengi eins og fram kemur hjaacute Salameh 2006) getur haft aacutehrif thorn egar naacutemsmat fer fram bdquoaacuten orethaldquo ef ekki er tekieth tillit til sliacuteks mismunar Iacute 2 kafla er fjallaeth naacutenar um naacutemsmat aacuten oretha Siacuteethast en ekki siacutest syacutena rannsoacuteknir aeth naacutemsmat thorn arf aeth vera heildstaeligtt aacute thornann haacutett aeth tekieth seacute tillit til allra aethstaeligethna nemendans hvaeth olli thorn viacute aeth fjoumllskyldan flutti uacuter landi tungumaacutels menningar samfeacutelagslegra aethstaeligethna iacute dvalarlandinu heimilisaethstaeligethna osfrv
23
Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar (Watkins 2007) aacute naacutemsmati iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar leiddi iacute ljoacutes aeth skilningur manna aacute moacutetandi1
mati hefur breyst aacute undanoumlrnum aacuterum iacute flestum loumlndum Evroacutepu gallar bdquoproacutefldquo-aethferetharinnar hafa verieth afhjuacutepaethir THORNar af leiethandi hefur moacutetandi mat fengieth viacuteethari merkingu thorn annig aeth thornaeth inniheldur ekki einungis fraeligethilega thornaeligtti Jafnframt eru aethferethirnar sem beitt er iacute sliacuteku mati thornroacuteaeth ar iacute siacuteauknum maeligli iacute samstarfi vieth nemendur aeligttingja thorneirra og kennara iacute staeth thorness aeth vera framkvaeligmt af utanaethkomandi seacuterfraeligethingum Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur syacutent fram aacute aeth iacute flestum loumlndum er thorn essi naacutelgun enn markmieth sem stefnt skal aeth iacute grunnmati aacute seacuterkennsluthornoumlrfum
1 Eins og fram kemur iacute matsverkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar naeligr bdquomoacutetandi matldquo (einnig kallaeth bdquosiacutematldquo) yfir tilteknar aethferethir sem beitt er innan veggja skoacutelastofunnar fyrst og fremst af viethkomandi kennurum og seacuterfraeligethingum sem meeth thorneim starfa og notaethar eru vieth aacutekvarethanatoumlkur um kennsluaethferethir og naeligstu skrefin iacute skoacutelagoumlngu nemenda bdquoGrunnmatldquo eetha bdquofrumgreiningldquo leiethir iacute ljoacutes hvort nemandi er hugsanlega meeth seacuterkennsluthornarfir og thornaacute er framvindan suacute aeth safnaeth er aacute kerfisbundinn haacutett upplyacutesingum sem nota maacute til aeth vinna aeth lyacutesingu aacute styrkleikum veikleikum og thornoumlrfum sem nemandi kann aeth hafa Tengja maacute frumgreiningu aacute seacuterkennsluthornoumlrfum oumlethrum matsaethferethum og aeth henni kunna aeth koma seacuterfraeligethingar sem starfa utan almenna skoacutelakerfisins (thornar aacute meethal uacuter heilbrigethisgeiranum)
24
2 UPPLYacuteSINGAR FRAacute THORNAacuteTTTOumlKULOumlNDUNUM
Iacute thornessum kafla er samantekt aacute svaeligethisskyacuterslunum sem unnar voru uacutet fraacute lykilthornaacutettum rannsoacuteknarinnar ndash skilgreiningu aacute markhoacutepi upplyacutesingumstaethreyndum naacutemsuacuterraeligethum stuethningsaethferethum og naacutemsmati Kaflinn byggist aacute upplyacutesingum og goumlgnum sem seacuterfraeligethingar viethkomandi landa soumlfnuethu meeth thorn viacute aeth nota spurningalista iacute samstarfi siacutenu vieth yacutemsa thornjoacutenustuaethila sem aeth maacutelinu koma sem og vieth sveitarfeacuteloumlg og skoacutela um naacutem barna sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum og staethan aacute thorn essu sviethi innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu er skoethueth THORN oacute aeth litieth seacute til maacutela sem endurspegla aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum thornaacute er fyrst og fremst um aeth raeligetha upplyacutesingar sem aflaeth hefur verieth um stoumlethuna innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter er einnig aeth finna goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda innflytjenda og hlutfallslegan fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum iacute hverju landi fyrir sig Goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum eru ekki fyrir hendi vegna thorn ess hve upplyacutesingar thornar aeth luacutetandi eru takmarkaethar iacute skyacuterslunum Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum og maacutelefni og umraeligethur sem snerta stoumlethu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er aeth finna iacute svaeligethisskyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem fjallaeth er um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Samantekt aacute svoumlrum vieth spurningunum er heacuter fyrir neethan
21 Markhoacutepur Verulegur straumur innflytjenda liggur til Evroacutepu og greina maacute aukinn aacutehuga aacute maacutelefnum innflytjenda viacuteetha um loumlnd Samkvaeligmt skyacuterslunum eru til yacute msar skilgreiningar aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo iacute Evroacutepu Iacute flestum landanna er hugtakieth bdquoinnflytjandildquo eetha bdquouacutetlendingurldquo notaeth ef einstaklingur og foreldrar hans eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu eru af oumlethru thornjoacuteetherni og tala eigieth moacuteethumaacutel heima hjaacute seacuter Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er gerethur greinarmunur aacute
25
- Nyacutekomnir nemendur ogeetha fyrstu kynsloacuteethar innflytjendum thornegar nemendur ogeetha foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu - Annarrar kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem hafa faeligethst iacute oumlethru landi og - THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldri thorneirra er faeligtt thornar liacuteka og thorneir eru jafnvel meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu Yfirleitt er ekki litieth aacute thornriethju eetha fjoacuterethu (jafnvel fimmtu) kynsloacuteeth sem bdquoinnflytjendurldquo heldur sem bdquonemendur meeth annan thornjoacuteeth ernislegan bakgrunnldquo eetha nemendur sem tilheyra bdquominnihlutahoacutepumldquo eetha tilteknum bdquothornjoacuteethernishoacutepumldquo Iacute menntakerfum yacute missa landa byggist lagasetning varethandi innflytjendanemendur og skoacutelagoumlngu aethallega aacute atriethum sem tengjast tungumaacutelakunnaacutettu nemenda hvort nemendur eru tviacutetyngdir eetha fjoumlltyngdir eetha eiga seacuter annaeth moacuteethumaacutel en thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute dvalarlandinu THORN essi skilgreining aacute vieth um alla nemendur sem thornurfa aeth geta talaeth fleiri en eitt tungumaacutel iacute uppvextinum Sem liethur iacute rannsoacutekninni ndash eins og fram kom iacute inngangi skyacuterslunnar ndash voru seacuterfraeligethingar fraacute hverju landi fyrir sig beethnir um aeth afla upplyacutesinga um alla nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum (nyacutekomna nemendur jafnt sem nemendur sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) Haeliggt er aeth flokka Evroacutepuloumlndin eftir thorn viacute hvert straumur innflytjenda liggur bull Loumlnd meeth langri hefeth fyrir innflytjendum tengt atvinnuliacutefi og
efnahag ogeetha nyacutelenduhefeth (td Austurriacuteki Belgiacutea Bretland Danmoumlrk Frakkland THORNyacute skaland Luacutexemborg Holland Sviacutethornjoacuteeth og Sviss)
bull Loumlnd thorn ar sem innflytjendur eru tiltoumllulega nyacutelegt fyrirbaeligri fraacute siacuteethustu aacuteratugum 20 aldar svo sem Finnland Iacutesland og Noregur eetha loumlnd sem straumur foacutelks laacute aacuteethur fraacute svo sem Kyacutepur Grikkland Iacutetaliacutea Malta Portuacutegal og Spaacutenn
bull Nyacute ESB-riacuteki svo sem Teacutekkland Eistland Ungverjaland Lettland Lithaacuteen og Poacutelland sem taka aethallega aacute moacuteti haeliglisleitendum eetha floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og innflytjendum fraacute loumlndum goumlmlu Soveacutetriacutekjanna
26
Innflytjendur sem sest hafa aeth iacute Evroacutepu eiga aeligttir aeth rekja til yacutemissa landa en thorn eim maacute skipta iacute thorn rjaacute meginflokka fyrrum iacutebuacutea Evroacutepusambandsins (ESB) Evroacutepska efnahagssvaeligethisins (EES) eetha Sviss haeliglisleitendur floacutettamenn og fyrrum iacutebuacutea Norethur-Afriacuteku sem og fyrrum iacutebuacutea annarra landa Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi eftir loumlndum sums staethar er thornaeth um 1 (td iacute Poacutellandi og Lithaacuteen) og annars staethar eru um 40 iacutebuacuteanna af innflytjendaaeligttum (td iacute Luacutexemborg) Erfitt er aeth bera saman goumlgn fraacute thornessum loumlndum vegna - Oacuteliacutekra skilgreininga aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo - Mismunandi reglna um veitingu riacutekisborgarareacutettar - THORNeirrar staethreyndar aeth goumlgn eiga yacute mist vieth um stoumlethuna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu eetha hvort tveggja - Mismunandi er aacute hvaetha aacutersgrundvelli gagnasoumlfnun hefur farieth fram (2005 eetha 2006 eetha 2007) Aeth teknu tilliti til thorn essara atrietha thorn aacute maacute sjaacute aacute toumlflu 1 aeth iacute flestum landanna eru 6ndash20 allra iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum Tafla 1 Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum (upplyacutesingarnar eru byggethar aacute svaeligethisskyacuterslum aacuterin 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt 20
Danmoumlrk Belgiacutea Austurriacuteki Luacutexemborg Finnland Grikkland Bretland Sviss Lithaacuteen Iacutesland (England)
Malta Iacutetaliacutea Eistland
Portuacutegal Kyacutepur Frakkland
Poacutelland Noregur Holland
Teacutekkland Spaacutenn Lettland
Ungverjaland Sviacutethornjoacuteeth
THORNyacuteskaland yfir 40
Mjoumlg mismunandi er eftir loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum hve moumlrg tungumaacutel eru toumllueth af nemendum af innflytjendaaeligttum og fjoumllskyldum
27
thorneirra iacute sumum landanna eru toumllueth allt fraacute aacutetjaacuten og upp iacute hundraeth tungumaacutel Haacutett hlutfall thornjoacuteeth arinnar er af innflytjendaaeligttum ndash iacute sumum loumlndumsveitarfeacuteloumlgum er meira en helmingur iacutebuacutea fraacute loumlndum utan Evroacutepu (td iacute Tyrklandi Iacuterak Soacutemaliacuteu Ruacutesslandi Pakistan Brasiliacuteu Uacutekraiacutenu Marokkoacute ofl) Iacute sumum loumlndum svo sem Sviacutethornjoacuteeth var staethan thorn annig aeth fram aacute aacutettunda aacuteratug liethinnar aldar og iacute oumlethrum loumlndum allt fram til 1990 var meirihluti innflytjenda iacute Evroacutepu foacutelk sem fluttist thornangaeth af efnahagsaacutestaeligethum iacute leit aeth betri starfs- og liacutefsskilyrethum Aacute tiacuteunda aacuteratugnum fjoumllgaethi mjoumlg floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og foacutelki fraacute Austur-Evroacutepu og fyrrum Soveacutetriacutekjunum Goumlgn um thornetta eru mismunandi eftir loumlndum en staethreyndin er suacute aeth innflytjendum sem koma til Evroacutepu af feacutelagslegum og efnahagslegum aacutestaeligethum fer nuacute fjoumllgandi Aeth thorn essu stuethla einnig frjaacutelsir flutningar Evroacutepubuacutea milli ESB-landanna
22 Goumlgn um innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute moumlrgum thorneirra landa sem thornaacutett toacuteku iacute verkefninu kom fram aeth skortur er aacute goumlgnum um nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Aacutebyrgetharsvieth yacute missa stjoacuternsyacuteslustofnana eru mismunandi og goumlgnum er ekki safnaeth aacute samraeligmdan haacutett Aethrar aacutestaeligethur liggja einnig aeth baki thornessum gagnaskorti Iacute sumum loumlndum heldur hieth opinbera ekki saman toumllfraeligethilegum upplyacutesingum um upprunalegt thornjoacuteeth erni foacutelks heldur einungis um riacutekisborgarareacutett thorness og faeligethingarstaeth aacute thorn eim forsendum aeth vinnsla persoacutenulegra gagna thornar sem fram kemur kynthornaacutettur thornjoacuteetherni foumltlun eetha truacute seacute boumlnnueth Iacute oumlethrum loumlndum fer ekki fram nein skipuloumlgeth gagnasoumlfnun um nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum hvorki innan sveitarfeacutelaga neacute aacute landsviacutesu Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru svo faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum aeth hvorki er nauethsynlegt neacute vietheigandi aeth skraacute upplyacutesingar um thornaeth Skynsamlegustu og hagkvaeligmustu leiethina til aeth faacute aethgang aeth goumlgnum er aeth finna iacute skoacutelunum ndash thorn ar eru boumlrnin Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er sliacutekum goumlgnum haldieth saman en ekki er haeliggt aeth reietha sig aacute toumllfraeligethilegar upplyacutesingar aacute landsviacutesu
28
Uacutet fraacute goumlgnum sem seacuterfraeligethingarnir soumlfnuethu innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu maacute sjaacute aeth hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi iacute loumlndum Evroacutepu og einnig mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelag ogeetha skoacutela iacute sama landinu Iacutetrekaeth skal aeth erfitt er aeth bera saman goumlgn hinna yacute msu landa vegna thorn ess hve hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint aacute marga vegu og einnig vegna thorn ess aeth goumlgnin viacutesa yacutemist til aethstaeligethna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu ndash eetha hvort tveggja Aeth teknu tilliti til thorness thornaacute maacute sjaacute aacute toumlflu 2 aeth iacute flestum landanna er hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum aacute bilinu 6ndash20 allra nemenda aacute skoacutelaskyldualdri (iacute Luacutexemborg er thornaeth ruacutemlega 38) Tafla 2 Hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum (gildir um nemendur aacute skoacutelaskyldualdri innan sveitarfeacutelaga skoacutelaaacuterieth 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt20
Finnland Lithaacuteen Malta Portuacutegal Poacutelland Teacutekkland Ungverjaland
Belgiacutea Danmoumlrk Grikkland Iacutesland Iacutetaliacutea Kyacutepur Noregur Spaacutenn
Austurriacuteki Bretland (England) Eistland Frakkland Holland Lettland Sviacutethornjoacuteeth
Luacutexemborg Sviss THORNyacuteskaland
Aacute Iacutetaliacuteu eru goumlgnin fraacute skoacutelaaacuterinu 20072008
Samkvaeligmt goumlgnunum er fjoumlldi og hlutfall fjoumllskyldnanemenda af innflytjendaaeligttum mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelaga iacute sama landinu oft af landfraeligethilegum aacutestaeligethum og vegna mismunandi staeligrethar sveitarfeacutelaga Flestar fjoumllskyldur af innflytjendaaeligttum buacutea iacute stoacuterborgum eetha iacute uacutethverfum stoacuterborga vegna betri atvinnu- og naacutemsmoumlguleika iacute thorneacutettbyacute li THORN ar af leiethandi getur fjoumlldi innfluttra nemenda iacute houmlfuethborgum (td Amsterdam Athornenu Brussel Lissabon London Madriacuted Pariacutes osfrv) verieth tvoumlfalt eetha thornrefalt meiri en hlutfallieth aacute landsviacutesu segir til um THORNar sem ekki eru til goumlgn um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute oumlllum thorn eim loumlndum sem toacuteku thorn aacutett iacute thornessari
29
rannsoacutekn thornaacute loumlgethu sum thorneirra til aethrar upplyacutesingar sem voru yacutemist aacute landsviacutesu ogeetha svaeligethis- eetha staethbundnar Sum loumlnd (td Austurriacuteki Holland Iacutetaliacutea Kyacutepur Lithaacuteen Luacutexemborg Spaacutenn Sviss THORNyacuteskaland) loumlgethu fram goumlgn sem voru baeligethi aacute landsviacutesu og svaeligethis- eetha staethbundin Oumlnnur loumlnd (td Belgiacutea Finnland Frakkland og Grikkland) loumlgethu fram goumlgn sem voru svaeligethis- eetha staethbundin eetha fengin fraacute skoacutelum Iacute oumlethrum tilvikum (td iacute Teacutekklandi Portuacutegal og Bretlandi) voru goumlgnin sem baacuterust aacute landsviacutesu Goumlgnin sem seacuterfraeligethingarnir toacuteku saman iacute viethkomandi loumlndum eiga yacutemist vieth um heildarfjoumllda og hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir aacute landsviacutesu ogeetha innan tiltekinna svaeligetha eetha tiltekins fjoumllda og hlutfalls iacute sveitarfeacuteloumlgum ogeetha skoacutelum THORN ar ef leiethandi er erfitt aeth bera thornessi goumlgn saman og setja niethurstoumlethur fram iacute toumlfluformi Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum er aeth finna iacute skyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thorn ar sem fjallaeth er um thornetta verkefni Samkvaeligmt ofangreindum upplyacutesingum syacutena thornessar skyacuterslur verulegt oacutesamraeligmi varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum hlutfall thorneirra sem faacute seacuterkennslu er yacutemist of haacutett eetha of laacutegt THORNetta hefur verieth mikieth vandamaacutel iacute yfir thornrjaacutetiacuteu aacuter iacute sumum landanna til daeligmis iacute Bretlandi Aacute aacutettunda aacuteratugnum var ljoacutest aeth allt of moumlrg boumlrn sem flutt houmlfethu thornangaeth fraacute Karabiacutesku eyjunum voru sett iacute seacuterskoacutela Annars staethar (td iacute Belgiacuteu Danmoumlrku Finnlandi Noregi og Sviacutethornjoacuteeth) kemur fram aeth iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum seacuteu hlutfallslega fleiri nemendur af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu og thorn eim fari fjoumllgandi eftir thorn viacute sem ofar dregur iacute skoacutelakerfinu (vieth lok grunnskoacutela og byrjun framhaldsskoacutela) Rannsoacutekn sem gereth var iacute Oacutesloacute aacuterieth 1998 syacutendi aeth hlutfallslega of margir nemendur af innflytjendaaeligttum fengu seacuterkennslu af yacutemsu tagi (Nordahl og Oslashverland 1998) Iacute seacuterskoacutelum er hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir auk thorness haeligrra en nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru iacutebuacutear dvalarlandsins ndash og thorn ar af leiethandi er hlutfallieth oumlfugt iacute almennum skoacutelum Iacute skyacuterslunni fraacute Sviss kemur fram aeth thorn etta haacutea hlutfall hafi stoumlethugt farieth vaxandi aacute siacuteethustu tuttugu aacuterum og aeth meethalaukning innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum seacute miklu meiri en heildaraukning innflytjendanemenda sem stunda naacutem iacute grunnskoacutelum
30
THORNversoumlgn virethist koma upp thorn egar toumllfraeligethilegar upplyacutesingar fraacute sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum (td iacute Austurriacuteki Finnlandi og Grikklandi) eru skoethaethar Fram kemur aeth iacute sumum skoacutelum seacuteu fleiri nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum heldur en nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem ekki eru af innflytjendaaeligttum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum virethast aethstaeligethur vera aacute hinn veginn Hugsanleg skyacutering eins og fram kemur kann aeth vera suacute aeth tilviljun ein raacuteethi thornviacute hve margir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stundi naacutem iacute hverjum skoacutela Annar moumlguleiki er aeth iacute sumum skoacutelum seacute aacuterangur nemenda metinn aacute skilvirkari haacutett en annars staethar Iacute oumlethrum skyacuterslum er loumlgeth aacutehersla aacute aeth aukieth framboeth aacute seacuterdeildum og vaxandi fjoumlldi seacutermenntaeths starfsfoacutelks hafi aacutehrif aacute eftirspurn eftir thornessari thornjoacutenustu ndash ef thorn joacutenustan er til staethar hafi kennarar tilhneigingu til aeth nyacuteta seacuter hana einkum ef thorneir faacute enga aethra aethstoeth Aeth lokum er saacute moumlguleiki fyrir hendi aeth iacute sumum skoacutelum seacute talieth aeth nemendur af innflytjendaaeligttum kunni aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir thornegar raunin er suacute aeth einungis er um samskipta- og tungumaacutelaerfiethleika aeth raeligetha Of haacutett hlutfall thornessara nemenda maacute oft rekja til tungumaacutelaerfiethleika og skorts aacute lestrarkunnaacutettu (en einnig annarra thornaacutetta) Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei reacutetta greiningu vegna thorn ess aeth talieth er aeth erfiethleika iacute naacutemi og tali lestri og stafsetningu stafi af thornviacute aeth thorneir kunni ekki tungumaacutel dvalarlandsins Meginvandinn virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thorn urfa aacute tungumaacutelakennslu aeth halda og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Nyacuteleg rannsoacutekn var gereth iacute Bretlandi aacute oumlllum nemendum sem stunda naacutem iacute riacutekisreknum skoacutelum iacute landinu (um 65 milljoacutenum nemenda) og thornar var niethurstaethan mun floacuteknari (Lindsay Pather og Strand 2006) Iacute stuttu maacuteli sagt thorn aacute var mjoumlg floacutekieth hve mismunandi thorn eir nemendur voru sem tilheyrethu tilteknum thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepi og voru sagethir vera meeth einhverjar seacuterkennsluthornarfir eetha tiltekna gereth seacuterthornarfa Nokkrar niethurstoumlethur teljast mikilvaeliggar Iacute fyrsta lagi syacutendi rannsoacuteknin aeth verulegur munur var aacute yacute msum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum hvaeth varethar feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika Til daeligmis hafethi 141 hviacutetra breskra nemenda thornoumlrf fyrir friacutea maacuteltiacuteeth iacute skoacutelanum (skv stuethningsaacuteaeligtlun iacute skoacutelum fyrir boumlrn sem buacutea vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur notaeth sem viacutesbendir um faacutetaeligkt) en 30 svartra nemenda fraacute Karabiacutesku eyjunum og 438 svartra nemenda fraacute Afriacuteku
31
Auk feacutelagslegra og efnahagslegra erfiethleika kynferethis og aldurs kom iacute oumlethru lagi yacute mislegt forvitnilegt iacute ljoacutes varethandi thornaeth hvort nemendur sem tilheyrethu yacutemsum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum vaeligru liacuteklegir til aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute samanburethi vieth liacutekurnar aacute thorn viacute aeth hviacutetir breskir nemendur vaeligru meeth seacuterkennsluthornarfir thorn aacute var hlutfall svartra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir ekki mjoumlg fraacutebrugethieth Svartir nemendur fraacute Karabiacutesku eyjunum voru thorn oacute 15 sinnum liacuteklegri til aeth vera meeth hegethunarvanda eetha tilfinningaleg og feacutelagsleg vandamaacutel Nemendur sem aacutettu aeligttir aeth rekja til Pakistan og Bangladesh voru ekki eins liacuteklegir og breskir nemendur til aeth vera meeth yacutemis s konar seacuterkennsluthornarfir THORN oacute voru um 25 sinnum meiri liacutekur aacute thorn viacute aeth thornessir nemendur einkum thorneir sem voru af pakistoumlnskum aeligttum vaeligru sjoacuten-eetha heyrnarskertir og aeligttu vieth alvarlega og margthornaeligtta naacutemserfiethleika aeth striacuteetha
23 Naacutemsuacuterraeligethi Vegna aukins straums innflytjenda til Evroacutepu er samkvaeligmt skyacuterslunum suacute skoethun viacuteethast hvar riacutekjandi aeth efla beri samthornaeligttingarstefnu sem grundvallast aacute mannreacutettindum og joumlfnum taeligkifaeligrum Meeth oumlethrum orethum sagt er thorn etta stefnan varethandi yacutemis uacuterraeligethi sem innflytjendum standa til boetha einkum vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins faacute vinnu og aethlagast aethstaeligethum Meethal sliacutekra uacuterraeligetha eru tungumaacutelanaacutemskeieth naacutems- og starfsthornjaacutelfun betri menntunarmoumlguleikar og betri feacutelagslegar aethstaeligethur fyrir stuacutelkurkonur aethloumlgun aeth aethstaeligethum og umhverfi buacuteseta iacute fjoumllmenningarlegu samfeacutelagi og aukin faeligrni iacute thornvermenningarlegum samskiptum aethloumlgun meeth thornaacutetttoumlku iacute iacutethornroacutettum osfrv Innan ramma almennrar stefnu iacute menntamaacutelum hafa thornviacute nemendur af innflytjendaaeligttum iacute flestum Evroacutepuloumlndunum sama reacutett aacute aeth stunda naacutem iacute leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela og aethrir nemendur iacute dvalarlandinu Meeth oumlethrum orethum thorn aacute gilda soumlmu loumlg og reglur um alla nemendur einnig innflytjendanemendur Samkvaeligmt almennri stefnu iacute menntamaacutelum kemur skyacutert fram iacute skyacuterslunum aeth thorn au uacuterraeligethi sem boethin eru nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standi einnig innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha THORN annig aeth samkvaeligmt menntaloumlggjoumlf og regluverki flestra landa Evroacutepu eiga innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir reacutett aacute sams konar seacuterkennslu og soumlmu naacutemsuacuterraeligethum og thorn joacutenustu aacute landsviacutesuinnan sveitarfeacutelaga og aethrir 32
nemendur iacute dvalarlandinu Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacute soumlmu thorn joacutenustu og aethrir nemendur iacute flestum thorneim loumlndum sem fjallaeth er um heacuter Auk thorness eiga thorneir reacutett aacute viethboacutetaruacuterraeligethum sem eru af tvennum toga annars vegar aeligtlueth nemendum af innflytjendaaeligttum og hins vegar nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute baacuteethum tilvikum er boethieth upp aacute yacute miss konar uacuterraeligethi aacute lands- eetha svaeligethisviacutesu eetha jafnvel innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter aacute eftir er gereth grein fyrir thornviacute hvers konar uacuterraeligethi um er aeth raeligetha iacute hvorum flokki fyrir sig 231 Uacuterraeligethi fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum - Seacuterstoumlk moacutettoumlkudeild er innan sveitarfeacutelags eetha jafnvel skoacutela til aeth taka aacute moacuteti nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins - Undirbuacutenings- eetha moacutettoumlkubekkir fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum eru yfirleitt aeligtlaethir thorn eim sem eru nyacutekomnir til landsins og thorn eim sem kunna ekki tungumaacutelieth sem thorn ar er talaeth Nemendur kynnast menningu landsins og faacute seacuterstaka kennslu iacute tungumaacutelinu iacute allt aeth toacutelf maacutenuethi Aeth thornviacute loknu halda thorneir aacutefram iacute thornviacute naacutemi sem hentar thorneim best - Athvarf fyrir innflytjendur aeligtlaeth foacutelki sem saeligkir um landvistarleyfi og floacutettamoumlnnum THORNar eru einnig skoacutelar fyrir boumlrn thorneirra - Koumlnnun aacute tungumaacutelakunnaacutettu allra tviacutetyngdra nemenda sem eru aeth hefja skoacutelagoumlngu til aeth meta faeligrni thorneirra iacute tungumaacuteli dvalarlandsins og laga kennslu aeth niethurstoumlethum hennar - Iacutetarleg tungumaacutelanaacutemskeieth thorn ar sem foacutelk getur laeligrt tungumaacutel dvalarlandsins - Seacuterfraeligethisetur aacute sviethi fjoumllmenningar venjulega er einum skoacutela iacute hverju sveitarfeacutelagi aeligtlaeth aeth taka aacute moacuteti nemendum af innflytjendaaeligttum - Menningartuacutelkar yfirleitt kennarar sem tala moacuteethurmaacutel nemenda og koma aacute menningartengslum milli innflytjendafjoumllskyldna og skoacutelasamfeacutelagsins - Aethstoeth vieth heimavinnu nemendur geta fengieth aethstoeth vieth heimavinnu eftir aeth skoacutela lyacutekur aacute daginn
33
- Stuethningskennsla nemendur eiga kost aacute einkakennslu og stuethningi iacute minni hoacutepum - Aethstoetharfoacutelk iacute skoacutelum er iacute sumum tilvikum af innflytjendaaeligttum og talar moacuteethurmaacutel nemanda - Tuacutelkathornjoacutenusta stendur til boetha thornegar starfsfoacutelk skoacutela og foreldrar af innflytjendaaeligttum thornurfa aeth raeligetha saman - THORNvermenningarleg aacuteaeligtlun fyrir oumlll boumlrn fer fram aacute oumlllum skoacutelastigum iacute thorn viacute skyni aeth thorn roska feacutelagslega vitsmunalega og tilfinningalega haeligfni tungumaacutelavitund og tal- og samskiptafaeligrni - Miethlun upplyacutesinga til foreldra um skoacutela og skoacutelastarf upplyacutesingabaeligklingar eru yfirleitt thornyacute ddir aacute yacute mis tungumaacutel (fyrst og fremst thornau erlendu tungumaacutel sem algengust eru) - Viethboacutetarstuethningur iacute kennslustarfi efni sem notaeth er vieth thornvermenningarlega kennslu naacutems- og starfsraacuteethgjoumlf vinnsla og notkun boacuteka og naacutemsefnis sem lagaeth er aeth thorn oumlrfum nemenda gagnvirkt efni aacute netinu osfrv - Grunn- og framhaldsnaacutem kennara aacute sviethi fjoumllmenningar Iacute skyacuterslunum er vakin athygli aacute uacuterraeligethum sem stuethla aeth thornviacute aeth styrkja sjaacutelfsmynd nemenda og aethstandenda thorn eirra og efla naacutemsaacutehuga thorneirra Iacute sumum landanna hefur aethstoeth og kennsla aacute moacuteethurmaacuteli verieth loumlgleidd aacute leikskoacutela- grunnskoacutela- og framhaldsskoacutelastigi THORNaeth var gert iacute kjoumllfar rannsoacuteknar sem syacutendi aeth kennsla aacute moacuteethurmaacuteli baeligtir frammistoumlethu og naacutemsaacuterangur nemenda einkum aacute yngri skoacutelastigum Auk thorn ess geta nemendur fengieth kennslu iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef nauethsyn krefur Markmiethieth er aeth stuethla aeth thornviacute aeth nemendur oumlethlist meiri sjaacutelfsvirethingu og thorn roskist sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth fjoumllmenningarlega sjaacutelfsmynd THORNoacute aeth loumlgeth seacute aacutehersla aacute hve jaacutekvaeligtt seacute aeth nemendum seacute kennt aacute tveimur tungumaacutelum er einnig bent aacute aeth starfshaeligttir aacute thornessu sviethi samraeligmist ekki alltaf hinum lagalegu skuldbindingum og aeth hlutirnir seacuteu framkvaeligmdir aacute mismunandi haacutett iacute sveitarfeacuteloumlgum og svaeligethum iacute sama landinu
34
232 Uacuterraeligethi fyrir nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Auk thorn eirra uacuterraeligetha sem greint er fraacute heacuter fyrir ofan thorn aacute stendur nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum til boetha aeth faacute meiri thornjoacutenustu eftir thornoumlrfum Yfirleitt er um sams konar thornjoacutenustu aeth raeligetha og aethrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute og huacuten felst ma iacute eftirfarandi - Nemendur stuethningskenns
stunda lu hjaacute seacuter
naacutem kennara
iacute almennum iacute skoacutelastofunni
bekkjum og faacute
- Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum og faacute stuethningskennslu hjaacute seacuterkennara aacute tilteknu tiacutemabili utan skoacutelastofunnar - Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum en thorneir stunda einnig naacutem iacute minni hoacutepum hjaacute seacuterkennara til lengri eetha skemmri tiacutema - Nemandinn og kennari hans geta fengieth aethstoeth stuethningsthornjoacutenustu aacute vegum sveitarfeacutelags eetha hjaacute oumlethrum seacuterfraeligethingum - Gereth er einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir nemendur - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterbekkjum aeth hluta til eetha oumlllu leyti iacute almennum skoacutelum - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterskoacutelum Helsta vandamaacutelieth er og thornaeth kemur skyacutert fram iacute flestum skyacuterslunum aeth thornessar aethferethir aethgerethir eetha uacuterraeligethi beinast annaethhvort aeth thornviacute aeth nemendur seacuteu bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquomeeth seacuterkennsluthornarfirldquo Ekki er um margar aethferethir eetha leiethir aeth raeligetha thorn ar sem faeligrni og seacuterfraeligethikunnaacutetta aacute baacuteethum sviethum fara saman og tryggja aeth aethgerethir sem gripieth er til seacuteu til stuethnings og uppfylli allar thornarfir nemandans THORNjoacutenustuveitur skoacutelar kennarar og seacuterfraeligethingar hafa yfirleitt litla reynslu hvaeth varethar nemendur af innflytjendaaeligttum Enn faeligrri buacutea yfir faeligrni sem tekur til beggja thornaacutetta thorne thornegar nemendur eru baeligethi af innflytjendaaeligttum og meeth seacuterkennsluthornarfir Vinna thorn arf iacute auknum maeligli aeth thorn viacute aeth efla faeligrni og starfsaethferethir sem tryggja stuethning thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og erlendan uppruna nemanda aeth raeligetha
35
233 Aacutebyrg thornjoacutenusta Yacutemiss konar thorn joacutenusta er iacute boethi fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORNaeth sem thorn essi thornjoacutenusta veitir er iacute samraeligmi vieth riacutekjandi stjoacuternmaacutela- og stjoacuternsyacuteslukerfi hvort sem um miethstyacuteringu eetha valddreifingu er aeth raeligetha sem og menntakerfieth iacute viethkomandi loumlndum Viacuteethast hvar er aacutebyrgethin hjaacute menntamaacutelaraacuteethuneyti sem skilgreinir almenn markmieth menntastefnu og skoacutelastarfs iacute viethkomandi landi metur niethurstoumlethur og stuethlar aeth auknum gaeligethum aacute thornessu sviethi Sums staethar fer thorn etta starf fram iacute samvinnu vieth oumlnnur raacuteethuneyti (td raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni innflytjenda og aethloumlgun thorneirra) Vegna thorn ess hve menntakerfieth er valddreift iacute yacute msum loumlndum er aacutebyrgethinni dreift meeth hliethsjoacuten af thorn eirri meginreglu aeth viethkomandi raacuteethuneyti setji fram markmieth aacute sviethi menntamaacutela iacute landinu Stjoacuternvoumlld sveitarfeacuteloumlg og skoacutelar skulu aftur aacute moacuteti tryggja aeth skoacutelastarfieth fari fram samkvaeligmt lagarammanum og aeth markmiethasetningu seacute fylgt Viacuteethast hvar er tilgreint iacute naacutemsefnisleiethbeiningum og aethalnaacutemskraacute hvaetha gildi skulu houmlfeth iacute heiethri hvar aacutebyrgetharskyldan liggur og hver naacutemsmarkmiethin eru Innan thornessa ramma gerir hvert sveitarfeacutelag eetha skoacuteli siacutena aacuteaeligtlun um kerfieth aacute viethkomandi staeth Yfirleitt er hverjum skoacutela frjaacutelst aeth skipuleggja aacute hvern haacutett raacuteethgert er aeth naacute settum markmiethum og haeliggt er aeth framfylgja naacutemskraacutenni aacute yacutemsa vegu Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og stofnana af yacute msum toga koma aeth naacutemi og stuethningi sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir stendur til boetha aacute landsviacutesu og innan sveitarfeacutelaga Yfirleitt er um aeth raeligetha
bull Riacutekisstofnanir aacute sviethi menntamaacutela bull Riacutekisstofnanir sem vinna aeth umboacutetum iacute skoacutelakerfinu bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth seacuterkennslumaacutel bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth maacutelefni seacuterskoacutela bull Haacuteskoacutela (td kennaradeildir) bull Landssamtoumlk thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa bull Heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustumiethstoumlethvar bull Greiningar- mats- og raacuteethgjafarmiethstoumlethvar
36
bull Naacutemsgagnastofnanir bull Stuethningsmiethstoumlethvar bull Naacutemsraacuteethgjoumlf og saacutelfraeligethithornjoacutenustu bull Samstarf skoacutela velferetharstofnana og goacuteethgerethasamtaka
sveitarfeacutelaga osfrv bull Endurhaeligfingarstoumlethvar bull Fjoumllmenningarsetur bull Truacutefeacuteloumlg
Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum thorn ar sem margir nemendur eru af innflytjendaaeligttum starfa seacuterstakir verkefnastjoacuterar sem skipuleggja naacutemieth fyrir thorn essa nemendur Annars staethar eru seacuterstoumlk teymi seacuterfraeligethinga aacute sviethi fjoumllmenningarlegs naacutems aeth stoumlrfum fraacute yacutemsum skoacutelastigum leik- og forskoacutelastigi grunnskoacutelastigi eetha aethilar sem starfa vieth starfsthornjaacutelfun og fullorethinsfraeligethslu THORNessi teymi vinna aeth thornviacute aeth byggja upp stuethningsleiethir sem baeligta thornroska - og menntunarskilyrethi innflytjendanemenda meeth siacutemenntun aeth leietharljoacutesi Iacute stoacuterborgum thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda byacuter eru oft bara nokkrir skoacutelar sem taka aacute moacuteti boumlrnum thorn eirra hvaethanaeligva aeth uacuter borginni THORNar af leiethandi eru yfir 80 nemenda af innflytjendaaeligttum iacute aetheins faacuteeinum skoacutelum THORNviacute er haeligtt vieth aeth til verethi seacuterstoumlk innflytjendagettoacute Daeligmi um leieth til aeth forethast sliacuteka thorn roacuteun er aeth finna iacute Danmoumlrku thornar sem loumlggjoumlfin leyfir aeth nemendur af erlendu thornjoacuteeth erni stundi naacutem iacute skoacutelum utan eigin hverfis 234 Samstarf thornjoacutenustuaethila Iacute oumlllum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth allir thornjoacutenustuaethilar skoacutelastig og aethilar innan stjoacuternsyacuteslu menntamaacutela vinni saman aeth maacutelefnum sem varetha naacutem nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Litieth er aacute virkt samstarf milli menntakerfisins og heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustunnar milli deilda sem starfa aeth aeligskulyacuteethsmaacutelum maacutelefnum leikskoacutela velferetharmaacutelum barna heilbrigethisthornjoacutenustu feacutelagsthornjoacutenustu osfrv sem grundvallarforsendu Iacute raun virethist sem skortur aacute samvinnu milli viethkomandi thornjoacutenustuaeth ila seacute thornaeth sem viacuteetha um loumlnd stendur helst iacute vegi fyrir thorn viacute aeth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum geti stundaeth naacutem meeth skilvirkum haeligtti
37
235 THORNaacutetttaka foreldra og miethlun upplyacutesinga til thorneirra Hvaeth varethar upplyacutesingamiethlun til foreldra og thorn aacutetttoumlku thorn eirra er mismunandi aethferethum beitt iacute Evroacutepuloumlndunum vieth aeth koma nemendum af innflytjendaaeligttum og aethstandendum thorneirra til aethstoethar vieth innritun iacute skoacutela og aethloumlgun aeth skoacutelakerfinu og vieth upplyacutesingaoumlflun um hvaeth thornar er iacute boethi Liacutetil aacutehersla hefur verieth loumlgeth aacute naacutemsuacuterraeligethi fyrir foreldra innflytjendabarna heldur hefur meginaacuteherslan verieth loumlgeth aacute upplyacutesingamiethlun Iacute thorn viacute tilliti er afar mismunandi aethferethum beitt milli landa sveitarfeacutelaga og jafnvel skoacutela iacute sama landinu til aeth faacute foreldra til thornaacutetttoumlku Meethal uacuterraeligetha iacute boethi er - Efni iacute rituethu maacuteli eetha aacute geisladiskum aacute yacutemsum tungumaacutelum (fyrst og fremst thorneim tungumaacutelum sem algengust eru) um menntakerfieth iacute heild sinni einnig seacuterkennslukerfieth thornaacute thornjoacutenustu sem er iacute boethi naacutemskraacutena osfrv - Skipulagethir kynningardagar innan sveitarfeacutelags eetha iacute skoacutelum thornar sem upplyacutesingar eru veittar meeth aethstoeth tuacutelka um menntakerfieth thornjoacutenustu sem nemendum af innflytjendaaeligttum er veitt naacutemskraacutena osfrv - Tuacutelkathornjoacutenusta vieth samskipti milli heimilis og skoacutela og stundum einnig aacute foreldrafundum iacute skoacutelanum Ef thorn oumlrf krefur er einnig boethieth upp aacute tuacutelkathornjoacutenustu aacute seacuterstoumlkum kynningarfundum fyrir fjoumllskyldur sem nyacutekomnar eru til viethkomandi landa thorn ar sem thorn eim eru kynnt reacutettindi siacuten varethandi skoacutelagoumlngu og gereth er grein fyrir thorneim grunngildum sem almenn naacutemskraacute byggist aacute - Kennarar eetha aethstoetharfoacutelk sem talar moacuteethurmaacutel innflytjenda og veitir thorneim aethstoeth - Fundir hjaacute feacutelagasamtoumlkum sem sinna innflytjendafjoumllskyldum thornar sem haeliggt er aeth faacute upplyacutesingar og svoumlr vieth spurningum aacuteethur en skoacutelaganga hefst og aacute meeth boumlrnin eru aacute skoacutelaskyldualdri - Naacutemskeieth til aeth laeligra tungumaacutelieth sem talaeth er iacute dvalarladinu - Iacute sumum tilvikum hafa foreldrasamtoumlk samband vieth foreldra barna af innflytjendaaeligttum Iacute flestum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth skoacutelinn og fjoumllskyldan vinni saman aeth thorn viacute aeth barnieth aethlagist skoacutelasamfeacutelaginu aacute sem farsaeliglastan haacutett Einnig er bent aacute aeth thornetta 38
taki langan tiacutema og vinna thornurfi betur aeth thornviacute aeth foreldrar verethi virkir iacute skoacutelastarfinu 236 Fjaacutermoumlgnun thornjoacutenustu Erfitt er aeth gera naacutekvaeligma grein fyrir kostnaethi vegna uacuterraeligetha sem innflytjendanemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og fjoumllskyldum thorneirra stendur til boetha Aacutestaeligethan er fyrst og fremst suacute aeth viacuteethast hvar standa sliacutek uacuterraeligethi oumlllum nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha aacuten tillits til thornjoacuteeth ernis eetha aethstaeligethna Menntamaacutelaraacuteethuneyti og oumlnnur raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni sem luacuteta aeth aethloumlgun og skoacutelagoumlngu innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir leggja fram fjaacutermagn til aeth standa straum af viethboacutetarstarfsemi og verkefnum sem thornviacute tengjast Yfirleitt eru raacuteethamenn aacute staethnum og skoacutelarnir faeligrastir um aeth forgangsraetha og faacute fjaacuterveitingar fraacute stjoacuternvoumlldum til aeth haeliggt seacute aeth veita alla nauethsynlega thornjoacutenustu ndash meeth aacutekveethnu uacutetgjaldathornaki Viethboacutetarfeacute er siacuteethan fengieth til aeth standa straum af aethloumlgunarstarfi og aacuteaeligtlunum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter erfiethleikum iacute tengslum vieth naacutem og tungumaacutelakunnaacutettu THORNessum fjaacutermunum er meethal annars varieth til undirbuacuteningskennslu leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela uacuterraeligetha vegna seacuterthornarfa tungumaacutelanaacutemskeietha og moacuteethurmaacutelskennslu Einnig er thorn eim varieth til verkefna iacute grunn- og framhaldsskoacutelum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum nyacutekominna nemenda verkefna sem luacuteta aeth thorn aacutetttoumlku foreldra raacuteethstafana vegna tilfaeligrslu nemenda milli skoacutelastiga skilyretha sem tungumaacutelakennarar veretha aeth uppfylla aethgeretha til aeth fylgjast meeth og draga uacuter miklu og oacutetiacutemabaeligru brottfalli nemenda uacuter skoacutela osfrv Nyacutett kerfi sem innleitt hefur verieth iacute nokkrum sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Hollandi) hin svokallaetha bdquoeinstaklingsmiethaetha fjaacuterveitingldquo virethist skila aacuterangri thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Hugmyndin aeth baki thorn essu kerfi er aeth iacute staeth eins konar skoumlmmtunarkerfis komi kerfi thorn ar sem fjaacuterveitingu er beint til thorness einstaklings sem thornarf aacute henni aeth halda meeth oumlethrum orethum svokallaeth thornarfakerfi Fjaacuterveitingin fylgir nemendum iacute thornann skoacutela sem thorneir velja seacuter eetha aeligtla seacuter aeth stunda naacutem iacute Iacute oumlethrum skyacuterslum er thornarfakerfieth harethlega gagnryacutent Sumir houmlfundar (td Bleidick Rath og Schuck 1995) vitna iacute bdquoeyrnamerktar fjaacuterveitingarldquo sem vandamaacutel skoacutelar faacutei aetheins fjaacutermagn til aeth leysa uacuter erfiethum aethstaeligethum (svo sem auknum fjoumllda innflytjenda) ef tiltekieth er hvaetha nemendur eru meeth fraacutevik iacute naacutemi foumltlun eetha seacuterkennsluthornarfir
39
Iacute sumum kantoacutenum iacute Sviss hefur oumlethruviacutesi fjaacuterveitingakerfi verieth innleitt iacute staeth thorn ess aeth einstakir nemendur seacuteu auethkenndir aacute ofangreindan haacutett faacute skoacutelarnir fjaacuterveitingu iacute samraeligmi vieth feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur nemenda Haeligsta fjaacuterveitingu faacute thorneir skoacutelar sem taka aacute moacuteti flestum innflytjendanemendum og staethsettir eru iacute hverfum thorn ar sem atvinnuleysi er riacutekjandi og fleiri en ein fjoumllskylda byacuter iacute soumlmu iacutebuacuteethinni Suacute viacutesitala sem liggur til grundvallar fjaacuterveitingum er byggeth aacute reynslu (Milic 1997 1998) Skoacutelum er iacute sjaacutelfsvald sett hvernig thorn eir verja viethboacutetarfjaacutermunum td er haeliggt aeth faeligkka nemendum iacute almennum bekkjum raacuteetha seacuterkennara til starfa eetha senda nemendur iacute seacuterkennslu Iacute sumum loumlndum er aacutegreiningur um hvort kennsla skuli fara fram aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Sumir seacuterfraeligethingar og rannsoacuteknaraethilar benda aacute thorn ann mikla kostnaeth sem fylgir thorn viacute aeth kennt seacute aacute tveimur tungumaacutelum og draga iacute efa aeth riacutekieth hafi lagalega skyldu til aeth skipuleggja sliacutekt Auk thorness er erfitt aeth tryggja reacutettindi nemanda til aeth faacute kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef yfir hundraeth tungumaacutel eru toumllueth iacute landinu Sumir seacuterfraeligethingar benda einnig aacute aeth kennara skorti menntun aacute thorn essu sviethi en aethrir segja aeth thorn oumlrf seacute fyrir einstaklingsbundnar leiethir thorn ar sem smaacutem saman skuli horfieth fraacute kennslu aacute moacuteethurmaacutelinu yfir iacute tungumaacutel dvalarlandsins Mikilvaeliggt er aeth greina aacute milli
bull Kennslu aacute moacuteethurmaacuteli sem fer fram aacute oumlethrum staeth en almennt naacutem
bull Uacutetskyacuteringa og aethstoethar aacute moacuteethurmaacuteli nemenda (td meeth aethstoeth tuacutelka) iacute tungumaacutelakennslu
bull Kennslu aacute tveimur tungumaacutelum iacute oumlllum naacutemsgreinum Sums staethar er ekki aetheins litieth til ofangreindrar umraeligethu um kennslu aacute tveim tungumaacutelum uacutet fraacute fjaacuterhagslegu sjoacutenarmiethi heldur snertir huacuten einnig thornaacute menntastefnu og hugmyndafraeligethi sem riacutekjandi thornjoacuteetharkennd byggir aacute Boethieth er upp aacute uacuterraeligethi af yacute msum gerethum og gaeligethum iacute viethkomandi loumlndum sem og innan sveitarfeacutelaga iacute sama landinu Samkvaeligmt skyacuterslunum eru aacutestaeligethur thorn ess af yacute msum toga stefna stjoacuternvalda iacute menntamaacutelum miethstyacutereth eetha dreifeth aacutebyrgeth aacute naacutemsuacuterraeligethum starfskraftar og fjaacutermagn samstarf thorn joacutenustuveitna og thornjoacutenustuaethila samraeligmd vinnubroumlgeth geta og aacutebyrgeth menntasamfeacutelagsins osfrv
40
24 Stuethningsaethferethir Meeth hliethsjoacuten af thorneim stuethningsaethferethum sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standa til boetha iacute viethkomandi loumlndum varpa skyacuterslurnar ljoacutesi aacute bryacutenustu verkefnin sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorneirra standa frammi fyrir en syacutena einnig hve goacuteethum aacuterangri thornessar aethferethir hafa skilaeth 241 Bryacutenustu verkefnin sem leysa thornarf innan skoacutelanna Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth yacute mislegt valdi thorn eim vandamaacutelum sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorn eirra standa frammi fyrir Iacute oumlllum skyacuterslunum er skyacutert tekieth fram aeth grunnmat aacute thornoumlrfum tviacutetyngdra nemenda seacute bryacutenasta verkefnieth sem leysa thorn arf innan skoacutelanna Niethurstoumlethur staethlaeths naacutemsmats ogeetha saacutelfraeligethiproacutefana virethast ekki vera mjoumlg aacutereiethanlegar og greina ekki haeligfni og getu nemenda aacute naacutekvaeligman haacutett Meginaacutestaeligetha thorn ess er suacute aeth thornessar aethferethir hafa verieth thornroacuteaethar og staethlaethar meeth tilliti til eintyngdra barna iacute dvalarlandinu eetha jafnvel iacute oumlethrum loumlndum td Bandariacutekjunum Meirihluti skyacuterslnanna endurspeglaethi niethurstoumlethur rannsoacutekna td skakkt hlutfall innflytjendanemenda sem faacute seacuterkennslu THORNetta oacutesamraeligmi verethur til thorn ess aeth iacute allri seacuterkennslu er hlutfall thornessara nemenda of haacutett eetha of laacutegt Of haacutett hlutfall kemur oft iacute ljoacutes iacute tengslum vieth tungumaacutela- samskipta- og lestrarerfiethleika Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei greiningu vegna thorn ess aeth skoacutelinn gefur thorn aacute skyacuteringu aeth erfiethleikar iacute naacutemi tali lestri og stafsetningu stafi af vanthornekkingu aacute tungumaacuteli dvalarlandsins Meginvandi skoacutela og kennara virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thornurfa aethstoeth vegna tungumaacutelaerfiethleika og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute skyacuterslunum kom fram aeth iacute yacute msum sveitarfeacuteloumlgum og einnig aacute landsviacutesu hafi skoacutelarnir ekki starfsfoacutelk til aeth sinna stuethningskennslu thornannig aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir geti stundaeth naacutem samkvaeligmt naacutemskraacute THORN etta er einkum vandkvaeligethum bundieth thornegar nemendur eru enn aeth laeligra undirstoumlethuatriethin iacute tungumaacuteli viethkomandi dvalarlands Iacute skyacuterslunum er thornviacute borieth vieth aeth naacutemsefni seacute af of skornum skammti til aeth haeliggt seacute aeth kenna nemendum yacutemsar naacutemsgreinar aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu thornar meeth talieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir Nemendur sem flytjast til dvalarlandsins aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera eiga takmarkaetha skoacutelagoumlngu aeth baki og eru ef til vill illa laeligsir og skrifandi eiga iacute verulegum erfiethleikum
41
meeth aeth standast thorn aeligr kroumlfur sem gerethar eru iacute skoacutelanum Misraeligmieth milli skoacutelamenntunar iacute faeligethingarlandinu og dvalarlandinu er vandamaacutel sem thornarf aeth leysa og afar erfitt er aeth veita nemendum stuethning innan skoacutelanna vieth thornessa aethstaeligethur Einnig er vandkvaeligethum haacuteeth hve takmoumlrkueth thorn ekking aacute maacutelefnum nemenda af innflytjendaaeligttum er fyrir hendi iacute skoacutelum og meethal kennara Og enn siacuteethur virethist vera til staethar reynsla af nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth viethhorf sumra kennara skapa vanda thorn ar sem thorn eim finnst thornaeth aukieth aacutelag aeth vera meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir iacute bekknum Oft geta kennarar aetheins tekist aacute vieth annan hvorn vandann aeth nemandi seacute meeth seacuterkennsluthornarfir eetha seacute af innflytjendaaeligttum Stundum aethgreina kennarar thorn essar aethstaeligethur eetha stilla thorn eim upp sem andstaeligethum til daeligmis thornegar nemendum meeth einhverfu er neitaeth um kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu eins og fram kom iacute skyacuterslunum Iacute sliacutekum tilvikum var fyrst litieth til seacuterthornarfa nemandans sem sagethar voru standa iacute vegi fyrir thorn viacute aeth hann gaeligti notieth thorn eirra uacuterraeligetha sem boethin eru nemendum af innflytjendaaeligttum Kennarar thorn urfa aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth nyacutejum aethstaeligethum Svo sem endurskoetha kennsluferlieth inntak thorness og aethferethir naacutemsefni og buacutenaeth thornaacutetttoumlku foreldra osfrv Auk thorn ess vill brenna vieth aeth kennarar innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gleymi thornviacute gjarnan iacute dagsins oumlnn hver bakgrunnur thorn essara nemenda er THORNeir einbliacutena aacute hvernig kenna skuli nemandanum sem foumltluethum einstaklingi Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth mikil haeligtta seacute aacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir einkum thorn eir sem faacute seacuterkennslu iacute framhaldsskoacutelum verethi fyrir aacutehrifum fraacute oumlethrum nemendum THORN viacute er mjoumlg bryacutent aeth komieth seacute iacute veg fyrir aeth nemendur leiethist uacutet iacute afbrot Ein goacuteeth leieth til thorness er aeth vinna markvisst aeth thornviacute aeth buacutea thornaacute undir thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu Auk thorness eins og fram kemur iacute skyacuterslunni fraacute Sviss er saacute vandi fyrir hendi aeth feacutelagsleg aethgreining skapist innan skoacutelanna einkum ef thorn ar eru seacuterbekkir fyrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja Haeligtta er aacute aeth nemendur iacute sliacutekum hoacutepum laeligri hluti af oumlethrum nemendum sem ekki thorn ykja aacutesaeligttanlegir iacute samfeacutelaginu og thornroacutei thornannig meeth seacuter oacuteaeligskilega hegethun Feacutelagsleg aethloumlgun allra nemenda aeligtti aeth koma iacute veg fyrir sliacutekt 42
Siacuteethast en ekki siacutest kemur einnig viacuteetha iacute ljoacutes aeth ekki er naeliggileg samvinna milli thorn eirra thornjoacutenustuaeth ila sem koma aeth greiningu og aacuteaeligtlanagereth um thorn ann stuethning sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir hafa thornoumlrf fyrir Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum virethist einnig skorta aacute kerfisbundieth eftirlit og mat aacute thornvermenningarlegum kennsluaethferethum Hvers konar einsleitni ndash eins og um er aeth raeligetha iacute seacuterbekkjum ndash getur leitt til aukinna feacutelagslegra vandamaacutela en meeth bloumlndun nemenda sem eykur aacute fjoumllbreytni iacute naacutemi maacute stuethla aeth thornviacute aeth allir nemendurnir oumlethlist meiri feacutelagslegan thornroska en ella 242 Viethhorf viethkomandi aethila Iacute sumum skoacutelum thorn riacutefast kynthornaacutettafordoacutemar og neikvaeligeth viethhorf gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth svo virethist sem ekki hafi verieth unnieth naeliggilega vel aeth thorn viacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur fraacute dvalarlandinu aethlagist hver oumlethrum skortur er aacute thornvermenningarlegum viethhorfum og vinnubroumlgethum innan skoacutelans Fram kemur aeth stundum finni innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir fyrir einangrun thornar sem oft er vandkvaeligethum bundieth aeth blanda thorneim inn iacute almenna bekki eftir aeth thorneir hafa lokieth naacutemi iacute undirbuacuteningsbekk Aethloumlgunarferlieth krefst mikils sveigjanleika af haacutelfu kennara Iacute skyacuterslunum er einnig greint fraacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir verethi oft fyrir einelti iacute skoacutelum Loumlgeth er aacutehersla aacute aeth foreldrar eigi stundum iacute erfiethleikum meeth aeth hjaacutelpa boumlrnum siacutenum meeth heimaverkefni vegna thorness hve illa thorneir eru aeth seacuter iacute tungumaacuteli dvalarlandsins vegna menntunarskorts ogeetha vegna oacutelaeligsis Foreldrar thorn essara barna taka ekki alltaf virkan thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu THORNeir kunna einnig aeth hafa aethrar skoethanir aacute seacuterkennslu og stuethningi en foacutelk sem alieth er upp iacute dvalarlandinu hefur THORNeir liacuteta ef til vill aacute seacuterkennslu sem neikvaeligethan stimpil Foreldrar geta liacuteka haft mismunandi vaeligntingar varethandi drengi og stuacutelkur sumir kunna aeth halda aeth ekki seacute eins mikilvaeliggt aeth stuacutelkur stundi naacutem og drengir og thornviacute geta komieth upp vandamaacutel vegna thorn ess hve heimilieth og skoacutelinn byggja aacute oacuteliacuteku gildismati THORNviacute verethur aeth skapa gagnkvaeligman skilning en thornoacute er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth thornaeth er einnig aacute aacutebyrgeth skoacutelans eetha menntakerfisins aeth auka samstarf vieth heimilin til aeth jafna uacutet feacutelagslegan mismun
43
Samkvaeligmt skyacuterslunum geta menningarleg og truacutearleg viethhorf einnig stangast aacute og valdieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og aeligttingjum thorn eirra erfiethleikum Til daeligmis geta kennsluhaeligttir iacute dvalarlandinu verieth mjoumlg fraacutebrugethnir starfsaethferethum kennara iacute heimalandi nemandans Iacute sumum menningarsamfeacuteloumlgum eru boumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir alls ekki hvoumltt til thornroska ndash einnig skammast foreldrar siacuten fyrir aeth boumlrn thorn eirra seacuteu foumltlueth Unglingum einkum stuacutelkum er einnig haldieth heimavieth til aeth hjaacutelpa til vieth huacutesverkin Auk thorness eiga foreldrar oft mjoumlg erfitt meeth aeth aethlagast nyacuteju samfeacutelagi og gliacutema vieth feacutelagsleg vandamaacutel Vandamaacutel barnanna endurspegla ef til vill thornessar erfiethu fjoumllskylduaethstaeligethur Iacute oumlethrum skyacuterslum er bent aacute aeth aethalvandamaacutelieth seacute aeth skoacutelarnir lagi sig ekki aeth breyttum aethstaeligethum og nyacutejum nemendahoacutepum THORNetta kemur fram iacute thorn viacute aeth iacute fjoumllmenningarlegum skoacutelahverfum beinist kennslan enn aeth eintyngdum nemendum og allir nemendur faacutei sams konar undirbuacutening undir thorn aacutetttoumlku iacute stoumlethluethu samfeacutelagi thorn ar sem aetheins ein menning raeligethur riacutekjum Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum veldur stefnan iacute huacutesnaeligethismaacutelum thorn viacute aeth margir innflytjendur buacutea iacute sama hverfinu Aukinn fjoumlldi innflytjenda aacute sama svaeligethi getur valdieth thornviacute aeth erfitt seacute aeth faacute nemendur til aeth laga sig aeth aethstaeligethum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgum er hins vegar aetheins tekieth aacute moacuteti faacuteeinum nemendum af innflytjendaaeligttum og thorn viacute faacute thorn eir afar liacutetinn stuethning iacute skoacutelum thorn ar Oft er skortur aacute haeligfum kennurum og fjaacutermunum til aeth haeliggt seacute aeth veita thornessum nemendum stuethning Iacute flestum skyacuterslunum er einnig fullyrt aeth menningar- og tungumaacutelatengd vandamaacutel annars eetha beggja foreldra ndash og barnsins thornar meeth einnig iacute moumlrgum tilvikum ndash geti skapaeth erfiethleika iacute samskiptum vieth skoacutelann 243 Stuethningsaethferethir sem skila goacuteethum aacuterangrijaacutekvaeligethum niethurstoumlethum
Burtseacuteeth fraacute ofangreindum vandamaacutelum maacute benda yacute msar jaacutekvaeligethar niethurstoumlethur varethandi thorn ann stuethning sem skoacutelar faacuteveita kennarar faacuteveita og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum faacute viacuteetha um loumlnd Greint er fraacute nokkrum daeligmum um sliacutekt heacuter aacute eftir Innan sveitarfeacutelaga viacuteetha um loumlnd annast verkefnastjoacuterar aacute yacutemsum skoacutelastigum aacuteaeligtlanagereth skipulag og thorn roacuteun naacutems fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Seacuterfraeligethingar iacute maacutelefnum innflytjenda kunna einnig aeth taka thorn aacutett iacute thorn viacute starfi 44
saacutelfraeligethingar feacutelagsfraeligethingar osfrv Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum er einnig starfsfoacutelk sem annast raacuteethgjoumlf og samraeligmingarvinnu iacute samstarfi vieth skoacutela kennara og innflytjendur Grundvallaratriethi er aeth iacute skoacutelunum starfi seacuterhaeligft starfsfoacutelk svo sem moacuteethurmaacutelskennarar og aethstoetharfoacutelk kennarar sem kenna tungumaacutel viethkomandi dvalarlands sem annaeth tungumaacutel kennarar iacute undirbuacuteningsbekkjum seacuterfraeligethingar iacute kennslufraeligethum sem starfa sem menningartuacutelkar og seacuterkennarar fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum Mjoumlg mikilvaeliggt er aeth gerethar seacuteu einstaklingsaacuteaeligtlanir fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er einnig kennt aacute tveimur tungumaacutelum og thornaeth skilar afar goacuteethum aacuterangri Nemandi getur thornaacute fylgt eigin naacutemsaacuteaeligtlun iacute staeth kennsluaacuteaeligtlunar sem miethast vieth hoacutepaacuterangur aacute aacutersgrundvelli ndash thornetta virethist skila mjoumlg goacuteethum aacuterangri einkum meethal thorneirra nemenda sem eru nyacutekomnir til landsins Iacute thorn essu felst sveigjanleiki baeligethi hvaeth naacutemstiacutema og naacutemsefni snertir og einnig er nemandanum ekki gert aeth sitja iacute sama bekknum aftur hafi hann ekki naacuteeth hoacutepmiethuethu marki Iacute moumlrgum skoacutelum er innflytjendanemendum boethin stuethningskennsla og aethstoeth vieth heimanaacutem aeth skoacuteladegi loknum Stuethningur skoacutelastjoacutera er afar mikilvaeliggur thorn eim kennurum sem hafa meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir aeth gera THORNeim finnst einnig teymisvinna og stuethningur alls kennarahoacutepsins vera forsenda thorn ess aeth aacuterangur naacuteist iacute starfi thorn eirra meeth thornessa nemendur Faeligrni kennarans skiptir einnig skoumlpum um hvernig saacute stuethningur sem veittur er nyacutetist Sumir kennarar hafa farieth aacute naacutemskeieth innan skoacutelanna og fengieth thorn jaacutelfun og kennslu iacute thornviacute hvernig veita skal nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir eetha af innflytjendaaeligttum (eetha baeligethi) stuethning Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute nokkrum loumlndum (td Ungverjalandi) syacutena aeth tilfallandi og einstaklingsbundnir thornaeligttir ndash einkum viethhorf kennara faglegur sveigjanleiki og hagkvaeligmni ndash skipta skoumlpum thornegar kemur aeth thornviacute aeth meta hvort vel hafi tekist til vieth aethloumlgun innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir THORNaeth er undir starfsfoacutelkinu komieth og faglegri aacutebyrgeth og reynslu kennarana hversu vel nemendur falla inn iacute skoacutelasamfeacutelagieth Ef snemma er byrjaeth aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettu innflytjendabarna (td barna aacute aldrinum thorn riggja til fimm aacutera) stuethlar thornaeth aeth auknum tungumaacutelathornroska thorn eirra til framtiacuteethar Auk thorness staethfesta fraeligethimenn
45
aeth meeth thorn viacute aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettuna komi fyrr iacute ljoacutes hvort tviacutetyngd boumlrn seacuteu meeth seacuterkennsluthornarfir Sums staethar (td iacute Sviacutethornjoacuteeth) hafa rannsoacuteknarteymi moacutetaeth aacuteaeligtlun um hvernig hjaacutelpa skuli ungum boumlrnum aeth laeligra tungumaacutel THORNessi aacuteaeligtlun byggist aacute nyacutelegum rannsoacuteknum og koumlnnunum Mestu maacuteli skiptir aeth hvetja boumlrn til aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins og einnig sitt eigieth moacuteethurmaacutel hjaacutelpa boumlrnum aeth naacute goacuteethum toumlkum aacute tungumaacutelinu tala mikieth vieth thorn au og faacute thorn au sjaacutelf til aeth tala hlusta og vera jaacutekvaeligethur stuethla aeth samskiptum vieth fullorethna og jafnaldra raeligetha vieth boumlrnin skapa umhverfi sem er gefandi og hvetjandi vinna iacute litlum hoacutepum syacutena thorn viacute sem boumlrnin og aethstandendur thorn eirra hafa fram aeth faeligra aacutehuga Annars staethar (td iacute Zuumlrich iacute Sviss) syacutena niethurstoumlethur utanaethkomandi mats aeth iacutemynd fjoumllmenningarskoacutela verethi betri ef allir skoacutelar faacute stuethning vieth aeth takast aacute vieth aukinn fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum Baeligethi foreldrar og allur almenningur faacute betra aacutelit aacute thornessum skoacutelum allir nemendur ndash ekki bara thorn eir sem eru af innflytjendaaeligttum ndash oumlethlast betri menntun kennarar auka faeligrni siacutena til muna kennarar vinna betur saman iacute teymum og thornroacutea sameiginlega naacutemsaacuteaeligtlanir Iacute sumum loumlndum er thorn vermenningarlegum aethferethum beitt innan skoacutelanna til aeth efla feacutelagslega samkennd meethal nemenda og moumlrg tungumaacutel eru notueth iacute naacuteminu til aeth efla vitsmunalegan feacutelagslegan og tilfinningalegan thorn roska thorneirra Annars staethar (td iacute Portuacutegal) annast umsjoacutenarkennari viethkomandi nemanda oumlll uacuterraeligethi stuethning og naacutemsmat thornannig aeth oumlll thornau uacuterraeligethi sem koma nemandanum til goacuteetha eru samraeligmd Meeth einstaklingsaacuteaeligtlun er tungumaacutelaaethstoeth samraeligmd stuethningi sem nemandi faeligr vegna seacuterthornarfa THORNessi stefna er talin naacute til allra thorn aacutetta og stuethlar aeth goacuteethum starfshaacutettum thornegar unnieth er aacute einstaklingsgrundvelli 244 Goacuteethur aacuterangur thorn ar sem naacutem fer fram aacuten aethgreiningar iacute fjoumllmenningarlegum bekkjum
Varethandi aacuteaeligtlaeth eetha thorn egar framkvaeligmt mat aacute stuethningsaethferethum thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og innflytjendur aeth raeligetha er iacute flestum skyacuterslunum greint fraacute thornviacute aeth enda thornoacutett faacutear heildarrannsoacuteknir hafi farieth fram aacute thorn essu tviacutethornaeligtta sviethi hafi thorn oacute nokkrar minni haacutettar kannanir og matsskyacuterslur verieth gerethar aacute landsviacutesu eetha innan sveitarfeacutelaga Helstu kostir og gallar naacutemsumhverfis seacuterskoacutela eetha 46
skoacutela aacuten aethgreiningar iacute umfjoumlllun landanna um fjoumllmenningarlega bekki sem byggist aacute thorn essum koumlnnunum og matsskyacuterslum eru tilgreindir heacuter fyrir neethan Iacute fyrsta lagi hefur grundvallarreglunni um naacutem aacuten aethgreiningar verieth framfylgt meeth goacuteethum aacuterangri iacute moumlrgum skoacutelum thorn ar sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stunda sinn hverfisskoacutela aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum Iacutetreka ber aeth til aeth sliacutekur aacuterangur naacuteist thornurfa baeligethi naeliggileg viethboacutetaruacuterraeligethi og stuethningur vieth sliacuteka nemendur aeth vera fyrir hendi Einnig er mjoumlg mikilvaeliggt aeth naacutemskraacutein bjoacuteethi upp aacute fjoumllbreytni og innihaldi naacutems- og kennsluefni sem tekur mieth af reynsluheimi innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum naacutemsgreinum virethist kennsla iacute litlum hoacutepum einnig vera goacuteethur kostur Iacutehlutun moacuteethurmaacutelskennara eetha aethstoetharfoacutelks tviacutetyngdra kennara eetha seacuterkennara iacute samvinnu vieth umsjoacutenarkennara hefur reynst vel Stuethningur skoacutelastjoacutera og jaacutekvaeligtt viethhorf kennara skiptir einnig miklu maacuteli iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Jafnframt er mikilvaeliggt aeth kennarar hafi notieth goacuteethrar grunnmenntunar og fengieth starfsthornjaacutelfun Seacuterfraeligethingar hafa fagnaeth opinni umraeligethu iacute skoacutelum thornar sem kennarar vinna hver meeth oumlethrum og einnig meeth samtoumlkum stofnunum og fagfoacutelki utan menntageirans Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru uppi hugmyndir um aeth taka aeligtti aacute moacuteti fjoumllmenningarlegum hoacutepum iacute undirbuacuteningsbekkjum en ekki einungis nemendum af einu thornjoacuteetherni eetha tveimur Talieth er mikilvaeliggt aeth foacutelk af innflytjendaaeligttum seacute aeth stoumlrfum iacute skoacutelum Siacuteethast en ekki siacutest virethist afar mikilvaeliggt aeth siacutemat eetha moacutetandi mat fari stoumlethugt fram iacute skoacutelastofunni ndash til daeligmis meeth athugunum og naacutemsmoumlppum ndash auk staethlaethra proacutefa
25 Naacutemsmat2
Viacuteethast hvar er mikieth lagt upp uacuter thorn viacute aeth meta haeligfni tviacutetyngdra
bdquoNaacutemsmatldquo viacutesar til thorness hvernig kennarar eetha aethrir seacuterfraeligethingar safna kerfisbundieth og nota upplyacutesingar um frammistoumlethu nemenda ogeetha thornroska thorneirra aacute mismunandi sviethum (boacuteklegt naacutem hegethun eetha feacutelagslega thornaeligtti) Iacute thornessum kafla er baeligethi fjallaeth um grunnmat sem miethar aeth thornviacute aeth greina getu nemanda og hugsanlega seacuterkennsluthornarfir hans og moacutetandi mat (siacutemat) sem miethar aeth thornviacute aeth upplyacutesa kennara um naacutemsferli nemanda og vera thorneim leiethbeinandi um hvernig haga skuli kennslunni
47
2
nemenda iacute tungumaacuteli dvalarlandsins Og thorn ar meeth einnig thornoumlrf nemenda fyrir tungumaacutelastuethning aacute forskoacutelastigi eetha thornegar thorneir hefja skoacutelagoumlngu siacutena Tungumaacutelieth er forsenda thorness aeth nemendum vegni vel iacute naacutemi og viacuteetha um loumlnd er notaeth naacutemsefni thorn ar sem tungumaacutelakunnaacutetta thorneirra er jafnframt koumlnnueth Iacute oumlllum loumlndunum hafa verieth thornroacuteueth matstaeligki og proacutef sem loumlgueth eru aeth viethkomandi aethstaeligethum og notueth til aeth meta thorn roska nemenda grunnfaeligrni thorn eirra iacute naacutemi sem og til aeth greina seacuterkennsluthornarfir einstakra nemenda Flest thornessara taeligkja og proacutefa eru stoumlethlueth og fyrst og fremst aeligtlueth eintyngdum nemendum Sum thorn essara proacutefa eru thornyacutedd aacute yacute mis tungumaacutel en thornegar tungumaacutelaproacutef eru thornyacute dd veretha aacute thorneim breytingar ndash thorn au geta orethieth erfiethari (eetha auethveldari) en ella setningaskipan og beygingar oretha eru mismunandi milli tungumaacutela Einnig geta oreth eetha hugtoumlk verieth miserfieth eftir tungumaacutelum jafnvel thornoacutett thornau seacuteu augljoacuteslega soumlmu merkingar Og jafnvel thornoacutett efni seacute thornyacutett yfir aacute moacuteethurmaacutel nemanda getur menningarmunur aacute milli landa verieth hindrun iacute vegi og haft aacutehrif aacute proacutefniethurstoumlethur Iacute oumlethrum tilvikum aethstoethar tuacutelkur vieth matsferlieth annaethhvort thornyacuteethir hann ritaethan texta proacutefsins og meethfylgjandi leiethbeiningar eetha uacutetskyacuterir efni proacutefsins fyrir nemendanum til aeth menningarmunur og feacutelags- og efnahagslegir thorn aeligttir vefjist ekki fyrir honum Stundum eru foreldrar beethnir aeth annast sliacuteka tuacutelkun thorn oacute aeth mjoumlg hafi verieth gagnryacutent aeth einhver sem er mjoumlg tilfinningalega tengdur nemandanum seacute honum til aethstoethar Til aeth draga uacuter aacutehrifum tungumaacutels og menningar iacute matsferlinu eru sums staethar einnig notueth proacutef sem leyst er uacuter aacuten oretha til aeth meta vitsmunalega haeligfni nemanda Helsta vandamaacutelieth sem getieth er um iacute skyacuterslum yacute missa landa (td Danmoumlrk Finnland Grikkland Kyacutepur Sviacutethornjoacuteeth THORNyacuteskaland ) er aeth matstaeligkin eru ekki houmlnnueth eetha loumlgueth aeth nemendum af innflytjendaaeligttum og thornaeth veldur yacutemsum vandamaacutelum Seacuterfraeligethingar veretha aeth gaeligta iacutetrustu varkaacuterni thorn egar thorn eir tuacutelka niethurstoumlethur thornessara proacutefa Nemendur af innflytjendaaeligttum eiga ekki soumlmu moumlguleika aacute aeth naacute goacuteethum aacuterangri og nemendur fraacute dvalarlandinu vegna thorness aeth thorneir hafa ekki vald aacute tungumaacutelinu ogeetha annarri kunnaacutettu sem krafist er iacute proacutefinu Saacutelfraeligethileg proacutef eru sjaldan loumlgueth aeth thornoumlrfum innflytjendanemenda iacute Evroacutepu
48
Reacutett mat aacute einstaklingsbundnum thornoumlrfum nemenda er thornviacute alveg undir thorneim seacuterfraeligethingi komieth sem annast matieth og thorn ekkingu hans og haeligfni til aeth taka tillit til tviacutetyngi og fjoumllmenningarlegra thorn aacutetta thornegar proacutefieth fer fram og niethurstoumlethur thorness eru metnar Enda thornoacutett algengt seacute aeth fjoumlldi tviacutetyngdra nemenda seacute ruacutemlega 10 af heildarfjoumllda nemenda aacute landsviacutesu eru engar seacuterstakar reglur eetha kroumlfur varethandi menntun og kunnaacutettu seacuterfraeligethinga aacute thornessu sviethi Til aeth leysa uacuter thornes sum vanda er talieth bryacutent aeth iacute naacutemsmati seacute beitt heildstaeligethum aethferethum thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutems- og thornroskaferli thorn egar innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eru annars vegar Oft nota kennarar siacutemat og samraeligethur vieth nemendur og foreldra sem matstaeligki Naacutemsmarkmieth sem nemanda eru sett eru byggeth aacute grunnfaeligrni hans naacutemssoumlgu og aethstaeligethum hans iacute liacutefinu Iacute matsferlinu skipta thorn aeligr upplyacutesingar sem foreldrar og nemandinn sjaacutelfur veitir houmlfuethmaacuteli THORN egar thorn oumlrf er fyrir frekara mat leitar skoacutelinn aethstoethar hjaacute fjoumllfaglegum matsteymum Afla thorn arf upplyacutesinga hjaacute oumlllum kennurum sem koma aeth thorn viacute aeth kenna nemandanum (umsjoacutenarkennara fagkennara tungumaacutelakennara kennara iacute undir-buacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennara og seacuterkennara) Feacutelagsraacuteethgjafar og saacutelfraeligethingar koma einnig aeth matinu og greina seacuterkennsluthornarfir og naacutemserfiethleika Iacute sumum loumlndum ogeetha sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Finnlandi) velja sumir saacutelfraeligethingar aeth greina framfarir barnsins iacute oumlethru tungumaacuteli thorn ess og lyacutesa stundum einnig moacuteethurmaacutelskunnaacutettu thorn ess samhlietha hefethbundnum matsaethferethum Seacute thorn oumlrf fyrir naacutekvaeligmara mat til aeth haeliggt seacute aeth greina seacuterkennsluthornarfirnaacutemserfiethleika barnsins er saacute haacutettur hafethur aacute viacuteethast hvar aeth skoacutelinn viacutesar nemandanum ogeetha foreldrum hans til seacuterstakra stofnana sem annast mat greiningu og stuethning (td saacutelfraeligethi- og raacuteethgjafarthornjoacutenustu aacute sviethi menntamaacutela stuethningsmiethstoumlethva sjuacutekra- og uppeldisstofnana mats- og stuethningsmiethstoumlethva osfrv) Matieth fer fram aacute grundvelli aacutelitsgjafar fraacute skoacutelanum og foreldrunum auk athugana rannsoacutekna og proacutefana aacute barninu THORNaeth er framkvaeligmt af seacuterfraeligethingum (td saacutelfraeligethingum uppeldisfraeligethingum osfrv) sem veita skoacutelanum og foreldrunum upplyacutesingar og raacuteethgjoumlf um thorn roska barnsins og thorn ann stuethning sem thornaeth thornarfnast vegna seacuterthornarfa sinna
49
Iacute flestum loumlndum er thornaeth svo aeth thornegar nemandinn hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu eru foreldrarnir beethnir aeth leggja fram goumlgn um naacutemsferil hans iacute heimalandi siacutenu (skoacutelaskyacuterslur matsniethurstoumlethur osfrv) en flestir hafa glataeth thorn essum upplyacutesingum Iacute thorn eim tilvikum sem upplyacutesingar skortir eetha vafi leikur aacute um seacuterkennsluthornarfir nemanda thorn egar hann hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu fer fram naacutems- og saacutelfraeligethimat byggt aacute thorneim goumlgnum fraacute heimalandinu sem tiltaeligk eru ogeetha fleiri proacutefanir til aeth haeliggt seacute aeth greina haeligfni nemandans og aacutekveetha hvaetha stuethning hann thornarf Sums staethar td iacute Bretlandi (Englandi Skotlandi og Wales) eiga foreldrar reacutett aacute aeth aacutefryacuteja fyrir reacutetti ndash eetha einhverri annarri stofnun eetha samtoumlkum aacute sviethi seacuterkennslu- og foumltlunarmaacutela sem annast getur uacuterlausn deilumaacutela ndash ef thorneir saeligtta sig ekki vieth niethurstoumlethu viethkomandi yfirvalda varethandi seacuterkennsluthornarfir barnsins og uacuterraeligethi thornar aeth luacutetandi Verieth getur aeth viethkomandi yfirvoumlld neiti aeth framkvaeligma mat eetha leggja fram bdquoyfirlyacutesinguldquo um seacuterkennsluthornarfir thorn ar sem greint er fraacute thorneim seacuterstoumlku uacuterraeligethum sem barnieth thornarfnast iacute naacutemi siacutenu einnig getur verieth um aeth raeligetha thornau uacuterraeligethi sem loumlgeth eru til eetha aeth barnieth seacute sett iacute seacuterskoacutela Fjoumlldi thornjoacutenustuaethila og seacuterfraeligethinga koma aeth mati aacute nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Yfirleitt er thornaeth umsjoacutenarkennarinn sem fyrst kannar thorn arfir og getu nemendanna seacuterkennsluthornarfir eru greindar iacute samstarfi vieth seacuterkennara Oft tekur teymi sem samanstendur af oumlllum kennurunum sem koma aeth naacutemi nemanda af innflytjendaaeligttum thornaacutett iacute matsferlinu (kennari iacute undirbuacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennari kennari iacute tungumaacuteli dvalarlandsins seacuterkennari osfrv) Ef thorn oumlrf krefur geta einnig fleiri seacuterfraeligethingar (saacutelfraeligethingur hjuacutekrunarfraeligethingur feacutelagsraacuteethgjafi talkennari laeligknir osfrv) fraacute velferetharthornjoacutenustu sveitarfeacutelagsskoacutela eetha stuethningsmiethstoumlethvum tekieth thorn aacutett iacute matsferlinu Einnig er talieth mikilvaeliggt aeth foreldrar taki thorn aacutett iacute matsferlinu Ef thorn oumlrf krefur getur skoacutelinn raacuteethlagt nemanda og foreldrum hans aeth leita seacuter frekari aethstoethar hjaacute naacutemsmatsthornjoacutenustu endurhaeligfingarthornjoacutenustu utan skoacutelans heilsugaeligslu og feacutelagsthornjoacutenustu stuethningsmiethstoumlethvum greiningar- og raacuteethgjafarstoumlethvum stofnunum aacute sviethi seacuterkennslu osfrv
50
Siacuteethan er tekin aacutekvoumlrethun uacutet fraacute niethurstoumlethum uacuter matsferlinu oftast af viethkomandi skoacutelayfirvoumlldum iacute samraacuteethi vieth viethkomandi thornjoacutenustuaethila um thorn aacute seacuterkennslu og stuethning sem nemandinn thorn arfnast Siacuteethan er gereth aethgerethaaacuteaeligtlun thorn ar sem tilgreindur er saacute stuethningur sem viethkomandi nemandi thornarf aeth faacute Allt efni thornessa kafla er soacutett iacute upplyacutesingar uacuter svaeligethisskyacuterslunum og thornaeth syacutenir hve floacutekieth maacutel thornaeth er aeth greina tengsl milli seacuterthornarfa nemanda og thorn ess aeth hann seacute af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thorn aeligttir svo sem feacutelagslegur og menningarlegur bakgrunnur venjur og viethmiethanir truacutearbroumlgeth kynferethi efnahagslegar aethstaeligethur osfrv geta einnig haft marktaeligk aacutehrif aacute thornetta floacutekna samspil
51
3 YFIRLIT YFIR NIETHURSTOumlETHUR GREININGARVINNU
Greiningarvinna rannsoacuteknarinnar foacuter fram aacute grundvelli thorneirra niethurstaethna sem fengust af kynningum og umraeligethum sem fram foacuteru iacute thorneim sex heimsoacuteknum sem skipulagethar voru innan ramma verkefnisins aacute eftirfarandi stoumlethum Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Athornenu (Grikklandi) Pariacutes (Frakklandi) Brussel (Belgiacuteu) Amsterdam (Hollandi) og Varsjaacute (Poacutellandi) THORN riacuter meginthornaeligttir reacuteethu thornessu staetharvali a) THORN essi loumlnd buethust til aeth annast hagnyacutett greiningarstarf meethan heimsoacuteknir faeligru fram b) Landfraeligethileg staethsetning er til vitnis um aeth menning landanna og kennslufraeligethileg naacutelgun seacute af oacuteliacutekum toga c) Innflytjendahefeth ndash baeligethi var um raeligetha staethi meeth langri innflytjendahefeth og staethi thornar sem innflytjendamaacutel voru tiltoumllulega nyacutett fyrirbaeligri THORNessar heimsoacuteknir voru farnar iacute thorn eim tilgangi aeth sjaacute iacute raun hvernig aethstaeligethur innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir vaeligru iacute hinum yacutemsu skoacutelum iacute tengslum vieth hina fimm meginthornaeligtti rannsoacuteknarinnar Allir seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute gestgjafastarfinu houmlfethu aacuteethur fengieth upplyacutesingar um verkefnieth og thorn aacute fimm thorn aeligtti sem hoacutepurinn aeligtlaethi aeth greina og raeligetha vieth thornaacute um Allar heimsoacuteknirnar foacuteru fram aacute sama haacutett meeth kynningu aacute viethfangsefninu aacute vegum seacuterfraeligethinga iacute viethkomandi sveitarfeacutelagilandi kynningu heimamanna aacute staetharvali heimsoacuteknum og umraeligethum vieth seacuterfraeligethinga og iacute kjoumllfarieth umraeligethum og braacuteethabirgethagreiningum innan seacuterfraeligethingahoacutepsins THORNar sem allar heimsoacuteknirnar voru skipulagethar meeth sama haeligtti og meeth tilliti til thorn ess hve miklu maacuteli skiptir hverjir koma aeth naacutemi innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir var einn uacuter hoacutepi eftirtalinna aethila tilnefndur til thorn aacutetttoumlku iacute starfinu aacute hverjum staeth aethstandenda fagmanna annarra en kennara seacuterfraeligethinga fraacute matsstofnunum og stefnumoacutetandi aethila Aacuteethur en gereth verethur grein fyrir megineinkennum thorn eirra staetha sem heimsoacutettir voru er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth seacuterfraeligethingarnir aacute oumlllum thornessum stoumlethum voru afar jaacutekvaeligethir og vildu deila reynslu sinni
53
goacuteethum aacuterangri jafnt sem oacuteleystum vandamaacutelum meeth seacuterfraeligethingum annarra landa THORNeir syacutendu allir mikla faglega aacutebyrgeth
31 Kynning aacute thorn eim stoumlethum sem voru heimsoacutettir og helstu einkenni thorneirra Niethurstoumlethum heimsoacuteknanna verethur fylgt uacuter hlaethi meeth stuttri kynningu aacute thorn eim stoumlethum sem farieth var til aacutesamt nokkrum almennum upplyacutesingum Naacutenari upplyacutesingar sem og upplyacutesingar um thornaacute skoacutela og stofnanir sem heimsoacutettar voru iacute loumlndunum sex er aeth finna aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem upplyacutesingarnar um aethildarloumlndin eru wwweuropean-agencyorgagency-projects Upplyacutesingar um thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru er einnig aeth finna aftast iacute thornessari skyacuterslu 311 Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Fyrst var farieth til Malmouml THORN etta var eini staethurinn thorn ar sem seacuterfraeligethingarnir heimsoacutettu ekki stofnanir aacute sviethi menntamaacutela heldur raeligddu vieth kennara iacute almennum grunnskoacutelum ndash meeth nemendur aacute aldrinum sjouml til sextaacuten aacutera ndash og fagfoacutelk iacute stuethningsmiethstoumlethvum Saelignsku gestgjafarnir stoumlrfuethu allir iacute Rosengaringrd sem er uacutethverfi iacute Malmouml einni fjoumllmenningarlegustu borg Sviacutethornjoacuteethar thornar sem um 34 iacutebuacutea eru af innflytjendur THORNar er atvinnuleysi mikieth meethal innflytjenda Iacute Rosengaringrd getur thornaeth orethieth um 80 Iacute Sviacutethornjoacuteeth eru nemendur af innflytjendaaeligttum aethallega fraacute Miethausturloumlndum og loumlndum fyrrum Juacutegoacuteslaviacuteu Mikill fjoumlldi nemenda sem aeligttaethur er fraacute thorn eim sloacuteethum gengur iacute skoacutela iacute Rosengaringrd Enn fremur stunda aethallega boumlrn af innflytjendaaeligttum naacutem aacute forskoacutelastigi iacute Rosengaringrd Boethieth er upp aacute forskoacutelanaacutem fraacute sex aacutera aldri Menntastefna iacute Sviacutethornjoacuteeth einkennist af mikilli valddreifingu sveitarfeacuteloumlg hafa mikieth sjaacutelfraeligethi og reynslu iacute menntamaacutelum Iacute Malmouml leggur borgarstjoacutern til aukafjaacuterveitingu til styrktar iacutebuacuteum af erlendum uppruna Oumlllum nemendum og fjoumllskyldum thorn eirra stendur til boetha yacutemiss konar thorn joacutenusta hjaacute stofnunum sem iacute sumum tilvikum eru seacuterstaklega aeligtlaethar innflytjendum svo sem innflytjendaraacuteethi heilbrigethisstofnun fyrir yngstu boumlrnin heilbrigethisstofnun fyrir floacutettamenn og innflytjendur moacuteethurmaacutelsstoumlethvum osfrv Mikil aacutehersla er loumlgeth aacute thorn aacutetttoumlku foreldra en seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth thorn eir aeligttu stundum iacute samskiptaerfiethleikum vieth foreldrana thorn etta foacutelk aacutettar sig ekki alltaf aacute uppbyggingu og starfsemi skoacutelanna og menntakerfisins 54
THORNess vegna segjast nemendur og aethstandendur thorneirra stundum finna til einangrunar Annaeth vandamaacutel er aeth innflytjendur thornurfa aeth ganga iacute gegnum heillangt ferli aacuteethur en thorneir faacute dvalarleyfi iacute viethkomandi landi Hvaeth skoacutelana varethar kveetha loumlg aacute um aeth boumlrn og unglingar sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en saelignsku eigi reacutett aacute kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu iacute grunn- og framhaldsskoacutela Markmiethieth er aeth boumlrn og unglingar naacutei betra valdi aacute tungumaacutelinu og faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra meira um eigin menningu og hvaeth er liacutekt og oacuteliacutekt iacute hinum tveimur menningarheimum Auk thorn ess geta nemendur fengieth aethstoeth iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef thorn oumlrf krefur Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth stundum vaeligri erfitt aeth finna kennara sem talaethi viethkomandi tungumaacutel einkum ef um liacutetinn minnihlutahoacutep vaeligri aeth raeligetha Enn fremur loumlgethu thorneir aacuteherslu aacute aeth afar bryacutent vaeligri aeth kennsla og mat aacute nemendum faeligri fram aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum moacuteethurmaacutelinu og saelignsku THORNegar um oacuteliacuteka menningarheima er aeth raeligetha thorn arf aeth beita mismunandi aethferethum vieth kennslu og samskipti Kynna thornar menningarlega fjoumllbreytni iacute skoacutelunum og efla hana aacute jaacutekvaeligethan haacutett Reglan er suacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almennan skoacutela aeth undanskildum nemendum sem eru heyrnarskertir en thorneir faacute oftast seacuterstaka aethstoeth og gaeligtu thorn urft seacuterstoumlk uacuterraeligethi eetha naacutemsaacuteaeligtlun Nemendum sem eru meeth thorn roskahoumlmlun stendur til boetha seacuterstoumlk naacutemsaacuteaeligtlun thorn eir eru iacute seacuterbekkjum innan almennu skoacutelanna og faacute fyrst og fremst aethstoeth stuethningskennara og utanaethkomandi teyma innan veggja skoacutelastofunnar Stuethningsefni fyrir kennara og goacuteeth taeligki eru til staethar iacute skoacutelunum Kennarar og einnig seacuterfraeligethingar fraacute stuethningsmiethstoumlethvum kynntu thornaeth sem thorn eir toumlldu bryacutenast THORN ar aacute meethal aeth skjoacutet afskipti hefethu forgang aeth mikilvaeliggt og bryacutent vaeligri aeth eiga samstarf vieth foreldra samvinnu viethmeethal seacuterfraeligethinga iacute skoacutelanum og aeth gott andruacutemsloft skapaethist iacute skoacutelanum THORNeim var einnig ljoacutest aeth meeth thornviacute aeth beina foacutelki af innflytjendaaeligttum aacute sama svaeligethieth gaeligtu orethieth til seacuterstoumlk innflytjendagettoacute 312 Athornena (Grikkland) Naeligst var farieth til Athornenu thorn ar sem heimsoacutettur var einn grunnskoacuteli og einn framhaldsskoacuteli Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum fimm til sextaacuten aacutera Einnig var farieth iacute heimsoacutekn aacute eina matsstofnun Iacute grunnskoacutelanum voru alls 110 nemendur thorn ar af 40 af innflytjendaaeligttum Nokkrir uacuter siacuteetharnefnda hoacutepnum aacutettu vieth minni
55
haacutettar naacutemserfiethleika aeth etja Iacute framhaldsskoacutelanum voru 270 nemendur thorn ar af 25 af innflytjendaaeligttum og tveir thorn eirra voru meeth seacuterkennsluthornarfir Flestir nemendanna voru fraacute loumlndum utan ESB ndash svo sem Albaniacuteu Moldaviacuteu Uacutekraiacutenu Ruacutesslandi Afriacuteku Pakistan Sameinuethu arabiacutesku furstadaeligmunum og Tyrklandi ndash og einnig Ruacutemeniacuteu Poacutellandi og Buacutelgariacuteu Baeligethi grunn- og framhaldsskoacutelarnir eru nyacutebyrjaethir aeth taka aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjendanemenda fraacute yacutemsum loumlndum Oft er erfitt aeth aacutetta sig aacute thorn viacute hvaetha nemendur eru af innflytjendaaeligttum vegna thorness aeth thornessum fjoumllskyldum er frjaacutelst aeth taka upp griacutesk noumlfn Boethieth hefur verieth upp aacute thornann moumlguleika til aeth koma iacute veg fyrir mismunun af einhverju tagi og thornaeth virethist almennt koma seacuter vel fyrir thorn aacute sem eru vel aeth seacuter iacute griacutesku Baacuteethir skoacutelarnir voru opnir fyrir fjoumllmenningarlegum aacutehrifum og beitt var sveigjanlegum kennsluaethferethum Iacute grunnskoacutelanum var reynt aeth hafa samband vieth aethstandendur nemenda til aeth bjoacuteetha baeligethi thornaacute og boumlrnin velkomin Enn fremur feacutekk starfsfoacutelkieth thornann stuethning sem thornaeth thornurfti til aeth naacutem gaeligti farieth fram aacuten aethgreiningar THORN oacute aeth skoacutelarnir eigi aeth fylgja almennri naacutemskraacute gera kennararnir einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir alla nemendur Nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins stendur til boetha haeligg og sveigjanleg aacuteaeligtlun til aeth thorn eir geti laeligrt griacutesku Fyrstu aacutetjaacuten maacutenuethina fara nemendurnir ekki iacute nein skrifleg proacutef heldur eingoumlngu munnleg Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gangast undir naacutemsmat aacute seacuterstakri matsstofnun THORNessi stofnun veitir svo kennurum raacuteethgjoumlf um hvernig laga thorn arf naacutemskraacutena aeth thorn oumlrfum thorneirra Saacutelfraeligethingur veitir einnig stuethning sem og seacuterkennari sem kennir fyrst og fremst staeligrethfraeligethi og griacutesku suacute kennsla fer fram iacute fimm manna hoacutepum iacute seacuterstoumlkum skoacutelastofum og haacutemarkstiacutemafjoumlldi er tiacuteu klukkustundir Matsstofnunin sem heimsoacutett var hafethi nyacutelega tekieth til starfa Huacuten thornjoacutenar nemendum iacute 250 skoacutelum iacute Athornenu og thorn ar sinna aacutetjaacuten seacuterfraeligethingar thorn verfaglegri starfsemi Um er aeth raeligetha opinbera thornjoacutenustu sem heyrir undir menntamaacutelaraacuteethuneytieth og er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thornaeth er eins til tveggja aacutera biethlisti Allir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir njoacuteta sams konar thornjoacute nustu (griacuteskir nemendur jafnt sem nemendur af innflytjendaaeligttum) Verkefnum er thornoacute breytt og thornau eru aethloumlgueth oacuteliacutekum forsendum hvaeth varethar tungumaacutel og menningu THORN egar um er aeth raeligetha innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir gera seacuterfraeligethingarnir athuganir siacutenar innan veggja 56
heimilisins eetha iacute skoacutelanum og nota baeligethi oacuteformlegar aethferethir og thornoumlgul samskipti en einnig formleg proacutef THORN egar nemendur hafa gengist undir naacutemsmat iacute heimalandi siacutenu er niethurstaetha thorness stundum thornyacutedd yfir aacute griacutesku en nemendur eru einnig endurmetnir Siacuteethan er gereth aacuteaeligtlun um nyacutett naacutemsmat sem hefjast skal aeth thorn remur aacuterum liethnum Mat aacute nemendum af innflytjendaaeligttum fer aacutevallt fram iacute skoacutelanum Matsstofnunin er iacute samstarfi yfirleitt oacuteformlegu vieth foreldra skoacutela og menntamaacutelaraacuteethuneytieth Foreldrarnir faacute iacute hendur uacuterskureth um hvaeth thornaeth er sem barnieth thornarfnast og thorneim er iacute sjaacutelfsvald sett hvort thorneir afhenda hann skoacutelanum Seacuterfraeligethingarnir houmlfethu oreth aacute thorn viacute aeth aethstandendur skorti upplyacutesingar aacute eigin tungumaacuteli og aeth thornaeth gaeligti valdieth samskiptaerfiethleikum Samstarfieth milli skoacutelanna og matsstofnu-narinnar byggist aacute tilmaeliglum sem kennararnir faacute iacute hendur skoacutelunum er thorn oacute ekki skylt aeth fara aeth thorn essum tilmaeliglum Kennarar baacuteru iacute thornviacute sambandi stundum fyrir sig skorti aacute uacuterraeligethum eetha aeth thorneir vaeligru meeth of marga nemendur iacute bekknum Stofnunin sendir einnig tilmaeligli til menntamaacutelaraacuteethuneytisins um thornaeth hvers konar uacuterraeligethi thorn arf aeth veita nemendum og skoacutelum THORNoacute aeth vaxandi fjoumlldi nemenda meeth oacuteliacutekan menningarlegan bakgrunn vaeligri tiltoumllulega nyacutett viethfangsefni var suacute aacutebyrgeth sem skoacutelastjoacuternendur og kennarar syacutendu thornar aeth luacutetandi afar mikilvaeliggur og jaacutekvaeligethur liethur iacute starfi beggja skoacutelanna Sveigjanleg naacutemskraacute var tekin upp komieth var aacute samvinnu iacute naacutemi og samstarf var haft vieth aethra thornjoacutenustuaeth ila sem deildu meeth thorneim aacutebyrgethinni 313 Pariacutes (Frakkland)
THORNriethja heimsoacuteknin var farin til Pariacutesar iacute fjoacutera skoacutela aacute forskoacutela- og grunnskoacutelastigi Nemendurnir iacute thorn essum skoacutelum voru aacute aldrinum thornriggja til ellefu aacutera Iacute einum thorn essara skoacutela var seacuterstakur sameiningarbekkur (bdquoClasse drsquoInteacutegration Speacutecialiseacuteeldquo) Iacute honum er farieth eftir sameiningaraacuteaeligtlun thorn ar sem nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir er veittur stuethningur iacute almennum bekkjum og einnig seacuterstakur stuethningur thornar fyrir utan thornegar thornoumlrf krefur Skoacutelarnir fjoacuterir voru allir aacute sama svaeligethinu sem er svokallaeth forgangssvaeligethi iacute menntamaacutelum en thorn ar byacuter mikill fjoumlldi innflytjenda Griacuteetharmargar fjoumllskyldur eiga iacute fjaacuterhagslegum erfiethleikum og atvinnuleysi er mjoumlg mikieth Um 680 nemendur voru iacute thornessum skoacutelum og thorn ar af voru um 85 af innflytjendaaeligttum Flestir thornessara
57
nemenda voru fraacute Norethur- og Vestur-Afriacuteku aethallega fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum en einnig fraacute Asiacuteu og mun faeligrri voru fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Helmingur nemenda naut stuethnings seacuterkennara iacute skoacutelanum eetha feacutekk aethstoeth aacute sjuacutekra- eetha saacutelfraeligethistofnunum utan skoacutelans og toacutelf nemendur voru iacute sameiningarbekknum Yacutemiss konar friacutestundastarf var skipulagt innan skoacutelanna iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaethila aacute vegum sveitarfeacutelagsins eftir skoacutela eetha iacute skoacutelafriacuteum til aeth nemendur gaeligtu stundaeth friacutestundastarf sem fjoumllskyldur thorneirra gaeligtu ekki veitt thorneim Fjoumllskyldur sem buacutea vieth feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika faacute afslaacutett aacute allri sliacutekri starfsemi aacute vegum skoacutelans og thornurfa ekki aeth greietha fyrir haacutedegisvereth aacute skoacutelatiacutema THORN raacutett fyrir thornaeth fannst kennurum thorn essi fjaacuterhagslegi stuethningur ekki svara naeliggilega thorneim thornoumlrfum sem blasa vieth Skoacutelarnir eru iacute naacuteinni samvinnu vieth stofnun sem er aeth hluta til fjaacutermoumlgnueth af sveitarfeacutelaginu svokallaetha stuethnings- samstarfs- og rannsoacuteknarstofnun iacute thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi (Ethno-Psychology) THORNar starfar saacutelfraeligethingur aacutesamt fjoacuterum menningarmiethlurum og thorneir vinna aeth thorn viacute aeth skapa tengsl milli foreldra og skoacutela Starfsfoacutelk stofnunarinnar veitir starfsfoacutelki skoacutelans stuethning og thorn egar barn er meeth naacutemserfiethleika byacuteethur thornaeth foreldrunum aethstoeth siacutena THORNaeth hittir viethkomandi foreldra eetha aethstandendur iacute skoacutelanum tvisvar iacute maacutenuethi utan skoacutelatiacutema THORN ekking og skilningur aacute menningu foacutelksins er talinn vera meginforsenda thorn ess aeth haeliggt seacute aeth veita barninu fjoumllskyldu thorness og thorn ar af leiethandi einnig skoacutelanum sem bestan stuethning Vilji var fyrir thornaacutetttoumlku foreldra iacute skoacutelastarfinu Foreldrar voru fengnir til aeth koma aeth heimsoacutekninni og veittu afar mikilvaeliggar upplyacutesingar sem voumlrpuethu ljoacutesi aacute viethbroumlgeth nemenda Nemendur eru skraacuteethir iacute skoacutela (samkvaeligmt buacutesetu) Foreldrar geta ekki valieth iacute hvaetha skoacutela barnieth gengur Nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almenna skoacutela og thorneir sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja faacute thorn ann stuethning sem thorn eir thorn urfa hjaacute seacuterkennurum og oumlethrum seacuterfraeligethingum innan skoacutelans Nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute einfaldaethar kennslubaeligkur iacute skoacutelanum Um leieth og nemandinn naeligr tilsettu markmiethi er stuethningskennslu haeligtt en ef hann aacute aacutefram iacute erfiethleikum tekur skoacutelasaacutelfraeligethingur sem er iacute samstarfi vieth seacuterkennarann iacute skoacutelanum aeth seacuter aeth meta thornarfir nemandans meeth samthornykki foreldra Iacute thorn eim tilvikum sem skoacutelinn byacuteethur ekki upp aacute fullnaeliggjandi uacuterlausn eetha aethstandendur samthornykkja ekki thornaeth sem iacute boethi er getur feacutelags- eetha heilbrigethisthornjoacutenusta komieth aeth
58
maacutelinu utan skoacutelans THORN ar er tekieth aacute moacuteti aethstandendum aacutesamt nemandanum thorn arfir hans eru metnar og hann er tekinn iacute meethfereth (td ef hann er heyrnarskertur) Annars konar iacutehlutun fraacute utanaethkomandi aethilum stendur til boetha ef um hreyfihoumlmlun eetha saacutelraeligna erfiethleika er aeth raeligetha Einnig er til iacute daeligminu aeth nemandi seacute settur iacute seacuterbekk eftir aeth mat hefur farieth fram Franska er thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute kennslustundum og kennslubaeligkurnar eru aacute froumlnsku THORNar sem sumir nemendur eiga erfitt meeth aeth bjarga seacuter aacute froumlnsku eru svokallaethir undirbuacuteningsbekkir iacute faacuteeinum skoacutelum aacute svaeligethinu thornar sem markmiethieth er aeth nemendur naacutei betri toumlkum aacute tungumaacutelinu THORNar geta nemendur soacutett tiacutema iacute froumlnsku allt fraacute thorn rem maacutenuethum og upp iacute heilt aacuter aacuteethur en thorneir hefja skoacutelagoumlngu Ekki var talieth bryacutent aeth thorn eir laeligrethu moacuteethurmaacutel sitt jafnvel ekki af kennurum af innflytjendaaeligttum Svo virethist sem loumlgeth seacute meginaacutehersla aacute aeth foacutelk laeligri tungumaacutel dvalarlandsins Gott andruacutemsloft var riacutekjandi iacute skoacutelunum huacutesakynnin voru vel skipuloumlgeth og nemendur houmlfethu noacuteg plaacutess Starfsemi skoacutelanna var vandlega undirbuacutein og skipuloumlgeth iacute samraeligmi vieth thorn arfir nemenda Kennararnir greindu fraacute nokkrum bryacutenum vandamaacutelum aeth thornouml rf seacute fyrir haeligrri fjaacuterveitingu og meiri starfsthornjaacutelfun og aeth illa gangi aeth faacute kennara til starfa aacute svaeligethi sem hefur oreth aacute seacuter fyrir aeth vera bdquoerfittldquo 314 Brussel (Belgiacutea)
Iacute fjoacuterethu heimsoacutekninni var farieth iacute tvo froumlnskumaeliglandi skoacutela iacute Brussel ndash einn almennan grunnskoacutela og einn seacuterskoacutela ndash og iacute flaeligmskumaeliglandi matsstofnun Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum tveggja og haacutelfs aacuters og upp iacute fjoacutertaacuten aacutera gamlir Fyrir heimsoacuteknina aacutetti hoacutepurinn kost aacute aeth heyra tvaeligr daeligmisoumlgur aethra fraacute fjoumllskyldu og hina fraacute ungmennum af innflytjendaaeligttum og raeligetha vieth thornetta foacutelk Fram kom aeth erfitt vaeligri fyrir foreldra aeth faacute besta stuethning sem voumll er aacute fyrir barn sem er iacute seacuterkennslu thornannig aeth thornaeth geti stefnt aeth almennu naacutemi og einnig aeth yrethu thorn eir fyrir oacutebeinum fordoacutemum Viethhorf ungmennanna var aeth mestu leyti hieth sama en thornau aacutettu einnig iacute erfiethleikum meeth eigin sjaacutelfsmynd hvaetha menningarheimi thornau tilheyrethu Stundum fundu thornau fyrir houmlfnun baeligethi fraacute iacutebuacuteum dvalarlandsins og foacutelki af eigin thornjoacuteeth erni Iacute raun lifi thorn au iacute tveim oacuteliacutekum menningarheimum og fyrst thorn urfi thorn au sjaacutelf aeth laeligra aeth saeligtta sig vieth thornaeth ndash og siacuteethan aethrir
59
Almenni skoacutelinn var grunn- og framhaldsskoacuteli staethsettur aacute svaeligethi thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda var buacutesettur aethallega fraacute Norethur-Afriacuteku en einnig fraacute Asiacuteu og fraacute Evroacutepuloumlndum sem ekki voru aethilar aeth ESB Nokkrir innflytjendur voru fraacute Suethur-Ameriacuteku Mikieth tillit var tekieth til thornessara aethstaeligethna iacute skoacutelanum en thornar voru um 400 nemendur fraacute 57 loumlndum Starfraeligktir eru fimm bekkir sem eiga aeth bdquobruacutea biliethldquo fyrir nemendur sem nyacutekomnir eru til landsins THORNar geta thorneir stundaeth naacutem iacute allt aeth eitt aacuter thorn ar til thorn eir fara iacute vietheigandi bekk aacute siacutenu naacutemsstigi Nemendur geta skipt um bekk hvenaeligr sem er aacute skoacutelaaacuterinu THORNarna voru aacutettatiacuteu nemendur sem kunnu naacutenast ekki oreth iacute froumlnsku Tungumaacutelakunnaacutetta er thornaeth sem raeligethur mestu um hvernig bekkurinn er samsettur Svo virtist sem nemendur vaeligru ekki meeth neinar seacuterkennsluthornarfir heldur thorn yrftu einungis aethstoeth vieth tungumaacutelieth THORNeir toumlluethu hver sitt tungumaacutel og voru aacute mismunandi aldri og meeth mismikla skoacutelagoumlngu aeth baki Iacute grunnskoacuteladeildinni sem naacuteethi til thornriggja naacutemsstiga var einn kennari meethal starfsfoacutelksins sem annaethist thorn vermenningarlega kennslu Iacute framhaldsskoacuteladeildinni voru fimm naacutemsstig og kennararnir thornar voru allir franskir Andruacutemsloftieth var thornaeliggile gt nemendur og kennarar virtust aacutehugasamir Agi og fastar reglur fylgja hinum hefethbundnu kennsluaethferethum en er tekieth sem sjaacutelfsoumlgethum hlut iacute skoacutelastarfinu thornar sem aacutekveethieth vald og full virething fyrir fjoumllbreytileika fer saman Skoacutelinn toacutek thorn aacutett iacute tilraunaverkefni sem var kallaeth bdquotungumaacutel og menningldquo og gekk uacutet aacute aeth fella franska tungu aeth menningu naacutemsmanna af innflytjendaaeligttum Ef verkefnieth skilar jaacutekvaeligethum aacuterangri er aeligtlunin aeth vinna aeth thorn viacute iacute 80 skoacutelum til viethboacutetar iacute froumlnskumaeliglandi hluta Belgiacuteu Viethhorf kennara gagnvart fjoumllbreyttri menningu nemenda voru afar jaacutekvaeligeth THORNeir notuethu yacutemsar leiethir og kennslufraeligethilegar aethferethir til aeth kenna tungumaacutel dvalarlandsins og beittu einnig oumlllum hugsanlegum raacuteethum til aeth auethvelda samskiptin og naacutemsferlieth Leggja ber aacuteherslu aacute nokkur atriethi vieth val aacute naacutemsefni aeligtti aeth taka mieth af kunnaacutettu nemenda iacute tungumaacutelinu en einnig aldri thorneirra iacute sumum naacutemsgreinum kann aeth vera nauethsynlegt aeth nota texta sem lagaethir hafa verieth aeth thornoumlrfum nemenda meiri almenn samskipti og samvinna vieth jafnaldra iacute oumlethrum bekkjum gaeligti liacuteka orethieth til aeth auethvelda nemendum aeth skipta yfir iacute almenna bekki thorn egar thorn ar aeth kemur Jafnraeligethi og gott andruacutemsloft skapast thorn egar nemendur stunda saman naacutem iacute thorneim bekkjum sem aeligtlaeth er aeth bdquobruacutea billdquo og skoacutelinn uppfyllir hlutverk sitt
60
sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast fyrst Sliacutekt aeligtti einnig aeth gera foreldrum og fjoumllskyldum auethveldara um vik vieth aeth koma aeth skoacutelastarfinu Mikilvaeliggt er aeth tryggja aeth svigruacutem seacute til samraeligethna og aeth kennarar faacutei allan thornann stuethning sem thorneir thornurfa Iacute seacuterskoacutelanum foacuter fram starfsnaacutem aacute grunn- og framhaldsskoacutelastigi og thornar voru 300 nemendur Tilgreint var aeth 60 nemenda vaeligru af innflytjendaaeligttum Huacutesakynnin voru fremur ruacutemgoacuteeth en ekki haganlega innreacutettueth Nemendurnir aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvandamaacutel aeth etja og sumir voru liacutekamlega fatlaethir Enn fremur soumlgethu seacuterfraeligethingarnir aeth oft staeligethu tungumaacutelaerfiethleikar iacute vegi fyrir thorn viacute aeth haeliggt vaeligri aeth hafa naeligg samskipti vieth foreldra Iacute sumum tilvikum var einnig um samskiptavandamaacutel aeth raeligetha vieth innflytjendanemendur thorn viacute aeth oumlll kennsla foacuter fram aacute froumlnsku Til aeth sigrast aacute thorn essum erfiethleikum nota kennararnir myndabaeligkur Soumlmu erfiethleikar kunna aeth koma upp vieth mat aacute nemendum enda thornoacutett seacuterfraeligethingarnir seacuteu meethvitaethir um hver vandinn er Tekieth var fram aeth ekki vaeligri haft mikieth samband vieth almenna skoacutela Samtoumlkin VCLB Koepel (Vrije Centrum voor Leerlingenbegeleinding) eru samtoumlk stofnana sem annast raacuteethgjoumlf og stuethning vieth nemendur Helsta verkefnieth er aeth sinna samraeligma og styethja vieth hinar 48 svaeligethisstofnanir sem samtoumlkin naacute til en ekki eru houmlfeth bein samskipti vieth nemendur og foreldra Oumlll thorn joacutenusta aacute thornessum stofnunum er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thorn aeligr eru reknar og fjaacutermagnaethar af menntamaacutelaraacuteethuneyti flaeligmskumaeliglandi hluta landsins Svaeligethisstofnanirnar veita nemendum foreldrum kennurum og grunn-og framhaldsskoacutelum stuethning og raacuteethgjoumlf Markmieth VCLB-samtakanna er aeth efla skoacutela kennara og foreldra Miethaeth er aeth thornviacute aeth styrkja almennu skoacutelana gera raacuteethgjafarstarfieth skilvirkara leita fyrirbyggjandi aethferetha og naacute fram reacutettri greiningu skref fyrir skref ndash meeth thorn viacute aeth draga uacuter truflandi thorn aacutettum og leggja aacuteherslu aacute jaacutekvaeligethu thornaeligttina Samkvaeligmt starfsfoacutelkinu eiga baeligethi nemendur fraacute dvalarlandinu og nemendur af innflytjendaaeligttum vieth soumlmu vandamaacutel aeth etja thornegar thorneir buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur thornaeth sem kemur barni af innflytjendaaeligttum til goacuteetha kemur oumlllum boumlrnum til goacuteetha Engin seacuterstoumlk aacutehersla var loumlgeth aacute nemendur sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
61
315 Amsterdam (Holland) Fimmta heimsoacuteknin var farin til Amsterdam iacute tvo seacuterskoacutela aacute grunnskoacutelastigi einn seacuterskoacutela aacute framhaldsskoacutelastigi thorn ar sem starfsnaacutem fer fram aacute fimm mismunandi stoumlethum og iacute tvaeligr matsstofnanir Meethan aacute heimsoacutekninni stoacuteeth aacutetti hoacutepurinn thorness kost aeth hlusta aacute thorn ingmann iacute hollenska thorn inginu raeligetha um thornau vandamaacutel sem blasa vieth og hvaeth gera thorn yrfti til aeth koma iacute veg fyrir mismunun og tryggja betri naacutemsgaeligethi fyrir thornaacute nemendur sem liacutetils mega siacuten Meethal thorneirra vandamaacutela sem fjallaeth var um var skortur aacute leikskoacutelanaacutemi tungumaacutelakennslu og aukafjaacuterveitingu vegna nemenda sem eiga vieth tungumaacutelaerfiethleika aeth etja Iacute einum grunnskoacutelanum voru 320 nemendur aacute aldrinum thorn riggja til thornrettaacuten aacutera og um 70 thorneirra voru af innflytjendaaeligttum THORNar var aeth finna uacuterraeligethi fyrir nemendur meeth talroumlskun og tungumaacutelaerfiethleika og einnig gaacutetu 180 nemendur fengieth stuethning sem thornoacute foacuter fram iacute oumlethrum skoacutelum iacute Amsterdam Meginmarkmiethieth var aeth efla talthornroska og tungumaacutelakunnaacutettu nemenda Sumir nemendanna houmlfethu fyrst stundaeth naacutem iacute almennum skoacutela en verieth sendir iacute seacuterskoacutela vegna tungumaacutelaerfiethleika THORN oacute aeth sumir nemendur eigi afturkvaeligmt iacute hverfisskoacutelann sinn eru samt margir sem stunda allt sitt grunnskoacutelanaacutem iacute seacuterskoacutelanum Foreldrum er frjaacutelst aeth velja hvaetha skoacutela sem er fyrir barnieth en sliacutekt val er ekki alltaf auethvelt fyrir innflytjendur Aacute naeligstu misserum munu skoacutelarnir annast mat og aethstoetha vieth aeth finna thornann skoacutela sem hentar nemandanum best iacute samraacuteethi vieth foreldra hans Sem kennsluefni notar skoacutelinn alls kyns sjoacutenraeligna hluti Oumlllum hugsanlegum raacuteethum er beitt til aeth auka orethaforetha nemenda og auethvelda samskipti vieth fjoumllskyldur thorneirra Skoacutelinn var iacute naacutenu samstarfi vieth almennu skoacutelana thornar sem iacute boethi var starfsthornjaacutelfun stuethningur og eftirfylgnithornjoacutenusta Seacuterfraeligethingarnir loumlgethu aacuteherslu aacute mikilvaeliggi thorness aeth mat faeligri fram eins fljoacutett og unnt vaeligri og iacute kjoumllfar thorn ess yrethi gripieth til vietheigandi raacuteethstafana Iacute hinum grunnskoacutelanum voru 153 nemendur aacute aldrinum fjoumlgurra til toacutelf aacutera Nemendur iacute thornessum skoacutela aacutettu vieth alvaralega naacutemserfiethleika aeth etja og mikil samskiptavandamaacutel (td einhverfu) 85 thornessara nemenda voru af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Afriacuteku Asiacuteu og nokkrir fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Fjoumlrutiacuteu nemendur stunduethu naacutem iacute almennum bekkjum Skoacutelinn aethstoethar foreldra vieth aeth velja 62
grunnskoacutela thorn ar sem barnieth getur stundaeth naacutem iacute grennd vieth heimili sitt og boethieth er upp aacute stuethning og eftirlit annars staethar fraacute Iacute thorneim tilvikum sem nemendur meeth einhverfu stunduethu naacutem iacute almennum skoacutelum fengu kennarar thornar starfsthornjaacutelfun hjaacute seacuterkennurum Kennarar faacute greitt fyrir sliacutek verkefni Iacute skoacutelanum var starfaeth bdquoaacuten aethgreiningarldquo iacute thorn eim skilningi aeth nemendur meeth einhverfu voru settir iacute blandaetha hoacutepa THORNeir voru ekki iacute seacuterhoacutepum allir nemendur fylgdu einstaklingsaacuteaeligtlun Uacutethugsaeth var hvernig samskiptum aacuten orethaliacutekamstjaacuteningu skyldi beitt og sami haacutettur hafethur aacute alls staethar innan skoacutelans Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute thornaacutetttoumlku foreldra iacute oumlllu skoacutelastarfinu ndash naacutemi jafnt sem friacutestundastarfi osfrv Ef thornoumlrf var aacute voru tuacutelkar fengnir til aeth aethstoetha kennara og foreldra iacute samskiptum siacutenum Einnig var notueth svokoumlllueth bdquoskilaboethaboacutekldquo til aeth auethvelda kennurum nemendum og foreldrum aeth hafa samskipti En thornraacutett fyrir allt komu sum boumlrnin ekki iacute skoacutelann heldur voru heima Ekki virtist loumlgeth nein aacutehersla aacute aeth kenna nemendum moacuteethurmaacutel sitt iacute skoacutelanum thorn oacute aeth thorn riacuter starfsmenn thornar vaeligru af innflytjendaaeligttum En mikieth var lagt upp uacuter thornviacute aeth nemendur aethloumlguethust menningu dvalarlandsins Kennsla iacute framhalds- og starfsnaacutemsskoacutelanum foacuter fram aacute fimm stoumlethum THORN ar var tekieth aacute moacuteti ungmennum meeth minni haacutettar naacutemserfiethleika sem oft tengdust hegethunarvanda Iacute skoacutelanum voru 300 nemendur aacute aldrinum toacutelf aacutera til tviacutetugs Stoacuter hluti nemenda (yfir 80) iacute skoacutelanum var af innflytjendaaeligttum Iacute einum skoacutelanna var aacuteberandi mikieth af nemendum fraacute Suacuteriacutenam sem aacute aacuterum aacuteethur var hollensk nyacutelenda Flestir thorn essara nemenda gaeligtu gengieth iacute almenna skoacutela ef thorn eir fengju stuethning Seacuterfraeligethingar greindu fraacute thorn viacute aeth oft kaeligmi alvarlegur menningarskortur iacute veg fyrir aeth nemendur naeligethu toumlkum aacute tungumaacutelinu Hafa thorn arf meira eftirlit meeth thornessum nemendum thorn eir thornurfa aeth faacute kennslu iacute naacutemsgreinum sem thorneir skilja og stunda hagnyacutetara naacutem Einstaklingsbundin naacutemskraacute er loumlgueth aeth getu nemenda Eftir fjoumlgurra aacutera skoacutelagoumlngu fara thorn eir svo reglubundieth iacute starfsthornjaacutelfun iacute fyrirtaeligkjum Gott andruacutemsloft var aacute thorn essum stoumlethum reglur voru skyacuterar og thorneim var fylgt og umhverfieth virtist vera oumlruggt Kennararnir voru mjoumlg aacutehugasamir og syacutendu hverjum einasta nemanda mikla athygli thorneir unnu jafnvel iacute friacutetiacutema siacutenum Efni og buacutenaethur var lagaethur aeth thornoumlrfum
63
Beitt var vel skipuloumlgethum og hagnyacutetum aethferethum vieth aeth koma unga foacutelkinu uacutet iacute atvinnuliacutefieth og tengslin vieth vinnumarkaethinn voru goacuteeth Greint var fraacute thornviacute aeth misjafnlega gengi aeth eiga samskipti vieth foreldra Iacute nokkrum skoacutelum var mikieth lagt upp uacuter samskiptum vieth aethstandendur nemenda en svo var ekki alls staethar Foreldrar iacute thorneim skoacutela sem var meeth flesta nemendur fraacute Suacuteriacutenam soumlgethust veretha fyrir mikilli mismunun iacute samfeacutelaginu Nemendum sem aacutettu seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en hollensku var boethieth upp aacute seacuterstoumlk tungumaacutelanaacutemskeieth iacute skoacutelunum Takmarkaeth samband virtist vera haft vieth almenna skoacutela Mats- og endurhaeligfingarstofnanirnar tvaeligr houmlfethu fyrst og fremst meeth thornaacute nemendur aeth gera sem aacutettu vieth alvarleg feacutelagsleg vandamaacutel og hegethunarvanda aeth etja Meirihluti thorn eirra var af innflytjendaaeligttum ndash flestir fraacute Norethur-Afriacuteku Nokkrir thorneirra houmlfethu komist iacute kast vieth loumlgin Iacute thornessum stofnunum var markmiethieth fyrst og fremst thornaeth aeth kynnast fortiacuteeth thornessara ungmenna skipuleggja eftirlit iacute tiltekinn tiacutema iacute samraacuteethi vieth thorn au sjaacutelf og undirbuacutea thorn au undir aeth fara uacutet aacute vinnumarkaethinn Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute samstarf vieth aethstandendur og fengnir voru thornyacuteethendur ogeetha tuacutelkar til aeth haeliggt vaeligri aeth kanna vieth hvaetha aethstaeligethur fjoumllskyldan lifethi 316 Varsjaacute (Poacutelland) Iacute sjoumlttu heimsoacutekninni var farieth iacute fimm almenna skoacutela iacute Varsjaacute ndash tvo grunnskoacutela og thorn rjaacute framhaldsskoacutela ndash og til samtaka sem annast lagalega iacutehlutun Grunnskoacutelarnir voru reknir af hinu opinbera en ekki framhaldsskoacutelarnir Yfir 700 nemendur aacute aldrinum sex til fjoacutertaacuten aacutera voru iacute grunnskoacutelunum tveim Iacute oumlethrum skoacutelanum voru 35 nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu og Norethur-Kaacutekasus Fjoumlldi nemenda af innflytjendaaeligttum var mjoumlg breytilegur vegna thorn ess aeth algengt er aeth Poacutelland seacute aetheins viethkomustaethur fjoumllskyldur komi thornangaeth tiacutemabundieth og yfirgefi svo landieth Tungumaacutelaerfiethleikar voru helsta vandamaacutel thornessara nemenda sem og skaethlegar afleiethingar striacuteethsaacutetaka sem thorn eir houmlfethu upplifaeth Boethieth var upp aacute kennslu iacute poacutelsku tvisvar iacute viku aacute vegum skoacutelayfirvalda iacute borginni Skoacutelinn var iacute samstarfi vieth samtoumlkin sem annast lagalega iacutehlutun iacute tengslum vieth tilraunaverkefnieth bdquofjoumllmenningarlegur skoacutelildquo sem stutt er af skrifstofu menntamaacutela iacute Varsjaacute Markmiethieth var aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth aethlagast skoacutelasamfeacutelaginu THORNarna var aeth stoumlrfum aethstoetharmaethur 64
fraacute Tsjetsjeniacuteu sem annaethist menningarmiethlun og tuacutelkun og kenndi nemendum einnig moacuteethurmaacutel sitt Sliacutekt var talieth mikilvaeliggt fyrir menningarlega sjaacutelfsmynd nemenda og frekari aethloumlgun thorn eirra Iacute thornessum skoacutelum hafa engir nemendur verieth greindir meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute hinum grunnskoacutelanum voru um 10 nemenda af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Viacuteetnam Enginn thorn eirra var meeth seacuterkennsluthornarfir thorn vert aacute moacuteti gekk thorneim mjoumlg vel iacute skoacutelanum Foreldrar voru reiethubuacutenir til aeth greietha fyrir aukatiacutema fyrir boumlrn siacuten ef thornau houmlfethu thornoumlrf fyrir thornaeth Framhaldsskoacutelarnir voru nyacuteteknir til starfa og var kennslustefnan iacute thorneim mjoumlg iacute anda hlutaetheigandi kennara eetha stjoacuternmaacutelamanna iacute landinu Iacute tveimur thorn essara skoacutela voru 420 nemendur aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera THORN rjaacutetiacuteu nemendur voru floacutettamenn fraacute Tsjetsjeniacuteu og oumlethrum loumlndum iacute Asiacuteu og Afriacuteku 27 nemendur voru af innflytjendaaeligttum Tveir nemendur voru fatlaethirmeeth seacuterkennsluthornarfir Foreldrar og kennarar stoacuteethu sameiginlega aeth rekstri skoacutelanna Nemendur thorn urfa aeth thorn reyta inntoumlkuproacutef iacute thorn essa skoacutela thorn oacute ekki thorneir sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Foreldra greietha skoacutelagjoumlld 6 af thorneim renna iacute laacutenveitingar til nemenda sem buacutea vieth erfiethan fjaacuterhag Innan vieth 10 nemenda thorn urfa ekki aeth greietha skoacutelagjoumlld Hluti styrkveitinga til skoacutelanna kemur fraacute yfirstjoacutern menntamaacutela Meginmarkmiethieth var aeth kenna nemendum aeth lifa iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi og hvetja thorn aacute til aeth hafa jaacutekvaeligtt viethhorf til annarrar menningar og umhverfis Foreldrarnir syacutendu kennurunum mikla samstoumlethu Allir deildu meeth seacuter aacutebyrgethinni kennarar nemendur og foreldrar Tvaeligr af thorneim leiethum sem skoacutelarnir foacuteru var aeth hafa aethstoetharkennara aeth stoumlrfum og beita moacutetandi matisiacutemati Nemendur fengu aukatiacutema iacute poacutelsku eetha oumlethrum greinum um leieth og ljoacutest var aeth thorneir thornyrftu aacute thornviacute aeth halda Nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu fengu kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu Iacute thornrieth ja framhaldsskoacutelanum voru 103 nemendur aacute aldrinum sextaacuten til niacutetjaacuten aacutera Niacuteu nemendur voru af innflytjendaaeligttum Enginn nemendanna var meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute thorn essum skoacutela sem og baacuteethum hinum framhaldsskoacutelunum var markmiethieth thornaeth aeth gera nemendur aeth virkum thorn egnum iacute fjoumllmenningarlegu lyacuteethraeligethislegu nuacutetiacutemasamfeacutelagi Samtoumlkin sem heimsoacutett voru og annast lagalega iacutehlutun eru frjaacutels feacutelagasamtoumlk sem veita foacutelki sem byacuter vieth einangrun og mismunun
65
thorne innflytjendum floacutettamoumlnnum og haeliglisleitendum lagalega aethstoeth thornviacute aeth kostnaetharlausu Samtoumlkin koma fram sem fulltruacutear thornessa foacutelks gagnvart yfirvoumlldum thorn au veita thorn eim einnig tuacutelkathornjoacutenustu Samtoumlkin toacuteku fullan thornaacutett iacute tilraunaverkefninu aacutesamt einum grunnskoacutela eins og fram kom heacuter fyrir framan og stuethningsaethili aacute thorn eirra vegum aethstoethaethi nemendur vieth aeth aethlagast feacutelagslega og laeligra tungumaacutelieth
32 Almennar athugasemdir Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast oacuteliacutekum starfshaacutettum skiptast aacute skoethunum og raeligetha vieth fagfoacutelk aacute thornessu sviethi sem og vieth fjoumllskyldur og siacuteethast en ekki siacutest aeth varpa ljoacutesi aacute tiltekin atriethi Oacutegerningur er aeth gera grein fyrir niethurstoumlethum thorn essara samraeligethna iacute smaacuteatriethum en heacuter aacute eftir er samantekt aacute thorneim meginmaacutelefnum sem voru til umraeligethu baeligethi iacute samraeligethum vieth fagfoacutelkieth og innan hoacutepsins THORNau eru sett fram iacute samraeligmi vieth thornaacute fimm thornaeligtti sem rannsoacuteknin snyacutest um og snerta aetheins thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru 321 Markhoacutepur
Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast yacutemsum aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum annars vegar skoacutelum iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum og hins vegar skoacutelum iacute loumlndum sem nyacutelega eru farin aeth taka aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute oumlethrum riacutekjum af efnahagslegum og poacutelitiacuteskum aacutestaeligethum Aacute thorn essum stoumlethum var foacutelk fraacute yacutemsum loumlndum Aetheins iacute einum skoacutela var meiri hluti nemenda fraacute fyrrum nyacutelenduriacuteki dvalarlandsins Fagfoacutelk aacute oumlllum thorn essum stoumlethum virtist sem nyacutejum nemendum af innflytjendaaeligttum faeligri fjoumllgandi THORNessi tilfinning var fremur fyrir hendi iacute loumlndum thornar sem engin hefeth var fyrir innflytjendum Ekki virethist litieth aacute menningarlega fjoumllbreytni aacute neikvaeligethan haacutett iacute thornessum skoacutelum Almennt riacutekir jaacutekvaeligtt viethhorf iacute skoacutelunum og kennararnir reyna aeth varpa ljoacutesi aacute thorn au gildi sem berast meeth nyacutejum menningarstraumum til dvalarlandsins thorn oacute aeth fjoumllbreytni tengist liacuteka stundum vandamaacutelum bdquosem thornarf aeth leysaldquo THORNetta var mest aacuteberandi iacute skoacutelum sem staethsettir voru aacute svaeligethum thorn ar sem meirihluti iacutebuacuteanna voru innflytjendur og thorn ar sem foacutelk byacuter yfirleitt vieth erfiethar aethstaeligethur baeligethi feacutelagslega og fjaacuterhagslega Sumir kennaranna soumlgethust einnig eiga erfitt meeth aeth takast aacute vieth thorn aeligr nyacuteju aethstaeligethur sem thorn eir staeligethu frammi fyrir iacute starfi siacutenu
66
322 Fyrirliggjandi goumlgn Hvaeth goumlgnum viethviacutekur thornarf aeth liacuteta til tveggja atrietha hvar skoacutelarnir eru staethsettir og hverrar gerethar thorn eir eru Iacute skoacutelum sem staethsettir eru aacute svaeligethum thornar sem stoacuter hluti iacutebuacutea eru innflytjendur var hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum haacutett allt aeth 85 (eetha jafnvel enn haeligrra) Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth vieth sliacutekar aethstaeligethur gaeligtu orethieth til bdquogettoacuteldquo eetha bdquoskoacutelar thornar sem innflytjendur vaeligru iacute algjoumlrum meirihlutaldquo THORNessir skoacutelar voru yfirleitt staethsettir iacute faacutetaeligkrahverfum Tegund skoacutela sem nemendur voru settir iacute ndash almennir skoacutelar eetha seacuterskoacutelar ndash er annaeth atriethi sem huga thorn arf vandlega aeth iacute thornessari skyacuterslu thorn viacute aeth aetheins var aflaeth upplyacutesinga iacute faacuteeinum skoacutelum Iacute almennu skoacutelunum sem heimsoacutettir voru burtseacuteeth fraacute thornviacute hvort margir eetha faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum stunduethu thornar naacutem voru faacuteir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute samanburethi vieth (augljoacutesan) fjoumllda sliacutekra nemenda iacute seacuterskoacutelum Iacute almennu skoacutelunum var nemendum veittur stuethningur vieth aeth aethlagast aethstaeligethum meeth aethstoeth seacuterhaeligfethra starfsmanna og yacutemissa thornjoacutenustuaethila aacute thornviacute sviethi Ef skoacutelinn gat ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir nemenda meeth tiltaeligkum uacuterraeligethum voru thorneir fluttir iacute seacuterskoacutela Hlutfall nemenda sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelunum var milli 60 og 80 af heildarfjoumllda nemenda Starfsfoacutelkieth gerethi seacuter grein fyrir aethstaeligethum Sums staethar voru seacuterskoacutelarnir iacute samstarfi vieth almennu skoacutelana og veittu nemendum stuethning til aeth thorneir gaeligtu verieth aacutefram iacute almennum skoacutela thornoacute aeth almennt vaeligri maacutelum ekki hagaeth thornannig Seacuterskoacutelarnir toacuteku fyrst og fremst vieth nemendum sem aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvanda aeth etja 323 Naacutemsuacuterraeligethi
Flestir thorneir skoacutelar og thornjoacutenustuaethilar sem heimsoacutettir voru voru reknir aacute vegum hins opinbera og aacuten endurgjalds Einn staethur var thornoacute undanskilinn Mismunandi var hvernig skoacutelarnir voru fjaacutermagnaethir og foacuter thornaeth eftir aethstaeligethum iacute hverju landi fyrir sig yacute mist voru thorneir riacutekisreknir eetha reknir aacute vegum sveitarfeacutelaga eetha jafnvel skoacutelakerfisins Aeth oumlethrum kosti voru skoacutelar fjaacutermagnaethir af einkaaethilum Nemendur af innflytjendaaeligttum og aethstandendur thorn eirra njoacuteta soumlmu reacutettinda og aethrir landsmenn Seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute heimsoacuteknunum loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth mannreacutettindi
67
nemenda og aethstandenda thorn eirra vaeligru virt og aeth barist vaeligri gegn mismunun THORN oacute var fjallaeth um nokkur maacutel thorn ar sem um hugsanlega mismunun var aeth raeligetha Foreldrum er ekki alltaf frjaacutelst aeth velja um skoacutela fyrir boumlrn siacuten og jafnvel iacute loumlndum thornar sem valieth er frjaacutelst kann aeth vera bdquovikieth fraacute thorn viacuteldquo vegna samskiptaoumlrethugleika milli foreldra og viethkomandi thornjoacutenustu aethila THORN annig getur of moumlrgum nemendum af innflytjendaaeligttum verieth beint aacute sama staethinn eetha iacute einhvers konar seacuterskoacutela Foreldrarnir soumlgethust einnig oft finna til einangrunar og aeth landsmenn litu ekki aacute thornaacute sem hluta af thornjoacuteethinni Ef thornoumlrf krefur geta innflytjendur fengieth fjaacuterhagsaethstoeth aukalega eins og aethrir iacutebuacutear iacute landinu eiga kost aacute Iacute sumum tilvikum er kostnaethur svo sem vegna skoacutelamaacuteltiacuteetha niethurgreiddur aeth hluta til eetha alveg fyrir fjoumllskyldur sem buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur Kennarar greindu thornoacute fraacute thorn viacute aeth ekki fengist naeliggilegar styrkveitingar fyrir oumlllu thorn viacute sem nemendur thornoumlrfnuethust THORNetta kom fyrst og fremst fram hjaacute kennurum iacute thorneim skoacutelum sem staethsettir voru iacute faacutetaeligkrahverfum og virtist eiga vieth um alla nemendur en ekki bara thornaacute sem eru af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thornjoacutenustuaeth ilar koma aeth maacutelum og eru iacute samstarfi vieth skoacutelana THORNjoacutenustan fer eftir thorn viacute hverrar gerethar skoacutelinn er en yfirleitt er um heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustu aeth raeligetha Iacute Pariacutes var thornannig fyrirkomulag aeth seacuterstoumlk stofnun aacute sviethi thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi var aeth stoumlrfum og iacute Malmouml var stuethningsteymi til taks fyrir skoacutelana Samstarf milli skoacutela og thornjoacutenustuaeth ila virtist einnig oft vera oacuteformlegt Fagfoacutelkieth iacute skoacutelunum benti aacute thorn oumlrfina fyrir aukieth samstarf vieth annars konar stofnanir eetha samtoumlk svo sem thornjoacute ethernissamtoumlk THORNaeth lagethi einnig aacuteherslu aacute aacutevinninginn af thorn viacute aeth faacute til lieths vieth sig foacutelk af yacutemsu thornjoacuteetherni fraacute oacuteliacutekum menningarsvaeligethum THORNaeth var ekki einungis af praktiacuteskum aacutestaeligethum ndash til aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum og auethvelda samskipti vieth foreldra ndash heldur einnig til aeth oumlethlast betri skilning aacute thorn viacute hvernig tekist er aacute vieth foumltlunseacuterkennsluthornarfir iacute oumlethrum menningarheimum Samskipti vieth foreldra og aethkoma thorn eirra aeth allri aacutekvarethanatoumlku varethandi barnieth var augljoacuteslega forgangsmaacutel hvarvetna Kennurum var thorn oacute ljoacutest aeth vegna tungumaacutelaerfiethleika voru alvarleg samskiptavandamaacutel til staethar 324 Stuethningsaethferethir
Iacute oumlllum skoacutelunum sem heimsoacutettir voru hefur verieth komieth upp yacutemiss konar aethferethum til aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth 68
aethlagast aethstaeligethum Kennararnir gerethu seacuter ljoacutest mikilvaeliggi thorn ess aeth nemendur laeligrethu viethkomandi tungumaacutel eins fljoacutett og unnt vaeligri einkum thorneir sem nyacutekomnir voru til landsins og aeth thorneir naeligethu goacuteethum toumlkum aacute thorn viacute Eins og kennararnir bentu aacute gegna skoacutelarnir lykilhlutverki sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast og thorn ar sem frekari aethloumlgun innflytjenda aeth samfeacutelagi dvalarlandsins hefst Samkvaeligmt kennurunum iacute thorn eim skoacutelum sem heimsoacutettir voru var meginmarkmiethieth aeth sigrast aacute tungumaacutelaerfiethleikum meeth oumlllum tiltaeligkum raacuteethum Iacute sumum skoacutelum voru seacuterstakir bekkir til aeth bruacutea bil fyrir nemendur sem thorn arfnast tungumaacutelakennslu iacute tiltekinn tiacutema aacute nokkrum stoumlethum var boethieth upp aacute kennslu aacute tveim tungumaacutelum annars staethar var iacute boethieth upp aacute stuethningskennslu iacute helstu naacutemsgreinunum ndash einnig aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Algengt var aeth kennslubaeligkur vaeligru aacute einu tungumaacuteli en einnig var beitt yacutemsum kennsluaethferethum notaethar voru myndir einfaldaethar baeligkur osfrv Flestir kennaranna soumlgethust vinna eftir sveigjanlegri naacutemskraacute og iacute sumum skoacutelum houmlfethu verieth gerethar einstaklingsaacuteaeligtlanir Allir loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth gaeligtt vaeligri aeth thornoumlrfum hvers nemanda fyrir sig THORNann aacuterangur sem naacuteethist iacute skoacutelunum maacutetti aeth miklu leyti thornakka jaacutekvaeligethu viethhorfi kennara enda thornoacutett thorneir bentu aacute yacutemislegt sem betur maeligtti fara ekki siacutest aeth thornoumlrf vaeligri fyrir starfsthornjaacutelfun THORNraacutett fyrir hieth goacuteetha starf sem unnieth var iacute skoacutelunum voru thorn oacute enn spurningar sem biethu svara svo sem
bull Hvernig aacute aeth draga skyacuter moumlrk milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemserfiethleika
bull Aeth hve miklu leyti tryggja almennir skoacutelar stuethning vieth nemendur og aeth hve miklu leyti sjaacute seacuterskoacutelar um aeth aethstoetha nemendur vieth aeth snuacutea aftur iacute siacutena hverfisskoacutela thorn ar sem thorneir geta stundaeth almennt naacutem
bull Aeth hve miklu leyti nota skoacutelarnir aacutereiethanleg taeligki til aeth greina raunverulegar thorn arfir nemenda og sjaacute thorn eim siacuteethan fyrir thorneim stuethningi sem thorneir thornarfnast
325 Naacutemsmat Matsstofnanirnar voru aacute vegum hins opinbera og veittu gjaldfrjaacutelsa thornjoacutenustu THORNangaeth gaacutetu nemendur foreldrar kennarar og skoacutelar
69
leitaeth Meginmarkmieth thorn eirra var aeth greina thorn arfir nemenda veita upplyacutesingar og leiethbeina foreldrum um thorn arfir barnsins og efla og styethja starfsemi almennu skoacutelanna Seacuterfraeligethingar fraacute thornessum stofnunum minntust aacute mikilvaeliggi thorn ess aeth gerethar vaeligru fyrirbyggjandi raacuteethstafanir og hvernig thorn eir kaeligmu aeth thorn viacute aeth aethstoetha starfsfoacutelk skoacutelanna iacute thorn eim efnum Sem daeligmi um fyrirbyggjandi aethgerethir maacute nefna tvaeligr stofnanir sem eru iacute samstarfi vieth seacuterfraeligethinga aacute loumlgfraeligethisviethi thornegar um er aeth raeligetha ungmenni sem eiga vieth alvarleg hegethunarvandamaacutel aeth etja Aacute annarri stofnuninni eru aeth stoumlrfum menningarmiethlarar og thorn ar hafethi verieth komieth aacute tveggja maacutenaetha eftirlitsaacuteaeligtlun meeth thornessum ungmennum Enda thorn oacutett seacuterfraeligethingar aacute matsstofnunum gerethu seacuter grein fyrir mikilvaeliggi thorn ess aeth (grunn)mat faeligri fram aacute tveimur tungumaacutelum ndash moacuteethurmaacuteli viethkomandi og tungumaacuteli dvalarlandsins ndash til aeth auethveldara vaeligri aeth aacutetta sig aacute thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum var sliacutekt thorn oacute aetheins raunin aacute faacuteeinum stoumlethum Til aeth leysa uacuter tungumaacutelavandanum notuethu thorn eir jafnt formleg sem oacuteformleg matstaeligki og samskipti meeth og aacuten oretha Seacuterfraeligethingarnir bentu aacute aeth faacuteir nemendur sem nyacutekomnir vaeligru til landsins hefethu meeth seacuter upplyacutesingar um naacutemsmat sem fram hefethi farieth iacute heimalandi thorneirra Naacutemsmatieth vakti yacutemsar spurningar og var viethkvaeligmt maacutel Ljoacutest er aeth um tungumaacutelaerfiethleika er aeth raeligetha sem hafa aacutehrif aacute allt ferlieth ndash samskipti vieth foreldra greiningu aacute thornoumlrfum nemandans osfrv ndash og iacute thornaeth riacutekum maeligli aeth sliacutekt kann aeth takmarka gildi thorness matsferlis sem fram fer Samkvaeligmt upplyacutesingum fraacute matsstofnununum virethist sem hlutfallslega faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum komi til thorneirra Aacutestaeligethan gaeligti verieth suacute aeth foreldrar thorneirra faacute ef til vill ekki upplyacutesingar um starfsemi thorn essara stofnana (sem og annarra thornjoacutenustuaethila) Einnig gaeligti aacutestaeligethan verieth suacute aeth litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir aacute mismunandi haacutett iacute hinum yacute msu menningarsamfeacuteloumlgum THORN ar af leiethandi er aeth moumlrgum alvarlegum vandamaacutelum aeth huga thornegar greina skal seacuterkennsluthornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum Augljoacutest er aeth meeth heimsoacuteknunum feacutekkst aetheins takmoumlrkueth mynd af aethstaeligethum aacute hverjum staeth ndash thorn viacute er ekki haldieth fram aeth varpaeth hafi verieth ljoacutesi aacute heildaraethstaeligethur iacute landinu THORN viacute skal liacuteta aacute thornessar niethurstoumlethur sem daeligmi sem aukieth geta skilning aacute aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum
70
4 NIETHURSTOumlETHUR OG TILLOumlGUR
Niethurstoumlethur rannsoacuteknarinnar varpa ljoacutesi aacute nokkur almenn atriethi sem staethfesta mikilvaeliggi thorn eirra spurninga sem fulltruacutear viethkomandi landa settu fram iacute byrjun a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig faeligrni og geta nemenda af innflytjendaaeligttum er metin c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og fjoumllskyldum sem bestan stuethning Svo virethist sem skoacutelar iacute Evroacutepu seacuteu stoumlethugt aeth veretha fjoumllmenningarlegri THORN viacute verethur aeth koma til moacutets vieth nyacute verkefni iacute menntakerfinu og oft thorn ykja thorn au floacutekin thorn ar sem um nyacutejar eetha tiltoumllulega nyacutejar aethstaeligethur er aeth raeligetha Iacute yacute msum loumlndum var aacute aacuterum aacuteethur tekieth aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum eetha loumlndum sem tengdust efnahagslegum vexti eetha auknum iethnaethi Aacute seinni aacuterum maacute greina nyacutejar aethstaeligethur af tvennum toga foacutelk hefur komieth til Evroacutepulanda sem floacutettamenn eetha haeliglisleitendur og fjoumllskyldur flytjast milli landa meeth viethdvoumll iacute einhverju Evroacutepuriacuteki Skoacutelarnir gegna mikilvaeliggu hlutverki thornviacute aeth thorneir eru stundum fyrsti staethurinn thornar sem thornessar fjoumllskyldur hitta foacutelk fraacute dvalarlandinu Greint er fraacute helstu niethurstoumlethum varethandi fjoacutera meginthornaeligttina heacuter fyrir neethan og einnig helstu tilloumlgum sem beint var til seacuterfraeligethinga og stefnumoacutetandi aethila
41 Fyrirliggjandi goumlgn Eins og vieth var aeth buacuteast reyndist gagnasoumlfnunin ekki auethveld viethfangs Innan ramma verkefnisins reyndist haeliggt aeth afla vietheigandi upplyacutesinga fyrst og fremst innan sveitarfeacutelaga Nyacute aethfereth vieth gagnasoumlfnun var tekin upp iacute nokkrum landanna iacute thornessu skyni vegna thorness aeth verkefnieth krafethist tiltekinna upplyacutesinga Mikilvaeliggt er aeth benda aacute aeth goumlgnin sem fengust gefa einungis takmarkaetha mynd af aethstaeligethum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum Ekki er viacutest aeth thorn au seacuteu daeligmigereth fyrir stoumlethuna aacute landsviacutesu Iacute moumlrgum skyacuterslum kemur fram verulegt oacutesamraeligmi sem syacutenir aeth innflytjendanemendur sem faacute seacuterkennslu eru yacute mist hlutfallslega of margir eetha of faacuteir Samkvaeligmt skyacuterslunum er hlutfall nemenda af
71
innflytjendaaeligttum 6-20 af nemendum aacute skoacutelaskyldualdri iacute meirihluta thornaacutetttoumlkulandanna (fyrir skoacutelaaacuterieth 2005-2006) Upplyacutesingarnar sem loumlndin loumlgethu fram og rannsoacuteknin benda til aeth of margir nemendur af innflytjendaaeligttum seacuteu iacute hoacutepi thorn eirra sem faacute seacuterkennslu vegna naacutemserfiethleika og einnig aeth hluta til vegna hegethunarvandamaacutela THORN etta er maacutel sem ekki er haeliggt aeth tuacutelka aacute einfaldan haacutett heldur thorn arfnast naacutekvaeligmrar rannsoacuteknar Yacute msir thornaeligttir eru samtengdir og thornarfnast skoethunar tegund seacuterthornarfa ndash naacutenar tiltekieth naacutemserfiethleikar og gereth thornjoacuteethfeacutelagsthornegna ndash thorn e nemendur sem buacutea vieth erfiethar aethstaeligethur iacute feacutelagslegu og menningarlegu tilliti ogeetha efnahagslegu tilliti Suacute staethreynd aeth of haacutett hlutfall innflytjendanemenda er iacute sumum tilvikum iacute thorn eim hoacutepi sem aacute vieth naacutemsoumlrethugleika etja og faacute seacuteruacuterraeligethi virethist benda til thorn ess aeth einhvers misskilnings gaeligti thornegar greint er aacute milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemsoumlrethugleika og ljoacutest er aeth thornaeth krefst naacutenari rannsoacutekna
Tilloumlgur tengdar goumlgnum Safna thorn arf fleiri goumlgnum og frekari rannsoacutekna er thorn oumlrf til aeth kanna aacutestaeligethur hins augljoacutesa oacutesamraeligmis hvaeth varethar fjoumllda innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum Meginmarkmiethieth verethur aeth afla vitneskju um hvers vegna hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem faacute seacuterkennslu er svo skakkt
42 Naacutemsuacuterraeligethi Iacute oumlllum loumlndunum er boethieth upp aacute yacute mis naacutemsuacuterraeligethi iacute samraeligmi vieth stefnu thorn eirra iacute seacuterkennslumaacutelum ogeetha naacutemi aacuten aethgreiningar Loumlggjoumlf landanna er mismunandi og aacutebyrgetharsviethin geta einnig verieth breytileg aacute milli landa uacuterraeligethi eru af yacute msum toga en virething fyrir mannreacutettindum og stefna sem stuethlar aeth jafnraeligethi eru lykilatriethi hvarvetna THORNau uacuterraeligethi sem standa nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha gilda einnig fyrir innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir Augljoacutest er hver thornrjuacute mikilvaeliggustu maacutelin eru Iacute fyrsta lagi hafa yacutemsir seacuterfraeligethingar og thornjoacutenustuaethilar sem koma aeth maacutelum ekki thornaacute tviacutethornaeligttu seacuterhaeligfingu sem nauethsynleg er til aeth geta annast seacuterkennslu fyrir innflytjendanemendur thornannig aeth komieth seacute sem best til moacutets vieth thornarfir thorneirra
72
Iacute oumlethru lagi er fraacute thorn viacute greint iacute nokkrum skyacuterslnanna aeth fari kennsla fram aacute tveimur tungumaacutelum baeligethi moacuteethurmaacuteli nemenda og thorn viacute maacuteli sem talaeth er iacute viethkomandi landi standi nemendur sig betur ndash einkum ef thorneir faacute sliacuteka kennsla iacute yngstu bekkjunum THORNannig oumlethlast thorneir aukna sjaacutelfsvirethingu og persoacutenulegan thorn roska sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth sjaacutelfsmynd fraacute tveim menningarheimum THORN raacutett fyrir thorn etta kemur fram aeth mismunandi er milli landa sem og innan einstakra landa hvort kennsla fer fram aacute tveimur tungumaacutelum Iacute thornrieth ja lagi er samstaetha um thornaeth iacute oumlllum loumlndunum aeth samstarf thornjoacutenustuaeth ila og thornaacutetttaka foreldra seacute grundvallaratriethi aacute thorn essu sviethi THORN viacute thorn urfa baeligethi seacuterfraeligethingar og aethstandendur aeth taka tillit til thorn ess aeth thorn eir koma uacuter oacuteliacutekum menningarheimum Seacuterfraeligethingarnir sem unnu aeth verkefninu loumlgethu einnig aacuteherslu aacute aeth nauethsynlegt vaeligri aeth koma aacute og auka samvinnu vieth samtoumlk yacutemissa thornjoacuteethernis- og innflytjendahoacutepa sem nemendur tengjast Koma thornarf aacute betra samstarfi vieth aethstandendur og innflytjendasamtoumlk
Tilloumlgur varethandi uacuterraeligethi Stefnumoacutetandi aethilar aeligttu aeth tryggja aeth farieth seacute aeth reglum svo sem aeth mannreacutettindi seacuteu virt aeth fullu og aeth allir njoacuteti soumlmu taeligkifaeligra samkvaeligmt landsloumlgum Meginmarkmiethieth er aeth berjast gegn mismunun kynthornaacutettafordoacutemum og uacutetlendingahatri sem og auka skilning og styethja og efla jaacutekvaeligetha starfshaeligtti innan sveitarfeacutelaga og aacute landsviacutesu Sliacutekir starfshaeligttir aeligttu aeth stuethla aeth samthornaeligttingarstefnu thornar sem gert er raacuteeth fyrir fjoumllbreytileika og aacutehersla er loumlgeth aacute menntunargildi thorn eirra uacuterraeligetha sem nemendum standa til boetha hver sem uppruni thorneirra eetha thornarfir eru Vietheigandi kennsla og uacuterraeligethi thornurfa aeth vera til staethar iacute skoacutelum til aeth haeliggt seacute aeth stunda naacutem aacuten aethgreiningar Markmieth skoacutela aeligttu aeth vera a) Aeth syacutena skilning og virethingu fyrir fjoumllbreytni b) Aeth forethast inntoumlku- og skraacuteningarstefnu sem eykur aethgreiningu c) Aeth viethurkenna styethja og innleietha kennsluaethferethir sem koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir d) Aeth taka virkan thorn aacutett iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaeth ila thorn ar meeth talin innflytjendasamtoumlk og samtoumlk sem vinna aeth maacutelefnum innflytjenda e) Aeth hvetja til samskipta og thornaacutetttoumlku meethal aethstandenda
73
Skoacutelastefna aeligtti aeth vera thorn vermenningarleg og falla aeth thornoumlrfum naeligrsamfeacutelagsins og koma til moacutets vieth thornaeth Sliacutek stefna krefst thorness aeth almennir kennarar jafnt sem seacuterkennarar auki thornekkingu siacutena og haeligfni og nyacuteti seacuter thornaacute starfsthornjaacutelfun sem thorneim er nauethsynleg til aeth oumlethlast betri skilning aacute menningarlegri fjoumllbreytni og takast siacuteethan aacute vieth starf sitt aacute sem reacutettastan haacutett Aethalmarkmiethieth er aeth auka naacutem aacuten aethgreiningar og sjaacute til thorn ess aeth skoacutelar og seacuterfraeligethingar faacutei thornau uacuterraeligethi sem nauethsynleg eru Meeth thornviacute aeth koma iacute veg fyrir einangrun og uacutetilokun foacutelks myndast siacuteethur svokoumllluethu bdquoinnflytjendagettoacuteldquo
43 Stuethningsaethferethir Nemendum og kennurum iacute viethkomandi loumlndum standa til boetha yacutemiss konar stuethningsaethferethir Iacute thorn eim er aethalaacuteherslan loumlgeth aacute aeth foacutelk naacutei toumlkum aacute tungumaacuteli dvalarlandsins meethal annars meeth tviacutetyngdri kennslu bdquobekkjum sem bruacutea billdquo stuethningskennslu viethboacutetarstuethningi og aethstoeth vieth heimaverkefni Getieth er um aeth thorn roacuteun og notkun einstaklingsaacuteaeligtlana seacute mjoumlg mikilvaeligg stuethningsleieth Litieth er aacute stuethning og einhug skoacutelastjoacutera og starfsfoacutelks skoacutelanna sem og teymisvinnu sem mikilvaeligga thornaeligtti Haeligfni kennara vilji og reynsla er lykilatriethi Iacute nokkrum landanna syacutena rannsoacuteknir aeth fleiri stuethningsaethferethir koma aeth gagni svo sem aeth nemendur gangi iacute skoacutela iacute siacutenu hverfi aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum aeth sumar naacutemsgreinar seacuteu kenndar iacute litlum hoacutepum aeth iacute almennum skoacutelum seacuteu kennarar eetha aethstoetharmenn af sama thornjoacuteeth erni og nemendurnir aeth stoumlrfum meeth umsjoacutenarkennaranum Aeth lokum er tekieth fram hve jaacutekvaeligtt seacute aeth iacute einstaklingsaacuteaeligtlunum seacute notaeth naacutems- og kennsluefni sem tekur tillit til reynsluheims og menningar nemenda einnig thorneirra sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Tilloumlgur varethandi stuethningsaethferethir Raacuteethamenn aacute sviethi menntamaacutela aeligttu aeth iacutehuga meeth tilliti til aethstaeligethna aacute hverjum staeth hvernig kennslu aacute tveimur tungumaacutelum skuli haacutettaeth eetha hvernig beita megi fjoumllmenningarlegum aethferethum iacute thornviacute skyni aeth tryggja naacutemsthornroska feacutelagslega aethloumlgun og sjaacutelfsvirethingu meethal nemenda
74
Hvetja thorn arf til thorn ess aeth iacute skoacutelum thorn ar sem nemendur tala moumlrg tungumaacutel verethi moacutetueth aacutekveethin stefna thornar aeth luacutetandi THORNviacute thornarf a) Aeth gera rannsoacutekn aacute aethstaeligethum iacute viethkomandi skoacutelum b) Aeth gera aacuteaeligtlun og tilloumlgur um hvernig auka megi gaeligethi thorness stuethnings sem veittur er innan hvers skoacutela Kennarar aeligttu aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth aethstaeligethum faacute foreldra til aeth taka thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu og faacute aethstoeth hjaacute seacuterhaeligfethu fagfoacutelki sem og aethstoetharfoacutelki fraacute oacuteliacutekum menningarheimum Meginmarkmiethieth er aeth efla starfsemi almennu skoacutelanna thorn annig aeth thornar verethi haeliggt aeth maeligta thorn oumlrfum nemenda sem koma uacuter yacutemsum aacutettum burtseacuteeth fraacute seacuterkennsluthornoumlrfum iacute naacutemi og thornjoacuteethernisuppruna
44 Naacutemsmat Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og seacuterfraeligethinga koma aeth grunnmati aacute innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Flestar matsaethferethirnar eru staethlaethar og miethast vieth nemendur fraacute dvalarlandinu Sum matstaeligki og proacutef hafa verieth thornyacute dd aacute yacutemis tungumaacutel aeth oumlethrum kosti fer naacutemsmatieth fram meeth aethstoeth tuacutelks einnig er bent aacute matstaeligki aacuten oretha sem aeligskilegan kost THORNraacutett fyrir thornaacute aluacuteeth sem fagfoacutelk leggur iacute thorn etta starf eru aacutehrif hinna menningarlegu viethhorfa sem felast iacute matstaeligkjunum enn hindrun iacute vegi thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Til aeth sigrast aacute sliacutekum hindrunum og tungumaacutelaerfiethleikum og jafnvel hlutdraeliggum niethurstoumlethum staethlaethra matsaethferetha aeligtti aeth leita heildstaeligethra leietha thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutemsferli og thornroska nemandans Oft nota kennarar siacutemat og eiga samraeligethur vieth nemendur og foreldra THORNaacute er mikilvaeliggt aeth faacute upplyacutesingar og goumlgn fraacute foreldrunum en thornaeth er ekki alltaf haeliggt THORN au atriethi sem helst skal skoetha iacute sliacuteku matsferli eru grunnfaeligrni nemandans naacutemssaga hans og vieth hvaetha aethstaeligethur hann byacuter Taka ber tillit til upplyacutesinga fraacute oumlllum viethkomandi kennurum (umsjoacutenarkennara seacuterkennara osfrv) og oumlethru fagfoacutelki svo sem feacutelagsraacuteethgjoumlfum og saacutelfraeligethingum sem og foreldrum
75
Tilloumlgur varethandi naacutemsmat Iacute matsferlinu aeligtti aeth vera haeliggt aeth greina aacute milli erfiethleika vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins og naacutemserfiethleika Allir thorn eir sem koma aeth skoacutelastarfinu veretha aeth koma aeth matsferlinu og deila aacutebyrgeth aacute thornviacute Meginmarkmiethieth er aeth thorn roacutea vietheigandi efni til aeth leggja fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir
Meeth thorn eim upplyacutesingum sem aflaeth var uacuter fraeligethiritum aacute thorn essu sviethi sem og meeth spurningalistanum og greiningarstarfinu fengust svoumlr vieth nokkrum spurningum Yacutemis oumlnnur vandamaacutel hafa komieth iacute ljoacutes og ndash thorn ar sem thorn etta var fyrsta tilraunin sem gereth hefur verieth til aeth taka saman upplyacutesingar aacute thornessu sviethi ndash hafa spurningarnar sem vaknaeth hafa verieth fleiri en svoumlrin sem fengust THORN essi fyrsta rannsoacutekn og samantekt mun vonandi veretha til thorness aeth fleiri og iacutetarlegri rannsoacuteknir og kannanir verethi gerethar aacute thornessu sviethi
76
HEIMILDIR
AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 1998 Vers une politique de la formation continue Montreal Aacutelit sem lagt var fyrir menntamaacutelaraacuteethherrann iacute Quebec AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 2001 Disability+Migration A New Planetary Reality Montreal Skyacutersla loumlgeth fram iacute Durban aacute raacuteethstefnu Sameinuethu thornjoacuteeth anna gegn kynthornaacutettafordoacutemum mismunun uacutetlendingahatri og umburetharleysi Andersson F 2007 Challenging Experiences Generation of Knowledge in a Research Circle Stockhom University of Stockholm Bleidick U Rath W og Schuck K 1995 bdquoDie Empfehlungen der Kultusministerkonferenz zur sonderpaumldagogischen Foumlrderung in den Schulen der Bundesrepublik Deutschlandldquo iacute Zeitschrift fuumlr Paumldagogik No41 bls 247ndash264 Candelier M 2003 Lrsquoeacuteveil aux langues agrave lrsquoeacutecole primaire EVLANG bilan drsquoune innovation europeacuteenne Bruxelles De Boeck Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students and Royal Danish School of Educational Studies 1999 Report on the European Conference on Migrant Children with Special Educational Needs Copenhagen 7thndash8th June 1999 Copenhagen UC2 Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students European Monitoring Centre on Racism and Xenophobia 2004 bdquoComparison on Enrolment Figures in Special Educationldquo iacute Migrants Minorities and Education Documenting Discrimination and Integration in 15 Member States of the European Union Luxembourg Office for Official Publications of the European Communities Eurydice 2004 Integrating Immigrant Children into Schools in Europe Brussels Eurydice (European Commission DG Education and Culture) Evroacutepuraacuteethieth 2006 Tilmaeligli um thornaacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins aeth efla reacutettindi og fulla thornaacutetttoumlku fatlaethra og stuethla aeth auknum liacutefsgaeligethum
77
fatlaethra iacute Evroacutepu 2006ndash2015 Strassborg Evroacutepuraacuteethieth Tilmaeligli nr (2006)5 samthornykkt af raacuteethherranefndinni thorn ann 5 apriacutel 2006 aacute 961 fundi fulltruacutea raacuteethuneytanna Framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008 Graelignboacutek Migration and Mobility Challenges and Opportunities for EU education systems Framkvaeligmdastjoacutern ESB COM (2008) 423 final Henriot (Van Zanten) A 1996 bdquoLrsquoeacutecole les enfants de lrsquoimmigration et des minoriteacutes ethniques Une revue de la litteacuterature franccedilaise ameacutericaine et britanniqueldquo iacute Revue Franccedilaise de Peacutedagogie No177 OctoberndashDecember 1196 bls 87ndash194 Henriot (Van Zanten) A 1997 bdquoSchooling Immigrants in France in the 1990s Success or Failure of the Republican Model of Integrationldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 28 No 3 September 2007 bls 351ndash374 Leman J 1991 bdquoThe Education of Immigrant Children in Belgiumldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 22 No 2 June 1991 bls 140ndash153 Lindsay G Pather S og Strand S 2006 Special Educational Needs and Ethnicity Issues of Over- and Under-Representation Warwick University of Warwick Institute of Education Research Report 757 Losen D J og Orfield G (ritstj) 2002 Racial Inequity in Special Education Harvard Harvard University Press Manccedilo A 2001 bdquoLa scolariteacute des enfants issus de lrsquoimmigration turque et maghreacutebine en Belgique francophoneldquo iacute LrsquoObservateur Paris ndeg 6ndash7 bls 17ndash21 Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2003 Special Needs Education in Europe Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2006 Special Needs Education in Europe Provision in Post-Primary Education Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Milic A 1997 Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonderpaumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) 78
Milic A 1998 Methodisches Vorgehen Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonder-paumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) Moro M R 2005 Working with children of immigrant parents Bobigny Association Internationale drsquoEthnoPsychanalyse National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Minority Students in Special and Gifted Education Washington DC National Academy Press Nicaise I 2007 Education and Migration Policies and Practices for Integration and social Inclusion Summary of the Seminar for DG Education and Culture Brussel 9 oktoacuteber 2007 Nordahl T og Oslashverland T 1998 Idealer og realiteter Evaluering av spesialundervisningen i Oslo kommune Ministry of Education and Research NOVA Research Institute NOVA Rapport 2098 OECD 2004 Equity in Education Students with Disabilities Learning Difficulties and Disadvantages Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2006 Where Immigrant Students Succeed A Comparative Review of Performance and Engagement in Pisa 2003 Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2007 bdquoGroups at Risk The Special Case of Migrants and Minoritiesldquo iacute No More Failures Ten Steps to Equity Education Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) Perregaux C de Goumoeumlns C Jeannot D og de Pietro J-F 2003 EOLE Education et Ouverture aux Langues agrave lrsquoEcole Neuchacirctel CIIP vol I og II Pflegerl J 2004 Immigration and Family Annual Seminar Helsinki Finland 8ndash10 June 2002 Synthesis Wien Oumlsterreichisches Intitut fuumlr Familienforschung Materialiensammlung Heft 18 Poulain M Perrin N og Singelton A (ritstj) 2006 Towards Harmonised European Statistics on International Migration Louvain La Neuve Presses Universitaires de Louvain-La-Neuve
79
Rosenqvist J 2007 Specialpedagogik I Maringngfaldens Sverige Om Elever Med Annan Etnisk Bakgrud aumln SvenskISaumlrskolan Sweden Specialpedagogiska Institutet Kristianstad University Salameh E-K 2003 Language impairment in Swedish bilingual children ndash epidemiological and linguistic studies Lund University Salameh E-K 2006 bdquoConsiderations when meeting bilingual childrenldquo kynning fyrir seacuterfraeligethingahoacutep Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu iacute Malmouml 7 desember 2006 Sameinuethu thornjoacuteeth irnar 2008 Convention on the Rights of Persons with Disabilities and Optional Protocol (toacutek gildi 3 maiacute 2008 iacute kjoumllfar samthornykktar thorn ann 13 desember 2006) New York United Nations Organisation SIOS Cooperation Group for Ethnical Associations in Sweden 2004 We Are All Unique And Yet More Alike Than We Imagine A Book About Disability Ethnicity Reception and Treatment Sweden SIOS UNESCO 1994 Salamanca-yfirlyacutesingin og rammaaacuteaeligtlun um aethgerethir vegna nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir Samthornykkt aacute althornjoacuteethlegri raacuteethstefnu um seacuterkennslu Access and Quality Salamanca Menningarmaacutelastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO) Verkuyten M og Brug P 2003 bdquoEducational Performance and Psychological Disengagement among Ethnic Minority and Dutch Adolescentsldquo iacute The Journal of Genetic Psychology 164(2) bls 189ndash 200 Watkins A (ritstj) (2007) Naacutemsmat iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Lykilatriethi iacute stefnumoacutetun og starfi Odense European Agency for Development in Special Needs Education Werning R Loumlser J M og Urban M 2008 bdquoCultural and Social Diversity An Analysis of Minority Groups in German Schoolsldquo iacute The Journal of Special Education Vol 42 No 1 May 2008 bls 47ndash54
80
HOumlFUNDAR EFNIS
Austurriacuteki Irene MOSER IreneMoserphsalzburgat
Judith STENDER judithstenderssr-wiengvat
Jef VERRYDT jverrydtpandorabe
Josee VAN LEEMPUT joseevanleemputkhkbe
Theacuteregravese SIMON theresesimoncfwbbe
Belgiacutea (flaeligmskumaeligl andi hluti)
Belgiacutea (froumlnskumaeligla ndi hluti)
Bretland
Jean-Claude DE VREESE
Geoff LINDSAY
Sonali SHAH
Preben SIERSBAEK
jeanclaudedevreeseskynetbe
GeoffLindsaywarwickacuk
splslsleedsacuk
siersbaekuvmdk Danmoumlrk
Eistland
Tina FEHRMANN
Maie SOLL
Kai KUKK
Hanna-Mari SARLIN
TinaFehrmannuvmdk
maiesollhmee
kaikukkhmee
hanna-marisarlinwelhocom Finnland
Anne NURMINEN annenurminensaunalahtifi
Ceacutecile LESTOCQUOY cecilelestocquoylapostenet
Dominique LENORMAND dominiquelorangefr
Frakkland
Grikkland Katerina SPETSIOTOU katerinaspetsiotougmailcom
Maria MICHAELIDOU smiacmorg
Holland Wim VAN OOSTEN directiekingmaschoolnl
Iacutesland Hulda DANIacuteELSDOacuteTTIR huldakarendanielsdottirreykjavikis
Iacutetaliacutea Matteo TALLO matteotalloistruzioneit
81
Leandra NEGRO leandranegroistruzioneit
Eftihia KALLEPITI ekallepitigmailcom
Kalomira IOANNOU ioannoukalomirayahoocom
Kyacutepur
Lettland Dina BETHERE dinalieppalv
Mudite REIGASE muditereigasevsicgovlv
Lithaacuteen Lina PALACIONIENE linapalacionienesppclt
Virginija STUMBRIENE virginijastumbrieneflfvult
Luacutexemborg Gilbert STEINBACH gilsteinbacheducationlu
Malta Alexander SPITERI alexanderspiterigovmt
Noregur Merete BAEKKEVOLD mbeudirno
May-Britt MONSRUD may-brittmonsrudstatpedno
Poacutelland Krzysztof SIKORA krzysraszedupl
Aleksandra ollencjawppl CHRZANOWSKA
Portugal Isabel PAES isabelpaesacidigovpt
Graccedila FRANCO gracafrancoclixpt
Spaacutenn Ana Maria TURIEL anamtpprincastes PINTADO
Virginia JIMENEZ jimenez_virgvaes
Sviss Priska SIEBER priskasieberphzch
Christiane PERREGAUX ChristianePerregauxpseunigech
Sweden Fia ANDERSSON FiaAnderssonspecpedsuse
82
Kristina LANGBY GRUBB kristinalangby_grubbmalmose
Trinidad RIVERA trinidadriveraspsmse
Teacutekkland Milos KUSY miloskusyseznamcz
Vĕra VOJTOVAacute vojtovapedmunicz
Ungverjaland Szilvia NEacuteMETH nemethszokihu
Margit KOCZOR koczormargitmailtvnethu
THORNyacuteskaland Peter WACHTEL PeterWachtelmkniedersachsende
Angelika SCHAUB AngelikaSchaubmbwjkrlpde
83
Upplyacutesingar um staethi sem heimsoacutettir voru Malmouml Rosengaringrd Resource Team
Malmouml Stad 20580 Malmouml lenabeckingmalmose barbrojarnhallmalmose tovemnilssonmalmose
Kryddgaringrdsskolan Vougts vaumlg 15 213 72 Malmouml kryddgaringrdsskolanmalmose
Dragon preschool center Moumlllevaringngsgatan 46 214 20 Malmouml kristinalangby_grubbmalmose
Athornena 6th Dimotiko Kifisias (grunnskoacuteli) 53 LKatsoni Street (and 1st May) 13561 Athens johntsatotenetgr http6dim-kifisattschgrglobalsch-autoschdefault
3rd Gymnasio Kifisias (framhaldsskoacuteli) Patrwn and Korinthou Street NKifisia 145 64 Athens library3gym-kifisattschgr http3gym-kifisattschgrarxikihtm
Arsquo KDAY of Athens Centre of Assessment Kandanou 18 11526 Athens E-mailkday-a-athin-attschgr
Pariacutes Ecole polyvalente Binet A 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0753737eac-parisfr
Ecole eacuteleacutementaire Binet B 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751443Lac-parisfr
84
Ecole maternelle 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751380tparisfr
Ecole polyvalente Labori 19 rue Labori 75018 Paris ce0751107wparisfr
Brussels Atheacuteneacutee Royal Serge Creuz Avenue du Sippelberg 2 1080 Molenbeek Saint Jean wwwsergecreuzbe
Ecole Schaller Avenue Schaller 87 1160 Auderghem wwwecoleschallerorg
VCLB Koepel Anatole France 119 1030 Schaarbeek wwwvclb-koepelbe
Amsterdam Kingmaschool Beijerlandstraat 2 1025 NN Amsterdam wwwkingmaschoolnl
Van Koetsveldschool Archimedesplantsoen 98 1098 KB Amsterdam Netherlands wwwzmlkoetsveldnl
Alexander Roozendaalschool Jan Tooropstraat 13 1062 BK Amsterdam wwwroozendaalschoolnl
De Zeehoeve Gemeente Amsterdam ndash Dienst Werk en Inkomen wwwmaatwerkamsterdamnl
De Bascule Postbus 303 1115 ZG Duivendrecht wwwdebasculenl
85
Varsjaacute Gymnasium ndeg20 Raszyǹska street 22 02-026 Warszawa wwwraszedupl
Gymnasium Ndeg 20 (filia) Startowa street 9 02-248 Warszawa wwwstartowaedupl
Multicultural Secondary School Klopotowskiego street 31 03-720 Warszawa wwwhumanistycznepl
Primary School Ndeg 273 Balcerzaka street 1 01-944 Warszawa wwwszkola273pl
The Association for Legal Intervention Al3 Maja street 12 local 510 00-391 Warszawa wwwinterwencjaprawnapl
Primary School Ndeg 220 Jana Pawla II street 26a 00-133 Warszawa wwwsp220pl
86
- Multicultural Diversity-ISf
- Multicultural Diversity-IS
- Multicultural Diversity-ISb
-
bakgrunns sem og seacuterthornarfa sliacuteks minnihlutahoacutepsldquo (viethauki 46 bls 32) Iacute samningi Sameinuethu thornjoacuteethanna um reacutettindi fatlaethra segir aeth fatlaethir skuli eiga reacutett aacute til jafns vieth aethra aeth seacuterstoumlk menningarleg samsemd thorneirra og samsemd meeth tilliti til tungumaacutels seacute viethurkennd og njoacuteti stuethnings (30 gr 2008) Mismunandi er eftir loumlndum hvernig hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint og fer thornaeth eftir aethstaeligethum viethkomandi thornjoacuteeth ar Einnig fer thornaeth eftir soumlgulegu samhengi sem og poacutelitiacuteskri og efnahagslegri stoumlethu hvers lands hvernig hugtakieth er skilgreint Faeligethingarstaethur nemenda eetha foreldra thorn eirra eetha tungumaacutelieth sem talaeth er aacute heimilinu ndash sem stundum er ekki thornaeth sama og talaeth er iacute dvalarlandinu ndash raeligethur thornviacute hvort hugtakieth innflytjandi eetha uacutetlendingur er notaeth OECD (2006) og Eurydice (2004) nota hugtakieth innflytjendanemendur og eiga thorn aacute vieth bdquoerlenda nemendurldquo sem ekki eru faeligddir iacute dvalarlandinu eetha bdquofyrstu kynsloacuteethar nemendurldquo thornegar foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu bdquoAnnarrar kynsloacuteethar nemendurldquo eru thorn eir nemendur sem faeligddir eru iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem faeligddir eru iacute oumlethru landi THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar nemendur teljast svo vera bdquoinnfaeligddirldquo thorneir kunna aeth vera meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu thorn eir eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldrieth faeligddist einnig iacute dvalarlandinu Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er ekki litieth aacute thornrieth ju kynsloacuteethar nemendur eetha thorn aacute sem eiga seacuter lengri fortiacuteeth iacute landinu sem innflytjendanemendur heldur nemendur sem hafa annan thornjoacuteethernisbakgrunn eetha tilheyra minnihlutahoacutepum Vekja skal athygli aacute thorn viacute aeth rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar beinist ekki aeth menntamaacutelum almennt iacute tengslum vieth nemendur af innflytjendaaeligttum heldur einungis aeth menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Megintilgangur rannsoacuteknarinnar var aeth kanna hvernig koma skuli aacute sem bestan haacutett til moacutets vieth seacuterkennsluthornarfir nemenda fraacute oumlethrum menningarsvaeligethum sem tala iacute sumum tilvikum annaeth tungumaacutel en thornaeth sem talaeth er iacute dvalarlandinu Iacute thorn essu tviacutethornaeligtta viethfangsefni hefur verieth loumlgeth aacutehersla aacute eftirfarandi atriethi
8
a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig mat aacute faeligrni og thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum fer fram c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og aethstandendum sem bestan stuethning Iacute thornessari rannsoacuteknarvinnu skilgreindu seacuterfraeligethingarnir sem tilnefndir voru til starfsins markhoacutep verkefnisins aacute eftirfarandi haacutett - Nemendur meeth hvers kyns foumltlunseacuterkennsluthornarfir - Nemendur sem eru innflytjendur samkvaeligmt eftirfarandi skilgreiningum
i) thorneir eru fyrstu annarrar eetha thornriethju kynsloacuteethar innflytjendur ii) thorneir tala ekki sama tungumaacutel og talaeth er iacute dvalarlandinu en ef til vill liacutekt tungumaacutel iii) thorneir eru afekki af sama thornjoacuteetherni og iacutebuacutear dvalarlandsins iv) thorn eir eru meethekki meeth laacutegt menntunarstig ogeetha buacutea vieth erfiethar efnahagslegar aethstaeligethur iacute samanburethi vieth iacutebuacutea dvalarlandsins
- Nemendur sem eru meeth annan menningarlegan bakgrunn en iacutebuacutear dvalarlandsins Meethan rannsoacuteknin foacuter fram kom iacute ljoacutes aeth nauethsynlegt var aeth skilgreina hugtakieth bdquoinnflytjandildquo enn frekar Sliacutek skilgreining krafethist thorness aeth tekieth vaeligri tillit til allra thorneirra nemenda sem um var aeth raeligetha thorneas nemenda sem vaeligru nyacutekomnir til landsins (samkvaeligmt hugtakinu bdquoinnflytjendurldquo) og thorneirra nemenda sem eru riacutekisborgarar iacute landinu en tilheyra thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepum Markhoacutepur rannsoacuteknarinnar var thorn viacute nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru innflytjendur eetha tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum Hugtakieth bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquoinnflytjendanemendurldquo sem notaeth er iacute thornessari skyacuterslu aacute vieth um hinn skilgreinda markhoacutep Iacute rannsoacutekninni var reynt aeth leggja aacuteherslu aacute fimm lykilthornaeligtti thornraacutett fyrir oacuteliacutekar aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum THORN essir thorn aeligttir voru grundvallaratriethi thorn egar kom aeth upplyacutesingasoumlfnun og thorn eirri greiningu sem fram foacuter iacute kjoumllfarieth aacute naacutemi barna sem baeligethi voru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
9
1 Markhoacutepurinn eins og hann er skilgreindur aacute landsviacutesu 2 Upplyacutesingar og goumlgn innan sveitarfeacutelags (ogeetha aacute landsviacutesu) 3 Naacutemsuacuterraeligethi sem standa nemendum og aethstandendum til boetha 4 Stuethningsaethferethir 5 Matstaeligki sem beitt er til aeth greina iacute upphafi thorn arfir og getu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Skortur aacute goumlgnum aacute thorn essu sviethi var alvarlegt vandamaacutel sem leysa vareth uacuter meethan rannsoacuteknin foacuter fram Ef til vill maacute liacuteta svo aacute aeth takmoumlrkueth eetha engin goumlgn seacuteu jaacutekvaeligtt merki um aeth iacute menntakerfum viethkomandi landa seacute stefnan suacute aeth engin mismunun eigi seacuter staeth Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar virethist hafa leitt til upplyacutes-ingasoumlfnunar sem varpar betur ljoacutesi aacute raunverulegar aethstaeligethur eins og fram kemur iacute eftirfarandi koumlflum Heildargreining verkefnisins byggist aacute thornrepskiptu ferli - Samantekt aacute fraeligethiritum og rannsoacuteknarniethurstoumlethum sem birtar hafa verieth um thorn etta viethfangsefni meeth hliethsjoacuten af thorn eim fimm lykilthornaacutettum sem gereth er grein fyrir heacuter aeth framan Iacute 1 kafla er yfirlit yfir thornessi grundvallarrit - Gerethur var spurningalisti iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana til aeth thorneir gaeligtu aflaeth helstu upplyacutesinga aacute siacutenum heimasvaeligethum iacute tengslum vieth lykilthornaeligttina fimm Viethboacutetarspurningalisti var uacutetbuacuteinn til upplyacutesingasoumlfnunar aacute landsviacutesu ef menn vildu nyacuteta seacuter sliacutekt Seacuterfraeligethingarnir skrifuethu skyacuterslur hver fyrir sitt svaeligethi sem thorneir byggethu aacute niethurstoumlethum spurningalistanna Aacute thorn essum skyacuterslum byggethist svo heildarsamantektin sem fjallaeth er um iacute 2 kafla - Rannsoacuteknarvinnan byggethist einnig aacute lykilthornaacutettunum fimm sem loumlgeth var aacutehersla aacute iacute spurningalistanum Valdir voru sex staethir til aeth kanna hvernig menntamaacutelum er haacutettaeth iacute loumlndum meeth langa hefeth iacute innflytjendamaacutelum eetha thornar sem nemendur eru nyacutekomnir til landsins Niethurstoumlethur thornessarar rannsoacuteknar eru kynntar iacute 3 kafla - Verkefnisteymi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar toacutek siacuteethan saman allar niethurstoumlethurnar baeligethi uacuter fraeligethilegu uacutettektunum skyacuterslunum og heimsoacuteknunum til thorneirra staetha sem valdir voru og fjallaethi um thorn aeligr iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana Siacuteethan er gereth grein fyrir tilmaeliglum og meginniethurstoumlethum thorneirra viethraeligethna iacute 4 kafla Niethurstoumlethur og tilloumlgur 10
1 KENNINGAR SEM FRAM HAFA KOMIETH Iacute RANNSOacuteKNUM
11 Nyacutejustu niethurstoumlethur aacute Evroacutepuviacutesu Iacute thorn essum kafla er samantekt aacute thorn eim lykilatriethum sem fram koma iacute yacutemsum evroacutepskum rannsoacuteknum og greiningum aacute menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum meeth seacuterstoumlku tilliti til hinna fimm thorn aacutetta sem gereth var grein fyrir iacute innganginum (skilgreining upplyacutesingar naacutemsuacuterraeligethi stuethningsaethferethir og matsferli) Heimildalisti thorn ar sem tekin eru saman thorn au evroacutepsku althornjoacuteethlegu eetha innlendu rit sem stuethst var vieth iacute rannsoacutekninni er aethgengilegur aacute heimasiacuteethu Evroacutepumiethstoumlethvarinnar um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Beitt var thorneirri aethfereth aeth fara skipulega iacute gegnum gagnagrunna (svo sem ERIC EBSCO Academic Search Elite Google Scholar Libris osfrv) og prentueth rit thorn ar sem getieth er um eetha fjallaeth naacutenar um menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ar sem upplyacutesinga- og samskiptataeligkni er stoumlethugt meira notueth vieth upplyacutesingamiethlun foacuter fram viacuteethtaeligk leit aacute Netinu iacute thorn eim tilgangi aeth finna vefsvaeligethi uacutetdraeligtti skyacuterslur og fraeligethiritgerethir thornar sem fjallaeth er um eetha viacutesaeth til tengsla milli seacuterthornarfa iacute naacutemi og thorness aeth vera af innflytjendaaeligttum Leitin beindist fyrst og fremst aeth rannsoacuteknarniethurstoumlethum og starfi sem fram fer innan Evroacutepu thorn ar sem verkefnieth afmarkaethist af thornviacute svaeligethi Mikilvaeligg verk hafa thornoacute einnig verieth unnieth utan Evroacutepu og houmlfeth var hliethsjoacuten af aacutehugaverethum niethurstoumlethum iacute bandariacuteskum og kanadiacuteskum goumlgnum (td AMEIPH 1998 og 2001 National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Losen og Orfield 2002) Auk rannsoacutekna sem gerethar voru af einstaklingum eetha innan sveitarfeacutelagaaacute landsviacutesu var einnig stuethst vieth kannanir og skyacuterslur sem althornjoacuteethlegar stofnanir hafa gefieth uacutet um aethstaeligethur iacute Evroacutepu svo sem framkvaeligmdastjoacutern ESB Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs (European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia sem nuacute kallast European Agency for Fundamental Rights) Eurydice eetha stofnanir aacute althornjoacuteethaviacutesu svo sem Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) eetha Menningarmaacute-lastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO)
11
Tekieth var tillit til rannsoacutekna og niethurstaethna allt aeth fimmtaacuten aacuter aftur iacute tiacutemann nauethsynlegt reyndist aeth skoetha svo langt tiacutemabil vegna thorness hve seacutertaeligkt rannsoacuteknarefnieth er og hve faacutear heimildir um thornaeth eru til Aacuteethur en fjallaeth verethur naacutenar um meginniethurstoumlethur thorneirra verka sem tengjast lykilthornaacutettunum fimm sem tilgreindir voru fyrir verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er mikilvaeliggt aeth gera grein fyrir helstu atriethum sem rannsoacuteknin byggist aacute Iacute flestum loumlndum Evroacutepu er tekieth aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjenda og sums staethar er mjoumlg loumlng hefeth fyrir sliacuteku Annars staethar eru innflytjendur nyacutett fyrirbaeligri aacute nokkrum svaeligethum iacute Evroacutepu sem foacutelk fluttist aacuteethur fraacute hefur orethieth suacute breyting aeth thorn ar setjast nuacute aeth hoacuteparuacutetlendinga Iacute nyacutelegri OECD-rannsoacutekn aacute foacutelksflutningum (2006) kemur fram aeth svo virethist sem innflytjendafjoumlldi verethi aacutefram mikill og eigi jafnvel eftir aeth aukast iacute Evroacutepuloumlndunum THORN essar margthornaeligttu lyacuteethfraeligethilegu breytingar hafa haft aacutehrif aacute sjaacutelfsmynd Evroacutepubuacutea Evroacutepa er aeth breytast iacute fjoumllmenningarlegt samfeacutelag og thornaeth endurspeglast iacute skoacutelasamfeacutelaginu Skoacutelarnir taka aacute moacuteti nemendum af yacute msu thornjoacuteeth erni sem aeligttaethir eru fraacute loumlndum sem eru gjoumlroacuteliacutek dvalarlandinu eetha eiga foreldra sem faeligddir eru erlendis THORNeir eiga seacuter aethra menningu og stundum tungumaacutel en thornaeth sem riacutekjandi er iacute dvalarlandinu Stuethla ber aeth thorn viacute innan menntakerfa og meeth lagasetningum aeth innflytjendur geti aethlagast aethstaeligethum iacute dvalarlandinu Iacute graelignboacutek framkvaeligmdastjoacuternar ESB (2008) segir bdquothornaeth hefur veruleg aacutehrif aacute menntakerfieth aeth fjoumlldi nemenda af erlendum uppruna stundi thornar naacutem Aethlaga thornarf skoacutelana aeth sliacutekri breytingu og sjaacute til thorness aeth seacuterstoumlkum thornoumlrfum thorneirra verethi komieth iacute hinn hefethbundna farveg aeth veitt seacute fyrsta flokks menntun aacute jafnreacutettisgrundvelli hellip Skoacutelarnir veretha aeth hafa forystu iacute thornviacute aeth skapa samfeacutelag aacuten aethgreiningar thornviacute aeth thornaeth er fyrst og fremst thorn ar sem ungmenni af erlendum uppruna og innfaeligddir kynnast og laeligra aeth viretha hver annan hellip Fjoumllbreytni baeligethi meeth tilliti til tungumaacutela og menningar getur verieth skoacutelunum oacutemetanleg auethlindldquo (bls 3) THORNaeth krefst mikillar vinnu meethal stefnumoacutetandi aethila og er bryacutent verkefni sem reynt er aeth leysa innan menntakerfa viethkomandi landa aeth taka aacute moacuteti thornessum nyacuteju iacutebuacuteum og koma til moacutets vieth thornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum iacute Evroacutepu Fagfoacutelk aacute sviethi seacuterkennslu seacuterfraeligethingar og raacuteethamenn innan ESB og aacute landsviacutesu hafa syacutent aukinn aacutehuga aacute aethstaeligethum innflytjendane-
12
menda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir En enda thornoacutett oumlll loumlnd iacute Evroacutepu hafi syacutent aacutehuga aacute aeth aethlaga stefnu siacutena og starf aacute sviethi menntamaacutela aeth nyacuteju fjoumllmenningarlegu skoacutelasamfeacutelagi hefur engin almenn rannsoacutekn farieth fram aacute thorn viacute hvaetha aacutehrif thorn essar breytingar hafa aacute seacuterkennslumaacutel iacute Evroacutepu Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er fyrsta tilraunin til aeth rannsaka hvernig aethstaeligethur innfluttra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir eru iacute skoacutelum innan Evroacutepu Iacute fraeligethilegu uacutettektunum aacute thorn essu sviethi kemur fram aeth nokkrar Evroacutepurannsoacuteknir hafa verieth gerethar thorn ar sem sjoacutenum hefur annaethhvort verieth beint aeth seacuterkennslu (td Meijer Soriano og Watkins 2003 2006 OECD 2004) eetha aeth menntun nemenda af innflytjendaaeligttum (td Eurydice 2004 OECD 2006) Engin rannsoacutekn hefur farieth fram innan Evroacutepu thorn ar sem thorn essir tvaeligr thornaeligttir eru samtvinnaethir Einu heimildirnar sem fundust um verkefni sem unnin hefethu verieth aacute Evroacutepuviacutesu thorn ar sem tekieth var mieth af baacuteethum thorn essum thorn aacutettum eru Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoDevelopment of Conditions for Disabled Children of Gypsies and Migrant Workers ndash the SEN Projectldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1996-1998 og foacuter fram iacute niacuteu loumlndum og Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoTeaching materials for pupils with disabilities and immigrant backgroundldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1999-2001 og naacuteethi til thornriggja landa sem og Evroacutepuraacuteethstefnan um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem foacuter fram iacute Kaupmannahoumlfn 7 og 8 juacuteniacute 1999 THORNviacute vaeligri alrangt aeth fullyretha aeth engar rannsoacuteknir hefethu farieth fram iacute Evroacutepu aacute thorneim tviacutethornaeligtta vanda sem nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum kunna aeth eiga vieth aeth etja innan skoacutelakerfisins Nokkrar rannsoacuteknir aacute thornessu sviethi hafa vissulega farieth fram en hafa eingoumlngu beinst aeth tilteknum staeth eetha landi Heacuter aacute eftir verethur greint fraacute helstu niethurstoumlethum sem athugun aacute thornessum verkum leiethir iacute ljoacutes Leggja skal aacuteherslu aacute aeth rannsoacuteknin beindist viacutesvitandi aeth verkum thornar sem fjallaeth er aacute samtvinnaethan haacutett um innflytjendur og seacuterkennslu THORNess vegna hefur oumlllum koumlnnunum aacute stoumlethu nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum sem gerethar hafa verieth og niethurstoumlethur hafa verieth birtar um verieth sleppt eftir thorn viacute sem haeliggt hefur verieth ef thornaeligr naacuteethu ekki einnig til seacuterkennslumaacutelefna enda thornoacutett thornaeligr vaeligru aacutehugaverethar
13
Aacuteethur en greint verethur fraacute sameiginlegum niethurstoumlethum thorneirra prentuethu heimilda sem rannsoacuteknin byggethi aacute (kafli 13) verethur fjallaeth um maacutel sem aacutegreiningur er um sem og oacuteliacutekar aethferethir og niethurstoumlethur sem greina maacute iacute thorn essum ritum (kafli 12) Iacute baacuteethum thorn essum koumlflum er fjallaeth um allar niethurstoumlethur meeth tilliti til hinna fimm lykilthornaacutetta rannsoacuteknarinnar
12 Aacutegreiningur og umraeligethur 121 Markhoacutepur
Ekkert samraeligmi er innan Evroacutepu iacute hugtakanotkun varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum Iacute sumum rannsoacuteknum er talaeth um bdquothornjoacuteethernislega minnihlutahoacutepaldquo eetha bdquominnihluta-thornjoacuteethernishoacutepaldquo (UNESCO 1994 SIOS 2004 Lindsay Pather og Strand 2006 Rosenqvist 2007) en annars staethar eru notueth hugtoumlk aacute boreth vieth bdquofoacutelksflutningaldquo (OECD 2007 framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008) bdquoinnflytjendurldquo (OECD 2006 Eurydice 2004) bdquotviacutetyngda nemendurldquo eetha bdquominnihlutahoacutepaldquo (Evroacutepuraacuteethieth 2006) Staethan iacute Evroacutepu er thornannig aeth flest boumlrn hafa faeligethst iacute landinu sem thorn au buacutea iacute og stunda naacutem Tiacutemabundin buacuteseta innflytjenda aacute svaeligethum iacute uacutetjaethri Evroacutepu er thornoacute stoumlethugt aeth aukast (foacutelk aeligtlar seacuter ef til ekki aeth buacutea iacute thornviacute landi sem thornaeth kemur fyrst til enda thorn oacutett thornaeth komi kannski til meeth aeth dvelja thornar lengi) THORNviacute kann aeth vera vandkvaeligethum bundieth aeth nota hugtoumlk sem tengjast einhvers konar bdquofoacutelksflutningumldquo THORNessi hugtakafjoumlldi og skortur aacute samraeligmi thornar aacute endurspeglar aacute hve oacuteliacutekan haacutett thornjoacuteethir Evroacutepu naacutelgast innflytjendamaacutel ndash baeligethi iacute stefnu sinni og starfi Iacute thorn essu oacutesamraeligmi endurspeglast einnig hve soumlgulegur bakgrunnur landanna er mismunandi Markmieth thornessarar rannsoacuteknar var ekki aeth kanna thorn ann mismun sem er aacute skilgreiningum Aacuteherslan beindist fyrst og fremst aeth thorn viacute hvernig koma aeligtti til moacutets vieth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum 122 Fyrirliggjandi goumlgn
Vieth skoethun aacute fraeligethilegum umfjoumlllunum hefur komieth iacute ljoacutes aeth enn er oacutegerningur aeth hafa toumllfraeligethilega og samanburetharhaeligfa heildaryfirsyacuten yfir thornann fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum sem faeligr seacuterkennslu iacute Evroacutepu Rannsoacuteknir syacutena aeth taeligpast er haeliggt aeth taka saman toumllfraeligethileg goumlgn um innflytjendur iacute althornjoacuteethasamhengi thorn ar sem hagsyacuteslukerfi landanna eru ekki samraeligmd
14
Eins og Poulain Perrin og Singleton (2006) benda aacute bdquothornaeth er almennt viethurkennt aeth erfitt er aeth afla upplyacutesinga um innflytjendur og aeth gagnasoumlfnunarkerfi sem og skilgreiningar sem notaethar eru um innflytjendur eru afar mismunandi iacute hinum yacute msu loumlndumldquo (bls 77) Enn fremur segja thorn eir bdquohellip Fraacute toumllfraeligethilegu sjoacutenarmiethi thorn aacute hefur enginn vietheigandi viacutesbendir verieth tekinn upp aacute althornjoacuteethaviacutesu til aeth telja saman iacutebuacutea af erlendum uppruna hellip Goumlgn sem kunna aeth vera talin aacutereiethanlega eru ef til vill ekki samanburetharhaeligf innan ESB-riacutekjanna vegna thorness hve heimildir skilgreiningar og hugtoumlk eru notueth aacute oacuteliacutekan haacutettldquo (bls 373) Samkvaeligmt Fassmann (iacute Pflegerl 2004) eru foacutelksflutningar mun stoacuterfelldari nuacute en aacuteethur ndash oacuteliacutekt thorn viacute sem var aacute sjoumltta aacuteratug liethinnar aldar Varlega skal fara meeth toumllfraeligethilegar upplyacutesingar um innflytjendur thorn viacute aeth raunverulegur fjoumlldi thorn eirri er oft vanmetinn Fassmann hefur staethhaeligft aeth aacuterieth 2002 hafi raunverulegur nettoacute fjoumlldi innflytjenda innan ESB verieth meiri en iacute Bandariacutekjunum enda thornoacutett Bandariacutekin seacuteu oftast talin vera thornaeth land sem tekur aacute moacuteti flestum innflytjendum Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur miethaeth aeth thorn viacute aeth draga upp raunverulega mynd af stoumlethunni eins og huacuten er Iacute 2 kafla er fjallaeth um goumlgn sem fyrst og fremst naacute til sveitarfeacutelaga 123 Naacutemsaethferethir
Skiptar skoethanir eru um hvaetha aethferethum skuli beitt til aeth auka naacutemsgaeligethi nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Helsta aacutegreiningurinn sem fram kemur iacute rannsoacutekninni snyacutest um thornaeth hvernig og hvar moacuteethurmaacutel nemandans er notaeth iacute skoacutelanum Ekkert samraeligmi er iacute thorn viacute hvernig moacuteethurmaacutel nemenda er notaeth iacute skoacutelum Sumir seacuterfraeligethingar maeligla meeth thorn viacute aeth naacutem fari fram aacute tveimur tungumaacutelum aethrir telja aeth nemendur aeligttu aetheins aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins iacute skoacutelanum (og jafnvel stundum einnig heima hjaacute seacuter) Einnig maacute liacuteta svo aacute aeth moacuteethurmaacutel nemendans geti verieth honum til stuethnings iacute skoacutelanum en thornaeth getur liacuteka orethieth til thorness aeth nemendur sem tala sama erlenda tungumaacutelieth einangrist fraacute thorn eim sem tala tungumaacutel dvalarlandsins Suacute aethfereth aeth oumlllum nemendur seacute frjaacutelst aeth nota fleiri en eitt tungumaacutel (Candelier 2003 Perregaux de Goumoeumlns Jeannot og de Pietro 2003) er nyacute leieth baeligethi iacute kennslufraeligethilegu og feacutelagslegu tilliti og miethar aeth thornviacute aeth oumlll tungumaacutel
15
njoacuteti viethurkenningar iacute skoacutelanum og oumlll boumlrn laeligri aeth viretha fjoumllbreytileika Annaeth efni sem ekki er samstaetha um iacute thorneim ritum sem skoethueth voru er bakgrunnur kennara og fagfoacutelks Iacute sumum rannsoacuteknum er niethurstaethan suacute aeth ekki seacute nauethsynlegt aeth kennarar hafi mikla thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni nemenda sinna eetha aethstandenda thorneirra til aeth geta aacutett goacuteeth samskipti vieth thornaacute bdquoEkki thornarf aeth vita allt um menningarlegan bakgrunn einstaklings til aeth skapa gott andruacutemsloft og vinna vel saman hellip maethur thorn arf ekki aeth vera seacuterfraeligethingur iacute bdquomenningarlegum maacutelefnumldquo eetha yacutemsum tungumaacutelum En nauethsynlegt er aeth taka skilyrethislaust tillit til menningar viethkomandi aethila thornaeth sem mestu skiptir er thornaeth sem foacutelk aacute sameiginlegt thornaeth sem er eins hjaacute okkur oumlllumldquo (SIOS 2004 bls 64) Iacute oumlethrum ritum er aftur aacute moacuteti talieth mikilvaeliggt aeth kennarar hafi sama thornjoacuteethernislega bakgrunn og nemandinn eetha fjoumllskylda hans bdquoEf tviacutetyngd boumlrn eru ekki meeth kennara sem eru tviacutetyngdir eetha hafa fjoumllmenningarlegan bakgrunn thorn aacute aeligttu thorn au amk aeth vera hjaacute kennurum sem hafa goacuteetha innsyacuten iacute tungumaacutel og menningarlegan bakgrunn barnannaldquo (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bls 7) Leman (1991) getur um hve mikilvaeliggt seacute aeth kennarar uacuter hoacutepi innflytjenda starfi sem eins konar tengiliethir milli oacuteliacutekra menningarheima thornessir kennarar geti bruacuteaeth bil milli viethkomandi aethila og komieth fram sem tuacutelkar Verkuyten og Brug (2003) leggja einnig aacuteherslu aacute aeth kennarar af oacuteliacuteku thornjoacuteeth erni geti aukieth viacuteethsyacuteni iacute skoacutelastarfinu og verieth eins konar fyrirmyndir THORNraacutett fyrir thorn essi oacuteliacuteku viethhorf er yacute msar sameiginlegar aacutelyktanir og niethurstoumlethur aeth finna iacute evroacutepskum fraeligethiritum um naacutemsaethstaeligethur nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Um thornaeth er fjallaeth iacute naeligsta kafla
13 Helstu sameiginlegu niethurstoumlethur fraeligethilegra uacutettekta sem skoethaethar voru 131 Fyrirliggjandi goumlgn Fyrsta atriethieth sem viethkomandi rannsoacuteknir eiga sameiginlegt er suacute staethreynd aeth misraeligmis gaeligtir iacute thorn viacute aeth hve miklu leyti getieth er um 16
nemendur af innflytjendaaeligttum iacute tengslum vieth seacuterkennslu Sumar kannanir sem gerethar hafa verieth innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu (Leman 1991 Manccedilo 2001 Henriot 1996 Lindsay Pather og Strand 2006 Werning Loumlser og Urban 2008) varpa ljoacutesi aacute verulega hlutdraeliggni iacute mati aacute nemendum af innflytjendaaeligttum sem verethur til thorness aeth yacute mist of faacuteir eetha of margir faacute seacuterkennslu Althornjoacuteethlegar kannanir staethfesta thornessa soumlmu tilhneigingu thorne aeth bdquomisraeligmis gaeligti iacute thornviacute hvernig innflytjendum og minnihlutahoacutepum er beint inn iacute seacuterkennslustofnanirldquo (OECD 2007 bls 156) Eins og Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs hefur bent aacute bdquoer algengt iacute nokkrum ESB-riacutekjum aeth haacutett hlutfall innflytjendanemenda eetha nemenda sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum seacute iacute seacuterskoacutelum hellip Ef gengieth er uacutet fraacute thorn viacute aeth fjoumlldi fatlaethra nemenda seacute svipaethur innan allra thornjoacuteethernishoacutepa thorn aacute gefur hieth haacutea hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum eetha uacuter minnihlutahoacutepum til kynna aeth hluti thornessara nemenda seacute iacute sliacutekum bekkjum aacute roumlngum forsendumldquo (The European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia 2004 bls 28) Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute Bandariacutekjunum syacutena soumlmu tilhneigingu Eins og Losen og Orfield (2002) halda fram thorn aacute bdquohafa oacutevietheigandi starfsaethferethir baeligethi iacute almennum bekkjum og seacuterbekkjum orethieth til thorn ess aeth nemendur sem tilheyra minnihlutahoacutepum einkum svoumlrt boumlrn lenda iacute erfiethleikum eru ranglega flokkueth og hlutfallslega of moumlrg thorneirra eru sett iacute seacuterkennsluldquo (bls xv) Oacutesamraeligmi iacute hlutfalli nemenda af innflytjendaaeligttum sem faacute seacuterkennslu aacute seacuter helst staeth thorn egar um thorn roskaroumlskun og naacutemsoumlrethugleika aeth raeligetha Helstu aacutestaeligethur thorn essa oacutesamraeligmis sem thornessi fraeligethirit tilgreina eru thornaeligr aeth vandamaacutel vegna feacutelagslegrar hegethunar eru algengari innan innflytjendahoacutepa og thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa skortur er aacute skjoacutetum afskiptum og heilbrigethisthornjoacutenustu hjaacute thorn essum hoacutepum fordoacutema gaeligtir hjaacute iacutebuacuteum dvalarlandsins gagnvart foacutelki af innflytjendaaeligttum og siacuteethast en ekki siacutest koma upp vandamaacutel thorn egar meta skal thorn arfir og faeligrni nemenda af innflytjendaaeligttum THORNaeth er stoumlethugum erfiethleikum haacuteeth aeth greina naacutemserfiethleika fraacute tungumaacutelaerfiethleikum Sem daeligmi maacute nefna aeth bdquolaacutegt hlutfall allra asiacuteskra hoacutepa og kiacutenverskra nemenda meeth seacutertaeligka naacutemserfiethleika og einhverfu gaeligti bent til thorn ess aeth stundum seacute erfitt aeth greina naacutemsoumlrethugleika fraacute vandamaacutelum sem tengjast ensku sem
17
viethboacutetartungumaacutelildquo (Lindsay Pather og Strand 2006 bls 117) Auk thorness eins og Salameh (2003 2006) staethhaeligfir bdquothornaacute veldur tviacutetyngi aldrei maacutelthornroskaroumlskun Tviacutetyngt barn meeth maacutelthornroskaroumlskun er skert aacute baacuteethum tungumaacutelum moacuteethurmaacuteli siacutenu og liacuteka tungumaacuteli dvalarlandsinsldquo Rannsoacuteknir syacutena einnig thornaacute staethreynd aeth faacutetaeligkt raeligethur miklu um hvort nemendur eru settir iacute seacuterkennslu Vegna hinna baacutegbornu feacutelagslegu og efnahagslegu aethstaeligethna sem sumir thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar og innflytjendur buacutea vieth gaeligtu komieth upp heilbrigethisvandamaacutel sem hamla thorn roska barnanna Faacutetaeligkt er thornviacute aacutehaeligttuthornaacutettur sem veldur thornviacute aeth seacuterkennsluthornarfir kunna aeth koma fram aacute siacuteethari stigum Aacute thornessu byggir kenningin um feacutelagslegan og efnahagslegan skort thornar sem thornviacute er haldieth fram aeth nemendur af innflytjendaaeligttum gliacutemi vieth soumlmu vandamaacutel og innfaeligddir nemendur sem buacutea vieth soumlmu efnahagslegu og feacutelagslegu aethstaeligethur (Nicaise 2007) Aacutelykta maacute aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu megi skyacutera aacute thorn ann haacutett aeth iacute Evroacutepu buacutei thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar frekar vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur en aethrir Eins og Werning Loumlser og Urban (2008) oretha thornaeth bdquomaacute liacuteta svo aacute aeth boumlrn af innflytjendaaeligttum og aeligttingjar thorneirra buacutei vieth kerfisbundna einangrun THORN essar fjoumllskyldur eiga ekki kost aacute riacutekisborgarareacutetti og thorn eim er ekki gefinn mikill kostur aacute thorn aacutetttoumlku iacute efnahags- og atvinnuliacutefinu Sliacutekar aethstaeligethur takmarka mjoumlg moumlguleika barnanna aacute aeth naacute aacuterangri iacute naacutemildquo (bls 51) Sliacutekar aethstaeligethur thorn arfnast naacutekvaeligmrar greiningar eins og Lindsay Pather og Strand leggja aacuteherslu aacute (2006) bdquoErfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur (faacutetaeligkt) og kynferethi eru riacutekari thorn aacutettur en thornjoacuteetherni thornegar litieth er til heildartiacuteethni seacuterthornarfa iacute naacutemi almennt svo og tiltekinna seacuterthornarfa En eftir koumlnnun aacute aacutehrifum erfiethra feacutelagslegra og efnahagslegra aethstaeligethna kynferethi og aacutergoumlngum kemur iacute ljoacutes aeth enn eru hlutfoumlllin verulega skoumlkk thorn egar litieth er til yacute missa thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa iacute samanburethi vieth hviacuteta nemendur iacute Bretlandildquo (bls 3) Hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelum kann aeth syacutena aeth iacute sumum tilvikum hefur almenna skoacutelakerfieth ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir thorn essara nemenda THORN etta hefur orethieth til thorn ess aeth seacuterfraeligethingar hafa velt fyrir seacuter gaeligethum thorness naacutems sem nemendum af innflytjendaaeligttum stendur til boetha iacute almenna skoacutelakerfinu og iacute fraeligethiritunum eru tvouml atriethi tekin til seacuterstakrar athugunar annars vegar
18
tilviacutesana- og matsaethferethir og hins vegar thorn aeligr kennsluaethferethir sem notaethar eru thornegar nemendur eru af innflytjendaaeligttum Rannsoacuteknir iacute yacute msum Evroacutepuloumlndum leietha iacute ljoacutes aethra riacutekjandi tilhneigingu aeth annaeth foacutelk (feacutelagsraacuteethgjafar kennarar aethrir nemendur osfrv) liacuteti svo aacute aeth einstaklingar meeth seacuterkennsluthornarfir og einstaklingar af innflytjendaaeligttum seacuteu eins konar fulltruacutear sinna hoacutepa Meeth oumlethrum orethum thornaacute virethist vera tilhneiging til aeth flokka foacutelk og koma fram vieth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt fyrirfram moacutetuethum hugmyndum um bdquohoacutepinnldquo sem thorn eir tilheyra THORN essar fyrirfram moacutetuethu hugmyndir skyggja aacute manneskjuna sem einstakling thorn viacute aeth huacuten verethur eins konar taacutekn fyrir hoacutepinn og saacute hoacutepur tengist umoumlnnun og stuethningi (foacutelki meeth seacuterkennsluthornarfir) eetha menningu og truacute (innflytjendum og thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) THORNessi tilhneiging er afleit thornar sem foacutelk getur vissulega ekki verieth fulltruacutear fyrir heilt menningarsamfeacutelag eetha heilan samfeacutelagshoacutep Meeth thorn viacute aeth flokka foacutelk og hafa fyrirfram moacutetaethar skoethanir aacute bdquohoacutepnumldquo er viethkomandi einstaklingur settur til hliethar sem persoacutena og gerethur oacutemarktaeligkur hann er settur iacute jaetharhoacutep (SIOS 2004) 132 Naacutemsuacuterraeligethi
Iacute rannsoacuteknum og fraeligethiritum kemur einnig fram aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu kunni aeth endurspegla thornaacute staethreynd aeth meeth thorneirri kennslufraeligethi og thorneim kennsluaethferethum sem beitt er iacute almennum skoacutelum seacute ekki tekieth tillit til naacutemsthornarfa thornessa tiltekna hoacuteps Iacute fraeligethilegum umfjoumlllunum um aethstaeligethur nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er talieth aeth kennarar geri seacuter ekki grein fyrir thornviacute hve mjoumlg kennsluaethferethir thorneirra eru samtvinnaethar eigin menningu Naacutemsaethferethir og viethhorf nemenda eru vissulegamjoumlg mismunandi eftir menningarheimum Iacute sumum thornjoacuteethfeacuteloumlgum thornykir eethlilegt aeth nemendur laeligri meeth thorn viacute aeth eiga virk samskipti vieth kennara siacutena en aacute oumlethrum menningarsvaeligethum er ekki aeligtlast til aeth boumlrn tali vieth fullorethna heldur laeligri meeth thorn viacute aeth hlusta aacute samraeligethur hinna fullorethnu THORNess vegna aeligttu kennarar aeth uacutetskyacutera ndash eftir thornviacute sem haeliggt er ndash thornann menningarlega bakgrunn sem kennsla thorneirra byggist aacute og hvaetha vaeligntingar eru gerethar til nemenda Iacute staeth thorn ess aeth hafa tilhneigingu til aeth einfalda thorn au verkefni sem nemendur af innflytjendaaeligttum faacute iacute hendur (einkum ef tungumaacutel dvalarlandsins er
19
ekki moacuteethurmaacutel thorn eirra) aeligttu kennarar aeth stefna aeth thorn viacute aeth auka skilning nemenda af innflytjendaaeligttum aacute thorn viacute starfi sem fram fer iacute skoacutelastofunni (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir Kaupmannahoumlfn juacuteniacute 1999) 133 Stuethningsaethferethir Iacute thorn eim fraeligethiritum sem fjalla um menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er einnig loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggu hlutverki aethstandendur thorn eirra gegna Vieth kannanir kemur iacute ljoacutes aeth aethstandendur innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir nyacuteta seacuter ekki stuethningsthornjoacutenustu iacute eins riacutekum maeligli og thorneim stendur til boetha Algengustu aacutestaeligethur thorn ess eru meethal annars Fjoumllskyldan talar ekki tungumaacutel dvalarlandsins huacuten skilur ekki kerfieth og thorn aacute thorn joacutenustu sem er iacute boethi naeliggilega vel eetha er ekki voumln sliacutekri thornjoacutenustu iacute heimalandi siacutenu oacutettast aeth veretha send burt fraacute dvalarlandinu ef huacuten gerir bdquoof miklar kroumlfurldquo THORNess vegna er afar mikilvaeliggt aeth aethstandendum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir seacuteu veittar iacutetarlegar upplyacutesingar THORNessar upplyacutesingar aeligttu aeth tryggja aeth foreldrum verethi ljoacutest hvernig litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir nemenda iacute dvalarlandinu og aeth thorn eir faacutei innsyacuten iacute menntakerfieth og thornaeligr kennsluaethferethir sem thornar er beitt Strax fraacute upphafi aeligtti aeth veita aethstandendum skyacuterar og aethgengilegar upplyacutesingar Ef nauethsyn krefur aeligtti aeth gera thornaeth meeth aethstoeth tuacutelks eetha starfsmanns sem talar tungumaacutel fjoumllskyldunnar Meeth thornviacute aeth nota yacutemsa miethla (myndir af thorn viacute sem nemandinn er aeth gera osfrv) maacute einnig meeth goacuteethu moacuteti miethla upplyacutesingum milli skoacutela og heimilis Einnig er aeligskilegt aeth koma aacute umraeligethuhoacutepum meethal aethstandenda og skapa thorn annig tengsl thorn eirra iacute milli til aeth foreldrar nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum einangrist ekki Iacute rannsoacuteknum kemur fram aeth upplyacutesingastreymieth eigi ekki aeth vera einhlietha thorn e fraacute skoacutela til heimilis Foreldrar aeligttu einnig aeth veita skoacutelanum upplyacutesingar um barnieth og vera meeth iacute raacuteethum thornegar aacutekvarethanir sem varetha barnieth eru teknar Eins og loumlgeth var aacutehersla aacute aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bdquothornaacute byggist thornaeth mjoumlg aacute samstarfi samraacuteethi og gagnkvaeligmum skilningi milli foreldra og kennara hvernig nemendum af innflytjendaaeligttum gengur iacute naacutemi THORNaeth verethur aeth svipta hulunni af kennarastarfinu og foreldrar veretha aeth faacute
20
aeth taka thorn aacutett iacute oumlllum aacutekvoumlrethunum sem teknar eru iacute skoacutelanumldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 15) Foreldrar aeligttu aeth vera thornaacutetttakendur aacute oumlllum sviethum Iacute rannsoacuteknum aacute thornessum thornaeligtti er maeliglst til thorness aeth tekieth seacute tillit til allra aethstandenda iacute skoacutelastarfinu ekki einungis foreldranna heldur einnig systkina afa og oumlmmu sem og allrar stoacuterfjoumllskyldunnar Iacute sumum rannsoacuteknum kemur einnig fram aeth barn meeth seacuterkennsluthornarfir hefur mikil aacutehrif aacute fjoumllskyldumunstrieth einkum thorn egar um innflytjendafjoumllskyldur er aeth raeligetha fyrir komi aeth thornaeth leiethi til breytinga aacute hlutverkaskipan innan fjoumllskyldunnar (SIOS 2004) Iacute stuttu maacuteli sagt er seacuterfraeligethingunum aeligtlaeth aeth tryggja goacuteeth samskipti vieth aethstandendur og koma iacute veg fyrir menningarlegan aacutegreining Eins og Moro segir (2005) bdquohvaeth varethar boumlrn innflytjenda veldur oumlll taeligkni sem ekki tekur tillit til menningarlegra seacuterstoumlethu thornviacute aeth bilieth milli hinna tveggja viethkomandi heima verethur staeligrra Meeth thorn viacute moacuteti er iacute raun stuethlaeth aeth einangrun thorneirra iacute dvalarlandinu aeth jaetharstoumlethu thorneirra iacute samfeacutelaginu Meeth thorn viacute aeth taka tillit til menningarlegs bakgrunns thorneirra er aftur aacute moacuteti loumlgeth aacutehersla aacute einstaklingsbundnar aethferethir naacutemsferlieth og thornaacutetttoumlku iacute viethkomandi samfeacutelagildquo (bls 21) Lagt er til aeth jaacutekvaeligethum aethferethum seacute beitt til aeth faacute nemendur og foreldra til samstarfs sliacutekt skili aacuterangri Fagna beri fjoumllbreytileika meethal fjoumllskyldna og nemenda baeligethi feacutelagslegum og menningarlegum sem og fjoumllbreyttri thorn ekkingu og tungumaacutelum ekki einungis iacute thorn viacute skyni aeth vinna gegn hugsanlegri mismunun heldur einnig til aeth auka sjaacutelfsvirethingu og aacutehugahvoumlt nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Siacuteethast en ekki siacutest er bent aacute thornaacute staethreynd aeth til aeth svo megi veretha og til aeth vel takist til vieth aeth leysa thornau verkefni sem blasa vieth meeth nyacutejum nemendahoacutepum thorn urfi kennarar og annaeth fagfoacutelk aeth hafa aflaeth seacuter goacuteethrar menntunar Allar rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth aacute naacutemsaethstaeligethum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir syacutena hve bryacutent er aeth fagfoacutelk seacute vel menntaeth og iacute stakk buacuteieth til aeth endurbaeligta matsferlieth auka gaeligethi thorneirrar menntunar sem iacute boethi er og efla samstarf vieth aethstandendur thornessara nemenda Aukin thornoumlrf er fyrir starfsthornjaacutelfun og thorn roacuteun kennsluaethferetha meethal fagfoacutelks til aeth haeliggt seacute aeth sinna thornoumlrfum thornessa nyacuteja nemendahoacuteps Enn fremur veretha yacutemsir fagaethilar aeth vinna saman til aeth haeliggt seacute aeth koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir ekki einungis kennarar
21
heldur einnig saacutelfraeligethingar stuethningsfulltruacutear seacuterfraeligethingar innan heilbrigethissteacutettarinnar osfrv Meginniethurstaethan sem draga maacute af thorn eim rannsoacuteknum sem birtar hafa verieth fyrst og fremst iacute Evroacutepu um menntun nemenda sem baeligethi eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er vissulega suacute aeth enda thornoacutett thornetta seacute maacutelaflokkur sem stoumlethugt verethur syacutenilegri og sem stefnumoacutetandi aethilar og seacuterfraeligethingar aacute sviethi seacuterkennslu eru meeth til umfjoumlllunar thorn aacute hafa tiltoumllulega faacutear rannsoacuteknir verieth gerethar aacute thornessu tiltekna sviethi Yfirleitt er einungis fjallaeth um annan thorn aacutettinn menntun barna meeth seacuterkennsluthornarfir eetha menntun barna af innflytjendaaeligttum Afar faacutear rannsoacuteknir hafa verieth gerethar aacute thornviacute thornegar thornessir tveir thornaeligttir fara saman Iacute Evroacutepuloumlndunum virethist starf og stefna iacute menntamaacutelum einkennast af einhlietha naacutelgun Kannanir syacutena aeth uacuterraeligethi til stuethnings nemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum beinast oft einungis aeth oumlethrum thornaeligttinum af thorneim tveimur sem um er aeth raeligetha hjaacute thornessum markhoacutepi Annaethhvort er tekieth tillit til seacuterthornarfa nemandans eetha thorness aeth hann er af innflytjendaaeligttum Sem daeligmi maacute nefna aeth thornegar nemendur af innflytjendaaeligttum faacute kennslu iacute tungumaacuteli dvalarlandsins er yfirleitt ekki gert raacuteeth fyrir seacuterkennsluthornoumlrfum Aftur aacute moacuteti taka matstaeligki og aethferethir vieth aeth greina faeligrni nemenda yfirleitt ekki mieth af menningarlegum bakgrunni hans Iacute oumlllum rannsoacuteknum sem fram hafa farieth aacute naacutemsaethstaeligethum nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er niethurstaethan suacute aeth frekari thornroacuteunar seacute thornoumlrf aacute thornessu sviethi vinna thornarf aeth nyacuterri stefnu og nyacutejum leiethum til aeth takast aacute vieth thornarfir nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ess vegna veretha fleiri rannsoacuteknir og greiningar aeth fara fram aacute thornessu sviethi 134 Naacutemsmat Ef gengieth er uacutet fraacute hinu aacuteberandi skakka hlutfalli nemanda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu hafa gaeligethi matsaethferetha (fyrst og fremst vieth grunnmat) sem beitt er gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum verieth dregin iacute efa iacute thorn eim rannsoacuteknum sem fram hafa farieth (Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Matstaeligkin og aethferethirnar eigi raeligtur aeth rekja til thorneirrar menningar sem riacutekjandi er iacute dvalarlandi nemandans Matsferlieth er thornviacute menningartengt boumlrn sem alin eru upp vieth aethra menningu en thornaacute sem riacutekir iacute dvalarlandinu geta siacuteethur en thorn au boumlrn sem eiga uppruna sinn thorn ar skilieth og raacuteethieth iacute thornaeligr 22
menningartengdu viacutesanir sem liggja aeth baki thornviacute efni sem notaeth er vieth naacutemsmatieth THORN viacute er lagt til aeth baeligethi saacute efniviethur sem notaethur er vieth naacutemsmat og matsferlieth sjaacutelft verethi endurskoethaeth til aeth varpa sem skyacuterustu ljoacutesi aacute allar menningartengdar viacutesanir sem iacute thorn viacute kunna aeth leynast Ein helsta og augljoacutesasta hindrunin af thornessu tagi sem nemendur af innflytjendaaeligttum kunna aeth standa frammi fyrir thorn egar thorn eir fara iacute gegnum naacutemsmat ndash og sem kemur hvaeth eftir annaeth fram iacute thorneim fraeligethiritum sem skoethueth hafa verieth ndash tengist fagmaacutelinu sem notaeth er thornegar faeligrni og thorn arfir nemenda eru metnar Eins og Landon (1999) syacutendi fram aacute meeth thorn viacute aeth taka lesblindu sem daeligmi aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn bdquovieth thorn urfum aeth ryethja uacuter vegi oumlllum erfiethleikum sem thorn essir nemendur eiga vieth aeth etja aacuteethur en vieth greinum hverjir gliacutema vieth skynraelignan eetha geethraelignan vanda Mun faeligrri tviacutetyngd boumlrn eru talin vera meeth lesblindu en innfaeligdd boumlrn nemendum getur gengieth illa aeth lesa en thornaeth er enginn sem greinir hver aacutestaeligethan er Kennararnir sjaacute ekki hvert vandamaacutelieth er thornviacute aeth thorneir vita ekki hvernig mat fer framldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 18) Sumir telja bryacutent aeth tviacutetyngdir nemendur af innflytjendaaeligttum fari iacute gegnum naacutemsmat aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum ogeetha aeth naacutemsmatieth fari fram hjaacute seacuterfraeligethingum sem hafa viacuteethtaeligka thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni og tungumaacuteli nemandans (Cline 1999 Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Vissulega getur grunnmat iacute sumum tilvikum farieth fram aacuten thorn ess aeth nokkurt tungumaacutel seacute notaeth En menningarlegur mismunur (til daeligmis aacute thornviacute hvernig litir eru skilgreindir eetha aacute naacutemssamhengi eins og fram kemur hjaacute Salameh 2006) getur haft aacutehrif thorn egar naacutemsmat fer fram bdquoaacuten orethaldquo ef ekki er tekieth tillit til sliacuteks mismunar Iacute 2 kafla er fjallaeth naacutenar um naacutemsmat aacuten oretha Siacuteethast en ekki siacutest syacutena rannsoacuteknir aeth naacutemsmat thorn arf aeth vera heildstaeligtt aacute thornann haacutett aeth tekieth seacute tillit til allra aethstaeligethna nemendans hvaeth olli thorn viacute aeth fjoumllskyldan flutti uacuter landi tungumaacutels menningar samfeacutelagslegra aethstaeligethna iacute dvalarlandinu heimilisaethstaeligethna osfrv
23
Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar (Watkins 2007) aacute naacutemsmati iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar leiddi iacute ljoacutes aeth skilningur manna aacute moacutetandi1
mati hefur breyst aacute undanoumlrnum aacuterum iacute flestum loumlndum Evroacutepu gallar bdquoproacutefldquo-aethferetharinnar hafa verieth afhjuacutepaethir THORNar af leiethandi hefur moacutetandi mat fengieth viacuteethari merkingu thorn annig aeth thornaeth inniheldur ekki einungis fraeligethilega thornaeligtti Jafnframt eru aethferethirnar sem beitt er iacute sliacuteku mati thornroacuteaeth ar iacute siacuteauknum maeligli iacute samstarfi vieth nemendur aeligttingja thorneirra og kennara iacute staeth thorness aeth vera framkvaeligmt af utanaethkomandi seacuterfraeligethingum Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur syacutent fram aacute aeth iacute flestum loumlndum er thorn essi naacutelgun enn markmieth sem stefnt skal aeth iacute grunnmati aacute seacuterkennsluthornoumlrfum
1 Eins og fram kemur iacute matsverkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar naeligr bdquomoacutetandi matldquo (einnig kallaeth bdquosiacutematldquo) yfir tilteknar aethferethir sem beitt er innan veggja skoacutelastofunnar fyrst og fremst af viethkomandi kennurum og seacuterfraeligethingum sem meeth thorneim starfa og notaethar eru vieth aacutekvarethanatoumlkur um kennsluaethferethir og naeligstu skrefin iacute skoacutelagoumlngu nemenda bdquoGrunnmatldquo eetha bdquofrumgreiningldquo leiethir iacute ljoacutes hvort nemandi er hugsanlega meeth seacuterkennsluthornarfir og thornaacute er framvindan suacute aeth safnaeth er aacute kerfisbundinn haacutett upplyacutesingum sem nota maacute til aeth vinna aeth lyacutesingu aacute styrkleikum veikleikum og thornoumlrfum sem nemandi kann aeth hafa Tengja maacute frumgreiningu aacute seacuterkennsluthornoumlrfum oumlethrum matsaethferethum og aeth henni kunna aeth koma seacuterfraeligethingar sem starfa utan almenna skoacutelakerfisins (thornar aacute meethal uacuter heilbrigethisgeiranum)
24
2 UPPLYacuteSINGAR FRAacute THORNAacuteTTTOumlKULOumlNDUNUM
Iacute thornessum kafla er samantekt aacute svaeligethisskyacuterslunum sem unnar voru uacutet fraacute lykilthornaacutettum rannsoacuteknarinnar ndash skilgreiningu aacute markhoacutepi upplyacutesingumstaethreyndum naacutemsuacuterraeligethum stuethningsaethferethum og naacutemsmati Kaflinn byggist aacute upplyacutesingum og goumlgnum sem seacuterfraeligethingar viethkomandi landa soumlfnuethu meeth thorn viacute aeth nota spurningalista iacute samstarfi siacutenu vieth yacutemsa thornjoacutenustuaethila sem aeth maacutelinu koma sem og vieth sveitarfeacuteloumlg og skoacutela um naacutem barna sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum og staethan aacute thorn essu sviethi innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu er skoethueth THORN oacute aeth litieth seacute til maacutela sem endurspegla aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum thornaacute er fyrst og fremst um aeth raeligetha upplyacutesingar sem aflaeth hefur verieth um stoumlethuna innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter er einnig aeth finna goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda innflytjenda og hlutfallslegan fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum iacute hverju landi fyrir sig Goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum eru ekki fyrir hendi vegna thorn ess hve upplyacutesingar thornar aeth luacutetandi eru takmarkaethar iacute skyacuterslunum Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum og maacutelefni og umraeligethur sem snerta stoumlethu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er aeth finna iacute svaeligethisskyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem fjallaeth er um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Samantekt aacute svoumlrum vieth spurningunum er heacuter fyrir neethan
21 Markhoacutepur Verulegur straumur innflytjenda liggur til Evroacutepu og greina maacute aukinn aacutehuga aacute maacutelefnum innflytjenda viacuteetha um loumlnd Samkvaeligmt skyacuterslunum eru til yacute msar skilgreiningar aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo iacute Evroacutepu Iacute flestum landanna er hugtakieth bdquoinnflytjandildquo eetha bdquouacutetlendingurldquo notaeth ef einstaklingur og foreldrar hans eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu eru af oumlethru thornjoacuteetherni og tala eigieth moacuteethumaacutel heima hjaacute seacuter Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er gerethur greinarmunur aacute
25
- Nyacutekomnir nemendur ogeetha fyrstu kynsloacuteethar innflytjendum thornegar nemendur ogeetha foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu - Annarrar kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem hafa faeligethst iacute oumlethru landi og - THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldri thorneirra er faeligtt thornar liacuteka og thorneir eru jafnvel meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu Yfirleitt er ekki litieth aacute thornriethju eetha fjoacuterethu (jafnvel fimmtu) kynsloacuteeth sem bdquoinnflytjendurldquo heldur sem bdquonemendur meeth annan thornjoacuteeth ernislegan bakgrunnldquo eetha nemendur sem tilheyra bdquominnihlutahoacutepumldquo eetha tilteknum bdquothornjoacuteethernishoacutepumldquo Iacute menntakerfum yacute missa landa byggist lagasetning varethandi innflytjendanemendur og skoacutelagoumlngu aethallega aacute atriethum sem tengjast tungumaacutelakunnaacutettu nemenda hvort nemendur eru tviacutetyngdir eetha fjoumlltyngdir eetha eiga seacuter annaeth moacuteethumaacutel en thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute dvalarlandinu THORN essi skilgreining aacute vieth um alla nemendur sem thornurfa aeth geta talaeth fleiri en eitt tungumaacutel iacute uppvextinum Sem liethur iacute rannsoacutekninni ndash eins og fram kom iacute inngangi skyacuterslunnar ndash voru seacuterfraeligethingar fraacute hverju landi fyrir sig beethnir um aeth afla upplyacutesinga um alla nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum (nyacutekomna nemendur jafnt sem nemendur sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) Haeliggt er aeth flokka Evroacutepuloumlndin eftir thorn viacute hvert straumur innflytjenda liggur bull Loumlnd meeth langri hefeth fyrir innflytjendum tengt atvinnuliacutefi og
efnahag ogeetha nyacutelenduhefeth (td Austurriacuteki Belgiacutea Bretland Danmoumlrk Frakkland THORNyacute skaland Luacutexemborg Holland Sviacutethornjoacuteeth og Sviss)
bull Loumlnd thorn ar sem innflytjendur eru tiltoumllulega nyacutelegt fyrirbaeligri fraacute siacuteethustu aacuteratugum 20 aldar svo sem Finnland Iacutesland og Noregur eetha loumlnd sem straumur foacutelks laacute aacuteethur fraacute svo sem Kyacutepur Grikkland Iacutetaliacutea Malta Portuacutegal og Spaacutenn
bull Nyacute ESB-riacuteki svo sem Teacutekkland Eistland Ungverjaland Lettland Lithaacuteen og Poacutelland sem taka aethallega aacute moacuteti haeliglisleitendum eetha floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og innflytjendum fraacute loumlndum goumlmlu Soveacutetriacutekjanna
26
Innflytjendur sem sest hafa aeth iacute Evroacutepu eiga aeligttir aeth rekja til yacutemissa landa en thorn eim maacute skipta iacute thorn rjaacute meginflokka fyrrum iacutebuacutea Evroacutepusambandsins (ESB) Evroacutepska efnahagssvaeligethisins (EES) eetha Sviss haeliglisleitendur floacutettamenn og fyrrum iacutebuacutea Norethur-Afriacuteku sem og fyrrum iacutebuacutea annarra landa Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi eftir loumlndum sums staethar er thornaeth um 1 (td iacute Poacutellandi og Lithaacuteen) og annars staethar eru um 40 iacutebuacuteanna af innflytjendaaeligttum (td iacute Luacutexemborg) Erfitt er aeth bera saman goumlgn fraacute thornessum loumlndum vegna - Oacuteliacutekra skilgreininga aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo - Mismunandi reglna um veitingu riacutekisborgarareacutettar - THORNeirrar staethreyndar aeth goumlgn eiga yacute mist vieth um stoumlethuna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu eetha hvort tveggja - Mismunandi er aacute hvaetha aacutersgrundvelli gagnasoumlfnun hefur farieth fram (2005 eetha 2006 eetha 2007) Aeth teknu tilliti til thorn essara atrietha thorn aacute maacute sjaacute aacute toumlflu 1 aeth iacute flestum landanna eru 6ndash20 allra iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum Tafla 1 Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum (upplyacutesingarnar eru byggethar aacute svaeligethisskyacuterslum aacuterin 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt 20
Danmoumlrk Belgiacutea Austurriacuteki Luacutexemborg Finnland Grikkland Bretland Sviss Lithaacuteen Iacutesland (England)
Malta Iacutetaliacutea Eistland
Portuacutegal Kyacutepur Frakkland
Poacutelland Noregur Holland
Teacutekkland Spaacutenn Lettland
Ungverjaland Sviacutethornjoacuteeth
THORNyacuteskaland yfir 40
Mjoumlg mismunandi er eftir loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum hve moumlrg tungumaacutel eru toumllueth af nemendum af innflytjendaaeligttum og fjoumllskyldum
27
thorneirra iacute sumum landanna eru toumllueth allt fraacute aacutetjaacuten og upp iacute hundraeth tungumaacutel Haacutett hlutfall thornjoacuteeth arinnar er af innflytjendaaeligttum ndash iacute sumum loumlndumsveitarfeacuteloumlgum er meira en helmingur iacutebuacutea fraacute loumlndum utan Evroacutepu (td iacute Tyrklandi Iacuterak Soacutemaliacuteu Ruacutesslandi Pakistan Brasiliacuteu Uacutekraiacutenu Marokkoacute ofl) Iacute sumum loumlndum svo sem Sviacutethornjoacuteeth var staethan thorn annig aeth fram aacute aacutettunda aacuteratug liethinnar aldar og iacute oumlethrum loumlndum allt fram til 1990 var meirihluti innflytjenda iacute Evroacutepu foacutelk sem fluttist thornangaeth af efnahagsaacutestaeligethum iacute leit aeth betri starfs- og liacutefsskilyrethum Aacute tiacuteunda aacuteratugnum fjoumllgaethi mjoumlg floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og foacutelki fraacute Austur-Evroacutepu og fyrrum Soveacutetriacutekjunum Goumlgn um thornetta eru mismunandi eftir loumlndum en staethreyndin er suacute aeth innflytjendum sem koma til Evroacutepu af feacutelagslegum og efnahagslegum aacutestaeligethum fer nuacute fjoumllgandi Aeth thorn essu stuethla einnig frjaacutelsir flutningar Evroacutepubuacutea milli ESB-landanna
22 Goumlgn um innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute moumlrgum thorneirra landa sem thornaacutett toacuteku iacute verkefninu kom fram aeth skortur er aacute goumlgnum um nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Aacutebyrgetharsvieth yacute missa stjoacuternsyacuteslustofnana eru mismunandi og goumlgnum er ekki safnaeth aacute samraeligmdan haacutett Aethrar aacutestaeligethur liggja einnig aeth baki thornessum gagnaskorti Iacute sumum loumlndum heldur hieth opinbera ekki saman toumllfraeligethilegum upplyacutesingum um upprunalegt thornjoacuteeth erni foacutelks heldur einungis um riacutekisborgarareacutett thorness og faeligethingarstaeth aacute thorn eim forsendum aeth vinnsla persoacutenulegra gagna thornar sem fram kemur kynthornaacutettur thornjoacuteetherni foumltlun eetha truacute seacute boumlnnueth Iacute oumlethrum loumlndum fer ekki fram nein skipuloumlgeth gagnasoumlfnun um nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum hvorki innan sveitarfeacutelaga neacute aacute landsviacutesu Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru svo faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum aeth hvorki er nauethsynlegt neacute vietheigandi aeth skraacute upplyacutesingar um thornaeth Skynsamlegustu og hagkvaeligmustu leiethina til aeth faacute aethgang aeth goumlgnum er aeth finna iacute skoacutelunum ndash thorn ar eru boumlrnin Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er sliacutekum goumlgnum haldieth saman en ekki er haeliggt aeth reietha sig aacute toumllfraeligethilegar upplyacutesingar aacute landsviacutesu
28
Uacutet fraacute goumlgnum sem seacuterfraeligethingarnir soumlfnuethu innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu maacute sjaacute aeth hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi iacute loumlndum Evroacutepu og einnig mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelag ogeetha skoacutela iacute sama landinu Iacutetrekaeth skal aeth erfitt er aeth bera saman goumlgn hinna yacute msu landa vegna thorn ess hve hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint aacute marga vegu og einnig vegna thorn ess aeth goumlgnin viacutesa yacutemist til aethstaeligethna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu ndash eetha hvort tveggja Aeth teknu tilliti til thorness thornaacute maacute sjaacute aacute toumlflu 2 aeth iacute flestum landanna er hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum aacute bilinu 6ndash20 allra nemenda aacute skoacutelaskyldualdri (iacute Luacutexemborg er thornaeth ruacutemlega 38) Tafla 2 Hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum (gildir um nemendur aacute skoacutelaskyldualdri innan sveitarfeacutelaga skoacutelaaacuterieth 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt20
Finnland Lithaacuteen Malta Portuacutegal Poacutelland Teacutekkland Ungverjaland
Belgiacutea Danmoumlrk Grikkland Iacutesland Iacutetaliacutea Kyacutepur Noregur Spaacutenn
Austurriacuteki Bretland (England) Eistland Frakkland Holland Lettland Sviacutethornjoacuteeth
Luacutexemborg Sviss THORNyacuteskaland
Aacute Iacutetaliacuteu eru goumlgnin fraacute skoacutelaaacuterinu 20072008
Samkvaeligmt goumlgnunum er fjoumlldi og hlutfall fjoumllskyldnanemenda af innflytjendaaeligttum mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelaga iacute sama landinu oft af landfraeligethilegum aacutestaeligethum og vegna mismunandi staeligrethar sveitarfeacutelaga Flestar fjoumllskyldur af innflytjendaaeligttum buacutea iacute stoacuterborgum eetha iacute uacutethverfum stoacuterborga vegna betri atvinnu- og naacutemsmoumlguleika iacute thorneacutettbyacute li THORN ar af leiethandi getur fjoumlldi innfluttra nemenda iacute houmlfuethborgum (td Amsterdam Athornenu Brussel Lissabon London Madriacuted Pariacutes osfrv) verieth tvoumlfalt eetha thornrefalt meiri en hlutfallieth aacute landsviacutesu segir til um THORNar sem ekki eru til goumlgn um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute oumlllum thorn eim loumlndum sem toacuteku thorn aacutett iacute thornessari
29
rannsoacutekn thornaacute loumlgethu sum thorneirra til aethrar upplyacutesingar sem voru yacutemist aacute landsviacutesu ogeetha svaeligethis- eetha staethbundnar Sum loumlnd (td Austurriacuteki Holland Iacutetaliacutea Kyacutepur Lithaacuteen Luacutexemborg Spaacutenn Sviss THORNyacuteskaland) loumlgethu fram goumlgn sem voru baeligethi aacute landsviacutesu og svaeligethis- eetha staethbundin Oumlnnur loumlnd (td Belgiacutea Finnland Frakkland og Grikkland) loumlgethu fram goumlgn sem voru svaeligethis- eetha staethbundin eetha fengin fraacute skoacutelum Iacute oumlethrum tilvikum (td iacute Teacutekklandi Portuacutegal og Bretlandi) voru goumlgnin sem baacuterust aacute landsviacutesu Goumlgnin sem seacuterfraeligethingarnir toacuteku saman iacute viethkomandi loumlndum eiga yacutemist vieth um heildarfjoumllda og hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir aacute landsviacutesu ogeetha innan tiltekinna svaeligetha eetha tiltekins fjoumllda og hlutfalls iacute sveitarfeacuteloumlgum ogeetha skoacutelum THORN ar ef leiethandi er erfitt aeth bera thornessi goumlgn saman og setja niethurstoumlethur fram iacute toumlfluformi Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum er aeth finna iacute skyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thorn ar sem fjallaeth er um thornetta verkefni Samkvaeligmt ofangreindum upplyacutesingum syacutena thornessar skyacuterslur verulegt oacutesamraeligmi varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum hlutfall thorneirra sem faacute seacuterkennslu er yacutemist of haacutett eetha of laacutegt THORNetta hefur verieth mikieth vandamaacutel iacute yfir thornrjaacutetiacuteu aacuter iacute sumum landanna til daeligmis iacute Bretlandi Aacute aacutettunda aacuteratugnum var ljoacutest aeth allt of moumlrg boumlrn sem flutt houmlfethu thornangaeth fraacute Karabiacutesku eyjunum voru sett iacute seacuterskoacutela Annars staethar (td iacute Belgiacuteu Danmoumlrku Finnlandi Noregi og Sviacutethornjoacuteeth) kemur fram aeth iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum seacuteu hlutfallslega fleiri nemendur af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu og thorn eim fari fjoumllgandi eftir thorn viacute sem ofar dregur iacute skoacutelakerfinu (vieth lok grunnskoacutela og byrjun framhaldsskoacutela) Rannsoacutekn sem gereth var iacute Oacutesloacute aacuterieth 1998 syacutendi aeth hlutfallslega of margir nemendur af innflytjendaaeligttum fengu seacuterkennslu af yacutemsu tagi (Nordahl og Oslashverland 1998) Iacute seacuterskoacutelum er hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir auk thorness haeligrra en nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru iacutebuacutear dvalarlandsins ndash og thorn ar af leiethandi er hlutfallieth oumlfugt iacute almennum skoacutelum Iacute skyacuterslunni fraacute Sviss kemur fram aeth thorn etta haacutea hlutfall hafi stoumlethugt farieth vaxandi aacute siacuteethustu tuttugu aacuterum og aeth meethalaukning innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum seacute miklu meiri en heildaraukning innflytjendanemenda sem stunda naacutem iacute grunnskoacutelum
30
THORNversoumlgn virethist koma upp thorn egar toumllfraeligethilegar upplyacutesingar fraacute sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum (td iacute Austurriacuteki Finnlandi og Grikklandi) eru skoethaethar Fram kemur aeth iacute sumum skoacutelum seacuteu fleiri nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum heldur en nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem ekki eru af innflytjendaaeligttum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum virethast aethstaeligethur vera aacute hinn veginn Hugsanleg skyacutering eins og fram kemur kann aeth vera suacute aeth tilviljun ein raacuteethi thornviacute hve margir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stundi naacutem iacute hverjum skoacutela Annar moumlguleiki er aeth iacute sumum skoacutelum seacute aacuterangur nemenda metinn aacute skilvirkari haacutett en annars staethar Iacute oumlethrum skyacuterslum er loumlgeth aacutehersla aacute aeth aukieth framboeth aacute seacuterdeildum og vaxandi fjoumlldi seacutermenntaeths starfsfoacutelks hafi aacutehrif aacute eftirspurn eftir thornessari thornjoacutenustu ndash ef thorn joacutenustan er til staethar hafi kennarar tilhneigingu til aeth nyacuteta seacuter hana einkum ef thorneir faacute enga aethra aethstoeth Aeth lokum er saacute moumlguleiki fyrir hendi aeth iacute sumum skoacutelum seacute talieth aeth nemendur af innflytjendaaeligttum kunni aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir thornegar raunin er suacute aeth einungis er um samskipta- og tungumaacutelaerfiethleika aeth raeligetha Of haacutett hlutfall thornessara nemenda maacute oft rekja til tungumaacutelaerfiethleika og skorts aacute lestrarkunnaacutettu (en einnig annarra thornaacutetta) Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei reacutetta greiningu vegna thorn ess aeth talieth er aeth erfiethleika iacute naacutemi og tali lestri og stafsetningu stafi af thornviacute aeth thorneir kunni ekki tungumaacutel dvalarlandsins Meginvandinn virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thorn urfa aacute tungumaacutelakennslu aeth halda og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Nyacuteleg rannsoacutekn var gereth iacute Bretlandi aacute oumlllum nemendum sem stunda naacutem iacute riacutekisreknum skoacutelum iacute landinu (um 65 milljoacutenum nemenda) og thornar var niethurstaethan mun floacuteknari (Lindsay Pather og Strand 2006) Iacute stuttu maacuteli sagt thorn aacute var mjoumlg floacutekieth hve mismunandi thorn eir nemendur voru sem tilheyrethu tilteknum thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepi og voru sagethir vera meeth einhverjar seacuterkennsluthornarfir eetha tiltekna gereth seacuterthornarfa Nokkrar niethurstoumlethur teljast mikilvaeliggar Iacute fyrsta lagi syacutendi rannsoacuteknin aeth verulegur munur var aacute yacute msum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum hvaeth varethar feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika Til daeligmis hafethi 141 hviacutetra breskra nemenda thornoumlrf fyrir friacutea maacuteltiacuteeth iacute skoacutelanum (skv stuethningsaacuteaeligtlun iacute skoacutelum fyrir boumlrn sem buacutea vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur notaeth sem viacutesbendir um faacutetaeligkt) en 30 svartra nemenda fraacute Karabiacutesku eyjunum og 438 svartra nemenda fraacute Afriacuteku
31
Auk feacutelagslegra og efnahagslegra erfiethleika kynferethis og aldurs kom iacute oumlethru lagi yacute mislegt forvitnilegt iacute ljoacutes varethandi thornaeth hvort nemendur sem tilheyrethu yacutemsum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum vaeligru liacuteklegir til aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute samanburethi vieth liacutekurnar aacute thorn viacute aeth hviacutetir breskir nemendur vaeligru meeth seacuterkennsluthornarfir thorn aacute var hlutfall svartra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir ekki mjoumlg fraacutebrugethieth Svartir nemendur fraacute Karabiacutesku eyjunum voru thorn oacute 15 sinnum liacuteklegri til aeth vera meeth hegethunarvanda eetha tilfinningaleg og feacutelagsleg vandamaacutel Nemendur sem aacutettu aeligttir aeth rekja til Pakistan og Bangladesh voru ekki eins liacuteklegir og breskir nemendur til aeth vera meeth yacutemis s konar seacuterkennsluthornarfir THORN oacute voru um 25 sinnum meiri liacutekur aacute thorn viacute aeth thornessir nemendur einkum thorneir sem voru af pakistoumlnskum aeligttum vaeligru sjoacuten-eetha heyrnarskertir og aeligttu vieth alvarlega og margthornaeligtta naacutemserfiethleika aeth striacuteetha
23 Naacutemsuacuterraeligethi Vegna aukins straums innflytjenda til Evroacutepu er samkvaeligmt skyacuterslunum suacute skoethun viacuteethast hvar riacutekjandi aeth efla beri samthornaeligttingarstefnu sem grundvallast aacute mannreacutettindum og joumlfnum taeligkifaeligrum Meeth oumlethrum orethum sagt er thorn etta stefnan varethandi yacutemis uacuterraeligethi sem innflytjendum standa til boetha einkum vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins faacute vinnu og aethlagast aethstaeligethum Meethal sliacutekra uacuterraeligetha eru tungumaacutelanaacutemskeieth naacutems- og starfsthornjaacutelfun betri menntunarmoumlguleikar og betri feacutelagslegar aethstaeligethur fyrir stuacutelkurkonur aethloumlgun aeth aethstaeligethum og umhverfi buacuteseta iacute fjoumllmenningarlegu samfeacutelagi og aukin faeligrni iacute thornvermenningarlegum samskiptum aethloumlgun meeth thornaacutetttoumlku iacute iacutethornroacutettum osfrv Innan ramma almennrar stefnu iacute menntamaacutelum hafa thornviacute nemendur af innflytjendaaeligttum iacute flestum Evroacutepuloumlndunum sama reacutett aacute aeth stunda naacutem iacute leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela og aethrir nemendur iacute dvalarlandinu Meeth oumlethrum orethum thorn aacute gilda soumlmu loumlg og reglur um alla nemendur einnig innflytjendanemendur Samkvaeligmt almennri stefnu iacute menntamaacutelum kemur skyacutert fram iacute skyacuterslunum aeth thorn au uacuterraeligethi sem boethin eru nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standi einnig innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha THORN annig aeth samkvaeligmt menntaloumlggjoumlf og regluverki flestra landa Evroacutepu eiga innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir reacutett aacute sams konar seacuterkennslu og soumlmu naacutemsuacuterraeligethum og thorn joacutenustu aacute landsviacutesuinnan sveitarfeacutelaga og aethrir 32
nemendur iacute dvalarlandinu Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacute soumlmu thorn joacutenustu og aethrir nemendur iacute flestum thorneim loumlndum sem fjallaeth er um heacuter Auk thorness eiga thorneir reacutett aacute viethboacutetaruacuterraeligethum sem eru af tvennum toga annars vegar aeligtlueth nemendum af innflytjendaaeligttum og hins vegar nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute baacuteethum tilvikum er boethieth upp aacute yacute miss konar uacuterraeligethi aacute lands- eetha svaeligethisviacutesu eetha jafnvel innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter aacute eftir er gereth grein fyrir thornviacute hvers konar uacuterraeligethi um er aeth raeligetha iacute hvorum flokki fyrir sig 231 Uacuterraeligethi fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum - Seacuterstoumlk moacutettoumlkudeild er innan sveitarfeacutelags eetha jafnvel skoacutela til aeth taka aacute moacuteti nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins - Undirbuacutenings- eetha moacutettoumlkubekkir fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum eru yfirleitt aeligtlaethir thorn eim sem eru nyacutekomnir til landsins og thorn eim sem kunna ekki tungumaacutelieth sem thorn ar er talaeth Nemendur kynnast menningu landsins og faacute seacuterstaka kennslu iacute tungumaacutelinu iacute allt aeth toacutelf maacutenuethi Aeth thornviacute loknu halda thorneir aacutefram iacute thornviacute naacutemi sem hentar thorneim best - Athvarf fyrir innflytjendur aeligtlaeth foacutelki sem saeligkir um landvistarleyfi og floacutettamoumlnnum THORNar eru einnig skoacutelar fyrir boumlrn thorneirra - Koumlnnun aacute tungumaacutelakunnaacutettu allra tviacutetyngdra nemenda sem eru aeth hefja skoacutelagoumlngu til aeth meta faeligrni thorneirra iacute tungumaacuteli dvalarlandsins og laga kennslu aeth niethurstoumlethum hennar - Iacutetarleg tungumaacutelanaacutemskeieth thorn ar sem foacutelk getur laeligrt tungumaacutel dvalarlandsins - Seacuterfraeligethisetur aacute sviethi fjoumllmenningar venjulega er einum skoacutela iacute hverju sveitarfeacutelagi aeligtlaeth aeth taka aacute moacuteti nemendum af innflytjendaaeligttum - Menningartuacutelkar yfirleitt kennarar sem tala moacuteethurmaacutel nemenda og koma aacute menningartengslum milli innflytjendafjoumllskyldna og skoacutelasamfeacutelagsins - Aethstoeth vieth heimavinnu nemendur geta fengieth aethstoeth vieth heimavinnu eftir aeth skoacutela lyacutekur aacute daginn
33
- Stuethningskennsla nemendur eiga kost aacute einkakennslu og stuethningi iacute minni hoacutepum - Aethstoetharfoacutelk iacute skoacutelum er iacute sumum tilvikum af innflytjendaaeligttum og talar moacuteethurmaacutel nemanda - Tuacutelkathornjoacutenusta stendur til boetha thornegar starfsfoacutelk skoacutela og foreldrar af innflytjendaaeligttum thornurfa aeth raeligetha saman - THORNvermenningarleg aacuteaeligtlun fyrir oumlll boumlrn fer fram aacute oumlllum skoacutelastigum iacute thorn viacute skyni aeth thorn roska feacutelagslega vitsmunalega og tilfinningalega haeligfni tungumaacutelavitund og tal- og samskiptafaeligrni - Miethlun upplyacutesinga til foreldra um skoacutela og skoacutelastarf upplyacutesingabaeligklingar eru yfirleitt thornyacute ddir aacute yacute mis tungumaacutel (fyrst og fremst thornau erlendu tungumaacutel sem algengust eru) - Viethboacutetarstuethningur iacute kennslustarfi efni sem notaeth er vieth thornvermenningarlega kennslu naacutems- og starfsraacuteethgjoumlf vinnsla og notkun boacuteka og naacutemsefnis sem lagaeth er aeth thorn oumlrfum nemenda gagnvirkt efni aacute netinu osfrv - Grunn- og framhaldsnaacutem kennara aacute sviethi fjoumllmenningar Iacute skyacuterslunum er vakin athygli aacute uacuterraeligethum sem stuethla aeth thornviacute aeth styrkja sjaacutelfsmynd nemenda og aethstandenda thorn eirra og efla naacutemsaacutehuga thorneirra Iacute sumum landanna hefur aethstoeth og kennsla aacute moacuteethurmaacuteli verieth loumlgleidd aacute leikskoacutela- grunnskoacutela- og framhaldsskoacutelastigi THORNaeth var gert iacute kjoumllfar rannsoacuteknar sem syacutendi aeth kennsla aacute moacuteethurmaacuteli baeligtir frammistoumlethu og naacutemsaacuterangur nemenda einkum aacute yngri skoacutelastigum Auk thorn ess geta nemendur fengieth kennslu iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef nauethsyn krefur Markmiethieth er aeth stuethla aeth thornviacute aeth nemendur oumlethlist meiri sjaacutelfsvirethingu og thorn roskist sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth fjoumllmenningarlega sjaacutelfsmynd THORNoacute aeth loumlgeth seacute aacutehersla aacute hve jaacutekvaeligtt seacute aeth nemendum seacute kennt aacute tveimur tungumaacutelum er einnig bent aacute aeth starfshaeligttir aacute thornessu sviethi samraeligmist ekki alltaf hinum lagalegu skuldbindingum og aeth hlutirnir seacuteu framkvaeligmdir aacute mismunandi haacutett iacute sveitarfeacuteloumlgum og svaeligethum iacute sama landinu
34
232 Uacuterraeligethi fyrir nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Auk thorn eirra uacuterraeligetha sem greint er fraacute heacuter fyrir ofan thorn aacute stendur nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum til boetha aeth faacute meiri thornjoacutenustu eftir thornoumlrfum Yfirleitt er um sams konar thornjoacutenustu aeth raeligetha og aethrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute og huacuten felst ma iacute eftirfarandi - Nemendur stuethningskenns
stunda lu hjaacute seacuter
naacutem kennara
iacute almennum iacute skoacutelastofunni
bekkjum og faacute
- Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum og faacute stuethningskennslu hjaacute seacuterkennara aacute tilteknu tiacutemabili utan skoacutelastofunnar - Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum en thorneir stunda einnig naacutem iacute minni hoacutepum hjaacute seacuterkennara til lengri eetha skemmri tiacutema - Nemandinn og kennari hans geta fengieth aethstoeth stuethningsthornjoacutenustu aacute vegum sveitarfeacutelags eetha hjaacute oumlethrum seacuterfraeligethingum - Gereth er einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir nemendur - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterbekkjum aeth hluta til eetha oumlllu leyti iacute almennum skoacutelum - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterskoacutelum Helsta vandamaacutelieth er og thornaeth kemur skyacutert fram iacute flestum skyacuterslunum aeth thornessar aethferethir aethgerethir eetha uacuterraeligethi beinast annaethhvort aeth thornviacute aeth nemendur seacuteu bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquomeeth seacuterkennsluthornarfirldquo Ekki er um margar aethferethir eetha leiethir aeth raeligetha thorn ar sem faeligrni og seacuterfraeligethikunnaacutetta aacute baacuteethum sviethum fara saman og tryggja aeth aethgerethir sem gripieth er til seacuteu til stuethnings og uppfylli allar thornarfir nemandans THORNjoacutenustuveitur skoacutelar kennarar og seacuterfraeligethingar hafa yfirleitt litla reynslu hvaeth varethar nemendur af innflytjendaaeligttum Enn faeligrri buacutea yfir faeligrni sem tekur til beggja thornaacutetta thorne thornegar nemendur eru baeligethi af innflytjendaaeligttum og meeth seacuterkennsluthornarfir Vinna thorn arf iacute auknum maeligli aeth thorn viacute aeth efla faeligrni og starfsaethferethir sem tryggja stuethning thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og erlendan uppruna nemanda aeth raeligetha
35
233 Aacutebyrg thornjoacutenusta Yacutemiss konar thorn joacutenusta er iacute boethi fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORNaeth sem thorn essi thornjoacutenusta veitir er iacute samraeligmi vieth riacutekjandi stjoacuternmaacutela- og stjoacuternsyacuteslukerfi hvort sem um miethstyacuteringu eetha valddreifingu er aeth raeligetha sem og menntakerfieth iacute viethkomandi loumlndum Viacuteethast hvar er aacutebyrgethin hjaacute menntamaacutelaraacuteethuneyti sem skilgreinir almenn markmieth menntastefnu og skoacutelastarfs iacute viethkomandi landi metur niethurstoumlethur og stuethlar aeth auknum gaeligethum aacute thornessu sviethi Sums staethar fer thorn etta starf fram iacute samvinnu vieth oumlnnur raacuteethuneyti (td raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni innflytjenda og aethloumlgun thorneirra) Vegna thorn ess hve menntakerfieth er valddreift iacute yacute msum loumlndum er aacutebyrgethinni dreift meeth hliethsjoacuten af thorn eirri meginreglu aeth viethkomandi raacuteethuneyti setji fram markmieth aacute sviethi menntamaacutela iacute landinu Stjoacuternvoumlld sveitarfeacuteloumlg og skoacutelar skulu aftur aacute moacuteti tryggja aeth skoacutelastarfieth fari fram samkvaeligmt lagarammanum og aeth markmiethasetningu seacute fylgt Viacuteethast hvar er tilgreint iacute naacutemsefnisleiethbeiningum og aethalnaacutemskraacute hvaetha gildi skulu houmlfeth iacute heiethri hvar aacutebyrgetharskyldan liggur og hver naacutemsmarkmiethin eru Innan thornessa ramma gerir hvert sveitarfeacutelag eetha skoacuteli siacutena aacuteaeligtlun um kerfieth aacute viethkomandi staeth Yfirleitt er hverjum skoacutela frjaacutelst aeth skipuleggja aacute hvern haacutett raacuteethgert er aeth naacute settum markmiethum og haeliggt er aeth framfylgja naacutemskraacutenni aacute yacutemsa vegu Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og stofnana af yacute msum toga koma aeth naacutemi og stuethningi sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir stendur til boetha aacute landsviacutesu og innan sveitarfeacutelaga Yfirleitt er um aeth raeligetha
bull Riacutekisstofnanir aacute sviethi menntamaacutela bull Riacutekisstofnanir sem vinna aeth umboacutetum iacute skoacutelakerfinu bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth seacuterkennslumaacutel bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth maacutelefni seacuterskoacutela bull Haacuteskoacutela (td kennaradeildir) bull Landssamtoumlk thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa bull Heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustumiethstoumlethvar bull Greiningar- mats- og raacuteethgjafarmiethstoumlethvar
36
bull Naacutemsgagnastofnanir bull Stuethningsmiethstoumlethvar bull Naacutemsraacuteethgjoumlf og saacutelfraeligethithornjoacutenustu bull Samstarf skoacutela velferetharstofnana og goacuteethgerethasamtaka
sveitarfeacutelaga osfrv bull Endurhaeligfingarstoumlethvar bull Fjoumllmenningarsetur bull Truacutefeacuteloumlg
Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum thorn ar sem margir nemendur eru af innflytjendaaeligttum starfa seacuterstakir verkefnastjoacuterar sem skipuleggja naacutemieth fyrir thorn essa nemendur Annars staethar eru seacuterstoumlk teymi seacuterfraeligethinga aacute sviethi fjoumllmenningarlegs naacutems aeth stoumlrfum fraacute yacutemsum skoacutelastigum leik- og forskoacutelastigi grunnskoacutelastigi eetha aethilar sem starfa vieth starfsthornjaacutelfun og fullorethinsfraeligethslu THORNessi teymi vinna aeth thornviacute aeth byggja upp stuethningsleiethir sem baeligta thornroska - og menntunarskilyrethi innflytjendanemenda meeth siacutemenntun aeth leietharljoacutesi Iacute stoacuterborgum thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda byacuter eru oft bara nokkrir skoacutelar sem taka aacute moacuteti boumlrnum thorn eirra hvaethanaeligva aeth uacuter borginni THORNar af leiethandi eru yfir 80 nemenda af innflytjendaaeligttum iacute aetheins faacuteeinum skoacutelum THORNviacute er haeligtt vieth aeth til verethi seacuterstoumlk innflytjendagettoacute Daeligmi um leieth til aeth forethast sliacuteka thorn roacuteun er aeth finna iacute Danmoumlrku thornar sem loumlggjoumlfin leyfir aeth nemendur af erlendu thornjoacuteeth erni stundi naacutem iacute skoacutelum utan eigin hverfis 234 Samstarf thornjoacutenustuaethila Iacute oumlllum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth allir thornjoacutenustuaethilar skoacutelastig og aethilar innan stjoacuternsyacuteslu menntamaacutela vinni saman aeth maacutelefnum sem varetha naacutem nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Litieth er aacute virkt samstarf milli menntakerfisins og heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustunnar milli deilda sem starfa aeth aeligskulyacuteethsmaacutelum maacutelefnum leikskoacutela velferetharmaacutelum barna heilbrigethisthornjoacutenustu feacutelagsthornjoacutenustu osfrv sem grundvallarforsendu Iacute raun virethist sem skortur aacute samvinnu milli viethkomandi thornjoacutenustuaeth ila seacute thornaeth sem viacuteetha um loumlnd stendur helst iacute vegi fyrir thorn viacute aeth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum geti stundaeth naacutem meeth skilvirkum haeligtti
37
235 THORNaacutetttaka foreldra og miethlun upplyacutesinga til thorneirra Hvaeth varethar upplyacutesingamiethlun til foreldra og thorn aacutetttoumlku thorn eirra er mismunandi aethferethum beitt iacute Evroacutepuloumlndunum vieth aeth koma nemendum af innflytjendaaeligttum og aethstandendum thorneirra til aethstoethar vieth innritun iacute skoacutela og aethloumlgun aeth skoacutelakerfinu og vieth upplyacutesingaoumlflun um hvaeth thornar er iacute boethi Liacutetil aacutehersla hefur verieth loumlgeth aacute naacutemsuacuterraeligethi fyrir foreldra innflytjendabarna heldur hefur meginaacuteherslan verieth loumlgeth aacute upplyacutesingamiethlun Iacute thorn viacute tilliti er afar mismunandi aethferethum beitt milli landa sveitarfeacutelaga og jafnvel skoacutela iacute sama landinu til aeth faacute foreldra til thornaacutetttoumlku Meethal uacuterraeligetha iacute boethi er - Efni iacute rituethu maacuteli eetha aacute geisladiskum aacute yacutemsum tungumaacutelum (fyrst og fremst thorneim tungumaacutelum sem algengust eru) um menntakerfieth iacute heild sinni einnig seacuterkennslukerfieth thornaacute thornjoacutenustu sem er iacute boethi naacutemskraacutena osfrv - Skipulagethir kynningardagar innan sveitarfeacutelags eetha iacute skoacutelum thornar sem upplyacutesingar eru veittar meeth aethstoeth tuacutelka um menntakerfieth thornjoacutenustu sem nemendum af innflytjendaaeligttum er veitt naacutemskraacutena osfrv - Tuacutelkathornjoacutenusta vieth samskipti milli heimilis og skoacutela og stundum einnig aacute foreldrafundum iacute skoacutelanum Ef thorn oumlrf krefur er einnig boethieth upp aacute tuacutelkathornjoacutenustu aacute seacuterstoumlkum kynningarfundum fyrir fjoumllskyldur sem nyacutekomnar eru til viethkomandi landa thorn ar sem thorn eim eru kynnt reacutettindi siacuten varethandi skoacutelagoumlngu og gereth er grein fyrir thorneim grunngildum sem almenn naacutemskraacute byggist aacute - Kennarar eetha aethstoetharfoacutelk sem talar moacuteethurmaacutel innflytjenda og veitir thorneim aethstoeth - Fundir hjaacute feacutelagasamtoumlkum sem sinna innflytjendafjoumllskyldum thornar sem haeliggt er aeth faacute upplyacutesingar og svoumlr vieth spurningum aacuteethur en skoacutelaganga hefst og aacute meeth boumlrnin eru aacute skoacutelaskyldualdri - Naacutemskeieth til aeth laeligra tungumaacutelieth sem talaeth er iacute dvalarladinu - Iacute sumum tilvikum hafa foreldrasamtoumlk samband vieth foreldra barna af innflytjendaaeligttum Iacute flestum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth skoacutelinn og fjoumllskyldan vinni saman aeth thorn viacute aeth barnieth aethlagist skoacutelasamfeacutelaginu aacute sem farsaeliglastan haacutett Einnig er bent aacute aeth thornetta 38
taki langan tiacutema og vinna thornurfi betur aeth thornviacute aeth foreldrar verethi virkir iacute skoacutelastarfinu 236 Fjaacutermoumlgnun thornjoacutenustu Erfitt er aeth gera naacutekvaeligma grein fyrir kostnaethi vegna uacuterraeligetha sem innflytjendanemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og fjoumllskyldum thorneirra stendur til boetha Aacutestaeligethan er fyrst og fremst suacute aeth viacuteethast hvar standa sliacutek uacuterraeligethi oumlllum nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha aacuten tillits til thornjoacuteeth ernis eetha aethstaeligethna Menntamaacutelaraacuteethuneyti og oumlnnur raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni sem luacuteta aeth aethloumlgun og skoacutelagoumlngu innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir leggja fram fjaacutermagn til aeth standa straum af viethboacutetarstarfsemi og verkefnum sem thornviacute tengjast Yfirleitt eru raacuteethamenn aacute staethnum og skoacutelarnir faeligrastir um aeth forgangsraetha og faacute fjaacuterveitingar fraacute stjoacuternvoumlldum til aeth haeliggt seacute aeth veita alla nauethsynlega thornjoacutenustu ndash meeth aacutekveethnu uacutetgjaldathornaki Viethboacutetarfeacute er siacuteethan fengieth til aeth standa straum af aethloumlgunarstarfi og aacuteaeligtlunum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter erfiethleikum iacute tengslum vieth naacutem og tungumaacutelakunnaacutettu THORNessum fjaacutermunum er meethal annars varieth til undirbuacuteningskennslu leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela uacuterraeligetha vegna seacuterthornarfa tungumaacutelanaacutemskeietha og moacuteethurmaacutelskennslu Einnig er thorn eim varieth til verkefna iacute grunn- og framhaldsskoacutelum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum nyacutekominna nemenda verkefna sem luacuteta aeth thorn aacutetttoumlku foreldra raacuteethstafana vegna tilfaeligrslu nemenda milli skoacutelastiga skilyretha sem tungumaacutelakennarar veretha aeth uppfylla aethgeretha til aeth fylgjast meeth og draga uacuter miklu og oacutetiacutemabaeligru brottfalli nemenda uacuter skoacutela osfrv Nyacutett kerfi sem innleitt hefur verieth iacute nokkrum sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Hollandi) hin svokallaetha bdquoeinstaklingsmiethaetha fjaacuterveitingldquo virethist skila aacuterangri thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Hugmyndin aeth baki thorn essu kerfi er aeth iacute staeth eins konar skoumlmmtunarkerfis komi kerfi thorn ar sem fjaacuterveitingu er beint til thorness einstaklings sem thornarf aacute henni aeth halda meeth oumlethrum orethum svokallaeth thornarfakerfi Fjaacuterveitingin fylgir nemendum iacute thornann skoacutela sem thorneir velja seacuter eetha aeligtla seacuter aeth stunda naacutem iacute Iacute oumlethrum skyacuterslum er thornarfakerfieth harethlega gagnryacutent Sumir houmlfundar (td Bleidick Rath og Schuck 1995) vitna iacute bdquoeyrnamerktar fjaacuterveitingarldquo sem vandamaacutel skoacutelar faacutei aetheins fjaacutermagn til aeth leysa uacuter erfiethum aethstaeligethum (svo sem auknum fjoumllda innflytjenda) ef tiltekieth er hvaetha nemendur eru meeth fraacutevik iacute naacutemi foumltlun eetha seacuterkennsluthornarfir
39
Iacute sumum kantoacutenum iacute Sviss hefur oumlethruviacutesi fjaacuterveitingakerfi verieth innleitt iacute staeth thorn ess aeth einstakir nemendur seacuteu auethkenndir aacute ofangreindan haacutett faacute skoacutelarnir fjaacuterveitingu iacute samraeligmi vieth feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur nemenda Haeligsta fjaacuterveitingu faacute thorneir skoacutelar sem taka aacute moacuteti flestum innflytjendanemendum og staethsettir eru iacute hverfum thorn ar sem atvinnuleysi er riacutekjandi og fleiri en ein fjoumllskylda byacuter iacute soumlmu iacutebuacuteethinni Suacute viacutesitala sem liggur til grundvallar fjaacuterveitingum er byggeth aacute reynslu (Milic 1997 1998) Skoacutelum er iacute sjaacutelfsvald sett hvernig thorn eir verja viethboacutetarfjaacutermunum td er haeliggt aeth faeligkka nemendum iacute almennum bekkjum raacuteetha seacuterkennara til starfa eetha senda nemendur iacute seacuterkennslu Iacute sumum loumlndum er aacutegreiningur um hvort kennsla skuli fara fram aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Sumir seacuterfraeligethingar og rannsoacuteknaraethilar benda aacute thorn ann mikla kostnaeth sem fylgir thorn viacute aeth kennt seacute aacute tveimur tungumaacutelum og draga iacute efa aeth riacutekieth hafi lagalega skyldu til aeth skipuleggja sliacutekt Auk thorness er erfitt aeth tryggja reacutettindi nemanda til aeth faacute kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef yfir hundraeth tungumaacutel eru toumllueth iacute landinu Sumir seacuterfraeligethingar benda einnig aacute aeth kennara skorti menntun aacute thorn essu sviethi en aethrir segja aeth thorn oumlrf seacute fyrir einstaklingsbundnar leiethir thorn ar sem smaacutem saman skuli horfieth fraacute kennslu aacute moacuteethurmaacutelinu yfir iacute tungumaacutel dvalarlandsins Mikilvaeliggt er aeth greina aacute milli
bull Kennslu aacute moacuteethurmaacuteli sem fer fram aacute oumlethrum staeth en almennt naacutem
bull Uacutetskyacuteringa og aethstoethar aacute moacuteethurmaacuteli nemenda (td meeth aethstoeth tuacutelka) iacute tungumaacutelakennslu
bull Kennslu aacute tveimur tungumaacutelum iacute oumlllum naacutemsgreinum Sums staethar er ekki aetheins litieth til ofangreindrar umraeligethu um kennslu aacute tveim tungumaacutelum uacutet fraacute fjaacuterhagslegu sjoacutenarmiethi heldur snertir huacuten einnig thornaacute menntastefnu og hugmyndafraeligethi sem riacutekjandi thornjoacuteetharkennd byggir aacute Boethieth er upp aacute uacuterraeligethi af yacute msum gerethum og gaeligethum iacute viethkomandi loumlndum sem og innan sveitarfeacutelaga iacute sama landinu Samkvaeligmt skyacuterslunum eru aacutestaeligethur thorn ess af yacute msum toga stefna stjoacuternvalda iacute menntamaacutelum miethstyacutereth eetha dreifeth aacutebyrgeth aacute naacutemsuacuterraeligethum starfskraftar og fjaacutermagn samstarf thorn joacutenustuveitna og thornjoacutenustuaethila samraeligmd vinnubroumlgeth geta og aacutebyrgeth menntasamfeacutelagsins osfrv
40
24 Stuethningsaethferethir Meeth hliethsjoacuten af thorneim stuethningsaethferethum sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standa til boetha iacute viethkomandi loumlndum varpa skyacuterslurnar ljoacutesi aacute bryacutenustu verkefnin sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorneirra standa frammi fyrir en syacutena einnig hve goacuteethum aacuterangri thornessar aethferethir hafa skilaeth 241 Bryacutenustu verkefnin sem leysa thornarf innan skoacutelanna Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth yacute mislegt valdi thorn eim vandamaacutelum sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorn eirra standa frammi fyrir Iacute oumlllum skyacuterslunum er skyacutert tekieth fram aeth grunnmat aacute thornoumlrfum tviacutetyngdra nemenda seacute bryacutenasta verkefnieth sem leysa thorn arf innan skoacutelanna Niethurstoumlethur staethlaeths naacutemsmats ogeetha saacutelfraeligethiproacutefana virethast ekki vera mjoumlg aacutereiethanlegar og greina ekki haeligfni og getu nemenda aacute naacutekvaeligman haacutett Meginaacutestaeligetha thorn ess er suacute aeth thornessar aethferethir hafa verieth thornroacuteaethar og staethlaethar meeth tilliti til eintyngdra barna iacute dvalarlandinu eetha jafnvel iacute oumlethrum loumlndum td Bandariacutekjunum Meirihluti skyacuterslnanna endurspeglaethi niethurstoumlethur rannsoacutekna td skakkt hlutfall innflytjendanemenda sem faacute seacuterkennslu THORNetta oacutesamraeligmi verethur til thorn ess aeth iacute allri seacuterkennslu er hlutfall thornessara nemenda of haacutett eetha of laacutegt Of haacutett hlutfall kemur oft iacute ljoacutes iacute tengslum vieth tungumaacutela- samskipta- og lestrarerfiethleika Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei greiningu vegna thorn ess aeth skoacutelinn gefur thorn aacute skyacuteringu aeth erfiethleikar iacute naacutemi tali lestri og stafsetningu stafi af vanthornekkingu aacute tungumaacuteli dvalarlandsins Meginvandi skoacutela og kennara virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thornurfa aethstoeth vegna tungumaacutelaerfiethleika og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute skyacuterslunum kom fram aeth iacute yacute msum sveitarfeacuteloumlgum og einnig aacute landsviacutesu hafi skoacutelarnir ekki starfsfoacutelk til aeth sinna stuethningskennslu thornannig aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir geti stundaeth naacutem samkvaeligmt naacutemskraacute THORN etta er einkum vandkvaeligethum bundieth thornegar nemendur eru enn aeth laeligra undirstoumlethuatriethin iacute tungumaacuteli viethkomandi dvalarlands Iacute skyacuterslunum er thornviacute borieth vieth aeth naacutemsefni seacute af of skornum skammti til aeth haeliggt seacute aeth kenna nemendum yacutemsar naacutemsgreinar aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu thornar meeth talieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir Nemendur sem flytjast til dvalarlandsins aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera eiga takmarkaetha skoacutelagoumlngu aeth baki og eru ef til vill illa laeligsir og skrifandi eiga iacute verulegum erfiethleikum
41
meeth aeth standast thorn aeligr kroumlfur sem gerethar eru iacute skoacutelanum Misraeligmieth milli skoacutelamenntunar iacute faeligethingarlandinu og dvalarlandinu er vandamaacutel sem thornarf aeth leysa og afar erfitt er aeth veita nemendum stuethning innan skoacutelanna vieth thornessa aethstaeligethur Einnig er vandkvaeligethum haacuteeth hve takmoumlrkueth thorn ekking aacute maacutelefnum nemenda af innflytjendaaeligttum er fyrir hendi iacute skoacutelum og meethal kennara Og enn siacuteethur virethist vera til staethar reynsla af nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth viethhorf sumra kennara skapa vanda thorn ar sem thorn eim finnst thornaeth aukieth aacutelag aeth vera meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir iacute bekknum Oft geta kennarar aetheins tekist aacute vieth annan hvorn vandann aeth nemandi seacute meeth seacuterkennsluthornarfir eetha seacute af innflytjendaaeligttum Stundum aethgreina kennarar thorn essar aethstaeligethur eetha stilla thorn eim upp sem andstaeligethum til daeligmis thornegar nemendum meeth einhverfu er neitaeth um kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu eins og fram kom iacute skyacuterslunum Iacute sliacutekum tilvikum var fyrst litieth til seacuterthornarfa nemandans sem sagethar voru standa iacute vegi fyrir thorn viacute aeth hann gaeligti notieth thorn eirra uacuterraeligetha sem boethin eru nemendum af innflytjendaaeligttum Kennarar thorn urfa aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth nyacutejum aethstaeligethum Svo sem endurskoetha kennsluferlieth inntak thorness og aethferethir naacutemsefni og buacutenaeth thornaacutetttoumlku foreldra osfrv Auk thorn ess vill brenna vieth aeth kennarar innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gleymi thornviacute gjarnan iacute dagsins oumlnn hver bakgrunnur thorn essara nemenda er THORNeir einbliacutena aacute hvernig kenna skuli nemandanum sem foumltluethum einstaklingi Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth mikil haeligtta seacute aacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir einkum thorn eir sem faacute seacuterkennslu iacute framhaldsskoacutelum verethi fyrir aacutehrifum fraacute oumlethrum nemendum THORN viacute er mjoumlg bryacutent aeth komieth seacute iacute veg fyrir aeth nemendur leiethist uacutet iacute afbrot Ein goacuteeth leieth til thorness er aeth vinna markvisst aeth thornviacute aeth buacutea thornaacute undir thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu Auk thorness eins og fram kemur iacute skyacuterslunni fraacute Sviss er saacute vandi fyrir hendi aeth feacutelagsleg aethgreining skapist innan skoacutelanna einkum ef thorn ar eru seacuterbekkir fyrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja Haeligtta er aacute aeth nemendur iacute sliacutekum hoacutepum laeligri hluti af oumlethrum nemendum sem ekki thorn ykja aacutesaeligttanlegir iacute samfeacutelaginu og thornroacutei thornannig meeth seacuter oacuteaeligskilega hegethun Feacutelagsleg aethloumlgun allra nemenda aeligtti aeth koma iacute veg fyrir sliacutekt 42
Siacuteethast en ekki siacutest kemur einnig viacuteetha iacute ljoacutes aeth ekki er naeliggileg samvinna milli thorn eirra thornjoacutenustuaeth ila sem koma aeth greiningu og aacuteaeligtlanagereth um thorn ann stuethning sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir hafa thornoumlrf fyrir Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum virethist einnig skorta aacute kerfisbundieth eftirlit og mat aacute thornvermenningarlegum kennsluaethferethum Hvers konar einsleitni ndash eins og um er aeth raeligetha iacute seacuterbekkjum ndash getur leitt til aukinna feacutelagslegra vandamaacutela en meeth bloumlndun nemenda sem eykur aacute fjoumllbreytni iacute naacutemi maacute stuethla aeth thornviacute aeth allir nemendurnir oumlethlist meiri feacutelagslegan thornroska en ella 242 Viethhorf viethkomandi aethila Iacute sumum skoacutelum thorn riacutefast kynthornaacutettafordoacutemar og neikvaeligeth viethhorf gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth svo virethist sem ekki hafi verieth unnieth naeliggilega vel aeth thorn viacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur fraacute dvalarlandinu aethlagist hver oumlethrum skortur er aacute thornvermenningarlegum viethhorfum og vinnubroumlgethum innan skoacutelans Fram kemur aeth stundum finni innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir fyrir einangrun thornar sem oft er vandkvaeligethum bundieth aeth blanda thorneim inn iacute almenna bekki eftir aeth thorneir hafa lokieth naacutemi iacute undirbuacuteningsbekk Aethloumlgunarferlieth krefst mikils sveigjanleika af haacutelfu kennara Iacute skyacuterslunum er einnig greint fraacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir verethi oft fyrir einelti iacute skoacutelum Loumlgeth er aacutehersla aacute aeth foreldrar eigi stundum iacute erfiethleikum meeth aeth hjaacutelpa boumlrnum siacutenum meeth heimaverkefni vegna thorness hve illa thorneir eru aeth seacuter iacute tungumaacuteli dvalarlandsins vegna menntunarskorts ogeetha vegna oacutelaeligsis Foreldrar thorn essara barna taka ekki alltaf virkan thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu THORNeir kunna einnig aeth hafa aethrar skoethanir aacute seacuterkennslu og stuethningi en foacutelk sem alieth er upp iacute dvalarlandinu hefur THORNeir liacuteta ef til vill aacute seacuterkennslu sem neikvaeligethan stimpil Foreldrar geta liacuteka haft mismunandi vaeligntingar varethandi drengi og stuacutelkur sumir kunna aeth halda aeth ekki seacute eins mikilvaeliggt aeth stuacutelkur stundi naacutem og drengir og thornviacute geta komieth upp vandamaacutel vegna thorn ess hve heimilieth og skoacutelinn byggja aacute oacuteliacuteku gildismati THORNviacute verethur aeth skapa gagnkvaeligman skilning en thornoacute er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth thornaeth er einnig aacute aacutebyrgeth skoacutelans eetha menntakerfisins aeth auka samstarf vieth heimilin til aeth jafna uacutet feacutelagslegan mismun
43
Samkvaeligmt skyacuterslunum geta menningarleg og truacutearleg viethhorf einnig stangast aacute og valdieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og aeligttingjum thorn eirra erfiethleikum Til daeligmis geta kennsluhaeligttir iacute dvalarlandinu verieth mjoumlg fraacutebrugethnir starfsaethferethum kennara iacute heimalandi nemandans Iacute sumum menningarsamfeacuteloumlgum eru boumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir alls ekki hvoumltt til thornroska ndash einnig skammast foreldrar siacuten fyrir aeth boumlrn thorn eirra seacuteu foumltlueth Unglingum einkum stuacutelkum er einnig haldieth heimavieth til aeth hjaacutelpa til vieth huacutesverkin Auk thorness eiga foreldrar oft mjoumlg erfitt meeth aeth aethlagast nyacuteju samfeacutelagi og gliacutema vieth feacutelagsleg vandamaacutel Vandamaacutel barnanna endurspegla ef til vill thornessar erfiethu fjoumllskylduaethstaeligethur Iacute oumlethrum skyacuterslum er bent aacute aeth aethalvandamaacutelieth seacute aeth skoacutelarnir lagi sig ekki aeth breyttum aethstaeligethum og nyacutejum nemendahoacutepum THORNetta kemur fram iacute thorn viacute aeth iacute fjoumllmenningarlegum skoacutelahverfum beinist kennslan enn aeth eintyngdum nemendum og allir nemendur faacutei sams konar undirbuacutening undir thorn aacutetttoumlku iacute stoumlethluethu samfeacutelagi thorn ar sem aetheins ein menning raeligethur riacutekjum Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum veldur stefnan iacute huacutesnaeligethismaacutelum thorn viacute aeth margir innflytjendur buacutea iacute sama hverfinu Aukinn fjoumlldi innflytjenda aacute sama svaeligethi getur valdieth thornviacute aeth erfitt seacute aeth faacute nemendur til aeth laga sig aeth aethstaeligethum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgum er hins vegar aetheins tekieth aacute moacuteti faacuteeinum nemendum af innflytjendaaeligttum og thorn viacute faacute thorn eir afar liacutetinn stuethning iacute skoacutelum thorn ar Oft er skortur aacute haeligfum kennurum og fjaacutermunum til aeth haeliggt seacute aeth veita thornessum nemendum stuethning Iacute flestum skyacuterslunum er einnig fullyrt aeth menningar- og tungumaacutelatengd vandamaacutel annars eetha beggja foreldra ndash og barnsins thornar meeth einnig iacute moumlrgum tilvikum ndash geti skapaeth erfiethleika iacute samskiptum vieth skoacutelann 243 Stuethningsaethferethir sem skila goacuteethum aacuterangrijaacutekvaeligethum niethurstoumlethum
Burtseacuteeth fraacute ofangreindum vandamaacutelum maacute benda yacute msar jaacutekvaeligethar niethurstoumlethur varethandi thorn ann stuethning sem skoacutelar faacuteveita kennarar faacuteveita og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum faacute viacuteetha um loumlnd Greint er fraacute nokkrum daeligmum um sliacutekt heacuter aacute eftir Innan sveitarfeacutelaga viacuteetha um loumlnd annast verkefnastjoacuterar aacute yacutemsum skoacutelastigum aacuteaeligtlanagereth skipulag og thorn roacuteun naacutems fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Seacuterfraeligethingar iacute maacutelefnum innflytjenda kunna einnig aeth taka thorn aacutett iacute thorn viacute starfi 44
saacutelfraeligethingar feacutelagsfraeligethingar osfrv Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum er einnig starfsfoacutelk sem annast raacuteethgjoumlf og samraeligmingarvinnu iacute samstarfi vieth skoacutela kennara og innflytjendur Grundvallaratriethi er aeth iacute skoacutelunum starfi seacuterhaeligft starfsfoacutelk svo sem moacuteethurmaacutelskennarar og aethstoetharfoacutelk kennarar sem kenna tungumaacutel viethkomandi dvalarlands sem annaeth tungumaacutel kennarar iacute undirbuacuteningsbekkjum seacuterfraeligethingar iacute kennslufraeligethum sem starfa sem menningartuacutelkar og seacuterkennarar fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum Mjoumlg mikilvaeliggt er aeth gerethar seacuteu einstaklingsaacuteaeligtlanir fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er einnig kennt aacute tveimur tungumaacutelum og thornaeth skilar afar goacuteethum aacuterangri Nemandi getur thornaacute fylgt eigin naacutemsaacuteaeligtlun iacute staeth kennsluaacuteaeligtlunar sem miethast vieth hoacutepaacuterangur aacute aacutersgrundvelli ndash thornetta virethist skila mjoumlg goacuteethum aacuterangri einkum meethal thorneirra nemenda sem eru nyacutekomnir til landsins Iacute thorn essu felst sveigjanleiki baeligethi hvaeth naacutemstiacutema og naacutemsefni snertir og einnig er nemandanum ekki gert aeth sitja iacute sama bekknum aftur hafi hann ekki naacuteeth hoacutepmiethuethu marki Iacute moumlrgum skoacutelum er innflytjendanemendum boethin stuethningskennsla og aethstoeth vieth heimanaacutem aeth skoacuteladegi loknum Stuethningur skoacutelastjoacutera er afar mikilvaeliggur thorn eim kennurum sem hafa meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir aeth gera THORNeim finnst einnig teymisvinna og stuethningur alls kennarahoacutepsins vera forsenda thorn ess aeth aacuterangur naacuteist iacute starfi thorn eirra meeth thornessa nemendur Faeligrni kennarans skiptir einnig skoumlpum um hvernig saacute stuethningur sem veittur er nyacutetist Sumir kennarar hafa farieth aacute naacutemskeieth innan skoacutelanna og fengieth thorn jaacutelfun og kennslu iacute thornviacute hvernig veita skal nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir eetha af innflytjendaaeligttum (eetha baeligethi) stuethning Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute nokkrum loumlndum (td Ungverjalandi) syacutena aeth tilfallandi og einstaklingsbundnir thornaeligttir ndash einkum viethhorf kennara faglegur sveigjanleiki og hagkvaeligmni ndash skipta skoumlpum thornegar kemur aeth thornviacute aeth meta hvort vel hafi tekist til vieth aethloumlgun innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir THORNaeth er undir starfsfoacutelkinu komieth og faglegri aacutebyrgeth og reynslu kennarana hversu vel nemendur falla inn iacute skoacutelasamfeacutelagieth Ef snemma er byrjaeth aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettu innflytjendabarna (td barna aacute aldrinum thorn riggja til fimm aacutera) stuethlar thornaeth aeth auknum tungumaacutelathornroska thorn eirra til framtiacuteethar Auk thorness staethfesta fraeligethimenn
45
aeth meeth thorn viacute aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettuna komi fyrr iacute ljoacutes hvort tviacutetyngd boumlrn seacuteu meeth seacuterkennsluthornarfir Sums staethar (td iacute Sviacutethornjoacuteeth) hafa rannsoacuteknarteymi moacutetaeth aacuteaeligtlun um hvernig hjaacutelpa skuli ungum boumlrnum aeth laeligra tungumaacutel THORNessi aacuteaeligtlun byggist aacute nyacutelegum rannsoacuteknum og koumlnnunum Mestu maacuteli skiptir aeth hvetja boumlrn til aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins og einnig sitt eigieth moacuteethurmaacutel hjaacutelpa boumlrnum aeth naacute goacuteethum toumlkum aacute tungumaacutelinu tala mikieth vieth thorn au og faacute thorn au sjaacutelf til aeth tala hlusta og vera jaacutekvaeligethur stuethla aeth samskiptum vieth fullorethna og jafnaldra raeligetha vieth boumlrnin skapa umhverfi sem er gefandi og hvetjandi vinna iacute litlum hoacutepum syacutena thorn viacute sem boumlrnin og aethstandendur thorn eirra hafa fram aeth faeligra aacutehuga Annars staethar (td iacute Zuumlrich iacute Sviss) syacutena niethurstoumlethur utanaethkomandi mats aeth iacutemynd fjoumllmenningarskoacutela verethi betri ef allir skoacutelar faacute stuethning vieth aeth takast aacute vieth aukinn fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum Baeligethi foreldrar og allur almenningur faacute betra aacutelit aacute thornessum skoacutelum allir nemendur ndash ekki bara thorn eir sem eru af innflytjendaaeligttum ndash oumlethlast betri menntun kennarar auka faeligrni siacutena til muna kennarar vinna betur saman iacute teymum og thornroacutea sameiginlega naacutemsaacuteaeligtlanir Iacute sumum loumlndum er thorn vermenningarlegum aethferethum beitt innan skoacutelanna til aeth efla feacutelagslega samkennd meethal nemenda og moumlrg tungumaacutel eru notueth iacute naacuteminu til aeth efla vitsmunalegan feacutelagslegan og tilfinningalegan thorn roska thorneirra Annars staethar (td iacute Portuacutegal) annast umsjoacutenarkennari viethkomandi nemanda oumlll uacuterraeligethi stuethning og naacutemsmat thornannig aeth oumlll thornau uacuterraeligethi sem koma nemandanum til goacuteetha eru samraeligmd Meeth einstaklingsaacuteaeligtlun er tungumaacutelaaethstoeth samraeligmd stuethningi sem nemandi faeligr vegna seacuterthornarfa THORNessi stefna er talin naacute til allra thorn aacutetta og stuethlar aeth goacuteethum starfshaacutettum thornegar unnieth er aacute einstaklingsgrundvelli 244 Goacuteethur aacuterangur thorn ar sem naacutem fer fram aacuten aethgreiningar iacute fjoumllmenningarlegum bekkjum
Varethandi aacuteaeligtlaeth eetha thorn egar framkvaeligmt mat aacute stuethningsaethferethum thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og innflytjendur aeth raeligetha er iacute flestum skyacuterslunum greint fraacute thornviacute aeth enda thornoacutett faacutear heildarrannsoacuteknir hafi farieth fram aacute thorn essu tviacutethornaeligtta sviethi hafi thorn oacute nokkrar minni haacutettar kannanir og matsskyacuterslur verieth gerethar aacute landsviacutesu eetha innan sveitarfeacutelaga Helstu kostir og gallar naacutemsumhverfis seacuterskoacutela eetha 46
skoacutela aacuten aethgreiningar iacute umfjoumlllun landanna um fjoumllmenningarlega bekki sem byggist aacute thorn essum koumlnnunum og matsskyacuterslum eru tilgreindir heacuter fyrir neethan Iacute fyrsta lagi hefur grundvallarreglunni um naacutem aacuten aethgreiningar verieth framfylgt meeth goacuteethum aacuterangri iacute moumlrgum skoacutelum thorn ar sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stunda sinn hverfisskoacutela aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum Iacutetreka ber aeth til aeth sliacutekur aacuterangur naacuteist thornurfa baeligethi naeliggileg viethboacutetaruacuterraeligethi og stuethningur vieth sliacuteka nemendur aeth vera fyrir hendi Einnig er mjoumlg mikilvaeliggt aeth naacutemskraacutein bjoacuteethi upp aacute fjoumllbreytni og innihaldi naacutems- og kennsluefni sem tekur mieth af reynsluheimi innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum naacutemsgreinum virethist kennsla iacute litlum hoacutepum einnig vera goacuteethur kostur Iacutehlutun moacuteethurmaacutelskennara eetha aethstoetharfoacutelks tviacutetyngdra kennara eetha seacuterkennara iacute samvinnu vieth umsjoacutenarkennara hefur reynst vel Stuethningur skoacutelastjoacutera og jaacutekvaeligtt viethhorf kennara skiptir einnig miklu maacuteli iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Jafnframt er mikilvaeliggt aeth kennarar hafi notieth goacuteethrar grunnmenntunar og fengieth starfsthornjaacutelfun Seacuterfraeligethingar hafa fagnaeth opinni umraeligethu iacute skoacutelum thornar sem kennarar vinna hver meeth oumlethrum og einnig meeth samtoumlkum stofnunum og fagfoacutelki utan menntageirans Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru uppi hugmyndir um aeth taka aeligtti aacute moacuteti fjoumllmenningarlegum hoacutepum iacute undirbuacuteningsbekkjum en ekki einungis nemendum af einu thornjoacuteetherni eetha tveimur Talieth er mikilvaeliggt aeth foacutelk af innflytjendaaeligttum seacute aeth stoumlrfum iacute skoacutelum Siacuteethast en ekki siacutest virethist afar mikilvaeliggt aeth siacutemat eetha moacutetandi mat fari stoumlethugt fram iacute skoacutelastofunni ndash til daeligmis meeth athugunum og naacutemsmoumlppum ndash auk staethlaethra proacutefa
25 Naacutemsmat2
Viacuteethast hvar er mikieth lagt upp uacuter thorn viacute aeth meta haeligfni tviacutetyngdra
bdquoNaacutemsmatldquo viacutesar til thorness hvernig kennarar eetha aethrir seacuterfraeligethingar safna kerfisbundieth og nota upplyacutesingar um frammistoumlethu nemenda ogeetha thornroska thorneirra aacute mismunandi sviethum (boacuteklegt naacutem hegethun eetha feacutelagslega thornaeligtti) Iacute thornessum kafla er baeligethi fjallaeth um grunnmat sem miethar aeth thornviacute aeth greina getu nemanda og hugsanlega seacuterkennsluthornarfir hans og moacutetandi mat (siacutemat) sem miethar aeth thornviacute aeth upplyacutesa kennara um naacutemsferli nemanda og vera thorneim leiethbeinandi um hvernig haga skuli kennslunni
47
2
nemenda iacute tungumaacuteli dvalarlandsins Og thorn ar meeth einnig thornoumlrf nemenda fyrir tungumaacutelastuethning aacute forskoacutelastigi eetha thornegar thorneir hefja skoacutelagoumlngu siacutena Tungumaacutelieth er forsenda thorness aeth nemendum vegni vel iacute naacutemi og viacuteetha um loumlnd er notaeth naacutemsefni thorn ar sem tungumaacutelakunnaacutetta thorneirra er jafnframt koumlnnueth Iacute oumlllum loumlndunum hafa verieth thornroacuteueth matstaeligki og proacutef sem loumlgueth eru aeth viethkomandi aethstaeligethum og notueth til aeth meta thorn roska nemenda grunnfaeligrni thorn eirra iacute naacutemi sem og til aeth greina seacuterkennsluthornarfir einstakra nemenda Flest thornessara taeligkja og proacutefa eru stoumlethlueth og fyrst og fremst aeligtlueth eintyngdum nemendum Sum thorn essara proacutefa eru thornyacutedd aacute yacute mis tungumaacutel en thornegar tungumaacutelaproacutef eru thornyacute dd veretha aacute thorneim breytingar ndash thorn au geta orethieth erfiethari (eetha auethveldari) en ella setningaskipan og beygingar oretha eru mismunandi milli tungumaacutela Einnig geta oreth eetha hugtoumlk verieth miserfieth eftir tungumaacutelum jafnvel thornoacutett thornau seacuteu augljoacuteslega soumlmu merkingar Og jafnvel thornoacutett efni seacute thornyacutett yfir aacute moacuteethurmaacutel nemanda getur menningarmunur aacute milli landa verieth hindrun iacute vegi og haft aacutehrif aacute proacutefniethurstoumlethur Iacute oumlethrum tilvikum aethstoethar tuacutelkur vieth matsferlieth annaethhvort thornyacuteethir hann ritaethan texta proacutefsins og meethfylgjandi leiethbeiningar eetha uacutetskyacuterir efni proacutefsins fyrir nemendanum til aeth menningarmunur og feacutelags- og efnahagslegir thorn aeligttir vefjist ekki fyrir honum Stundum eru foreldrar beethnir aeth annast sliacuteka tuacutelkun thorn oacute aeth mjoumlg hafi verieth gagnryacutent aeth einhver sem er mjoumlg tilfinningalega tengdur nemandanum seacute honum til aethstoethar Til aeth draga uacuter aacutehrifum tungumaacutels og menningar iacute matsferlinu eru sums staethar einnig notueth proacutef sem leyst er uacuter aacuten oretha til aeth meta vitsmunalega haeligfni nemanda Helsta vandamaacutelieth sem getieth er um iacute skyacuterslum yacute missa landa (td Danmoumlrk Finnland Grikkland Kyacutepur Sviacutethornjoacuteeth THORNyacuteskaland ) er aeth matstaeligkin eru ekki houmlnnueth eetha loumlgueth aeth nemendum af innflytjendaaeligttum og thornaeth veldur yacutemsum vandamaacutelum Seacuterfraeligethingar veretha aeth gaeligta iacutetrustu varkaacuterni thorn egar thorn eir tuacutelka niethurstoumlethur thornessara proacutefa Nemendur af innflytjendaaeligttum eiga ekki soumlmu moumlguleika aacute aeth naacute goacuteethum aacuterangri og nemendur fraacute dvalarlandinu vegna thorness aeth thorneir hafa ekki vald aacute tungumaacutelinu ogeetha annarri kunnaacutettu sem krafist er iacute proacutefinu Saacutelfraeligethileg proacutef eru sjaldan loumlgueth aeth thornoumlrfum innflytjendanemenda iacute Evroacutepu
48
Reacutett mat aacute einstaklingsbundnum thornoumlrfum nemenda er thornviacute alveg undir thorneim seacuterfraeligethingi komieth sem annast matieth og thorn ekkingu hans og haeligfni til aeth taka tillit til tviacutetyngi og fjoumllmenningarlegra thorn aacutetta thornegar proacutefieth fer fram og niethurstoumlethur thorness eru metnar Enda thornoacutett algengt seacute aeth fjoumlldi tviacutetyngdra nemenda seacute ruacutemlega 10 af heildarfjoumllda nemenda aacute landsviacutesu eru engar seacuterstakar reglur eetha kroumlfur varethandi menntun og kunnaacutettu seacuterfraeligethinga aacute thornessu sviethi Til aeth leysa uacuter thornes sum vanda er talieth bryacutent aeth iacute naacutemsmati seacute beitt heildstaeligethum aethferethum thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutems- og thornroskaferli thorn egar innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eru annars vegar Oft nota kennarar siacutemat og samraeligethur vieth nemendur og foreldra sem matstaeligki Naacutemsmarkmieth sem nemanda eru sett eru byggeth aacute grunnfaeligrni hans naacutemssoumlgu og aethstaeligethum hans iacute liacutefinu Iacute matsferlinu skipta thorn aeligr upplyacutesingar sem foreldrar og nemandinn sjaacutelfur veitir houmlfuethmaacuteli THORN egar thorn oumlrf er fyrir frekara mat leitar skoacutelinn aethstoethar hjaacute fjoumllfaglegum matsteymum Afla thorn arf upplyacutesinga hjaacute oumlllum kennurum sem koma aeth thorn viacute aeth kenna nemandanum (umsjoacutenarkennara fagkennara tungumaacutelakennara kennara iacute undir-buacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennara og seacuterkennara) Feacutelagsraacuteethgjafar og saacutelfraeligethingar koma einnig aeth matinu og greina seacuterkennsluthornarfir og naacutemserfiethleika Iacute sumum loumlndum ogeetha sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Finnlandi) velja sumir saacutelfraeligethingar aeth greina framfarir barnsins iacute oumlethru tungumaacuteli thorn ess og lyacutesa stundum einnig moacuteethurmaacutelskunnaacutettu thorn ess samhlietha hefethbundnum matsaethferethum Seacute thorn oumlrf fyrir naacutekvaeligmara mat til aeth haeliggt seacute aeth greina seacuterkennsluthornarfirnaacutemserfiethleika barnsins er saacute haacutettur hafethur aacute viacuteethast hvar aeth skoacutelinn viacutesar nemandanum ogeetha foreldrum hans til seacuterstakra stofnana sem annast mat greiningu og stuethning (td saacutelfraeligethi- og raacuteethgjafarthornjoacutenustu aacute sviethi menntamaacutela stuethningsmiethstoumlethva sjuacutekra- og uppeldisstofnana mats- og stuethningsmiethstoumlethva osfrv) Matieth fer fram aacute grundvelli aacutelitsgjafar fraacute skoacutelanum og foreldrunum auk athugana rannsoacutekna og proacutefana aacute barninu THORNaeth er framkvaeligmt af seacuterfraeligethingum (td saacutelfraeligethingum uppeldisfraeligethingum osfrv) sem veita skoacutelanum og foreldrunum upplyacutesingar og raacuteethgjoumlf um thorn roska barnsins og thorn ann stuethning sem thornaeth thornarfnast vegna seacuterthornarfa sinna
49
Iacute flestum loumlndum er thornaeth svo aeth thornegar nemandinn hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu eru foreldrarnir beethnir aeth leggja fram goumlgn um naacutemsferil hans iacute heimalandi siacutenu (skoacutelaskyacuterslur matsniethurstoumlethur osfrv) en flestir hafa glataeth thorn essum upplyacutesingum Iacute thorn eim tilvikum sem upplyacutesingar skortir eetha vafi leikur aacute um seacuterkennsluthornarfir nemanda thorn egar hann hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu fer fram naacutems- og saacutelfraeligethimat byggt aacute thorneim goumlgnum fraacute heimalandinu sem tiltaeligk eru ogeetha fleiri proacutefanir til aeth haeliggt seacute aeth greina haeligfni nemandans og aacutekveetha hvaetha stuethning hann thornarf Sums staethar td iacute Bretlandi (Englandi Skotlandi og Wales) eiga foreldrar reacutett aacute aeth aacutefryacuteja fyrir reacutetti ndash eetha einhverri annarri stofnun eetha samtoumlkum aacute sviethi seacuterkennslu- og foumltlunarmaacutela sem annast getur uacuterlausn deilumaacutela ndash ef thorneir saeligtta sig ekki vieth niethurstoumlethu viethkomandi yfirvalda varethandi seacuterkennsluthornarfir barnsins og uacuterraeligethi thornar aeth luacutetandi Verieth getur aeth viethkomandi yfirvoumlld neiti aeth framkvaeligma mat eetha leggja fram bdquoyfirlyacutesinguldquo um seacuterkennsluthornarfir thorn ar sem greint er fraacute thorneim seacuterstoumlku uacuterraeligethum sem barnieth thornarfnast iacute naacutemi siacutenu einnig getur verieth um aeth raeligetha thornau uacuterraeligethi sem loumlgeth eru til eetha aeth barnieth seacute sett iacute seacuterskoacutela Fjoumlldi thornjoacutenustuaethila og seacuterfraeligethinga koma aeth mati aacute nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Yfirleitt er thornaeth umsjoacutenarkennarinn sem fyrst kannar thorn arfir og getu nemendanna seacuterkennsluthornarfir eru greindar iacute samstarfi vieth seacuterkennara Oft tekur teymi sem samanstendur af oumlllum kennurunum sem koma aeth naacutemi nemanda af innflytjendaaeligttum thornaacutett iacute matsferlinu (kennari iacute undirbuacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennari kennari iacute tungumaacuteli dvalarlandsins seacuterkennari osfrv) Ef thorn oumlrf krefur geta einnig fleiri seacuterfraeligethingar (saacutelfraeligethingur hjuacutekrunarfraeligethingur feacutelagsraacuteethgjafi talkennari laeligknir osfrv) fraacute velferetharthornjoacutenustu sveitarfeacutelagsskoacutela eetha stuethningsmiethstoumlethvum tekieth thorn aacutett iacute matsferlinu Einnig er talieth mikilvaeliggt aeth foreldrar taki thorn aacutett iacute matsferlinu Ef thorn oumlrf krefur getur skoacutelinn raacuteethlagt nemanda og foreldrum hans aeth leita seacuter frekari aethstoethar hjaacute naacutemsmatsthornjoacutenustu endurhaeligfingarthornjoacutenustu utan skoacutelans heilsugaeligslu og feacutelagsthornjoacutenustu stuethningsmiethstoumlethvum greiningar- og raacuteethgjafarstoumlethvum stofnunum aacute sviethi seacuterkennslu osfrv
50
Siacuteethan er tekin aacutekvoumlrethun uacutet fraacute niethurstoumlethum uacuter matsferlinu oftast af viethkomandi skoacutelayfirvoumlldum iacute samraacuteethi vieth viethkomandi thornjoacutenustuaethila um thorn aacute seacuterkennslu og stuethning sem nemandinn thorn arfnast Siacuteethan er gereth aethgerethaaacuteaeligtlun thorn ar sem tilgreindur er saacute stuethningur sem viethkomandi nemandi thornarf aeth faacute Allt efni thornessa kafla er soacutett iacute upplyacutesingar uacuter svaeligethisskyacuterslunum og thornaeth syacutenir hve floacutekieth maacutel thornaeth er aeth greina tengsl milli seacuterthornarfa nemanda og thorn ess aeth hann seacute af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thorn aeligttir svo sem feacutelagslegur og menningarlegur bakgrunnur venjur og viethmiethanir truacutearbroumlgeth kynferethi efnahagslegar aethstaeligethur osfrv geta einnig haft marktaeligk aacutehrif aacute thornetta floacutekna samspil
51
3 YFIRLIT YFIR NIETHURSTOumlETHUR GREININGARVINNU
Greiningarvinna rannsoacuteknarinnar foacuter fram aacute grundvelli thorneirra niethurstaethna sem fengust af kynningum og umraeligethum sem fram foacuteru iacute thorneim sex heimsoacuteknum sem skipulagethar voru innan ramma verkefnisins aacute eftirfarandi stoumlethum Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Athornenu (Grikklandi) Pariacutes (Frakklandi) Brussel (Belgiacuteu) Amsterdam (Hollandi) og Varsjaacute (Poacutellandi) THORN riacuter meginthornaeligttir reacuteethu thornessu staetharvali a) THORN essi loumlnd buethust til aeth annast hagnyacutett greiningarstarf meethan heimsoacuteknir faeligru fram b) Landfraeligethileg staethsetning er til vitnis um aeth menning landanna og kennslufraeligethileg naacutelgun seacute af oacuteliacutekum toga c) Innflytjendahefeth ndash baeligethi var um raeligetha staethi meeth langri innflytjendahefeth og staethi thornar sem innflytjendamaacutel voru tiltoumllulega nyacutett fyrirbaeligri THORNessar heimsoacuteknir voru farnar iacute thorn eim tilgangi aeth sjaacute iacute raun hvernig aethstaeligethur innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir vaeligru iacute hinum yacutemsu skoacutelum iacute tengslum vieth hina fimm meginthornaeligtti rannsoacuteknarinnar Allir seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute gestgjafastarfinu houmlfethu aacuteethur fengieth upplyacutesingar um verkefnieth og thorn aacute fimm thorn aeligtti sem hoacutepurinn aeligtlaethi aeth greina og raeligetha vieth thornaacute um Allar heimsoacuteknirnar foacuteru fram aacute sama haacutett meeth kynningu aacute viethfangsefninu aacute vegum seacuterfraeligethinga iacute viethkomandi sveitarfeacutelagilandi kynningu heimamanna aacute staetharvali heimsoacuteknum og umraeligethum vieth seacuterfraeligethinga og iacute kjoumllfarieth umraeligethum og braacuteethabirgethagreiningum innan seacuterfraeligethingahoacutepsins THORNar sem allar heimsoacuteknirnar voru skipulagethar meeth sama haeligtti og meeth tilliti til thorn ess hve miklu maacuteli skiptir hverjir koma aeth naacutemi innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir var einn uacuter hoacutepi eftirtalinna aethila tilnefndur til thorn aacutetttoumlku iacute starfinu aacute hverjum staeth aethstandenda fagmanna annarra en kennara seacuterfraeligethinga fraacute matsstofnunum og stefnumoacutetandi aethila Aacuteethur en gereth verethur grein fyrir megineinkennum thorn eirra staetha sem heimsoacutettir voru er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth seacuterfraeligethingarnir aacute oumlllum thornessum stoumlethum voru afar jaacutekvaeligethir og vildu deila reynslu sinni
53
goacuteethum aacuterangri jafnt sem oacuteleystum vandamaacutelum meeth seacuterfraeligethingum annarra landa THORNeir syacutendu allir mikla faglega aacutebyrgeth
31 Kynning aacute thorn eim stoumlethum sem voru heimsoacutettir og helstu einkenni thorneirra Niethurstoumlethum heimsoacuteknanna verethur fylgt uacuter hlaethi meeth stuttri kynningu aacute thorn eim stoumlethum sem farieth var til aacutesamt nokkrum almennum upplyacutesingum Naacutenari upplyacutesingar sem og upplyacutesingar um thornaacute skoacutela og stofnanir sem heimsoacutettar voru iacute loumlndunum sex er aeth finna aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem upplyacutesingarnar um aethildarloumlndin eru wwweuropean-agencyorgagency-projects Upplyacutesingar um thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru er einnig aeth finna aftast iacute thornessari skyacuterslu 311 Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Fyrst var farieth til Malmouml THORN etta var eini staethurinn thorn ar sem seacuterfraeligethingarnir heimsoacutettu ekki stofnanir aacute sviethi menntamaacutela heldur raeligddu vieth kennara iacute almennum grunnskoacutelum ndash meeth nemendur aacute aldrinum sjouml til sextaacuten aacutera ndash og fagfoacutelk iacute stuethningsmiethstoumlethvum Saelignsku gestgjafarnir stoumlrfuethu allir iacute Rosengaringrd sem er uacutethverfi iacute Malmouml einni fjoumllmenningarlegustu borg Sviacutethornjoacuteethar thornar sem um 34 iacutebuacutea eru af innflytjendur THORNar er atvinnuleysi mikieth meethal innflytjenda Iacute Rosengaringrd getur thornaeth orethieth um 80 Iacute Sviacutethornjoacuteeth eru nemendur af innflytjendaaeligttum aethallega fraacute Miethausturloumlndum og loumlndum fyrrum Juacutegoacuteslaviacuteu Mikill fjoumlldi nemenda sem aeligttaethur er fraacute thorn eim sloacuteethum gengur iacute skoacutela iacute Rosengaringrd Enn fremur stunda aethallega boumlrn af innflytjendaaeligttum naacutem aacute forskoacutelastigi iacute Rosengaringrd Boethieth er upp aacute forskoacutelanaacutem fraacute sex aacutera aldri Menntastefna iacute Sviacutethornjoacuteeth einkennist af mikilli valddreifingu sveitarfeacuteloumlg hafa mikieth sjaacutelfraeligethi og reynslu iacute menntamaacutelum Iacute Malmouml leggur borgarstjoacutern til aukafjaacuterveitingu til styrktar iacutebuacuteum af erlendum uppruna Oumlllum nemendum og fjoumllskyldum thorn eirra stendur til boetha yacutemiss konar thorn joacutenusta hjaacute stofnunum sem iacute sumum tilvikum eru seacuterstaklega aeligtlaethar innflytjendum svo sem innflytjendaraacuteethi heilbrigethisstofnun fyrir yngstu boumlrnin heilbrigethisstofnun fyrir floacutettamenn og innflytjendur moacuteethurmaacutelsstoumlethvum osfrv Mikil aacutehersla er loumlgeth aacute thorn aacutetttoumlku foreldra en seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth thorn eir aeligttu stundum iacute samskiptaerfiethleikum vieth foreldrana thorn etta foacutelk aacutettar sig ekki alltaf aacute uppbyggingu og starfsemi skoacutelanna og menntakerfisins 54
THORNess vegna segjast nemendur og aethstandendur thorneirra stundum finna til einangrunar Annaeth vandamaacutel er aeth innflytjendur thornurfa aeth ganga iacute gegnum heillangt ferli aacuteethur en thorneir faacute dvalarleyfi iacute viethkomandi landi Hvaeth skoacutelana varethar kveetha loumlg aacute um aeth boumlrn og unglingar sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en saelignsku eigi reacutett aacute kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu iacute grunn- og framhaldsskoacutela Markmiethieth er aeth boumlrn og unglingar naacutei betra valdi aacute tungumaacutelinu og faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra meira um eigin menningu og hvaeth er liacutekt og oacuteliacutekt iacute hinum tveimur menningarheimum Auk thorn ess geta nemendur fengieth aethstoeth iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef thorn oumlrf krefur Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth stundum vaeligri erfitt aeth finna kennara sem talaethi viethkomandi tungumaacutel einkum ef um liacutetinn minnihlutahoacutep vaeligri aeth raeligetha Enn fremur loumlgethu thorneir aacuteherslu aacute aeth afar bryacutent vaeligri aeth kennsla og mat aacute nemendum faeligri fram aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum moacuteethurmaacutelinu og saelignsku THORNegar um oacuteliacuteka menningarheima er aeth raeligetha thorn arf aeth beita mismunandi aethferethum vieth kennslu og samskipti Kynna thornar menningarlega fjoumllbreytni iacute skoacutelunum og efla hana aacute jaacutekvaeligethan haacutett Reglan er suacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almennan skoacutela aeth undanskildum nemendum sem eru heyrnarskertir en thorneir faacute oftast seacuterstaka aethstoeth og gaeligtu thorn urft seacuterstoumlk uacuterraeligethi eetha naacutemsaacuteaeligtlun Nemendum sem eru meeth thorn roskahoumlmlun stendur til boetha seacuterstoumlk naacutemsaacuteaeligtlun thorn eir eru iacute seacuterbekkjum innan almennu skoacutelanna og faacute fyrst og fremst aethstoeth stuethningskennara og utanaethkomandi teyma innan veggja skoacutelastofunnar Stuethningsefni fyrir kennara og goacuteeth taeligki eru til staethar iacute skoacutelunum Kennarar og einnig seacuterfraeligethingar fraacute stuethningsmiethstoumlethvum kynntu thornaeth sem thorn eir toumlldu bryacutenast THORN ar aacute meethal aeth skjoacutet afskipti hefethu forgang aeth mikilvaeliggt og bryacutent vaeligri aeth eiga samstarf vieth foreldra samvinnu viethmeethal seacuterfraeligethinga iacute skoacutelanum og aeth gott andruacutemsloft skapaethist iacute skoacutelanum THORNeim var einnig ljoacutest aeth meeth thornviacute aeth beina foacutelki af innflytjendaaeligttum aacute sama svaeligethieth gaeligtu orethieth til seacuterstoumlk innflytjendagettoacute 312 Athornena (Grikkland) Naeligst var farieth til Athornenu thorn ar sem heimsoacutettur var einn grunnskoacuteli og einn framhaldsskoacuteli Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum fimm til sextaacuten aacutera Einnig var farieth iacute heimsoacutekn aacute eina matsstofnun Iacute grunnskoacutelanum voru alls 110 nemendur thorn ar af 40 af innflytjendaaeligttum Nokkrir uacuter siacuteetharnefnda hoacutepnum aacutettu vieth minni
55
haacutettar naacutemserfiethleika aeth etja Iacute framhaldsskoacutelanum voru 270 nemendur thorn ar af 25 af innflytjendaaeligttum og tveir thorn eirra voru meeth seacuterkennsluthornarfir Flestir nemendanna voru fraacute loumlndum utan ESB ndash svo sem Albaniacuteu Moldaviacuteu Uacutekraiacutenu Ruacutesslandi Afriacuteku Pakistan Sameinuethu arabiacutesku furstadaeligmunum og Tyrklandi ndash og einnig Ruacutemeniacuteu Poacutellandi og Buacutelgariacuteu Baeligethi grunn- og framhaldsskoacutelarnir eru nyacutebyrjaethir aeth taka aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjendanemenda fraacute yacutemsum loumlndum Oft er erfitt aeth aacutetta sig aacute thorn viacute hvaetha nemendur eru af innflytjendaaeligttum vegna thorness aeth thornessum fjoumllskyldum er frjaacutelst aeth taka upp griacutesk noumlfn Boethieth hefur verieth upp aacute thornann moumlguleika til aeth koma iacute veg fyrir mismunun af einhverju tagi og thornaeth virethist almennt koma seacuter vel fyrir thorn aacute sem eru vel aeth seacuter iacute griacutesku Baacuteethir skoacutelarnir voru opnir fyrir fjoumllmenningarlegum aacutehrifum og beitt var sveigjanlegum kennsluaethferethum Iacute grunnskoacutelanum var reynt aeth hafa samband vieth aethstandendur nemenda til aeth bjoacuteetha baeligethi thornaacute og boumlrnin velkomin Enn fremur feacutekk starfsfoacutelkieth thornann stuethning sem thornaeth thornurfti til aeth naacutem gaeligti farieth fram aacuten aethgreiningar THORN oacute aeth skoacutelarnir eigi aeth fylgja almennri naacutemskraacute gera kennararnir einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir alla nemendur Nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins stendur til boetha haeligg og sveigjanleg aacuteaeligtlun til aeth thorn eir geti laeligrt griacutesku Fyrstu aacutetjaacuten maacutenuethina fara nemendurnir ekki iacute nein skrifleg proacutef heldur eingoumlngu munnleg Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gangast undir naacutemsmat aacute seacuterstakri matsstofnun THORNessi stofnun veitir svo kennurum raacuteethgjoumlf um hvernig laga thorn arf naacutemskraacutena aeth thorn oumlrfum thorneirra Saacutelfraeligethingur veitir einnig stuethning sem og seacuterkennari sem kennir fyrst og fremst staeligrethfraeligethi og griacutesku suacute kennsla fer fram iacute fimm manna hoacutepum iacute seacuterstoumlkum skoacutelastofum og haacutemarkstiacutemafjoumlldi er tiacuteu klukkustundir Matsstofnunin sem heimsoacutett var hafethi nyacutelega tekieth til starfa Huacuten thornjoacutenar nemendum iacute 250 skoacutelum iacute Athornenu og thorn ar sinna aacutetjaacuten seacuterfraeligethingar thorn verfaglegri starfsemi Um er aeth raeligetha opinbera thornjoacutenustu sem heyrir undir menntamaacutelaraacuteethuneytieth og er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thornaeth er eins til tveggja aacutera biethlisti Allir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir njoacuteta sams konar thornjoacute nustu (griacuteskir nemendur jafnt sem nemendur af innflytjendaaeligttum) Verkefnum er thornoacute breytt og thornau eru aethloumlgueth oacuteliacutekum forsendum hvaeth varethar tungumaacutel og menningu THORN egar um er aeth raeligetha innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir gera seacuterfraeligethingarnir athuganir siacutenar innan veggja 56
heimilisins eetha iacute skoacutelanum og nota baeligethi oacuteformlegar aethferethir og thornoumlgul samskipti en einnig formleg proacutef THORN egar nemendur hafa gengist undir naacutemsmat iacute heimalandi siacutenu er niethurstaetha thorness stundum thornyacutedd yfir aacute griacutesku en nemendur eru einnig endurmetnir Siacuteethan er gereth aacuteaeligtlun um nyacutett naacutemsmat sem hefjast skal aeth thorn remur aacuterum liethnum Mat aacute nemendum af innflytjendaaeligttum fer aacutevallt fram iacute skoacutelanum Matsstofnunin er iacute samstarfi yfirleitt oacuteformlegu vieth foreldra skoacutela og menntamaacutelaraacuteethuneytieth Foreldrarnir faacute iacute hendur uacuterskureth um hvaeth thornaeth er sem barnieth thornarfnast og thorneim er iacute sjaacutelfsvald sett hvort thorneir afhenda hann skoacutelanum Seacuterfraeligethingarnir houmlfethu oreth aacute thorn viacute aeth aethstandendur skorti upplyacutesingar aacute eigin tungumaacuteli og aeth thornaeth gaeligti valdieth samskiptaerfiethleikum Samstarfieth milli skoacutelanna og matsstofnu-narinnar byggist aacute tilmaeliglum sem kennararnir faacute iacute hendur skoacutelunum er thorn oacute ekki skylt aeth fara aeth thorn essum tilmaeliglum Kennarar baacuteru iacute thornviacute sambandi stundum fyrir sig skorti aacute uacuterraeligethum eetha aeth thorneir vaeligru meeth of marga nemendur iacute bekknum Stofnunin sendir einnig tilmaeligli til menntamaacutelaraacuteethuneytisins um thornaeth hvers konar uacuterraeligethi thorn arf aeth veita nemendum og skoacutelum THORNoacute aeth vaxandi fjoumlldi nemenda meeth oacuteliacutekan menningarlegan bakgrunn vaeligri tiltoumllulega nyacutett viethfangsefni var suacute aacutebyrgeth sem skoacutelastjoacuternendur og kennarar syacutendu thornar aeth luacutetandi afar mikilvaeliggur og jaacutekvaeligethur liethur iacute starfi beggja skoacutelanna Sveigjanleg naacutemskraacute var tekin upp komieth var aacute samvinnu iacute naacutemi og samstarf var haft vieth aethra thornjoacutenustuaeth ila sem deildu meeth thorneim aacutebyrgethinni 313 Pariacutes (Frakkland)
THORNriethja heimsoacuteknin var farin til Pariacutesar iacute fjoacutera skoacutela aacute forskoacutela- og grunnskoacutelastigi Nemendurnir iacute thorn essum skoacutelum voru aacute aldrinum thornriggja til ellefu aacutera Iacute einum thorn essara skoacutela var seacuterstakur sameiningarbekkur (bdquoClasse drsquoInteacutegration Speacutecialiseacuteeldquo) Iacute honum er farieth eftir sameiningaraacuteaeligtlun thorn ar sem nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir er veittur stuethningur iacute almennum bekkjum og einnig seacuterstakur stuethningur thornar fyrir utan thornegar thornoumlrf krefur Skoacutelarnir fjoacuterir voru allir aacute sama svaeligethinu sem er svokallaeth forgangssvaeligethi iacute menntamaacutelum en thorn ar byacuter mikill fjoumlldi innflytjenda Griacuteetharmargar fjoumllskyldur eiga iacute fjaacuterhagslegum erfiethleikum og atvinnuleysi er mjoumlg mikieth Um 680 nemendur voru iacute thornessum skoacutelum og thorn ar af voru um 85 af innflytjendaaeligttum Flestir thornessara
57
nemenda voru fraacute Norethur- og Vestur-Afriacuteku aethallega fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum en einnig fraacute Asiacuteu og mun faeligrri voru fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Helmingur nemenda naut stuethnings seacuterkennara iacute skoacutelanum eetha feacutekk aethstoeth aacute sjuacutekra- eetha saacutelfraeligethistofnunum utan skoacutelans og toacutelf nemendur voru iacute sameiningarbekknum Yacutemiss konar friacutestundastarf var skipulagt innan skoacutelanna iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaethila aacute vegum sveitarfeacutelagsins eftir skoacutela eetha iacute skoacutelafriacuteum til aeth nemendur gaeligtu stundaeth friacutestundastarf sem fjoumllskyldur thorneirra gaeligtu ekki veitt thorneim Fjoumllskyldur sem buacutea vieth feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika faacute afslaacutett aacute allri sliacutekri starfsemi aacute vegum skoacutelans og thornurfa ekki aeth greietha fyrir haacutedegisvereth aacute skoacutelatiacutema THORN raacutett fyrir thornaeth fannst kennurum thorn essi fjaacuterhagslegi stuethningur ekki svara naeliggilega thorneim thornoumlrfum sem blasa vieth Skoacutelarnir eru iacute naacuteinni samvinnu vieth stofnun sem er aeth hluta til fjaacutermoumlgnueth af sveitarfeacutelaginu svokallaetha stuethnings- samstarfs- og rannsoacuteknarstofnun iacute thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi (Ethno-Psychology) THORNar starfar saacutelfraeligethingur aacutesamt fjoacuterum menningarmiethlurum og thorneir vinna aeth thorn viacute aeth skapa tengsl milli foreldra og skoacutela Starfsfoacutelk stofnunarinnar veitir starfsfoacutelki skoacutelans stuethning og thorn egar barn er meeth naacutemserfiethleika byacuteethur thornaeth foreldrunum aethstoeth siacutena THORNaeth hittir viethkomandi foreldra eetha aethstandendur iacute skoacutelanum tvisvar iacute maacutenuethi utan skoacutelatiacutema THORN ekking og skilningur aacute menningu foacutelksins er talinn vera meginforsenda thorn ess aeth haeliggt seacute aeth veita barninu fjoumllskyldu thorness og thorn ar af leiethandi einnig skoacutelanum sem bestan stuethning Vilji var fyrir thornaacutetttoumlku foreldra iacute skoacutelastarfinu Foreldrar voru fengnir til aeth koma aeth heimsoacutekninni og veittu afar mikilvaeliggar upplyacutesingar sem voumlrpuethu ljoacutesi aacute viethbroumlgeth nemenda Nemendur eru skraacuteethir iacute skoacutela (samkvaeligmt buacutesetu) Foreldrar geta ekki valieth iacute hvaetha skoacutela barnieth gengur Nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almenna skoacutela og thorneir sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja faacute thorn ann stuethning sem thorn eir thorn urfa hjaacute seacuterkennurum og oumlethrum seacuterfraeligethingum innan skoacutelans Nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute einfaldaethar kennslubaeligkur iacute skoacutelanum Um leieth og nemandinn naeligr tilsettu markmiethi er stuethningskennslu haeligtt en ef hann aacute aacutefram iacute erfiethleikum tekur skoacutelasaacutelfraeligethingur sem er iacute samstarfi vieth seacuterkennarann iacute skoacutelanum aeth seacuter aeth meta thornarfir nemandans meeth samthornykki foreldra Iacute thorn eim tilvikum sem skoacutelinn byacuteethur ekki upp aacute fullnaeliggjandi uacuterlausn eetha aethstandendur samthornykkja ekki thornaeth sem iacute boethi er getur feacutelags- eetha heilbrigethisthornjoacutenusta komieth aeth
58
maacutelinu utan skoacutelans THORN ar er tekieth aacute moacuteti aethstandendum aacutesamt nemandanum thorn arfir hans eru metnar og hann er tekinn iacute meethfereth (td ef hann er heyrnarskertur) Annars konar iacutehlutun fraacute utanaethkomandi aethilum stendur til boetha ef um hreyfihoumlmlun eetha saacutelraeligna erfiethleika er aeth raeligetha Einnig er til iacute daeligminu aeth nemandi seacute settur iacute seacuterbekk eftir aeth mat hefur farieth fram Franska er thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute kennslustundum og kennslubaeligkurnar eru aacute froumlnsku THORNar sem sumir nemendur eiga erfitt meeth aeth bjarga seacuter aacute froumlnsku eru svokallaethir undirbuacuteningsbekkir iacute faacuteeinum skoacutelum aacute svaeligethinu thornar sem markmiethieth er aeth nemendur naacutei betri toumlkum aacute tungumaacutelinu THORNar geta nemendur soacutett tiacutema iacute froumlnsku allt fraacute thorn rem maacutenuethum og upp iacute heilt aacuter aacuteethur en thorneir hefja skoacutelagoumlngu Ekki var talieth bryacutent aeth thorn eir laeligrethu moacuteethurmaacutel sitt jafnvel ekki af kennurum af innflytjendaaeligttum Svo virethist sem loumlgeth seacute meginaacutehersla aacute aeth foacutelk laeligri tungumaacutel dvalarlandsins Gott andruacutemsloft var riacutekjandi iacute skoacutelunum huacutesakynnin voru vel skipuloumlgeth og nemendur houmlfethu noacuteg plaacutess Starfsemi skoacutelanna var vandlega undirbuacutein og skipuloumlgeth iacute samraeligmi vieth thorn arfir nemenda Kennararnir greindu fraacute nokkrum bryacutenum vandamaacutelum aeth thornouml rf seacute fyrir haeligrri fjaacuterveitingu og meiri starfsthornjaacutelfun og aeth illa gangi aeth faacute kennara til starfa aacute svaeligethi sem hefur oreth aacute seacuter fyrir aeth vera bdquoerfittldquo 314 Brussel (Belgiacutea)
Iacute fjoacuterethu heimsoacutekninni var farieth iacute tvo froumlnskumaeliglandi skoacutela iacute Brussel ndash einn almennan grunnskoacutela og einn seacuterskoacutela ndash og iacute flaeligmskumaeliglandi matsstofnun Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum tveggja og haacutelfs aacuters og upp iacute fjoacutertaacuten aacutera gamlir Fyrir heimsoacuteknina aacutetti hoacutepurinn kost aacute aeth heyra tvaeligr daeligmisoumlgur aethra fraacute fjoumllskyldu og hina fraacute ungmennum af innflytjendaaeligttum og raeligetha vieth thornetta foacutelk Fram kom aeth erfitt vaeligri fyrir foreldra aeth faacute besta stuethning sem voumll er aacute fyrir barn sem er iacute seacuterkennslu thornannig aeth thornaeth geti stefnt aeth almennu naacutemi og einnig aeth yrethu thorn eir fyrir oacutebeinum fordoacutemum Viethhorf ungmennanna var aeth mestu leyti hieth sama en thornau aacutettu einnig iacute erfiethleikum meeth eigin sjaacutelfsmynd hvaetha menningarheimi thornau tilheyrethu Stundum fundu thornau fyrir houmlfnun baeligethi fraacute iacutebuacuteum dvalarlandsins og foacutelki af eigin thornjoacuteeth erni Iacute raun lifi thorn au iacute tveim oacuteliacutekum menningarheimum og fyrst thorn urfi thorn au sjaacutelf aeth laeligra aeth saeligtta sig vieth thornaeth ndash og siacuteethan aethrir
59
Almenni skoacutelinn var grunn- og framhaldsskoacuteli staethsettur aacute svaeligethi thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda var buacutesettur aethallega fraacute Norethur-Afriacuteku en einnig fraacute Asiacuteu og fraacute Evroacutepuloumlndum sem ekki voru aethilar aeth ESB Nokkrir innflytjendur voru fraacute Suethur-Ameriacuteku Mikieth tillit var tekieth til thornessara aethstaeligethna iacute skoacutelanum en thornar voru um 400 nemendur fraacute 57 loumlndum Starfraeligktir eru fimm bekkir sem eiga aeth bdquobruacutea biliethldquo fyrir nemendur sem nyacutekomnir eru til landsins THORNar geta thorneir stundaeth naacutem iacute allt aeth eitt aacuter thorn ar til thorn eir fara iacute vietheigandi bekk aacute siacutenu naacutemsstigi Nemendur geta skipt um bekk hvenaeligr sem er aacute skoacutelaaacuterinu THORNarna voru aacutettatiacuteu nemendur sem kunnu naacutenast ekki oreth iacute froumlnsku Tungumaacutelakunnaacutetta er thornaeth sem raeligethur mestu um hvernig bekkurinn er samsettur Svo virtist sem nemendur vaeligru ekki meeth neinar seacuterkennsluthornarfir heldur thorn yrftu einungis aethstoeth vieth tungumaacutelieth THORNeir toumlluethu hver sitt tungumaacutel og voru aacute mismunandi aldri og meeth mismikla skoacutelagoumlngu aeth baki Iacute grunnskoacuteladeildinni sem naacuteethi til thornriggja naacutemsstiga var einn kennari meethal starfsfoacutelksins sem annaethist thorn vermenningarlega kennslu Iacute framhaldsskoacuteladeildinni voru fimm naacutemsstig og kennararnir thornar voru allir franskir Andruacutemsloftieth var thornaeliggile gt nemendur og kennarar virtust aacutehugasamir Agi og fastar reglur fylgja hinum hefethbundnu kennsluaethferethum en er tekieth sem sjaacutelfsoumlgethum hlut iacute skoacutelastarfinu thornar sem aacutekveethieth vald og full virething fyrir fjoumllbreytileika fer saman Skoacutelinn toacutek thorn aacutett iacute tilraunaverkefni sem var kallaeth bdquotungumaacutel og menningldquo og gekk uacutet aacute aeth fella franska tungu aeth menningu naacutemsmanna af innflytjendaaeligttum Ef verkefnieth skilar jaacutekvaeligethum aacuterangri er aeligtlunin aeth vinna aeth thorn viacute iacute 80 skoacutelum til viethboacutetar iacute froumlnskumaeliglandi hluta Belgiacuteu Viethhorf kennara gagnvart fjoumllbreyttri menningu nemenda voru afar jaacutekvaeligeth THORNeir notuethu yacutemsar leiethir og kennslufraeligethilegar aethferethir til aeth kenna tungumaacutel dvalarlandsins og beittu einnig oumlllum hugsanlegum raacuteethum til aeth auethvelda samskiptin og naacutemsferlieth Leggja ber aacuteherslu aacute nokkur atriethi vieth val aacute naacutemsefni aeligtti aeth taka mieth af kunnaacutettu nemenda iacute tungumaacutelinu en einnig aldri thorneirra iacute sumum naacutemsgreinum kann aeth vera nauethsynlegt aeth nota texta sem lagaethir hafa verieth aeth thornoumlrfum nemenda meiri almenn samskipti og samvinna vieth jafnaldra iacute oumlethrum bekkjum gaeligti liacuteka orethieth til aeth auethvelda nemendum aeth skipta yfir iacute almenna bekki thorn egar thorn ar aeth kemur Jafnraeligethi og gott andruacutemsloft skapast thorn egar nemendur stunda saman naacutem iacute thorneim bekkjum sem aeligtlaeth er aeth bdquobruacutea billdquo og skoacutelinn uppfyllir hlutverk sitt
60
sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast fyrst Sliacutekt aeligtti einnig aeth gera foreldrum og fjoumllskyldum auethveldara um vik vieth aeth koma aeth skoacutelastarfinu Mikilvaeliggt er aeth tryggja aeth svigruacutem seacute til samraeligethna og aeth kennarar faacutei allan thornann stuethning sem thorneir thornurfa Iacute seacuterskoacutelanum foacuter fram starfsnaacutem aacute grunn- og framhaldsskoacutelastigi og thornar voru 300 nemendur Tilgreint var aeth 60 nemenda vaeligru af innflytjendaaeligttum Huacutesakynnin voru fremur ruacutemgoacuteeth en ekki haganlega innreacutettueth Nemendurnir aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvandamaacutel aeth etja og sumir voru liacutekamlega fatlaethir Enn fremur soumlgethu seacuterfraeligethingarnir aeth oft staeligethu tungumaacutelaerfiethleikar iacute vegi fyrir thorn viacute aeth haeliggt vaeligri aeth hafa naeligg samskipti vieth foreldra Iacute sumum tilvikum var einnig um samskiptavandamaacutel aeth raeligetha vieth innflytjendanemendur thorn viacute aeth oumlll kennsla foacuter fram aacute froumlnsku Til aeth sigrast aacute thorn essum erfiethleikum nota kennararnir myndabaeligkur Soumlmu erfiethleikar kunna aeth koma upp vieth mat aacute nemendum enda thornoacutett seacuterfraeligethingarnir seacuteu meethvitaethir um hver vandinn er Tekieth var fram aeth ekki vaeligri haft mikieth samband vieth almenna skoacutela Samtoumlkin VCLB Koepel (Vrije Centrum voor Leerlingenbegeleinding) eru samtoumlk stofnana sem annast raacuteethgjoumlf og stuethning vieth nemendur Helsta verkefnieth er aeth sinna samraeligma og styethja vieth hinar 48 svaeligethisstofnanir sem samtoumlkin naacute til en ekki eru houmlfeth bein samskipti vieth nemendur og foreldra Oumlll thorn joacutenusta aacute thornessum stofnunum er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thorn aeligr eru reknar og fjaacutermagnaethar af menntamaacutelaraacuteethuneyti flaeligmskumaeliglandi hluta landsins Svaeligethisstofnanirnar veita nemendum foreldrum kennurum og grunn-og framhaldsskoacutelum stuethning og raacuteethgjoumlf Markmieth VCLB-samtakanna er aeth efla skoacutela kennara og foreldra Miethaeth er aeth thornviacute aeth styrkja almennu skoacutelana gera raacuteethgjafarstarfieth skilvirkara leita fyrirbyggjandi aethferetha og naacute fram reacutettri greiningu skref fyrir skref ndash meeth thorn viacute aeth draga uacuter truflandi thorn aacutettum og leggja aacuteherslu aacute jaacutekvaeligethu thornaeligttina Samkvaeligmt starfsfoacutelkinu eiga baeligethi nemendur fraacute dvalarlandinu og nemendur af innflytjendaaeligttum vieth soumlmu vandamaacutel aeth etja thornegar thorneir buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur thornaeth sem kemur barni af innflytjendaaeligttum til goacuteetha kemur oumlllum boumlrnum til goacuteetha Engin seacuterstoumlk aacutehersla var loumlgeth aacute nemendur sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
61
315 Amsterdam (Holland) Fimmta heimsoacuteknin var farin til Amsterdam iacute tvo seacuterskoacutela aacute grunnskoacutelastigi einn seacuterskoacutela aacute framhaldsskoacutelastigi thorn ar sem starfsnaacutem fer fram aacute fimm mismunandi stoumlethum og iacute tvaeligr matsstofnanir Meethan aacute heimsoacutekninni stoacuteeth aacutetti hoacutepurinn thorness kost aeth hlusta aacute thorn ingmann iacute hollenska thorn inginu raeligetha um thornau vandamaacutel sem blasa vieth og hvaeth gera thorn yrfti til aeth koma iacute veg fyrir mismunun og tryggja betri naacutemsgaeligethi fyrir thornaacute nemendur sem liacutetils mega siacuten Meethal thorneirra vandamaacutela sem fjallaeth var um var skortur aacute leikskoacutelanaacutemi tungumaacutelakennslu og aukafjaacuterveitingu vegna nemenda sem eiga vieth tungumaacutelaerfiethleika aeth etja Iacute einum grunnskoacutelanum voru 320 nemendur aacute aldrinum thorn riggja til thornrettaacuten aacutera og um 70 thorneirra voru af innflytjendaaeligttum THORNar var aeth finna uacuterraeligethi fyrir nemendur meeth talroumlskun og tungumaacutelaerfiethleika og einnig gaacutetu 180 nemendur fengieth stuethning sem thornoacute foacuter fram iacute oumlethrum skoacutelum iacute Amsterdam Meginmarkmiethieth var aeth efla talthornroska og tungumaacutelakunnaacutettu nemenda Sumir nemendanna houmlfethu fyrst stundaeth naacutem iacute almennum skoacutela en verieth sendir iacute seacuterskoacutela vegna tungumaacutelaerfiethleika THORN oacute aeth sumir nemendur eigi afturkvaeligmt iacute hverfisskoacutelann sinn eru samt margir sem stunda allt sitt grunnskoacutelanaacutem iacute seacuterskoacutelanum Foreldrum er frjaacutelst aeth velja hvaetha skoacutela sem er fyrir barnieth en sliacutekt val er ekki alltaf auethvelt fyrir innflytjendur Aacute naeligstu misserum munu skoacutelarnir annast mat og aethstoetha vieth aeth finna thornann skoacutela sem hentar nemandanum best iacute samraacuteethi vieth foreldra hans Sem kennsluefni notar skoacutelinn alls kyns sjoacutenraeligna hluti Oumlllum hugsanlegum raacuteethum er beitt til aeth auka orethaforetha nemenda og auethvelda samskipti vieth fjoumllskyldur thorneirra Skoacutelinn var iacute naacutenu samstarfi vieth almennu skoacutelana thornar sem iacute boethi var starfsthornjaacutelfun stuethningur og eftirfylgnithornjoacutenusta Seacuterfraeligethingarnir loumlgethu aacuteherslu aacute mikilvaeliggi thorness aeth mat faeligri fram eins fljoacutett og unnt vaeligri og iacute kjoumllfar thorn ess yrethi gripieth til vietheigandi raacuteethstafana Iacute hinum grunnskoacutelanum voru 153 nemendur aacute aldrinum fjoumlgurra til toacutelf aacutera Nemendur iacute thornessum skoacutela aacutettu vieth alvaralega naacutemserfiethleika aeth etja og mikil samskiptavandamaacutel (td einhverfu) 85 thornessara nemenda voru af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Afriacuteku Asiacuteu og nokkrir fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Fjoumlrutiacuteu nemendur stunduethu naacutem iacute almennum bekkjum Skoacutelinn aethstoethar foreldra vieth aeth velja 62
grunnskoacutela thorn ar sem barnieth getur stundaeth naacutem iacute grennd vieth heimili sitt og boethieth er upp aacute stuethning og eftirlit annars staethar fraacute Iacute thorneim tilvikum sem nemendur meeth einhverfu stunduethu naacutem iacute almennum skoacutelum fengu kennarar thornar starfsthornjaacutelfun hjaacute seacuterkennurum Kennarar faacute greitt fyrir sliacutek verkefni Iacute skoacutelanum var starfaeth bdquoaacuten aethgreiningarldquo iacute thorn eim skilningi aeth nemendur meeth einhverfu voru settir iacute blandaetha hoacutepa THORNeir voru ekki iacute seacuterhoacutepum allir nemendur fylgdu einstaklingsaacuteaeligtlun Uacutethugsaeth var hvernig samskiptum aacuten orethaliacutekamstjaacuteningu skyldi beitt og sami haacutettur hafethur aacute alls staethar innan skoacutelans Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute thornaacutetttoumlku foreldra iacute oumlllu skoacutelastarfinu ndash naacutemi jafnt sem friacutestundastarfi osfrv Ef thornoumlrf var aacute voru tuacutelkar fengnir til aeth aethstoetha kennara og foreldra iacute samskiptum siacutenum Einnig var notueth svokoumlllueth bdquoskilaboethaboacutekldquo til aeth auethvelda kennurum nemendum og foreldrum aeth hafa samskipti En thornraacutett fyrir allt komu sum boumlrnin ekki iacute skoacutelann heldur voru heima Ekki virtist loumlgeth nein aacutehersla aacute aeth kenna nemendum moacuteethurmaacutel sitt iacute skoacutelanum thorn oacute aeth thorn riacuter starfsmenn thornar vaeligru af innflytjendaaeligttum En mikieth var lagt upp uacuter thornviacute aeth nemendur aethloumlguethust menningu dvalarlandsins Kennsla iacute framhalds- og starfsnaacutemsskoacutelanum foacuter fram aacute fimm stoumlethum THORN ar var tekieth aacute moacuteti ungmennum meeth minni haacutettar naacutemserfiethleika sem oft tengdust hegethunarvanda Iacute skoacutelanum voru 300 nemendur aacute aldrinum toacutelf aacutera til tviacutetugs Stoacuter hluti nemenda (yfir 80) iacute skoacutelanum var af innflytjendaaeligttum Iacute einum skoacutelanna var aacuteberandi mikieth af nemendum fraacute Suacuteriacutenam sem aacute aacuterum aacuteethur var hollensk nyacutelenda Flestir thorn essara nemenda gaeligtu gengieth iacute almenna skoacutela ef thorn eir fengju stuethning Seacuterfraeligethingar greindu fraacute thorn viacute aeth oft kaeligmi alvarlegur menningarskortur iacute veg fyrir aeth nemendur naeligethu toumlkum aacute tungumaacutelinu Hafa thorn arf meira eftirlit meeth thornessum nemendum thorn eir thornurfa aeth faacute kennslu iacute naacutemsgreinum sem thorneir skilja og stunda hagnyacutetara naacutem Einstaklingsbundin naacutemskraacute er loumlgueth aeth getu nemenda Eftir fjoumlgurra aacutera skoacutelagoumlngu fara thorn eir svo reglubundieth iacute starfsthornjaacutelfun iacute fyrirtaeligkjum Gott andruacutemsloft var aacute thorn essum stoumlethum reglur voru skyacuterar og thorneim var fylgt og umhverfieth virtist vera oumlruggt Kennararnir voru mjoumlg aacutehugasamir og syacutendu hverjum einasta nemanda mikla athygli thorneir unnu jafnvel iacute friacutetiacutema siacutenum Efni og buacutenaethur var lagaethur aeth thornoumlrfum
63
Beitt var vel skipuloumlgethum og hagnyacutetum aethferethum vieth aeth koma unga foacutelkinu uacutet iacute atvinnuliacutefieth og tengslin vieth vinnumarkaethinn voru goacuteeth Greint var fraacute thornviacute aeth misjafnlega gengi aeth eiga samskipti vieth foreldra Iacute nokkrum skoacutelum var mikieth lagt upp uacuter samskiptum vieth aethstandendur nemenda en svo var ekki alls staethar Foreldrar iacute thorneim skoacutela sem var meeth flesta nemendur fraacute Suacuteriacutenam soumlgethust veretha fyrir mikilli mismunun iacute samfeacutelaginu Nemendum sem aacutettu seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en hollensku var boethieth upp aacute seacuterstoumlk tungumaacutelanaacutemskeieth iacute skoacutelunum Takmarkaeth samband virtist vera haft vieth almenna skoacutela Mats- og endurhaeligfingarstofnanirnar tvaeligr houmlfethu fyrst og fremst meeth thornaacute nemendur aeth gera sem aacutettu vieth alvarleg feacutelagsleg vandamaacutel og hegethunarvanda aeth etja Meirihluti thorn eirra var af innflytjendaaeligttum ndash flestir fraacute Norethur-Afriacuteku Nokkrir thorneirra houmlfethu komist iacute kast vieth loumlgin Iacute thornessum stofnunum var markmiethieth fyrst og fremst thornaeth aeth kynnast fortiacuteeth thornessara ungmenna skipuleggja eftirlit iacute tiltekinn tiacutema iacute samraacuteethi vieth thorn au sjaacutelf og undirbuacutea thorn au undir aeth fara uacutet aacute vinnumarkaethinn Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute samstarf vieth aethstandendur og fengnir voru thornyacuteethendur ogeetha tuacutelkar til aeth haeliggt vaeligri aeth kanna vieth hvaetha aethstaeligethur fjoumllskyldan lifethi 316 Varsjaacute (Poacutelland) Iacute sjoumlttu heimsoacutekninni var farieth iacute fimm almenna skoacutela iacute Varsjaacute ndash tvo grunnskoacutela og thorn rjaacute framhaldsskoacutela ndash og til samtaka sem annast lagalega iacutehlutun Grunnskoacutelarnir voru reknir af hinu opinbera en ekki framhaldsskoacutelarnir Yfir 700 nemendur aacute aldrinum sex til fjoacutertaacuten aacutera voru iacute grunnskoacutelunum tveim Iacute oumlethrum skoacutelanum voru 35 nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu og Norethur-Kaacutekasus Fjoumlldi nemenda af innflytjendaaeligttum var mjoumlg breytilegur vegna thorn ess aeth algengt er aeth Poacutelland seacute aetheins viethkomustaethur fjoumllskyldur komi thornangaeth tiacutemabundieth og yfirgefi svo landieth Tungumaacutelaerfiethleikar voru helsta vandamaacutel thornessara nemenda sem og skaethlegar afleiethingar striacuteethsaacutetaka sem thorn eir houmlfethu upplifaeth Boethieth var upp aacute kennslu iacute poacutelsku tvisvar iacute viku aacute vegum skoacutelayfirvalda iacute borginni Skoacutelinn var iacute samstarfi vieth samtoumlkin sem annast lagalega iacutehlutun iacute tengslum vieth tilraunaverkefnieth bdquofjoumllmenningarlegur skoacutelildquo sem stutt er af skrifstofu menntamaacutela iacute Varsjaacute Markmiethieth var aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth aethlagast skoacutelasamfeacutelaginu THORNarna var aeth stoumlrfum aethstoetharmaethur 64
fraacute Tsjetsjeniacuteu sem annaethist menningarmiethlun og tuacutelkun og kenndi nemendum einnig moacuteethurmaacutel sitt Sliacutekt var talieth mikilvaeliggt fyrir menningarlega sjaacutelfsmynd nemenda og frekari aethloumlgun thorn eirra Iacute thornessum skoacutelum hafa engir nemendur verieth greindir meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute hinum grunnskoacutelanum voru um 10 nemenda af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Viacuteetnam Enginn thorn eirra var meeth seacuterkennsluthornarfir thorn vert aacute moacuteti gekk thorneim mjoumlg vel iacute skoacutelanum Foreldrar voru reiethubuacutenir til aeth greietha fyrir aukatiacutema fyrir boumlrn siacuten ef thornau houmlfethu thornoumlrf fyrir thornaeth Framhaldsskoacutelarnir voru nyacuteteknir til starfa og var kennslustefnan iacute thorneim mjoumlg iacute anda hlutaetheigandi kennara eetha stjoacuternmaacutelamanna iacute landinu Iacute tveimur thorn essara skoacutela voru 420 nemendur aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera THORN rjaacutetiacuteu nemendur voru floacutettamenn fraacute Tsjetsjeniacuteu og oumlethrum loumlndum iacute Asiacuteu og Afriacuteku 27 nemendur voru af innflytjendaaeligttum Tveir nemendur voru fatlaethirmeeth seacuterkennsluthornarfir Foreldrar og kennarar stoacuteethu sameiginlega aeth rekstri skoacutelanna Nemendur thorn urfa aeth thorn reyta inntoumlkuproacutef iacute thorn essa skoacutela thorn oacute ekki thorneir sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Foreldra greietha skoacutelagjoumlld 6 af thorneim renna iacute laacutenveitingar til nemenda sem buacutea vieth erfiethan fjaacuterhag Innan vieth 10 nemenda thorn urfa ekki aeth greietha skoacutelagjoumlld Hluti styrkveitinga til skoacutelanna kemur fraacute yfirstjoacutern menntamaacutela Meginmarkmiethieth var aeth kenna nemendum aeth lifa iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi og hvetja thorn aacute til aeth hafa jaacutekvaeligtt viethhorf til annarrar menningar og umhverfis Foreldrarnir syacutendu kennurunum mikla samstoumlethu Allir deildu meeth seacuter aacutebyrgethinni kennarar nemendur og foreldrar Tvaeligr af thorneim leiethum sem skoacutelarnir foacuteru var aeth hafa aethstoetharkennara aeth stoumlrfum og beita moacutetandi matisiacutemati Nemendur fengu aukatiacutema iacute poacutelsku eetha oumlethrum greinum um leieth og ljoacutest var aeth thorneir thornyrftu aacute thornviacute aeth halda Nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu fengu kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu Iacute thornrieth ja framhaldsskoacutelanum voru 103 nemendur aacute aldrinum sextaacuten til niacutetjaacuten aacutera Niacuteu nemendur voru af innflytjendaaeligttum Enginn nemendanna var meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute thorn essum skoacutela sem og baacuteethum hinum framhaldsskoacutelunum var markmiethieth thornaeth aeth gera nemendur aeth virkum thorn egnum iacute fjoumllmenningarlegu lyacuteethraeligethislegu nuacutetiacutemasamfeacutelagi Samtoumlkin sem heimsoacutett voru og annast lagalega iacutehlutun eru frjaacutels feacutelagasamtoumlk sem veita foacutelki sem byacuter vieth einangrun og mismunun
65
thorne innflytjendum floacutettamoumlnnum og haeliglisleitendum lagalega aethstoeth thornviacute aeth kostnaetharlausu Samtoumlkin koma fram sem fulltruacutear thornessa foacutelks gagnvart yfirvoumlldum thorn au veita thorn eim einnig tuacutelkathornjoacutenustu Samtoumlkin toacuteku fullan thornaacutett iacute tilraunaverkefninu aacutesamt einum grunnskoacutela eins og fram kom heacuter fyrir framan og stuethningsaethili aacute thorn eirra vegum aethstoethaethi nemendur vieth aeth aethlagast feacutelagslega og laeligra tungumaacutelieth
32 Almennar athugasemdir Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast oacuteliacutekum starfshaacutettum skiptast aacute skoethunum og raeligetha vieth fagfoacutelk aacute thornessu sviethi sem og vieth fjoumllskyldur og siacuteethast en ekki siacutest aeth varpa ljoacutesi aacute tiltekin atriethi Oacutegerningur er aeth gera grein fyrir niethurstoumlethum thorn essara samraeligethna iacute smaacuteatriethum en heacuter aacute eftir er samantekt aacute thorneim meginmaacutelefnum sem voru til umraeligethu baeligethi iacute samraeligethum vieth fagfoacutelkieth og innan hoacutepsins THORNau eru sett fram iacute samraeligmi vieth thornaacute fimm thornaeligtti sem rannsoacuteknin snyacutest um og snerta aetheins thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru 321 Markhoacutepur
Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast yacutemsum aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum annars vegar skoacutelum iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum og hins vegar skoacutelum iacute loumlndum sem nyacutelega eru farin aeth taka aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute oumlethrum riacutekjum af efnahagslegum og poacutelitiacuteskum aacutestaeligethum Aacute thorn essum stoumlethum var foacutelk fraacute yacutemsum loumlndum Aetheins iacute einum skoacutela var meiri hluti nemenda fraacute fyrrum nyacutelenduriacuteki dvalarlandsins Fagfoacutelk aacute oumlllum thorn essum stoumlethum virtist sem nyacutejum nemendum af innflytjendaaeligttum faeligri fjoumllgandi THORNessi tilfinning var fremur fyrir hendi iacute loumlndum thornar sem engin hefeth var fyrir innflytjendum Ekki virethist litieth aacute menningarlega fjoumllbreytni aacute neikvaeligethan haacutett iacute thornessum skoacutelum Almennt riacutekir jaacutekvaeligtt viethhorf iacute skoacutelunum og kennararnir reyna aeth varpa ljoacutesi aacute thorn au gildi sem berast meeth nyacutejum menningarstraumum til dvalarlandsins thorn oacute aeth fjoumllbreytni tengist liacuteka stundum vandamaacutelum bdquosem thornarf aeth leysaldquo THORNetta var mest aacuteberandi iacute skoacutelum sem staethsettir voru aacute svaeligethum thorn ar sem meirihluti iacutebuacuteanna voru innflytjendur og thorn ar sem foacutelk byacuter yfirleitt vieth erfiethar aethstaeligethur baeligethi feacutelagslega og fjaacuterhagslega Sumir kennaranna soumlgethust einnig eiga erfitt meeth aeth takast aacute vieth thorn aeligr nyacuteju aethstaeligethur sem thorn eir staeligethu frammi fyrir iacute starfi siacutenu
66
322 Fyrirliggjandi goumlgn Hvaeth goumlgnum viethviacutekur thornarf aeth liacuteta til tveggja atrietha hvar skoacutelarnir eru staethsettir og hverrar gerethar thorn eir eru Iacute skoacutelum sem staethsettir eru aacute svaeligethum thornar sem stoacuter hluti iacutebuacutea eru innflytjendur var hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum haacutett allt aeth 85 (eetha jafnvel enn haeligrra) Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth vieth sliacutekar aethstaeligethur gaeligtu orethieth til bdquogettoacuteldquo eetha bdquoskoacutelar thornar sem innflytjendur vaeligru iacute algjoumlrum meirihlutaldquo THORNessir skoacutelar voru yfirleitt staethsettir iacute faacutetaeligkrahverfum Tegund skoacutela sem nemendur voru settir iacute ndash almennir skoacutelar eetha seacuterskoacutelar ndash er annaeth atriethi sem huga thorn arf vandlega aeth iacute thornessari skyacuterslu thorn viacute aeth aetheins var aflaeth upplyacutesinga iacute faacuteeinum skoacutelum Iacute almennu skoacutelunum sem heimsoacutettir voru burtseacuteeth fraacute thornviacute hvort margir eetha faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum stunduethu thornar naacutem voru faacuteir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute samanburethi vieth (augljoacutesan) fjoumllda sliacutekra nemenda iacute seacuterskoacutelum Iacute almennu skoacutelunum var nemendum veittur stuethningur vieth aeth aethlagast aethstaeligethum meeth aethstoeth seacuterhaeligfethra starfsmanna og yacutemissa thornjoacutenustuaethila aacute thornviacute sviethi Ef skoacutelinn gat ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir nemenda meeth tiltaeligkum uacuterraeligethum voru thorneir fluttir iacute seacuterskoacutela Hlutfall nemenda sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelunum var milli 60 og 80 af heildarfjoumllda nemenda Starfsfoacutelkieth gerethi seacuter grein fyrir aethstaeligethum Sums staethar voru seacuterskoacutelarnir iacute samstarfi vieth almennu skoacutelana og veittu nemendum stuethning til aeth thorneir gaeligtu verieth aacutefram iacute almennum skoacutela thornoacute aeth almennt vaeligri maacutelum ekki hagaeth thornannig Seacuterskoacutelarnir toacuteku fyrst og fremst vieth nemendum sem aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvanda aeth etja 323 Naacutemsuacuterraeligethi
Flestir thorneir skoacutelar og thornjoacutenustuaethilar sem heimsoacutettir voru voru reknir aacute vegum hins opinbera og aacuten endurgjalds Einn staethur var thornoacute undanskilinn Mismunandi var hvernig skoacutelarnir voru fjaacutermagnaethir og foacuter thornaeth eftir aethstaeligethum iacute hverju landi fyrir sig yacute mist voru thorneir riacutekisreknir eetha reknir aacute vegum sveitarfeacutelaga eetha jafnvel skoacutelakerfisins Aeth oumlethrum kosti voru skoacutelar fjaacutermagnaethir af einkaaethilum Nemendur af innflytjendaaeligttum og aethstandendur thorn eirra njoacuteta soumlmu reacutettinda og aethrir landsmenn Seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute heimsoacuteknunum loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth mannreacutettindi
67
nemenda og aethstandenda thorn eirra vaeligru virt og aeth barist vaeligri gegn mismunun THORN oacute var fjallaeth um nokkur maacutel thorn ar sem um hugsanlega mismunun var aeth raeligetha Foreldrum er ekki alltaf frjaacutelst aeth velja um skoacutela fyrir boumlrn siacuten og jafnvel iacute loumlndum thornar sem valieth er frjaacutelst kann aeth vera bdquovikieth fraacute thorn viacuteldquo vegna samskiptaoumlrethugleika milli foreldra og viethkomandi thornjoacutenustu aethila THORN annig getur of moumlrgum nemendum af innflytjendaaeligttum verieth beint aacute sama staethinn eetha iacute einhvers konar seacuterskoacutela Foreldrarnir soumlgethust einnig oft finna til einangrunar og aeth landsmenn litu ekki aacute thornaacute sem hluta af thornjoacuteethinni Ef thornoumlrf krefur geta innflytjendur fengieth fjaacuterhagsaethstoeth aukalega eins og aethrir iacutebuacutear iacute landinu eiga kost aacute Iacute sumum tilvikum er kostnaethur svo sem vegna skoacutelamaacuteltiacuteetha niethurgreiddur aeth hluta til eetha alveg fyrir fjoumllskyldur sem buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur Kennarar greindu thornoacute fraacute thorn viacute aeth ekki fengist naeliggilegar styrkveitingar fyrir oumlllu thorn viacute sem nemendur thornoumlrfnuethust THORNetta kom fyrst og fremst fram hjaacute kennurum iacute thorneim skoacutelum sem staethsettir voru iacute faacutetaeligkrahverfum og virtist eiga vieth um alla nemendur en ekki bara thornaacute sem eru af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thornjoacutenustuaeth ilar koma aeth maacutelum og eru iacute samstarfi vieth skoacutelana THORNjoacutenustan fer eftir thorn viacute hverrar gerethar skoacutelinn er en yfirleitt er um heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustu aeth raeligetha Iacute Pariacutes var thornannig fyrirkomulag aeth seacuterstoumlk stofnun aacute sviethi thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi var aeth stoumlrfum og iacute Malmouml var stuethningsteymi til taks fyrir skoacutelana Samstarf milli skoacutela og thornjoacutenustuaeth ila virtist einnig oft vera oacuteformlegt Fagfoacutelkieth iacute skoacutelunum benti aacute thorn oumlrfina fyrir aukieth samstarf vieth annars konar stofnanir eetha samtoumlk svo sem thornjoacute ethernissamtoumlk THORNaeth lagethi einnig aacuteherslu aacute aacutevinninginn af thorn viacute aeth faacute til lieths vieth sig foacutelk af yacutemsu thornjoacuteetherni fraacute oacuteliacutekum menningarsvaeligethum THORNaeth var ekki einungis af praktiacuteskum aacutestaeligethum ndash til aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum og auethvelda samskipti vieth foreldra ndash heldur einnig til aeth oumlethlast betri skilning aacute thorn viacute hvernig tekist er aacute vieth foumltlunseacuterkennsluthornarfir iacute oumlethrum menningarheimum Samskipti vieth foreldra og aethkoma thorn eirra aeth allri aacutekvarethanatoumlku varethandi barnieth var augljoacuteslega forgangsmaacutel hvarvetna Kennurum var thorn oacute ljoacutest aeth vegna tungumaacutelaerfiethleika voru alvarleg samskiptavandamaacutel til staethar 324 Stuethningsaethferethir
Iacute oumlllum skoacutelunum sem heimsoacutettir voru hefur verieth komieth upp yacutemiss konar aethferethum til aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth 68
aethlagast aethstaeligethum Kennararnir gerethu seacuter ljoacutest mikilvaeliggi thorn ess aeth nemendur laeligrethu viethkomandi tungumaacutel eins fljoacutett og unnt vaeligri einkum thorneir sem nyacutekomnir voru til landsins og aeth thorneir naeligethu goacuteethum toumlkum aacute thorn viacute Eins og kennararnir bentu aacute gegna skoacutelarnir lykilhlutverki sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast og thorn ar sem frekari aethloumlgun innflytjenda aeth samfeacutelagi dvalarlandsins hefst Samkvaeligmt kennurunum iacute thorn eim skoacutelum sem heimsoacutettir voru var meginmarkmiethieth aeth sigrast aacute tungumaacutelaerfiethleikum meeth oumlllum tiltaeligkum raacuteethum Iacute sumum skoacutelum voru seacuterstakir bekkir til aeth bruacutea bil fyrir nemendur sem thorn arfnast tungumaacutelakennslu iacute tiltekinn tiacutema aacute nokkrum stoumlethum var boethieth upp aacute kennslu aacute tveim tungumaacutelum annars staethar var iacute boethieth upp aacute stuethningskennslu iacute helstu naacutemsgreinunum ndash einnig aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Algengt var aeth kennslubaeligkur vaeligru aacute einu tungumaacuteli en einnig var beitt yacutemsum kennsluaethferethum notaethar voru myndir einfaldaethar baeligkur osfrv Flestir kennaranna soumlgethust vinna eftir sveigjanlegri naacutemskraacute og iacute sumum skoacutelum houmlfethu verieth gerethar einstaklingsaacuteaeligtlanir Allir loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth gaeligtt vaeligri aeth thornoumlrfum hvers nemanda fyrir sig THORNann aacuterangur sem naacuteethist iacute skoacutelunum maacutetti aeth miklu leyti thornakka jaacutekvaeligethu viethhorfi kennara enda thornoacutett thorneir bentu aacute yacutemislegt sem betur maeligtti fara ekki siacutest aeth thornoumlrf vaeligri fyrir starfsthornjaacutelfun THORNraacutett fyrir hieth goacuteetha starf sem unnieth var iacute skoacutelunum voru thorn oacute enn spurningar sem biethu svara svo sem
bull Hvernig aacute aeth draga skyacuter moumlrk milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemserfiethleika
bull Aeth hve miklu leyti tryggja almennir skoacutelar stuethning vieth nemendur og aeth hve miklu leyti sjaacute seacuterskoacutelar um aeth aethstoetha nemendur vieth aeth snuacutea aftur iacute siacutena hverfisskoacutela thorn ar sem thorneir geta stundaeth almennt naacutem
bull Aeth hve miklu leyti nota skoacutelarnir aacutereiethanleg taeligki til aeth greina raunverulegar thorn arfir nemenda og sjaacute thorn eim siacuteethan fyrir thorneim stuethningi sem thorneir thornarfnast
325 Naacutemsmat Matsstofnanirnar voru aacute vegum hins opinbera og veittu gjaldfrjaacutelsa thornjoacutenustu THORNangaeth gaacutetu nemendur foreldrar kennarar og skoacutelar
69
leitaeth Meginmarkmieth thorn eirra var aeth greina thorn arfir nemenda veita upplyacutesingar og leiethbeina foreldrum um thorn arfir barnsins og efla og styethja starfsemi almennu skoacutelanna Seacuterfraeligethingar fraacute thornessum stofnunum minntust aacute mikilvaeliggi thorn ess aeth gerethar vaeligru fyrirbyggjandi raacuteethstafanir og hvernig thorn eir kaeligmu aeth thorn viacute aeth aethstoetha starfsfoacutelk skoacutelanna iacute thorn eim efnum Sem daeligmi um fyrirbyggjandi aethgerethir maacute nefna tvaeligr stofnanir sem eru iacute samstarfi vieth seacuterfraeligethinga aacute loumlgfraeligethisviethi thornegar um er aeth raeligetha ungmenni sem eiga vieth alvarleg hegethunarvandamaacutel aeth etja Aacute annarri stofnuninni eru aeth stoumlrfum menningarmiethlarar og thorn ar hafethi verieth komieth aacute tveggja maacutenaetha eftirlitsaacuteaeligtlun meeth thornessum ungmennum Enda thorn oacutett seacuterfraeligethingar aacute matsstofnunum gerethu seacuter grein fyrir mikilvaeliggi thorn ess aeth (grunn)mat faeligri fram aacute tveimur tungumaacutelum ndash moacuteethurmaacuteli viethkomandi og tungumaacuteli dvalarlandsins ndash til aeth auethveldara vaeligri aeth aacutetta sig aacute thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum var sliacutekt thorn oacute aetheins raunin aacute faacuteeinum stoumlethum Til aeth leysa uacuter tungumaacutelavandanum notuethu thorn eir jafnt formleg sem oacuteformleg matstaeligki og samskipti meeth og aacuten oretha Seacuterfraeligethingarnir bentu aacute aeth faacuteir nemendur sem nyacutekomnir vaeligru til landsins hefethu meeth seacuter upplyacutesingar um naacutemsmat sem fram hefethi farieth iacute heimalandi thorneirra Naacutemsmatieth vakti yacutemsar spurningar og var viethkvaeligmt maacutel Ljoacutest er aeth um tungumaacutelaerfiethleika er aeth raeligetha sem hafa aacutehrif aacute allt ferlieth ndash samskipti vieth foreldra greiningu aacute thornoumlrfum nemandans osfrv ndash og iacute thornaeth riacutekum maeligli aeth sliacutekt kann aeth takmarka gildi thorness matsferlis sem fram fer Samkvaeligmt upplyacutesingum fraacute matsstofnununum virethist sem hlutfallslega faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum komi til thorneirra Aacutestaeligethan gaeligti verieth suacute aeth foreldrar thorneirra faacute ef til vill ekki upplyacutesingar um starfsemi thorn essara stofnana (sem og annarra thornjoacutenustuaethila) Einnig gaeligti aacutestaeligethan verieth suacute aeth litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir aacute mismunandi haacutett iacute hinum yacute msu menningarsamfeacuteloumlgum THORN ar af leiethandi er aeth moumlrgum alvarlegum vandamaacutelum aeth huga thornegar greina skal seacuterkennsluthornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum Augljoacutest er aeth meeth heimsoacuteknunum feacutekkst aetheins takmoumlrkueth mynd af aethstaeligethum aacute hverjum staeth ndash thorn viacute er ekki haldieth fram aeth varpaeth hafi verieth ljoacutesi aacute heildaraethstaeligethur iacute landinu THORN viacute skal liacuteta aacute thornessar niethurstoumlethur sem daeligmi sem aukieth geta skilning aacute aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum
70
4 NIETHURSTOumlETHUR OG TILLOumlGUR
Niethurstoumlethur rannsoacuteknarinnar varpa ljoacutesi aacute nokkur almenn atriethi sem staethfesta mikilvaeliggi thorn eirra spurninga sem fulltruacutear viethkomandi landa settu fram iacute byrjun a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig faeligrni og geta nemenda af innflytjendaaeligttum er metin c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og fjoumllskyldum sem bestan stuethning Svo virethist sem skoacutelar iacute Evroacutepu seacuteu stoumlethugt aeth veretha fjoumllmenningarlegri THORN viacute verethur aeth koma til moacutets vieth nyacute verkefni iacute menntakerfinu og oft thorn ykja thorn au floacutekin thorn ar sem um nyacutejar eetha tiltoumllulega nyacutejar aethstaeligethur er aeth raeligetha Iacute yacute msum loumlndum var aacute aacuterum aacuteethur tekieth aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum eetha loumlndum sem tengdust efnahagslegum vexti eetha auknum iethnaethi Aacute seinni aacuterum maacute greina nyacutejar aethstaeligethur af tvennum toga foacutelk hefur komieth til Evroacutepulanda sem floacutettamenn eetha haeliglisleitendur og fjoumllskyldur flytjast milli landa meeth viethdvoumll iacute einhverju Evroacutepuriacuteki Skoacutelarnir gegna mikilvaeliggu hlutverki thornviacute aeth thorneir eru stundum fyrsti staethurinn thornar sem thornessar fjoumllskyldur hitta foacutelk fraacute dvalarlandinu Greint er fraacute helstu niethurstoumlethum varethandi fjoacutera meginthornaeligttina heacuter fyrir neethan og einnig helstu tilloumlgum sem beint var til seacuterfraeligethinga og stefnumoacutetandi aethila
41 Fyrirliggjandi goumlgn Eins og vieth var aeth buacuteast reyndist gagnasoumlfnunin ekki auethveld viethfangs Innan ramma verkefnisins reyndist haeliggt aeth afla vietheigandi upplyacutesinga fyrst og fremst innan sveitarfeacutelaga Nyacute aethfereth vieth gagnasoumlfnun var tekin upp iacute nokkrum landanna iacute thornessu skyni vegna thorness aeth verkefnieth krafethist tiltekinna upplyacutesinga Mikilvaeliggt er aeth benda aacute aeth goumlgnin sem fengust gefa einungis takmarkaetha mynd af aethstaeligethum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum Ekki er viacutest aeth thorn au seacuteu daeligmigereth fyrir stoumlethuna aacute landsviacutesu Iacute moumlrgum skyacuterslum kemur fram verulegt oacutesamraeligmi sem syacutenir aeth innflytjendanemendur sem faacute seacuterkennslu eru yacute mist hlutfallslega of margir eetha of faacuteir Samkvaeligmt skyacuterslunum er hlutfall nemenda af
71
innflytjendaaeligttum 6-20 af nemendum aacute skoacutelaskyldualdri iacute meirihluta thornaacutetttoumlkulandanna (fyrir skoacutelaaacuterieth 2005-2006) Upplyacutesingarnar sem loumlndin loumlgethu fram og rannsoacuteknin benda til aeth of margir nemendur af innflytjendaaeligttum seacuteu iacute hoacutepi thorn eirra sem faacute seacuterkennslu vegna naacutemserfiethleika og einnig aeth hluta til vegna hegethunarvandamaacutela THORN etta er maacutel sem ekki er haeliggt aeth tuacutelka aacute einfaldan haacutett heldur thorn arfnast naacutekvaeligmrar rannsoacuteknar Yacute msir thornaeligttir eru samtengdir og thornarfnast skoethunar tegund seacuterthornarfa ndash naacutenar tiltekieth naacutemserfiethleikar og gereth thornjoacuteethfeacutelagsthornegna ndash thorn e nemendur sem buacutea vieth erfiethar aethstaeligethur iacute feacutelagslegu og menningarlegu tilliti ogeetha efnahagslegu tilliti Suacute staethreynd aeth of haacutett hlutfall innflytjendanemenda er iacute sumum tilvikum iacute thorn eim hoacutepi sem aacute vieth naacutemsoumlrethugleika etja og faacute seacuteruacuterraeligethi virethist benda til thorn ess aeth einhvers misskilnings gaeligti thornegar greint er aacute milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemsoumlrethugleika og ljoacutest er aeth thornaeth krefst naacutenari rannsoacutekna
Tilloumlgur tengdar goumlgnum Safna thorn arf fleiri goumlgnum og frekari rannsoacutekna er thorn oumlrf til aeth kanna aacutestaeligethur hins augljoacutesa oacutesamraeligmis hvaeth varethar fjoumllda innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum Meginmarkmiethieth verethur aeth afla vitneskju um hvers vegna hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem faacute seacuterkennslu er svo skakkt
42 Naacutemsuacuterraeligethi Iacute oumlllum loumlndunum er boethieth upp aacute yacute mis naacutemsuacuterraeligethi iacute samraeligmi vieth stefnu thorn eirra iacute seacuterkennslumaacutelum ogeetha naacutemi aacuten aethgreiningar Loumlggjoumlf landanna er mismunandi og aacutebyrgetharsviethin geta einnig verieth breytileg aacute milli landa uacuterraeligethi eru af yacute msum toga en virething fyrir mannreacutettindum og stefna sem stuethlar aeth jafnraeligethi eru lykilatriethi hvarvetna THORNau uacuterraeligethi sem standa nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha gilda einnig fyrir innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir Augljoacutest er hver thornrjuacute mikilvaeliggustu maacutelin eru Iacute fyrsta lagi hafa yacutemsir seacuterfraeligethingar og thornjoacutenustuaethilar sem koma aeth maacutelum ekki thornaacute tviacutethornaeligttu seacuterhaeligfingu sem nauethsynleg er til aeth geta annast seacuterkennslu fyrir innflytjendanemendur thornannig aeth komieth seacute sem best til moacutets vieth thornarfir thorneirra
72
Iacute oumlethru lagi er fraacute thorn viacute greint iacute nokkrum skyacuterslnanna aeth fari kennsla fram aacute tveimur tungumaacutelum baeligethi moacuteethurmaacuteli nemenda og thorn viacute maacuteli sem talaeth er iacute viethkomandi landi standi nemendur sig betur ndash einkum ef thorneir faacute sliacuteka kennsla iacute yngstu bekkjunum THORNannig oumlethlast thorneir aukna sjaacutelfsvirethingu og persoacutenulegan thorn roska sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth sjaacutelfsmynd fraacute tveim menningarheimum THORN raacutett fyrir thorn etta kemur fram aeth mismunandi er milli landa sem og innan einstakra landa hvort kennsla fer fram aacute tveimur tungumaacutelum Iacute thornrieth ja lagi er samstaetha um thornaeth iacute oumlllum loumlndunum aeth samstarf thornjoacutenustuaeth ila og thornaacutetttaka foreldra seacute grundvallaratriethi aacute thorn essu sviethi THORN viacute thorn urfa baeligethi seacuterfraeligethingar og aethstandendur aeth taka tillit til thorn ess aeth thorn eir koma uacuter oacuteliacutekum menningarheimum Seacuterfraeligethingarnir sem unnu aeth verkefninu loumlgethu einnig aacuteherslu aacute aeth nauethsynlegt vaeligri aeth koma aacute og auka samvinnu vieth samtoumlk yacutemissa thornjoacuteethernis- og innflytjendahoacutepa sem nemendur tengjast Koma thornarf aacute betra samstarfi vieth aethstandendur og innflytjendasamtoumlk
Tilloumlgur varethandi uacuterraeligethi Stefnumoacutetandi aethilar aeligttu aeth tryggja aeth farieth seacute aeth reglum svo sem aeth mannreacutettindi seacuteu virt aeth fullu og aeth allir njoacuteti soumlmu taeligkifaeligra samkvaeligmt landsloumlgum Meginmarkmiethieth er aeth berjast gegn mismunun kynthornaacutettafordoacutemum og uacutetlendingahatri sem og auka skilning og styethja og efla jaacutekvaeligetha starfshaeligtti innan sveitarfeacutelaga og aacute landsviacutesu Sliacutekir starfshaeligttir aeligttu aeth stuethla aeth samthornaeligttingarstefnu thornar sem gert er raacuteeth fyrir fjoumllbreytileika og aacutehersla er loumlgeth aacute menntunargildi thorn eirra uacuterraeligetha sem nemendum standa til boetha hver sem uppruni thorneirra eetha thornarfir eru Vietheigandi kennsla og uacuterraeligethi thornurfa aeth vera til staethar iacute skoacutelum til aeth haeliggt seacute aeth stunda naacutem aacuten aethgreiningar Markmieth skoacutela aeligttu aeth vera a) Aeth syacutena skilning og virethingu fyrir fjoumllbreytni b) Aeth forethast inntoumlku- og skraacuteningarstefnu sem eykur aethgreiningu c) Aeth viethurkenna styethja og innleietha kennsluaethferethir sem koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir d) Aeth taka virkan thorn aacutett iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaeth ila thorn ar meeth talin innflytjendasamtoumlk og samtoumlk sem vinna aeth maacutelefnum innflytjenda e) Aeth hvetja til samskipta og thornaacutetttoumlku meethal aethstandenda
73
Skoacutelastefna aeligtti aeth vera thorn vermenningarleg og falla aeth thornoumlrfum naeligrsamfeacutelagsins og koma til moacutets vieth thornaeth Sliacutek stefna krefst thorness aeth almennir kennarar jafnt sem seacuterkennarar auki thornekkingu siacutena og haeligfni og nyacuteti seacuter thornaacute starfsthornjaacutelfun sem thorneim er nauethsynleg til aeth oumlethlast betri skilning aacute menningarlegri fjoumllbreytni og takast siacuteethan aacute vieth starf sitt aacute sem reacutettastan haacutett Aethalmarkmiethieth er aeth auka naacutem aacuten aethgreiningar og sjaacute til thorn ess aeth skoacutelar og seacuterfraeligethingar faacutei thornau uacuterraeligethi sem nauethsynleg eru Meeth thornviacute aeth koma iacute veg fyrir einangrun og uacutetilokun foacutelks myndast siacuteethur svokoumllluethu bdquoinnflytjendagettoacuteldquo
43 Stuethningsaethferethir Nemendum og kennurum iacute viethkomandi loumlndum standa til boetha yacutemiss konar stuethningsaethferethir Iacute thorn eim er aethalaacuteherslan loumlgeth aacute aeth foacutelk naacutei toumlkum aacute tungumaacuteli dvalarlandsins meethal annars meeth tviacutetyngdri kennslu bdquobekkjum sem bruacutea billdquo stuethningskennslu viethboacutetarstuethningi og aethstoeth vieth heimaverkefni Getieth er um aeth thorn roacuteun og notkun einstaklingsaacuteaeligtlana seacute mjoumlg mikilvaeligg stuethningsleieth Litieth er aacute stuethning og einhug skoacutelastjoacutera og starfsfoacutelks skoacutelanna sem og teymisvinnu sem mikilvaeligga thornaeligtti Haeligfni kennara vilji og reynsla er lykilatriethi Iacute nokkrum landanna syacutena rannsoacuteknir aeth fleiri stuethningsaethferethir koma aeth gagni svo sem aeth nemendur gangi iacute skoacutela iacute siacutenu hverfi aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum aeth sumar naacutemsgreinar seacuteu kenndar iacute litlum hoacutepum aeth iacute almennum skoacutelum seacuteu kennarar eetha aethstoetharmenn af sama thornjoacuteeth erni og nemendurnir aeth stoumlrfum meeth umsjoacutenarkennaranum Aeth lokum er tekieth fram hve jaacutekvaeligtt seacute aeth iacute einstaklingsaacuteaeligtlunum seacute notaeth naacutems- og kennsluefni sem tekur tillit til reynsluheims og menningar nemenda einnig thorneirra sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Tilloumlgur varethandi stuethningsaethferethir Raacuteethamenn aacute sviethi menntamaacutela aeligttu aeth iacutehuga meeth tilliti til aethstaeligethna aacute hverjum staeth hvernig kennslu aacute tveimur tungumaacutelum skuli haacutettaeth eetha hvernig beita megi fjoumllmenningarlegum aethferethum iacute thornviacute skyni aeth tryggja naacutemsthornroska feacutelagslega aethloumlgun og sjaacutelfsvirethingu meethal nemenda
74
Hvetja thorn arf til thorn ess aeth iacute skoacutelum thorn ar sem nemendur tala moumlrg tungumaacutel verethi moacutetueth aacutekveethin stefna thornar aeth luacutetandi THORNviacute thornarf a) Aeth gera rannsoacutekn aacute aethstaeligethum iacute viethkomandi skoacutelum b) Aeth gera aacuteaeligtlun og tilloumlgur um hvernig auka megi gaeligethi thorness stuethnings sem veittur er innan hvers skoacutela Kennarar aeligttu aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth aethstaeligethum faacute foreldra til aeth taka thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu og faacute aethstoeth hjaacute seacuterhaeligfethu fagfoacutelki sem og aethstoetharfoacutelki fraacute oacuteliacutekum menningarheimum Meginmarkmiethieth er aeth efla starfsemi almennu skoacutelanna thorn annig aeth thornar verethi haeliggt aeth maeligta thorn oumlrfum nemenda sem koma uacuter yacutemsum aacutettum burtseacuteeth fraacute seacuterkennsluthornoumlrfum iacute naacutemi og thornjoacuteethernisuppruna
44 Naacutemsmat Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og seacuterfraeligethinga koma aeth grunnmati aacute innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Flestar matsaethferethirnar eru staethlaethar og miethast vieth nemendur fraacute dvalarlandinu Sum matstaeligki og proacutef hafa verieth thornyacute dd aacute yacutemis tungumaacutel aeth oumlethrum kosti fer naacutemsmatieth fram meeth aethstoeth tuacutelks einnig er bent aacute matstaeligki aacuten oretha sem aeligskilegan kost THORNraacutett fyrir thornaacute aluacuteeth sem fagfoacutelk leggur iacute thorn etta starf eru aacutehrif hinna menningarlegu viethhorfa sem felast iacute matstaeligkjunum enn hindrun iacute vegi thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Til aeth sigrast aacute sliacutekum hindrunum og tungumaacutelaerfiethleikum og jafnvel hlutdraeliggum niethurstoumlethum staethlaethra matsaethferetha aeligtti aeth leita heildstaeligethra leietha thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutemsferli og thornroska nemandans Oft nota kennarar siacutemat og eiga samraeligethur vieth nemendur og foreldra THORNaacute er mikilvaeliggt aeth faacute upplyacutesingar og goumlgn fraacute foreldrunum en thornaeth er ekki alltaf haeliggt THORN au atriethi sem helst skal skoetha iacute sliacuteku matsferli eru grunnfaeligrni nemandans naacutemssaga hans og vieth hvaetha aethstaeligethur hann byacuter Taka ber tillit til upplyacutesinga fraacute oumlllum viethkomandi kennurum (umsjoacutenarkennara seacuterkennara osfrv) og oumlethru fagfoacutelki svo sem feacutelagsraacuteethgjoumlfum og saacutelfraeligethingum sem og foreldrum
75
Tilloumlgur varethandi naacutemsmat Iacute matsferlinu aeligtti aeth vera haeliggt aeth greina aacute milli erfiethleika vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins og naacutemserfiethleika Allir thorn eir sem koma aeth skoacutelastarfinu veretha aeth koma aeth matsferlinu og deila aacutebyrgeth aacute thornviacute Meginmarkmiethieth er aeth thorn roacutea vietheigandi efni til aeth leggja fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir
Meeth thorn eim upplyacutesingum sem aflaeth var uacuter fraeligethiritum aacute thorn essu sviethi sem og meeth spurningalistanum og greiningarstarfinu fengust svoumlr vieth nokkrum spurningum Yacutemis oumlnnur vandamaacutel hafa komieth iacute ljoacutes og ndash thorn ar sem thorn etta var fyrsta tilraunin sem gereth hefur verieth til aeth taka saman upplyacutesingar aacute thornessu sviethi ndash hafa spurningarnar sem vaknaeth hafa verieth fleiri en svoumlrin sem fengust THORN essi fyrsta rannsoacutekn og samantekt mun vonandi veretha til thorness aeth fleiri og iacutetarlegri rannsoacuteknir og kannanir verethi gerethar aacute thornessu sviethi
76
HEIMILDIR
AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 1998 Vers une politique de la formation continue Montreal Aacutelit sem lagt var fyrir menntamaacutelaraacuteethherrann iacute Quebec AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 2001 Disability+Migration A New Planetary Reality Montreal Skyacutersla loumlgeth fram iacute Durban aacute raacuteethstefnu Sameinuethu thornjoacuteeth anna gegn kynthornaacutettafordoacutemum mismunun uacutetlendingahatri og umburetharleysi Andersson F 2007 Challenging Experiences Generation of Knowledge in a Research Circle Stockhom University of Stockholm Bleidick U Rath W og Schuck K 1995 bdquoDie Empfehlungen der Kultusministerkonferenz zur sonderpaumldagogischen Foumlrderung in den Schulen der Bundesrepublik Deutschlandldquo iacute Zeitschrift fuumlr Paumldagogik No41 bls 247ndash264 Candelier M 2003 Lrsquoeacuteveil aux langues agrave lrsquoeacutecole primaire EVLANG bilan drsquoune innovation europeacuteenne Bruxelles De Boeck Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students and Royal Danish School of Educational Studies 1999 Report on the European Conference on Migrant Children with Special Educational Needs Copenhagen 7thndash8th June 1999 Copenhagen UC2 Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students European Monitoring Centre on Racism and Xenophobia 2004 bdquoComparison on Enrolment Figures in Special Educationldquo iacute Migrants Minorities and Education Documenting Discrimination and Integration in 15 Member States of the European Union Luxembourg Office for Official Publications of the European Communities Eurydice 2004 Integrating Immigrant Children into Schools in Europe Brussels Eurydice (European Commission DG Education and Culture) Evroacutepuraacuteethieth 2006 Tilmaeligli um thornaacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins aeth efla reacutettindi og fulla thornaacutetttoumlku fatlaethra og stuethla aeth auknum liacutefsgaeligethum
77
fatlaethra iacute Evroacutepu 2006ndash2015 Strassborg Evroacutepuraacuteethieth Tilmaeligli nr (2006)5 samthornykkt af raacuteethherranefndinni thorn ann 5 apriacutel 2006 aacute 961 fundi fulltruacutea raacuteethuneytanna Framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008 Graelignboacutek Migration and Mobility Challenges and Opportunities for EU education systems Framkvaeligmdastjoacutern ESB COM (2008) 423 final Henriot (Van Zanten) A 1996 bdquoLrsquoeacutecole les enfants de lrsquoimmigration et des minoriteacutes ethniques Une revue de la litteacuterature franccedilaise ameacutericaine et britanniqueldquo iacute Revue Franccedilaise de Peacutedagogie No177 OctoberndashDecember 1196 bls 87ndash194 Henriot (Van Zanten) A 1997 bdquoSchooling Immigrants in France in the 1990s Success or Failure of the Republican Model of Integrationldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 28 No 3 September 2007 bls 351ndash374 Leman J 1991 bdquoThe Education of Immigrant Children in Belgiumldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 22 No 2 June 1991 bls 140ndash153 Lindsay G Pather S og Strand S 2006 Special Educational Needs and Ethnicity Issues of Over- and Under-Representation Warwick University of Warwick Institute of Education Research Report 757 Losen D J og Orfield G (ritstj) 2002 Racial Inequity in Special Education Harvard Harvard University Press Manccedilo A 2001 bdquoLa scolariteacute des enfants issus de lrsquoimmigration turque et maghreacutebine en Belgique francophoneldquo iacute LrsquoObservateur Paris ndeg 6ndash7 bls 17ndash21 Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2003 Special Needs Education in Europe Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2006 Special Needs Education in Europe Provision in Post-Primary Education Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Milic A 1997 Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonderpaumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) 78
Milic A 1998 Methodisches Vorgehen Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonder-paumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) Moro M R 2005 Working with children of immigrant parents Bobigny Association Internationale drsquoEthnoPsychanalyse National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Minority Students in Special and Gifted Education Washington DC National Academy Press Nicaise I 2007 Education and Migration Policies and Practices for Integration and social Inclusion Summary of the Seminar for DG Education and Culture Brussel 9 oktoacuteber 2007 Nordahl T og Oslashverland T 1998 Idealer og realiteter Evaluering av spesialundervisningen i Oslo kommune Ministry of Education and Research NOVA Research Institute NOVA Rapport 2098 OECD 2004 Equity in Education Students with Disabilities Learning Difficulties and Disadvantages Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2006 Where Immigrant Students Succeed A Comparative Review of Performance and Engagement in Pisa 2003 Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2007 bdquoGroups at Risk The Special Case of Migrants and Minoritiesldquo iacute No More Failures Ten Steps to Equity Education Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) Perregaux C de Goumoeumlns C Jeannot D og de Pietro J-F 2003 EOLE Education et Ouverture aux Langues agrave lrsquoEcole Neuchacirctel CIIP vol I og II Pflegerl J 2004 Immigration and Family Annual Seminar Helsinki Finland 8ndash10 June 2002 Synthesis Wien Oumlsterreichisches Intitut fuumlr Familienforschung Materialiensammlung Heft 18 Poulain M Perrin N og Singelton A (ritstj) 2006 Towards Harmonised European Statistics on International Migration Louvain La Neuve Presses Universitaires de Louvain-La-Neuve
79
Rosenqvist J 2007 Specialpedagogik I Maringngfaldens Sverige Om Elever Med Annan Etnisk Bakgrud aumln SvenskISaumlrskolan Sweden Specialpedagogiska Institutet Kristianstad University Salameh E-K 2003 Language impairment in Swedish bilingual children ndash epidemiological and linguistic studies Lund University Salameh E-K 2006 bdquoConsiderations when meeting bilingual childrenldquo kynning fyrir seacuterfraeligethingahoacutep Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu iacute Malmouml 7 desember 2006 Sameinuethu thornjoacuteeth irnar 2008 Convention on the Rights of Persons with Disabilities and Optional Protocol (toacutek gildi 3 maiacute 2008 iacute kjoumllfar samthornykktar thorn ann 13 desember 2006) New York United Nations Organisation SIOS Cooperation Group for Ethnical Associations in Sweden 2004 We Are All Unique And Yet More Alike Than We Imagine A Book About Disability Ethnicity Reception and Treatment Sweden SIOS UNESCO 1994 Salamanca-yfirlyacutesingin og rammaaacuteaeligtlun um aethgerethir vegna nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir Samthornykkt aacute althornjoacuteethlegri raacuteethstefnu um seacuterkennslu Access and Quality Salamanca Menningarmaacutelastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO) Verkuyten M og Brug P 2003 bdquoEducational Performance and Psychological Disengagement among Ethnic Minority and Dutch Adolescentsldquo iacute The Journal of Genetic Psychology 164(2) bls 189ndash 200 Watkins A (ritstj) (2007) Naacutemsmat iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Lykilatriethi iacute stefnumoacutetun og starfi Odense European Agency for Development in Special Needs Education Werning R Loumlser J M og Urban M 2008 bdquoCultural and Social Diversity An Analysis of Minority Groups in German Schoolsldquo iacute The Journal of Special Education Vol 42 No 1 May 2008 bls 47ndash54
80
HOumlFUNDAR EFNIS
Austurriacuteki Irene MOSER IreneMoserphsalzburgat
Judith STENDER judithstenderssr-wiengvat
Jef VERRYDT jverrydtpandorabe
Josee VAN LEEMPUT joseevanleemputkhkbe
Theacuteregravese SIMON theresesimoncfwbbe
Belgiacutea (flaeligmskumaeligl andi hluti)
Belgiacutea (froumlnskumaeligla ndi hluti)
Bretland
Jean-Claude DE VREESE
Geoff LINDSAY
Sonali SHAH
Preben SIERSBAEK
jeanclaudedevreeseskynetbe
GeoffLindsaywarwickacuk
splslsleedsacuk
siersbaekuvmdk Danmoumlrk
Eistland
Tina FEHRMANN
Maie SOLL
Kai KUKK
Hanna-Mari SARLIN
TinaFehrmannuvmdk
maiesollhmee
kaikukkhmee
hanna-marisarlinwelhocom Finnland
Anne NURMINEN annenurminensaunalahtifi
Ceacutecile LESTOCQUOY cecilelestocquoylapostenet
Dominique LENORMAND dominiquelorangefr
Frakkland
Grikkland Katerina SPETSIOTOU katerinaspetsiotougmailcom
Maria MICHAELIDOU smiacmorg
Holland Wim VAN OOSTEN directiekingmaschoolnl
Iacutesland Hulda DANIacuteELSDOacuteTTIR huldakarendanielsdottirreykjavikis
Iacutetaliacutea Matteo TALLO matteotalloistruzioneit
81
Leandra NEGRO leandranegroistruzioneit
Eftihia KALLEPITI ekallepitigmailcom
Kalomira IOANNOU ioannoukalomirayahoocom
Kyacutepur
Lettland Dina BETHERE dinalieppalv
Mudite REIGASE muditereigasevsicgovlv
Lithaacuteen Lina PALACIONIENE linapalacionienesppclt
Virginija STUMBRIENE virginijastumbrieneflfvult
Luacutexemborg Gilbert STEINBACH gilsteinbacheducationlu
Malta Alexander SPITERI alexanderspiterigovmt
Noregur Merete BAEKKEVOLD mbeudirno
May-Britt MONSRUD may-brittmonsrudstatpedno
Poacutelland Krzysztof SIKORA krzysraszedupl
Aleksandra ollencjawppl CHRZANOWSKA
Portugal Isabel PAES isabelpaesacidigovpt
Graccedila FRANCO gracafrancoclixpt
Spaacutenn Ana Maria TURIEL anamtpprincastes PINTADO
Virginia JIMENEZ jimenez_virgvaes
Sviss Priska SIEBER priskasieberphzch
Christiane PERREGAUX ChristianePerregauxpseunigech
Sweden Fia ANDERSSON FiaAnderssonspecpedsuse
82
Kristina LANGBY GRUBB kristinalangby_grubbmalmose
Trinidad RIVERA trinidadriveraspsmse
Teacutekkland Milos KUSY miloskusyseznamcz
Vĕra VOJTOVAacute vojtovapedmunicz
Ungverjaland Szilvia NEacuteMETH nemethszokihu
Margit KOCZOR koczormargitmailtvnethu
THORNyacuteskaland Peter WACHTEL PeterWachtelmkniedersachsende
Angelika SCHAUB AngelikaSchaubmbwjkrlpde
83
Upplyacutesingar um staethi sem heimsoacutettir voru Malmouml Rosengaringrd Resource Team
Malmouml Stad 20580 Malmouml lenabeckingmalmose barbrojarnhallmalmose tovemnilssonmalmose
Kryddgaringrdsskolan Vougts vaumlg 15 213 72 Malmouml kryddgaringrdsskolanmalmose
Dragon preschool center Moumlllevaringngsgatan 46 214 20 Malmouml kristinalangby_grubbmalmose
Athornena 6th Dimotiko Kifisias (grunnskoacuteli) 53 LKatsoni Street (and 1st May) 13561 Athens johntsatotenetgr http6dim-kifisattschgrglobalsch-autoschdefault
3rd Gymnasio Kifisias (framhaldsskoacuteli) Patrwn and Korinthou Street NKifisia 145 64 Athens library3gym-kifisattschgr http3gym-kifisattschgrarxikihtm
Arsquo KDAY of Athens Centre of Assessment Kandanou 18 11526 Athens E-mailkday-a-athin-attschgr
Pariacutes Ecole polyvalente Binet A 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0753737eac-parisfr
Ecole eacuteleacutementaire Binet B 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751443Lac-parisfr
84
Ecole maternelle 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751380tparisfr
Ecole polyvalente Labori 19 rue Labori 75018 Paris ce0751107wparisfr
Brussels Atheacuteneacutee Royal Serge Creuz Avenue du Sippelberg 2 1080 Molenbeek Saint Jean wwwsergecreuzbe
Ecole Schaller Avenue Schaller 87 1160 Auderghem wwwecoleschallerorg
VCLB Koepel Anatole France 119 1030 Schaarbeek wwwvclb-koepelbe
Amsterdam Kingmaschool Beijerlandstraat 2 1025 NN Amsterdam wwwkingmaschoolnl
Van Koetsveldschool Archimedesplantsoen 98 1098 KB Amsterdam Netherlands wwwzmlkoetsveldnl
Alexander Roozendaalschool Jan Tooropstraat 13 1062 BK Amsterdam wwwroozendaalschoolnl
De Zeehoeve Gemeente Amsterdam ndash Dienst Werk en Inkomen wwwmaatwerkamsterdamnl
De Bascule Postbus 303 1115 ZG Duivendrecht wwwdebasculenl
85
Varsjaacute Gymnasium ndeg20 Raszyǹska street 22 02-026 Warszawa wwwraszedupl
Gymnasium Ndeg 20 (filia) Startowa street 9 02-248 Warszawa wwwstartowaedupl
Multicultural Secondary School Klopotowskiego street 31 03-720 Warszawa wwwhumanistycznepl
Primary School Ndeg 273 Balcerzaka street 1 01-944 Warszawa wwwszkola273pl
The Association for Legal Intervention Al3 Maja street 12 local 510 00-391 Warszawa wwwinterwencjaprawnapl
Primary School Ndeg 220 Jana Pawla II street 26a 00-133 Warszawa wwwsp220pl
86
- Multicultural Diversity-ISf
- Multicultural Diversity-IS
- Multicultural Diversity-ISb
-
a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig mat aacute faeligrni og thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum fer fram c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og aethstandendum sem bestan stuethning Iacute thornessari rannsoacuteknarvinnu skilgreindu seacuterfraeligethingarnir sem tilnefndir voru til starfsins markhoacutep verkefnisins aacute eftirfarandi haacutett - Nemendur meeth hvers kyns foumltlunseacuterkennsluthornarfir - Nemendur sem eru innflytjendur samkvaeligmt eftirfarandi skilgreiningum
i) thorneir eru fyrstu annarrar eetha thornriethju kynsloacuteethar innflytjendur ii) thorneir tala ekki sama tungumaacutel og talaeth er iacute dvalarlandinu en ef til vill liacutekt tungumaacutel iii) thorneir eru afekki af sama thornjoacuteetherni og iacutebuacutear dvalarlandsins iv) thorn eir eru meethekki meeth laacutegt menntunarstig ogeetha buacutea vieth erfiethar efnahagslegar aethstaeligethur iacute samanburethi vieth iacutebuacutea dvalarlandsins
- Nemendur sem eru meeth annan menningarlegan bakgrunn en iacutebuacutear dvalarlandsins Meethan rannsoacuteknin foacuter fram kom iacute ljoacutes aeth nauethsynlegt var aeth skilgreina hugtakieth bdquoinnflytjandildquo enn frekar Sliacutek skilgreining krafethist thorness aeth tekieth vaeligri tillit til allra thorneirra nemenda sem um var aeth raeligetha thorneas nemenda sem vaeligru nyacutekomnir til landsins (samkvaeligmt hugtakinu bdquoinnflytjendurldquo) og thorneirra nemenda sem eru riacutekisborgarar iacute landinu en tilheyra thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepum Markhoacutepur rannsoacuteknarinnar var thorn viacute nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru innflytjendur eetha tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum Hugtakieth bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquoinnflytjendanemendurldquo sem notaeth er iacute thornessari skyacuterslu aacute vieth um hinn skilgreinda markhoacutep Iacute rannsoacutekninni var reynt aeth leggja aacuteherslu aacute fimm lykilthornaeligtti thornraacutett fyrir oacuteliacutekar aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum THORN essir thorn aeligttir voru grundvallaratriethi thorn egar kom aeth upplyacutesingasoumlfnun og thorn eirri greiningu sem fram foacuter iacute kjoumllfarieth aacute naacutemi barna sem baeligethi voru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
9
1 Markhoacutepurinn eins og hann er skilgreindur aacute landsviacutesu 2 Upplyacutesingar og goumlgn innan sveitarfeacutelags (ogeetha aacute landsviacutesu) 3 Naacutemsuacuterraeligethi sem standa nemendum og aethstandendum til boetha 4 Stuethningsaethferethir 5 Matstaeligki sem beitt er til aeth greina iacute upphafi thorn arfir og getu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Skortur aacute goumlgnum aacute thorn essu sviethi var alvarlegt vandamaacutel sem leysa vareth uacuter meethan rannsoacuteknin foacuter fram Ef til vill maacute liacuteta svo aacute aeth takmoumlrkueth eetha engin goumlgn seacuteu jaacutekvaeligtt merki um aeth iacute menntakerfum viethkomandi landa seacute stefnan suacute aeth engin mismunun eigi seacuter staeth Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar virethist hafa leitt til upplyacutes-ingasoumlfnunar sem varpar betur ljoacutesi aacute raunverulegar aethstaeligethur eins og fram kemur iacute eftirfarandi koumlflum Heildargreining verkefnisins byggist aacute thornrepskiptu ferli - Samantekt aacute fraeligethiritum og rannsoacuteknarniethurstoumlethum sem birtar hafa verieth um thorn etta viethfangsefni meeth hliethsjoacuten af thorn eim fimm lykilthornaacutettum sem gereth er grein fyrir heacuter aeth framan Iacute 1 kafla er yfirlit yfir thornessi grundvallarrit - Gerethur var spurningalisti iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana til aeth thorneir gaeligtu aflaeth helstu upplyacutesinga aacute siacutenum heimasvaeligethum iacute tengslum vieth lykilthornaeligttina fimm Viethboacutetarspurningalisti var uacutetbuacuteinn til upplyacutesingasoumlfnunar aacute landsviacutesu ef menn vildu nyacuteta seacuter sliacutekt Seacuterfraeligethingarnir skrifuethu skyacuterslur hver fyrir sitt svaeligethi sem thorneir byggethu aacute niethurstoumlethum spurningalistanna Aacute thorn essum skyacuterslum byggethist svo heildarsamantektin sem fjallaeth er um iacute 2 kafla - Rannsoacuteknarvinnan byggethist einnig aacute lykilthornaacutettunum fimm sem loumlgeth var aacutehersla aacute iacute spurningalistanum Valdir voru sex staethir til aeth kanna hvernig menntamaacutelum er haacutettaeth iacute loumlndum meeth langa hefeth iacute innflytjendamaacutelum eetha thornar sem nemendur eru nyacutekomnir til landsins Niethurstoumlethur thornessarar rannsoacuteknar eru kynntar iacute 3 kafla - Verkefnisteymi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar toacutek siacuteethan saman allar niethurstoumlethurnar baeligethi uacuter fraeligethilegu uacutettektunum skyacuterslunum og heimsoacuteknunum til thorneirra staetha sem valdir voru og fjallaethi um thorn aeligr iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana Siacuteethan er gereth grein fyrir tilmaeliglum og meginniethurstoumlethum thorneirra viethraeligethna iacute 4 kafla Niethurstoumlethur og tilloumlgur 10
1 KENNINGAR SEM FRAM HAFA KOMIETH Iacute RANNSOacuteKNUM
11 Nyacutejustu niethurstoumlethur aacute Evroacutepuviacutesu Iacute thorn essum kafla er samantekt aacute thorn eim lykilatriethum sem fram koma iacute yacutemsum evroacutepskum rannsoacuteknum og greiningum aacute menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum meeth seacuterstoumlku tilliti til hinna fimm thorn aacutetta sem gereth var grein fyrir iacute innganginum (skilgreining upplyacutesingar naacutemsuacuterraeligethi stuethningsaethferethir og matsferli) Heimildalisti thorn ar sem tekin eru saman thorn au evroacutepsku althornjoacuteethlegu eetha innlendu rit sem stuethst var vieth iacute rannsoacutekninni er aethgengilegur aacute heimasiacuteethu Evroacutepumiethstoumlethvarinnar um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Beitt var thorneirri aethfereth aeth fara skipulega iacute gegnum gagnagrunna (svo sem ERIC EBSCO Academic Search Elite Google Scholar Libris osfrv) og prentueth rit thorn ar sem getieth er um eetha fjallaeth naacutenar um menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ar sem upplyacutesinga- og samskiptataeligkni er stoumlethugt meira notueth vieth upplyacutesingamiethlun foacuter fram viacuteethtaeligk leit aacute Netinu iacute thorn eim tilgangi aeth finna vefsvaeligethi uacutetdraeligtti skyacuterslur og fraeligethiritgerethir thornar sem fjallaeth er um eetha viacutesaeth til tengsla milli seacuterthornarfa iacute naacutemi og thorness aeth vera af innflytjendaaeligttum Leitin beindist fyrst og fremst aeth rannsoacuteknarniethurstoumlethum og starfi sem fram fer innan Evroacutepu thorn ar sem verkefnieth afmarkaethist af thornviacute svaeligethi Mikilvaeligg verk hafa thornoacute einnig verieth unnieth utan Evroacutepu og houmlfeth var hliethsjoacuten af aacutehugaverethum niethurstoumlethum iacute bandariacuteskum og kanadiacuteskum goumlgnum (td AMEIPH 1998 og 2001 National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Losen og Orfield 2002) Auk rannsoacutekna sem gerethar voru af einstaklingum eetha innan sveitarfeacutelagaaacute landsviacutesu var einnig stuethst vieth kannanir og skyacuterslur sem althornjoacuteethlegar stofnanir hafa gefieth uacutet um aethstaeligethur iacute Evroacutepu svo sem framkvaeligmdastjoacutern ESB Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs (European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia sem nuacute kallast European Agency for Fundamental Rights) Eurydice eetha stofnanir aacute althornjoacuteethaviacutesu svo sem Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) eetha Menningarmaacute-lastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO)
11
Tekieth var tillit til rannsoacutekna og niethurstaethna allt aeth fimmtaacuten aacuter aftur iacute tiacutemann nauethsynlegt reyndist aeth skoetha svo langt tiacutemabil vegna thorness hve seacutertaeligkt rannsoacuteknarefnieth er og hve faacutear heimildir um thornaeth eru til Aacuteethur en fjallaeth verethur naacutenar um meginniethurstoumlethur thorneirra verka sem tengjast lykilthornaacutettunum fimm sem tilgreindir voru fyrir verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er mikilvaeliggt aeth gera grein fyrir helstu atriethum sem rannsoacuteknin byggist aacute Iacute flestum loumlndum Evroacutepu er tekieth aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjenda og sums staethar er mjoumlg loumlng hefeth fyrir sliacuteku Annars staethar eru innflytjendur nyacutett fyrirbaeligri aacute nokkrum svaeligethum iacute Evroacutepu sem foacutelk fluttist aacuteethur fraacute hefur orethieth suacute breyting aeth thorn ar setjast nuacute aeth hoacuteparuacutetlendinga Iacute nyacutelegri OECD-rannsoacutekn aacute foacutelksflutningum (2006) kemur fram aeth svo virethist sem innflytjendafjoumlldi verethi aacutefram mikill og eigi jafnvel eftir aeth aukast iacute Evroacutepuloumlndunum THORN essar margthornaeligttu lyacuteethfraeligethilegu breytingar hafa haft aacutehrif aacute sjaacutelfsmynd Evroacutepubuacutea Evroacutepa er aeth breytast iacute fjoumllmenningarlegt samfeacutelag og thornaeth endurspeglast iacute skoacutelasamfeacutelaginu Skoacutelarnir taka aacute moacuteti nemendum af yacute msu thornjoacuteeth erni sem aeligttaethir eru fraacute loumlndum sem eru gjoumlroacuteliacutek dvalarlandinu eetha eiga foreldra sem faeligddir eru erlendis THORNeir eiga seacuter aethra menningu og stundum tungumaacutel en thornaeth sem riacutekjandi er iacute dvalarlandinu Stuethla ber aeth thorn viacute innan menntakerfa og meeth lagasetningum aeth innflytjendur geti aethlagast aethstaeligethum iacute dvalarlandinu Iacute graelignboacutek framkvaeligmdastjoacuternar ESB (2008) segir bdquothornaeth hefur veruleg aacutehrif aacute menntakerfieth aeth fjoumlldi nemenda af erlendum uppruna stundi thornar naacutem Aethlaga thornarf skoacutelana aeth sliacutekri breytingu og sjaacute til thorness aeth seacuterstoumlkum thornoumlrfum thorneirra verethi komieth iacute hinn hefethbundna farveg aeth veitt seacute fyrsta flokks menntun aacute jafnreacutettisgrundvelli hellip Skoacutelarnir veretha aeth hafa forystu iacute thornviacute aeth skapa samfeacutelag aacuten aethgreiningar thornviacute aeth thornaeth er fyrst og fremst thorn ar sem ungmenni af erlendum uppruna og innfaeligddir kynnast og laeligra aeth viretha hver annan hellip Fjoumllbreytni baeligethi meeth tilliti til tungumaacutela og menningar getur verieth skoacutelunum oacutemetanleg auethlindldquo (bls 3) THORNaeth krefst mikillar vinnu meethal stefnumoacutetandi aethila og er bryacutent verkefni sem reynt er aeth leysa innan menntakerfa viethkomandi landa aeth taka aacute moacuteti thornessum nyacuteju iacutebuacuteum og koma til moacutets vieth thornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum iacute Evroacutepu Fagfoacutelk aacute sviethi seacuterkennslu seacuterfraeligethingar og raacuteethamenn innan ESB og aacute landsviacutesu hafa syacutent aukinn aacutehuga aacute aethstaeligethum innflytjendane-
12
menda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir En enda thornoacutett oumlll loumlnd iacute Evroacutepu hafi syacutent aacutehuga aacute aeth aethlaga stefnu siacutena og starf aacute sviethi menntamaacutela aeth nyacuteju fjoumllmenningarlegu skoacutelasamfeacutelagi hefur engin almenn rannsoacutekn farieth fram aacute thorn viacute hvaetha aacutehrif thorn essar breytingar hafa aacute seacuterkennslumaacutel iacute Evroacutepu Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er fyrsta tilraunin til aeth rannsaka hvernig aethstaeligethur innfluttra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir eru iacute skoacutelum innan Evroacutepu Iacute fraeligethilegu uacutettektunum aacute thorn essu sviethi kemur fram aeth nokkrar Evroacutepurannsoacuteknir hafa verieth gerethar thorn ar sem sjoacutenum hefur annaethhvort verieth beint aeth seacuterkennslu (td Meijer Soriano og Watkins 2003 2006 OECD 2004) eetha aeth menntun nemenda af innflytjendaaeligttum (td Eurydice 2004 OECD 2006) Engin rannsoacutekn hefur farieth fram innan Evroacutepu thorn ar sem thorn essir tvaeligr thornaeligttir eru samtvinnaethir Einu heimildirnar sem fundust um verkefni sem unnin hefethu verieth aacute Evroacutepuviacutesu thorn ar sem tekieth var mieth af baacuteethum thorn essum thorn aacutettum eru Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoDevelopment of Conditions for Disabled Children of Gypsies and Migrant Workers ndash the SEN Projectldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1996-1998 og foacuter fram iacute niacuteu loumlndum og Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoTeaching materials for pupils with disabilities and immigrant backgroundldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1999-2001 og naacuteethi til thornriggja landa sem og Evroacutepuraacuteethstefnan um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem foacuter fram iacute Kaupmannahoumlfn 7 og 8 juacuteniacute 1999 THORNviacute vaeligri alrangt aeth fullyretha aeth engar rannsoacuteknir hefethu farieth fram iacute Evroacutepu aacute thorneim tviacutethornaeligtta vanda sem nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum kunna aeth eiga vieth aeth etja innan skoacutelakerfisins Nokkrar rannsoacuteknir aacute thornessu sviethi hafa vissulega farieth fram en hafa eingoumlngu beinst aeth tilteknum staeth eetha landi Heacuter aacute eftir verethur greint fraacute helstu niethurstoumlethum sem athugun aacute thornessum verkum leiethir iacute ljoacutes Leggja skal aacuteherslu aacute aeth rannsoacuteknin beindist viacutesvitandi aeth verkum thornar sem fjallaeth er aacute samtvinnaethan haacutett um innflytjendur og seacuterkennslu THORNess vegna hefur oumlllum koumlnnunum aacute stoumlethu nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum sem gerethar hafa verieth og niethurstoumlethur hafa verieth birtar um verieth sleppt eftir thorn viacute sem haeliggt hefur verieth ef thornaeligr naacuteethu ekki einnig til seacuterkennslumaacutelefna enda thornoacutett thornaeligr vaeligru aacutehugaverethar
13
Aacuteethur en greint verethur fraacute sameiginlegum niethurstoumlethum thorneirra prentuethu heimilda sem rannsoacuteknin byggethi aacute (kafli 13) verethur fjallaeth um maacutel sem aacutegreiningur er um sem og oacuteliacutekar aethferethir og niethurstoumlethur sem greina maacute iacute thorn essum ritum (kafli 12) Iacute baacuteethum thorn essum koumlflum er fjallaeth um allar niethurstoumlethur meeth tilliti til hinna fimm lykilthornaacutetta rannsoacuteknarinnar
12 Aacutegreiningur og umraeligethur 121 Markhoacutepur
Ekkert samraeligmi er innan Evroacutepu iacute hugtakanotkun varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum Iacute sumum rannsoacuteknum er talaeth um bdquothornjoacuteethernislega minnihlutahoacutepaldquo eetha bdquominnihluta-thornjoacuteethernishoacutepaldquo (UNESCO 1994 SIOS 2004 Lindsay Pather og Strand 2006 Rosenqvist 2007) en annars staethar eru notueth hugtoumlk aacute boreth vieth bdquofoacutelksflutningaldquo (OECD 2007 framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008) bdquoinnflytjendurldquo (OECD 2006 Eurydice 2004) bdquotviacutetyngda nemendurldquo eetha bdquominnihlutahoacutepaldquo (Evroacutepuraacuteethieth 2006) Staethan iacute Evroacutepu er thornannig aeth flest boumlrn hafa faeligethst iacute landinu sem thorn au buacutea iacute og stunda naacutem Tiacutemabundin buacuteseta innflytjenda aacute svaeligethum iacute uacutetjaethri Evroacutepu er thornoacute stoumlethugt aeth aukast (foacutelk aeligtlar seacuter ef til ekki aeth buacutea iacute thornviacute landi sem thornaeth kemur fyrst til enda thorn oacutett thornaeth komi kannski til meeth aeth dvelja thornar lengi) THORNviacute kann aeth vera vandkvaeligethum bundieth aeth nota hugtoumlk sem tengjast einhvers konar bdquofoacutelksflutningumldquo THORNessi hugtakafjoumlldi og skortur aacute samraeligmi thornar aacute endurspeglar aacute hve oacuteliacutekan haacutett thornjoacuteethir Evroacutepu naacutelgast innflytjendamaacutel ndash baeligethi iacute stefnu sinni og starfi Iacute thorn essu oacutesamraeligmi endurspeglast einnig hve soumlgulegur bakgrunnur landanna er mismunandi Markmieth thornessarar rannsoacuteknar var ekki aeth kanna thorn ann mismun sem er aacute skilgreiningum Aacuteherslan beindist fyrst og fremst aeth thorn viacute hvernig koma aeligtti til moacutets vieth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum 122 Fyrirliggjandi goumlgn
Vieth skoethun aacute fraeligethilegum umfjoumlllunum hefur komieth iacute ljoacutes aeth enn er oacutegerningur aeth hafa toumllfraeligethilega og samanburetharhaeligfa heildaryfirsyacuten yfir thornann fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum sem faeligr seacuterkennslu iacute Evroacutepu Rannsoacuteknir syacutena aeth taeligpast er haeliggt aeth taka saman toumllfraeligethileg goumlgn um innflytjendur iacute althornjoacuteethasamhengi thorn ar sem hagsyacuteslukerfi landanna eru ekki samraeligmd
14
Eins og Poulain Perrin og Singleton (2006) benda aacute bdquothornaeth er almennt viethurkennt aeth erfitt er aeth afla upplyacutesinga um innflytjendur og aeth gagnasoumlfnunarkerfi sem og skilgreiningar sem notaethar eru um innflytjendur eru afar mismunandi iacute hinum yacute msu loumlndumldquo (bls 77) Enn fremur segja thorn eir bdquohellip Fraacute toumllfraeligethilegu sjoacutenarmiethi thorn aacute hefur enginn vietheigandi viacutesbendir verieth tekinn upp aacute althornjoacuteethaviacutesu til aeth telja saman iacutebuacutea af erlendum uppruna hellip Goumlgn sem kunna aeth vera talin aacutereiethanlega eru ef til vill ekki samanburetharhaeligf innan ESB-riacutekjanna vegna thorness hve heimildir skilgreiningar og hugtoumlk eru notueth aacute oacuteliacutekan haacutettldquo (bls 373) Samkvaeligmt Fassmann (iacute Pflegerl 2004) eru foacutelksflutningar mun stoacuterfelldari nuacute en aacuteethur ndash oacuteliacutekt thorn viacute sem var aacute sjoumltta aacuteratug liethinnar aldar Varlega skal fara meeth toumllfraeligethilegar upplyacutesingar um innflytjendur thorn viacute aeth raunverulegur fjoumlldi thorn eirri er oft vanmetinn Fassmann hefur staethhaeligft aeth aacuterieth 2002 hafi raunverulegur nettoacute fjoumlldi innflytjenda innan ESB verieth meiri en iacute Bandariacutekjunum enda thornoacutett Bandariacutekin seacuteu oftast talin vera thornaeth land sem tekur aacute moacuteti flestum innflytjendum Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur miethaeth aeth thorn viacute aeth draga upp raunverulega mynd af stoumlethunni eins og huacuten er Iacute 2 kafla er fjallaeth um goumlgn sem fyrst og fremst naacute til sveitarfeacutelaga 123 Naacutemsaethferethir
Skiptar skoethanir eru um hvaetha aethferethum skuli beitt til aeth auka naacutemsgaeligethi nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Helsta aacutegreiningurinn sem fram kemur iacute rannsoacutekninni snyacutest um thornaeth hvernig og hvar moacuteethurmaacutel nemandans er notaeth iacute skoacutelanum Ekkert samraeligmi er iacute thorn viacute hvernig moacuteethurmaacutel nemenda er notaeth iacute skoacutelum Sumir seacuterfraeligethingar maeligla meeth thorn viacute aeth naacutem fari fram aacute tveimur tungumaacutelum aethrir telja aeth nemendur aeligttu aetheins aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins iacute skoacutelanum (og jafnvel stundum einnig heima hjaacute seacuter) Einnig maacute liacuteta svo aacute aeth moacuteethurmaacutel nemendans geti verieth honum til stuethnings iacute skoacutelanum en thornaeth getur liacuteka orethieth til thorness aeth nemendur sem tala sama erlenda tungumaacutelieth einangrist fraacute thorn eim sem tala tungumaacutel dvalarlandsins Suacute aethfereth aeth oumlllum nemendur seacute frjaacutelst aeth nota fleiri en eitt tungumaacutel (Candelier 2003 Perregaux de Goumoeumlns Jeannot og de Pietro 2003) er nyacute leieth baeligethi iacute kennslufraeligethilegu og feacutelagslegu tilliti og miethar aeth thornviacute aeth oumlll tungumaacutel
15
njoacuteti viethurkenningar iacute skoacutelanum og oumlll boumlrn laeligri aeth viretha fjoumllbreytileika Annaeth efni sem ekki er samstaetha um iacute thorneim ritum sem skoethueth voru er bakgrunnur kennara og fagfoacutelks Iacute sumum rannsoacuteknum er niethurstaethan suacute aeth ekki seacute nauethsynlegt aeth kennarar hafi mikla thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni nemenda sinna eetha aethstandenda thorneirra til aeth geta aacutett goacuteeth samskipti vieth thornaacute bdquoEkki thornarf aeth vita allt um menningarlegan bakgrunn einstaklings til aeth skapa gott andruacutemsloft og vinna vel saman hellip maethur thorn arf ekki aeth vera seacuterfraeligethingur iacute bdquomenningarlegum maacutelefnumldquo eetha yacutemsum tungumaacutelum En nauethsynlegt er aeth taka skilyrethislaust tillit til menningar viethkomandi aethila thornaeth sem mestu skiptir er thornaeth sem foacutelk aacute sameiginlegt thornaeth sem er eins hjaacute okkur oumlllumldquo (SIOS 2004 bls 64) Iacute oumlethrum ritum er aftur aacute moacuteti talieth mikilvaeliggt aeth kennarar hafi sama thornjoacuteethernislega bakgrunn og nemandinn eetha fjoumllskylda hans bdquoEf tviacutetyngd boumlrn eru ekki meeth kennara sem eru tviacutetyngdir eetha hafa fjoumllmenningarlegan bakgrunn thorn aacute aeligttu thorn au amk aeth vera hjaacute kennurum sem hafa goacuteetha innsyacuten iacute tungumaacutel og menningarlegan bakgrunn barnannaldquo (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bls 7) Leman (1991) getur um hve mikilvaeliggt seacute aeth kennarar uacuter hoacutepi innflytjenda starfi sem eins konar tengiliethir milli oacuteliacutekra menningarheima thornessir kennarar geti bruacuteaeth bil milli viethkomandi aethila og komieth fram sem tuacutelkar Verkuyten og Brug (2003) leggja einnig aacuteherslu aacute aeth kennarar af oacuteliacuteku thornjoacuteeth erni geti aukieth viacuteethsyacuteni iacute skoacutelastarfinu og verieth eins konar fyrirmyndir THORNraacutett fyrir thorn essi oacuteliacuteku viethhorf er yacute msar sameiginlegar aacutelyktanir og niethurstoumlethur aeth finna iacute evroacutepskum fraeligethiritum um naacutemsaethstaeligethur nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Um thornaeth er fjallaeth iacute naeligsta kafla
13 Helstu sameiginlegu niethurstoumlethur fraeligethilegra uacutettekta sem skoethaethar voru 131 Fyrirliggjandi goumlgn Fyrsta atriethieth sem viethkomandi rannsoacuteknir eiga sameiginlegt er suacute staethreynd aeth misraeligmis gaeligtir iacute thorn viacute aeth hve miklu leyti getieth er um 16
nemendur af innflytjendaaeligttum iacute tengslum vieth seacuterkennslu Sumar kannanir sem gerethar hafa verieth innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu (Leman 1991 Manccedilo 2001 Henriot 1996 Lindsay Pather og Strand 2006 Werning Loumlser og Urban 2008) varpa ljoacutesi aacute verulega hlutdraeliggni iacute mati aacute nemendum af innflytjendaaeligttum sem verethur til thorness aeth yacute mist of faacuteir eetha of margir faacute seacuterkennslu Althornjoacuteethlegar kannanir staethfesta thornessa soumlmu tilhneigingu thorne aeth bdquomisraeligmis gaeligti iacute thornviacute hvernig innflytjendum og minnihlutahoacutepum er beint inn iacute seacuterkennslustofnanirldquo (OECD 2007 bls 156) Eins og Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs hefur bent aacute bdquoer algengt iacute nokkrum ESB-riacutekjum aeth haacutett hlutfall innflytjendanemenda eetha nemenda sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum seacute iacute seacuterskoacutelum hellip Ef gengieth er uacutet fraacute thorn viacute aeth fjoumlldi fatlaethra nemenda seacute svipaethur innan allra thornjoacuteethernishoacutepa thorn aacute gefur hieth haacutea hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum eetha uacuter minnihlutahoacutepum til kynna aeth hluti thornessara nemenda seacute iacute sliacutekum bekkjum aacute roumlngum forsendumldquo (The European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia 2004 bls 28) Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute Bandariacutekjunum syacutena soumlmu tilhneigingu Eins og Losen og Orfield (2002) halda fram thorn aacute bdquohafa oacutevietheigandi starfsaethferethir baeligethi iacute almennum bekkjum og seacuterbekkjum orethieth til thorn ess aeth nemendur sem tilheyra minnihlutahoacutepum einkum svoumlrt boumlrn lenda iacute erfiethleikum eru ranglega flokkueth og hlutfallslega of moumlrg thorneirra eru sett iacute seacuterkennsluldquo (bls xv) Oacutesamraeligmi iacute hlutfalli nemenda af innflytjendaaeligttum sem faacute seacuterkennslu aacute seacuter helst staeth thorn egar um thorn roskaroumlskun og naacutemsoumlrethugleika aeth raeligetha Helstu aacutestaeligethur thorn essa oacutesamraeligmis sem thornessi fraeligethirit tilgreina eru thornaeligr aeth vandamaacutel vegna feacutelagslegrar hegethunar eru algengari innan innflytjendahoacutepa og thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa skortur er aacute skjoacutetum afskiptum og heilbrigethisthornjoacutenustu hjaacute thorn essum hoacutepum fordoacutema gaeligtir hjaacute iacutebuacuteum dvalarlandsins gagnvart foacutelki af innflytjendaaeligttum og siacuteethast en ekki siacutest koma upp vandamaacutel thorn egar meta skal thorn arfir og faeligrni nemenda af innflytjendaaeligttum THORNaeth er stoumlethugum erfiethleikum haacuteeth aeth greina naacutemserfiethleika fraacute tungumaacutelaerfiethleikum Sem daeligmi maacute nefna aeth bdquolaacutegt hlutfall allra asiacuteskra hoacutepa og kiacutenverskra nemenda meeth seacutertaeligka naacutemserfiethleika og einhverfu gaeligti bent til thorn ess aeth stundum seacute erfitt aeth greina naacutemsoumlrethugleika fraacute vandamaacutelum sem tengjast ensku sem
17
viethboacutetartungumaacutelildquo (Lindsay Pather og Strand 2006 bls 117) Auk thorness eins og Salameh (2003 2006) staethhaeligfir bdquothornaacute veldur tviacutetyngi aldrei maacutelthornroskaroumlskun Tviacutetyngt barn meeth maacutelthornroskaroumlskun er skert aacute baacuteethum tungumaacutelum moacuteethurmaacuteli siacutenu og liacuteka tungumaacuteli dvalarlandsinsldquo Rannsoacuteknir syacutena einnig thornaacute staethreynd aeth faacutetaeligkt raeligethur miklu um hvort nemendur eru settir iacute seacuterkennslu Vegna hinna baacutegbornu feacutelagslegu og efnahagslegu aethstaeligethna sem sumir thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar og innflytjendur buacutea vieth gaeligtu komieth upp heilbrigethisvandamaacutel sem hamla thorn roska barnanna Faacutetaeligkt er thornviacute aacutehaeligttuthornaacutettur sem veldur thornviacute aeth seacuterkennsluthornarfir kunna aeth koma fram aacute siacuteethari stigum Aacute thornessu byggir kenningin um feacutelagslegan og efnahagslegan skort thornar sem thornviacute er haldieth fram aeth nemendur af innflytjendaaeligttum gliacutemi vieth soumlmu vandamaacutel og innfaeligddir nemendur sem buacutea vieth soumlmu efnahagslegu og feacutelagslegu aethstaeligethur (Nicaise 2007) Aacutelykta maacute aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu megi skyacutera aacute thorn ann haacutett aeth iacute Evroacutepu buacutei thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar frekar vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur en aethrir Eins og Werning Loumlser og Urban (2008) oretha thornaeth bdquomaacute liacuteta svo aacute aeth boumlrn af innflytjendaaeligttum og aeligttingjar thorneirra buacutei vieth kerfisbundna einangrun THORN essar fjoumllskyldur eiga ekki kost aacute riacutekisborgarareacutetti og thorn eim er ekki gefinn mikill kostur aacute thorn aacutetttoumlku iacute efnahags- og atvinnuliacutefinu Sliacutekar aethstaeligethur takmarka mjoumlg moumlguleika barnanna aacute aeth naacute aacuterangri iacute naacutemildquo (bls 51) Sliacutekar aethstaeligethur thorn arfnast naacutekvaeligmrar greiningar eins og Lindsay Pather og Strand leggja aacuteherslu aacute (2006) bdquoErfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur (faacutetaeligkt) og kynferethi eru riacutekari thorn aacutettur en thornjoacuteetherni thornegar litieth er til heildartiacuteethni seacuterthornarfa iacute naacutemi almennt svo og tiltekinna seacuterthornarfa En eftir koumlnnun aacute aacutehrifum erfiethra feacutelagslegra og efnahagslegra aethstaeligethna kynferethi og aacutergoumlngum kemur iacute ljoacutes aeth enn eru hlutfoumlllin verulega skoumlkk thorn egar litieth er til yacute missa thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa iacute samanburethi vieth hviacuteta nemendur iacute Bretlandildquo (bls 3) Hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelum kann aeth syacutena aeth iacute sumum tilvikum hefur almenna skoacutelakerfieth ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir thorn essara nemenda THORN etta hefur orethieth til thorn ess aeth seacuterfraeligethingar hafa velt fyrir seacuter gaeligethum thorness naacutems sem nemendum af innflytjendaaeligttum stendur til boetha iacute almenna skoacutelakerfinu og iacute fraeligethiritunum eru tvouml atriethi tekin til seacuterstakrar athugunar annars vegar
18
tilviacutesana- og matsaethferethir og hins vegar thorn aeligr kennsluaethferethir sem notaethar eru thornegar nemendur eru af innflytjendaaeligttum Rannsoacuteknir iacute yacute msum Evroacutepuloumlndum leietha iacute ljoacutes aethra riacutekjandi tilhneigingu aeth annaeth foacutelk (feacutelagsraacuteethgjafar kennarar aethrir nemendur osfrv) liacuteti svo aacute aeth einstaklingar meeth seacuterkennsluthornarfir og einstaklingar af innflytjendaaeligttum seacuteu eins konar fulltruacutear sinna hoacutepa Meeth oumlethrum orethum thornaacute virethist vera tilhneiging til aeth flokka foacutelk og koma fram vieth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt fyrirfram moacutetuethum hugmyndum um bdquohoacutepinnldquo sem thorn eir tilheyra THORN essar fyrirfram moacutetuethu hugmyndir skyggja aacute manneskjuna sem einstakling thorn viacute aeth huacuten verethur eins konar taacutekn fyrir hoacutepinn og saacute hoacutepur tengist umoumlnnun og stuethningi (foacutelki meeth seacuterkennsluthornarfir) eetha menningu og truacute (innflytjendum og thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) THORNessi tilhneiging er afleit thornar sem foacutelk getur vissulega ekki verieth fulltruacutear fyrir heilt menningarsamfeacutelag eetha heilan samfeacutelagshoacutep Meeth thorn viacute aeth flokka foacutelk og hafa fyrirfram moacutetaethar skoethanir aacute bdquohoacutepnumldquo er viethkomandi einstaklingur settur til hliethar sem persoacutena og gerethur oacutemarktaeligkur hann er settur iacute jaetharhoacutep (SIOS 2004) 132 Naacutemsuacuterraeligethi
Iacute rannsoacuteknum og fraeligethiritum kemur einnig fram aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu kunni aeth endurspegla thornaacute staethreynd aeth meeth thorneirri kennslufraeligethi og thorneim kennsluaethferethum sem beitt er iacute almennum skoacutelum seacute ekki tekieth tillit til naacutemsthornarfa thornessa tiltekna hoacuteps Iacute fraeligethilegum umfjoumlllunum um aethstaeligethur nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er talieth aeth kennarar geri seacuter ekki grein fyrir thornviacute hve mjoumlg kennsluaethferethir thorneirra eru samtvinnaethar eigin menningu Naacutemsaethferethir og viethhorf nemenda eru vissulegamjoumlg mismunandi eftir menningarheimum Iacute sumum thornjoacuteethfeacuteloumlgum thornykir eethlilegt aeth nemendur laeligri meeth thorn viacute aeth eiga virk samskipti vieth kennara siacutena en aacute oumlethrum menningarsvaeligethum er ekki aeligtlast til aeth boumlrn tali vieth fullorethna heldur laeligri meeth thorn viacute aeth hlusta aacute samraeligethur hinna fullorethnu THORNess vegna aeligttu kennarar aeth uacutetskyacutera ndash eftir thornviacute sem haeliggt er ndash thornann menningarlega bakgrunn sem kennsla thorneirra byggist aacute og hvaetha vaeligntingar eru gerethar til nemenda Iacute staeth thorn ess aeth hafa tilhneigingu til aeth einfalda thorn au verkefni sem nemendur af innflytjendaaeligttum faacute iacute hendur (einkum ef tungumaacutel dvalarlandsins er
19
ekki moacuteethurmaacutel thorn eirra) aeligttu kennarar aeth stefna aeth thorn viacute aeth auka skilning nemenda af innflytjendaaeligttum aacute thorn viacute starfi sem fram fer iacute skoacutelastofunni (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir Kaupmannahoumlfn juacuteniacute 1999) 133 Stuethningsaethferethir Iacute thorn eim fraeligethiritum sem fjalla um menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er einnig loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggu hlutverki aethstandendur thorn eirra gegna Vieth kannanir kemur iacute ljoacutes aeth aethstandendur innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir nyacuteta seacuter ekki stuethningsthornjoacutenustu iacute eins riacutekum maeligli og thorneim stendur til boetha Algengustu aacutestaeligethur thorn ess eru meethal annars Fjoumllskyldan talar ekki tungumaacutel dvalarlandsins huacuten skilur ekki kerfieth og thorn aacute thorn joacutenustu sem er iacute boethi naeliggilega vel eetha er ekki voumln sliacutekri thornjoacutenustu iacute heimalandi siacutenu oacutettast aeth veretha send burt fraacute dvalarlandinu ef huacuten gerir bdquoof miklar kroumlfurldquo THORNess vegna er afar mikilvaeliggt aeth aethstandendum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir seacuteu veittar iacutetarlegar upplyacutesingar THORNessar upplyacutesingar aeligttu aeth tryggja aeth foreldrum verethi ljoacutest hvernig litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir nemenda iacute dvalarlandinu og aeth thorn eir faacutei innsyacuten iacute menntakerfieth og thornaeligr kennsluaethferethir sem thornar er beitt Strax fraacute upphafi aeligtti aeth veita aethstandendum skyacuterar og aethgengilegar upplyacutesingar Ef nauethsyn krefur aeligtti aeth gera thornaeth meeth aethstoeth tuacutelks eetha starfsmanns sem talar tungumaacutel fjoumllskyldunnar Meeth thornviacute aeth nota yacutemsa miethla (myndir af thorn viacute sem nemandinn er aeth gera osfrv) maacute einnig meeth goacuteethu moacuteti miethla upplyacutesingum milli skoacutela og heimilis Einnig er aeligskilegt aeth koma aacute umraeligethuhoacutepum meethal aethstandenda og skapa thorn annig tengsl thorn eirra iacute milli til aeth foreldrar nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum einangrist ekki Iacute rannsoacuteknum kemur fram aeth upplyacutesingastreymieth eigi ekki aeth vera einhlietha thorn e fraacute skoacutela til heimilis Foreldrar aeligttu einnig aeth veita skoacutelanum upplyacutesingar um barnieth og vera meeth iacute raacuteethum thornegar aacutekvarethanir sem varetha barnieth eru teknar Eins og loumlgeth var aacutehersla aacute aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bdquothornaacute byggist thornaeth mjoumlg aacute samstarfi samraacuteethi og gagnkvaeligmum skilningi milli foreldra og kennara hvernig nemendum af innflytjendaaeligttum gengur iacute naacutemi THORNaeth verethur aeth svipta hulunni af kennarastarfinu og foreldrar veretha aeth faacute
20
aeth taka thorn aacutett iacute oumlllum aacutekvoumlrethunum sem teknar eru iacute skoacutelanumldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 15) Foreldrar aeligttu aeth vera thornaacutetttakendur aacute oumlllum sviethum Iacute rannsoacuteknum aacute thornessum thornaeligtti er maeliglst til thorness aeth tekieth seacute tillit til allra aethstandenda iacute skoacutelastarfinu ekki einungis foreldranna heldur einnig systkina afa og oumlmmu sem og allrar stoacuterfjoumllskyldunnar Iacute sumum rannsoacuteknum kemur einnig fram aeth barn meeth seacuterkennsluthornarfir hefur mikil aacutehrif aacute fjoumllskyldumunstrieth einkum thorn egar um innflytjendafjoumllskyldur er aeth raeligetha fyrir komi aeth thornaeth leiethi til breytinga aacute hlutverkaskipan innan fjoumllskyldunnar (SIOS 2004) Iacute stuttu maacuteli sagt er seacuterfraeligethingunum aeligtlaeth aeth tryggja goacuteeth samskipti vieth aethstandendur og koma iacute veg fyrir menningarlegan aacutegreining Eins og Moro segir (2005) bdquohvaeth varethar boumlrn innflytjenda veldur oumlll taeligkni sem ekki tekur tillit til menningarlegra seacuterstoumlethu thornviacute aeth bilieth milli hinna tveggja viethkomandi heima verethur staeligrra Meeth thorn viacute moacuteti er iacute raun stuethlaeth aeth einangrun thorneirra iacute dvalarlandinu aeth jaetharstoumlethu thorneirra iacute samfeacutelaginu Meeth thorn viacute aeth taka tillit til menningarlegs bakgrunns thorneirra er aftur aacute moacuteti loumlgeth aacutehersla aacute einstaklingsbundnar aethferethir naacutemsferlieth og thornaacutetttoumlku iacute viethkomandi samfeacutelagildquo (bls 21) Lagt er til aeth jaacutekvaeligethum aethferethum seacute beitt til aeth faacute nemendur og foreldra til samstarfs sliacutekt skili aacuterangri Fagna beri fjoumllbreytileika meethal fjoumllskyldna og nemenda baeligethi feacutelagslegum og menningarlegum sem og fjoumllbreyttri thorn ekkingu og tungumaacutelum ekki einungis iacute thorn viacute skyni aeth vinna gegn hugsanlegri mismunun heldur einnig til aeth auka sjaacutelfsvirethingu og aacutehugahvoumlt nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Siacuteethast en ekki siacutest er bent aacute thornaacute staethreynd aeth til aeth svo megi veretha og til aeth vel takist til vieth aeth leysa thornau verkefni sem blasa vieth meeth nyacutejum nemendahoacutepum thorn urfi kennarar og annaeth fagfoacutelk aeth hafa aflaeth seacuter goacuteethrar menntunar Allar rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth aacute naacutemsaethstaeligethum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir syacutena hve bryacutent er aeth fagfoacutelk seacute vel menntaeth og iacute stakk buacuteieth til aeth endurbaeligta matsferlieth auka gaeligethi thorneirrar menntunar sem iacute boethi er og efla samstarf vieth aethstandendur thornessara nemenda Aukin thornoumlrf er fyrir starfsthornjaacutelfun og thorn roacuteun kennsluaethferetha meethal fagfoacutelks til aeth haeliggt seacute aeth sinna thornoumlrfum thornessa nyacuteja nemendahoacuteps Enn fremur veretha yacutemsir fagaethilar aeth vinna saman til aeth haeliggt seacute aeth koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir ekki einungis kennarar
21
heldur einnig saacutelfraeligethingar stuethningsfulltruacutear seacuterfraeligethingar innan heilbrigethissteacutettarinnar osfrv Meginniethurstaethan sem draga maacute af thorn eim rannsoacuteknum sem birtar hafa verieth fyrst og fremst iacute Evroacutepu um menntun nemenda sem baeligethi eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er vissulega suacute aeth enda thornoacutett thornetta seacute maacutelaflokkur sem stoumlethugt verethur syacutenilegri og sem stefnumoacutetandi aethilar og seacuterfraeligethingar aacute sviethi seacuterkennslu eru meeth til umfjoumlllunar thorn aacute hafa tiltoumllulega faacutear rannsoacuteknir verieth gerethar aacute thornessu tiltekna sviethi Yfirleitt er einungis fjallaeth um annan thorn aacutettinn menntun barna meeth seacuterkennsluthornarfir eetha menntun barna af innflytjendaaeligttum Afar faacutear rannsoacuteknir hafa verieth gerethar aacute thornviacute thornegar thornessir tveir thornaeligttir fara saman Iacute Evroacutepuloumlndunum virethist starf og stefna iacute menntamaacutelum einkennast af einhlietha naacutelgun Kannanir syacutena aeth uacuterraeligethi til stuethnings nemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum beinast oft einungis aeth oumlethrum thornaeligttinum af thorneim tveimur sem um er aeth raeligetha hjaacute thornessum markhoacutepi Annaethhvort er tekieth tillit til seacuterthornarfa nemandans eetha thorness aeth hann er af innflytjendaaeligttum Sem daeligmi maacute nefna aeth thornegar nemendur af innflytjendaaeligttum faacute kennslu iacute tungumaacuteli dvalarlandsins er yfirleitt ekki gert raacuteeth fyrir seacuterkennsluthornoumlrfum Aftur aacute moacuteti taka matstaeligki og aethferethir vieth aeth greina faeligrni nemenda yfirleitt ekki mieth af menningarlegum bakgrunni hans Iacute oumlllum rannsoacuteknum sem fram hafa farieth aacute naacutemsaethstaeligethum nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er niethurstaethan suacute aeth frekari thornroacuteunar seacute thornoumlrf aacute thornessu sviethi vinna thornarf aeth nyacuterri stefnu og nyacutejum leiethum til aeth takast aacute vieth thornarfir nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ess vegna veretha fleiri rannsoacuteknir og greiningar aeth fara fram aacute thornessu sviethi 134 Naacutemsmat Ef gengieth er uacutet fraacute hinu aacuteberandi skakka hlutfalli nemanda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu hafa gaeligethi matsaethferetha (fyrst og fremst vieth grunnmat) sem beitt er gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum verieth dregin iacute efa iacute thorn eim rannsoacuteknum sem fram hafa farieth (Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Matstaeligkin og aethferethirnar eigi raeligtur aeth rekja til thorneirrar menningar sem riacutekjandi er iacute dvalarlandi nemandans Matsferlieth er thornviacute menningartengt boumlrn sem alin eru upp vieth aethra menningu en thornaacute sem riacutekir iacute dvalarlandinu geta siacuteethur en thorn au boumlrn sem eiga uppruna sinn thorn ar skilieth og raacuteethieth iacute thornaeligr 22
menningartengdu viacutesanir sem liggja aeth baki thornviacute efni sem notaeth er vieth naacutemsmatieth THORN viacute er lagt til aeth baeligethi saacute efniviethur sem notaethur er vieth naacutemsmat og matsferlieth sjaacutelft verethi endurskoethaeth til aeth varpa sem skyacuterustu ljoacutesi aacute allar menningartengdar viacutesanir sem iacute thorn viacute kunna aeth leynast Ein helsta og augljoacutesasta hindrunin af thornessu tagi sem nemendur af innflytjendaaeligttum kunna aeth standa frammi fyrir thorn egar thorn eir fara iacute gegnum naacutemsmat ndash og sem kemur hvaeth eftir annaeth fram iacute thorneim fraeligethiritum sem skoethueth hafa verieth ndash tengist fagmaacutelinu sem notaeth er thornegar faeligrni og thorn arfir nemenda eru metnar Eins og Landon (1999) syacutendi fram aacute meeth thorn viacute aeth taka lesblindu sem daeligmi aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn bdquovieth thorn urfum aeth ryethja uacuter vegi oumlllum erfiethleikum sem thorn essir nemendur eiga vieth aeth etja aacuteethur en vieth greinum hverjir gliacutema vieth skynraelignan eetha geethraelignan vanda Mun faeligrri tviacutetyngd boumlrn eru talin vera meeth lesblindu en innfaeligdd boumlrn nemendum getur gengieth illa aeth lesa en thornaeth er enginn sem greinir hver aacutestaeligethan er Kennararnir sjaacute ekki hvert vandamaacutelieth er thornviacute aeth thorneir vita ekki hvernig mat fer framldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 18) Sumir telja bryacutent aeth tviacutetyngdir nemendur af innflytjendaaeligttum fari iacute gegnum naacutemsmat aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum ogeetha aeth naacutemsmatieth fari fram hjaacute seacuterfraeligethingum sem hafa viacuteethtaeligka thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni og tungumaacuteli nemandans (Cline 1999 Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Vissulega getur grunnmat iacute sumum tilvikum farieth fram aacuten thorn ess aeth nokkurt tungumaacutel seacute notaeth En menningarlegur mismunur (til daeligmis aacute thornviacute hvernig litir eru skilgreindir eetha aacute naacutemssamhengi eins og fram kemur hjaacute Salameh 2006) getur haft aacutehrif thorn egar naacutemsmat fer fram bdquoaacuten orethaldquo ef ekki er tekieth tillit til sliacuteks mismunar Iacute 2 kafla er fjallaeth naacutenar um naacutemsmat aacuten oretha Siacuteethast en ekki siacutest syacutena rannsoacuteknir aeth naacutemsmat thorn arf aeth vera heildstaeligtt aacute thornann haacutett aeth tekieth seacute tillit til allra aethstaeligethna nemendans hvaeth olli thorn viacute aeth fjoumllskyldan flutti uacuter landi tungumaacutels menningar samfeacutelagslegra aethstaeligethna iacute dvalarlandinu heimilisaethstaeligethna osfrv
23
Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar (Watkins 2007) aacute naacutemsmati iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar leiddi iacute ljoacutes aeth skilningur manna aacute moacutetandi1
mati hefur breyst aacute undanoumlrnum aacuterum iacute flestum loumlndum Evroacutepu gallar bdquoproacutefldquo-aethferetharinnar hafa verieth afhjuacutepaethir THORNar af leiethandi hefur moacutetandi mat fengieth viacuteethari merkingu thorn annig aeth thornaeth inniheldur ekki einungis fraeligethilega thornaeligtti Jafnframt eru aethferethirnar sem beitt er iacute sliacuteku mati thornroacuteaeth ar iacute siacuteauknum maeligli iacute samstarfi vieth nemendur aeligttingja thorneirra og kennara iacute staeth thorness aeth vera framkvaeligmt af utanaethkomandi seacuterfraeligethingum Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur syacutent fram aacute aeth iacute flestum loumlndum er thorn essi naacutelgun enn markmieth sem stefnt skal aeth iacute grunnmati aacute seacuterkennsluthornoumlrfum
1 Eins og fram kemur iacute matsverkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar naeligr bdquomoacutetandi matldquo (einnig kallaeth bdquosiacutematldquo) yfir tilteknar aethferethir sem beitt er innan veggja skoacutelastofunnar fyrst og fremst af viethkomandi kennurum og seacuterfraeligethingum sem meeth thorneim starfa og notaethar eru vieth aacutekvarethanatoumlkur um kennsluaethferethir og naeligstu skrefin iacute skoacutelagoumlngu nemenda bdquoGrunnmatldquo eetha bdquofrumgreiningldquo leiethir iacute ljoacutes hvort nemandi er hugsanlega meeth seacuterkennsluthornarfir og thornaacute er framvindan suacute aeth safnaeth er aacute kerfisbundinn haacutett upplyacutesingum sem nota maacute til aeth vinna aeth lyacutesingu aacute styrkleikum veikleikum og thornoumlrfum sem nemandi kann aeth hafa Tengja maacute frumgreiningu aacute seacuterkennsluthornoumlrfum oumlethrum matsaethferethum og aeth henni kunna aeth koma seacuterfraeligethingar sem starfa utan almenna skoacutelakerfisins (thornar aacute meethal uacuter heilbrigethisgeiranum)
24
2 UPPLYacuteSINGAR FRAacute THORNAacuteTTTOumlKULOumlNDUNUM
Iacute thornessum kafla er samantekt aacute svaeligethisskyacuterslunum sem unnar voru uacutet fraacute lykilthornaacutettum rannsoacuteknarinnar ndash skilgreiningu aacute markhoacutepi upplyacutesingumstaethreyndum naacutemsuacuterraeligethum stuethningsaethferethum og naacutemsmati Kaflinn byggist aacute upplyacutesingum og goumlgnum sem seacuterfraeligethingar viethkomandi landa soumlfnuethu meeth thorn viacute aeth nota spurningalista iacute samstarfi siacutenu vieth yacutemsa thornjoacutenustuaethila sem aeth maacutelinu koma sem og vieth sveitarfeacuteloumlg og skoacutela um naacutem barna sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum og staethan aacute thorn essu sviethi innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu er skoethueth THORN oacute aeth litieth seacute til maacutela sem endurspegla aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum thornaacute er fyrst og fremst um aeth raeligetha upplyacutesingar sem aflaeth hefur verieth um stoumlethuna innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter er einnig aeth finna goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda innflytjenda og hlutfallslegan fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum iacute hverju landi fyrir sig Goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum eru ekki fyrir hendi vegna thorn ess hve upplyacutesingar thornar aeth luacutetandi eru takmarkaethar iacute skyacuterslunum Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum og maacutelefni og umraeligethur sem snerta stoumlethu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er aeth finna iacute svaeligethisskyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem fjallaeth er um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Samantekt aacute svoumlrum vieth spurningunum er heacuter fyrir neethan
21 Markhoacutepur Verulegur straumur innflytjenda liggur til Evroacutepu og greina maacute aukinn aacutehuga aacute maacutelefnum innflytjenda viacuteetha um loumlnd Samkvaeligmt skyacuterslunum eru til yacute msar skilgreiningar aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo iacute Evroacutepu Iacute flestum landanna er hugtakieth bdquoinnflytjandildquo eetha bdquouacutetlendingurldquo notaeth ef einstaklingur og foreldrar hans eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu eru af oumlethru thornjoacuteetherni og tala eigieth moacuteethumaacutel heima hjaacute seacuter Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er gerethur greinarmunur aacute
25
- Nyacutekomnir nemendur ogeetha fyrstu kynsloacuteethar innflytjendum thornegar nemendur ogeetha foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu - Annarrar kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem hafa faeligethst iacute oumlethru landi og - THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldri thorneirra er faeligtt thornar liacuteka og thorneir eru jafnvel meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu Yfirleitt er ekki litieth aacute thornriethju eetha fjoacuterethu (jafnvel fimmtu) kynsloacuteeth sem bdquoinnflytjendurldquo heldur sem bdquonemendur meeth annan thornjoacuteeth ernislegan bakgrunnldquo eetha nemendur sem tilheyra bdquominnihlutahoacutepumldquo eetha tilteknum bdquothornjoacuteethernishoacutepumldquo Iacute menntakerfum yacute missa landa byggist lagasetning varethandi innflytjendanemendur og skoacutelagoumlngu aethallega aacute atriethum sem tengjast tungumaacutelakunnaacutettu nemenda hvort nemendur eru tviacutetyngdir eetha fjoumlltyngdir eetha eiga seacuter annaeth moacuteethumaacutel en thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute dvalarlandinu THORN essi skilgreining aacute vieth um alla nemendur sem thornurfa aeth geta talaeth fleiri en eitt tungumaacutel iacute uppvextinum Sem liethur iacute rannsoacutekninni ndash eins og fram kom iacute inngangi skyacuterslunnar ndash voru seacuterfraeligethingar fraacute hverju landi fyrir sig beethnir um aeth afla upplyacutesinga um alla nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum (nyacutekomna nemendur jafnt sem nemendur sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) Haeliggt er aeth flokka Evroacutepuloumlndin eftir thorn viacute hvert straumur innflytjenda liggur bull Loumlnd meeth langri hefeth fyrir innflytjendum tengt atvinnuliacutefi og
efnahag ogeetha nyacutelenduhefeth (td Austurriacuteki Belgiacutea Bretland Danmoumlrk Frakkland THORNyacute skaland Luacutexemborg Holland Sviacutethornjoacuteeth og Sviss)
bull Loumlnd thorn ar sem innflytjendur eru tiltoumllulega nyacutelegt fyrirbaeligri fraacute siacuteethustu aacuteratugum 20 aldar svo sem Finnland Iacutesland og Noregur eetha loumlnd sem straumur foacutelks laacute aacuteethur fraacute svo sem Kyacutepur Grikkland Iacutetaliacutea Malta Portuacutegal og Spaacutenn
bull Nyacute ESB-riacuteki svo sem Teacutekkland Eistland Ungverjaland Lettland Lithaacuteen og Poacutelland sem taka aethallega aacute moacuteti haeliglisleitendum eetha floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og innflytjendum fraacute loumlndum goumlmlu Soveacutetriacutekjanna
26
Innflytjendur sem sest hafa aeth iacute Evroacutepu eiga aeligttir aeth rekja til yacutemissa landa en thorn eim maacute skipta iacute thorn rjaacute meginflokka fyrrum iacutebuacutea Evroacutepusambandsins (ESB) Evroacutepska efnahagssvaeligethisins (EES) eetha Sviss haeliglisleitendur floacutettamenn og fyrrum iacutebuacutea Norethur-Afriacuteku sem og fyrrum iacutebuacutea annarra landa Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi eftir loumlndum sums staethar er thornaeth um 1 (td iacute Poacutellandi og Lithaacuteen) og annars staethar eru um 40 iacutebuacuteanna af innflytjendaaeligttum (td iacute Luacutexemborg) Erfitt er aeth bera saman goumlgn fraacute thornessum loumlndum vegna - Oacuteliacutekra skilgreininga aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo - Mismunandi reglna um veitingu riacutekisborgarareacutettar - THORNeirrar staethreyndar aeth goumlgn eiga yacute mist vieth um stoumlethuna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu eetha hvort tveggja - Mismunandi er aacute hvaetha aacutersgrundvelli gagnasoumlfnun hefur farieth fram (2005 eetha 2006 eetha 2007) Aeth teknu tilliti til thorn essara atrietha thorn aacute maacute sjaacute aacute toumlflu 1 aeth iacute flestum landanna eru 6ndash20 allra iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum Tafla 1 Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum (upplyacutesingarnar eru byggethar aacute svaeligethisskyacuterslum aacuterin 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt 20
Danmoumlrk Belgiacutea Austurriacuteki Luacutexemborg Finnland Grikkland Bretland Sviss Lithaacuteen Iacutesland (England)
Malta Iacutetaliacutea Eistland
Portuacutegal Kyacutepur Frakkland
Poacutelland Noregur Holland
Teacutekkland Spaacutenn Lettland
Ungverjaland Sviacutethornjoacuteeth
THORNyacuteskaland yfir 40
Mjoumlg mismunandi er eftir loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum hve moumlrg tungumaacutel eru toumllueth af nemendum af innflytjendaaeligttum og fjoumllskyldum
27
thorneirra iacute sumum landanna eru toumllueth allt fraacute aacutetjaacuten og upp iacute hundraeth tungumaacutel Haacutett hlutfall thornjoacuteeth arinnar er af innflytjendaaeligttum ndash iacute sumum loumlndumsveitarfeacuteloumlgum er meira en helmingur iacutebuacutea fraacute loumlndum utan Evroacutepu (td iacute Tyrklandi Iacuterak Soacutemaliacuteu Ruacutesslandi Pakistan Brasiliacuteu Uacutekraiacutenu Marokkoacute ofl) Iacute sumum loumlndum svo sem Sviacutethornjoacuteeth var staethan thorn annig aeth fram aacute aacutettunda aacuteratug liethinnar aldar og iacute oumlethrum loumlndum allt fram til 1990 var meirihluti innflytjenda iacute Evroacutepu foacutelk sem fluttist thornangaeth af efnahagsaacutestaeligethum iacute leit aeth betri starfs- og liacutefsskilyrethum Aacute tiacuteunda aacuteratugnum fjoumllgaethi mjoumlg floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og foacutelki fraacute Austur-Evroacutepu og fyrrum Soveacutetriacutekjunum Goumlgn um thornetta eru mismunandi eftir loumlndum en staethreyndin er suacute aeth innflytjendum sem koma til Evroacutepu af feacutelagslegum og efnahagslegum aacutestaeligethum fer nuacute fjoumllgandi Aeth thorn essu stuethla einnig frjaacutelsir flutningar Evroacutepubuacutea milli ESB-landanna
22 Goumlgn um innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute moumlrgum thorneirra landa sem thornaacutett toacuteku iacute verkefninu kom fram aeth skortur er aacute goumlgnum um nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Aacutebyrgetharsvieth yacute missa stjoacuternsyacuteslustofnana eru mismunandi og goumlgnum er ekki safnaeth aacute samraeligmdan haacutett Aethrar aacutestaeligethur liggja einnig aeth baki thornessum gagnaskorti Iacute sumum loumlndum heldur hieth opinbera ekki saman toumllfraeligethilegum upplyacutesingum um upprunalegt thornjoacuteeth erni foacutelks heldur einungis um riacutekisborgarareacutett thorness og faeligethingarstaeth aacute thorn eim forsendum aeth vinnsla persoacutenulegra gagna thornar sem fram kemur kynthornaacutettur thornjoacuteetherni foumltlun eetha truacute seacute boumlnnueth Iacute oumlethrum loumlndum fer ekki fram nein skipuloumlgeth gagnasoumlfnun um nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum hvorki innan sveitarfeacutelaga neacute aacute landsviacutesu Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru svo faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum aeth hvorki er nauethsynlegt neacute vietheigandi aeth skraacute upplyacutesingar um thornaeth Skynsamlegustu og hagkvaeligmustu leiethina til aeth faacute aethgang aeth goumlgnum er aeth finna iacute skoacutelunum ndash thorn ar eru boumlrnin Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er sliacutekum goumlgnum haldieth saman en ekki er haeliggt aeth reietha sig aacute toumllfraeligethilegar upplyacutesingar aacute landsviacutesu
28
Uacutet fraacute goumlgnum sem seacuterfraeligethingarnir soumlfnuethu innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu maacute sjaacute aeth hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi iacute loumlndum Evroacutepu og einnig mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelag ogeetha skoacutela iacute sama landinu Iacutetrekaeth skal aeth erfitt er aeth bera saman goumlgn hinna yacute msu landa vegna thorn ess hve hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint aacute marga vegu og einnig vegna thorn ess aeth goumlgnin viacutesa yacutemist til aethstaeligethna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu ndash eetha hvort tveggja Aeth teknu tilliti til thorness thornaacute maacute sjaacute aacute toumlflu 2 aeth iacute flestum landanna er hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum aacute bilinu 6ndash20 allra nemenda aacute skoacutelaskyldualdri (iacute Luacutexemborg er thornaeth ruacutemlega 38) Tafla 2 Hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum (gildir um nemendur aacute skoacutelaskyldualdri innan sveitarfeacutelaga skoacutelaaacuterieth 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt20
Finnland Lithaacuteen Malta Portuacutegal Poacutelland Teacutekkland Ungverjaland
Belgiacutea Danmoumlrk Grikkland Iacutesland Iacutetaliacutea Kyacutepur Noregur Spaacutenn
Austurriacuteki Bretland (England) Eistland Frakkland Holland Lettland Sviacutethornjoacuteeth
Luacutexemborg Sviss THORNyacuteskaland
Aacute Iacutetaliacuteu eru goumlgnin fraacute skoacutelaaacuterinu 20072008
Samkvaeligmt goumlgnunum er fjoumlldi og hlutfall fjoumllskyldnanemenda af innflytjendaaeligttum mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelaga iacute sama landinu oft af landfraeligethilegum aacutestaeligethum og vegna mismunandi staeligrethar sveitarfeacutelaga Flestar fjoumllskyldur af innflytjendaaeligttum buacutea iacute stoacuterborgum eetha iacute uacutethverfum stoacuterborga vegna betri atvinnu- og naacutemsmoumlguleika iacute thorneacutettbyacute li THORN ar af leiethandi getur fjoumlldi innfluttra nemenda iacute houmlfuethborgum (td Amsterdam Athornenu Brussel Lissabon London Madriacuted Pariacutes osfrv) verieth tvoumlfalt eetha thornrefalt meiri en hlutfallieth aacute landsviacutesu segir til um THORNar sem ekki eru til goumlgn um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute oumlllum thorn eim loumlndum sem toacuteku thorn aacutett iacute thornessari
29
rannsoacutekn thornaacute loumlgethu sum thorneirra til aethrar upplyacutesingar sem voru yacutemist aacute landsviacutesu ogeetha svaeligethis- eetha staethbundnar Sum loumlnd (td Austurriacuteki Holland Iacutetaliacutea Kyacutepur Lithaacuteen Luacutexemborg Spaacutenn Sviss THORNyacuteskaland) loumlgethu fram goumlgn sem voru baeligethi aacute landsviacutesu og svaeligethis- eetha staethbundin Oumlnnur loumlnd (td Belgiacutea Finnland Frakkland og Grikkland) loumlgethu fram goumlgn sem voru svaeligethis- eetha staethbundin eetha fengin fraacute skoacutelum Iacute oumlethrum tilvikum (td iacute Teacutekklandi Portuacutegal og Bretlandi) voru goumlgnin sem baacuterust aacute landsviacutesu Goumlgnin sem seacuterfraeligethingarnir toacuteku saman iacute viethkomandi loumlndum eiga yacutemist vieth um heildarfjoumllda og hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir aacute landsviacutesu ogeetha innan tiltekinna svaeligetha eetha tiltekins fjoumllda og hlutfalls iacute sveitarfeacuteloumlgum ogeetha skoacutelum THORN ar ef leiethandi er erfitt aeth bera thornessi goumlgn saman og setja niethurstoumlethur fram iacute toumlfluformi Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum er aeth finna iacute skyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thorn ar sem fjallaeth er um thornetta verkefni Samkvaeligmt ofangreindum upplyacutesingum syacutena thornessar skyacuterslur verulegt oacutesamraeligmi varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum hlutfall thorneirra sem faacute seacuterkennslu er yacutemist of haacutett eetha of laacutegt THORNetta hefur verieth mikieth vandamaacutel iacute yfir thornrjaacutetiacuteu aacuter iacute sumum landanna til daeligmis iacute Bretlandi Aacute aacutettunda aacuteratugnum var ljoacutest aeth allt of moumlrg boumlrn sem flutt houmlfethu thornangaeth fraacute Karabiacutesku eyjunum voru sett iacute seacuterskoacutela Annars staethar (td iacute Belgiacuteu Danmoumlrku Finnlandi Noregi og Sviacutethornjoacuteeth) kemur fram aeth iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum seacuteu hlutfallslega fleiri nemendur af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu og thorn eim fari fjoumllgandi eftir thorn viacute sem ofar dregur iacute skoacutelakerfinu (vieth lok grunnskoacutela og byrjun framhaldsskoacutela) Rannsoacutekn sem gereth var iacute Oacutesloacute aacuterieth 1998 syacutendi aeth hlutfallslega of margir nemendur af innflytjendaaeligttum fengu seacuterkennslu af yacutemsu tagi (Nordahl og Oslashverland 1998) Iacute seacuterskoacutelum er hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir auk thorness haeligrra en nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru iacutebuacutear dvalarlandsins ndash og thorn ar af leiethandi er hlutfallieth oumlfugt iacute almennum skoacutelum Iacute skyacuterslunni fraacute Sviss kemur fram aeth thorn etta haacutea hlutfall hafi stoumlethugt farieth vaxandi aacute siacuteethustu tuttugu aacuterum og aeth meethalaukning innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum seacute miklu meiri en heildaraukning innflytjendanemenda sem stunda naacutem iacute grunnskoacutelum
30
THORNversoumlgn virethist koma upp thorn egar toumllfraeligethilegar upplyacutesingar fraacute sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum (td iacute Austurriacuteki Finnlandi og Grikklandi) eru skoethaethar Fram kemur aeth iacute sumum skoacutelum seacuteu fleiri nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum heldur en nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem ekki eru af innflytjendaaeligttum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum virethast aethstaeligethur vera aacute hinn veginn Hugsanleg skyacutering eins og fram kemur kann aeth vera suacute aeth tilviljun ein raacuteethi thornviacute hve margir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stundi naacutem iacute hverjum skoacutela Annar moumlguleiki er aeth iacute sumum skoacutelum seacute aacuterangur nemenda metinn aacute skilvirkari haacutett en annars staethar Iacute oumlethrum skyacuterslum er loumlgeth aacutehersla aacute aeth aukieth framboeth aacute seacuterdeildum og vaxandi fjoumlldi seacutermenntaeths starfsfoacutelks hafi aacutehrif aacute eftirspurn eftir thornessari thornjoacutenustu ndash ef thorn joacutenustan er til staethar hafi kennarar tilhneigingu til aeth nyacuteta seacuter hana einkum ef thorneir faacute enga aethra aethstoeth Aeth lokum er saacute moumlguleiki fyrir hendi aeth iacute sumum skoacutelum seacute talieth aeth nemendur af innflytjendaaeligttum kunni aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir thornegar raunin er suacute aeth einungis er um samskipta- og tungumaacutelaerfiethleika aeth raeligetha Of haacutett hlutfall thornessara nemenda maacute oft rekja til tungumaacutelaerfiethleika og skorts aacute lestrarkunnaacutettu (en einnig annarra thornaacutetta) Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei reacutetta greiningu vegna thorn ess aeth talieth er aeth erfiethleika iacute naacutemi og tali lestri og stafsetningu stafi af thornviacute aeth thorneir kunni ekki tungumaacutel dvalarlandsins Meginvandinn virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thorn urfa aacute tungumaacutelakennslu aeth halda og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Nyacuteleg rannsoacutekn var gereth iacute Bretlandi aacute oumlllum nemendum sem stunda naacutem iacute riacutekisreknum skoacutelum iacute landinu (um 65 milljoacutenum nemenda) og thornar var niethurstaethan mun floacuteknari (Lindsay Pather og Strand 2006) Iacute stuttu maacuteli sagt thorn aacute var mjoumlg floacutekieth hve mismunandi thorn eir nemendur voru sem tilheyrethu tilteknum thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepi og voru sagethir vera meeth einhverjar seacuterkennsluthornarfir eetha tiltekna gereth seacuterthornarfa Nokkrar niethurstoumlethur teljast mikilvaeliggar Iacute fyrsta lagi syacutendi rannsoacuteknin aeth verulegur munur var aacute yacute msum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum hvaeth varethar feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika Til daeligmis hafethi 141 hviacutetra breskra nemenda thornoumlrf fyrir friacutea maacuteltiacuteeth iacute skoacutelanum (skv stuethningsaacuteaeligtlun iacute skoacutelum fyrir boumlrn sem buacutea vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur notaeth sem viacutesbendir um faacutetaeligkt) en 30 svartra nemenda fraacute Karabiacutesku eyjunum og 438 svartra nemenda fraacute Afriacuteku
31
Auk feacutelagslegra og efnahagslegra erfiethleika kynferethis og aldurs kom iacute oumlethru lagi yacute mislegt forvitnilegt iacute ljoacutes varethandi thornaeth hvort nemendur sem tilheyrethu yacutemsum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum vaeligru liacuteklegir til aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute samanburethi vieth liacutekurnar aacute thorn viacute aeth hviacutetir breskir nemendur vaeligru meeth seacuterkennsluthornarfir thorn aacute var hlutfall svartra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir ekki mjoumlg fraacutebrugethieth Svartir nemendur fraacute Karabiacutesku eyjunum voru thorn oacute 15 sinnum liacuteklegri til aeth vera meeth hegethunarvanda eetha tilfinningaleg og feacutelagsleg vandamaacutel Nemendur sem aacutettu aeligttir aeth rekja til Pakistan og Bangladesh voru ekki eins liacuteklegir og breskir nemendur til aeth vera meeth yacutemis s konar seacuterkennsluthornarfir THORN oacute voru um 25 sinnum meiri liacutekur aacute thorn viacute aeth thornessir nemendur einkum thorneir sem voru af pakistoumlnskum aeligttum vaeligru sjoacuten-eetha heyrnarskertir og aeligttu vieth alvarlega og margthornaeligtta naacutemserfiethleika aeth striacuteetha
23 Naacutemsuacuterraeligethi Vegna aukins straums innflytjenda til Evroacutepu er samkvaeligmt skyacuterslunum suacute skoethun viacuteethast hvar riacutekjandi aeth efla beri samthornaeligttingarstefnu sem grundvallast aacute mannreacutettindum og joumlfnum taeligkifaeligrum Meeth oumlethrum orethum sagt er thorn etta stefnan varethandi yacutemis uacuterraeligethi sem innflytjendum standa til boetha einkum vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins faacute vinnu og aethlagast aethstaeligethum Meethal sliacutekra uacuterraeligetha eru tungumaacutelanaacutemskeieth naacutems- og starfsthornjaacutelfun betri menntunarmoumlguleikar og betri feacutelagslegar aethstaeligethur fyrir stuacutelkurkonur aethloumlgun aeth aethstaeligethum og umhverfi buacuteseta iacute fjoumllmenningarlegu samfeacutelagi og aukin faeligrni iacute thornvermenningarlegum samskiptum aethloumlgun meeth thornaacutetttoumlku iacute iacutethornroacutettum osfrv Innan ramma almennrar stefnu iacute menntamaacutelum hafa thornviacute nemendur af innflytjendaaeligttum iacute flestum Evroacutepuloumlndunum sama reacutett aacute aeth stunda naacutem iacute leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela og aethrir nemendur iacute dvalarlandinu Meeth oumlethrum orethum thorn aacute gilda soumlmu loumlg og reglur um alla nemendur einnig innflytjendanemendur Samkvaeligmt almennri stefnu iacute menntamaacutelum kemur skyacutert fram iacute skyacuterslunum aeth thorn au uacuterraeligethi sem boethin eru nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standi einnig innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha THORN annig aeth samkvaeligmt menntaloumlggjoumlf og regluverki flestra landa Evroacutepu eiga innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir reacutett aacute sams konar seacuterkennslu og soumlmu naacutemsuacuterraeligethum og thorn joacutenustu aacute landsviacutesuinnan sveitarfeacutelaga og aethrir 32
nemendur iacute dvalarlandinu Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacute soumlmu thorn joacutenustu og aethrir nemendur iacute flestum thorneim loumlndum sem fjallaeth er um heacuter Auk thorness eiga thorneir reacutett aacute viethboacutetaruacuterraeligethum sem eru af tvennum toga annars vegar aeligtlueth nemendum af innflytjendaaeligttum og hins vegar nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute baacuteethum tilvikum er boethieth upp aacute yacute miss konar uacuterraeligethi aacute lands- eetha svaeligethisviacutesu eetha jafnvel innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter aacute eftir er gereth grein fyrir thornviacute hvers konar uacuterraeligethi um er aeth raeligetha iacute hvorum flokki fyrir sig 231 Uacuterraeligethi fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum - Seacuterstoumlk moacutettoumlkudeild er innan sveitarfeacutelags eetha jafnvel skoacutela til aeth taka aacute moacuteti nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins - Undirbuacutenings- eetha moacutettoumlkubekkir fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum eru yfirleitt aeligtlaethir thorn eim sem eru nyacutekomnir til landsins og thorn eim sem kunna ekki tungumaacutelieth sem thorn ar er talaeth Nemendur kynnast menningu landsins og faacute seacuterstaka kennslu iacute tungumaacutelinu iacute allt aeth toacutelf maacutenuethi Aeth thornviacute loknu halda thorneir aacutefram iacute thornviacute naacutemi sem hentar thorneim best - Athvarf fyrir innflytjendur aeligtlaeth foacutelki sem saeligkir um landvistarleyfi og floacutettamoumlnnum THORNar eru einnig skoacutelar fyrir boumlrn thorneirra - Koumlnnun aacute tungumaacutelakunnaacutettu allra tviacutetyngdra nemenda sem eru aeth hefja skoacutelagoumlngu til aeth meta faeligrni thorneirra iacute tungumaacuteli dvalarlandsins og laga kennslu aeth niethurstoumlethum hennar - Iacutetarleg tungumaacutelanaacutemskeieth thorn ar sem foacutelk getur laeligrt tungumaacutel dvalarlandsins - Seacuterfraeligethisetur aacute sviethi fjoumllmenningar venjulega er einum skoacutela iacute hverju sveitarfeacutelagi aeligtlaeth aeth taka aacute moacuteti nemendum af innflytjendaaeligttum - Menningartuacutelkar yfirleitt kennarar sem tala moacuteethurmaacutel nemenda og koma aacute menningartengslum milli innflytjendafjoumllskyldna og skoacutelasamfeacutelagsins - Aethstoeth vieth heimavinnu nemendur geta fengieth aethstoeth vieth heimavinnu eftir aeth skoacutela lyacutekur aacute daginn
33
- Stuethningskennsla nemendur eiga kost aacute einkakennslu og stuethningi iacute minni hoacutepum - Aethstoetharfoacutelk iacute skoacutelum er iacute sumum tilvikum af innflytjendaaeligttum og talar moacuteethurmaacutel nemanda - Tuacutelkathornjoacutenusta stendur til boetha thornegar starfsfoacutelk skoacutela og foreldrar af innflytjendaaeligttum thornurfa aeth raeligetha saman - THORNvermenningarleg aacuteaeligtlun fyrir oumlll boumlrn fer fram aacute oumlllum skoacutelastigum iacute thorn viacute skyni aeth thorn roska feacutelagslega vitsmunalega og tilfinningalega haeligfni tungumaacutelavitund og tal- og samskiptafaeligrni - Miethlun upplyacutesinga til foreldra um skoacutela og skoacutelastarf upplyacutesingabaeligklingar eru yfirleitt thornyacute ddir aacute yacute mis tungumaacutel (fyrst og fremst thornau erlendu tungumaacutel sem algengust eru) - Viethboacutetarstuethningur iacute kennslustarfi efni sem notaeth er vieth thornvermenningarlega kennslu naacutems- og starfsraacuteethgjoumlf vinnsla og notkun boacuteka og naacutemsefnis sem lagaeth er aeth thorn oumlrfum nemenda gagnvirkt efni aacute netinu osfrv - Grunn- og framhaldsnaacutem kennara aacute sviethi fjoumllmenningar Iacute skyacuterslunum er vakin athygli aacute uacuterraeligethum sem stuethla aeth thornviacute aeth styrkja sjaacutelfsmynd nemenda og aethstandenda thorn eirra og efla naacutemsaacutehuga thorneirra Iacute sumum landanna hefur aethstoeth og kennsla aacute moacuteethurmaacuteli verieth loumlgleidd aacute leikskoacutela- grunnskoacutela- og framhaldsskoacutelastigi THORNaeth var gert iacute kjoumllfar rannsoacuteknar sem syacutendi aeth kennsla aacute moacuteethurmaacuteli baeligtir frammistoumlethu og naacutemsaacuterangur nemenda einkum aacute yngri skoacutelastigum Auk thorn ess geta nemendur fengieth kennslu iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef nauethsyn krefur Markmiethieth er aeth stuethla aeth thornviacute aeth nemendur oumlethlist meiri sjaacutelfsvirethingu og thorn roskist sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth fjoumllmenningarlega sjaacutelfsmynd THORNoacute aeth loumlgeth seacute aacutehersla aacute hve jaacutekvaeligtt seacute aeth nemendum seacute kennt aacute tveimur tungumaacutelum er einnig bent aacute aeth starfshaeligttir aacute thornessu sviethi samraeligmist ekki alltaf hinum lagalegu skuldbindingum og aeth hlutirnir seacuteu framkvaeligmdir aacute mismunandi haacutett iacute sveitarfeacuteloumlgum og svaeligethum iacute sama landinu
34
232 Uacuterraeligethi fyrir nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Auk thorn eirra uacuterraeligetha sem greint er fraacute heacuter fyrir ofan thorn aacute stendur nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum til boetha aeth faacute meiri thornjoacutenustu eftir thornoumlrfum Yfirleitt er um sams konar thornjoacutenustu aeth raeligetha og aethrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute og huacuten felst ma iacute eftirfarandi - Nemendur stuethningskenns
stunda lu hjaacute seacuter
naacutem kennara
iacute almennum iacute skoacutelastofunni
bekkjum og faacute
- Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum og faacute stuethningskennslu hjaacute seacuterkennara aacute tilteknu tiacutemabili utan skoacutelastofunnar - Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum en thorneir stunda einnig naacutem iacute minni hoacutepum hjaacute seacuterkennara til lengri eetha skemmri tiacutema - Nemandinn og kennari hans geta fengieth aethstoeth stuethningsthornjoacutenustu aacute vegum sveitarfeacutelags eetha hjaacute oumlethrum seacuterfraeligethingum - Gereth er einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir nemendur - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterbekkjum aeth hluta til eetha oumlllu leyti iacute almennum skoacutelum - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterskoacutelum Helsta vandamaacutelieth er og thornaeth kemur skyacutert fram iacute flestum skyacuterslunum aeth thornessar aethferethir aethgerethir eetha uacuterraeligethi beinast annaethhvort aeth thornviacute aeth nemendur seacuteu bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquomeeth seacuterkennsluthornarfirldquo Ekki er um margar aethferethir eetha leiethir aeth raeligetha thorn ar sem faeligrni og seacuterfraeligethikunnaacutetta aacute baacuteethum sviethum fara saman og tryggja aeth aethgerethir sem gripieth er til seacuteu til stuethnings og uppfylli allar thornarfir nemandans THORNjoacutenustuveitur skoacutelar kennarar og seacuterfraeligethingar hafa yfirleitt litla reynslu hvaeth varethar nemendur af innflytjendaaeligttum Enn faeligrri buacutea yfir faeligrni sem tekur til beggja thornaacutetta thorne thornegar nemendur eru baeligethi af innflytjendaaeligttum og meeth seacuterkennsluthornarfir Vinna thorn arf iacute auknum maeligli aeth thorn viacute aeth efla faeligrni og starfsaethferethir sem tryggja stuethning thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og erlendan uppruna nemanda aeth raeligetha
35
233 Aacutebyrg thornjoacutenusta Yacutemiss konar thorn joacutenusta er iacute boethi fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORNaeth sem thorn essi thornjoacutenusta veitir er iacute samraeligmi vieth riacutekjandi stjoacuternmaacutela- og stjoacuternsyacuteslukerfi hvort sem um miethstyacuteringu eetha valddreifingu er aeth raeligetha sem og menntakerfieth iacute viethkomandi loumlndum Viacuteethast hvar er aacutebyrgethin hjaacute menntamaacutelaraacuteethuneyti sem skilgreinir almenn markmieth menntastefnu og skoacutelastarfs iacute viethkomandi landi metur niethurstoumlethur og stuethlar aeth auknum gaeligethum aacute thornessu sviethi Sums staethar fer thorn etta starf fram iacute samvinnu vieth oumlnnur raacuteethuneyti (td raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni innflytjenda og aethloumlgun thorneirra) Vegna thorn ess hve menntakerfieth er valddreift iacute yacute msum loumlndum er aacutebyrgethinni dreift meeth hliethsjoacuten af thorn eirri meginreglu aeth viethkomandi raacuteethuneyti setji fram markmieth aacute sviethi menntamaacutela iacute landinu Stjoacuternvoumlld sveitarfeacuteloumlg og skoacutelar skulu aftur aacute moacuteti tryggja aeth skoacutelastarfieth fari fram samkvaeligmt lagarammanum og aeth markmiethasetningu seacute fylgt Viacuteethast hvar er tilgreint iacute naacutemsefnisleiethbeiningum og aethalnaacutemskraacute hvaetha gildi skulu houmlfeth iacute heiethri hvar aacutebyrgetharskyldan liggur og hver naacutemsmarkmiethin eru Innan thornessa ramma gerir hvert sveitarfeacutelag eetha skoacuteli siacutena aacuteaeligtlun um kerfieth aacute viethkomandi staeth Yfirleitt er hverjum skoacutela frjaacutelst aeth skipuleggja aacute hvern haacutett raacuteethgert er aeth naacute settum markmiethum og haeliggt er aeth framfylgja naacutemskraacutenni aacute yacutemsa vegu Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og stofnana af yacute msum toga koma aeth naacutemi og stuethningi sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir stendur til boetha aacute landsviacutesu og innan sveitarfeacutelaga Yfirleitt er um aeth raeligetha
bull Riacutekisstofnanir aacute sviethi menntamaacutela bull Riacutekisstofnanir sem vinna aeth umboacutetum iacute skoacutelakerfinu bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth seacuterkennslumaacutel bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth maacutelefni seacuterskoacutela bull Haacuteskoacutela (td kennaradeildir) bull Landssamtoumlk thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa bull Heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustumiethstoumlethvar bull Greiningar- mats- og raacuteethgjafarmiethstoumlethvar
36
bull Naacutemsgagnastofnanir bull Stuethningsmiethstoumlethvar bull Naacutemsraacuteethgjoumlf og saacutelfraeligethithornjoacutenustu bull Samstarf skoacutela velferetharstofnana og goacuteethgerethasamtaka
sveitarfeacutelaga osfrv bull Endurhaeligfingarstoumlethvar bull Fjoumllmenningarsetur bull Truacutefeacuteloumlg
Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum thorn ar sem margir nemendur eru af innflytjendaaeligttum starfa seacuterstakir verkefnastjoacuterar sem skipuleggja naacutemieth fyrir thorn essa nemendur Annars staethar eru seacuterstoumlk teymi seacuterfraeligethinga aacute sviethi fjoumllmenningarlegs naacutems aeth stoumlrfum fraacute yacutemsum skoacutelastigum leik- og forskoacutelastigi grunnskoacutelastigi eetha aethilar sem starfa vieth starfsthornjaacutelfun og fullorethinsfraeligethslu THORNessi teymi vinna aeth thornviacute aeth byggja upp stuethningsleiethir sem baeligta thornroska - og menntunarskilyrethi innflytjendanemenda meeth siacutemenntun aeth leietharljoacutesi Iacute stoacuterborgum thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda byacuter eru oft bara nokkrir skoacutelar sem taka aacute moacuteti boumlrnum thorn eirra hvaethanaeligva aeth uacuter borginni THORNar af leiethandi eru yfir 80 nemenda af innflytjendaaeligttum iacute aetheins faacuteeinum skoacutelum THORNviacute er haeligtt vieth aeth til verethi seacuterstoumlk innflytjendagettoacute Daeligmi um leieth til aeth forethast sliacuteka thorn roacuteun er aeth finna iacute Danmoumlrku thornar sem loumlggjoumlfin leyfir aeth nemendur af erlendu thornjoacuteeth erni stundi naacutem iacute skoacutelum utan eigin hverfis 234 Samstarf thornjoacutenustuaethila Iacute oumlllum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth allir thornjoacutenustuaethilar skoacutelastig og aethilar innan stjoacuternsyacuteslu menntamaacutela vinni saman aeth maacutelefnum sem varetha naacutem nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Litieth er aacute virkt samstarf milli menntakerfisins og heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustunnar milli deilda sem starfa aeth aeligskulyacuteethsmaacutelum maacutelefnum leikskoacutela velferetharmaacutelum barna heilbrigethisthornjoacutenustu feacutelagsthornjoacutenustu osfrv sem grundvallarforsendu Iacute raun virethist sem skortur aacute samvinnu milli viethkomandi thornjoacutenustuaeth ila seacute thornaeth sem viacuteetha um loumlnd stendur helst iacute vegi fyrir thorn viacute aeth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum geti stundaeth naacutem meeth skilvirkum haeligtti
37
235 THORNaacutetttaka foreldra og miethlun upplyacutesinga til thorneirra Hvaeth varethar upplyacutesingamiethlun til foreldra og thorn aacutetttoumlku thorn eirra er mismunandi aethferethum beitt iacute Evroacutepuloumlndunum vieth aeth koma nemendum af innflytjendaaeligttum og aethstandendum thorneirra til aethstoethar vieth innritun iacute skoacutela og aethloumlgun aeth skoacutelakerfinu og vieth upplyacutesingaoumlflun um hvaeth thornar er iacute boethi Liacutetil aacutehersla hefur verieth loumlgeth aacute naacutemsuacuterraeligethi fyrir foreldra innflytjendabarna heldur hefur meginaacuteherslan verieth loumlgeth aacute upplyacutesingamiethlun Iacute thorn viacute tilliti er afar mismunandi aethferethum beitt milli landa sveitarfeacutelaga og jafnvel skoacutela iacute sama landinu til aeth faacute foreldra til thornaacutetttoumlku Meethal uacuterraeligetha iacute boethi er - Efni iacute rituethu maacuteli eetha aacute geisladiskum aacute yacutemsum tungumaacutelum (fyrst og fremst thorneim tungumaacutelum sem algengust eru) um menntakerfieth iacute heild sinni einnig seacuterkennslukerfieth thornaacute thornjoacutenustu sem er iacute boethi naacutemskraacutena osfrv - Skipulagethir kynningardagar innan sveitarfeacutelags eetha iacute skoacutelum thornar sem upplyacutesingar eru veittar meeth aethstoeth tuacutelka um menntakerfieth thornjoacutenustu sem nemendum af innflytjendaaeligttum er veitt naacutemskraacutena osfrv - Tuacutelkathornjoacutenusta vieth samskipti milli heimilis og skoacutela og stundum einnig aacute foreldrafundum iacute skoacutelanum Ef thorn oumlrf krefur er einnig boethieth upp aacute tuacutelkathornjoacutenustu aacute seacuterstoumlkum kynningarfundum fyrir fjoumllskyldur sem nyacutekomnar eru til viethkomandi landa thorn ar sem thorn eim eru kynnt reacutettindi siacuten varethandi skoacutelagoumlngu og gereth er grein fyrir thorneim grunngildum sem almenn naacutemskraacute byggist aacute - Kennarar eetha aethstoetharfoacutelk sem talar moacuteethurmaacutel innflytjenda og veitir thorneim aethstoeth - Fundir hjaacute feacutelagasamtoumlkum sem sinna innflytjendafjoumllskyldum thornar sem haeliggt er aeth faacute upplyacutesingar og svoumlr vieth spurningum aacuteethur en skoacutelaganga hefst og aacute meeth boumlrnin eru aacute skoacutelaskyldualdri - Naacutemskeieth til aeth laeligra tungumaacutelieth sem talaeth er iacute dvalarladinu - Iacute sumum tilvikum hafa foreldrasamtoumlk samband vieth foreldra barna af innflytjendaaeligttum Iacute flestum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth skoacutelinn og fjoumllskyldan vinni saman aeth thorn viacute aeth barnieth aethlagist skoacutelasamfeacutelaginu aacute sem farsaeliglastan haacutett Einnig er bent aacute aeth thornetta 38
taki langan tiacutema og vinna thornurfi betur aeth thornviacute aeth foreldrar verethi virkir iacute skoacutelastarfinu 236 Fjaacutermoumlgnun thornjoacutenustu Erfitt er aeth gera naacutekvaeligma grein fyrir kostnaethi vegna uacuterraeligetha sem innflytjendanemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og fjoumllskyldum thorneirra stendur til boetha Aacutestaeligethan er fyrst og fremst suacute aeth viacuteethast hvar standa sliacutek uacuterraeligethi oumlllum nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha aacuten tillits til thornjoacuteeth ernis eetha aethstaeligethna Menntamaacutelaraacuteethuneyti og oumlnnur raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni sem luacuteta aeth aethloumlgun og skoacutelagoumlngu innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir leggja fram fjaacutermagn til aeth standa straum af viethboacutetarstarfsemi og verkefnum sem thornviacute tengjast Yfirleitt eru raacuteethamenn aacute staethnum og skoacutelarnir faeligrastir um aeth forgangsraetha og faacute fjaacuterveitingar fraacute stjoacuternvoumlldum til aeth haeliggt seacute aeth veita alla nauethsynlega thornjoacutenustu ndash meeth aacutekveethnu uacutetgjaldathornaki Viethboacutetarfeacute er siacuteethan fengieth til aeth standa straum af aethloumlgunarstarfi og aacuteaeligtlunum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter erfiethleikum iacute tengslum vieth naacutem og tungumaacutelakunnaacutettu THORNessum fjaacutermunum er meethal annars varieth til undirbuacuteningskennslu leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela uacuterraeligetha vegna seacuterthornarfa tungumaacutelanaacutemskeietha og moacuteethurmaacutelskennslu Einnig er thorn eim varieth til verkefna iacute grunn- og framhaldsskoacutelum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum nyacutekominna nemenda verkefna sem luacuteta aeth thorn aacutetttoumlku foreldra raacuteethstafana vegna tilfaeligrslu nemenda milli skoacutelastiga skilyretha sem tungumaacutelakennarar veretha aeth uppfylla aethgeretha til aeth fylgjast meeth og draga uacuter miklu og oacutetiacutemabaeligru brottfalli nemenda uacuter skoacutela osfrv Nyacutett kerfi sem innleitt hefur verieth iacute nokkrum sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Hollandi) hin svokallaetha bdquoeinstaklingsmiethaetha fjaacuterveitingldquo virethist skila aacuterangri thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Hugmyndin aeth baki thorn essu kerfi er aeth iacute staeth eins konar skoumlmmtunarkerfis komi kerfi thorn ar sem fjaacuterveitingu er beint til thorness einstaklings sem thornarf aacute henni aeth halda meeth oumlethrum orethum svokallaeth thornarfakerfi Fjaacuterveitingin fylgir nemendum iacute thornann skoacutela sem thorneir velja seacuter eetha aeligtla seacuter aeth stunda naacutem iacute Iacute oumlethrum skyacuterslum er thornarfakerfieth harethlega gagnryacutent Sumir houmlfundar (td Bleidick Rath og Schuck 1995) vitna iacute bdquoeyrnamerktar fjaacuterveitingarldquo sem vandamaacutel skoacutelar faacutei aetheins fjaacutermagn til aeth leysa uacuter erfiethum aethstaeligethum (svo sem auknum fjoumllda innflytjenda) ef tiltekieth er hvaetha nemendur eru meeth fraacutevik iacute naacutemi foumltlun eetha seacuterkennsluthornarfir
39
Iacute sumum kantoacutenum iacute Sviss hefur oumlethruviacutesi fjaacuterveitingakerfi verieth innleitt iacute staeth thorn ess aeth einstakir nemendur seacuteu auethkenndir aacute ofangreindan haacutett faacute skoacutelarnir fjaacuterveitingu iacute samraeligmi vieth feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur nemenda Haeligsta fjaacuterveitingu faacute thorneir skoacutelar sem taka aacute moacuteti flestum innflytjendanemendum og staethsettir eru iacute hverfum thorn ar sem atvinnuleysi er riacutekjandi og fleiri en ein fjoumllskylda byacuter iacute soumlmu iacutebuacuteethinni Suacute viacutesitala sem liggur til grundvallar fjaacuterveitingum er byggeth aacute reynslu (Milic 1997 1998) Skoacutelum er iacute sjaacutelfsvald sett hvernig thorn eir verja viethboacutetarfjaacutermunum td er haeliggt aeth faeligkka nemendum iacute almennum bekkjum raacuteetha seacuterkennara til starfa eetha senda nemendur iacute seacuterkennslu Iacute sumum loumlndum er aacutegreiningur um hvort kennsla skuli fara fram aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Sumir seacuterfraeligethingar og rannsoacuteknaraethilar benda aacute thorn ann mikla kostnaeth sem fylgir thorn viacute aeth kennt seacute aacute tveimur tungumaacutelum og draga iacute efa aeth riacutekieth hafi lagalega skyldu til aeth skipuleggja sliacutekt Auk thorness er erfitt aeth tryggja reacutettindi nemanda til aeth faacute kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef yfir hundraeth tungumaacutel eru toumllueth iacute landinu Sumir seacuterfraeligethingar benda einnig aacute aeth kennara skorti menntun aacute thorn essu sviethi en aethrir segja aeth thorn oumlrf seacute fyrir einstaklingsbundnar leiethir thorn ar sem smaacutem saman skuli horfieth fraacute kennslu aacute moacuteethurmaacutelinu yfir iacute tungumaacutel dvalarlandsins Mikilvaeliggt er aeth greina aacute milli
bull Kennslu aacute moacuteethurmaacuteli sem fer fram aacute oumlethrum staeth en almennt naacutem
bull Uacutetskyacuteringa og aethstoethar aacute moacuteethurmaacuteli nemenda (td meeth aethstoeth tuacutelka) iacute tungumaacutelakennslu
bull Kennslu aacute tveimur tungumaacutelum iacute oumlllum naacutemsgreinum Sums staethar er ekki aetheins litieth til ofangreindrar umraeligethu um kennslu aacute tveim tungumaacutelum uacutet fraacute fjaacuterhagslegu sjoacutenarmiethi heldur snertir huacuten einnig thornaacute menntastefnu og hugmyndafraeligethi sem riacutekjandi thornjoacuteetharkennd byggir aacute Boethieth er upp aacute uacuterraeligethi af yacute msum gerethum og gaeligethum iacute viethkomandi loumlndum sem og innan sveitarfeacutelaga iacute sama landinu Samkvaeligmt skyacuterslunum eru aacutestaeligethur thorn ess af yacute msum toga stefna stjoacuternvalda iacute menntamaacutelum miethstyacutereth eetha dreifeth aacutebyrgeth aacute naacutemsuacuterraeligethum starfskraftar og fjaacutermagn samstarf thorn joacutenustuveitna og thornjoacutenustuaethila samraeligmd vinnubroumlgeth geta og aacutebyrgeth menntasamfeacutelagsins osfrv
40
24 Stuethningsaethferethir Meeth hliethsjoacuten af thorneim stuethningsaethferethum sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standa til boetha iacute viethkomandi loumlndum varpa skyacuterslurnar ljoacutesi aacute bryacutenustu verkefnin sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorneirra standa frammi fyrir en syacutena einnig hve goacuteethum aacuterangri thornessar aethferethir hafa skilaeth 241 Bryacutenustu verkefnin sem leysa thornarf innan skoacutelanna Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth yacute mislegt valdi thorn eim vandamaacutelum sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorn eirra standa frammi fyrir Iacute oumlllum skyacuterslunum er skyacutert tekieth fram aeth grunnmat aacute thornoumlrfum tviacutetyngdra nemenda seacute bryacutenasta verkefnieth sem leysa thorn arf innan skoacutelanna Niethurstoumlethur staethlaeths naacutemsmats ogeetha saacutelfraeligethiproacutefana virethast ekki vera mjoumlg aacutereiethanlegar og greina ekki haeligfni og getu nemenda aacute naacutekvaeligman haacutett Meginaacutestaeligetha thorn ess er suacute aeth thornessar aethferethir hafa verieth thornroacuteaethar og staethlaethar meeth tilliti til eintyngdra barna iacute dvalarlandinu eetha jafnvel iacute oumlethrum loumlndum td Bandariacutekjunum Meirihluti skyacuterslnanna endurspeglaethi niethurstoumlethur rannsoacutekna td skakkt hlutfall innflytjendanemenda sem faacute seacuterkennslu THORNetta oacutesamraeligmi verethur til thorn ess aeth iacute allri seacuterkennslu er hlutfall thornessara nemenda of haacutett eetha of laacutegt Of haacutett hlutfall kemur oft iacute ljoacutes iacute tengslum vieth tungumaacutela- samskipta- og lestrarerfiethleika Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei greiningu vegna thorn ess aeth skoacutelinn gefur thorn aacute skyacuteringu aeth erfiethleikar iacute naacutemi tali lestri og stafsetningu stafi af vanthornekkingu aacute tungumaacuteli dvalarlandsins Meginvandi skoacutela og kennara virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thornurfa aethstoeth vegna tungumaacutelaerfiethleika og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute skyacuterslunum kom fram aeth iacute yacute msum sveitarfeacuteloumlgum og einnig aacute landsviacutesu hafi skoacutelarnir ekki starfsfoacutelk til aeth sinna stuethningskennslu thornannig aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir geti stundaeth naacutem samkvaeligmt naacutemskraacute THORN etta er einkum vandkvaeligethum bundieth thornegar nemendur eru enn aeth laeligra undirstoumlethuatriethin iacute tungumaacuteli viethkomandi dvalarlands Iacute skyacuterslunum er thornviacute borieth vieth aeth naacutemsefni seacute af of skornum skammti til aeth haeliggt seacute aeth kenna nemendum yacutemsar naacutemsgreinar aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu thornar meeth talieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir Nemendur sem flytjast til dvalarlandsins aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera eiga takmarkaetha skoacutelagoumlngu aeth baki og eru ef til vill illa laeligsir og skrifandi eiga iacute verulegum erfiethleikum
41
meeth aeth standast thorn aeligr kroumlfur sem gerethar eru iacute skoacutelanum Misraeligmieth milli skoacutelamenntunar iacute faeligethingarlandinu og dvalarlandinu er vandamaacutel sem thornarf aeth leysa og afar erfitt er aeth veita nemendum stuethning innan skoacutelanna vieth thornessa aethstaeligethur Einnig er vandkvaeligethum haacuteeth hve takmoumlrkueth thorn ekking aacute maacutelefnum nemenda af innflytjendaaeligttum er fyrir hendi iacute skoacutelum og meethal kennara Og enn siacuteethur virethist vera til staethar reynsla af nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth viethhorf sumra kennara skapa vanda thorn ar sem thorn eim finnst thornaeth aukieth aacutelag aeth vera meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir iacute bekknum Oft geta kennarar aetheins tekist aacute vieth annan hvorn vandann aeth nemandi seacute meeth seacuterkennsluthornarfir eetha seacute af innflytjendaaeligttum Stundum aethgreina kennarar thorn essar aethstaeligethur eetha stilla thorn eim upp sem andstaeligethum til daeligmis thornegar nemendum meeth einhverfu er neitaeth um kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu eins og fram kom iacute skyacuterslunum Iacute sliacutekum tilvikum var fyrst litieth til seacuterthornarfa nemandans sem sagethar voru standa iacute vegi fyrir thorn viacute aeth hann gaeligti notieth thorn eirra uacuterraeligetha sem boethin eru nemendum af innflytjendaaeligttum Kennarar thorn urfa aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth nyacutejum aethstaeligethum Svo sem endurskoetha kennsluferlieth inntak thorness og aethferethir naacutemsefni og buacutenaeth thornaacutetttoumlku foreldra osfrv Auk thorn ess vill brenna vieth aeth kennarar innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gleymi thornviacute gjarnan iacute dagsins oumlnn hver bakgrunnur thorn essara nemenda er THORNeir einbliacutena aacute hvernig kenna skuli nemandanum sem foumltluethum einstaklingi Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth mikil haeligtta seacute aacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir einkum thorn eir sem faacute seacuterkennslu iacute framhaldsskoacutelum verethi fyrir aacutehrifum fraacute oumlethrum nemendum THORN viacute er mjoumlg bryacutent aeth komieth seacute iacute veg fyrir aeth nemendur leiethist uacutet iacute afbrot Ein goacuteeth leieth til thorness er aeth vinna markvisst aeth thornviacute aeth buacutea thornaacute undir thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu Auk thorness eins og fram kemur iacute skyacuterslunni fraacute Sviss er saacute vandi fyrir hendi aeth feacutelagsleg aethgreining skapist innan skoacutelanna einkum ef thorn ar eru seacuterbekkir fyrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja Haeligtta er aacute aeth nemendur iacute sliacutekum hoacutepum laeligri hluti af oumlethrum nemendum sem ekki thorn ykja aacutesaeligttanlegir iacute samfeacutelaginu og thornroacutei thornannig meeth seacuter oacuteaeligskilega hegethun Feacutelagsleg aethloumlgun allra nemenda aeligtti aeth koma iacute veg fyrir sliacutekt 42
Siacuteethast en ekki siacutest kemur einnig viacuteetha iacute ljoacutes aeth ekki er naeliggileg samvinna milli thorn eirra thornjoacutenustuaeth ila sem koma aeth greiningu og aacuteaeligtlanagereth um thorn ann stuethning sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir hafa thornoumlrf fyrir Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum virethist einnig skorta aacute kerfisbundieth eftirlit og mat aacute thornvermenningarlegum kennsluaethferethum Hvers konar einsleitni ndash eins og um er aeth raeligetha iacute seacuterbekkjum ndash getur leitt til aukinna feacutelagslegra vandamaacutela en meeth bloumlndun nemenda sem eykur aacute fjoumllbreytni iacute naacutemi maacute stuethla aeth thornviacute aeth allir nemendurnir oumlethlist meiri feacutelagslegan thornroska en ella 242 Viethhorf viethkomandi aethila Iacute sumum skoacutelum thorn riacutefast kynthornaacutettafordoacutemar og neikvaeligeth viethhorf gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth svo virethist sem ekki hafi verieth unnieth naeliggilega vel aeth thorn viacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur fraacute dvalarlandinu aethlagist hver oumlethrum skortur er aacute thornvermenningarlegum viethhorfum og vinnubroumlgethum innan skoacutelans Fram kemur aeth stundum finni innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir fyrir einangrun thornar sem oft er vandkvaeligethum bundieth aeth blanda thorneim inn iacute almenna bekki eftir aeth thorneir hafa lokieth naacutemi iacute undirbuacuteningsbekk Aethloumlgunarferlieth krefst mikils sveigjanleika af haacutelfu kennara Iacute skyacuterslunum er einnig greint fraacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir verethi oft fyrir einelti iacute skoacutelum Loumlgeth er aacutehersla aacute aeth foreldrar eigi stundum iacute erfiethleikum meeth aeth hjaacutelpa boumlrnum siacutenum meeth heimaverkefni vegna thorness hve illa thorneir eru aeth seacuter iacute tungumaacuteli dvalarlandsins vegna menntunarskorts ogeetha vegna oacutelaeligsis Foreldrar thorn essara barna taka ekki alltaf virkan thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu THORNeir kunna einnig aeth hafa aethrar skoethanir aacute seacuterkennslu og stuethningi en foacutelk sem alieth er upp iacute dvalarlandinu hefur THORNeir liacuteta ef til vill aacute seacuterkennslu sem neikvaeligethan stimpil Foreldrar geta liacuteka haft mismunandi vaeligntingar varethandi drengi og stuacutelkur sumir kunna aeth halda aeth ekki seacute eins mikilvaeliggt aeth stuacutelkur stundi naacutem og drengir og thornviacute geta komieth upp vandamaacutel vegna thorn ess hve heimilieth og skoacutelinn byggja aacute oacuteliacuteku gildismati THORNviacute verethur aeth skapa gagnkvaeligman skilning en thornoacute er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth thornaeth er einnig aacute aacutebyrgeth skoacutelans eetha menntakerfisins aeth auka samstarf vieth heimilin til aeth jafna uacutet feacutelagslegan mismun
43
Samkvaeligmt skyacuterslunum geta menningarleg og truacutearleg viethhorf einnig stangast aacute og valdieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og aeligttingjum thorn eirra erfiethleikum Til daeligmis geta kennsluhaeligttir iacute dvalarlandinu verieth mjoumlg fraacutebrugethnir starfsaethferethum kennara iacute heimalandi nemandans Iacute sumum menningarsamfeacuteloumlgum eru boumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir alls ekki hvoumltt til thornroska ndash einnig skammast foreldrar siacuten fyrir aeth boumlrn thorn eirra seacuteu foumltlueth Unglingum einkum stuacutelkum er einnig haldieth heimavieth til aeth hjaacutelpa til vieth huacutesverkin Auk thorness eiga foreldrar oft mjoumlg erfitt meeth aeth aethlagast nyacuteju samfeacutelagi og gliacutema vieth feacutelagsleg vandamaacutel Vandamaacutel barnanna endurspegla ef til vill thornessar erfiethu fjoumllskylduaethstaeligethur Iacute oumlethrum skyacuterslum er bent aacute aeth aethalvandamaacutelieth seacute aeth skoacutelarnir lagi sig ekki aeth breyttum aethstaeligethum og nyacutejum nemendahoacutepum THORNetta kemur fram iacute thorn viacute aeth iacute fjoumllmenningarlegum skoacutelahverfum beinist kennslan enn aeth eintyngdum nemendum og allir nemendur faacutei sams konar undirbuacutening undir thorn aacutetttoumlku iacute stoumlethluethu samfeacutelagi thorn ar sem aetheins ein menning raeligethur riacutekjum Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum veldur stefnan iacute huacutesnaeligethismaacutelum thorn viacute aeth margir innflytjendur buacutea iacute sama hverfinu Aukinn fjoumlldi innflytjenda aacute sama svaeligethi getur valdieth thornviacute aeth erfitt seacute aeth faacute nemendur til aeth laga sig aeth aethstaeligethum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgum er hins vegar aetheins tekieth aacute moacuteti faacuteeinum nemendum af innflytjendaaeligttum og thorn viacute faacute thorn eir afar liacutetinn stuethning iacute skoacutelum thorn ar Oft er skortur aacute haeligfum kennurum og fjaacutermunum til aeth haeliggt seacute aeth veita thornessum nemendum stuethning Iacute flestum skyacuterslunum er einnig fullyrt aeth menningar- og tungumaacutelatengd vandamaacutel annars eetha beggja foreldra ndash og barnsins thornar meeth einnig iacute moumlrgum tilvikum ndash geti skapaeth erfiethleika iacute samskiptum vieth skoacutelann 243 Stuethningsaethferethir sem skila goacuteethum aacuterangrijaacutekvaeligethum niethurstoumlethum
Burtseacuteeth fraacute ofangreindum vandamaacutelum maacute benda yacute msar jaacutekvaeligethar niethurstoumlethur varethandi thorn ann stuethning sem skoacutelar faacuteveita kennarar faacuteveita og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum faacute viacuteetha um loumlnd Greint er fraacute nokkrum daeligmum um sliacutekt heacuter aacute eftir Innan sveitarfeacutelaga viacuteetha um loumlnd annast verkefnastjoacuterar aacute yacutemsum skoacutelastigum aacuteaeligtlanagereth skipulag og thorn roacuteun naacutems fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Seacuterfraeligethingar iacute maacutelefnum innflytjenda kunna einnig aeth taka thorn aacutett iacute thorn viacute starfi 44
saacutelfraeligethingar feacutelagsfraeligethingar osfrv Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum er einnig starfsfoacutelk sem annast raacuteethgjoumlf og samraeligmingarvinnu iacute samstarfi vieth skoacutela kennara og innflytjendur Grundvallaratriethi er aeth iacute skoacutelunum starfi seacuterhaeligft starfsfoacutelk svo sem moacuteethurmaacutelskennarar og aethstoetharfoacutelk kennarar sem kenna tungumaacutel viethkomandi dvalarlands sem annaeth tungumaacutel kennarar iacute undirbuacuteningsbekkjum seacuterfraeligethingar iacute kennslufraeligethum sem starfa sem menningartuacutelkar og seacuterkennarar fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum Mjoumlg mikilvaeliggt er aeth gerethar seacuteu einstaklingsaacuteaeligtlanir fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er einnig kennt aacute tveimur tungumaacutelum og thornaeth skilar afar goacuteethum aacuterangri Nemandi getur thornaacute fylgt eigin naacutemsaacuteaeligtlun iacute staeth kennsluaacuteaeligtlunar sem miethast vieth hoacutepaacuterangur aacute aacutersgrundvelli ndash thornetta virethist skila mjoumlg goacuteethum aacuterangri einkum meethal thorneirra nemenda sem eru nyacutekomnir til landsins Iacute thorn essu felst sveigjanleiki baeligethi hvaeth naacutemstiacutema og naacutemsefni snertir og einnig er nemandanum ekki gert aeth sitja iacute sama bekknum aftur hafi hann ekki naacuteeth hoacutepmiethuethu marki Iacute moumlrgum skoacutelum er innflytjendanemendum boethin stuethningskennsla og aethstoeth vieth heimanaacutem aeth skoacuteladegi loknum Stuethningur skoacutelastjoacutera er afar mikilvaeliggur thorn eim kennurum sem hafa meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir aeth gera THORNeim finnst einnig teymisvinna og stuethningur alls kennarahoacutepsins vera forsenda thorn ess aeth aacuterangur naacuteist iacute starfi thorn eirra meeth thornessa nemendur Faeligrni kennarans skiptir einnig skoumlpum um hvernig saacute stuethningur sem veittur er nyacutetist Sumir kennarar hafa farieth aacute naacutemskeieth innan skoacutelanna og fengieth thorn jaacutelfun og kennslu iacute thornviacute hvernig veita skal nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir eetha af innflytjendaaeligttum (eetha baeligethi) stuethning Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute nokkrum loumlndum (td Ungverjalandi) syacutena aeth tilfallandi og einstaklingsbundnir thornaeligttir ndash einkum viethhorf kennara faglegur sveigjanleiki og hagkvaeligmni ndash skipta skoumlpum thornegar kemur aeth thornviacute aeth meta hvort vel hafi tekist til vieth aethloumlgun innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir THORNaeth er undir starfsfoacutelkinu komieth og faglegri aacutebyrgeth og reynslu kennarana hversu vel nemendur falla inn iacute skoacutelasamfeacutelagieth Ef snemma er byrjaeth aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettu innflytjendabarna (td barna aacute aldrinum thorn riggja til fimm aacutera) stuethlar thornaeth aeth auknum tungumaacutelathornroska thorn eirra til framtiacuteethar Auk thorness staethfesta fraeligethimenn
45
aeth meeth thorn viacute aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettuna komi fyrr iacute ljoacutes hvort tviacutetyngd boumlrn seacuteu meeth seacuterkennsluthornarfir Sums staethar (td iacute Sviacutethornjoacuteeth) hafa rannsoacuteknarteymi moacutetaeth aacuteaeligtlun um hvernig hjaacutelpa skuli ungum boumlrnum aeth laeligra tungumaacutel THORNessi aacuteaeligtlun byggist aacute nyacutelegum rannsoacuteknum og koumlnnunum Mestu maacuteli skiptir aeth hvetja boumlrn til aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins og einnig sitt eigieth moacuteethurmaacutel hjaacutelpa boumlrnum aeth naacute goacuteethum toumlkum aacute tungumaacutelinu tala mikieth vieth thorn au og faacute thorn au sjaacutelf til aeth tala hlusta og vera jaacutekvaeligethur stuethla aeth samskiptum vieth fullorethna og jafnaldra raeligetha vieth boumlrnin skapa umhverfi sem er gefandi og hvetjandi vinna iacute litlum hoacutepum syacutena thorn viacute sem boumlrnin og aethstandendur thorn eirra hafa fram aeth faeligra aacutehuga Annars staethar (td iacute Zuumlrich iacute Sviss) syacutena niethurstoumlethur utanaethkomandi mats aeth iacutemynd fjoumllmenningarskoacutela verethi betri ef allir skoacutelar faacute stuethning vieth aeth takast aacute vieth aukinn fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum Baeligethi foreldrar og allur almenningur faacute betra aacutelit aacute thornessum skoacutelum allir nemendur ndash ekki bara thorn eir sem eru af innflytjendaaeligttum ndash oumlethlast betri menntun kennarar auka faeligrni siacutena til muna kennarar vinna betur saman iacute teymum og thornroacutea sameiginlega naacutemsaacuteaeligtlanir Iacute sumum loumlndum er thorn vermenningarlegum aethferethum beitt innan skoacutelanna til aeth efla feacutelagslega samkennd meethal nemenda og moumlrg tungumaacutel eru notueth iacute naacuteminu til aeth efla vitsmunalegan feacutelagslegan og tilfinningalegan thorn roska thorneirra Annars staethar (td iacute Portuacutegal) annast umsjoacutenarkennari viethkomandi nemanda oumlll uacuterraeligethi stuethning og naacutemsmat thornannig aeth oumlll thornau uacuterraeligethi sem koma nemandanum til goacuteetha eru samraeligmd Meeth einstaklingsaacuteaeligtlun er tungumaacutelaaethstoeth samraeligmd stuethningi sem nemandi faeligr vegna seacuterthornarfa THORNessi stefna er talin naacute til allra thorn aacutetta og stuethlar aeth goacuteethum starfshaacutettum thornegar unnieth er aacute einstaklingsgrundvelli 244 Goacuteethur aacuterangur thorn ar sem naacutem fer fram aacuten aethgreiningar iacute fjoumllmenningarlegum bekkjum
Varethandi aacuteaeligtlaeth eetha thorn egar framkvaeligmt mat aacute stuethningsaethferethum thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og innflytjendur aeth raeligetha er iacute flestum skyacuterslunum greint fraacute thornviacute aeth enda thornoacutett faacutear heildarrannsoacuteknir hafi farieth fram aacute thorn essu tviacutethornaeligtta sviethi hafi thorn oacute nokkrar minni haacutettar kannanir og matsskyacuterslur verieth gerethar aacute landsviacutesu eetha innan sveitarfeacutelaga Helstu kostir og gallar naacutemsumhverfis seacuterskoacutela eetha 46
skoacutela aacuten aethgreiningar iacute umfjoumlllun landanna um fjoumllmenningarlega bekki sem byggist aacute thorn essum koumlnnunum og matsskyacuterslum eru tilgreindir heacuter fyrir neethan Iacute fyrsta lagi hefur grundvallarreglunni um naacutem aacuten aethgreiningar verieth framfylgt meeth goacuteethum aacuterangri iacute moumlrgum skoacutelum thorn ar sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stunda sinn hverfisskoacutela aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum Iacutetreka ber aeth til aeth sliacutekur aacuterangur naacuteist thornurfa baeligethi naeliggileg viethboacutetaruacuterraeligethi og stuethningur vieth sliacuteka nemendur aeth vera fyrir hendi Einnig er mjoumlg mikilvaeliggt aeth naacutemskraacutein bjoacuteethi upp aacute fjoumllbreytni og innihaldi naacutems- og kennsluefni sem tekur mieth af reynsluheimi innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum naacutemsgreinum virethist kennsla iacute litlum hoacutepum einnig vera goacuteethur kostur Iacutehlutun moacuteethurmaacutelskennara eetha aethstoetharfoacutelks tviacutetyngdra kennara eetha seacuterkennara iacute samvinnu vieth umsjoacutenarkennara hefur reynst vel Stuethningur skoacutelastjoacutera og jaacutekvaeligtt viethhorf kennara skiptir einnig miklu maacuteli iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Jafnframt er mikilvaeliggt aeth kennarar hafi notieth goacuteethrar grunnmenntunar og fengieth starfsthornjaacutelfun Seacuterfraeligethingar hafa fagnaeth opinni umraeligethu iacute skoacutelum thornar sem kennarar vinna hver meeth oumlethrum og einnig meeth samtoumlkum stofnunum og fagfoacutelki utan menntageirans Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru uppi hugmyndir um aeth taka aeligtti aacute moacuteti fjoumllmenningarlegum hoacutepum iacute undirbuacuteningsbekkjum en ekki einungis nemendum af einu thornjoacuteetherni eetha tveimur Talieth er mikilvaeliggt aeth foacutelk af innflytjendaaeligttum seacute aeth stoumlrfum iacute skoacutelum Siacuteethast en ekki siacutest virethist afar mikilvaeliggt aeth siacutemat eetha moacutetandi mat fari stoumlethugt fram iacute skoacutelastofunni ndash til daeligmis meeth athugunum og naacutemsmoumlppum ndash auk staethlaethra proacutefa
25 Naacutemsmat2
Viacuteethast hvar er mikieth lagt upp uacuter thorn viacute aeth meta haeligfni tviacutetyngdra
bdquoNaacutemsmatldquo viacutesar til thorness hvernig kennarar eetha aethrir seacuterfraeligethingar safna kerfisbundieth og nota upplyacutesingar um frammistoumlethu nemenda ogeetha thornroska thorneirra aacute mismunandi sviethum (boacuteklegt naacutem hegethun eetha feacutelagslega thornaeligtti) Iacute thornessum kafla er baeligethi fjallaeth um grunnmat sem miethar aeth thornviacute aeth greina getu nemanda og hugsanlega seacuterkennsluthornarfir hans og moacutetandi mat (siacutemat) sem miethar aeth thornviacute aeth upplyacutesa kennara um naacutemsferli nemanda og vera thorneim leiethbeinandi um hvernig haga skuli kennslunni
47
2
nemenda iacute tungumaacuteli dvalarlandsins Og thorn ar meeth einnig thornoumlrf nemenda fyrir tungumaacutelastuethning aacute forskoacutelastigi eetha thornegar thorneir hefja skoacutelagoumlngu siacutena Tungumaacutelieth er forsenda thorness aeth nemendum vegni vel iacute naacutemi og viacuteetha um loumlnd er notaeth naacutemsefni thorn ar sem tungumaacutelakunnaacutetta thorneirra er jafnframt koumlnnueth Iacute oumlllum loumlndunum hafa verieth thornroacuteueth matstaeligki og proacutef sem loumlgueth eru aeth viethkomandi aethstaeligethum og notueth til aeth meta thorn roska nemenda grunnfaeligrni thorn eirra iacute naacutemi sem og til aeth greina seacuterkennsluthornarfir einstakra nemenda Flest thornessara taeligkja og proacutefa eru stoumlethlueth og fyrst og fremst aeligtlueth eintyngdum nemendum Sum thorn essara proacutefa eru thornyacutedd aacute yacute mis tungumaacutel en thornegar tungumaacutelaproacutef eru thornyacute dd veretha aacute thorneim breytingar ndash thorn au geta orethieth erfiethari (eetha auethveldari) en ella setningaskipan og beygingar oretha eru mismunandi milli tungumaacutela Einnig geta oreth eetha hugtoumlk verieth miserfieth eftir tungumaacutelum jafnvel thornoacutett thornau seacuteu augljoacuteslega soumlmu merkingar Og jafnvel thornoacutett efni seacute thornyacutett yfir aacute moacuteethurmaacutel nemanda getur menningarmunur aacute milli landa verieth hindrun iacute vegi og haft aacutehrif aacute proacutefniethurstoumlethur Iacute oumlethrum tilvikum aethstoethar tuacutelkur vieth matsferlieth annaethhvort thornyacuteethir hann ritaethan texta proacutefsins og meethfylgjandi leiethbeiningar eetha uacutetskyacuterir efni proacutefsins fyrir nemendanum til aeth menningarmunur og feacutelags- og efnahagslegir thorn aeligttir vefjist ekki fyrir honum Stundum eru foreldrar beethnir aeth annast sliacuteka tuacutelkun thorn oacute aeth mjoumlg hafi verieth gagnryacutent aeth einhver sem er mjoumlg tilfinningalega tengdur nemandanum seacute honum til aethstoethar Til aeth draga uacuter aacutehrifum tungumaacutels og menningar iacute matsferlinu eru sums staethar einnig notueth proacutef sem leyst er uacuter aacuten oretha til aeth meta vitsmunalega haeligfni nemanda Helsta vandamaacutelieth sem getieth er um iacute skyacuterslum yacute missa landa (td Danmoumlrk Finnland Grikkland Kyacutepur Sviacutethornjoacuteeth THORNyacuteskaland ) er aeth matstaeligkin eru ekki houmlnnueth eetha loumlgueth aeth nemendum af innflytjendaaeligttum og thornaeth veldur yacutemsum vandamaacutelum Seacuterfraeligethingar veretha aeth gaeligta iacutetrustu varkaacuterni thorn egar thorn eir tuacutelka niethurstoumlethur thornessara proacutefa Nemendur af innflytjendaaeligttum eiga ekki soumlmu moumlguleika aacute aeth naacute goacuteethum aacuterangri og nemendur fraacute dvalarlandinu vegna thorness aeth thorneir hafa ekki vald aacute tungumaacutelinu ogeetha annarri kunnaacutettu sem krafist er iacute proacutefinu Saacutelfraeligethileg proacutef eru sjaldan loumlgueth aeth thornoumlrfum innflytjendanemenda iacute Evroacutepu
48
Reacutett mat aacute einstaklingsbundnum thornoumlrfum nemenda er thornviacute alveg undir thorneim seacuterfraeligethingi komieth sem annast matieth og thorn ekkingu hans og haeligfni til aeth taka tillit til tviacutetyngi og fjoumllmenningarlegra thorn aacutetta thornegar proacutefieth fer fram og niethurstoumlethur thorness eru metnar Enda thornoacutett algengt seacute aeth fjoumlldi tviacutetyngdra nemenda seacute ruacutemlega 10 af heildarfjoumllda nemenda aacute landsviacutesu eru engar seacuterstakar reglur eetha kroumlfur varethandi menntun og kunnaacutettu seacuterfraeligethinga aacute thornessu sviethi Til aeth leysa uacuter thornes sum vanda er talieth bryacutent aeth iacute naacutemsmati seacute beitt heildstaeligethum aethferethum thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutems- og thornroskaferli thorn egar innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eru annars vegar Oft nota kennarar siacutemat og samraeligethur vieth nemendur og foreldra sem matstaeligki Naacutemsmarkmieth sem nemanda eru sett eru byggeth aacute grunnfaeligrni hans naacutemssoumlgu og aethstaeligethum hans iacute liacutefinu Iacute matsferlinu skipta thorn aeligr upplyacutesingar sem foreldrar og nemandinn sjaacutelfur veitir houmlfuethmaacuteli THORN egar thorn oumlrf er fyrir frekara mat leitar skoacutelinn aethstoethar hjaacute fjoumllfaglegum matsteymum Afla thorn arf upplyacutesinga hjaacute oumlllum kennurum sem koma aeth thorn viacute aeth kenna nemandanum (umsjoacutenarkennara fagkennara tungumaacutelakennara kennara iacute undir-buacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennara og seacuterkennara) Feacutelagsraacuteethgjafar og saacutelfraeligethingar koma einnig aeth matinu og greina seacuterkennsluthornarfir og naacutemserfiethleika Iacute sumum loumlndum ogeetha sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Finnlandi) velja sumir saacutelfraeligethingar aeth greina framfarir barnsins iacute oumlethru tungumaacuteli thorn ess og lyacutesa stundum einnig moacuteethurmaacutelskunnaacutettu thorn ess samhlietha hefethbundnum matsaethferethum Seacute thorn oumlrf fyrir naacutekvaeligmara mat til aeth haeliggt seacute aeth greina seacuterkennsluthornarfirnaacutemserfiethleika barnsins er saacute haacutettur hafethur aacute viacuteethast hvar aeth skoacutelinn viacutesar nemandanum ogeetha foreldrum hans til seacuterstakra stofnana sem annast mat greiningu og stuethning (td saacutelfraeligethi- og raacuteethgjafarthornjoacutenustu aacute sviethi menntamaacutela stuethningsmiethstoumlethva sjuacutekra- og uppeldisstofnana mats- og stuethningsmiethstoumlethva osfrv) Matieth fer fram aacute grundvelli aacutelitsgjafar fraacute skoacutelanum og foreldrunum auk athugana rannsoacutekna og proacutefana aacute barninu THORNaeth er framkvaeligmt af seacuterfraeligethingum (td saacutelfraeligethingum uppeldisfraeligethingum osfrv) sem veita skoacutelanum og foreldrunum upplyacutesingar og raacuteethgjoumlf um thorn roska barnsins og thorn ann stuethning sem thornaeth thornarfnast vegna seacuterthornarfa sinna
49
Iacute flestum loumlndum er thornaeth svo aeth thornegar nemandinn hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu eru foreldrarnir beethnir aeth leggja fram goumlgn um naacutemsferil hans iacute heimalandi siacutenu (skoacutelaskyacuterslur matsniethurstoumlethur osfrv) en flestir hafa glataeth thorn essum upplyacutesingum Iacute thorn eim tilvikum sem upplyacutesingar skortir eetha vafi leikur aacute um seacuterkennsluthornarfir nemanda thorn egar hann hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu fer fram naacutems- og saacutelfraeligethimat byggt aacute thorneim goumlgnum fraacute heimalandinu sem tiltaeligk eru ogeetha fleiri proacutefanir til aeth haeliggt seacute aeth greina haeligfni nemandans og aacutekveetha hvaetha stuethning hann thornarf Sums staethar td iacute Bretlandi (Englandi Skotlandi og Wales) eiga foreldrar reacutett aacute aeth aacutefryacuteja fyrir reacutetti ndash eetha einhverri annarri stofnun eetha samtoumlkum aacute sviethi seacuterkennslu- og foumltlunarmaacutela sem annast getur uacuterlausn deilumaacutela ndash ef thorneir saeligtta sig ekki vieth niethurstoumlethu viethkomandi yfirvalda varethandi seacuterkennsluthornarfir barnsins og uacuterraeligethi thornar aeth luacutetandi Verieth getur aeth viethkomandi yfirvoumlld neiti aeth framkvaeligma mat eetha leggja fram bdquoyfirlyacutesinguldquo um seacuterkennsluthornarfir thorn ar sem greint er fraacute thorneim seacuterstoumlku uacuterraeligethum sem barnieth thornarfnast iacute naacutemi siacutenu einnig getur verieth um aeth raeligetha thornau uacuterraeligethi sem loumlgeth eru til eetha aeth barnieth seacute sett iacute seacuterskoacutela Fjoumlldi thornjoacutenustuaethila og seacuterfraeligethinga koma aeth mati aacute nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Yfirleitt er thornaeth umsjoacutenarkennarinn sem fyrst kannar thorn arfir og getu nemendanna seacuterkennsluthornarfir eru greindar iacute samstarfi vieth seacuterkennara Oft tekur teymi sem samanstendur af oumlllum kennurunum sem koma aeth naacutemi nemanda af innflytjendaaeligttum thornaacutett iacute matsferlinu (kennari iacute undirbuacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennari kennari iacute tungumaacuteli dvalarlandsins seacuterkennari osfrv) Ef thorn oumlrf krefur geta einnig fleiri seacuterfraeligethingar (saacutelfraeligethingur hjuacutekrunarfraeligethingur feacutelagsraacuteethgjafi talkennari laeligknir osfrv) fraacute velferetharthornjoacutenustu sveitarfeacutelagsskoacutela eetha stuethningsmiethstoumlethvum tekieth thorn aacutett iacute matsferlinu Einnig er talieth mikilvaeliggt aeth foreldrar taki thorn aacutett iacute matsferlinu Ef thorn oumlrf krefur getur skoacutelinn raacuteethlagt nemanda og foreldrum hans aeth leita seacuter frekari aethstoethar hjaacute naacutemsmatsthornjoacutenustu endurhaeligfingarthornjoacutenustu utan skoacutelans heilsugaeligslu og feacutelagsthornjoacutenustu stuethningsmiethstoumlethvum greiningar- og raacuteethgjafarstoumlethvum stofnunum aacute sviethi seacuterkennslu osfrv
50
Siacuteethan er tekin aacutekvoumlrethun uacutet fraacute niethurstoumlethum uacuter matsferlinu oftast af viethkomandi skoacutelayfirvoumlldum iacute samraacuteethi vieth viethkomandi thornjoacutenustuaethila um thorn aacute seacuterkennslu og stuethning sem nemandinn thorn arfnast Siacuteethan er gereth aethgerethaaacuteaeligtlun thorn ar sem tilgreindur er saacute stuethningur sem viethkomandi nemandi thornarf aeth faacute Allt efni thornessa kafla er soacutett iacute upplyacutesingar uacuter svaeligethisskyacuterslunum og thornaeth syacutenir hve floacutekieth maacutel thornaeth er aeth greina tengsl milli seacuterthornarfa nemanda og thorn ess aeth hann seacute af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thorn aeligttir svo sem feacutelagslegur og menningarlegur bakgrunnur venjur og viethmiethanir truacutearbroumlgeth kynferethi efnahagslegar aethstaeligethur osfrv geta einnig haft marktaeligk aacutehrif aacute thornetta floacutekna samspil
51
3 YFIRLIT YFIR NIETHURSTOumlETHUR GREININGARVINNU
Greiningarvinna rannsoacuteknarinnar foacuter fram aacute grundvelli thorneirra niethurstaethna sem fengust af kynningum og umraeligethum sem fram foacuteru iacute thorneim sex heimsoacuteknum sem skipulagethar voru innan ramma verkefnisins aacute eftirfarandi stoumlethum Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Athornenu (Grikklandi) Pariacutes (Frakklandi) Brussel (Belgiacuteu) Amsterdam (Hollandi) og Varsjaacute (Poacutellandi) THORN riacuter meginthornaeligttir reacuteethu thornessu staetharvali a) THORN essi loumlnd buethust til aeth annast hagnyacutett greiningarstarf meethan heimsoacuteknir faeligru fram b) Landfraeligethileg staethsetning er til vitnis um aeth menning landanna og kennslufraeligethileg naacutelgun seacute af oacuteliacutekum toga c) Innflytjendahefeth ndash baeligethi var um raeligetha staethi meeth langri innflytjendahefeth og staethi thornar sem innflytjendamaacutel voru tiltoumllulega nyacutett fyrirbaeligri THORNessar heimsoacuteknir voru farnar iacute thorn eim tilgangi aeth sjaacute iacute raun hvernig aethstaeligethur innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir vaeligru iacute hinum yacutemsu skoacutelum iacute tengslum vieth hina fimm meginthornaeligtti rannsoacuteknarinnar Allir seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute gestgjafastarfinu houmlfethu aacuteethur fengieth upplyacutesingar um verkefnieth og thorn aacute fimm thorn aeligtti sem hoacutepurinn aeligtlaethi aeth greina og raeligetha vieth thornaacute um Allar heimsoacuteknirnar foacuteru fram aacute sama haacutett meeth kynningu aacute viethfangsefninu aacute vegum seacuterfraeligethinga iacute viethkomandi sveitarfeacutelagilandi kynningu heimamanna aacute staetharvali heimsoacuteknum og umraeligethum vieth seacuterfraeligethinga og iacute kjoumllfarieth umraeligethum og braacuteethabirgethagreiningum innan seacuterfraeligethingahoacutepsins THORNar sem allar heimsoacuteknirnar voru skipulagethar meeth sama haeligtti og meeth tilliti til thorn ess hve miklu maacuteli skiptir hverjir koma aeth naacutemi innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir var einn uacuter hoacutepi eftirtalinna aethila tilnefndur til thorn aacutetttoumlku iacute starfinu aacute hverjum staeth aethstandenda fagmanna annarra en kennara seacuterfraeligethinga fraacute matsstofnunum og stefnumoacutetandi aethila Aacuteethur en gereth verethur grein fyrir megineinkennum thorn eirra staetha sem heimsoacutettir voru er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth seacuterfraeligethingarnir aacute oumlllum thornessum stoumlethum voru afar jaacutekvaeligethir og vildu deila reynslu sinni
53
goacuteethum aacuterangri jafnt sem oacuteleystum vandamaacutelum meeth seacuterfraeligethingum annarra landa THORNeir syacutendu allir mikla faglega aacutebyrgeth
31 Kynning aacute thorn eim stoumlethum sem voru heimsoacutettir og helstu einkenni thorneirra Niethurstoumlethum heimsoacuteknanna verethur fylgt uacuter hlaethi meeth stuttri kynningu aacute thorn eim stoumlethum sem farieth var til aacutesamt nokkrum almennum upplyacutesingum Naacutenari upplyacutesingar sem og upplyacutesingar um thornaacute skoacutela og stofnanir sem heimsoacutettar voru iacute loumlndunum sex er aeth finna aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem upplyacutesingarnar um aethildarloumlndin eru wwweuropean-agencyorgagency-projects Upplyacutesingar um thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru er einnig aeth finna aftast iacute thornessari skyacuterslu 311 Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Fyrst var farieth til Malmouml THORN etta var eini staethurinn thorn ar sem seacuterfraeligethingarnir heimsoacutettu ekki stofnanir aacute sviethi menntamaacutela heldur raeligddu vieth kennara iacute almennum grunnskoacutelum ndash meeth nemendur aacute aldrinum sjouml til sextaacuten aacutera ndash og fagfoacutelk iacute stuethningsmiethstoumlethvum Saelignsku gestgjafarnir stoumlrfuethu allir iacute Rosengaringrd sem er uacutethverfi iacute Malmouml einni fjoumllmenningarlegustu borg Sviacutethornjoacuteethar thornar sem um 34 iacutebuacutea eru af innflytjendur THORNar er atvinnuleysi mikieth meethal innflytjenda Iacute Rosengaringrd getur thornaeth orethieth um 80 Iacute Sviacutethornjoacuteeth eru nemendur af innflytjendaaeligttum aethallega fraacute Miethausturloumlndum og loumlndum fyrrum Juacutegoacuteslaviacuteu Mikill fjoumlldi nemenda sem aeligttaethur er fraacute thorn eim sloacuteethum gengur iacute skoacutela iacute Rosengaringrd Enn fremur stunda aethallega boumlrn af innflytjendaaeligttum naacutem aacute forskoacutelastigi iacute Rosengaringrd Boethieth er upp aacute forskoacutelanaacutem fraacute sex aacutera aldri Menntastefna iacute Sviacutethornjoacuteeth einkennist af mikilli valddreifingu sveitarfeacuteloumlg hafa mikieth sjaacutelfraeligethi og reynslu iacute menntamaacutelum Iacute Malmouml leggur borgarstjoacutern til aukafjaacuterveitingu til styrktar iacutebuacuteum af erlendum uppruna Oumlllum nemendum og fjoumllskyldum thorn eirra stendur til boetha yacutemiss konar thorn joacutenusta hjaacute stofnunum sem iacute sumum tilvikum eru seacuterstaklega aeligtlaethar innflytjendum svo sem innflytjendaraacuteethi heilbrigethisstofnun fyrir yngstu boumlrnin heilbrigethisstofnun fyrir floacutettamenn og innflytjendur moacuteethurmaacutelsstoumlethvum osfrv Mikil aacutehersla er loumlgeth aacute thorn aacutetttoumlku foreldra en seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth thorn eir aeligttu stundum iacute samskiptaerfiethleikum vieth foreldrana thorn etta foacutelk aacutettar sig ekki alltaf aacute uppbyggingu og starfsemi skoacutelanna og menntakerfisins 54
THORNess vegna segjast nemendur og aethstandendur thorneirra stundum finna til einangrunar Annaeth vandamaacutel er aeth innflytjendur thornurfa aeth ganga iacute gegnum heillangt ferli aacuteethur en thorneir faacute dvalarleyfi iacute viethkomandi landi Hvaeth skoacutelana varethar kveetha loumlg aacute um aeth boumlrn og unglingar sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en saelignsku eigi reacutett aacute kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu iacute grunn- og framhaldsskoacutela Markmiethieth er aeth boumlrn og unglingar naacutei betra valdi aacute tungumaacutelinu og faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra meira um eigin menningu og hvaeth er liacutekt og oacuteliacutekt iacute hinum tveimur menningarheimum Auk thorn ess geta nemendur fengieth aethstoeth iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef thorn oumlrf krefur Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth stundum vaeligri erfitt aeth finna kennara sem talaethi viethkomandi tungumaacutel einkum ef um liacutetinn minnihlutahoacutep vaeligri aeth raeligetha Enn fremur loumlgethu thorneir aacuteherslu aacute aeth afar bryacutent vaeligri aeth kennsla og mat aacute nemendum faeligri fram aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum moacuteethurmaacutelinu og saelignsku THORNegar um oacuteliacuteka menningarheima er aeth raeligetha thorn arf aeth beita mismunandi aethferethum vieth kennslu og samskipti Kynna thornar menningarlega fjoumllbreytni iacute skoacutelunum og efla hana aacute jaacutekvaeligethan haacutett Reglan er suacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almennan skoacutela aeth undanskildum nemendum sem eru heyrnarskertir en thorneir faacute oftast seacuterstaka aethstoeth og gaeligtu thorn urft seacuterstoumlk uacuterraeligethi eetha naacutemsaacuteaeligtlun Nemendum sem eru meeth thorn roskahoumlmlun stendur til boetha seacuterstoumlk naacutemsaacuteaeligtlun thorn eir eru iacute seacuterbekkjum innan almennu skoacutelanna og faacute fyrst og fremst aethstoeth stuethningskennara og utanaethkomandi teyma innan veggja skoacutelastofunnar Stuethningsefni fyrir kennara og goacuteeth taeligki eru til staethar iacute skoacutelunum Kennarar og einnig seacuterfraeligethingar fraacute stuethningsmiethstoumlethvum kynntu thornaeth sem thorn eir toumlldu bryacutenast THORN ar aacute meethal aeth skjoacutet afskipti hefethu forgang aeth mikilvaeliggt og bryacutent vaeligri aeth eiga samstarf vieth foreldra samvinnu viethmeethal seacuterfraeligethinga iacute skoacutelanum og aeth gott andruacutemsloft skapaethist iacute skoacutelanum THORNeim var einnig ljoacutest aeth meeth thornviacute aeth beina foacutelki af innflytjendaaeligttum aacute sama svaeligethieth gaeligtu orethieth til seacuterstoumlk innflytjendagettoacute 312 Athornena (Grikkland) Naeligst var farieth til Athornenu thorn ar sem heimsoacutettur var einn grunnskoacuteli og einn framhaldsskoacuteli Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum fimm til sextaacuten aacutera Einnig var farieth iacute heimsoacutekn aacute eina matsstofnun Iacute grunnskoacutelanum voru alls 110 nemendur thorn ar af 40 af innflytjendaaeligttum Nokkrir uacuter siacuteetharnefnda hoacutepnum aacutettu vieth minni
55
haacutettar naacutemserfiethleika aeth etja Iacute framhaldsskoacutelanum voru 270 nemendur thorn ar af 25 af innflytjendaaeligttum og tveir thorn eirra voru meeth seacuterkennsluthornarfir Flestir nemendanna voru fraacute loumlndum utan ESB ndash svo sem Albaniacuteu Moldaviacuteu Uacutekraiacutenu Ruacutesslandi Afriacuteku Pakistan Sameinuethu arabiacutesku furstadaeligmunum og Tyrklandi ndash og einnig Ruacutemeniacuteu Poacutellandi og Buacutelgariacuteu Baeligethi grunn- og framhaldsskoacutelarnir eru nyacutebyrjaethir aeth taka aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjendanemenda fraacute yacutemsum loumlndum Oft er erfitt aeth aacutetta sig aacute thorn viacute hvaetha nemendur eru af innflytjendaaeligttum vegna thorness aeth thornessum fjoumllskyldum er frjaacutelst aeth taka upp griacutesk noumlfn Boethieth hefur verieth upp aacute thornann moumlguleika til aeth koma iacute veg fyrir mismunun af einhverju tagi og thornaeth virethist almennt koma seacuter vel fyrir thorn aacute sem eru vel aeth seacuter iacute griacutesku Baacuteethir skoacutelarnir voru opnir fyrir fjoumllmenningarlegum aacutehrifum og beitt var sveigjanlegum kennsluaethferethum Iacute grunnskoacutelanum var reynt aeth hafa samband vieth aethstandendur nemenda til aeth bjoacuteetha baeligethi thornaacute og boumlrnin velkomin Enn fremur feacutekk starfsfoacutelkieth thornann stuethning sem thornaeth thornurfti til aeth naacutem gaeligti farieth fram aacuten aethgreiningar THORN oacute aeth skoacutelarnir eigi aeth fylgja almennri naacutemskraacute gera kennararnir einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir alla nemendur Nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins stendur til boetha haeligg og sveigjanleg aacuteaeligtlun til aeth thorn eir geti laeligrt griacutesku Fyrstu aacutetjaacuten maacutenuethina fara nemendurnir ekki iacute nein skrifleg proacutef heldur eingoumlngu munnleg Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gangast undir naacutemsmat aacute seacuterstakri matsstofnun THORNessi stofnun veitir svo kennurum raacuteethgjoumlf um hvernig laga thorn arf naacutemskraacutena aeth thorn oumlrfum thorneirra Saacutelfraeligethingur veitir einnig stuethning sem og seacuterkennari sem kennir fyrst og fremst staeligrethfraeligethi og griacutesku suacute kennsla fer fram iacute fimm manna hoacutepum iacute seacuterstoumlkum skoacutelastofum og haacutemarkstiacutemafjoumlldi er tiacuteu klukkustundir Matsstofnunin sem heimsoacutett var hafethi nyacutelega tekieth til starfa Huacuten thornjoacutenar nemendum iacute 250 skoacutelum iacute Athornenu og thorn ar sinna aacutetjaacuten seacuterfraeligethingar thorn verfaglegri starfsemi Um er aeth raeligetha opinbera thornjoacutenustu sem heyrir undir menntamaacutelaraacuteethuneytieth og er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thornaeth er eins til tveggja aacutera biethlisti Allir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir njoacuteta sams konar thornjoacute nustu (griacuteskir nemendur jafnt sem nemendur af innflytjendaaeligttum) Verkefnum er thornoacute breytt og thornau eru aethloumlgueth oacuteliacutekum forsendum hvaeth varethar tungumaacutel og menningu THORN egar um er aeth raeligetha innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir gera seacuterfraeligethingarnir athuganir siacutenar innan veggja 56
heimilisins eetha iacute skoacutelanum og nota baeligethi oacuteformlegar aethferethir og thornoumlgul samskipti en einnig formleg proacutef THORN egar nemendur hafa gengist undir naacutemsmat iacute heimalandi siacutenu er niethurstaetha thorness stundum thornyacutedd yfir aacute griacutesku en nemendur eru einnig endurmetnir Siacuteethan er gereth aacuteaeligtlun um nyacutett naacutemsmat sem hefjast skal aeth thorn remur aacuterum liethnum Mat aacute nemendum af innflytjendaaeligttum fer aacutevallt fram iacute skoacutelanum Matsstofnunin er iacute samstarfi yfirleitt oacuteformlegu vieth foreldra skoacutela og menntamaacutelaraacuteethuneytieth Foreldrarnir faacute iacute hendur uacuterskureth um hvaeth thornaeth er sem barnieth thornarfnast og thorneim er iacute sjaacutelfsvald sett hvort thorneir afhenda hann skoacutelanum Seacuterfraeligethingarnir houmlfethu oreth aacute thorn viacute aeth aethstandendur skorti upplyacutesingar aacute eigin tungumaacuteli og aeth thornaeth gaeligti valdieth samskiptaerfiethleikum Samstarfieth milli skoacutelanna og matsstofnu-narinnar byggist aacute tilmaeliglum sem kennararnir faacute iacute hendur skoacutelunum er thorn oacute ekki skylt aeth fara aeth thorn essum tilmaeliglum Kennarar baacuteru iacute thornviacute sambandi stundum fyrir sig skorti aacute uacuterraeligethum eetha aeth thorneir vaeligru meeth of marga nemendur iacute bekknum Stofnunin sendir einnig tilmaeligli til menntamaacutelaraacuteethuneytisins um thornaeth hvers konar uacuterraeligethi thorn arf aeth veita nemendum og skoacutelum THORNoacute aeth vaxandi fjoumlldi nemenda meeth oacuteliacutekan menningarlegan bakgrunn vaeligri tiltoumllulega nyacutett viethfangsefni var suacute aacutebyrgeth sem skoacutelastjoacuternendur og kennarar syacutendu thornar aeth luacutetandi afar mikilvaeliggur og jaacutekvaeligethur liethur iacute starfi beggja skoacutelanna Sveigjanleg naacutemskraacute var tekin upp komieth var aacute samvinnu iacute naacutemi og samstarf var haft vieth aethra thornjoacutenustuaeth ila sem deildu meeth thorneim aacutebyrgethinni 313 Pariacutes (Frakkland)
THORNriethja heimsoacuteknin var farin til Pariacutesar iacute fjoacutera skoacutela aacute forskoacutela- og grunnskoacutelastigi Nemendurnir iacute thorn essum skoacutelum voru aacute aldrinum thornriggja til ellefu aacutera Iacute einum thorn essara skoacutela var seacuterstakur sameiningarbekkur (bdquoClasse drsquoInteacutegration Speacutecialiseacuteeldquo) Iacute honum er farieth eftir sameiningaraacuteaeligtlun thorn ar sem nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir er veittur stuethningur iacute almennum bekkjum og einnig seacuterstakur stuethningur thornar fyrir utan thornegar thornoumlrf krefur Skoacutelarnir fjoacuterir voru allir aacute sama svaeligethinu sem er svokallaeth forgangssvaeligethi iacute menntamaacutelum en thorn ar byacuter mikill fjoumlldi innflytjenda Griacuteetharmargar fjoumllskyldur eiga iacute fjaacuterhagslegum erfiethleikum og atvinnuleysi er mjoumlg mikieth Um 680 nemendur voru iacute thornessum skoacutelum og thorn ar af voru um 85 af innflytjendaaeligttum Flestir thornessara
57
nemenda voru fraacute Norethur- og Vestur-Afriacuteku aethallega fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum en einnig fraacute Asiacuteu og mun faeligrri voru fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Helmingur nemenda naut stuethnings seacuterkennara iacute skoacutelanum eetha feacutekk aethstoeth aacute sjuacutekra- eetha saacutelfraeligethistofnunum utan skoacutelans og toacutelf nemendur voru iacute sameiningarbekknum Yacutemiss konar friacutestundastarf var skipulagt innan skoacutelanna iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaethila aacute vegum sveitarfeacutelagsins eftir skoacutela eetha iacute skoacutelafriacuteum til aeth nemendur gaeligtu stundaeth friacutestundastarf sem fjoumllskyldur thorneirra gaeligtu ekki veitt thorneim Fjoumllskyldur sem buacutea vieth feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika faacute afslaacutett aacute allri sliacutekri starfsemi aacute vegum skoacutelans og thornurfa ekki aeth greietha fyrir haacutedegisvereth aacute skoacutelatiacutema THORN raacutett fyrir thornaeth fannst kennurum thorn essi fjaacuterhagslegi stuethningur ekki svara naeliggilega thorneim thornoumlrfum sem blasa vieth Skoacutelarnir eru iacute naacuteinni samvinnu vieth stofnun sem er aeth hluta til fjaacutermoumlgnueth af sveitarfeacutelaginu svokallaetha stuethnings- samstarfs- og rannsoacuteknarstofnun iacute thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi (Ethno-Psychology) THORNar starfar saacutelfraeligethingur aacutesamt fjoacuterum menningarmiethlurum og thorneir vinna aeth thorn viacute aeth skapa tengsl milli foreldra og skoacutela Starfsfoacutelk stofnunarinnar veitir starfsfoacutelki skoacutelans stuethning og thorn egar barn er meeth naacutemserfiethleika byacuteethur thornaeth foreldrunum aethstoeth siacutena THORNaeth hittir viethkomandi foreldra eetha aethstandendur iacute skoacutelanum tvisvar iacute maacutenuethi utan skoacutelatiacutema THORN ekking og skilningur aacute menningu foacutelksins er talinn vera meginforsenda thorn ess aeth haeliggt seacute aeth veita barninu fjoumllskyldu thorness og thorn ar af leiethandi einnig skoacutelanum sem bestan stuethning Vilji var fyrir thornaacutetttoumlku foreldra iacute skoacutelastarfinu Foreldrar voru fengnir til aeth koma aeth heimsoacutekninni og veittu afar mikilvaeliggar upplyacutesingar sem voumlrpuethu ljoacutesi aacute viethbroumlgeth nemenda Nemendur eru skraacuteethir iacute skoacutela (samkvaeligmt buacutesetu) Foreldrar geta ekki valieth iacute hvaetha skoacutela barnieth gengur Nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almenna skoacutela og thorneir sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja faacute thorn ann stuethning sem thorn eir thorn urfa hjaacute seacuterkennurum og oumlethrum seacuterfraeligethingum innan skoacutelans Nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute einfaldaethar kennslubaeligkur iacute skoacutelanum Um leieth og nemandinn naeligr tilsettu markmiethi er stuethningskennslu haeligtt en ef hann aacute aacutefram iacute erfiethleikum tekur skoacutelasaacutelfraeligethingur sem er iacute samstarfi vieth seacuterkennarann iacute skoacutelanum aeth seacuter aeth meta thornarfir nemandans meeth samthornykki foreldra Iacute thorn eim tilvikum sem skoacutelinn byacuteethur ekki upp aacute fullnaeliggjandi uacuterlausn eetha aethstandendur samthornykkja ekki thornaeth sem iacute boethi er getur feacutelags- eetha heilbrigethisthornjoacutenusta komieth aeth
58
maacutelinu utan skoacutelans THORN ar er tekieth aacute moacuteti aethstandendum aacutesamt nemandanum thorn arfir hans eru metnar og hann er tekinn iacute meethfereth (td ef hann er heyrnarskertur) Annars konar iacutehlutun fraacute utanaethkomandi aethilum stendur til boetha ef um hreyfihoumlmlun eetha saacutelraeligna erfiethleika er aeth raeligetha Einnig er til iacute daeligminu aeth nemandi seacute settur iacute seacuterbekk eftir aeth mat hefur farieth fram Franska er thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute kennslustundum og kennslubaeligkurnar eru aacute froumlnsku THORNar sem sumir nemendur eiga erfitt meeth aeth bjarga seacuter aacute froumlnsku eru svokallaethir undirbuacuteningsbekkir iacute faacuteeinum skoacutelum aacute svaeligethinu thornar sem markmiethieth er aeth nemendur naacutei betri toumlkum aacute tungumaacutelinu THORNar geta nemendur soacutett tiacutema iacute froumlnsku allt fraacute thorn rem maacutenuethum og upp iacute heilt aacuter aacuteethur en thorneir hefja skoacutelagoumlngu Ekki var talieth bryacutent aeth thorn eir laeligrethu moacuteethurmaacutel sitt jafnvel ekki af kennurum af innflytjendaaeligttum Svo virethist sem loumlgeth seacute meginaacutehersla aacute aeth foacutelk laeligri tungumaacutel dvalarlandsins Gott andruacutemsloft var riacutekjandi iacute skoacutelunum huacutesakynnin voru vel skipuloumlgeth og nemendur houmlfethu noacuteg plaacutess Starfsemi skoacutelanna var vandlega undirbuacutein og skipuloumlgeth iacute samraeligmi vieth thorn arfir nemenda Kennararnir greindu fraacute nokkrum bryacutenum vandamaacutelum aeth thornouml rf seacute fyrir haeligrri fjaacuterveitingu og meiri starfsthornjaacutelfun og aeth illa gangi aeth faacute kennara til starfa aacute svaeligethi sem hefur oreth aacute seacuter fyrir aeth vera bdquoerfittldquo 314 Brussel (Belgiacutea)
Iacute fjoacuterethu heimsoacutekninni var farieth iacute tvo froumlnskumaeliglandi skoacutela iacute Brussel ndash einn almennan grunnskoacutela og einn seacuterskoacutela ndash og iacute flaeligmskumaeliglandi matsstofnun Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum tveggja og haacutelfs aacuters og upp iacute fjoacutertaacuten aacutera gamlir Fyrir heimsoacuteknina aacutetti hoacutepurinn kost aacute aeth heyra tvaeligr daeligmisoumlgur aethra fraacute fjoumllskyldu og hina fraacute ungmennum af innflytjendaaeligttum og raeligetha vieth thornetta foacutelk Fram kom aeth erfitt vaeligri fyrir foreldra aeth faacute besta stuethning sem voumll er aacute fyrir barn sem er iacute seacuterkennslu thornannig aeth thornaeth geti stefnt aeth almennu naacutemi og einnig aeth yrethu thorn eir fyrir oacutebeinum fordoacutemum Viethhorf ungmennanna var aeth mestu leyti hieth sama en thornau aacutettu einnig iacute erfiethleikum meeth eigin sjaacutelfsmynd hvaetha menningarheimi thornau tilheyrethu Stundum fundu thornau fyrir houmlfnun baeligethi fraacute iacutebuacuteum dvalarlandsins og foacutelki af eigin thornjoacuteeth erni Iacute raun lifi thorn au iacute tveim oacuteliacutekum menningarheimum og fyrst thorn urfi thorn au sjaacutelf aeth laeligra aeth saeligtta sig vieth thornaeth ndash og siacuteethan aethrir
59
Almenni skoacutelinn var grunn- og framhaldsskoacuteli staethsettur aacute svaeligethi thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda var buacutesettur aethallega fraacute Norethur-Afriacuteku en einnig fraacute Asiacuteu og fraacute Evroacutepuloumlndum sem ekki voru aethilar aeth ESB Nokkrir innflytjendur voru fraacute Suethur-Ameriacuteku Mikieth tillit var tekieth til thornessara aethstaeligethna iacute skoacutelanum en thornar voru um 400 nemendur fraacute 57 loumlndum Starfraeligktir eru fimm bekkir sem eiga aeth bdquobruacutea biliethldquo fyrir nemendur sem nyacutekomnir eru til landsins THORNar geta thorneir stundaeth naacutem iacute allt aeth eitt aacuter thorn ar til thorn eir fara iacute vietheigandi bekk aacute siacutenu naacutemsstigi Nemendur geta skipt um bekk hvenaeligr sem er aacute skoacutelaaacuterinu THORNarna voru aacutettatiacuteu nemendur sem kunnu naacutenast ekki oreth iacute froumlnsku Tungumaacutelakunnaacutetta er thornaeth sem raeligethur mestu um hvernig bekkurinn er samsettur Svo virtist sem nemendur vaeligru ekki meeth neinar seacuterkennsluthornarfir heldur thorn yrftu einungis aethstoeth vieth tungumaacutelieth THORNeir toumlluethu hver sitt tungumaacutel og voru aacute mismunandi aldri og meeth mismikla skoacutelagoumlngu aeth baki Iacute grunnskoacuteladeildinni sem naacuteethi til thornriggja naacutemsstiga var einn kennari meethal starfsfoacutelksins sem annaethist thorn vermenningarlega kennslu Iacute framhaldsskoacuteladeildinni voru fimm naacutemsstig og kennararnir thornar voru allir franskir Andruacutemsloftieth var thornaeliggile gt nemendur og kennarar virtust aacutehugasamir Agi og fastar reglur fylgja hinum hefethbundnu kennsluaethferethum en er tekieth sem sjaacutelfsoumlgethum hlut iacute skoacutelastarfinu thornar sem aacutekveethieth vald og full virething fyrir fjoumllbreytileika fer saman Skoacutelinn toacutek thorn aacutett iacute tilraunaverkefni sem var kallaeth bdquotungumaacutel og menningldquo og gekk uacutet aacute aeth fella franska tungu aeth menningu naacutemsmanna af innflytjendaaeligttum Ef verkefnieth skilar jaacutekvaeligethum aacuterangri er aeligtlunin aeth vinna aeth thorn viacute iacute 80 skoacutelum til viethboacutetar iacute froumlnskumaeliglandi hluta Belgiacuteu Viethhorf kennara gagnvart fjoumllbreyttri menningu nemenda voru afar jaacutekvaeligeth THORNeir notuethu yacutemsar leiethir og kennslufraeligethilegar aethferethir til aeth kenna tungumaacutel dvalarlandsins og beittu einnig oumlllum hugsanlegum raacuteethum til aeth auethvelda samskiptin og naacutemsferlieth Leggja ber aacuteherslu aacute nokkur atriethi vieth val aacute naacutemsefni aeligtti aeth taka mieth af kunnaacutettu nemenda iacute tungumaacutelinu en einnig aldri thorneirra iacute sumum naacutemsgreinum kann aeth vera nauethsynlegt aeth nota texta sem lagaethir hafa verieth aeth thornoumlrfum nemenda meiri almenn samskipti og samvinna vieth jafnaldra iacute oumlethrum bekkjum gaeligti liacuteka orethieth til aeth auethvelda nemendum aeth skipta yfir iacute almenna bekki thorn egar thorn ar aeth kemur Jafnraeligethi og gott andruacutemsloft skapast thorn egar nemendur stunda saman naacutem iacute thorneim bekkjum sem aeligtlaeth er aeth bdquobruacutea billdquo og skoacutelinn uppfyllir hlutverk sitt
60
sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast fyrst Sliacutekt aeligtti einnig aeth gera foreldrum og fjoumllskyldum auethveldara um vik vieth aeth koma aeth skoacutelastarfinu Mikilvaeliggt er aeth tryggja aeth svigruacutem seacute til samraeligethna og aeth kennarar faacutei allan thornann stuethning sem thorneir thornurfa Iacute seacuterskoacutelanum foacuter fram starfsnaacutem aacute grunn- og framhaldsskoacutelastigi og thornar voru 300 nemendur Tilgreint var aeth 60 nemenda vaeligru af innflytjendaaeligttum Huacutesakynnin voru fremur ruacutemgoacuteeth en ekki haganlega innreacutettueth Nemendurnir aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvandamaacutel aeth etja og sumir voru liacutekamlega fatlaethir Enn fremur soumlgethu seacuterfraeligethingarnir aeth oft staeligethu tungumaacutelaerfiethleikar iacute vegi fyrir thorn viacute aeth haeliggt vaeligri aeth hafa naeligg samskipti vieth foreldra Iacute sumum tilvikum var einnig um samskiptavandamaacutel aeth raeligetha vieth innflytjendanemendur thorn viacute aeth oumlll kennsla foacuter fram aacute froumlnsku Til aeth sigrast aacute thorn essum erfiethleikum nota kennararnir myndabaeligkur Soumlmu erfiethleikar kunna aeth koma upp vieth mat aacute nemendum enda thornoacutett seacuterfraeligethingarnir seacuteu meethvitaethir um hver vandinn er Tekieth var fram aeth ekki vaeligri haft mikieth samband vieth almenna skoacutela Samtoumlkin VCLB Koepel (Vrije Centrum voor Leerlingenbegeleinding) eru samtoumlk stofnana sem annast raacuteethgjoumlf og stuethning vieth nemendur Helsta verkefnieth er aeth sinna samraeligma og styethja vieth hinar 48 svaeligethisstofnanir sem samtoumlkin naacute til en ekki eru houmlfeth bein samskipti vieth nemendur og foreldra Oumlll thorn joacutenusta aacute thornessum stofnunum er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thorn aeligr eru reknar og fjaacutermagnaethar af menntamaacutelaraacuteethuneyti flaeligmskumaeliglandi hluta landsins Svaeligethisstofnanirnar veita nemendum foreldrum kennurum og grunn-og framhaldsskoacutelum stuethning og raacuteethgjoumlf Markmieth VCLB-samtakanna er aeth efla skoacutela kennara og foreldra Miethaeth er aeth thornviacute aeth styrkja almennu skoacutelana gera raacuteethgjafarstarfieth skilvirkara leita fyrirbyggjandi aethferetha og naacute fram reacutettri greiningu skref fyrir skref ndash meeth thorn viacute aeth draga uacuter truflandi thorn aacutettum og leggja aacuteherslu aacute jaacutekvaeligethu thornaeligttina Samkvaeligmt starfsfoacutelkinu eiga baeligethi nemendur fraacute dvalarlandinu og nemendur af innflytjendaaeligttum vieth soumlmu vandamaacutel aeth etja thornegar thorneir buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur thornaeth sem kemur barni af innflytjendaaeligttum til goacuteetha kemur oumlllum boumlrnum til goacuteetha Engin seacuterstoumlk aacutehersla var loumlgeth aacute nemendur sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
61
315 Amsterdam (Holland) Fimmta heimsoacuteknin var farin til Amsterdam iacute tvo seacuterskoacutela aacute grunnskoacutelastigi einn seacuterskoacutela aacute framhaldsskoacutelastigi thorn ar sem starfsnaacutem fer fram aacute fimm mismunandi stoumlethum og iacute tvaeligr matsstofnanir Meethan aacute heimsoacutekninni stoacuteeth aacutetti hoacutepurinn thorness kost aeth hlusta aacute thorn ingmann iacute hollenska thorn inginu raeligetha um thornau vandamaacutel sem blasa vieth og hvaeth gera thorn yrfti til aeth koma iacute veg fyrir mismunun og tryggja betri naacutemsgaeligethi fyrir thornaacute nemendur sem liacutetils mega siacuten Meethal thorneirra vandamaacutela sem fjallaeth var um var skortur aacute leikskoacutelanaacutemi tungumaacutelakennslu og aukafjaacuterveitingu vegna nemenda sem eiga vieth tungumaacutelaerfiethleika aeth etja Iacute einum grunnskoacutelanum voru 320 nemendur aacute aldrinum thorn riggja til thornrettaacuten aacutera og um 70 thorneirra voru af innflytjendaaeligttum THORNar var aeth finna uacuterraeligethi fyrir nemendur meeth talroumlskun og tungumaacutelaerfiethleika og einnig gaacutetu 180 nemendur fengieth stuethning sem thornoacute foacuter fram iacute oumlethrum skoacutelum iacute Amsterdam Meginmarkmiethieth var aeth efla talthornroska og tungumaacutelakunnaacutettu nemenda Sumir nemendanna houmlfethu fyrst stundaeth naacutem iacute almennum skoacutela en verieth sendir iacute seacuterskoacutela vegna tungumaacutelaerfiethleika THORN oacute aeth sumir nemendur eigi afturkvaeligmt iacute hverfisskoacutelann sinn eru samt margir sem stunda allt sitt grunnskoacutelanaacutem iacute seacuterskoacutelanum Foreldrum er frjaacutelst aeth velja hvaetha skoacutela sem er fyrir barnieth en sliacutekt val er ekki alltaf auethvelt fyrir innflytjendur Aacute naeligstu misserum munu skoacutelarnir annast mat og aethstoetha vieth aeth finna thornann skoacutela sem hentar nemandanum best iacute samraacuteethi vieth foreldra hans Sem kennsluefni notar skoacutelinn alls kyns sjoacutenraeligna hluti Oumlllum hugsanlegum raacuteethum er beitt til aeth auka orethaforetha nemenda og auethvelda samskipti vieth fjoumllskyldur thorneirra Skoacutelinn var iacute naacutenu samstarfi vieth almennu skoacutelana thornar sem iacute boethi var starfsthornjaacutelfun stuethningur og eftirfylgnithornjoacutenusta Seacuterfraeligethingarnir loumlgethu aacuteherslu aacute mikilvaeliggi thorness aeth mat faeligri fram eins fljoacutett og unnt vaeligri og iacute kjoumllfar thorn ess yrethi gripieth til vietheigandi raacuteethstafana Iacute hinum grunnskoacutelanum voru 153 nemendur aacute aldrinum fjoumlgurra til toacutelf aacutera Nemendur iacute thornessum skoacutela aacutettu vieth alvaralega naacutemserfiethleika aeth etja og mikil samskiptavandamaacutel (td einhverfu) 85 thornessara nemenda voru af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Afriacuteku Asiacuteu og nokkrir fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Fjoumlrutiacuteu nemendur stunduethu naacutem iacute almennum bekkjum Skoacutelinn aethstoethar foreldra vieth aeth velja 62
grunnskoacutela thorn ar sem barnieth getur stundaeth naacutem iacute grennd vieth heimili sitt og boethieth er upp aacute stuethning og eftirlit annars staethar fraacute Iacute thorneim tilvikum sem nemendur meeth einhverfu stunduethu naacutem iacute almennum skoacutelum fengu kennarar thornar starfsthornjaacutelfun hjaacute seacuterkennurum Kennarar faacute greitt fyrir sliacutek verkefni Iacute skoacutelanum var starfaeth bdquoaacuten aethgreiningarldquo iacute thorn eim skilningi aeth nemendur meeth einhverfu voru settir iacute blandaetha hoacutepa THORNeir voru ekki iacute seacuterhoacutepum allir nemendur fylgdu einstaklingsaacuteaeligtlun Uacutethugsaeth var hvernig samskiptum aacuten orethaliacutekamstjaacuteningu skyldi beitt og sami haacutettur hafethur aacute alls staethar innan skoacutelans Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute thornaacutetttoumlku foreldra iacute oumlllu skoacutelastarfinu ndash naacutemi jafnt sem friacutestundastarfi osfrv Ef thornoumlrf var aacute voru tuacutelkar fengnir til aeth aethstoetha kennara og foreldra iacute samskiptum siacutenum Einnig var notueth svokoumlllueth bdquoskilaboethaboacutekldquo til aeth auethvelda kennurum nemendum og foreldrum aeth hafa samskipti En thornraacutett fyrir allt komu sum boumlrnin ekki iacute skoacutelann heldur voru heima Ekki virtist loumlgeth nein aacutehersla aacute aeth kenna nemendum moacuteethurmaacutel sitt iacute skoacutelanum thorn oacute aeth thorn riacuter starfsmenn thornar vaeligru af innflytjendaaeligttum En mikieth var lagt upp uacuter thornviacute aeth nemendur aethloumlguethust menningu dvalarlandsins Kennsla iacute framhalds- og starfsnaacutemsskoacutelanum foacuter fram aacute fimm stoumlethum THORN ar var tekieth aacute moacuteti ungmennum meeth minni haacutettar naacutemserfiethleika sem oft tengdust hegethunarvanda Iacute skoacutelanum voru 300 nemendur aacute aldrinum toacutelf aacutera til tviacutetugs Stoacuter hluti nemenda (yfir 80) iacute skoacutelanum var af innflytjendaaeligttum Iacute einum skoacutelanna var aacuteberandi mikieth af nemendum fraacute Suacuteriacutenam sem aacute aacuterum aacuteethur var hollensk nyacutelenda Flestir thorn essara nemenda gaeligtu gengieth iacute almenna skoacutela ef thorn eir fengju stuethning Seacuterfraeligethingar greindu fraacute thorn viacute aeth oft kaeligmi alvarlegur menningarskortur iacute veg fyrir aeth nemendur naeligethu toumlkum aacute tungumaacutelinu Hafa thorn arf meira eftirlit meeth thornessum nemendum thorn eir thornurfa aeth faacute kennslu iacute naacutemsgreinum sem thorneir skilja og stunda hagnyacutetara naacutem Einstaklingsbundin naacutemskraacute er loumlgueth aeth getu nemenda Eftir fjoumlgurra aacutera skoacutelagoumlngu fara thorn eir svo reglubundieth iacute starfsthornjaacutelfun iacute fyrirtaeligkjum Gott andruacutemsloft var aacute thorn essum stoumlethum reglur voru skyacuterar og thorneim var fylgt og umhverfieth virtist vera oumlruggt Kennararnir voru mjoumlg aacutehugasamir og syacutendu hverjum einasta nemanda mikla athygli thorneir unnu jafnvel iacute friacutetiacutema siacutenum Efni og buacutenaethur var lagaethur aeth thornoumlrfum
63
Beitt var vel skipuloumlgethum og hagnyacutetum aethferethum vieth aeth koma unga foacutelkinu uacutet iacute atvinnuliacutefieth og tengslin vieth vinnumarkaethinn voru goacuteeth Greint var fraacute thornviacute aeth misjafnlega gengi aeth eiga samskipti vieth foreldra Iacute nokkrum skoacutelum var mikieth lagt upp uacuter samskiptum vieth aethstandendur nemenda en svo var ekki alls staethar Foreldrar iacute thorneim skoacutela sem var meeth flesta nemendur fraacute Suacuteriacutenam soumlgethust veretha fyrir mikilli mismunun iacute samfeacutelaginu Nemendum sem aacutettu seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en hollensku var boethieth upp aacute seacuterstoumlk tungumaacutelanaacutemskeieth iacute skoacutelunum Takmarkaeth samband virtist vera haft vieth almenna skoacutela Mats- og endurhaeligfingarstofnanirnar tvaeligr houmlfethu fyrst og fremst meeth thornaacute nemendur aeth gera sem aacutettu vieth alvarleg feacutelagsleg vandamaacutel og hegethunarvanda aeth etja Meirihluti thorn eirra var af innflytjendaaeligttum ndash flestir fraacute Norethur-Afriacuteku Nokkrir thorneirra houmlfethu komist iacute kast vieth loumlgin Iacute thornessum stofnunum var markmiethieth fyrst og fremst thornaeth aeth kynnast fortiacuteeth thornessara ungmenna skipuleggja eftirlit iacute tiltekinn tiacutema iacute samraacuteethi vieth thorn au sjaacutelf og undirbuacutea thorn au undir aeth fara uacutet aacute vinnumarkaethinn Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute samstarf vieth aethstandendur og fengnir voru thornyacuteethendur ogeetha tuacutelkar til aeth haeliggt vaeligri aeth kanna vieth hvaetha aethstaeligethur fjoumllskyldan lifethi 316 Varsjaacute (Poacutelland) Iacute sjoumlttu heimsoacutekninni var farieth iacute fimm almenna skoacutela iacute Varsjaacute ndash tvo grunnskoacutela og thorn rjaacute framhaldsskoacutela ndash og til samtaka sem annast lagalega iacutehlutun Grunnskoacutelarnir voru reknir af hinu opinbera en ekki framhaldsskoacutelarnir Yfir 700 nemendur aacute aldrinum sex til fjoacutertaacuten aacutera voru iacute grunnskoacutelunum tveim Iacute oumlethrum skoacutelanum voru 35 nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu og Norethur-Kaacutekasus Fjoumlldi nemenda af innflytjendaaeligttum var mjoumlg breytilegur vegna thorn ess aeth algengt er aeth Poacutelland seacute aetheins viethkomustaethur fjoumllskyldur komi thornangaeth tiacutemabundieth og yfirgefi svo landieth Tungumaacutelaerfiethleikar voru helsta vandamaacutel thornessara nemenda sem og skaethlegar afleiethingar striacuteethsaacutetaka sem thorn eir houmlfethu upplifaeth Boethieth var upp aacute kennslu iacute poacutelsku tvisvar iacute viku aacute vegum skoacutelayfirvalda iacute borginni Skoacutelinn var iacute samstarfi vieth samtoumlkin sem annast lagalega iacutehlutun iacute tengslum vieth tilraunaverkefnieth bdquofjoumllmenningarlegur skoacutelildquo sem stutt er af skrifstofu menntamaacutela iacute Varsjaacute Markmiethieth var aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth aethlagast skoacutelasamfeacutelaginu THORNarna var aeth stoumlrfum aethstoetharmaethur 64
fraacute Tsjetsjeniacuteu sem annaethist menningarmiethlun og tuacutelkun og kenndi nemendum einnig moacuteethurmaacutel sitt Sliacutekt var talieth mikilvaeliggt fyrir menningarlega sjaacutelfsmynd nemenda og frekari aethloumlgun thorn eirra Iacute thornessum skoacutelum hafa engir nemendur verieth greindir meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute hinum grunnskoacutelanum voru um 10 nemenda af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Viacuteetnam Enginn thorn eirra var meeth seacuterkennsluthornarfir thorn vert aacute moacuteti gekk thorneim mjoumlg vel iacute skoacutelanum Foreldrar voru reiethubuacutenir til aeth greietha fyrir aukatiacutema fyrir boumlrn siacuten ef thornau houmlfethu thornoumlrf fyrir thornaeth Framhaldsskoacutelarnir voru nyacuteteknir til starfa og var kennslustefnan iacute thorneim mjoumlg iacute anda hlutaetheigandi kennara eetha stjoacuternmaacutelamanna iacute landinu Iacute tveimur thorn essara skoacutela voru 420 nemendur aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera THORN rjaacutetiacuteu nemendur voru floacutettamenn fraacute Tsjetsjeniacuteu og oumlethrum loumlndum iacute Asiacuteu og Afriacuteku 27 nemendur voru af innflytjendaaeligttum Tveir nemendur voru fatlaethirmeeth seacuterkennsluthornarfir Foreldrar og kennarar stoacuteethu sameiginlega aeth rekstri skoacutelanna Nemendur thorn urfa aeth thorn reyta inntoumlkuproacutef iacute thorn essa skoacutela thorn oacute ekki thorneir sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Foreldra greietha skoacutelagjoumlld 6 af thorneim renna iacute laacutenveitingar til nemenda sem buacutea vieth erfiethan fjaacuterhag Innan vieth 10 nemenda thorn urfa ekki aeth greietha skoacutelagjoumlld Hluti styrkveitinga til skoacutelanna kemur fraacute yfirstjoacutern menntamaacutela Meginmarkmiethieth var aeth kenna nemendum aeth lifa iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi og hvetja thorn aacute til aeth hafa jaacutekvaeligtt viethhorf til annarrar menningar og umhverfis Foreldrarnir syacutendu kennurunum mikla samstoumlethu Allir deildu meeth seacuter aacutebyrgethinni kennarar nemendur og foreldrar Tvaeligr af thorneim leiethum sem skoacutelarnir foacuteru var aeth hafa aethstoetharkennara aeth stoumlrfum og beita moacutetandi matisiacutemati Nemendur fengu aukatiacutema iacute poacutelsku eetha oumlethrum greinum um leieth og ljoacutest var aeth thorneir thornyrftu aacute thornviacute aeth halda Nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu fengu kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu Iacute thornrieth ja framhaldsskoacutelanum voru 103 nemendur aacute aldrinum sextaacuten til niacutetjaacuten aacutera Niacuteu nemendur voru af innflytjendaaeligttum Enginn nemendanna var meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute thorn essum skoacutela sem og baacuteethum hinum framhaldsskoacutelunum var markmiethieth thornaeth aeth gera nemendur aeth virkum thorn egnum iacute fjoumllmenningarlegu lyacuteethraeligethislegu nuacutetiacutemasamfeacutelagi Samtoumlkin sem heimsoacutett voru og annast lagalega iacutehlutun eru frjaacutels feacutelagasamtoumlk sem veita foacutelki sem byacuter vieth einangrun og mismunun
65
thorne innflytjendum floacutettamoumlnnum og haeliglisleitendum lagalega aethstoeth thornviacute aeth kostnaetharlausu Samtoumlkin koma fram sem fulltruacutear thornessa foacutelks gagnvart yfirvoumlldum thorn au veita thorn eim einnig tuacutelkathornjoacutenustu Samtoumlkin toacuteku fullan thornaacutett iacute tilraunaverkefninu aacutesamt einum grunnskoacutela eins og fram kom heacuter fyrir framan og stuethningsaethili aacute thorn eirra vegum aethstoethaethi nemendur vieth aeth aethlagast feacutelagslega og laeligra tungumaacutelieth
32 Almennar athugasemdir Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast oacuteliacutekum starfshaacutettum skiptast aacute skoethunum og raeligetha vieth fagfoacutelk aacute thornessu sviethi sem og vieth fjoumllskyldur og siacuteethast en ekki siacutest aeth varpa ljoacutesi aacute tiltekin atriethi Oacutegerningur er aeth gera grein fyrir niethurstoumlethum thorn essara samraeligethna iacute smaacuteatriethum en heacuter aacute eftir er samantekt aacute thorneim meginmaacutelefnum sem voru til umraeligethu baeligethi iacute samraeligethum vieth fagfoacutelkieth og innan hoacutepsins THORNau eru sett fram iacute samraeligmi vieth thornaacute fimm thornaeligtti sem rannsoacuteknin snyacutest um og snerta aetheins thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru 321 Markhoacutepur
Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast yacutemsum aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum annars vegar skoacutelum iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum og hins vegar skoacutelum iacute loumlndum sem nyacutelega eru farin aeth taka aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute oumlethrum riacutekjum af efnahagslegum og poacutelitiacuteskum aacutestaeligethum Aacute thorn essum stoumlethum var foacutelk fraacute yacutemsum loumlndum Aetheins iacute einum skoacutela var meiri hluti nemenda fraacute fyrrum nyacutelenduriacuteki dvalarlandsins Fagfoacutelk aacute oumlllum thorn essum stoumlethum virtist sem nyacutejum nemendum af innflytjendaaeligttum faeligri fjoumllgandi THORNessi tilfinning var fremur fyrir hendi iacute loumlndum thornar sem engin hefeth var fyrir innflytjendum Ekki virethist litieth aacute menningarlega fjoumllbreytni aacute neikvaeligethan haacutett iacute thornessum skoacutelum Almennt riacutekir jaacutekvaeligtt viethhorf iacute skoacutelunum og kennararnir reyna aeth varpa ljoacutesi aacute thorn au gildi sem berast meeth nyacutejum menningarstraumum til dvalarlandsins thorn oacute aeth fjoumllbreytni tengist liacuteka stundum vandamaacutelum bdquosem thornarf aeth leysaldquo THORNetta var mest aacuteberandi iacute skoacutelum sem staethsettir voru aacute svaeligethum thorn ar sem meirihluti iacutebuacuteanna voru innflytjendur og thorn ar sem foacutelk byacuter yfirleitt vieth erfiethar aethstaeligethur baeligethi feacutelagslega og fjaacuterhagslega Sumir kennaranna soumlgethust einnig eiga erfitt meeth aeth takast aacute vieth thorn aeligr nyacuteju aethstaeligethur sem thorn eir staeligethu frammi fyrir iacute starfi siacutenu
66
322 Fyrirliggjandi goumlgn Hvaeth goumlgnum viethviacutekur thornarf aeth liacuteta til tveggja atrietha hvar skoacutelarnir eru staethsettir og hverrar gerethar thorn eir eru Iacute skoacutelum sem staethsettir eru aacute svaeligethum thornar sem stoacuter hluti iacutebuacutea eru innflytjendur var hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum haacutett allt aeth 85 (eetha jafnvel enn haeligrra) Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth vieth sliacutekar aethstaeligethur gaeligtu orethieth til bdquogettoacuteldquo eetha bdquoskoacutelar thornar sem innflytjendur vaeligru iacute algjoumlrum meirihlutaldquo THORNessir skoacutelar voru yfirleitt staethsettir iacute faacutetaeligkrahverfum Tegund skoacutela sem nemendur voru settir iacute ndash almennir skoacutelar eetha seacuterskoacutelar ndash er annaeth atriethi sem huga thorn arf vandlega aeth iacute thornessari skyacuterslu thorn viacute aeth aetheins var aflaeth upplyacutesinga iacute faacuteeinum skoacutelum Iacute almennu skoacutelunum sem heimsoacutettir voru burtseacuteeth fraacute thornviacute hvort margir eetha faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum stunduethu thornar naacutem voru faacuteir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute samanburethi vieth (augljoacutesan) fjoumllda sliacutekra nemenda iacute seacuterskoacutelum Iacute almennu skoacutelunum var nemendum veittur stuethningur vieth aeth aethlagast aethstaeligethum meeth aethstoeth seacuterhaeligfethra starfsmanna og yacutemissa thornjoacutenustuaethila aacute thornviacute sviethi Ef skoacutelinn gat ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir nemenda meeth tiltaeligkum uacuterraeligethum voru thorneir fluttir iacute seacuterskoacutela Hlutfall nemenda sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelunum var milli 60 og 80 af heildarfjoumllda nemenda Starfsfoacutelkieth gerethi seacuter grein fyrir aethstaeligethum Sums staethar voru seacuterskoacutelarnir iacute samstarfi vieth almennu skoacutelana og veittu nemendum stuethning til aeth thorneir gaeligtu verieth aacutefram iacute almennum skoacutela thornoacute aeth almennt vaeligri maacutelum ekki hagaeth thornannig Seacuterskoacutelarnir toacuteku fyrst og fremst vieth nemendum sem aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvanda aeth etja 323 Naacutemsuacuterraeligethi
Flestir thorneir skoacutelar og thornjoacutenustuaethilar sem heimsoacutettir voru voru reknir aacute vegum hins opinbera og aacuten endurgjalds Einn staethur var thornoacute undanskilinn Mismunandi var hvernig skoacutelarnir voru fjaacutermagnaethir og foacuter thornaeth eftir aethstaeligethum iacute hverju landi fyrir sig yacute mist voru thorneir riacutekisreknir eetha reknir aacute vegum sveitarfeacutelaga eetha jafnvel skoacutelakerfisins Aeth oumlethrum kosti voru skoacutelar fjaacutermagnaethir af einkaaethilum Nemendur af innflytjendaaeligttum og aethstandendur thorn eirra njoacuteta soumlmu reacutettinda og aethrir landsmenn Seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute heimsoacuteknunum loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth mannreacutettindi
67
nemenda og aethstandenda thorn eirra vaeligru virt og aeth barist vaeligri gegn mismunun THORN oacute var fjallaeth um nokkur maacutel thorn ar sem um hugsanlega mismunun var aeth raeligetha Foreldrum er ekki alltaf frjaacutelst aeth velja um skoacutela fyrir boumlrn siacuten og jafnvel iacute loumlndum thornar sem valieth er frjaacutelst kann aeth vera bdquovikieth fraacute thorn viacuteldquo vegna samskiptaoumlrethugleika milli foreldra og viethkomandi thornjoacutenustu aethila THORN annig getur of moumlrgum nemendum af innflytjendaaeligttum verieth beint aacute sama staethinn eetha iacute einhvers konar seacuterskoacutela Foreldrarnir soumlgethust einnig oft finna til einangrunar og aeth landsmenn litu ekki aacute thornaacute sem hluta af thornjoacuteethinni Ef thornoumlrf krefur geta innflytjendur fengieth fjaacuterhagsaethstoeth aukalega eins og aethrir iacutebuacutear iacute landinu eiga kost aacute Iacute sumum tilvikum er kostnaethur svo sem vegna skoacutelamaacuteltiacuteetha niethurgreiddur aeth hluta til eetha alveg fyrir fjoumllskyldur sem buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur Kennarar greindu thornoacute fraacute thorn viacute aeth ekki fengist naeliggilegar styrkveitingar fyrir oumlllu thorn viacute sem nemendur thornoumlrfnuethust THORNetta kom fyrst og fremst fram hjaacute kennurum iacute thorneim skoacutelum sem staethsettir voru iacute faacutetaeligkrahverfum og virtist eiga vieth um alla nemendur en ekki bara thornaacute sem eru af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thornjoacutenustuaeth ilar koma aeth maacutelum og eru iacute samstarfi vieth skoacutelana THORNjoacutenustan fer eftir thorn viacute hverrar gerethar skoacutelinn er en yfirleitt er um heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustu aeth raeligetha Iacute Pariacutes var thornannig fyrirkomulag aeth seacuterstoumlk stofnun aacute sviethi thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi var aeth stoumlrfum og iacute Malmouml var stuethningsteymi til taks fyrir skoacutelana Samstarf milli skoacutela og thornjoacutenustuaeth ila virtist einnig oft vera oacuteformlegt Fagfoacutelkieth iacute skoacutelunum benti aacute thorn oumlrfina fyrir aukieth samstarf vieth annars konar stofnanir eetha samtoumlk svo sem thornjoacute ethernissamtoumlk THORNaeth lagethi einnig aacuteherslu aacute aacutevinninginn af thorn viacute aeth faacute til lieths vieth sig foacutelk af yacutemsu thornjoacuteetherni fraacute oacuteliacutekum menningarsvaeligethum THORNaeth var ekki einungis af praktiacuteskum aacutestaeligethum ndash til aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum og auethvelda samskipti vieth foreldra ndash heldur einnig til aeth oumlethlast betri skilning aacute thorn viacute hvernig tekist er aacute vieth foumltlunseacuterkennsluthornarfir iacute oumlethrum menningarheimum Samskipti vieth foreldra og aethkoma thorn eirra aeth allri aacutekvarethanatoumlku varethandi barnieth var augljoacuteslega forgangsmaacutel hvarvetna Kennurum var thorn oacute ljoacutest aeth vegna tungumaacutelaerfiethleika voru alvarleg samskiptavandamaacutel til staethar 324 Stuethningsaethferethir
Iacute oumlllum skoacutelunum sem heimsoacutettir voru hefur verieth komieth upp yacutemiss konar aethferethum til aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth 68
aethlagast aethstaeligethum Kennararnir gerethu seacuter ljoacutest mikilvaeliggi thorn ess aeth nemendur laeligrethu viethkomandi tungumaacutel eins fljoacutett og unnt vaeligri einkum thorneir sem nyacutekomnir voru til landsins og aeth thorneir naeligethu goacuteethum toumlkum aacute thorn viacute Eins og kennararnir bentu aacute gegna skoacutelarnir lykilhlutverki sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast og thorn ar sem frekari aethloumlgun innflytjenda aeth samfeacutelagi dvalarlandsins hefst Samkvaeligmt kennurunum iacute thorn eim skoacutelum sem heimsoacutettir voru var meginmarkmiethieth aeth sigrast aacute tungumaacutelaerfiethleikum meeth oumlllum tiltaeligkum raacuteethum Iacute sumum skoacutelum voru seacuterstakir bekkir til aeth bruacutea bil fyrir nemendur sem thorn arfnast tungumaacutelakennslu iacute tiltekinn tiacutema aacute nokkrum stoumlethum var boethieth upp aacute kennslu aacute tveim tungumaacutelum annars staethar var iacute boethieth upp aacute stuethningskennslu iacute helstu naacutemsgreinunum ndash einnig aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Algengt var aeth kennslubaeligkur vaeligru aacute einu tungumaacuteli en einnig var beitt yacutemsum kennsluaethferethum notaethar voru myndir einfaldaethar baeligkur osfrv Flestir kennaranna soumlgethust vinna eftir sveigjanlegri naacutemskraacute og iacute sumum skoacutelum houmlfethu verieth gerethar einstaklingsaacuteaeligtlanir Allir loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth gaeligtt vaeligri aeth thornoumlrfum hvers nemanda fyrir sig THORNann aacuterangur sem naacuteethist iacute skoacutelunum maacutetti aeth miklu leyti thornakka jaacutekvaeligethu viethhorfi kennara enda thornoacutett thorneir bentu aacute yacutemislegt sem betur maeligtti fara ekki siacutest aeth thornoumlrf vaeligri fyrir starfsthornjaacutelfun THORNraacutett fyrir hieth goacuteetha starf sem unnieth var iacute skoacutelunum voru thorn oacute enn spurningar sem biethu svara svo sem
bull Hvernig aacute aeth draga skyacuter moumlrk milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemserfiethleika
bull Aeth hve miklu leyti tryggja almennir skoacutelar stuethning vieth nemendur og aeth hve miklu leyti sjaacute seacuterskoacutelar um aeth aethstoetha nemendur vieth aeth snuacutea aftur iacute siacutena hverfisskoacutela thorn ar sem thorneir geta stundaeth almennt naacutem
bull Aeth hve miklu leyti nota skoacutelarnir aacutereiethanleg taeligki til aeth greina raunverulegar thorn arfir nemenda og sjaacute thorn eim siacuteethan fyrir thorneim stuethningi sem thorneir thornarfnast
325 Naacutemsmat Matsstofnanirnar voru aacute vegum hins opinbera og veittu gjaldfrjaacutelsa thornjoacutenustu THORNangaeth gaacutetu nemendur foreldrar kennarar og skoacutelar
69
leitaeth Meginmarkmieth thorn eirra var aeth greina thorn arfir nemenda veita upplyacutesingar og leiethbeina foreldrum um thorn arfir barnsins og efla og styethja starfsemi almennu skoacutelanna Seacuterfraeligethingar fraacute thornessum stofnunum minntust aacute mikilvaeliggi thorn ess aeth gerethar vaeligru fyrirbyggjandi raacuteethstafanir og hvernig thorn eir kaeligmu aeth thorn viacute aeth aethstoetha starfsfoacutelk skoacutelanna iacute thorn eim efnum Sem daeligmi um fyrirbyggjandi aethgerethir maacute nefna tvaeligr stofnanir sem eru iacute samstarfi vieth seacuterfraeligethinga aacute loumlgfraeligethisviethi thornegar um er aeth raeligetha ungmenni sem eiga vieth alvarleg hegethunarvandamaacutel aeth etja Aacute annarri stofnuninni eru aeth stoumlrfum menningarmiethlarar og thorn ar hafethi verieth komieth aacute tveggja maacutenaetha eftirlitsaacuteaeligtlun meeth thornessum ungmennum Enda thorn oacutett seacuterfraeligethingar aacute matsstofnunum gerethu seacuter grein fyrir mikilvaeliggi thorn ess aeth (grunn)mat faeligri fram aacute tveimur tungumaacutelum ndash moacuteethurmaacuteli viethkomandi og tungumaacuteli dvalarlandsins ndash til aeth auethveldara vaeligri aeth aacutetta sig aacute thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum var sliacutekt thorn oacute aetheins raunin aacute faacuteeinum stoumlethum Til aeth leysa uacuter tungumaacutelavandanum notuethu thorn eir jafnt formleg sem oacuteformleg matstaeligki og samskipti meeth og aacuten oretha Seacuterfraeligethingarnir bentu aacute aeth faacuteir nemendur sem nyacutekomnir vaeligru til landsins hefethu meeth seacuter upplyacutesingar um naacutemsmat sem fram hefethi farieth iacute heimalandi thorneirra Naacutemsmatieth vakti yacutemsar spurningar og var viethkvaeligmt maacutel Ljoacutest er aeth um tungumaacutelaerfiethleika er aeth raeligetha sem hafa aacutehrif aacute allt ferlieth ndash samskipti vieth foreldra greiningu aacute thornoumlrfum nemandans osfrv ndash og iacute thornaeth riacutekum maeligli aeth sliacutekt kann aeth takmarka gildi thorness matsferlis sem fram fer Samkvaeligmt upplyacutesingum fraacute matsstofnununum virethist sem hlutfallslega faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum komi til thorneirra Aacutestaeligethan gaeligti verieth suacute aeth foreldrar thorneirra faacute ef til vill ekki upplyacutesingar um starfsemi thorn essara stofnana (sem og annarra thornjoacutenustuaethila) Einnig gaeligti aacutestaeligethan verieth suacute aeth litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir aacute mismunandi haacutett iacute hinum yacute msu menningarsamfeacuteloumlgum THORN ar af leiethandi er aeth moumlrgum alvarlegum vandamaacutelum aeth huga thornegar greina skal seacuterkennsluthornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum Augljoacutest er aeth meeth heimsoacuteknunum feacutekkst aetheins takmoumlrkueth mynd af aethstaeligethum aacute hverjum staeth ndash thorn viacute er ekki haldieth fram aeth varpaeth hafi verieth ljoacutesi aacute heildaraethstaeligethur iacute landinu THORN viacute skal liacuteta aacute thornessar niethurstoumlethur sem daeligmi sem aukieth geta skilning aacute aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum
70
4 NIETHURSTOumlETHUR OG TILLOumlGUR
Niethurstoumlethur rannsoacuteknarinnar varpa ljoacutesi aacute nokkur almenn atriethi sem staethfesta mikilvaeliggi thorn eirra spurninga sem fulltruacutear viethkomandi landa settu fram iacute byrjun a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig faeligrni og geta nemenda af innflytjendaaeligttum er metin c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og fjoumllskyldum sem bestan stuethning Svo virethist sem skoacutelar iacute Evroacutepu seacuteu stoumlethugt aeth veretha fjoumllmenningarlegri THORN viacute verethur aeth koma til moacutets vieth nyacute verkefni iacute menntakerfinu og oft thorn ykja thorn au floacutekin thorn ar sem um nyacutejar eetha tiltoumllulega nyacutejar aethstaeligethur er aeth raeligetha Iacute yacute msum loumlndum var aacute aacuterum aacuteethur tekieth aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum eetha loumlndum sem tengdust efnahagslegum vexti eetha auknum iethnaethi Aacute seinni aacuterum maacute greina nyacutejar aethstaeligethur af tvennum toga foacutelk hefur komieth til Evroacutepulanda sem floacutettamenn eetha haeliglisleitendur og fjoumllskyldur flytjast milli landa meeth viethdvoumll iacute einhverju Evroacutepuriacuteki Skoacutelarnir gegna mikilvaeliggu hlutverki thornviacute aeth thorneir eru stundum fyrsti staethurinn thornar sem thornessar fjoumllskyldur hitta foacutelk fraacute dvalarlandinu Greint er fraacute helstu niethurstoumlethum varethandi fjoacutera meginthornaeligttina heacuter fyrir neethan og einnig helstu tilloumlgum sem beint var til seacuterfraeligethinga og stefnumoacutetandi aethila
41 Fyrirliggjandi goumlgn Eins og vieth var aeth buacuteast reyndist gagnasoumlfnunin ekki auethveld viethfangs Innan ramma verkefnisins reyndist haeliggt aeth afla vietheigandi upplyacutesinga fyrst og fremst innan sveitarfeacutelaga Nyacute aethfereth vieth gagnasoumlfnun var tekin upp iacute nokkrum landanna iacute thornessu skyni vegna thorness aeth verkefnieth krafethist tiltekinna upplyacutesinga Mikilvaeliggt er aeth benda aacute aeth goumlgnin sem fengust gefa einungis takmarkaetha mynd af aethstaeligethum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum Ekki er viacutest aeth thorn au seacuteu daeligmigereth fyrir stoumlethuna aacute landsviacutesu Iacute moumlrgum skyacuterslum kemur fram verulegt oacutesamraeligmi sem syacutenir aeth innflytjendanemendur sem faacute seacuterkennslu eru yacute mist hlutfallslega of margir eetha of faacuteir Samkvaeligmt skyacuterslunum er hlutfall nemenda af
71
innflytjendaaeligttum 6-20 af nemendum aacute skoacutelaskyldualdri iacute meirihluta thornaacutetttoumlkulandanna (fyrir skoacutelaaacuterieth 2005-2006) Upplyacutesingarnar sem loumlndin loumlgethu fram og rannsoacuteknin benda til aeth of margir nemendur af innflytjendaaeligttum seacuteu iacute hoacutepi thorn eirra sem faacute seacuterkennslu vegna naacutemserfiethleika og einnig aeth hluta til vegna hegethunarvandamaacutela THORN etta er maacutel sem ekki er haeliggt aeth tuacutelka aacute einfaldan haacutett heldur thorn arfnast naacutekvaeligmrar rannsoacuteknar Yacute msir thornaeligttir eru samtengdir og thornarfnast skoethunar tegund seacuterthornarfa ndash naacutenar tiltekieth naacutemserfiethleikar og gereth thornjoacuteethfeacutelagsthornegna ndash thorn e nemendur sem buacutea vieth erfiethar aethstaeligethur iacute feacutelagslegu og menningarlegu tilliti ogeetha efnahagslegu tilliti Suacute staethreynd aeth of haacutett hlutfall innflytjendanemenda er iacute sumum tilvikum iacute thorn eim hoacutepi sem aacute vieth naacutemsoumlrethugleika etja og faacute seacuteruacuterraeligethi virethist benda til thorn ess aeth einhvers misskilnings gaeligti thornegar greint er aacute milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemsoumlrethugleika og ljoacutest er aeth thornaeth krefst naacutenari rannsoacutekna
Tilloumlgur tengdar goumlgnum Safna thorn arf fleiri goumlgnum og frekari rannsoacutekna er thorn oumlrf til aeth kanna aacutestaeligethur hins augljoacutesa oacutesamraeligmis hvaeth varethar fjoumllda innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum Meginmarkmiethieth verethur aeth afla vitneskju um hvers vegna hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem faacute seacuterkennslu er svo skakkt
42 Naacutemsuacuterraeligethi Iacute oumlllum loumlndunum er boethieth upp aacute yacute mis naacutemsuacuterraeligethi iacute samraeligmi vieth stefnu thorn eirra iacute seacuterkennslumaacutelum ogeetha naacutemi aacuten aethgreiningar Loumlggjoumlf landanna er mismunandi og aacutebyrgetharsviethin geta einnig verieth breytileg aacute milli landa uacuterraeligethi eru af yacute msum toga en virething fyrir mannreacutettindum og stefna sem stuethlar aeth jafnraeligethi eru lykilatriethi hvarvetna THORNau uacuterraeligethi sem standa nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha gilda einnig fyrir innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir Augljoacutest er hver thornrjuacute mikilvaeliggustu maacutelin eru Iacute fyrsta lagi hafa yacutemsir seacuterfraeligethingar og thornjoacutenustuaethilar sem koma aeth maacutelum ekki thornaacute tviacutethornaeligttu seacuterhaeligfingu sem nauethsynleg er til aeth geta annast seacuterkennslu fyrir innflytjendanemendur thornannig aeth komieth seacute sem best til moacutets vieth thornarfir thorneirra
72
Iacute oumlethru lagi er fraacute thorn viacute greint iacute nokkrum skyacuterslnanna aeth fari kennsla fram aacute tveimur tungumaacutelum baeligethi moacuteethurmaacuteli nemenda og thorn viacute maacuteli sem talaeth er iacute viethkomandi landi standi nemendur sig betur ndash einkum ef thorneir faacute sliacuteka kennsla iacute yngstu bekkjunum THORNannig oumlethlast thorneir aukna sjaacutelfsvirethingu og persoacutenulegan thorn roska sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth sjaacutelfsmynd fraacute tveim menningarheimum THORN raacutett fyrir thorn etta kemur fram aeth mismunandi er milli landa sem og innan einstakra landa hvort kennsla fer fram aacute tveimur tungumaacutelum Iacute thornrieth ja lagi er samstaetha um thornaeth iacute oumlllum loumlndunum aeth samstarf thornjoacutenustuaeth ila og thornaacutetttaka foreldra seacute grundvallaratriethi aacute thorn essu sviethi THORN viacute thorn urfa baeligethi seacuterfraeligethingar og aethstandendur aeth taka tillit til thorn ess aeth thorn eir koma uacuter oacuteliacutekum menningarheimum Seacuterfraeligethingarnir sem unnu aeth verkefninu loumlgethu einnig aacuteherslu aacute aeth nauethsynlegt vaeligri aeth koma aacute og auka samvinnu vieth samtoumlk yacutemissa thornjoacuteethernis- og innflytjendahoacutepa sem nemendur tengjast Koma thornarf aacute betra samstarfi vieth aethstandendur og innflytjendasamtoumlk
Tilloumlgur varethandi uacuterraeligethi Stefnumoacutetandi aethilar aeligttu aeth tryggja aeth farieth seacute aeth reglum svo sem aeth mannreacutettindi seacuteu virt aeth fullu og aeth allir njoacuteti soumlmu taeligkifaeligra samkvaeligmt landsloumlgum Meginmarkmiethieth er aeth berjast gegn mismunun kynthornaacutettafordoacutemum og uacutetlendingahatri sem og auka skilning og styethja og efla jaacutekvaeligetha starfshaeligtti innan sveitarfeacutelaga og aacute landsviacutesu Sliacutekir starfshaeligttir aeligttu aeth stuethla aeth samthornaeligttingarstefnu thornar sem gert er raacuteeth fyrir fjoumllbreytileika og aacutehersla er loumlgeth aacute menntunargildi thorn eirra uacuterraeligetha sem nemendum standa til boetha hver sem uppruni thorneirra eetha thornarfir eru Vietheigandi kennsla og uacuterraeligethi thornurfa aeth vera til staethar iacute skoacutelum til aeth haeliggt seacute aeth stunda naacutem aacuten aethgreiningar Markmieth skoacutela aeligttu aeth vera a) Aeth syacutena skilning og virethingu fyrir fjoumllbreytni b) Aeth forethast inntoumlku- og skraacuteningarstefnu sem eykur aethgreiningu c) Aeth viethurkenna styethja og innleietha kennsluaethferethir sem koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir d) Aeth taka virkan thorn aacutett iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaeth ila thorn ar meeth talin innflytjendasamtoumlk og samtoumlk sem vinna aeth maacutelefnum innflytjenda e) Aeth hvetja til samskipta og thornaacutetttoumlku meethal aethstandenda
73
Skoacutelastefna aeligtti aeth vera thorn vermenningarleg og falla aeth thornoumlrfum naeligrsamfeacutelagsins og koma til moacutets vieth thornaeth Sliacutek stefna krefst thorness aeth almennir kennarar jafnt sem seacuterkennarar auki thornekkingu siacutena og haeligfni og nyacuteti seacuter thornaacute starfsthornjaacutelfun sem thorneim er nauethsynleg til aeth oumlethlast betri skilning aacute menningarlegri fjoumllbreytni og takast siacuteethan aacute vieth starf sitt aacute sem reacutettastan haacutett Aethalmarkmiethieth er aeth auka naacutem aacuten aethgreiningar og sjaacute til thorn ess aeth skoacutelar og seacuterfraeligethingar faacutei thornau uacuterraeligethi sem nauethsynleg eru Meeth thornviacute aeth koma iacute veg fyrir einangrun og uacutetilokun foacutelks myndast siacuteethur svokoumllluethu bdquoinnflytjendagettoacuteldquo
43 Stuethningsaethferethir Nemendum og kennurum iacute viethkomandi loumlndum standa til boetha yacutemiss konar stuethningsaethferethir Iacute thorn eim er aethalaacuteherslan loumlgeth aacute aeth foacutelk naacutei toumlkum aacute tungumaacuteli dvalarlandsins meethal annars meeth tviacutetyngdri kennslu bdquobekkjum sem bruacutea billdquo stuethningskennslu viethboacutetarstuethningi og aethstoeth vieth heimaverkefni Getieth er um aeth thorn roacuteun og notkun einstaklingsaacuteaeligtlana seacute mjoumlg mikilvaeligg stuethningsleieth Litieth er aacute stuethning og einhug skoacutelastjoacutera og starfsfoacutelks skoacutelanna sem og teymisvinnu sem mikilvaeligga thornaeligtti Haeligfni kennara vilji og reynsla er lykilatriethi Iacute nokkrum landanna syacutena rannsoacuteknir aeth fleiri stuethningsaethferethir koma aeth gagni svo sem aeth nemendur gangi iacute skoacutela iacute siacutenu hverfi aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum aeth sumar naacutemsgreinar seacuteu kenndar iacute litlum hoacutepum aeth iacute almennum skoacutelum seacuteu kennarar eetha aethstoetharmenn af sama thornjoacuteeth erni og nemendurnir aeth stoumlrfum meeth umsjoacutenarkennaranum Aeth lokum er tekieth fram hve jaacutekvaeligtt seacute aeth iacute einstaklingsaacuteaeligtlunum seacute notaeth naacutems- og kennsluefni sem tekur tillit til reynsluheims og menningar nemenda einnig thorneirra sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Tilloumlgur varethandi stuethningsaethferethir Raacuteethamenn aacute sviethi menntamaacutela aeligttu aeth iacutehuga meeth tilliti til aethstaeligethna aacute hverjum staeth hvernig kennslu aacute tveimur tungumaacutelum skuli haacutettaeth eetha hvernig beita megi fjoumllmenningarlegum aethferethum iacute thornviacute skyni aeth tryggja naacutemsthornroska feacutelagslega aethloumlgun og sjaacutelfsvirethingu meethal nemenda
74
Hvetja thorn arf til thorn ess aeth iacute skoacutelum thorn ar sem nemendur tala moumlrg tungumaacutel verethi moacutetueth aacutekveethin stefna thornar aeth luacutetandi THORNviacute thornarf a) Aeth gera rannsoacutekn aacute aethstaeligethum iacute viethkomandi skoacutelum b) Aeth gera aacuteaeligtlun og tilloumlgur um hvernig auka megi gaeligethi thorness stuethnings sem veittur er innan hvers skoacutela Kennarar aeligttu aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth aethstaeligethum faacute foreldra til aeth taka thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu og faacute aethstoeth hjaacute seacuterhaeligfethu fagfoacutelki sem og aethstoetharfoacutelki fraacute oacuteliacutekum menningarheimum Meginmarkmiethieth er aeth efla starfsemi almennu skoacutelanna thorn annig aeth thornar verethi haeliggt aeth maeligta thorn oumlrfum nemenda sem koma uacuter yacutemsum aacutettum burtseacuteeth fraacute seacuterkennsluthornoumlrfum iacute naacutemi og thornjoacuteethernisuppruna
44 Naacutemsmat Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og seacuterfraeligethinga koma aeth grunnmati aacute innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Flestar matsaethferethirnar eru staethlaethar og miethast vieth nemendur fraacute dvalarlandinu Sum matstaeligki og proacutef hafa verieth thornyacute dd aacute yacutemis tungumaacutel aeth oumlethrum kosti fer naacutemsmatieth fram meeth aethstoeth tuacutelks einnig er bent aacute matstaeligki aacuten oretha sem aeligskilegan kost THORNraacutett fyrir thornaacute aluacuteeth sem fagfoacutelk leggur iacute thorn etta starf eru aacutehrif hinna menningarlegu viethhorfa sem felast iacute matstaeligkjunum enn hindrun iacute vegi thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Til aeth sigrast aacute sliacutekum hindrunum og tungumaacutelaerfiethleikum og jafnvel hlutdraeliggum niethurstoumlethum staethlaethra matsaethferetha aeligtti aeth leita heildstaeligethra leietha thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutemsferli og thornroska nemandans Oft nota kennarar siacutemat og eiga samraeligethur vieth nemendur og foreldra THORNaacute er mikilvaeliggt aeth faacute upplyacutesingar og goumlgn fraacute foreldrunum en thornaeth er ekki alltaf haeliggt THORN au atriethi sem helst skal skoetha iacute sliacuteku matsferli eru grunnfaeligrni nemandans naacutemssaga hans og vieth hvaetha aethstaeligethur hann byacuter Taka ber tillit til upplyacutesinga fraacute oumlllum viethkomandi kennurum (umsjoacutenarkennara seacuterkennara osfrv) og oumlethru fagfoacutelki svo sem feacutelagsraacuteethgjoumlfum og saacutelfraeligethingum sem og foreldrum
75
Tilloumlgur varethandi naacutemsmat Iacute matsferlinu aeligtti aeth vera haeliggt aeth greina aacute milli erfiethleika vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins og naacutemserfiethleika Allir thorn eir sem koma aeth skoacutelastarfinu veretha aeth koma aeth matsferlinu og deila aacutebyrgeth aacute thornviacute Meginmarkmiethieth er aeth thorn roacutea vietheigandi efni til aeth leggja fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir
Meeth thorn eim upplyacutesingum sem aflaeth var uacuter fraeligethiritum aacute thorn essu sviethi sem og meeth spurningalistanum og greiningarstarfinu fengust svoumlr vieth nokkrum spurningum Yacutemis oumlnnur vandamaacutel hafa komieth iacute ljoacutes og ndash thorn ar sem thorn etta var fyrsta tilraunin sem gereth hefur verieth til aeth taka saman upplyacutesingar aacute thornessu sviethi ndash hafa spurningarnar sem vaknaeth hafa verieth fleiri en svoumlrin sem fengust THORN essi fyrsta rannsoacutekn og samantekt mun vonandi veretha til thorness aeth fleiri og iacutetarlegri rannsoacuteknir og kannanir verethi gerethar aacute thornessu sviethi
76
HEIMILDIR
AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 1998 Vers une politique de la formation continue Montreal Aacutelit sem lagt var fyrir menntamaacutelaraacuteethherrann iacute Quebec AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 2001 Disability+Migration A New Planetary Reality Montreal Skyacutersla loumlgeth fram iacute Durban aacute raacuteethstefnu Sameinuethu thornjoacuteeth anna gegn kynthornaacutettafordoacutemum mismunun uacutetlendingahatri og umburetharleysi Andersson F 2007 Challenging Experiences Generation of Knowledge in a Research Circle Stockhom University of Stockholm Bleidick U Rath W og Schuck K 1995 bdquoDie Empfehlungen der Kultusministerkonferenz zur sonderpaumldagogischen Foumlrderung in den Schulen der Bundesrepublik Deutschlandldquo iacute Zeitschrift fuumlr Paumldagogik No41 bls 247ndash264 Candelier M 2003 Lrsquoeacuteveil aux langues agrave lrsquoeacutecole primaire EVLANG bilan drsquoune innovation europeacuteenne Bruxelles De Boeck Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students and Royal Danish School of Educational Studies 1999 Report on the European Conference on Migrant Children with Special Educational Needs Copenhagen 7thndash8th June 1999 Copenhagen UC2 Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students European Monitoring Centre on Racism and Xenophobia 2004 bdquoComparison on Enrolment Figures in Special Educationldquo iacute Migrants Minorities and Education Documenting Discrimination and Integration in 15 Member States of the European Union Luxembourg Office for Official Publications of the European Communities Eurydice 2004 Integrating Immigrant Children into Schools in Europe Brussels Eurydice (European Commission DG Education and Culture) Evroacutepuraacuteethieth 2006 Tilmaeligli um thornaacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins aeth efla reacutettindi og fulla thornaacutetttoumlku fatlaethra og stuethla aeth auknum liacutefsgaeligethum
77
fatlaethra iacute Evroacutepu 2006ndash2015 Strassborg Evroacutepuraacuteethieth Tilmaeligli nr (2006)5 samthornykkt af raacuteethherranefndinni thorn ann 5 apriacutel 2006 aacute 961 fundi fulltruacutea raacuteethuneytanna Framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008 Graelignboacutek Migration and Mobility Challenges and Opportunities for EU education systems Framkvaeligmdastjoacutern ESB COM (2008) 423 final Henriot (Van Zanten) A 1996 bdquoLrsquoeacutecole les enfants de lrsquoimmigration et des minoriteacutes ethniques Une revue de la litteacuterature franccedilaise ameacutericaine et britanniqueldquo iacute Revue Franccedilaise de Peacutedagogie No177 OctoberndashDecember 1196 bls 87ndash194 Henriot (Van Zanten) A 1997 bdquoSchooling Immigrants in France in the 1990s Success or Failure of the Republican Model of Integrationldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 28 No 3 September 2007 bls 351ndash374 Leman J 1991 bdquoThe Education of Immigrant Children in Belgiumldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 22 No 2 June 1991 bls 140ndash153 Lindsay G Pather S og Strand S 2006 Special Educational Needs and Ethnicity Issues of Over- and Under-Representation Warwick University of Warwick Institute of Education Research Report 757 Losen D J og Orfield G (ritstj) 2002 Racial Inequity in Special Education Harvard Harvard University Press Manccedilo A 2001 bdquoLa scolariteacute des enfants issus de lrsquoimmigration turque et maghreacutebine en Belgique francophoneldquo iacute LrsquoObservateur Paris ndeg 6ndash7 bls 17ndash21 Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2003 Special Needs Education in Europe Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2006 Special Needs Education in Europe Provision in Post-Primary Education Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Milic A 1997 Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonderpaumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) 78
Milic A 1998 Methodisches Vorgehen Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonder-paumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) Moro M R 2005 Working with children of immigrant parents Bobigny Association Internationale drsquoEthnoPsychanalyse National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Minority Students in Special and Gifted Education Washington DC National Academy Press Nicaise I 2007 Education and Migration Policies and Practices for Integration and social Inclusion Summary of the Seminar for DG Education and Culture Brussel 9 oktoacuteber 2007 Nordahl T og Oslashverland T 1998 Idealer og realiteter Evaluering av spesialundervisningen i Oslo kommune Ministry of Education and Research NOVA Research Institute NOVA Rapport 2098 OECD 2004 Equity in Education Students with Disabilities Learning Difficulties and Disadvantages Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2006 Where Immigrant Students Succeed A Comparative Review of Performance and Engagement in Pisa 2003 Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2007 bdquoGroups at Risk The Special Case of Migrants and Minoritiesldquo iacute No More Failures Ten Steps to Equity Education Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) Perregaux C de Goumoeumlns C Jeannot D og de Pietro J-F 2003 EOLE Education et Ouverture aux Langues agrave lrsquoEcole Neuchacirctel CIIP vol I og II Pflegerl J 2004 Immigration and Family Annual Seminar Helsinki Finland 8ndash10 June 2002 Synthesis Wien Oumlsterreichisches Intitut fuumlr Familienforschung Materialiensammlung Heft 18 Poulain M Perrin N og Singelton A (ritstj) 2006 Towards Harmonised European Statistics on International Migration Louvain La Neuve Presses Universitaires de Louvain-La-Neuve
79
Rosenqvist J 2007 Specialpedagogik I Maringngfaldens Sverige Om Elever Med Annan Etnisk Bakgrud aumln SvenskISaumlrskolan Sweden Specialpedagogiska Institutet Kristianstad University Salameh E-K 2003 Language impairment in Swedish bilingual children ndash epidemiological and linguistic studies Lund University Salameh E-K 2006 bdquoConsiderations when meeting bilingual childrenldquo kynning fyrir seacuterfraeligethingahoacutep Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu iacute Malmouml 7 desember 2006 Sameinuethu thornjoacuteeth irnar 2008 Convention on the Rights of Persons with Disabilities and Optional Protocol (toacutek gildi 3 maiacute 2008 iacute kjoumllfar samthornykktar thorn ann 13 desember 2006) New York United Nations Organisation SIOS Cooperation Group for Ethnical Associations in Sweden 2004 We Are All Unique And Yet More Alike Than We Imagine A Book About Disability Ethnicity Reception and Treatment Sweden SIOS UNESCO 1994 Salamanca-yfirlyacutesingin og rammaaacuteaeligtlun um aethgerethir vegna nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir Samthornykkt aacute althornjoacuteethlegri raacuteethstefnu um seacuterkennslu Access and Quality Salamanca Menningarmaacutelastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO) Verkuyten M og Brug P 2003 bdquoEducational Performance and Psychological Disengagement among Ethnic Minority and Dutch Adolescentsldquo iacute The Journal of Genetic Psychology 164(2) bls 189ndash 200 Watkins A (ritstj) (2007) Naacutemsmat iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Lykilatriethi iacute stefnumoacutetun og starfi Odense European Agency for Development in Special Needs Education Werning R Loumlser J M og Urban M 2008 bdquoCultural and Social Diversity An Analysis of Minority Groups in German Schoolsldquo iacute The Journal of Special Education Vol 42 No 1 May 2008 bls 47ndash54
80
HOumlFUNDAR EFNIS
Austurriacuteki Irene MOSER IreneMoserphsalzburgat
Judith STENDER judithstenderssr-wiengvat
Jef VERRYDT jverrydtpandorabe
Josee VAN LEEMPUT joseevanleemputkhkbe
Theacuteregravese SIMON theresesimoncfwbbe
Belgiacutea (flaeligmskumaeligl andi hluti)
Belgiacutea (froumlnskumaeligla ndi hluti)
Bretland
Jean-Claude DE VREESE
Geoff LINDSAY
Sonali SHAH
Preben SIERSBAEK
jeanclaudedevreeseskynetbe
GeoffLindsaywarwickacuk
splslsleedsacuk
siersbaekuvmdk Danmoumlrk
Eistland
Tina FEHRMANN
Maie SOLL
Kai KUKK
Hanna-Mari SARLIN
TinaFehrmannuvmdk
maiesollhmee
kaikukkhmee
hanna-marisarlinwelhocom Finnland
Anne NURMINEN annenurminensaunalahtifi
Ceacutecile LESTOCQUOY cecilelestocquoylapostenet
Dominique LENORMAND dominiquelorangefr
Frakkland
Grikkland Katerina SPETSIOTOU katerinaspetsiotougmailcom
Maria MICHAELIDOU smiacmorg
Holland Wim VAN OOSTEN directiekingmaschoolnl
Iacutesland Hulda DANIacuteELSDOacuteTTIR huldakarendanielsdottirreykjavikis
Iacutetaliacutea Matteo TALLO matteotalloistruzioneit
81
Leandra NEGRO leandranegroistruzioneit
Eftihia KALLEPITI ekallepitigmailcom
Kalomira IOANNOU ioannoukalomirayahoocom
Kyacutepur
Lettland Dina BETHERE dinalieppalv
Mudite REIGASE muditereigasevsicgovlv
Lithaacuteen Lina PALACIONIENE linapalacionienesppclt
Virginija STUMBRIENE virginijastumbrieneflfvult
Luacutexemborg Gilbert STEINBACH gilsteinbacheducationlu
Malta Alexander SPITERI alexanderspiterigovmt
Noregur Merete BAEKKEVOLD mbeudirno
May-Britt MONSRUD may-brittmonsrudstatpedno
Poacutelland Krzysztof SIKORA krzysraszedupl
Aleksandra ollencjawppl CHRZANOWSKA
Portugal Isabel PAES isabelpaesacidigovpt
Graccedila FRANCO gracafrancoclixpt
Spaacutenn Ana Maria TURIEL anamtpprincastes PINTADO
Virginia JIMENEZ jimenez_virgvaes
Sviss Priska SIEBER priskasieberphzch
Christiane PERREGAUX ChristianePerregauxpseunigech
Sweden Fia ANDERSSON FiaAnderssonspecpedsuse
82
Kristina LANGBY GRUBB kristinalangby_grubbmalmose
Trinidad RIVERA trinidadriveraspsmse
Teacutekkland Milos KUSY miloskusyseznamcz
Vĕra VOJTOVAacute vojtovapedmunicz
Ungverjaland Szilvia NEacuteMETH nemethszokihu
Margit KOCZOR koczormargitmailtvnethu
THORNyacuteskaland Peter WACHTEL PeterWachtelmkniedersachsende
Angelika SCHAUB AngelikaSchaubmbwjkrlpde
83
Upplyacutesingar um staethi sem heimsoacutettir voru Malmouml Rosengaringrd Resource Team
Malmouml Stad 20580 Malmouml lenabeckingmalmose barbrojarnhallmalmose tovemnilssonmalmose
Kryddgaringrdsskolan Vougts vaumlg 15 213 72 Malmouml kryddgaringrdsskolanmalmose
Dragon preschool center Moumlllevaringngsgatan 46 214 20 Malmouml kristinalangby_grubbmalmose
Athornena 6th Dimotiko Kifisias (grunnskoacuteli) 53 LKatsoni Street (and 1st May) 13561 Athens johntsatotenetgr http6dim-kifisattschgrglobalsch-autoschdefault
3rd Gymnasio Kifisias (framhaldsskoacuteli) Patrwn and Korinthou Street NKifisia 145 64 Athens library3gym-kifisattschgr http3gym-kifisattschgrarxikihtm
Arsquo KDAY of Athens Centre of Assessment Kandanou 18 11526 Athens E-mailkday-a-athin-attschgr
Pariacutes Ecole polyvalente Binet A 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0753737eac-parisfr
Ecole eacuteleacutementaire Binet B 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751443Lac-parisfr
84
Ecole maternelle 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751380tparisfr
Ecole polyvalente Labori 19 rue Labori 75018 Paris ce0751107wparisfr
Brussels Atheacuteneacutee Royal Serge Creuz Avenue du Sippelberg 2 1080 Molenbeek Saint Jean wwwsergecreuzbe
Ecole Schaller Avenue Schaller 87 1160 Auderghem wwwecoleschallerorg
VCLB Koepel Anatole France 119 1030 Schaarbeek wwwvclb-koepelbe
Amsterdam Kingmaschool Beijerlandstraat 2 1025 NN Amsterdam wwwkingmaschoolnl
Van Koetsveldschool Archimedesplantsoen 98 1098 KB Amsterdam Netherlands wwwzmlkoetsveldnl
Alexander Roozendaalschool Jan Tooropstraat 13 1062 BK Amsterdam wwwroozendaalschoolnl
De Zeehoeve Gemeente Amsterdam ndash Dienst Werk en Inkomen wwwmaatwerkamsterdamnl
De Bascule Postbus 303 1115 ZG Duivendrecht wwwdebasculenl
85
Varsjaacute Gymnasium ndeg20 Raszyǹska street 22 02-026 Warszawa wwwraszedupl
Gymnasium Ndeg 20 (filia) Startowa street 9 02-248 Warszawa wwwstartowaedupl
Multicultural Secondary School Klopotowskiego street 31 03-720 Warszawa wwwhumanistycznepl
Primary School Ndeg 273 Balcerzaka street 1 01-944 Warszawa wwwszkola273pl
The Association for Legal Intervention Al3 Maja street 12 local 510 00-391 Warszawa wwwinterwencjaprawnapl
Primary School Ndeg 220 Jana Pawla II street 26a 00-133 Warszawa wwwsp220pl
86
- Multicultural Diversity-ISf
- Multicultural Diversity-IS
- Multicultural Diversity-ISb
-
1 Markhoacutepurinn eins og hann er skilgreindur aacute landsviacutesu 2 Upplyacutesingar og goumlgn innan sveitarfeacutelags (ogeetha aacute landsviacutesu) 3 Naacutemsuacuterraeligethi sem standa nemendum og aethstandendum til boetha 4 Stuethningsaethferethir 5 Matstaeligki sem beitt er til aeth greina iacute upphafi thorn arfir og getu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Skortur aacute goumlgnum aacute thorn essu sviethi var alvarlegt vandamaacutel sem leysa vareth uacuter meethan rannsoacuteknin foacuter fram Ef til vill maacute liacuteta svo aacute aeth takmoumlrkueth eetha engin goumlgn seacuteu jaacutekvaeligtt merki um aeth iacute menntakerfum viethkomandi landa seacute stefnan suacute aeth engin mismunun eigi seacuter staeth Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar virethist hafa leitt til upplyacutes-ingasoumlfnunar sem varpar betur ljoacutesi aacute raunverulegar aethstaeligethur eins og fram kemur iacute eftirfarandi koumlflum Heildargreining verkefnisins byggist aacute thornrepskiptu ferli - Samantekt aacute fraeligethiritum og rannsoacuteknarniethurstoumlethum sem birtar hafa verieth um thorn etta viethfangsefni meeth hliethsjoacuten af thorn eim fimm lykilthornaacutettum sem gereth er grein fyrir heacuter aeth framan Iacute 1 kafla er yfirlit yfir thornessi grundvallarrit - Gerethur var spurningalisti iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana til aeth thorneir gaeligtu aflaeth helstu upplyacutesinga aacute siacutenum heimasvaeligethum iacute tengslum vieth lykilthornaeligttina fimm Viethboacutetarspurningalisti var uacutetbuacuteinn til upplyacutesingasoumlfnunar aacute landsviacutesu ef menn vildu nyacuteta seacuter sliacutekt Seacuterfraeligethingarnir skrifuethu skyacuterslur hver fyrir sitt svaeligethi sem thorneir byggethu aacute niethurstoumlethum spurningalistanna Aacute thorn essum skyacuterslum byggethist svo heildarsamantektin sem fjallaeth er um iacute 2 kafla - Rannsoacuteknarvinnan byggethist einnig aacute lykilthornaacutettunum fimm sem loumlgeth var aacutehersla aacute iacute spurningalistanum Valdir voru sex staethir til aeth kanna hvernig menntamaacutelum er haacutettaeth iacute loumlndum meeth langa hefeth iacute innflytjendamaacutelum eetha thornar sem nemendur eru nyacutekomnir til landsins Niethurstoumlethur thornessarar rannsoacuteknar eru kynntar iacute 3 kafla - Verkefnisteymi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar toacutek siacuteethan saman allar niethurstoumlethurnar baeligethi uacuter fraeligethilegu uacutettektunum skyacuterslunum og heimsoacuteknunum til thorneirra staetha sem valdir voru og fjallaethi um thorn aeligr iacute samvinnu vieth seacuterfraeligethingana Siacuteethan er gereth grein fyrir tilmaeliglum og meginniethurstoumlethum thorneirra viethraeligethna iacute 4 kafla Niethurstoumlethur og tilloumlgur 10
1 KENNINGAR SEM FRAM HAFA KOMIETH Iacute RANNSOacuteKNUM
11 Nyacutejustu niethurstoumlethur aacute Evroacutepuviacutesu Iacute thorn essum kafla er samantekt aacute thorn eim lykilatriethum sem fram koma iacute yacutemsum evroacutepskum rannsoacuteknum og greiningum aacute menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum meeth seacuterstoumlku tilliti til hinna fimm thorn aacutetta sem gereth var grein fyrir iacute innganginum (skilgreining upplyacutesingar naacutemsuacuterraeligethi stuethningsaethferethir og matsferli) Heimildalisti thorn ar sem tekin eru saman thorn au evroacutepsku althornjoacuteethlegu eetha innlendu rit sem stuethst var vieth iacute rannsoacutekninni er aethgengilegur aacute heimasiacuteethu Evroacutepumiethstoumlethvarinnar um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Beitt var thorneirri aethfereth aeth fara skipulega iacute gegnum gagnagrunna (svo sem ERIC EBSCO Academic Search Elite Google Scholar Libris osfrv) og prentueth rit thorn ar sem getieth er um eetha fjallaeth naacutenar um menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ar sem upplyacutesinga- og samskiptataeligkni er stoumlethugt meira notueth vieth upplyacutesingamiethlun foacuter fram viacuteethtaeligk leit aacute Netinu iacute thorn eim tilgangi aeth finna vefsvaeligethi uacutetdraeligtti skyacuterslur og fraeligethiritgerethir thornar sem fjallaeth er um eetha viacutesaeth til tengsla milli seacuterthornarfa iacute naacutemi og thorness aeth vera af innflytjendaaeligttum Leitin beindist fyrst og fremst aeth rannsoacuteknarniethurstoumlethum og starfi sem fram fer innan Evroacutepu thorn ar sem verkefnieth afmarkaethist af thornviacute svaeligethi Mikilvaeligg verk hafa thornoacute einnig verieth unnieth utan Evroacutepu og houmlfeth var hliethsjoacuten af aacutehugaverethum niethurstoumlethum iacute bandariacuteskum og kanadiacuteskum goumlgnum (td AMEIPH 1998 og 2001 National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Losen og Orfield 2002) Auk rannsoacutekna sem gerethar voru af einstaklingum eetha innan sveitarfeacutelagaaacute landsviacutesu var einnig stuethst vieth kannanir og skyacuterslur sem althornjoacuteethlegar stofnanir hafa gefieth uacutet um aethstaeligethur iacute Evroacutepu svo sem framkvaeligmdastjoacutern ESB Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs (European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia sem nuacute kallast European Agency for Fundamental Rights) Eurydice eetha stofnanir aacute althornjoacuteethaviacutesu svo sem Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) eetha Menningarmaacute-lastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO)
11
Tekieth var tillit til rannsoacutekna og niethurstaethna allt aeth fimmtaacuten aacuter aftur iacute tiacutemann nauethsynlegt reyndist aeth skoetha svo langt tiacutemabil vegna thorness hve seacutertaeligkt rannsoacuteknarefnieth er og hve faacutear heimildir um thornaeth eru til Aacuteethur en fjallaeth verethur naacutenar um meginniethurstoumlethur thorneirra verka sem tengjast lykilthornaacutettunum fimm sem tilgreindir voru fyrir verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er mikilvaeliggt aeth gera grein fyrir helstu atriethum sem rannsoacuteknin byggist aacute Iacute flestum loumlndum Evroacutepu er tekieth aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjenda og sums staethar er mjoumlg loumlng hefeth fyrir sliacuteku Annars staethar eru innflytjendur nyacutett fyrirbaeligri aacute nokkrum svaeligethum iacute Evroacutepu sem foacutelk fluttist aacuteethur fraacute hefur orethieth suacute breyting aeth thorn ar setjast nuacute aeth hoacuteparuacutetlendinga Iacute nyacutelegri OECD-rannsoacutekn aacute foacutelksflutningum (2006) kemur fram aeth svo virethist sem innflytjendafjoumlldi verethi aacutefram mikill og eigi jafnvel eftir aeth aukast iacute Evroacutepuloumlndunum THORN essar margthornaeligttu lyacuteethfraeligethilegu breytingar hafa haft aacutehrif aacute sjaacutelfsmynd Evroacutepubuacutea Evroacutepa er aeth breytast iacute fjoumllmenningarlegt samfeacutelag og thornaeth endurspeglast iacute skoacutelasamfeacutelaginu Skoacutelarnir taka aacute moacuteti nemendum af yacute msu thornjoacuteeth erni sem aeligttaethir eru fraacute loumlndum sem eru gjoumlroacuteliacutek dvalarlandinu eetha eiga foreldra sem faeligddir eru erlendis THORNeir eiga seacuter aethra menningu og stundum tungumaacutel en thornaeth sem riacutekjandi er iacute dvalarlandinu Stuethla ber aeth thorn viacute innan menntakerfa og meeth lagasetningum aeth innflytjendur geti aethlagast aethstaeligethum iacute dvalarlandinu Iacute graelignboacutek framkvaeligmdastjoacuternar ESB (2008) segir bdquothornaeth hefur veruleg aacutehrif aacute menntakerfieth aeth fjoumlldi nemenda af erlendum uppruna stundi thornar naacutem Aethlaga thornarf skoacutelana aeth sliacutekri breytingu og sjaacute til thorness aeth seacuterstoumlkum thornoumlrfum thorneirra verethi komieth iacute hinn hefethbundna farveg aeth veitt seacute fyrsta flokks menntun aacute jafnreacutettisgrundvelli hellip Skoacutelarnir veretha aeth hafa forystu iacute thornviacute aeth skapa samfeacutelag aacuten aethgreiningar thornviacute aeth thornaeth er fyrst og fremst thorn ar sem ungmenni af erlendum uppruna og innfaeligddir kynnast og laeligra aeth viretha hver annan hellip Fjoumllbreytni baeligethi meeth tilliti til tungumaacutela og menningar getur verieth skoacutelunum oacutemetanleg auethlindldquo (bls 3) THORNaeth krefst mikillar vinnu meethal stefnumoacutetandi aethila og er bryacutent verkefni sem reynt er aeth leysa innan menntakerfa viethkomandi landa aeth taka aacute moacuteti thornessum nyacuteju iacutebuacuteum og koma til moacutets vieth thornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum iacute Evroacutepu Fagfoacutelk aacute sviethi seacuterkennslu seacuterfraeligethingar og raacuteethamenn innan ESB og aacute landsviacutesu hafa syacutent aukinn aacutehuga aacute aethstaeligethum innflytjendane-
12
menda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir En enda thornoacutett oumlll loumlnd iacute Evroacutepu hafi syacutent aacutehuga aacute aeth aethlaga stefnu siacutena og starf aacute sviethi menntamaacutela aeth nyacuteju fjoumllmenningarlegu skoacutelasamfeacutelagi hefur engin almenn rannsoacutekn farieth fram aacute thorn viacute hvaetha aacutehrif thorn essar breytingar hafa aacute seacuterkennslumaacutel iacute Evroacutepu Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er fyrsta tilraunin til aeth rannsaka hvernig aethstaeligethur innfluttra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir eru iacute skoacutelum innan Evroacutepu Iacute fraeligethilegu uacutettektunum aacute thorn essu sviethi kemur fram aeth nokkrar Evroacutepurannsoacuteknir hafa verieth gerethar thorn ar sem sjoacutenum hefur annaethhvort verieth beint aeth seacuterkennslu (td Meijer Soriano og Watkins 2003 2006 OECD 2004) eetha aeth menntun nemenda af innflytjendaaeligttum (td Eurydice 2004 OECD 2006) Engin rannsoacutekn hefur farieth fram innan Evroacutepu thorn ar sem thorn essir tvaeligr thornaeligttir eru samtvinnaethir Einu heimildirnar sem fundust um verkefni sem unnin hefethu verieth aacute Evroacutepuviacutesu thorn ar sem tekieth var mieth af baacuteethum thorn essum thorn aacutettum eru Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoDevelopment of Conditions for Disabled Children of Gypsies and Migrant Workers ndash the SEN Projectldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1996-1998 og foacuter fram iacute niacuteu loumlndum og Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoTeaching materials for pupils with disabilities and immigrant backgroundldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1999-2001 og naacuteethi til thornriggja landa sem og Evroacutepuraacuteethstefnan um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem foacuter fram iacute Kaupmannahoumlfn 7 og 8 juacuteniacute 1999 THORNviacute vaeligri alrangt aeth fullyretha aeth engar rannsoacuteknir hefethu farieth fram iacute Evroacutepu aacute thorneim tviacutethornaeligtta vanda sem nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum kunna aeth eiga vieth aeth etja innan skoacutelakerfisins Nokkrar rannsoacuteknir aacute thornessu sviethi hafa vissulega farieth fram en hafa eingoumlngu beinst aeth tilteknum staeth eetha landi Heacuter aacute eftir verethur greint fraacute helstu niethurstoumlethum sem athugun aacute thornessum verkum leiethir iacute ljoacutes Leggja skal aacuteherslu aacute aeth rannsoacuteknin beindist viacutesvitandi aeth verkum thornar sem fjallaeth er aacute samtvinnaethan haacutett um innflytjendur og seacuterkennslu THORNess vegna hefur oumlllum koumlnnunum aacute stoumlethu nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum sem gerethar hafa verieth og niethurstoumlethur hafa verieth birtar um verieth sleppt eftir thorn viacute sem haeliggt hefur verieth ef thornaeligr naacuteethu ekki einnig til seacuterkennslumaacutelefna enda thornoacutett thornaeligr vaeligru aacutehugaverethar
13
Aacuteethur en greint verethur fraacute sameiginlegum niethurstoumlethum thorneirra prentuethu heimilda sem rannsoacuteknin byggethi aacute (kafli 13) verethur fjallaeth um maacutel sem aacutegreiningur er um sem og oacuteliacutekar aethferethir og niethurstoumlethur sem greina maacute iacute thorn essum ritum (kafli 12) Iacute baacuteethum thorn essum koumlflum er fjallaeth um allar niethurstoumlethur meeth tilliti til hinna fimm lykilthornaacutetta rannsoacuteknarinnar
12 Aacutegreiningur og umraeligethur 121 Markhoacutepur
Ekkert samraeligmi er innan Evroacutepu iacute hugtakanotkun varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum Iacute sumum rannsoacuteknum er talaeth um bdquothornjoacuteethernislega minnihlutahoacutepaldquo eetha bdquominnihluta-thornjoacuteethernishoacutepaldquo (UNESCO 1994 SIOS 2004 Lindsay Pather og Strand 2006 Rosenqvist 2007) en annars staethar eru notueth hugtoumlk aacute boreth vieth bdquofoacutelksflutningaldquo (OECD 2007 framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008) bdquoinnflytjendurldquo (OECD 2006 Eurydice 2004) bdquotviacutetyngda nemendurldquo eetha bdquominnihlutahoacutepaldquo (Evroacutepuraacuteethieth 2006) Staethan iacute Evroacutepu er thornannig aeth flest boumlrn hafa faeligethst iacute landinu sem thorn au buacutea iacute og stunda naacutem Tiacutemabundin buacuteseta innflytjenda aacute svaeligethum iacute uacutetjaethri Evroacutepu er thornoacute stoumlethugt aeth aukast (foacutelk aeligtlar seacuter ef til ekki aeth buacutea iacute thornviacute landi sem thornaeth kemur fyrst til enda thorn oacutett thornaeth komi kannski til meeth aeth dvelja thornar lengi) THORNviacute kann aeth vera vandkvaeligethum bundieth aeth nota hugtoumlk sem tengjast einhvers konar bdquofoacutelksflutningumldquo THORNessi hugtakafjoumlldi og skortur aacute samraeligmi thornar aacute endurspeglar aacute hve oacuteliacutekan haacutett thornjoacuteethir Evroacutepu naacutelgast innflytjendamaacutel ndash baeligethi iacute stefnu sinni og starfi Iacute thorn essu oacutesamraeligmi endurspeglast einnig hve soumlgulegur bakgrunnur landanna er mismunandi Markmieth thornessarar rannsoacuteknar var ekki aeth kanna thorn ann mismun sem er aacute skilgreiningum Aacuteherslan beindist fyrst og fremst aeth thorn viacute hvernig koma aeligtti til moacutets vieth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum 122 Fyrirliggjandi goumlgn
Vieth skoethun aacute fraeligethilegum umfjoumlllunum hefur komieth iacute ljoacutes aeth enn er oacutegerningur aeth hafa toumllfraeligethilega og samanburetharhaeligfa heildaryfirsyacuten yfir thornann fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum sem faeligr seacuterkennslu iacute Evroacutepu Rannsoacuteknir syacutena aeth taeligpast er haeliggt aeth taka saman toumllfraeligethileg goumlgn um innflytjendur iacute althornjoacuteethasamhengi thorn ar sem hagsyacuteslukerfi landanna eru ekki samraeligmd
14
Eins og Poulain Perrin og Singleton (2006) benda aacute bdquothornaeth er almennt viethurkennt aeth erfitt er aeth afla upplyacutesinga um innflytjendur og aeth gagnasoumlfnunarkerfi sem og skilgreiningar sem notaethar eru um innflytjendur eru afar mismunandi iacute hinum yacute msu loumlndumldquo (bls 77) Enn fremur segja thorn eir bdquohellip Fraacute toumllfraeligethilegu sjoacutenarmiethi thorn aacute hefur enginn vietheigandi viacutesbendir verieth tekinn upp aacute althornjoacuteethaviacutesu til aeth telja saman iacutebuacutea af erlendum uppruna hellip Goumlgn sem kunna aeth vera talin aacutereiethanlega eru ef til vill ekki samanburetharhaeligf innan ESB-riacutekjanna vegna thorness hve heimildir skilgreiningar og hugtoumlk eru notueth aacute oacuteliacutekan haacutettldquo (bls 373) Samkvaeligmt Fassmann (iacute Pflegerl 2004) eru foacutelksflutningar mun stoacuterfelldari nuacute en aacuteethur ndash oacuteliacutekt thorn viacute sem var aacute sjoumltta aacuteratug liethinnar aldar Varlega skal fara meeth toumllfraeligethilegar upplyacutesingar um innflytjendur thorn viacute aeth raunverulegur fjoumlldi thorn eirri er oft vanmetinn Fassmann hefur staethhaeligft aeth aacuterieth 2002 hafi raunverulegur nettoacute fjoumlldi innflytjenda innan ESB verieth meiri en iacute Bandariacutekjunum enda thornoacutett Bandariacutekin seacuteu oftast talin vera thornaeth land sem tekur aacute moacuteti flestum innflytjendum Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur miethaeth aeth thorn viacute aeth draga upp raunverulega mynd af stoumlethunni eins og huacuten er Iacute 2 kafla er fjallaeth um goumlgn sem fyrst og fremst naacute til sveitarfeacutelaga 123 Naacutemsaethferethir
Skiptar skoethanir eru um hvaetha aethferethum skuli beitt til aeth auka naacutemsgaeligethi nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Helsta aacutegreiningurinn sem fram kemur iacute rannsoacutekninni snyacutest um thornaeth hvernig og hvar moacuteethurmaacutel nemandans er notaeth iacute skoacutelanum Ekkert samraeligmi er iacute thorn viacute hvernig moacuteethurmaacutel nemenda er notaeth iacute skoacutelum Sumir seacuterfraeligethingar maeligla meeth thorn viacute aeth naacutem fari fram aacute tveimur tungumaacutelum aethrir telja aeth nemendur aeligttu aetheins aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins iacute skoacutelanum (og jafnvel stundum einnig heima hjaacute seacuter) Einnig maacute liacuteta svo aacute aeth moacuteethurmaacutel nemendans geti verieth honum til stuethnings iacute skoacutelanum en thornaeth getur liacuteka orethieth til thorness aeth nemendur sem tala sama erlenda tungumaacutelieth einangrist fraacute thorn eim sem tala tungumaacutel dvalarlandsins Suacute aethfereth aeth oumlllum nemendur seacute frjaacutelst aeth nota fleiri en eitt tungumaacutel (Candelier 2003 Perregaux de Goumoeumlns Jeannot og de Pietro 2003) er nyacute leieth baeligethi iacute kennslufraeligethilegu og feacutelagslegu tilliti og miethar aeth thornviacute aeth oumlll tungumaacutel
15
njoacuteti viethurkenningar iacute skoacutelanum og oumlll boumlrn laeligri aeth viretha fjoumllbreytileika Annaeth efni sem ekki er samstaetha um iacute thorneim ritum sem skoethueth voru er bakgrunnur kennara og fagfoacutelks Iacute sumum rannsoacuteknum er niethurstaethan suacute aeth ekki seacute nauethsynlegt aeth kennarar hafi mikla thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni nemenda sinna eetha aethstandenda thorneirra til aeth geta aacutett goacuteeth samskipti vieth thornaacute bdquoEkki thornarf aeth vita allt um menningarlegan bakgrunn einstaklings til aeth skapa gott andruacutemsloft og vinna vel saman hellip maethur thorn arf ekki aeth vera seacuterfraeligethingur iacute bdquomenningarlegum maacutelefnumldquo eetha yacutemsum tungumaacutelum En nauethsynlegt er aeth taka skilyrethislaust tillit til menningar viethkomandi aethila thornaeth sem mestu skiptir er thornaeth sem foacutelk aacute sameiginlegt thornaeth sem er eins hjaacute okkur oumlllumldquo (SIOS 2004 bls 64) Iacute oumlethrum ritum er aftur aacute moacuteti talieth mikilvaeliggt aeth kennarar hafi sama thornjoacuteethernislega bakgrunn og nemandinn eetha fjoumllskylda hans bdquoEf tviacutetyngd boumlrn eru ekki meeth kennara sem eru tviacutetyngdir eetha hafa fjoumllmenningarlegan bakgrunn thorn aacute aeligttu thorn au amk aeth vera hjaacute kennurum sem hafa goacuteetha innsyacuten iacute tungumaacutel og menningarlegan bakgrunn barnannaldquo (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bls 7) Leman (1991) getur um hve mikilvaeliggt seacute aeth kennarar uacuter hoacutepi innflytjenda starfi sem eins konar tengiliethir milli oacuteliacutekra menningarheima thornessir kennarar geti bruacuteaeth bil milli viethkomandi aethila og komieth fram sem tuacutelkar Verkuyten og Brug (2003) leggja einnig aacuteherslu aacute aeth kennarar af oacuteliacuteku thornjoacuteeth erni geti aukieth viacuteethsyacuteni iacute skoacutelastarfinu og verieth eins konar fyrirmyndir THORNraacutett fyrir thorn essi oacuteliacuteku viethhorf er yacute msar sameiginlegar aacutelyktanir og niethurstoumlethur aeth finna iacute evroacutepskum fraeligethiritum um naacutemsaethstaeligethur nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Um thornaeth er fjallaeth iacute naeligsta kafla
13 Helstu sameiginlegu niethurstoumlethur fraeligethilegra uacutettekta sem skoethaethar voru 131 Fyrirliggjandi goumlgn Fyrsta atriethieth sem viethkomandi rannsoacuteknir eiga sameiginlegt er suacute staethreynd aeth misraeligmis gaeligtir iacute thorn viacute aeth hve miklu leyti getieth er um 16
nemendur af innflytjendaaeligttum iacute tengslum vieth seacuterkennslu Sumar kannanir sem gerethar hafa verieth innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu (Leman 1991 Manccedilo 2001 Henriot 1996 Lindsay Pather og Strand 2006 Werning Loumlser og Urban 2008) varpa ljoacutesi aacute verulega hlutdraeliggni iacute mati aacute nemendum af innflytjendaaeligttum sem verethur til thorness aeth yacute mist of faacuteir eetha of margir faacute seacuterkennslu Althornjoacuteethlegar kannanir staethfesta thornessa soumlmu tilhneigingu thorne aeth bdquomisraeligmis gaeligti iacute thornviacute hvernig innflytjendum og minnihlutahoacutepum er beint inn iacute seacuterkennslustofnanirldquo (OECD 2007 bls 156) Eins og Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs hefur bent aacute bdquoer algengt iacute nokkrum ESB-riacutekjum aeth haacutett hlutfall innflytjendanemenda eetha nemenda sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum seacute iacute seacuterskoacutelum hellip Ef gengieth er uacutet fraacute thorn viacute aeth fjoumlldi fatlaethra nemenda seacute svipaethur innan allra thornjoacuteethernishoacutepa thorn aacute gefur hieth haacutea hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum eetha uacuter minnihlutahoacutepum til kynna aeth hluti thornessara nemenda seacute iacute sliacutekum bekkjum aacute roumlngum forsendumldquo (The European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia 2004 bls 28) Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute Bandariacutekjunum syacutena soumlmu tilhneigingu Eins og Losen og Orfield (2002) halda fram thorn aacute bdquohafa oacutevietheigandi starfsaethferethir baeligethi iacute almennum bekkjum og seacuterbekkjum orethieth til thorn ess aeth nemendur sem tilheyra minnihlutahoacutepum einkum svoumlrt boumlrn lenda iacute erfiethleikum eru ranglega flokkueth og hlutfallslega of moumlrg thorneirra eru sett iacute seacuterkennsluldquo (bls xv) Oacutesamraeligmi iacute hlutfalli nemenda af innflytjendaaeligttum sem faacute seacuterkennslu aacute seacuter helst staeth thorn egar um thorn roskaroumlskun og naacutemsoumlrethugleika aeth raeligetha Helstu aacutestaeligethur thorn essa oacutesamraeligmis sem thornessi fraeligethirit tilgreina eru thornaeligr aeth vandamaacutel vegna feacutelagslegrar hegethunar eru algengari innan innflytjendahoacutepa og thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa skortur er aacute skjoacutetum afskiptum og heilbrigethisthornjoacutenustu hjaacute thorn essum hoacutepum fordoacutema gaeligtir hjaacute iacutebuacuteum dvalarlandsins gagnvart foacutelki af innflytjendaaeligttum og siacuteethast en ekki siacutest koma upp vandamaacutel thorn egar meta skal thorn arfir og faeligrni nemenda af innflytjendaaeligttum THORNaeth er stoumlethugum erfiethleikum haacuteeth aeth greina naacutemserfiethleika fraacute tungumaacutelaerfiethleikum Sem daeligmi maacute nefna aeth bdquolaacutegt hlutfall allra asiacuteskra hoacutepa og kiacutenverskra nemenda meeth seacutertaeligka naacutemserfiethleika og einhverfu gaeligti bent til thorn ess aeth stundum seacute erfitt aeth greina naacutemsoumlrethugleika fraacute vandamaacutelum sem tengjast ensku sem
17
viethboacutetartungumaacutelildquo (Lindsay Pather og Strand 2006 bls 117) Auk thorness eins og Salameh (2003 2006) staethhaeligfir bdquothornaacute veldur tviacutetyngi aldrei maacutelthornroskaroumlskun Tviacutetyngt barn meeth maacutelthornroskaroumlskun er skert aacute baacuteethum tungumaacutelum moacuteethurmaacuteli siacutenu og liacuteka tungumaacuteli dvalarlandsinsldquo Rannsoacuteknir syacutena einnig thornaacute staethreynd aeth faacutetaeligkt raeligethur miklu um hvort nemendur eru settir iacute seacuterkennslu Vegna hinna baacutegbornu feacutelagslegu og efnahagslegu aethstaeligethna sem sumir thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar og innflytjendur buacutea vieth gaeligtu komieth upp heilbrigethisvandamaacutel sem hamla thorn roska barnanna Faacutetaeligkt er thornviacute aacutehaeligttuthornaacutettur sem veldur thornviacute aeth seacuterkennsluthornarfir kunna aeth koma fram aacute siacuteethari stigum Aacute thornessu byggir kenningin um feacutelagslegan og efnahagslegan skort thornar sem thornviacute er haldieth fram aeth nemendur af innflytjendaaeligttum gliacutemi vieth soumlmu vandamaacutel og innfaeligddir nemendur sem buacutea vieth soumlmu efnahagslegu og feacutelagslegu aethstaeligethur (Nicaise 2007) Aacutelykta maacute aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu megi skyacutera aacute thorn ann haacutett aeth iacute Evroacutepu buacutei thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar frekar vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur en aethrir Eins og Werning Loumlser og Urban (2008) oretha thornaeth bdquomaacute liacuteta svo aacute aeth boumlrn af innflytjendaaeligttum og aeligttingjar thorneirra buacutei vieth kerfisbundna einangrun THORN essar fjoumllskyldur eiga ekki kost aacute riacutekisborgarareacutetti og thorn eim er ekki gefinn mikill kostur aacute thorn aacutetttoumlku iacute efnahags- og atvinnuliacutefinu Sliacutekar aethstaeligethur takmarka mjoumlg moumlguleika barnanna aacute aeth naacute aacuterangri iacute naacutemildquo (bls 51) Sliacutekar aethstaeligethur thorn arfnast naacutekvaeligmrar greiningar eins og Lindsay Pather og Strand leggja aacuteherslu aacute (2006) bdquoErfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur (faacutetaeligkt) og kynferethi eru riacutekari thorn aacutettur en thornjoacuteetherni thornegar litieth er til heildartiacuteethni seacuterthornarfa iacute naacutemi almennt svo og tiltekinna seacuterthornarfa En eftir koumlnnun aacute aacutehrifum erfiethra feacutelagslegra og efnahagslegra aethstaeligethna kynferethi og aacutergoumlngum kemur iacute ljoacutes aeth enn eru hlutfoumlllin verulega skoumlkk thorn egar litieth er til yacute missa thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa iacute samanburethi vieth hviacuteta nemendur iacute Bretlandildquo (bls 3) Hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelum kann aeth syacutena aeth iacute sumum tilvikum hefur almenna skoacutelakerfieth ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir thorn essara nemenda THORN etta hefur orethieth til thorn ess aeth seacuterfraeligethingar hafa velt fyrir seacuter gaeligethum thorness naacutems sem nemendum af innflytjendaaeligttum stendur til boetha iacute almenna skoacutelakerfinu og iacute fraeligethiritunum eru tvouml atriethi tekin til seacuterstakrar athugunar annars vegar
18
tilviacutesana- og matsaethferethir og hins vegar thorn aeligr kennsluaethferethir sem notaethar eru thornegar nemendur eru af innflytjendaaeligttum Rannsoacuteknir iacute yacute msum Evroacutepuloumlndum leietha iacute ljoacutes aethra riacutekjandi tilhneigingu aeth annaeth foacutelk (feacutelagsraacuteethgjafar kennarar aethrir nemendur osfrv) liacuteti svo aacute aeth einstaklingar meeth seacuterkennsluthornarfir og einstaklingar af innflytjendaaeligttum seacuteu eins konar fulltruacutear sinna hoacutepa Meeth oumlethrum orethum thornaacute virethist vera tilhneiging til aeth flokka foacutelk og koma fram vieth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt fyrirfram moacutetuethum hugmyndum um bdquohoacutepinnldquo sem thorn eir tilheyra THORN essar fyrirfram moacutetuethu hugmyndir skyggja aacute manneskjuna sem einstakling thorn viacute aeth huacuten verethur eins konar taacutekn fyrir hoacutepinn og saacute hoacutepur tengist umoumlnnun og stuethningi (foacutelki meeth seacuterkennsluthornarfir) eetha menningu og truacute (innflytjendum og thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) THORNessi tilhneiging er afleit thornar sem foacutelk getur vissulega ekki verieth fulltruacutear fyrir heilt menningarsamfeacutelag eetha heilan samfeacutelagshoacutep Meeth thorn viacute aeth flokka foacutelk og hafa fyrirfram moacutetaethar skoethanir aacute bdquohoacutepnumldquo er viethkomandi einstaklingur settur til hliethar sem persoacutena og gerethur oacutemarktaeligkur hann er settur iacute jaetharhoacutep (SIOS 2004) 132 Naacutemsuacuterraeligethi
Iacute rannsoacuteknum og fraeligethiritum kemur einnig fram aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu kunni aeth endurspegla thornaacute staethreynd aeth meeth thorneirri kennslufraeligethi og thorneim kennsluaethferethum sem beitt er iacute almennum skoacutelum seacute ekki tekieth tillit til naacutemsthornarfa thornessa tiltekna hoacuteps Iacute fraeligethilegum umfjoumlllunum um aethstaeligethur nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er talieth aeth kennarar geri seacuter ekki grein fyrir thornviacute hve mjoumlg kennsluaethferethir thorneirra eru samtvinnaethar eigin menningu Naacutemsaethferethir og viethhorf nemenda eru vissulegamjoumlg mismunandi eftir menningarheimum Iacute sumum thornjoacuteethfeacuteloumlgum thornykir eethlilegt aeth nemendur laeligri meeth thorn viacute aeth eiga virk samskipti vieth kennara siacutena en aacute oumlethrum menningarsvaeligethum er ekki aeligtlast til aeth boumlrn tali vieth fullorethna heldur laeligri meeth thorn viacute aeth hlusta aacute samraeligethur hinna fullorethnu THORNess vegna aeligttu kennarar aeth uacutetskyacutera ndash eftir thornviacute sem haeliggt er ndash thornann menningarlega bakgrunn sem kennsla thorneirra byggist aacute og hvaetha vaeligntingar eru gerethar til nemenda Iacute staeth thorn ess aeth hafa tilhneigingu til aeth einfalda thorn au verkefni sem nemendur af innflytjendaaeligttum faacute iacute hendur (einkum ef tungumaacutel dvalarlandsins er
19
ekki moacuteethurmaacutel thorn eirra) aeligttu kennarar aeth stefna aeth thorn viacute aeth auka skilning nemenda af innflytjendaaeligttum aacute thorn viacute starfi sem fram fer iacute skoacutelastofunni (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir Kaupmannahoumlfn juacuteniacute 1999) 133 Stuethningsaethferethir Iacute thorn eim fraeligethiritum sem fjalla um menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er einnig loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggu hlutverki aethstandendur thorn eirra gegna Vieth kannanir kemur iacute ljoacutes aeth aethstandendur innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir nyacuteta seacuter ekki stuethningsthornjoacutenustu iacute eins riacutekum maeligli og thorneim stendur til boetha Algengustu aacutestaeligethur thorn ess eru meethal annars Fjoumllskyldan talar ekki tungumaacutel dvalarlandsins huacuten skilur ekki kerfieth og thorn aacute thorn joacutenustu sem er iacute boethi naeliggilega vel eetha er ekki voumln sliacutekri thornjoacutenustu iacute heimalandi siacutenu oacutettast aeth veretha send burt fraacute dvalarlandinu ef huacuten gerir bdquoof miklar kroumlfurldquo THORNess vegna er afar mikilvaeliggt aeth aethstandendum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir seacuteu veittar iacutetarlegar upplyacutesingar THORNessar upplyacutesingar aeligttu aeth tryggja aeth foreldrum verethi ljoacutest hvernig litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir nemenda iacute dvalarlandinu og aeth thorn eir faacutei innsyacuten iacute menntakerfieth og thornaeligr kennsluaethferethir sem thornar er beitt Strax fraacute upphafi aeligtti aeth veita aethstandendum skyacuterar og aethgengilegar upplyacutesingar Ef nauethsyn krefur aeligtti aeth gera thornaeth meeth aethstoeth tuacutelks eetha starfsmanns sem talar tungumaacutel fjoumllskyldunnar Meeth thornviacute aeth nota yacutemsa miethla (myndir af thorn viacute sem nemandinn er aeth gera osfrv) maacute einnig meeth goacuteethu moacuteti miethla upplyacutesingum milli skoacutela og heimilis Einnig er aeligskilegt aeth koma aacute umraeligethuhoacutepum meethal aethstandenda og skapa thorn annig tengsl thorn eirra iacute milli til aeth foreldrar nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum einangrist ekki Iacute rannsoacuteknum kemur fram aeth upplyacutesingastreymieth eigi ekki aeth vera einhlietha thorn e fraacute skoacutela til heimilis Foreldrar aeligttu einnig aeth veita skoacutelanum upplyacutesingar um barnieth og vera meeth iacute raacuteethum thornegar aacutekvarethanir sem varetha barnieth eru teknar Eins og loumlgeth var aacutehersla aacute aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bdquothornaacute byggist thornaeth mjoumlg aacute samstarfi samraacuteethi og gagnkvaeligmum skilningi milli foreldra og kennara hvernig nemendum af innflytjendaaeligttum gengur iacute naacutemi THORNaeth verethur aeth svipta hulunni af kennarastarfinu og foreldrar veretha aeth faacute
20
aeth taka thorn aacutett iacute oumlllum aacutekvoumlrethunum sem teknar eru iacute skoacutelanumldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 15) Foreldrar aeligttu aeth vera thornaacutetttakendur aacute oumlllum sviethum Iacute rannsoacuteknum aacute thornessum thornaeligtti er maeliglst til thorness aeth tekieth seacute tillit til allra aethstandenda iacute skoacutelastarfinu ekki einungis foreldranna heldur einnig systkina afa og oumlmmu sem og allrar stoacuterfjoumllskyldunnar Iacute sumum rannsoacuteknum kemur einnig fram aeth barn meeth seacuterkennsluthornarfir hefur mikil aacutehrif aacute fjoumllskyldumunstrieth einkum thorn egar um innflytjendafjoumllskyldur er aeth raeligetha fyrir komi aeth thornaeth leiethi til breytinga aacute hlutverkaskipan innan fjoumllskyldunnar (SIOS 2004) Iacute stuttu maacuteli sagt er seacuterfraeligethingunum aeligtlaeth aeth tryggja goacuteeth samskipti vieth aethstandendur og koma iacute veg fyrir menningarlegan aacutegreining Eins og Moro segir (2005) bdquohvaeth varethar boumlrn innflytjenda veldur oumlll taeligkni sem ekki tekur tillit til menningarlegra seacuterstoumlethu thornviacute aeth bilieth milli hinna tveggja viethkomandi heima verethur staeligrra Meeth thorn viacute moacuteti er iacute raun stuethlaeth aeth einangrun thorneirra iacute dvalarlandinu aeth jaetharstoumlethu thorneirra iacute samfeacutelaginu Meeth thorn viacute aeth taka tillit til menningarlegs bakgrunns thorneirra er aftur aacute moacuteti loumlgeth aacutehersla aacute einstaklingsbundnar aethferethir naacutemsferlieth og thornaacutetttoumlku iacute viethkomandi samfeacutelagildquo (bls 21) Lagt er til aeth jaacutekvaeligethum aethferethum seacute beitt til aeth faacute nemendur og foreldra til samstarfs sliacutekt skili aacuterangri Fagna beri fjoumllbreytileika meethal fjoumllskyldna og nemenda baeligethi feacutelagslegum og menningarlegum sem og fjoumllbreyttri thorn ekkingu og tungumaacutelum ekki einungis iacute thorn viacute skyni aeth vinna gegn hugsanlegri mismunun heldur einnig til aeth auka sjaacutelfsvirethingu og aacutehugahvoumlt nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Siacuteethast en ekki siacutest er bent aacute thornaacute staethreynd aeth til aeth svo megi veretha og til aeth vel takist til vieth aeth leysa thornau verkefni sem blasa vieth meeth nyacutejum nemendahoacutepum thorn urfi kennarar og annaeth fagfoacutelk aeth hafa aflaeth seacuter goacuteethrar menntunar Allar rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth aacute naacutemsaethstaeligethum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir syacutena hve bryacutent er aeth fagfoacutelk seacute vel menntaeth og iacute stakk buacuteieth til aeth endurbaeligta matsferlieth auka gaeligethi thorneirrar menntunar sem iacute boethi er og efla samstarf vieth aethstandendur thornessara nemenda Aukin thornoumlrf er fyrir starfsthornjaacutelfun og thorn roacuteun kennsluaethferetha meethal fagfoacutelks til aeth haeliggt seacute aeth sinna thornoumlrfum thornessa nyacuteja nemendahoacuteps Enn fremur veretha yacutemsir fagaethilar aeth vinna saman til aeth haeliggt seacute aeth koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir ekki einungis kennarar
21
heldur einnig saacutelfraeligethingar stuethningsfulltruacutear seacuterfraeligethingar innan heilbrigethissteacutettarinnar osfrv Meginniethurstaethan sem draga maacute af thorn eim rannsoacuteknum sem birtar hafa verieth fyrst og fremst iacute Evroacutepu um menntun nemenda sem baeligethi eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er vissulega suacute aeth enda thornoacutett thornetta seacute maacutelaflokkur sem stoumlethugt verethur syacutenilegri og sem stefnumoacutetandi aethilar og seacuterfraeligethingar aacute sviethi seacuterkennslu eru meeth til umfjoumlllunar thorn aacute hafa tiltoumllulega faacutear rannsoacuteknir verieth gerethar aacute thornessu tiltekna sviethi Yfirleitt er einungis fjallaeth um annan thorn aacutettinn menntun barna meeth seacuterkennsluthornarfir eetha menntun barna af innflytjendaaeligttum Afar faacutear rannsoacuteknir hafa verieth gerethar aacute thornviacute thornegar thornessir tveir thornaeligttir fara saman Iacute Evroacutepuloumlndunum virethist starf og stefna iacute menntamaacutelum einkennast af einhlietha naacutelgun Kannanir syacutena aeth uacuterraeligethi til stuethnings nemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum beinast oft einungis aeth oumlethrum thornaeligttinum af thorneim tveimur sem um er aeth raeligetha hjaacute thornessum markhoacutepi Annaethhvort er tekieth tillit til seacuterthornarfa nemandans eetha thorness aeth hann er af innflytjendaaeligttum Sem daeligmi maacute nefna aeth thornegar nemendur af innflytjendaaeligttum faacute kennslu iacute tungumaacuteli dvalarlandsins er yfirleitt ekki gert raacuteeth fyrir seacuterkennsluthornoumlrfum Aftur aacute moacuteti taka matstaeligki og aethferethir vieth aeth greina faeligrni nemenda yfirleitt ekki mieth af menningarlegum bakgrunni hans Iacute oumlllum rannsoacuteknum sem fram hafa farieth aacute naacutemsaethstaeligethum nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er niethurstaethan suacute aeth frekari thornroacuteunar seacute thornoumlrf aacute thornessu sviethi vinna thornarf aeth nyacuterri stefnu og nyacutejum leiethum til aeth takast aacute vieth thornarfir nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ess vegna veretha fleiri rannsoacuteknir og greiningar aeth fara fram aacute thornessu sviethi 134 Naacutemsmat Ef gengieth er uacutet fraacute hinu aacuteberandi skakka hlutfalli nemanda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu hafa gaeligethi matsaethferetha (fyrst og fremst vieth grunnmat) sem beitt er gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum verieth dregin iacute efa iacute thorn eim rannsoacuteknum sem fram hafa farieth (Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Matstaeligkin og aethferethirnar eigi raeligtur aeth rekja til thorneirrar menningar sem riacutekjandi er iacute dvalarlandi nemandans Matsferlieth er thornviacute menningartengt boumlrn sem alin eru upp vieth aethra menningu en thornaacute sem riacutekir iacute dvalarlandinu geta siacuteethur en thorn au boumlrn sem eiga uppruna sinn thorn ar skilieth og raacuteethieth iacute thornaeligr 22
menningartengdu viacutesanir sem liggja aeth baki thornviacute efni sem notaeth er vieth naacutemsmatieth THORN viacute er lagt til aeth baeligethi saacute efniviethur sem notaethur er vieth naacutemsmat og matsferlieth sjaacutelft verethi endurskoethaeth til aeth varpa sem skyacuterustu ljoacutesi aacute allar menningartengdar viacutesanir sem iacute thorn viacute kunna aeth leynast Ein helsta og augljoacutesasta hindrunin af thornessu tagi sem nemendur af innflytjendaaeligttum kunna aeth standa frammi fyrir thorn egar thorn eir fara iacute gegnum naacutemsmat ndash og sem kemur hvaeth eftir annaeth fram iacute thorneim fraeligethiritum sem skoethueth hafa verieth ndash tengist fagmaacutelinu sem notaeth er thornegar faeligrni og thorn arfir nemenda eru metnar Eins og Landon (1999) syacutendi fram aacute meeth thorn viacute aeth taka lesblindu sem daeligmi aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn bdquovieth thorn urfum aeth ryethja uacuter vegi oumlllum erfiethleikum sem thorn essir nemendur eiga vieth aeth etja aacuteethur en vieth greinum hverjir gliacutema vieth skynraelignan eetha geethraelignan vanda Mun faeligrri tviacutetyngd boumlrn eru talin vera meeth lesblindu en innfaeligdd boumlrn nemendum getur gengieth illa aeth lesa en thornaeth er enginn sem greinir hver aacutestaeligethan er Kennararnir sjaacute ekki hvert vandamaacutelieth er thornviacute aeth thorneir vita ekki hvernig mat fer framldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 18) Sumir telja bryacutent aeth tviacutetyngdir nemendur af innflytjendaaeligttum fari iacute gegnum naacutemsmat aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum ogeetha aeth naacutemsmatieth fari fram hjaacute seacuterfraeligethingum sem hafa viacuteethtaeligka thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni og tungumaacuteli nemandans (Cline 1999 Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Vissulega getur grunnmat iacute sumum tilvikum farieth fram aacuten thorn ess aeth nokkurt tungumaacutel seacute notaeth En menningarlegur mismunur (til daeligmis aacute thornviacute hvernig litir eru skilgreindir eetha aacute naacutemssamhengi eins og fram kemur hjaacute Salameh 2006) getur haft aacutehrif thorn egar naacutemsmat fer fram bdquoaacuten orethaldquo ef ekki er tekieth tillit til sliacuteks mismunar Iacute 2 kafla er fjallaeth naacutenar um naacutemsmat aacuten oretha Siacuteethast en ekki siacutest syacutena rannsoacuteknir aeth naacutemsmat thorn arf aeth vera heildstaeligtt aacute thornann haacutett aeth tekieth seacute tillit til allra aethstaeligethna nemendans hvaeth olli thorn viacute aeth fjoumllskyldan flutti uacuter landi tungumaacutels menningar samfeacutelagslegra aethstaeligethna iacute dvalarlandinu heimilisaethstaeligethna osfrv
23
Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar (Watkins 2007) aacute naacutemsmati iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar leiddi iacute ljoacutes aeth skilningur manna aacute moacutetandi1
mati hefur breyst aacute undanoumlrnum aacuterum iacute flestum loumlndum Evroacutepu gallar bdquoproacutefldquo-aethferetharinnar hafa verieth afhjuacutepaethir THORNar af leiethandi hefur moacutetandi mat fengieth viacuteethari merkingu thorn annig aeth thornaeth inniheldur ekki einungis fraeligethilega thornaeligtti Jafnframt eru aethferethirnar sem beitt er iacute sliacuteku mati thornroacuteaeth ar iacute siacuteauknum maeligli iacute samstarfi vieth nemendur aeligttingja thorneirra og kennara iacute staeth thorness aeth vera framkvaeligmt af utanaethkomandi seacuterfraeligethingum Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur syacutent fram aacute aeth iacute flestum loumlndum er thorn essi naacutelgun enn markmieth sem stefnt skal aeth iacute grunnmati aacute seacuterkennsluthornoumlrfum
1 Eins og fram kemur iacute matsverkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar naeligr bdquomoacutetandi matldquo (einnig kallaeth bdquosiacutematldquo) yfir tilteknar aethferethir sem beitt er innan veggja skoacutelastofunnar fyrst og fremst af viethkomandi kennurum og seacuterfraeligethingum sem meeth thorneim starfa og notaethar eru vieth aacutekvarethanatoumlkur um kennsluaethferethir og naeligstu skrefin iacute skoacutelagoumlngu nemenda bdquoGrunnmatldquo eetha bdquofrumgreiningldquo leiethir iacute ljoacutes hvort nemandi er hugsanlega meeth seacuterkennsluthornarfir og thornaacute er framvindan suacute aeth safnaeth er aacute kerfisbundinn haacutett upplyacutesingum sem nota maacute til aeth vinna aeth lyacutesingu aacute styrkleikum veikleikum og thornoumlrfum sem nemandi kann aeth hafa Tengja maacute frumgreiningu aacute seacuterkennsluthornoumlrfum oumlethrum matsaethferethum og aeth henni kunna aeth koma seacuterfraeligethingar sem starfa utan almenna skoacutelakerfisins (thornar aacute meethal uacuter heilbrigethisgeiranum)
24
2 UPPLYacuteSINGAR FRAacute THORNAacuteTTTOumlKULOumlNDUNUM
Iacute thornessum kafla er samantekt aacute svaeligethisskyacuterslunum sem unnar voru uacutet fraacute lykilthornaacutettum rannsoacuteknarinnar ndash skilgreiningu aacute markhoacutepi upplyacutesingumstaethreyndum naacutemsuacuterraeligethum stuethningsaethferethum og naacutemsmati Kaflinn byggist aacute upplyacutesingum og goumlgnum sem seacuterfraeligethingar viethkomandi landa soumlfnuethu meeth thorn viacute aeth nota spurningalista iacute samstarfi siacutenu vieth yacutemsa thornjoacutenustuaethila sem aeth maacutelinu koma sem og vieth sveitarfeacuteloumlg og skoacutela um naacutem barna sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum og staethan aacute thorn essu sviethi innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu er skoethueth THORN oacute aeth litieth seacute til maacutela sem endurspegla aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum thornaacute er fyrst og fremst um aeth raeligetha upplyacutesingar sem aflaeth hefur verieth um stoumlethuna innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter er einnig aeth finna goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda innflytjenda og hlutfallslegan fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum iacute hverju landi fyrir sig Goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum eru ekki fyrir hendi vegna thorn ess hve upplyacutesingar thornar aeth luacutetandi eru takmarkaethar iacute skyacuterslunum Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum og maacutelefni og umraeligethur sem snerta stoumlethu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er aeth finna iacute svaeligethisskyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem fjallaeth er um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Samantekt aacute svoumlrum vieth spurningunum er heacuter fyrir neethan
21 Markhoacutepur Verulegur straumur innflytjenda liggur til Evroacutepu og greina maacute aukinn aacutehuga aacute maacutelefnum innflytjenda viacuteetha um loumlnd Samkvaeligmt skyacuterslunum eru til yacute msar skilgreiningar aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo iacute Evroacutepu Iacute flestum landanna er hugtakieth bdquoinnflytjandildquo eetha bdquouacutetlendingurldquo notaeth ef einstaklingur og foreldrar hans eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu eru af oumlethru thornjoacuteetherni og tala eigieth moacuteethumaacutel heima hjaacute seacuter Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er gerethur greinarmunur aacute
25
- Nyacutekomnir nemendur ogeetha fyrstu kynsloacuteethar innflytjendum thornegar nemendur ogeetha foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu - Annarrar kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem hafa faeligethst iacute oumlethru landi og - THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldri thorneirra er faeligtt thornar liacuteka og thorneir eru jafnvel meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu Yfirleitt er ekki litieth aacute thornriethju eetha fjoacuterethu (jafnvel fimmtu) kynsloacuteeth sem bdquoinnflytjendurldquo heldur sem bdquonemendur meeth annan thornjoacuteeth ernislegan bakgrunnldquo eetha nemendur sem tilheyra bdquominnihlutahoacutepumldquo eetha tilteknum bdquothornjoacuteethernishoacutepumldquo Iacute menntakerfum yacute missa landa byggist lagasetning varethandi innflytjendanemendur og skoacutelagoumlngu aethallega aacute atriethum sem tengjast tungumaacutelakunnaacutettu nemenda hvort nemendur eru tviacutetyngdir eetha fjoumlltyngdir eetha eiga seacuter annaeth moacuteethumaacutel en thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute dvalarlandinu THORN essi skilgreining aacute vieth um alla nemendur sem thornurfa aeth geta talaeth fleiri en eitt tungumaacutel iacute uppvextinum Sem liethur iacute rannsoacutekninni ndash eins og fram kom iacute inngangi skyacuterslunnar ndash voru seacuterfraeligethingar fraacute hverju landi fyrir sig beethnir um aeth afla upplyacutesinga um alla nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum (nyacutekomna nemendur jafnt sem nemendur sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) Haeliggt er aeth flokka Evroacutepuloumlndin eftir thorn viacute hvert straumur innflytjenda liggur bull Loumlnd meeth langri hefeth fyrir innflytjendum tengt atvinnuliacutefi og
efnahag ogeetha nyacutelenduhefeth (td Austurriacuteki Belgiacutea Bretland Danmoumlrk Frakkland THORNyacute skaland Luacutexemborg Holland Sviacutethornjoacuteeth og Sviss)
bull Loumlnd thorn ar sem innflytjendur eru tiltoumllulega nyacutelegt fyrirbaeligri fraacute siacuteethustu aacuteratugum 20 aldar svo sem Finnland Iacutesland og Noregur eetha loumlnd sem straumur foacutelks laacute aacuteethur fraacute svo sem Kyacutepur Grikkland Iacutetaliacutea Malta Portuacutegal og Spaacutenn
bull Nyacute ESB-riacuteki svo sem Teacutekkland Eistland Ungverjaland Lettland Lithaacuteen og Poacutelland sem taka aethallega aacute moacuteti haeliglisleitendum eetha floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og innflytjendum fraacute loumlndum goumlmlu Soveacutetriacutekjanna
26
Innflytjendur sem sest hafa aeth iacute Evroacutepu eiga aeligttir aeth rekja til yacutemissa landa en thorn eim maacute skipta iacute thorn rjaacute meginflokka fyrrum iacutebuacutea Evroacutepusambandsins (ESB) Evroacutepska efnahagssvaeligethisins (EES) eetha Sviss haeliglisleitendur floacutettamenn og fyrrum iacutebuacutea Norethur-Afriacuteku sem og fyrrum iacutebuacutea annarra landa Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi eftir loumlndum sums staethar er thornaeth um 1 (td iacute Poacutellandi og Lithaacuteen) og annars staethar eru um 40 iacutebuacuteanna af innflytjendaaeligttum (td iacute Luacutexemborg) Erfitt er aeth bera saman goumlgn fraacute thornessum loumlndum vegna - Oacuteliacutekra skilgreininga aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo - Mismunandi reglna um veitingu riacutekisborgarareacutettar - THORNeirrar staethreyndar aeth goumlgn eiga yacute mist vieth um stoumlethuna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu eetha hvort tveggja - Mismunandi er aacute hvaetha aacutersgrundvelli gagnasoumlfnun hefur farieth fram (2005 eetha 2006 eetha 2007) Aeth teknu tilliti til thorn essara atrietha thorn aacute maacute sjaacute aacute toumlflu 1 aeth iacute flestum landanna eru 6ndash20 allra iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum Tafla 1 Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum (upplyacutesingarnar eru byggethar aacute svaeligethisskyacuterslum aacuterin 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt 20
Danmoumlrk Belgiacutea Austurriacuteki Luacutexemborg Finnland Grikkland Bretland Sviss Lithaacuteen Iacutesland (England)
Malta Iacutetaliacutea Eistland
Portuacutegal Kyacutepur Frakkland
Poacutelland Noregur Holland
Teacutekkland Spaacutenn Lettland
Ungverjaland Sviacutethornjoacuteeth
THORNyacuteskaland yfir 40
Mjoumlg mismunandi er eftir loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum hve moumlrg tungumaacutel eru toumllueth af nemendum af innflytjendaaeligttum og fjoumllskyldum
27
thorneirra iacute sumum landanna eru toumllueth allt fraacute aacutetjaacuten og upp iacute hundraeth tungumaacutel Haacutett hlutfall thornjoacuteeth arinnar er af innflytjendaaeligttum ndash iacute sumum loumlndumsveitarfeacuteloumlgum er meira en helmingur iacutebuacutea fraacute loumlndum utan Evroacutepu (td iacute Tyrklandi Iacuterak Soacutemaliacuteu Ruacutesslandi Pakistan Brasiliacuteu Uacutekraiacutenu Marokkoacute ofl) Iacute sumum loumlndum svo sem Sviacutethornjoacuteeth var staethan thorn annig aeth fram aacute aacutettunda aacuteratug liethinnar aldar og iacute oumlethrum loumlndum allt fram til 1990 var meirihluti innflytjenda iacute Evroacutepu foacutelk sem fluttist thornangaeth af efnahagsaacutestaeligethum iacute leit aeth betri starfs- og liacutefsskilyrethum Aacute tiacuteunda aacuteratugnum fjoumllgaethi mjoumlg floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og foacutelki fraacute Austur-Evroacutepu og fyrrum Soveacutetriacutekjunum Goumlgn um thornetta eru mismunandi eftir loumlndum en staethreyndin er suacute aeth innflytjendum sem koma til Evroacutepu af feacutelagslegum og efnahagslegum aacutestaeligethum fer nuacute fjoumllgandi Aeth thorn essu stuethla einnig frjaacutelsir flutningar Evroacutepubuacutea milli ESB-landanna
22 Goumlgn um innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute moumlrgum thorneirra landa sem thornaacutett toacuteku iacute verkefninu kom fram aeth skortur er aacute goumlgnum um nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Aacutebyrgetharsvieth yacute missa stjoacuternsyacuteslustofnana eru mismunandi og goumlgnum er ekki safnaeth aacute samraeligmdan haacutett Aethrar aacutestaeligethur liggja einnig aeth baki thornessum gagnaskorti Iacute sumum loumlndum heldur hieth opinbera ekki saman toumllfraeligethilegum upplyacutesingum um upprunalegt thornjoacuteeth erni foacutelks heldur einungis um riacutekisborgarareacutett thorness og faeligethingarstaeth aacute thorn eim forsendum aeth vinnsla persoacutenulegra gagna thornar sem fram kemur kynthornaacutettur thornjoacuteetherni foumltlun eetha truacute seacute boumlnnueth Iacute oumlethrum loumlndum fer ekki fram nein skipuloumlgeth gagnasoumlfnun um nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum hvorki innan sveitarfeacutelaga neacute aacute landsviacutesu Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru svo faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum aeth hvorki er nauethsynlegt neacute vietheigandi aeth skraacute upplyacutesingar um thornaeth Skynsamlegustu og hagkvaeligmustu leiethina til aeth faacute aethgang aeth goumlgnum er aeth finna iacute skoacutelunum ndash thorn ar eru boumlrnin Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er sliacutekum goumlgnum haldieth saman en ekki er haeliggt aeth reietha sig aacute toumllfraeligethilegar upplyacutesingar aacute landsviacutesu
28
Uacutet fraacute goumlgnum sem seacuterfraeligethingarnir soumlfnuethu innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu maacute sjaacute aeth hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi iacute loumlndum Evroacutepu og einnig mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelag ogeetha skoacutela iacute sama landinu Iacutetrekaeth skal aeth erfitt er aeth bera saman goumlgn hinna yacute msu landa vegna thorn ess hve hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint aacute marga vegu og einnig vegna thorn ess aeth goumlgnin viacutesa yacutemist til aethstaeligethna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu ndash eetha hvort tveggja Aeth teknu tilliti til thorness thornaacute maacute sjaacute aacute toumlflu 2 aeth iacute flestum landanna er hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum aacute bilinu 6ndash20 allra nemenda aacute skoacutelaskyldualdri (iacute Luacutexemborg er thornaeth ruacutemlega 38) Tafla 2 Hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum (gildir um nemendur aacute skoacutelaskyldualdri innan sveitarfeacutelaga skoacutelaaacuterieth 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt20
Finnland Lithaacuteen Malta Portuacutegal Poacutelland Teacutekkland Ungverjaland
Belgiacutea Danmoumlrk Grikkland Iacutesland Iacutetaliacutea Kyacutepur Noregur Spaacutenn
Austurriacuteki Bretland (England) Eistland Frakkland Holland Lettland Sviacutethornjoacuteeth
Luacutexemborg Sviss THORNyacuteskaland
Aacute Iacutetaliacuteu eru goumlgnin fraacute skoacutelaaacuterinu 20072008
Samkvaeligmt goumlgnunum er fjoumlldi og hlutfall fjoumllskyldnanemenda af innflytjendaaeligttum mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelaga iacute sama landinu oft af landfraeligethilegum aacutestaeligethum og vegna mismunandi staeligrethar sveitarfeacutelaga Flestar fjoumllskyldur af innflytjendaaeligttum buacutea iacute stoacuterborgum eetha iacute uacutethverfum stoacuterborga vegna betri atvinnu- og naacutemsmoumlguleika iacute thorneacutettbyacute li THORN ar af leiethandi getur fjoumlldi innfluttra nemenda iacute houmlfuethborgum (td Amsterdam Athornenu Brussel Lissabon London Madriacuted Pariacutes osfrv) verieth tvoumlfalt eetha thornrefalt meiri en hlutfallieth aacute landsviacutesu segir til um THORNar sem ekki eru til goumlgn um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute oumlllum thorn eim loumlndum sem toacuteku thorn aacutett iacute thornessari
29
rannsoacutekn thornaacute loumlgethu sum thorneirra til aethrar upplyacutesingar sem voru yacutemist aacute landsviacutesu ogeetha svaeligethis- eetha staethbundnar Sum loumlnd (td Austurriacuteki Holland Iacutetaliacutea Kyacutepur Lithaacuteen Luacutexemborg Spaacutenn Sviss THORNyacuteskaland) loumlgethu fram goumlgn sem voru baeligethi aacute landsviacutesu og svaeligethis- eetha staethbundin Oumlnnur loumlnd (td Belgiacutea Finnland Frakkland og Grikkland) loumlgethu fram goumlgn sem voru svaeligethis- eetha staethbundin eetha fengin fraacute skoacutelum Iacute oumlethrum tilvikum (td iacute Teacutekklandi Portuacutegal og Bretlandi) voru goumlgnin sem baacuterust aacute landsviacutesu Goumlgnin sem seacuterfraeligethingarnir toacuteku saman iacute viethkomandi loumlndum eiga yacutemist vieth um heildarfjoumllda og hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir aacute landsviacutesu ogeetha innan tiltekinna svaeligetha eetha tiltekins fjoumllda og hlutfalls iacute sveitarfeacuteloumlgum ogeetha skoacutelum THORN ar ef leiethandi er erfitt aeth bera thornessi goumlgn saman og setja niethurstoumlethur fram iacute toumlfluformi Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum er aeth finna iacute skyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thorn ar sem fjallaeth er um thornetta verkefni Samkvaeligmt ofangreindum upplyacutesingum syacutena thornessar skyacuterslur verulegt oacutesamraeligmi varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum hlutfall thorneirra sem faacute seacuterkennslu er yacutemist of haacutett eetha of laacutegt THORNetta hefur verieth mikieth vandamaacutel iacute yfir thornrjaacutetiacuteu aacuter iacute sumum landanna til daeligmis iacute Bretlandi Aacute aacutettunda aacuteratugnum var ljoacutest aeth allt of moumlrg boumlrn sem flutt houmlfethu thornangaeth fraacute Karabiacutesku eyjunum voru sett iacute seacuterskoacutela Annars staethar (td iacute Belgiacuteu Danmoumlrku Finnlandi Noregi og Sviacutethornjoacuteeth) kemur fram aeth iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum seacuteu hlutfallslega fleiri nemendur af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu og thorn eim fari fjoumllgandi eftir thorn viacute sem ofar dregur iacute skoacutelakerfinu (vieth lok grunnskoacutela og byrjun framhaldsskoacutela) Rannsoacutekn sem gereth var iacute Oacutesloacute aacuterieth 1998 syacutendi aeth hlutfallslega of margir nemendur af innflytjendaaeligttum fengu seacuterkennslu af yacutemsu tagi (Nordahl og Oslashverland 1998) Iacute seacuterskoacutelum er hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir auk thorness haeligrra en nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru iacutebuacutear dvalarlandsins ndash og thorn ar af leiethandi er hlutfallieth oumlfugt iacute almennum skoacutelum Iacute skyacuterslunni fraacute Sviss kemur fram aeth thorn etta haacutea hlutfall hafi stoumlethugt farieth vaxandi aacute siacuteethustu tuttugu aacuterum og aeth meethalaukning innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum seacute miklu meiri en heildaraukning innflytjendanemenda sem stunda naacutem iacute grunnskoacutelum
30
THORNversoumlgn virethist koma upp thorn egar toumllfraeligethilegar upplyacutesingar fraacute sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum (td iacute Austurriacuteki Finnlandi og Grikklandi) eru skoethaethar Fram kemur aeth iacute sumum skoacutelum seacuteu fleiri nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum heldur en nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem ekki eru af innflytjendaaeligttum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum virethast aethstaeligethur vera aacute hinn veginn Hugsanleg skyacutering eins og fram kemur kann aeth vera suacute aeth tilviljun ein raacuteethi thornviacute hve margir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stundi naacutem iacute hverjum skoacutela Annar moumlguleiki er aeth iacute sumum skoacutelum seacute aacuterangur nemenda metinn aacute skilvirkari haacutett en annars staethar Iacute oumlethrum skyacuterslum er loumlgeth aacutehersla aacute aeth aukieth framboeth aacute seacuterdeildum og vaxandi fjoumlldi seacutermenntaeths starfsfoacutelks hafi aacutehrif aacute eftirspurn eftir thornessari thornjoacutenustu ndash ef thorn joacutenustan er til staethar hafi kennarar tilhneigingu til aeth nyacuteta seacuter hana einkum ef thorneir faacute enga aethra aethstoeth Aeth lokum er saacute moumlguleiki fyrir hendi aeth iacute sumum skoacutelum seacute talieth aeth nemendur af innflytjendaaeligttum kunni aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir thornegar raunin er suacute aeth einungis er um samskipta- og tungumaacutelaerfiethleika aeth raeligetha Of haacutett hlutfall thornessara nemenda maacute oft rekja til tungumaacutelaerfiethleika og skorts aacute lestrarkunnaacutettu (en einnig annarra thornaacutetta) Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei reacutetta greiningu vegna thorn ess aeth talieth er aeth erfiethleika iacute naacutemi og tali lestri og stafsetningu stafi af thornviacute aeth thorneir kunni ekki tungumaacutel dvalarlandsins Meginvandinn virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thorn urfa aacute tungumaacutelakennslu aeth halda og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Nyacuteleg rannsoacutekn var gereth iacute Bretlandi aacute oumlllum nemendum sem stunda naacutem iacute riacutekisreknum skoacutelum iacute landinu (um 65 milljoacutenum nemenda) og thornar var niethurstaethan mun floacuteknari (Lindsay Pather og Strand 2006) Iacute stuttu maacuteli sagt thorn aacute var mjoumlg floacutekieth hve mismunandi thorn eir nemendur voru sem tilheyrethu tilteknum thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepi og voru sagethir vera meeth einhverjar seacuterkennsluthornarfir eetha tiltekna gereth seacuterthornarfa Nokkrar niethurstoumlethur teljast mikilvaeliggar Iacute fyrsta lagi syacutendi rannsoacuteknin aeth verulegur munur var aacute yacute msum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum hvaeth varethar feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika Til daeligmis hafethi 141 hviacutetra breskra nemenda thornoumlrf fyrir friacutea maacuteltiacuteeth iacute skoacutelanum (skv stuethningsaacuteaeligtlun iacute skoacutelum fyrir boumlrn sem buacutea vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur notaeth sem viacutesbendir um faacutetaeligkt) en 30 svartra nemenda fraacute Karabiacutesku eyjunum og 438 svartra nemenda fraacute Afriacuteku
31
Auk feacutelagslegra og efnahagslegra erfiethleika kynferethis og aldurs kom iacute oumlethru lagi yacute mislegt forvitnilegt iacute ljoacutes varethandi thornaeth hvort nemendur sem tilheyrethu yacutemsum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum vaeligru liacuteklegir til aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute samanburethi vieth liacutekurnar aacute thorn viacute aeth hviacutetir breskir nemendur vaeligru meeth seacuterkennsluthornarfir thorn aacute var hlutfall svartra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir ekki mjoumlg fraacutebrugethieth Svartir nemendur fraacute Karabiacutesku eyjunum voru thorn oacute 15 sinnum liacuteklegri til aeth vera meeth hegethunarvanda eetha tilfinningaleg og feacutelagsleg vandamaacutel Nemendur sem aacutettu aeligttir aeth rekja til Pakistan og Bangladesh voru ekki eins liacuteklegir og breskir nemendur til aeth vera meeth yacutemis s konar seacuterkennsluthornarfir THORN oacute voru um 25 sinnum meiri liacutekur aacute thorn viacute aeth thornessir nemendur einkum thorneir sem voru af pakistoumlnskum aeligttum vaeligru sjoacuten-eetha heyrnarskertir og aeligttu vieth alvarlega og margthornaeligtta naacutemserfiethleika aeth striacuteetha
23 Naacutemsuacuterraeligethi Vegna aukins straums innflytjenda til Evroacutepu er samkvaeligmt skyacuterslunum suacute skoethun viacuteethast hvar riacutekjandi aeth efla beri samthornaeligttingarstefnu sem grundvallast aacute mannreacutettindum og joumlfnum taeligkifaeligrum Meeth oumlethrum orethum sagt er thorn etta stefnan varethandi yacutemis uacuterraeligethi sem innflytjendum standa til boetha einkum vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins faacute vinnu og aethlagast aethstaeligethum Meethal sliacutekra uacuterraeligetha eru tungumaacutelanaacutemskeieth naacutems- og starfsthornjaacutelfun betri menntunarmoumlguleikar og betri feacutelagslegar aethstaeligethur fyrir stuacutelkurkonur aethloumlgun aeth aethstaeligethum og umhverfi buacuteseta iacute fjoumllmenningarlegu samfeacutelagi og aukin faeligrni iacute thornvermenningarlegum samskiptum aethloumlgun meeth thornaacutetttoumlku iacute iacutethornroacutettum osfrv Innan ramma almennrar stefnu iacute menntamaacutelum hafa thornviacute nemendur af innflytjendaaeligttum iacute flestum Evroacutepuloumlndunum sama reacutett aacute aeth stunda naacutem iacute leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela og aethrir nemendur iacute dvalarlandinu Meeth oumlethrum orethum thorn aacute gilda soumlmu loumlg og reglur um alla nemendur einnig innflytjendanemendur Samkvaeligmt almennri stefnu iacute menntamaacutelum kemur skyacutert fram iacute skyacuterslunum aeth thorn au uacuterraeligethi sem boethin eru nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standi einnig innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha THORN annig aeth samkvaeligmt menntaloumlggjoumlf og regluverki flestra landa Evroacutepu eiga innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir reacutett aacute sams konar seacuterkennslu og soumlmu naacutemsuacuterraeligethum og thorn joacutenustu aacute landsviacutesuinnan sveitarfeacutelaga og aethrir 32
nemendur iacute dvalarlandinu Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacute soumlmu thorn joacutenustu og aethrir nemendur iacute flestum thorneim loumlndum sem fjallaeth er um heacuter Auk thorness eiga thorneir reacutett aacute viethboacutetaruacuterraeligethum sem eru af tvennum toga annars vegar aeligtlueth nemendum af innflytjendaaeligttum og hins vegar nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute baacuteethum tilvikum er boethieth upp aacute yacute miss konar uacuterraeligethi aacute lands- eetha svaeligethisviacutesu eetha jafnvel innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter aacute eftir er gereth grein fyrir thornviacute hvers konar uacuterraeligethi um er aeth raeligetha iacute hvorum flokki fyrir sig 231 Uacuterraeligethi fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum - Seacuterstoumlk moacutettoumlkudeild er innan sveitarfeacutelags eetha jafnvel skoacutela til aeth taka aacute moacuteti nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins - Undirbuacutenings- eetha moacutettoumlkubekkir fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum eru yfirleitt aeligtlaethir thorn eim sem eru nyacutekomnir til landsins og thorn eim sem kunna ekki tungumaacutelieth sem thorn ar er talaeth Nemendur kynnast menningu landsins og faacute seacuterstaka kennslu iacute tungumaacutelinu iacute allt aeth toacutelf maacutenuethi Aeth thornviacute loknu halda thorneir aacutefram iacute thornviacute naacutemi sem hentar thorneim best - Athvarf fyrir innflytjendur aeligtlaeth foacutelki sem saeligkir um landvistarleyfi og floacutettamoumlnnum THORNar eru einnig skoacutelar fyrir boumlrn thorneirra - Koumlnnun aacute tungumaacutelakunnaacutettu allra tviacutetyngdra nemenda sem eru aeth hefja skoacutelagoumlngu til aeth meta faeligrni thorneirra iacute tungumaacuteli dvalarlandsins og laga kennslu aeth niethurstoumlethum hennar - Iacutetarleg tungumaacutelanaacutemskeieth thorn ar sem foacutelk getur laeligrt tungumaacutel dvalarlandsins - Seacuterfraeligethisetur aacute sviethi fjoumllmenningar venjulega er einum skoacutela iacute hverju sveitarfeacutelagi aeligtlaeth aeth taka aacute moacuteti nemendum af innflytjendaaeligttum - Menningartuacutelkar yfirleitt kennarar sem tala moacuteethurmaacutel nemenda og koma aacute menningartengslum milli innflytjendafjoumllskyldna og skoacutelasamfeacutelagsins - Aethstoeth vieth heimavinnu nemendur geta fengieth aethstoeth vieth heimavinnu eftir aeth skoacutela lyacutekur aacute daginn
33
- Stuethningskennsla nemendur eiga kost aacute einkakennslu og stuethningi iacute minni hoacutepum - Aethstoetharfoacutelk iacute skoacutelum er iacute sumum tilvikum af innflytjendaaeligttum og talar moacuteethurmaacutel nemanda - Tuacutelkathornjoacutenusta stendur til boetha thornegar starfsfoacutelk skoacutela og foreldrar af innflytjendaaeligttum thornurfa aeth raeligetha saman - THORNvermenningarleg aacuteaeligtlun fyrir oumlll boumlrn fer fram aacute oumlllum skoacutelastigum iacute thorn viacute skyni aeth thorn roska feacutelagslega vitsmunalega og tilfinningalega haeligfni tungumaacutelavitund og tal- og samskiptafaeligrni - Miethlun upplyacutesinga til foreldra um skoacutela og skoacutelastarf upplyacutesingabaeligklingar eru yfirleitt thornyacute ddir aacute yacute mis tungumaacutel (fyrst og fremst thornau erlendu tungumaacutel sem algengust eru) - Viethboacutetarstuethningur iacute kennslustarfi efni sem notaeth er vieth thornvermenningarlega kennslu naacutems- og starfsraacuteethgjoumlf vinnsla og notkun boacuteka og naacutemsefnis sem lagaeth er aeth thorn oumlrfum nemenda gagnvirkt efni aacute netinu osfrv - Grunn- og framhaldsnaacutem kennara aacute sviethi fjoumllmenningar Iacute skyacuterslunum er vakin athygli aacute uacuterraeligethum sem stuethla aeth thornviacute aeth styrkja sjaacutelfsmynd nemenda og aethstandenda thorn eirra og efla naacutemsaacutehuga thorneirra Iacute sumum landanna hefur aethstoeth og kennsla aacute moacuteethurmaacuteli verieth loumlgleidd aacute leikskoacutela- grunnskoacutela- og framhaldsskoacutelastigi THORNaeth var gert iacute kjoumllfar rannsoacuteknar sem syacutendi aeth kennsla aacute moacuteethurmaacuteli baeligtir frammistoumlethu og naacutemsaacuterangur nemenda einkum aacute yngri skoacutelastigum Auk thorn ess geta nemendur fengieth kennslu iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef nauethsyn krefur Markmiethieth er aeth stuethla aeth thornviacute aeth nemendur oumlethlist meiri sjaacutelfsvirethingu og thorn roskist sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth fjoumllmenningarlega sjaacutelfsmynd THORNoacute aeth loumlgeth seacute aacutehersla aacute hve jaacutekvaeligtt seacute aeth nemendum seacute kennt aacute tveimur tungumaacutelum er einnig bent aacute aeth starfshaeligttir aacute thornessu sviethi samraeligmist ekki alltaf hinum lagalegu skuldbindingum og aeth hlutirnir seacuteu framkvaeligmdir aacute mismunandi haacutett iacute sveitarfeacuteloumlgum og svaeligethum iacute sama landinu
34
232 Uacuterraeligethi fyrir nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Auk thorn eirra uacuterraeligetha sem greint er fraacute heacuter fyrir ofan thorn aacute stendur nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum til boetha aeth faacute meiri thornjoacutenustu eftir thornoumlrfum Yfirleitt er um sams konar thornjoacutenustu aeth raeligetha og aethrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute og huacuten felst ma iacute eftirfarandi - Nemendur stuethningskenns
stunda lu hjaacute seacuter
naacutem kennara
iacute almennum iacute skoacutelastofunni
bekkjum og faacute
- Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum og faacute stuethningskennslu hjaacute seacuterkennara aacute tilteknu tiacutemabili utan skoacutelastofunnar - Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum en thorneir stunda einnig naacutem iacute minni hoacutepum hjaacute seacuterkennara til lengri eetha skemmri tiacutema - Nemandinn og kennari hans geta fengieth aethstoeth stuethningsthornjoacutenustu aacute vegum sveitarfeacutelags eetha hjaacute oumlethrum seacuterfraeligethingum - Gereth er einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir nemendur - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterbekkjum aeth hluta til eetha oumlllu leyti iacute almennum skoacutelum - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterskoacutelum Helsta vandamaacutelieth er og thornaeth kemur skyacutert fram iacute flestum skyacuterslunum aeth thornessar aethferethir aethgerethir eetha uacuterraeligethi beinast annaethhvort aeth thornviacute aeth nemendur seacuteu bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquomeeth seacuterkennsluthornarfirldquo Ekki er um margar aethferethir eetha leiethir aeth raeligetha thorn ar sem faeligrni og seacuterfraeligethikunnaacutetta aacute baacuteethum sviethum fara saman og tryggja aeth aethgerethir sem gripieth er til seacuteu til stuethnings og uppfylli allar thornarfir nemandans THORNjoacutenustuveitur skoacutelar kennarar og seacuterfraeligethingar hafa yfirleitt litla reynslu hvaeth varethar nemendur af innflytjendaaeligttum Enn faeligrri buacutea yfir faeligrni sem tekur til beggja thornaacutetta thorne thornegar nemendur eru baeligethi af innflytjendaaeligttum og meeth seacuterkennsluthornarfir Vinna thorn arf iacute auknum maeligli aeth thorn viacute aeth efla faeligrni og starfsaethferethir sem tryggja stuethning thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og erlendan uppruna nemanda aeth raeligetha
35
233 Aacutebyrg thornjoacutenusta Yacutemiss konar thorn joacutenusta er iacute boethi fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORNaeth sem thorn essi thornjoacutenusta veitir er iacute samraeligmi vieth riacutekjandi stjoacuternmaacutela- og stjoacuternsyacuteslukerfi hvort sem um miethstyacuteringu eetha valddreifingu er aeth raeligetha sem og menntakerfieth iacute viethkomandi loumlndum Viacuteethast hvar er aacutebyrgethin hjaacute menntamaacutelaraacuteethuneyti sem skilgreinir almenn markmieth menntastefnu og skoacutelastarfs iacute viethkomandi landi metur niethurstoumlethur og stuethlar aeth auknum gaeligethum aacute thornessu sviethi Sums staethar fer thorn etta starf fram iacute samvinnu vieth oumlnnur raacuteethuneyti (td raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni innflytjenda og aethloumlgun thorneirra) Vegna thorn ess hve menntakerfieth er valddreift iacute yacute msum loumlndum er aacutebyrgethinni dreift meeth hliethsjoacuten af thorn eirri meginreglu aeth viethkomandi raacuteethuneyti setji fram markmieth aacute sviethi menntamaacutela iacute landinu Stjoacuternvoumlld sveitarfeacuteloumlg og skoacutelar skulu aftur aacute moacuteti tryggja aeth skoacutelastarfieth fari fram samkvaeligmt lagarammanum og aeth markmiethasetningu seacute fylgt Viacuteethast hvar er tilgreint iacute naacutemsefnisleiethbeiningum og aethalnaacutemskraacute hvaetha gildi skulu houmlfeth iacute heiethri hvar aacutebyrgetharskyldan liggur og hver naacutemsmarkmiethin eru Innan thornessa ramma gerir hvert sveitarfeacutelag eetha skoacuteli siacutena aacuteaeligtlun um kerfieth aacute viethkomandi staeth Yfirleitt er hverjum skoacutela frjaacutelst aeth skipuleggja aacute hvern haacutett raacuteethgert er aeth naacute settum markmiethum og haeliggt er aeth framfylgja naacutemskraacutenni aacute yacutemsa vegu Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og stofnana af yacute msum toga koma aeth naacutemi og stuethningi sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir stendur til boetha aacute landsviacutesu og innan sveitarfeacutelaga Yfirleitt er um aeth raeligetha
bull Riacutekisstofnanir aacute sviethi menntamaacutela bull Riacutekisstofnanir sem vinna aeth umboacutetum iacute skoacutelakerfinu bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth seacuterkennslumaacutel bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth maacutelefni seacuterskoacutela bull Haacuteskoacutela (td kennaradeildir) bull Landssamtoumlk thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa bull Heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustumiethstoumlethvar bull Greiningar- mats- og raacuteethgjafarmiethstoumlethvar
36
bull Naacutemsgagnastofnanir bull Stuethningsmiethstoumlethvar bull Naacutemsraacuteethgjoumlf og saacutelfraeligethithornjoacutenustu bull Samstarf skoacutela velferetharstofnana og goacuteethgerethasamtaka
sveitarfeacutelaga osfrv bull Endurhaeligfingarstoumlethvar bull Fjoumllmenningarsetur bull Truacutefeacuteloumlg
Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum thorn ar sem margir nemendur eru af innflytjendaaeligttum starfa seacuterstakir verkefnastjoacuterar sem skipuleggja naacutemieth fyrir thorn essa nemendur Annars staethar eru seacuterstoumlk teymi seacuterfraeligethinga aacute sviethi fjoumllmenningarlegs naacutems aeth stoumlrfum fraacute yacutemsum skoacutelastigum leik- og forskoacutelastigi grunnskoacutelastigi eetha aethilar sem starfa vieth starfsthornjaacutelfun og fullorethinsfraeligethslu THORNessi teymi vinna aeth thornviacute aeth byggja upp stuethningsleiethir sem baeligta thornroska - og menntunarskilyrethi innflytjendanemenda meeth siacutemenntun aeth leietharljoacutesi Iacute stoacuterborgum thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda byacuter eru oft bara nokkrir skoacutelar sem taka aacute moacuteti boumlrnum thorn eirra hvaethanaeligva aeth uacuter borginni THORNar af leiethandi eru yfir 80 nemenda af innflytjendaaeligttum iacute aetheins faacuteeinum skoacutelum THORNviacute er haeligtt vieth aeth til verethi seacuterstoumlk innflytjendagettoacute Daeligmi um leieth til aeth forethast sliacuteka thorn roacuteun er aeth finna iacute Danmoumlrku thornar sem loumlggjoumlfin leyfir aeth nemendur af erlendu thornjoacuteeth erni stundi naacutem iacute skoacutelum utan eigin hverfis 234 Samstarf thornjoacutenustuaethila Iacute oumlllum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth allir thornjoacutenustuaethilar skoacutelastig og aethilar innan stjoacuternsyacuteslu menntamaacutela vinni saman aeth maacutelefnum sem varetha naacutem nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Litieth er aacute virkt samstarf milli menntakerfisins og heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustunnar milli deilda sem starfa aeth aeligskulyacuteethsmaacutelum maacutelefnum leikskoacutela velferetharmaacutelum barna heilbrigethisthornjoacutenustu feacutelagsthornjoacutenustu osfrv sem grundvallarforsendu Iacute raun virethist sem skortur aacute samvinnu milli viethkomandi thornjoacutenustuaeth ila seacute thornaeth sem viacuteetha um loumlnd stendur helst iacute vegi fyrir thorn viacute aeth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum geti stundaeth naacutem meeth skilvirkum haeligtti
37
235 THORNaacutetttaka foreldra og miethlun upplyacutesinga til thorneirra Hvaeth varethar upplyacutesingamiethlun til foreldra og thorn aacutetttoumlku thorn eirra er mismunandi aethferethum beitt iacute Evroacutepuloumlndunum vieth aeth koma nemendum af innflytjendaaeligttum og aethstandendum thorneirra til aethstoethar vieth innritun iacute skoacutela og aethloumlgun aeth skoacutelakerfinu og vieth upplyacutesingaoumlflun um hvaeth thornar er iacute boethi Liacutetil aacutehersla hefur verieth loumlgeth aacute naacutemsuacuterraeligethi fyrir foreldra innflytjendabarna heldur hefur meginaacuteherslan verieth loumlgeth aacute upplyacutesingamiethlun Iacute thorn viacute tilliti er afar mismunandi aethferethum beitt milli landa sveitarfeacutelaga og jafnvel skoacutela iacute sama landinu til aeth faacute foreldra til thornaacutetttoumlku Meethal uacuterraeligetha iacute boethi er - Efni iacute rituethu maacuteli eetha aacute geisladiskum aacute yacutemsum tungumaacutelum (fyrst og fremst thorneim tungumaacutelum sem algengust eru) um menntakerfieth iacute heild sinni einnig seacuterkennslukerfieth thornaacute thornjoacutenustu sem er iacute boethi naacutemskraacutena osfrv - Skipulagethir kynningardagar innan sveitarfeacutelags eetha iacute skoacutelum thornar sem upplyacutesingar eru veittar meeth aethstoeth tuacutelka um menntakerfieth thornjoacutenustu sem nemendum af innflytjendaaeligttum er veitt naacutemskraacutena osfrv - Tuacutelkathornjoacutenusta vieth samskipti milli heimilis og skoacutela og stundum einnig aacute foreldrafundum iacute skoacutelanum Ef thorn oumlrf krefur er einnig boethieth upp aacute tuacutelkathornjoacutenustu aacute seacuterstoumlkum kynningarfundum fyrir fjoumllskyldur sem nyacutekomnar eru til viethkomandi landa thorn ar sem thorn eim eru kynnt reacutettindi siacuten varethandi skoacutelagoumlngu og gereth er grein fyrir thorneim grunngildum sem almenn naacutemskraacute byggist aacute - Kennarar eetha aethstoetharfoacutelk sem talar moacuteethurmaacutel innflytjenda og veitir thorneim aethstoeth - Fundir hjaacute feacutelagasamtoumlkum sem sinna innflytjendafjoumllskyldum thornar sem haeliggt er aeth faacute upplyacutesingar og svoumlr vieth spurningum aacuteethur en skoacutelaganga hefst og aacute meeth boumlrnin eru aacute skoacutelaskyldualdri - Naacutemskeieth til aeth laeligra tungumaacutelieth sem talaeth er iacute dvalarladinu - Iacute sumum tilvikum hafa foreldrasamtoumlk samband vieth foreldra barna af innflytjendaaeligttum Iacute flestum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth skoacutelinn og fjoumllskyldan vinni saman aeth thorn viacute aeth barnieth aethlagist skoacutelasamfeacutelaginu aacute sem farsaeliglastan haacutett Einnig er bent aacute aeth thornetta 38
taki langan tiacutema og vinna thornurfi betur aeth thornviacute aeth foreldrar verethi virkir iacute skoacutelastarfinu 236 Fjaacutermoumlgnun thornjoacutenustu Erfitt er aeth gera naacutekvaeligma grein fyrir kostnaethi vegna uacuterraeligetha sem innflytjendanemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og fjoumllskyldum thorneirra stendur til boetha Aacutestaeligethan er fyrst og fremst suacute aeth viacuteethast hvar standa sliacutek uacuterraeligethi oumlllum nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha aacuten tillits til thornjoacuteeth ernis eetha aethstaeligethna Menntamaacutelaraacuteethuneyti og oumlnnur raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni sem luacuteta aeth aethloumlgun og skoacutelagoumlngu innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir leggja fram fjaacutermagn til aeth standa straum af viethboacutetarstarfsemi og verkefnum sem thornviacute tengjast Yfirleitt eru raacuteethamenn aacute staethnum og skoacutelarnir faeligrastir um aeth forgangsraetha og faacute fjaacuterveitingar fraacute stjoacuternvoumlldum til aeth haeliggt seacute aeth veita alla nauethsynlega thornjoacutenustu ndash meeth aacutekveethnu uacutetgjaldathornaki Viethboacutetarfeacute er siacuteethan fengieth til aeth standa straum af aethloumlgunarstarfi og aacuteaeligtlunum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter erfiethleikum iacute tengslum vieth naacutem og tungumaacutelakunnaacutettu THORNessum fjaacutermunum er meethal annars varieth til undirbuacuteningskennslu leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela uacuterraeligetha vegna seacuterthornarfa tungumaacutelanaacutemskeietha og moacuteethurmaacutelskennslu Einnig er thorn eim varieth til verkefna iacute grunn- og framhaldsskoacutelum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum nyacutekominna nemenda verkefna sem luacuteta aeth thorn aacutetttoumlku foreldra raacuteethstafana vegna tilfaeligrslu nemenda milli skoacutelastiga skilyretha sem tungumaacutelakennarar veretha aeth uppfylla aethgeretha til aeth fylgjast meeth og draga uacuter miklu og oacutetiacutemabaeligru brottfalli nemenda uacuter skoacutela osfrv Nyacutett kerfi sem innleitt hefur verieth iacute nokkrum sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Hollandi) hin svokallaetha bdquoeinstaklingsmiethaetha fjaacuterveitingldquo virethist skila aacuterangri thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Hugmyndin aeth baki thorn essu kerfi er aeth iacute staeth eins konar skoumlmmtunarkerfis komi kerfi thorn ar sem fjaacuterveitingu er beint til thorness einstaklings sem thornarf aacute henni aeth halda meeth oumlethrum orethum svokallaeth thornarfakerfi Fjaacuterveitingin fylgir nemendum iacute thornann skoacutela sem thorneir velja seacuter eetha aeligtla seacuter aeth stunda naacutem iacute Iacute oumlethrum skyacuterslum er thornarfakerfieth harethlega gagnryacutent Sumir houmlfundar (td Bleidick Rath og Schuck 1995) vitna iacute bdquoeyrnamerktar fjaacuterveitingarldquo sem vandamaacutel skoacutelar faacutei aetheins fjaacutermagn til aeth leysa uacuter erfiethum aethstaeligethum (svo sem auknum fjoumllda innflytjenda) ef tiltekieth er hvaetha nemendur eru meeth fraacutevik iacute naacutemi foumltlun eetha seacuterkennsluthornarfir
39
Iacute sumum kantoacutenum iacute Sviss hefur oumlethruviacutesi fjaacuterveitingakerfi verieth innleitt iacute staeth thorn ess aeth einstakir nemendur seacuteu auethkenndir aacute ofangreindan haacutett faacute skoacutelarnir fjaacuterveitingu iacute samraeligmi vieth feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur nemenda Haeligsta fjaacuterveitingu faacute thorneir skoacutelar sem taka aacute moacuteti flestum innflytjendanemendum og staethsettir eru iacute hverfum thorn ar sem atvinnuleysi er riacutekjandi og fleiri en ein fjoumllskylda byacuter iacute soumlmu iacutebuacuteethinni Suacute viacutesitala sem liggur til grundvallar fjaacuterveitingum er byggeth aacute reynslu (Milic 1997 1998) Skoacutelum er iacute sjaacutelfsvald sett hvernig thorn eir verja viethboacutetarfjaacutermunum td er haeliggt aeth faeligkka nemendum iacute almennum bekkjum raacuteetha seacuterkennara til starfa eetha senda nemendur iacute seacuterkennslu Iacute sumum loumlndum er aacutegreiningur um hvort kennsla skuli fara fram aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Sumir seacuterfraeligethingar og rannsoacuteknaraethilar benda aacute thorn ann mikla kostnaeth sem fylgir thorn viacute aeth kennt seacute aacute tveimur tungumaacutelum og draga iacute efa aeth riacutekieth hafi lagalega skyldu til aeth skipuleggja sliacutekt Auk thorness er erfitt aeth tryggja reacutettindi nemanda til aeth faacute kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef yfir hundraeth tungumaacutel eru toumllueth iacute landinu Sumir seacuterfraeligethingar benda einnig aacute aeth kennara skorti menntun aacute thorn essu sviethi en aethrir segja aeth thorn oumlrf seacute fyrir einstaklingsbundnar leiethir thorn ar sem smaacutem saman skuli horfieth fraacute kennslu aacute moacuteethurmaacutelinu yfir iacute tungumaacutel dvalarlandsins Mikilvaeliggt er aeth greina aacute milli
bull Kennslu aacute moacuteethurmaacuteli sem fer fram aacute oumlethrum staeth en almennt naacutem
bull Uacutetskyacuteringa og aethstoethar aacute moacuteethurmaacuteli nemenda (td meeth aethstoeth tuacutelka) iacute tungumaacutelakennslu
bull Kennslu aacute tveimur tungumaacutelum iacute oumlllum naacutemsgreinum Sums staethar er ekki aetheins litieth til ofangreindrar umraeligethu um kennslu aacute tveim tungumaacutelum uacutet fraacute fjaacuterhagslegu sjoacutenarmiethi heldur snertir huacuten einnig thornaacute menntastefnu og hugmyndafraeligethi sem riacutekjandi thornjoacuteetharkennd byggir aacute Boethieth er upp aacute uacuterraeligethi af yacute msum gerethum og gaeligethum iacute viethkomandi loumlndum sem og innan sveitarfeacutelaga iacute sama landinu Samkvaeligmt skyacuterslunum eru aacutestaeligethur thorn ess af yacute msum toga stefna stjoacuternvalda iacute menntamaacutelum miethstyacutereth eetha dreifeth aacutebyrgeth aacute naacutemsuacuterraeligethum starfskraftar og fjaacutermagn samstarf thorn joacutenustuveitna og thornjoacutenustuaethila samraeligmd vinnubroumlgeth geta og aacutebyrgeth menntasamfeacutelagsins osfrv
40
24 Stuethningsaethferethir Meeth hliethsjoacuten af thorneim stuethningsaethferethum sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standa til boetha iacute viethkomandi loumlndum varpa skyacuterslurnar ljoacutesi aacute bryacutenustu verkefnin sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorneirra standa frammi fyrir en syacutena einnig hve goacuteethum aacuterangri thornessar aethferethir hafa skilaeth 241 Bryacutenustu verkefnin sem leysa thornarf innan skoacutelanna Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth yacute mislegt valdi thorn eim vandamaacutelum sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorn eirra standa frammi fyrir Iacute oumlllum skyacuterslunum er skyacutert tekieth fram aeth grunnmat aacute thornoumlrfum tviacutetyngdra nemenda seacute bryacutenasta verkefnieth sem leysa thorn arf innan skoacutelanna Niethurstoumlethur staethlaeths naacutemsmats ogeetha saacutelfraeligethiproacutefana virethast ekki vera mjoumlg aacutereiethanlegar og greina ekki haeligfni og getu nemenda aacute naacutekvaeligman haacutett Meginaacutestaeligetha thorn ess er suacute aeth thornessar aethferethir hafa verieth thornroacuteaethar og staethlaethar meeth tilliti til eintyngdra barna iacute dvalarlandinu eetha jafnvel iacute oumlethrum loumlndum td Bandariacutekjunum Meirihluti skyacuterslnanna endurspeglaethi niethurstoumlethur rannsoacutekna td skakkt hlutfall innflytjendanemenda sem faacute seacuterkennslu THORNetta oacutesamraeligmi verethur til thorn ess aeth iacute allri seacuterkennslu er hlutfall thornessara nemenda of haacutett eetha of laacutegt Of haacutett hlutfall kemur oft iacute ljoacutes iacute tengslum vieth tungumaacutela- samskipta- og lestrarerfiethleika Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei greiningu vegna thorn ess aeth skoacutelinn gefur thorn aacute skyacuteringu aeth erfiethleikar iacute naacutemi tali lestri og stafsetningu stafi af vanthornekkingu aacute tungumaacuteli dvalarlandsins Meginvandi skoacutela og kennara virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thornurfa aethstoeth vegna tungumaacutelaerfiethleika og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute skyacuterslunum kom fram aeth iacute yacute msum sveitarfeacuteloumlgum og einnig aacute landsviacutesu hafi skoacutelarnir ekki starfsfoacutelk til aeth sinna stuethningskennslu thornannig aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir geti stundaeth naacutem samkvaeligmt naacutemskraacute THORN etta er einkum vandkvaeligethum bundieth thornegar nemendur eru enn aeth laeligra undirstoumlethuatriethin iacute tungumaacuteli viethkomandi dvalarlands Iacute skyacuterslunum er thornviacute borieth vieth aeth naacutemsefni seacute af of skornum skammti til aeth haeliggt seacute aeth kenna nemendum yacutemsar naacutemsgreinar aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu thornar meeth talieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir Nemendur sem flytjast til dvalarlandsins aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera eiga takmarkaetha skoacutelagoumlngu aeth baki og eru ef til vill illa laeligsir og skrifandi eiga iacute verulegum erfiethleikum
41
meeth aeth standast thorn aeligr kroumlfur sem gerethar eru iacute skoacutelanum Misraeligmieth milli skoacutelamenntunar iacute faeligethingarlandinu og dvalarlandinu er vandamaacutel sem thornarf aeth leysa og afar erfitt er aeth veita nemendum stuethning innan skoacutelanna vieth thornessa aethstaeligethur Einnig er vandkvaeligethum haacuteeth hve takmoumlrkueth thorn ekking aacute maacutelefnum nemenda af innflytjendaaeligttum er fyrir hendi iacute skoacutelum og meethal kennara Og enn siacuteethur virethist vera til staethar reynsla af nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth viethhorf sumra kennara skapa vanda thorn ar sem thorn eim finnst thornaeth aukieth aacutelag aeth vera meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir iacute bekknum Oft geta kennarar aetheins tekist aacute vieth annan hvorn vandann aeth nemandi seacute meeth seacuterkennsluthornarfir eetha seacute af innflytjendaaeligttum Stundum aethgreina kennarar thorn essar aethstaeligethur eetha stilla thorn eim upp sem andstaeligethum til daeligmis thornegar nemendum meeth einhverfu er neitaeth um kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu eins og fram kom iacute skyacuterslunum Iacute sliacutekum tilvikum var fyrst litieth til seacuterthornarfa nemandans sem sagethar voru standa iacute vegi fyrir thorn viacute aeth hann gaeligti notieth thorn eirra uacuterraeligetha sem boethin eru nemendum af innflytjendaaeligttum Kennarar thorn urfa aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth nyacutejum aethstaeligethum Svo sem endurskoetha kennsluferlieth inntak thorness og aethferethir naacutemsefni og buacutenaeth thornaacutetttoumlku foreldra osfrv Auk thorn ess vill brenna vieth aeth kennarar innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gleymi thornviacute gjarnan iacute dagsins oumlnn hver bakgrunnur thorn essara nemenda er THORNeir einbliacutena aacute hvernig kenna skuli nemandanum sem foumltluethum einstaklingi Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth mikil haeligtta seacute aacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir einkum thorn eir sem faacute seacuterkennslu iacute framhaldsskoacutelum verethi fyrir aacutehrifum fraacute oumlethrum nemendum THORN viacute er mjoumlg bryacutent aeth komieth seacute iacute veg fyrir aeth nemendur leiethist uacutet iacute afbrot Ein goacuteeth leieth til thorness er aeth vinna markvisst aeth thornviacute aeth buacutea thornaacute undir thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu Auk thorness eins og fram kemur iacute skyacuterslunni fraacute Sviss er saacute vandi fyrir hendi aeth feacutelagsleg aethgreining skapist innan skoacutelanna einkum ef thorn ar eru seacuterbekkir fyrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja Haeligtta er aacute aeth nemendur iacute sliacutekum hoacutepum laeligri hluti af oumlethrum nemendum sem ekki thorn ykja aacutesaeligttanlegir iacute samfeacutelaginu og thornroacutei thornannig meeth seacuter oacuteaeligskilega hegethun Feacutelagsleg aethloumlgun allra nemenda aeligtti aeth koma iacute veg fyrir sliacutekt 42
Siacuteethast en ekki siacutest kemur einnig viacuteetha iacute ljoacutes aeth ekki er naeliggileg samvinna milli thorn eirra thornjoacutenustuaeth ila sem koma aeth greiningu og aacuteaeligtlanagereth um thorn ann stuethning sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir hafa thornoumlrf fyrir Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum virethist einnig skorta aacute kerfisbundieth eftirlit og mat aacute thornvermenningarlegum kennsluaethferethum Hvers konar einsleitni ndash eins og um er aeth raeligetha iacute seacuterbekkjum ndash getur leitt til aukinna feacutelagslegra vandamaacutela en meeth bloumlndun nemenda sem eykur aacute fjoumllbreytni iacute naacutemi maacute stuethla aeth thornviacute aeth allir nemendurnir oumlethlist meiri feacutelagslegan thornroska en ella 242 Viethhorf viethkomandi aethila Iacute sumum skoacutelum thorn riacutefast kynthornaacutettafordoacutemar og neikvaeligeth viethhorf gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth svo virethist sem ekki hafi verieth unnieth naeliggilega vel aeth thorn viacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur fraacute dvalarlandinu aethlagist hver oumlethrum skortur er aacute thornvermenningarlegum viethhorfum og vinnubroumlgethum innan skoacutelans Fram kemur aeth stundum finni innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir fyrir einangrun thornar sem oft er vandkvaeligethum bundieth aeth blanda thorneim inn iacute almenna bekki eftir aeth thorneir hafa lokieth naacutemi iacute undirbuacuteningsbekk Aethloumlgunarferlieth krefst mikils sveigjanleika af haacutelfu kennara Iacute skyacuterslunum er einnig greint fraacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir verethi oft fyrir einelti iacute skoacutelum Loumlgeth er aacutehersla aacute aeth foreldrar eigi stundum iacute erfiethleikum meeth aeth hjaacutelpa boumlrnum siacutenum meeth heimaverkefni vegna thorness hve illa thorneir eru aeth seacuter iacute tungumaacuteli dvalarlandsins vegna menntunarskorts ogeetha vegna oacutelaeligsis Foreldrar thorn essara barna taka ekki alltaf virkan thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu THORNeir kunna einnig aeth hafa aethrar skoethanir aacute seacuterkennslu og stuethningi en foacutelk sem alieth er upp iacute dvalarlandinu hefur THORNeir liacuteta ef til vill aacute seacuterkennslu sem neikvaeligethan stimpil Foreldrar geta liacuteka haft mismunandi vaeligntingar varethandi drengi og stuacutelkur sumir kunna aeth halda aeth ekki seacute eins mikilvaeliggt aeth stuacutelkur stundi naacutem og drengir og thornviacute geta komieth upp vandamaacutel vegna thorn ess hve heimilieth og skoacutelinn byggja aacute oacuteliacuteku gildismati THORNviacute verethur aeth skapa gagnkvaeligman skilning en thornoacute er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth thornaeth er einnig aacute aacutebyrgeth skoacutelans eetha menntakerfisins aeth auka samstarf vieth heimilin til aeth jafna uacutet feacutelagslegan mismun
43
Samkvaeligmt skyacuterslunum geta menningarleg og truacutearleg viethhorf einnig stangast aacute og valdieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og aeligttingjum thorn eirra erfiethleikum Til daeligmis geta kennsluhaeligttir iacute dvalarlandinu verieth mjoumlg fraacutebrugethnir starfsaethferethum kennara iacute heimalandi nemandans Iacute sumum menningarsamfeacuteloumlgum eru boumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir alls ekki hvoumltt til thornroska ndash einnig skammast foreldrar siacuten fyrir aeth boumlrn thorn eirra seacuteu foumltlueth Unglingum einkum stuacutelkum er einnig haldieth heimavieth til aeth hjaacutelpa til vieth huacutesverkin Auk thorness eiga foreldrar oft mjoumlg erfitt meeth aeth aethlagast nyacuteju samfeacutelagi og gliacutema vieth feacutelagsleg vandamaacutel Vandamaacutel barnanna endurspegla ef til vill thornessar erfiethu fjoumllskylduaethstaeligethur Iacute oumlethrum skyacuterslum er bent aacute aeth aethalvandamaacutelieth seacute aeth skoacutelarnir lagi sig ekki aeth breyttum aethstaeligethum og nyacutejum nemendahoacutepum THORNetta kemur fram iacute thorn viacute aeth iacute fjoumllmenningarlegum skoacutelahverfum beinist kennslan enn aeth eintyngdum nemendum og allir nemendur faacutei sams konar undirbuacutening undir thorn aacutetttoumlku iacute stoumlethluethu samfeacutelagi thorn ar sem aetheins ein menning raeligethur riacutekjum Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum veldur stefnan iacute huacutesnaeligethismaacutelum thorn viacute aeth margir innflytjendur buacutea iacute sama hverfinu Aukinn fjoumlldi innflytjenda aacute sama svaeligethi getur valdieth thornviacute aeth erfitt seacute aeth faacute nemendur til aeth laga sig aeth aethstaeligethum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgum er hins vegar aetheins tekieth aacute moacuteti faacuteeinum nemendum af innflytjendaaeligttum og thorn viacute faacute thorn eir afar liacutetinn stuethning iacute skoacutelum thorn ar Oft er skortur aacute haeligfum kennurum og fjaacutermunum til aeth haeliggt seacute aeth veita thornessum nemendum stuethning Iacute flestum skyacuterslunum er einnig fullyrt aeth menningar- og tungumaacutelatengd vandamaacutel annars eetha beggja foreldra ndash og barnsins thornar meeth einnig iacute moumlrgum tilvikum ndash geti skapaeth erfiethleika iacute samskiptum vieth skoacutelann 243 Stuethningsaethferethir sem skila goacuteethum aacuterangrijaacutekvaeligethum niethurstoumlethum
Burtseacuteeth fraacute ofangreindum vandamaacutelum maacute benda yacute msar jaacutekvaeligethar niethurstoumlethur varethandi thorn ann stuethning sem skoacutelar faacuteveita kennarar faacuteveita og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum faacute viacuteetha um loumlnd Greint er fraacute nokkrum daeligmum um sliacutekt heacuter aacute eftir Innan sveitarfeacutelaga viacuteetha um loumlnd annast verkefnastjoacuterar aacute yacutemsum skoacutelastigum aacuteaeligtlanagereth skipulag og thorn roacuteun naacutems fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Seacuterfraeligethingar iacute maacutelefnum innflytjenda kunna einnig aeth taka thorn aacutett iacute thorn viacute starfi 44
saacutelfraeligethingar feacutelagsfraeligethingar osfrv Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum er einnig starfsfoacutelk sem annast raacuteethgjoumlf og samraeligmingarvinnu iacute samstarfi vieth skoacutela kennara og innflytjendur Grundvallaratriethi er aeth iacute skoacutelunum starfi seacuterhaeligft starfsfoacutelk svo sem moacuteethurmaacutelskennarar og aethstoetharfoacutelk kennarar sem kenna tungumaacutel viethkomandi dvalarlands sem annaeth tungumaacutel kennarar iacute undirbuacuteningsbekkjum seacuterfraeligethingar iacute kennslufraeligethum sem starfa sem menningartuacutelkar og seacuterkennarar fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum Mjoumlg mikilvaeliggt er aeth gerethar seacuteu einstaklingsaacuteaeligtlanir fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er einnig kennt aacute tveimur tungumaacutelum og thornaeth skilar afar goacuteethum aacuterangri Nemandi getur thornaacute fylgt eigin naacutemsaacuteaeligtlun iacute staeth kennsluaacuteaeligtlunar sem miethast vieth hoacutepaacuterangur aacute aacutersgrundvelli ndash thornetta virethist skila mjoumlg goacuteethum aacuterangri einkum meethal thorneirra nemenda sem eru nyacutekomnir til landsins Iacute thorn essu felst sveigjanleiki baeligethi hvaeth naacutemstiacutema og naacutemsefni snertir og einnig er nemandanum ekki gert aeth sitja iacute sama bekknum aftur hafi hann ekki naacuteeth hoacutepmiethuethu marki Iacute moumlrgum skoacutelum er innflytjendanemendum boethin stuethningskennsla og aethstoeth vieth heimanaacutem aeth skoacuteladegi loknum Stuethningur skoacutelastjoacutera er afar mikilvaeliggur thorn eim kennurum sem hafa meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir aeth gera THORNeim finnst einnig teymisvinna og stuethningur alls kennarahoacutepsins vera forsenda thorn ess aeth aacuterangur naacuteist iacute starfi thorn eirra meeth thornessa nemendur Faeligrni kennarans skiptir einnig skoumlpum um hvernig saacute stuethningur sem veittur er nyacutetist Sumir kennarar hafa farieth aacute naacutemskeieth innan skoacutelanna og fengieth thorn jaacutelfun og kennslu iacute thornviacute hvernig veita skal nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir eetha af innflytjendaaeligttum (eetha baeligethi) stuethning Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute nokkrum loumlndum (td Ungverjalandi) syacutena aeth tilfallandi og einstaklingsbundnir thornaeligttir ndash einkum viethhorf kennara faglegur sveigjanleiki og hagkvaeligmni ndash skipta skoumlpum thornegar kemur aeth thornviacute aeth meta hvort vel hafi tekist til vieth aethloumlgun innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir THORNaeth er undir starfsfoacutelkinu komieth og faglegri aacutebyrgeth og reynslu kennarana hversu vel nemendur falla inn iacute skoacutelasamfeacutelagieth Ef snemma er byrjaeth aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettu innflytjendabarna (td barna aacute aldrinum thorn riggja til fimm aacutera) stuethlar thornaeth aeth auknum tungumaacutelathornroska thorn eirra til framtiacuteethar Auk thorness staethfesta fraeligethimenn
45
aeth meeth thorn viacute aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettuna komi fyrr iacute ljoacutes hvort tviacutetyngd boumlrn seacuteu meeth seacuterkennsluthornarfir Sums staethar (td iacute Sviacutethornjoacuteeth) hafa rannsoacuteknarteymi moacutetaeth aacuteaeligtlun um hvernig hjaacutelpa skuli ungum boumlrnum aeth laeligra tungumaacutel THORNessi aacuteaeligtlun byggist aacute nyacutelegum rannsoacuteknum og koumlnnunum Mestu maacuteli skiptir aeth hvetja boumlrn til aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins og einnig sitt eigieth moacuteethurmaacutel hjaacutelpa boumlrnum aeth naacute goacuteethum toumlkum aacute tungumaacutelinu tala mikieth vieth thorn au og faacute thorn au sjaacutelf til aeth tala hlusta og vera jaacutekvaeligethur stuethla aeth samskiptum vieth fullorethna og jafnaldra raeligetha vieth boumlrnin skapa umhverfi sem er gefandi og hvetjandi vinna iacute litlum hoacutepum syacutena thorn viacute sem boumlrnin og aethstandendur thorn eirra hafa fram aeth faeligra aacutehuga Annars staethar (td iacute Zuumlrich iacute Sviss) syacutena niethurstoumlethur utanaethkomandi mats aeth iacutemynd fjoumllmenningarskoacutela verethi betri ef allir skoacutelar faacute stuethning vieth aeth takast aacute vieth aukinn fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum Baeligethi foreldrar og allur almenningur faacute betra aacutelit aacute thornessum skoacutelum allir nemendur ndash ekki bara thorn eir sem eru af innflytjendaaeligttum ndash oumlethlast betri menntun kennarar auka faeligrni siacutena til muna kennarar vinna betur saman iacute teymum og thornroacutea sameiginlega naacutemsaacuteaeligtlanir Iacute sumum loumlndum er thorn vermenningarlegum aethferethum beitt innan skoacutelanna til aeth efla feacutelagslega samkennd meethal nemenda og moumlrg tungumaacutel eru notueth iacute naacuteminu til aeth efla vitsmunalegan feacutelagslegan og tilfinningalegan thorn roska thorneirra Annars staethar (td iacute Portuacutegal) annast umsjoacutenarkennari viethkomandi nemanda oumlll uacuterraeligethi stuethning og naacutemsmat thornannig aeth oumlll thornau uacuterraeligethi sem koma nemandanum til goacuteetha eru samraeligmd Meeth einstaklingsaacuteaeligtlun er tungumaacutelaaethstoeth samraeligmd stuethningi sem nemandi faeligr vegna seacuterthornarfa THORNessi stefna er talin naacute til allra thorn aacutetta og stuethlar aeth goacuteethum starfshaacutettum thornegar unnieth er aacute einstaklingsgrundvelli 244 Goacuteethur aacuterangur thorn ar sem naacutem fer fram aacuten aethgreiningar iacute fjoumllmenningarlegum bekkjum
Varethandi aacuteaeligtlaeth eetha thorn egar framkvaeligmt mat aacute stuethningsaethferethum thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og innflytjendur aeth raeligetha er iacute flestum skyacuterslunum greint fraacute thornviacute aeth enda thornoacutett faacutear heildarrannsoacuteknir hafi farieth fram aacute thorn essu tviacutethornaeligtta sviethi hafi thorn oacute nokkrar minni haacutettar kannanir og matsskyacuterslur verieth gerethar aacute landsviacutesu eetha innan sveitarfeacutelaga Helstu kostir og gallar naacutemsumhverfis seacuterskoacutela eetha 46
skoacutela aacuten aethgreiningar iacute umfjoumlllun landanna um fjoumllmenningarlega bekki sem byggist aacute thorn essum koumlnnunum og matsskyacuterslum eru tilgreindir heacuter fyrir neethan Iacute fyrsta lagi hefur grundvallarreglunni um naacutem aacuten aethgreiningar verieth framfylgt meeth goacuteethum aacuterangri iacute moumlrgum skoacutelum thorn ar sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stunda sinn hverfisskoacutela aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum Iacutetreka ber aeth til aeth sliacutekur aacuterangur naacuteist thornurfa baeligethi naeliggileg viethboacutetaruacuterraeligethi og stuethningur vieth sliacuteka nemendur aeth vera fyrir hendi Einnig er mjoumlg mikilvaeliggt aeth naacutemskraacutein bjoacuteethi upp aacute fjoumllbreytni og innihaldi naacutems- og kennsluefni sem tekur mieth af reynsluheimi innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum naacutemsgreinum virethist kennsla iacute litlum hoacutepum einnig vera goacuteethur kostur Iacutehlutun moacuteethurmaacutelskennara eetha aethstoetharfoacutelks tviacutetyngdra kennara eetha seacuterkennara iacute samvinnu vieth umsjoacutenarkennara hefur reynst vel Stuethningur skoacutelastjoacutera og jaacutekvaeligtt viethhorf kennara skiptir einnig miklu maacuteli iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Jafnframt er mikilvaeliggt aeth kennarar hafi notieth goacuteethrar grunnmenntunar og fengieth starfsthornjaacutelfun Seacuterfraeligethingar hafa fagnaeth opinni umraeligethu iacute skoacutelum thornar sem kennarar vinna hver meeth oumlethrum og einnig meeth samtoumlkum stofnunum og fagfoacutelki utan menntageirans Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru uppi hugmyndir um aeth taka aeligtti aacute moacuteti fjoumllmenningarlegum hoacutepum iacute undirbuacuteningsbekkjum en ekki einungis nemendum af einu thornjoacuteetherni eetha tveimur Talieth er mikilvaeliggt aeth foacutelk af innflytjendaaeligttum seacute aeth stoumlrfum iacute skoacutelum Siacuteethast en ekki siacutest virethist afar mikilvaeliggt aeth siacutemat eetha moacutetandi mat fari stoumlethugt fram iacute skoacutelastofunni ndash til daeligmis meeth athugunum og naacutemsmoumlppum ndash auk staethlaethra proacutefa
25 Naacutemsmat2
Viacuteethast hvar er mikieth lagt upp uacuter thorn viacute aeth meta haeligfni tviacutetyngdra
bdquoNaacutemsmatldquo viacutesar til thorness hvernig kennarar eetha aethrir seacuterfraeligethingar safna kerfisbundieth og nota upplyacutesingar um frammistoumlethu nemenda ogeetha thornroska thorneirra aacute mismunandi sviethum (boacuteklegt naacutem hegethun eetha feacutelagslega thornaeligtti) Iacute thornessum kafla er baeligethi fjallaeth um grunnmat sem miethar aeth thornviacute aeth greina getu nemanda og hugsanlega seacuterkennsluthornarfir hans og moacutetandi mat (siacutemat) sem miethar aeth thornviacute aeth upplyacutesa kennara um naacutemsferli nemanda og vera thorneim leiethbeinandi um hvernig haga skuli kennslunni
47
2
nemenda iacute tungumaacuteli dvalarlandsins Og thorn ar meeth einnig thornoumlrf nemenda fyrir tungumaacutelastuethning aacute forskoacutelastigi eetha thornegar thorneir hefja skoacutelagoumlngu siacutena Tungumaacutelieth er forsenda thorness aeth nemendum vegni vel iacute naacutemi og viacuteetha um loumlnd er notaeth naacutemsefni thorn ar sem tungumaacutelakunnaacutetta thorneirra er jafnframt koumlnnueth Iacute oumlllum loumlndunum hafa verieth thornroacuteueth matstaeligki og proacutef sem loumlgueth eru aeth viethkomandi aethstaeligethum og notueth til aeth meta thorn roska nemenda grunnfaeligrni thorn eirra iacute naacutemi sem og til aeth greina seacuterkennsluthornarfir einstakra nemenda Flest thornessara taeligkja og proacutefa eru stoumlethlueth og fyrst og fremst aeligtlueth eintyngdum nemendum Sum thorn essara proacutefa eru thornyacutedd aacute yacute mis tungumaacutel en thornegar tungumaacutelaproacutef eru thornyacute dd veretha aacute thorneim breytingar ndash thorn au geta orethieth erfiethari (eetha auethveldari) en ella setningaskipan og beygingar oretha eru mismunandi milli tungumaacutela Einnig geta oreth eetha hugtoumlk verieth miserfieth eftir tungumaacutelum jafnvel thornoacutett thornau seacuteu augljoacuteslega soumlmu merkingar Og jafnvel thornoacutett efni seacute thornyacutett yfir aacute moacuteethurmaacutel nemanda getur menningarmunur aacute milli landa verieth hindrun iacute vegi og haft aacutehrif aacute proacutefniethurstoumlethur Iacute oumlethrum tilvikum aethstoethar tuacutelkur vieth matsferlieth annaethhvort thornyacuteethir hann ritaethan texta proacutefsins og meethfylgjandi leiethbeiningar eetha uacutetskyacuterir efni proacutefsins fyrir nemendanum til aeth menningarmunur og feacutelags- og efnahagslegir thorn aeligttir vefjist ekki fyrir honum Stundum eru foreldrar beethnir aeth annast sliacuteka tuacutelkun thorn oacute aeth mjoumlg hafi verieth gagnryacutent aeth einhver sem er mjoumlg tilfinningalega tengdur nemandanum seacute honum til aethstoethar Til aeth draga uacuter aacutehrifum tungumaacutels og menningar iacute matsferlinu eru sums staethar einnig notueth proacutef sem leyst er uacuter aacuten oretha til aeth meta vitsmunalega haeligfni nemanda Helsta vandamaacutelieth sem getieth er um iacute skyacuterslum yacute missa landa (td Danmoumlrk Finnland Grikkland Kyacutepur Sviacutethornjoacuteeth THORNyacuteskaland ) er aeth matstaeligkin eru ekki houmlnnueth eetha loumlgueth aeth nemendum af innflytjendaaeligttum og thornaeth veldur yacutemsum vandamaacutelum Seacuterfraeligethingar veretha aeth gaeligta iacutetrustu varkaacuterni thorn egar thorn eir tuacutelka niethurstoumlethur thornessara proacutefa Nemendur af innflytjendaaeligttum eiga ekki soumlmu moumlguleika aacute aeth naacute goacuteethum aacuterangri og nemendur fraacute dvalarlandinu vegna thorness aeth thorneir hafa ekki vald aacute tungumaacutelinu ogeetha annarri kunnaacutettu sem krafist er iacute proacutefinu Saacutelfraeligethileg proacutef eru sjaldan loumlgueth aeth thornoumlrfum innflytjendanemenda iacute Evroacutepu
48
Reacutett mat aacute einstaklingsbundnum thornoumlrfum nemenda er thornviacute alveg undir thorneim seacuterfraeligethingi komieth sem annast matieth og thorn ekkingu hans og haeligfni til aeth taka tillit til tviacutetyngi og fjoumllmenningarlegra thorn aacutetta thornegar proacutefieth fer fram og niethurstoumlethur thorness eru metnar Enda thornoacutett algengt seacute aeth fjoumlldi tviacutetyngdra nemenda seacute ruacutemlega 10 af heildarfjoumllda nemenda aacute landsviacutesu eru engar seacuterstakar reglur eetha kroumlfur varethandi menntun og kunnaacutettu seacuterfraeligethinga aacute thornessu sviethi Til aeth leysa uacuter thornes sum vanda er talieth bryacutent aeth iacute naacutemsmati seacute beitt heildstaeligethum aethferethum thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutems- og thornroskaferli thorn egar innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eru annars vegar Oft nota kennarar siacutemat og samraeligethur vieth nemendur og foreldra sem matstaeligki Naacutemsmarkmieth sem nemanda eru sett eru byggeth aacute grunnfaeligrni hans naacutemssoumlgu og aethstaeligethum hans iacute liacutefinu Iacute matsferlinu skipta thorn aeligr upplyacutesingar sem foreldrar og nemandinn sjaacutelfur veitir houmlfuethmaacuteli THORN egar thorn oumlrf er fyrir frekara mat leitar skoacutelinn aethstoethar hjaacute fjoumllfaglegum matsteymum Afla thorn arf upplyacutesinga hjaacute oumlllum kennurum sem koma aeth thorn viacute aeth kenna nemandanum (umsjoacutenarkennara fagkennara tungumaacutelakennara kennara iacute undir-buacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennara og seacuterkennara) Feacutelagsraacuteethgjafar og saacutelfraeligethingar koma einnig aeth matinu og greina seacuterkennsluthornarfir og naacutemserfiethleika Iacute sumum loumlndum ogeetha sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Finnlandi) velja sumir saacutelfraeligethingar aeth greina framfarir barnsins iacute oumlethru tungumaacuteli thorn ess og lyacutesa stundum einnig moacuteethurmaacutelskunnaacutettu thorn ess samhlietha hefethbundnum matsaethferethum Seacute thorn oumlrf fyrir naacutekvaeligmara mat til aeth haeliggt seacute aeth greina seacuterkennsluthornarfirnaacutemserfiethleika barnsins er saacute haacutettur hafethur aacute viacuteethast hvar aeth skoacutelinn viacutesar nemandanum ogeetha foreldrum hans til seacuterstakra stofnana sem annast mat greiningu og stuethning (td saacutelfraeligethi- og raacuteethgjafarthornjoacutenustu aacute sviethi menntamaacutela stuethningsmiethstoumlethva sjuacutekra- og uppeldisstofnana mats- og stuethningsmiethstoumlethva osfrv) Matieth fer fram aacute grundvelli aacutelitsgjafar fraacute skoacutelanum og foreldrunum auk athugana rannsoacutekna og proacutefana aacute barninu THORNaeth er framkvaeligmt af seacuterfraeligethingum (td saacutelfraeligethingum uppeldisfraeligethingum osfrv) sem veita skoacutelanum og foreldrunum upplyacutesingar og raacuteethgjoumlf um thorn roska barnsins og thorn ann stuethning sem thornaeth thornarfnast vegna seacuterthornarfa sinna
49
Iacute flestum loumlndum er thornaeth svo aeth thornegar nemandinn hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu eru foreldrarnir beethnir aeth leggja fram goumlgn um naacutemsferil hans iacute heimalandi siacutenu (skoacutelaskyacuterslur matsniethurstoumlethur osfrv) en flestir hafa glataeth thorn essum upplyacutesingum Iacute thorn eim tilvikum sem upplyacutesingar skortir eetha vafi leikur aacute um seacuterkennsluthornarfir nemanda thorn egar hann hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu fer fram naacutems- og saacutelfraeligethimat byggt aacute thorneim goumlgnum fraacute heimalandinu sem tiltaeligk eru ogeetha fleiri proacutefanir til aeth haeliggt seacute aeth greina haeligfni nemandans og aacutekveetha hvaetha stuethning hann thornarf Sums staethar td iacute Bretlandi (Englandi Skotlandi og Wales) eiga foreldrar reacutett aacute aeth aacutefryacuteja fyrir reacutetti ndash eetha einhverri annarri stofnun eetha samtoumlkum aacute sviethi seacuterkennslu- og foumltlunarmaacutela sem annast getur uacuterlausn deilumaacutela ndash ef thorneir saeligtta sig ekki vieth niethurstoumlethu viethkomandi yfirvalda varethandi seacuterkennsluthornarfir barnsins og uacuterraeligethi thornar aeth luacutetandi Verieth getur aeth viethkomandi yfirvoumlld neiti aeth framkvaeligma mat eetha leggja fram bdquoyfirlyacutesinguldquo um seacuterkennsluthornarfir thorn ar sem greint er fraacute thorneim seacuterstoumlku uacuterraeligethum sem barnieth thornarfnast iacute naacutemi siacutenu einnig getur verieth um aeth raeligetha thornau uacuterraeligethi sem loumlgeth eru til eetha aeth barnieth seacute sett iacute seacuterskoacutela Fjoumlldi thornjoacutenustuaethila og seacuterfraeligethinga koma aeth mati aacute nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Yfirleitt er thornaeth umsjoacutenarkennarinn sem fyrst kannar thorn arfir og getu nemendanna seacuterkennsluthornarfir eru greindar iacute samstarfi vieth seacuterkennara Oft tekur teymi sem samanstendur af oumlllum kennurunum sem koma aeth naacutemi nemanda af innflytjendaaeligttum thornaacutett iacute matsferlinu (kennari iacute undirbuacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennari kennari iacute tungumaacuteli dvalarlandsins seacuterkennari osfrv) Ef thorn oumlrf krefur geta einnig fleiri seacuterfraeligethingar (saacutelfraeligethingur hjuacutekrunarfraeligethingur feacutelagsraacuteethgjafi talkennari laeligknir osfrv) fraacute velferetharthornjoacutenustu sveitarfeacutelagsskoacutela eetha stuethningsmiethstoumlethvum tekieth thorn aacutett iacute matsferlinu Einnig er talieth mikilvaeliggt aeth foreldrar taki thorn aacutett iacute matsferlinu Ef thorn oumlrf krefur getur skoacutelinn raacuteethlagt nemanda og foreldrum hans aeth leita seacuter frekari aethstoethar hjaacute naacutemsmatsthornjoacutenustu endurhaeligfingarthornjoacutenustu utan skoacutelans heilsugaeligslu og feacutelagsthornjoacutenustu stuethningsmiethstoumlethvum greiningar- og raacuteethgjafarstoumlethvum stofnunum aacute sviethi seacuterkennslu osfrv
50
Siacuteethan er tekin aacutekvoumlrethun uacutet fraacute niethurstoumlethum uacuter matsferlinu oftast af viethkomandi skoacutelayfirvoumlldum iacute samraacuteethi vieth viethkomandi thornjoacutenustuaethila um thorn aacute seacuterkennslu og stuethning sem nemandinn thorn arfnast Siacuteethan er gereth aethgerethaaacuteaeligtlun thorn ar sem tilgreindur er saacute stuethningur sem viethkomandi nemandi thornarf aeth faacute Allt efni thornessa kafla er soacutett iacute upplyacutesingar uacuter svaeligethisskyacuterslunum og thornaeth syacutenir hve floacutekieth maacutel thornaeth er aeth greina tengsl milli seacuterthornarfa nemanda og thorn ess aeth hann seacute af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thorn aeligttir svo sem feacutelagslegur og menningarlegur bakgrunnur venjur og viethmiethanir truacutearbroumlgeth kynferethi efnahagslegar aethstaeligethur osfrv geta einnig haft marktaeligk aacutehrif aacute thornetta floacutekna samspil
51
3 YFIRLIT YFIR NIETHURSTOumlETHUR GREININGARVINNU
Greiningarvinna rannsoacuteknarinnar foacuter fram aacute grundvelli thorneirra niethurstaethna sem fengust af kynningum og umraeligethum sem fram foacuteru iacute thorneim sex heimsoacuteknum sem skipulagethar voru innan ramma verkefnisins aacute eftirfarandi stoumlethum Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Athornenu (Grikklandi) Pariacutes (Frakklandi) Brussel (Belgiacuteu) Amsterdam (Hollandi) og Varsjaacute (Poacutellandi) THORN riacuter meginthornaeligttir reacuteethu thornessu staetharvali a) THORN essi loumlnd buethust til aeth annast hagnyacutett greiningarstarf meethan heimsoacuteknir faeligru fram b) Landfraeligethileg staethsetning er til vitnis um aeth menning landanna og kennslufraeligethileg naacutelgun seacute af oacuteliacutekum toga c) Innflytjendahefeth ndash baeligethi var um raeligetha staethi meeth langri innflytjendahefeth og staethi thornar sem innflytjendamaacutel voru tiltoumllulega nyacutett fyrirbaeligri THORNessar heimsoacuteknir voru farnar iacute thorn eim tilgangi aeth sjaacute iacute raun hvernig aethstaeligethur innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir vaeligru iacute hinum yacutemsu skoacutelum iacute tengslum vieth hina fimm meginthornaeligtti rannsoacuteknarinnar Allir seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute gestgjafastarfinu houmlfethu aacuteethur fengieth upplyacutesingar um verkefnieth og thorn aacute fimm thorn aeligtti sem hoacutepurinn aeligtlaethi aeth greina og raeligetha vieth thornaacute um Allar heimsoacuteknirnar foacuteru fram aacute sama haacutett meeth kynningu aacute viethfangsefninu aacute vegum seacuterfraeligethinga iacute viethkomandi sveitarfeacutelagilandi kynningu heimamanna aacute staetharvali heimsoacuteknum og umraeligethum vieth seacuterfraeligethinga og iacute kjoumllfarieth umraeligethum og braacuteethabirgethagreiningum innan seacuterfraeligethingahoacutepsins THORNar sem allar heimsoacuteknirnar voru skipulagethar meeth sama haeligtti og meeth tilliti til thorn ess hve miklu maacuteli skiptir hverjir koma aeth naacutemi innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir var einn uacuter hoacutepi eftirtalinna aethila tilnefndur til thorn aacutetttoumlku iacute starfinu aacute hverjum staeth aethstandenda fagmanna annarra en kennara seacuterfraeligethinga fraacute matsstofnunum og stefnumoacutetandi aethila Aacuteethur en gereth verethur grein fyrir megineinkennum thorn eirra staetha sem heimsoacutettir voru er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth seacuterfraeligethingarnir aacute oumlllum thornessum stoumlethum voru afar jaacutekvaeligethir og vildu deila reynslu sinni
53
goacuteethum aacuterangri jafnt sem oacuteleystum vandamaacutelum meeth seacuterfraeligethingum annarra landa THORNeir syacutendu allir mikla faglega aacutebyrgeth
31 Kynning aacute thorn eim stoumlethum sem voru heimsoacutettir og helstu einkenni thorneirra Niethurstoumlethum heimsoacuteknanna verethur fylgt uacuter hlaethi meeth stuttri kynningu aacute thorn eim stoumlethum sem farieth var til aacutesamt nokkrum almennum upplyacutesingum Naacutenari upplyacutesingar sem og upplyacutesingar um thornaacute skoacutela og stofnanir sem heimsoacutettar voru iacute loumlndunum sex er aeth finna aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem upplyacutesingarnar um aethildarloumlndin eru wwweuropean-agencyorgagency-projects Upplyacutesingar um thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru er einnig aeth finna aftast iacute thornessari skyacuterslu 311 Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Fyrst var farieth til Malmouml THORN etta var eini staethurinn thorn ar sem seacuterfraeligethingarnir heimsoacutettu ekki stofnanir aacute sviethi menntamaacutela heldur raeligddu vieth kennara iacute almennum grunnskoacutelum ndash meeth nemendur aacute aldrinum sjouml til sextaacuten aacutera ndash og fagfoacutelk iacute stuethningsmiethstoumlethvum Saelignsku gestgjafarnir stoumlrfuethu allir iacute Rosengaringrd sem er uacutethverfi iacute Malmouml einni fjoumllmenningarlegustu borg Sviacutethornjoacuteethar thornar sem um 34 iacutebuacutea eru af innflytjendur THORNar er atvinnuleysi mikieth meethal innflytjenda Iacute Rosengaringrd getur thornaeth orethieth um 80 Iacute Sviacutethornjoacuteeth eru nemendur af innflytjendaaeligttum aethallega fraacute Miethausturloumlndum og loumlndum fyrrum Juacutegoacuteslaviacuteu Mikill fjoumlldi nemenda sem aeligttaethur er fraacute thorn eim sloacuteethum gengur iacute skoacutela iacute Rosengaringrd Enn fremur stunda aethallega boumlrn af innflytjendaaeligttum naacutem aacute forskoacutelastigi iacute Rosengaringrd Boethieth er upp aacute forskoacutelanaacutem fraacute sex aacutera aldri Menntastefna iacute Sviacutethornjoacuteeth einkennist af mikilli valddreifingu sveitarfeacuteloumlg hafa mikieth sjaacutelfraeligethi og reynslu iacute menntamaacutelum Iacute Malmouml leggur borgarstjoacutern til aukafjaacuterveitingu til styrktar iacutebuacuteum af erlendum uppruna Oumlllum nemendum og fjoumllskyldum thorn eirra stendur til boetha yacutemiss konar thorn joacutenusta hjaacute stofnunum sem iacute sumum tilvikum eru seacuterstaklega aeligtlaethar innflytjendum svo sem innflytjendaraacuteethi heilbrigethisstofnun fyrir yngstu boumlrnin heilbrigethisstofnun fyrir floacutettamenn og innflytjendur moacuteethurmaacutelsstoumlethvum osfrv Mikil aacutehersla er loumlgeth aacute thorn aacutetttoumlku foreldra en seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth thorn eir aeligttu stundum iacute samskiptaerfiethleikum vieth foreldrana thorn etta foacutelk aacutettar sig ekki alltaf aacute uppbyggingu og starfsemi skoacutelanna og menntakerfisins 54
THORNess vegna segjast nemendur og aethstandendur thorneirra stundum finna til einangrunar Annaeth vandamaacutel er aeth innflytjendur thornurfa aeth ganga iacute gegnum heillangt ferli aacuteethur en thorneir faacute dvalarleyfi iacute viethkomandi landi Hvaeth skoacutelana varethar kveetha loumlg aacute um aeth boumlrn og unglingar sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en saelignsku eigi reacutett aacute kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu iacute grunn- og framhaldsskoacutela Markmiethieth er aeth boumlrn og unglingar naacutei betra valdi aacute tungumaacutelinu og faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra meira um eigin menningu og hvaeth er liacutekt og oacuteliacutekt iacute hinum tveimur menningarheimum Auk thorn ess geta nemendur fengieth aethstoeth iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef thorn oumlrf krefur Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth stundum vaeligri erfitt aeth finna kennara sem talaethi viethkomandi tungumaacutel einkum ef um liacutetinn minnihlutahoacutep vaeligri aeth raeligetha Enn fremur loumlgethu thorneir aacuteherslu aacute aeth afar bryacutent vaeligri aeth kennsla og mat aacute nemendum faeligri fram aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum moacuteethurmaacutelinu og saelignsku THORNegar um oacuteliacuteka menningarheima er aeth raeligetha thorn arf aeth beita mismunandi aethferethum vieth kennslu og samskipti Kynna thornar menningarlega fjoumllbreytni iacute skoacutelunum og efla hana aacute jaacutekvaeligethan haacutett Reglan er suacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almennan skoacutela aeth undanskildum nemendum sem eru heyrnarskertir en thorneir faacute oftast seacuterstaka aethstoeth og gaeligtu thorn urft seacuterstoumlk uacuterraeligethi eetha naacutemsaacuteaeligtlun Nemendum sem eru meeth thorn roskahoumlmlun stendur til boetha seacuterstoumlk naacutemsaacuteaeligtlun thorn eir eru iacute seacuterbekkjum innan almennu skoacutelanna og faacute fyrst og fremst aethstoeth stuethningskennara og utanaethkomandi teyma innan veggja skoacutelastofunnar Stuethningsefni fyrir kennara og goacuteeth taeligki eru til staethar iacute skoacutelunum Kennarar og einnig seacuterfraeligethingar fraacute stuethningsmiethstoumlethvum kynntu thornaeth sem thorn eir toumlldu bryacutenast THORN ar aacute meethal aeth skjoacutet afskipti hefethu forgang aeth mikilvaeliggt og bryacutent vaeligri aeth eiga samstarf vieth foreldra samvinnu viethmeethal seacuterfraeligethinga iacute skoacutelanum og aeth gott andruacutemsloft skapaethist iacute skoacutelanum THORNeim var einnig ljoacutest aeth meeth thornviacute aeth beina foacutelki af innflytjendaaeligttum aacute sama svaeligethieth gaeligtu orethieth til seacuterstoumlk innflytjendagettoacute 312 Athornena (Grikkland) Naeligst var farieth til Athornenu thorn ar sem heimsoacutettur var einn grunnskoacuteli og einn framhaldsskoacuteli Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum fimm til sextaacuten aacutera Einnig var farieth iacute heimsoacutekn aacute eina matsstofnun Iacute grunnskoacutelanum voru alls 110 nemendur thorn ar af 40 af innflytjendaaeligttum Nokkrir uacuter siacuteetharnefnda hoacutepnum aacutettu vieth minni
55
haacutettar naacutemserfiethleika aeth etja Iacute framhaldsskoacutelanum voru 270 nemendur thorn ar af 25 af innflytjendaaeligttum og tveir thorn eirra voru meeth seacuterkennsluthornarfir Flestir nemendanna voru fraacute loumlndum utan ESB ndash svo sem Albaniacuteu Moldaviacuteu Uacutekraiacutenu Ruacutesslandi Afriacuteku Pakistan Sameinuethu arabiacutesku furstadaeligmunum og Tyrklandi ndash og einnig Ruacutemeniacuteu Poacutellandi og Buacutelgariacuteu Baeligethi grunn- og framhaldsskoacutelarnir eru nyacutebyrjaethir aeth taka aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjendanemenda fraacute yacutemsum loumlndum Oft er erfitt aeth aacutetta sig aacute thorn viacute hvaetha nemendur eru af innflytjendaaeligttum vegna thorness aeth thornessum fjoumllskyldum er frjaacutelst aeth taka upp griacutesk noumlfn Boethieth hefur verieth upp aacute thornann moumlguleika til aeth koma iacute veg fyrir mismunun af einhverju tagi og thornaeth virethist almennt koma seacuter vel fyrir thorn aacute sem eru vel aeth seacuter iacute griacutesku Baacuteethir skoacutelarnir voru opnir fyrir fjoumllmenningarlegum aacutehrifum og beitt var sveigjanlegum kennsluaethferethum Iacute grunnskoacutelanum var reynt aeth hafa samband vieth aethstandendur nemenda til aeth bjoacuteetha baeligethi thornaacute og boumlrnin velkomin Enn fremur feacutekk starfsfoacutelkieth thornann stuethning sem thornaeth thornurfti til aeth naacutem gaeligti farieth fram aacuten aethgreiningar THORN oacute aeth skoacutelarnir eigi aeth fylgja almennri naacutemskraacute gera kennararnir einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir alla nemendur Nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins stendur til boetha haeligg og sveigjanleg aacuteaeligtlun til aeth thorn eir geti laeligrt griacutesku Fyrstu aacutetjaacuten maacutenuethina fara nemendurnir ekki iacute nein skrifleg proacutef heldur eingoumlngu munnleg Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gangast undir naacutemsmat aacute seacuterstakri matsstofnun THORNessi stofnun veitir svo kennurum raacuteethgjoumlf um hvernig laga thorn arf naacutemskraacutena aeth thorn oumlrfum thorneirra Saacutelfraeligethingur veitir einnig stuethning sem og seacuterkennari sem kennir fyrst og fremst staeligrethfraeligethi og griacutesku suacute kennsla fer fram iacute fimm manna hoacutepum iacute seacuterstoumlkum skoacutelastofum og haacutemarkstiacutemafjoumlldi er tiacuteu klukkustundir Matsstofnunin sem heimsoacutett var hafethi nyacutelega tekieth til starfa Huacuten thornjoacutenar nemendum iacute 250 skoacutelum iacute Athornenu og thorn ar sinna aacutetjaacuten seacuterfraeligethingar thorn verfaglegri starfsemi Um er aeth raeligetha opinbera thornjoacutenustu sem heyrir undir menntamaacutelaraacuteethuneytieth og er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thornaeth er eins til tveggja aacutera biethlisti Allir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir njoacuteta sams konar thornjoacute nustu (griacuteskir nemendur jafnt sem nemendur af innflytjendaaeligttum) Verkefnum er thornoacute breytt og thornau eru aethloumlgueth oacuteliacutekum forsendum hvaeth varethar tungumaacutel og menningu THORN egar um er aeth raeligetha innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir gera seacuterfraeligethingarnir athuganir siacutenar innan veggja 56
heimilisins eetha iacute skoacutelanum og nota baeligethi oacuteformlegar aethferethir og thornoumlgul samskipti en einnig formleg proacutef THORN egar nemendur hafa gengist undir naacutemsmat iacute heimalandi siacutenu er niethurstaetha thorness stundum thornyacutedd yfir aacute griacutesku en nemendur eru einnig endurmetnir Siacuteethan er gereth aacuteaeligtlun um nyacutett naacutemsmat sem hefjast skal aeth thorn remur aacuterum liethnum Mat aacute nemendum af innflytjendaaeligttum fer aacutevallt fram iacute skoacutelanum Matsstofnunin er iacute samstarfi yfirleitt oacuteformlegu vieth foreldra skoacutela og menntamaacutelaraacuteethuneytieth Foreldrarnir faacute iacute hendur uacuterskureth um hvaeth thornaeth er sem barnieth thornarfnast og thorneim er iacute sjaacutelfsvald sett hvort thorneir afhenda hann skoacutelanum Seacuterfraeligethingarnir houmlfethu oreth aacute thorn viacute aeth aethstandendur skorti upplyacutesingar aacute eigin tungumaacuteli og aeth thornaeth gaeligti valdieth samskiptaerfiethleikum Samstarfieth milli skoacutelanna og matsstofnu-narinnar byggist aacute tilmaeliglum sem kennararnir faacute iacute hendur skoacutelunum er thorn oacute ekki skylt aeth fara aeth thorn essum tilmaeliglum Kennarar baacuteru iacute thornviacute sambandi stundum fyrir sig skorti aacute uacuterraeligethum eetha aeth thorneir vaeligru meeth of marga nemendur iacute bekknum Stofnunin sendir einnig tilmaeligli til menntamaacutelaraacuteethuneytisins um thornaeth hvers konar uacuterraeligethi thorn arf aeth veita nemendum og skoacutelum THORNoacute aeth vaxandi fjoumlldi nemenda meeth oacuteliacutekan menningarlegan bakgrunn vaeligri tiltoumllulega nyacutett viethfangsefni var suacute aacutebyrgeth sem skoacutelastjoacuternendur og kennarar syacutendu thornar aeth luacutetandi afar mikilvaeliggur og jaacutekvaeligethur liethur iacute starfi beggja skoacutelanna Sveigjanleg naacutemskraacute var tekin upp komieth var aacute samvinnu iacute naacutemi og samstarf var haft vieth aethra thornjoacutenustuaeth ila sem deildu meeth thorneim aacutebyrgethinni 313 Pariacutes (Frakkland)
THORNriethja heimsoacuteknin var farin til Pariacutesar iacute fjoacutera skoacutela aacute forskoacutela- og grunnskoacutelastigi Nemendurnir iacute thorn essum skoacutelum voru aacute aldrinum thornriggja til ellefu aacutera Iacute einum thorn essara skoacutela var seacuterstakur sameiningarbekkur (bdquoClasse drsquoInteacutegration Speacutecialiseacuteeldquo) Iacute honum er farieth eftir sameiningaraacuteaeligtlun thorn ar sem nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir er veittur stuethningur iacute almennum bekkjum og einnig seacuterstakur stuethningur thornar fyrir utan thornegar thornoumlrf krefur Skoacutelarnir fjoacuterir voru allir aacute sama svaeligethinu sem er svokallaeth forgangssvaeligethi iacute menntamaacutelum en thorn ar byacuter mikill fjoumlldi innflytjenda Griacuteetharmargar fjoumllskyldur eiga iacute fjaacuterhagslegum erfiethleikum og atvinnuleysi er mjoumlg mikieth Um 680 nemendur voru iacute thornessum skoacutelum og thorn ar af voru um 85 af innflytjendaaeligttum Flestir thornessara
57
nemenda voru fraacute Norethur- og Vestur-Afriacuteku aethallega fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum en einnig fraacute Asiacuteu og mun faeligrri voru fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Helmingur nemenda naut stuethnings seacuterkennara iacute skoacutelanum eetha feacutekk aethstoeth aacute sjuacutekra- eetha saacutelfraeligethistofnunum utan skoacutelans og toacutelf nemendur voru iacute sameiningarbekknum Yacutemiss konar friacutestundastarf var skipulagt innan skoacutelanna iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaethila aacute vegum sveitarfeacutelagsins eftir skoacutela eetha iacute skoacutelafriacuteum til aeth nemendur gaeligtu stundaeth friacutestundastarf sem fjoumllskyldur thorneirra gaeligtu ekki veitt thorneim Fjoumllskyldur sem buacutea vieth feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika faacute afslaacutett aacute allri sliacutekri starfsemi aacute vegum skoacutelans og thornurfa ekki aeth greietha fyrir haacutedegisvereth aacute skoacutelatiacutema THORN raacutett fyrir thornaeth fannst kennurum thorn essi fjaacuterhagslegi stuethningur ekki svara naeliggilega thorneim thornoumlrfum sem blasa vieth Skoacutelarnir eru iacute naacuteinni samvinnu vieth stofnun sem er aeth hluta til fjaacutermoumlgnueth af sveitarfeacutelaginu svokallaetha stuethnings- samstarfs- og rannsoacuteknarstofnun iacute thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi (Ethno-Psychology) THORNar starfar saacutelfraeligethingur aacutesamt fjoacuterum menningarmiethlurum og thorneir vinna aeth thorn viacute aeth skapa tengsl milli foreldra og skoacutela Starfsfoacutelk stofnunarinnar veitir starfsfoacutelki skoacutelans stuethning og thorn egar barn er meeth naacutemserfiethleika byacuteethur thornaeth foreldrunum aethstoeth siacutena THORNaeth hittir viethkomandi foreldra eetha aethstandendur iacute skoacutelanum tvisvar iacute maacutenuethi utan skoacutelatiacutema THORN ekking og skilningur aacute menningu foacutelksins er talinn vera meginforsenda thorn ess aeth haeliggt seacute aeth veita barninu fjoumllskyldu thorness og thorn ar af leiethandi einnig skoacutelanum sem bestan stuethning Vilji var fyrir thornaacutetttoumlku foreldra iacute skoacutelastarfinu Foreldrar voru fengnir til aeth koma aeth heimsoacutekninni og veittu afar mikilvaeliggar upplyacutesingar sem voumlrpuethu ljoacutesi aacute viethbroumlgeth nemenda Nemendur eru skraacuteethir iacute skoacutela (samkvaeligmt buacutesetu) Foreldrar geta ekki valieth iacute hvaetha skoacutela barnieth gengur Nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almenna skoacutela og thorneir sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja faacute thorn ann stuethning sem thorn eir thorn urfa hjaacute seacuterkennurum og oumlethrum seacuterfraeligethingum innan skoacutelans Nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute einfaldaethar kennslubaeligkur iacute skoacutelanum Um leieth og nemandinn naeligr tilsettu markmiethi er stuethningskennslu haeligtt en ef hann aacute aacutefram iacute erfiethleikum tekur skoacutelasaacutelfraeligethingur sem er iacute samstarfi vieth seacuterkennarann iacute skoacutelanum aeth seacuter aeth meta thornarfir nemandans meeth samthornykki foreldra Iacute thorn eim tilvikum sem skoacutelinn byacuteethur ekki upp aacute fullnaeliggjandi uacuterlausn eetha aethstandendur samthornykkja ekki thornaeth sem iacute boethi er getur feacutelags- eetha heilbrigethisthornjoacutenusta komieth aeth
58
maacutelinu utan skoacutelans THORN ar er tekieth aacute moacuteti aethstandendum aacutesamt nemandanum thorn arfir hans eru metnar og hann er tekinn iacute meethfereth (td ef hann er heyrnarskertur) Annars konar iacutehlutun fraacute utanaethkomandi aethilum stendur til boetha ef um hreyfihoumlmlun eetha saacutelraeligna erfiethleika er aeth raeligetha Einnig er til iacute daeligminu aeth nemandi seacute settur iacute seacuterbekk eftir aeth mat hefur farieth fram Franska er thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute kennslustundum og kennslubaeligkurnar eru aacute froumlnsku THORNar sem sumir nemendur eiga erfitt meeth aeth bjarga seacuter aacute froumlnsku eru svokallaethir undirbuacuteningsbekkir iacute faacuteeinum skoacutelum aacute svaeligethinu thornar sem markmiethieth er aeth nemendur naacutei betri toumlkum aacute tungumaacutelinu THORNar geta nemendur soacutett tiacutema iacute froumlnsku allt fraacute thorn rem maacutenuethum og upp iacute heilt aacuter aacuteethur en thorneir hefja skoacutelagoumlngu Ekki var talieth bryacutent aeth thorn eir laeligrethu moacuteethurmaacutel sitt jafnvel ekki af kennurum af innflytjendaaeligttum Svo virethist sem loumlgeth seacute meginaacutehersla aacute aeth foacutelk laeligri tungumaacutel dvalarlandsins Gott andruacutemsloft var riacutekjandi iacute skoacutelunum huacutesakynnin voru vel skipuloumlgeth og nemendur houmlfethu noacuteg plaacutess Starfsemi skoacutelanna var vandlega undirbuacutein og skipuloumlgeth iacute samraeligmi vieth thorn arfir nemenda Kennararnir greindu fraacute nokkrum bryacutenum vandamaacutelum aeth thornouml rf seacute fyrir haeligrri fjaacuterveitingu og meiri starfsthornjaacutelfun og aeth illa gangi aeth faacute kennara til starfa aacute svaeligethi sem hefur oreth aacute seacuter fyrir aeth vera bdquoerfittldquo 314 Brussel (Belgiacutea)
Iacute fjoacuterethu heimsoacutekninni var farieth iacute tvo froumlnskumaeliglandi skoacutela iacute Brussel ndash einn almennan grunnskoacutela og einn seacuterskoacutela ndash og iacute flaeligmskumaeliglandi matsstofnun Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum tveggja og haacutelfs aacuters og upp iacute fjoacutertaacuten aacutera gamlir Fyrir heimsoacuteknina aacutetti hoacutepurinn kost aacute aeth heyra tvaeligr daeligmisoumlgur aethra fraacute fjoumllskyldu og hina fraacute ungmennum af innflytjendaaeligttum og raeligetha vieth thornetta foacutelk Fram kom aeth erfitt vaeligri fyrir foreldra aeth faacute besta stuethning sem voumll er aacute fyrir barn sem er iacute seacuterkennslu thornannig aeth thornaeth geti stefnt aeth almennu naacutemi og einnig aeth yrethu thorn eir fyrir oacutebeinum fordoacutemum Viethhorf ungmennanna var aeth mestu leyti hieth sama en thornau aacutettu einnig iacute erfiethleikum meeth eigin sjaacutelfsmynd hvaetha menningarheimi thornau tilheyrethu Stundum fundu thornau fyrir houmlfnun baeligethi fraacute iacutebuacuteum dvalarlandsins og foacutelki af eigin thornjoacuteeth erni Iacute raun lifi thorn au iacute tveim oacuteliacutekum menningarheimum og fyrst thorn urfi thorn au sjaacutelf aeth laeligra aeth saeligtta sig vieth thornaeth ndash og siacuteethan aethrir
59
Almenni skoacutelinn var grunn- og framhaldsskoacuteli staethsettur aacute svaeligethi thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda var buacutesettur aethallega fraacute Norethur-Afriacuteku en einnig fraacute Asiacuteu og fraacute Evroacutepuloumlndum sem ekki voru aethilar aeth ESB Nokkrir innflytjendur voru fraacute Suethur-Ameriacuteku Mikieth tillit var tekieth til thornessara aethstaeligethna iacute skoacutelanum en thornar voru um 400 nemendur fraacute 57 loumlndum Starfraeligktir eru fimm bekkir sem eiga aeth bdquobruacutea biliethldquo fyrir nemendur sem nyacutekomnir eru til landsins THORNar geta thorneir stundaeth naacutem iacute allt aeth eitt aacuter thorn ar til thorn eir fara iacute vietheigandi bekk aacute siacutenu naacutemsstigi Nemendur geta skipt um bekk hvenaeligr sem er aacute skoacutelaaacuterinu THORNarna voru aacutettatiacuteu nemendur sem kunnu naacutenast ekki oreth iacute froumlnsku Tungumaacutelakunnaacutetta er thornaeth sem raeligethur mestu um hvernig bekkurinn er samsettur Svo virtist sem nemendur vaeligru ekki meeth neinar seacuterkennsluthornarfir heldur thorn yrftu einungis aethstoeth vieth tungumaacutelieth THORNeir toumlluethu hver sitt tungumaacutel og voru aacute mismunandi aldri og meeth mismikla skoacutelagoumlngu aeth baki Iacute grunnskoacuteladeildinni sem naacuteethi til thornriggja naacutemsstiga var einn kennari meethal starfsfoacutelksins sem annaethist thorn vermenningarlega kennslu Iacute framhaldsskoacuteladeildinni voru fimm naacutemsstig og kennararnir thornar voru allir franskir Andruacutemsloftieth var thornaeliggile gt nemendur og kennarar virtust aacutehugasamir Agi og fastar reglur fylgja hinum hefethbundnu kennsluaethferethum en er tekieth sem sjaacutelfsoumlgethum hlut iacute skoacutelastarfinu thornar sem aacutekveethieth vald og full virething fyrir fjoumllbreytileika fer saman Skoacutelinn toacutek thorn aacutett iacute tilraunaverkefni sem var kallaeth bdquotungumaacutel og menningldquo og gekk uacutet aacute aeth fella franska tungu aeth menningu naacutemsmanna af innflytjendaaeligttum Ef verkefnieth skilar jaacutekvaeligethum aacuterangri er aeligtlunin aeth vinna aeth thorn viacute iacute 80 skoacutelum til viethboacutetar iacute froumlnskumaeliglandi hluta Belgiacuteu Viethhorf kennara gagnvart fjoumllbreyttri menningu nemenda voru afar jaacutekvaeligeth THORNeir notuethu yacutemsar leiethir og kennslufraeligethilegar aethferethir til aeth kenna tungumaacutel dvalarlandsins og beittu einnig oumlllum hugsanlegum raacuteethum til aeth auethvelda samskiptin og naacutemsferlieth Leggja ber aacuteherslu aacute nokkur atriethi vieth val aacute naacutemsefni aeligtti aeth taka mieth af kunnaacutettu nemenda iacute tungumaacutelinu en einnig aldri thorneirra iacute sumum naacutemsgreinum kann aeth vera nauethsynlegt aeth nota texta sem lagaethir hafa verieth aeth thornoumlrfum nemenda meiri almenn samskipti og samvinna vieth jafnaldra iacute oumlethrum bekkjum gaeligti liacuteka orethieth til aeth auethvelda nemendum aeth skipta yfir iacute almenna bekki thorn egar thorn ar aeth kemur Jafnraeligethi og gott andruacutemsloft skapast thorn egar nemendur stunda saman naacutem iacute thorneim bekkjum sem aeligtlaeth er aeth bdquobruacutea billdquo og skoacutelinn uppfyllir hlutverk sitt
60
sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast fyrst Sliacutekt aeligtti einnig aeth gera foreldrum og fjoumllskyldum auethveldara um vik vieth aeth koma aeth skoacutelastarfinu Mikilvaeliggt er aeth tryggja aeth svigruacutem seacute til samraeligethna og aeth kennarar faacutei allan thornann stuethning sem thorneir thornurfa Iacute seacuterskoacutelanum foacuter fram starfsnaacutem aacute grunn- og framhaldsskoacutelastigi og thornar voru 300 nemendur Tilgreint var aeth 60 nemenda vaeligru af innflytjendaaeligttum Huacutesakynnin voru fremur ruacutemgoacuteeth en ekki haganlega innreacutettueth Nemendurnir aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvandamaacutel aeth etja og sumir voru liacutekamlega fatlaethir Enn fremur soumlgethu seacuterfraeligethingarnir aeth oft staeligethu tungumaacutelaerfiethleikar iacute vegi fyrir thorn viacute aeth haeliggt vaeligri aeth hafa naeligg samskipti vieth foreldra Iacute sumum tilvikum var einnig um samskiptavandamaacutel aeth raeligetha vieth innflytjendanemendur thorn viacute aeth oumlll kennsla foacuter fram aacute froumlnsku Til aeth sigrast aacute thorn essum erfiethleikum nota kennararnir myndabaeligkur Soumlmu erfiethleikar kunna aeth koma upp vieth mat aacute nemendum enda thornoacutett seacuterfraeligethingarnir seacuteu meethvitaethir um hver vandinn er Tekieth var fram aeth ekki vaeligri haft mikieth samband vieth almenna skoacutela Samtoumlkin VCLB Koepel (Vrije Centrum voor Leerlingenbegeleinding) eru samtoumlk stofnana sem annast raacuteethgjoumlf og stuethning vieth nemendur Helsta verkefnieth er aeth sinna samraeligma og styethja vieth hinar 48 svaeligethisstofnanir sem samtoumlkin naacute til en ekki eru houmlfeth bein samskipti vieth nemendur og foreldra Oumlll thorn joacutenusta aacute thornessum stofnunum er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thorn aeligr eru reknar og fjaacutermagnaethar af menntamaacutelaraacuteethuneyti flaeligmskumaeliglandi hluta landsins Svaeligethisstofnanirnar veita nemendum foreldrum kennurum og grunn-og framhaldsskoacutelum stuethning og raacuteethgjoumlf Markmieth VCLB-samtakanna er aeth efla skoacutela kennara og foreldra Miethaeth er aeth thornviacute aeth styrkja almennu skoacutelana gera raacuteethgjafarstarfieth skilvirkara leita fyrirbyggjandi aethferetha og naacute fram reacutettri greiningu skref fyrir skref ndash meeth thorn viacute aeth draga uacuter truflandi thorn aacutettum og leggja aacuteherslu aacute jaacutekvaeligethu thornaeligttina Samkvaeligmt starfsfoacutelkinu eiga baeligethi nemendur fraacute dvalarlandinu og nemendur af innflytjendaaeligttum vieth soumlmu vandamaacutel aeth etja thornegar thorneir buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur thornaeth sem kemur barni af innflytjendaaeligttum til goacuteetha kemur oumlllum boumlrnum til goacuteetha Engin seacuterstoumlk aacutehersla var loumlgeth aacute nemendur sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
61
315 Amsterdam (Holland) Fimmta heimsoacuteknin var farin til Amsterdam iacute tvo seacuterskoacutela aacute grunnskoacutelastigi einn seacuterskoacutela aacute framhaldsskoacutelastigi thorn ar sem starfsnaacutem fer fram aacute fimm mismunandi stoumlethum og iacute tvaeligr matsstofnanir Meethan aacute heimsoacutekninni stoacuteeth aacutetti hoacutepurinn thorness kost aeth hlusta aacute thorn ingmann iacute hollenska thorn inginu raeligetha um thornau vandamaacutel sem blasa vieth og hvaeth gera thorn yrfti til aeth koma iacute veg fyrir mismunun og tryggja betri naacutemsgaeligethi fyrir thornaacute nemendur sem liacutetils mega siacuten Meethal thorneirra vandamaacutela sem fjallaeth var um var skortur aacute leikskoacutelanaacutemi tungumaacutelakennslu og aukafjaacuterveitingu vegna nemenda sem eiga vieth tungumaacutelaerfiethleika aeth etja Iacute einum grunnskoacutelanum voru 320 nemendur aacute aldrinum thorn riggja til thornrettaacuten aacutera og um 70 thorneirra voru af innflytjendaaeligttum THORNar var aeth finna uacuterraeligethi fyrir nemendur meeth talroumlskun og tungumaacutelaerfiethleika og einnig gaacutetu 180 nemendur fengieth stuethning sem thornoacute foacuter fram iacute oumlethrum skoacutelum iacute Amsterdam Meginmarkmiethieth var aeth efla talthornroska og tungumaacutelakunnaacutettu nemenda Sumir nemendanna houmlfethu fyrst stundaeth naacutem iacute almennum skoacutela en verieth sendir iacute seacuterskoacutela vegna tungumaacutelaerfiethleika THORN oacute aeth sumir nemendur eigi afturkvaeligmt iacute hverfisskoacutelann sinn eru samt margir sem stunda allt sitt grunnskoacutelanaacutem iacute seacuterskoacutelanum Foreldrum er frjaacutelst aeth velja hvaetha skoacutela sem er fyrir barnieth en sliacutekt val er ekki alltaf auethvelt fyrir innflytjendur Aacute naeligstu misserum munu skoacutelarnir annast mat og aethstoetha vieth aeth finna thornann skoacutela sem hentar nemandanum best iacute samraacuteethi vieth foreldra hans Sem kennsluefni notar skoacutelinn alls kyns sjoacutenraeligna hluti Oumlllum hugsanlegum raacuteethum er beitt til aeth auka orethaforetha nemenda og auethvelda samskipti vieth fjoumllskyldur thorneirra Skoacutelinn var iacute naacutenu samstarfi vieth almennu skoacutelana thornar sem iacute boethi var starfsthornjaacutelfun stuethningur og eftirfylgnithornjoacutenusta Seacuterfraeligethingarnir loumlgethu aacuteherslu aacute mikilvaeliggi thorness aeth mat faeligri fram eins fljoacutett og unnt vaeligri og iacute kjoumllfar thorn ess yrethi gripieth til vietheigandi raacuteethstafana Iacute hinum grunnskoacutelanum voru 153 nemendur aacute aldrinum fjoumlgurra til toacutelf aacutera Nemendur iacute thornessum skoacutela aacutettu vieth alvaralega naacutemserfiethleika aeth etja og mikil samskiptavandamaacutel (td einhverfu) 85 thornessara nemenda voru af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Afriacuteku Asiacuteu og nokkrir fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Fjoumlrutiacuteu nemendur stunduethu naacutem iacute almennum bekkjum Skoacutelinn aethstoethar foreldra vieth aeth velja 62
grunnskoacutela thorn ar sem barnieth getur stundaeth naacutem iacute grennd vieth heimili sitt og boethieth er upp aacute stuethning og eftirlit annars staethar fraacute Iacute thorneim tilvikum sem nemendur meeth einhverfu stunduethu naacutem iacute almennum skoacutelum fengu kennarar thornar starfsthornjaacutelfun hjaacute seacuterkennurum Kennarar faacute greitt fyrir sliacutek verkefni Iacute skoacutelanum var starfaeth bdquoaacuten aethgreiningarldquo iacute thorn eim skilningi aeth nemendur meeth einhverfu voru settir iacute blandaetha hoacutepa THORNeir voru ekki iacute seacuterhoacutepum allir nemendur fylgdu einstaklingsaacuteaeligtlun Uacutethugsaeth var hvernig samskiptum aacuten orethaliacutekamstjaacuteningu skyldi beitt og sami haacutettur hafethur aacute alls staethar innan skoacutelans Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute thornaacutetttoumlku foreldra iacute oumlllu skoacutelastarfinu ndash naacutemi jafnt sem friacutestundastarfi osfrv Ef thornoumlrf var aacute voru tuacutelkar fengnir til aeth aethstoetha kennara og foreldra iacute samskiptum siacutenum Einnig var notueth svokoumlllueth bdquoskilaboethaboacutekldquo til aeth auethvelda kennurum nemendum og foreldrum aeth hafa samskipti En thornraacutett fyrir allt komu sum boumlrnin ekki iacute skoacutelann heldur voru heima Ekki virtist loumlgeth nein aacutehersla aacute aeth kenna nemendum moacuteethurmaacutel sitt iacute skoacutelanum thorn oacute aeth thorn riacuter starfsmenn thornar vaeligru af innflytjendaaeligttum En mikieth var lagt upp uacuter thornviacute aeth nemendur aethloumlguethust menningu dvalarlandsins Kennsla iacute framhalds- og starfsnaacutemsskoacutelanum foacuter fram aacute fimm stoumlethum THORN ar var tekieth aacute moacuteti ungmennum meeth minni haacutettar naacutemserfiethleika sem oft tengdust hegethunarvanda Iacute skoacutelanum voru 300 nemendur aacute aldrinum toacutelf aacutera til tviacutetugs Stoacuter hluti nemenda (yfir 80) iacute skoacutelanum var af innflytjendaaeligttum Iacute einum skoacutelanna var aacuteberandi mikieth af nemendum fraacute Suacuteriacutenam sem aacute aacuterum aacuteethur var hollensk nyacutelenda Flestir thorn essara nemenda gaeligtu gengieth iacute almenna skoacutela ef thorn eir fengju stuethning Seacuterfraeligethingar greindu fraacute thorn viacute aeth oft kaeligmi alvarlegur menningarskortur iacute veg fyrir aeth nemendur naeligethu toumlkum aacute tungumaacutelinu Hafa thorn arf meira eftirlit meeth thornessum nemendum thorn eir thornurfa aeth faacute kennslu iacute naacutemsgreinum sem thorneir skilja og stunda hagnyacutetara naacutem Einstaklingsbundin naacutemskraacute er loumlgueth aeth getu nemenda Eftir fjoumlgurra aacutera skoacutelagoumlngu fara thorn eir svo reglubundieth iacute starfsthornjaacutelfun iacute fyrirtaeligkjum Gott andruacutemsloft var aacute thorn essum stoumlethum reglur voru skyacuterar og thorneim var fylgt og umhverfieth virtist vera oumlruggt Kennararnir voru mjoumlg aacutehugasamir og syacutendu hverjum einasta nemanda mikla athygli thorneir unnu jafnvel iacute friacutetiacutema siacutenum Efni og buacutenaethur var lagaethur aeth thornoumlrfum
63
Beitt var vel skipuloumlgethum og hagnyacutetum aethferethum vieth aeth koma unga foacutelkinu uacutet iacute atvinnuliacutefieth og tengslin vieth vinnumarkaethinn voru goacuteeth Greint var fraacute thornviacute aeth misjafnlega gengi aeth eiga samskipti vieth foreldra Iacute nokkrum skoacutelum var mikieth lagt upp uacuter samskiptum vieth aethstandendur nemenda en svo var ekki alls staethar Foreldrar iacute thorneim skoacutela sem var meeth flesta nemendur fraacute Suacuteriacutenam soumlgethust veretha fyrir mikilli mismunun iacute samfeacutelaginu Nemendum sem aacutettu seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en hollensku var boethieth upp aacute seacuterstoumlk tungumaacutelanaacutemskeieth iacute skoacutelunum Takmarkaeth samband virtist vera haft vieth almenna skoacutela Mats- og endurhaeligfingarstofnanirnar tvaeligr houmlfethu fyrst og fremst meeth thornaacute nemendur aeth gera sem aacutettu vieth alvarleg feacutelagsleg vandamaacutel og hegethunarvanda aeth etja Meirihluti thorn eirra var af innflytjendaaeligttum ndash flestir fraacute Norethur-Afriacuteku Nokkrir thorneirra houmlfethu komist iacute kast vieth loumlgin Iacute thornessum stofnunum var markmiethieth fyrst og fremst thornaeth aeth kynnast fortiacuteeth thornessara ungmenna skipuleggja eftirlit iacute tiltekinn tiacutema iacute samraacuteethi vieth thorn au sjaacutelf og undirbuacutea thorn au undir aeth fara uacutet aacute vinnumarkaethinn Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute samstarf vieth aethstandendur og fengnir voru thornyacuteethendur ogeetha tuacutelkar til aeth haeliggt vaeligri aeth kanna vieth hvaetha aethstaeligethur fjoumllskyldan lifethi 316 Varsjaacute (Poacutelland) Iacute sjoumlttu heimsoacutekninni var farieth iacute fimm almenna skoacutela iacute Varsjaacute ndash tvo grunnskoacutela og thorn rjaacute framhaldsskoacutela ndash og til samtaka sem annast lagalega iacutehlutun Grunnskoacutelarnir voru reknir af hinu opinbera en ekki framhaldsskoacutelarnir Yfir 700 nemendur aacute aldrinum sex til fjoacutertaacuten aacutera voru iacute grunnskoacutelunum tveim Iacute oumlethrum skoacutelanum voru 35 nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu og Norethur-Kaacutekasus Fjoumlldi nemenda af innflytjendaaeligttum var mjoumlg breytilegur vegna thorn ess aeth algengt er aeth Poacutelland seacute aetheins viethkomustaethur fjoumllskyldur komi thornangaeth tiacutemabundieth og yfirgefi svo landieth Tungumaacutelaerfiethleikar voru helsta vandamaacutel thornessara nemenda sem og skaethlegar afleiethingar striacuteethsaacutetaka sem thorn eir houmlfethu upplifaeth Boethieth var upp aacute kennslu iacute poacutelsku tvisvar iacute viku aacute vegum skoacutelayfirvalda iacute borginni Skoacutelinn var iacute samstarfi vieth samtoumlkin sem annast lagalega iacutehlutun iacute tengslum vieth tilraunaverkefnieth bdquofjoumllmenningarlegur skoacutelildquo sem stutt er af skrifstofu menntamaacutela iacute Varsjaacute Markmiethieth var aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth aethlagast skoacutelasamfeacutelaginu THORNarna var aeth stoumlrfum aethstoetharmaethur 64
fraacute Tsjetsjeniacuteu sem annaethist menningarmiethlun og tuacutelkun og kenndi nemendum einnig moacuteethurmaacutel sitt Sliacutekt var talieth mikilvaeliggt fyrir menningarlega sjaacutelfsmynd nemenda og frekari aethloumlgun thorn eirra Iacute thornessum skoacutelum hafa engir nemendur verieth greindir meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute hinum grunnskoacutelanum voru um 10 nemenda af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Viacuteetnam Enginn thorn eirra var meeth seacuterkennsluthornarfir thorn vert aacute moacuteti gekk thorneim mjoumlg vel iacute skoacutelanum Foreldrar voru reiethubuacutenir til aeth greietha fyrir aukatiacutema fyrir boumlrn siacuten ef thornau houmlfethu thornoumlrf fyrir thornaeth Framhaldsskoacutelarnir voru nyacuteteknir til starfa og var kennslustefnan iacute thorneim mjoumlg iacute anda hlutaetheigandi kennara eetha stjoacuternmaacutelamanna iacute landinu Iacute tveimur thorn essara skoacutela voru 420 nemendur aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera THORN rjaacutetiacuteu nemendur voru floacutettamenn fraacute Tsjetsjeniacuteu og oumlethrum loumlndum iacute Asiacuteu og Afriacuteku 27 nemendur voru af innflytjendaaeligttum Tveir nemendur voru fatlaethirmeeth seacuterkennsluthornarfir Foreldrar og kennarar stoacuteethu sameiginlega aeth rekstri skoacutelanna Nemendur thorn urfa aeth thorn reyta inntoumlkuproacutef iacute thorn essa skoacutela thorn oacute ekki thorneir sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Foreldra greietha skoacutelagjoumlld 6 af thorneim renna iacute laacutenveitingar til nemenda sem buacutea vieth erfiethan fjaacuterhag Innan vieth 10 nemenda thorn urfa ekki aeth greietha skoacutelagjoumlld Hluti styrkveitinga til skoacutelanna kemur fraacute yfirstjoacutern menntamaacutela Meginmarkmiethieth var aeth kenna nemendum aeth lifa iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi og hvetja thorn aacute til aeth hafa jaacutekvaeligtt viethhorf til annarrar menningar og umhverfis Foreldrarnir syacutendu kennurunum mikla samstoumlethu Allir deildu meeth seacuter aacutebyrgethinni kennarar nemendur og foreldrar Tvaeligr af thorneim leiethum sem skoacutelarnir foacuteru var aeth hafa aethstoetharkennara aeth stoumlrfum og beita moacutetandi matisiacutemati Nemendur fengu aukatiacutema iacute poacutelsku eetha oumlethrum greinum um leieth og ljoacutest var aeth thorneir thornyrftu aacute thornviacute aeth halda Nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu fengu kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu Iacute thornrieth ja framhaldsskoacutelanum voru 103 nemendur aacute aldrinum sextaacuten til niacutetjaacuten aacutera Niacuteu nemendur voru af innflytjendaaeligttum Enginn nemendanna var meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute thorn essum skoacutela sem og baacuteethum hinum framhaldsskoacutelunum var markmiethieth thornaeth aeth gera nemendur aeth virkum thorn egnum iacute fjoumllmenningarlegu lyacuteethraeligethislegu nuacutetiacutemasamfeacutelagi Samtoumlkin sem heimsoacutett voru og annast lagalega iacutehlutun eru frjaacutels feacutelagasamtoumlk sem veita foacutelki sem byacuter vieth einangrun og mismunun
65
thorne innflytjendum floacutettamoumlnnum og haeliglisleitendum lagalega aethstoeth thornviacute aeth kostnaetharlausu Samtoumlkin koma fram sem fulltruacutear thornessa foacutelks gagnvart yfirvoumlldum thorn au veita thorn eim einnig tuacutelkathornjoacutenustu Samtoumlkin toacuteku fullan thornaacutett iacute tilraunaverkefninu aacutesamt einum grunnskoacutela eins og fram kom heacuter fyrir framan og stuethningsaethili aacute thorn eirra vegum aethstoethaethi nemendur vieth aeth aethlagast feacutelagslega og laeligra tungumaacutelieth
32 Almennar athugasemdir Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast oacuteliacutekum starfshaacutettum skiptast aacute skoethunum og raeligetha vieth fagfoacutelk aacute thornessu sviethi sem og vieth fjoumllskyldur og siacuteethast en ekki siacutest aeth varpa ljoacutesi aacute tiltekin atriethi Oacutegerningur er aeth gera grein fyrir niethurstoumlethum thorn essara samraeligethna iacute smaacuteatriethum en heacuter aacute eftir er samantekt aacute thorneim meginmaacutelefnum sem voru til umraeligethu baeligethi iacute samraeligethum vieth fagfoacutelkieth og innan hoacutepsins THORNau eru sett fram iacute samraeligmi vieth thornaacute fimm thornaeligtti sem rannsoacuteknin snyacutest um og snerta aetheins thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru 321 Markhoacutepur
Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast yacutemsum aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum annars vegar skoacutelum iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum og hins vegar skoacutelum iacute loumlndum sem nyacutelega eru farin aeth taka aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute oumlethrum riacutekjum af efnahagslegum og poacutelitiacuteskum aacutestaeligethum Aacute thorn essum stoumlethum var foacutelk fraacute yacutemsum loumlndum Aetheins iacute einum skoacutela var meiri hluti nemenda fraacute fyrrum nyacutelenduriacuteki dvalarlandsins Fagfoacutelk aacute oumlllum thorn essum stoumlethum virtist sem nyacutejum nemendum af innflytjendaaeligttum faeligri fjoumllgandi THORNessi tilfinning var fremur fyrir hendi iacute loumlndum thornar sem engin hefeth var fyrir innflytjendum Ekki virethist litieth aacute menningarlega fjoumllbreytni aacute neikvaeligethan haacutett iacute thornessum skoacutelum Almennt riacutekir jaacutekvaeligtt viethhorf iacute skoacutelunum og kennararnir reyna aeth varpa ljoacutesi aacute thorn au gildi sem berast meeth nyacutejum menningarstraumum til dvalarlandsins thorn oacute aeth fjoumllbreytni tengist liacuteka stundum vandamaacutelum bdquosem thornarf aeth leysaldquo THORNetta var mest aacuteberandi iacute skoacutelum sem staethsettir voru aacute svaeligethum thorn ar sem meirihluti iacutebuacuteanna voru innflytjendur og thorn ar sem foacutelk byacuter yfirleitt vieth erfiethar aethstaeligethur baeligethi feacutelagslega og fjaacuterhagslega Sumir kennaranna soumlgethust einnig eiga erfitt meeth aeth takast aacute vieth thorn aeligr nyacuteju aethstaeligethur sem thorn eir staeligethu frammi fyrir iacute starfi siacutenu
66
322 Fyrirliggjandi goumlgn Hvaeth goumlgnum viethviacutekur thornarf aeth liacuteta til tveggja atrietha hvar skoacutelarnir eru staethsettir og hverrar gerethar thorn eir eru Iacute skoacutelum sem staethsettir eru aacute svaeligethum thornar sem stoacuter hluti iacutebuacutea eru innflytjendur var hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum haacutett allt aeth 85 (eetha jafnvel enn haeligrra) Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth vieth sliacutekar aethstaeligethur gaeligtu orethieth til bdquogettoacuteldquo eetha bdquoskoacutelar thornar sem innflytjendur vaeligru iacute algjoumlrum meirihlutaldquo THORNessir skoacutelar voru yfirleitt staethsettir iacute faacutetaeligkrahverfum Tegund skoacutela sem nemendur voru settir iacute ndash almennir skoacutelar eetha seacuterskoacutelar ndash er annaeth atriethi sem huga thorn arf vandlega aeth iacute thornessari skyacuterslu thorn viacute aeth aetheins var aflaeth upplyacutesinga iacute faacuteeinum skoacutelum Iacute almennu skoacutelunum sem heimsoacutettir voru burtseacuteeth fraacute thornviacute hvort margir eetha faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum stunduethu thornar naacutem voru faacuteir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute samanburethi vieth (augljoacutesan) fjoumllda sliacutekra nemenda iacute seacuterskoacutelum Iacute almennu skoacutelunum var nemendum veittur stuethningur vieth aeth aethlagast aethstaeligethum meeth aethstoeth seacuterhaeligfethra starfsmanna og yacutemissa thornjoacutenustuaethila aacute thornviacute sviethi Ef skoacutelinn gat ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir nemenda meeth tiltaeligkum uacuterraeligethum voru thorneir fluttir iacute seacuterskoacutela Hlutfall nemenda sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelunum var milli 60 og 80 af heildarfjoumllda nemenda Starfsfoacutelkieth gerethi seacuter grein fyrir aethstaeligethum Sums staethar voru seacuterskoacutelarnir iacute samstarfi vieth almennu skoacutelana og veittu nemendum stuethning til aeth thorneir gaeligtu verieth aacutefram iacute almennum skoacutela thornoacute aeth almennt vaeligri maacutelum ekki hagaeth thornannig Seacuterskoacutelarnir toacuteku fyrst og fremst vieth nemendum sem aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvanda aeth etja 323 Naacutemsuacuterraeligethi
Flestir thorneir skoacutelar og thornjoacutenustuaethilar sem heimsoacutettir voru voru reknir aacute vegum hins opinbera og aacuten endurgjalds Einn staethur var thornoacute undanskilinn Mismunandi var hvernig skoacutelarnir voru fjaacutermagnaethir og foacuter thornaeth eftir aethstaeligethum iacute hverju landi fyrir sig yacute mist voru thorneir riacutekisreknir eetha reknir aacute vegum sveitarfeacutelaga eetha jafnvel skoacutelakerfisins Aeth oumlethrum kosti voru skoacutelar fjaacutermagnaethir af einkaaethilum Nemendur af innflytjendaaeligttum og aethstandendur thorn eirra njoacuteta soumlmu reacutettinda og aethrir landsmenn Seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute heimsoacuteknunum loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth mannreacutettindi
67
nemenda og aethstandenda thorn eirra vaeligru virt og aeth barist vaeligri gegn mismunun THORN oacute var fjallaeth um nokkur maacutel thorn ar sem um hugsanlega mismunun var aeth raeligetha Foreldrum er ekki alltaf frjaacutelst aeth velja um skoacutela fyrir boumlrn siacuten og jafnvel iacute loumlndum thornar sem valieth er frjaacutelst kann aeth vera bdquovikieth fraacute thorn viacuteldquo vegna samskiptaoumlrethugleika milli foreldra og viethkomandi thornjoacutenustu aethila THORN annig getur of moumlrgum nemendum af innflytjendaaeligttum verieth beint aacute sama staethinn eetha iacute einhvers konar seacuterskoacutela Foreldrarnir soumlgethust einnig oft finna til einangrunar og aeth landsmenn litu ekki aacute thornaacute sem hluta af thornjoacuteethinni Ef thornoumlrf krefur geta innflytjendur fengieth fjaacuterhagsaethstoeth aukalega eins og aethrir iacutebuacutear iacute landinu eiga kost aacute Iacute sumum tilvikum er kostnaethur svo sem vegna skoacutelamaacuteltiacuteetha niethurgreiddur aeth hluta til eetha alveg fyrir fjoumllskyldur sem buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur Kennarar greindu thornoacute fraacute thorn viacute aeth ekki fengist naeliggilegar styrkveitingar fyrir oumlllu thorn viacute sem nemendur thornoumlrfnuethust THORNetta kom fyrst og fremst fram hjaacute kennurum iacute thorneim skoacutelum sem staethsettir voru iacute faacutetaeligkrahverfum og virtist eiga vieth um alla nemendur en ekki bara thornaacute sem eru af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thornjoacutenustuaeth ilar koma aeth maacutelum og eru iacute samstarfi vieth skoacutelana THORNjoacutenustan fer eftir thorn viacute hverrar gerethar skoacutelinn er en yfirleitt er um heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustu aeth raeligetha Iacute Pariacutes var thornannig fyrirkomulag aeth seacuterstoumlk stofnun aacute sviethi thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi var aeth stoumlrfum og iacute Malmouml var stuethningsteymi til taks fyrir skoacutelana Samstarf milli skoacutela og thornjoacutenustuaeth ila virtist einnig oft vera oacuteformlegt Fagfoacutelkieth iacute skoacutelunum benti aacute thorn oumlrfina fyrir aukieth samstarf vieth annars konar stofnanir eetha samtoumlk svo sem thornjoacute ethernissamtoumlk THORNaeth lagethi einnig aacuteherslu aacute aacutevinninginn af thorn viacute aeth faacute til lieths vieth sig foacutelk af yacutemsu thornjoacuteetherni fraacute oacuteliacutekum menningarsvaeligethum THORNaeth var ekki einungis af praktiacuteskum aacutestaeligethum ndash til aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum og auethvelda samskipti vieth foreldra ndash heldur einnig til aeth oumlethlast betri skilning aacute thorn viacute hvernig tekist er aacute vieth foumltlunseacuterkennsluthornarfir iacute oumlethrum menningarheimum Samskipti vieth foreldra og aethkoma thorn eirra aeth allri aacutekvarethanatoumlku varethandi barnieth var augljoacuteslega forgangsmaacutel hvarvetna Kennurum var thorn oacute ljoacutest aeth vegna tungumaacutelaerfiethleika voru alvarleg samskiptavandamaacutel til staethar 324 Stuethningsaethferethir
Iacute oumlllum skoacutelunum sem heimsoacutettir voru hefur verieth komieth upp yacutemiss konar aethferethum til aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth 68
aethlagast aethstaeligethum Kennararnir gerethu seacuter ljoacutest mikilvaeliggi thorn ess aeth nemendur laeligrethu viethkomandi tungumaacutel eins fljoacutett og unnt vaeligri einkum thorneir sem nyacutekomnir voru til landsins og aeth thorneir naeligethu goacuteethum toumlkum aacute thorn viacute Eins og kennararnir bentu aacute gegna skoacutelarnir lykilhlutverki sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast og thorn ar sem frekari aethloumlgun innflytjenda aeth samfeacutelagi dvalarlandsins hefst Samkvaeligmt kennurunum iacute thorn eim skoacutelum sem heimsoacutettir voru var meginmarkmiethieth aeth sigrast aacute tungumaacutelaerfiethleikum meeth oumlllum tiltaeligkum raacuteethum Iacute sumum skoacutelum voru seacuterstakir bekkir til aeth bruacutea bil fyrir nemendur sem thorn arfnast tungumaacutelakennslu iacute tiltekinn tiacutema aacute nokkrum stoumlethum var boethieth upp aacute kennslu aacute tveim tungumaacutelum annars staethar var iacute boethieth upp aacute stuethningskennslu iacute helstu naacutemsgreinunum ndash einnig aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Algengt var aeth kennslubaeligkur vaeligru aacute einu tungumaacuteli en einnig var beitt yacutemsum kennsluaethferethum notaethar voru myndir einfaldaethar baeligkur osfrv Flestir kennaranna soumlgethust vinna eftir sveigjanlegri naacutemskraacute og iacute sumum skoacutelum houmlfethu verieth gerethar einstaklingsaacuteaeligtlanir Allir loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth gaeligtt vaeligri aeth thornoumlrfum hvers nemanda fyrir sig THORNann aacuterangur sem naacuteethist iacute skoacutelunum maacutetti aeth miklu leyti thornakka jaacutekvaeligethu viethhorfi kennara enda thornoacutett thorneir bentu aacute yacutemislegt sem betur maeligtti fara ekki siacutest aeth thornoumlrf vaeligri fyrir starfsthornjaacutelfun THORNraacutett fyrir hieth goacuteetha starf sem unnieth var iacute skoacutelunum voru thorn oacute enn spurningar sem biethu svara svo sem
bull Hvernig aacute aeth draga skyacuter moumlrk milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemserfiethleika
bull Aeth hve miklu leyti tryggja almennir skoacutelar stuethning vieth nemendur og aeth hve miklu leyti sjaacute seacuterskoacutelar um aeth aethstoetha nemendur vieth aeth snuacutea aftur iacute siacutena hverfisskoacutela thorn ar sem thorneir geta stundaeth almennt naacutem
bull Aeth hve miklu leyti nota skoacutelarnir aacutereiethanleg taeligki til aeth greina raunverulegar thorn arfir nemenda og sjaacute thorn eim siacuteethan fyrir thorneim stuethningi sem thorneir thornarfnast
325 Naacutemsmat Matsstofnanirnar voru aacute vegum hins opinbera og veittu gjaldfrjaacutelsa thornjoacutenustu THORNangaeth gaacutetu nemendur foreldrar kennarar og skoacutelar
69
leitaeth Meginmarkmieth thorn eirra var aeth greina thorn arfir nemenda veita upplyacutesingar og leiethbeina foreldrum um thorn arfir barnsins og efla og styethja starfsemi almennu skoacutelanna Seacuterfraeligethingar fraacute thornessum stofnunum minntust aacute mikilvaeliggi thorn ess aeth gerethar vaeligru fyrirbyggjandi raacuteethstafanir og hvernig thorn eir kaeligmu aeth thorn viacute aeth aethstoetha starfsfoacutelk skoacutelanna iacute thorn eim efnum Sem daeligmi um fyrirbyggjandi aethgerethir maacute nefna tvaeligr stofnanir sem eru iacute samstarfi vieth seacuterfraeligethinga aacute loumlgfraeligethisviethi thornegar um er aeth raeligetha ungmenni sem eiga vieth alvarleg hegethunarvandamaacutel aeth etja Aacute annarri stofnuninni eru aeth stoumlrfum menningarmiethlarar og thorn ar hafethi verieth komieth aacute tveggja maacutenaetha eftirlitsaacuteaeligtlun meeth thornessum ungmennum Enda thorn oacutett seacuterfraeligethingar aacute matsstofnunum gerethu seacuter grein fyrir mikilvaeliggi thorn ess aeth (grunn)mat faeligri fram aacute tveimur tungumaacutelum ndash moacuteethurmaacuteli viethkomandi og tungumaacuteli dvalarlandsins ndash til aeth auethveldara vaeligri aeth aacutetta sig aacute thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum var sliacutekt thorn oacute aetheins raunin aacute faacuteeinum stoumlethum Til aeth leysa uacuter tungumaacutelavandanum notuethu thorn eir jafnt formleg sem oacuteformleg matstaeligki og samskipti meeth og aacuten oretha Seacuterfraeligethingarnir bentu aacute aeth faacuteir nemendur sem nyacutekomnir vaeligru til landsins hefethu meeth seacuter upplyacutesingar um naacutemsmat sem fram hefethi farieth iacute heimalandi thorneirra Naacutemsmatieth vakti yacutemsar spurningar og var viethkvaeligmt maacutel Ljoacutest er aeth um tungumaacutelaerfiethleika er aeth raeligetha sem hafa aacutehrif aacute allt ferlieth ndash samskipti vieth foreldra greiningu aacute thornoumlrfum nemandans osfrv ndash og iacute thornaeth riacutekum maeligli aeth sliacutekt kann aeth takmarka gildi thorness matsferlis sem fram fer Samkvaeligmt upplyacutesingum fraacute matsstofnununum virethist sem hlutfallslega faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum komi til thorneirra Aacutestaeligethan gaeligti verieth suacute aeth foreldrar thorneirra faacute ef til vill ekki upplyacutesingar um starfsemi thorn essara stofnana (sem og annarra thornjoacutenustuaethila) Einnig gaeligti aacutestaeligethan verieth suacute aeth litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir aacute mismunandi haacutett iacute hinum yacute msu menningarsamfeacuteloumlgum THORN ar af leiethandi er aeth moumlrgum alvarlegum vandamaacutelum aeth huga thornegar greina skal seacuterkennsluthornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum Augljoacutest er aeth meeth heimsoacuteknunum feacutekkst aetheins takmoumlrkueth mynd af aethstaeligethum aacute hverjum staeth ndash thorn viacute er ekki haldieth fram aeth varpaeth hafi verieth ljoacutesi aacute heildaraethstaeligethur iacute landinu THORN viacute skal liacuteta aacute thornessar niethurstoumlethur sem daeligmi sem aukieth geta skilning aacute aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum
70
4 NIETHURSTOumlETHUR OG TILLOumlGUR
Niethurstoumlethur rannsoacuteknarinnar varpa ljoacutesi aacute nokkur almenn atriethi sem staethfesta mikilvaeliggi thorn eirra spurninga sem fulltruacutear viethkomandi landa settu fram iacute byrjun a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig faeligrni og geta nemenda af innflytjendaaeligttum er metin c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og fjoumllskyldum sem bestan stuethning Svo virethist sem skoacutelar iacute Evroacutepu seacuteu stoumlethugt aeth veretha fjoumllmenningarlegri THORN viacute verethur aeth koma til moacutets vieth nyacute verkefni iacute menntakerfinu og oft thorn ykja thorn au floacutekin thorn ar sem um nyacutejar eetha tiltoumllulega nyacutejar aethstaeligethur er aeth raeligetha Iacute yacute msum loumlndum var aacute aacuterum aacuteethur tekieth aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum eetha loumlndum sem tengdust efnahagslegum vexti eetha auknum iethnaethi Aacute seinni aacuterum maacute greina nyacutejar aethstaeligethur af tvennum toga foacutelk hefur komieth til Evroacutepulanda sem floacutettamenn eetha haeliglisleitendur og fjoumllskyldur flytjast milli landa meeth viethdvoumll iacute einhverju Evroacutepuriacuteki Skoacutelarnir gegna mikilvaeliggu hlutverki thornviacute aeth thorneir eru stundum fyrsti staethurinn thornar sem thornessar fjoumllskyldur hitta foacutelk fraacute dvalarlandinu Greint er fraacute helstu niethurstoumlethum varethandi fjoacutera meginthornaeligttina heacuter fyrir neethan og einnig helstu tilloumlgum sem beint var til seacuterfraeligethinga og stefnumoacutetandi aethila
41 Fyrirliggjandi goumlgn Eins og vieth var aeth buacuteast reyndist gagnasoumlfnunin ekki auethveld viethfangs Innan ramma verkefnisins reyndist haeliggt aeth afla vietheigandi upplyacutesinga fyrst og fremst innan sveitarfeacutelaga Nyacute aethfereth vieth gagnasoumlfnun var tekin upp iacute nokkrum landanna iacute thornessu skyni vegna thorness aeth verkefnieth krafethist tiltekinna upplyacutesinga Mikilvaeliggt er aeth benda aacute aeth goumlgnin sem fengust gefa einungis takmarkaetha mynd af aethstaeligethum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum Ekki er viacutest aeth thorn au seacuteu daeligmigereth fyrir stoumlethuna aacute landsviacutesu Iacute moumlrgum skyacuterslum kemur fram verulegt oacutesamraeligmi sem syacutenir aeth innflytjendanemendur sem faacute seacuterkennslu eru yacute mist hlutfallslega of margir eetha of faacuteir Samkvaeligmt skyacuterslunum er hlutfall nemenda af
71
innflytjendaaeligttum 6-20 af nemendum aacute skoacutelaskyldualdri iacute meirihluta thornaacutetttoumlkulandanna (fyrir skoacutelaaacuterieth 2005-2006) Upplyacutesingarnar sem loumlndin loumlgethu fram og rannsoacuteknin benda til aeth of margir nemendur af innflytjendaaeligttum seacuteu iacute hoacutepi thorn eirra sem faacute seacuterkennslu vegna naacutemserfiethleika og einnig aeth hluta til vegna hegethunarvandamaacutela THORN etta er maacutel sem ekki er haeliggt aeth tuacutelka aacute einfaldan haacutett heldur thorn arfnast naacutekvaeligmrar rannsoacuteknar Yacute msir thornaeligttir eru samtengdir og thornarfnast skoethunar tegund seacuterthornarfa ndash naacutenar tiltekieth naacutemserfiethleikar og gereth thornjoacuteethfeacutelagsthornegna ndash thorn e nemendur sem buacutea vieth erfiethar aethstaeligethur iacute feacutelagslegu og menningarlegu tilliti ogeetha efnahagslegu tilliti Suacute staethreynd aeth of haacutett hlutfall innflytjendanemenda er iacute sumum tilvikum iacute thorn eim hoacutepi sem aacute vieth naacutemsoumlrethugleika etja og faacute seacuteruacuterraeligethi virethist benda til thorn ess aeth einhvers misskilnings gaeligti thornegar greint er aacute milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemsoumlrethugleika og ljoacutest er aeth thornaeth krefst naacutenari rannsoacutekna
Tilloumlgur tengdar goumlgnum Safna thorn arf fleiri goumlgnum og frekari rannsoacutekna er thorn oumlrf til aeth kanna aacutestaeligethur hins augljoacutesa oacutesamraeligmis hvaeth varethar fjoumllda innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum Meginmarkmiethieth verethur aeth afla vitneskju um hvers vegna hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem faacute seacuterkennslu er svo skakkt
42 Naacutemsuacuterraeligethi Iacute oumlllum loumlndunum er boethieth upp aacute yacute mis naacutemsuacuterraeligethi iacute samraeligmi vieth stefnu thorn eirra iacute seacuterkennslumaacutelum ogeetha naacutemi aacuten aethgreiningar Loumlggjoumlf landanna er mismunandi og aacutebyrgetharsviethin geta einnig verieth breytileg aacute milli landa uacuterraeligethi eru af yacute msum toga en virething fyrir mannreacutettindum og stefna sem stuethlar aeth jafnraeligethi eru lykilatriethi hvarvetna THORNau uacuterraeligethi sem standa nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha gilda einnig fyrir innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir Augljoacutest er hver thornrjuacute mikilvaeliggustu maacutelin eru Iacute fyrsta lagi hafa yacutemsir seacuterfraeligethingar og thornjoacutenustuaethilar sem koma aeth maacutelum ekki thornaacute tviacutethornaeligttu seacuterhaeligfingu sem nauethsynleg er til aeth geta annast seacuterkennslu fyrir innflytjendanemendur thornannig aeth komieth seacute sem best til moacutets vieth thornarfir thorneirra
72
Iacute oumlethru lagi er fraacute thorn viacute greint iacute nokkrum skyacuterslnanna aeth fari kennsla fram aacute tveimur tungumaacutelum baeligethi moacuteethurmaacuteli nemenda og thorn viacute maacuteli sem talaeth er iacute viethkomandi landi standi nemendur sig betur ndash einkum ef thorneir faacute sliacuteka kennsla iacute yngstu bekkjunum THORNannig oumlethlast thorneir aukna sjaacutelfsvirethingu og persoacutenulegan thorn roska sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth sjaacutelfsmynd fraacute tveim menningarheimum THORN raacutett fyrir thorn etta kemur fram aeth mismunandi er milli landa sem og innan einstakra landa hvort kennsla fer fram aacute tveimur tungumaacutelum Iacute thornrieth ja lagi er samstaetha um thornaeth iacute oumlllum loumlndunum aeth samstarf thornjoacutenustuaeth ila og thornaacutetttaka foreldra seacute grundvallaratriethi aacute thorn essu sviethi THORN viacute thorn urfa baeligethi seacuterfraeligethingar og aethstandendur aeth taka tillit til thorn ess aeth thorn eir koma uacuter oacuteliacutekum menningarheimum Seacuterfraeligethingarnir sem unnu aeth verkefninu loumlgethu einnig aacuteherslu aacute aeth nauethsynlegt vaeligri aeth koma aacute og auka samvinnu vieth samtoumlk yacutemissa thornjoacuteethernis- og innflytjendahoacutepa sem nemendur tengjast Koma thornarf aacute betra samstarfi vieth aethstandendur og innflytjendasamtoumlk
Tilloumlgur varethandi uacuterraeligethi Stefnumoacutetandi aethilar aeligttu aeth tryggja aeth farieth seacute aeth reglum svo sem aeth mannreacutettindi seacuteu virt aeth fullu og aeth allir njoacuteti soumlmu taeligkifaeligra samkvaeligmt landsloumlgum Meginmarkmiethieth er aeth berjast gegn mismunun kynthornaacutettafordoacutemum og uacutetlendingahatri sem og auka skilning og styethja og efla jaacutekvaeligetha starfshaeligtti innan sveitarfeacutelaga og aacute landsviacutesu Sliacutekir starfshaeligttir aeligttu aeth stuethla aeth samthornaeligttingarstefnu thornar sem gert er raacuteeth fyrir fjoumllbreytileika og aacutehersla er loumlgeth aacute menntunargildi thorn eirra uacuterraeligetha sem nemendum standa til boetha hver sem uppruni thorneirra eetha thornarfir eru Vietheigandi kennsla og uacuterraeligethi thornurfa aeth vera til staethar iacute skoacutelum til aeth haeliggt seacute aeth stunda naacutem aacuten aethgreiningar Markmieth skoacutela aeligttu aeth vera a) Aeth syacutena skilning og virethingu fyrir fjoumllbreytni b) Aeth forethast inntoumlku- og skraacuteningarstefnu sem eykur aethgreiningu c) Aeth viethurkenna styethja og innleietha kennsluaethferethir sem koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir d) Aeth taka virkan thorn aacutett iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaeth ila thorn ar meeth talin innflytjendasamtoumlk og samtoumlk sem vinna aeth maacutelefnum innflytjenda e) Aeth hvetja til samskipta og thornaacutetttoumlku meethal aethstandenda
73
Skoacutelastefna aeligtti aeth vera thorn vermenningarleg og falla aeth thornoumlrfum naeligrsamfeacutelagsins og koma til moacutets vieth thornaeth Sliacutek stefna krefst thorness aeth almennir kennarar jafnt sem seacuterkennarar auki thornekkingu siacutena og haeligfni og nyacuteti seacuter thornaacute starfsthornjaacutelfun sem thorneim er nauethsynleg til aeth oumlethlast betri skilning aacute menningarlegri fjoumllbreytni og takast siacuteethan aacute vieth starf sitt aacute sem reacutettastan haacutett Aethalmarkmiethieth er aeth auka naacutem aacuten aethgreiningar og sjaacute til thorn ess aeth skoacutelar og seacuterfraeligethingar faacutei thornau uacuterraeligethi sem nauethsynleg eru Meeth thornviacute aeth koma iacute veg fyrir einangrun og uacutetilokun foacutelks myndast siacuteethur svokoumllluethu bdquoinnflytjendagettoacuteldquo
43 Stuethningsaethferethir Nemendum og kennurum iacute viethkomandi loumlndum standa til boetha yacutemiss konar stuethningsaethferethir Iacute thorn eim er aethalaacuteherslan loumlgeth aacute aeth foacutelk naacutei toumlkum aacute tungumaacuteli dvalarlandsins meethal annars meeth tviacutetyngdri kennslu bdquobekkjum sem bruacutea billdquo stuethningskennslu viethboacutetarstuethningi og aethstoeth vieth heimaverkefni Getieth er um aeth thorn roacuteun og notkun einstaklingsaacuteaeligtlana seacute mjoumlg mikilvaeligg stuethningsleieth Litieth er aacute stuethning og einhug skoacutelastjoacutera og starfsfoacutelks skoacutelanna sem og teymisvinnu sem mikilvaeligga thornaeligtti Haeligfni kennara vilji og reynsla er lykilatriethi Iacute nokkrum landanna syacutena rannsoacuteknir aeth fleiri stuethningsaethferethir koma aeth gagni svo sem aeth nemendur gangi iacute skoacutela iacute siacutenu hverfi aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum aeth sumar naacutemsgreinar seacuteu kenndar iacute litlum hoacutepum aeth iacute almennum skoacutelum seacuteu kennarar eetha aethstoetharmenn af sama thornjoacuteeth erni og nemendurnir aeth stoumlrfum meeth umsjoacutenarkennaranum Aeth lokum er tekieth fram hve jaacutekvaeligtt seacute aeth iacute einstaklingsaacuteaeligtlunum seacute notaeth naacutems- og kennsluefni sem tekur tillit til reynsluheims og menningar nemenda einnig thorneirra sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Tilloumlgur varethandi stuethningsaethferethir Raacuteethamenn aacute sviethi menntamaacutela aeligttu aeth iacutehuga meeth tilliti til aethstaeligethna aacute hverjum staeth hvernig kennslu aacute tveimur tungumaacutelum skuli haacutettaeth eetha hvernig beita megi fjoumllmenningarlegum aethferethum iacute thornviacute skyni aeth tryggja naacutemsthornroska feacutelagslega aethloumlgun og sjaacutelfsvirethingu meethal nemenda
74
Hvetja thorn arf til thorn ess aeth iacute skoacutelum thorn ar sem nemendur tala moumlrg tungumaacutel verethi moacutetueth aacutekveethin stefna thornar aeth luacutetandi THORNviacute thornarf a) Aeth gera rannsoacutekn aacute aethstaeligethum iacute viethkomandi skoacutelum b) Aeth gera aacuteaeligtlun og tilloumlgur um hvernig auka megi gaeligethi thorness stuethnings sem veittur er innan hvers skoacutela Kennarar aeligttu aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth aethstaeligethum faacute foreldra til aeth taka thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu og faacute aethstoeth hjaacute seacuterhaeligfethu fagfoacutelki sem og aethstoetharfoacutelki fraacute oacuteliacutekum menningarheimum Meginmarkmiethieth er aeth efla starfsemi almennu skoacutelanna thorn annig aeth thornar verethi haeliggt aeth maeligta thorn oumlrfum nemenda sem koma uacuter yacutemsum aacutettum burtseacuteeth fraacute seacuterkennsluthornoumlrfum iacute naacutemi og thornjoacuteethernisuppruna
44 Naacutemsmat Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og seacuterfraeligethinga koma aeth grunnmati aacute innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Flestar matsaethferethirnar eru staethlaethar og miethast vieth nemendur fraacute dvalarlandinu Sum matstaeligki og proacutef hafa verieth thornyacute dd aacute yacutemis tungumaacutel aeth oumlethrum kosti fer naacutemsmatieth fram meeth aethstoeth tuacutelks einnig er bent aacute matstaeligki aacuten oretha sem aeligskilegan kost THORNraacutett fyrir thornaacute aluacuteeth sem fagfoacutelk leggur iacute thorn etta starf eru aacutehrif hinna menningarlegu viethhorfa sem felast iacute matstaeligkjunum enn hindrun iacute vegi thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Til aeth sigrast aacute sliacutekum hindrunum og tungumaacutelaerfiethleikum og jafnvel hlutdraeliggum niethurstoumlethum staethlaethra matsaethferetha aeligtti aeth leita heildstaeligethra leietha thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutemsferli og thornroska nemandans Oft nota kennarar siacutemat og eiga samraeligethur vieth nemendur og foreldra THORNaacute er mikilvaeliggt aeth faacute upplyacutesingar og goumlgn fraacute foreldrunum en thornaeth er ekki alltaf haeliggt THORN au atriethi sem helst skal skoetha iacute sliacuteku matsferli eru grunnfaeligrni nemandans naacutemssaga hans og vieth hvaetha aethstaeligethur hann byacuter Taka ber tillit til upplyacutesinga fraacute oumlllum viethkomandi kennurum (umsjoacutenarkennara seacuterkennara osfrv) og oumlethru fagfoacutelki svo sem feacutelagsraacuteethgjoumlfum og saacutelfraeligethingum sem og foreldrum
75
Tilloumlgur varethandi naacutemsmat Iacute matsferlinu aeligtti aeth vera haeliggt aeth greina aacute milli erfiethleika vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins og naacutemserfiethleika Allir thorn eir sem koma aeth skoacutelastarfinu veretha aeth koma aeth matsferlinu og deila aacutebyrgeth aacute thornviacute Meginmarkmiethieth er aeth thorn roacutea vietheigandi efni til aeth leggja fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir
Meeth thorn eim upplyacutesingum sem aflaeth var uacuter fraeligethiritum aacute thorn essu sviethi sem og meeth spurningalistanum og greiningarstarfinu fengust svoumlr vieth nokkrum spurningum Yacutemis oumlnnur vandamaacutel hafa komieth iacute ljoacutes og ndash thorn ar sem thorn etta var fyrsta tilraunin sem gereth hefur verieth til aeth taka saman upplyacutesingar aacute thornessu sviethi ndash hafa spurningarnar sem vaknaeth hafa verieth fleiri en svoumlrin sem fengust THORN essi fyrsta rannsoacutekn og samantekt mun vonandi veretha til thorness aeth fleiri og iacutetarlegri rannsoacuteknir og kannanir verethi gerethar aacute thornessu sviethi
76
HEIMILDIR
AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 1998 Vers une politique de la formation continue Montreal Aacutelit sem lagt var fyrir menntamaacutelaraacuteethherrann iacute Quebec AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 2001 Disability+Migration A New Planetary Reality Montreal Skyacutersla loumlgeth fram iacute Durban aacute raacuteethstefnu Sameinuethu thornjoacuteeth anna gegn kynthornaacutettafordoacutemum mismunun uacutetlendingahatri og umburetharleysi Andersson F 2007 Challenging Experiences Generation of Knowledge in a Research Circle Stockhom University of Stockholm Bleidick U Rath W og Schuck K 1995 bdquoDie Empfehlungen der Kultusministerkonferenz zur sonderpaumldagogischen Foumlrderung in den Schulen der Bundesrepublik Deutschlandldquo iacute Zeitschrift fuumlr Paumldagogik No41 bls 247ndash264 Candelier M 2003 Lrsquoeacuteveil aux langues agrave lrsquoeacutecole primaire EVLANG bilan drsquoune innovation europeacuteenne Bruxelles De Boeck Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students and Royal Danish School of Educational Studies 1999 Report on the European Conference on Migrant Children with Special Educational Needs Copenhagen 7thndash8th June 1999 Copenhagen UC2 Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students European Monitoring Centre on Racism and Xenophobia 2004 bdquoComparison on Enrolment Figures in Special Educationldquo iacute Migrants Minorities and Education Documenting Discrimination and Integration in 15 Member States of the European Union Luxembourg Office for Official Publications of the European Communities Eurydice 2004 Integrating Immigrant Children into Schools in Europe Brussels Eurydice (European Commission DG Education and Culture) Evroacutepuraacuteethieth 2006 Tilmaeligli um thornaacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins aeth efla reacutettindi og fulla thornaacutetttoumlku fatlaethra og stuethla aeth auknum liacutefsgaeligethum
77
fatlaethra iacute Evroacutepu 2006ndash2015 Strassborg Evroacutepuraacuteethieth Tilmaeligli nr (2006)5 samthornykkt af raacuteethherranefndinni thorn ann 5 apriacutel 2006 aacute 961 fundi fulltruacutea raacuteethuneytanna Framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008 Graelignboacutek Migration and Mobility Challenges and Opportunities for EU education systems Framkvaeligmdastjoacutern ESB COM (2008) 423 final Henriot (Van Zanten) A 1996 bdquoLrsquoeacutecole les enfants de lrsquoimmigration et des minoriteacutes ethniques Une revue de la litteacuterature franccedilaise ameacutericaine et britanniqueldquo iacute Revue Franccedilaise de Peacutedagogie No177 OctoberndashDecember 1196 bls 87ndash194 Henriot (Van Zanten) A 1997 bdquoSchooling Immigrants in France in the 1990s Success or Failure of the Republican Model of Integrationldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 28 No 3 September 2007 bls 351ndash374 Leman J 1991 bdquoThe Education of Immigrant Children in Belgiumldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 22 No 2 June 1991 bls 140ndash153 Lindsay G Pather S og Strand S 2006 Special Educational Needs and Ethnicity Issues of Over- and Under-Representation Warwick University of Warwick Institute of Education Research Report 757 Losen D J og Orfield G (ritstj) 2002 Racial Inequity in Special Education Harvard Harvard University Press Manccedilo A 2001 bdquoLa scolariteacute des enfants issus de lrsquoimmigration turque et maghreacutebine en Belgique francophoneldquo iacute LrsquoObservateur Paris ndeg 6ndash7 bls 17ndash21 Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2003 Special Needs Education in Europe Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2006 Special Needs Education in Europe Provision in Post-Primary Education Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Milic A 1997 Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonderpaumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) 78
Milic A 1998 Methodisches Vorgehen Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonder-paumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) Moro M R 2005 Working with children of immigrant parents Bobigny Association Internationale drsquoEthnoPsychanalyse National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Minority Students in Special and Gifted Education Washington DC National Academy Press Nicaise I 2007 Education and Migration Policies and Practices for Integration and social Inclusion Summary of the Seminar for DG Education and Culture Brussel 9 oktoacuteber 2007 Nordahl T og Oslashverland T 1998 Idealer og realiteter Evaluering av spesialundervisningen i Oslo kommune Ministry of Education and Research NOVA Research Institute NOVA Rapport 2098 OECD 2004 Equity in Education Students with Disabilities Learning Difficulties and Disadvantages Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2006 Where Immigrant Students Succeed A Comparative Review of Performance and Engagement in Pisa 2003 Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2007 bdquoGroups at Risk The Special Case of Migrants and Minoritiesldquo iacute No More Failures Ten Steps to Equity Education Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) Perregaux C de Goumoeumlns C Jeannot D og de Pietro J-F 2003 EOLE Education et Ouverture aux Langues agrave lrsquoEcole Neuchacirctel CIIP vol I og II Pflegerl J 2004 Immigration and Family Annual Seminar Helsinki Finland 8ndash10 June 2002 Synthesis Wien Oumlsterreichisches Intitut fuumlr Familienforschung Materialiensammlung Heft 18 Poulain M Perrin N og Singelton A (ritstj) 2006 Towards Harmonised European Statistics on International Migration Louvain La Neuve Presses Universitaires de Louvain-La-Neuve
79
Rosenqvist J 2007 Specialpedagogik I Maringngfaldens Sverige Om Elever Med Annan Etnisk Bakgrud aumln SvenskISaumlrskolan Sweden Specialpedagogiska Institutet Kristianstad University Salameh E-K 2003 Language impairment in Swedish bilingual children ndash epidemiological and linguistic studies Lund University Salameh E-K 2006 bdquoConsiderations when meeting bilingual childrenldquo kynning fyrir seacuterfraeligethingahoacutep Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu iacute Malmouml 7 desember 2006 Sameinuethu thornjoacuteeth irnar 2008 Convention on the Rights of Persons with Disabilities and Optional Protocol (toacutek gildi 3 maiacute 2008 iacute kjoumllfar samthornykktar thorn ann 13 desember 2006) New York United Nations Organisation SIOS Cooperation Group for Ethnical Associations in Sweden 2004 We Are All Unique And Yet More Alike Than We Imagine A Book About Disability Ethnicity Reception and Treatment Sweden SIOS UNESCO 1994 Salamanca-yfirlyacutesingin og rammaaacuteaeligtlun um aethgerethir vegna nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir Samthornykkt aacute althornjoacuteethlegri raacuteethstefnu um seacuterkennslu Access and Quality Salamanca Menningarmaacutelastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO) Verkuyten M og Brug P 2003 bdquoEducational Performance and Psychological Disengagement among Ethnic Minority and Dutch Adolescentsldquo iacute The Journal of Genetic Psychology 164(2) bls 189ndash 200 Watkins A (ritstj) (2007) Naacutemsmat iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Lykilatriethi iacute stefnumoacutetun og starfi Odense European Agency for Development in Special Needs Education Werning R Loumlser J M og Urban M 2008 bdquoCultural and Social Diversity An Analysis of Minority Groups in German Schoolsldquo iacute The Journal of Special Education Vol 42 No 1 May 2008 bls 47ndash54
80
HOumlFUNDAR EFNIS
Austurriacuteki Irene MOSER IreneMoserphsalzburgat
Judith STENDER judithstenderssr-wiengvat
Jef VERRYDT jverrydtpandorabe
Josee VAN LEEMPUT joseevanleemputkhkbe
Theacuteregravese SIMON theresesimoncfwbbe
Belgiacutea (flaeligmskumaeligl andi hluti)
Belgiacutea (froumlnskumaeligla ndi hluti)
Bretland
Jean-Claude DE VREESE
Geoff LINDSAY
Sonali SHAH
Preben SIERSBAEK
jeanclaudedevreeseskynetbe
GeoffLindsaywarwickacuk
splslsleedsacuk
siersbaekuvmdk Danmoumlrk
Eistland
Tina FEHRMANN
Maie SOLL
Kai KUKK
Hanna-Mari SARLIN
TinaFehrmannuvmdk
maiesollhmee
kaikukkhmee
hanna-marisarlinwelhocom Finnland
Anne NURMINEN annenurminensaunalahtifi
Ceacutecile LESTOCQUOY cecilelestocquoylapostenet
Dominique LENORMAND dominiquelorangefr
Frakkland
Grikkland Katerina SPETSIOTOU katerinaspetsiotougmailcom
Maria MICHAELIDOU smiacmorg
Holland Wim VAN OOSTEN directiekingmaschoolnl
Iacutesland Hulda DANIacuteELSDOacuteTTIR huldakarendanielsdottirreykjavikis
Iacutetaliacutea Matteo TALLO matteotalloistruzioneit
81
Leandra NEGRO leandranegroistruzioneit
Eftihia KALLEPITI ekallepitigmailcom
Kalomira IOANNOU ioannoukalomirayahoocom
Kyacutepur
Lettland Dina BETHERE dinalieppalv
Mudite REIGASE muditereigasevsicgovlv
Lithaacuteen Lina PALACIONIENE linapalacionienesppclt
Virginija STUMBRIENE virginijastumbrieneflfvult
Luacutexemborg Gilbert STEINBACH gilsteinbacheducationlu
Malta Alexander SPITERI alexanderspiterigovmt
Noregur Merete BAEKKEVOLD mbeudirno
May-Britt MONSRUD may-brittmonsrudstatpedno
Poacutelland Krzysztof SIKORA krzysraszedupl
Aleksandra ollencjawppl CHRZANOWSKA
Portugal Isabel PAES isabelpaesacidigovpt
Graccedila FRANCO gracafrancoclixpt
Spaacutenn Ana Maria TURIEL anamtpprincastes PINTADO
Virginia JIMENEZ jimenez_virgvaes
Sviss Priska SIEBER priskasieberphzch
Christiane PERREGAUX ChristianePerregauxpseunigech
Sweden Fia ANDERSSON FiaAnderssonspecpedsuse
82
Kristina LANGBY GRUBB kristinalangby_grubbmalmose
Trinidad RIVERA trinidadriveraspsmse
Teacutekkland Milos KUSY miloskusyseznamcz
Vĕra VOJTOVAacute vojtovapedmunicz
Ungverjaland Szilvia NEacuteMETH nemethszokihu
Margit KOCZOR koczormargitmailtvnethu
THORNyacuteskaland Peter WACHTEL PeterWachtelmkniedersachsende
Angelika SCHAUB AngelikaSchaubmbwjkrlpde
83
Upplyacutesingar um staethi sem heimsoacutettir voru Malmouml Rosengaringrd Resource Team
Malmouml Stad 20580 Malmouml lenabeckingmalmose barbrojarnhallmalmose tovemnilssonmalmose
Kryddgaringrdsskolan Vougts vaumlg 15 213 72 Malmouml kryddgaringrdsskolanmalmose
Dragon preschool center Moumlllevaringngsgatan 46 214 20 Malmouml kristinalangby_grubbmalmose
Athornena 6th Dimotiko Kifisias (grunnskoacuteli) 53 LKatsoni Street (and 1st May) 13561 Athens johntsatotenetgr http6dim-kifisattschgrglobalsch-autoschdefault
3rd Gymnasio Kifisias (framhaldsskoacuteli) Patrwn and Korinthou Street NKifisia 145 64 Athens library3gym-kifisattschgr http3gym-kifisattschgrarxikihtm
Arsquo KDAY of Athens Centre of Assessment Kandanou 18 11526 Athens E-mailkday-a-athin-attschgr
Pariacutes Ecole polyvalente Binet A 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0753737eac-parisfr
Ecole eacuteleacutementaire Binet B 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751443Lac-parisfr
84
Ecole maternelle 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751380tparisfr
Ecole polyvalente Labori 19 rue Labori 75018 Paris ce0751107wparisfr
Brussels Atheacuteneacutee Royal Serge Creuz Avenue du Sippelberg 2 1080 Molenbeek Saint Jean wwwsergecreuzbe
Ecole Schaller Avenue Schaller 87 1160 Auderghem wwwecoleschallerorg
VCLB Koepel Anatole France 119 1030 Schaarbeek wwwvclb-koepelbe
Amsterdam Kingmaschool Beijerlandstraat 2 1025 NN Amsterdam wwwkingmaschoolnl
Van Koetsveldschool Archimedesplantsoen 98 1098 KB Amsterdam Netherlands wwwzmlkoetsveldnl
Alexander Roozendaalschool Jan Tooropstraat 13 1062 BK Amsterdam wwwroozendaalschoolnl
De Zeehoeve Gemeente Amsterdam ndash Dienst Werk en Inkomen wwwmaatwerkamsterdamnl
De Bascule Postbus 303 1115 ZG Duivendrecht wwwdebasculenl
85
Varsjaacute Gymnasium ndeg20 Raszyǹska street 22 02-026 Warszawa wwwraszedupl
Gymnasium Ndeg 20 (filia) Startowa street 9 02-248 Warszawa wwwstartowaedupl
Multicultural Secondary School Klopotowskiego street 31 03-720 Warszawa wwwhumanistycznepl
Primary School Ndeg 273 Balcerzaka street 1 01-944 Warszawa wwwszkola273pl
The Association for Legal Intervention Al3 Maja street 12 local 510 00-391 Warszawa wwwinterwencjaprawnapl
Primary School Ndeg 220 Jana Pawla II street 26a 00-133 Warszawa wwwsp220pl
86
- Multicultural Diversity-ISf
- Multicultural Diversity-IS
- Multicultural Diversity-ISb
-
1 KENNINGAR SEM FRAM HAFA KOMIETH Iacute RANNSOacuteKNUM
11 Nyacutejustu niethurstoumlethur aacute Evroacutepuviacutesu Iacute thorn essum kafla er samantekt aacute thorn eim lykilatriethum sem fram koma iacute yacutemsum evroacutepskum rannsoacuteknum og greiningum aacute menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum meeth seacuterstoumlku tilliti til hinna fimm thorn aacutetta sem gereth var grein fyrir iacute innganginum (skilgreining upplyacutesingar naacutemsuacuterraeligethi stuethningsaethferethir og matsferli) Heimildalisti thorn ar sem tekin eru saman thorn au evroacutepsku althornjoacuteethlegu eetha innlendu rit sem stuethst var vieth iacute rannsoacutekninni er aethgengilegur aacute heimasiacuteethu Evroacutepumiethstoumlethvarinnar um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Beitt var thorneirri aethfereth aeth fara skipulega iacute gegnum gagnagrunna (svo sem ERIC EBSCO Academic Search Elite Google Scholar Libris osfrv) og prentueth rit thorn ar sem getieth er um eetha fjallaeth naacutenar um menntun nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ar sem upplyacutesinga- og samskiptataeligkni er stoumlethugt meira notueth vieth upplyacutesingamiethlun foacuter fram viacuteethtaeligk leit aacute Netinu iacute thorn eim tilgangi aeth finna vefsvaeligethi uacutetdraeligtti skyacuterslur og fraeligethiritgerethir thornar sem fjallaeth er um eetha viacutesaeth til tengsla milli seacuterthornarfa iacute naacutemi og thorness aeth vera af innflytjendaaeligttum Leitin beindist fyrst og fremst aeth rannsoacuteknarniethurstoumlethum og starfi sem fram fer innan Evroacutepu thorn ar sem verkefnieth afmarkaethist af thornviacute svaeligethi Mikilvaeligg verk hafa thornoacute einnig verieth unnieth utan Evroacutepu og houmlfeth var hliethsjoacuten af aacutehugaverethum niethurstoumlethum iacute bandariacuteskum og kanadiacuteskum goumlgnum (td AMEIPH 1998 og 2001 National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Losen og Orfield 2002) Auk rannsoacutekna sem gerethar voru af einstaklingum eetha innan sveitarfeacutelagaaacute landsviacutesu var einnig stuethst vieth kannanir og skyacuterslur sem althornjoacuteethlegar stofnanir hafa gefieth uacutet um aethstaeligethur iacute Evroacutepu svo sem framkvaeligmdastjoacutern ESB Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs (European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia sem nuacute kallast European Agency for Fundamental Rights) Eurydice eetha stofnanir aacute althornjoacuteethaviacutesu svo sem Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) eetha Menningarmaacute-lastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO)
11
Tekieth var tillit til rannsoacutekna og niethurstaethna allt aeth fimmtaacuten aacuter aftur iacute tiacutemann nauethsynlegt reyndist aeth skoetha svo langt tiacutemabil vegna thorness hve seacutertaeligkt rannsoacuteknarefnieth er og hve faacutear heimildir um thornaeth eru til Aacuteethur en fjallaeth verethur naacutenar um meginniethurstoumlethur thorneirra verka sem tengjast lykilthornaacutettunum fimm sem tilgreindir voru fyrir verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er mikilvaeliggt aeth gera grein fyrir helstu atriethum sem rannsoacuteknin byggist aacute Iacute flestum loumlndum Evroacutepu er tekieth aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjenda og sums staethar er mjoumlg loumlng hefeth fyrir sliacuteku Annars staethar eru innflytjendur nyacutett fyrirbaeligri aacute nokkrum svaeligethum iacute Evroacutepu sem foacutelk fluttist aacuteethur fraacute hefur orethieth suacute breyting aeth thorn ar setjast nuacute aeth hoacuteparuacutetlendinga Iacute nyacutelegri OECD-rannsoacutekn aacute foacutelksflutningum (2006) kemur fram aeth svo virethist sem innflytjendafjoumlldi verethi aacutefram mikill og eigi jafnvel eftir aeth aukast iacute Evroacutepuloumlndunum THORN essar margthornaeligttu lyacuteethfraeligethilegu breytingar hafa haft aacutehrif aacute sjaacutelfsmynd Evroacutepubuacutea Evroacutepa er aeth breytast iacute fjoumllmenningarlegt samfeacutelag og thornaeth endurspeglast iacute skoacutelasamfeacutelaginu Skoacutelarnir taka aacute moacuteti nemendum af yacute msu thornjoacuteeth erni sem aeligttaethir eru fraacute loumlndum sem eru gjoumlroacuteliacutek dvalarlandinu eetha eiga foreldra sem faeligddir eru erlendis THORNeir eiga seacuter aethra menningu og stundum tungumaacutel en thornaeth sem riacutekjandi er iacute dvalarlandinu Stuethla ber aeth thorn viacute innan menntakerfa og meeth lagasetningum aeth innflytjendur geti aethlagast aethstaeligethum iacute dvalarlandinu Iacute graelignboacutek framkvaeligmdastjoacuternar ESB (2008) segir bdquothornaeth hefur veruleg aacutehrif aacute menntakerfieth aeth fjoumlldi nemenda af erlendum uppruna stundi thornar naacutem Aethlaga thornarf skoacutelana aeth sliacutekri breytingu og sjaacute til thorness aeth seacuterstoumlkum thornoumlrfum thorneirra verethi komieth iacute hinn hefethbundna farveg aeth veitt seacute fyrsta flokks menntun aacute jafnreacutettisgrundvelli hellip Skoacutelarnir veretha aeth hafa forystu iacute thornviacute aeth skapa samfeacutelag aacuten aethgreiningar thornviacute aeth thornaeth er fyrst og fremst thorn ar sem ungmenni af erlendum uppruna og innfaeligddir kynnast og laeligra aeth viretha hver annan hellip Fjoumllbreytni baeligethi meeth tilliti til tungumaacutela og menningar getur verieth skoacutelunum oacutemetanleg auethlindldquo (bls 3) THORNaeth krefst mikillar vinnu meethal stefnumoacutetandi aethila og er bryacutent verkefni sem reynt er aeth leysa innan menntakerfa viethkomandi landa aeth taka aacute moacuteti thornessum nyacuteju iacutebuacuteum og koma til moacutets vieth thornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum iacute Evroacutepu Fagfoacutelk aacute sviethi seacuterkennslu seacuterfraeligethingar og raacuteethamenn innan ESB og aacute landsviacutesu hafa syacutent aukinn aacutehuga aacute aethstaeligethum innflytjendane-
12
menda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir En enda thornoacutett oumlll loumlnd iacute Evroacutepu hafi syacutent aacutehuga aacute aeth aethlaga stefnu siacutena og starf aacute sviethi menntamaacutela aeth nyacuteju fjoumllmenningarlegu skoacutelasamfeacutelagi hefur engin almenn rannsoacutekn farieth fram aacute thorn viacute hvaetha aacutehrif thorn essar breytingar hafa aacute seacuterkennslumaacutel iacute Evroacutepu Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar er fyrsta tilraunin til aeth rannsaka hvernig aethstaeligethur innfluttra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir eru iacute skoacutelum innan Evroacutepu Iacute fraeligethilegu uacutettektunum aacute thorn essu sviethi kemur fram aeth nokkrar Evroacutepurannsoacuteknir hafa verieth gerethar thorn ar sem sjoacutenum hefur annaethhvort verieth beint aeth seacuterkennslu (td Meijer Soriano og Watkins 2003 2006 OECD 2004) eetha aeth menntun nemenda af innflytjendaaeligttum (td Eurydice 2004 OECD 2006) Engin rannsoacutekn hefur farieth fram innan Evroacutepu thorn ar sem thorn essir tvaeligr thornaeligttir eru samtvinnaethir Einu heimildirnar sem fundust um verkefni sem unnin hefethu verieth aacute Evroacutepuviacutesu thorn ar sem tekieth var mieth af baacuteethum thorn essum thorn aacutettum eru Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoDevelopment of Conditions for Disabled Children of Gypsies and Migrant Workers ndash the SEN Projectldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1996-1998 og foacuter fram iacute niacuteu loumlndum og Comeniusar-verkefni iacute aethgerethaaacuteaeligtlun 2 (sem kallast bdquoTeaching materials for pupils with disabilities and immigrant backgroundldquo) sem unnieth var aacute aacuterabilinu 1999-2001 og naacuteethi til thornriggja landa sem og Evroacutepuraacuteethstefnan um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem foacuter fram iacute Kaupmannahoumlfn 7 og 8 juacuteniacute 1999 THORNviacute vaeligri alrangt aeth fullyretha aeth engar rannsoacuteknir hefethu farieth fram iacute Evroacutepu aacute thorneim tviacutethornaeligtta vanda sem nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum kunna aeth eiga vieth aeth etja innan skoacutelakerfisins Nokkrar rannsoacuteknir aacute thornessu sviethi hafa vissulega farieth fram en hafa eingoumlngu beinst aeth tilteknum staeth eetha landi Heacuter aacute eftir verethur greint fraacute helstu niethurstoumlethum sem athugun aacute thornessum verkum leiethir iacute ljoacutes Leggja skal aacuteherslu aacute aeth rannsoacuteknin beindist viacutesvitandi aeth verkum thornar sem fjallaeth er aacute samtvinnaethan haacutett um innflytjendur og seacuterkennslu THORNess vegna hefur oumlllum koumlnnunum aacute stoumlethu nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum sem gerethar hafa verieth og niethurstoumlethur hafa verieth birtar um verieth sleppt eftir thorn viacute sem haeliggt hefur verieth ef thornaeligr naacuteethu ekki einnig til seacuterkennslumaacutelefna enda thornoacutett thornaeligr vaeligru aacutehugaverethar
13
Aacuteethur en greint verethur fraacute sameiginlegum niethurstoumlethum thorneirra prentuethu heimilda sem rannsoacuteknin byggethi aacute (kafli 13) verethur fjallaeth um maacutel sem aacutegreiningur er um sem og oacuteliacutekar aethferethir og niethurstoumlethur sem greina maacute iacute thorn essum ritum (kafli 12) Iacute baacuteethum thorn essum koumlflum er fjallaeth um allar niethurstoumlethur meeth tilliti til hinna fimm lykilthornaacutetta rannsoacuteknarinnar
12 Aacutegreiningur og umraeligethur 121 Markhoacutepur
Ekkert samraeligmi er innan Evroacutepu iacute hugtakanotkun varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum Iacute sumum rannsoacuteknum er talaeth um bdquothornjoacuteethernislega minnihlutahoacutepaldquo eetha bdquominnihluta-thornjoacuteethernishoacutepaldquo (UNESCO 1994 SIOS 2004 Lindsay Pather og Strand 2006 Rosenqvist 2007) en annars staethar eru notueth hugtoumlk aacute boreth vieth bdquofoacutelksflutningaldquo (OECD 2007 framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008) bdquoinnflytjendurldquo (OECD 2006 Eurydice 2004) bdquotviacutetyngda nemendurldquo eetha bdquominnihlutahoacutepaldquo (Evroacutepuraacuteethieth 2006) Staethan iacute Evroacutepu er thornannig aeth flest boumlrn hafa faeligethst iacute landinu sem thorn au buacutea iacute og stunda naacutem Tiacutemabundin buacuteseta innflytjenda aacute svaeligethum iacute uacutetjaethri Evroacutepu er thornoacute stoumlethugt aeth aukast (foacutelk aeligtlar seacuter ef til ekki aeth buacutea iacute thornviacute landi sem thornaeth kemur fyrst til enda thorn oacutett thornaeth komi kannski til meeth aeth dvelja thornar lengi) THORNviacute kann aeth vera vandkvaeligethum bundieth aeth nota hugtoumlk sem tengjast einhvers konar bdquofoacutelksflutningumldquo THORNessi hugtakafjoumlldi og skortur aacute samraeligmi thornar aacute endurspeglar aacute hve oacuteliacutekan haacutett thornjoacuteethir Evroacutepu naacutelgast innflytjendamaacutel ndash baeligethi iacute stefnu sinni og starfi Iacute thorn essu oacutesamraeligmi endurspeglast einnig hve soumlgulegur bakgrunnur landanna er mismunandi Markmieth thornessarar rannsoacuteknar var ekki aeth kanna thorn ann mismun sem er aacute skilgreiningum Aacuteherslan beindist fyrst og fremst aeth thorn viacute hvernig koma aeligtti til moacutets vieth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum 122 Fyrirliggjandi goumlgn
Vieth skoethun aacute fraeligethilegum umfjoumlllunum hefur komieth iacute ljoacutes aeth enn er oacutegerningur aeth hafa toumllfraeligethilega og samanburetharhaeligfa heildaryfirsyacuten yfir thornann fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum sem faeligr seacuterkennslu iacute Evroacutepu Rannsoacuteknir syacutena aeth taeligpast er haeliggt aeth taka saman toumllfraeligethileg goumlgn um innflytjendur iacute althornjoacuteethasamhengi thorn ar sem hagsyacuteslukerfi landanna eru ekki samraeligmd
14
Eins og Poulain Perrin og Singleton (2006) benda aacute bdquothornaeth er almennt viethurkennt aeth erfitt er aeth afla upplyacutesinga um innflytjendur og aeth gagnasoumlfnunarkerfi sem og skilgreiningar sem notaethar eru um innflytjendur eru afar mismunandi iacute hinum yacute msu loumlndumldquo (bls 77) Enn fremur segja thorn eir bdquohellip Fraacute toumllfraeligethilegu sjoacutenarmiethi thorn aacute hefur enginn vietheigandi viacutesbendir verieth tekinn upp aacute althornjoacuteethaviacutesu til aeth telja saman iacutebuacutea af erlendum uppruna hellip Goumlgn sem kunna aeth vera talin aacutereiethanlega eru ef til vill ekki samanburetharhaeligf innan ESB-riacutekjanna vegna thorness hve heimildir skilgreiningar og hugtoumlk eru notueth aacute oacuteliacutekan haacutettldquo (bls 373) Samkvaeligmt Fassmann (iacute Pflegerl 2004) eru foacutelksflutningar mun stoacuterfelldari nuacute en aacuteethur ndash oacuteliacutekt thorn viacute sem var aacute sjoumltta aacuteratug liethinnar aldar Varlega skal fara meeth toumllfraeligethilegar upplyacutesingar um innflytjendur thorn viacute aeth raunverulegur fjoumlldi thorn eirri er oft vanmetinn Fassmann hefur staethhaeligft aeth aacuterieth 2002 hafi raunverulegur nettoacute fjoumlldi innflytjenda innan ESB verieth meiri en iacute Bandariacutekjunum enda thornoacutett Bandariacutekin seacuteu oftast talin vera thornaeth land sem tekur aacute moacuteti flestum innflytjendum Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur miethaeth aeth thorn viacute aeth draga upp raunverulega mynd af stoumlethunni eins og huacuten er Iacute 2 kafla er fjallaeth um goumlgn sem fyrst og fremst naacute til sveitarfeacutelaga 123 Naacutemsaethferethir
Skiptar skoethanir eru um hvaetha aethferethum skuli beitt til aeth auka naacutemsgaeligethi nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Helsta aacutegreiningurinn sem fram kemur iacute rannsoacutekninni snyacutest um thornaeth hvernig og hvar moacuteethurmaacutel nemandans er notaeth iacute skoacutelanum Ekkert samraeligmi er iacute thorn viacute hvernig moacuteethurmaacutel nemenda er notaeth iacute skoacutelum Sumir seacuterfraeligethingar maeligla meeth thorn viacute aeth naacutem fari fram aacute tveimur tungumaacutelum aethrir telja aeth nemendur aeligttu aetheins aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins iacute skoacutelanum (og jafnvel stundum einnig heima hjaacute seacuter) Einnig maacute liacuteta svo aacute aeth moacuteethurmaacutel nemendans geti verieth honum til stuethnings iacute skoacutelanum en thornaeth getur liacuteka orethieth til thorness aeth nemendur sem tala sama erlenda tungumaacutelieth einangrist fraacute thorn eim sem tala tungumaacutel dvalarlandsins Suacute aethfereth aeth oumlllum nemendur seacute frjaacutelst aeth nota fleiri en eitt tungumaacutel (Candelier 2003 Perregaux de Goumoeumlns Jeannot og de Pietro 2003) er nyacute leieth baeligethi iacute kennslufraeligethilegu og feacutelagslegu tilliti og miethar aeth thornviacute aeth oumlll tungumaacutel
15
njoacuteti viethurkenningar iacute skoacutelanum og oumlll boumlrn laeligri aeth viretha fjoumllbreytileika Annaeth efni sem ekki er samstaetha um iacute thorneim ritum sem skoethueth voru er bakgrunnur kennara og fagfoacutelks Iacute sumum rannsoacuteknum er niethurstaethan suacute aeth ekki seacute nauethsynlegt aeth kennarar hafi mikla thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni nemenda sinna eetha aethstandenda thorneirra til aeth geta aacutett goacuteeth samskipti vieth thornaacute bdquoEkki thornarf aeth vita allt um menningarlegan bakgrunn einstaklings til aeth skapa gott andruacutemsloft og vinna vel saman hellip maethur thorn arf ekki aeth vera seacuterfraeligethingur iacute bdquomenningarlegum maacutelefnumldquo eetha yacutemsum tungumaacutelum En nauethsynlegt er aeth taka skilyrethislaust tillit til menningar viethkomandi aethila thornaeth sem mestu skiptir er thornaeth sem foacutelk aacute sameiginlegt thornaeth sem er eins hjaacute okkur oumlllumldquo (SIOS 2004 bls 64) Iacute oumlethrum ritum er aftur aacute moacuteti talieth mikilvaeliggt aeth kennarar hafi sama thornjoacuteethernislega bakgrunn og nemandinn eetha fjoumllskylda hans bdquoEf tviacutetyngd boumlrn eru ekki meeth kennara sem eru tviacutetyngdir eetha hafa fjoumllmenningarlegan bakgrunn thorn aacute aeligttu thorn au amk aeth vera hjaacute kennurum sem hafa goacuteetha innsyacuten iacute tungumaacutel og menningarlegan bakgrunn barnannaldquo (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bls 7) Leman (1991) getur um hve mikilvaeliggt seacute aeth kennarar uacuter hoacutepi innflytjenda starfi sem eins konar tengiliethir milli oacuteliacutekra menningarheima thornessir kennarar geti bruacuteaeth bil milli viethkomandi aethila og komieth fram sem tuacutelkar Verkuyten og Brug (2003) leggja einnig aacuteherslu aacute aeth kennarar af oacuteliacuteku thornjoacuteeth erni geti aukieth viacuteethsyacuteni iacute skoacutelastarfinu og verieth eins konar fyrirmyndir THORNraacutett fyrir thorn essi oacuteliacuteku viethhorf er yacute msar sameiginlegar aacutelyktanir og niethurstoumlethur aeth finna iacute evroacutepskum fraeligethiritum um naacutemsaethstaeligethur nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Um thornaeth er fjallaeth iacute naeligsta kafla
13 Helstu sameiginlegu niethurstoumlethur fraeligethilegra uacutettekta sem skoethaethar voru 131 Fyrirliggjandi goumlgn Fyrsta atriethieth sem viethkomandi rannsoacuteknir eiga sameiginlegt er suacute staethreynd aeth misraeligmis gaeligtir iacute thorn viacute aeth hve miklu leyti getieth er um 16
nemendur af innflytjendaaeligttum iacute tengslum vieth seacuterkennslu Sumar kannanir sem gerethar hafa verieth innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu (Leman 1991 Manccedilo 2001 Henriot 1996 Lindsay Pather og Strand 2006 Werning Loumlser og Urban 2008) varpa ljoacutesi aacute verulega hlutdraeliggni iacute mati aacute nemendum af innflytjendaaeligttum sem verethur til thorness aeth yacute mist of faacuteir eetha of margir faacute seacuterkennslu Althornjoacuteethlegar kannanir staethfesta thornessa soumlmu tilhneigingu thorne aeth bdquomisraeligmis gaeligti iacute thornviacute hvernig innflytjendum og minnihlutahoacutepum er beint inn iacute seacuterkennslustofnanirldquo (OECD 2007 bls 156) Eins og Evroacutepska eftirlitsstofnunin vegna kynthornaacutettafordoacutema og uacutetlendingahaturs hefur bent aacute bdquoer algengt iacute nokkrum ESB-riacutekjum aeth haacutett hlutfall innflytjendanemenda eetha nemenda sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum seacute iacute seacuterskoacutelum hellip Ef gengieth er uacutet fraacute thorn viacute aeth fjoumlldi fatlaethra nemenda seacute svipaethur innan allra thornjoacuteethernishoacutepa thorn aacute gefur hieth haacutea hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum eetha uacuter minnihlutahoacutepum til kynna aeth hluti thornessara nemenda seacute iacute sliacutekum bekkjum aacute roumlngum forsendumldquo (The European Monitoring Centre against Racism and Xenophobia 2004 bls 28) Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute Bandariacutekjunum syacutena soumlmu tilhneigingu Eins og Losen og Orfield (2002) halda fram thorn aacute bdquohafa oacutevietheigandi starfsaethferethir baeligethi iacute almennum bekkjum og seacuterbekkjum orethieth til thorn ess aeth nemendur sem tilheyra minnihlutahoacutepum einkum svoumlrt boumlrn lenda iacute erfiethleikum eru ranglega flokkueth og hlutfallslega of moumlrg thorneirra eru sett iacute seacuterkennsluldquo (bls xv) Oacutesamraeligmi iacute hlutfalli nemenda af innflytjendaaeligttum sem faacute seacuterkennslu aacute seacuter helst staeth thorn egar um thorn roskaroumlskun og naacutemsoumlrethugleika aeth raeligetha Helstu aacutestaeligethur thorn essa oacutesamraeligmis sem thornessi fraeligethirit tilgreina eru thornaeligr aeth vandamaacutel vegna feacutelagslegrar hegethunar eru algengari innan innflytjendahoacutepa og thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa skortur er aacute skjoacutetum afskiptum og heilbrigethisthornjoacutenustu hjaacute thorn essum hoacutepum fordoacutema gaeligtir hjaacute iacutebuacuteum dvalarlandsins gagnvart foacutelki af innflytjendaaeligttum og siacuteethast en ekki siacutest koma upp vandamaacutel thorn egar meta skal thorn arfir og faeligrni nemenda af innflytjendaaeligttum THORNaeth er stoumlethugum erfiethleikum haacuteeth aeth greina naacutemserfiethleika fraacute tungumaacutelaerfiethleikum Sem daeligmi maacute nefna aeth bdquolaacutegt hlutfall allra asiacuteskra hoacutepa og kiacutenverskra nemenda meeth seacutertaeligka naacutemserfiethleika og einhverfu gaeligti bent til thorn ess aeth stundum seacute erfitt aeth greina naacutemsoumlrethugleika fraacute vandamaacutelum sem tengjast ensku sem
17
viethboacutetartungumaacutelildquo (Lindsay Pather og Strand 2006 bls 117) Auk thorness eins og Salameh (2003 2006) staethhaeligfir bdquothornaacute veldur tviacutetyngi aldrei maacutelthornroskaroumlskun Tviacutetyngt barn meeth maacutelthornroskaroumlskun er skert aacute baacuteethum tungumaacutelum moacuteethurmaacuteli siacutenu og liacuteka tungumaacuteli dvalarlandsinsldquo Rannsoacuteknir syacutena einnig thornaacute staethreynd aeth faacutetaeligkt raeligethur miklu um hvort nemendur eru settir iacute seacuterkennslu Vegna hinna baacutegbornu feacutelagslegu og efnahagslegu aethstaeligethna sem sumir thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar og innflytjendur buacutea vieth gaeligtu komieth upp heilbrigethisvandamaacutel sem hamla thorn roska barnanna Faacutetaeligkt er thornviacute aacutehaeligttuthornaacutettur sem veldur thornviacute aeth seacuterkennsluthornarfir kunna aeth koma fram aacute siacuteethari stigum Aacute thornessu byggir kenningin um feacutelagslegan og efnahagslegan skort thornar sem thornviacute er haldieth fram aeth nemendur af innflytjendaaeligttum gliacutemi vieth soumlmu vandamaacutel og innfaeligddir nemendur sem buacutea vieth soumlmu efnahagslegu og feacutelagslegu aethstaeligethur (Nicaise 2007) Aacutelykta maacute aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu megi skyacutera aacute thorn ann haacutett aeth iacute Evroacutepu buacutei thornjoacuteethernislegir minnihlutahoacutepar frekar vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur en aethrir Eins og Werning Loumlser og Urban (2008) oretha thornaeth bdquomaacute liacuteta svo aacute aeth boumlrn af innflytjendaaeligttum og aeligttingjar thorneirra buacutei vieth kerfisbundna einangrun THORN essar fjoumllskyldur eiga ekki kost aacute riacutekisborgarareacutetti og thorn eim er ekki gefinn mikill kostur aacute thorn aacutetttoumlku iacute efnahags- og atvinnuliacutefinu Sliacutekar aethstaeligethur takmarka mjoumlg moumlguleika barnanna aacute aeth naacute aacuterangri iacute naacutemildquo (bls 51) Sliacutekar aethstaeligethur thorn arfnast naacutekvaeligmrar greiningar eins og Lindsay Pather og Strand leggja aacuteherslu aacute (2006) bdquoErfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur (faacutetaeligkt) og kynferethi eru riacutekari thorn aacutettur en thornjoacuteetherni thornegar litieth er til heildartiacuteethni seacuterthornarfa iacute naacutemi almennt svo og tiltekinna seacuterthornarfa En eftir koumlnnun aacute aacutehrifum erfiethra feacutelagslegra og efnahagslegra aethstaeligethna kynferethi og aacutergoumlngum kemur iacute ljoacutes aeth enn eru hlutfoumlllin verulega skoumlkk thorn egar litieth er til yacute missa thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa iacute samanburethi vieth hviacuteta nemendur iacute Bretlandildquo (bls 3) Hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelum kann aeth syacutena aeth iacute sumum tilvikum hefur almenna skoacutelakerfieth ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir thorn essara nemenda THORN etta hefur orethieth til thorn ess aeth seacuterfraeligethingar hafa velt fyrir seacuter gaeligethum thorness naacutems sem nemendum af innflytjendaaeligttum stendur til boetha iacute almenna skoacutelakerfinu og iacute fraeligethiritunum eru tvouml atriethi tekin til seacuterstakrar athugunar annars vegar
18
tilviacutesana- og matsaethferethir og hins vegar thorn aeligr kennsluaethferethir sem notaethar eru thornegar nemendur eru af innflytjendaaeligttum Rannsoacuteknir iacute yacute msum Evroacutepuloumlndum leietha iacute ljoacutes aethra riacutekjandi tilhneigingu aeth annaeth foacutelk (feacutelagsraacuteethgjafar kennarar aethrir nemendur osfrv) liacuteti svo aacute aeth einstaklingar meeth seacuterkennsluthornarfir og einstaklingar af innflytjendaaeligttum seacuteu eins konar fulltruacutear sinna hoacutepa Meeth oumlethrum orethum thornaacute virethist vera tilhneiging til aeth flokka foacutelk og koma fram vieth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt fyrirfram moacutetuethum hugmyndum um bdquohoacutepinnldquo sem thorn eir tilheyra THORN essar fyrirfram moacutetuethu hugmyndir skyggja aacute manneskjuna sem einstakling thorn viacute aeth huacuten verethur eins konar taacutekn fyrir hoacutepinn og saacute hoacutepur tengist umoumlnnun og stuethningi (foacutelki meeth seacuterkennsluthornarfir) eetha menningu og truacute (innflytjendum og thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) THORNessi tilhneiging er afleit thornar sem foacutelk getur vissulega ekki verieth fulltruacutear fyrir heilt menningarsamfeacutelag eetha heilan samfeacutelagshoacutep Meeth thorn viacute aeth flokka foacutelk og hafa fyrirfram moacutetaethar skoethanir aacute bdquohoacutepnumldquo er viethkomandi einstaklingur settur til hliethar sem persoacutena og gerethur oacutemarktaeligkur hann er settur iacute jaetharhoacutep (SIOS 2004) 132 Naacutemsuacuterraeligethi
Iacute rannsoacuteknum og fraeligethiritum kemur einnig fram aeth hieth skakka hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu kunni aeth endurspegla thornaacute staethreynd aeth meeth thorneirri kennslufraeligethi og thorneim kennsluaethferethum sem beitt er iacute almennum skoacutelum seacute ekki tekieth tillit til naacutemsthornarfa thornessa tiltekna hoacuteps Iacute fraeligethilegum umfjoumlllunum um aethstaeligethur nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er talieth aeth kennarar geri seacuter ekki grein fyrir thornviacute hve mjoumlg kennsluaethferethir thorneirra eru samtvinnaethar eigin menningu Naacutemsaethferethir og viethhorf nemenda eru vissulegamjoumlg mismunandi eftir menningarheimum Iacute sumum thornjoacuteethfeacuteloumlgum thornykir eethlilegt aeth nemendur laeligri meeth thorn viacute aeth eiga virk samskipti vieth kennara siacutena en aacute oumlethrum menningarsvaeligethum er ekki aeligtlast til aeth boumlrn tali vieth fullorethna heldur laeligri meeth thorn viacute aeth hlusta aacute samraeligethur hinna fullorethnu THORNess vegna aeligttu kennarar aeth uacutetskyacutera ndash eftir thornviacute sem haeliggt er ndash thornann menningarlega bakgrunn sem kennsla thorneirra byggist aacute og hvaetha vaeligntingar eru gerethar til nemenda Iacute staeth thorn ess aeth hafa tilhneigingu til aeth einfalda thorn au verkefni sem nemendur af innflytjendaaeligttum faacute iacute hendur (einkum ef tungumaacutel dvalarlandsins er
19
ekki moacuteethurmaacutel thorn eirra) aeligttu kennarar aeth stefna aeth thorn viacute aeth auka skilning nemenda af innflytjendaaeligttum aacute thorn viacute starfi sem fram fer iacute skoacutelastofunni (Skyacutersla fraacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir Kaupmannahoumlfn juacuteniacute 1999) 133 Stuethningsaethferethir Iacute thorn eim fraeligethiritum sem fjalla um menntun nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er einnig loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggu hlutverki aethstandendur thorn eirra gegna Vieth kannanir kemur iacute ljoacutes aeth aethstandendur innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir nyacuteta seacuter ekki stuethningsthornjoacutenustu iacute eins riacutekum maeligli og thorneim stendur til boetha Algengustu aacutestaeligethur thorn ess eru meethal annars Fjoumllskyldan talar ekki tungumaacutel dvalarlandsins huacuten skilur ekki kerfieth og thorn aacute thorn joacutenustu sem er iacute boethi naeliggilega vel eetha er ekki voumln sliacutekri thornjoacutenustu iacute heimalandi siacutenu oacutettast aeth veretha send burt fraacute dvalarlandinu ef huacuten gerir bdquoof miklar kroumlfurldquo THORNess vegna er afar mikilvaeliggt aeth aethstandendum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir seacuteu veittar iacutetarlegar upplyacutesingar THORNessar upplyacutesingar aeligttu aeth tryggja aeth foreldrum verethi ljoacutest hvernig litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir nemenda iacute dvalarlandinu og aeth thorn eir faacutei innsyacuten iacute menntakerfieth og thornaeligr kennsluaethferethir sem thornar er beitt Strax fraacute upphafi aeligtti aeth veita aethstandendum skyacuterar og aethgengilegar upplyacutesingar Ef nauethsyn krefur aeligtti aeth gera thornaeth meeth aethstoeth tuacutelks eetha starfsmanns sem talar tungumaacutel fjoumllskyldunnar Meeth thornviacute aeth nota yacutemsa miethla (myndir af thorn viacute sem nemandinn er aeth gera osfrv) maacute einnig meeth goacuteethu moacuteti miethla upplyacutesingum milli skoacutela og heimilis Einnig er aeligskilegt aeth koma aacute umraeligethuhoacutepum meethal aethstandenda og skapa thorn annig tengsl thorn eirra iacute milli til aeth foreldrar nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum einangrist ekki Iacute rannsoacuteknum kemur fram aeth upplyacutesingastreymieth eigi ekki aeth vera einhlietha thorn e fraacute skoacutela til heimilis Foreldrar aeligttu einnig aeth veita skoacutelanum upplyacutesingar um barnieth og vera meeth iacute raacuteethum thornegar aacutekvarethanir sem varetha barnieth eru teknar Eins og loumlgeth var aacutehersla aacute aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn iacute juacuteniacute 1999 bdquothornaacute byggist thornaeth mjoumlg aacute samstarfi samraacuteethi og gagnkvaeligmum skilningi milli foreldra og kennara hvernig nemendum af innflytjendaaeligttum gengur iacute naacutemi THORNaeth verethur aeth svipta hulunni af kennarastarfinu og foreldrar veretha aeth faacute
20
aeth taka thorn aacutett iacute oumlllum aacutekvoumlrethunum sem teknar eru iacute skoacutelanumldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 15) Foreldrar aeligttu aeth vera thornaacutetttakendur aacute oumlllum sviethum Iacute rannsoacuteknum aacute thornessum thornaeligtti er maeliglst til thorness aeth tekieth seacute tillit til allra aethstandenda iacute skoacutelastarfinu ekki einungis foreldranna heldur einnig systkina afa og oumlmmu sem og allrar stoacuterfjoumllskyldunnar Iacute sumum rannsoacuteknum kemur einnig fram aeth barn meeth seacuterkennsluthornarfir hefur mikil aacutehrif aacute fjoumllskyldumunstrieth einkum thorn egar um innflytjendafjoumllskyldur er aeth raeligetha fyrir komi aeth thornaeth leiethi til breytinga aacute hlutverkaskipan innan fjoumllskyldunnar (SIOS 2004) Iacute stuttu maacuteli sagt er seacuterfraeligethingunum aeligtlaeth aeth tryggja goacuteeth samskipti vieth aethstandendur og koma iacute veg fyrir menningarlegan aacutegreining Eins og Moro segir (2005) bdquohvaeth varethar boumlrn innflytjenda veldur oumlll taeligkni sem ekki tekur tillit til menningarlegra seacuterstoumlethu thornviacute aeth bilieth milli hinna tveggja viethkomandi heima verethur staeligrra Meeth thorn viacute moacuteti er iacute raun stuethlaeth aeth einangrun thorneirra iacute dvalarlandinu aeth jaetharstoumlethu thorneirra iacute samfeacutelaginu Meeth thorn viacute aeth taka tillit til menningarlegs bakgrunns thorneirra er aftur aacute moacuteti loumlgeth aacutehersla aacute einstaklingsbundnar aethferethir naacutemsferlieth og thornaacutetttoumlku iacute viethkomandi samfeacutelagildquo (bls 21) Lagt er til aeth jaacutekvaeligethum aethferethum seacute beitt til aeth faacute nemendur og foreldra til samstarfs sliacutekt skili aacuterangri Fagna beri fjoumllbreytileika meethal fjoumllskyldna og nemenda baeligethi feacutelagslegum og menningarlegum sem og fjoumllbreyttri thorn ekkingu og tungumaacutelum ekki einungis iacute thorn viacute skyni aeth vinna gegn hugsanlegri mismunun heldur einnig til aeth auka sjaacutelfsvirethingu og aacutehugahvoumlt nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Siacuteethast en ekki siacutest er bent aacute thornaacute staethreynd aeth til aeth svo megi veretha og til aeth vel takist til vieth aeth leysa thornau verkefni sem blasa vieth meeth nyacutejum nemendahoacutepum thorn urfi kennarar og annaeth fagfoacutelk aeth hafa aflaeth seacuter goacuteethrar menntunar Allar rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth aacute naacutemsaethstaeligethum innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir syacutena hve bryacutent er aeth fagfoacutelk seacute vel menntaeth og iacute stakk buacuteieth til aeth endurbaeligta matsferlieth auka gaeligethi thorneirrar menntunar sem iacute boethi er og efla samstarf vieth aethstandendur thornessara nemenda Aukin thornoumlrf er fyrir starfsthornjaacutelfun og thorn roacuteun kennsluaethferetha meethal fagfoacutelks til aeth haeliggt seacute aeth sinna thornoumlrfum thornessa nyacuteja nemendahoacuteps Enn fremur veretha yacutemsir fagaethilar aeth vinna saman til aeth haeliggt seacute aeth koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir ekki einungis kennarar
21
heldur einnig saacutelfraeligethingar stuethningsfulltruacutear seacuterfraeligethingar innan heilbrigethissteacutettarinnar osfrv Meginniethurstaethan sem draga maacute af thorn eim rannsoacuteknum sem birtar hafa verieth fyrst og fremst iacute Evroacutepu um menntun nemenda sem baeligethi eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er vissulega suacute aeth enda thornoacutett thornetta seacute maacutelaflokkur sem stoumlethugt verethur syacutenilegri og sem stefnumoacutetandi aethilar og seacuterfraeligethingar aacute sviethi seacuterkennslu eru meeth til umfjoumlllunar thorn aacute hafa tiltoumllulega faacutear rannsoacuteknir verieth gerethar aacute thornessu tiltekna sviethi Yfirleitt er einungis fjallaeth um annan thorn aacutettinn menntun barna meeth seacuterkennsluthornarfir eetha menntun barna af innflytjendaaeligttum Afar faacutear rannsoacuteknir hafa verieth gerethar aacute thornviacute thornegar thornessir tveir thornaeligttir fara saman Iacute Evroacutepuloumlndunum virethist starf og stefna iacute menntamaacutelum einkennast af einhlietha naacutelgun Kannanir syacutena aeth uacuterraeligethi til stuethnings nemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum beinast oft einungis aeth oumlethrum thornaeligttinum af thorneim tveimur sem um er aeth raeligetha hjaacute thornessum markhoacutepi Annaethhvort er tekieth tillit til seacuterthornarfa nemandans eetha thorness aeth hann er af innflytjendaaeligttum Sem daeligmi maacute nefna aeth thornegar nemendur af innflytjendaaeligttum faacute kennslu iacute tungumaacuteli dvalarlandsins er yfirleitt ekki gert raacuteeth fyrir seacuterkennsluthornoumlrfum Aftur aacute moacuteti taka matstaeligki og aethferethir vieth aeth greina faeligrni nemenda yfirleitt ekki mieth af menningarlegum bakgrunni hans Iacute oumlllum rannsoacuteknum sem fram hafa farieth aacute naacutemsaethstaeligethum nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er niethurstaethan suacute aeth frekari thornroacuteunar seacute thornoumlrf aacute thornessu sviethi vinna thornarf aeth nyacuterri stefnu og nyacutejum leiethum til aeth takast aacute vieth thornarfir nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORN ess vegna veretha fleiri rannsoacuteknir og greiningar aeth fara fram aacute thornessu sviethi 134 Naacutemsmat Ef gengieth er uacutet fraacute hinu aacuteberandi skakka hlutfalli nemanda af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu hafa gaeligethi matsaethferetha (fyrst og fremst vieth grunnmat) sem beitt er gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum verieth dregin iacute efa iacute thorn eim rannsoacuteknum sem fram hafa farieth (Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Matstaeligkin og aethferethirnar eigi raeligtur aeth rekja til thorneirrar menningar sem riacutekjandi er iacute dvalarlandi nemandans Matsferlieth er thornviacute menningartengt boumlrn sem alin eru upp vieth aethra menningu en thornaacute sem riacutekir iacute dvalarlandinu geta siacuteethur en thorn au boumlrn sem eiga uppruna sinn thorn ar skilieth og raacuteethieth iacute thornaeligr 22
menningartengdu viacutesanir sem liggja aeth baki thornviacute efni sem notaeth er vieth naacutemsmatieth THORN viacute er lagt til aeth baeligethi saacute efniviethur sem notaethur er vieth naacutemsmat og matsferlieth sjaacutelft verethi endurskoethaeth til aeth varpa sem skyacuterustu ljoacutesi aacute allar menningartengdar viacutesanir sem iacute thorn viacute kunna aeth leynast Ein helsta og augljoacutesasta hindrunin af thornessu tagi sem nemendur af innflytjendaaeligttum kunna aeth standa frammi fyrir thorn egar thorn eir fara iacute gegnum naacutemsmat ndash og sem kemur hvaeth eftir annaeth fram iacute thorneim fraeligethiritum sem skoethueth hafa verieth ndash tengist fagmaacutelinu sem notaeth er thornegar faeligrni og thorn arfir nemenda eru metnar Eins og Landon (1999) syacutendi fram aacute meeth thorn viacute aeth taka lesblindu sem daeligmi aacute Evroacutepuraacuteethstefnunni um innflytjendaboumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir sem haldin var iacute Kaupmannahoumlfn bdquovieth thorn urfum aeth ryethja uacuter vegi oumlllum erfiethleikum sem thorn essir nemendur eiga vieth aeth etja aacuteethur en vieth greinum hverjir gliacutema vieth skynraelignan eetha geethraelignan vanda Mun faeligrri tviacutetyngd boumlrn eru talin vera meeth lesblindu en innfaeligdd boumlrn nemendum getur gengieth illa aeth lesa en thornaeth er enginn sem greinir hver aacutestaeligethan er Kennararnir sjaacute ekki hvert vandamaacutelieth er thornviacute aeth thorneir vita ekki hvernig mat fer framldquo (raacuteethstefnuskyacuterslan bls 18) Sumir telja bryacutent aeth tviacutetyngdir nemendur af innflytjendaaeligttum fari iacute gegnum naacutemsmat aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum ogeetha aeth naacutemsmatieth fari fram hjaacute seacuterfraeligethingum sem hafa viacuteethtaeligka thornekkingu aacute menningarlegum bakgrunni og tungumaacuteli nemandans (Cline 1999 Andersson 2007 Rosenqvist 2007) Vissulega getur grunnmat iacute sumum tilvikum farieth fram aacuten thorn ess aeth nokkurt tungumaacutel seacute notaeth En menningarlegur mismunur (til daeligmis aacute thornviacute hvernig litir eru skilgreindir eetha aacute naacutemssamhengi eins og fram kemur hjaacute Salameh 2006) getur haft aacutehrif thorn egar naacutemsmat fer fram bdquoaacuten orethaldquo ef ekki er tekieth tillit til sliacuteks mismunar Iacute 2 kafla er fjallaeth naacutenar um naacutemsmat aacuten oretha Siacuteethast en ekki siacutest syacutena rannsoacuteknir aeth naacutemsmat thorn arf aeth vera heildstaeligtt aacute thornann haacutett aeth tekieth seacute tillit til allra aethstaeligethna nemendans hvaeth olli thorn viacute aeth fjoumllskyldan flutti uacuter landi tungumaacutels menningar samfeacutelagslegra aethstaeligethna iacute dvalarlandinu heimilisaethstaeligethna osfrv
23
Rannsoacutekn Evroacutepumiethstoumlethvarinnar (Watkins 2007) aacute naacutemsmati iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar leiddi iacute ljoacutes aeth skilningur manna aacute moacutetandi1
mati hefur breyst aacute undanoumlrnum aacuterum iacute flestum loumlndum Evroacutepu gallar bdquoproacutefldquo-aethferetharinnar hafa verieth afhjuacutepaethir THORNar af leiethandi hefur moacutetandi mat fengieth viacuteethari merkingu thorn annig aeth thornaeth inniheldur ekki einungis fraeligethilega thornaeligtti Jafnframt eru aethferethirnar sem beitt er iacute sliacuteku mati thornroacuteaeth ar iacute siacuteauknum maeligli iacute samstarfi vieth nemendur aeligttingja thorneirra og kennara iacute staeth thorness aeth vera framkvaeligmt af utanaethkomandi seacuterfraeligethingum Verkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar hefur syacutent fram aacute aeth iacute flestum loumlndum er thorn essi naacutelgun enn markmieth sem stefnt skal aeth iacute grunnmati aacute seacuterkennsluthornoumlrfum
1 Eins og fram kemur iacute matsverkefni Evroacutepumiethstoumlethvarinnar naeligr bdquomoacutetandi matldquo (einnig kallaeth bdquosiacutematldquo) yfir tilteknar aethferethir sem beitt er innan veggja skoacutelastofunnar fyrst og fremst af viethkomandi kennurum og seacuterfraeligethingum sem meeth thorneim starfa og notaethar eru vieth aacutekvarethanatoumlkur um kennsluaethferethir og naeligstu skrefin iacute skoacutelagoumlngu nemenda bdquoGrunnmatldquo eetha bdquofrumgreiningldquo leiethir iacute ljoacutes hvort nemandi er hugsanlega meeth seacuterkennsluthornarfir og thornaacute er framvindan suacute aeth safnaeth er aacute kerfisbundinn haacutett upplyacutesingum sem nota maacute til aeth vinna aeth lyacutesingu aacute styrkleikum veikleikum og thornoumlrfum sem nemandi kann aeth hafa Tengja maacute frumgreiningu aacute seacuterkennsluthornoumlrfum oumlethrum matsaethferethum og aeth henni kunna aeth koma seacuterfraeligethingar sem starfa utan almenna skoacutelakerfisins (thornar aacute meethal uacuter heilbrigethisgeiranum)
24
2 UPPLYacuteSINGAR FRAacute THORNAacuteTTTOumlKULOumlNDUNUM
Iacute thornessum kafla er samantekt aacute svaeligethisskyacuterslunum sem unnar voru uacutet fraacute lykilthornaacutettum rannsoacuteknarinnar ndash skilgreiningu aacute markhoacutepi upplyacutesingumstaethreyndum naacutemsuacuterraeligethum stuethningsaethferethum og naacutemsmati Kaflinn byggist aacute upplyacutesingum og goumlgnum sem seacuterfraeligethingar viethkomandi landa soumlfnuethu meeth thorn viacute aeth nota spurningalista iacute samstarfi siacutenu vieth yacutemsa thornjoacutenustuaethila sem aeth maacutelinu koma sem og vieth sveitarfeacuteloumlg og skoacutela um naacutem barna sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum og staethan aacute thorn essu sviethi innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu er skoethueth THORN oacute aeth litieth seacute til maacutela sem endurspegla aethstaeligethur iacute viethkomandi loumlndum thornaacute er fyrst og fremst um aeth raeligetha upplyacutesingar sem aflaeth hefur verieth um stoumlethuna innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter er einnig aeth finna goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda innflytjenda og hlutfallslegan fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum iacute hverju landi fyrir sig Goumlgn um hlutfallslegan fjoumllda nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum eru ekki fyrir hendi vegna thorn ess hve upplyacutesingar thornar aeth luacutetandi eru takmarkaethar iacute skyacuterslunum Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum og maacutelefni og umraeligethur sem snerta stoumlethu nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum er aeth finna iacute svaeligethisskyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem fjallaeth er um thornetta verkefni wwweuropean-agencyorgagency-projects Samantekt aacute svoumlrum vieth spurningunum er heacuter fyrir neethan
21 Markhoacutepur Verulegur straumur innflytjenda liggur til Evroacutepu og greina maacute aukinn aacutehuga aacute maacutelefnum innflytjenda viacuteetha um loumlnd Samkvaeligmt skyacuterslunum eru til yacute msar skilgreiningar aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo iacute Evroacutepu Iacute flestum landanna er hugtakieth bdquoinnflytjandildquo eetha bdquouacutetlendingurldquo notaeth ef einstaklingur og foreldrar hans eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu eru af oumlethru thornjoacuteetherni og tala eigieth moacuteethumaacutel heima hjaacute seacuter Iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum er gerethur greinarmunur aacute
25
- Nyacutekomnir nemendur ogeetha fyrstu kynsloacuteethar innflytjendum thornegar nemendur ogeetha foreldrar thorn eirra eru faeligddir iacute oumlethru landi en dvalarlandinu - Annarrar kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu en eiga foreldra sem hafa faeligethst iacute oumlethru landi og - THORNriethju eetha fjoacuterethu kynsloacuteethar innflytjendum sem eru faeligddir iacute dvalarlandinu og amk annaeth foreldri thorneirra er faeligtt thornar liacuteka og thorneir eru jafnvel meeth riacutekisborgarareacutett iacute dvalarlandinu Yfirleitt er ekki litieth aacute thornriethju eetha fjoacuterethu (jafnvel fimmtu) kynsloacuteeth sem bdquoinnflytjendurldquo heldur sem bdquonemendur meeth annan thornjoacuteeth ernislegan bakgrunnldquo eetha nemendur sem tilheyra bdquominnihlutahoacutepumldquo eetha tilteknum bdquothornjoacuteethernishoacutepumldquo Iacute menntakerfum yacute missa landa byggist lagasetning varethandi innflytjendanemendur og skoacutelagoumlngu aethallega aacute atriethum sem tengjast tungumaacutelakunnaacutettu nemenda hvort nemendur eru tviacutetyngdir eetha fjoumlltyngdir eetha eiga seacuter annaeth moacuteethumaacutel en thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute dvalarlandinu THORN essi skilgreining aacute vieth um alla nemendur sem thornurfa aeth geta talaeth fleiri en eitt tungumaacutel iacute uppvextinum Sem liethur iacute rannsoacutekninni ndash eins og fram kom iacute inngangi skyacuterslunnar ndash voru seacuterfraeligethingar fraacute hverju landi fyrir sig beethnir um aeth afla upplyacutesinga um alla nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum (nyacutekomna nemendur jafnt sem nemendur sem tilheyra thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum) Haeliggt er aeth flokka Evroacutepuloumlndin eftir thorn viacute hvert straumur innflytjenda liggur bull Loumlnd meeth langri hefeth fyrir innflytjendum tengt atvinnuliacutefi og
efnahag ogeetha nyacutelenduhefeth (td Austurriacuteki Belgiacutea Bretland Danmoumlrk Frakkland THORNyacute skaland Luacutexemborg Holland Sviacutethornjoacuteeth og Sviss)
bull Loumlnd thorn ar sem innflytjendur eru tiltoumllulega nyacutelegt fyrirbaeligri fraacute siacuteethustu aacuteratugum 20 aldar svo sem Finnland Iacutesland og Noregur eetha loumlnd sem straumur foacutelks laacute aacuteethur fraacute svo sem Kyacutepur Grikkland Iacutetaliacutea Malta Portuacutegal og Spaacutenn
bull Nyacute ESB-riacuteki svo sem Teacutekkland Eistland Ungverjaland Lettland Lithaacuteen og Poacutelland sem taka aethallega aacute moacuteti haeliglisleitendum eetha floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og innflytjendum fraacute loumlndum goumlmlu Soveacutetriacutekjanna
26
Innflytjendur sem sest hafa aeth iacute Evroacutepu eiga aeligttir aeth rekja til yacutemissa landa en thorn eim maacute skipta iacute thorn rjaacute meginflokka fyrrum iacutebuacutea Evroacutepusambandsins (ESB) Evroacutepska efnahagssvaeligethisins (EES) eetha Sviss haeliglisleitendur floacutettamenn og fyrrum iacutebuacutea Norethur-Afriacuteku sem og fyrrum iacutebuacutea annarra landa Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi eftir loumlndum sums staethar er thornaeth um 1 (td iacute Poacutellandi og Lithaacuteen) og annars staethar eru um 40 iacutebuacuteanna af innflytjendaaeligttum (td iacute Luacutexemborg) Erfitt er aeth bera saman goumlgn fraacute thornessum loumlndum vegna - Oacuteliacutekra skilgreininga aacute hugtakinu bdquoinnflytjandildquo - Mismunandi reglna um veitingu riacutekisborgarareacutettar - THORNeirrar staethreyndar aeth goumlgn eiga yacute mist vieth um stoumlethuna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu eetha hvort tveggja - Mismunandi er aacute hvaetha aacutersgrundvelli gagnasoumlfnun hefur farieth fram (2005 eetha 2006 eetha 2007) Aeth teknu tilliti til thorn essara atrietha thorn aacute maacute sjaacute aacute toumlflu 1 aeth iacute flestum landanna eru 6ndash20 allra iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum Tafla 1 Hlutfall iacutebuacutea af innflytjendaaeligttum (upplyacutesingarnar eru byggethar aacute svaeligethisskyacuterslum aacuterin 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt 20
Danmoumlrk Belgiacutea Austurriacuteki Luacutexemborg Finnland Grikkland Bretland Sviss Lithaacuteen Iacutesland (England)
Malta Iacutetaliacutea Eistland
Portuacutegal Kyacutepur Frakkland
Poacutelland Noregur Holland
Teacutekkland Spaacutenn Lettland
Ungverjaland Sviacutethornjoacuteeth
THORNyacuteskaland yfir 40
Mjoumlg mismunandi er eftir loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum hve moumlrg tungumaacutel eru toumllueth af nemendum af innflytjendaaeligttum og fjoumllskyldum
27
thorneirra iacute sumum landanna eru toumllueth allt fraacute aacutetjaacuten og upp iacute hundraeth tungumaacutel Haacutett hlutfall thornjoacuteeth arinnar er af innflytjendaaeligttum ndash iacute sumum loumlndumsveitarfeacuteloumlgum er meira en helmingur iacutebuacutea fraacute loumlndum utan Evroacutepu (td iacute Tyrklandi Iacuterak Soacutemaliacuteu Ruacutesslandi Pakistan Brasiliacuteu Uacutekraiacutenu Marokkoacute ofl) Iacute sumum loumlndum svo sem Sviacutethornjoacuteeth var staethan thorn annig aeth fram aacute aacutettunda aacuteratug liethinnar aldar og iacute oumlethrum loumlndum allt fram til 1990 var meirihluti innflytjenda iacute Evroacutepu foacutelk sem fluttist thornangaeth af efnahagsaacutestaeligethum iacute leit aeth betri starfs- og liacutefsskilyrethum Aacute tiacuteunda aacuteratugnum fjoumllgaethi mjoumlg floacutettamoumlnnum fraacute Miethausturloumlndum og foacutelki fraacute Austur-Evroacutepu og fyrrum Soveacutetriacutekjunum Goumlgn um thornetta eru mismunandi eftir loumlndum en staethreyndin er suacute aeth innflytjendum sem koma til Evroacutepu af feacutelagslegum og efnahagslegum aacutestaeligethum fer nuacute fjoumllgandi Aeth thorn essu stuethla einnig frjaacutelsir flutningar Evroacutepubuacutea milli ESB-landanna
22 Goumlgn um innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute moumlrgum thorneirra landa sem thornaacutett toacuteku iacute verkefninu kom fram aeth skortur er aacute goumlgnum um nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Aacutebyrgetharsvieth yacute missa stjoacuternsyacuteslustofnana eru mismunandi og goumlgnum er ekki safnaeth aacute samraeligmdan haacutett Aethrar aacutestaeligethur liggja einnig aeth baki thornessum gagnaskorti Iacute sumum loumlndum heldur hieth opinbera ekki saman toumllfraeligethilegum upplyacutesingum um upprunalegt thornjoacuteeth erni foacutelks heldur einungis um riacutekisborgarareacutett thorness og faeligethingarstaeth aacute thorn eim forsendum aeth vinnsla persoacutenulegra gagna thornar sem fram kemur kynthornaacutettur thornjoacuteetherni foumltlun eetha truacute seacute boumlnnueth Iacute oumlethrum loumlndum fer ekki fram nein skipuloumlgeth gagnasoumlfnun um nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum hvorki innan sveitarfeacutelaga neacute aacute landsviacutesu Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru svo faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum aeth hvorki er nauethsynlegt neacute vietheigandi aeth skraacute upplyacutesingar um thornaeth Skynsamlegustu og hagkvaeligmustu leiethina til aeth faacute aethgang aeth goumlgnum er aeth finna iacute skoacutelunum ndash thorn ar eru boumlrnin Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er sliacutekum goumlgnum haldieth saman en ekki er haeliggt aeth reietha sig aacute toumllfraeligethilegar upplyacutesingar aacute landsviacutesu
28
Uacutet fraacute goumlgnum sem seacuterfraeligethingarnir soumlfnuethu innan sveitarfeacutelaga ogeetha aacute landsviacutesu maacute sjaacute aeth hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum er mjoumlg mismunandi iacute loumlndum Evroacutepu og einnig mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelag ogeetha skoacutela iacute sama landinu Iacutetrekaeth skal aeth erfitt er aeth bera saman goumlgn hinna yacute msu landa vegna thorn ess hve hugtakieth bdquoinnflytjandildquo er skilgreint aacute marga vegu og einnig vegna thorn ess aeth goumlgnin viacutesa yacutemist til aethstaeligethna innan sveitarfeacutelaga eetha aacute landsviacutesu ndash eetha hvort tveggja Aeth teknu tilliti til thorness thornaacute maacute sjaacute aacute toumlflu 2 aeth iacute flestum landanna er hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum aacute bilinu 6ndash20 allra nemenda aacute skoacutelaskyldualdri (iacute Luacutexemborg er thornaeth ruacutemlega 38) Tafla 2 Hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum iacute skoacutelum (gildir um nemendur aacute skoacutelaskyldualdri innan sveitarfeacutelaga skoacutelaaacuterieth 200520062007)
1ndash5 501ndash10 1001ndash20 gt20
Finnland Lithaacuteen Malta Portuacutegal Poacutelland Teacutekkland Ungverjaland
Belgiacutea Danmoumlrk Grikkland Iacutesland Iacutetaliacutea Kyacutepur Noregur Spaacutenn
Austurriacuteki Bretland (England) Eistland Frakkland Holland Lettland Sviacutethornjoacuteeth
Luacutexemborg Sviss THORNyacuteskaland
Aacute Iacutetaliacuteu eru goumlgnin fraacute skoacutelaaacuterinu 20072008
Samkvaeligmt goumlgnunum er fjoumlldi og hlutfall fjoumllskyldnanemenda af innflytjendaaeligttum mjoumlg mismunandi milli sveitarfeacutelaga iacute sama landinu oft af landfraeligethilegum aacutestaeligethum og vegna mismunandi staeligrethar sveitarfeacutelaga Flestar fjoumllskyldur af innflytjendaaeligttum buacutea iacute stoacuterborgum eetha iacute uacutethverfum stoacuterborga vegna betri atvinnu- og naacutemsmoumlguleika iacute thorneacutettbyacute li THORN ar af leiethandi getur fjoumlldi innfluttra nemenda iacute houmlfuethborgum (td Amsterdam Athornenu Brussel Lissabon London Madriacuted Pariacutes osfrv) verieth tvoumlfalt eetha thornrefalt meiri en hlutfallieth aacute landsviacutesu segir til um THORNar sem ekki eru til goumlgn um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute oumlllum thorn eim loumlndum sem toacuteku thorn aacutett iacute thornessari
29
rannsoacutekn thornaacute loumlgethu sum thorneirra til aethrar upplyacutesingar sem voru yacutemist aacute landsviacutesu ogeetha svaeligethis- eetha staethbundnar Sum loumlnd (td Austurriacuteki Holland Iacutetaliacutea Kyacutepur Lithaacuteen Luacutexemborg Spaacutenn Sviss THORNyacuteskaland) loumlgethu fram goumlgn sem voru baeligethi aacute landsviacutesu og svaeligethis- eetha staethbundin Oumlnnur loumlnd (td Belgiacutea Finnland Frakkland og Grikkland) loumlgethu fram goumlgn sem voru svaeligethis- eetha staethbundin eetha fengin fraacute skoacutelum Iacute oumlethrum tilvikum (td iacute Teacutekklandi Portuacutegal og Bretlandi) voru goumlgnin sem baacuterust aacute landsviacutesu Goumlgnin sem seacuterfraeligethingarnir toacuteku saman iacute viethkomandi loumlndum eiga yacutemist vieth um heildarfjoumllda og hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir aacute landsviacutesu ogeetha innan tiltekinna svaeligetha eetha tiltekins fjoumllda og hlutfalls iacute sveitarfeacuteloumlgum ogeetha skoacutelum THORN ar ef leiethandi er erfitt aeth bera thornessi goumlgn saman og setja niethurstoumlethur fram iacute toumlfluformi Naacutekvaeligmari upplyacutesingar um tiltekin goumlgn fraacute einstoumlkum loumlndum og sveitarfeacuteloumlgum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum er aeth finna iacute skyacuterslunum aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thorn ar sem fjallaeth er um thornetta verkefni Samkvaeligmt ofangreindum upplyacutesingum syacutena thornessar skyacuterslur verulegt oacutesamraeligmi varethandi nemendur af innflytjendaaeligttum hlutfall thorneirra sem faacute seacuterkennslu er yacutemist of haacutett eetha of laacutegt THORNetta hefur verieth mikieth vandamaacutel iacute yfir thornrjaacutetiacuteu aacuter iacute sumum landanna til daeligmis iacute Bretlandi Aacute aacutettunda aacuteratugnum var ljoacutest aeth allt of moumlrg boumlrn sem flutt houmlfethu thornangaeth fraacute Karabiacutesku eyjunum voru sett iacute seacuterskoacutela Annars staethar (td iacute Belgiacuteu Danmoumlrku Finnlandi Noregi og Sviacutethornjoacuteeth) kemur fram aeth iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum seacuteu hlutfallslega fleiri nemendur af innflytjendaaeligttum iacute seacuterkennslu og thorn eim fari fjoumllgandi eftir thorn viacute sem ofar dregur iacute skoacutelakerfinu (vieth lok grunnskoacutela og byrjun framhaldsskoacutela) Rannsoacutekn sem gereth var iacute Oacutesloacute aacuterieth 1998 syacutendi aeth hlutfallslega of margir nemendur af innflytjendaaeligttum fengu seacuterkennslu af yacutemsu tagi (Nordahl og Oslashverland 1998) Iacute seacuterskoacutelum er hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir auk thorness haeligrra en nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem eru iacutebuacutear dvalarlandsins ndash og thorn ar af leiethandi er hlutfallieth oumlfugt iacute almennum skoacutelum Iacute skyacuterslunni fraacute Sviss kemur fram aeth thorn etta haacutea hlutfall hafi stoumlethugt farieth vaxandi aacute siacuteethustu tuttugu aacuterum og aeth meethalaukning innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum seacute miklu meiri en heildaraukning innflytjendanemenda sem stunda naacutem iacute grunnskoacutelum
30
THORNversoumlgn virethist koma upp thorn egar toumllfraeligethilegar upplyacutesingar fraacute sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum (td iacute Austurriacuteki Finnlandi og Grikklandi) eru skoethaethar Fram kemur aeth iacute sumum skoacutelum seacuteu fleiri nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum heldur en nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir sem ekki eru af innflytjendaaeligttum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgumskoacutelum virethast aethstaeligethur vera aacute hinn veginn Hugsanleg skyacutering eins og fram kemur kann aeth vera suacute aeth tilviljun ein raacuteethi thornviacute hve margir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stundi naacutem iacute hverjum skoacutela Annar moumlguleiki er aeth iacute sumum skoacutelum seacute aacuterangur nemenda metinn aacute skilvirkari haacutett en annars staethar Iacute oumlethrum skyacuterslum er loumlgeth aacutehersla aacute aeth aukieth framboeth aacute seacuterdeildum og vaxandi fjoumlldi seacutermenntaeths starfsfoacutelks hafi aacutehrif aacute eftirspurn eftir thornessari thornjoacutenustu ndash ef thorn joacutenustan er til staethar hafi kennarar tilhneigingu til aeth nyacuteta seacuter hana einkum ef thorneir faacute enga aethra aethstoeth Aeth lokum er saacute moumlguleiki fyrir hendi aeth iacute sumum skoacutelum seacute talieth aeth nemendur af innflytjendaaeligttum kunni aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir thornegar raunin er suacute aeth einungis er um samskipta- og tungumaacutelaerfiethleika aeth raeligetha Of haacutett hlutfall thornessara nemenda maacute oft rekja til tungumaacutelaerfiethleika og skorts aacute lestrarkunnaacutettu (en einnig annarra thornaacutetta) Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei reacutetta greiningu vegna thorn ess aeth talieth er aeth erfiethleika iacute naacutemi og tali lestri og stafsetningu stafi af thornviacute aeth thorneir kunni ekki tungumaacutel dvalarlandsins Meginvandinn virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thorn urfa aacute tungumaacutelakennslu aeth halda og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Nyacuteleg rannsoacutekn var gereth iacute Bretlandi aacute oumlllum nemendum sem stunda naacutem iacute riacutekisreknum skoacutelum iacute landinu (um 65 milljoacutenum nemenda) og thornar var niethurstaethan mun floacuteknari (Lindsay Pather og Strand 2006) Iacute stuttu maacuteli sagt thorn aacute var mjoumlg floacutekieth hve mismunandi thorn eir nemendur voru sem tilheyrethu tilteknum thornjoacuteeth ernislegum minnihlutahoacutepi og voru sagethir vera meeth einhverjar seacuterkennsluthornarfir eetha tiltekna gereth seacuterthornarfa Nokkrar niethurstoumlethur teljast mikilvaeliggar Iacute fyrsta lagi syacutendi rannsoacuteknin aeth verulegur munur var aacute yacute msum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum hvaeth varethar feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika Til daeligmis hafethi 141 hviacutetra breskra nemenda thornoumlrf fyrir friacutea maacuteltiacuteeth iacute skoacutelanum (skv stuethningsaacuteaeligtlun iacute skoacutelum fyrir boumlrn sem buacutea vieth erfiethar feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur notaeth sem viacutesbendir um faacutetaeligkt) en 30 svartra nemenda fraacute Karabiacutesku eyjunum og 438 svartra nemenda fraacute Afriacuteku
31
Auk feacutelagslegra og efnahagslegra erfiethleika kynferethis og aldurs kom iacute oumlethru lagi yacute mislegt forvitnilegt iacute ljoacutes varethandi thornaeth hvort nemendur sem tilheyrethu yacutemsum thornjoacuteethernislegum minnihlutahoacutepum vaeligru liacuteklegir til aeth vera meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute samanburethi vieth liacutekurnar aacute thorn viacute aeth hviacutetir breskir nemendur vaeligru meeth seacuterkennsluthornarfir thorn aacute var hlutfall svartra nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir ekki mjoumlg fraacutebrugethieth Svartir nemendur fraacute Karabiacutesku eyjunum voru thorn oacute 15 sinnum liacuteklegri til aeth vera meeth hegethunarvanda eetha tilfinningaleg og feacutelagsleg vandamaacutel Nemendur sem aacutettu aeligttir aeth rekja til Pakistan og Bangladesh voru ekki eins liacuteklegir og breskir nemendur til aeth vera meeth yacutemis s konar seacuterkennsluthornarfir THORN oacute voru um 25 sinnum meiri liacutekur aacute thorn viacute aeth thornessir nemendur einkum thorneir sem voru af pakistoumlnskum aeligttum vaeligru sjoacuten-eetha heyrnarskertir og aeligttu vieth alvarlega og margthornaeligtta naacutemserfiethleika aeth striacuteetha
23 Naacutemsuacuterraeligethi Vegna aukins straums innflytjenda til Evroacutepu er samkvaeligmt skyacuterslunum suacute skoethun viacuteethast hvar riacutekjandi aeth efla beri samthornaeligttingarstefnu sem grundvallast aacute mannreacutettindum og joumlfnum taeligkifaeligrum Meeth oumlethrum orethum sagt er thorn etta stefnan varethandi yacutemis uacuterraeligethi sem innflytjendum standa til boetha einkum vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins faacute vinnu og aethlagast aethstaeligethum Meethal sliacutekra uacuterraeligetha eru tungumaacutelanaacutemskeieth naacutems- og starfsthornjaacutelfun betri menntunarmoumlguleikar og betri feacutelagslegar aethstaeligethur fyrir stuacutelkurkonur aethloumlgun aeth aethstaeligethum og umhverfi buacuteseta iacute fjoumllmenningarlegu samfeacutelagi og aukin faeligrni iacute thornvermenningarlegum samskiptum aethloumlgun meeth thornaacutetttoumlku iacute iacutethornroacutettum osfrv Innan ramma almennrar stefnu iacute menntamaacutelum hafa thornviacute nemendur af innflytjendaaeligttum iacute flestum Evroacutepuloumlndunum sama reacutett aacute aeth stunda naacutem iacute leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela og aethrir nemendur iacute dvalarlandinu Meeth oumlethrum orethum thorn aacute gilda soumlmu loumlg og reglur um alla nemendur einnig innflytjendanemendur Samkvaeligmt almennri stefnu iacute menntamaacutelum kemur skyacutert fram iacute skyacuterslunum aeth thorn au uacuterraeligethi sem boethin eru nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standi einnig innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha THORN annig aeth samkvaeligmt menntaloumlggjoumlf og regluverki flestra landa Evroacutepu eiga innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir reacutett aacute sams konar seacuterkennslu og soumlmu naacutemsuacuterraeligethum og thorn joacutenustu aacute landsviacutesuinnan sveitarfeacutelaga og aethrir 32
nemendur iacute dvalarlandinu Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacute soumlmu thorn joacutenustu og aethrir nemendur iacute flestum thorneim loumlndum sem fjallaeth er um heacuter Auk thorness eiga thorneir reacutett aacute viethboacutetaruacuterraeligethum sem eru af tvennum toga annars vegar aeligtlueth nemendum af innflytjendaaeligttum og hins vegar nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute baacuteethum tilvikum er boethieth upp aacute yacute miss konar uacuterraeligethi aacute lands- eetha svaeligethisviacutesu eetha jafnvel innan einstakra sveitarfeacutelaga Heacuter aacute eftir er gereth grein fyrir thornviacute hvers konar uacuterraeligethi um er aeth raeligetha iacute hvorum flokki fyrir sig 231 Uacuterraeligethi fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum - Seacuterstoumlk moacutettoumlkudeild er innan sveitarfeacutelags eetha jafnvel skoacutela til aeth taka aacute moacuteti nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins - Undirbuacutenings- eetha moacutettoumlkubekkir fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum eru yfirleitt aeligtlaethir thorn eim sem eru nyacutekomnir til landsins og thorn eim sem kunna ekki tungumaacutelieth sem thorn ar er talaeth Nemendur kynnast menningu landsins og faacute seacuterstaka kennslu iacute tungumaacutelinu iacute allt aeth toacutelf maacutenuethi Aeth thornviacute loknu halda thorneir aacutefram iacute thornviacute naacutemi sem hentar thorneim best - Athvarf fyrir innflytjendur aeligtlaeth foacutelki sem saeligkir um landvistarleyfi og floacutettamoumlnnum THORNar eru einnig skoacutelar fyrir boumlrn thorneirra - Koumlnnun aacute tungumaacutelakunnaacutettu allra tviacutetyngdra nemenda sem eru aeth hefja skoacutelagoumlngu til aeth meta faeligrni thorneirra iacute tungumaacuteli dvalarlandsins og laga kennslu aeth niethurstoumlethum hennar - Iacutetarleg tungumaacutelanaacutemskeieth thorn ar sem foacutelk getur laeligrt tungumaacutel dvalarlandsins - Seacuterfraeligethisetur aacute sviethi fjoumllmenningar venjulega er einum skoacutela iacute hverju sveitarfeacutelagi aeligtlaeth aeth taka aacute moacuteti nemendum af innflytjendaaeligttum - Menningartuacutelkar yfirleitt kennarar sem tala moacuteethurmaacutel nemenda og koma aacute menningartengslum milli innflytjendafjoumllskyldna og skoacutelasamfeacutelagsins - Aethstoeth vieth heimavinnu nemendur geta fengieth aethstoeth vieth heimavinnu eftir aeth skoacutela lyacutekur aacute daginn
33
- Stuethningskennsla nemendur eiga kost aacute einkakennslu og stuethningi iacute minni hoacutepum - Aethstoetharfoacutelk iacute skoacutelum er iacute sumum tilvikum af innflytjendaaeligttum og talar moacuteethurmaacutel nemanda - Tuacutelkathornjoacutenusta stendur til boetha thornegar starfsfoacutelk skoacutela og foreldrar af innflytjendaaeligttum thornurfa aeth raeligetha saman - THORNvermenningarleg aacuteaeligtlun fyrir oumlll boumlrn fer fram aacute oumlllum skoacutelastigum iacute thorn viacute skyni aeth thorn roska feacutelagslega vitsmunalega og tilfinningalega haeligfni tungumaacutelavitund og tal- og samskiptafaeligrni - Miethlun upplyacutesinga til foreldra um skoacutela og skoacutelastarf upplyacutesingabaeligklingar eru yfirleitt thornyacute ddir aacute yacute mis tungumaacutel (fyrst og fremst thornau erlendu tungumaacutel sem algengust eru) - Viethboacutetarstuethningur iacute kennslustarfi efni sem notaeth er vieth thornvermenningarlega kennslu naacutems- og starfsraacuteethgjoumlf vinnsla og notkun boacuteka og naacutemsefnis sem lagaeth er aeth thorn oumlrfum nemenda gagnvirkt efni aacute netinu osfrv - Grunn- og framhaldsnaacutem kennara aacute sviethi fjoumllmenningar Iacute skyacuterslunum er vakin athygli aacute uacuterraeligethum sem stuethla aeth thornviacute aeth styrkja sjaacutelfsmynd nemenda og aethstandenda thorn eirra og efla naacutemsaacutehuga thorneirra Iacute sumum landanna hefur aethstoeth og kennsla aacute moacuteethurmaacuteli verieth loumlgleidd aacute leikskoacutela- grunnskoacutela- og framhaldsskoacutelastigi THORNaeth var gert iacute kjoumllfar rannsoacuteknar sem syacutendi aeth kennsla aacute moacuteethurmaacuteli baeligtir frammistoumlethu og naacutemsaacuterangur nemenda einkum aacute yngri skoacutelastigum Auk thorn ess geta nemendur fengieth kennslu iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef nauethsyn krefur Markmiethieth er aeth stuethla aeth thornviacute aeth nemendur oumlethlist meiri sjaacutelfsvirethingu og thorn roskist sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth fjoumllmenningarlega sjaacutelfsmynd THORNoacute aeth loumlgeth seacute aacutehersla aacute hve jaacutekvaeligtt seacute aeth nemendum seacute kennt aacute tveimur tungumaacutelum er einnig bent aacute aeth starfshaeligttir aacute thornessu sviethi samraeligmist ekki alltaf hinum lagalegu skuldbindingum og aeth hlutirnir seacuteu framkvaeligmdir aacute mismunandi haacutett iacute sveitarfeacuteloumlgum og svaeligethum iacute sama landinu
34
232 Uacuterraeligethi fyrir nemendur sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Auk thorn eirra uacuterraeligetha sem greint er fraacute heacuter fyrir ofan thorn aacute stendur nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum til boetha aeth faacute meiri thornjoacutenustu eftir thornoumlrfum Yfirleitt er um sams konar thornjoacutenustu aeth raeligetha og aethrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute og huacuten felst ma iacute eftirfarandi - Nemendur stuethningskenns
stunda lu hjaacute seacuter
naacutem kennara
iacute almennum iacute skoacutelastofunni
bekkjum og faacute
- Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum og faacute stuethningskennslu hjaacute seacuterkennara aacute tilteknu tiacutemabili utan skoacutelastofunnar - Nemendur stunda naacutem iacute almennum bekkjum en thorneir stunda einnig naacutem iacute minni hoacutepum hjaacute seacuterkennara til lengri eetha skemmri tiacutema - Nemandinn og kennari hans geta fengieth aethstoeth stuethningsthornjoacutenustu aacute vegum sveitarfeacutelags eetha hjaacute oumlethrum seacuterfraeligethingum - Gereth er einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir nemendur - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterbekkjum aeth hluta til eetha oumlllu leyti iacute almennum skoacutelum - Nemendur stunda naacutem iacute seacuterskoacutelum Helsta vandamaacutelieth er og thornaeth kemur skyacutert fram iacute flestum skyacuterslunum aeth thornessar aethferethir aethgerethir eetha uacuterraeligethi beinast annaethhvort aeth thornviacute aeth nemendur seacuteu bdquoaf innflytjendaaeligttumldquo eetha bdquomeeth seacuterkennsluthornarfirldquo Ekki er um margar aethferethir eetha leiethir aeth raeligetha thorn ar sem faeligrni og seacuterfraeligethikunnaacutetta aacute baacuteethum sviethum fara saman og tryggja aeth aethgerethir sem gripieth er til seacuteu til stuethnings og uppfylli allar thornarfir nemandans THORNjoacutenustuveitur skoacutelar kennarar og seacuterfraeligethingar hafa yfirleitt litla reynslu hvaeth varethar nemendur af innflytjendaaeligttum Enn faeligrri buacutea yfir faeligrni sem tekur til beggja thornaacutetta thorne thornegar nemendur eru baeligethi af innflytjendaaeligttum og meeth seacuterkennsluthornarfir Vinna thorn arf iacute auknum maeligli aeth thorn viacute aeth efla faeligrni og starfsaethferethir sem tryggja stuethning thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og erlendan uppruna nemanda aeth raeligetha
35
233 Aacutebyrg thornjoacutenusta Yacutemiss konar thorn joacutenusta er iacute boethi fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum THORNaeth sem thorn essi thornjoacutenusta veitir er iacute samraeligmi vieth riacutekjandi stjoacuternmaacutela- og stjoacuternsyacuteslukerfi hvort sem um miethstyacuteringu eetha valddreifingu er aeth raeligetha sem og menntakerfieth iacute viethkomandi loumlndum Viacuteethast hvar er aacutebyrgethin hjaacute menntamaacutelaraacuteethuneyti sem skilgreinir almenn markmieth menntastefnu og skoacutelastarfs iacute viethkomandi landi metur niethurstoumlethur og stuethlar aeth auknum gaeligethum aacute thornessu sviethi Sums staethar fer thorn etta starf fram iacute samvinnu vieth oumlnnur raacuteethuneyti (td raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni innflytjenda og aethloumlgun thorneirra) Vegna thorn ess hve menntakerfieth er valddreift iacute yacute msum loumlndum er aacutebyrgethinni dreift meeth hliethsjoacuten af thorn eirri meginreglu aeth viethkomandi raacuteethuneyti setji fram markmieth aacute sviethi menntamaacutela iacute landinu Stjoacuternvoumlld sveitarfeacuteloumlg og skoacutelar skulu aftur aacute moacuteti tryggja aeth skoacutelastarfieth fari fram samkvaeligmt lagarammanum og aeth markmiethasetningu seacute fylgt Viacuteethast hvar er tilgreint iacute naacutemsefnisleiethbeiningum og aethalnaacutemskraacute hvaetha gildi skulu houmlfeth iacute heiethri hvar aacutebyrgetharskyldan liggur og hver naacutemsmarkmiethin eru Innan thornessa ramma gerir hvert sveitarfeacutelag eetha skoacuteli siacutena aacuteaeligtlun um kerfieth aacute viethkomandi staeth Yfirleitt er hverjum skoacutela frjaacutelst aeth skipuleggja aacute hvern haacutett raacuteethgert er aeth naacute settum markmiethum og haeliggt er aeth framfylgja naacutemskraacutenni aacute yacutemsa vegu Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og stofnana af yacute msum toga koma aeth naacutemi og stuethningi sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir stendur til boetha aacute landsviacutesu og innan sveitarfeacutelaga Yfirleitt er um aeth raeligetha
bull Riacutekisstofnanir aacute sviethi menntamaacutela bull Riacutekisstofnanir sem vinna aeth umboacutetum iacute skoacutelakerfinu bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth seacuterkennslumaacutel bull Riacutekisstofnanir sem fara meeth maacutelefni seacuterskoacutela bull Haacuteskoacutela (td kennaradeildir) bull Landssamtoumlk thornjoacuteethernislegra minnihlutahoacutepa bull Heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustumiethstoumlethvar bull Greiningar- mats- og raacuteethgjafarmiethstoumlethvar
36
bull Naacutemsgagnastofnanir bull Stuethningsmiethstoumlethvar bull Naacutemsraacuteethgjoumlf og saacutelfraeligethithornjoacutenustu bull Samstarf skoacutela velferetharstofnana og goacuteethgerethasamtaka
sveitarfeacutelaga osfrv bull Endurhaeligfingarstoumlethvar bull Fjoumllmenningarsetur bull Truacutefeacuteloumlg
Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum thorn ar sem margir nemendur eru af innflytjendaaeligttum starfa seacuterstakir verkefnastjoacuterar sem skipuleggja naacutemieth fyrir thorn essa nemendur Annars staethar eru seacuterstoumlk teymi seacuterfraeligethinga aacute sviethi fjoumllmenningarlegs naacutems aeth stoumlrfum fraacute yacutemsum skoacutelastigum leik- og forskoacutelastigi grunnskoacutelastigi eetha aethilar sem starfa vieth starfsthornjaacutelfun og fullorethinsfraeligethslu THORNessi teymi vinna aeth thornviacute aeth byggja upp stuethningsleiethir sem baeligta thornroska - og menntunarskilyrethi innflytjendanemenda meeth siacutemenntun aeth leietharljoacutesi Iacute stoacuterborgum thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda byacuter eru oft bara nokkrir skoacutelar sem taka aacute moacuteti boumlrnum thorn eirra hvaethanaeligva aeth uacuter borginni THORNar af leiethandi eru yfir 80 nemenda af innflytjendaaeligttum iacute aetheins faacuteeinum skoacutelum THORNviacute er haeligtt vieth aeth til verethi seacuterstoumlk innflytjendagettoacute Daeligmi um leieth til aeth forethast sliacuteka thorn roacuteun er aeth finna iacute Danmoumlrku thornar sem loumlggjoumlfin leyfir aeth nemendur af erlendu thornjoacuteeth erni stundi naacutem iacute skoacutelum utan eigin hverfis 234 Samstarf thornjoacutenustuaethila Iacute oumlllum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth allir thornjoacutenustuaethilar skoacutelastig og aethilar innan stjoacuternsyacuteslu menntamaacutela vinni saman aeth maacutelefnum sem varetha naacutem nemenda sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Litieth er aacute virkt samstarf milli menntakerfisins og heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustunnar milli deilda sem starfa aeth aeligskulyacuteethsmaacutelum maacutelefnum leikskoacutela velferetharmaacutelum barna heilbrigethisthornjoacutenustu feacutelagsthornjoacutenustu osfrv sem grundvallarforsendu Iacute raun virethist sem skortur aacute samvinnu milli viethkomandi thornjoacutenustuaeth ila seacute thornaeth sem viacuteetha um loumlnd stendur helst iacute vegi fyrir thorn viacute aeth nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum geti stundaeth naacutem meeth skilvirkum haeligtti
37
235 THORNaacutetttaka foreldra og miethlun upplyacutesinga til thorneirra Hvaeth varethar upplyacutesingamiethlun til foreldra og thorn aacutetttoumlku thorn eirra er mismunandi aethferethum beitt iacute Evroacutepuloumlndunum vieth aeth koma nemendum af innflytjendaaeligttum og aethstandendum thorneirra til aethstoethar vieth innritun iacute skoacutela og aethloumlgun aeth skoacutelakerfinu og vieth upplyacutesingaoumlflun um hvaeth thornar er iacute boethi Liacutetil aacutehersla hefur verieth loumlgeth aacute naacutemsuacuterraeligethi fyrir foreldra innflytjendabarna heldur hefur meginaacuteherslan verieth loumlgeth aacute upplyacutesingamiethlun Iacute thorn viacute tilliti er afar mismunandi aethferethum beitt milli landa sveitarfeacutelaga og jafnvel skoacutela iacute sama landinu til aeth faacute foreldra til thornaacutetttoumlku Meethal uacuterraeligetha iacute boethi er - Efni iacute rituethu maacuteli eetha aacute geisladiskum aacute yacutemsum tungumaacutelum (fyrst og fremst thorneim tungumaacutelum sem algengust eru) um menntakerfieth iacute heild sinni einnig seacuterkennslukerfieth thornaacute thornjoacutenustu sem er iacute boethi naacutemskraacutena osfrv - Skipulagethir kynningardagar innan sveitarfeacutelags eetha iacute skoacutelum thornar sem upplyacutesingar eru veittar meeth aethstoeth tuacutelka um menntakerfieth thornjoacutenustu sem nemendum af innflytjendaaeligttum er veitt naacutemskraacutena osfrv - Tuacutelkathornjoacutenusta vieth samskipti milli heimilis og skoacutela og stundum einnig aacute foreldrafundum iacute skoacutelanum Ef thorn oumlrf krefur er einnig boethieth upp aacute tuacutelkathornjoacutenustu aacute seacuterstoumlkum kynningarfundum fyrir fjoumllskyldur sem nyacutekomnar eru til viethkomandi landa thorn ar sem thorn eim eru kynnt reacutettindi siacuten varethandi skoacutelagoumlngu og gereth er grein fyrir thorneim grunngildum sem almenn naacutemskraacute byggist aacute - Kennarar eetha aethstoetharfoacutelk sem talar moacuteethurmaacutel innflytjenda og veitir thorneim aethstoeth - Fundir hjaacute feacutelagasamtoumlkum sem sinna innflytjendafjoumllskyldum thornar sem haeliggt er aeth faacute upplyacutesingar og svoumlr vieth spurningum aacuteethur en skoacutelaganga hefst og aacute meeth boumlrnin eru aacute skoacutelaskyldualdri - Naacutemskeieth til aeth laeligra tungumaacutelieth sem talaeth er iacute dvalarladinu - Iacute sumum tilvikum hafa foreldrasamtoumlk samband vieth foreldra barna af innflytjendaaeligttum Iacute flestum skyacuterslunum er loumlgeth aacutehersla aacute hve mikilvaeliggt seacute aeth skoacutelinn og fjoumllskyldan vinni saman aeth thorn viacute aeth barnieth aethlagist skoacutelasamfeacutelaginu aacute sem farsaeliglastan haacutett Einnig er bent aacute aeth thornetta 38
taki langan tiacutema og vinna thornurfi betur aeth thornviacute aeth foreldrar verethi virkir iacute skoacutelastarfinu 236 Fjaacutermoumlgnun thornjoacutenustu Erfitt er aeth gera naacutekvaeligma grein fyrir kostnaethi vegna uacuterraeligetha sem innflytjendanemendum sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og fjoumllskyldum thorneirra stendur til boetha Aacutestaeligethan er fyrst og fremst suacute aeth viacuteethast hvar standa sliacutek uacuterraeligethi oumlllum nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha aacuten tillits til thornjoacuteeth ernis eetha aethstaeligethna Menntamaacutelaraacuteethuneyti og oumlnnur raacuteethuneyti sem fara meeth maacutelefni sem luacuteta aeth aethloumlgun og skoacutelagoumlngu innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir leggja fram fjaacutermagn til aeth standa straum af viethboacutetarstarfsemi og verkefnum sem thornviacute tengjast Yfirleitt eru raacuteethamenn aacute staethnum og skoacutelarnir faeligrastir um aeth forgangsraetha og faacute fjaacuterveitingar fraacute stjoacuternvoumlldum til aeth haeliggt seacute aeth veita alla nauethsynlega thornjoacutenustu ndash meeth aacutekveethnu uacutetgjaldathornaki Viethboacutetarfeacute er siacuteethan fengieth til aeth standa straum af aethloumlgunarstarfi og aacuteaeligtlunum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter erfiethleikum iacute tengslum vieth naacutem og tungumaacutelakunnaacutettu THORNessum fjaacutermunum er meethal annars varieth til undirbuacuteningskennslu leikskoacutela grunnskoacutela og framhaldsskoacutela uacuterraeligetha vegna seacuterthornarfa tungumaacutelanaacutemskeietha og moacuteethurmaacutelskennslu Einnig er thorn eim varieth til verkefna iacute grunn- og framhaldsskoacutelum sem aeligtlaeth er aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum nyacutekominna nemenda verkefna sem luacuteta aeth thorn aacutetttoumlku foreldra raacuteethstafana vegna tilfaeligrslu nemenda milli skoacutelastiga skilyretha sem tungumaacutelakennarar veretha aeth uppfylla aethgeretha til aeth fylgjast meeth og draga uacuter miklu og oacutetiacutemabaeligru brottfalli nemenda uacuter skoacutela osfrv Nyacutett kerfi sem innleitt hefur verieth iacute nokkrum sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Hollandi) hin svokallaetha bdquoeinstaklingsmiethaetha fjaacuterveitingldquo virethist skila aacuterangri thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Hugmyndin aeth baki thorn essu kerfi er aeth iacute staeth eins konar skoumlmmtunarkerfis komi kerfi thorn ar sem fjaacuterveitingu er beint til thorness einstaklings sem thornarf aacute henni aeth halda meeth oumlethrum orethum svokallaeth thornarfakerfi Fjaacuterveitingin fylgir nemendum iacute thornann skoacutela sem thorneir velja seacuter eetha aeligtla seacuter aeth stunda naacutem iacute Iacute oumlethrum skyacuterslum er thornarfakerfieth harethlega gagnryacutent Sumir houmlfundar (td Bleidick Rath og Schuck 1995) vitna iacute bdquoeyrnamerktar fjaacuterveitingarldquo sem vandamaacutel skoacutelar faacutei aetheins fjaacutermagn til aeth leysa uacuter erfiethum aethstaeligethum (svo sem auknum fjoumllda innflytjenda) ef tiltekieth er hvaetha nemendur eru meeth fraacutevik iacute naacutemi foumltlun eetha seacuterkennsluthornarfir
39
Iacute sumum kantoacutenum iacute Sviss hefur oumlethruviacutesi fjaacuterveitingakerfi verieth innleitt iacute staeth thorn ess aeth einstakir nemendur seacuteu auethkenndir aacute ofangreindan haacutett faacute skoacutelarnir fjaacuterveitingu iacute samraeligmi vieth feacutelagslegar og efnahagslegar aethstaeligethur nemenda Haeligsta fjaacuterveitingu faacute thorneir skoacutelar sem taka aacute moacuteti flestum innflytjendanemendum og staethsettir eru iacute hverfum thorn ar sem atvinnuleysi er riacutekjandi og fleiri en ein fjoumllskylda byacuter iacute soumlmu iacutebuacuteethinni Suacute viacutesitala sem liggur til grundvallar fjaacuterveitingum er byggeth aacute reynslu (Milic 1997 1998) Skoacutelum er iacute sjaacutelfsvald sett hvernig thorn eir verja viethboacutetarfjaacutermunum td er haeliggt aeth faeligkka nemendum iacute almennum bekkjum raacuteetha seacuterkennara til starfa eetha senda nemendur iacute seacuterkennslu Iacute sumum loumlndum er aacutegreiningur um hvort kennsla skuli fara fram aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Sumir seacuterfraeligethingar og rannsoacuteknaraethilar benda aacute thorn ann mikla kostnaeth sem fylgir thorn viacute aeth kennt seacute aacute tveimur tungumaacutelum og draga iacute efa aeth riacutekieth hafi lagalega skyldu til aeth skipuleggja sliacutekt Auk thorness er erfitt aeth tryggja reacutettindi nemanda til aeth faacute kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef yfir hundraeth tungumaacutel eru toumllueth iacute landinu Sumir seacuterfraeligethingar benda einnig aacute aeth kennara skorti menntun aacute thorn essu sviethi en aethrir segja aeth thorn oumlrf seacute fyrir einstaklingsbundnar leiethir thorn ar sem smaacutem saman skuli horfieth fraacute kennslu aacute moacuteethurmaacutelinu yfir iacute tungumaacutel dvalarlandsins Mikilvaeliggt er aeth greina aacute milli
bull Kennslu aacute moacuteethurmaacuteli sem fer fram aacute oumlethrum staeth en almennt naacutem
bull Uacutetskyacuteringa og aethstoethar aacute moacuteethurmaacuteli nemenda (td meeth aethstoeth tuacutelka) iacute tungumaacutelakennslu
bull Kennslu aacute tveimur tungumaacutelum iacute oumlllum naacutemsgreinum Sums staethar er ekki aetheins litieth til ofangreindrar umraeligethu um kennslu aacute tveim tungumaacutelum uacutet fraacute fjaacuterhagslegu sjoacutenarmiethi heldur snertir huacuten einnig thornaacute menntastefnu og hugmyndafraeligethi sem riacutekjandi thornjoacuteetharkennd byggir aacute Boethieth er upp aacute uacuterraeligethi af yacute msum gerethum og gaeligethum iacute viethkomandi loumlndum sem og innan sveitarfeacutelaga iacute sama landinu Samkvaeligmt skyacuterslunum eru aacutestaeligethur thorn ess af yacute msum toga stefna stjoacuternvalda iacute menntamaacutelum miethstyacutereth eetha dreifeth aacutebyrgeth aacute naacutemsuacuterraeligethum starfskraftar og fjaacutermagn samstarf thorn joacutenustuveitna og thornjoacutenustuaethila samraeligmd vinnubroumlgeth geta og aacutebyrgeth menntasamfeacutelagsins osfrv
40
24 Stuethningsaethferethir Meeth hliethsjoacuten af thorneim stuethningsaethferethum sem innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir standa til boetha iacute viethkomandi loumlndum varpa skyacuterslurnar ljoacutesi aacute bryacutenustu verkefnin sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorneirra standa frammi fyrir en syacutena einnig hve goacuteethum aacuterangri thornessar aethferethir hafa skilaeth 241 Bryacutenustu verkefnin sem leysa thornarf innan skoacutelanna Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth yacute mislegt valdi thorn eim vandamaacutelum sem skoacutelar kennarar nemendur og aethstandendur thorn eirra standa frammi fyrir Iacute oumlllum skyacuterslunum er skyacutert tekieth fram aeth grunnmat aacute thornoumlrfum tviacutetyngdra nemenda seacute bryacutenasta verkefnieth sem leysa thorn arf innan skoacutelanna Niethurstoumlethur staethlaeths naacutemsmats ogeetha saacutelfraeligethiproacutefana virethast ekki vera mjoumlg aacutereiethanlegar og greina ekki haeligfni og getu nemenda aacute naacutekvaeligman haacutett Meginaacutestaeligetha thorn ess er suacute aeth thornessar aethferethir hafa verieth thornroacuteaethar og staethlaethar meeth tilliti til eintyngdra barna iacute dvalarlandinu eetha jafnvel iacute oumlethrum loumlndum td Bandariacutekjunum Meirihluti skyacuterslnanna endurspeglaethi niethurstoumlethur rannsoacutekna td skakkt hlutfall innflytjendanemenda sem faacute seacuterkennslu THORNetta oacutesamraeligmi verethur til thorn ess aeth iacute allri seacuterkennslu er hlutfall thornessara nemenda of haacutett eetha of laacutegt Of haacutett hlutfall kemur oft iacute ljoacutes iacute tengslum vieth tungumaacutela- samskipta- og lestrarerfiethleika Aacute hinn boacuteginn er ekki viacutest aeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir faacutei greiningu vegna thorn ess aeth skoacutelinn gefur thorn aacute skyacuteringu aeth erfiethleikar iacute naacutemi tali lestri og stafsetningu stafi af vanthornekkingu aacute tungumaacuteli dvalarlandsins Meginvandi skoacutela og kennara virethist vera saacute aeth greina aacute milli nemenda sem thornurfa aethstoeth vegna tungumaacutelaerfiethleika og nemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute skyacuterslunum kom fram aeth iacute yacute msum sveitarfeacuteloumlgum og einnig aacute landsviacutesu hafi skoacutelarnir ekki starfsfoacutelk til aeth sinna stuethningskennslu thornannig aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir geti stundaeth naacutem samkvaeligmt naacutemskraacute THORN etta er einkum vandkvaeligethum bundieth thornegar nemendur eru enn aeth laeligra undirstoumlethuatriethin iacute tungumaacuteli viethkomandi dvalarlands Iacute skyacuterslunum er thornviacute borieth vieth aeth naacutemsefni seacute af of skornum skammti til aeth haeliggt seacute aeth kenna nemendum yacutemsar naacutemsgreinar aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu thornar meeth talieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir Nemendur sem flytjast til dvalarlandsins aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera eiga takmarkaetha skoacutelagoumlngu aeth baki og eru ef til vill illa laeligsir og skrifandi eiga iacute verulegum erfiethleikum
41
meeth aeth standast thorn aeligr kroumlfur sem gerethar eru iacute skoacutelanum Misraeligmieth milli skoacutelamenntunar iacute faeligethingarlandinu og dvalarlandinu er vandamaacutel sem thornarf aeth leysa og afar erfitt er aeth veita nemendum stuethning innan skoacutelanna vieth thornessa aethstaeligethur Einnig er vandkvaeligethum haacuteeth hve takmoumlrkueth thorn ekking aacute maacutelefnum nemenda af innflytjendaaeligttum er fyrir hendi iacute skoacutelum og meethal kennara Og enn siacuteethur virethist vera til staethar reynsla af nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth viethhorf sumra kennara skapa vanda thorn ar sem thorn eim finnst thornaeth aukieth aacutelag aeth vera meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir iacute bekknum Oft geta kennarar aetheins tekist aacute vieth annan hvorn vandann aeth nemandi seacute meeth seacuterkennsluthornarfir eetha seacute af innflytjendaaeligttum Stundum aethgreina kennarar thorn essar aethstaeligethur eetha stilla thorn eim upp sem andstaeligethum til daeligmis thornegar nemendum meeth einhverfu er neitaeth um kennslu aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu eins og fram kom iacute skyacuterslunum Iacute sliacutekum tilvikum var fyrst litieth til seacuterthornarfa nemandans sem sagethar voru standa iacute vegi fyrir thorn viacute aeth hann gaeligti notieth thorn eirra uacuterraeligetha sem boethin eru nemendum af innflytjendaaeligttum Kennarar thorn urfa aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth nyacutejum aethstaeligethum Svo sem endurskoetha kennsluferlieth inntak thorness og aethferethir naacutemsefni og buacutenaeth thornaacutetttoumlku foreldra osfrv Auk thorn ess vill brenna vieth aeth kennarar innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gleymi thornviacute gjarnan iacute dagsins oumlnn hver bakgrunnur thorn essara nemenda er THORNeir einbliacutena aacute hvernig kenna skuli nemandanum sem foumltluethum einstaklingi Iacute sumum skyacuterslum kemur fram aeth mikil haeligtta seacute aacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir einkum thorn eir sem faacute seacuterkennslu iacute framhaldsskoacutelum verethi fyrir aacutehrifum fraacute oumlethrum nemendum THORN viacute er mjoumlg bryacutent aeth komieth seacute iacute veg fyrir aeth nemendur leiethist uacutet iacute afbrot Ein goacuteeth leieth til thorness er aeth vinna markvisst aeth thornviacute aeth buacutea thornaacute undir thornaacutetttoumlku iacute atvinnuliacutefinu Auk thorness eins og fram kemur iacute skyacuterslunni fraacute Sviss er saacute vandi fyrir hendi aeth feacutelagsleg aethgreining skapist innan skoacutelanna einkum ef thorn ar eru seacuterbekkir fyrir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eetha nemendur sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja Haeligtta er aacute aeth nemendur iacute sliacutekum hoacutepum laeligri hluti af oumlethrum nemendum sem ekki thorn ykja aacutesaeligttanlegir iacute samfeacutelaginu og thornroacutei thornannig meeth seacuter oacuteaeligskilega hegethun Feacutelagsleg aethloumlgun allra nemenda aeligtti aeth koma iacute veg fyrir sliacutekt 42
Siacuteethast en ekki siacutest kemur einnig viacuteetha iacute ljoacutes aeth ekki er naeliggileg samvinna milli thorn eirra thornjoacutenustuaeth ila sem koma aeth greiningu og aacuteaeligtlanagereth um thorn ann stuethning sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir hafa thornoumlrf fyrir Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum virethist einnig skorta aacute kerfisbundieth eftirlit og mat aacute thornvermenningarlegum kennsluaethferethum Hvers konar einsleitni ndash eins og um er aeth raeligetha iacute seacuterbekkjum ndash getur leitt til aukinna feacutelagslegra vandamaacutela en meeth bloumlndun nemenda sem eykur aacute fjoumllbreytni iacute naacutemi maacute stuethla aeth thornviacute aeth allir nemendurnir oumlethlist meiri feacutelagslegan thornroska en ella 242 Viethhorf viethkomandi aethila Iacute sumum skoacutelum thorn riacutefast kynthornaacutettafordoacutemar og neikvaeligeth viethhorf gagnvart nemendum af innflytjendaaeligttum Iacute skyacuterslunum kemur fram aeth svo virethist sem ekki hafi verieth unnieth naeliggilega vel aeth thorn viacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum og nemendur fraacute dvalarlandinu aethlagist hver oumlethrum skortur er aacute thornvermenningarlegum viethhorfum og vinnubroumlgethum innan skoacutelans Fram kemur aeth stundum finni innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir fyrir einangrun thornar sem oft er vandkvaeligethum bundieth aeth blanda thorneim inn iacute almenna bekki eftir aeth thorneir hafa lokieth naacutemi iacute undirbuacuteningsbekk Aethloumlgunarferlieth krefst mikils sveigjanleika af haacutelfu kennara Iacute skyacuterslunum er einnig greint fraacute thorn viacute aeth innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir verethi oft fyrir einelti iacute skoacutelum Loumlgeth er aacutehersla aacute aeth foreldrar eigi stundum iacute erfiethleikum meeth aeth hjaacutelpa boumlrnum siacutenum meeth heimaverkefni vegna thorness hve illa thorneir eru aeth seacuter iacute tungumaacuteli dvalarlandsins vegna menntunarskorts ogeetha vegna oacutelaeligsis Foreldrar thorn essara barna taka ekki alltaf virkan thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu THORNeir kunna einnig aeth hafa aethrar skoethanir aacute seacuterkennslu og stuethningi en foacutelk sem alieth er upp iacute dvalarlandinu hefur THORNeir liacuteta ef til vill aacute seacuterkennslu sem neikvaeligethan stimpil Foreldrar geta liacuteka haft mismunandi vaeligntingar varethandi drengi og stuacutelkur sumir kunna aeth halda aeth ekki seacute eins mikilvaeliggt aeth stuacutelkur stundi naacutem og drengir og thornviacute geta komieth upp vandamaacutel vegna thorn ess hve heimilieth og skoacutelinn byggja aacute oacuteliacuteku gildismati THORNviacute verethur aeth skapa gagnkvaeligman skilning en thornoacute er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth thornaeth er einnig aacute aacutebyrgeth skoacutelans eetha menntakerfisins aeth auka samstarf vieth heimilin til aeth jafna uacutet feacutelagslegan mismun
43
Samkvaeligmt skyacuterslunum geta menningarleg og truacutearleg viethhorf einnig stangast aacute og valdieth innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir og aeligttingjum thorn eirra erfiethleikum Til daeligmis geta kennsluhaeligttir iacute dvalarlandinu verieth mjoumlg fraacutebrugethnir starfsaethferethum kennara iacute heimalandi nemandans Iacute sumum menningarsamfeacuteloumlgum eru boumlrn meeth seacuterkennsluthornarfir alls ekki hvoumltt til thornroska ndash einnig skammast foreldrar siacuten fyrir aeth boumlrn thorn eirra seacuteu foumltlueth Unglingum einkum stuacutelkum er einnig haldieth heimavieth til aeth hjaacutelpa til vieth huacutesverkin Auk thorness eiga foreldrar oft mjoumlg erfitt meeth aeth aethlagast nyacuteju samfeacutelagi og gliacutema vieth feacutelagsleg vandamaacutel Vandamaacutel barnanna endurspegla ef til vill thornessar erfiethu fjoumllskylduaethstaeligethur Iacute oumlethrum skyacuterslum er bent aacute aeth aethalvandamaacutelieth seacute aeth skoacutelarnir lagi sig ekki aeth breyttum aethstaeligethum og nyacutejum nemendahoacutepum THORNetta kemur fram iacute thorn viacute aeth iacute fjoumllmenningarlegum skoacutelahverfum beinist kennslan enn aeth eintyngdum nemendum og allir nemendur faacutei sams konar undirbuacutening undir thorn aacutetttoumlku iacute stoumlethluethu samfeacutelagi thorn ar sem aetheins ein menning raeligethur riacutekjum Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum veldur stefnan iacute huacutesnaeligethismaacutelum thorn viacute aeth margir innflytjendur buacutea iacute sama hverfinu Aukinn fjoumlldi innflytjenda aacute sama svaeligethi getur valdieth thornviacute aeth erfitt seacute aeth faacute nemendur til aeth laga sig aeth aethstaeligethum Iacute oumlethrum sveitarfeacuteloumlgum er hins vegar aetheins tekieth aacute moacuteti faacuteeinum nemendum af innflytjendaaeligttum og thorn viacute faacute thorn eir afar liacutetinn stuethning iacute skoacutelum thorn ar Oft er skortur aacute haeligfum kennurum og fjaacutermunum til aeth haeliggt seacute aeth veita thornessum nemendum stuethning Iacute flestum skyacuterslunum er einnig fullyrt aeth menningar- og tungumaacutelatengd vandamaacutel annars eetha beggja foreldra ndash og barnsins thornar meeth einnig iacute moumlrgum tilvikum ndash geti skapaeth erfiethleika iacute samskiptum vieth skoacutelann 243 Stuethningsaethferethir sem skila goacuteethum aacuterangrijaacutekvaeligethum niethurstoumlethum
Burtseacuteeth fraacute ofangreindum vandamaacutelum maacute benda yacute msar jaacutekvaeligethar niethurstoumlethur varethandi thorn ann stuethning sem skoacutelar faacuteveita kennarar faacuteveita og nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum faacute viacuteetha um loumlnd Greint er fraacute nokkrum daeligmum um sliacutekt heacuter aacute eftir Innan sveitarfeacutelaga viacuteetha um loumlnd annast verkefnastjoacuterar aacute yacutemsum skoacutelastigum aacuteaeligtlanagereth skipulag og thorn roacuteun naacutems fyrir nemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum Seacuterfraeligethingar iacute maacutelefnum innflytjenda kunna einnig aeth taka thorn aacutett iacute thorn viacute starfi 44
saacutelfraeligethingar feacutelagsfraeligethingar osfrv Iacute moumlrgum sveitarfeacuteloumlgum er einnig starfsfoacutelk sem annast raacuteethgjoumlf og samraeligmingarvinnu iacute samstarfi vieth skoacutela kennara og innflytjendur Grundvallaratriethi er aeth iacute skoacutelunum starfi seacuterhaeligft starfsfoacutelk svo sem moacuteethurmaacutelskennarar og aethstoetharfoacutelk kennarar sem kenna tungumaacutel viethkomandi dvalarlands sem annaeth tungumaacutel kennarar iacute undirbuacuteningsbekkjum seacuterfraeligethingar iacute kennslufraeligethum sem starfa sem menningartuacutelkar og seacuterkennarar fyrir nemendur af innflytjendaaeligttum Mjoumlg mikilvaeliggt er aeth gerethar seacuteu einstaklingsaacuteaeligtlanir fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum er einnig kennt aacute tveimur tungumaacutelum og thornaeth skilar afar goacuteethum aacuterangri Nemandi getur thornaacute fylgt eigin naacutemsaacuteaeligtlun iacute staeth kennsluaacuteaeligtlunar sem miethast vieth hoacutepaacuterangur aacute aacutersgrundvelli ndash thornetta virethist skila mjoumlg goacuteethum aacuterangri einkum meethal thorneirra nemenda sem eru nyacutekomnir til landsins Iacute thorn essu felst sveigjanleiki baeligethi hvaeth naacutemstiacutema og naacutemsefni snertir og einnig er nemandanum ekki gert aeth sitja iacute sama bekknum aftur hafi hann ekki naacuteeth hoacutepmiethuethu marki Iacute moumlrgum skoacutelum er innflytjendanemendum boethin stuethningskennsla og aethstoeth vieth heimanaacutem aeth skoacuteladegi loknum Stuethningur skoacutelastjoacutera er afar mikilvaeliggur thorn eim kennurum sem hafa meeth innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir aeth gera THORNeim finnst einnig teymisvinna og stuethningur alls kennarahoacutepsins vera forsenda thorn ess aeth aacuterangur naacuteist iacute starfi thorn eirra meeth thornessa nemendur Faeligrni kennarans skiptir einnig skoumlpum um hvernig saacute stuethningur sem veittur er nyacutetist Sumir kennarar hafa farieth aacute naacutemskeieth innan skoacutelanna og fengieth thorn jaacutelfun og kennslu iacute thornviacute hvernig veita skal nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir eetha af innflytjendaaeligttum (eetha baeligethi) stuethning Rannsoacuteknir sem gerethar hafa verieth iacute nokkrum loumlndum (td Ungverjalandi) syacutena aeth tilfallandi og einstaklingsbundnir thornaeligttir ndash einkum viethhorf kennara faglegur sveigjanleiki og hagkvaeligmni ndash skipta skoumlpum thornegar kemur aeth thornviacute aeth meta hvort vel hafi tekist til vieth aethloumlgun innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir THORNaeth er undir starfsfoacutelkinu komieth og faglegri aacutebyrgeth og reynslu kennarana hversu vel nemendur falla inn iacute skoacutelasamfeacutelagieth Ef snemma er byrjaeth aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettu innflytjendabarna (td barna aacute aldrinum thorn riggja til fimm aacutera) stuethlar thornaeth aeth auknum tungumaacutelathornroska thorn eirra til framtiacuteethar Auk thorness staethfesta fraeligethimenn
45
aeth meeth thorn viacute aeth oumlrva tungumaacutelakunnaacutettuna komi fyrr iacute ljoacutes hvort tviacutetyngd boumlrn seacuteu meeth seacuterkennsluthornarfir Sums staethar (td iacute Sviacutethornjoacuteeth) hafa rannsoacuteknarteymi moacutetaeth aacuteaeligtlun um hvernig hjaacutelpa skuli ungum boumlrnum aeth laeligra tungumaacutel THORNessi aacuteaeligtlun byggist aacute nyacutelegum rannsoacuteknum og koumlnnunum Mestu maacuteli skiptir aeth hvetja boumlrn til aeth tala tungumaacutel dvalarlandsins og einnig sitt eigieth moacuteethurmaacutel hjaacutelpa boumlrnum aeth naacute goacuteethum toumlkum aacute tungumaacutelinu tala mikieth vieth thorn au og faacute thorn au sjaacutelf til aeth tala hlusta og vera jaacutekvaeligethur stuethla aeth samskiptum vieth fullorethna og jafnaldra raeligetha vieth boumlrnin skapa umhverfi sem er gefandi og hvetjandi vinna iacute litlum hoacutepum syacutena thorn viacute sem boumlrnin og aethstandendur thorn eirra hafa fram aeth faeligra aacutehuga Annars staethar (td iacute Zuumlrich iacute Sviss) syacutena niethurstoumlethur utanaethkomandi mats aeth iacutemynd fjoumllmenningarskoacutela verethi betri ef allir skoacutelar faacute stuethning vieth aeth takast aacute vieth aukinn fjoumllda nemenda af innflytjendaaeligttum Baeligethi foreldrar og allur almenningur faacute betra aacutelit aacute thornessum skoacutelum allir nemendur ndash ekki bara thorn eir sem eru af innflytjendaaeligttum ndash oumlethlast betri menntun kennarar auka faeligrni siacutena til muna kennarar vinna betur saman iacute teymum og thornroacutea sameiginlega naacutemsaacuteaeligtlanir Iacute sumum loumlndum er thorn vermenningarlegum aethferethum beitt innan skoacutelanna til aeth efla feacutelagslega samkennd meethal nemenda og moumlrg tungumaacutel eru notueth iacute naacuteminu til aeth efla vitsmunalegan feacutelagslegan og tilfinningalegan thorn roska thorneirra Annars staethar (td iacute Portuacutegal) annast umsjoacutenarkennari viethkomandi nemanda oumlll uacuterraeligethi stuethning og naacutemsmat thornannig aeth oumlll thornau uacuterraeligethi sem koma nemandanum til goacuteetha eru samraeligmd Meeth einstaklingsaacuteaeligtlun er tungumaacutelaaethstoeth samraeligmd stuethningi sem nemandi faeligr vegna seacuterthornarfa THORNessi stefna er talin naacute til allra thorn aacutetta og stuethlar aeth goacuteethum starfshaacutettum thornegar unnieth er aacute einstaklingsgrundvelli 244 Goacuteethur aacuterangur thorn ar sem naacutem fer fram aacuten aethgreiningar iacute fjoumllmenningarlegum bekkjum
Varethandi aacuteaeligtlaeth eetha thorn egar framkvaeligmt mat aacute stuethningsaethferethum thornegar baeligethi er um seacuterkennsluthornarfir og innflytjendur aeth raeligetha er iacute flestum skyacuterslunum greint fraacute thornviacute aeth enda thornoacutett faacutear heildarrannsoacuteknir hafi farieth fram aacute thorn essu tviacutethornaeligtta sviethi hafi thorn oacute nokkrar minni haacutettar kannanir og matsskyacuterslur verieth gerethar aacute landsviacutesu eetha innan sveitarfeacutelaga Helstu kostir og gallar naacutemsumhverfis seacuterskoacutela eetha 46
skoacutela aacuten aethgreiningar iacute umfjoumlllun landanna um fjoumllmenningarlega bekki sem byggist aacute thorn essum koumlnnunum og matsskyacuterslum eru tilgreindir heacuter fyrir neethan Iacute fyrsta lagi hefur grundvallarreglunni um naacutem aacuten aethgreiningar verieth framfylgt meeth goacuteethum aacuterangri iacute moumlrgum skoacutelum thorn ar sem innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir stunda sinn hverfisskoacutela aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum Iacutetreka ber aeth til aeth sliacutekur aacuterangur naacuteist thornurfa baeligethi naeliggileg viethboacutetaruacuterraeligethi og stuethningur vieth sliacuteka nemendur aeth vera fyrir hendi Einnig er mjoumlg mikilvaeliggt aeth naacutemskraacutein bjoacuteethi upp aacute fjoumllbreytni og innihaldi naacutems- og kennsluefni sem tekur mieth af reynsluheimi innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute sumum naacutemsgreinum virethist kennsla iacute litlum hoacutepum einnig vera goacuteethur kostur Iacutehlutun moacuteethurmaacutelskennara eetha aethstoetharfoacutelks tviacutetyngdra kennara eetha seacuterkennara iacute samvinnu vieth umsjoacutenarkennara hefur reynst vel Stuethningur skoacutelastjoacutera og jaacutekvaeligtt viethhorf kennara skiptir einnig miklu maacuteli iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Jafnframt er mikilvaeliggt aeth kennarar hafi notieth goacuteethrar grunnmenntunar og fengieth starfsthornjaacutelfun Seacuterfraeligethingar hafa fagnaeth opinni umraeligethu iacute skoacutelum thornar sem kennarar vinna hver meeth oumlethrum og einnig meeth samtoumlkum stofnunum og fagfoacutelki utan menntageirans Iacute sumum sveitarfeacuteloumlgum eru uppi hugmyndir um aeth taka aeligtti aacute moacuteti fjoumllmenningarlegum hoacutepum iacute undirbuacuteningsbekkjum en ekki einungis nemendum af einu thornjoacuteetherni eetha tveimur Talieth er mikilvaeliggt aeth foacutelk af innflytjendaaeligttum seacute aeth stoumlrfum iacute skoacutelum Siacuteethast en ekki siacutest virethist afar mikilvaeliggt aeth siacutemat eetha moacutetandi mat fari stoumlethugt fram iacute skoacutelastofunni ndash til daeligmis meeth athugunum og naacutemsmoumlppum ndash auk staethlaethra proacutefa
25 Naacutemsmat2
Viacuteethast hvar er mikieth lagt upp uacuter thorn viacute aeth meta haeligfni tviacutetyngdra
bdquoNaacutemsmatldquo viacutesar til thorness hvernig kennarar eetha aethrir seacuterfraeligethingar safna kerfisbundieth og nota upplyacutesingar um frammistoumlethu nemenda ogeetha thornroska thorneirra aacute mismunandi sviethum (boacuteklegt naacutem hegethun eetha feacutelagslega thornaeligtti) Iacute thornessum kafla er baeligethi fjallaeth um grunnmat sem miethar aeth thornviacute aeth greina getu nemanda og hugsanlega seacuterkennsluthornarfir hans og moacutetandi mat (siacutemat) sem miethar aeth thornviacute aeth upplyacutesa kennara um naacutemsferli nemanda og vera thorneim leiethbeinandi um hvernig haga skuli kennslunni
47
2
nemenda iacute tungumaacuteli dvalarlandsins Og thorn ar meeth einnig thornoumlrf nemenda fyrir tungumaacutelastuethning aacute forskoacutelastigi eetha thornegar thorneir hefja skoacutelagoumlngu siacutena Tungumaacutelieth er forsenda thorness aeth nemendum vegni vel iacute naacutemi og viacuteetha um loumlnd er notaeth naacutemsefni thorn ar sem tungumaacutelakunnaacutetta thorneirra er jafnframt koumlnnueth Iacute oumlllum loumlndunum hafa verieth thornroacuteueth matstaeligki og proacutef sem loumlgueth eru aeth viethkomandi aethstaeligethum og notueth til aeth meta thorn roska nemenda grunnfaeligrni thorn eirra iacute naacutemi sem og til aeth greina seacuterkennsluthornarfir einstakra nemenda Flest thornessara taeligkja og proacutefa eru stoumlethlueth og fyrst og fremst aeligtlueth eintyngdum nemendum Sum thorn essara proacutefa eru thornyacutedd aacute yacute mis tungumaacutel en thornegar tungumaacutelaproacutef eru thornyacute dd veretha aacute thorneim breytingar ndash thorn au geta orethieth erfiethari (eetha auethveldari) en ella setningaskipan og beygingar oretha eru mismunandi milli tungumaacutela Einnig geta oreth eetha hugtoumlk verieth miserfieth eftir tungumaacutelum jafnvel thornoacutett thornau seacuteu augljoacuteslega soumlmu merkingar Og jafnvel thornoacutett efni seacute thornyacutett yfir aacute moacuteethurmaacutel nemanda getur menningarmunur aacute milli landa verieth hindrun iacute vegi og haft aacutehrif aacute proacutefniethurstoumlethur Iacute oumlethrum tilvikum aethstoethar tuacutelkur vieth matsferlieth annaethhvort thornyacuteethir hann ritaethan texta proacutefsins og meethfylgjandi leiethbeiningar eetha uacutetskyacuterir efni proacutefsins fyrir nemendanum til aeth menningarmunur og feacutelags- og efnahagslegir thorn aeligttir vefjist ekki fyrir honum Stundum eru foreldrar beethnir aeth annast sliacuteka tuacutelkun thorn oacute aeth mjoumlg hafi verieth gagnryacutent aeth einhver sem er mjoumlg tilfinningalega tengdur nemandanum seacute honum til aethstoethar Til aeth draga uacuter aacutehrifum tungumaacutels og menningar iacute matsferlinu eru sums staethar einnig notueth proacutef sem leyst er uacuter aacuten oretha til aeth meta vitsmunalega haeligfni nemanda Helsta vandamaacutelieth sem getieth er um iacute skyacuterslum yacute missa landa (td Danmoumlrk Finnland Grikkland Kyacutepur Sviacutethornjoacuteeth THORNyacuteskaland ) er aeth matstaeligkin eru ekki houmlnnueth eetha loumlgueth aeth nemendum af innflytjendaaeligttum og thornaeth veldur yacutemsum vandamaacutelum Seacuterfraeligethingar veretha aeth gaeligta iacutetrustu varkaacuterni thorn egar thorn eir tuacutelka niethurstoumlethur thornessara proacutefa Nemendur af innflytjendaaeligttum eiga ekki soumlmu moumlguleika aacute aeth naacute goacuteethum aacuterangri og nemendur fraacute dvalarlandinu vegna thorness aeth thorneir hafa ekki vald aacute tungumaacutelinu ogeetha annarri kunnaacutettu sem krafist er iacute proacutefinu Saacutelfraeligethileg proacutef eru sjaldan loumlgueth aeth thornoumlrfum innflytjendanemenda iacute Evroacutepu
48
Reacutett mat aacute einstaklingsbundnum thornoumlrfum nemenda er thornviacute alveg undir thorneim seacuterfraeligethingi komieth sem annast matieth og thorn ekkingu hans og haeligfni til aeth taka tillit til tviacutetyngi og fjoumllmenningarlegra thorn aacutetta thornegar proacutefieth fer fram og niethurstoumlethur thorness eru metnar Enda thornoacutett algengt seacute aeth fjoumlldi tviacutetyngdra nemenda seacute ruacutemlega 10 af heildarfjoumllda nemenda aacute landsviacutesu eru engar seacuterstakar reglur eetha kroumlfur varethandi menntun og kunnaacutettu seacuterfraeligethinga aacute thornessu sviethi Til aeth leysa uacuter thornes sum vanda er talieth bryacutent aeth iacute naacutemsmati seacute beitt heildstaeligethum aethferethum thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutems- og thornroskaferli thorn egar innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir eru annars vegar Oft nota kennarar siacutemat og samraeligethur vieth nemendur og foreldra sem matstaeligki Naacutemsmarkmieth sem nemanda eru sett eru byggeth aacute grunnfaeligrni hans naacutemssoumlgu og aethstaeligethum hans iacute liacutefinu Iacute matsferlinu skipta thorn aeligr upplyacutesingar sem foreldrar og nemandinn sjaacutelfur veitir houmlfuethmaacuteli THORN egar thorn oumlrf er fyrir frekara mat leitar skoacutelinn aethstoethar hjaacute fjoumllfaglegum matsteymum Afla thorn arf upplyacutesinga hjaacute oumlllum kennurum sem koma aeth thorn viacute aeth kenna nemandanum (umsjoacutenarkennara fagkennara tungumaacutelakennara kennara iacute undir-buacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennara og seacuterkennara) Feacutelagsraacuteethgjafar og saacutelfraeligethingar koma einnig aeth matinu og greina seacuterkennsluthornarfir og naacutemserfiethleika Iacute sumum loumlndum ogeetha sveitarfeacuteloumlgum (td iacute Finnlandi) velja sumir saacutelfraeligethingar aeth greina framfarir barnsins iacute oumlethru tungumaacuteli thorn ess og lyacutesa stundum einnig moacuteethurmaacutelskunnaacutettu thorn ess samhlietha hefethbundnum matsaethferethum Seacute thorn oumlrf fyrir naacutekvaeligmara mat til aeth haeliggt seacute aeth greina seacuterkennsluthornarfirnaacutemserfiethleika barnsins er saacute haacutettur hafethur aacute viacuteethast hvar aeth skoacutelinn viacutesar nemandanum ogeetha foreldrum hans til seacuterstakra stofnana sem annast mat greiningu og stuethning (td saacutelfraeligethi- og raacuteethgjafarthornjoacutenustu aacute sviethi menntamaacutela stuethningsmiethstoumlethva sjuacutekra- og uppeldisstofnana mats- og stuethningsmiethstoumlethva osfrv) Matieth fer fram aacute grundvelli aacutelitsgjafar fraacute skoacutelanum og foreldrunum auk athugana rannsoacutekna og proacutefana aacute barninu THORNaeth er framkvaeligmt af seacuterfraeligethingum (td saacutelfraeligethingum uppeldisfraeligethingum osfrv) sem veita skoacutelanum og foreldrunum upplyacutesingar og raacuteethgjoumlf um thorn roska barnsins og thorn ann stuethning sem thornaeth thornarfnast vegna seacuterthornarfa sinna
49
Iacute flestum loumlndum er thornaeth svo aeth thornegar nemandinn hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu eru foreldrarnir beethnir aeth leggja fram goumlgn um naacutemsferil hans iacute heimalandi siacutenu (skoacutelaskyacuterslur matsniethurstoumlethur osfrv) en flestir hafa glataeth thorn essum upplyacutesingum Iacute thorn eim tilvikum sem upplyacutesingar skortir eetha vafi leikur aacute um seacuterkennsluthornarfir nemanda thorn egar hann hefur skoacutelagoumlngu iacute dvalarlandinu fer fram naacutems- og saacutelfraeligethimat byggt aacute thorneim goumlgnum fraacute heimalandinu sem tiltaeligk eru ogeetha fleiri proacutefanir til aeth haeliggt seacute aeth greina haeligfni nemandans og aacutekveetha hvaetha stuethning hann thornarf Sums staethar td iacute Bretlandi (Englandi Skotlandi og Wales) eiga foreldrar reacutett aacute aeth aacutefryacuteja fyrir reacutetti ndash eetha einhverri annarri stofnun eetha samtoumlkum aacute sviethi seacuterkennslu- og foumltlunarmaacutela sem annast getur uacuterlausn deilumaacutela ndash ef thorneir saeligtta sig ekki vieth niethurstoumlethu viethkomandi yfirvalda varethandi seacuterkennsluthornarfir barnsins og uacuterraeligethi thornar aeth luacutetandi Verieth getur aeth viethkomandi yfirvoumlld neiti aeth framkvaeligma mat eetha leggja fram bdquoyfirlyacutesinguldquo um seacuterkennsluthornarfir thorn ar sem greint er fraacute thorneim seacuterstoumlku uacuterraeligethum sem barnieth thornarfnast iacute naacutemi siacutenu einnig getur verieth um aeth raeligetha thornau uacuterraeligethi sem loumlgeth eru til eetha aeth barnieth seacute sett iacute seacuterskoacutela Fjoumlldi thornjoacutenustuaethila og seacuterfraeligethinga koma aeth mati aacute nemendum sem eru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Yfirleitt er thornaeth umsjoacutenarkennarinn sem fyrst kannar thorn arfir og getu nemendanna seacuterkennsluthornarfir eru greindar iacute samstarfi vieth seacuterkennara Oft tekur teymi sem samanstendur af oumlllum kennurunum sem koma aeth naacutemi nemanda af innflytjendaaeligttum thornaacutett iacute matsferlinu (kennari iacute undirbuacuteningsbekk moacuteethurmaacutelskennari kennari iacute tungumaacuteli dvalarlandsins seacuterkennari osfrv) Ef thorn oumlrf krefur geta einnig fleiri seacuterfraeligethingar (saacutelfraeligethingur hjuacutekrunarfraeligethingur feacutelagsraacuteethgjafi talkennari laeligknir osfrv) fraacute velferetharthornjoacutenustu sveitarfeacutelagsskoacutela eetha stuethningsmiethstoumlethvum tekieth thorn aacutett iacute matsferlinu Einnig er talieth mikilvaeliggt aeth foreldrar taki thorn aacutett iacute matsferlinu Ef thorn oumlrf krefur getur skoacutelinn raacuteethlagt nemanda og foreldrum hans aeth leita seacuter frekari aethstoethar hjaacute naacutemsmatsthornjoacutenustu endurhaeligfingarthornjoacutenustu utan skoacutelans heilsugaeligslu og feacutelagsthornjoacutenustu stuethningsmiethstoumlethvum greiningar- og raacuteethgjafarstoumlethvum stofnunum aacute sviethi seacuterkennslu osfrv
50
Siacuteethan er tekin aacutekvoumlrethun uacutet fraacute niethurstoumlethum uacuter matsferlinu oftast af viethkomandi skoacutelayfirvoumlldum iacute samraacuteethi vieth viethkomandi thornjoacutenustuaethila um thorn aacute seacuterkennslu og stuethning sem nemandinn thorn arfnast Siacuteethan er gereth aethgerethaaacuteaeligtlun thorn ar sem tilgreindur er saacute stuethningur sem viethkomandi nemandi thornarf aeth faacute Allt efni thornessa kafla er soacutett iacute upplyacutesingar uacuter svaeligethisskyacuterslunum og thornaeth syacutenir hve floacutekieth maacutel thornaeth er aeth greina tengsl milli seacuterthornarfa nemanda og thorn ess aeth hann seacute af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thorn aeligttir svo sem feacutelagslegur og menningarlegur bakgrunnur venjur og viethmiethanir truacutearbroumlgeth kynferethi efnahagslegar aethstaeligethur osfrv geta einnig haft marktaeligk aacutehrif aacute thornetta floacutekna samspil
51
3 YFIRLIT YFIR NIETHURSTOumlETHUR GREININGARVINNU
Greiningarvinna rannsoacuteknarinnar foacuter fram aacute grundvelli thorneirra niethurstaethna sem fengust af kynningum og umraeligethum sem fram foacuteru iacute thorneim sex heimsoacuteknum sem skipulagethar voru innan ramma verkefnisins aacute eftirfarandi stoumlethum Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Athornenu (Grikklandi) Pariacutes (Frakklandi) Brussel (Belgiacuteu) Amsterdam (Hollandi) og Varsjaacute (Poacutellandi) THORN riacuter meginthornaeligttir reacuteethu thornessu staetharvali a) THORN essi loumlnd buethust til aeth annast hagnyacutett greiningarstarf meethan heimsoacuteknir faeligru fram b) Landfraeligethileg staethsetning er til vitnis um aeth menning landanna og kennslufraeligethileg naacutelgun seacute af oacuteliacutekum toga c) Innflytjendahefeth ndash baeligethi var um raeligetha staethi meeth langri innflytjendahefeth og staethi thornar sem innflytjendamaacutel voru tiltoumllulega nyacutett fyrirbaeligri THORNessar heimsoacuteknir voru farnar iacute thorn eim tilgangi aeth sjaacute iacute raun hvernig aethstaeligethur innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir vaeligru iacute hinum yacutemsu skoacutelum iacute tengslum vieth hina fimm meginthornaeligtti rannsoacuteknarinnar Allir seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute gestgjafastarfinu houmlfethu aacuteethur fengieth upplyacutesingar um verkefnieth og thorn aacute fimm thorn aeligtti sem hoacutepurinn aeligtlaethi aeth greina og raeligetha vieth thornaacute um Allar heimsoacuteknirnar foacuteru fram aacute sama haacutett meeth kynningu aacute viethfangsefninu aacute vegum seacuterfraeligethinga iacute viethkomandi sveitarfeacutelagilandi kynningu heimamanna aacute staetharvali heimsoacuteknum og umraeligethum vieth seacuterfraeligethinga og iacute kjoumllfarieth umraeligethum og braacuteethabirgethagreiningum innan seacuterfraeligethingahoacutepsins THORNar sem allar heimsoacuteknirnar voru skipulagethar meeth sama haeligtti og meeth tilliti til thorn ess hve miklu maacuteli skiptir hverjir koma aeth naacutemi innflytjendabarna meeth seacuterkennsluthornarfir var einn uacuter hoacutepi eftirtalinna aethila tilnefndur til thorn aacutetttoumlku iacute starfinu aacute hverjum staeth aethstandenda fagmanna annarra en kennara seacuterfraeligethinga fraacute matsstofnunum og stefnumoacutetandi aethila Aacuteethur en gereth verethur grein fyrir megineinkennum thorn eirra staetha sem heimsoacutettir voru er bryacutent aeth leggja aacuteherslu aacute aeth seacuterfraeligethingarnir aacute oumlllum thornessum stoumlethum voru afar jaacutekvaeligethir og vildu deila reynslu sinni
53
goacuteethum aacuterangri jafnt sem oacuteleystum vandamaacutelum meeth seacuterfraeligethingum annarra landa THORNeir syacutendu allir mikla faglega aacutebyrgeth
31 Kynning aacute thorn eim stoumlethum sem voru heimsoacutettir og helstu einkenni thorneirra Niethurstoumlethum heimsoacuteknanna verethur fylgt uacuter hlaethi meeth stuttri kynningu aacute thorn eim stoumlethum sem farieth var til aacutesamt nokkrum almennum upplyacutesingum Naacutenari upplyacutesingar sem og upplyacutesingar um thornaacute skoacutela og stofnanir sem heimsoacutettar voru iacute loumlndunum sex er aeth finna aacute vefsvaeligethi Evroacutepumiethstoumlethvarinnar thornar sem upplyacutesingarnar um aethildarloumlndin eru wwweuropean-agencyorgagency-projects Upplyacutesingar um thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru er einnig aeth finna aftast iacute thornessari skyacuterslu 311 Malmouml (Sviacutethornjoacuteeth) Fyrst var farieth til Malmouml THORN etta var eini staethurinn thorn ar sem seacuterfraeligethingarnir heimsoacutettu ekki stofnanir aacute sviethi menntamaacutela heldur raeligddu vieth kennara iacute almennum grunnskoacutelum ndash meeth nemendur aacute aldrinum sjouml til sextaacuten aacutera ndash og fagfoacutelk iacute stuethningsmiethstoumlethvum Saelignsku gestgjafarnir stoumlrfuethu allir iacute Rosengaringrd sem er uacutethverfi iacute Malmouml einni fjoumllmenningarlegustu borg Sviacutethornjoacuteethar thornar sem um 34 iacutebuacutea eru af innflytjendur THORNar er atvinnuleysi mikieth meethal innflytjenda Iacute Rosengaringrd getur thornaeth orethieth um 80 Iacute Sviacutethornjoacuteeth eru nemendur af innflytjendaaeligttum aethallega fraacute Miethausturloumlndum og loumlndum fyrrum Juacutegoacuteslaviacuteu Mikill fjoumlldi nemenda sem aeligttaethur er fraacute thorn eim sloacuteethum gengur iacute skoacutela iacute Rosengaringrd Enn fremur stunda aethallega boumlrn af innflytjendaaeligttum naacutem aacute forskoacutelastigi iacute Rosengaringrd Boethieth er upp aacute forskoacutelanaacutem fraacute sex aacutera aldri Menntastefna iacute Sviacutethornjoacuteeth einkennist af mikilli valddreifingu sveitarfeacuteloumlg hafa mikieth sjaacutelfraeligethi og reynslu iacute menntamaacutelum Iacute Malmouml leggur borgarstjoacutern til aukafjaacuterveitingu til styrktar iacutebuacuteum af erlendum uppruna Oumlllum nemendum og fjoumllskyldum thorn eirra stendur til boetha yacutemiss konar thorn joacutenusta hjaacute stofnunum sem iacute sumum tilvikum eru seacuterstaklega aeligtlaethar innflytjendum svo sem innflytjendaraacuteethi heilbrigethisstofnun fyrir yngstu boumlrnin heilbrigethisstofnun fyrir floacutettamenn og innflytjendur moacuteethurmaacutelsstoumlethvum osfrv Mikil aacutehersla er loumlgeth aacute thorn aacutetttoumlku foreldra en seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth thorn eir aeligttu stundum iacute samskiptaerfiethleikum vieth foreldrana thorn etta foacutelk aacutettar sig ekki alltaf aacute uppbyggingu og starfsemi skoacutelanna og menntakerfisins 54
THORNess vegna segjast nemendur og aethstandendur thorneirra stundum finna til einangrunar Annaeth vandamaacutel er aeth innflytjendur thornurfa aeth ganga iacute gegnum heillangt ferli aacuteethur en thorneir faacute dvalarleyfi iacute viethkomandi landi Hvaeth skoacutelana varethar kveetha loumlg aacute um aeth boumlrn og unglingar sem eiga seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en saelignsku eigi reacutett aacute kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu iacute grunn- og framhaldsskoacutela Markmiethieth er aeth boumlrn og unglingar naacutei betra valdi aacute tungumaacutelinu og faacutei taeligkifaeligri til aeth laeligra meira um eigin menningu og hvaeth er liacutekt og oacuteliacutekt iacute hinum tveimur menningarheimum Auk thorn ess geta nemendur fengieth aethstoeth iacute oumlethrum naacutemsgreinum aacute moacuteethurmaacuteli siacutenu ef thorn oumlrf krefur Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth stundum vaeligri erfitt aeth finna kennara sem talaethi viethkomandi tungumaacutel einkum ef um liacutetinn minnihlutahoacutep vaeligri aeth raeligetha Enn fremur loumlgethu thorneir aacuteherslu aacute aeth afar bryacutent vaeligri aeth kennsla og mat aacute nemendum faeligri fram aacute baacuteethum viethkomandi tungumaacutelum moacuteethurmaacutelinu og saelignsku THORNegar um oacuteliacuteka menningarheima er aeth raeligetha thorn arf aeth beita mismunandi aethferethum vieth kennslu og samskipti Kynna thornar menningarlega fjoumllbreytni iacute skoacutelunum og efla hana aacute jaacutekvaeligethan haacutett Reglan er suacute aeth nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almennan skoacutela aeth undanskildum nemendum sem eru heyrnarskertir en thorneir faacute oftast seacuterstaka aethstoeth og gaeligtu thorn urft seacuterstoumlk uacuterraeligethi eetha naacutemsaacuteaeligtlun Nemendum sem eru meeth thorn roskahoumlmlun stendur til boetha seacuterstoumlk naacutemsaacuteaeligtlun thorn eir eru iacute seacuterbekkjum innan almennu skoacutelanna og faacute fyrst og fremst aethstoeth stuethningskennara og utanaethkomandi teyma innan veggja skoacutelastofunnar Stuethningsefni fyrir kennara og goacuteeth taeligki eru til staethar iacute skoacutelunum Kennarar og einnig seacuterfraeligethingar fraacute stuethningsmiethstoumlethvum kynntu thornaeth sem thorn eir toumlldu bryacutenast THORN ar aacute meethal aeth skjoacutet afskipti hefethu forgang aeth mikilvaeliggt og bryacutent vaeligri aeth eiga samstarf vieth foreldra samvinnu viethmeethal seacuterfraeligethinga iacute skoacutelanum og aeth gott andruacutemsloft skapaethist iacute skoacutelanum THORNeim var einnig ljoacutest aeth meeth thornviacute aeth beina foacutelki af innflytjendaaeligttum aacute sama svaeligethieth gaeligtu orethieth til seacuterstoumlk innflytjendagettoacute 312 Athornena (Grikkland) Naeligst var farieth til Athornenu thorn ar sem heimsoacutettur var einn grunnskoacuteli og einn framhaldsskoacuteli Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum fimm til sextaacuten aacutera Einnig var farieth iacute heimsoacutekn aacute eina matsstofnun Iacute grunnskoacutelanum voru alls 110 nemendur thorn ar af 40 af innflytjendaaeligttum Nokkrir uacuter siacuteetharnefnda hoacutepnum aacutettu vieth minni
55
haacutettar naacutemserfiethleika aeth etja Iacute framhaldsskoacutelanum voru 270 nemendur thorn ar af 25 af innflytjendaaeligttum og tveir thorn eirra voru meeth seacuterkennsluthornarfir Flestir nemendanna voru fraacute loumlndum utan ESB ndash svo sem Albaniacuteu Moldaviacuteu Uacutekraiacutenu Ruacutesslandi Afriacuteku Pakistan Sameinuethu arabiacutesku furstadaeligmunum og Tyrklandi ndash og einnig Ruacutemeniacuteu Poacutellandi og Buacutelgariacuteu Baeligethi grunn- og framhaldsskoacutelarnir eru nyacutebyrjaethir aeth taka aacute moacuteti verulegum fjoumllda innflytjendanemenda fraacute yacutemsum loumlndum Oft er erfitt aeth aacutetta sig aacute thorn viacute hvaetha nemendur eru af innflytjendaaeligttum vegna thorness aeth thornessum fjoumllskyldum er frjaacutelst aeth taka upp griacutesk noumlfn Boethieth hefur verieth upp aacute thornann moumlguleika til aeth koma iacute veg fyrir mismunun af einhverju tagi og thornaeth virethist almennt koma seacuter vel fyrir thorn aacute sem eru vel aeth seacuter iacute griacutesku Baacuteethir skoacutelarnir voru opnir fyrir fjoumllmenningarlegum aacutehrifum og beitt var sveigjanlegum kennsluaethferethum Iacute grunnskoacutelanum var reynt aeth hafa samband vieth aethstandendur nemenda til aeth bjoacuteetha baeligethi thornaacute og boumlrnin velkomin Enn fremur feacutekk starfsfoacutelkieth thornann stuethning sem thornaeth thornurfti til aeth naacutem gaeligti farieth fram aacuten aethgreiningar THORN oacute aeth skoacutelarnir eigi aeth fylgja almennri naacutemskraacute gera kennararnir einstaklingsaacuteaeligtlun fyrir alla nemendur Nemendum sem eru nyacutekomnir til landsins stendur til boetha haeligg og sveigjanleg aacuteaeligtlun til aeth thorn eir geti laeligrt griacutesku Fyrstu aacutetjaacuten maacutenuethina fara nemendurnir ekki iacute nein skrifleg proacutef heldur eingoumlngu munnleg Innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir gangast undir naacutemsmat aacute seacuterstakri matsstofnun THORNessi stofnun veitir svo kennurum raacuteethgjoumlf um hvernig laga thorn arf naacutemskraacutena aeth thorn oumlrfum thorneirra Saacutelfraeligethingur veitir einnig stuethning sem og seacuterkennari sem kennir fyrst og fremst staeligrethfraeligethi og griacutesku suacute kennsla fer fram iacute fimm manna hoacutepum iacute seacuterstoumlkum skoacutelastofum og haacutemarkstiacutemafjoumlldi er tiacuteu klukkustundir Matsstofnunin sem heimsoacutett var hafethi nyacutelega tekieth til starfa Huacuten thornjoacutenar nemendum iacute 250 skoacutelum iacute Athornenu og thorn ar sinna aacutetjaacuten seacuterfraeligethingar thorn verfaglegri starfsemi Um er aeth raeligetha opinbera thornjoacutenustu sem heyrir undir menntamaacutelaraacuteethuneytieth og er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thornaeth er eins til tveggja aacutera biethlisti Allir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir njoacuteta sams konar thornjoacute nustu (griacuteskir nemendur jafnt sem nemendur af innflytjendaaeligttum) Verkefnum er thornoacute breytt og thornau eru aethloumlgueth oacuteliacutekum forsendum hvaeth varethar tungumaacutel og menningu THORN egar um er aeth raeligetha innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir gera seacuterfraeligethingarnir athuganir siacutenar innan veggja 56
heimilisins eetha iacute skoacutelanum og nota baeligethi oacuteformlegar aethferethir og thornoumlgul samskipti en einnig formleg proacutef THORN egar nemendur hafa gengist undir naacutemsmat iacute heimalandi siacutenu er niethurstaetha thorness stundum thornyacutedd yfir aacute griacutesku en nemendur eru einnig endurmetnir Siacuteethan er gereth aacuteaeligtlun um nyacutett naacutemsmat sem hefjast skal aeth thorn remur aacuterum liethnum Mat aacute nemendum af innflytjendaaeligttum fer aacutevallt fram iacute skoacutelanum Matsstofnunin er iacute samstarfi yfirleitt oacuteformlegu vieth foreldra skoacutela og menntamaacutelaraacuteethuneytieth Foreldrarnir faacute iacute hendur uacuterskureth um hvaeth thornaeth er sem barnieth thornarfnast og thorneim er iacute sjaacutelfsvald sett hvort thorneir afhenda hann skoacutelanum Seacuterfraeligethingarnir houmlfethu oreth aacute thorn viacute aeth aethstandendur skorti upplyacutesingar aacute eigin tungumaacuteli og aeth thornaeth gaeligti valdieth samskiptaerfiethleikum Samstarfieth milli skoacutelanna og matsstofnu-narinnar byggist aacute tilmaeliglum sem kennararnir faacute iacute hendur skoacutelunum er thorn oacute ekki skylt aeth fara aeth thorn essum tilmaeliglum Kennarar baacuteru iacute thornviacute sambandi stundum fyrir sig skorti aacute uacuterraeligethum eetha aeth thorneir vaeligru meeth of marga nemendur iacute bekknum Stofnunin sendir einnig tilmaeligli til menntamaacutelaraacuteethuneytisins um thornaeth hvers konar uacuterraeligethi thorn arf aeth veita nemendum og skoacutelum THORNoacute aeth vaxandi fjoumlldi nemenda meeth oacuteliacutekan menningarlegan bakgrunn vaeligri tiltoumllulega nyacutett viethfangsefni var suacute aacutebyrgeth sem skoacutelastjoacuternendur og kennarar syacutendu thornar aeth luacutetandi afar mikilvaeliggur og jaacutekvaeligethur liethur iacute starfi beggja skoacutelanna Sveigjanleg naacutemskraacute var tekin upp komieth var aacute samvinnu iacute naacutemi og samstarf var haft vieth aethra thornjoacutenustuaeth ila sem deildu meeth thorneim aacutebyrgethinni 313 Pariacutes (Frakkland)
THORNriethja heimsoacuteknin var farin til Pariacutesar iacute fjoacutera skoacutela aacute forskoacutela- og grunnskoacutelastigi Nemendurnir iacute thorn essum skoacutelum voru aacute aldrinum thornriggja til ellefu aacutera Iacute einum thorn essara skoacutela var seacuterstakur sameiningarbekkur (bdquoClasse drsquoInteacutegration Speacutecialiseacuteeldquo) Iacute honum er farieth eftir sameiningaraacuteaeligtlun thorn ar sem nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir er veittur stuethningur iacute almennum bekkjum og einnig seacuterstakur stuethningur thornar fyrir utan thornegar thornoumlrf krefur Skoacutelarnir fjoacuterir voru allir aacute sama svaeligethinu sem er svokallaeth forgangssvaeligethi iacute menntamaacutelum en thorn ar byacuter mikill fjoumlldi innflytjenda Griacuteetharmargar fjoumllskyldur eiga iacute fjaacuterhagslegum erfiethleikum og atvinnuleysi er mjoumlg mikieth Um 680 nemendur voru iacute thornessum skoacutelum og thorn ar af voru um 85 af innflytjendaaeligttum Flestir thornessara
57
nemenda voru fraacute Norethur- og Vestur-Afriacuteku aethallega fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum en einnig fraacute Asiacuteu og mun faeligrri voru fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Helmingur nemenda naut stuethnings seacuterkennara iacute skoacutelanum eetha feacutekk aethstoeth aacute sjuacutekra- eetha saacutelfraeligethistofnunum utan skoacutelans og toacutelf nemendur voru iacute sameiningarbekknum Yacutemiss konar friacutestundastarf var skipulagt innan skoacutelanna iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaethila aacute vegum sveitarfeacutelagsins eftir skoacutela eetha iacute skoacutelafriacuteum til aeth nemendur gaeligtu stundaeth friacutestundastarf sem fjoumllskyldur thorneirra gaeligtu ekki veitt thorneim Fjoumllskyldur sem buacutea vieth feacutelagslega og efnahagslega erfiethleika faacute afslaacutett aacute allri sliacutekri starfsemi aacute vegum skoacutelans og thornurfa ekki aeth greietha fyrir haacutedegisvereth aacute skoacutelatiacutema THORN raacutett fyrir thornaeth fannst kennurum thorn essi fjaacuterhagslegi stuethningur ekki svara naeliggilega thorneim thornoumlrfum sem blasa vieth Skoacutelarnir eru iacute naacuteinni samvinnu vieth stofnun sem er aeth hluta til fjaacutermoumlgnueth af sveitarfeacutelaginu svokallaetha stuethnings- samstarfs- og rannsoacuteknarstofnun iacute thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi (Ethno-Psychology) THORNar starfar saacutelfraeligethingur aacutesamt fjoacuterum menningarmiethlurum og thorneir vinna aeth thorn viacute aeth skapa tengsl milli foreldra og skoacutela Starfsfoacutelk stofnunarinnar veitir starfsfoacutelki skoacutelans stuethning og thorn egar barn er meeth naacutemserfiethleika byacuteethur thornaeth foreldrunum aethstoeth siacutena THORNaeth hittir viethkomandi foreldra eetha aethstandendur iacute skoacutelanum tvisvar iacute maacutenuethi utan skoacutelatiacutema THORN ekking og skilningur aacute menningu foacutelksins er talinn vera meginforsenda thorn ess aeth haeliggt seacute aeth veita barninu fjoumllskyldu thorness og thorn ar af leiethandi einnig skoacutelanum sem bestan stuethning Vilji var fyrir thornaacutetttoumlku foreldra iacute skoacutelastarfinu Foreldrar voru fengnir til aeth koma aeth heimsoacutekninni og veittu afar mikilvaeliggar upplyacutesingar sem voumlrpuethu ljoacutesi aacute viethbroumlgeth nemenda Nemendur eru skraacuteethir iacute skoacutela (samkvaeligmt buacutesetu) Foreldrar geta ekki valieth iacute hvaetha skoacutela barnieth gengur Nemendur af innflytjendaaeligttum ganga iacute almenna skoacutela og thorneir sem eiga vieth naacutemserfiethleika aeth etja faacute thorn ann stuethning sem thorn eir thorn urfa hjaacute seacuterkennurum og oumlethrum seacuterfraeligethingum innan skoacutelans Nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir faacute einfaldaethar kennslubaeligkur iacute skoacutelanum Um leieth og nemandinn naeligr tilsettu markmiethi er stuethningskennslu haeligtt en ef hann aacute aacutefram iacute erfiethleikum tekur skoacutelasaacutelfraeligethingur sem er iacute samstarfi vieth seacuterkennarann iacute skoacutelanum aeth seacuter aeth meta thornarfir nemandans meeth samthornykki foreldra Iacute thorn eim tilvikum sem skoacutelinn byacuteethur ekki upp aacute fullnaeliggjandi uacuterlausn eetha aethstandendur samthornykkja ekki thornaeth sem iacute boethi er getur feacutelags- eetha heilbrigethisthornjoacutenusta komieth aeth
58
maacutelinu utan skoacutelans THORN ar er tekieth aacute moacuteti aethstandendum aacutesamt nemandanum thorn arfir hans eru metnar og hann er tekinn iacute meethfereth (td ef hann er heyrnarskertur) Annars konar iacutehlutun fraacute utanaethkomandi aethilum stendur til boetha ef um hreyfihoumlmlun eetha saacutelraeligna erfiethleika er aeth raeligetha Einnig er til iacute daeligminu aeth nemandi seacute settur iacute seacuterbekk eftir aeth mat hefur farieth fram Franska er thornaeth tungumaacutel sem talaeth er iacute kennslustundum og kennslubaeligkurnar eru aacute froumlnsku THORNar sem sumir nemendur eiga erfitt meeth aeth bjarga seacuter aacute froumlnsku eru svokallaethir undirbuacuteningsbekkir iacute faacuteeinum skoacutelum aacute svaeligethinu thornar sem markmiethieth er aeth nemendur naacutei betri toumlkum aacute tungumaacutelinu THORNar geta nemendur soacutett tiacutema iacute froumlnsku allt fraacute thorn rem maacutenuethum og upp iacute heilt aacuter aacuteethur en thorneir hefja skoacutelagoumlngu Ekki var talieth bryacutent aeth thorn eir laeligrethu moacuteethurmaacutel sitt jafnvel ekki af kennurum af innflytjendaaeligttum Svo virethist sem loumlgeth seacute meginaacutehersla aacute aeth foacutelk laeligri tungumaacutel dvalarlandsins Gott andruacutemsloft var riacutekjandi iacute skoacutelunum huacutesakynnin voru vel skipuloumlgeth og nemendur houmlfethu noacuteg plaacutess Starfsemi skoacutelanna var vandlega undirbuacutein og skipuloumlgeth iacute samraeligmi vieth thorn arfir nemenda Kennararnir greindu fraacute nokkrum bryacutenum vandamaacutelum aeth thornouml rf seacute fyrir haeligrri fjaacuterveitingu og meiri starfsthornjaacutelfun og aeth illa gangi aeth faacute kennara til starfa aacute svaeligethi sem hefur oreth aacute seacuter fyrir aeth vera bdquoerfittldquo 314 Brussel (Belgiacutea)
Iacute fjoacuterethu heimsoacutekninni var farieth iacute tvo froumlnskumaeliglandi skoacutela iacute Brussel ndash einn almennan grunnskoacutela og einn seacuterskoacutela ndash og iacute flaeligmskumaeliglandi matsstofnun Nemendurnir iacute thornessum skoacutelum voru aacute aldrinum tveggja og haacutelfs aacuters og upp iacute fjoacutertaacuten aacutera gamlir Fyrir heimsoacuteknina aacutetti hoacutepurinn kost aacute aeth heyra tvaeligr daeligmisoumlgur aethra fraacute fjoumllskyldu og hina fraacute ungmennum af innflytjendaaeligttum og raeligetha vieth thornetta foacutelk Fram kom aeth erfitt vaeligri fyrir foreldra aeth faacute besta stuethning sem voumll er aacute fyrir barn sem er iacute seacuterkennslu thornannig aeth thornaeth geti stefnt aeth almennu naacutemi og einnig aeth yrethu thorn eir fyrir oacutebeinum fordoacutemum Viethhorf ungmennanna var aeth mestu leyti hieth sama en thornau aacutettu einnig iacute erfiethleikum meeth eigin sjaacutelfsmynd hvaetha menningarheimi thornau tilheyrethu Stundum fundu thornau fyrir houmlfnun baeligethi fraacute iacutebuacuteum dvalarlandsins og foacutelki af eigin thornjoacuteeth erni Iacute raun lifi thorn au iacute tveim oacuteliacutekum menningarheimum og fyrst thorn urfi thorn au sjaacutelf aeth laeligra aeth saeligtta sig vieth thornaeth ndash og siacuteethan aethrir
59
Almenni skoacutelinn var grunn- og framhaldsskoacuteli staethsettur aacute svaeligethi thornar sem mikill fjoumlldi innflytjenda var buacutesettur aethallega fraacute Norethur-Afriacuteku en einnig fraacute Asiacuteu og fraacute Evroacutepuloumlndum sem ekki voru aethilar aeth ESB Nokkrir innflytjendur voru fraacute Suethur-Ameriacuteku Mikieth tillit var tekieth til thornessara aethstaeligethna iacute skoacutelanum en thornar voru um 400 nemendur fraacute 57 loumlndum Starfraeligktir eru fimm bekkir sem eiga aeth bdquobruacutea biliethldquo fyrir nemendur sem nyacutekomnir eru til landsins THORNar geta thorneir stundaeth naacutem iacute allt aeth eitt aacuter thorn ar til thorn eir fara iacute vietheigandi bekk aacute siacutenu naacutemsstigi Nemendur geta skipt um bekk hvenaeligr sem er aacute skoacutelaaacuterinu THORNarna voru aacutettatiacuteu nemendur sem kunnu naacutenast ekki oreth iacute froumlnsku Tungumaacutelakunnaacutetta er thornaeth sem raeligethur mestu um hvernig bekkurinn er samsettur Svo virtist sem nemendur vaeligru ekki meeth neinar seacuterkennsluthornarfir heldur thorn yrftu einungis aethstoeth vieth tungumaacutelieth THORNeir toumlluethu hver sitt tungumaacutel og voru aacute mismunandi aldri og meeth mismikla skoacutelagoumlngu aeth baki Iacute grunnskoacuteladeildinni sem naacuteethi til thornriggja naacutemsstiga var einn kennari meethal starfsfoacutelksins sem annaethist thorn vermenningarlega kennslu Iacute framhaldsskoacuteladeildinni voru fimm naacutemsstig og kennararnir thornar voru allir franskir Andruacutemsloftieth var thornaeliggile gt nemendur og kennarar virtust aacutehugasamir Agi og fastar reglur fylgja hinum hefethbundnu kennsluaethferethum en er tekieth sem sjaacutelfsoumlgethum hlut iacute skoacutelastarfinu thornar sem aacutekveethieth vald og full virething fyrir fjoumllbreytileika fer saman Skoacutelinn toacutek thorn aacutett iacute tilraunaverkefni sem var kallaeth bdquotungumaacutel og menningldquo og gekk uacutet aacute aeth fella franska tungu aeth menningu naacutemsmanna af innflytjendaaeligttum Ef verkefnieth skilar jaacutekvaeligethum aacuterangri er aeligtlunin aeth vinna aeth thorn viacute iacute 80 skoacutelum til viethboacutetar iacute froumlnskumaeliglandi hluta Belgiacuteu Viethhorf kennara gagnvart fjoumllbreyttri menningu nemenda voru afar jaacutekvaeligeth THORNeir notuethu yacutemsar leiethir og kennslufraeligethilegar aethferethir til aeth kenna tungumaacutel dvalarlandsins og beittu einnig oumlllum hugsanlegum raacuteethum til aeth auethvelda samskiptin og naacutemsferlieth Leggja ber aacuteherslu aacute nokkur atriethi vieth val aacute naacutemsefni aeligtti aeth taka mieth af kunnaacutettu nemenda iacute tungumaacutelinu en einnig aldri thorneirra iacute sumum naacutemsgreinum kann aeth vera nauethsynlegt aeth nota texta sem lagaethir hafa verieth aeth thornoumlrfum nemenda meiri almenn samskipti og samvinna vieth jafnaldra iacute oumlethrum bekkjum gaeligti liacuteka orethieth til aeth auethvelda nemendum aeth skipta yfir iacute almenna bekki thorn egar thorn ar aeth kemur Jafnraeligethi og gott andruacutemsloft skapast thorn egar nemendur stunda saman naacutem iacute thorneim bekkjum sem aeligtlaeth er aeth bdquobruacutea billdquo og skoacutelinn uppfyllir hlutverk sitt
60
sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast fyrst Sliacutekt aeligtti einnig aeth gera foreldrum og fjoumllskyldum auethveldara um vik vieth aeth koma aeth skoacutelastarfinu Mikilvaeliggt er aeth tryggja aeth svigruacutem seacute til samraeligethna og aeth kennarar faacutei allan thornann stuethning sem thorneir thornurfa Iacute seacuterskoacutelanum foacuter fram starfsnaacutem aacute grunn- og framhaldsskoacutelastigi og thornar voru 300 nemendur Tilgreint var aeth 60 nemenda vaeligru af innflytjendaaeligttum Huacutesakynnin voru fremur ruacutemgoacuteeth en ekki haganlega innreacutettueth Nemendurnir aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvandamaacutel aeth etja og sumir voru liacutekamlega fatlaethir Enn fremur soumlgethu seacuterfraeligethingarnir aeth oft staeligethu tungumaacutelaerfiethleikar iacute vegi fyrir thorn viacute aeth haeliggt vaeligri aeth hafa naeligg samskipti vieth foreldra Iacute sumum tilvikum var einnig um samskiptavandamaacutel aeth raeligetha vieth innflytjendanemendur thorn viacute aeth oumlll kennsla foacuter fram aacute froumlnsku Til aeth sigrast aacute thorn essum erfiethleikum nota kennararnir myndabaeligkur Soumlmu erfiethleikar kunna aeth koma upp vieth mat aacute nemendum enda thornoacutett seacuterfraeligethingarnir seacuteu meethvitaethir um hver vandinn er Tekieth var fram aeth ekki vaeligri haft mikieth samband vieth almenna skoacutela Samtoumlkin VCLB Koepel (Vrije Centrum voor Leerlingenbegeleinding) eru samtoumlk stofnana sem annast raacuteethgjoumlf og stuethning vieth nemendur Helsta verkefnieth er aeth sinna samraeligma og styethja vieth hinar 48 svaeligethisstofnanir sem samtoumlkin naacute til en ekki eru houmlfeth bein samskipti vieth nemendur og foreldra Oumlll thorn joacutenusta aacute thornessum stofnunum er foacutelki aeth kostnaetharlausu en thorn aeligr eru reknar og fjaacutermagnaethar af menntamaacutelaraacuteethuneyti flaeligmskumaeliglandi hluta landsins Svaeligethisstofnanirnar veita nemendum foreldrum kennurum og grunn-og framhaldsskoacutelum stuethning og raacuteethgjoumlf Markmieth VCLB-samtakanna er aeth efla skoacutela kennara og foreldra Miethaeth er aeth thornviacute aeth styrkja almennu skoacutelana gera raacuteethgjafarstarfieth skilvirkara leita fyrirbyggjandi aethferetha og naacute fram reacutettri greiningu skref fyrir skref ndash meeth thorn viacute aeth draga uacuter truflandi thorn aacutettum og leggja aacuteherslu aacute jaacutekvaeligethu thornaeligttina Samkvaeligmt starfsfoacutelkinu eiga baeligethi nemendur fraacute dvalarlandinu og nemendur af innflytjendaaeligttum vieth soumlmu vandamaacutel aeth etja thornegar thorneir buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur thornaeth sem kemur barni af innflytjendaaeligttum til goacuteetha kemur oumlllum boumlrnum til goacuteetha Engin seacuterstoumlk aacutehersla var loumlgeth aacute nemendur sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
61
315 Amsterdam (Holland) Fimmta heimsoacuteknin var farin til Amsterdam iacute tvo seacuterskoacutela aacute grunnskoacutelastigi einn seacuterskoacutela aacute framhaldsskoacutelastigi thorn ar sem starfsnaacutem fer fram aacute fimm mismunandi stoumlethum og iacute tvaeligr matsstofnanir Meethan aacute heimsoacutekninni stoacuteeth aacutetti hoacutepurinn thorness kost aeth hlusta aacute thorn ingmann iacute hollenska thorn inginu raeligetha um thornau vandamaacutel sem blasa vieth og hvaeth gera thorn yrfti til aeth koma iacute veg fyrir mismunun og tryggja betri naacutemsgaeligethi fyrir thornaacute nemendur sem liacutetils mega siacuten Meethal thorneirra vandamaacutela sem fjallaeth var um var skortur aacute leikskoacutelanaacutemi tungumaacutelakennslu og aukafjaacuterveitingu vegna nemenda sem eiga vieth tungumaacutelaerfiethleika aeth etja Iacute einum grunnskoacutelanum voru 320 nemendur aacute aldrinum thorn riggja til thornrettaacuten aacutera og um 70 thorneirra voru af innflytjendaaeligttum THORNar var aeth finna uacuterraeligethi fyrir nemendur meeth talroumlskun og tungumaacutelaerfiethleika og einnig gaacutetu 180 nemendur fengieth stuethning sem thornoacute foacuter fram iacute oumlethrum skoacutelum iacute Amsterdam Meginmarkmiethieth var aeth efla talthornroska og tungumaacutelakunnaacutettu nemenda Sumir nemendanna houmlfethu fyrst stundaeth naacutem iacute almennum skoacutela en verieth sendir iacute seacuterskoacutela vegna tungumaacutelaerfiethleika THORN oacute aeth sumir nemendur eigi afturkvaeligmt iacute hverfisskoacutelann sinn eru samt margir sem stunda allt sitt grunnskoacutelanaacutem iacute seacuterskoacutelanum Foreldrum er frjaacutelst aeth velja hvaetha skoacutela sem er fyrir barnieth en sliacutekt val er ekki alltaf auethvelt fyrir innflytjendur Aacute naeligstu misserum munu skoacutelarnir annast mat og aethstoetha vieth aeth finna thornann skoacutela sem hentar nemandanum best iacute samraacuteethi vieth foreldra hans Sem kennsluefni notar skoacutelinn alls kyns sjoacutenraeligna hluti Oumlllum hugsanlegum raacuteethum er beitt til aeth auka orethaforetha nemenda og auethvelda samskipti vieth fjoumllskyldur thorneirra Skoacutelinn var iacute naacutenu samstarfi vieth almennu skoacutelana thornar sem iacute boethi var starfsthornjaacutelfun stuethningur og eftirfylgnithornjoacutenusta Seacuterfraeligethingarnir loumlgethu aacuteherslu aacute mikilvaeliggi thorness aeth mat faeligri fram eins fljoacutett og unnt vaeligri og iacute kjoumllfar thorn ess yrethi gripieth til vietheigandi raacuteethstafana Iacute hinum grunnskoacutelanum voru 153 nemendur aacute aldrinum fjoumlgurra til toacutelf aacutera Nemendur iacute thornessum skoacutela aacutettu vieth alvaralega naacutemserfiethleika aeth etja og mikil samskiptavandamaacutel (td einhverfu) 85 thornessara nemenda voru af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Afriacuteku Asiacuteu og nokkrir fraacute oumlethrum Evroacutepuloumlndum Fjoumlrutiacuteu nemendur stunduethu naacutem iacute almennum bekkjum Skoacutelinn aethstoethar foreldra vieth aeth velja 62
grunnskoacutela thorn ar sem barnieth getur stundaeth naacutem iacute grennd vieth heimili sitt og boethieth er upp aacute stuethning og eftirlit annars staethar fraacute Iacute thorneim tilvikum sem nemendur meeth einhverfu stunduethu naacutem iacute almennum skoacutelum fengu kennarar thornar starfsthornjaacutelfun hjaacute seacuterkennurum Kennarar faacute greitt fyrir sliacutek verkefni Iacute skoacutelanum var starfaeth bdquoaacuten aethgreiningarldquo iacute thorn eim skilningi aeth nemendur meeth einhverfu voru settir iacute blandaetha hoacutepa THORNeir voru ekki iacute seacuterhoacutepum allir nemendur fylgdu einstaklingsaacuteaeligtlun Uacutethugsaeth var hvernig samskiptum aacuten orethaliacutekamstjaacuteningu skyldi beitt og sami haacutettur hafethur aacute alls staethar innan skoacutelans Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute thornaacutetttoumlku foreldra iacute oumlllu skoacutelastarfinu ndash naacutemi jafnt sem friacutestundastarfi osfrv Ef thornoumlrf var aacute voru tuacutelkar fengnir til aeth aethstoetha kennara og foreldra iacute samskiptum siacutenum Einnig var notueth svokoumlllueth bdquoskilaboethaboacutekldquo til aeth auethvelda kennurum nemendum og foreldrum aeth hafa samskipti En thornraacutett fyrir allt komu sum boumlrnin ekki iacute skoacutelann heldur voru heima Ekki virtist loumlgeth nein aacutehersla aacute aeth kenna nemendum moacuteethurmaacutel sitt iacute skoacutelanum thorn oacute aeth thorn riacuter starfsmenn thornar vaeligru af innflytjendaaeligttum En mikieth var lagt upp uacuter thornviacute aeth nemendur aethloumlguethust menningu dvalarlandsins Kennsla iacute framhalds- og starfsnaacutemsskoacutelanum foacuter fram aacute fimm stoumlethum THORN ar var tekieth aacute moacuteti ungmennum meeth minni haacutettar naacutemserfiethleika sem oft tengdust hegethunarvanda Iacute skoacutelanum voru 300 nemendur aacute aldrinum toacutelf aacutera til tviacutetugs Stoacuter hluti nemenda (yfir 80) iacute skoacutelanum var af innflytjendaaeligttum Iacute einum skoacutelanna var aacuteberandi mikieth af nemendum fraacute Suacuteriacutenam sem aacute aacuterum aacuteethur var hollensk nyacutelenda Flestir thorn essara nemenda gaeligtu gengieth iacute almenna skoacutela ef thorn eir fengju stuethning Seacuterfraeligethingar greindu fraacute thorn viacute aeth oft kaeligmi alvarlegur menningarskortur iacute veg fyrir aeth nemendur naeligethu toumlkum aacute tungumaacutelinu Hafa thorn arf meira eftirlit meeth thornessum nemendum thorn eir thornurfa aeth faacute kennslu iacute naacutemsgreinum sem thorneir skilja og stunda hagnyacutetara naacutem Einstaklingsbundin naacutemskraacute er loumlgueth aeth getu nemenda Eftir fjoumlgurra aacutera skoacutelagoumlngu fara thorn eir svo reglubundieth iacute starfsthornjaacutelfun iacute fyrirtaeligkjum Gott andruacutemsloft var aacute thorn essum stoumlethum reglur voru skyacuterar og thorneim var fylgt og umhverfieth virtist vera oumlruggt Kennararnir voru mjoumlg aacutehugasamir og syacutendu hverjum einasta nemanda mikla athygli thorneir unnu jafnvel iacute friacutetiacutema siacutenum Efni og buacutenaethur var lagaethur aeth thornoumlrfum
63
Beitt var vel skipuloumlgethum og hagnyacutetum aethferethum vieth aeth koma unga foacutelkinu uacutet iacute atvinnuliacutefieth og tengslin vieth vinnumarkaethinn voru goacuteeth Greint var fraacute thornviacute aeth misjafnlega gengi aeth eiga samskipti vieth foreldra Iacute nokkrum skoacutelum var mikieth lagt upp uacuter samskiptum vieth aethstandendur nemenda en svo var ekki alls staethar Foreldrar iacute thorneim skoacutela sem var meeth flesta nemendur fraacute Suacuteriacutenam soumlgethust veretha fyrir mikilli mismunun iacute samfeacutelaginu Nemendum sem aacutettu seacuter annaeth moacuteethurmaacutel en hollensku var boethieth upp aacute seacuterstoumlk tungumaacutelanaacutemskeieth iacute skoacutelunum Takmarkaeth samband virtist vera haft vieth almenna skoacutela Mats- og endurhaeligfingarstofnanirnar tvaeligr houmlfethu fyrst og fremst meeth thornaacute nemendur aeth gera sem aacutettu vieth alvarleg feacutelagsleg vandamaacutel og hegethunarvanda aeth etja Meirihluti thorn eirra var af innflytjendaaeligttum ndash flestir fraacute Norethur-Afriacuteku Nokkrir thorneirra houmlfethu komist iacute kast vieth loumlgin Iacute thornessum stofnunum var markmiethieth fyrst og fremst thornaeth aeth kynnast fortiacuteeth thornessara ungmenna skipuleggja eftirlit iacute tiltekinn tiacutema iacute samraacuteethi vieth thorn au sjaacutelf og undirbuacutea thorn au undir aeth fara uacutet aacute vinnumarkaethinn Loumlgeth var mikil aacutehersla aacute samstarf vieth aethstandendur og fengnir voru thornyacuteethendur ogeetha tuacutelkar til aeth haeliggt vaeligri aeth kanna vieth hvaetha aethstaeligethur fjoumllskyldan lifethi 316 Varsjaacute (Poacutelland) Iacute sjoumlttu heimsoacutekninni var farieth iacute fimm almenna skoacutela iacute Varsjaacute ndash tvo grunnskoacutela og thorn rjaacute framhaldsskoacutela ndash og til samtaka sem annast lagalega iacutehlutun Grunnskoacutelarnir voru reknir af hinu opinbera en ekki framhaldsskoacutelarnir Yfir 700 nemendur aacute aldrinum sex til fjoacutertaacuten aacutera voru iacute grunnskoacutelunum tveim Iacute oumlethrum skoacutelanum voru 35 nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu og Norethur-Kaacutekasus Fjoumlldi nemenda af innflytjendaaeligttum var mjoumlg breytilegur vegna thorn ess aeth algengt er aeth Poacutelland seacute aetheins viethkomustaethur fjoumllskyldur komi thornangaeth tiacutemabundieth og yfirgefi svo landieth Tungumaacutelaerfiethleikar voru helsta vandamaacutel thornessara nemenda sem og skaethlegar afleiethingar striacuteethsaacutetaka sem thorn eir houmlfethu upplifaeth Boethieth var upp aacute kennslu iacute poacutelsku tvisvar iacute viku aacute vegum skoacutelayfirvalda iacute borginni Skoacutelinn var iacute samstarfi vieth samtoumlkin sem annast lagalega iacutehlutun iacute tengslum vieth tilraunaverkefnieth bdquofjoumllmenningarlegur skoacutelildquo sem stutt er af skrifstofu menntamaacutela iacute Varsjaacute Markmiethieth var aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth aethlagast skoacutelasamfeacutelaginu THORNarna var aeth stoumlrfum aethstoetharmaethur 64
fraacute Tsjetsjeniacuteu sem annaethist menningarmiethlun og tuacutelkun og kenndi nemendum einnig moacuteethurmaacutel sitt Sliacutekt var talieth mikilvaeliggt fyrir menningarlega sjaacutelfsmynd nemenda og frekari aethloumlgun thorn eirra Iacute thornessum skoacutelum hafa engir nemendur verieth greindir meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute hinum grunnskoacutelanum voru um 10 nemenda af innflytjendaaeligttum flestir fraacute Viacuteetnam Enginn thorn eirra var meeth seacuterkennsluthornarfir thorn vert aacute moacuteti gekk thorneim mjoumlg vel iacute skoacutelanum Foreldrar voru reiethubuacutenir til aeth greietha fyrir aukatiacutema fyrir boumlrn siacuten ef thornau houmlfethu thornoumlrf fyrir thornaeth Framhaldsskoacutelarnir voru nyacuteteknir til starfa og var kennslustefnan iacute thorneim mjoumlg iacute anda hlutaetheigandi kennara eetha stjoacuternmaacutelamanna iacute landinu Iacute tveimur thorn essara skoacutela voru 420 nemendur aacute aldrinum thornrettaacuten til sextaacuten aacutera THORN rjaacutetiacuteu nemendur voru floacutettamenn fraacute Tsjetsjeniacuteu og oumlethrum loumlndum iacute Asiacuteu og Afriacuteku 27 nemendur voru af innflytjendaaeligttum Tveir nemendur voru fatlaethirmeeth seacuterkennsluthornarfir Foreldrar og kennarar stoacuteethu sameiginlega aeth rekstri skoacutelanna Nemendur thorn urfa aeth thorn reyta inntoumlkuproacutef iacute thorn essa skoacutela thorn oacute ekki thorneir sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir Foreldra greietha skoacutelagjoumlld 6 af thorneim renna iacute laacutenveitingar til nemenda sem buacutea vieth erfiethan fjaacuterhag Innan vieth 10 nemenda thorn urfa ekki aeth greietha skoacutelagjoumlld Hluti styrkveitinga til skoacutelanna kemur fraacute yfirstjoacutern menntamaacutela Meginmarkmiethieth var aeth kenna nemendum aeth lifa iacute lyacuteethraeligethisthornjoacuteethfeacutelagi og hvetja thorn aacute til aeth hafa jaacutekvaeligtt viethhorf til annarrar menningar og umhverfis Foreldrarnir syacutendu kennurunum mikla samstoumlethu Allir deildu meeth seacuter aacutebyrgethinni kennarar nemendur og foreldrar Tvaeligr af thorneim leiethum sem skoacutelarnir foacuteru var aeth hafa aethstoetharkennara aeth stoumlrfum og beita moacutetandi matisiacutemati Nemendur fengu aukatiacutema iacute poacutelsku eetha oumlethrum greinum um leieth og ljoacutest var aeth thorneir thornyrftu aacute thornviacute aeth halda Nemendur fraacute Tsjetsjeniacuteu fengu kennslu iacute moacuteethurmaacuteli siacutenu Iacute thornrieth ja framhaldsskoacutelanum voru 103 nemendur aacute aldrinum sextaacuten til niacutetjaacuten aacutera Niacuteu nemendur voru af innflytjendaaeligttum Enginn nemendanna var meeth seacuterkennsluthornarfir Iacute thorn essum skoacutela sem og baacuteethum hinum framhaldsskoacutelunum var markmiethieth thornaeth aeth gera nemendur aeth virkum thorn egnum iacute fjoumllmenningarlegu lyacuteethraeligethislegu nuacutetiacutemasamfeacutelagi Samtoumlkin sem heimsoacutett voru og annast lagalega iacutehlutun eru frjaacutels feacutelagasamtoumlk sem veita foacutelki sem byacuter vieth einangrun og mismunun
65
thorne innflytjendum floacutettamoumlnnum og haeliglisleitendum lagalega aethstoeth thornviacute aeth kostnaetharlausu Samtoumlkin koma fram sem fulltruacutear thornessa foacutelks gagnvart yfirvoumlldum thorn au veita thorn eim einnig tuacutelkathornjoacutenustu Samtoumlkin toacuteku fullan thornaacutett iacute tilraunaverkefninu aacutesamt einum grunnskoacutela eins og fram kom heacuter fyrir framan og stuethningsaethili aacute thorn eirra vegum aethstoethaethi nemendur vieth aeth aethlagast feacutelagslega og laeligra tungumaacutelieth
32 Almennar athugasemdir Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast oacuteliacutekum starfshaacutettum skiptast aacute skoethunum og raeligetha vieth fagfoacutelk aacute thornessu sviethi sem og vieth fjoumllskyldur og siacuteethast en ekki siacutest aeth varpa ljoacutesi aacute tiltekin atriethi Oacutegerningur er aeth gera grein fyrir niethurstoumlethum thorn essara samraeligethna iacute smaacuteatriethum en heacuter aacute eftir er samantekt aacute thorneim meginmaacutelefnum sem voru til umraeligethu baeligethi iacute samraeligethum vieth fagfoacutelkieth og innan hoacutepsins THORNau eru sett fram iacute samraeligmi vieth thornaacute fimm thornaeligtti sem rannsoacuteknin snyacutest um og snerta aetheins thornaacute staethi sem heimsoacutettir voru 321 Markhoacutepur
Iacute thornessum heimsoacuteknum gafst kostur aacute aeth kynnast yacutemsum aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum annars vegar skoacutelum iacute loumlndum thorn ar sem loumlng hefeth er fyrir innflytjendum og hins vegar skoacutelum iacute loumlndum sem nyacutelega eru farin aeth taka aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute oumlethrum riacutekjum af efnahagslegum og poacutelitiacuteskum aacutestaeligethum Aacute thorn essum stoumlethum var foacutelk fraacute yacutemsum loumlndum Aetheins iacute einum skoacutela var meiri hluti nemenda fraacute fyrrum nyacutelenduriacuteki dvalarlandsins Fagfoacutelk aacute oumlllum thorn essum stoumlethum virtist sem nyacutejum nemendum af innflytjendaaeligttum faeligri fjoumllgandi THORNessi tilfinning var fremur fyrir hendi iacute loumlndum thornar sem engin hefeth var fyrir innflytjendum Ekki virethist litieth aacute menningarlega fjoumllbreytni aacute neikvaeligethan haacutett iacute thornessum skoacutelum Almennt riacutekir jaacutekvaeligtt viethhorf iacute skoacutelunum og kennararnir reyna aeth varpa ljoacutesi aacute thorn au gildi sem berast meeth nyacutejum menningarstraumum til dvalarlandsins thorn oacute aeth fjoumllbreytni tengist liacuteka stundum vandamaacutelum bdquosem thornarf aeth leysaldquo THORNetta var mest aacuteberandi iacute skoacutelum sem staethsettir voru aacute svaeligethum thorn ar sem meirihluti iacutebuacuteanna voru innflytjendur og thorn ar sem foacutelk byacuter yfirleitt vieth erfiethar aethstaeligethur baeligethi feacutelagslega og fjaacuterhagslega Sumir kennaranna soumlgethust einnig eiga erfitt meeth aeth takast aacute vieth thorn aeligr nyacuteju aethstaeligethur sem thorn eir staeligethu frammi fyrir iacute starfi siacutenu
66
322 Fyrirliggjandi goumlgn Hvaeth goumlgnum viethviacutekur thornarf aeth liacuteta til tveggja atrietha hvar skoacutelarnir eru staethsettir og hverrar gerethar thorn eir eru Iacute skoacutelum sem staethsettir eru aacute svaeligethum thornar sem stoacuter hluti iacutebuacutea eru innflytjendur var hlutfall nemenda af innflytjendaaeligttum haacutett allt aeth 85 (eetha jafnvel enn haeligrra) Seacuterfraeligethingarnir soumlgethu aeth vieth sliacutekar aethstaeligethur gaeligtu orethieth til bdquogettoacuteldquo eetha bdquoskoacutelar thornar sem innflytjendur vaeligru iacute algjoumlrum meirihlutaldquo THORNessir skoacutelar voru yfirleitt staethsettir iacute faacutetaeligkrahverfum Tegund skoacutela sem nemendur voru settir iacute ndash almennir skoacutelar eetha seacuterskoacutelar ndash er annaeth atriethi sem huga thorn arf vandlega aeth iacute thornessari skyacuterslu thorn viacute aeth aetheins var aflaeth upplyacutesinga iacute faacuteeinum skoacutelum Iacute almennu skoacutelunum sem heimsoacutettir voru burtseacuteeth fraacute thornviacute hvort margir eetha faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum stunduethu thornar naacutem voru faacuteir nemendur meeth seacuterkennsluthornarfir iacute samanburethi vieth (augljoacutesan) fjoumllda sliacutekra nemenda iacute seacuterskoacutelum Iacute almennu skoacutelunum var nemendum veittur stuethningur vieth aeth aethlagast aethstaeligethum meeth aethstoeth seacuterhaeligfethra starfsmanna og yacutemissa thornjoacutenustuaethila aacute thornviacute sviethi Ef skoacutelinn gat ekki komieth til moacutets vieth thorn arfir nemenda meeth tiltaeligkum uacuterraeligethum voru thorneir fluttir iacute seacuterskoacutela Hlutfall nemenda sem voru baeligethi meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum iacute seacuterskoacutelunum var milli 60 og 80 af heildarfjoumllda nemenda Starfsfoacutelkieth gerethi seacuter grein fyrir aethstaeligethum Sums staethar voru seacuterskoacutelarnir iacute samstarfi vieth almennu skoacutelana og veittu nemendum stuethning til aeth thorneir gaeligtu verieth aacutefram iacute almennum skoacutela thornoacute aeth almennt vaeligri maacutelum ekki hagaeth thornannig Seacuterskoacutelarnir toacuteku fyrst og fremst vieth nemendum sem aacutettu vieth naacutemserfiethleika og hegethunarvanda aeth etja 323 Naacutemsuacuterraeligethi
Flestir thorneir skoacutelar og thornjoacutenustuaethilar sem heimsoacutettir voru voru reknir aacute vegum hins opinbera og aacuten endurgjalds Einn staethur var thornoacute undanskilinn Mismunandi var hvernig skoacutelarnir voru fjaacutermagnaethir og foacuter thornaeth eftir aethstaeligethum iacute hverju landi fyrir sig yacute mist voru thorneir riacutekisreknir eetha reknir aacute vegum sveitarfeacutelaga eetha jafnvel skoacutelakerfisins Aeth oumlethrum kosti voru skoacutelar fjaacutermagnaethir af einkaaethilum Nemendur af innflytjendaaeligttum og aethstandendur thorn eirra njoacuteta soumlmu reacutettinda og aethrir landsmenn Seacuterfraeligethingarnir sem toacuteku thorn aacutett iacute heimsoacuteknunum loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth mannreacutettindi
67
nemenda og aethstandenda thorn eirra vaeligru virt og aeth barist vaeligri gegn mismunun THORN oacute var fjallaeth um nokkur maacutel thorn ar sem um hugsanlega mismunun var aeth raeligetha Foreldrum er ekki alltaf frjaacutelst aeth velja um skoacutela fyrir boumlrn siacuten og jafnvel iacute loumlndum thornar sem valieth er frjaacutelst kann aeth vera bdquovikieth fraacute thorn viacuteldquo vegna samskiptaoumlrethugleika milli foreldra og viethkomandi thornjoacutenustu aethila THORN annig getur of moumlrgum nemendum af innflytjendaaeligttum verieth beint aacute sama staethinn eetha iacute einhvers konar seacuterskoacutela Foreldrarnir soumlgethust einnig oft finna til einangrunar og aeth landsmenn litu ekki aacute thornaacute sem hluta af thornjoacuteethinni Ef thornoumlrf krefur geta innflytjendur fengieth fjaacuterhagsaethstoeth aukalega eins og aethrir iacutebuacutear iacute landinu eiga kost aacute Iacute sumum tilvikum er kostnaethur svo sem vegna skoacutelamaacuteltiacuteetha niethurgreiddur aeth hluta til eetha alveg fyrir fjoumllskyldur sem buacutea vieth erfiethar fjaacuterhagsaethstaeligethur Kennarar greindu thornoacute fraacute thorn viacute aeth ekki fengist naeliggilegar styrkveitingar fyrir oumlllu thorn viacute sem nemendur thornoumlrfnuethust THORNetta kom fyrst og fremst fram hjaacute kennurum iacute thorneim skoacutelum sem staethsettir voru iacute faacutetaeligkrahverfum og virtist eiga vieth um alla nemendur en ekki bara thornaacute sem eru af innflytjendaaeligttum Yacutemsir thornjoacutenustuaeth ilar koma aeth maacutelum og eru iacute samstarfi vieth skoacutelana THORNjoacutenustan fer eftir thorn viacute hverrar gerethar skoacutelinn er en yfirleitt er um heilbrigethis- og feacutelagsthornjoacutenustu aeth raeligetha Iacute Pariacutes var thornannig fyrirkomulag aeth seacuterstoumlk stofnun aacute sviethi thornjoacuteethflokka -saacutelfraeligethi var aeth stoumlrfum og iacute Malmouml var stuethningsteymi til taks fyrir skoacutelana Samstarf milli skoacutela og thornjoacutenustuaeth ila virtist einnig oft vera oacuteformlegt Fagfoacutelkieth iacute skoacutelunum benti aacute thorn oumlrfina fyrir aukieth samstarf vieth annars konar stofnanir eetha samtoumlk svo sem thornjoacute ethernissamtoumlk THORNaeth lagethi einnig aacuteherslu aacute aacutevinninginn af thorn viacute aeth faacute til lieths vieth sig foacutelk af yacutemsu thornjoacuteetherni fraacute oacuteliacutekum menningarsvaeligethum THORNaeth var ekki einungis af praktiacuteskum aacutestaeligethum ndash til aeth draga uacuter tungumaacutelaerfiethleikum og auethvelda samskipti vieth foreldra ndash heldur einnig til aeth oumlethlast betri skilning aacute thorn viacute hvernig tekist er aacute vieth foumltlunseacuterkennsluthornarfir iacute oumlethrum menningarheimum Samskipti vieth foreldra og aethkoma thorn eirra aeth allri aacutekvarethanatoumlku varethandi barnieth var augljoacuteslega forgangsmaacutel hvarvetna Kennurum var thorn oacute ljoacutest aeth vegna tungumaacutelaerfiethleika voru alvarleg samskiptavandamaacutel til staethar 324 Stuethningsaethferethir
Iacute oumlllum skoacutelunum sem heimsoacutettir voru hefur verieth komieth upp yacutemiss konar aethferethum til aeth auethvelda nemendum af innflytjendaaeligttum aeth 68
aethlagast aethstaeligethum Kennararnir gerethu seacuter ljoacutest mikilvaeliggi thorn ess aeth nemendur laeligrethu viethkomandi tungumaacutel eins fljoacutett og unnt vaeligri einkum thorneir sem nyacutekomnir voru til landsins og aeth thorneir naeligethu goacuteethum toumlkum aacute thorn viacute Eins og kennararnir bentu aacute gegna skoacutelarnir lykilhlutverki sem saacute staethur thornar sem oacuteliacutekir menningarstraumar maeligtast og thorn ar sem frekari aethloumlgun innflytjenda aeth samfeacutelagi dvalarlandsins hefst Samkvaeligmt kennurunum iacute thorn eim skoacutelum sem heimsoacutettir voru var meginmarkmiethieth aeth sigrast aacute tungumaacutelaerfiethleikum meeth oumlllum tiltaeligkum raacuteethum Iacute sumum skoacutelum voru seacuterstakir bekkir til aeth bruacutea bil fyrir nemendur sem thorn arfnast tungumaacutelakennslu iacute tiltekinn tiacutema aacute nokkrum stoumlethum var boethieth upp aacute kennslu aacute tveim tungumaacutelum annars staethar var iacute boethieth upp aacute stuethningskennslu iacute helstu naacutemsgreinunum ndash einnig aacute moacuteethurmaacuteli nemenda Algengt var aeth kennslubaeligkur vaeligru aacute einu tungumaacuteli en einnig var beitt yacutemsum kennsluaethferethum notaethar voru myndir einfaldaethar baeligkur osfrv Flestir kennaranna soumlgethust vinna eftir sveigjanlegri naacutemskraacute og iacute sumum skoacutelum houmlfethu verieth gerethar einstaklingsaacuteaeligtlanir Allir loumlgethu aacuteherslu aacute hve mikilvaeliggt vaeligri aeth gaeligtt vaeligri aeth thornoumlrfum hvers nemanda fyrir sig THORNann aacuterangur sem naacuteethist iacute skoacutelunum maacutetti aeth miklu leyti thornakka jaacutekvaeligethu viethhorfi kennara enda thornoacutett thorneir bentu aacute yacutemislegt sem betur maeligtti fara ekki siacutest aeth thornoumlrf vaeligri fyrir starfsthornjaacutelfun THORNraacutett fyrir hieth goacuteetha starf sem unnieth var iacute skoacutelunum voru thorn oacute enn spurningar sem biethu svara svo sem
bull Hvernig aacute aeth draga skyacuter moumlrk milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemserfiethleika
bull Aeth hve miklu leyti tryggja almennir skoacutelar stuethning vieth nemendur og aeth hve miklu leyti sjaacute seacuterskoacutelar um aeth aethstoetha nemendur vieth aeth snuacutea aftur iacute siacutena hverfisskoacutela thorn ar sem thorneir geta stundaeth almennt naacutem
bull Aeth hve miklu leyti nota skoacutelarnir aacutereiethanleg taeligki til aeth greina raunverulegar thorn arfir nemenda og sjaacute thorn eim siacuteethan fyrir thorneim stuethningi sem thorneir thornarfnast
325 Naacutemsmat Matsstofnanirnar voru aacute vegum hins opinbera og veittu gjaldfrjaacutelsa thornjoacutenustu THORNangaeth gaacutetu nemendur foreldrar kennarar og skoacutelar
69
leitaeth Meginmarkmieth thorn eirra var aeth greina thorn arfir nemenda veita upplyacutesingar og leiethbeina foreldrum um thorn arfir barnsins og efla og styethja starfsemi almennu skoacutelanna Seacuterfraeligethingar fraacute thornessum stofnunum minntust aacute mikilvaeliggi thorn ess aeth gerethar vaeligru fyrirbyggjandi raacuteethstafanir og hvernig thorn eir kaeligmu aeth thorn viacute aeth aethstoetha starfsfoacutelk skoacutelanna iacute thorn eim efnum Sem daeligmi um fyrirbyggjandi aethgerethir maacute nefna tvaeligr stofnanir sem eru iacute samstarfi vieth seacuterfraeligethinga aacute loumlgfraeligethisviethi thornegar um er aeth raeligetha ungmenni sem eiga vieth alvarleg hegethunarvandamaacutel aeth etja Aacute annarri stofnuninni eru aeth stoumlrfum menningarmiethlarar og thorn ar hafethi verieth komieth aacute tveggja maacutenaetha eftirlitsaacuteaeligtlun meeth thornessum ungmennum Enda thorn oacutett seacuterfraeligethingar aacute matsstofnunum gerethu seacuter grein fyrir mikilvaeliggi thorn ess aeth (grunn)mat faeligri fram aacute tveimur tungumaacutelum ndash moacuteethurmaacuteli viethkomandi og tungumaacuteli dvalarlandsins ndash til aeth auethveldara vaeligri aeth aacutetta sig aacute thornoumlrfum nemenda af innflytjendaaeligttum var sliacutekt thorn oacute aetheins raunin aacute faacuteeinum stoumlethum Til aeth leysa uacuter tungumaacutelavandanum notuethu thorn eir jafnt formleg sem oacuteformleg matstaeligki og samskipti meeth og aacuten oretha Seacuterfraeligethingarnir bentu aacute aeth faacuteir nemendur sem nyacutekomnir vaeligru til landsins hefethu meeth seacuter upplyacutesingar um naacutemsmat sem fram hefethi farieth iacute heimalandi thorneirra Naacutemsmatieth vakti yacutemsar spurningar og var viethkvaeligmt maacutel Ljoacutest er aeth um tungumaacutelaerfiethleika er aeth raeligetha sem hafa aacutehrif aacute allt ferlieth ndash samskipti vieth foreldra greiningu aacute thornoumlrfum nemandans osfrv ndash og iacute thornaeth riacutekum maeligli aeth sliacutekt kann aeth takmarka gildi thorness matsferlis sem fram fer Samkvaeligmt upplyacutesingum fraacute matsstofnununum virethist sem hlutfallslega faacuteir nemendur af innflytjendaaeligttum komi til thorneirra Aacutestaeligethan gaeligti verieth suacute aeth foreldrar thorneirra faacute ef til vill ekki upplyacutesingar um starfsemi thorn essara stofnana (sem og annarra thornjoacutenustuaethila) Einnig gaeligti aacutestaeligethan verieth suacute aeth litieth er aacute seacuterkennsluthornarfir aacute mismunandi haacutett iacute hinum yacute msu menningarsamfeacuteloumlgum THORN ar af leiethandi er aeth moumlrgum alvarlegum vandamaacutelum aeth huga thornegar greina skal seacuterkennsluthornarfir nemenda af innflytjendaaeligttum Augljoacutest er aeth meeth heimsoacuteknunum feacutekkst aetheins takmoumlrkueth mynd af aethstaeligethum aacute hverjum staeth ndash thorn viacute er ekki haldieth fram aeth varpaeth hafi verieth ljoacutesi aacute heildaraethstaeligethur iacute landinu THORN viacute skal liacuteta aacute thornessar niethurstoumlethur sem daeligmi sem aukieth geta skilning aacute aethstaeligethum aacute viethkomandi stoumlethum
70
4 NIETHURSTOumlETHUR OG TILLOumlGUR
Niethurstoumlethur rannsoacuteknarinnar varpa ljoacutesi aacute nokkur almenn atriethi sem staethfesta mikilvaeliggi thorn eirra spurninga sem fulltruacutear viethkomandi landa settu fram iacute byrjun a) Aeth hve miklu leyti litieth er aacute tungumaacutelaerfiethleika sem naacutemserfiethleika b) Hvernig faeligrni og geta nemenda af innflytjendaaeligttum er metin c) Hvernig haeliggt er aeth veita kennurum og fjoumllskyldum sem bestan stuethning Svo virethist sem skoacutelar iacute Evroacutepu seacuteu stoumlethugt aeth veretha fjoumllmenningarlegri THORN viacute verethur aeth koma til moacutets vieth nyacute verkefni iacute menntakerfinu og oft thorn ykja thorn au floacutekin thorn ar sem um nyacutejar eetha tiltoumllulega nyacutejar aethstaeligethur er aeth raeligetha Iacute yacute msum loumlndum var aacute aacuterum aacuteethur tekieth aacute moacuteti fjoumllskyldum fraacute fyrrum nyacutelenduriacutekjum eetha loumlndum sem tengdust efnahagslegum vexti eetha auknum iethnaethi Aacute seinni aacuterum maacute greina nyacutejar aethstaeligethur af tvennum toga foacutelk hefur komieth til Evroacutepulanda sem floacutettamenn eetha haeliglisleitendur og fjoumllskyldur flytjast milli landa meeth viethdvoumll iacute einhverju Evroacutepuriacuteki Skoacutelarnir gegna mikilvaeliggu hlutverki thornviacute aeth thorneir eru stundum fyrsti staethurinn thornar sem thornessar fjoumllskyldur hitta foacutelk fraacute dvalarlandinu Greint er fraacute helstu niethurstoumlethum varethandi fjoacutera meginthornaeligttina heacuter fyrir neethan og einnig helstu tilloumlgum sem beint var til seacuterfraeligethinga og stefnumoacutetandi aethila
41 Fyrirliggjandi goumlgn Eins og vieth var aeth buacuteast reyndist gagnasoumlfnunin ekki auethveld viethfangs Innan ramma verkefnisins reyndist haeliggt aeth afla vietheigandi upplyacutesinga fyrst og fremst innan sveitarfeacutelaga Nyacute aethfereth vieth gagnasoumlfnun var tekin upp iacute nokkrum landanna iacute thornessu skyni vegna thorness aeth verkefnieth krafethist tiltekinna upplyacutesinga Mikilvaeliggt er aeth benda aacute aeth goumlgnin sem fengust gefa einungis takmarkaetha mynd af aethstaeligethum iacute thorn aacutetttoumlkuloumlndunum Ekki er viacutest aeth thorn au seacuteu daeligmigereth fyrir stoumlethuna aacute landsviacutesu Iacute moumlrgum skyacuterslum kemur fram verulegt oacutesamraeligmi sem syacutenir aeth innflytjendanemendur sem faacute seacuterkennslu eru yacute mist hlutfallslega of margir eetha of faacuteir Samkvaeligmt skyacuterslunum er hlutfall nemenda af
71
innflytjendaaeligttum 6-20 af nemendum aacute skoacutelaskyldualdri iacute meirihluta thornaacutetttoumlkulandanna (fyrir skoacutelaaacuterieth 2005-2006) Upplyacutesingarnar sem loumlndin loumlgethu fram og rannsoacuteknin benda til aeth of margir nemendur af innflytjendaaeligttum seacuteu iacute hoacutepi thorn eirra sem faacute seacuterkennslu vegna naacutemserfiethleika og einnig aeth hluta til vegna hegethunarvandamaacutela THORN etta er maacutel sem ekki er haeliggt aeth tuacutelka aacute einfaldan haacutett heldur thorn arfnast naacutekvaeligmrar rannsoacuteknar Yacute msir thornaeligttir eru samtengdir og thornarfnast skoethunar tegund seacuterthornarfa ndash naacutenar tiltekieth naacutemserfiethleikar og gereth thornjoacuteethfeacutelagsthornegna ndash thorn e nemendur sem buacutea vieth erfiethar aethstaeligethur iacute feacutelagslegu og menningarlegu tilliti ogeetha efnahagslegu tilliti Suacute staethreynd aeth of haacutett hlutfall innflytjendanemenda er iacute sumum tilvikum iacute thorn eim hoacutepi sem aacute vieth naacutemsoumlrethugleika etja og faacute seacuteruacuterraeligethi virethist benda til thorn ess aeth einhvers misskilnings gaeligti thornegar greint er aacute milli tungumaacutelaerfiethleika og naacutemsoumlrethugleika og ljoacutest er aeth thornaeth krefst naacutenari rannsoacutekna
Tilloumlgur tengdar goumlgnum Safna thorn arf fleiri goumlgnum og frekari rannsoacutekna er thorn oumlrf til aeth kanna aacutestaeligethur hins augljoacutesa oacutesamraeligmis hvaeth varethar fjoumllda innflytjendanemenda iacute seacuterskoacutelum Meginmarkmiethieth verethur aeth afla vitneskju um hvers vegna hlutfall innflytjendanemenda meeth seacuterkennsluthornarfir sem faacute seacuterkennslu er svo skakkt
42 Naacutemsuacuterraeligethi Iacute oumlllum loumlndunum er boethieth upp aacute yacute mis naacutemsuacuterraeligethi iacute samraeligmi vieth stefnu thorn eirra iacute seacuterkennslumaacutelum ogeetha naacutemi aacuten aethgreiningar Loumlggjoumlf landanna er mismunandi og aacutebyrgetharsviethin geta einnig verieth breytileg aacute milli landa uacuterraeligethi eru af yacute msum toga en virething fyrir mannreacutettindum og stefna sem stuethlar aeth jafnraeligethi eru lykilatriethi hvarvetna THORNau uacuterraeligethi sem standa nemendum meeth seacuterkennsluthornarfir til boetha gilda einnig fyrir innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir Augljoacutest er hver thornrjuacute mikilvaeliggustu maacutelin eru Iacute fyrsta lagi hafa yacutemsir seacuterfraeligethingar og thornjoacutenustuaethilar sem koma aeth maacutelum ekki thornaacute tviacutethornaeligttu seacuterhaeligfingu sem nauethsynleg er til aeth geta annast seacuterkennslu fyrir innflytjendanemendur thornannig aeth komieth seacute sem best til moacutets vieth thornarfir thorneirra
72
Iacute oumlethru lagi er fraacute thorn viacute greint iacute nokkrum skyacuterslnanna aeth fari kennsla fram aacute tveimur tungumaacutelum baeligethi moacuteethurmaacuteli nemenda og thorn viacute maacuteli sem talaeth er iacute viethkomandi landi standi nemendur sig betur ndash einkum ef thorneir faacute sliacuteka kennsla iacute yngstu bekkjunum THORNannig oumlethlast thorneir aukna sjaacutelfsvirethingu og persoacutenulegan thorn roska sem tviacutetyngdir einstaklingar meeth sjaacutelfsmynd fraacute tveim menningarheimum THORN raacutett fyrir thorn etta kemur fram aeth mismunandi er milli landa sem og innan einstakra landa hvort kennsla fer fram aacute tveimur tungumaacutelum Iacute thornrieth ja lagi er samstaetha um thornaeth iacute oumlllum loumlndunum aeth samstarf thornjoacutenustuaeth ila og thornaacutetttaka foreldra seacute grundvallaratriethi aacute thorn essu sviethi THORN viacute thorn urfa baeligethi seacuterfraeligethingar og aethstandendur aeth taka tillit til thorn ess aeth thorn eir koma uacuter oacuteliacutekum menningarheimum Seacuterfraeligethingarnir sem unnu aeth verkefninu loumlgethu einnig aacuteherslu aacute aeth nauethsynlegt vaeligri aeth koma aacute og auka samvinnu vieth samtoumlk yacutemissa thornjoacuteethernis- og innflytjendahoacutepa sem nemendur tengjast Koma thornarf aacute betra samstarfi vieth aethstandendur og innflytjendasamtoumlk
Tilloumlgur varethandi uacuterraeligethi Stefnumoacutetandi aethilar aeligttu aeth tryggja aeth farieth seacute aeth reglum svo sem aeth mannreacutettindi seacuteu virt aeth fullu og aeth allir njoacuteti soumlmu taeligkifaeligra samkvaeligmt landsloumlgum Meginmarkmiethieth er aeth berjast gegn mismunun kynthornaacutettafordoacutemum og uacutetlendingahatri sem og auka skilning og styethja og efla jaacutekvaeligetha starfshaeligtti innan sveitarfeacutelaga og aacute landsviacutesu Sliacutekir starfshaeligttir aeligttu aeth stuethla aeth samthornaeligttingarstefnu thornar sem gert er raacuteeth fyrir fjoumllbreytileika og aacutehersla er loumlgeth aacute menntunargildi thorn eirra uacuterraeligetha sem nemendum standa til boetha hver sem uppruni thorneirra eetha thornarfir eru Vietheigandi kennsla og uacuterraeligethi thornurfa aeth vera til staethar iacute skoacutelum til aeth haeliggt seacute aeth stunda naacutem aacuten aethgreiningar Markmieth skoacutela aeligttu aeth vera a) Aeth syacutena skilning og virethingu fyrir fjoumllbreytni b) Aeth forethast inntoumlku- og skraacuteningarstefnu sem eykur aethgreiningu c) Aeth viethurkenna styethja og innleietha kennsluaethferethir sem koma til moacutets vieth thornarfir innflytjendanemenda sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir d) Aeth taka virkan thorn aacutett iacute samvinnu vieth thornjoacutenustuaeth ila thorn ar meeth talin innflytjendasamtoumlk og samtoumlk sem vinna aeth maacutelefnum innflytjenda e) Aeth hvetja til samskipta og thornaacutetttoumlku meethal aethstandenda
73
Skoacutelastefna aeligtti aeth vera thorn vermenningarleg og falla aeth thornoumlrfum naeligrsamfeacutelagsins og koma til moacutets vieth thornaeth Sliacutek stefna krefst thorness aeth almennir kennarar jafnt sem seacuterkennarar auki thornekkingu siacutena og haeligfni og nyacuteti seacuter thornaacute starfsthornjaacutelfun sem thorneim er nauethsynleg til aeth oumlethlast betri skilning aacute menningarlegri fjoumllbreytni og takast siacuteethan aacute vieth starf sitt aacute sem reacutettastan haacutett Aethalmarkmiethieth er aeth auka naacutem aacuten aethgreiningar og sjaacute til thorn ess aeth skoacutelar og seacuterfraeligethingar faacutei thornau uacuterraeligethi sem nauethsynleg eru Meeth thornviacute aeth koma iacute veg fyrir einangrun og uacutetilokun foacutelks myndast siacuteethur svokoumllluethu bdquoinnflytjendagettoacuteldquo
43 Stuethningsaethferethir Nemendum og kennurum iacute viethkomandi loumlndum standa til boetha yacutemiss konar stuethningsaethferethir Iacute thorn eim er aethalaacuteherslan loumlgeth aacute aeth foacutelk naacutei toumlkum aacute tungumaacuteli dvalarlandsins meethal annars meeth tviacutetyngdri kennslu bdquobekkjum sem bruacutea billdquo stuethningskennslu viethboacutetarstuethningi og aethstoeth vieth heimaverkefni Getieth er um aeth thorn roacuteun og notkun einstaklingsaacuteaeligtlana seacute mjoumlg mikilvaeligg stuethningsleieth Litieth er aacute stuethning og einhug skoacutelastjoacutera og starfsfoacutelks skoacutelanna sem og teymisvinnu sem mikilvaeligga thornaeligtti Haeligfni kennara vilji og reynsla er lykilatriethi Iacute nokkrum landanna syacutena rannsoacuteknir aeth fleiri stuethningsaethferethir koma aeth gagni svo sem aeth nemendur gangi iacute skoacutela iacute siacutenu hverfi aacutesamt jafnoumlldrum siacutenum aeth sumar naacutemsgreinar seacuteu kenndar iacute litlum hoacutepum aeth iacute almennum skoacutelum seacuteu kennarar eetha aethstoetharmenn af sama thornjoacuteeth erni og nemendurnir aeth stoumlrfum meeth umsjoacutenarkennaranum Aeth lokum er tekieth fram hve jaacutekvaeligtt seacute aeth iacute einstaklingsaacuteaeligtlunum seacute notaeth naacutems- og kennsluefni sem tekur tillit til reynsluheims og menningar nemenda einnig thorneirra sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir og af innflytjendaaeligttum
Tilloumlgur varethandi stuethningsaethferethir Raacuteethamenn aacute sviethi menntamaacutela aeligttu aeth iacutehuga meeth tilliti til aethstaeligethna aacute hverjum staeth hvernig kennslu aacute tveimur tungumaacutelum skuli haacutettaeth eetha hvernig beita megi fjoumllmenningarlegum aethferethum iacute thornviacute skyni aeth tryggja naacutemsthornroska feacutelagslega aethloumlgun og sjaacutelfsvirethingu meethal nemenda
74
Hvetja thorn arf til thorn ess aeth iacute skoacutelum thorn ar sem nemendur tala moumlrg tungumaacutel verethi moacutetueth aacutekveethin stefna thornar aeth luacutetandi THORNviacute thornarf a) Aeth gera rannsoacutekn aacute aethstaeligethum iacute viethkomandi skoacutelum b) Aeth gera aacuteaeligtlun og tilloumlgur um hvernig auka megi gaeligethi thorness stuethnings sem veittur er innan hvers skoacutela Kennarar aeligttu aeth laga kennsluaethferethir siacutenar aeth aethstaeligethum faacute foreldra til aeth taka thorn aacutett iacute skoacutelastarfinu og faacute aethstoeth hjaacute seacuterhaeligfethu fagfoacutelki sem og aethstoetharfoacutelki fraacute oacuteliacutekum menningarheimum Meginmarkmiethieth er aeth efla starfsemi almennu skoacutelanna thorn annig aeth thornar verethi haeliggt aeth maeligta thorn oumlrfum nemenda sem koma uacuter yacutemsum aacutettum burtseacuteeth fraacute seacuterkennsluthornoumlrfum iacute naacutemi og thornjoacuteethernisuppruna
44 Naacutemsmat Fjoumlldi thornjoacutenustuaeth ila og seacuterfraeligethinga koma aeth grunnmati aacute innflytjendanemendum meeth seacuterkennsluthornarfir samkvaeligmt yacutemiss konar reglugerethum og matsaethferethum sem beitt er viacuteetha um loumlnd Flestar matsaethferethirnar eru staethlaethar og miethast vieth nemendur fraacute dvalarlandinu Sum matstaeligki og proacutef hafa verieth thornyacute dd aacute yacutemis tungumaacutel aeth oumlethrum kosti fer naacutemsmatieth fram meeth aethstoeth tuacutelks einnig er bent aacute matstaeligki aacuten oretha sem aeligskilegan kost THORNraacutett fyrir thornaacute aluacuteeth sem fagfoacutelk leggur iacute thorn etta starf eru aacutehrif hinna menningarlegu viethhorfa sem felast iacute matstaeligkjunum enn hindrun iacute vegi thorn egar um innflytjendanemendur meeth seacuterkennsluthornarfir er aeth raeligetha Til aeth sigrast aacute sliacutekum hindrunum og tungumaacutelaerfiethleikum og jafnvel hlutdraeliggum niethurstoumlethum staethlaethra matsaethferetha aeligtti aeth leita heildstaeligethra leietha thorn ar sem aacutehersla er loumlgeth aacute naacutemsferli og thornroska nemandans Oft nota kennarar siacutemat og eiga samraeligethur vieth nemendur og foreldra THORNaacute er mikilvaeliggt aeth faacute upplyacutesingar og goumlgn fraacute foreldrunum en thornaeth er ekki alltaf haeliggt THORN au atriethi sem helst skal skoetha iacute sliacuteku matsferli eru grunnfaeligrni nemandans naacutemssaga hans og vieth hvaetha aethstaeligethur hann byacuter Taka ber tillit til upplyacutesinga fraacute oumlllum viethkomandi kennurum (umsjoacutenarkennara seacuterkennara osfrv) og oumlethru fagfoacutelki svo sem feacutelagsraacuteethgjoumlfum og saacutelfraeligethingum sem og foreldrum
75
Tilloumlgur varethandi naacutemsmat Iacute matsferlinu aeligtti aeth vera haeliggt aeth greina aacute milli erfiethleika vieth aeth laeligra tungumaacutel dvalarlandsins og naacutemserfiethleika Allir thorn eir sem koma aeth skoacutelastarfinu veretha aeth koma aeth matsferlinu og deila aacutebyrgeth aacute thornviacute Meginmarkmiethieth er aeth thorn roacutea vietheigandi efni til aeth leggja fyrir innflytjendanemendur sem eru meeth seacuterkennsluthornarfir
Meeth thorn eim upplyacutesingum sem aflaeth var uacuter fraeligethiritum aacute thorn essu sviethi sem og meeth spurningalistanum og greiningarstarfinu fengust svoumlr vieth nokkrum spurningum Yacutemis oumlnnur vandamaacutel hafa komieth iacute ljoacutes og ndash thorn ar sem thorn etta var fyrsta tilraunin sem gereth hefur verieth til aeth taka saman upplyacutesingar aacute thornessu sviethi ndash hafa spurningarnar sem vaknaeth hafa verieth fleiri en svoumlrin sem fengust THORN essi fyrsta rannsoacutekn og samantekt mun vonandi veretha til thorness aeth fleiri og iacutetarlegri rannsoacuteknir og kannanir verethi gerethar aacute thornessu sviethi
76
HEIMILDIR
AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 1998 Vers une politique de la formation continue Montreal Aacutelit sem lagt var fyrir menntamaacutelaraacuteethherrann iacute Quebec AMEIPH (Association Multi-Ethnique pour lrsquoInteacutegration des Personnes Handicapeacutees) 2001 Disability+Migration A New Planetary Reality Montreal Skyacutersla loumlgeth fram iacute Durban aacute raacuteethstefnu Sameinuethu thornjoacuteeth anna gegn kynthornaacutettafordoacutemum mismunun uacutetlendingahatri og umburetharleysi Andersson F 2007 Challenging Experiences Generation of Knowledge in a Research Circle Stockhom University of Stockholm Bleidick U Rath W og Schuck K 1995 bdquoDie Empfehlungen der Kultusministerkonferenz zur sonderpaumldagogischen Foumlrderung in den Schulen der Bundesrepublik Deutschlandldquo iacute Zeitschrift fuumlr Paumldagogik No41 bls 247ndash264 Candelier M 2003 Lrsquoeacuteveil aux langues agrave lrsquoeacutecole primaire EVLANG bilan drsquoune innovation europeacuteenne Bruxelles De Boeck Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students and Royal Danish School of Educational Studies 1999 Report on the European Conference on Migrant Children with Special Educational Needs Copenhagen 7thndash8th June 1999 Copenhagen UC2 Danish Institute for Development in Education of Bilingual Students European Monitoring Centre on Racism and Xenophobia 2004 bdquoComparison on Enrolment Figures in Special Educationldquo iacute Migrants Minorities and Education Documenting Discrimination and Integration in 15 Member States of the European Union Luxembourg Office for Official Publications of the European Communities Eurydice 2004 Integrating Immigrant Children into Schools in Europe Brussels Eurydice (European Commission DG Education and Culture) Evroacutepuraacuteethieth 2006 Tilmaeligli um thornaacute aethgerethaaacuteaeligtlun Evroacutepuraacuteethsins aeth efla reacutettindi og fulla thornaacutetttoumlku fatlaethra og stuethla aeth auknum liacutefsgaeligethum
77
fatlaethra iacute Evroacutepu 2006ndash2015 Strassborg Evroacutepuraacuteethieth Tilmaeligli nr (2006)5 samthornykkt af raacuteethherranefndinni thorn ann 5 apriacutel 2006 aacute 961 fundi fulltruacutea raacuteethuneytanna Framkvaeligmdastjoacutern ESB 2008 Graelignboacutek Migration and Mobility Challenges and Opportunities for EU education systems Framkvaeligmdastjoacutern ESB COM (2008) 423 final Henriot (Van Zanten) A 1996 bdquoLrsquoeacutecole les enfants de lrsquoimmigration et des minoriteacutes ethniques Une revue de la litteacuterature franccedilaise ameacutericaine et britanniqueldquo iacute Revue Franccedilaise de Peacutedagogie No177 OctoberndashDecember 1196 bls 87ndash194 Henriot (Van Zanten) A 1997 bdquoSchooling Immigrants in France in the 1990s Success or Failure of the Republican Model of Integrationldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 28 No 3 September 2007 bls 351ndash374 Leman J 1991 bdquoThe Education of Immigrant Children in Belgiumldquo iacute Anthropology and Education Quarterly Vol 22 No 2 June 1991 bls 140ndash153 Lindsay G Pather S og Strand S 2006 Special Educational Needs and Ethnicity Issues of Over- and Under-Representation Warwick University of Warwick Institute of Education Research Report 757 Losen D J og Orfield G (ritstj) 2002 Racial Inequity in Special Education Harvard Harvard University Press Manccedilo A 2001 bdquoLa scolariteacute des enfants issus de lrsquoimmigration turque et maghreacutebine en Belgique francophoneldquo iacute LrsquoObservateur Paris ndeg 6ndash7 bls 17ndash21 Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2003 Special Needs Education in Europe Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Meijer C Soriano V og Watkins A (ritstj) 2006 Special Needs Education in Europe Provision in Post-Primary Education Thematic Publication Middelfart European Agency for Development in Special Needs Education Milic A 1997 Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonderpaumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) 78
Milic A 1998 Methodisches Vorgehen Sozialindexierte Schuumllerpauschale Zuumlrich Erziehungsdirektion des Kantons Zuumlrich Paumldagogische Abteilung Projekt Reorganisation des sonder-paumldagogischen Angebots des Kantons Zuumlrich (RESA) Moro M R 2005 Working with children of immigrant parents Bobigny Association Internationale drsquoEthnoPsychanalyse National Research Council Committee on Minority Representation in Special Education 2002 Minority Students in Special and Gifted Education Washington DC National Academy Press Nicaise I 2007 Education and Migration Policies and Practices for Integration and social Inclusion Summary of the Seminar for DG Education and Culture Brussel 9 oktoacuteber 2007 Nordahl T og Oslashverland T 1998 Idealer og realiteter Evaluering av spesialundervisningen i Oslo kommune Ministry of Education and Research NOVA Research Institute NOVA Rapport 2098 OECD 2004 Equity in Education Students with Disabilities Learning Difficulties and Disadvantages Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2006 Where Immigrant Students Succeed A Comparative Review of Performance and Engagement in Pisa 2003 Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) OECD 2007 bdquoGroups at Risk The Special Case of Migrants and Minoritiesldquo iacute No More Failures Ten Steps to Equity Education Pariacutes Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) Perregaux C de Goumoeumlns C Jeannot D og de Pietro J-F 2003 EOLE Education et Ouverture aux Langues agrave lrsquoEcole Neuchacirctel CIIP vol I og II Pflegerl J 2004 Immigration and Family Annual Seminar Helsinki Finland 8ndash10 June 2002 Synthesis Wien Oumlsterreichisches Intitut fuumlr Familienforschung Materialiensammlung Heft 18 Poulain M Perrin N og Singelton A (ritstj) 2006 Towards Harmonised European Statistics on International Migration Louvain La Neuve Presses Universitaires de Louvain-La-Neuve
79
Rosenqvist J 2007 Specialpedagogik I Maringngfaldens Sverige Om Elever Med Annan Etnisk Bakgrud aumln SvenskISaumlrskolan Sweden Specialpedagogiska Institutet Kristianstad University Salameh E-K 2003 Language impairment in Swedish bilingual children ndash epidemiological and linguistic studies Lund University Salameh E-K 2006 bdquoConsiderations when meeting bilingual childrenldquo kynning fyrir seacuterfraeligethingahoacutep Evroacutepumiethstoumlethvarinnar fyrir thornroacuteun iacute seacuterkennslu iacute Malmouml 7 desember 2006 Sameinuethu thornjoacuteeth irnar 2008 Convention on the Rights of Persons with Disabilities and Optional Protocol (toacutek gildi 3 maiacute 2008 iacute kjoumllfar samthornykktar thorn ann 13 desember 2006) New York United Nations Organisation SIOS Cooperation Group for Ethnical Associations in Sweden 2004 We Are All Unique And Yet More Alike Than We Imagine A Book About Disability Ethnicity Reception and Treatment Sweden SIOS UNESCO 1994 Salamanca-yfirlyacutesingin og rammaaacuteaeligtlun um aethgerethir vegna nemenda meeth seacuterkennsluthornarfir Samthornykkt aacute althornjoacuteethlegri raacuteethstefnu um seacuterkennslu Access and Quality Salamanca Menningarmaacutelastofnun Sameinuethu thornjoacuteethanna (UNESCO) Verkuyten M og Brug P 2003 bdquoEducational Performance and Psychological Disengagement among Ethnic Minority and Dutch Adolescentsldquo iacute The Journal of Genetic Psychology 164(2) bls 189ndash 200 Watkins A (ritstj) (2007) Naacutemsmat iacute skoacutelum aacuten aethgreiningar Lykilatriethi iacute stefnumoacutetun og starfi Odense European Agency for Development in Special Needs Education Werning R Loumlser J M og Urban M 2008 bdquoCultural and Social Diversity An Analysis of Minority Groups in German Schoolsldquo iacute The Journal of Special Education Vol 42 No 1 May 2008 bls 47ndash54
80
HOumlFUNDAR EFNIS
Austurriacuteki Irene MOSER IreneMoserphsalzburgat
Judith STENDER judithstenderssr-wiengvat
Jef VERRYDT jverrydtpandorabe
Josee VAN LEEMPUT joseevanleemputkhkbe
Theacuteregravese SIMON theresesimoncfwbbe
Belgiacutea (flaeligmskumaeligl andi hluti)
Belgiacutea (froumlnskumaeligla ndi hluti)
Bretland
Jean-Claude DE VREESE
Geoff LINDSAY
Sonali SHAH
Preben SIERSBAEK
jeanclaudedevreeseskynetbe
GeoffLindsaywarwickacuk
splslsleedsacuk
siersbaekuvmdk Danmoumlrk
Eistland
Tina FEHRMANN
Maie SOLL
Kai KUKK
Hanna-Mari SARLIN
TinaFehrmannuvmdk
maiesollhmee
kaikukkhmee
hanna-marisarlinwelhocom Finnland
Anne NURMINEN annenurminensaunalahtifi
Ceacutecile LESTOCQUOY cecilelestocquoylapostenet
Dominique LENORMAND dominiquelorangefr
Frakkland
Grikkland Katerina SPETSIOTOU katerinaspetsiotougmailcom
Maria MICHAELIDOU smiacmorg
Holland Wim VAN OOSTEN directiekingmaschoolnl
Iacutesland Hulda DANIacuteELSDOacuteTTIR huldakarendanielsdottirreykjavikis
Iacutetaliacutea Matteo TALLO matteotalloistruzioneit
81
Leandra NEGRO leandranegroistruzioneit
Eftihia KALLEPITI ekallepitigmailcom
Kalomira IOANNOU ioannoukalomirayahoocom
Kyacutepur
Lettland Dina BETHERE dinalieppalv
Mudite REIGASE muditereigasevsicgovlv
Lithaacuteen Lina PALACIONIENE linapalacionienesppclt
Virginija STUMBRIENE virginijastumbrieneflfvult
Luacutexemborg Gilbert STEINBACH gilsteinbacheducationlu
Malta Alexander SPITERI alexanderspiterigovmt
Noregur Merete BAEKKEVOLD mbeudirno
May-Britt MONSRUD may-brittmonsrudstatpedno
Poacutelland Krzysztof SIKORA krzysraszedupl
Aleksandra ollencjawppl CHRZANOWSKA
Portugal Isabel PAES isabelpaesacidigovpt
Graccedila FRANCO gracafrancoclixpt
Spaacutenn Ana Maria TURIEL anamtpprincastes PINTADO
Virginia JIMENEZ jimenez_virgvaes
Sviss Priska SIEBER priskasieberphzch
Christiane PERREGAUX ChristianePerregauxpseunigech
Sweden Fia ANDERSSON FiaAnderssonspecpedsuse
82
Kristina LANGBY GRUBB kristinalangby_grubbmalmose
Trinidad RIVERA trinidadriveraspsmse
Teacutekkland Milos KUSY miloskusyseznamcz
Vĕra VOJTOVAacute vojtovapedmunicz
Ungverjaland Szilvia NEacuteMETH nemethszokihu
Margit KOCZOR koczormargitmailtvnethu
THORNyacuteskaland Peter WACHTEL PeterWachtelmkniedersachsende
Angelika SCHAUB AngelikaSchaubmbwjkrlpde
83
Upplyacutesingar um staethi sem heimsoacutettir voru Malmouml Rosengaringrd Resource Team
Malmouml Stad 20580 Malmouml lenabeckingmalmose barbrojarnhallmalmose tovemnilssonmalmose
Kryddgaringrdsskolan Vougts vaumlg 15 213 72 Malmouml kryddgaringrdsskolanmalmose
Dragon preschool center Moumlllevaringngsgatan 46 214 20 Malmouml kristinalangby_grubbmalmose
Athornena 6th Dimotiko Kifisias (grunnskoacuteli) 53 LKatsoni Street (and 1st May) 13561 Athens johntsatotenetgr http6dim-kifisattschgrglobalsch-autoschdefault
3rd Gymnasio Kifisias (framhaldsskoacuteli) Patrwn and Korinthou Street NKifisia 145 64 Athens library3gym-kifisattschgr http3gym-kifisattschgrarxikihtm
Arsquo KDAY of Athens Centre of Assessment Kandanou 18 11526 Athens E-mailkday-a-athin-attschgr
Pariacutes Ecole polyvalente Binet A 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0753737eac-parisfr
Ecole eacuteleacutementaire Binet B 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751443Lac-parisfr
84
Ecole maternelle 60 rue Reneacute Binet 75018 Paris ce0751380tparisfr
Ecole polyvalente Labori 19 rue Labori 75018 Paris ce0751107wparisfr
Brussels Atheacuteneacutee Royal Serge Creuz Avenue du Sippelberg 2 1080 Molenbeek Saint Jean wwwsergecreuzbe
Ecole Schaller Avenue Schaller 87 1160 Auderghem wwwecoleschallerorg
VCLB Koepel Anatole France 119 1030 Schaarbeek wwwvclb-koepelbe
Amsterdam Kingmaschool Beijerlandstraat 2 1025 NN Amsterdam wwwkingmaschoolnl
Van Koetsveldschool Archimedesplantsoen 98 1098 KB Amsterdam Netherlands wwwzmlkoetsveldnl
Alexander Roozendaalschool Jan Tooropstraat 13 1062 BK Amsterdam wwwroozendaalschoolnl
De Zeehoeve Gemeente Amsterdam ndash Dienst Werk en Inkomen wwwmaatwerkamsterdamnl
De Bascule Postbus 303 1115 ZG Duivendrecht wwwdebasculenl
85
Varsjaacute Gymnasium ndeg20 Raszyǹska street 22 02-026 Warszawa wwwraszedupl
Gymnasium Ndeg 20 (filia) Startowa street 9 02-248 Warszawa wwwstartowaedupl
Multicultural Secondary School Klopotowskiego street 31 03-720 Warszawa wwwhumanistycznepl
Primary School Ndeg 273 Balcerzaka street 1 01-944 Warszawa wwwszkola273pl
The Association for Legal Intervention Al3 Maja street 12 local 510 00-391 Warszawa wwwinterwencjaprawnapl
Primary School Ndeg 220 Jana Pawla II street 26a 00-133 Warszawa wwwsp220pl
86
- Multicultural Diversity-ISf
- Multicultural Diversity-IS
- Multicultural Diversity-ISb
-
