FİKRİ VE SINAÎ MÜLKİYET HAKLARI

Dr. Deniz ŞENYAY ÖNCELdeniz.oncel@deu.edu.tr

FİKRİ MÜLKİYET SİSTEMİNİN ANA UNSURLARI

Ekonomide verimliliği arttırmak için yenilikçi politikalar gerekir.

Sürdürülebilir yenilikçi bir politika için ise fikri mülkiyet sistemine ihtiyaç vardır.

Korumadan beklenen yararın sağlanabilmesi de uygulanabilir bir sistemin kurulmasına bağlıdır.

Sağlıklı işleyen bir sistem hem ülke ekonomisine hem de kültürüne önemli katkılar sağlar.

Sağlıksız işleyen sistem ise zarar verir.

ANA UNSURLAR

İş Dünyası

Odalar

KOBİ’ler

AR-GE

Üniversiteler

Kamu Kurumları

STK’lar

Kamuoyu

YASAL DÜZENLEME

Ülkemizdeki yasal düzenlemeler 19. yüzyıla kadar geriye gitmesine rağmen uygulama oldukça geç başlamıştır.

1910 tarihli Hakkı Telif Kanunu 41 yıl yürürlükte kalmasına rağmen, hiç uygulanmamıştır.

Bunun temel nedeni ülkemizde hak sahiplerinin haklarına kayıtsız kalışıdır.

YASAL DÜZENLEME

Son yıllarda Türkiye fikri mülkiyet mevzuatında reform denecek düzeyde değişiklikler yapmıştır.

1995 ve izleyen yıllarda patent ve marka gibi eskiye dayalı mevzuatımız tümüyle değiştirilmiştir.

Yine aynı yılda tasarım, faydalı model ve coğrafi işaretler gibi alanlarda ilk kez hukuki düzenlemelere gidilmiştir.

İDARİ BİRİM

• 1994 tarih ve 554 Sayılı KHK ile kurulan Türk Patent Enstitüsü, 2003 tarih ve 5000 Sayılı Yasa ile bugün faaliyetlerini sürdürmektedir.

TÜRK PATENT ENSTİTÜSÜ VİZYONU

“Sınaî mülkiyetin etkin ve yaygın kullanımını

sağlayarak

Türk sanayi ve teknolojisini küresel

rekabette öne çıkarmak;

Avrupa’da örnek ve öncü kurum olmak”

TPE’NİN FAALİYET ALANLARI

• Sınai mülkiyet başvurularının tescili ile ilgili işlemlerin yanı sıra kurumun ana faaliyet alanı;

– Tanıtım ve eğitim faaliyetleri

– Uluslararası ilişkiler ve projeler.

İSTATİSTİKLER

Başvuru 2003 2007 2013

Marka 38,714 71,351 108,608

Patent/F. Model 2,374 9,272 15,647

Endüstriyel Tas. 22,162 33,000 45,091

Coğrafi İşaret 59 94 140

PATENT VE MARKA VEKİLLİKLERİ

Vekiller, sınai haklarla ilgili konularda ilgililere danışmanlık yapar ve bu hakların bağlanmasında aracılık hizmeti sunar.

Buluş, marka ya da tasarım sahipleri vekil olmadan da başvuru ve tescil işlemlerini kendi adına yapabilir.

Ancak işlemlerin sağlıklı yürümesi açısından vekil aracılığı ile devam etmek tercih edilmektedir.

PATENT VE MARKA VEKİLLİKLERİ

• Yabancıları TPE’deki işlemleri ve Türklerin de yabancı ülkelerdeki işlemleri yürütebilmesi için kanunen vekil tutma zorunluluğu vardır.

• Dört yıllık üniversite mezunu olan herkes TPE tarafından yapılan sınavda başarı gösterdiğinde patent veya marka vekili olabilir.

MESLEK BİRLİKLERİ

Hak sahiplerinin menfaatlerinin korunması ve haklarının takibi meslek birliklerine olan ihtiyacı göstermektedir.

Meslek birlikleri, hakların etkin şekilde korunmasını idaresini ve takibini sağlar.

Alınacak telif ücretlerinin belirlenmesi, tahsili ve adil şekilde hak sahiplerine dağıtım işlevini de görmektedir.

MESLEK BİRLİKLERİ

Eser sahiplerinin haklarını takibe yetkili meslek birliklerinin kurulması 1952 tarihinde yürürlüğe giren FSEK ile kabul edilmiştir.

İlk meslek birliği ancak 34 yıl gecikmeyle 1986 yılında kurulabilmiştir.

Bugün ülkemizde 27 meslek birliği ve 1 federasyon faaliyet göstermektedir.

MESLEK BİRLİKLERİ

Meslek Birliği Kurulabilecek Alanlar

Eser sahipleri bakımından;İlim ve edebiyat eserleri sahipleriMusiki eserleri sahipleriGüzel sanat eserleri sahipleriSinema eserleri sahipleriİşlenme ve derleme eser sahipleri

Bağlantılı hak sahipleri bakımından;İcracı sanatçılarFonogram yapımcılarıRadyo- televizyon kuruluşlarıFilmlerin ilk tespitini gerçekleştiren yapımcılar

Süreli olmayan yayınları çoğaltan ve yayan yayımcılar

Uluslararası Meslek Birlikleri

Uluslararası Eser Sahipleri Birlikleri Konfederasyonu (CISAC)

Merkezi: Paris

Kuruluş Yılı: 1926

Eser sahiplerinin haklarının daha fazla tanınıp korunması amacıyla çalışan kar amacı gütmeyin uluslararası bir sivil toplum örgütüdür.

Uluslararası Meslek Birlikleri

Uluslararası Mekanik Çoğaltım Bürosu (BIEM)

Merkezi: Fransa

Birçok ülkede bulunan mekanik hak birlikleri şarkıların çoğaltımının lisanslamasını yapar. Bu birliklerin üyeleri besteciler, söz yazarları, yayıncılar ve onların müşterileri olan yapım şirketleri ve diğer müzik kullanıcılarıdır.

Uluslararası Meslek Birlikleri

Avrupa Eser Sahipleri Birlikleri Grubu (GESAC)

Merkezi: Brüksel

Kuruluş Yılı: 1990

Müzik, grafik ve plastik sanatlar, edebiyat ve drama, müzik ve görsel-işitsel alanlarda yaklaşık olarak 500.000 eser sahibini ya da varislerini temsil eder.

İHTİSAS MAHKEMELERİ

Konunun teknik ve uzmanlık boyutu dikkate alınarak, bu alanda uzman mahkemelerin kurulması öngörülmüştür.

İhtisas mahkemeleri tek hakimden oluşur.

Bu alanda bilirkişilik yapacak kişilerin yetkin olmasına özel bir önem verilmektedir.

TOPLUM BİLİNCİ

Bu sayılan beş unsur, toplumun bu konuda bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi ile tamamlanmaktadır.

Toplumda bir fikri mülkiyet kültürünün oluşturulması gereklidir.

Türk Patent Enstitüsü 2004 tarihinden itibaren toplumun ilgili kesimlerini bilinçlendirme süreci başlatmıştır.

SON BEŞ YILA GÖRE DÜNYA PATENT İSTATİSTİĞİ (Kaynak: WIPO)

PATENT OFİSİ 2006 2007 2008 2009 2010 2010 payı % 2009'a göre gelişim %

ABD 60 680 63 354 61 209 53 910 60 588 25,8 12,4

Japonya 37 934 38 641 39 676 38 275 41 917 17,8 9,5

Almanya 30 690 32 133 33 412 30 501 33 139 14,1 8,6

Çin 4 214 5 838 6 490 8 272 12 698 5,4 53,5

G. Kore 9 321 10 327 10 251 10 215 12 342 5,3 20,8

Fransa 10 458 10 795 11 513 11 605 11 692 5,0 0,7

İsviçre 6 904 7 181 7 100 6 931 7 874 3,3 13,6

İngiltere 6 735 7 262 7 200 6 570 7 155 3,0 8,9

Hollanda 8 392 8 232 8 328 7 944 7 119 3,0 -11,6

İtalya 5 373 5 633 5 439 4 811 4 951 2,1 2,9

İsveç 3 975 4 362 4 895 4 182 4 279 1,8 2,3

Kanada 3 318 3 667 3 658 3 371 4 157 1,8 23,3

Finlandiya 2 273 2 696 2 748 2 437 2 597 1,1 6,5

İspanya 1 815 1 997 2 063 2 271 2 465 1,0 8,5

Belçika 2 207 2 315 2 281 1 974 2 352 1,0 19,1

TÜRKİYE 336 416 466 464 612 0,3 32,0

Diğerleri 16 155 17 724 19 242 17 611 19 092 8,2 8,4

Toplam 210 780 222 572 225 971 211 344 235 029 100 11,2

Üniversitelerde Sınaî Mülkiyet Bilincinin Geliştirilmesi Konusundaki Faaliyetler

Üniversitelerde Sınaî Mülkiyet haklarının geliştirilmesi konulu uluslararası çalıştaylardüzenlenmesi

Üniversitelerde Teknoloji Transfer Ofisleri (TTO) kurulması

“Patent günleri” projesi

Patent randevu sistem

Uluslararası Çalıştay Düzenlenmesi

• Üniversitelerde sınaî mülkiyet kültürünün yerleşmesi ve Sınaî mülkiyet haklarının üniversite eğitim müfredatına girmesi.

• Avrupa’dan örnek uygulamalar sunulması

TTO’ların Kurulması

Teknoloji Transfer Ofisleri, üniversitedeki akademisyen ve araştırmacıların yeni fikirlerinin ve görüşlerinin toplumun, ekonominin ve üniversitenin yararına sunulabilmesi için ticari başarıya dönüştürülmesinde yardımcı olmak için vardır.

Sınai mülkiyet hakları, üniversite & sanayi işbirliğinin gerçekleşmesinde katalizör görevi yapmaktadır.

Üniversitede patent bilgisinin artırılması ve patent kültürünün yerleştirilmesi

Patent Günleri Projesi

Projenin yılda 8 kez olmak üzere 3 yılda 24 kez uygulanması ve her uygulamanın farklı şehirlerde düzenlenmesi söz konusu işbirliğinin geliştirilmesinin ülke geneline yayılmasını sağlayacaktır.

Üniversite-Sanayi işbirliğinin geliştirilmesi

Patent Günleri Projesi Seminer, danışmanlık ve eğitim adı altında 4 gün sürecek 3 temel etkinlik üzerine kurgulanmıştır.

Patent Randevu Sistemi

Üniversiteler bünyesinde bilimsel çalışmalar yürüten ve çalışmalarını patente dönüştürme fikrinde olan öğretim elemanlarına yönelik bu uygulama ile üniversitelerde sınaî mülkiyet bilgisinin yaygınlaştırılması, üniversite-sanayi işbirliğiyle bilgi ve teknoloji transferinin artırılması hedeflenmiştir.

Uzmanlar tarafından verilecek danışmanlık hizmetinde, ulusal ve uluslararası patent sistemleri, patent alma süreçleri, patent başvurusu hazırlama esasları patent teşvik sistemleri isteğine bağlı olarak internet ortamında patent ön araştırması

konuları ele alınmaktadır.

TARİHÇE

Dünyada önce Telif daha sonra da Sınaî haklara ilişkin hukuki metinler kabul edilmiştir.

Telif hakları bakımından ilk kez 15. yy’dayayınevlerine birtakım imtiyazlar tanınmıştır.

Telif hakkını yayınevinden asıl sahibine iade eden ilk düzenleme 1709 tarihli İngiliz Kanunudur.

TARİHÇE

• Bu kanunlar, 1911'de ve 1957'de yenilendikten sonra, son olarak 1988 yılında fikir ve sanat eserleri hukuku ile patent ve tasarım hukukunu içeren 1988 tarihli yasa yürürlüğe girmiştir.

TARİHÇE

Patent, marka ve tasarım gibi sınaî hakların doğumu sanayi devrimine denk gelmektedir.

Dünyada ilk kez fikri mülkiyet koruması 1442 tarihinde Venedik’te verilen imtiyaz ile ortaya çıkmıştır.

İlk patent kanunu 1474’de Venedik’te kabul edilmiştir. Bunu 1790 tarihli Amerikan, 1791 tarihli Fransız ve 1799 tarihli İsviçre patent kanunları izlemiştir.

TARİHÇE

Fikir ve Sanat Eserleri açısından ülkemizdeki ilk yasal düzenleme 1856 Islahat Fermanından beş ay sonra çıkan bir matbaa nizamnamesidir.

1857 yılında çıkan ilk nizamname imtiyaz usulüne son vermiş, ancak yazarların haklarına da ileri ölçüde koruma sağlanmıştır.

İkinci meşrutiyet döneminde, ilk esaslı kanun olan "Hakkı Telif Kanunu" 8 Mayıs 1910 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

TARİHÇE

• Markalar açısından ülkemizdeki ilk yasal düzenleme ise, 1871 tarihli Alameti Farika Nizamnamesidir.

• 1965 yılında kabul edilen Markalar Kanununun yerini ise, 24.06.1995 tarihli 556 sayılı "Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname" almıştır.

TARİHÇE

• Türkiye'de, ilk patent kanunu 1844 tarihli Fransız kanundan esinlenerek hazırlanmış ve 13 Mart 1879'da yürürlüğe girmiştir.

• Daha sonra bu kanunun yerini 1995 yılında kabul edilen 551 sayılı "Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname" almıştır.

TARİHÇE

1995 yılında ayrıca, o güne dek Türk hukukunda bulunmayan tasarım koruması, 554 sayılı "Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname" ile,

Coğrafi işaret koruması, 555 sayılı "Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname" ile kabul edilmiştir.

TARİHÇE

Türkiye'de son olarak 2004 yılında, yeni bir bitki çeşidini bulan veya ıslah edenlere koruma sağlamayı amaçlayan "Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarına İlişkin Kanun" ile,

Entegre devrelerin üç boyutlu görünümünü koruyan "Entegre Devre Topografyalarının Korunması Hakkında Kanun" kabul edilmiştir.

Patentler

1674 İngiltere

1790 ABD

1791 Fransa

1815 Rusya

1864 İtalya

1877 Almanya

1879 Osmanlı

1885 Japonya

Markalar

1857 Fransa

1870 ABD

1871 Osmanlı

1874 Almanya

1875 İngiltere

1884 Japonya

Tasarımlar

1711 Fransa

1787 İtalya

1787 İngiltere

1842 ABD

1876 Almanya

1888 Japonya

……

……

1995 Türkiye

Fikrî Mülkiyet ve Ülkelerin Gelişmesi

Fikrî mülkiyetin korunması ile ülkelerin gelişmişlik düzeyleri de artar.

Dünyadaki İlk Uygulamalar

HUKUKİ DÜZENLEMELER

• Dünya fikri mülkiyet sistemini oluşturabilmek ve yönetebilmek için birtakım uluslararası kuruluşlara ihtiyaç vardır.

• Bu bağlamda merkezi İsviçre’nin Cenevre kentinde bulunan ve 1967 tarihinde kurulan WIPO en başta gelen kuruluştur.

HUKUKİ DÜZENLEMELER

• WIPO, konuya ilişkin uluslar arası anlaşmaların hazırlanması, yürütülmesi, fikri mülkiyet haklarının tüm dünya çapında tanıtılması ve korunması gibi önemli görevler üstlenmiştir.

HUKUKİ DÜZENLEMELER

• WIPO: World Intellectual Property Organization

• EPC: European Patent Convention

• PCT: Patent Cooperation Treaty

• EPO: European Patent Office

• JPO: Japan Patent Office

• IPC: International Patent Classification

• TRIPS: Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights

KORUMANIN AMACI

Zihni üretkenliğin toplum tarafından tanınması,

Adil bir rekabet düzeni kurularak buluş ve yenilik faaliyetlerinin özendirilmesi,

Teknolojik ve kültürel ilerlemenin desteklenerek fikir işçilerinin ödüllendirilmesi,

Ekonomik büyümenin ve istihdamın desteklenmesi,

KORUMANIN AMACI

• Kamusal bilgi ve kültür hazinesinin zenginleştirilmesi,

• Ar-Ge sonuçlarının açıklanarak, teknik bilginin yaygınlaştırılması,

• Yabancı sermayenin ülkeye çekilmesi,

• Uluslararası ilişkiler.

THE SEVEN DEADLY SINS OF THE INVENTOR

THE SEVEN DEADLY SINS OF THE INVENTOR

THE SEVEN DEADLY SINS OF THE INVENTOR

THE SEVEN DEADLY SINS OF THE INVENTOR

THE SEVEN DEADLY SINS OF THE INVENTOR

THE SEVEN DEADLY SINS OF THE INVENTOR

THE SEVEN DEADLY SINS OF THE INVENTOR